Shejh Abdulkadr Arnauti, ndrroi jet!!! ...........................................................................3 Domosdoshmria e momentit ............................................................................................4 BFI reloaded.......................................................................................................................6 Kalendari hnor................................................................................................................

14 Thirja islame n media .....................................................................................................16 Mediat si "zotrues" t kohs ..........................................................................................17 Shkaqet e rehatis shpirtrore ........................................................................................27 Beteja e Ahzabit ...............................................................................................................32 Vlera e dijes dhe dijetarve..............................................................................................37 Mungesa e t vrtets .....................................................................................................42 Nderimi i emrave t All-llahut ...........................................................................................47 Sistemi i emrimit n Islam ..............................................................................................48 Kremtimi i martesave n xhami ........................................................................................53 Disa gra dijetare...............................................................................................................56 Imam Hisham ed Destuvai................................................................................................57 Ibn Ebi Dhib...................................................................................................................58 Mezhebi i ehli hadithit ......................................................................................................60 17. Butsia.......................................................................................................................61

Ne, musliman t nderuar, n kto vite t fundit jemi sprovuar me disa fatkeqsi, pa dyshim se prej fatkeqsive m t vshtira dhe t rnda sht vdekja e dijetarve t Islamit, dijetarve t Ehli Sunnetit, dijetarve t Hadithit, dijetarve q kan flijuar gjithka pr t prhapur kt fe t pastr, mu si at dit q i ka zbritur Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. I pari vdiq shejhu bujar dhe fisnik, njeriu i ndershm dhe i devotshm, njeriu q kujdesej pr hallet e muslimanve kudo q gjindeshin ata, q kujdesej pr thirjen islame dhe mundohej t kontriboj me ka ka, e ai sht Shejhu i madh, Shejh Abdul-Aziz ibn Bazi, rahimehull-llah. Pas tij i erdhi vdekja muhadithit t ktij shekulli, ringjallsit t sunnetit t Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, luftarit t paepur pr t prhapur sunnetin dhe pr t asgjsuar bidatin, njeri me origjin shqiptare, e ai ishte Shejhu yn Muhamed Nasirudin Albani, rahimehull-llah. Pas tij vdekja i erdhi fekihut t njohur, njeriut q njihte hollsisht akiden e selefit, i thellsuar n njohjen e usuli fikhut, kibleja e nxnsve t dijes, e ai ishte Shejhu Muhamed Salih Uthejmini, rahimehull-llah. Kurse javn e kaluar, All-llahu na sprovoi me marjen edhe t nj dijetari, e ai sht Shejhu bujar, fisnik, modest, muhadithi i Damaskut, Shejhu Abdulkadr Arnauti, rahimehull-llah. Kurse un do t mundohem ti shpalosi disa evokime nga takimet e mia me te; Ky njeri tr jetn e tij ia kushtoi dijes, daves dhe Islamit. Ishte mikprits i madh i nxnsve t dijes, kujdesej pr ata dhe i stimulonte pr dije dhe pun me te. Ishte i but, i afrt, kishte dije t thell, dhe njohje t mir mbi qndrimet e ShejhulIslam Ibn Tejmijjes dhe nxnsit t tij, Ibn Kajim El-Xhevziut, All-llahu i mshiroft. Hern e par jemi par me te n vitin 1988 kur shkuam n Damask t Siris q t msojm gjuhn arabe. Q nga takimet e para, edhe pse kishim dshir t msojm shkencat e hadithit t Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ai me sjelljen dhe dijen e tij edhe ma shum na shtoi kt dashuri. Insistuam nga shejhu q t na caktoj nj koh q t msojm me te, dhe m kujtohet si sot, dhe kt libr akoma e kam n bibliotekn time, filluam t msojm me te librin "Muhtesar Rijadus-Salihin", t cilin e kishte reduktuar Jusuf ibn Ismail En-Nebehani dhe e kishte botuar n xhep verzion. Fatkeqsisht pr shkak t vizitave t shpeshta q i bnin njerzit shejhut, nuk aritm q t vazhdojm gjat n msimet me te nga ky libr. Insistuam q t studentt q ishin duke msuar n Damask t kan takime t rregullta me shejhun dhe disa prej ktyre takimeve i kemi inizuar n audio kaseta. do her q kemi shkuar te ai n zyre, ku zakonisht e kalonte pjesn m t madhe t kohs s vet, asnjher nuk na ka ln t dalim pa na dhn para. Kjo neve na turpronte, mirpo ai asnjher nuk e ka ndryshuar kt zakon t tij. Pa dyshim se kjo shpalos bujarin e tij t madhe dhe kujdesin q kishte pr studentt e fes. Pasi q vazhdova studimet n Jordani, kur e vizitoja Sirin, do her e vizitoja edhe Shejh Abdulkadrin, dhe i oja selamet q ia drgonte Shejh Albani, rahimehull-llah, ktij. Nj her, m kujtohet shum mir, kam ndihmuar n kmbimin e letrave mes shejh Albanit dhe shejh Abdulkadrit. Takimi i fundit me te ishte n vitin e kaluar n udhtimin ton pr n haxh, e shfrytzuam at takim pr ta pyetur pr shum pyetje q na preokupojn neve si thirs n vendin ton. Pastaj krkuam nga hoxha yn q edhe ta mbaj nj ligjerat pr mbar muslimant, material i cili sht inizuar dhe ka pasur jehon t mir n viset shqiptare. Normalisht se ka edhe shum pr tu thn pr kt dijetar t madh q e humbi bota Islame, mirpo ne mjaftohemi me kaq, pr n fund e lusim All-llahun q shejhut ton All-llahu tia fal mkatet, tia ngrit gradat dhe ti dhuroj Firdeusin e lart. Amin. Bekir Halimi (shkputur nga hutbeja Vlera e dijes dhe dijetarve)

edicion i botuar / viti i par / nr: 17 botues: ALBISLAM kryeredaktor: Ramadan Ramadani redaksia: Bekir Halimi, Talha Kurtishi, redaktor teknik: Alajdin Idriz, Fatmir Zaimi 2

www.albislam.com albislam@albislam.com str: 386 no: 11 lokal: 44 1000 Shkup fax: +389 2 3290 408

Aktuale
Shejh Abdulkadr Arnauti, ndrroi jet!!!
N moshn 76 vjeare, me 26 nntor, ditn e premte, n Damask vdiq dijetari i njohur shqiptar, Abdulkadr Arnauti. Ky dijetar shqiptar, me emrin Kadri Sokoli u lind n fshatin Vrell n afrsi t Istogut (Kosov) n vitin 1928. Qysh si fmij i vogl tre vjear, s bashku me familjen e vet shprngulet n Damask (Shami i athershm). N Damask vijon shkolln fillore. N kt shkoll e njohur me emrin Medresetu Isaf El Hajri, msimet e para i merr para msuesit t tij Subhi El Attar tek i cili msoi leximin e Kuranit, texhvid dhe msimet e para t fikhut (jurispudencs islame). Pas mbarimit t shkolls fillore fillon punn si orndreqs n dyqanin e nj profesori t universitetit t Az-harit, Shejh Seid El Ahmer, n afrsi t xhamis Emevijje. Pronari i dyqanit pas pak kohe vrejti aftsit e Abdul Kadrit, e morri ate dhe e oi t mson n Xhamin Emevite n hallkat (tubime t dituris) t mbajtura nga Shejh Salih Farfurit gjegjsisht tek nxnsi i tij Abdur Rezzak El Halebij. Ai msoi edhe tek Shejh Mahmud Faiz Ed Diratani tek i cili vazhdoi msimet e Kuranit. N hallkat e xhamis Emevijje vazhdoi msimet e hadithit, tefsirit dhe fikhut. Prdorja e haditheve t dobta dhe atyre t trilluara nga ana e disave, e nxitn ate q m tepr ti prkushtohet shkencs s hadithit. Gjat ksaj kohe msoi edhe tek disa dijetar shqiptar si ishin: Sulejman Gavoi i ati i Vehbi Sulejman Gavoit, dhe te Nuh efendiu, i ati i muhadithit t njohur, Muhammed Nasirudin Albani. Pas pes vite msoi zanatin e orve dhe filloi t punon n duqanin e tij. N at koh me krkes t shkolls bhet msues n shkolln n t ciln i morri msimet e para. Gjat ksaj kohe i prkushtohet trsisht hadithit duke msuar dita dits m tepr pr kt shkenc t bekuar. Gjat ksaj kohe fillon edhe redaktimin e librit voluminoz Xhamiul Usul fi ehadithi Resul t cilin libr e prpunoi brenda 5 viteve. N saje t dijes s tij si dhe pr shkak t oratoris dhe guximit zgjedhet si hatib (ligjrues) i xhamis Muhammedije n Damask. Hutbet e tij n kt xhami ishin t dgjuara dhe vizituara nga ana e shum njerzve. Pas xhumas ai qndronte pr tu prgjigjur pyetjeve nga t pranishmit n xhami. Vetm von para disa vitesh iu ndalua ushtrimi i ktij posti n Siri, nga ana e regjimit t atjeshm. Njihet edhe si muxhtehid (shkalla m e lart e dituris) n shtjet e shkurorrzimit (talakit). Gjat jets shkencore shpesh her sht takuar me Shejh Albanin gjat qndrimit t prbashkt n bibliotekn edh-Dhahirijje. Pr t ai thot: Me Albanin, All-llahu e mshiroft, m lidhte nj lidhje plot dashuri dhe respekt edhe pse nuk pajtoheshim n disa mendime me njri tjetrin. Gjat qndrimit n Siri ai jetonte afr xhamis ku un isha hatib dhe falej pas meje. Shejh Abdulkadr Arnauti kontaktonte shpesh edhe me shejh Ibn Bazin, me t cilin u takua n xhamin e Pejgamberit, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, ku ai kishte mbajtur nj fjali pas namazit t xhumas. Pas ktij takimi do her q vizitonte Saudin sht takuar me t. Me iniciativ t Ibn Bazit, shejh 3

Abdulkadr disa her e ka vizituar Kosovn. Udhtimet e tij n Kosov kan qen shkak i drgimit t grups s par pr msim n Univerzitetit Islamik n Medine. Kjo lidhje e fort vazhdoi deri n fund t jets s Ibn Bazit, All-llahu e mshiroft. Shejh Abdulkadri asnjher nuk e ka kursyer kohn e as mundin n mbrojtje t Sunnetit dhe metodologjis s shndosh fetare. Veprat e tija poashtu dshmojn pr aftsit e tij shkencore. Si recenzent i haditheve ai ka nxjerrur vepra voluminoze. Ai ka redaktuar 40-50 libra dhe sht autor i tre librave. Kurse prej tyre ende ka q jan n dorshkrim dhe t pabotuara.

Shnimet bibliografike pr te i ka tubuar nj nxns i tij n librin Keshfu Litham an ehad muhadithij Sham, Abdul Kadir El Arnaut N gjuhn shqipe i jan botuar dy libra: Mbi rrugn e t parve tan Shkup, 1994 Porosit profetike- Prishtin, 2001 Abdulkadr Arnauti jetoi dhe veproi n Damask-Siri. All-llahun e lusim q ta mshiroj dhe ta shprblej pr mundin e dhn. Amin. In-na lil-lahi ve in-na ilejhi raxhiun.
Talha Kurtishi, 26.11.2004

Domosdoshmria e momentit
Pasi i erdhi shpallja Pejgamberit, Muhammedit, salallahu alejhi ve sel-lem, ai i tha gruas s tij: O Hatixhe, koha pr gjum ka ikur. Ky hadith sht nj ndr hadithet e shumta q thrrasin pr aktivitet dhe q t mos jemi pasiv dhe neglizhent ndaj gjrave q ne mund ti kryejm. Populli shqiptar gjindet n nj kriz t madhe n shum aspekte, si at t identitetit fetar, kombtar, t papunsis, edukimit etj.. Megjith kto probleme q jan br barr e shum shqiptarve shihet nj tendenc pasiviteti dhe neglizhence. Muslimant n veanti prballen me shum probleme t cilat ia kalojn do individi tjetr t shoqris. Ata prballen sot me probleme t veanta si paragjykimet, fobit, pamundsit pr nj edukim n disa shkolla publike dhe pr pamundsi pr t gjetur punsim po ashtu n kto shkolla, duke marr parasysh ktu q edhe mundsit pr t 4 gjetur pun n punt publike jan minimale, s pari nga papunsia e prgjithshme dhe s dyti nga paragjykimet e pundhnsve. Si musliman ne e dim q do prpjekje e jona nuk do t shkoj kot nse e kemi nijetin e pastr dhe nse puna jon sht n prputhje me fen ton. Athere pse ne nuk duhet t impenjohemi q t marrin nj rol t rndsishm n shoqrin ku jetojm? Pse ne duhet t shtrijm dorn disa personave q na shikojn me prbuzje pr shkak t besimit? Pse ne nuk krkojm mnyra q t bhemi t pavarur materialisht? Pse ne nuk bashkpunojm me njri-tjetrin pr t br dika q ta nxjerrim njri-tjetrin nga kjo situat? Pse ne nuk organizohemi ashtu sikur disa grupacione t cilat kan si gj t prbashkt kan vetm interesin ndrsa ne kemi t prbashkt fen dhe interesin? Pse ne duhet t rrim duarkryq kur ne mund t bjm shum?

Shum persona q do ta lexojm kt artikull do t habiten, ndoshta edhe duke ngritur shpatullat, kjo ndodh nga pesimizmi q ata posedojn tek vetja dhe rrethi i tyre. Ne kemi par se si disa persona q nuk kan asgj m shum sesa ne, kan krijuar fondacione, organizata, kan hapur punishte, ndrmarrje dhe zyra pr t ndihmuar qytetart shqiptar me serviset e tyre. Po muslimant ku jan? Ne nuk shihemi n asnj cep t shoqris, kjo sht arsyeja q shum musliman t rinj duke mos par ndonj organizim t mir shkrihen me kalimin e kohs dhe ln shum prej fes s tyre. Kemi shembullin kur tre vajza muslimane u prjashtuan nga shkolla pasi mbanin mbulesn fisnike islame, sikur ato do t kishin nj aleternativ islame barra me t ciln u sprovuan do tju ishte hequr. Ku jan muslimant? Vllezr t shumt q ne i njohim kan shprehur dshirn e tyre q t kthehen n Shqipri pr t investuar dhe jetuar. Por shumica jan t friksuar nga organizimi q shohin tek ambienti i muslimanve n Shqipri. Shumica dshirojn t kthehen pasi kan fmij q duan ti edukojn si musliman t ndershm. Si ka mundsi q t arrihet kjo kur n mjedisin e disa medreseve kemi njerz q nuk besojn tek Zoti, t cilt shpesh jan dhe amoral dhe shikojn m shum problemet personale sesa shikojn interesin e muslimanve dhe islamit dhe po kta japin msim aty, kur n kto shkolla morali nuk sht aspak n kurrikulumin e shkolls apo kemi shkolla ku nuk bjn dallim nga shkollat e tjera laike! Tani, sht e rndsishme ti vendosim disa pika t cilat jan m t domosdoshme pr mbarvajtjen e punve t muslimanve. Pika e par, sht se shoqris muslimane shqiptare i duhen kuadro dhe intelek-

tual q do t jen t aft q t hedhin kto ide n plan pune. Ne si shoqri kemi nevoj pr: 1. Msues dhe msuese n lnd t shkencave t ndryshme. 2. Kemi nevoj pr biznesmen apo ekonomist musliman t cilt do t merren me problemet financiare t institucioneve islame. 3. Kemi nevoj pr menaxher dhe drejtues t aft q do t duhet t drejtojn institucione islame. 4. Kemi nevoj pr kshilltar dhe psikolog t cilt jan musliman dhe q do ti kshillojn pacientt e tyre me at q sht n prputhje me metodologjin islame 5. Ne kemi nevoj per mjeke dhe radiologe muslimane q do t marrin prsipr mbikgjyrjen e grave muslimane. 6. Ne kemi nevoj pr gjinekolog musliman dhe muslimane S dyti, kemi nevoj pr njerz q kan inciativa pr t ndrmarr pun t tilla. Ne shpesh kemi par se disa organizata bamirse shum t mdha jan krijuar nga individ t vetm, po ashtu edhe ndrmarrje, po ashtu edhe zyra servisesh q u ofrojn pun t tjerve n bashkpunim me ndrmarrjet q krkojn puntor. Kjo nuk do t thot se vetm nj individ e ka obligim kt gj, por shpesh iniciativa e dikujt bhet shkak pr ndrmarrjen e shum projekteve t nevojshme. Dika q do t ishte m shum pr tu lavdruar do t ishte kur kjo inciativ do t vihej n praktik nga shum persona sepse n kt mnyr do t arrihej prefeksionimi i tyre. Ne shpesh i kemi dgjuar shum vllezr n Perndim q dshirojn t japin n bamirsi para pr t shlyer zekatin e tyre apo pr t dhn sadaka por jan t paknaqur pasi parat e tyre nuk prdoren aty 5

ku sht m e nevojshme Nuk do t thot q t gjitha kto do t kryhen brenda nj periudhe t shkurtr por sht e rndsishme q muslimt duhet ti ken paraysh kto probleme dhe t zhvillojn veten e tyre per ti arritur kto synime ne menyr q ti kaprcejn problemet e tyre me lehtsi. Po ashtu t tilla projekte do t krijonin nj prshtypje impresionuese tek popullata shqiptare e cila nuk sht praktikuese e islamit. Duhet t jemi t vetdijshm se kto jan probleme me t cilat po prballen t gjith muslimant e Europs e m larg dhe shum kan marr prsipr inciativa t tilla t cilat jan shum frytdhnse. Nuk do t thot q secila nga kto pika medomeos duhet t krijohet nj zyr apo organizat kjo varet nga struktura dhe nga vrshimi i krkesave nse sht e mundshme q kto t prmblidhen

n nj organizat kjo do t ishte m e mir dhe m efiente. Nuk duhet t harrohet edhe roli i komunitetit musliman me t cilin ne si individ duhet t bashkpunojm pr t arritur kto synime madhore. Kto ishin disa ide apo mendime q desha ti ndaja me vllezrit e mi musliman. Un e di q n mesin ton ka shum vllezr t zgjuar q ndoshta do t prpunonin m mir kt artikull apo kto ide. Le t jet ky artikull nj frymzues pr ta prmirsuar apo pr t br nj dika m detajuese dhe profesionale duke prfshir t gjitha ant e problemeve dhe zgjidhjen e tyre, planin e puns dhe prvetsimin e fondeve. Allahu i ndihmoft t gjith ata q prpiqen n rrugn e Tij. Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t Drguarin e Tij.
Ammar Ardit Kraja, 3.12.2004

BFI reloaded
Prkundr asaj se problemi m aktual dhe m i njmendt i popullats s ktuhit n kto dy muaj ishte ekonomik dhe toksor problemi i shfaqur si m i madhi n republikn e Maqedonis n kto dy muaj ishte krejt tjetr dika: referendumi. Referendumi si iniciativ mbeti shtje politike dhe srrish toksore por pritja e rezultatit nga ai nuk qe as naive dhe as sekulare. Ashtu gjat ksaj pritje, vazhdoi kontesti rreth Kishs Ortodokse Maqedonase dhe llafeve pr te. Dallimi kt her ishte se gjat ksaj pritje u prfol edhe nj bashksi tjetr fetare e prmendur n Kushtetut, e dyta pr kah madhsia, Bashksia Fetare Islame e 6 Maqedonis. U ngrejt pluhur pr disa zgjedhje t kryera aty, punsime t bra etj. Q krejt t mbaroj, tani pr tani, me ngujimin njditor t kryetarit t ktij institucioni nga ana e disa imamve t paknaqur me myftiun e Shkupit. Ngujim ky i br me krkes eksplicite q kryetari t thrret mbledhje t Rijasetit pr shkarkim t Myftiut. M n fund mbledhja e Rijasetit u mbajt dhe n te u vendos q t thiret mbledhje e organit zgjedhor t myftiut t Shkupit, pra Kuvendit t Myftinis. Me aprovimin e ndryshimeve n kushtetutn e Republiks s Maqedonis si rrjedhoj e Marrveshjes s Ohrit, Bashksia Fetare Islame tani m prmendet n

Kushtetut dhe si pasoj i sht ndryshuar statuti, jo dhe aq historikisht i qart, i mparshm. Vetm dy vjet m von se ndryshimet e sjellura ky institucion miratoi rregulloren e vet ku emrtohet n prputhshmri me kushtetutn e shtetit. Tani afrohet edhe plotsim i vitit t parapar po me kt rregullore t ktij institucioni, pr deri kur sht parapar q t gjith aktet normative t saja t jen n prputhshmri me rregullimin e ri juridik. Kurse ende edhe konstituimi i disa organeve t institucionit fetar t myslimanve t Maqedonis sht ende i pjesrishm. Ashtu dy nga organet e larta t ktij institucioni, m se t nevojshme pr implementimin e ndryshimeve, ende mungojn. Sekretari i prgjithshm dhe kshilli kushtetues ende ekzistojn vetm n nenet e aprovuara t rregullores s re kurse prve t duhura pr gjat ndryshimeve, ata jan organe m se t nevojshme edhe pr rregullim t kontesteve q ndrkoh mund t shfaqen si pasoj e krizs s legjitimitetit t trhequr zvarr me kalimin e kohs n kt institucion. Prve vonimit edhe momentet e zgjedhura aludojn n dika krejt tjetr. Fakti se zgjidhen myftilert vetm dy tre muaj para aprovimit t rregullores s re juridike nga e cila pasojn zgjedhje t prgjithshme dhe se n t njjtn dit kur mbahet mbledhje e Kuvendit t BFI-s pr zgjidhje t kontestit rreth kuvendarve nga Shkupi dhe zgjedhjeve n at myftini, ngujohet Kryetari i BFI-s, me preteks kontestimi t zgjedhjeve pr myfti t mbajtura nj vit m par, sipas nesh aludon se n kt institucion ka nj tajming virtual, i pakuptueshm pr botn reale dhe t dukshme. Autori i ktyre rreshtave sht teolog dhe po t kishte dika transcedente n kt tajming, mos tjetr, do ja dinte fillin. I vetmi shpjegim

n dukje fetar por konspirativ, sht se pr shum ka rreth ktij institucioni zgjidhet koha para muajit t ramazanit ose gjat tij, si komplot kundr organizmit t jets fetare prgjat ktij muaji, n kuptimin toksor, muaj apolitik. Sqarimi m i prafrt me t vrtetn do ishte se krejt ky virtualitet n zgjedhje t momenteve ka t bj me presion pr forcim t pozits para zgjedhjeve pr kryetar t ri t ktij institucioni, i cili m s von duhet t jet n fund t ktij proesi zgjedhjesh dhe ndryshimeve n BFI. Komisioni Zgjedhor pran ktij institucioni i pat shpall t pavlefshme zgjedhjet pr organet kolektive n myftinin e Resnjes dhe ate t Shkupit. Si pasoj e ksaj Kuvendi i Bashksis Fetare Islame, i cili sht organ m i lart i ktij institucioni, formoi komision t veant pr shtjen e zgjedhjeve n Shkup dhe edhe t vet antarve t kuvendit nga Shkupi. N mbledhjen e dyt t ktij Kuvendi, t mbajtur m 06 Tetor, u miratua raporti q u ofrua nga komisioni i formuar enkas pr kt gj dhe u pranua rezultati nga zgjedhjet e mbajtura n myftinin e Shkupit. Relacioni ndrmjet myftinis s Shkupit dhe kryesis s BFI-s, ishte dhe mbetet shtje e cila preokupon m s shumti marrdhniet n kt institucion viteve t fundit, por e njjta vazhdon t jet nyja e problemeve t fundit q ndodhin n BFI. Premisat pr kt gj jan faktet se vetm n myftinin e Shkupit ende nuk ka mbaruar trendi i decentralizimit fiskal q viteve t fundit kthehet n praktik n shum fshatra dhe qytete t Maqedonis. Ashtu ende vetm n Shkup, punonjsit kan aq shum allshversh me myftin, n vendet tjera sht kthyer pagesa e hakkit t hoxhs q grumbullohet nga besimtart n xhematin prkats. Kjo n Shkup bhet m 7

vshtir edhe prkundr asaj se Myftinia e Shkupit dhe shumica e xhemateve nn juridiscionin e saj ka vakfe t mjaftueshme t ardhurat prej t cilave do mjaftonin pr funksionimin e jets fetare n kt myftini. T rikujtojm se xhamit tradicionalisht kan pas sistem gati t prsosur t vetfinancimit nprmjet institucionit t vakfit, gj q asnjher nuk e ka br t nevojshme mbledhje t antarsis apo kontributeve tjera vullnetare pr nevoja t fuksionimit t mirrfillt t jets fetare. Ashtu proesi i decentralizmit i ka takuar punonjsit fetar n Shkup me paga nn minimumin e caktuar n shtet dhe me probleme t uditshme administrative n shtjet e sigurimit shndetsor dhe pensional. Vonimi i vendosjes s autoritetit legjitim n BFI n prgjithsi dhe n myftinin e Shkupit n veanti e bn, tani pr tani, gati t pamundshme denacionalizimin e vakfeve apo e rregullimit t disa nga kto banalitete. Disa nga fjalt e thnura gjat protestit t fundit t akcionit tkrlek t disa prej punonjsve fetar n Shkup, prve me preedentin e ngujimit t kryetarit t BFI-s edhe me denoncimin publik pr nj borxh ndaj fondit invalidoro-shndetsor, rndojn edhe m shum autoritetin e nevojshm institucional. Shikuar nga ky prizm, t njjtn e bri edhe myftinia prkatse e Shkupit n prgjigjen ndaj disa prej fjalve t thnurave kur tha se BFI sht organizat joqeveritare dhe kur vazhdoi me emrtim t shtrembt pr nxitsin real t protestit, duke mos e emrtuar ate me emrtim t vrtet. Nse i shtohet ksaj edhe fakti se pr her t par kallaballku i hoxhallarve, tani i emrtuar Kuvend i myftinis, nuk mbajti mbledhjen tradicionale para ramazanit do mund t kuptohet se pse organi i Myftinis s Shkupit tani konsiderohet tejet i dobsuar me 8

