Ξ.

Σδαβάξαο: Γισζζηθή Δπαθή θαη Δθπαηδεπηηθή Γηαδηθαζία

Γισζζηθή Δπαθή θαη Δθπαηδεπηηθή Γηαδηθαζία
(Σύγκριζη αρβανίηικης - αλβανικής γλώζζας)

Σδαβάξαο Ξελνθώλ
Master Γισζζνινγίαο

Τπνς. Γηδάθησξ Γισζζνινγίαο

Φηιόινγνο ζην Γ/ζην κε Λ.Σ. Γνκβξαίλαο Βνησηίαο

1. Διζαγωγή

΢θνπόο ηνπ παξόληνο άξζξνπ είλαη ε πεξηγξαθή ηεο ζπλζεηηθήο - δεκηνπξγηθήο

εξγαζίαο κε ηίηιν "ζύγθξηζε αξβαλίηηθεο - αιβαληθήο γιώζζαο", πνπ εθπόλεζε ε
καζεηηθή θνηλόηεηα Α΄ Λπθείνπ ηνπ Γπκλαζίνπ κε Λ.Σ. Γνκβξαίλαο ηνπ λνκνύ Βνησηίαο
ππό ηελ θαζνδήγεζή καο ζηα πιαίζηα ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πξνγξάκκαηνο Πνιηηηζηηθώλ
Θεκάησλ θαηά ην ζρνιηθό έηνο 2006-2007 ζην κάζεκα ηεο Νενειιεληθήο Γιώζζαο, κε
αθνξκή ηελ πξαγκάηεπζε ηνπ 1νπ θεθαιαίνπ ηνπ ζρνιηθνύ εγρεηξηδίνπ «Έθθξαζε -
Έθζεζε» κε ηίηιν «Γιώζζα θαη Γισζζηθέο Πνηθηιίεο».

΢πγθεθξηκέλα, αθνύ πεξηγξάςνπκε ηηο ηδηαίηεξεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο

ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνύλ ζηελ επξύηεξε πεξηνρή, ζα πξνζπαζήζνπκε λα θαηαδείμνπκε
ηελ κέζνδν πνπ αθνινπζήζακε, ηα πξνβιήκαηα πνπ ζπλαληήζακε θαη ηνλ ηξόπν
επίιπζήο ηνπο πνπ πηνζεηήζακε, ην γεληθόηεξν παηδαγσγηθό θιίκα θαη ηα απνηειέζκαηα
από ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο, ηέινο ηα ζπκπεξάζκαηα ζηα
νπνία νδεγεζήθακε.

Αξρηθά ζα πεξηγξάςνπκε, ελ ζπληνκία, ηελ όιε δηδαθηηθή παξέκβαζε θαη ηελ

δηαδηθαζία εθπόλεζεο ηεο εξγαζίαο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο παξαπάλσ ζρνιηθήο
ρξνληάο, ηελ πξνζαξκνγή ηνπ κεζνδνινγηθνύ πιαηζίνπ, ζην νπνίν είρακε ζηεξηρζεί γηα
ηελ εθπόλεζε αλάινγεο εξγαζίαο ζην παξειζόλ, θαζώο επίζεο ηηο δηαθνξεηηθέο
ζπλζήθεο θαη δεδνκέλα πνπ αληηκεησπίζακε. ΢ηελ ζπλέρεηα, ζα αλαθεξζνύκε ζηα
απνηειέζκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζεηηθήο εξγαζίαο θαη, ηέινο, ζηα ζπκπεξάζκαηα
ζηα νπνία θαηαιήμακε.
2. Μεθοδολογικό Πλαίζιο

Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο πξνο πεξηγξαθή ζπλζεηηθήο εξγαζίαο

ζηεξηρζήθακε, ζε γεληθέο γξακκέο, ζην κεζνδνινγηθό πιαίζην πνπ είρακε αθνινπζήζεη
γηα ηελ αληίζηνηρε εξγαζία ηνπ ζρνιηθνύ έηνπο 2004-2005, ζηελ νπνία είρακε
αλαθεξζεί, ελ κέξεη, θαη ζην πξνεγνύκελν ηεύρνο[1], πξνζαξκόδνληάο ην σζηόζν ζηηο
θαηλνύξγηεο απαηηήζεηο. Σελ κέζνδν απηή ζα πεξηγξάςνπκε ελ ζπληνκία, ώζηε λα
θαηαδεηρζνύλ, ζηελ ζπλέρεηα, ελαξγέζηεξα ηόζν νη δηαθνξέο όζν θαη ην κέγεζνο
πξνζαξκνγήο ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εξγαζίαο, ησλ κειώλ ηεο
ζπγθεθξηκέλεο καζεηηθήο θνηλόηεηαο, θ.ιπ..

