P`astavaNaa

roSaIma ]Vaoga ha ek Eama p`Qaana va kRYaI AaQaarIt vyavasaaya Aaho. roSaIma ]Vaoga ha
knaa-Tk rajyaatIla parMparIk ]Vaoga Asauna doKIla SaotkrI Kup maaozyaa p`maanaavar ha ]Vaoga
k$na Barpur pOsaa kmaavatat. maharaYT/amaQyao doKIla gaolaI. 25 to 30 vaYao- SaotkrI ha
]Vaoga krIt Aahot. saQyaa roSaIma ]%padnaamaQyao icanacaa pihlaa k`maaMk AsaUna Baartacaa dusara
k`maaMk laagatao.
maharaYT/at roSaIma ]Vaogaasa ]plabQa
AsalaolaI hmaKasa baajaarpoz Saasanaacao Aaaiqa-k
saaQya AaiNa kaoSa ivakt GaoNyaacaI hmaI [. mauLo yaa
]Vaogaasa BaivaYya kaLat KUp vaava Asalyaacao
idsauna yaoto.saQyaacaI rajyaatIla baoraojagaar Qaagaa
tyaar krNyaapya-t Kup manauYyabaL gauMtvauna raojagaar
inamaI-tI krata yao[-la. maharaYT/ rajyaat AajahI
roSaIma ]Vaogaasa AparMparIk rajya mhNauna AaoLKlao jaato. prMtu roSaI,ma ]Vaogaat icana p`qama
k`maaMkavar Aaho.
ivaiSaYT AaLIcyaa laaLga`MqaItuna inaGaalaolaI ek laaL mhNajao roSaIma haoya. hI AaLI
tIcyaa ijavanak`maamaQyao ek AitSaya naajauk Avasqaot Aalyaavar svat:cyaa saMrxaNaasaazI
laaLopasauna svat:BaaovatI kvaca banavat Asato. yaa laaLocaa jaovha hvaoSaI saMpk- yaotao tovha tI
Tnak va GaT\T banato. va taoca roSaIma Qaagaa haoya.
 ]d\doSa

roSaIma ]Vaoga ha KalaIla ]_oSaanao kolaa jaatao.

 dugQa vyavasaaya AaiNa ku@kuTpalana vyavasaaya ha roSaIma va SaotI vyavasaayaasa purk
Aaho.
 ha vyavasaaya AM%yat KcaI-k va Saotk-yaaMkDo ]plabQa saahI%yaatUna krta yaotao.
 naivana tutI laagavaD pQdt va naivana ikTk saMgaaopna pQdt yaamauLo ha vyavasaaya kmaI
majaurat maaozyaa p`maanaat krta yaotao.
 GaratIla lahana qaaor maanasaaMcaa ]pyaaoga yaa vyavasaayaat Gaota yaotao.
 Saotk-yaasa kmaItkmaI vaoLot maihNyaat jaastItjaast ]%pnna imaLvata yaoto.
 p@ka maala KrodIcao Saasanaanao inaScaIt dracaI hmaI idlaolaI Aaho.
 tutI laagavaD inacara haoNaa-yaa kaoN%yaahI jaimanaIt krta yaoto.
 [5+3]x2 fuT yaa pT\Ta pQdtInao laagavaD kolaolyaa tutI laagavaDI pasauna palyaacyaa
]%padnaat vaaZ haoto.
 pT\Ta pQdtIsa A%yaMt kmaI paNaI laagato.1 ekr }saasa laagaNaa-yaa paNyaat tIna
ekr tutI jaaopasata yaoto.
 gaRhItko

 roSaIma ]Vaoga ha SaotIlaa purk vyavasaaya mhNauna Saotk-yaasa fayadyaacao zrto.

 roSaIma ]VaogaamauLo baoraojagaarIcaa p`Sna sauTlaolaa Aaho.
 Saotk-yaalaa yaa ]VaogaamauLo pOsaa ]plabQa haotao.
 saMpuNa- BaartatIla f@t Saotk-yaaMnaaca navho tr [tr laaokaMnaahI purk vyavasaaya Aaho.
 ha ]Vaoga jaast KcaI-k nasalyaamauLo sava-saamaanyaaMnaa prvaDNaara Aaho.
 ivaYaya inavaDIcao karNa.