dijagnoz t prafrt me vdekje klinike. Kurse BFI nuk sht dhe nuk do jet sindikat e hoxhallarve pasi kjo sht koncept tejet prdhe, por se disa nga kto funksione duhet ti kryej nj shoqat subinstitucion i BFI-s, i emrtuar Ilmijje. Kjo sht nj subinstitucion i formuar, prve pr qllimet e shkruara gjat themelimit n sistemin monist, edhe pr tu kujdesur pr hoxhalart. Gjat tr bujs s fundit kjo shoqat n suaza t BFI-s zgjodhi heshtjen dhe me kte ju bashkangjit shumics heshtse n BFI. Si edhe u publikua n media Rijaseti ka propozuar q t thiret mbledhje e Kuvendit t Myftinis s Shkupit, kuvend ky i cili ka problem t konstituimit. Andaj prve verifikimit t nnshkruesve n ndonj iniciativ pr shkarkim t myftis duhet t verifikohen edhe antart e ktij kuvendi. Por para ksaj Rijaseti, tani i prkohshm duhet t prfundon me konsistuimin e vetes, duke zgjedh nj sekretar t prgjithshm. Poashtu duhet urgjentisht t zgjidhet Kshilli kushtetues i cili do jet refer pr kontestin i cili do t paraqitet gjat verifikimit t antarve t Kuvendit t ksaj myftinie. Pas kalimit t muajit t ramazanit kur u pa se jo vetm q ramazani nuk u bojkotua por bile mu ata q prmendn bojkotin, mund t ankohen n bojkot t ramazanit ndaj tyre, gjendja momentale n BFI sht n heshtje. Por konstituimi i prkohshm dhe i pjesrishm i disa nga organeve kyqe t BFI-s dhe mungesa n trsi e disave prej tyre ka kapacitetin pr destabilizim t trsishm t situats brenda institucionale n BFI. Ksaj i shtohet edhe rreziku nga vazhdimi me trendin e decentralizimit t skajshm t cilin e bn t mundshm mungesa edhe e minimumit t funkcionalitetit t ktij institucioni n momente t caktuara. Ashtu

rasti i fundit nga kjo situat ishte mu n bujn e madhe t paradokohshme kur nuk mund t vrtetoheshin komunikatat zyrtare nga ky institucion kurse nga ana e disa mediumeve, kryetari i BFI-s, paraqitej si nj jeti i cili her ishte i shtrir n spital, her ishte par n Tetov, her nuk mund t vinte n kabinet t vet, e q pastaj t dale se ishte n Ohr etj. Nj tjetr gj e cila ka kaluar disi pavrejtur n opinion e q ka t bj me BFI-n ishte nj komunikat e nj kshilli t disa organizatave joqeveritare turke t cilat ankoheshin pr prfaqsim jo t denj me rast kishin prmendur edhe Marrveshjen Korniz t Ohrit. Ata prve se kishin harruar se n at marrveshje ka nj kuot e cila duhet plotsuar nuk dishin edhe se brenda gjith organeve t BFI-s ka reprezent turk. Ata jan m shum aty ku ka bashkfols t tyre, si shembull n Maqedonin lindore ose n myftinin e Resnjes, ku ende nuk u morr vesh zyrtarisht se ka ndodhi n zgjedhjet e fundit pasi t njjtat ishin shpall si t pavlefshme. Pasoja m e madhe q sjell kjo komunikat naive me qllim punsimi edhe t ndonj turqishtfolsi n qendrn, administrativisht t strngarkuar t BFI-s, sht se krkohet n baz t elsit etnik n nj institucion i cili sipas definicionit sht fetar. Kjo gj prve q si akt rndon legjitimitetin e njerzve q ve m punojn n kt institucion dhe q kan gajle turke ajo sht edhe nj autogol pr vet ata pasi me kte ua kujton shumics nj els me t cilin ata do mund, sipas tyre, t lypin hakun n kt institucion. Nse e njjta lidhje nuk sht ndonj lidhje virtuale e disa fantom organizatave, gj pr t ciln flet fakti se t njtit nuk jan deklaruar pr nj shtje shum me rndsi si referendumi, ata sa m par duhet ti krkojn falje

publike institucionit t vetm fetar t myslimanve t Maqedonis, BFI-s. Nj vshtrim tjetr pr bujn e prcjell n publik pr ate q ndodhi kohve t fundit n Bashksin Fetare Islame t Maqedonis, ishte se kjo kishte t bj me integrimin e opinionit publik. Krejt kjo me t vetmin argumentim nga nj risi t ciln e bri Agjencia Informative e Maqedonis pr ramazanin e sivjetshm, e ajo ishte se krahas kalendarit katolik dhe atij ortodoks publikoi edhe pjes nga kalendari islamik. Konkretisht ajo publikoi koht e fillimit dhe mbarimit t agjrimit, dhe prej saj ate e morrn dhe e publikuan edhe disa nga mediumet n gjuhn maqedonase. Por ajo q i ndodhi n fund t ksaj buje, nj televizioni privat n gjuhn maqedonase, i cili medium ishte m aktiv n prcjelljen e lajmeve pr kt tem sht argumentim m i mir se ende sht shum hert pr integrim t opinionit publik dhe se m shum ishte aktivitet prcjells i pritjes s referendumit. Mediumi n fjal n vazhdimsi prcillte lajme dhe komente nga grupi i punonjsve fetar t paknaqur me myftiun e Shkupit. Si i till ai kishte rn n sy dhe m s fundi e psoi duke u ndeshur me nj bllokad informative pr ann zyrtare t problemit, pra ate brenda institucionit t BFI-s. Ai kanal televiziv, me t veten, u hakmorr ashtu q pr prezantimin e kryetarit t BFI para opinionit publik pr ramazan, tha se sht inizim i vjetshm. Ndonse shihej qart nga kontesti i fjalive t thnura n at prezantim se puna ishte shum e sivjetme. Prve ksaj edhe komunikata BFI, e nnshkruar nga kryetari i saj dhe q kundrshtoi referendumin si nj iniciativ njnacionale sht argument m tepr pr ate se ndoshta mu integrimi i opinionit publik do jet pika e fundit e integrimit t shoqris son multikonfesionale dhe multietnike. 9

N zhvillimin insitucional t BFI-s si dhe gjat miratimit t ndryshimeve sht evident nj vonim dhe shtyrje e afateve t parapara. Ajo q befason secilin njohs t rrethanave t ktushme sht reagimi me koh kur dika prej ktyre punve ka t bj me financat. Ashtu sasia e lmoshs s ramazanit-sadakatul fitrit u caktua n koh, q n mbledhjen e par konstituive t Rijasetit kurse e njta ishte rasti edhe me organizimin e haxhillkut. Kjo kur dihet se pr dyja mbledhjet kishte n rend dite pun shum m esenciale se kto, pr mbarvajtjen e ktij institucioni. Ashtu ndryshimet dhe prmirsimi n kt institucion do t ndodh duke e aplikuar tajmingun i cili sht i sakt pr financat edhe pr ndryshimet kurse aplikimi i par i ktij tajmingu do bhet me plotsimin e konstituimit t organeve t larta t BFI-s dhe me zgjedhjen e kryetarit t ri i cili do t drejton kt institucion n periudhn e ardhshme. N fund kisha menduar pr nj ankes publike kundrejt disa prej mediave n gjuhn maqedonase t cilat pr n dit t bajramit hodhn tituj bombastik me prmbajtje dikund dikund edhe spekulative duke mos pas parasysh se me kte mund t ofendojn besimtart mysliman t cilt at dit kan njrn prej festave vjetore t tyre dhe dit solemne e cila nuk duhet prishur. Prkatsisht mendoja se do t kem problem me sqarimin e nj konceptit; prishje e bajramit. Q nj njeri nuk duhet prish bajramin duke u hidhruar apo humbur gzimin e nevojshm pr kt dit. Por tani dokush q ka kuptuar se edhe atij mund t i ishte hedhur ndonj faj gjat arsyetimit t dorheqjes s kryetarit t qeveris s vendit, n dit t bajramit, tani m ka kuptuar se si prishet bajrami. 10

Gjendja institucionale n BFI gjat muajit t ramazanit ishte e prcjellur me aktivitete fetare prve disa deklarata pr vonim t dorzimit t parave t grumbulluara nga lmosha e ramazanit dhe me nj krcnim pr prishje t manifestimit publik t kryetarit q tradicionalisht mbahet n nj xhami qendrore n Shkup. Ashtu si nj krcnim u prcoll n disa mediume vrejtja e grupit t punonjsve fetar t paknaqur me myftiun e Shkupit e q ishte q kryetari mos t vij n Shkup, pr bajram. Kryetari i BFI-s Arif ef. Emini, erdhi n Shkup dhe udhhoqi me ceremonin e bajramit t cilin manifestim qendror e prcolln gati t gjith mediumet n vend. Poashtu gjat muajit t ramazanit edhe myftinia e Shkupit organizoi nj manifestim pr shnim solemn t Nats s Kadrit, nj nat kjo e veant n muajin e ramazanit. Kurse lmosha e ramazanit ende grumbullohet nga xhematet prkatse n do myftini por duhet prkujtuar se kjo sht nj lmosh fetarisht e prkufizuar n koh ashtu q kjo gj prpos q vrehet n emrimin e saj e q sht sadakatul-fitr para lmosh pr fitr bajramin ajo edhe duhet t jipet dhe shprndahet pr bajram. Edhe pr kt bajram gjja m interesante pr vshtrim ishin urimet e bajramit. Kto vizita e urime erdhn edhe si prkrahje e domosdoshme pas krejt prudnive dhe bujs, detaje prej s cils doln edhe n publik dhe ate pr dy prej institucioneve nga m me rndsi n BFI, kryetarin e saj dhe myftinin e Shkupit e cila sht myftinia m e madhe n Maqedoni. Kjo pasi me ndodhit e fundit, si dhe me ato q kemi prmend edhe m par si; konstituimi i prkohshm dhe i pjesrishm i disa nga organeve ky, mungesa n trsi e disave prej tyre, trendi i decentralizimit t skajshm dhe mungesa edhe e minimumit t funkcionalitetit t ktij

institucioni n momente t caktuara kishte vr n pyetje legjitimitetin n trsi t institucionit. Mbetet q kjo prkrahje, nga institucione relevante dhe t huaja t ruhet dhe t mos zgjat vetm sa nj bakllav e bajramit. Q kjo gj t arrihet prve nevojs t gjithmonshme pr vetdijsimin e t punsuarve n kt institucion pr kontinuitetin historik dhe rndsin e BFI-s, pr momentin duhet q sa m par t jetsohet prgjegjsia e puns dhe fjals n kt institucion edhe publik. Themi t jetsohet ngase kjo si princip tani m vetm se sht i legalizuar n kt institucion ku sipas rregulores s re juridike t BFI-s secili funksionar dhe puntor pran institucionit mund t mirret n prgjegjsi disciplinore n raste t cnimit t interesit t BFI-s ose kur i shkakton dm t njjts. Duke qen t vetdijshm pr nevojn e nj institucioni stabil dhe t mirrfillt i cili i prfaqson myslimant e Maqedonis dhe i cili do t mirret me organizimin e jets fetare ndr to, vazhdimisht duam t rikujtojm edhe opinionit rndsin e prmirsimit dhe rimkmbjes t Bashksis Fetare Islame t Maqedonis, si institucion i cili do t kryen kto funksione. Ashtu edhe ky shkrim, si edhe t mhershmet, duhet kuptuar si nj fryt i ksaj vetdije si dhe i njohjes pr reziqet eventuale t cilat mund t sjell mospatja e nj institucioni t ktill apo delegjitimimi i trsishm i ktij aktual. Kjo pra sht shnimi i nj zgjidhjeje pr disa nga problemet q ndodhin n Bashksin Fetare Islame t Maqedonis. Zgjidhje kjo e cila sht n vij me proeset e ndryshimeve dhe t prmirsimit q ndodhin n kt institucion, pas vitit 2001. Baza edhe e ktij propozimi sht platforma, m hert e publikuar, e Iniciativs pr prmirsimin e organizimit t jets fetare. Nj

iniciativ kjo, e formuar n fillim t vitit t kaluar, rreth t cils brenda BFI-s, jan mbledhur shum punonjs fetar dhe intelektual mysliman nga qytete dhe fshatra t ndryshme t Maqedonis. Njerzit q do t bartin kto ndryshime n BFI jan emra t dshmuar pr opinionin dhe ata prve vetdijes pr nevojn e ngritjes kualitative t institucionit ku punojn kan edhe ndjenjn e borxhit ndaj buks s vakfit t cilin borxh do ta pagojn vetm duke kontribuar pr prmisimin e organizimit t jets fetare dhe ruajtjen e kriterit pr zhvillimin e s njjts. Me dshmim nnkuptojm ktu se ata me ate q kan br deri tani kan sqaruar dy gjra m se t nevojshme pr momentin dhe rrethanat n t cilat ndodhet institucioni. E para prej tyre sht se ata jan t njmendt n insistimin e tyre pr prmisim dhe e dyta se kte e bjn me nj rend. Myftinia e Krovs sht njra prej tri myftinive t Bashksis Fetare Islame t cilat ende nuk jan stabilizuar nga zgjedhjet e fundit e mbajtura n kt institucion. Ashtu kjo myftini krahas myftinis m t madhe ate t Shkupit dhe asaj t Resnjes, ku ende askush nuk qartson se ka ka ndodh n zgjedhjet e fundit, pasi ato n fillim ishin shpall t pavlefshme. N disa reagime dhe opinione pr publik n lidhje me kontestin dhe problemet n at myftini u vnduan mes tjerash edhe tituj si heshtje para stuhis. Ashtu me kso tituj edhe evergreen edhe bajate shpesh pasqyrohet gjendja n institucionin fetar t myslimanve t Maqedonis. Ngjarjet q do ndodhin javve dhe muajve t ardhshme priten nga opinioni pr t par se ka dhe si do t vajn punt n kto tri myftini por edhe n krejt BFI-n. Ashtu n Shkup duhet t mbahet mbledhje e kuvendit t myftinis t Shkupit kurse mund q nj mbledhje e njjt t thiret edhe n myftinin 11

e Krovs. Mbetet q gjat kto rrjedhave mos t ket as heshtje e as stuhi. Thjesht duhet vazhdimisht t i sqarohet opinionit jeta institucionale n kt bashksi fetare. Pr t mos ju mbet njerzve q e njjta mton t i prfaqson, pra myslimanve t Maqedonis, q vet t bjn si dijn dhe si munden, t marrin vesh se ka ndodh aty. Hisen e vet t mundit n kt aspekt gjithsesi duhet ta japin mediat e shkruara dhe elektronike t vendit por ende m shum kjo bashksi duhet q t artikulloj mir zrin e saj. Ashtu gazeta e ktij institucioni, n tri gjuht, duhet t dal n koh dhe t prmban sa m shum informata pr ndodhit n kt institucion. Kjo sepse nuk sht kuptuar asnjher se ka sht pasoj e ka shkak n relacionet e heshtjes me stuhin. Kjo ngase heshtja e gjrave provokon stuhi por edhe pas ndonj stuhie shum gjra edhe n jan t zshme, duken t heshtura. Nisur nga krejt q sht botuar dhe thn rreth ndodhive t fundit n BFI gjith njerzve t vetdijshm edhe pr prgjegjsin historike t fjals dhe veprs mund t ju shkon mendja se si do t prshkruhet gjendja e tanishme n kt institucion pas nj kohe, kur dikush krejt tjetr do shkruan dhe me siguri do t lexon titujt dhe shkrimet q jan botuar n kt tem. Nse kjo do bhet nga njerz q kan qen t prfaqsuar mu nga ky institucion, objektiviteti i tyre pr kt gj do jet i njollosur ngase do t ndjehen t turpruar. Kt turp do ta ndjej secili i cili ka pas ndonj mundsi q n ndonj moment apo rrethan t kontriboj q ky prfaqsim t jet sa m i denj dhe i liruar trsisht nga kriza e legjitimetit dhe kontesteve t vazhdueshme q prshkojn jetn institucionale t BFI-s. Gjithsesi do ndodh shum shpejt q ky 12

institucion ta marr t mbarn pasi asnj njeri i vetdijshm pr t mirn e prgjithshme t shoqris nuk do lejoj q t harxhohet mundsia pr prfaqsim t myslimanve t ktij vendi nga ndonj preteks apsurd. Si mund t jet fjala bie insistimi pr pensionim i dikujt dikujt dikujt duke qen n ndonj pozicion udhheqs, q pr pension t ket koeficient m t lart! Kjo sepse pa asnj konspirim dhe prapavij si frenim i ndonj ndryshimi t nevojshm pr rregullimin e gjendjes n kt institucion, her-her, paraqiten edhe ksi momente apsurde. Prmisimi do bhet duke ruajtur do gj n kt institucion, edhe meritat por edhe sigurimin e pensioneve pr t gjith punsuarit, por duke e vazhduar kontinuitetin vetm e t s mirs n te. Kurse ky prmisim do t bhet duke aplikuar tajmingun i cili sht gjithmon i sakt pr shtjet financiare q t jet i sakt edhe pr ndryshimet e nevojshme t cilat jan pasoj e statutit t ngritur t ktij institucioni pas Marrveshjes Korniz t Ohrit. Kjo gj medoemos do t ndodh sepse tani krejt kushtet pr prmisimin jan pjekur dhe n BFI sht arritur edhe kulminacioni i apsurditetit dhe sht kaluar edhe vija e lejuar e minimumit t funkcionalitetit. Dy sinjale kto t cilat nuk jan kushte por gjithsesi jan paralajmrime t natyrs pr ate se m keq nuk mund t bhet. Pr kt dshmi m eklatante ishin edhe ndodhit dhe buja e fundit pr t cilat kemi shkruar n vazhdimsi. Dhe gjithsesi prmisimi dhe rregullimi do t ndodh para se t bhet von, pra para se mos t mbetet as legjitimitet as funksionim minimal dhe gjithsesi as pensionim e as pensione!

Kjo sepse tani nj dynja e tr e ka kuptuar se dynjaja prishet kur t prishet feja kurse dy nga ndodhit e fundit n Maqedoni jan shenj e asaj se prve t gjithave BFI sht edhe pasqyr. Pra nj institucion ku njerzit marrin shembull por edhe institucion i cili i vigjilon kufijt e mirsjelljes. E para nga kto dy ndodhi ishte kur nj grup studentsh t fakultetit t medicins pran UT-s ngujuan rektorin e tyre kurse e dyta kur n Shkup, nevojtart pranues t ndihms sociale bllokuan qendrn sociale. Ndoshta si t msuar me udira n kt vend ku ka ndodhur edhe rasti tome pivara- nuk na ka trheq vrejtjen se dy ndodhit e siprprmendura ndodhn vetm pas ndodhive t fundit n BFI dhe n shum ka ishin nj reflektim nga precedenti i ngujimit t kryetarit t BFI-s, q ndodhi para m shum se nj muaji. Krejt kjo jan fjal pr t qartsuar se kur prishet dynjaja sht prish pr t gjith. Pra kto nuk jan fjal pr t vn n pah se si hoxh apo hoxhallar kemi ndonj kartagjen profesionale t ciln duhet pushtuar. Kjo sepse botrisht dihet se decentralizimi i skajshm eventual i autoritetit dhe legjitimitetit t BFI-s m s shumti do ju kuvendonte intereseve grupore

(na ruaj Zot!) apo individuale (na ruaj Zot!dy her) t hoxhallarve, por m s paku vendit, kombit, shoqris dhe bots s tr. Kjo sht nj zgjidhje e propozuar q mund t prshpejton dhe rrumbullakson proeset e nisura t ndryshimeve n BFI. Kjo sht zgjidhja e shkruar dhe q sht m afr kufirit t normalizimit t rrethanave n kt institucion tejet me rndsi pr mbar shoqrin, nga grupe t ndryshme etnike q i njjti mton t i prfaqson. Krejt mnyrat e pashkruara, heraher duken m t kapshme, m t lehta por sjellin tjera implikime. Problemi i t pashkruars sht i njjt me zgavrrn prej ku Alisa futet n botn e udirave, mandej krejt sht njlloj, virtuale dhe krejt prsritet deri n banalitet. N fund nga krejt kjo nuk e pson feja, ate e rruan krejt tjetr kush, por e psojn edhe mediat q botojn shkrime anonime edhe politikant q me koment komunikata apo ndikim, dshirojn t jen aty dikund dhe ta dijn bile emrin e kryetarit t ri, para se ai t zgjidhet dhe e pson mbar shoqria. E pson Alisa, lepuroshi q ja tregon rrugn asaj vazhdon t jet n botn e vet. E shpresa, shpresa sht n ate se kur vjeshta vonohet dimri sht m i shkurtr.

(shkrimi sht pjes nga artikujt e autorit t botuara n Lobi dhe revista tjera n Maqedoni) Ramadan Ramadani, 10.12.2004

13

Artikuj
Kalendari hnor
Edhe para ardhjes s Islamit, arabt kan prdor kalendarin hnor. Ky kalendar q sht 11 dit m i shkurt se kalendari gregorian nuk i pasonte sezonat (stinort). Haxhxhi n at koh t ardhurimit t idhujve ka qen m shum si nj festival i madh, dhe pasi kalendari hnor nuk pasonte sezonat, Haxhxhi sht mbajtur n muaj t ndryshm do vit. Kjo ka nnkuptuar se gjat viteve t caktuara, Haxhxhi ka ardhur n koh kur gruri nuk ka qen gati pr korrje dhe kshtu nuk ka qen n shitje. N kt mnyr ka prishur prgatitjet pr t festuar kt ngjarje. Pr kt shkak arabt zbuluan nj metod pr t tejkaluar kt tollovi duke shtuar nj muaj n kalendar n vite t caktuara. Ky metod u quajt kabisa - koha kur Haxhxhi duheshte t arrij dhe kshtu u b i ndryshueshm, dhe njoftimi pr datn e tij vazhdimisht bhesht gjat Haxhxhit paraprak. Ky njoftim fillimisht ishte prgjegjsi e nj personi t quajtur Kalammas. Kalammasi ishte nga fisi Beni Kinane, fis nga i cili Hashimi (464-546 e.s.) ishte pasardhs dhe i cili m von u b baba (kryeplak) i fisit Kurejsh (fisi i Muhammedit, alejhis-selam). Kalamasi ishte poashtu prgjegjs pr t njoftuar se cili muaj duhet t pasohet nga muaji plotsues, i trembdhjet. T gjith ata q e morn kt detyr pr t njoftuar kohn e Haxhxhit quheshin Kalammasa. Kalendari hnor n Kuran Muhamedi, alejhis-selam, ka vendosur t mos vazhdohet praktika e kabisas dhe ka refuzuar kalendarin Kalammasi. Kalendari 14 hnor sht prdor ashtu si sht disejnuar nga Allahu dhe koha e Haxhxhit ishte caktuar pr dit t njjt t do viti hnor. Ky Ajet nga Kurani krkon q kalendari hnor t jet kalendar q duhet t pasohet nga muslimant: Ai e bri diellin shndrits, e hnn drit dhe asaj (hnn) ia caktoi fazat, q ta dini numrin e viteve dhe llogarin. All-llahu nuk krijoi kt pr tjetr, pos me qllim t caktuar. Ai ia sqaron argumentet nj populli q kupton. (Junus: 5) Ndrsa n Ajetin e ardhshm Allahu udhzon muslimant t caktojn kohn e Haxhit: T pyesin ty pr hnn e re (dhe fazat e saj) Thuaj: "Ato jan prcaktime t kohs pr njerz dhe pr haxh(Bekare: 189) Numri i muajve do vit, si sht urdhruar nga Allahu ishte 12, si shihet n kt Ajet: Te All-llahu numri i muajve sht dymbdhjet (sipas hns), ashtu si sht n librin e All-llahut prej dits kur krijoi qiejt dhe tokn (Teube: 9) Caktimi i Fillimit t Epoks Edhe pse kalendari hnor ishte prdorur gjat kohs s Muhammedit, alejhis-selam; asnj vit, nuk ishte caktuar t prdoret si fillimi i Epoks islame. Transmetohet nga Ibn Abbas se njerzit e Medinas kan prdor nj ose dy muaj pas ardhjes s Muhammedit, sal-llahu alejhi ve sel-lem, si fillim t kalendarit t tyre, por kjo praktik sht ndprer pas vdekjes s tij. Asnj epok nuk sht prdor as gjat Halifatit t Ebu Bekrit. Kalendari Hixhri nuk sht prdor deri n vitin e katrt t Halifes s dyt Omer ibn Hatab. Ahmed ibn Hanbel

dhe Buhari transmetojn nprmjet Mejmun ibn Mihran se nj shum e t hollave (borxh) i paguar n Shaban ishte prezentuar Omerit. Menjher pas ksaj Omeri ka pyetur n cilin Shaban, n t fundit, n kt, ose n at q vjen? Ofroni njerzve dika q mund ta kuptojn. El-Hurmuzan, mbreti i dikurshm i elAhvez (para arrestimit t tij nga muslimant gjat pushtimit t Persis) i cili m von ka pranuar Islamin, ka sugjeruar prdorimin e kalendarit persik. Megjithat, ai kalendar nuk u pranua nga muslimant, pasi q nuk kishte ndonj periudh t caktuar, pr shkak se epoka persiane ka filluar si e re pas ardhjes s do mbreti n fron. Pas dgjimit dhe analizimit t sugjerimeve t ndryshme, muslimant jan pajtuar t prdorin Hixhrin (migrimin) e Muhammedit, sal-llahu alejhi ve sel-lem, nga Mekka n Medine si fillimi i Epoks Islame. Dita e par e muajit Muharrem t vitit 1 P.H. (Pas Hixhrit) prkon me 16 qershor e vitit 622 t kalendarit gregorian. Hixhri sht prdor n vend t datlindjes s Muhammedit, sal-llahu alejhi ve sel-lem, ose dats s shpalljes s Kuranit t Shenjt, pasi q data e sigurt e ktyre dy ngjarjeve nuk sht ditur saktsisht. Data e vdekjes s Muhammedit, sal-llahu alejhi ve sel-lem, ishte ngjarje shum e dhimbshme pr ta prdor. Pr kt shkak sht vendosur q Hixhri t prdoret pr t shnuar fillimin e kalendarit islamik. Para kalendarit Hixhri, vitet jan emruar sipas ndonj ngjarjeje t madhe q ka ndodhur gjat atij viti dhe ajo sht prdor si sistem i tyre pr t llogaritur vitet. Prshembull, viti i par i qndrimit t Muhammedit n Medina sht quajtur Viti i lejes pr t udhtuar. Viti i dyt sht quajtur Viti i urdhrit pr t luftuar. Viti i

tret sht quajtur Viti i testit dhe kshtu me radh. Ky sistem sht hedhur posht pas vdekjes s Muhammedit, sal-llahu alejhi ve sel-lem, (Said, Hakim, 1984) Dymbdhjet muajt hnor jan: Muharrem, Sefer, Rebi el-Evvel, Rebi uth-Thani, Xhumade Ula, Xhumade el-Ahir, Rexheb, Shaban, Ramadan, Sheval, Dhulkade dhe Dhulhixhxhe. Numri i ditve t do muaji ndryshon ndrmjet 29 dhe 30 dit. Kshtu q viti hnor prbhet nga 354 dit. Kalendari Islam kohn e ndan n cikle prej 30 viteve. N do cikl ka 19 vjet q kan nga 354 dit dhe 11 vjet q kan nj dit shtes, gjgjsisht 355 dit. Muaji ka filluar pasi t jet par hna e re. Hna konsiderohet e re kur ajo fillon ciklin e saj t ri rreth Toks. Hna kalon npr faza, fillon me hnn e re, kalon n gjysm, dhe t plot dhe srish prapa. Koha q hns i nevojitet t kaloj prej hns s re, n tjetr hn t re, njihet si muaji sinodik, dhe zgjat mesatarisht 29.530589 dit. Megjithat, pasi Toka poashtu rrotullohet rreth diellit n t njjtn koh sa hna e kompleton nj cikl rreth toks, vet Toka ka kaluar t dymbdhjetat e rrugs s saj rreth Diellit. Me qllim q Hna t kompletoj ciklin e saj n hn t re, ajo duhet t kompletoj rrotullimin e saj dhe pak m shum, q t kthehet n pozitn ndrmjet Toks dhe Diellit srish. Pr shkak t dallimit t rrotullimeve t Toks dhe Hns, koha aktuale ndrmjet hnave t reja mund t sillet prej 29.27 deri n 29.83 dit. (Hermit eclipse, 1995) Dita dhe koha e do hne t re mund t llogaritet saktsisht, mirpo pr t shnuar fillimin e Ramazanit n shum shtete islame, hna e re patjetr duhet t shihet me sy (pa ndihm; pa mjet ndihms). Megjithat, n vend t shikimit me sy, disa shtete islame mbshteten n llogari shkencore. 15