Πην ζπγθεθξηκέλα, θαηά ην ζρνιηθό έηνο 2004-2005 πξνηείλακε θαη ύζηεξα από
ελζνπζηώδε απνδνρή, αλαζέζακε ζηελ ελλεακειή καζεηηθή θνηλόηεηα Α΄ Λπθείνπ ηνπ
Βαιεηείνπ Γπκλαζίνπ κε Λ.Σ. Ίνπ ηελ εθπόλεζε κηαο ζπλζεηηθήο - δεκηνπξγηθήο
εξγαζίαο κε ηίηιν "ην γισζζηθό ηδίσκα ηεο Ίνπ", αθνινπζώληαο ηελ εμήο κέζνδν:
δίλακε θάζε βδνκάδα ζε θαζέλαλ από ηνπο 9 καζεηέο από έλα μερσξηζηό ζέκα
πξνζαξκνζκέλν ζηνλ ίδην θαη ηνπο πιεξνθνξεηέο ηνπ -σο πξνο ην επάγγεικα, ην θύιν,
ηα ελδηαθέξνληα, θ.ιπ.- βάζεη ηνπ νπνίνπ έγξαθε έλα θείκελν ειεύζεξεο έθηαζεο ζην
γισζζηθό ηδίσκα ηεο Ίνπ. Σα θείκελα απηά δηαβάδνληαλ ζηελ ηάμε, ζπγθεληξώλνληαλ,
δηνξζώλνληαλ θαη επηζηξέθνληαλ ζηνλ θάζε καζεηή ζρνιηαζκέλα θαη δηνξζσκέλα, κε
απνηέιεζκα ηελ απμαλόκελε βειηίσζή ηνπο ηόζν ζε έθηαζε όζν θαη ζε πνηόηεηα, ελώ ζε
ζύληνκν ρξνληθό δηάζηεκα νη καζεηέο ήηαλ πιένλ ζε ζέζε λα αλαπηύζζνπλ ειεύζεξν
ζέκα ηεο επηινγήο ηνπο, ελώ ζπγρξόλσο σο παζεηηθνί νκηιεηέο -γλώζηεο ηνπ ληώηηθνπ
ηδηώκαηνο είραλ ηελ επρέξεηα λα απαληνύλ ζηηο όπνηεο δηεπθξηληζηηθέο εξσηήζεηο καο
ζρεηηθά κε ηελ ιεμηινγηθή, κνξθνινγηθή, θσλνινγηθή, ζπληαθηηθή, θ.ιπ. δνκή ηνπ
ηδηώκαηνο, δηνξζώλνληάο καο ζπρλά κε ελζνπζηαζκό θαηά ηελ πξνζπάζεηα πξνθνξάο
θαη γεληθόηεξα πξνζέγγηζεο ηνπ ηδηώκαηνο. Σέινο, ηα 77 ζπλνιηθά θείκελα πνπ
ζπγθεληξώζεθαλ κε ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία ζηα πιαίζηα ηεο εθπνλεζείζαο εξγαζίαο
απνηέιεζαλ ηελ αθνξκή ζπγγξαθήο ελόο πξώηνπ εηζαγσγηθνύ εγρεηξηδίνπ ηνπ
γισζζηθνύ ηδηώκαηνο ηεο Ίνπ[2].

3. Περιγραθή

3.1. Κοινωνικό Πλαίζιο - Προβλήμαηα

΢ρεηηθά κε ην επξύηεξν θνηλσληθό πιαίζην πνπ νξηνζεηεί θαη ηελ ηδηαίηεξε

γισζζηθή ηαπηόηεηα ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο -ην νπνίν απνηέιεζε θαη αληηθείκελν
ηεο εξγαζίαο καο- κπνξνύλ λα εηπσζνύλ ηα εμήο: ζην Γπκλάζην κε Λ.Σ. Γνκβξαίλαο
θνηηνύλ καζεηέο από ηα ρσξηά Γνκβξαίλα[3], Θίζβε[4], Υώζηηα (Πξόδξνκνο),
Ξεξνλνκή θαη Διινπία ηεο Δπαξρίαο Θεβώλ ηνπ Ννκνύ Βνησηίαο, ηα νπνία ζπγθξνηνύλ
ην Γήκν Θίζβεο, ελώ νη θάηνηθνη ησλ ρσξηώλ απηώλ είλαη ζηελ ζπληξηπηηθή ηνπο
πιεηνλόηεηα Αξβαλίηεο[5], νη νπνίνη, ρεηξηδόκελνη επηθνηλσληαθά εθηόο από ηελ λέα
ειιεληθή θαη ηελ αξβαλίηηθε, ραξαθηεξίδνληαη σο δίγισζζνη (bilinguals)[6]. Ωζηόζν, ε
ηδηαίηεξε γισζζηθή κνξθή επηθνηλσλίαο ησλ Αξβαληηώλ, δει. ε αξβαλίηηθε γιώζζα[7] -
όπσο θαη ην ζύλνιν ησλ κεηνλνηηθώλ γισζζώλ (minority languages)[8], ζηηο νπνίεο
ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε αξβαλίηηθε[9], θαζώο θαη ησλ δηαιέθησλ - ηδησκάησλ[10]- ηειεί
ππό ζηαδηαθή ζπξξίθλσζε[11] πνπ εθδειώλεηαη κε ηελ απμαλόκελε κείσζε ηόζν ηνπ
αξηζκνύ ησλ ελεξγεηηθώλ ρξεζηώλ ηεο -θαη κάιηζηα ησλ λέσλ- όζν θαη κε ηηο
θνηλσληθέο πεξηζηάζεηο ζηηο νπνίεο ρξεζηκνπνηείηαη (αγξνηηθέο εξγαζίεο, ρσξαηά,
παγησκέλεο θξάζεηο, θ.ιπ.), ηείλνληαο λα απνηειέζεη έλα είδνο εηδηθήο (π.ρ.
επαγγεικαηηθήο) γιώζζαο.

