Klasa:XC

Shkolla: Teknike ARBEN BROCI

Tema: Qytetrimet Boterore Ne Antikitet

PERMBAJTJA 1. 10 Qyteterimet e lashta qe humben gjate shekujve 2. Qyteterimi Sumerian 3. Qyteterimi Fenikas 4. Qyteterimi Etrusk 5. Qyteterimi Kretas 6. Qyteterimi Ilir 7. Roma e lashte 8. Greket e lashte 9. Veorite e qyteterimeve te lashta

Punoi: Kristjan Marinaj

Pranoi: Prof. Gjoke Marashi

10 Qyteterimet e lashta qe humben gjate shekujve.

MU-t e lasht ose LEMURIA.

Sipas shum burimeve ezoterik, qytetrimi i par u zhvillua 78 mij vjet m par nkontinentin gjigant t njohur si Mu ose Lemuria dhe ai zgjati plot 52 mij vite.Ndonjher thuhet se jan shkatrruar prej trmeteve t shkaktuar nga nj zhvendosje eploeve q ka ndodhur 26 mij vjet m par, ose afrsisht n vitin 24 000 para Krishtit.Ndrkoh q MU nuk patn teknologji t lart sa ajo q supozohet pr qytetrimet emvonshm, thuhet, megjithat ata kan arritur t ken disa teknologji t prparuara,sidomos n ndrtimin e ndrtesave megalitike jetgjata q ishin n gjendje tu mbijetonintrmeteve. Megjithat, ishte shkenca e qeverisjes q thuhet se ka qen arritja m e madhee MU-ve. Supozohet q t ket patur nj gjuh dhe nj qeveri. Arsimi ishte kyi i suksesitt perandoris dhe pr arsye se do pjestar i saj ishte i msuar me ligjet e universit dhekish marr trainim t plot n nj profesion apo zanat, rezultati ishte nj prosperitet imrekullueshm. Arsimimi i nj fmije ishte i detyrueshm n moshn 21 vje me qllimq t ishte i kualifikueshm pr n shkolln e qytetaris. Kjo periudh trainimi zgjatishtat vjet; kshtu, mosha m e hert kur nj person mund t bhej qytetar i perandorisishte 28 vje Atlantida e lashte. Thuhet se kur u fundos kontinenti i Mu, oqeanet e t gjith bots u uln n mnyrdrastike teksa uji u derdh pr n Basenin e ri t sapoformuar t Paqsorit. Ishujt relativishtt vegjl q kishin ekzistuar n Atlantik gjat kohs s qytetrimit Lemurian ishin ln tthat prej oqeanit n trheqje. Toka q sapo kish dal n siprfaqe u bashkua meArkipelagun Poseid n Oqeanin Atlantik pr t formuar nj kontinent t vogl. Kykontinent quhet Atlantid nga historiant sot, ndonse emri i vrtet i tij ishte Poseid.Besohet se Atlantida e ka uar teknologjin n faza shm t prparuara, shum prtej asajq ekziston n planetin ton sot. Prmenden shpikje dhe pajisje t tilla si kondicionert eajrit pr t prballuar vapn e padurueshme; llampat cilindrike pa ajr, tubat e kristalit tndriuar nga forcat ansore t nats; pushk elektrike, arm q shfrytzojn energjinelektrike si forc ;transportin me nj binar; gjenerator uji, nj instrument prkondensimin e ujit nga atmosfera; si dhe Vailx-t, nj anije kozmike q udhhiqet ngaforcat shtytse dhe trheqse Perandoria Rama e Indise.
Pr fat t mir, librat e lasht t Perandoris Rama t Indis jan ruajtur, ndryshe nga ato t Kins, Egjiptit, Ameriks Qendrore, Perus. Shum prej ktyre vendeve t lashta jantani ose shkrettir, glltitur nga xhungla t dendura, ose n fund t ndonj oqeani.Megjithat, India, pavarsisht shkatrrimeve nga luftrat dhe pushtimet, arriti t ruaj njpjes t madhe t historis s saj t lasht. Pr nj koh t gjat, nuk besohej se qytetrimiindian e kish origjinn prpara vitit 500 para Krishtit, ose vetm rreth 200 vjet parapushtimit t nnkontinentit nga Aleksandri i Madh. N shekullin