Shikueshmria e hns s re varet nga disa faktor, si sht lokacioni dhe prvoja e vzhguesit si dhe sa i qart sht qielli n kohn e vzhgimit. Zakonisht sht vshtir t shihet hna e re n ditn e par t hns s re. Hna e re qndron shum posht n qiellin perndimor pas perndimit t diellit, ka ndriueshmri t ult t siprfaqes s saj dhe sht shum e holl. Sipas Observatorit t Marins amerikane, rekordi i shikimit t hns s re me teleskop sht 12.1 or pas hns s re; ndrsa pr shikim me sy, rekordi sht 15.5 or pas fillimit t hns s re. Kto jan vzhgime t veanta dhe se vshgimet e hns s re kaq hert n muajin hnor nuk duhet t merren si norma. Kalendari Islam, hnor n vend t atij diellor, ka nj rndsi t madhe pr muajin e Ramazanit. Nse kalendari i prdorur do t ishte diellor, muslimant q jetojn n nj hemisfer do t kishin prparsi n agjrim n dit m t ftohta dhe m t shkurta,

ndrsa muslimant tjer q jetojn n hemisfern tjetr do t duheshte t agjrojn dit t gjata dhe t nxehta gjat gjith jets s tyre. Mirpo me kalendarin hnor, sezonat rrotullohen do 32 ose 33 vjet dhe vshtirsia ose lehtsimi i agjrimit ndahet baraz nga gjith muslimant anemban bots. Ky kalendar poashtu mundson rrotullimin e Haxhit n sezona t ndryshme. Fillimi i Kalendarit islam me Hixhri tregon rndsin dhe veorin e ksaj ngjarje n historin islame. sht nj periudh e sakrifics s madhe nga ana e muslimanve dhe t durimit dhe ruajtjes s tyre. Pr t filluar kalendarin me kt vit n veanti sht n harmoni me msimet e Islamit, q bazohen n vet-sakrific n emr t qllimit m t madh dhe m t rndsishm. Kjo sakrific e br nga muslimant e par, sht baz sipas t cils muslimant u bn t fuqishm dhe fjala e Allahut u shprnda jo vetm npr Arabi, por npr gjith botn.
Aishe El-Avedi solli n shqip: XH.A. 26.11.2004

Thirja islame n media

Prdorimi i mediave sht br nj nga mjetet m t sukseshme dhe t dobishme t komunikimit n kt koh. Kjo sht pr shkak t popullaritetit por dhe t qnurit e saj nj arm me dy teha. Nse mediat, si radioja, gazetat dhe televizioni prdoren pr davet dhe pr ti udhzuar njerzit tek Allahu dhe te ajo q ka sjell Pejgamberi, athere kjo sht nj gj e madhe e cila mund ti bj dobi ymmetit kudo q jan, me lejen e Allahut. Kjo mund ti bj dobi edhe jo-muslimanve pr ti ndihmuar ata pr t kuptuar islamin dhe pr ta msuar at, msuar meriat e tija dhe pr t kuptuar q sht rruga e vetme pr suksesin n kt bot dhe n tjetrn. sht e obligueshme si pr thirsit n islam, ashtu edhe pr qeveritart musliman t kontribojn pr thirjen n islam, n do mnyr q ata munden, prmes prdorimit t radios, gazets, televizionit dhe t ligjruarit n grumbullime, ditn e xhumas si edhe n dit t tjera. Ata duhet gjithashtu t prdorin mjete t tjera pr ti br njerzit pr ta dgjuar t vrtetn, n t gjitha gjuht q prdoren nga njerzit, kshtu q daveti dhe kshilla t mund ti arrij ata kudo q jan n bot.
Shejh Abdul Aziz Ibn Baz (Marr nga: Words of advice regarding dawah, botuar nga el-Hidajah, 1998) 3.12.2004

16

Mediat si "zotrues" t kohs

Mjetet e informacionit publik paraqesin njrn ndr karakteristikat kryesore t postmodernizimit dhe e definojn civilizimin ekzistues botror t kohs son. sht e pamundur t kuptohet ndikimi dhe zgjerimi i postmodernizimit, pikpamjeve, pakuptimsive dhe mangsive t tij, pa kuptuar esencn e mediumeve. Duke marrur parasysh faktin se natyra e shqyrtimit t diskutimit ton sht e paqart, e padefinuar dhe e ndryshueshme, do t cekim vetm disa orientacione nismtare t tij, edhe pse mendojm se sht e pamundur q t jepet ndonj konkluzion i forte dhe kompakt lidhur me t. Prandaj diskutimet tona paraqesin vetm vrejtje hyrse mbi kt shtje dhe sht e domosdoshme t bhen hulumtime m serioze. Gjat historis, mediumet perndimore kan qen rreziku m i madh i islamit: madje m shum se baruti, trenat dhe telefoni, cilt kan ndihmuar shum n kolonizimin e vendeve islame, dhe kanosje m t madhe se aeroplant, t cilt n fillim t ktij shekulli u paraqitn n vijat ajrore t vendeve islamike. Mediumet perndimore jan t pranishm gjithnj dhe n do vend, duke atakuar dhe analizuar vazhdimisht edhe pikn e dobt m t vogl. Sulmet e ktyre mediumeve t fuqishme paraqesin problem t dyfisht pr muslimant. Si duket muslimant nuk jan n gjendje t mbrohen, ose, ka sht edhe m keq, se nuk mund as t kuptojn esencn dhe qllimin e ktij sulmi. Prpos ksaj, prijsit e tyre, t cilt nuk jan tjetr pas mburravec t thjesht, dhe hulumtuesit matuf i prezentojn n mnyr tejet poshtruese, sikur t ishin nj turm shkurtabiqsh cilt pshprisin kur mbi kokn e tyre qndron nj vigan shum i madh dhe i fuqishm. N realitet, vetm qytetart e thjesht musliman, mendja e shndosh dhe t kuptuarit instiktiv e t cilve sht m e sigurt dhe m e pranueshme se e prijsve dhe shkenctarve t tyre, e kuptojn fuqin dhe nivelin e rrezikut. Nj musliman i thjesht di fare mire pr rafshin n t cilin sht duke u zhvilluar kjo luft dhe pr kapacitetet e fuqis q jan n luft kundr tij. Mirpo, mungesa e besimit ndaj prijsve t vet shton presionin q bhet mbi t. Ndofta n vitin 1258, kur Mongolt kishin arritur para ports s Bagdadit, pr ta shkatrruar prgjithmon mbretrin m t madhe t Arabve n historin e tyre, ka mbretruar nj atmosfer e till. N kt koh, ndonse ishte shkatrruar dinastia e Abasidve, pas tyre krijohen dinasti tjera me pozit t ngjashme dhe me pallate kolosale e madhshtore: Fatimidt n Egjipt, Omavidt n Spanj, Safavidt n Iran dhe Mongolt n Indi. Mirpo kt here sht vendosur ndryshe se nuk do t ket m dinasti tjetr, nga se demoni sht qenie hakmarrse dhe xheloze. N kt diskutim do t prpiqemi t prezentojm disa veori dhe karakteristika t mediumeve, pr t kuptuar me kt prgjigjen e islamit pr kohn e postmodernizimit. Njohja e esencs s demonit N raport me modernistt t cilt prpos njohjes s bots, jan prpjekur ta ndryshojn at, si duket postmodernistt jan m t matur dhe m modest n qllimet e tyre. Dshira e tyre sht ta rikonstruktojn botn pr ta njohur at, na duket se sht tejet vshtir edhe vetm kuptimi i ksaj dshire modeste. 17

Para disa vitesh, m saktsisht n vitet gjashtdhjet, dmth. N kohn kur bota, n krahasim me horizontet q sot i ka prpara, ka qen m e shndosh, m e parrezikshme dhe shum m e pastr, themeluesi dhe paraardhsi i ides mbi mediumet na ka paralajmruar mbi ekzistencn e teknologjis elektrike dhe mundsin e saj q t bhet sistemi yn qndror nervor. Ai ka paralajmruar se mediumet jan duke u br porosia e vetme e mundshme, ndrsa pastaj mediumet e kohs son u bn prijs dhe udhrrfyes shpirtror, edhe at prijs q kan karakter demonik. Mediumet e kohs son, shikuar nga aspekti i ndikimit q ushtrojn mbi neve, kapacitetit t tyre pr ndryshimin e fakteve, thjeshtsimit t rrezikshm t problemeve dhe ndikimit n ngjarje, konsiderohen si demon shpirtkeq, absolutisht i fuqishm dhe i pranishm, dhe, n realitet, shkaktar i ekzistimit t fryms dominante t kohs s postmodernizimit. Akoma nuk jan t njohur mire esenca e ktij demoni dhe rreziqet q kanosen nga ekzistimi i tij. Pr kt arsye un me vetdije dhe qllimisht po prdori termin demon. Gjat viteve nntdhjet, kur bota nxiton drejt fshatit teknologjik, do dit sht gjithnj e m e madhe fuqia e ktij demoni dhe zgjrohet niveli i prarjes mes popujve t ndryshm. Lidert e ardhshm m shum do t dshirojn q gjithnj pran tyre t ndodhen ekspertt e hermenautiks, n mnyr q, gjat puns me mediume, ti paralajmrojn pr rrezikun dhe q tu japin kshilla t nevojshme n situata delikate kulturore. Ne supozojm se mbyllja jon n suazat e mediumeve elektronike, t cilat paraqesin karakteristikat themelore t civilizimit dominues botror, sht situate e definuar dhe e qart. Mirpo, m lejoni q t mos e thjeshtsojm kt fenomen kompleks dhe t mos 18

sjellim prfundim definitive mbi shtjet t cilat jan t paqarta dhe mashtruese. Revista EKO ECO kshtu e parashtron problemin e mediumeve: jan mjetet e informimit publik? A jan mediume shpalljet n gazet, sektori ndrkombtar i televizionit ose nj a dy fanela pa mng? N realitet, na jemi ballafaquar jo vetm me nj, dy ose tri mediume, porsa me nj numr t madh syresh q veprojn n suaza t rrjetve t ndryshme. Mediumet jan br shumdimenzionale, mirpo disa prej tyre jan mediume t mediumeve, dmth. Veprojn dyfisht. (nr. 149, v.1987). Prandaj m lejoni q edhe na t analizojm m thell esencn dhe mnyrn e veprimit t mediumeve. Hulumtimi preciz i esencs s mediumeve dhe studimi i tyre, do tna zbuloj disa karakteristika dhe veori q jan t fshehura n zemrn e ktij problemi. N kt mnyr do t njihemi me paqartsit, kontradiktat dhe paparashikueshmrin e ktij fenomeni. Me kt do t kuptojm m mire esencn e ktij demoni. I- Mjetet e informimit publik nuk njohin kurrfar ndjenje t lojalitetit ose miqsis Ndofta njra ndr karakteristikat m t rendsishme t mediumeve sht jolojaliteti, ndrsa n realitet, paqartsia e tyre rrjedh nga kjo veori. Na e dijm mire se mediumet jan fuqi, forcimi i dominimit kulturor dhe prhapje e filosofis politike. Ato jan arm shum e rendsishme e do vendi. Gjithashtu, e dijm mire se gjat historis, asnj fuqi e madhe nuk ka prjetuar humbje pr shkak t prdorimit t armve t saj edhe at nga armiku direkt, si ka prjetuar Amerika gjat krizs s Gjirit, edhe at vetm nga shkaku se mediumet paraqesin shpat me dy teha.

II-Mediumet jan, kjo sht e qart, raciste Mediumet perndimore jan nn kontroll t protestantve t bardh anglosakson (VASP). Yjet dhe heronjt e mediumeve duhet patjetr t jen t bardh, ose nse kan ngjyr t mbyllt t lkurs, ajo duhet t jet e bronxt. Syt e kaltr dhe flokt e bardha jan karakteristika t dshirueshm. Persona t kqinj dhe t poshtr n mediume jan, kryesisht, personat nga Azia. Zezakt pasqyrohen gjithnj m nj kallp t njejt: Zezaku i keq sht prtac, hajn, rebelues dhe problematik, ndrsa zezaku i mire sht pop-kngtar ose sportist. N t ardhmen zezakt q jan korespodent dhe drejtor nga gjenerata e Spike Lee-ut, me siguri do ta prmirsojn kt moto (natyrisht kur t mundin hidhrimin dhe zemrimin e tyre). Yjet e mediumeve dhe heronjt na ndihmojn t kuptojm kt fakt (fantazimin ndaj nj ngjyre t caktuar t lkurs ose nj race t caktuar). Nse dshirojm q n baz t programeve t mediumeve t caktojm listen e dhjet personave m t njohur t bots, lista do t dukej afrsisht kshtu: natyrisht kjo list nuk sht precise dhe e sakt, mirpo njkohsisht supozohet si list postmoderniste. N jetn e ktyre njerzve baza morale ose shpirtrore sht e vogl. Ata jan kryesisht njerz tekanjoz dhe t uditshm. Shenjtria dhe famoziteti i tyre sht arritur prmes mediumeve. Krishterizmi, gjithashtu, sht i lidhur n mnyr jashtzakonisht interesante pr kt botkuptim racist. Pr protestantt e bardh anglosakson krishterizmi sht burim shpirtror i kuptimit t bots. Pr shembull, krimet dhe pushteti i shejtanit (djallit), n shum filma, si jan Thirrsi i fantazmavedhe Simptomi fatal, (edhe n vazhdimet e tyre dhe filmat me tem t

ngjashme), paraqitet si personazh ose tem qndrore. Kryqi, symbol themelor dhe kryesor i krishterizimit, shfrytzohet pr t frenuar djallin. Me fjal t tjera, jokrishtert jan t gjykuar me shkatrrim, nga se nuk posedojn nj arm t till. shtja e ngjyrs s lkurs, gjithashtu, manifestohet me kt lidhje. Figurat klasike t shejtanit at e paraqitnin si qenie t zez, dhe vetm pas protests s luftarve zezak dhe ithtarve t tyre, ngjyra e shejtanit u shndrrua n t kuqe. Muslimant pyesin: Tani q mediumet perndimor kontribuan n disfatn e komunizmit, kush do t jet armiku i ardhshm i tyre? Prgjigja n kt pyetje nuk sht fare e vshtir: Islami. Islami akoma vazhdimisht izolohet dhe poshtrohet. Nga njqind or program t emituar televiziv, pr islamin bhet fjal vetm rreth dhjet minuta, edhe at duke prezentuar ata musliman q djegin librat ose ata q takohen npr tubimet e fshehta. Muslimant ftohen rall t marrin pjes n emisionet e njohura televizive t cilat emetohen drejprdrejt, ndrsa i kushtohen problemeve universale dhe specifike. N shoqrit tradicionale islame, mjekrra sht simbol i dituris, urtis, modestis, kredibilitetit dhe pushtetit. N vendet islame nganjher t lshuarit e mjekrs sht i nevojshm pr ata n pozita n administratn shtetrore dhe shoqri. Mirpo mjekrra dhe mustakt jan t padshirushm dhe simbole t shmtuar pr mediumet. Pr kt arsye persont fetar musliman dhe hebrej nuk jan t mirseaardhur n mediumet perndimore. Praktikisht, mediumet kan ndaluar t lshuarit e mjekrrs. Prandaj, nuk mund t mendohet q nj pop-kngtar ose politikan t ket mjekrr, nse pretendon q figura e tij t jet e pranueshme pr mediumet. 19

Hebrejt, prkundr muslimanve, jan br mjeshtrit m t mdhenj dhe bartsit e mediumeve. Filmi Mbretria personale: Si e krijuan Hebrejt Holivudin pasqyron mjaft mire se si Hebrejt, q sapo kishin arritur nga Europa dhe kryesisht ishin t varfr, madje as nuk e flitnin mire anglisht, krijuan vlera, modele dhe mite me ndihmn e cilve ia doln t pushtojn t menduarit amerikan. Gjithashtu, kjo veprimtari e tyre kishte formuar dhe definuar vetdijen dhe kulturn amerikane. Nj numr i madh i ujeve m t mdhenj t filmit amerikan jan hebrej: Gregori Pek, Elizabet Tejlor, Kik Daglas, Bert Lankaster, Pol Njumen e shum t tjer. Ata kan ndikuar n formimin e idealit t bukuris dhe joshjes s Holivudit. III-Mediumet kan lidhje t forta mes vete dhe mbrojn njri tjetrin Filmat e pranuar nga t gjith dhe tregimet, t cilat shygjerojn ndjenjn e posedimit t trashgimis s prbashkt dhe unitare kulturore, transmetohen rregullisht dhe kshtu bhen t prjetshm. Mediumet me ndihmn e karakterit t fuqishm t lidhjeve t ndrsjella, prforcojn idet, vlerat dhe pikpamjet specifike. Kshtu q nj film q krijon sukses pr nj yll filmi, me vete bart edhe bisedat televizive, intervjuimet n gazeta dhe revista t modes dhe pjesmarrjen n reklamat propagandistike. Burimet kryesore t kulturs perndimore prej Homerit deri te Shekspiri, prezentohen n nj mnyr tejet t thjesht dhe t pranueshm nga t gjith prmes filmave dhe dramave televizive. Kshtu krijohet mundsia m e madhe pr njohjen e tyre. N filmat, serialet dhe komedit serioze, pastaj n emisionet informative dhe komentet politike, gjithnj potencohen kto burime kulturore. Kshtu do gjenerat i 20

komenton kto shkrimtar n mnyr t vet dhe me kt arrin t vetdija mbi trashgimit kulturore. Disa fjal dhe shpreje q jan prdorur n filma regjistrohen n Leksikonin Oksfodian t shprehjeve dhe frazave t shquara bashkkohore. Dhe n kt mnyr bhen t prjetshme si fjalia ekzekutoje srish Sem, e cila sht prdorur n filmin Kazablanka (1942). Burimi i ktyre fjalive jan filmat vestern, t vizatuar, shkencorofantastik dhe romancat lidhur me luftn e dyt botrore. Kto fjali prmes mediumeve jan ruajtur dhe i jan prezentuar bots si dhurat kulturore. Kto fjali vazhdimisht imitohen, ritregohen dhe gjithher jan prezente n gazeta dhe revista. IV-Mediumet e kan prballuar vdekjen Pr vlersimin e drejt t ktij fenomeni, sht e nevojshme q ai t shqyrtohet nga aspekti sociologjik dhe jo nga aspekti Hyjnor, ose n baz t parimeve t cilat jan prezente n njohjen e jets pas vdekjes. Vdekja e nj ylli, n realitet, nuk e sjell n pyetje pranin e tij n mediume. N mediume mbretron nj interesim serioz pr paraqitjen e vazhdueshm t atyre q kan vdekur. Elvis Prisli sht shembull gjegjs pr kt pohim. Kur vdiq Elvis Prisli, thuhej se ka br punn m t mir n jetn e tij profesionale. V- Mediumet vrtet jan demokratike dhe paraqesin njeriun e zakonshm Parimi demokratik i cili sht prezent n thelbin e mediumeve reflekton ekzistencn dhe prejardhjen e mediumeve n demokracin perndimore. Mediumet nuk i japin rendsi rangut, fuqis, ose madje pozicionit t mbretrive. Pozicioni dhe gjendja e mbretrive, pr shkak t esencs s tyre specifike mund t jet e respektuar, por edhe objekt i kritiks s ashpr. Mirpo rall mund

t zbatohet edhe njra edhe tjetra. Megjithat, pr shkak t ndikimit t mediumeve sht e vshtir ruajtja e distancs respektive dhe serioziteti t personalitetit, t cilat jan t domosdoshm pr ekzistimin e mitit mbi mbretrin. VI-Mediumet i paraqesin t vrtetat m t uditshme se prrallat dhe kshtu ato bhen m t plqyeshme pr dgjim dhe shikim Lajmet televizive prezentohen n at mnyr q mund t garojn me programet m t mira teatrore dhe filmore. Emitimi i lajmeve, q zakonisht zgjat rreth nj or, me muzik joshse, me udhheqs t cilt jan t popullarizuar si yjet e filmit, me shfrytzimin e fotografive arkivore dhe raportet nga mbar bota q transmetohen n mnyr direkte, fascinojn shikuesin. Mediumet munden fare leht ti shndrrojn emisionet ditore informative n emisione spektakulare t shout. Spektatort e televizionit m shum dshirojn ti shikojn lajmet se programet tjera argtuese dhe skenike, n rastet kur lajmet kan m tepr karakter t nj emisioni t shoutParaqitja e t vrtets dhe fakteve sht br m interesant se paraqitja e ndonj tregimi ose pralle, ndrsa shkaku sht fare i thjesht: sht e domosdoshme t trheqet vmendja e spektatorve n mnyr adekuate, prndryshe ata me nj t shtypur t susts do t ndrrojn programin. VII-Mediumet informative sillen n mnyr tejet te vrazhd dhe t ftoht ndaj qndrimeve morale dhe porosive intelektuale Ata fare leht jan n gjendje q n nj moment t paraqesin tabllo nga festa e Krshndellave n Amerik, ndrsa menjher pas ksaj t emetojn pamje mbi skamnort n Etiopi. Kj mnyr e sjelljes krijon probleme t caktuara. Kto fotografi t shkurtra nuk munden kurrsesi t

prshkruajn gjendjen komplekse t shoqris amerikane dhe etiopiane. Me t shikuar kto fotografi kontradiktore parashtrohet pyetja: N far mnyre mund ti lidhim kto fotografi dhe cili sht qndrimi yn lidhur me to? Reklamat propaganduese televizive jan shembull i mir i krahasimit t fotografive t ndryshme dhe kontradiktore. Trupat e bukur dhe harmonik q rrin t shtrira pran pishinave; ose mbshteten pr automobila dhe pijn pije freskuse, jan simbole t pushimit me sy. Shpenzohen mjete, energji dhe planifikime kolosale pr kto fotografi t shkurtra. Na tretemi fort n kto pamje dhe mnyrn e transmetimit t tyre, sa fare leht hallojm qllimet e tyre morale dhe politike, duke ditur q nga Azia e deri n Afrik akoma ka me mija e mija njerz vdesin nga uria. Ky shpenzim i kot dhe teprim me reklama e pasqyrojn shum mire mosinteresimin e tyre pr popujt dhe shoqrit e mjer dhe t varfr. Kto fotografi djallzore na magjepsin dhe njkohsisht na ngjallin ndjenja t averzionit e zemrimit. Mediumet adhurojn agresivitetin dhe me plot knaqsi, gjrsisht transmetojn skema t vrasjes dhe t shtnave. Ngjyra e kuqe e gjakut dhe ngjyra e verdh e zjarrit krijojn skema jashtzakonisht tronditse dhe efektive. Brenda nj momenti t shikimit t skenave t tilla, agresioni bartet nga nj fshat i Azis jugore ose nga nj qytet i Europs lindore n dhomat tona t ndejs. VIII-Mediumet n mnyr teknologjike jan jashtzakonisht t fuqishm, mirpo jan shum t dobt n aspektin e njohjes kulturologjike t njerzve Lufta e Gjirit sht dshmi e ktij pohimi. N kohn kur teknologjia e fuqishme na ka informuar prej astit n cast mbi ngjarjet luftarake lidhur me Gjirin (si numri sulmeve 21

ajrore, mnyra e prparmit t forcave ushtarake, anijet dhe tankset luftarake), ndjehej nj vakum i analizimit t drejt t rolit t ngjarjeve t rendsishme socialokulturore. Mnyra e sjelljes s Sadam Huseinit ndaj fmijeve gjat kohs s bisedave t tij televizive n vitin 1990, i cili tani sht diskredituar, e tregojn kt m s miri. Dy shoqri q kan qen t przier n kt ngjarje, dmth. Kultura arabe dhe civilizimi perndimor, e komentonin kt sjellje n dy mnyra esencialisht t ndryshme, ndrsa rrnjt e ktij dallimi n komentim duhet krkuar n esencn e kulturs s tyre. Dallimet n mnyrn e komentimit t ktij problemi, n realitet, e kan thellur mospajtimin ndrmjet ktyre dy kulturave. N fund duhet potencuar se mediumet n botn moderne luajn rol t rendsishm n shtjet ndrkombtare me mundsi akoma m t madhe t zgjerimit t dimensionit t veprimit t ktij roli. Ekspertt e mediumeve, vet sipas zgjedhjes dhe mendimit t tyre emitojn porosi t caktuara. Ndonse sht problem kompleks pr shkak t essences s dyfisht t mediumeve, megjithat vazhdohet tentimi i qeveris pr t gjetur zgjedhje t cilat do ti sigurojn pozitn m t favorshme. Gidnezi lidhur me kt prmend suksesin e Shteteve t Bashkuara, duke shfrytzuar emrtimin imperializmi i mediumeve (1989). Ai gjithashtu na paralajmron se sidomos vendet e bots s tret jan t rrezikuar m s shumti, nga se nuk posedojn burime t cilat do tu ndihmonin t ruajn pavarsin e tyre kulturore.. At q nuk ka arritur ta bjn fuqia politike amerikane, mediumet ia kan dalur, ndrsa atje ku Pentagoni ka qen krejt i pafuqishm, ia ka dalur Holivudi. Lidhjet ndrmjet ktyre dy nocioneve bhen t 22