Σν πξώην πξόβιεκα, ινηπόλ, κε ην νπνίν ήξζακε αληηκέησπνη ήηαλ ε ηδηαίηεξα

πεξηνξηζκέλε γλώζε ηεο αξβαλίηηθεο γιώζζαο εθ κέξνπο ησλ καζεηώλ ηεο Α΄ Λπθείνπ,
ζηνπο νπνίνπο αλαζέζακε ηελ ζπλζεηηθή εξγαζία: πιήξεο αδπλακία ελεξγεηηθήο
ρξήζεο ηεο γιώζζαο θαη ειάρηζηεο δπλαηόηεηεο θαηαλόεζήο ηεο πνπ πεξηνξίδνληαλ είηε
ζε κεκνλσκέλα θαη εύρξεζηα ζηνηρεία ηνπ ιεμηινγηθνύ ηεο επηπέδνπ (π.ρ. "δελ μέξσ",
"ηη θάλεηο", θ.ιπ.) είηε ζε νξηζκέλα γισζζηθά απνιηζώκαηα - ζηεξεόηππεο ή πβξηζηηθέο
θξάζεηο - παξνηκίεο, θ.ιπ. Έηζη, γξήγνξα αληηιεθζήθακε όηη δελ ήηαλ ζε ζέζε λα
απαληήζνπλ άκεζα ζηηο όπνηεο δηθέο καο δηεπθξηληζηηθέο εξσηήζεηο, αιιά έπξεπε λα
ζεκεηώζνπλ ηελ εξώηεζε, λα ηελ ππνβάινπλ ζηνπο πιεξνθνξεηέο ηνπο θαη ηελ επόκελε
θνξά λα καο απαληήζνπλ (!).

Έλα άιιν πξόβιεκα ήηαλ ν ηδηαίηεξα κηθξόο (κηθξόηεξνο θαηά ηα 2/3 ζε ζρέζε
κε ηελ Ίν) αξηζκόο κειώλ ηεο καζεηηθήο θνηλόηεηαο Α΄ Λπθείνπ (3). Έηζη, πξνθεηκέλνπ
λα ζπγθεληξσζεί έλαο επαξθήο αξηζκόο θεηκέλσλ, πνπ ζα επέηξεπε ηελ ζπγθξηηηθή
πξνζέγγηζή ηνπο θαη ηελ εμαγσγή ηπρόλ ζπκπεξαζκάησλ, ζα έπξεπε θαζέλαο από ηνπο
καζεηέο λα γξάθεη κεγαιύηεξν αξηζκό θεηκέλσλ απ' ό,ηη ζα έγξαθε ζηα πιαίζηα κηαο
πνιππιεζέζηεξεο καζεηηθήο θνηλόηεηαο. Δμάιινπ απηό, ζε ζπλδπαζκό κε ηελ
πξναλαθεξζείζα αδπλακία ρξήζεο ηεο αξβαλίηηθεο θαη ηελ σο εθ ηνύηνπ απαξαίηεηε
ζπλεξγαζία κε ηνπο πιεξνθνξεηέο (ζπγγελείο κεγαιύηεξεο θαη ζπλήζσο ηξίηεο
ειηθίαο), απνηεινύζε έλαλ αθόκε επηβαξπληηθό παξάγνληα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε
ηεο εξγαζίαο, δεδνκέλνπ κάιηζηα όηη νη πεξηζζόηεξνη από απηνύο εξγάδνληαλ, κε
απνηέιεζκα ν ειεύζεξόο ηνπο ρξόλνο λα είλαη πεξηνξηζκέλνο.

Άκεζε ζρέζε κε ηα παξαπάλσ είρε θαη ην γεγνλόο όηη ζην πιαίζην ηεο ηδηαίηεξα
πεξηνξηζκέλεο ζε αξηζκό ηξηκεινύο καζεηηθήο θνηλόηεηαο, ην έλα ηεο κέινο ήηαλ όρη
αξβαλίηηθεο αιιά αιβαληθήο θαηαγσγήο θαη δελ είρε ηελ δπλαηόηεηα ζπγγξαθήο
αξβαλίηηθσλ θεηκέλσλ, αθνύ νη πιεξνθνξεηέο ηνπ (γνλείο) ήηαλ Αιβαλνί. Έηζη, νη
αξβαλίηηθεο θαηαγσγήο καζεηέο, πνπ ζα κπνξνύζαλ λα γξάςνπλ θαη λα
ζπγθεληξώζνπλ αξβαλίηηθα θείκελα, πεξηνξίζηεθαλ ζε κόιηο δύν, κε ό,ηη απηό
ζπλεπαγόηαλ ζε ζρέζε θαη κε όζα εηπώζεθαλ παξαπάλσ, ελώ αο ζεκεησζεί όηη ν
αιβαληθήο θαηαγσγήο καζεηήο γλώξηδε ζε κεγαιύηεξν αιιά θαη πάιη όρη ηθαλνπνηεηηθό
βαζκό ηελ αιβαληθή (!).
 Σέινο, ε ίδηα ε θύζε ηεο αξβαλίηηθεο, ε νπνία κε απνηειώληαο ζρεηηθά εύθνια
πξνζπειάζηκν ηδίσκα, αιιά όληαο κεηνλνηηθή - μέλε γιώζζα πνπ δελ ζπκίδεη ζε θαλέλα
γισζζηθό επίπεδν ηελ λέα Διιεληθή εθηόο από ην δαλεηζκό νξηζκέλσλ κεκνλσκέλσλ
ιεμηινγηθώλ ηεκαρίσλ[12] ιόγσ ηεο καθξαίσλεο ζπλύπαξμεο ησλ δύν γισζζηθώλ
ζπζηεκάησλ θαη ηεο ζπρλήο ελαιιαγήο θώδηθα (code switching)[13] εθ κέξνπο ησλ
αξβαληηόθσλσλ, απνηέιεζε έλα αθόκε πξόβιεκα, αθνύ, εθηόο από ηνπο καζεηέο νη
νπνίνη, όπσο ήδε αλαθέξζεθε, δελ γλώξηδαλ επαξθώο ηελ γισζζηθή απηή κνξθή,
δπζθνιίεο ζεκαληηθέο αληηκεησπίδακε θαη εκείο νη ίδηνη ζηελ θαηαλόεζή ηεο, ώζηε λα
δπζθνιεπόκαζηε αξθεηά ζηελ δηόξζσζε θαη ηελ ππόδεημε ησλ θαηεπζπληήξησλ
γξακκώλ πνπ ζα έπξεπε λα αθνινπζήζνπλ νη καζεηέο.