e kaluar, megjithat,qytetet jashtzakonisht t sofistikuar t Mohenjo Daros (Kodra e t Vdekurve) dheHarappa jan zbuluar n Luginn Indus t Pakistanit t sotm.Zbulimet e ktyre qyteteve i detyruan arkeologt t shtyjn datat pr origjinn eqytetrimit indian me mijra vjet m hert. Edhe m mbreslns sht fakti q sistemihidraulik i ujrave t zeza n t gjith qytetin e madh sht m superior se ata tPakistanit, Indis dhe shumics s vendeve aziatike sot.

Qyteterime Osirian ne mesdhe. Thuhet se n kohn e Atlantids dhe Ramas, Mesdheu ishte nj lugin e madhe dhepjellore. Ky qytetrim i lasht, para Egjiptit dinastik, ishte i njohur si Qytetrimi Osirian.Lumi Nil dilte nga Afrika, ashtu si sot dhe quhej Lumi Stix. Megjithat, n vend derdhejn Detin Mesdhe, n deltn e Nilit n veri t Egjiptit, ai vazhdonte n lugin dhe pastajkthehej n drejtim t perndimit duke rrjedhur n pjesn m t thell t Lugins sMesdheut ku krijoi nj liqen t madh dhe pastaj rridhte srish ndrmjet Malts dhe Sicilidhe m pas n jug t Sardenjs n Atlantik, n Gjibraltar (Kolonat e Herkulit). KurAtlantida u shkatrrua n nj kaos apokaliptik, ky ndryshim kataklizmik n Atlantikngadal prmbyti pellgun e Mesdheut, duke shkatrruar qytete t mdha Osiriane dheduke i detyruar banort t lvizin n terrene m t lart. Kjo teori shpjegon mbetjet euditshme megalitike q gjenden anemban Mesdheut. Qyteterimi Uiger ne shkretetiren e Gobit. Thuhet se shum qytete t lasht kan ekzistuar n kohn e Atlantids dhe Ramas nqytetrimin e Uiger n shkrettirn e Gobit. Megjithse Gobi sht tani nj shkrettir,kto qytete ishin porte oqeani. Vimanat dhe pajisje t tjera t avancuara thuhet se kanqen n prdorim n zon Uiger dhe studiuesi i famshm rus Nikolas Roerich thuhet tket par nj disk fluturues mbi Tibetin e veriut n vitin 1930.Ndoshta mjeti fluturues ishte nj Vimana e lasht q vjen nga nj qytet ende aktiv, dukeprdorur teknologji Uiger, q ekziston n pjesn veriore t Tibetit apo shkrettirn Gobit. Tiahuanacoa Ashtu si n rastin e Mu dhe Atlantids, ndrtimi n Amerikn e Jugut ishte n shkallmegalitike me teknikat poligonale t ndrtimit, projektuar pr t ndrtuar mure t mdhenj q i rezistonin trmeteve. Muret rezistent ndaj trmeteve ishin shum trndsishm n gjith zonn e Unazs s zjarrit, n Mu-n e lasht. Shtpit dhe ndrtesate banimit jan ndrtuar nga blloqe megalitike prej guri. Pr shkak t rndsis s madheq kultura i vinte mirqenies s brezave t ardhshm si dhe vlersimin q kishin prrritjen graduale dhe t qndrueshme t komunitetit, strukturat jan ndrtuar me mendiminq t rronin me mijra vjet. Nj shtpi e ndrtuar me beton, dru dhe suva do t zgjasnjqind vjet apo m shum, n qoft se mirmbahet. Shikoni ndrtimet megalitike tEgjiptit, Malts, Perus. Kto ndrtesa jan ende n kmb sot. Cuzco, kryeqyteti i lashti Perus, q ishte ndrtuar ndoshta para Incas-ve, sht ende i banuar sot, pas mijravitesh. N t vrtet, shumica e ndrtesave t Cuzco sot n qendr t qytetit prfshijnmure qindravjear (ndrsa ndrtesat m t fundit t ndrtuara nga spanjollt tashm janshkatrruar). Majat