qarta vetm kur t dihet se filmat argtues dhe armatimi jan artikujt m profitabil eksportues t SHBA-ve. Konsiderohet se suksesi m i madh i mediumeve Perndimore sht shkatrrimi i komunizmit dhe rrnimi i struktures s tyre t mome unike. Mediumet, me propagand t vazhdueshme dhe me talentin e jashtzakonshm pr t kritikuar dhe ironizuar, goditn rrnjt e bots komuniste. Rrnia e komunizmit sht planifikuar me vite t tra para paraqitjes s Gorbaovit. Ktu ekziston nj teori e cila krkon hulumtim dhe shqyrtim: n botn bashkkohor, sa m shum tradicionale q sht nj kultur, as m tepr do t bjn presion mediumet mbi te. Andaj m s paku presion bhet ndaj krishterizimit, ndrsa m s shumti ndaj islamit. T gjitha religjionet tradicionale, prej budizmit dhe hinduizimit deri te islami dhe krishterizmi, propagojn nderin, kontemplacionin dhe misticizmin. Prkundr ksaj, sulmet e gjithmbarshme dhe t pamshirshme t mediumeve paraqesin krkes t turpshme pr materializm, me propagimin e manures konsumuse t jets dhe marrjen me gjra t pakuptimta dhe padobishme n jet. Reglamat joshse, yjet e pispillosura dhe rrebeshi i ngjyrrave, atakojn shtpit si vrshim duke fundosur idet e ndershme. Pas ksaj njerzve ia vjedhin virtytet m subitile, respektivisht, nderin dhe krenarin. Idea postmoderniste nuk i lejon askujt t ket nder dhe dinjitet n kt bot t pamshirshme, pandershme dhe zhurmmadhe. Kontrasti ndrmjet emisioneve t mirnjohura muzikore dhe himneve tradicionale fetare n kisha jan shembull i mire pr krahasim,Tani m nuk ekziston besimi dhe nderi t cilt dikur i karakterizonin njerzit. Prandaj nuk sht vshtir t kuptohet prse

muslimant e refuzojn postmodernizimin si anarkizm dhe nihilizm Pr mediumet perndimore, civizilimet pr qark, dhe jo vetm muslimant, gjithnj jan paraqitur sipas nj shabloni. Pr perndimin murgjit gjysmlakuriq, t cilt vazhdimisht luten, jan manifestimi i vetm i hinduzmit dhe budizmit, dhe ata si reminishenca t papranushme dhe t panjohura nga e kaluara, i dbojn nga mediumet. Natyrisht, disa prej tyre kan arritur q me afrimin nga Perendimi, t arrijn atje sukses t dukshm. Ajo q dshiroj t theksoj sht roli i mediumeve si pasqyrim i pushtetit dhe simbol i suksesit t kulturs, prhapjes s grindjeve politike dhe, n realitet, si atu kryesor. Me ndihmn e mediumeve, jo vetm q mund t mundet armiku me lehtsi, por me t privuarit e tij t mundsis s shfrytzimit t mediumeve, mund t krijohen aso kondita q ekzistenca e tij t harrohet fare. Prandaj mediumet paraqesin njrin nga armt m t rendsishme t do vendi. Ky sht leksioni m i madh i kohs son, leksion t cilin kan dashur t na imponojn nj koh t gjat ekspertt si ka qen Mak Lohan, Komoli dhe Narboni. Mediumet gjithashtu jan prgjegjs pr ndryshimet kryesore n drejtimin tjetr. Ekuilbrimi, esenca, stabiliteti dhe mnyra specifike e jets n familje ngadale ndryshon. Mbase nuk mund t paraqitet lidhja ndrmjet familjes dhe mediumeve n mnyr t knaqshme, mirpo nj gj sht e padyshimt e ajo sht vllimi i ndryshimeve dhe shkatrrimeve q ngjajn n familje. Demoni dhe rrnimi i sistemit t familjes T gjith ata q jetojn n Perndim, jan t njoftuar me skenat t cilat jan t shumtn alarmante dhe flasin mbi situatn e pavolitshme. Kto skema pasqyrojn thellsin e

kalbsirs dhe amoralitetit t shoqris. Mirpo, nuk sht n rregull nse mendojm se kto skena jan simbole dhe prezentacione t Perndimit. E kemi shqyrtuar fatin eksploziv t civilizimit perndimor, e cila gjithashtu ndikon n kulturn dhe politikn e viseve tjera t bots. Ndonse, nga njra an, Prendimi sht dominant dhe ngadhnjimtar n skenn botrore, nga ana tjetr, brthama kryesore e sistemit shoqror t njerzimit, respektivisht, familja, n kt kultur ndodhen n rrezik t madh. Njri ndr konfliktet m kryesore t muslimanve n Perndimin sht lidhur me shkatrrimin e sistemit t familjes n Perndim, nga se n islam familja sht pjes e rendsishme e shoqris dhe donjri pjestar i familjes ka rolin dhe detyrn e caktuar. Uniteti dhe stabiliteti i familjes jan t dshirueshme. Muslimant e kuptojn fare mire presionin e kulturs konsumuese t Perendimit, indolencn seksuale, drogn dhe, t cilat n mas t madhe kan dmtuar institucionin e martess n Perndim dhe jan t brengosur se kto presione mund t arrijn n shtpit e tyre. Mirpo, n lidhje me kto ndryshime ekzistojn vetm disa studime t kufizuara sistematike. Muslimant kan frik se feja mund t jet plotsisht nn hije t bots, nga se kjo shtje do t jet tragjike kur t kihet parasysh botkuptimi i muslimanve mbi sistemin e drejt dhe t ekuilibruar shoqror. Prse muslimant, dhe n veanti prindrit, frikohen n at mas nga mediumet e reja perndimore? Pr arsye se kto mediume jan t fuqishme dhe universale, se kan disponim armiqsor ndaj islamit dhe fare leht mund t futen n shtpit muslimane. 23

Civilizimi islam ka br filozof, gnostik, poet dhe godina si sht Taxh Mahalli. Mirpo, n botn bashkohore, vetm muslimant jan t pafuqishm n vlersimin adekuat t fuqis dhe ndikimit t trsishm t mediumeve perndimore. Kjo sht pr tu habitur, nga se, edhe pse kto mediume jan nn patronatin dhe kontrollin e Prendimit, disa vende islame si Egjipti, Pakistani dhe Irani, prodhojn filma dhe programe televizive t kualitetit t lart. Si duket muslimamt pr shkak t fuqis dhe sjelljes agresive t mediumeve perndimore, si dhe pr shkak t qndrimit t tyre kundr islamit, kan humbur fuqin e kundrshtimit dhe madje nuk mund t prezentojn at q dijn mbi faktet e jets s tyre. Shemblltyra q e kan njerzit e bots mbi islamin jan t determinuara nga fotografit televizive, fjalt armiqsore n gazeta dhe satira e pamshirshme. Muslimant nuk kan vend n mediume dhe pr ata nuk sht parapar kurrfar tribuni. Prandaj ata nuk kan rast t protestojn t paraqesin arsyetimet e veta. T shprehurit e identitetit kulturor nga ana e muslimanve konsiderohet fantazm, si krkesa e tyre pr fitimin e t drejtave legjitime q konsiderohet fundamentalizm. N kt loj, n t ciln duken t dobt dhe t pafuqishm, muslimant nuk kan shans pr fitore. Prandaj dshprimi i tyre manifestohet si mllef dhe agresivitet, ndrsa ata prkatsin e vet islamike e shprehin me metoda t cilat n esenc jan kundr islamit. Tani n konflikt me islamin manifestohen shpirtligsi t shumta: edhe fanatizmi i Perndimit kundr kishs zyrtare krishtere dhe kundrshtimi me pakicat fetare si jan Hebrejt. Ekzistojn shum botkuptime t gabueshme lidhur me islamin, si pr 24

shembull, se islami e udhheqin klerik fantik dhe t pa informuar (profane) dhe se islami i urren femrat. Si kemi vrejtur tani m, t dy kto botkuptime jan t gabueshm. Perndimi sot n mas t madhe srish merret me ato shtje t cilat islami nuk i ka prqafuar kurr, si pr shembull konzumimi i mjeteve t narkotizmit. M e rendsishmja sht fakti se mediumet rrezikojn stabilitetin e familjes, e cila sht epiqendr e strukturs shoqrore t islamit. kurorzimi, dyshimi n kompetencat e prindrve, izolimi dhe margjinalizmi i shtjeve t personave t moshuar, ndryshimet e vazhdueshme n shtpi dhe jet si dhe shtjeve lidhur me kt, dobsojne familjen. Muslimant kto ndryshime i shikojn me brengosje t madhe. Tani pr muslimant shtrohet nj pyetje e drejt: Prse duhet t orientohen drejt provimit shoqror pr t cilin q m par e dijn se nuk sht n harmoni me qndrimet e tyre? Prse duhet t flijn jet e tyre familjare pr vlera siprfaqsore, edhe pse kto vlera jan bindse? Kjo pyetje jan shtuar me t drejt. Strategjia e muslimanve Reakcioni i muslimanve ndaj postmodernizimit sht shum e ngjashme me reakcionin t cilin e kishin pasur para nj shekulli: trheqje e prcjellur me emocione t fuqishme fetare dhe mllefi i madh. Para ksaj ata kishin ikur n male dhe shkretir pr tu mbrojtur nga Europa kolonialiste dhe atje kishin gjetur veten me ndihmn e fuqis s tradits dhe kompaktsis s zakoneve t tyre. Nga pikpamja europiane, muslimant n qndrueshmrin e maleve dhe shkretirave t tyre kishin gjetur strehim t sigurt pr vete, q ishte jasht rrezikut nga europiant, e kto ishin vende jasht suazave t tutoris, rregullave dhe ligjeve

kolonialiste. Muslimant krkonin strehim n t kaluarn, sikur e tanishmja t mos kishte ekzistuar kurr. Mirpo, sot ekziston dallim i madh. Ndonse muslimant para nj shekulli kan mundur q pr mbrojtjen e unitetit dhe kompaktsis s jets s tyre, t ikin n male dhe shkretira, tani vendqndrimet e tyre m nuk jan t sigurta, ndrsa progresi teknologjik ka pamundsuar ikjen e mtutjeshme. Satelitt mund t prcjellin do deve n shkretirn arabe, raketat e kontrolluara me laser mund t goditin do shtpi n kanjonet m t largta t Avganistanit, edhe video-rekordert jan t pranishm gjithkund, prej tendave shkretirore deri te fshatrat malore. Muslimant q jetojn n fise kan qen gjithn m t shkatht n njohjen e strategjis nga bashkatdhetart e tyre t qytetit. Ata shum shpejt vrejtn se mediumet jan faktor i cili mund t shkaktoj rregullime n jetn e tyre tradicionale. Pr kt arsye, deri para disa vitesh n Tiri, q ndodhet n nj krahin fisnore t Pakistanit, n mnyr solemne madje e kishin thyer edhe nj radio si simbol t modernizimit. Mirpo, sot nuk mund t pengojm deprtimin e mediumeve as n vendet m t largta, si sht Makrani, i cili ndodhet n krahinn Baluestan n Pakistan. Makrani sht njri ndr teritoret m t largta dhe m t paarritshme t bots arabe. Ky sht nj teritor i madh me numr t vogl banorsh., ku akoma nuk ka rrym dhe, natyrisht, as televizor. Nuk ekzistojn as hekurudha, as rrugt magjistrale q do t lidhnin kt teren me pjest tjera t Pakistanit. N realitet, Makrani ka ndryshuar fare pak nga ajo koh kur Aleksandri i Maqedonis atje kishte humbur rrugn n t kthyer prej Indis.

Madje edhe islami atje ka qen i shtrembruar n baz t traditave lokale dhe sht i mbuluar me padituri. Zikiri, q jan sekt lokale, madje kan krijuar Mekn, haxhin, Kaabn, si dhe pejgamberin e vet t Zotit. Mirpo, atje fare leht mund t gjeni filmat e huaj m t rinj dhe me amoral. Agregatt pr prodhimin e rryms dhe videorekordert jan ndr gjrat e para q blejn ata q jan n gjendje t mire materiale. Kur n vitin 1985 vizitova fshatrat m t largta t ksaj krahine, vura re se shumica e familjeve fshatare posedojn videorekorder. Akoma nuk jan br analiza dhe hulumtime lidhur me ndikimin e vlerave t reja n shoqri t tilla t cilat ekzistojn me shekuj. Njra ndr karakteristikat e qarta t ksaj periudhe t historis s muslimanve sht lidhja e institucioneve dhe qendrave, t cilt n shikim t par duken pa lidhje. Hulumtimi i ksaj lidhje ndr musliman edhe m shum e prhap teorin e komplotit kundr tyre dhe shkakton q ata t mendojn se ekziston ndonj komplot botror me qllim t dmtimit dhe shkatrrimit t tyre. Mediumet jan ata q mund t krijojn nj lidhje t till t ndrsjell. Bankrotimi i banks BCCI, e cila ka qen n pronsi t muslimanve (parat arabe, ekspertt pakistanez:, n korrik t viti 1991, si rezultat ka pasur reagimin zinxhiror t shkatrrimit q prfshiu revistn Jugu (South) dhe Ordu Center n Londr, pronare e cilve ka qen kjo bank. Raportet n shtypin dhe televizionin perndimor vetm e kan shpejtuar kt process. Ktu kan qen t gershtetuar kultura dhe problemet financiare, investimet, politika dhe parat. Shkatrrimi i njrit, shum shpejt ka kushtzuar shkatrrimin e tjetrit.

25

Karakteristik tjetr e dukshme e ksaj periudhe historike t muslimanve sht paraqitja e yjeve t mediumeve. Para ksaj popullariteti n shoqrit muslimane ka qen privilegj ekskluziv i liderve politik dhe feudalve. Dikur n qarqet dhe shoqrit elite i prqeshnin dhe i fyenin aktort ose kngtaret si njerz pa rrnj. Nga kjo arsye, para disa vitesh, disa yje t shoqruara musliman, n Indi zgjedhnin pr vete emra hindus dhe kshtu fshenin origjinn e tyre muslimane. Mirpo, sot aktort e vendeve islame, q jan br t njohur me ndihmn e mediumeve, fitojn shum, ndrsa artistt m t mire marrin t ardhura q jan shum mbi suazat lokale. Investimet kolosale n kt fush kan kuptime t ndryshme, gj q tregon se ka ndryshuar botkupimi i muslimanve mbi argtimin dhe njerzit e zakonshm gjithnj e m tepr marrin pjes n jetn kulturore dhe vet ndikojn n te. Gjithashtu, tregon se koha e mediumeve ka zn fill edhe n shoqrit muslimane. Muslimant duhet t ballafaqohen me kt realitet se tani m nuk mund at t ikin nga ku demon, as mund t izolohen dhe krkojn strehim.

Koha e postmodernizimit gjat viteve nntdhjet po troket n der t ixhtihadit (zbatimi i jurisprudencs fetare) muslimane. Mirpo, muslimant para se t hapin dern, duhet t njohin esencn dhe fuqin e ksaj kohe, andaj duhet t njihen me ata q jan simbole t ksaj periudhe. Kto simbole prfshijn edhe ata t cilt nuk jan aq t mirseardhur ndr musliman. Shum m me rendsi sht fakti se muslimant tani m e kan kuptuar prse mu kta njerz prfaqsojn kohn tone. Sulmi sht efikas aty ku muslimant jan m t dobt: sunduesit e prishur dhe malicioz, drejtort dhe prmbaruesit e paaft dhe mendimtart e varft gjithashtu jan ndr kto pika t dobta. Pa marr parasysh rrfimet e zakonshme, fryma e islamit mungon dukshm n tentimet dhe veprimet e tyre. Prandaj, n kt situat, ixhtihadi sht m se i nevojshm Pastrimi i shoqris muslimane nuk sht i mundur pa kuptuar mir kohn jomuslimane n t ciln po jetojm.

Akbar Ahmed Shkputur nga: Islam and post-modernism (Demoni i keq-mjetet e informacionit si zotrues t kohs) Shqiproi: Dr. Selim Sylejmani Botoi: Drita e jets-Gjilan 10.12.2004

26

Hutbe
Shkaqet e rehatis shpirtrore
All-llahu, subhanehu ve teala, njeriun e ka krijuar n kt jet dhe i ka lehtsuar shkaqet, t cilat i shkaktojn mirsin e jets s zemrs dhe trupit, nse i shfrytzon mir dhe si duhet, nse e strvit vetveten n kto gjra, pasi q njeriu sht n luft t pandalur n kt jet. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Vrtet, Ne e krijuam njeriun n vshtirsi t njpasnjshme". (El-Beled: 4). N luft kundr nefsit t tij, egos, n luft kundr shejtanit dhe cytjeve t tija, n luft kundr vshtirsive, telasheve dhe problemeve t jets, her her fiton e her her humb, her gzohet e her mrzitet, her qeshet e her qan, e kshtu me rradh. Jeta pr askend nuk e pastr pr askend. Njerzit dallojn n betejat e tyre n kt jet, disa jan t ngadalshm, e disa nxitojn n luft kundr egos s tyre, andaj edhe vuajn, shtoja ksaj edhe mundsin e kthimit t njollave t jets her pas here. Kjo situat i prsritet secilit njeri, madje nse thua se nga kjo nuk shpton askush, nuk do t kishe gabuar, edhe pse dallojn n sasi. Ngushtimi i gjoksit, streset dhe vshtirsit q i vijn njeriut, e kaplojn secilin prej nesh, disa u zgjat ma shum e disave m pak. Nse njeriun e kaplon kjo gjendje e gjen t mrzitur, t brengosur, i sht ndryshuar gjendja, edhe veten nuk e duron, nuk ka oreks as pr ushqim e pije, qajtje dhe mrzi, vetmi dhe trishtim, diken e mund egoja e tij, e i ankohet secilit me t cilin rrin dhe bisedon, duke mos u prpjekur pr ta luftuar veten as pr nj ast. Ata q qndrojn me te shohin petkun e brengs dhe ngushtics mbi te, i nnshtrohet trsisht shejtanit, e shpalos dshprimin, demoralizimin dhe ankesn, i mbyll shum dyer t rrugdaljes dhe tejkalimit t krizs, madje disa edhe m shum i nnshtrohen shejtanit, sa q mer vendim pr t br hapa q definitivisht do tia ndrrojn kahjen e jets, si sht divorcimi i gruas, lrja e puns, ndrimi i baness, e shum gjra q lidhen me kto hapa, sa q dikush arrin deri te vendimi pr vetvrasje. Tr kjo tregon se mashtrimet e shejtanit ndaj tij jan shum t mdhaja. Pa dyshim se brenga ka shkaqet e veta, qofshin ato shpirtrore ose emocionale, mirpo mund edhe ta befason njeriun, e mos tia din shkakun. Qllimi sht me tregu se ngushtica e gjoksit disa her njeriun e ban peng t cytjeve dhe halucinacioneve, e kshtu i ngrati mbetet peng i shejtanit, i cili sht n eprsi ndaj tij me fuqin e pshtjellimit t gjrave dhe ktij i dobsohet rezistimi i tij. Musliman t nderuar! Pasi q kjo gjendje i ka kapluar shum musliman, ndikon n adhurimet dhe sjelljen e tyre, andaj sht e arsyeshme t flasim pr shkaqet q i ndihmojn njeriun pr t poseduar zemrgjrsi, tia largon at 27

mbules t zeza nga zemra e tij dhe ta bn q ta ndien rehatin dhe qetsin shpirtrore dhe zemrore. Duke krkuar ndihmn dhe suksesin nga All-llahu themi se shkaqet e zemrgjrsis jan t shumta, n kt takim do t mjaftohemi me prmendjen e vetm tet prej tyre, me shpres se do ti kaplojn edhe ato q nuk jan prmendur. 1- Forca e tevhidit Pa dyshim se prej shkaqeve m t mdha pr zemrgjrsi dhe largim t brengs sht forca e tevhidit dhe dorzimi i tr eshtjeve tona All-llahut, az-ze ve xhel-le. Duke besuar me nj besim t prer dhe t paluhatshm se vetm All-llahu sht Ai q sjell t dobishmen dhe e largon t dmshmen, dhe se Atij ska kush ia kthen caktimin dhe ska kush ia kundrshton gjykimin, sht i Drejt n Gjykimin e Tij, i jep kujt t doj me drejtsi dhe askujt nuk i ban padrejtsi Zoti yt. Andaj njeriu duhet ta mbush zemrn me kt besim dhe gjrat q kan t bjn me kt gj, sepse n momentin kur bhet i ktill All-llahu ia largon brengn dhe ia zvendson frikn me siguri. Imam Ibn Kajimi, rahimehull-llah, thot: "Dashuria ndaj All-llahut, njohja e Tij dhe prmendja e Tij vazhdimisht, qetsimi me Te dhe veimi i Tij me dashuri, frik, shpres, mbshtetje dhe raporte, n asi forme saq Ai ti zotron t gjitha brengat e njeriut, vendosjet dhe dshirat e tija. Kjo sht xhenneti i dynjas, begatia q nuk krahasohet me asgj, sht knaqsia e t dashuruarve dhe jeta e njohsve". 2-Mendimi i mir pr All-llahun Mendim i mir pr All-llahun domethn ta ndiesh se All-llahu sht Ai q ta largon brengn, ta eliminon ngushticn, sepse ather q njeriu ka mendim t mir pr Allllahun, All-llahu i hap bereqetet e Tija nga 28

nuk mendon njeriu. Andaj, rob i mir i Allllahut, ke mendim t mir pr Te, do t shohish gjra q t gzojn. Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "All-llahu tebareke ve teala, ka thn: Un jam te mendimi i mir i robit Tim pr Mua, nse mendon mir, kt e fiton, nse mendon keq, kt e fiton". (Sahih, Ahmedi dhe t tjert). Pr kt ke mendim t mir, lidhe shpresn pr Te, kujdes nga mendimi i keq, sepse sht vepr q t shkatrron. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: " mendimi i t cilve ndaj All-llahut ishte mendim i keq. Atyre u rraft e keqja! All-llahu shprehu urrejtje kundr tyre dhe i mallkoi e xhehennemin e prgatiti pr ta, q sht vendbanim i keq". (El-Fet'h: 6). 3- Lutjet e shumta Lutja e shumt dhe insistimi n te kur ke ngushtic, ose breng, ti ngrisish duart e prkuljes para All-llahut, ti shpalosish ankesat dhe mrzit tuaja Atij, t lotosh para Tij, duke e ditur se Ai, All-llahu sht m i mshirshm ndaj teje se sa q sht i mshirshm nna dhe babai yt, se gruaja dhe fmijt tuaj, sht element shum i rndsishm n largimin e brengs dhe ngushtis. Omeri radijall-llahu anhu, tregon: Erdhn para Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, disa robr. Nj grua e cila ishte gjidhnse, kur e gjeti foshnjn e vet, e mori, e ngjiti pr barku dhe i dha gji. Ather Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: A ka mundsi q kjo grua ta hedh foshnjn e saj n zjar? I tham: jo, nse ka mundsi mos ta hedh. Pejgamberi, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: "All-llahu sht edhe m i mshirshm me robrit e Tij se sa kjo ndaj foshnjs s saj". (Buhariu).