Baart ha kRYaIp`Qaana doSa Aaho. prMtu BaartatIla vaaZtI laaoksaM#yaa yaa laaoksaM#yaocaa
Baar pUNa-pNao SaotIvar pDt Aaho. AaiNa %yaamaQyao SaotIcao ]%padna vaaZvaNyaasaazI rasaayainak
KtaMcyaa baosaumaar vaapramauLo SaotI hI naaipk JaalaI Aaho va %yaatUnahI SaotImaQaUna ]%pnnahI
kmaI imaLto. yaasaazI Saotk-yaanao SaotIlaa pUrk ]Vaoga mhNauna jar roSaIma ]Vaoga kolaa tr
kdaicat yaa vaaZ%yaa laaoksaM#yaolaa taoMD dota yao[-la.
roSaIma ]VaogaatUna maaozyaa p`maaNaat roSaIma QaagyaacaI inamaI-tI haot Aaho. roSaIma QaagyaatUna
inamaa-na haoNaa-yaa kpDyaalaa baajaarpozot maagaNaI Aaho. tsaoca jyaavaoLI SaotkrI roSaIma
baajaarpozot naohtao.roSaIma Qaagaa vajanadar AsalyaamauLo Saotk-yaalaa %yaacaa fayada maaozyaa
p`maaNaavar haotao.
maharaYT/amaQyao gaolaI 20 to 30 vaYao- SaotkrI ha ]Vaoga krIt Aaho. saQyaa roSaIma
]%padnaamaQyao icanacaa pihlaa k`maaMk Asauna Baartacaa dusara k`maaMk laagatao. maharaYTa/maQyao
roSaIma ]Vaogaasa ]plabQa AsalaolaI hmaKasa baajaarpoz SaasaNaacyaa AaqaI-k sahayya AaiNa kaoSa
ivakt GaoNyaacaI hmaI [. mauLo yaa ]Vaogaasa BaivaYya kaLat Kup vaava Asalyaacao idsauna
yaoto.ASaa p`karo roSaIma ]Vaoga Saotk-yaasa fayaVacaa Aaho.
 roSaIma ]VaogaasaazI tutI laagavaD

 roSaIma ]Vaogaapasauna doSaalaa prkIya calana imaLto va doSaacyaa ivakasaasa hatBaar

laagatao.
 roSaIma AaLyaaMcaa Ka}na rahIlaolaa iSallak palaa duBatI janaavaro AaMbavaNa mhNauna
caivanao Katat %yaamauLo %yaatuna 1 to 1.5 ila. duQa 1 T@ko f^T vaaZto.
 vaaLlaolaa palaa va vaIYTocaa gaaobar ga^sa maQyao ]pyaaoga k$na ]%tma p`karo ga^sa imaLtao.
 tutIcyaa vaaLlaolyaa faMdyaa [MQana mhNauna vaaprtat.
 tutIcaI dr vaYaI- tL CaTnaI kravaI laagato. yaa CaTNaIpasauna imaLNaarI tutI klamao
SaasaNaatfo- KrodI kolaI jaatat. %yaamauLo ekrI $.3500 to 4500 jaastIcao
]%pnna p`tI vaYaI- imaLto.
 tutIcyaa panaamaQyao va fLaMmaQyao ijavanasa%vaacao p`maana baroca AZLto.%yaamauLo tutIcaa
palaa va roSaIma ikTkaMcaa Pyauvaa Aayauvao-dIk dRYTyaa far mah%vaacaa Aaho.
 ivadoSaat tutIcyaa panaaMcaa caha malabaorI hI krtat iSavaaya fLaMpasauna vaa[-na krtat.
 kaoSaatIla maolaolyaa Pyauvaacaa Aayauvao-dIk AaOSaQao va saaOdya- p`saaQanaat ]pyaaoga krta
yaotao.
 roSaIma ]VaogaasaazI tutI laagavaD