Piramidat e Majave gjenden nga Amerika Qendrore deri larg n ishullin indonezian Java.Piramida e Sukuh, n shpatet e malit Lau pran Surakartas n Javan qendrore sht njtempull i mahnitshm me zbukurime guri dhe nj piramid q do t ishte e njllojt medo piramid n xhunglat e Ameriks Qendrore. Piramida sht praktikisht identike mepiramidat e gjetura n vendin e lasht Majan n Uaxactun, pran Tikalit. Majant e lashtishin astronom dhe matematikan t shklqyer, qytetet e hershm t t cilve kan jetuarn harmoni t plot agrare me tokn. Ata kan ndrtuar kanale dhe qytete-kopshte n tgjith gadishullin e lasht Jukatan.Besohet se nj Bank e lasht e t Dhnave ndodhet diku n rajonin e Majave, ndoshtann nj kompleks ekzistues piramidash, n nj tunel t nndheshm dhe nj sistemdhomash. Disa burime thon se, kjo depo dijesh t lashta mbahet n kristale kuarci qjan me nj cilsi t jashtzakonshme dhe n gjendje t mbajn sasi t mdhainformacioni n nj mnyr t ngjashme me CD-t moderne. Kina e lashte Kina e lasht, e njohur si Kina Han, thuhet se ka ardhur si t gjitha qytetrimet, ngakontinenti i madh Paqsor Mu. Kinezt e lasht jan t njohur pr karrot e tyre qiellore, sidhe prodhimin nefrit q ata ndanin me Mayat. Vrtet, historit e lashta kineze dhe TeMayave duken t lidhura ngusht. Antropologt kan folur me prova pr nj ndikimTaoist n Amerikn Qendrore, duke treguar simbole dhe motive t dinastis Shang dhem pas, duke i lidhur me artin dhe skulpturn Mayane. Thuhet se kinezt e lasht janburimi i do shpikje nga letra higjienike, detektort e trmetit, kartmonedhat, topat,teknologjia e raketave, metodat e printimit dhe mijra sendeve t tjera, t teknologjis s larte. N 1959, arkeologt n Kin zbuluan togza rripash prej alumini t prodhuar mijravjet m par. Etiopia e lashte dhe Izraeli Nga disa tekste t lasht si Bibla dhe libri etiopian, Kebra Negast, ne kemi rrfime prteknologjin e lart t Etiopis s lasht dhe Izraelit. Tempulli n Jeruzalem thuhet sesht ngritur mbi tre blloqe gjigande prej guri ndrtimi t ngjashme me ato n Baalbek,Liban. Sot, n kt vend ekzistojn Tempulli i Salomonit dhe Kubeja e Xhamis s gurit,themelet e t cilit me sa duket arrijn deri tek qytetrimi Osirian. Ashtu si shum ndrtimet mvonshme fenikase, ndrtimi i tempullit q mban Arkn e Ujdis dhe tempujt nEtiopi jan t fundmit tempuj, q jan ndrtuar prej guri megalitic. Tempulli i Madh,ndrtuar nga mbreti Salomon mbi rrnojat e tempullit t mhershm megalitic, ishte brpr t mbajtur relike antike t njohur si Arka e Ujdis.Arka e Ujdis thuhet se ka qen nj kuti gjeneratori elektrik q strehonte shum objekte tshenjt, duke prfshir nj statuj ari nga kultura t mparshme q sht quajtur E shenjtae t shenjtave. Kjo kuti dhe statuj ari thuhet se jan hequr nga Dhoma e Mbretit nPiramidn e Madhe n Egjipt nga Moisiu, gjat periudhs s Eksodit. Shum studiuesbesojn se, Arka e Ujdis, si edhe objekte t tjera t lashta, ishin n t vrtet pajisjeelektrike, disa prej t cilave adhuroheshin n tempuj si orakuj. Bibla tregon se si disapersona t paautorizuar do t preknin Arkn dhe do t elektrizoheshin n ast. Mbreteria Aroi Sun e Paqesorit

