Professional Documents
Culture Documents
FAKULTETI EKONOMIK
Prishtinë
Përmbajtja
1. Hyrje
2
Kosova disponon me resurse natyrore të ndryshme të cilat, me një
valorizim bashkëkohor dhe racional, mund të jenë edhe në të ardhmen një
burim kualitativ i zhvillimit. Nga 9 xehe më strategjike në botë, 4
prodhohen në Kosovë( nikeli, zinku, plumbi dhe thëngjilli). Kërkesat e
planifikuara vjetore në tregun botëror për këto xehe janë mjaftë të larta.
(nikeli 5%, zinku 4,9%, plumbi 5,7% dhe thëngjilli 5,5% në vit).
Midis burimeve natyrore të Kosovës janë edhe klima, toka dhe malet. Në
Kosovë janë prezentë tre tipe klimash mesdhetare e ndryshueshme,
kontinentale dhe malore.
Klima e cila mbizotëron në Kosovë është në vetvete një pasuri natyrore
dhe një faktor ndihmës për zhvillimin e bujqësisë e sidomos të blegtorisë,
të perimeve, drithërave, të pemëve dhe të hardhisë. Kosova disponon me
burime dhe akumulime të konsiderueshme ujore.
3. Resurset e Energjisë
3
eksploatim, respektivisht për realizimin e projekteve të reja në bazë të
thëngjillit.
Cilësia dhe vlera e rezervave të thëngjillit kosovar janë dukshëm më të
vogla nëse mirret për bazë niveli i ulët kalorik i linjitit.
• e bilancuara,
• jashtë bilanceve dhe
• potenciale.
4
Tabela 4. Në milion tona thëngjill
ekvivalent
Llojet e rezervave Linjiti %
Rezerva të bilancuara 1.935 85.1
Rezerva jashtë bilanceve 0 0
Rezervat potenciale 339.5 14.9
Gjithsej 2.274.5 100
4. Konteksti
1
Strategjia dhe plani zhvillimor i Kosovës 2007-2013 (draft), Institucionet e Përkohshme
Vetëqeverisëse/ Sekretariati i SPZhK-së, Prishtinë, 2007.
5
4.1Potenciali energjetik
2
Po qe se do të shfrytëzohej linjiti i Kosovës për djegie në termocentrale me fuqi 4.000MW,
rezervat ekzistuese do të zgjatnin mbi 250 vjet.
3
ESTAP I, Module G, 2002; MEM, Resurset minerale të Kosovës, 2005; sipas këtij dokumenti, deri
në vitin 2006 janë eksploatuar 270 milionë tonë linjit dhe janë deponuar rreth 400 milionë m3
djerrinë.
Sipas këtyre dokumenteve, rezervat e linjitit janë me përmbajtje të ulët të sulfurit, përqendrim
relativisht të favorshëm të oksidit të kalciumit, i cili është i përshtatshëm për absorbim të pjesshëm
të sulfurit gjatë djegies. Raporti ndërmjet djerrinës dhe linjitit është i favorshëm, çka bën që mihjet
të jenë atraktive për eksploatim.
6
Që nga muaji Maj 2005, kapaciteti i përgjithshëm gjenerues në Kosovë
(B1+B2, A1+A5 dhe Impianti Hidro-Energjik i Ujmanit) është rreth 1,521
MW me kapacitetin gjenerues vjetor rreth 3,800 GWh.
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Trendi i ProdhimitteEnergjisë
Që nga viti 1999 është vendosur një kornizë ligjore dhe të gjitha ligjet e
miratuara janë ne harmoni përputhje me direktivat e BE-së dhe më
Procesin e Athinës per Themelimin e Tregut Rajonal të Energjisë (TRE), ku
gjithashtu është nënshkruar edhe nga Kosova.
4.2Rëndësia e Sektorit
Furnizimi adekuat dhe efikas i energjisë është një nga faktorët më të
rëndësishëm për rritjen dhe zhvillimin ekonomik. Në të vërtetë, konsumi i
energjisë ndonjëherë konsiderohet si indikator për nivelin e zhvillimit të
ekonomisë.
Kësisoj, themelimi i politikës së drejtë për furnizim me energji ndihmon në
krijimin e kushteve për furnizim të sigurt me energji e cila në kthim do të
krijojë kushte për tërheqjen e investimeve, dhe për një zhvillim të
qëndrueshëm.
