ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

Διδακτική πρόταση στο μάθημα της Ιστορίας

Μετοικεσία Κυπρίων στην Αρτάκη (691 μ.Χ.)

Περίοδος Αραβικών Επιδρομών

Σχολείο: Λανίτειο Λύκειο Β’

Σχολική Χρονιά: 2010-2011
Εκπαιδευόμενη: Κτωρή Μαριάννα
Αρ. ταυτότητας: 812764
Μάθημα: Ιστορία Β’ Λυκείου
Σχολικό εγχερίδιο: Παντελίδου Α. – Χατζηκωστή Κ., Ιστορία της Κύπρου, Βυζαντινή
περίοδος
Τάξη: Β’ Λυκείου (Κοινού κορμού)
Θέμα: Μετοικεσία Κυπρίων στην Αρτάκη (691 μ.Χ.)
Χρόνος Διδασκαλίας: 2 διδακτικές περίοδοι (40’)

Α. Στόχοι:
Οι μαθητές στο τέλος των δύο διδακτικών περιόδων αναμένεται να είναι σε θέση:
1. Να εντοπίζουν την έννοια του όρου μετοικεσία και τα βασικά εμπλεκόμενα
μέρη.
2. Να αποκωδικοποιήσουν και να εντοπίσουν τις βασικές αιτίες που οδήγησαν
τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό Β’, μετά από τη συμφωνία για
επιβολή στην Κύπρο καθεστώτος συγκυριαρχίας με τους Άραβες το 688 μ.Χ.,
μόλις τρία χρόνια μετά να λάβει την απόφαση για μετοικεσία αριθμού
Κυπρίων και του Αρχιεπισκόπου σε μια πόλη σαν την Αρτάκη.
3. Να εντοπίσουν τη γεωγραφική θέση της Αρτάκης και τη σημασία της στην
επιλογή της από τον Ιουστινιανό Β’.
4. Να αναφερθούν στους λόγους που οι Κύπριοι επέστρεψαν εν τέλει στην
Κύπρο, μετά από την πάροδο ορισμένων χρόνων.

Β. Πορεία διδασκαλίας:
α. Δημιουργία κλίματος δεκτικότητας:
β. Πρώτες σκέψεις των μαθητών.
γ. Ανάλυση βασικών σημείων της ύλης

Σημείωση:.

2
Γ. Μέσα και Υλικά:
• Σχολικό εγχειρίδιο Παντελίδου Α. – Χατζηκωστή Κ., Ιστορία της Κύπρου,
Βυζαντινή περίοδος, σ. 30-33.
• Πίνακας
• Power Point μέσω του βιντεοπροβολέα
• Φύλλο εργασίας στην τάξη

Δ. Οργάνωση της τάξης:

• Ενιαία

Ε. Μέθοδοι διδασκαλίας:
• Ακροαματική
• Διαλογική

Στ. Αξιολόγηση:
• Συντρέχουσα: Σε όλη τη διάρκεια του μαθήματος αξιολογείται η προφορική
συμμετοχή των μαθητών, η ικανότητα τους να τεκμηριώνουν τις απαντήσεις
τους και η συνεργασία με το διπλανό τους.
• Τελική: Επιτυγχάνεται με τις κατ’ οίκον εργασίες:
(α) ερώτηση 1: Μελετώντας την πιο κάτω πηγή και τις σελίδες 30-33 του
σχολικού σας βιβλίου, να εντοπίσετε κάτω υπό ποιες συνθήκες ο Βυζαντινός
αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β’ αποφάσισε τη μετοικεσία των Κυπρίων στην
Αρτάκη.

«Αυτό το έτος (Α.Μ. 6177=691 μ.Χ.) ο Ιουστινιανός από ανοησία έλυσε την ειρήνη, την
οποία είχε συνομολογήσει με τον (Χαλίφη) Abd al Malik˙ γιατί και το νησί των
Κυπρίων παράλογα αποφάσισε να μετοικήσει και δεν αποδέχτηκε τα νομίσματα (που
του έστειλε ως φόρο) ο Abd al Malik, επειδή κόπηκαν για πρώτη φορά (από τους
Άραβες) και ποτέ αυτό δεν είχε ξανασυμβεί. Πλήθος δε Κυπρίων πνίγηκε στη θάλασσα
κατά το ταξίδι και χάθηκε από τις ασθένειες […]»
Θεοφάνης, Χρονογραφία, σελ. 365.8-13 (811-814 μ.Χ.)
Β. Νεράτζη – Βαρμάζη, Σύνταγμα Βυζαντινών Πηγών Κυπριακής Ιστορίας, 4ος – 15ος
αιώνας, Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, Λευκωσία 1996, 36.
(απόδοση στη
νεοελληνική)

3
 ερώτηση 2: Να απαντήσετε στο ερώτημα γιατί μέχρι σήμερα ο
Αρχιεπίσκοπος της Εκκλησίας της Κύπρου φέρει τον τίτλο «Αρχιεπίσκοπος
Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου» και πιθανές αιτίες που μαζί με τη
μερίδα του πληθυσμού της Κύπρου στην Αρτάκη μετοίκησε και ο
Αρχιεπίσκοπος Ιωάννης. Μελετήστε το σχολικό σας βιβλίο, σελ. 30-33.