jyaa roSaIma AaLyaa tutIMcaI panao Ka}na Aaplaa ijavanak`ma pU.Na- krtat va roSaIma
kaoSa banaivatat %yaa roSaIma AaLyaaMkrIta tutIcaI Saas~yau@t pQdtInao vaaZvaIlaa jaatao.
%yaamauLo tutI palyaacao BarGaaosa ]%pnna haoto. tutI hI bahuvaYaI-ya saSa@t va kmaI paNaI laagaNaaro
JaaD Aaho ekda tutIcaI laagavaD kolyaanaMtr pMQara vaYaa-pya-Mt caaMgalyaa p`tIcaa palaa imaLU
Saktao.
1.hvaamaana : kaoNa%yaahI hvaamaanaamauLo ho pIk caaMgalao yaot AsaUna sarasarI 23 to
27 AMSa saolsaIAsa pya-t tapmaanaat pIkaMcaI vaaZ savaao-%tma haoto. jyaa zIkaNaI pavasaacao
p`maana 600 to 2500 maI.maI. Aaho ASaa izkaNaI tsaoca kmaI pavasaacyaa p`doSaatIla paNaI
doNyaacaI saaoya Asalyaasa pIk caaMgalao yao} Sakto.
2.jaimana : sava- p`karcyaa jaimanaIt mhNajao maQyama kaLI Baajyaa va hlakyaa
jamaInaIt yaoto. prMtu maQyama kaLI jamaIna yaa pIkasa ]%tma Asato. jamaInaIcaa saamau. 7.2 to
6 T@ko Asaavaa tutI laagavaDI saazI paNaI saazuna rahNaarI dladlaIcaI maurmaaD KDkaL
A%yaMt hlakI jaimana inavaDU nayao.

maa~a na~ ik. palaaSa ik. sfurd ik.

pihlaI maa~a 60 60 60
dusarI maa~a 60 …… ……
itsarI maa~a 60 60 60
cavaqaI maa~a 60 …… ……
pacavaI maa~a 60 …… ……
ekuna 300 k.g. 120 k.g. 120 k.g.
 3. paNaI vyavasqaapna : tutIcyaa JaaDaMcyaa mauLaMcaI vaaZ saMqa gaitnao haot
Asalyaanao pihlyaa vaYaI- paaNaI doNao KUpca mah%vaacao Asato.pihlyaa vaYaI- 8 to 15 idvasaaMnaI
dusa-yaa vaYaI- 15 to 20 idvasaaMnaI paNaI dyaavao tutIcyaa kaMDyaa 2 fuT }McaIcyaa hao[-pya-Mt
Aaolaavaa Asaavaa.
4. AaMtr maSaagat : laagavaDInaMtr saaQaarNa pNao 45 idvasaaMnaI KurpnaI kolaI
va Saot tna mau@t zovalao. KUrptanaa tutIcyaa kaMDyaaMnaa ikMvaa raopaMnaa [jaa haoNaar naahI va raopo
hlaNaar naahIt yaacaI kaLjaI GyaavaI.
JaaDo saaQaarNa pNao 1.5 to 2 fuT vaaZlyaanaMtr tutIMcyaa daona raopamaQyao KurpNyaa
eovajaI rIjar kIMvaa naaMgarnaI kravaI
5.tutIcao baoNao : tutIcaI lagavaD klamaad\vaaro kravaI laagalyaanao p`%yaok kaDIvar 3
to 4 ijavaMt DaoLo va 6 to 9 [Mca laaMbaIcaI AsaavaI kaMDI taoDtanaa saala inaGaNaar va kaMDI
duBaMgaNaar naahI yaa saazI QaarQaar h%yaaraMcaa vaapr kravaa
ho@TrI saaQaarNa pNao 12500 kaMDyaa laagatat eka jaagaI daona kaMDyaa laavalyaasa
25000 kaMDyaa laagatat.
6. puva- maSaagat : jaimanaIcaa kizNa pNaa kmaI hao}na jaimana ma} va BausaBausaIt
haoNyaasaazI jaimana eip`la mao maihnyaat pavasaaLyaa pUvaI- 30 to 40 sao.maI. Kaolavar laaoKMDI
naagaranao tutIcaI mauLo Kaolavar jaat Asalyaanao naagarT kravaI.
7. tutIcaI jaat : M-S yaa tutIcyaa jaatIpasauna roSaIma kIDyaaMcao caaMgalao paoYaNa
haoto yaa jaatIcaa palaa ma} va saksa Aahar Aaho.
8. Kt vyavasqaapna : baagaayatI ipkaMkrIta 300 : 120 : 120
k.g./N:P:K tr ijarayatI ipkaMsaazI 100 : 50 : 50 k.g./N:P:K dyaavao
KtaMcaI maa~a puZIla p`maanao ivaBaagauna dyaavaI .maa$na Kt ova paNaI idlao %yaamauLo tutIcaI
vaaZ jaaomaanao haoto.
baMuQyaalagat ikMvaa jaimanaIlagatcyaa lahana faMdyaa kaZUna Taka.
9.ikD va inayaM~na : tuDtuDo fulakIDo laYkr AaLI yaa ikDI mauLo baaokDyaa
raogaacaa p`saar haotao yaamauLo panaatIla rsa Saaosalaa jaa}na panao inastoja va AsaM#ya paMZro Daga
idsaU laagatat 1 laI. paNyaat enDaosalfanacaI fvaarnaI kolaI
 roSaIma AaLyaaMsaazI saMgaaopna gaRh