3.2. Περιγραθή Δκπαιδεσηικής Γιαδικαζίας

Έρνληαο σο θεληξηθό άμνλα ην κεζνδνινγηθό πιαίζην πνπ πεξηγξάςακε πην πξηλ

θαη εληάζζνληαο ζπγρξόλσο ζε απηό ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο θνηλσληθέο ζπλζήθεο πνπ
πξναλαθέξακε, αθνινπζήζακε ηελ εμήο εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζρεηηθά κε ηελ
πξαγκαηνπνίεζε ηεο ζπλζεηηθήο εξγαζίαο:

Καηά πξώην ιόγν, ζε ό,ηη αθνξά ηνλ αιβαληθήο θαηαγσγήο καζεηή θαη εθόζνλ
ζα πξαγκαηνπνηείην ε εξγαζία, ε παηδαγσγηθή καο επαηζζεζία δελ καο επέηξεπε νύηε
λα ηνλ αλαγθάζνπκε λα ζπιιέμεη πιηθό γηα κηα γιώζζα πνπ δελ είλαη ε κεηξηθή ηνπ νύηε
θαη λα κελ ηνλ ζπκπεξηιάβνπκε ζηελ αλάζεζε θαη εθπόλεζε ηεο εξγαζίαο,
πεξηζσξηνπνηώληαο ηνλ θαηά θάπνην ηξόπν. Έηζη, θαη κε δεδνκέλν ην πιήζνο ησλ
νκνηνηήησλ πνπ εκθαλίδνληαη ζε όια ηα επίπεδα ησλ δύν γισζζώλ (θσλνινγηθό,
κνξθνινγηθό, ζπληαθηηθό, ζεκαζηνινγηθό - ιεμηινγηθό)[14], ζεσξήζακε σο
πξνζθνξόηεξε ιύζε ηελ αιιαγή ηνπ ζέκαηνο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εξγαζίαο από
"κειέηε ηεο αξβαλίηηθεο γιώζζαο" ζε "ζύγθξηζε αξβαλίηηθεο - αιβαληθήο γιώζζαο".
Απηό είρε θπζηθά σο επαθόινπζν ηελ ηξνπνπνίεζε, σο έλα βαζκό, θαη ηεο γεληθόηεξεο
κεζόδνπ πνπ έπξεπε λα αθνινπζεζεί γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο αλσηέξσ
ζπγθξηηηθήο πιένλ εξγαζίαο.

Έηζη, θάζε βδνκάδα δίλακε από έλα θείκελν γξακκέλν ζηελ λενειιεληθή θνηλή
ζε θαζέλαλ από ηνπο δύν καζεηέο αξβαλίηηθεο θαηαγσγήο θαη ην ζύλνιν απηώλ ζηνλ
καζεηή αιβαληθήο θαηαγσγήο, πξνθεηκέλνπ λα ηα κεηαθξάζνπλ ζηελ αληίζηνηρε
γιώζζα κε ηελ βνήζεηα ησλ πιεξνθνξεηώλ ηνπο θαη λα ηα θέξνπλ ηελ επόκελε
εβδνκάδα, νπόηε θαη ηα δηαβάδαλε πςειόθσλα θαη' αληηπαξάζεζε (εκείο δηαβάδακε ην
λενειιεληθό θείκελν θαη νη καζεηέο ην αξβαλίηηθν θαη ην αιβαληθό αληίζηνηρα). ΢ηελ
ζπλέρεηα, αθνύ ζρνιηάδακε ηηο όπνηεο νκνηόηεηεο θαη δηαθνξέο, παξαηεξνύζακε ηα
θείκελα ησλ δύν γισζζώλ, ηα ζπγθεληξώλακε θαη δίλακε εθ λένπ ζηνπο καζεηέο δύν
θαηλνύξγηα, ώζηε λα αθνινπζεζεί ε αληίζηνηρε δηαδηθαζία. Ωο πξνο ην πεξηερόκελν ησλ
θεηκέλσλ, πξνζπαζνύζακε λα εκπεξηέρνπλ ζηνηρεία πνπ επηζπκνύζακε λα εμεηαζηνύλ
θάζε θνξά, θαζώο επίζεο θαη λα αληαπνθξίλνληαη, θπξίσο από ιεμηινγηθή άπνςε, θαη
ζηηο δπν γιώζζεο, ελώ ππήξρε ζηαδηαθή δηαβάζκηζε ηόζν ζηελ έθηαζε (από 100 έσο
400 ιέμεηο) όζν θαη ζηελ κνξθνινγηθή πνηθηιία. Σέινο, αμίδεη λα αλαθεξζεί όηη
θαηαβάιακε πξνζπάζεηα ηα (αξβαλίηηθα - αιβαληθά) θείκελα λα γξάθνληαη ζην
ιαηηληθό αιθάβεην[15] κε ηελ πξνζζήθε νξηζκέλσλ ζπκβόισλ ηόζν γηα
ιεπηνκεξέζηεξε πεξηγξαθή όζν θαη γηα ηελ ελαξγέζηεξε θαηάδεημε ησλ θνηλώλ
ζηνηρείσλ κεηαμύ ησλ δύν γισζζώλ, αμηνπνηώληαο ζπγρξόλσο ηελ αληίζηνηρε ελόηεηα
ηνπ ζρνιηθνύ εγρεηξηδίνπ ζρεηηθά κε ηελ απόδνζε ηνπ πξνθνξηθνύ ιόγνπ ζε γξαπηό[16].