4-Nxitimi pr t ikur nga mkatet Kontrollo nefsin dhe nxito pr t ikur nga mkatet, nse dshiron rrugdalje nga kjo kriz n t ciln gjindesh. Si ka mundsi t krkosh rrugdalje kurse je i zhytur n mkate? Habi puna yte! Krkon nga All-llahu nevojat tuaja, kurse i haron krimet dhe gabimet q i ke br. A nuk di, All-llahu t udhzoft, se mkatet jan nj der e madhe nga e cila i vijn fatkeqsit njeriut?! All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "fardo e keqe q mund t'ju godas, ajo sht pasoj e veprave tuaja (t kqija), e pr shum t tjera Ai u fal". (Esh-Shura: 30). "E kur juve u goditi nj dshtim (n Uhud) e q ju ia patt dhn at dyfish (armikut n Bedr), that: "Prej nga kjo"? Thuaj: "Ajo sht nga vet ju"! S'ka dyshim se All-llahu sht i plotfuqishm pr do send". (Ali Imran: 165). Abas ibn Abdul-Mutalibi bri lutje pr shi, e mes tjerash tha: "All-llahu yn, secili dnim q na ka ardhur, na ka ardhur nga shkaku i mkatit, e ky dnim nuk ngritet ndryshe prpos se me pendim". Kurse Imam Ibn Kajimi, rahimehull-llah, thot: "Shprblimi q i vjen mkatarit, si sht ngushtica n zemr, ashprsia e zemrs, shprndarja, ersimi, brenga, dridhja, mrzia, frika, kto jan gjra n t cilat nuk dyshon ai q ka minimumin e jets dhe ndjenjave. Madje brengat, mrzit, ngushtica jan denime t shpejta, zjar i ksaj bote dhe xhehenem i momentshm. Kurse drejtimi kah Zoti, kthimi te Ai, knaqsia me Te, mbushja e zemrs me dashuri ndaj Tij, knaqja me prmendjen e Tij, gzimi dhe dfrimi me njohjen e Tij jan shprblime t nxitueshme, xhennet dhe jetes q aspak

nuk i afrohet as jetesa e mbretrve'. (ElVabil Es-Sajib, fq. 104). Nxito, All-llahu t past n kujdesin e Tij, ta llogaritish veteveten me nj llogari t vrtet dhe t jesh i matur, me nj llogari t njeriut q synon knaqsin e All-llahut dhe mirsin pr vetveten. Nse je i mangt n namaz, n zekat, ose n obligimet tjera, ose nse ke rn n dnonj mkat, nxito ta prmirsosh gjendjen tnde, lufto vehten tnde n kt drejtim, do t shohish se Allllahu do ta hap gjoksin dhe do ta lehtson punn. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "E ata, t cilt luftuan pr hir Ton, Ne me siguri do t'i orientojm rrugs pr te Ne, e nuk ka dyshim se All-llahu sht n krahun e bmirsve". (El-Ankebut: 69). " e kush u prmbahet dispozitave t All-llahut, atij Ai i hap rrug dhe e furnizon at prej nga nuk e kujton fare. ..". (Et-Talak: 2-3). " E kush i friksohet All-llahut, Ai atij ia lehtson punn". (Et-Talak: 4). "e kush e ka frik All-llahun, Ai atij ia shlyen t kqijat dhe ia shton shprblimin". (Et-Talak: 5). Nxito, All-llahu t udhzoft, drejt devotshmris, se vetm ashtu do t shohish nga All-llahu gjra q t gzojn. Imam Ibn Xhevziu, rahimehull-llah, thot: "Mu ngushtua puna, e kjo shkaktoi breng t prhershme dhe t pandar. Fillova t mendoj thellsisht pr mnyrn e shptimit nga kto brenga me do kusht dhe me do form. Nuk gjeta mnyr m t mir se sa ajo q mu sqarua nga ky ajet: " e kush u prmbahet dispozitave t All-llahut, atij Ai i hap rrug". (ET-Talak: 2). Ather kuptova se devotshmria sht shkak i daljes nga do kriz, andaj un u preokupova vetm me realizimin e 29

devotshmris, dhe e gjeta rrugdaljen. (Shiko: "Sejdul-Hatir", fq. 153). 5- Zbatimi i obligimeve dhe vazhdimi n to Kujdesi pr zbatimin e obligimeve dhe vazhdimi n to, shtimi i veprave vullnetare, si sht namazi, agjrimi, sadakaja, bamirsia, etj, jan prej shkaqeve me t cilat njeriu bhet i dashur te All-llahu. Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, thot se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "All-llahu, tebareke ve teala, ka thn: kush ma armiqson mikun Tim i kam shpallur luft. Gjja m e dashur me t ciln m afrohet robi Im sht ajo q ia kam br obligim. Vazhdon robi Im t m afrohet me vepra vullnetare gjersa ta dua, e kur ta dua, bhem veshi me t cilin dgjon, syri me t cilin shikon, dora me t ciln prek, nse krkon prej Meje i jap, e nse strehohet te Un e strehoj". (Buhariu). 6-Ndeja me burra t devotshm Takimi me njerz t devotshm, t dgjosh bisedat e tyre, t prfitosh nga fjalt dhe udhzimet e tyre. Nuk ka dyshim se ndeja me ta e knaq Zotin, e hidhron shejtanin, andaj rri me ta, shoqrohu me ta, krko kshilln e tyre, do t vresh zemrgjrsi dhe galdim. Ik nga vetmia, ke kujdes dhe mos rri vetm, pa shok dhe mik, sidomos kur ke vshtirsi, sepse shejtani ia shton robit dobsin dhe plogshtin kur sht i vetmuar, sepse shejtani sht m afr njrit se sa dy personave, e ik nga tre persona, sepse ujku e han delen q ndahet nga kopeja. Qllimi sht t themi se duhet t jesh i kujdeshm q mos t rrish i vetmuar, prpjeku dhe luftoje vetveten q t rrish me njerz t devotshm dhe t mir, t shkosh n ligjerata dhe tribuna, t vizitosh dijetar dhe nxns dije, sepse kjo ta hap gjoksin, ta shton dijen dhe besimin. 30

7-Leximi i Kur'anit Leximi i Kur'anit me meditim dhe analiz sht prej shkaqeve m t mdhaja n largimin e mrzive, brengs dhe ngushtics. Leximi i Kur'anit trashgon qetsin e zemrs dhe zgjrimin e gjoksit. "Ata q besuan dhe me t prmendur Allllahun zemrat e tyre qetsohen; pra ta dini se me t prmendur All-llahun zemrat stabilizohen". (Er-Rad: 28). Imam Ibn Kethiri, rahimehull-llah, thot: "Domethn i kaplon mirsia dhe mbshteten n All-llahun, qetsohen kur prmendet Ai dhe sht dakord q ta ket All-llahun mik dhe ndihms. Andaj All-llahu subhanehu ve teala, tha: "duke e prmendur All-llahun qetsohen zemrat". Domethn kto zemra e meritojn kt gj". T past All-llahu n Kujdesin e Tij, shtoje leximin e Kur'anit gjat nats dhe dits, lute All-llahun q ky lexim i yti t jet shkak i zgjrimit t gjoksit, sepse nse njeriu i drejtohet Zotit t vet me vrtetsi All-llahu ia hap dyert e bereqeteve t Tija: "O ju njerz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj kshilla (Kur'ani) dhe shrimi i asaj q gjendet n kraharort tuaj (n zemra), edhe udhzim e mshir pr besimtart". (Junus: 57). "Ne t shpallim Kur'anin q sht shrim dhe mshir pr besimtart, kurse jobesimtarve nuk u shton tjetr prpos dshprim". (El-Isra: 82). 8-Dhikri i mngjesit dhe mbrmjes T jesh i rregullt n dhikrin e mngjesit dhe mbrmjes, n dhikrin e gjumit dhe dhikret tjera q jan gjat dits dhe nats, pa dyshim se e ruajn muslimanin, me ndihmn e Allllahut, nga e keqeja e shejtanave; xhin dhe njerz, ia shtojn njeriut forcn fizike dhe shpirtrore, nse i thot ato duke e prjetuar domethnien e tyre, duke qen i bindur n frytet dhe rezultatet e tyre. Kujdesu, All-llahu

t past n Kujdesin e Vet, pr kto dhikre, sidomos ato q duhet thn gjat vshtirsive dhe brengave. Transmeton Buhariu dhe Muslimi nga Abdullah ibn abasi, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, gjat vshtirsive thoshe: La Ilahe il-lAllahulAdhimul-Halim, la Ilahe il-lAllahu RabbulArshil-Adhim, la Ilahe il-lAllahu Rabbussemavati ve Rabbul-erdi ve Rabbul-Arshilkerim. "Ska t adhuruar tjetr prve Allahut t Madhruar e t Urt. Ska t adhuruar tjetr prve Allahut, Zotit t Arshit t lartsuar. Ska t adhuruar tjetr prve Allahut, Zotit t qiejve dhe t toks dhe Zotit t Arshit Fisnik". Ose lutja t ciln e transmeton Buhariu nga Enesi, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, shpesh luteshte duke thn: All-llahumme inni eudhu bike minel-hemmi vel-hazeni, velaxhzi vel-keseli, vel-buhli vel-xhubni, ve daleid-dejni ve galebetir-rixhali. "O Zoti im, krkoj mbrojtjen Tnde nga brengat dhe dshprimi, nga paaftsia dhe dembelia, nga koprracia dhe frika, si dhe nga zhytja n borxhe dhe mundjet e njerzve". Abdullah ibn Mesudi, radijall-llahu anhu, thot se Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kur i binte ndonj breng ose vshtirsi thoshte: ja hajju ja kajjumu bi rahmetike nestegith... "O Ti q je i Gjall dhe q je Kujdestar krkojm ndihm n mshirn Tnde". (sahih, Hakimi).

Ebu Bekrete, radijall-llahu anhu, thot se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: lutja e atij q sht n vshtirsi sht: All-llahumme rahmeteke erxhu fe la tekilni ila nefsi tarfet ajnin ve aslih li she`ni kul-lehu. La ilahe il-la Ente. "O Zoti im, n mshirn Tnde shpresoj, mos m le t mbshtetem n vetvete, as sa nj lvizje e syrit dhe ma prmirso gjndjen time. S`ka t adhuruar tjetr prve Teje". (sahih, Ebu Davudi). Abdullah ibn Mesudi, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Nse nj musliman e kaplon breng ose pikllim le t thot: All-llahume inni abdike ve ibnu abduke ve ibnu emmetuke, nasijeti bijedike, madin fijje hukmuke, adlun fijje kadauke, es`eluke bi kul-li ismin huve lek semmejte bihi nefsek ev enzeltehu fi kitabik ev al-lemtehu ehaden min halkik, ev iste`therte bihi fi ilmil-gajbi indek, en texhale El-Kur`ane rebia kalbi ve nure sadri ve xhelae huzni ve dhihabe hemmi. "O Zoti im, un jam robi Yt e biri i robit Tnd dhe i robreshs Sate, balli im sht n dorn Tnde. Dispozitat Tuaja mbi mua i pranoj, i drejt sht gjykimi Yt mbi mua. T lutem me do emr me t cilin e ke emruar Veten Tnde ose q e ke zbritur n librin Tnd, apo ia ke msuar dikujt prej krijesave Tua, apo q e ke mbajtur t fshehur n diturin Tnde, bre Kuranin pranver t zemrs sime dhe drit t gjoksit tim, shndritje pr pikllimin dhe largim pr dshprimin". (sahih, Ahmedi).
Abdul-Aziz Sed'hanNasir Muhamed El-Ahmed Prshtati: Bekir Halimi 19.11.2004

31

Beteja e Ahzabit
-IPorosia e All-llahut pr t part dhe t fundit sht devotshmria: "Ne ju patm sugjeruar atyre q iu pat dhn libri para jush, e edhe juve q t keni frik nga All-llahu.". (En-Nisa: 131). Ska dyshim se nozulli m i mir sht devotshmria, dynjaja sht vendkalim, kurse ahireti sht vendqndrim, andaj merni nozull nga vendkalimi pr vendqndrimin, ai q frikohet niset hert, e ai q niset hert arrin n vendin e caktuar. Dijeni se malli i All-llahut sht i shtrenjt, malli i All-llahut sht xhenneti, andaj llogaritne veten para se t'ju llogarisin, nhuni gati pr ditn e prezentimit t madh: "At dit ju do t ekspozoheni (para Zotit), duke mos mbetur fsheht asnj sekret juaji". (El-Haka: 18). Musliman t nderuar! N kohn e dobsis dhe thyerjes, kur ti shtohet ummetit shtetrrethimi, kur ta godasin telashet dhe brengat, ather dridhen zemrat gjersa besimtart do t thon: kur do t vjen fitoreja e All-llahut? Kjo gjendje e vshtir prputhet qindprqind me gjendjen e muslimanve t sodit. Muslimant i ka kapluar vshtirsia, sprova, andaj ata tani kan shum nevoj pr rianalizim t gjendjes s tyre dhe rregullim pr fundin e tyre. Kemi nevoj pr shkaqet e prforcimit dhe pr gjrat q na bjn t kapur pr fe deri n vdekje. Ky sht ligji i All-llahut me Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe shokt e tij fisnik. Kur i shtoheshin problemet dhe vshtirsit Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe shokve t tij, All-llahu, Zoti i qiejve dhe toks i prforconte me shkaqe t ndryshme t prforcimit. N kt drejtim jan edhe 32 tregimet e pejgamberve, tregimet e njerzve t mhershm, prfundimi i mir i t devotshmive: "T gjitha kto q t'i rrfyem ty nga lajmet e pejgamberve, jan q ta forcojn zemrn tnde, dhe n to t ka ardhur e vrteta e kshilla, si dhe prkujtime pr besimtart". (Hud: 120). Musliman t nderuar! Duke pasuar kto ligje hyjnore, ne sot do t prezentojm ndodhin m t rnd q u ka ndodhur muslimanve, ditt e vshtir q i ka kaluar Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe besimtart. Fundi i ksaj ndodhi ishte fitoreja dhe mkmbsia, pasiq Allllahu ua sprovoi zemrat besimtarve dhe bri dallimin mes besimtarve dhe munafikve. Ky rast sht beteja e Hendekut, t ciln All-llahu e emrtoi beteja e aleatve, rast pr t cilin All-llahu zbriti nj sure t plot e cila lexohet deri n Ditn e Kijametit. N muajin Sheval, n vitin e pest t hixhretit, nj grup i ifutve, sikur q e kan zanat pr t br fitne, shkuan n Mek dhe u takuan me njerzit autoritativ t Kurejshve dhe i nxitn n luft kundr Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, u premtuan fitore dhe prkrahje, kurse ata e pranuan kt sugjerim. Pastaj shkuan te fisi Gatefan edhe ata i thirrn dhe i mashtruan. Edhe ata e pranuan kt sugjerim. Kurejshitt dhe banort e Tuhams doln, doln edhe ushtria e fisit Gatefan. Ata t gjith prbnin nj ushtri prej dhjet mij ushtarve. I rrethekuan muslimant n drejtim t qytetit. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i konsultoi shokt e tij, kurse Selman Farisiu, radijall-llahu anhu, dha propozimin pr t gropuar hendekun. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e pranoi propozimin e tij.

Muslimant vendosn t fortifikohen n qytet dhe ta mbrojn ate. Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, urdhroi pr t gropuar hendekun n luginn q ishte n veriperndim t qytetit, sepse kjo an ishte e zbuluar. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ndau gropimin e hendekut n grupe, secilit grup prej dhjet njerzve i caktoi t gropojn nga dyzet kut, kurse tr hendeku ishte i gjat pes mij kut. Edhe Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka punuar me shokt e tij n gropimin e hendekut. Punuan t gjith me nj entuziazm t madh, n koh t ftoht dhe n uri t madhe. Ebu Talha, radijall-llahu anhu, thot: u ankuam te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, se ishim t uritur dhe secili prej nesh i tregoi gurin q kishte vnduar n bark. Ather Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, na tregoi se ai barkut t vet i kishte vnduar dy gur. (Tirmidhiu. Shejh Albani thot se ky hadith sht daif. Shiko: "DaifutTergibi vet-Terhibi", nr. 1907). Edhe pr skej t ksaj gjendjeje ata ishin durimtar, e falnderonin All-llahun dhe Ate e prmendin dhe kndonin. Enesi, radijall-llahu anhu, tregon: Doli Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, te hendeku, kurse muhaxhirt dhe ensart groponin n nj mngjes t ftoht. Kur i pa se sa jan t lodhur dhe t uritur tha: All-llahu im jetesa e vrtet sht jetesa e ahiretit Falja mkatet ensarve dhe muhaxhirve Kurse sahabet duke iu prgjigjur i than: "Ne jemi ata q i kemi dhn besn Muhamedit do t bjm xhihad sa t jemi gjall". (transmeton Buhariu dhe Muslimi). Bera ibn Azib, radijall-llahu anhu, tregon: "Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, mbante dhe n ditn e Hendekut, saq edhe barku iu pluhros". (Buhariu dhe Muslimi).

Kurse sipas Buhariut dhe Muslimit Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i kndonte vargjet e Ibn Revahas duke bartur dheun: Pasha All-llahun, po mos t'ishte Zoti nuk do t udhzoheshim Nuk do t jepnim sadaka e as nuk do t faleshim Zbrit qetsi mbi ne Na i forco kmbt kur takohemi me ta Sepse ata na bn padrejtsi E ne, kur dikush dshiron t na sprovon refuzojm. E zgjatte zrin n recitimin e ktyre t fundit. Gjat gropimit t Hendekut jan shfaqur disa mrekulli (muxhize). Transmeton Buhariu dhe Muslimi se Xhabir ibn Abdullahi, radijall-llahu anhu, kur pa urin dhe vuatjet e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, prgaditi pak ushqim, i cili u mjaftonte disa njerzve dhe e thiri Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Pejgamberi, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, i thiri t gjith t pranishmit n kt pun: "Xhabiri paska br pak ushqim". U tha: "hyni e mos u shtyni". T gjith t pranishmit ngrnn ushqim deri sa u ngopn, kurse ushqimi aspak nuk paksohej, madje n disa transmetime tregohet se ishin prafrsisht nj mij njerz. Muslimanve u doli nj shkmb i madh dhe i fort, nuk mundeshin ta thejn me kazmat e tyre q i kishin. Atje shkoi Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, tha bismilah dhe e goditi tre her, kurse shkmbi u b pluhur. Ather Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: "All-llahu ekber! M jan dhn elsat e Shamit. Jam duke i par pallatet e kuqe atje. All-llahu ekber! M jan dhn elsat e Persis. Pasha All-llahun jam duke i par pallatet e bardha t Medainit. All-llahu ekber! M jan dhn elsat e Jemenit. Pasha Allllahun jam duke i par dyert e Sanas nga ky vend dhe n kt moment". (Hasen, Ahmedi). 33

Kjo ka ndodhur n nj koh kur muslimant dyshonin se a do t mbeten gjall, i kishte mbytur uria, t ftohtit, kurse armiku i kishte rrethekuar nga do an, doli n shesh dyftyrsia, saq disa munafika than: a nuk po shihni se si Muhammedi pretendon sundimin e Persis dhe Bizantis, kurse ne nuk mund t garantojm as shkuarjen pr t kryer nevojn. Kt e tregon All-llahu, az-ze ve xhel-le, duke thn: "Kur hipokritt dhe ata q n zemrat e tyre kishin smundje, thonin: "All-llahu dhe i drguari Tij, nuk na premtuan tjetr vetm se mashtrim!". (El-Ahzab: 12). Erdhn idhujtart, n lindje t Medins iu afruan Uhudit, nj grup prej tyre hypn kodrave t Medins, sikurse tregon All-llahu: "Kur ata u erdhn juve edhe prej s larti edhe prej s poshtmi, dhe kur shikimet u shtangn, e zemrat arritn n fyt, e ju sajonit mendime t llojllojta pr All-llahun". (El-Ahzab: 10). Lart ishin n lindje, n lugin ishin n perendim t Medins. Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, doli me muslimant q ishin me te. Shpinn e kishin kah Medineja, prball kishin armikun, e mes tyre hendekun. Grat dhe fmijt i strehoi n fortifikatat e Medins. Fisi Benu Kurejdha, t cilt ishin ifut, kishin kala n lindje t Medins, kurse mes tyre dhe Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kishte marveshje dhe garanc. Ata ishin prafrsisht tetqind lufttar. Ata i la n nj an t Medins. Mirpo shkoi te ata hujej ibn Ahtebi dhe vazhdoi ti bind ata derisa e thyen marveshjen. U vrsuln t gjitha grupacionet n luft kundr Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, dhe shokve t tij pr t'i rrnjosur trsisht. Ndodhi betej e madh, u zmadhua brenga, iu ngushtua jeta muslimanve, u shtua frika pr vehten, grat dhe fmijt n 34

Medin. All-llahu, subhanehu ve teala, kt e prshkruan duke thn: "Kur ata u erdhn juve edhe prej s larti edhe prej s poshtmi, dhe kur shikimet u shtangn, e zemrat arritn n fyt, e ju sajonit mendime t llojllojta pr All-llahun. Atje, n at vend qen sprovuar besimtart, dhe qen tronditur me nj dridhje t fort". (El-Ahzab: 10- 11). Kshtu vazhdoi gjendja nj muaj prafrsisht. Munafikt krkuan leje, tradhtuan dhe ikn nga kjo gjendje, kurse All-llahu i prforcoi besimtart pasi q i sprovoi dhe e pa vrtetsin e besimit t tyre: "E kur muslimant e pan ushtrin aleate, than: "Kjo sht ajo q All-llahu dhe i drguari i Tij na premtuan neve, e All-llahu dhe i drguari i Tij e than t vrtetn". Ajo (ushtria e armikut q e pan) vetm ua shtoi atyre besimin dhe mbshtetjen". (El-Ahzab: 22). Domethn: besimin n All-llahun, nnshtrimin dhe dorzimin para urdhrave t Tij dhe respekt pr Pejgamberin e Tij. Kjo sht gjendja e besimtarve t vrtet, atyreve q u sht premtuar fitoreja. Vshtirsit vetm se ua shtojn besimin dhe veprat e mira, edhe m shum kapen pr urdhrat e All-llahut dhe vendimet e Tija, pr fen e Tij, kshtu ata vazhdojn derisa ta takojn Zotin e tyre. Fitore nuk sht mosvuajtja, rehatia, knaqsia, gjrat q e stolisin dynjan edhe n kohn m t vshtir, por fitore sht prqndrimi n principe, paftsia e armikut q tia vjedh besimtarit besimin, edhe nse e dmton n trup ose n pasuri. Aq shum e kishin vshtir muslimant sa q Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, vendosi q t bn marveshje me fisin Gatafan q tu jep nj t treten e fryteve t Medins, e t kthehen, sepse iu dhimbeshin muslimant. N kt drejtim i konsultoi dy zotri, Sa'd ibn Muadhin dhe S'ad ibn Ubaden, radijall-llahu

anhuma, kurse ata than: "O i Drguar i All-llahut. Edhe ne ishim n idhujtari edhe adhurim t statujave, sikurse ata. Nuk e adhuronim All-llahun, e as q e njihnim. Ata prej ksaj gjje nuk fituan asgj prve asja q e fitonin me shitblerje ose qira. Tani, pasi q All-llahu na nderoi me Islam, na udhzoi n kt fe, na bri krenar me ty dhe me Islamin tua japim pasurin ton?! Pasha All-llahun, ne nuk kemi nevoj pr kt gj. Pasha All-llahun ne vetm shpat mund tu japim atyreve derisa t gjykoj Allllahu mes nesh. U gzua Pejgamberi, alejhisselam, pasiq pa paluhatshmrin, qndresn dhe refuzimin e tyre. (transmeton Abdurezaku, Ibn Hishami dhe Taberiu n "Histori"- n e tij). Musliman t nderuar! Brenda ktyre telasheve, n mes t ktij rrethimi, erdhi fitoreja nga mbi shtat qiejsh: "Dhe All-llahu i zbrapsi ata q nuk besuan me at mllefin e tyre, duke mos arritur kurrnj t mir. Dhe All-llahu ua largoi luftn besimtarve. All-llahu sht i fuqishm, ngadhnjyes". (El-Ahzab: 25). Erdhi Nuajm ibn Mesud El-Gatefaniu, radijall-llahu anhu, si musliman te Pejgamberi, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, e pastaj u kthye tek aleatt dhe i dekurajoi. (transmeton Abdurezaku, Ibn Hishami, Taberiu n "Histori"- n e tij dhe Ibn Haxheri n "Fet'hul-Bari"). Ky njeri ndihmoi shum edhe pse ishte i hyr rishtaz n Islam, mirpo ishte besimtar i cili punonte pr All-llahun n do rast, me aq sa ka mundsi, edhe nse sht i vetmuar. Pastaj All-llahu drgoi nj er t fuqishme, nj nat t ftoht dhe t ert. U prmbysn kazanat, u prishn adrat dhe binin mbi ta gurt. Kurse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, qndronte n kmb duke falur namaz. Hudhejfe, radijall-llahu anhu, si transmeton Hakimi dhe Bejhakiu, ka thn:

"Natn e "Aleatve" Ebu Sufjani dhe alett mbi ne, Benu Kurejdha, ifutt nn ne, frikoheshim pr fmijt tan. Asnjher nuk kam patur nat m t ert, me er m t fuqishme, me zra sikur vettim. Aq ert ishte saq nuk shihnim gishtin ton. Pastaj tha: i dgjova idhujtart duke thn: ikni, ikni, se nuk ka vend pr ne ktu. Era shkoi n kampin e tyre. Pasha All-llahun dgjoja zrin e gurve q i godiste adrat dh shtretrit e tyre, kurse era i sulmonte nga do an". ("Delailun-Nubuveti", Bejhakiu dhe Ibn Asakiri n "Tarihud-Dimeshk"). All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "O ju q keni besuar, prkujtojeni t mirn e All-llahut ndaj jush, kur juve u erdhi nj ushtri e Ne kundr tyre lshuam nj furtun dhe ushtri q ju nuk e shihnit, e All-llahu e shihte at q ju vepronit". (El-Ahzab: 9). U shpartalluan aleatt, u kthye fisi Kurejshit edhe fisi Gatefan, duke mos mar asgj, kurse ifutve u shkoi hu kurtha dhe mashtrimi i tyre. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: "Pas ktij viti nuk do t'ju sulmojn m kurejshitt, por ju do t'i sulmoni". (sahih, Ahmedi). Kurse n transmetimin e Buhariut qndron: "Prej tani ne do ti sulmojm e ata nuk do t na sulmojn". Kshtu erdhi edhe lirimi i Meks. Transmeton Buhariu dhe Muslimi se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, gjat ksaj lufte bnte dua: "All-llahu yn! Ti q ke zbritur Librin, q llogarit shpejt, shkatrro aleatt. All-llahu im, shkatrroi dhe dridhi". Gjithashtu transmeton Buhariu dhe Muslimi se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, pastaj thoshte: "Ska hyjni tjetr prpos Allllahut q sht i Vetm. Premtimet e Tija jan t vrteta, e ka ndihmuar robin, i ka br krenar ushtart e Tij, vetm Ai i ka shkatrruar aleatt, dhe ska asgj pas Tij". 35

Kur u kthye Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n Medin, e la armn q t lahet nga pluhuri i ksaj lufte, i erdhi Xhibrili, alejhisselam, e i tha: "Melaqet nuk e kan lr armn e tyre. E urdhroi t shkon te fisi Benu Kurejdha. Shkoi te ata dhe i rrethekoi. Pastaj e prcaktoi zotriun e fisit Eus, Sa'd ibn Muadhin, radijall-llahu anhu, q t gjykoj mbi ata. Ai pa frik gjykoi me vendim t Zotit, i cili caktonte vrasjen e lufttarev t tyre dhe skllavrimin e fmijve dhe grave". (Buhari dhe Muslim). Ua preu kokat tradhtarve, fitoi feja dhe miqt e All-llahut. Kt e sqaron All-llahu n Kur'an duke thn: "E ata nga ithtart e librit (jehudit), t cilt u ndihmuan atyre (idhujtarve), Ai (All-llahu) i nxori prej kshtjellave t veta dhe n zemrat e tyre u shtini frikn, ashtu q nj grup e mbytni, kurse tjetrin grupin e robroni. E juve ua la trashgim tokn e tyre, shtpit e tyre, pasurin e tyre dhe tokn q ende nuk e keni shkelur. All-llahu sht i gjithfuqishm pr do send". (El-Ahzab: 26- 27). Ky sht prfundimi i njerzve t devotshm dhe durimtar, t cilt nuk i lkundin vshtirsit nga feja dhe fitnet nga bindja n Zotin e tyre. "Po ju menduat se do t hyni n xhennet, pa u provuar edhe ju me shembullin e atyre q ishin para jush, t cilt i patn goditur skamjet e vuajtjet dhe qen tronditur, saq i drguari thoshte, e me te edhe ata q kishin besuar: "Kur do t jet ndihma e All-llahut"?! Ja (u erdhi ndihma) vrtet ndihma e All-llahut sht afr"!. (El-Bekare: 214). All-llahu na bekoft me Kur'an dhe Sunnet, na bft dobi me argumentet dhe urtsin q gjindet n to. Krkoj falje pr mua, pr ju dhe pr mbar muslimant, andaj edhe ju krkoni falje prej Tij sepse Ai sht Fals.