ikTk saMgaaopna sau$ krNyaasaazI saurvaatIlaa mau#ya 2 gaaoYTIcaI AavaSakta Asato 1

mhNajao ikTk saMgaaopnaasaazI svatM~ KaolaI KalaIla p`maanao AsaavaI.
jyaa izkaNaI roSaIma AaLyaa zovaayacyaa Aahot ASaa izkaNaI KoLtI hvaa zraivak
tapmaana zravaIk Aad`-ta AsaNao AavaSak Aaho. ikTk saMgaaopna gaRhat palaa saazvaNyaasaazI
va AaLyaa saMgaaopna hao[-la yaovaZI jaagaa Aaho. ikTk saMgaopna gaRhacaa Aakar jaastIt jaast
100 AMDpUMjyaacao saMgaaopna evaZo Aaho.
caarI baajauMnaI hvaa KoLtI rahNyaasaazI iKD@yaa Aahot va %yaalaa jaaLI basavalaolaI
Aaho saMgaaopna gaRhacaI KaolaI pHyaacaI Asalyaanao %yaavar kDbyaacyaa poMDyaa ikMvaa pacaT AMqa$na
KaolaIcao tapmaana ]nhaLyaat kmaI krNyaasaazI vaapr kolaa jaatao.
KalaIla tapmaana vaaZlyaamauLo raogaaMcaa p`aduBaa-va Jaalyaanao AaLyaaMcao marNyaacao p`maaNa
vaaZto yaasaazI varIla vyavasqaa kolaI jaato.
 inaja-MtukIkrNa.

ikTk saMgaaopna gaRhat svaCta Asato. svaCta nasalyaasa roSaIma AaLyaa kvak ivaYaaNaU
ijavaaNaU va [tr raogaaMnaa baLI pDtat %yaamaULo saMgaoapna sau$ krNyaasaazI gaRh va saMgaaopna saaih%ya
inaja-Mtuk krNao AavaSak Asato. yaasaazI fa^rmaa^laIna 2 T@ko caI fvaarNaI k$na KaolaI va
saahI%ya inaja-Mtuk kolao.
yaaiSavaaya AaLyaaMvar saMgaaopna caalau Asatanaa raoga hao} nayao mhNauna idlaolaI fvaarNaI
kolaI jaato. tsaoca inaja-MtukIkrNa p`BaavaI Jaalao.
 AaLyaaMcyaa vaaZIcyaa ivaivaQa Avasqaa

ekUna roSaIma AaLyaaMcyaa paca Avasqaa Asatat. sahavaI kaoSaaAvasqaa Asauna ivak`Isa
kaoSa tyaar haotat.ekUna saha Avasqaot %yaacao vyavasqaapna va palaa TakNyaacao p`maaNa p`%yaok
Avasqaocao vaogaLo AsUuana to KalaIla p`maanao.