Η παξαπάλσ κέζνδνο ζπγγξαθήο θαη ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνύ δηαπηζηώζακε,

ζηελ πξάμε, όηη είρε ηα εμήο πιενλεθηήκαηα:

 Απαιιαγή ηόζν ησλ καζεηώλ όζν θαη ησλ πιεξνθνξεηώλ ηνπο από ηελ
ρξνλνβόξα θαη ηδηαίηεξα θνπηαζηηθή δηαδηθαζία ηεο κεηάθξαζεο ησλ
αξβαλίηηθσλ - αιβαληθώλ θεηκέλσλ ζηελ θνηλή λενειιεληθή, εάλ ιεθζνύλ ππόςε
θαη ζπλππνινγηζηνύλ θαη νη εγγελείο δπζθνιίεο πνπ πξναλαθέξζεθαλ γηα ηελ
ζπγγξαθή ησλ θεηκέλσλ ιόγσ ηεο θύζεο ησλ πξνο εμέηαζε γισζζώλ,.

 Δμαζθάιηζε κεγαιύηεξεο πηζηόηεηαο αλάκεζα ζην λενειιεληθό θαη ην

αξβαλίηηθν ή αιβαληθό θείκελν θαη απνθπγή ελδερόκελεο πξνρεηξόηεηαο ζηελ
απόδνζε ηνπ πξώηνπ.

 Δπαξθήο έιεγρνο ηεο θεηκεληθήο έθηαζεο, ώζηε ην κέγεζνο θαζελόο λα

αληηζηξαηεύεηαη ηελ κηθξή, εμαηηίαο ηνπ ηδηαίηεξα ηζρλνύ αξηζκνύ καζεηώλ,
πνζόηεηά ηνπο.

 Απνθπγή ζεκάησλ θαη ιεμηινγίνπ, ησλ νπνίσλ ε παξνπζία θαη ρξήζε ζα ήηαλ
επηζθαιείο θαη ζηηο δύν γιώζζεο. Π.ρ., θείκελα ζρεηηθά κε ΜΜΔ, κέζα
κεηαθνξάο, ηερλνινγία, επηζηήκε, θ.ιπ. δε ζα κπνξνύζαλ λα ζπληαρζνύλ ζηελ
αξβαλίηηθε, ελώ θείκελα πνπ πεξηγξάθνπλ παξαδνζηαθά έζηκα, όπσο ν
αξβαλίηηθνο γάκνο, θ.ιπ. δελ ζα κπνξνύζαλ λα ζπληαρζνύλ, από
πξαγκαηνινγηθή άπνςε, ζηελ αιβαληθή.

 Απνθπγή ζεκάησλ ηνπηθήο ηζηνξίαο πνπ ελδερνκέλσο λα έζηγαλ ηελ ηδηαίηεξα

επαίζζεηε ζε απηή ηελ ειηθία εζληθή ππεξεθάλεηα ησλ καζεηώλ. Έηζη, γηα
επλόεηνπο ιόγνπο, δελ πξαγκαηεπηήθακε ηζηνξίεο θαηά ηνλ ειιελντηαιηθό
πόιεκν, ηελ γεξκαληθή θαηνρή, ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο θάεθαλ ηα ηξία από ηα
πέληε ρσξηά ηνπ δήκνπ Θίζβεο[17] θ.ιπ.

Σέινο, πξνο απνθπγή ηεο κνλόηνλεο ζπγγξαθήο - κεηάθξαζεο θεηκέλσλ, ζε

ηαθηά δηαζηήκαηα δίλακε ζηνπο καζεηέο, θαηά ηνλ ίδην ηξόπν, είηε κεκνλσκέλεο ιέμεηο
είηε γξακκαηηθά ζηνηρεία εληαγκέλα ζε θάπνην επηθνηλσληαθό πιαίζην, γηα λα ηα
κεηαθξάζνπλ ζηηο δύν γιώζζεο.

4. Αποηελέζμαηα

Σα απνηειέζκαηα από ηελ παξαπάλσ εξγαζία, πνπ εθπόλεζαλ ηα ηξία κέιε ηεο
καζεηηθήο θνηλόηεηαο ηεο Α΄ Λπθείνπ ηνπ Γπκλαζίνπ κε Λ.Σ. Γνκβξαίλαο ζην πιαίζην
ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πξνγξάκκαηνο Πνιηηηζηηθώλ Θεκάησλ θαηά ην ζρνιηθό έηνο 2006-
2007, είλαη ηα αθόινπζα:

 ΢πγθέληξσζε ελόο corpus δεθαπέληε λενειιεληθώλ θεηκέλσλ, κεηαθξαζκέλσλ

ζηελ αξβαλίηηθε θαη ηελ αιβαληθή γιώζζα.

 ΢πγθέληξσζε ηεηξαθνζίσλ πεξίπνπ ιέμεσλ θνηλώλ ζηηο δύν γιώζζεο (κε ή

ρσξίο κνξθνθσλνινγηθέο ή ζεκαζηνινγηθέο δηαθνξέο).