E fundit e lists s qytetrimeve t lashta sht ajo e kulturs s lasht e t panjohur tMbretris Aroi Sun t Paqsorit. Ndrsa, i ashtuquajturi kontinent i humbur i Mu u mbytrreth 24.000 vjet m par n nj ndryshim t poleve, Paqsori u ripopullua m von nganj przierje racore t t gjitha qytetrimeve, q vinin nga Rama, Kina, Afrika dheAmerikat. Nj komb-ishull i prparuar, me siprfaqe m t mdha t toks se sa janaktualisht n Paqsor, u rrit rreth Polinezis, Melanesias dhe Mikronezias. Legjenda elasht n Polinezi ia atribuon kt qytetrim t shquar Mbretris Aroi, q ka ekzistuarmijra vjet para rizbulimit evropian t Paqsorit.Sumeret dhe historia e tyre Sumer do te thote Toka e Lordeve dhe e Diellit Toka e Lordeve te ShkelqimitHistoria e sumereve perfshin periudhat prehistorike Ubaid dhe Uruk qe daton nga mijevjecarii 5-te deri ne mijevjecarin e 3-te para eres sone dhe perfundon me rrenimin e saj gjatedinastise se trete rreth vitit 2004 para eres sone.Me pas fillon nje periudhe tranzicioni ne shtetet Amorite, perpara lulezimit te Babilonise neshekullin e XVIII para eres sone. Sumeret ishin nje nga shoqerite urbane me te hershme nebote, ne Mesopotamine jugore, me shume se 5000 vjet me pare.Vendbanimi i pare ne Mesopotamine jugore ishte Eridu. Sumeret pretendonin se qyteterimi ityre u themelua dhe lulezoi ne qytetin Eridu nga Zoti i tyre Enki, ose nga keshilluesi i tyre.Sumeret u perhapen ne Mesopotamine jugore sepse ata kishin zhvilluar nje organizimshoqeror dhe teknologji qe i ndihmoi ata te perparonin ne kontrollin e ujit si dhe per tembijetuar ne nje mjedis te veshtire. Per shkak te vendndodhjes se tyre ne lugine lumore, atakishin zhvilluar nje sistem ujitjeje perfekt.Shume artifakte por edhe koloni te ketij qyteterimi Uruk jane gjetur ne nje zone te gjere qenga pjesa perendimore e detit Mesdhe, ne malet Taurus ne Turqi dhe deri ne lindjen e mesmee ne Iranin qendror.Ata zhvilluan nje sistem shkrimi ne forme pyke i cili ndikoi ne stilin e shkrimeve ne te njejtenzone per me shume se 3000 vjet. Si rrjedhoje, te gjitha keto lloje shkrimesh te ndryshme qe jane logofonetike, bashketingellore alfabetike dhe sisteme sillabe, u bene te njohura sishkrimi kuneiform.Nje tjeter fakt interesant per sumeret po ashtu edhe per sistemin kuneiform eshte qe sisteminumerik eshte edhe dhjetor (me baze 10) edhe gjashtedhjetor (me baze 60). Kjo do te thotese ka sisteme te vecanta per secilin nga bazat.Duke qene se shtriheshin pergjate lumit Eufrat, sumeret shquheshin edhe per bujqesi dhetregeti.Astronomia sumere ishte primitive ne krahasim me standartet e mevonshme babilonase.Pllakat argjilore babilonase qe ne kemi sot dhe na sherbejne si fakte historike, datojne qe ngaperiudha e qyteterimit te dikurshem ne Mesopotami. Ne to eshte regjistruar eklipsi diellor mei hershem i cili eshte pare ne Ugarit ne 3 maj 1375 p.e.s.Astronomet njihnin dhe regjistronin yjet me te shndritshem, te pershkruara si yjesia zodiakaledhe kishin vezhguar levizjet e pese planeteve te dukshem (Merkuri, Venus, Mars, Jupiter dheSaturn) si dhe te Diellit dhe te Henes.Kalendari Henor ishte i sinkronizuar me vitin diellor, me stinet, duke shtuar nje muaj tebrishte cdo kater vjet.Sumeret e Babilonise ishin ndoshta te paret qe ndertuan nje calendar. Ata perdoren fazat ehenes, duke numeruar 12 muaj henore te cilet perbenin nje vit. Per te bere diferencen midisvitit henor dhe vitin e stineve ata shtuan nje muaj tjeter ne kalendar, cdo kater vjet.Egjiptianet e hershem, greket dhe semitiket kopjuan kete kalendar. Me vone egjiptianetpershtaten nje kalendar qe korrespondon pothuaj saktesisht me stinet