ερώτηση 3: Μελετώντας την πιο κάτω πηγή, να αναφερθείτε στα βασικά

γεγονότα που οδήγησαν στον επαναπατρισμό των Κυπρίων στην Κύπρο, επτά
χρόνια μετά το 691 μ.Χ., οπόταν μετοίκησαν στην Αρτάκη.
«Για τον επαναπατρισμό των Κυπρίων έχει ως εξής η ιστορία:
Μετά από επτά έτη με τη θέληση του Θεού κινήθηκε ο αυτοκράτορας (Ιουστινιανός Β΄)
πάλι να κατοικήσει την Κύπρο, και απέστειλε στον Χαλίφη της Βαγδάτης τρεις
επιφανείς Κυπρίους, τους Φαγγουμείς, μαζί με έναν αυτοκρατορικό απεσταλμένο, και
έγραψε στον Χαλίφη, για να αφήσει τον πληθυσμό της Κύπρου ο οποίος βρισκόταν στη
Συρία, να επιστρέψει στον τόπο του. Και αφού συμφώνησε ο Χαλίφης με την γραπτή
πρόταση του αυτοκράτορα, απέστειλε σε όλα τα μέρη της Συρίας επιφανείς Άραβες,
συγκέντρωσε όλους τους Κυπρίους και τους μετέφερε πίσω στον τόπο τους. Απέστειλε
δε και ο αυτοκράτορας αυτοκρατορικό αντιπρόσωπο, και πέρασε από όλα τα μέρη της
Ρωμανίας, στα οποία κατοικούσαν Κύπριοι, δηλαδή στην Κύζικο και στα θέματα
Κιβυρραιωτών και Θρακησίων, και κατοικήθηκε το νησί».
Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν, 47.1-25 (=224) Ο
συγγραφέας της πηγής, αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος έζησε τον
10ο αιώνα (905-959)
Β. Νεράτζη – Βαρμάζη, Σύνταγμα Βυζαντινών Πηγών Κυπριακής Ιστορίας,
4ος – 15ος αιώνας, Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, Λευκωσία 1996, 36.
(απόδοση στη
νεοελληνική)

(β) διαθεματική εργασία την οποία εγώ προτείνω: Αντλώντας πληροφορίες

από το διαδίκτυο να εντοπίσετε ανάλογες περιπτώσεις μετοικεσίας στη
διάρκεια ιστορικών περιόδων.

4
 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

Η πορεία των Κυπρίων κατά τη μετοικεσία στην

Αρτάκη το 691 μ.Χ.

ΜΕΤΟΙΚΕΣΙΑ ΚΥΠΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑΚΗ, ΣΤΗ Μ. ΑΣΙΑ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ
ΜΕΤΟΙΚΕΣΙΑΣ ΣΤΟ ΚΟΓΚΟ
ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ, ΤΟ 2007.
ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΑΝΑΓΚΑΖΟΝΤΑΙ
ΝΑ ΜΕΤΟΙΚΗΣΟΥΝ ΣΕ ΑΛΛΗ
ΠΕΡΙΟΧΗ ΛΟΓΩ ΤΩΝ
ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ.
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ
ΤΟ 691 μ.Χ.
ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΜΕΤΟΙΚΗΣΑΝ
ΣΤΗΝ ΑΡΤΑΚΗ
ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΟΜΩΣ.

5
1. Μετά την επιβολή του καθεστώτος συγκυριαρχίας το 688 μ.Χ. ανάμεσα
σε Βυζαντινούς και Άραβες για την Κύπρο, τρία χρόνια μετά, το
_______________________ ο ίδιος βυζαντινός αυτοκράτορας
___________________________, αποφάσισε ότι οι Κύπριοι ή
τουλάχιστον μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού των Κυπρίων, περίπου
80.000 - 150.000, προερχόμενοι κυρίως από την πρωτεύουσα της
Κύπρου Κωνσταντία, μαζί με τον αρχιεπίσκοπο Ιωάννη, έπρεπε να
________________________ στην ________________________, στην
Κύζικο της Μ. Ασίας.

2. Τα αίτια της μετοικεσίας ήταν τα εξής:

____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________

3. Με την εγκατάσταση του αρχιεπισκόπου στην Αρτάκη μεταφέρεται

εκεί και το αυτοκέφαλο της Κύπρου, ενώ η νέα πόλη ονομάζεται
______________________________, προς τιμή του αυτοκράτορα
Ιουστινιανού Β’. Γι’ αυτό και ο Αρχιεπίσκοπος στον τίτλο του
αναφέρεται ως «Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης
Κύπρου» ακόμα και σήμερα.