 ΢πγθξηηηθή πξνζέγγηζε ησλ δνκώλ ηνπ ξήκαηνο ζηηο δύν γιώζζεο (ελεξγεηηθή -
κεζνπαζεηηθή θσλή νκαιώλ ξεκάησλ ζε όινπο ηνπο ρξόλνπο - εγθιίζεηο).

Γεληθόηεξα, θαη κάιινλ πεξηζζόηεξν ζε ζεσξεηηθό επίπεδν, είρακε ηελ ραξά θαη ηελ
ηθαλνπνίεζε λα δηαπηζηώζνπκε ηα εμήο απνηειέζκαηα, ηα νπνία ήηαλ θαη ν ιαλζάλσλ
αιιά ζπγρξόλσο θαη ν νπζηαζηηθόηεξνο ζηόρνο πνπ είρε ηεζεί[18]:

 Δμαζθάιηζε θαιύηεξεο γλσξηκίαο κε ηνπο καζεηέο, πνπ νηθνδνκήζεθε πάλσ

ζηνπο άμνλεο ηεο ακνηβαίαο θαη γόληκεο ζπλεξγαζίαο, ηνπ ζεξκνύ
δηαπξνζσπηθνύ παηδαγσγηθνύ θιίκαηνο, θαζώο θαη ησλ γλώζεσλ πνπ
απνθηήζακε, αιιά θαη ηνπ ελδηαθέξνληνο πνπ επηδείμακε γηα ην γεληθό
θνηλσληθνπνιηηηζκηθό πιαίζην ηεο καζεηηθήο θνηλόηεηαο[19].

 Αηζζήκαηα ππεξεθάλεηαο θαη ηθαλνπνίεζεο εθ κέξνπο ησλ καζεηώλ σο

ζπλέπεηα ηεο δπλαηόηεηαο πνπ είραλ λα κηιήζνπλ, λα γξάςνπλ θαη λα δηαβάζνπλ
ζην ηδηαίηεξν γισζζηθό ηνπο όξγαλν (αξβαλίηηθα σο β΄ γιώζζα θαη αιβαληθά σο
κεηξηθή) θαη κάιηζηα ζηα πιαίζηα ηνπ ζρνιείνπ.

 Ιθαλνπνίεζε ησλ βαζηθώλ παηδαγσγηθώλ αξρώλ ηεο «απηελέξγεηαο»[20] ησλ

καζεηώλ κέζα από ηνλ ηξόπν ζπιινγήο θαη θαηαγξαθήο ηνπ πιηθνύ, ηεο
«ζπλεξγαζίαο» ηόζν εληόο (καζεηέο - καζεηέο, καζεηέο - θαζεγεηήο) όζν θαη
εθηόο (καζεηέο - πιεξνθνξεηέο) ηεο ζρνιηθήο αίζνπζαο, ηεο «βησκαηηθόηεηαο»
θαη ηεο «εγγύηεηαο ζηελ δσή»[21] κέζσ ησλ αιιεπάιιεισλ επαθώλ ηνπο κε
άηνκα κεγαιύηεξεο ειηθίαο εθηόο ζρνιείνπ. Έηζη, νη καζεηέο είραλ ηελ επθαηξία
λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ αθελόο ηε ρξεζηκόηεηα θαη ηηο γλώζεηο πνπ κπνξνύλ λα
δηαζέηνπλ άηνκα ειηθσκέλα -ελδερνκέλσο θαη ρακεινύ κνξθσηηθνύ επηπέδνπ-
θαη αθεηέξνπ ηελ πνιιαπιή θαη ακθίδξνκε ζρέζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη ην
ζρνιείν κε ηελ ηνπηθή θνηλσλία.

 Δλεξγνπνίεζε ηκήκαηνο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο -θαη θπξίσο ησλ κεγαιύηεξεο

ειηθίαο αηόκσλ- γηα έλα ηόζν επαίζζεην ζέκα όπσο ε γιώζζα.

 Καιύηεξε γλσξηκία ησλ καζεηώλ κε ηελ β΄ γιώζζα ησλ γνλέσλ ηνπο (νη
αξβαλίηηθεο θαηαγσγήο) θαη ηελ κεηξηθή ηνπο (ν αιβαληθήο) ζε επίπεδν
πξνθνξηθήο θαη γξαπηήο πξόζιεςεο θαη παξαγσγήο θαη ζπγρξόλσο θαηαλόεζε
 ηνπ κεγέζνπο ηεο αμίαο ηεο θάζε γιώζζαο, αιιά θαη ηνπ νξαηνύ θηλδύλνπ ηεο
κειινληηθήο εμαθάληζεο ζε ό,ηη αθνξά ηελ αξβαλίηηθε[22].

 ΢πλεηδεηνπνίεζε, κέζα από ηελ αλεύξεζε θαη ηελ θαηαλόεζε ηνπ πιήζνπο ησλ
νκνηνηήησλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηηο δύν γιώζζεο (αξβαλίηηθε - αιβαληθή), ησλ
θνηλώλ ζηνηρείσλ πνπ ελώλνπλ ηνπο νκηιεηέο ησλ δύν γισζζηθώλ θνηλνηήησλ κε
απνηέιεζκα λα έξζνπλ πην θνληά ν έλαο ζηνλ άιιν.