Qyteterimi Fenikas
Aty rreth vitit 1500 para ers s re, n viset e Libanit t sotm, u zhvillua nj qytetrim, ai ifenikasve q u shqua kryesisht pr aftsit e ndjeshme t shfaqura n fushn e detaris dhe ttregtis. Ky popull me origjin semite themeloi nj sr qytet-shtete (Tiron, Sidonn, Biblon),t cilat fillimisht qen t dhna pas bujqsis dhe zejtaris. Pr rrjedhoj, t lehtsuar ngapozicioni gjeografik q favorizonte shkmbimet midis Mesopotamis dhe pellgut tMesdheut, fenikasit u shtyn drejt detit, duke u br lundrtar t zot.Pr t lehtsuar shkmbimet tregtare dhe pr t mbrritur n vende gjithnj e m t largta,ata zhvilluan nj sistem kolonish n brigjet e Afriks s Veriut, Italis dhe Spanjs.N njrn prej ktyre qyteteve porte q prdoreshin nga detart fenikas si vende ankorimi dhedepozitimi t mallrave, Kartagjena (n Tunizin e ditve t sotme), do t lindte qytetrimipunik, i cili do tu bnte ball pr nj koh t gjat synimeve ekspansioniste t Roms, derisa t mposhtej n fund t Lufts s Tret Punike .Fenikasit e tham edhe m lart se ishin nj popull i dhn kryesisht pas tregtis. Pikrishtpr shkak t krkesave t nj natyre praktike t lidhura me tregtin, si qen prpunimi iregjistrave t llogarive, hartimi i listave me mallrat q hynin e dilnin dhe dokumentet earkivave, atyre iu duk jo fort i prshtatshm prdorimi i hieroglifve, domethn i nj shkrimit tipit simbolik. Fenikasit prshtatn pr nevojat e veta nj tip shkrimi fonetik, i quajturkshtu ngaq do tingulli i prkon nj shenj ose nj shkronj. Pra, me gjas, qen pikrishtfenikasit t part q prpunuan nj sistem alfabeti t ngjashm me tonin, i cili u rimor, mbasiiu bn disa modifikime (pr shembull, futja e zanoreve) nga grekt, etruskt dhe romakt.Alfabeti fenikas fillon me alef dhe bet , qe me pas nga greket u quajten alfa dhe beta.

Qyteterimi Etrusk
Etrusket ishin nje nga popullsite me te lashta dhe me te qyteteruara qe ka jetuar ndonjeherene Apenin . Ndonse, jetuan ne te njejtin gadishull etrukset nuk kane asgje te perbashket meromaket se ata u formuan shume vone. Etrusket ishin popullsi pellazge te cilet gjatemijevjecarit te pare para krishtit emigruan prej Epirit. Etrusket ishin besimtare te devotshemte fese pellazge pra te Zeusit. Dhe dihet se per Zeusin beheshin nderime me gjethe e medrure. Pra, etrusket kishin shume afinitet ndaj dushkut dhe drurit. Ata nga trysnia e fiseve teegra helene u detyruan ta lene Eoline, te dalin ne Dodone dhe prej Dodones ne Apenin. Emrietrusk rrjedh prej shqipes dushk qe dmth njerez qe merren me dush, pra per arsyejereligjioze. Etrusket permenden per bujqesi, blegtori, peshkim dhe tregti. Gjithashtupermenden per art dhe organizime shteterore.