Salih Alu Talib Imam dhe hatib n Mesxhidul-Haram, hutbe e mbajtur m: 07/10/1425 prktheu: Bekir Halimi 26.11.2004

- II All-llahun e falnderojm q na sjell dhunti, q na i largon telashet, i prgjigjet robit t Vet kur i lutet n ersir, i ka premtuar fitore atij q kapet pr rrugn e Tij t drejt. Dshmoj se ska hyjni tjetr prpos All-llahut, i Cili sht Nj dhe pa ortak dhe dshmoj se Muhammedi sht rob dhe i Drguar i Tij, i cili ka kryer misionin, ka realizuar emanetin dhe na ka lr nj hapsir t bardh, ku dita dhe nata jan t njejt. Nga kjo hapsir largohet vetm i shkatrruari. Paqa dhe bekimi qofshin mbi te, familjen, grat, pasardhsit, shokt dhe mbi ata q i pasojn deri n Ditn e Kijametit. Musliman t nderuar! Beteja e Ahzabit dhe ditt e Hendekut kan urtsi dhe msime, t cilat muslimant duhet t'i kuptojn dhe ti ken n konsiderat. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Ju e kishit shembullin m t lart n t drguarin e All-llahut, kuptohet, ai q shpreson n shprblimin e All-llahut n botn jetr, ai q at shpres e shoqron duke e prmendur shum shpesh All-llahun". (El-Ahzab: 21). Ligjet e All-llahut nuk ndalen s vepruarit n kohn e kaluar dhe n kt t tashmen, andaj jabanxhillku i fes dhe dobsia e muslimanve nuk duhet t na shpiejn n demoralizim dhe molisje, por duhet t jen shtyts pr durim, flijim dhe qndres derisa t jep leje Zoti pr rrugdalje. Prej shkallve t adhurimit n t cilat duhet t kalitemi sht durimi, mobilizimi, qndresa, bindja, lutja, shpresimi i shprblimit, zbatimi i urdhrave t All-llahut, besimi n Caktimin e Allllahut, perceptimi i ligjit t sprovimit, mbrojtja e fes, etj, sepse: "All-llahu sht mbizotrues i puns s vet, por shumica e njerzve nuk e din (fshehtsin e shtjeve)". (Jusuf: 21).

36

Vlera e dijes dhe dijetarve

O ju njerz! Keni frik All-llahun me nj devotshmri t vrtet, kontrolloni veten n sekret dhe intimitet. Dijeni se do ta takoni dhe se te Ai do t ktheheni. Llogaritne vetveten, peshoni veprat tuaja dhe zbukurohuni pr ditn kur do t dilni para Zotit: "At dit ju do t ekspozoheni (para Zotit), duke mos mbetur fsheht asnj sekret juaji". (El-Hakka: 18). Robr t All-llahut! All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Nuk sht e nevojshme t dalin n luft t gjith besimtart. E prse nga do grumbull i tyre t mos shkoj nj grup pr t'u aftsuar n diturin fetare, pr ta msuar popullin e vet kur t kthehet te ata, n mnyr q ata t kuptojn (e t ruhen)". (Et-Teube: 122). Vllezr musliman! All-llahu, az-ze ve xhelle, ia ka ngritur pozitn dijes dhe dijetarve, e ka sqaruar vendin e tyre dhe ka lartsuar gradat e tyre. All-llahu, tebareke ve teala, thot: "Allllahu i lartson ata q besuan prej jush, i lartson n shkall t lart ata t cilve u sht dhn dituri. All-llahu sht i njohur mir me at q punoni". (El-Muxhadele: 11). All-llahu, subhanehu ve teala, nuk e ka urdhruar Pejgamberin e tij q t krkoj shtim t asgjje prpos t dijes, duke i thn: "thuaj: "Zoti im, m shto dituri!". (Taha: 114). Tr kjo nga shkaku i ndikimit q ka dija n jetn e njerzimit, sepse dijetart jan t gjallt, kurse tjert jan t vdekur. "Dija e largon verbrin nga e zemrs ashtu sikurse largon ersirn hna po mos t ishte dija nuk do t ishin t lumtur njerzit nuk do t dini se ka lejohet e ka ndalohet me dije shpton njeriu nga turpi kurse injoranca sjell nnmimin dhe poshtrsimin. All-llahu, subhanehu ve teala, ka ndaluar barazimin mes dijetarit dhe injorantit, pr shkak se dijetari dallohet me vlern e dijes dhe dritn e njohjes, duke thn:"Thuaj: "A jan t barabart ata q din dhe ata q nuk din?" Po, vetm t zott e mendjes marrin msim". (Ez-Zumer: 9). Dija sht nder i madh, kurse vetm injorantt nuk ia din pozitn dhe vlern. Abdul-Melik ibn Mervani i ka thn djemve t vet: "Djemt e mi! msoni, sepse po jeni zotrinj ua kaloni tjerve, e nse jeni t mesm sundoni, e nse jeni t thjesht jetoni". Poeti thot: "Ai q nuk shijon hidhurin e msimin nj ast shijon hidhurin e injornacs se jeta ai q nuk mson sa sht i ri mer katr tekbire pr vdekjen e tij. Robr t All-llahut! Krkimi i dijes sht vepra m e mir n t ciln e harxhojm ymrin dhe shpenzojm ort. Njerzit jan ose dijetar ose nxns, ose masa e gjr e painteresume, t cilt jan: "Ata jan t luhatshm ndrmjet atij dhe atij e nuk jan as me ata as me ata. Po at q e mposht All-llahu, ti nuk mund t gjesh shptim pr te". (En-Nisa: 143). Argumentet e Kur'anit dhe Sunnetit tregojn vlern e dijes dhe dijetarve, stimulojn dijen dhe fitimin e saj. All-llahu e ka nderuar kt ummet pasiq e ka br ummet t dijes dhe puns, duke e dalluar nga popujt e padrejtsis dhe injorancs. Britma e par, t cils iu dgjua zhurma gjr e gjat dhe t ciln e prhapi Islami anemban e tregonte vlern e dijes dhe dijetarve, e vlerson si tull t par n ndrtimin e individve dhe popujve, formulimin e 37

popujve dhe shoqrive, e ajo sht leximi dhe shkrimi. Ebu Derda, radijall-llahu anhu, tregon duke thn: kam dgjuar Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, duke thn: "Ai q ec rrugs pr t krkuar dije, Allllahu ia mundson t ec rrugs pr n xhennet. Melaqet ulin kraht e tyre n shenj knaqsie me nxnsin e dijes.pr dijetarin krkojn falje t gjitha krijesat q jan n qiej dhe n tok, madje edhe peshku n det. Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit sht sikur vlera e hns pesmbdhjetshe n krahasim me yjet tjera. Dijetart jan trashgimtart e pejgamberve, kurse pejgambert nuk kan ln trashgim dinar dhe dirhem, por kan ln dijen, andaj ai q e mer kt, ka mar hisen m t mir". (sahih, Ebu Davudi). Robr t All-llahut! Me dije ngriten lavdia, civilizimet, arin n pushtet popujt, ndrtohen mbretri, madje muslimani nuk mund t realizon adhurimin e sinqert ndaj All-llahut dhe n prputhje me sherijatin e tij, e mos t flasim pr ndrtimin e vetes si dshiron All-llahu, ose ti ofron shoqris s tij t mira, ose ummetit krenari e fitore, prpos se me dituri. Nse n nj popull prhapet injoranca, ai popull dobsohet, ndryshket dhe bjer n rezalet dhe humner. Ai q ec rrugs pr t ciln mendon se e shpien te All-llahu, mirpo pa dije, ai ka ecur rrugs s vshtir dhe synon t pamundshmen, sepse nuk ka rrug q shpien n njohjen e All-llahut, subhanehu ve teala, dhe te knaqsia e Tij prpos rugs s dijes s dobishme, me t ciln e ka drguar All-llahu, az-ze ve xhel-le, Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, me t ciln i ka mbushur librat e Tija. Kjo dije sht argument pr Te, ajo i udhzon njerzit n ersirat e injorancs dhe mdyshjet. 38

Dija fetare sht: dija e marr nga Libri i All-llahut dhe sunneti i Pejgamberit, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem. Kjo sht baza e madhe, mbi t ciln ndrtohen t gjitha dijet. Andaj bartsit e dijes fetare jan trashgimtart e pejgamberve dhe garantuesit e ksaj trashgimie. Ata ather kur bashkojn besimin e shndosh me dijen fetare, t kurorzuar me argumente fetare dhe sinqeritet, kan edukat t mirfillt, ata pa dyshim jan imamt besnik dhe kolost udhzues. Shembulli i tyre n tok sht sikur shembulli i yjeve n qiell. Ata shrbejn pr udhzimin e njerzve. Hafidh ibn Rexheb Hanbeliu, rahimehullllah, thot: "rruga e tevhidit, dija mbi Allllahun, dispozitat, shprblimin dhe dnimin nuk perceptohen ndryshe prpos se me argument. Tr kt All-llahu e ka sqaruar n Librin e Tij dhe n gjuhn e Pejgamberit, sallall-llahu alejhi ve sel-lem. Dijetart q e njohin sunnetin e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, jan udhrrfyesit, t cilt na udhzojn n ersirn e injorancs, dyshimeve dhe devijimit. Nse ata mungojn devijon njeriu". Dijetart mbi All-llahun dhe sherijatin e Tij, jan ata q kan frik All-llahun, jan dshmitart e Tij n ruzullin toksor, zvendsit e Pejgamberit n ummetin e tij. Njeriu sa ma shum e njeh All-llahun, Atij m shum i frikohet, sepse njeriu sa ma shum e njeh All-llahun e Madhrishm, I Cili sht i cilsuar me cilsi t plota dhe emra t bukur, njeriu sa ma plot e njeh Ate, dija e tij sa m e prsosur t jet mbi Te, frika nga Ai sht m e madhe dhe m shum. Ibn Abasi, radijall-llahu anhuma, thot: "Ai q njeh Rahmanin (All-llahun) sht ai: q All-llahut nuk i ka br shirk, t lejuarn t lejuar e konsideron, t ndaluarn t ndaluar e konsideron, kujdeset pr porosin e All-llahut,

sht i bindur se do t takohet me Te dhe se do t jep llogari pr veprat e tija". Pra, frika prej All-llahut sht ajo q e pengon njeriun nga mkati, e thrret n adhurime dhe nxitim pr ta fituar knaqsin e All-llahut, az-ze ve xhel-le. Hasan Basriu, rahimehull-llah, thot: "Dijetar sht ai q i ka frik All-llahut n fshehtsi, e dshiron at q e dshiron All-llahu dhe ik nga ajo q e urren All-llahu". pastaj lexoi ajetin kuranor: "Po All-llahut ia kan frikn nga robrit e Tij vetm dijetart, All-llahu sht mbi gjithka, sht mkatfals". (Fatir: 28). Kjo sht dija e vrtet, e cila i ban dobi njeriut, sepse dija nuk sht shtim i njohurive dhe gjrave t futura n kujtes, por dije sht frika e madhe nga Zoti, kjo sht drit n zemr t besimtarit. Dija pa devotshmri dhe vepra t mira sht sikur qiriu i cili e ndrion shtpin me dritn e vet, mirpo e djeg veten. far i ban dobi dija atij q insiston n mkate dhe gabime, atij q i dgjon fjalt e mira mirpo nuk i pason ato. Tregon Vehb Ibn Munebeh, rahimehullllah, nga Sufjani, i cili ka thn: Hidri, alejhisselam, i ka thn Musait, alejhisselam: O Musa! Mso q t punosh me dijen, mos mso q t flasish me te, e ti ta fitosh djegien, kurse tjert dritn". Ebu Derda, radijall-llahu anhu, ka thn: "M s shumti frikohem nga dita kur do t dal para All-llahut, e t m thot Zoti: ke ditur, ka ke vepruar me at dije". Disa njerz t urt kan thn: "nuk prfiton nga dija ai q nuk punon sipas saj". Fryti i dijes sht veprimi me te, sepse dija e krkon veprn prndryshe edhe ajo ik. Habitet njeriu, e kaplon nj dhimbje e madhe, kur i sheh ata njerz q kan dije fetare, mirpo nuk e praktikojn, din shum rregulla, mirpo nuk ka efekt.

Parashtrohet pyetja: ku sht ajo dije fetare tek ata q e lan namazin, tek ata q pasojn epshin? Ku sht dija fetare te ata q nuk i respektojn rregullat fetare, nuk urdhrojn n t mir, nuk ndalojn nga e keqeja, rruajn mjekrat, prdorin kamatn, bjn mkate, edhe pse e din bindshm se ktoj gjra jan t ndaluara pr muslimanin. Dijetart e selefit kan thn: "Dijen e ruanim duke vepruar me te". Mosveprimi sipas dijes sht shkaku m i madh q ta largon dijen dhe e haron ate. Aliu, radijall-llahu anhu, ka thn: "O ju dijetar! Veproni me dijen, sepse dijetar sht ai q vepron me at q di, ai q prputhet dija me veprn e tij. Sepse do t ket njerz q do t msojn, mirpo dija e tyre nuk do ta kalon gabzherin e tyre, vepra e tyre e kundrshton dijen e tyre, brendia i kundrshtohet asaj publikes, rrin n hallka, lavdrohen njri para tjetrit, sa q njeriu hidhrohet nga nxnsi i tij, nse e le ate dhe shkon te dikush tjetr. Veprat e tyre nga kto tubime nuk ngriten te All-llahut". Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka dhn shembull pr dijen dhe gjendjen e atyreve q prfitojn nga dija duke thn: "Shembulli i asaj me t ciln m ka drguar Allllahu prej udhzimit dhe dijes sht sikur shembulli i shiut, i cili bjer mbi tok. Nj pjes e toks sht e mir dhe e thith ujin, e mbin bimt dhe bari. Nj pjes tjetr sht e fuqishme dhe e grumbullon ujin, me kt u ban dobi njerzve, pijn, u japin me ij tjerve dhe vadisin. Kurse nj pjes tjetr as nuk e thith ujin e as nuk e grumbullon. Ky sht shembulli i atij q e ka kuptuar fen, ka patur dobi nga ajo dije me t ciln m ka drguar All-llahu, ka msuar dhe tjert i ka msuar, shembulli i atij q ska fituar asgj nga dija dhe nuk e ka pranuar udhzimin e All-llahut me t cilin jam drguar". (transmeton Muslimi). 39

Dijeni, All-llahu ju mshiroft, se prej defekteve t dijes dhe shkaqeve q e largon bereqetin e saj sht njeriu pr shkak t dijes t krkoj kryetarllk, t bhet mendjemadh, t dshiron q njerzit t'i nnshtrohen, t drejtohen kah ai, t tenton q t tregohet m i dijshm se dijetart e mdhenj. Ktij njeriu All-llahu i sht krcnuar me zjar, si na tregon Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: "Ai q krkon dije q t hyn n rangun e dijetarve, t polemizon me injorantt dhe t mer vmendjen e njerzve, ate All-llahu e shtin n zjar". (sahih, Tirmidhiu). Hasan Basriu, rahimehull-llah, thot: "Mos t jet hisja e dikujt nga dija q ti thon njerzit: dijetar". Njeriu duhet t jet i sinqert n krkimin e dijes, t duron dhe ti mson edhe tjert n durim, mos ta nxiton vjeljen, sepse fillimi sht rrshqits, kurse ai q mer guxim t mer kryevendin para kohe, All-llahu e turpron n koh. All-llahu na bekoft me Kur'an dhe Sunnet, na bft dobi me argumentet dhe urtsin q gjindet n to. Krkoj falje pr mua, pr ju dhe pr mbar muslimant, andaj edhe ju krkoni falje prej Tij sepse Ai sht Fals. - II O ju njerz! Keni frik All-llahun, Ate falnderone, respektone dhe mos bni mkate ndaj Tij. Dijeni se devotshmria sht baza e dijes dhe elsi i kuptimit: "Kini frik All-llahun e All-llahu ju dhuron dituri, All-llahu sht i gjithdijshm pr do send". (El-Bekare: 282). Robr t All-llahut! Msoni dijen e dobishme dhe msojani tjerve, sepse atij q All-llahu ia do t mirn ia mson fen. Nj pjes e dijes sht obligim pr secilin musliman dhe muslimane, askujt nuk i lejohet q ta braktis, e nse e braktis e cenon jetn dhe fen e tij, si jan rregullat e besimit, 40

pastrtis, namazeve, zekatit, agjrimit, haxhit, andaj secili musliman e ka obligim t pyes pr kto rregulla, ti msoje dispozitat e fes, sepse shrimi i injorancs sht pyetja. Sa sht e vshtir pr njeriun t sheh njeri t thinjur, t plakur, kurse adhurimet q i ban i ban pa dije, mund q njeriu t ishte falur dyzet vite, ma shum ose ma pak, kurse n realitet t mos jet falur, sepse namazit t tij i kan munguar ruknet, ose shartet, ose vaxhibet. Mjafton kjo gjendje si argument se All-llahu ktij njeriu nuk ia ka dashtur t mirn. Njeri pa mar parasysh se far grada arrin n shkencat e ksaj bote, nse nuk i njeh rregullat e domosdoshme te fes, nuk fiton asgj. All-llahu, tebareke ve teala, pr kta njerz thot: "Edhe at q din nga jeta e ksaj bote, sht dije e cekt, por ndaj jets s prjetshme (ndaj Ahiretit) ata jan plotsisht t verbruar (t painteresuar)". (Er-Rum: 7). "Por, dijenia e tyre arrihet n botn tjetr (kur t prjetojn ka u sht premtuar). Ja, ata dyshojn pr kt (pr botn tjetr), bile jan t verbr ndaj saj". (En-Neml: 66). Ibn Kethiri, rahimehull-llah, duke e komentuar kt ajet thot: "Ata vetm dije pr kt dynja kan, si t fitojn, si t jetojn. Jan t menur dhe t aft pr t fituar nga dynjaja, pr formn e fitimeve, mirpo jan neglizhent ndaj eshtjeve t fes dhe asaj q u bn dobi n ahiret, sikur t jet mendjeleht, pa intelegjenc dhe ide". Hasan Basriu thot: "Disa njerz jan shum t aft n dynja, e vndon nj dirhem n thonj dhe e di se sa peshon, kurse nuk di t falet". Ibn Abasi, radijall-llahu anhu, thot: "Jan pr qllim mosbesimtart. Ata din ta ndrtojn dynjan, mirpo nuk e njohin fen".

Dijeni, All-llahu ju mshiroft, se mbetja e dijes fetare sht e lidhur me mbetjen e dijetarve, nse ata shkojn njerzit mbeten n devijim, shtohet injoranca, kurse kjo sht prej shenjave t kijametit. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Prej shenjave t Kijametit sht ngritja e dijes, prhapja e injorancs, konsumimi i alkoolit dhe prhapja e zinas". (Muslimi). Ngritja e dijes ndodh me vdekjen e dijetarve. Abdullah ibn Amr ibn Asi, radijall-llahu anhu, thot: kam dgjuar Pejgamberin, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, duke thn: "Allllahu nuk e mer dijen duke e nxjerur nga gjoksi i njerzve, mirpo e mer dijen duke i mar dijetart. E kur nuk le asnj dijetar, ather njerzit i marin pr kryetar injorantt, ata i pyesin, kurse kta u japin fetav pa dije, andaj devijojn vet po edhe tjert i devijojn". (Muslimi). Marja e dijes sht vdekja e dijetarve, shkuarja e njerzve t vlefshm dhe fukahave. Disa dijetar kur e kan komentuar ajetin kuranor: "A nuk shohin ata se Ne i sjellim paksimin e toks (s tyre) nga t gjitha ant e saj. All-llahu gjykon, e s'ka kush q mund t'i kundrvihet gjykimit t Tij. Ai ndrmerr mas t shpejt". (Er-Ra'd: 41). Atau, rahimehull-llah, ka thn: "Kjo domethn vdekja e dijetarve, shkuarja e njerzve t vlefshm, fukahat e toks dhe

njerzit m t mir". Kurse Ibn Abasi, radijall-llahu anhu, ka thn: "Duke vdekur dijetart fshihen gjurmt e t vrtets, shtohet injoranca dhe ngritet dija". ...duke e prfunduar kt hutbe me disa konkluza: 1- dija i ngrit njerzit; 2- dijetart e hadithit e kan rikthyer pozitn e tyre n botn islame; 3- rndsia e dijes dhe dijetarve pr muslimant bashkkohor; 4- nevoja pr mobilizim t m shum njerzve pr t msuar dijet e fes; 5- marja e iniciativave individuale pr t zvendsuar kta dijetar t mdhenj q na kan shkuar, me gjith vshtirsit q ka kjo rrug; 6- dija dhe prvoja njerzit i bn referenc dhe autoritet q i bashkon muslimant; 7- muslimant nuk mund t prparojn n munges t liderve shpirtror, q te Ehli Sunneti jan dijetart. Drgoni salavate mbi Pejgamberin, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, sepse All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "sht e vrtet se All-llahu dhe engjjt e Tij me madhrim e mshirojn Pejgamberin. O ju q keni besuar, madhrojeni pra at (duke rn salavat) dhe prshndeteni me selam". (El-Ahzab: 56). Kurse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Kush drgon mbi nj her salavate, All-llahu drgon mbi te dhjet her".
Bekir Halimi 3.12.2004

41

Mungesa e t vrtets
-IPorosia kryesore pr ju dhe pr mua sht frika nga Zoti, vetdija se Zoti na kontrollon n t gjitha veprat q i bjm ose i ljm, sepse me devotshmri arrihet miqsia (vilaje) dhe na vijn myzhdet: "Ta keni t ditur se t dashurit e All-llahut (evliat) nuk kan frik (n botn tjetr) e as kurrfar brengosje? (Ata jan ata) T cilt besuan dhe ishin t ruajtur. Atyre u jepet myzhde n jetn e Dunjas (n astin e vdekjes) dhe n jetn tjetr (pr shptim dhe xhennet). Premtimet e All-llahut nuk mund t psojn ndryshim. E, ai sht sukses i madh". (junus: 62- 64). Musliman t nderuar! Prej sprovave m t mdha nga t cilat vuajn n prgjithsi shoqrit muslimane n kt shekull sht mungesa e t vrtets ose przierja e saj me t kotn, mungesa e pushtetit t referencs s qart dhe t vrtet n publikimin e t vrtets, ndihmimit t saj para t kots dhe shfaqja e saj n formn q ia ka zbritur Allllahu Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, pa fitne ose mdyshje, pa keqinterpretime nga ndikimi i dyshimeve dhe epsheve, gj q bhet shkaku kryesor q fotografia e Islamit t prballet me dy reziqe kryesore: Nj: Reziku i prishjes s Islamit, duke iu paqartsuar vlerat dhe nocionet statike, duke u futur t vrtetave gnjeshtr, ose origjinaleve gjra t huaja. Tentohet q ky kuptim i ktill i gjrave t mbetet dominant n mesin e njerzve, kurse shpresa mbetet te disa shpirtra q t vjen koha e prshtatshme pr ta kthyer hakun n vendin e vet. Mirpo njerzit n kt koh t pritjes e kan mbushur zemrn me kt besim t prishur, se tr kjo q jan duke e br, ky largim nga Islami dhe kjo mangsi n 42 fetarizm, kjo przierje t bukurs me t shmtuarn sht vet Islami. Andaj kur t dgjohen zra prmirsuese, q i thret ata ti kthehen metods s vrtet, kapjes pr sheriatin e Tij t prhershm, ashtu si e ka zbritur All-llahu, i kritikojn pr kt hap dhe kt lvizje, i akuzojn kshilluesit me prapambeturi, ngurtsi e siprfaqsi. Kshtu supozojn thirsit e mashtrimit dhe przierjes s gjrave, kurse gjuha e gjendjes s tyre kur kshillohen nga kshilluesit thot: "E kur atyre u thuhet: "Mos e prishni rendin n tok"! Ata thon: "Ne jemi vetm prmirsues (paqtues)! Veni re, ata n t vrtet jan shkatrruesit, por nuk e kuptojn". (El-Bekare: 11- 12). Kt q e themi na e prforcon thnia e Abdullah ibn Mesudit, radijall-llahu anhu, ku mes tjerash thot: "Si do t jet halli juaj kur do t'ju kaplojn fitnet nga do an. Plaket n to i vjetri, rritet n to i vogli, njerzit e konsiderojn sunnet, e nse ajo ndryshohet, thon sht ndryshuar sunneti? I than: kur do t ndodh kjo gj, o Ebu Abdurahman? Tha: kur t shtohen lexuesit e Kur'anit, paksohen fukahat, shtohen lidert (emirat), fitohet dynjaja me pun t ahiretit". (Transmeton Abdurezaku, Ibn Ebi Shejbe, Daremiu, Shasiu, Hakimi, Ibn Hazmi, Bejhakiu, kurse shejh Albani vlerson se ky transmetim sht i vrtet). Dy: Ky mashtrim dhe przierje e gjrave shkakton te muslimant prarje dhe bhet i pamundshm bashkimi, sepse secili grup do t pretendon se ka metodn e vet t veant. Kjo do t shkakton q prkatsia islame t mer forma t ndryshme q dallojn njra nga tjetrat sikurse vijat e gjata paralele, t cilat sht e pamundshme t takohen ndonj her. Nga ky shkak jemi duke par islam verior, islam jugor, islam lindor, islam perndimor,

kurse islami sht nj fe dhe nj ngjyr, mirpo mashtrimi dhe devijimi bjn turbullira n shoqri, t cilat asnj ushtri e madhe nuk mund ti bj. Shoqria muslimane e pastr dhe e devotshme, sht ajo shoqri ku dominon ambijenti i pastr n metod, qartsia n synim, brendsia e shndosh gjat gjykimit, fetvas, edukimit, arsimimit, raporteve familijare dhe shoqrore dhe gjithprshirshmria n kapjen pr Islamin, duke mos skajsuar asnj aspekt t sherijatit t All-llahut ose hedhja e tyre n grumbullin e kaosit, negociatave dhe krcnimit. Ai q prcjell shekujt e hilafetit t drejt do t jet i bindur se n ato kohra ka munguar mashtrimi, przuerja e gjrave, manipulimi n raport me sherijatin e pastr n t gjitha sferat. Andaj ata u rritn lart, arritn mbretri t gjr n ruzullin toksor, kjo erdhi si dhunti e All-llahut mbi ta, e pastaj si rezultat i vrtetsis s tyre t brendshme, i personifikuar n realitet dhe dukje. Ata nuk kan qen pejgamber, as q kan patur sherijat q dallon nga sherijati yn, nuk kan patur Libr tjetr prpos ktij q e lexojm ne, e as sunnet tjetr prpos sunnetit t Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, mirpo besimi i tyre i thell n All-llahun dhe Pejgamberin e Tij, puna e vrtet n jetn e prditshme, marja e msimeve nga Libri i Allllahut, kur Ai i qortonte dhe kritikonte ata q mashtrimin dhe przierjen e gjrave e kishin metod jete, q t mashtrojn Zotin e tyre dhe masn e gjr nga populli i tyre: "Ata prpiqen ta mashtrojn All-llahun dhe ata q besuan, po n t vrtet ata nuk mashtrojn tjetr, pos vetvetes, por ata nuk e hetojn". (El-Bekare: 9). Libri i All-llahut sht prplot ajete q qortojn ata q kan profesion mashtrimin dhe manipulimin. All-llahu, subhanehu ve teala, ka