ikTk Avasqaa va palyaacao idlaolao p`maana

1.pihlaI Avasqaa : ba`isaMga kolyaanaMtr mhNajaoca AMDyaacao $paMtr caa^kI ALIt

JaalyaanaMtrcaI Avasqaa mhNajao pihlaI Avasqaa haoya. pihlaI Avasqaa 3.5 idvasaacaI haoto yaa
kaLat tutIcaI panao kaovaLI Gao}na saurInao ica$na sakaL dupar saMQyaakaL imaLUna 500 ga`^.
palaa AaLyaaMnaa KaV MmhNauna Gaatlaa. ekUna palaa itna to paca idvasaamaQyao 17 ga`^. tutIcaa
palaa idlaa. pihlyaa idvaSaI 450 ga`^.tutIcaa palaa idlaa va 2 to 3.5 idvasaamaQyao p`%yaok
idvaSaI 500 ga`^ palaa. AaLyaaMnaa KaV mhNauna idlaa.
2.dusarI Avasqaa : 20 tasaanaMtr pihlyaa Avasqaocaa saMpuNa- maaolD saMplyaanaMtr
maaolD pasa hao}na dusa-yaa Avasqaot AaLyaa Aalyaa. AaLyaaMnaa sposaIMga do}na AaLyaaMnaa
tutIcaa palaa 3 idvasaamaQyao caar iklaao KaV mhNauna idlaa va AaLyaa maaolD var basalyaa.
3.itsarI Avasqaa : caaoivasa tasaanaMt dusa-yaa Avasqaocaa maaolD saMplyaanaMtr
AaLyaaMnaa laaoKMDI r^kvar sposaIMga idlao 10 x 4 fuT Aakaracyaa 4 kPyaacyaa r^kvar
%yaatIla 2 kPyaat AaLyaacao sposaIMga idlao yaa kaLat AaLyaaMnaa tutIcaa palaa 18 iklaao
evaZa KaV mhNauna idlaa. hI Avasqaa 3.5 idvasaacaI haotI .yaa Avasqaot tutIcaa palaa
kaovaLI panao va kaovaLo SaoMDo KaV mhNauna Taklaa va AaLyaa maaolDvar basalyaa.
 4.caaOqaI Avasqaa : 25 tasaanaMtr itsarI Avasqaa saMplyaanaMtr cavaqyaa Avasqaot
AaLyaaMnaa laaoKMDI r^kvar sposaIMga idlao yaa kaLat tutIcyaa palyaacao p`maana 65 iklaao evaZo
KaV mhNauna idlao. AaLyaaMnaa tutIcaa palaa pUNa- faMdI pQdt yaa p`maanaat KaV mhNauna
idlaa. cavaqaI Avasqaa 4.5 idvasaaMcaI haotI. AaNaI AaLyaa maaolDvar basalyaa.
5. pacavaI Avasqaa : 30 to 36 tasaanaMtr cavaqaI Avasqaa saMpUna pacavaI Avasqaa
hI Akra idvasaacaI haoto.tutIcaa palaa pUNa- faMdI yaa p`maaNaat KaV mhNauna AaLyaaMnaa
Gaalatat.

idvasaamaQyao 375 iklaao evaZa palaa AaLyaaMnaa KaV mhNauna idlaa. AaLyaaMnaa
laaoKMDI r^kvar 10 kPyaamaQyao sposaIMga idlao.saatvyaa idvaSaI AaLyaa maaolDvar basalyaa.
6.sahavaI Avasqaa : pacavaI AvasqaonaMtrcaI AaLIcaI sahavaI Avasqaa mhNajao
kaoSaaAvasqaa haoya.hI Avasqaa paca to saat idvasaacaI haotI yaa Avasqaot pihlyaa daona
idvasaat 25 T@ko AaLyaa caMid`kovar Taklyaa \va itsa-yaa va caaOqyaa idvasaat 60 T@ko
AaLyaa caMid`kovar Taklyaa sahavyaa idvasaI sava- AaLyaa caMid`kovar Taklyaa. %yaasaazI
caMid`kocaI saM#yaa 45 [tkI laagalaI
 maaolD basatanaa idsauna AalaolaI laxaNao

 AaLyaa palaa kmaI Katat va palyaa KalaI rahtat.