Qyteterimi Kretas
Kretasit prehistorik kan krijuar nj nga qytetrimet m t vjetra t bots dhe sigurishtqytetrimin me t vjetr Evropian. Shkalla e nivelit kulturor t qytetrimit t Krets ka qen eprmasave t larta dhe paraqitet me cilsi origjinale Evropiane. Qyteterimi i Krets i zhvilluarrreth 3000 deri n 1400 vjet p.k paraqet nj nga shkallt m t larta t historis s qytetrimitbotror. Ai sht quajtur ndryshe dhe si qytetrim pallator pasi jeta e qytetit organizohej rrethdisa pallatave madhshtore dhe tepr Iuksoze edhe pr kohn q jemi sot.Qytetrimit t Krets, prsa i prket etnicitetit, nuk i sht vne emri se kujt i prket, pasi nkt koh nuk ekzistonte nocioni grek, pasi nse do t kishte ndonj shenj edhe me t vogel,padyshim do ta kishin quajtur grek.Cila sht etnia q ka ngritur kt qytetrim ?Qyteterimi i Krets ka qn nj qytetrim pellazg. Nga t gjitha burimet antike, Pellazgumbahet si njeriu autokton dhe q ka lindur nga dheu. Meq kjo kultur sht kaq e lasht nukka se si t mos jet

ndrtuar nga i vetmi popull i lasht, q kan njohur autort antik n atdh. Kreusi, sundimtari q i dha emrin Krets ishte i biri i Tegetit nipit t Lykaonit. Pra meorigjine pellazgo-ilire, pasi Kaont jan quajtur dhe pellazg dhe ilir. Minosi, themeluesi i qytetrimit minoan, sht i biri i Zeusit dhe i Evrops, motrs s Ilirit,pra ai sht nipi i ilirve.T dhnat q japin autort antik, tregojn se n Kret kan banuar disa fise t tjera ilire simesapt, japigt, daunt, peukett.

Qyteterimi Ilir
Origjina e IlireveGjate epokes se Bronzit dhe te hekurit ne territorin e Ballkanit kane banuar tre popuj temedhenj: greket ne jug, iliret ne perendim dhe traket ne lindje te gadishullit. Mbi bazen e tedhenave arkeologjike, gjuhesore, antropologjike dhe te burimeve te shkruara eshte arritr neperfundimin se kultura dhe etnosi ilir kane origjine autoktone (vendase). Ata linden dhe uformuan ne baze te nje procesi te gjate dhe te panderprer, gjate mijevjecarit te dyte dhe tepara para eres se re. Ne fund te epokes se hekurit si rezultat i konsolidimit te metejshem tekultures e te gjuhes u formua bashkesi fisnore te qendrueshme ilire te cilat permenden meemer ne burimet e autoreve te hershem antike.Trualli historik i IlireveTrualli historik i ilireve perfshin tere pjese perendimore te Ballkanit, Kufiri verior i tyre eshteveshtire te percaktohet. Ka mendime se si kufi natyror ishin deget e Danubit (Sava e Drava),kurse ne jug duke perfshire dhe Epirin, kufiri shkonte deri ne gjirin e Ambrakise (Preveza).Ne lindje si kufi natyror ishin lumenjte Morava e Vardar dhe ne perendim brigjet e Adriatikute te Jonit. Grupe te vecanta fisesh Ilire u vendose dhe ne Italine e Jugut (mesapet e japiget).Fiset me te rendesishme ilire ishin: taulantet, ardianet, dardanet, dalmatet, penestet, moloset,kaonet, tesprotet etj.Tesprotet ishin nje fis i madh qe shtriheshin ne zonen bregdetare qe nga Vjosa deri ne Mat.Ne shpine te tyre ishin parthine, desaretet, enkelejte. Pergjate brigjeve te Adriatikut te mesembanonin ardianet. Ne viset e Ballkanit Qendror ishin dy fise te medha e te rendesishme:paionet - ne luginen e mesme te Vardarit dhe dardanet qe banonin ne rrafshin e Kosoves.Siper ardianeve drejt veriperendimit ishin dalmatet dhe ne skajin veripendimor, liburnet.Ne zhvillimin ekonomik e shoqeror te ilireve dhe ne zhvillimin e marredhenieve nderfisnorendikoi dhe pozita e favorshme gjeografike. Krahinat ilire jugore u lidhen ngushte me Greqine e Egjeun, kurse krahinat veriore u lidhen ngushte me Evropen Qendrore.Burimet e shkruara dhe ato arkeologjike deshmojne se gjate kohes se hekurit iliret merreshinsi dhe me pare, kryesisht me bujqesi e blegtori/ Perparime te dukshme u bene ne nxjerrjendhe perpunimin e mineraleve qe u ndihmua edhe nga zonat e pasura me minerale si Mati dhe Mirdita.