qortuar disa ithtar t Librit (ehli Kitab) t cilt i kan mashtruar popujt e tyre duke futur n sherijatin e tyre gjra q s'jan pjes e tyre, q t pranohen dhe prhapen n mesin e tyre, q t shfaqen n mesin e tyre si reformator dhe t mshirshm, duke thn: "E ka disa prej tyre q jan analfabet, nuk e kuptojn librin, por jetojn vetm n shpresa, duke mos qen t sigurt. sht shkatrrim pr ata q me duart e veta e shkruajn librin, e pastaj thon: "Ky sht prej All-llahut"! E pr t arritur me t nj fitim t pakt, pra sht shkatrrim i madh pr ta ka shkruan duart e tyre dhe sht shkatrrim i madh pr ta ajo ka fitojn". (El-Bekare: 78- 79). Kurse n nj ajet tjetr thot: "N t vrtet, nj grup prej tyre jan ata q pshtjellojn gjuht e tyre kur lexojn librin (pr ta deformuar kuptimin) ashtu q ju t mendoni se ajo (shprehje) sht nga libri, po ajo nuk sht nga libri (i vrtet), madje thon: "Kjo sht nga All-llahu"! Po ajo nuk sht nga Allllahu. Ata duke ditur thon gnjeshtra pr Allllahun". (Ali Imran: 78). N kt drejtim sht edhe ajeti Kur'anor: "E mos e ngatrroni t vrtetn me t pavrtetn dhe me vetdije t fshehni realitetin". (El-Bekare: 42). Kt qortim e prforcon duke thn n ajetin tjetr: "O ithtart e librit, prse, duke qen se ju e dini t vertetn e ngatrroni me gnjeshtrn dhe e fshihni realitetin?" (Ali Imran: 71). Mashtrimi, ngatrrimi i t vrtets, manipulimi, gjra t cilat e shkatrrojn nj shoqri dhe e sjellin n humner, jan cilsi t popullit t devijuar dhe popullit q All-llahu sht i mllefosur n ata. Musliman t nderuar! Mashtrimi dhe ngatrrimi i gjrave sht publikim i t kots n form t t vrtets, shndrrimi i t keqes n t mir dhe t shmtuars n t bukur. 43

sht e vrtetuar n kt vepr t rezikshme se ai q ngatrron t vrtetn me t kotn do ta gjen veten t detyruar q ta fsheh t vrtetn dhe ta sqaron t kotn, sepse po e sqaroi t vrtetn do t asgjsohej e kota, t ciln sht duke e vepruar dhe sht duke e ngatruar me t vrtetn. Kt gj e harojn shum njerz q kan t bjn me oferta t vesternizimit dhe tentime t prvjedhjes me preteks t riprtrirjes, reforms, prparimit t shoqrive dhe ngritjes s tyre n nivelin e tjerve. N kt drjetim shrbehen me t gjitha komentet e shtrembruara, dyshimet dhe keqinterpretimet e teksteve t qarta. Disa dijetar t selefit kan thn: "Nse e vrteta ngatrrohet me t kotn, ai q e vepron kt gj e ka shfaqur t kotn n formn e t vrtets dhe ka folur me shprehje q kan dy kuptime: kuptimin e vrtet dhe kuptimin e kot; dgjuesi mendon se ka synuar kuptimin e vrtet, kurse ai ka synuar kuptimin e kot". Dijeni, All-llahu ju past n kujdesin e Tij, se mashtrimi dhe manipulimi ka mjete t ndryshme, ata q e bjn kt vepr nuk i prmbahen vetm nj rruge, edhe pse ndoshta nuk jan t aft ti shfrytzojn t gjitha mjetet. Disa prej tyre prdorin komentin e gabuar, pasimin e ajeteve jo t qarta q i shrben interesve dhe pikpamjeve t tyre, ngatrrojn t vrtetn me t kotn. All-llahu i ka qortuar ata q kan kto cilsi duke thn:" E ata, q n zemrat e tyre kan anim kah e shtrembta, ata gjurmojn at q nuk sht krejt e qart pr t shkaktuar huti, e kinse krkojn komentin e tyre. Po, pos All-llahut askush nuk e di domethnien e tyre t sakt. Dijetart e pajisur me dituri thon: "Ne u kemi besuar atij (atyre q jan t paqarta), t gjitha jan nga Zoti yn"! Por kt e kuptojn vetm ata q jan t zott e mendjes". (Ali Imran: 7). 44

Robr t All-llahut! Kjo metod e rezikshme, jo vetm q i dallon epsharakt dhe njerzit me dyshime dhe dilema, por i kaplon edhe ata q i japin prparsi t mirave t ksaj bote para ahiretit me dijen, vendimin, sjelljen e tij. Ibn Kajimi, rahimehull-llah, thot: "Ai dijetar q i jep prparsi dynjas dhe e do shum domosdo do t flet mbi All-llahun pa dije n gjykimet, fetvat, lajmet dhe detyrimet e tija. Sepse vendimet e Zotit shpesh vijn n kundrshtim me pasionet e njerzve, sidomos t paris, andaj nse dijetari dhe pushtetari e dojn prijatarin dhe pasojn epshet e tyre, kt nuk mund ta arrijn prpos se me gjrat e kundrta t vrtets, sidomos nse ka edhe ndonj dilem. Ather epshi dhe dilema ngjallin paisonin, fshihet e sakta dhe humbet fytyra e t vrtets". ("El-Fevaid", fq. 100). Nse dhnia prparsi dynjas nga dijetari dhe pushtetari i sjell ata n kt grad, ka t themi pr gazetarin, mendimtarin, politikanin, ideologun, etj?! pa dyshim se te ata kjo edhe m shum ndikon. La havle ve la kuvvet il-la bil-lah. Mashtruesit dhe manipuluesit kan edhe nj metod t rezikshme. Ajo sht fshehja e t vrtets, mos shfaqja e saj para njerzve, edhe pse nuk e ngatrrojn ate me t kot, pastaj sjellin argumente dhe dyshime pr rndsin e fshehjes dhe rezikun e publikimit. I zmadhojn pasojat negative q mund t vijn si pasoj e shfaqjes s t vrtets dhe i zvoglojn dobit e dobive q vijn si pasoj e publikimit t t vrtets. Pasi q ngatrrimi i t vrtets me t kotn dhe fshehja e t vrtets jan dy gjra q ndrlidhen mes vete. Shejhul-Islam, Ibn Tejmijje, rahimehull-llah, thot: "ai q e fsheh t vrtetn ka nevoj q n vend t saj t vndon t kotn, e przien t vrtetn me t kot, andaj secili nga ithtart e Librit q e fsheh at q ka zbritur All-llahu detyrimisht do ta publikon t kotn". ("Mexhmuul-Fetava", 7/172- 173).

All-llahu, az-ze ve xhel-le, u sht krcnuar atyreve q pasojn kt metod duke thn: "Ata, t cilt fshehin argumentet dhe faktet q Ne i shpallm, e pasi q ato ua sqaruam njerzve n librin, t tillt i mallkon All-llahu, i mallkojn edhe ata q mallkojn". (El-Bekare: 159). Kurse imam Buhariu, rahimehull-llah, transmeton nga Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, se ka thn: "Po mos t ishte nj ajet n Librin e All-llahut nuk do ti tregoja askujt asgj", e pastaj e lexoi ajetin e lartshnuar. (Buhariu dhe Muslimi). Kurse Imam ahmedi sjell nj hadith t ngritur deri te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n t cilin ka thn: "Ai q pyetet pr nj eshtje t dijes dhe e fsheh ate, do t frerohet me frer t zjarit n Ditn e Kijametit". (transmeton Ahmedi, Ebu Davudi, Tirmidhiu, Ibn Maxheja, kurse Shejh Albani i vlerson si sahih). Andaj, robr t All-llahut, e kemi obligim q ti dorzohemi sherijatit t All-llahut, sepse sht sherijat i prhershm, ku nuk ka ngatrrime dhe mashtrime, vlen pr do koh dhe vend, ummeti islam nuk mund t arrij krenari pa te, kurse humbja, dshtimi dhe shkatrrimi sht i ndrlidhur me largimin e muslimanve prej tij. Musliman t nderuar! Nuk duhet t mashtrohemi me oferta t stolisura dhe mashtrime t zbukuruara pr ta skajsuar sherijatin nga jeta e njerzve, kurse qndrimi i muslimanit prball fortunave t devijimit dhe ofanzivave t mashtrimit duhet t jet, ajo me t ciln Allllahu i ka lavdruar t thelluarit n dije, t cilt para ktyre sprovave devijuese dhe mdyshjeve rreth sherijatit thon: "Ne u kemi besuar atij (atyre q jan t paqarta), t gjitha jan nga Zoti yn"! Por kt e kuptojn vetm ata q jan t zott e mendjes". (Ali Imran: 7).

- II Dijeni, All-llahu ju past n kujdesin e Tij, se disa mufesir (komentues t Kur'anit) kan disa sqarime t bukura n lidhje me ajetin Kur'anor: "E mos e ngatrroni t vrtetn me t pavrtetn dhe me vetdije t fshehni realitetin". (El-Bekare: 42). Ata thon: Devijimi i tjerve dhe mashtrimi i tyre arrihet n dy mnyra: 1- Nse tjetri i ka dgjuar argumentet e t vrtets dhe i ka pranuar ato, devijimi i tij ndodh duke i futur dyshime rreth ktyre argumenteve. 2- Nse tjetri nuk i ka dgjuar argumentet e t vrtets, devijimi i tij ndodh duke ia fshehur kto argumente dhe pengimi i tij q t arrij deri te to. Andaj fjala e All-llahut: "E mos e ngatrroni t vrtetn me t pavrtetn" e aludon mnyrn e par, kurse ajeti: "mos fshehni realitetin" e aludon mnyrn e dyt. Pa dyshim se q t dy mnyrat jan telash i madh. Mashtrimi dhe manipulimi ndodh kur t mungon dija mbi rrugn e t vrtets dhe rrugicat e t kots, si ka thn Faruku, Omer ibn Hatabi, radijall-llahu anhu: "Do t rrnohet Islami pjes pjes, kur do t rriten n Islam njerz q nuk e njohin injorancn". ("Miftahu Darus-Seadeti", 1/295). Prej ktu edhe u b e njohur fraza e tij: "Nuk mashtroj as q lejoj q dikush t m mashtroj". (po aty). Muslimani duhet t ket frik Zotin e vet, duhet ta njeh fen e tij, sepse All-llahu i ka sqaruar argumentet e Tij q t bhen t qarta metodat e kriminelve. Ather kur t shtohen bisedat e kota, ngatrrimi i gjrave, t flet njeriu i thjesht pr eshtjet e prgjithshme, kur t przien njerzit nj thnie t mir me nj t keqe, ather nuk na mbetet asgj tjetr prpos se 45

ti drejtohemi All-llahut q t na jep udhzim dhe mbrojtje nga mashtrimi dhe devijimi, sikurse na tregon Imam Muslimi n sahihun e tij se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, kur e fillonte namazin e nats, e fillonte me kt lutje: "All-llahu im, Zoti i Xhibrilit dhe Mikailit, njohs i gajbit dhe t dukshmes, Ti gjykon mes robrve Tu n gjrat q ata kan mosmarveshje, m udhzo n t vrtet me lejen Tnde n ato gjra q ata kan dallime, sepse Ti udhzon cilin do n rrugn e drejt". (Muslimi). Ibn Kajimi, rahimehull-llah, na tregon qndrimin e hoxhs s tij, Ibn Tejmijjes, rahimehull-llah, prball ktyre gjrave t rnda, duke thn: "Kam par shejhul-Islamin, rahimehull-llah, kur i vinte e rnd ndonj eshtje ose ishte e vshtir, ikte n pendim, istigfar, istiane (krkim ndihm nga All-llahu) Atij i mbshtetej, krkonte zgjidhjen e sakt nga Ai dhe hapjen e depove t Mshirs s Tij, pastaj shpejt vinte ndihma hyjnore mbi te q ta ndihmonte dhe zbritnin mbi te inspirimet hyjnore se me ciln tia fillon". ("I'lamulMuvekein", 4/131-132). Ai q ka frik All-llahun dhe dnimin e Tij duhet t kujdeset nga lejimi i t ndaluars me hile dhe mashtrime, duhet ta dij se nuk e shpton prej All-llahut mashtrimet dhe dredhit e tija n fjal ose vepra, duhet ta dij se Allllahu e posedon nj dit ku dobsohen njerzit,

rrnohen kodrat, vijn trishtimet nj pas nj, dshmojn gjymtyrt, zbardhen fytyrat e atyreve q kan kshilluar pr All-llahun, Pejgamberin dhe Librin e Tij dhe q n zemrn e tyre ka patur bamirsi, vrtetsi dhe sinqeritet pr t Lartin dhe t Lartsuarin, kurse nxihen fytyrat e atyreve q n zemr kan mashtrimin, tradhtin, rrenn, kurthet dhe hilen. Ather do t msojn mashtruesit se vetveten kan mashtruar dhe se kan luajtur me fen: "Dhe ashtu (sikurse n Mek) n do qytet kemi br kriminelt e tij pari, n mnyr q t bjn dredhi n t, por nuk mashtrojn tjetrk pos veten e tyre dhe prapseprap nuk kuptojn". (El-Enam: 123). "Ata q i sulmojn argumentet Tona, nuk mund t na fshihen. Pra, a m mir i ka punt ai q do t hidhet n zjarr, apo ai q n ditn e kijametit vjen i sigurt? E ju pra veproni si t dshironi, e ta dini se Ai sheh at q punoni". (Fusilet: 40). Drgoni salavate mbi njeriun m t t mir dhe m t pastr, Muhammed ibn Abdullahun, pronari i Havdit dhe shefatit, sepse me kt gj ju ka urdhruar All-llahu, gj me t ciln vet ia ka filluar, duke thn: "sht e vrtet se All-llahu dhe engjjt e Tij me madhrim e mshirojn Pejgamberin. O ju q keni besuar, madhrojeni pra at (duke rn salavat) dhe prshndeteni me selam". (ElAhzab: 56).
Suud Shurejm imam dhe hatib n Mesxhidul-Haram hutbe e mbajtur me dat: 21/10/1425 Prshtati: Bekir Halimi 10.12.2004

46

Tema
Nderimi i emrave t All-llahut
Muslimant e kan obligim ti respektojn emrat e All-llahut, subhanehu ve teala, ti madhrojn ato, ta msojn kuptimin e tyre t cilt tregojn madhrin e All-llahut subhanehu ve teala. Kur kemi treguar pr tevhidin e emrave dhe cilsive t All-llahut, e kemi par se All-llahu, i ka emrat e Tij t bukur dhe cilsit e Tij t larta. Ka disa emra q jan t veant vetm pr All-llahun e nuk lejohet pr njerzit t emrtohen me ato emra p.sh. ERRahman- I Gjithmshirshmi, EL-Hakem-Gjykuesi etj. Thot All-llahu, subhanehu ve teala: ''...All-llahu i ka emrat e Tij t bukur, pra, luteni At me ato emra...'' (A'raf 180). Shum musliman bjn gabime t mdha lidhur me emrat e All-llahut, subhanehu ve teala: e emrton dikush fmiun e tij me emr q sht i veant pr All-llahun, subhanehu ve teala, apo shoqria e tij e thrret me ndonj pseudonim t ktill dhe nuk ia din rrezikun q prmban ai pseudonim. Ja nj rast lidhur me kt tem q ka ndodhur n kohn e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e q sht msim pr t gjith muslimant. Transmetohet nga Ebu Shurejh- Hani' ibn Jezid, radijall-llahu anhu, se ai kur u shprngul te Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, me popullin e tij, pseudonimi i tij ishte Ebul-Hakem (babai i Gjykuesit) dhe populli i tij e thirrnin kshtu. Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e thirri dhe i tha: All-llahu sht Gjykues dhe Atij i takon gjykimi, e ti pse quhesh Ebul-Hakem? Tha: Kur populli im nuk mund t pajtohet n ndonj gj, vijn tek un. Gjykoj mes tyre dhe knaqen t dy palt. Tha Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem: Shum bukur! Si quhen fmijt e tu? Tha: Shurejh, Muslim dhe Abdullllah. Tha Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Cili prej tyre sht m i madhi? Tha: Shurejhu. Tha Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Prej tash ti je Ebu Shurejhu (babai i Shurejhut). Resulull-llahu, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ndrroi pseudonimin e ktij si nder pr emrat e All-llahut, subhanehu ve teala, si dhe pr at se pseudonimi i tij ishte emr q i prket vetm All-llahut, subhanehu ve teala; ''Gjykues''. Gjykuesi (el-HAKEM) sht ai i cili kur t gjykon nuk kthehet e kundrshtohet gjykimi i tij, e ky sht vetm All-llahu, subhanehu ve teala. Nse njeriu emrton fmiun e tij; AbdulHakem (robi i Gjykuesit), kjo lejohet, sikurse Abdurrahman, Abdull-llah etj. Lejimi i ksaj sht vetm pr shkak t parashtess ''abdu'' (robi), mirpo nuk do t thot se cilitdo emr q ti shtohet kjo fjal sht n rregull p.sh. Abdur-resul apo Abdun-nebij (robi i t Drguarit), Abdulka'be (robi i Qabes) etj., kjo nuk lejohet. Pra, nuk lejohet q fjala ''abdu'' ti shtohet fardo emrit tjetr pos emrit All-llah dhe emrave tjer t Tij. Ai q emri i atij sht n kundrshtim me normat Islame, duhet ta ndrron me ndonj prej emrave q jan n plqim me normat Islame. Pasi q ta ndrron emrin i lajmron t tjert me emrin e tij t ri Islam, ua sqaron shkakun e ndrrimit t emrit, pr kt do t shprblehet tek All-llahu, me shprblim t shtrenjt.
Omer Berisha (nga libri Msime n tevhid) 26.11.2004

47

Sistemi i emrimit n Islam

Islami vendos nj rndsi t veant identifikimit t qart t marrdhnieve familjare. Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Msoni mjaft pr prejardhjen (vijn) tuaj, pr ti ditur t afrmit nga gjaku dhe trajtoni ato n mnyr t prshtatshme. (Transmeton Tirmidhiu) Kjo do t thot se vijat (prejardhja) duhet t dihet mjaft mir pr t parandaluar martesat brenda brezave t ndaluar dhe pr ti prcaktuar obligimet e gjakut dhe ato familjare. Edhe pse sht detyr e shtetit Islam pr tu kujdesur pr qytetart e saj, prgjegjsia primare fillimisht qndron n antart e familjes. Pr kt shkak sipas ligjit Islam, marrdhniet e gjakut duhet t definohen qart dhe fardo ndrhyrje n to sht rreptsisht e ndaluar. Kjo sht e theksuar qart n sistemin e emrimit n Islam n t cilin do emr dhe sekuenc e saj prfshin nj marrdhnie specifike t gjenezs. Pr shembull, Halid ibn Abdullah ibn Zeki el-Harbi, q n koht e tashme shkruhet Halid Abdullah Zeki el-Harbi do t thot Halidi, djali i Abdullahut, djali i Zakiut, nga fisi Harb. Ky system i emrimit t njerzve sipas baballarve dhe gjyshrve sht paraqitur n pjesn m t madhe t kulturave. Madje edhe n anglisht, George djali i Johnit me koh sht br djali (son=djal) i George Johnit dhe n fund sht br George Johnson. N kohrat para Islame, arabt zakonisht ua kan ndryshuar vijn e prejardhjes djemve t tyre t fituar (adoptuar) me vijn e tyre. M von, kjo ishte ndaluar nga Allahu Fuqiplot. Ibn Omer, Allahu qoft i knaqur me t, ka thn se kur Pejgamberi, sal-lallahu alejhi 48 ve sel-lem, e liroi Zejd ibn Harithin dhe e adoptoi at, njerzit i referoheshin atij si Zejd ibn Muhammed deri sa sht shpallur ajeti, Ju thirrni (mbshtetni) ata n etrit e vrtet t tyre, kjo sht m e drejt tek Allllahu (Ahzab: 5) Kur kjo rregull u b pjes e ligjit Hyjnor, Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, u udhzua q edhe m tej t theksoj at me nj seri t paralajmrimeve. Pr shembull, n nj rast ai ka thn, Ai i cili me vetdije e atribuon prejardhjen e tij dikujt tjetr e jo babait t tij, nuk do t hyj n Xhennet. (Buhariu, Muslimi, Abu Davudi) Islami sht komplet. Ai rregullon t gjitha aspektet e jets s njeriut me qllim t vendosjes s nj sistemi shoqror n t cilin ka prkujdes pr mirqenien njerzore dhe n t cilin e drejta pr adhurimin e Zotit sht e mbrojtur. Si rrjedh e ksaj, edhe pse disa pjes pr sistemin e emrimit n Islam mund t jen m t rndsishme se disa t tjera, asnjra nuk sht aq irelevante ose e parndsishme dhe se a sht br apo jo, nuk ka ndonj rndsi. Fakti se kolonializmi evropian ka arritur t korruptoj aplikimin e sistemit t emrimit Islam sidomos n mes t muslimanve jo-arab, n asnj mnyr nuk ndryshon kt validitet. Deri n kohrat kolonialiste, sistemi i emrimit perndimor sht degjeneruar n nj grup t emrave pa domethnie, t pasuar me mbiemrin. T ndikuar nga kultura grekoromake, n t ciln grat konsideroheshin si pron e burrave, shoqrit perndimore n martse, fshin mbiemrin e saj t vajzris dhe e zvendsuan at me mbiemrin e burrit.

N sistemin e emrimit Islam, ajo mban mbiemrin e saj pasi me at tregohet vija e vrtet e saj. Mirpo, t dyja kto trende degjeneruese perndimore jan pranuar me t madhe npr tokat muslimane s bashku me grackat kulturore jo-Islame t kolonializmit evropian. Muslimant e rinj, t pavetdijshm pr sistemin e emrimit Islam, shpesh pranojn emrat arab n stil kaotik evropian. N fjal, ata me prejardhje afrikane shpesh fshijn edhe mbiemrat e tyre duke u bazuar n mendimet se ato emra jan nga koha e robris. Q do t thot, mbiemrat e paraardhsve t tyre, t cilt kan qen robr, zakonisht, kan marr mbiemrin e pronarve t tyre, dhe kshtu emri ose mbiemri i pronarit sht trashguar nga gjenerata n gjenerat. Kshtu, nj individ q ndoshta sht quajtur Clive Baron Williams, prderisa emri i babait t tij ka qen George Herbert Williams, me hyrjen n Islam, mund q emrin e tij ta ndryshoj n Fejsal Omer Mehdi. Mirpo, emri i tij, sipas sistemit t emrimit n Islam duhet t jet Fejsal George Williams, q sht, Fejsali, i biri i George Williamsit. Pjesa e emrit t babait t tij sht e domosdoshme t prcaktohet se kush jan t afrmit e tij, me qllim t ikjes nga martesat ndrfamiljare, t lirimit t t drejtave t prejardhjes dhe me qllim t plotsimit t obligimeve t prgjithshme t marrdhnieve t gjakut. Kjo bhet shum e rndsishme n perndim, kur marrdhniet para-martesore dhe jasht-martesore jan t zakonshme dhe t cilat ojn n nj gjenerat t fmijve t afrm jo-legjitim. Si rrjedh, kur disa nga kto gjysmvllezr dhe gjysm-motra hyjn n Islam me mbiemra t ndryshm, ekziston nj mundsi reale q disa nga ata pa qllim t

hyjn n martes ndrfamiljare. Praktika e muslimanve t rinj e fshierjes s mbiemrit familjar, ka krijuar nj shqetsim n mes t familjeve t tyre jo-muslimane, q shum leht do t mund t shmangeshin nse ishte miratuar sistemi i emrimit Islam. Aktualisht, muslimani i ri nuk sht nn asnj obligim pr ta ndryshuar madje edhe emrin krishter t saj ose t tij, nse nuk ka domethnie jo-Islame. Kshtu, emri i Clive, q do t thot banor i kodrs nuk duhet t ndryshohet n Dennis, lloj i emrit Dionysus q do t thot Ai i Dionysus-it (zoti grek i vers dhe fertilitetit i cili sht adhuruar me rite orgjie). sht plotsisht e pranueshme pr nj musliman, qoft i konvertuar i ri ose jo, t ndryshoj emrin e tij apo t saj. Kjo ishte praktik e Muhammedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, t ndryshoj emrat e njerzve nse ato ishin negative ose jo-Islame. Njra nga grat e Muhammedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, quheshte Berra (e virtytshme) dhe ai ia ndryshoi n Zejneb. (Transmetojn Buhariu dhe Muslimi) Allahu, xhel-leshanuhu, n Kuran ka thn: Mos lavdroni veten, se Ai e di kush sht m i ruajtur (Nexhm: 32) Ibn Omeri, Allahu qoft i knaqur me t, ka treguar se babai i tij, Omeri, kishte nj vajz me emrin Asije (mosbindse) t cils Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ia kishte ndryshuar ate n Xhemile (e bukur). (Transmeton Muslimi) Xhabir ibn Abdullah, Allahu qoft i knaqur me t, ka treguar se Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i ka ndaluar emrat si Jalaa (i/e ngritur), Bareqe (i/e bekuar), Efleh (e/i suksesshm), Jesaar (i/e pasur) dhe Naafi (e/i dobishm). (Transmeton Muslimi) Megjithat, i Drguari i Allahut, sal-lallahu 49

alejhi ve sel-lem, asnjher nuk i ka ndryshuar emrat e t parve (baballarve) t njerzve, pa marr para sysh se sa joIslame kan qen ato. Pr shembull, kur Abdush-Shams ibn Sahr pranoi Islamin, Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e refuzoi emrin e tij, Abdush-Shams (rob i diellit), dhe e emroi at Abdur-Rahman ibn Sahr (Ibn Haxher el-Esqalani). Emri i babait t tij, Sahr (gur), mbet i paprekur. Njjt, emri i Ebu Seleme-s ishte ndryshuar n Abdullah ibn Abdul-Asad, duke e ln emrin e babait t tij Abdul-Asad (rob i luanit) t pandryshuar. (Ibn Xhevzi) Kshtu, mund t prfundohet se fshirja e mbiemrit t nj personi sht kundr shkrimit dhe fryms s ligjit Islam. Emri dhe mbiemri i babait duhet t mbahet, dhe nse babai nuk dihet, ather pas emrit t dhn ose t zgjedhur t muslimanit, duhet t pasoj emri dhe mbiemri i nns. Por, duhet t theksohet se ekzistojn tituj t tjer dhe emra prshkrues q mund t shtohen ose para ose prapa emrit aktual t personit. Sipas sistemit t emrimit Islam, emrat prefikse (nofkat) prbhen nga Ebu (babai i) n rastin e meshkujve dhe Umm (nna e) n rastin e femrave, q pasohet me emrin e fmijs m t madh t personit, ose djalit t tij ose fmijs s dshiruar. Disa njerz jan br aq mir t njohur pr nga nofkat e tyre sa q emrat e tyre gati jan harruar. Pr shembull, ndrmjet Sahabve (shoqruesve t Muhammedit, alejhisselam) Ebu Bekr (Abdullah ibn Othman), Ebu Hurejre (Abdur Rahman ibn Sahr), and Ebu Lejla (Bilal el-Ensari). Kujdes poashtu duhet t ket gjat emrimit t vajzave, pasi q praktika e emrimit t vajzave me dy ose tre emra para mbiemrit, sht praktik perndimore q 50

nuk sht n prputhje me sistemin e emrimit Islam. Pr shembull, nj vajz me emrin Esmaa Xhemile Zejneb Abdullah emri i babait t s cils sht Zejd Abdullah, n t vrtet duhet t quhet Esma Zejd Abdullah, q do t thot, Esma vajza e Zejd Abdullahut. Kjo praktik sht pr shkak t faktit se emri i dhn i mashkullit ose femrs, sipas sistemit t emrimit Islam, duhet t pasohet vetm nga emri i nns s tij ose saj, nse babai nuk dihet, ose se fmija sht jolegjitim dhe se prindrit nuk ishin martuar. Kshtu, emri Esma Xhemile Zejneb Abdullah n sistemin e emrimit Islam do t thot Esma sht vajza jo-legjitime e Xhemiles dhe se nna e saj Xhemiles poashtu sht vajz jo-legjitime e Zejneb-it, vajzs s Abdullahut. Emrat e ndaluar n Islam Ekzistojn emra q jan n kundrshtim me Sheriatin (Ligjin Islam) ose kan domethnie q jan t paparanueshme pr njerzit me intelekt t shndosh dhe me shpirt t pastr. Ktyre emrave duhet tiu shmangemi, pasi q dhnia e emrave t till fmijve do t ishte krim kundr Dinit dhe sjelljeve t tyre, pr shkak se ato do t rriten t lidhur me emrat e tyre dhe me domethniet q ato i kan. Emrat e ndaluar ndahen n dy kategori: emrat t cilat jan t ndaluara n Sheriat dhe emrat q jan t refuzuar ose pr shkak t Sheriatit ose pr shkak t sjelljeve dhe shijes s mir. Emrat e ndaluar: 1. Emrat q tregojn shrbim dikujt tjetr prve Allahut, xhel-le shanuhu, si sht: 'Abdun-Nebi (rob i Pejgamberit), 'AbdurResul (rob i t Drguarit) dhe fardo emri tjetr i ngjashm me kto. Domethnie t njjt kan emrat 'Gulamun-Nebi' dhe Gulamur-Resul'.