7
Politika e energjisë duhet të sigurojë kushtet për furnizimin adekuat të
energjisë si dhe përdorimin efikas të energjisë, eksploatimin racional të
burimeve të energjisë, dhe mbrojtjen e mjedisit. Emetimi i niveleve tejet
të larta të veçantive, mbi deponinë e hirit tokësor, dhe dështimi që të
sanohet gjendja e tokës, konsiderohen të jenë problemet më të
rëndësishme të mjedisit.
5. Mihjet Sipërfaqësore
8
Rezervat e linjitit vlerësohen të jenë prej 11 deri 14 miliardë tonë.
Aktualisht janë funksionale dy miniera sipërfaqësore (Bardh dhe Mirash) të
cilat furnizojnë njësitë gjeneruese të energjisë elektrike në KEK me 6.5
milion ton linjit në vit.
Për shkak të mihjes joprofesionale deri tani disa herë kanë ndodhur
rrëshqitje të mëdha të shtresave të linjitit, çka ka shkaktuar dëme
materiale dhe mungesë në furnizim me energji. Mangësitë në menaxhim
të mihjes kanë sjell po ashtu mungesë të furnizimit të termocentraleve,
përkatësisht ndërprerje të punës së tyre.
9
Pamje nga Minierat e Linjitit
Prodhimi çdo vit rritej, shtohej numri i punëtorëve dhe po ashtu rritej edhe
numri i mjeteve dhe pajisjeve që përdoreshin për gërmim. Kështu në vitin
1977, rezultatet u shtuan dhe u gërmuan 5.752.836 tonë qymyr. Kulmin e
10
prodhimit, kjo minierë e arriti në vitin 1987, kur u gërmuan 10.774.284
metra kub djerrinë dhe u prodhuan 6.473.986 tonë qymyr.
11
• Plehrave artificiale (jashtë funksionit); Bartjen dhe shpërndarjen e
energjisë elektrike
12
Pamje Te Termocentraleve
Që nga ajo periudhë prodhimi vazhdimisht shënon rënie dhe në vitin 1995
prodhimi vjetor ishte 1.561.407 MW, duke u zvogëluar më tutje në vitin
1999 në 924.480 MW, ndërsa në vitin 2000 prodhimi vjetor ishte 582.264
MW.
13
B1 339 309 230/30 L/M 1983
TC Kosova 0
B B2 339 309 230/30 L/M 1984
0
14
Është e njohur se konsumi ditor i energjisë elektrike nuk është i
njëtrajtshëm: në disa periudha gjatë ditës konsumi është shumë më i
lartë,sesa në periudhat tjera, sidomos pas mesnatës.
Për këtë arsye, përzgjedhja e stafit profesional duhet bërë vetëm mbi
bazën e aftësive të verifikuaradhe të mos jetë e ndikuar nga
politika. Llogaridhënia duhet të jetë po ashtu pjesë përgjegjësisë së stafit
menaxherial.
15
• Ngritja e kuadrit profesional teknik. Mangësitë e shpeshta në
furnizim ne linjit, daljet e termocentraleve nga sistemi, “derdhjet” e
shpeshta nga kazanët etj. tregojnë se është e nevojshme që kuadri
teknik të ngritet profesionalisht. Përveç kësaj, si edhe në rastin e
stafit menaxherial, është e domosdoshme që ky kuadër të jep llogari
për lëshimet e bëra.
6
Për më tepër hollësi të mangësive shiko: Një Përrallë Moderne: Kosova C2100, Forumi 20015,
Prishtinë, 2007.
16
Në të ardhmen duhen shfrytëzuar vetëm proceset që cilësohen me
shkallë të lartë të efikasitet, me çka do t’i kontribuohet zvogëlimit të
tërësishëm të energjisë elektrike. Përveç kësaj, është e nevojshme
që në të gjitha sferat e jetës të në përgjithësi të ngritet niveli i
kulturës së kursimit.
Literatura
17
o Dr. Halim Gjergjizi
• ESTAP I, ESTAP II
o Banka Botërore Sektori i Energjisë
• Strategjia e Energjisë e Kosovës
o MEM Ministria e Energjisë dhe Minierave 2005 – 2015
Prishtina, Korrik 2005.
• Strategjia dhe plani zhvillimor i Kosovës 2007-2013 (draft),
o Institucionet e Përkohshme Vetëqeverisëse/
Sekretariati i SPZhK-së, Prishtinë, 2007.
• Dokumente dhe Web Site te Korporatës Energjetike te
Kosovës
18