Roma e lashte
Roma e lashte ishte nj qytetrim q u zhvillua prej nj komuniteti te vogl bujqsor tthemeluar n Gadishullin Italik q n shekullin e 10-t para Krishtit. I vendosurprgjat detit Mesdhe, ajo u b nj nga perandorit m t mdha n botn e lasht.N shekujt e ekzistencs s saj, qytetrimi romak nga nj monarki adoptoinj republik oligarkike dhe m von nj perandori autokratike. Romakt arritn tdominojn Evropn jugperndimore, Evropn juglindore (Ballkanin) dhe tr

rajoninmesdhetar me an t asimilimit kulturor dhe pushtimit. Qytetrimi romak shpesh grupohetn periudhn e antikitetit klasik bashk me Greqin e lasht, nj qytetrim q frymzoishum n kulturn e Roms s lasht. Roma e lasht kontribuoi jashtzakonisht shum nzhvillimine ligjeve, luftrave, artit,letrsis, arkitekturs, teknologjis dhe gjuhs dhe historia e sajvazhdon t ket nj ndikim t madh n bot sot.Legjenda dhe historiaSipas legjends,Roma u themelua n vitin 753 para Krishtit nga Romuli dhe Remi, q urritn nga nj ujkonj.Sipas nj legjende,Roma u themelua m 21 Prill, 753 para lindjes s Krishtit ngavllezrit binjak q e kishin origjinn nga princi Trojan Enea. Romuli dheRemi ishinnipa t mbretit latin, Numitorit t Alba Longs. Mbreti u rrzua nga froni nga vllai i tijmizor Amuliusi ndrsa vajza e Numitorit, Rea Silva, lindi Remin dhe Romulin. Mbreti i riishte i friksuar prej Romulit dhe Remit se mos ata ia merrnin fronin, kshtu q ai vendositi mbys. Nj ujkonj i shptoi dhe i rriti ata dhe kur ata arritn moshn e pjekuris.Binjakt themeluan qytetin e tyre, por Romulusi e vrau Remin gjat nj grindjeje prsundimin si mbret i Roms, megjithse disa burime thon se grindja ishte pr arsyen seemri i kujt do t i vendosej qytetit. Romulusi ishte burimi i emrit t qytetit.Romakt gradualisht mposhtn popujt e tjer n gadishullin Italik, duke prfshir Etruskt.Krcnimi i fundit i hegjemonis romake erdhi nga Taranto, nj koloni e madhegreke, q krkoi ndihmn e Pirros s Epirit n vitin 281 p.e.s, por kjo prpjekje dshtoi.Romakt siguruan kolonit e tyre duke themeluar koloni romake n zonat strategjike,duke vendosur nj kontroll t stabilizuar mbi rajonin. N gjysmn e dyt t shekullit t 3-t p.e.s, Romakt u prleshn me Kartagjenn n t parn nga tre Luftrat Punike. Ktoluftra rezultuan n pushtimet e para romake prtej detit, duke pushtuar Sicilin dheHispanjn dhe n rritjen e Roms si fuqi e rndsishme. Pasi mundn Maqedonin dhePerandorin Seleucide n shekullin e 2-t p.e.s, romakt u bn fuqia dominuese n detinMesdhe. Perandoria Romake ngacmohej vazhdimisht nga dyndjet e barbarve dhe rnia graduale ePerandoris Perndimore vazhdoi me kalimin e shekujve. N shekullin e 4-t, migrimet nperndim t Hunve ishin shkaku q Vizigott krkuan strehim n kufijt e Perandoris Romake. N vitin 410, Vizigott, nn sundimin e Alarikut t I, plakitn qytetin e Roms. Vandalt pushtuan provincat romake t Galis, Hispanjs dhe Afriks Veriore dhe nvitin 455 plakitn Romn. Pasi kishte zgjatur pr afrsisht 1200 vjet, sundimi i Roms mbi Perndimin i erdhi fundi. Perandoria Lindore do psonte nj fat t ngjashm, megjithse jo kaq drastik. Justinianimundi t ripushtoj Afrikn Veriore dhe Italin, por zotrimet bizantine n perndim ureduktuan n Italin jugore dhe Sicilin disa vjet pas vdekjes s Justinianit.N lindje,pjesrisht si rezultat i Murtajs s Justinianit, bizantint u krcnuan nga ngritja e Islamit,ndjeksit e t cilit pushtuan territoret e Siris dhe Egjiptit dhe s shpejti u bn nj krcnimdirekt pr Kostandinopojn. Prap se prap, bizantint, mundn t ndalin ekspansioninislamik n tokat e tyre gjat fundit t shekullit t 8-t dhe gjat fillimit t shekullit t 9-trimorn tokat e pushtuara. N vitin 1000 Perandoria Lindore ishte n kulmin e saj: Basili IIripushtoi Bullgarin dhe Armenin, kultura dhe tregtia lulzonin.Qyteti perandorak i Roms ishte qendra urbane m e madhe e kohs, me nj popullsi rreth 1milion persona (sa madhsia e Londrs n shekullin e 19-t, kur Londra ishte qyteti m imadh n bot. Hapsirat publike n Rom zhurmonin kudo nga tingllima e rrotave thekurta t karrocave. Madje Jul ezari dikur propozoi ndalimin e trafikut t karrocave gjatdits.Shoqria romake shihet gjersisht si hierarkike me skllevrit (servi) n fund, t liruarit(liberti, ish skllevr q jan t lir) sipr