 AaLyaaMcaI hlacaala maMdavalaolaI idsalaI
 AaLyaaMcyaa Dao@yaacaa Baaga fugalaolaa idsatao tsaoca taoMD inamauLto idsato.
 AaLI stbQa hao}na naagaacyaa fDIsaarKI idsato
 AaLIcaa rMga ha p`qama Avasqaot Daoko paMZro va pazImaagacaa Baaga taMbaUsa haota.
 dusarI itsarI va caaOqyaa Avasqaot AaLIcyaa AMgaavar cakakI idsaUna AalaI.
 AaLI pardSa-k cakakIdar idsaUna AalaI va sahavyaa Avasqaot ek p`karcaa
svataBaaovatI Qaagaa saaoDt AsalaolaI idsalaI
 katIcyaa maaolD vaoLI GaotlaolaI dxata

 AaLyaaMnaa Aijabaat na hlavaIta va kaoNa%yaahI p`karcaI svaCta kolaI naahI

 AaLyaaMcao KaV baMd kolao.
 maolaolyaa AaLyaa kaZUna Taklyaa.baoD maQyao KaV Kalaolyaa idsalyaa. KaV qaaoDo
Taklao to KaV SaovaTcyaa maaolD vaoLI Taklao.
 navvad to 95 T@ko AaLyaa katIvar gaolyaanaMtr KaV pUNa-pNao baMd kolao. yaa naMtr
vaIrI gaolaolyaa caunyaacaI fkI QaurLlaI.
 AaLyaaMnaa KoLtI hvaa BaoTola yaacaI kaLjaI GaotlaI.
 AaLyaaMcaI [tr ikTkaMpasauna saMrxaNa kolao.
 kat TaklyaanaMtr GaotlaolaI kaLjaI

1) kat TaklyaanaMtr ivajaota pavaDrcaI fvaarnaI k$na naohmaI AQaa- tasaanaMtr KaV
idlao.
2) navvad to 95 T@ko AaLyaaMnaa kat TaklyaanaMtr KaV idlao.
3) spoisaMga p`%yaok maaolDnaMtr kola ova svaCta kolaI.

ba`isaMga :baisaMga krtanaa eka T/o maQyao 25 AMDIpuMja zovalao AMDIpuMja kaLsar pDlyaanaMtr
kaLyaa kapDavar zovalao va tIsa-yaa idvaSaI %yaasa daona tasa p`kaSa idlaa. naMtr 90 T@ko
AaLyaa baahor Aalyaavar kaoMbaDIcyaa pIsaacyaa sahayyaanao kaplaolyaa palyaavar JaaDUna Gaotlyaa.
inaja-tukIkrNa : roSaIma AaLyaaMcao saMgaoapna gaRh svaC ikMvaa inaja-MtukIkrNa krNao mah%vaacao
Asalyaanao fa^mao-laIna d`avaNaacaa ]pyaaoga kolaa. 450 caaO.fuT xao~asaazI 4.5 ila.fa^mao-
ilanacao d`avaNa vaaprlao.

roSaIma AaLyaaMnaI kat TaklyaanaMtr ivajaota pavaDrcaa ]pyaaoga p`maaNa

pihlaI AvasqaonaMtr 60 gm pavaDr QaurLlaI

dusa-yaa AvasqaonaMtr 120 gm pavaDr QaurLlaI
itsa-yaa AvasqaonaMtr 80 gm pavaDr QaurLlaI
cavaqyaa AvasqaonaMtr 1 kg pavaDr QaurLlaI
pacavyaa AvasqaonaMtr cavaqyaa idvaSaI 2 kg pavaDr QaurLlaI
 kaoYa inaima-tI va kaZNaI vaoLI GaotlaolaI kaLjaI