5. Σσμπεράζμαηα

΢ε κηα επνρή όπσο ε ζεκεξηλή, πνπ ραξαθηεξίδεηαη από ηελ ηάζε επηθξάηεζεο
ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ζε όια ηα επίπεδα θαη ηε (γισζζηθή) ηζνπέδσζε θάζε
δηαθνξεηηθόηεηαο, καζεηηθέο εξγαζίεο όπσο ε πεξηγξαθείζα, όηαλ κάιηζηα
πξαγκαηνπνηνύληαη ζηα πιαίζηα επίζεκνπ εθπαηδεπηηθνύ πξνγξάκκαηνο θαη κε αθνξκή
ην θαηεμνρήλ γισζζηθό κάζεκα, απηό ηεο λενειιεληθήο γιώζζαο, πηζηεύνπκε όηη
απνθηνύλ ηδηαίηεξε αμία.

Σειεηώλνληαο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο ηξεηο καζεηέο ηεο Α΄ Λπθείνπ γηα

ην θέθη, ηελ δσληάληα θαη ηελ όξεμε κε ηελ νπνία πεξηέβαιαλ ηελ εξγαζία, θαζώο θαη
λα ηνπο ζπγραξώ πνπ αληαπνθξίζεθαλ -παξά ην λεαξό ηεο ειηθίαο ηνπο- κε ηνλ
θαιύηεξν ηξόπν ζηηο ηδηαίηεξα απμεκέλεο, όπσο πξναλαθέξζεθε, απαηηήζεηο απηήο. Σα
νλόκαηά ηνπο θαζώο θαη ε γιώζζα κε ηελ νπνία αζρνιήζεθε ν θαζέλαο είλαη:

Γέδεο Υαξάιακπνο - Κσηζαδάκ Αζαλάζηνο (αξβαλίηηθε),

Νηεκαιία Παλαγηώηεο (αιβαληθή).

Βιβλιογραθία

Βεξηζέηεο, Αζ. 1997: Γενική Γιδακηική, Αζήλα.

Γαλαζζήο - Αθεληάθεο 1994: Μάθηζη και Ανάπηςξη, Αζήλα.

Κ.Δ.Μ.Ο. 2001: (= Κέληξν Δξεπλώλ Μεηνλνηηθώλ Οκάδσλ) Γλωζζική Δηεπόηηηα ζηην

Δλλάδα (Απβανίηικα, Βλάσικα, Γλώζζερ ηηρ μειονόηηηαρ ηηρ Γ. Θπάκηρ, ζλαβικέρ
διάλεκηοι ηηρ Μακεδονίαρ), Αζήλα (Αιεμάλδξεηα).

Κόιιηαο, Αξ. 1985: Οι Απβανίηερ και η καηαγωγή ηων Δλλήνων, Αζήλα (Θάκπξηο).

Κνληνζόπνπινο, Ν.Γ. 2001: Γιάλεκηοι και ιδιώμαηα ηηρ Νέαρ Δλληνικήρ, Αζήλα
(Γξεγόξεο).
Λάκπξνπ, Γ. 1999: Η Γομβπαίνα ζηο σπόνο, Αζήλα.

Μπαζιήο, Γ. 2000: Κοινωνιογλωζζολογία, Αζήλα (Γξεγόξεο).

Panthisvian Society 2000: Θίζβη, μια πόλη ...;μια ιζηοπία.

Πιαδή, Μ. 2000: "Γισζζηθέο ζηάζεηο θαη δηαιεθηηθή ππνρώξεζε", Μελέηερ για ηην
Δλληνική Γλώζζα (Πξαθηηθά 21εο εηήζηαο ΢πλάληεζεο ηνπ Σνκέα Γισζζνινγίαο ηεο
Φηινζνθηθήο ΢ρνιήο ηνπ Α.Π.Θ., Θεζζαινλίθε 12/14 Μαΐνπ 2000): 618-629.

Σδαβάξαο, Ξ. 2005: Σςμβολή ζηην μελέηη ηος νιώηικος ιδιώμαηορ, Ίνο (Γήκνο Ιεηώλ).

Σδαβάξαο, Ξ. 2006: "΢ύγθξηζε αξβαλίηηθεο - αιβαληθήο γιώζζαο", Θιζβιακή Ησώ 9: 15.

Σδαβάξαο, Ξ. 2007: "Δθπαίδεπζε θαη λενειιεληθά ηδηώκαηα ζηε Ρόδν", Ήπιννα

1(΢ύλδεζκνο Φηινιόγσλ Γσδεθαλήζνπ): 134-139.

Trudgill, P. - Tzavaras, G. 1975: "A sociolinguistic study of Albanian Dialects spoken in

the Attica and Biotia Areas of Greece", Report to the Social Research Council, London.

Tsitsipis, L. 1981: Language change and language death in Albanian speech

communities in Greece: a sociolinguistic study, PhD, Department of Anthtropology,
University of Winsconsin (Madison).

Tsitsipis, L. 1983: "Language shift among the Albanians of Greece", Anthropological

Linguistics 25: 288-308.

Tsitsipis, L. 1984: "Functional restriction and grammatical reduction in Albanian

language in Greece", Zeitschrift fόr Balkanologie, 20: 122-131.

Trudgill, P. 1992: "The ausbau sociolinguistics of Greek as a minority and majority

language", Proceedings of 6th International Symposium on the description and/or
comparison of English and Greek, Thessaloniki: 213-235.

Tsitsipis, L. 1998: A linguistic anthropology of praxis and language Shift, Arvanitika

(Albanian) and Greek in contact, Oxford (Clarendon Press).

Σζνιαθνπνύινπ, Ισ. 1988: "Γισζζηθή δηδαζθαιία θαη δηάιεθηνη", Γλώζζα 16, Αζήλα:
43.

Υξήζηνπ, Θ. 2005: "29 Απγνύζηνπ 1943 (ε ππξπόιεζε θαη ε θαηαζηξνθή ηεο

Γνκβξαίλαο, ηεο Θίζβεο θαη ησλ Υσζηίσλ από ηνπο Γεξκαλνύο)", Θιζβιακή Ησώ 4: 1-2.
[1] Πβι. Σδαβάξαο 2007: 134-139.