tyre dhe qytetar t lindur t lir (cives) n krye.Qytetart e lir ndaheshin m tej n klasa. Ndarja m e madhe dhe m e hershme ishtendrmjet patricve, q mund t gjurmonin origjinn e tyre te nj nga 100 patriarkt nthemelimin e qytetit dhe plebenjt, q nuk kishin paraardhs njrin prej 100 patriarkve. Kjondarje u b m pak e rndsishme gjat pjess s fundit t Republiks, sepse disa familjeplebeje ishin shum t pasura dhe kishin hyr n politik dhe disa familje patrice patn koht vshtira.Nj ndarje klasash e bazuar n shrbimin ushtarak u b m e rndsishme.

Greket e lashte
Hellada ose Greqia e lashte perbehej nga Greqia Gadishullore, Greqia e ishujve ( Lebos,Samo, Kilkavet, Rodos etj.) dhe zona e ngushte bregdetare e Azise se vogel.Faktori qe ka ndikuar ne qyteterimin Helen eshte ai gjeografik ,pasi eshte nje vend me ishujdhe gadishuj. Kjo ka sjelle zhvillimin e lundrimit dhe te bujqesise.Faktori i dyte ka te beje me territorin me male dhe lugina qe Greqia ka ,cka ka veshtiresuarlidhjet midis qytetet-shteteve dhe cdo qytet-shtet krijoi kulturen e vet dhe te vecante.Tiparet e qyteterimit Helenik. Shekulli XII-VIII quhet periudha homerike. Shtresat shoqerore helene ishin bazilenjt, tetet dhe njerezit e lire. Jeta politike ishte e perqendruar ne polis, i cili vendosej ne koder ku ndertohej dheakropoli qe sherben si tempull. Forma e qeverisjes ishte oligarkia ku sundonte grupi I parise i zgjedhur nga kuvendi Iqyetetareve dhe gerondet ose keshilli I pleqve. Helenet kane krijuar dhe koloni ne Mesdhe per shkak te egzistences se perendive. Vecorite e qyteterimeve te lashta. U vendosen prane lumenjve. Zhvilluan deget e ekonomise. U ndane ne rajone. Kishin sistemin e shkrimit dhe numerimit. Merreshin me ndertime si tempujt. Zhvilluan sistemin e Irigacionit. Qyteterimet ndikuan tek njeri tjetri. Kishte qyteterime unike (Kina dhe India). Ndodhen ne kohe te ndryshme