ALyaa sahavyaa Avasqaot Aalyaavar tutIcaa palaa doNao baMd kolaa. AaLyaaMcaa rMga
pIvaLsar idsaUna hlacaala maMd haoto. yaa vaoLI caMid`ka AMqa$na %yaa caMid`kovar AaLyaa yaaogya
AMtravar zovaUna paca to saat idvasaat kaoSa tyaar Jaalao. kaoYa kaZNaI vaoLI p`qama caMid`ka
]laTyaa kolyaa %yaatuna maolaolyaa ALyaa va paocaT kaoYa TakUna idlao. va caaMgalyaa p`karcao kaoSa
caMid`kova$na gaaoLa k$na pao%yaamaQyao Ba$na zovalao.
 saaraMSa
Baartat SaotIpUrk Asalaolaa roSaIma ]dyaaoga ha A%yaMt ivaksiat haoNyaacyaa maagaa-var
Aaho. yaasaazI Saasana maaozyaa p`maanaat Anaudana dot Aaho.
qaaoD@yaat roiSama ]dyaoaga :
1. tutIcaI laagavaD krNyaasa A%yaMt kmaI #aca- yaot AsaUna kmaI paNyaat laagavaD kolyaanaMtr
yaaogya p`karo vaaZto.
2. tutI yaa ipkavar raoga va ikDIcaa p`aduBaa-va kmaI p`maaNat AZLtao.
3. e#aadyaa tutIcaI laagavaD kolyaanaMtr yaaogya kaLjaI Gaotlyaasa 10 to 15 vaYao- caaMgalyaa
p`tIcaa palaa imaLU Saktao.%yaamauLo #aca- kmaI haotao.
4. saMgaaopNaasaazI jaast #aca- jaast kaLjaI GyaavaI laagat naahI.
5. 200 to 500 AMDIpUjaasaazI 150 to 200 caaO. fuT jaagaa AavaSyak Aaho.
6. kmaI tapmaana va Aad`-ta ra#aNyaasaazI ]nhaLyaat pHyaavar palaapacaaoLa kDbaa
psaravaa.
7.ikTk saMgaaopNaasaazI 3x 2 fuT va 4 [Mca ]McaI AsaNaaro T/o laagatat
8.100 AMDIpUMjaManaa 30 caMid`ka laagatat
9. fa^rmaoilana va ivajaota pavaDr yaaMcaa vaapr inaja-MtuikkrNaasaazI krtat.
10.AaLyaaMcyaa ivaivaQa Avasqaot ekaca vaoLI maaolDvar basavyaat va maaolD saMplyaanaMtr palaa
dyaavaa.
11.caMid`ka hI 6 x 4 fuT AakaracaI AsaavaI.
12. mauMgyaa va [tr p`aNyaaMpasaUna ALyaaMcao saMrxaNa kravao laagato.
13. tyaar kaoYa yaaogya vaoLI kaDUna to ivak`I koMd`at ivakavao.
vairla sava- gaaoYTI laxaat Gaota roSaIma ]dyaaoga ha sava-saamaanya Saotk-yaalaa prvaDNaara Asaa
Aaho.
 inaYkYa-

 60 T@ko laaok saaxar Aahot va 40 T@ko laaok inarxar Aahot.

 80 T@ko SaotkrI saoMid`ya KtaMcaa vaapr krtat va 20 T@ko laaok rasaayanaIk
KtaMcaa vaapr krtat.
 roiSama ]dyaaogaatIla tutI laagavaDIt 80 T@ko kITknaaSakaMcaa yaaogya vaapr krtat va
20 T@ko kITknaaSakaMcaa yaaogya vaapr krt naahIt.
 roSaIma ]%padnaacaa djaa- vaaZvaNyaasaazI 80 T@ko p`ya%na kolao jaatat tr 20 T@ko
p`ya%na kolao jaat naahIt.
 40 T@ko SaotkrI 10 to 15000 Kca- yaa ]dyaaogaasa va 60 T@ko SaotkrI Kca-
krt naahIt.
 मुऱाखत एका प्रगतीऴीऱ ऴेतक-याची
ऴेतक-याचे नांळ - ऩोऩट भगळान मोरे
गांळ - ळडाऩुरी, ता. इं दाऩुर, जिल्षा ऩुणे एकूण सेत्र - 1 एकर
तुतीची िात - एम 5 तुती ऱागळड ळवष - 1998-99