[2] Πβι. Σδαβάξαο 2005, ζηελ εηζαγσγή ηνπ νπνίνπ ππάξρνπλ θαη πεξηζζόηεξεο
ιεπηνκέξεηεο ηόζν σο πξνο ηελ ζρνιηθή εξγαζία όζν θαη σο πξνο ηελ κέζνδν
ζπγγξαθήο ηνπ εγρεηξηδίνπ.

[3] ΢ρεηηθά κε ηελ ηζηνξία ηεο Γνκβξαίλαο πβι. Λάκπξνπ 1999.

[4] ΢ρεηηθά κε ηελ ηζηνξία ηεο Θίζβεο πβι. Panthisvian Society 2000.

[5] ΢ρεηηθά κε ηνπο Αξβαλίηεο, ηελ θαηαγσγή ηνπο, θ.ιπ., πβι. Κόιιηαο 1985.

[6] ΢ρεηηθά κε ην θαηλόκελν ηεο δηγισζζίαο (diglossia,

bilingualism) πβι. Ferguson 1959: 325-340,Fishman 1967: 29-38, Fishman 1980: 3-15,
ελώ ζρεηηθά κε ηελ ζρέζε Αξβαλίηηθεο θαη δηγισζζίαο πβι. Κ.Δ.Μ.Ο. 2001: 355-360.

[7] ΢ρεηηθά κε ηελ αξβαλίηηθε γιώζζα ζηελ Βνησηία πβι. Trudgill - Tzavaras 1975
θαζώο θαη Κ.Δ.Μ.Ο. 2001: 328-330.

[8] ΢ρεηηθά κε ηηο κεηνλνηηθέο γιώζζεο πνπ ππάξρνπλ ζηελ Διιάδα, πβι. Κ.Δ.Μ.Ο. 2001,
Μπαζιήο 2000: 83-89, Trudgill 1992: 213-235.

[9] ΢ρεηηθά κε ηελ Αξβαλίηηθε σο κεηνλνηηθή γιώζζα πβι. Μπαζιήο 2000: 83-89.

[10] ΢ρεηηθά κε ηηο λενειιεληθέο δηαιέθηνπο θαη ηα ηδηώκαηα πβι. Κνληνζόπνπινο 2001,
ελώ γηα ηνπο ιόγνπο ππνρώξεζεο απηώλ πβι. Πιαδή 2000: 618-629.

[11] ΢ρεηηθά κε ηελ ζπξξίθλσζε ηεο αξβαλίηηθεο γιώζζαο πβι. Tsitsipis 1983: 288-
308, K.E.M.O. 2001: 321-323, 382, Tsitsipis 1981, Tsitsipis 1984: 122-
131, Tsitsipis 1998.

[12] ΢ρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο Νέαο Διιεληθήο ζηελ Αξβαλίηηθε πβι. Trudgill -
Tzavaras 1975.

[13] ΢ρεηηθά κε ην θαηλόκελν ηνπ δαλεηζκνύ σο ζπλέπεηα ηεο ελαιιαγήο γισζζηθνύ

θώδηθα πβι.Zarpetea 1995: 576-587.

[14] ΢ρεηηθά κε ηελ ζρέζε Αξβαλίηηθεο - Αιβαληθήο πβι. Κ.Δ.Μ.Ο. 2001: 362-364.

[15] ΢ρεηηθά κε ηηο δηάθνξεο απόςεηο γηα ηνλ ηξόπν γξαπηήο απόδνζεο ηεο αξβαλίηηθεο
πβι. Κ.Δ.Μ.Ο. 2001: 312-315, 330-344.

[16] Πβι. Έθθξαζε - Έθζεζε: 104-106.

[17] ΢ρεηηθά κε ηελ ππξπόιεζε ησλ ρσξηώλ ηεο Γνκβξαίλαο, ηεο Θίζβεο θαη ησλ
Υσζηίσλ από ηηο δπλάκεηο γεξκαληθήο θαηνρήο πβι. Υξήζηνπ 2005: 1-2.

[18] ΢ρεηηθά κε ηνπο ζηόρνπο πνπ είρακε ζέζεη από ηελ αξρή πβι. Σδαβάξαο 2006: 15.

[19] ΢ρεηηθά κε ηηο δπλαηόηεηεο γλσξηκίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ κε ηνλ δηαιεθηόθσλν

ηόπν όπνπ βξίζθεηαη, κέζσ ηεο κειέηεο δηαιεθηηθώλ θεηκέλσλ ζηα πιαίζηα ηνπ
ζρνιείνπ πβι. Σζνιαθνπνύινπ 1988: 43.

[20] ΢ρεηηθά κε ηελ παηδαγσγηθή αξρή θαη ηελ αλαγθαηόηεηα ηεο απηελέξγεηαο ησλ
καζεηώλ ζην ζρνιείν πβι. Γαλαζζήο - Αθεληάθεο 1994: 426-429.

[21] ΢ρεηηθά κε ηηο παηδαγσγηθέο αξρέο ηεο βησκαηηθόηεηαο θαη ηεο εγγύηεηαο ζηελ δσή
πβι. Βεξηζέηεο 1997: 176-180.

[22] ΢ρεηηθά κε ηηο πξννπηηθέο ηεο αξβαλίηηθεο γιώζζαο πβι. Κ.Δ.Μ.Ο. 2001: 300-301,
Μπαζιήο 2000: 88-89.