मी शन 1998 ऩाशुन रे ऴीम उद्योग करीत आषे . मी याऩुळी भुशार पऩकाचे उत्ऩादन घेत
षोतो. त्यामध्ये ळवाषकाठी 7 ते 8 षिाराचे उत्ऩन्न ममलत अशे. मी एके ददळऴी
मामाच्या गांळी गेऱो अशता तेमथऱ रे ऴीम उद्योगाची मादषती ममलाऱी. मी त्याच ळेली
रे ऴीम उद्योग शुरू करण्याचे मनजित केऱे. मी ऱगेच जिल्षा रे ऴीम कायाषऱयाऴी शंऩकष
शाधुन िुन मदषण्यात तुतीची ऱागळड केऱी. ळ शप्टटं बर मदषण्यात ऩदषऱे पऩक घेतऱे.
त्या ऩाशुन मऱा 15000 रू चे उत्ऩन्न ममलाऱे. त्याळपवष शाधारणऩणे मऱा 35000 रू
उत्ऩन्न ममलाऱे. त्यानंतर मी अमधक िोमाने रे ऴीम उद्योग शुरू ठे ळुन ळवाषऱा 80 षिार
रू चे मनव्ळल उत्ऩादन ममलळीत आषे .
मी या अगोदर ऴेतीमध्ये 20 गुंठयात उश ऱाळऱा षोता. के ळल ऩाण्याअभाळी त्या मध्ये
मऱा 10 टन उत्ऩादन ममलाऱे. त्या ऩाशुन मऱा 10000 रू चे उत्ऩन्न ममलाऱे. माझे
गांळामध्ये रे ऴीम उद्योग करणारे ऴेतकरी श्री पळठ्ठऱराळ िाचक यांची भेट झाऱी ळ मी
त्यांचे बरोबर या उद्योगापळवयी चचाष केऱी. ळ त्यानुशार मी त्यांचे तुती ऱागळडीची ळ
दकटक शंगोऩनाची मादषती घेळन
ु प्रत्यस एक मदषना मी त्यांचेकडीऱ दकटक शंगोऩनाचे
काम केऱे. ळ मी रे ऴीम उद्योग करण्याचा मनिय केऱा.
त्यांचे कडु न तुतीचे पबयाणे घेळन
ु उशाचे खोडव्यात मोकलया ऩटयामध्ये ऱागळड केऱी.
ऩदषऱी बॅच तीन मदषण्यात मागपळऱी. बॅच करीता माझे कडे ऴेड नव्षते. मी 100
अंडयाची बॅच माझे रषाते खरी तयार केऱी. त्यामध्ये मऱा 70 दकऱो कोवाचे उत्ऩादन
मनघाऱे. त्या ऩाशुन मऱा 9100 रू ममलाऱे. 18 मदषण्यामध्ये मऱा उशाऩाशुन 10 षिार
रू चे उत्ऩन्न ममलाऱे षोते. ऩरं तु 4 मदषण्या मध्येच त्याच ऴेतात मऱा 9100 रू चे
उत्ऩन्न ममलाऱे. त्यामुले माझी खात्री ऩटऱी की इतर पऩका ऩेसा रे ऴीम उद्योगामधून
मनजितच िास्त उत्ऩन्न ममलणार आषे . मी त्याळवी 750 अंडीऩुंि घेळन
ु 370 दकऱो
कोव उत्ऩादन केऱे. त्याऩाशुन मऱा 45000 रू चे उत्ऩादन ममलाऱे.