2. Prdorimi i emrave q jan emrat t caktuar t Allahut, xhel-le shanuhu, si: alAhad (Nj dhe i Vetmi, Unik n Zotimin e tij, emrat dhe atributet, dhe e Drejta e tij pr adhurim. Nj, q do t thot pa shok, pa ndihms, pa rival dhe pa ndonj gj t ngjashme me T), er-Rahman (M i Mshirshmi) dhe el-Halik (Krijuesi). 3. Nga emrat e ndaluar pr djemt dhe vajzat tona sidomos ato t jo-muslimanve, si: George, David, Michael, Joseph, Diana, Jaclyn, etj., pasi q prdorimi i ktyre emrave shkakton hert apo von dashuri ndaj tyre ose ndjenja t afrsis me to dhe imitimi i tyre n sjelljet dhe zakonet e tyre, q ne muslimant jemi t ndaluar t imitojm jo-muslimant dhe t kemi dashuri ndaj tyre si dhe lidhje shoqrore (miqsore) 4. Nga emrat prej t cilave duhet t largohemi jan emrat e tiranve dhe despotve si: Fir'aun (Faraoni), Karun, Ebu Xhehl dhe t ngjashmit e tyre, poashtu edhe emrat e udhheqsve t kufrit dhe kryesuesve t ateizmit si sht Marks, Lenin dhe kshtu me rradh, pasi prdorimi i ktyre emrave do t thot se nj person ka qen i knaqur me veprimet e tyre, dhe do t thoshte imitim t tyre, dhe dashuri ndaj sistemeve t tyre t mendimit dhe e gjith kjo sht e ndaluar. Emrat q jan t refuzuar n Islam ose t refuzuar pr shkak t sjelljeve dhe shijes s mir: 1. Dhnia e emrave q kan pr qllim t tregojn shrbim Allahut por q nuk dihet se jan nga emrat e prsosur t Allahut, xhel-le shanuhu si 'Abdul-Mevxhud, Abdul-Maksud dhe 'Abdus-Settar. Kjo pr shkak se asgj nuk mund t pohohet si nj nga emrat e Allahut, xhel-le shanuhu, pa ndonj tekst autentik, dhe kto emra nuk plotsojn kt kriter sepse ato jan atribute dhe informata,

dhe kshtu duhet t druajm se n kt mnyr ne mund ti japim Allahut, xhel-le shanuhu, emra q as Ai e as i Drguari i Tij, alejhis-selam, nuk i kan prdor pr T. 2. Nga kto emra jan emrat q mbajn domethnie t pesimizmit, ose karakteristika t fajit, q nuk do t plqehen ose shkaktojn averzion ose madje edhe poseduesin e atij emri t ndjehet i degraduar, i nnmuar dhe n kt mnyr do t vriste personalitetin e tij si Harb (luft), Himar (gomar), dhe Kelb (qen) dhe t ngjashmit m to, q zakonisht prdoren si emra nga njerzit e shkretirs ose fshatrave. 3. Pr shkak t sjelljes s mir duhet t shmangemi nga emrat q jan sugjerues ose ofendojn kuptimin e turpit t nj personi si: Hujam (i dashuruari), Nahid (vajza e re me gjinj t mdhenj)!, Visal (union seksual), Gada (grua e re delikate), Fatin (joshse), Fitne (tunduese), Shadije (kngtare) dhe emra me domethnie t ngjashme. Pra, etrit dhe nnat duhet t jen t vetdijshm pr dhnien e ktyre emrave fmijve t tyre pasi q ato jan emra q kryesisht mbahen nga aktoret e shashtisura filmike dhe valltaret, dhe se prdorimi i ktyre emrave mund t jet rrezik pr personalitetin e fmis dhe shoqris pasi q ai do t rritet si i ngjitur pr ta s bashku me domethnien q e kan dhe pr personat famkqinj q i mbajn ato emra. Ather, kjo mund ti oj ata t imitojn ata njerz dhe t pasojn rrugn e tyre, ngadal duke e humbur personalitetin e tyre Islam, Allahut, xhel-le shanuhu, i kthehemi pr ndihm. 4. Poashtu nuk sht mir t jepen emra q prmbajn deklarata t virtyteve t personit, si: Berra (i virtytshm) dhe emrat e ngjashm pr shkak t ksaj domethnie Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e ndryshoi emrin e njrs nga grave t tij nga Berra n Zejneb. 51

5. Emrat e melekve, sidomos nse ato prdoren pr femrat si sht Melik pasi nga kjo duhet t druhet se prfshin imitim t paganve q engjujve u jepnin emra femrore. Por, sa i prket prdorimit t atyre emrave (emrat e melaqeve sh.r.) pr meshkujt ather kjo nuk plqehet (mekruh) nga Imam Malik-u, por lejohet nga nj grup i dijetarve, pasi hadithi q e ndalon kt gj nuk sht autentik. 6. Njjt nuk plqehet t bhet emrimi me emra t sureve t Kuranit si sht: Taha, Jasin dhe emrat e sureve tjera. Kjo sht thnie e Imam Malik-ut. Ibn Kajjim poashtu ka thn: Thnia pr njerzit e zakonshm se Jasin dhe Taha jan nga emrat e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, nuk sht e drejt, nuk ekziston ndonj hadith autentik rreth ksaj 7. Nuk plqehet t jepen emra si 'Jesaar' (i lehtsuar), 'Rebah' (prfitim), 'Naxhi' (i suksesshm), 'Efleh' (i prparuar), 'Ja'la' (i ngritur)' dhe Bereqe' (i bekuar) pasi q Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e ka ndaluar kt me thnien e tij: Mos e quani djalin tuaj Jesaar, as Rebah, as Naxhi, as Eflah, pasi do t thoni: A sht ai atje? Kshtu do t thuhet: Jo. Vrtet ato jan katr, pra mos m atribuoni m shum. (Transmetojn Muslim, Ebu Davud dhe Et-Tirmidhi).

Ndalesa pr Ja'la dhe Bereqe paraqitet n nj hadith tjetr t transmetuar nga Muslimi. Ndryshimi i emrave t ndaluar Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i ka dashur emrat q kan qen t mir pr tu shqiptuar dhe kan pasur domethnie t mir, ndrsa i ka urrejtur emrat e tjer, i ka ndaluar dhe i ka ndryshuar. Nga emrat q Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i ka ndryshuar jan: - 'Aasije (mosbindse) kt emr ai e ka ndryshuar n Xhemile (e bukur dhe e mir) (Trasmetojn Muslimi dhe Ebu Davudi) - Hazn (i ashpr) n Sahl (i but). (Transmetojn Buhari dhe Ebu Davudi) - Berra (grua e virtytshme) n Zejneb (Transmeton Muslimi) - Es-Surm (ndarje/i ndar) n Sa'eed (i gzuar, i lumtur) (Transmeton Buhari) - Esrem (i prer) n Zur'aa (far e mbjellur) (Transmeton Ebu Davudi) - Xheth-thame (joaktiv/e) n Husane (i/e mir dhe i/e bukur) (Transmeton Hakimi) - Shihab (Zjarr) n Hisham (Transmeton Buhari) - Harb (Luft) n Silm (paqe) (Transmeton Ebu Davudi) - Benuz-Zina (djem t paligjshm) n BenuRishde (djem t martess ligjore) (Transmetuar nga Ebu Davudi).

Dr. Bilal Philips Marr nga: IslamWeb Solli n shqip: Xh.A. Redaktuar nga: R.R. (Albislam.Com) [I prpiluar nga "Manners of Welcoming the New Born Child in Islam" (Mnyrat e mirpritjes s fmijs s posalindur n Islam), nga Jusuf ibn 'Abdullah El-'Arifii] 3.12.2004

52

Gruaja dhe familja

Kremtimi i martesave n xhami
Kremtimi i martesave n xhami sht nj praktik e prditshme. Njerzit e Meks dhe Xhides, pr shembull, dshirojn ti kremtojn martesat e tyre n Mesxhidin Haram, prderisa xhamia sht afr tyre. Kjo i ka br shum njerz q t shqetsohen me ndjekjen e sunnetit pr t pyetur nse kjo praktik sht e sanksionuar nga sunneti. S pari ne duhet t konsiderojm faktin e hadithit. Nj hadith i cili sht i transmetuar nga Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i cili ka thn: Lajmroni martesn, kremtojeni n xhamija dhe bieni tamburev me rastin e saj. [Sunen et-Tirmidhi (1089) dhe Sunen el-Bejhaki (7/290-15065)] Megjithat, hadithi ka nj zinxhir t dobt transmetimi prderisa prmban transmetuesin Isa ibn Mejmun, i cili transmeton nga Kasim bin Muhammed nga Aisheja nga Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. El-Bejhaki ka thn: Isa ibn Mejmun sht nj transmetues i dobt. El-Tirmidhiu ka thn: Isa ibn Mejmun el-Ansari sht i konsideruar i dobt n hadith. Edh-Dhehebi na informon q el-Buhari ka thn: Isa ibn Mejmun i cili transmeton hadithin kremtojeni martesn... sht nj tranmetues i dobt i cili nuk llogaritet. [Mizan el-tidal (3/326] Edh-Dhehebi gjithashtu na informon q Abdur-Rahman bin Mehdi ka thn: Un u prballa me t (Isa ibn Mejmun) rreth tij dhe i thash: far jan kto hadithe q transmeton nga Kasimi, nga Aisheja? Ai sht prgjigjur: Un nuk do ti prsris m. [Mizan el-Itidal (3?325)] Albani e deklaron hadithin si t dobt, n t dy; n Irva el-Galil (nr.1993) dhe n Silsiletul el-ehadith ed-Daife (nr.978). Un nuk jam n dijeni pr asnj hadith t sakt ku Pejgamberi ose e ka urdhruar ose e ka ndalur kremtimin e martesave n xhami. Un nuk kam has asnj lloj t ngjajshm ose n lidhje me kt. Shejh Uthejmini e konfirmon kt n komentimin e tij mbi veprn ligjore Hanbelite Zad el-Mustegni, ku ai komenton mbi kt shtje nse sht e preferueshme pr t kremtuar martesat n ditn e premte (xhuma) duke thn: Ibn Kajjimi e prmend q sht pranueshme q martesa t kremtohet n xhami ashtu si dhe ditn e premte pr shkak t nderit t kohs dhe vendit. Megjithat, kjo sht e diskutueshme n dy llogari, prderisa t ket dika n sunnet q e mbshtet at. Nse ka ather, mir. Megjithat, un nuk di pr asgj n sunnet q e mbshtet at. [Esh-Sherh el-Mumti (5/132)] Prsa i prket praktiks s Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ne kemi far sht e transmetuar n hadithin e mposhtm rreth nj gruaje e cila iu afrua t drguarit t Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe i ofroj veten e saj atij pr martes: Ajo tha: O i drguar i Allahut, un kam ardhur tek ti t t besoj veten time. 53

Nj person nga mesi i sahabeve t tij u ngrit n kmb dhe tha: O i drguar i Allahut martoje at me mua nse nuk ke nevoj pr t. Ai Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: A ke ndonj gj me vete (pr tia dhn asaj n mehr)? Ai tha: Jo, O i drguar i Allahut, Vallahi un nuk kam asgj. Athere i Drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i ka thn: Shko tek njerzit e tu (familja) dhe shiko nse t gjejn ndonj gj. Ai u kthye dhe i tha: Un nuk kam asgj. I Drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, tha: Shiko, madje edhe pr nj unaz hekuri. Ai i tha atij: A di ndonj pjes prej Kuranit? Ai i tha: Un e di kt dhe at kapitull (dhe ai i numroj ato). Athere i drguari i Allahut i tha: Shko, se po ta jap at n martes pr pjesn e Kuranit q ti di. [Sahih el-Buhari (5149) dhe Sahih Muslim (1425)] Ibn Haxher el-Eskalani n komentimin e tij t ktij hadithi, na informon ne q n nj transmetim t ktij hadithi nga Sufjan ethThevri, sht e prmendur q kjo ndodhi ka ndodhur n xhami. [Feth el-Bari (9/113) Ktu ne kemi nj situat ku i drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, kremtoi nj martes n nj xhami, megjithse duhet pranuar, se duket q vendi ishte m tepr i rastsishm sesa br m qllim. S dyti, kur ne i kthejm vmendjen ton opinioneve t juristve, ne shohim q juristt e t katr shkollave kan rn dakord q sht sunnet pr ta kremtuar martesn n xhami. Ibn Tejmijje thot: sht e preferueshme pr t br kontratn e martess n xhami. [Mexhmu el-Fatava (32/18)] Ibn Kasimi shkruan: sht sunnet pr t kremtuar at n xhami. Kjo sht far Ibn 54

Kajimi ka thn dhe ai sht i besueshm, dijetar besnik i cili nuk deklaron dika t jet Sunnet prve se kur ka baza legjitime pr t vepruar kshtu. [Hashije el-Ravd elMurbi (6/243)] S fundi ne kemi nevoj t konsiderojm q arsyeja pr brjen e kontrats martesore n xhami sht pr t krkuar bekimet e t vepruarit kshtu n at vend. El-Mubarekfuri, n komentimin e ktij hadithi tek Sunen ettirmidhi e diskuton hadithin : Lajmrojeni martesn, kremtojeni n xhamija dhe bieni tamburinve m rastin e saj dhe ka thn: Prsa i prket dshmis kremtojeni n xhamija kjo sht ose pr shkak t kryerjes s martess me lehtsi pr ta br publike ose pr prfituar bekimet e vendit. [Tuhfat el-ehvedhi (4/210)] Pjesa e bekimeve n el-Mesxhid el-Haram n Mek sht shum m e madhe. Allahu thot: Pa t meta sht Lartmadhria e Atij q robin e Vet e kaloi n nj pjes t nats prej Mesxhidi Haramit (prej Qabes) gjer n Mesxhidi Aksa (Bejti Mukaddes), rrethinn e t cils Ne e kemi bekuar. [el-Isra : 1] Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn rreth Meks: Me t vrtet, sht m e mira e toks s Allahut dhe m e dashura e toks s Allahut pr Allahun. [Musned Ahmed (4/305) dhe Mustedrek el-Hakim (3/7) me nj zinxhir transmetimi t sakt] far mbetet tani, megjithat, sht pyetja sesi ne jemi t supozuar ta kuptojm bekimin e ktyre vendeve. Urve tranmseton nga Aisheja q ajo ka thn: I drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, m martoi mua n muajin e Shevalit dhe e kremtoj martesn n muajin e Shevalit. Kshtu athere, cila nga grat e pejgamberit ishte m e favorizuar nga ai sesa un? Urve athere komentoi q Aishe preferonte q grat e nivelit t saj t kremtonin martesat e

tyre n muajin e Shevalit. [Sahih Muslim 1423] Ky hadith na ofron ne me dy gjra. S pari sht ajo q hedh posht superstcionet q urrenin t kremtonin martesn n muajin e Shevalit q ekzistonte midis Arabve para islamit. M e rndsishme pr at q ne po diskutojm sht q ky hadith tregon lejueshmrin e ndjekjes s vepr s vetme t Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, edhe madje kur nuk ka asnj fakt q i rrethon rrethanet e veprs n mnyr t veant ose edhe nse jan vetm koiidenc. Nse Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, t kishte patur qllim muajin e Shevalit si koh pr martesn dhe pr kremtimin e saj, ai me doemos do ta kishte shprehur kt n terma t qart prderisa fjalt e tij na sjellin nj tregim m vendimtar t t tilla gjrave sesa veprat e tij. Fakti i vetm q Pejgamberi, sal-lallahu

alejhi ve sel-lem, kremtoj nj martes n xhami na pengon ne pr t ndrtuar preferencn e nj personi pr ta br at si bidat, prderisa dhnia e preferencs nj vendi (xhamis) nuk sht ndryshe nga ajo far Aishe bri duke i dhn preferenc nj kohe (muajit t Shevalit). Shkurtimisht, ne themi q sht e lejueshme pr nj person pr ti dhn preferenc xhamis si vend pr t kremtuar martesn. T vepruarit kshtu nuk sht nj bidat apo nj akt i pabaz. Megjithat, nuk ka asnj fakt pr t thn q n ligjin islam merr gjykimin e t qnurit dika e preferuar ose q sht sunnet pr t kremtuar martesn n xhami. N t njjtn koh, ne nuk i sanksionojm ata t cilt e shikojn at si dika t preferueshme nga ana islame, duke pas n konsiderat faktin q ky sht opinioni i shum dijetarve t mdhenj.

Hani el-Xhubejr (gjykats n Gjykatn e Meks, Arabia Saudite) Prktheu: Ammar Ardit Kraja 26.11.2004

55

Disa gra dijetare

Nse ne do t shikonim n veprat e biografive t shkruara nga dijetart, si enciklopedia e Dhehebiut; Sijer Alam en-Nubela, ne do t gjejm biografit e shum grave t prmendura pr do koh t historis islame. Ne do ti prmendim vetm pak nga dijetaret e ndershme nga kohra t ndryshme: Muadhe el-Adevijje (83 h). Nj nga dijetaret dhe transmetueset e besueshme nga gjenerata e tabiinve. Ajo ka transmetuar nga Ali ibn Ebu Talib, Aisha dhe Hisham ibn Amiri. Amra bint er-Rahman ibn Sad el-Ensarije (98 h). Ajo ishte nj tabiine dhe nj talebe e Aishes. Ajo gjithashtu ka msuar nga sahabet, Umm Selemme dhe Rafi bin Hadixhe. Ajo ishte nj nga juristt m t rndsishm t Medines nga gjenerata e tabiinve. Hafsa bint Sirin el-Ensarije (100 h). Ajo ishte nj talebe e Ummi Atije-s, Enes bin Malik dhe sahabve t tjer. Ajo ishte nj nga juristt nga gjenerata e tabiinve. Katade ishte nj nga studentt e saj. Ame el-Vahid bint el-Mehamili (377 h). Ajo ishte nj juriste e dalluar e medhhebit shafii dhe nj mufti n Bagdad. Qerime bint Ahmed el-Marvezijje (463 h). Ajo ishte nj nga transmetueset m t rndsihme t Sahih el-Buharit dhe ka patur shum student t sukseshm, duke prfshir ktu edhe Hatib el-Bagdadi-n. Zejneb bint Abd r-rahman bin Hasan bin Ahmed bin Sehl el-Xhurxhanijje (615 h). Ajo ishte nj dijetare nga Horasani. Ajo ishte nj studente e dijetarit t famshm t gjuhs elZemahsheri, nga i cili ajo mori ixhazet (nj diplom akademike). Jasemin bint Selim el-Harimije (634). Ajo ishte nj dijetare e hadithit. Ibn Bulbna ishte nj nga studentt e saj m t sukseshm. Zejneb bint Mekki bin Ali bin Kemil elHarranije (688 h). Ajo ishte nj dijetare e famshme nga Damaski dhe nj msuese e Ibn Tejmijjes, dijetarit t hadithit el-Mizi (autorit t Tehdhib el-Kemal) dhe shum t tjerve. Zejneb bint Umar bin Kindi bin Said elDimashkijje (699 h). Ajo ishte gjithashtu nj nga msuesit e dijetarit t famshm t hadithit el-Mizzit. Hatixhe bint Abd ur-Rahman el-Makdisijje (701 h). Ajo ishte nj dijetare dhe shkrimtare, nj studente e Ibn ez-Zabidit dhe t tjerve. Ajo ishte gjithashtu nj nga msuesit e dijetarve t hadithit, el-Mizi-t. Zejneb bint Sulejman bin Ibrahim bin Rahme el-Esardi (705 h). Ajo ishte nj nga msuesit e es-Subkit dhe edh-Dhehebiut. Ajo e ka dgjuar sahihun nga Ibn ez-Zebidi. Fatime bint Ibrahim el-Badi (711 h). Ajo ishte gjithashtu nj studente e Ibn Zebidit dhe nj msuese e es-Subkit dhe shum t tjerve. Fatime bint Abbas bin Abu el-feth el-Hanbelijje (714). Ajo ishte nj juriste hanbelite dhe mufti, s pari n Damask pastaj n Kairo.
Abd el-Vehab et-Turejri Prgjegjs i sekcionit t fetvave tek IslamToday.net Prktheu: Ammar Ardit Kraja 3.12.2004

56

Dijetart dhe mendimtart

Imam Hisham ed Destuvai
Njri prej imamve i periudhs m t dalluar i lmive fetare. Autoriteti i pamohueshm dhe Hafidhi q kishte tubuar nj numr t madh t haditheve. N autoritetin e tij jan mbshtetur shum autor gjat prpilimit t librave t tyre. Quhet Ebu Bekr Hisham ibn ebi Abdil-lah Senber El Basri Er Rebij. Ka qen i njohur me nofkn Ed Destuvai sepse ka br tregti me stofe q jan sjellur prej vendin Destuva n afrsi t qytetit Ahfaz n Iran. Nuk ka informata precize pr datlindjen e tij por dihet se sht lindur n vitin 75 H. Prfitoi prej shum msues nga mesi i t cilve do ti prmendim: Jahja ibn Ebi Kethir, Katade, El kasim ibn Ebi Bezze, Hammad el Fekih, Ibn Ebi nexhih, Ejjub Es Sihtijani, Asim ibn Behdele etj. Nga dija e tij e gjr prfituan shum dijetar q me plot drejt konsiderohen imam t kohs s tyre. me prmendje do ti veojm: Shube, Ibn El Mubarek, Jezid ibn Zurej, Ibn Ulejje, Abdur Rahman ibn Mehdi, Jezid ibn Harun, Ebu Nuajm, Ebu Seleme Et Tebudheki dhe shum tjer. Shube thoshte: Me t vrtet e krkonte hadithin pr hir t All-llahut. Ibn Mein: Kur Jahja El Kattan dgjonte ndonj hadith prej Hishamit nuk u brengoste q t mos e dgjon prej tjerve. Ebu Davud Et Tajalisi thoshte: Hishami ishte prijesi i besimdrejtve n hadith. Kur Imam Ahmedin e pyetn pr Hishamin tha: Mos pyet pr t, nuk di pr ndonj transmetues m besnik se ai. Ebu Nuajmi kshtu e prshkruante: Prej tyre (evlijat) sht edhe i sinqerti n rujtjen e haditheve, i rrjedhshmi n transmetimin e tyre, prmendja e All-llahut ishte shoqruesi i tij kurse frika prej dnimit t tij ishte aleati i tij. Quhet Hisham ibn Ebi Abdil-lah Ed Destuvai. Dhehebi: Hafidhi, autoriteti, Imam i sinqert Ibn Fejadi: Nga t qajturit e shumt iu prishn syt dhe shum pak shihte. Thoshte: Po habitem me t qeshurin e dijetarit. Pse nuk po thot: Ah sikur t shptojm nga sprova me dijen q na sht dhn, ajo sht argument n favor tonin ose kundr neve. Djali i tij Muadh ibn Hisham thot: Jeta e babs tim n kt bot zgjati shtatdhjet e tet vjet. Ndrroi jet n vitin 153 H. All-llahu e mshiroft me mshirn e tij t gjr. Amin
Talha Kurtishi, 3.12.2004

57

Ibn Ebi Dhib

Shejhul Islam Ibn Ebi Dhib sht njri prej dijetarve t rrall q meritoi emrtimin m kt titull m t lart n kierarkin e dijetarve islam. Imam i periudhs m t dalluar t historis islame, periudhen e tre gjeneratave t bekuara t cilve u referohemi me termin Es Selef Es Salih (paraardhsit e mir). Quhet Ebul Harith, Muhammed ibn Abdur Rahman ibn El Mugire ibn El Harith ibn Hisham ibn Shu'be El Kureshi El Amiri El Medini... I lindur n vitin 80 H pati fatin t mson nga dijetart e mdhenj t gjenerats s tabi'inve q trashguan dijn e shokve t Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Msues t tij ishin Ikrime, Seid El Mekburij, Nafiu, Muhammed ibn El Munkedir, Shube dhe shum tjer. Fjalt e dijetarve pr t: Ahmed ibn Hanbeli thoshte: E prgjasonin me (imamin e tabiinve) Seid ibn El Musejjeb. El Vakidiu thot: Ishte njeriu m i mir dhe m modest Jahja ibn Mein: Ibn Ebi Dhibi ka qen Thikka (i besueshm n transmetimet e tij). Ibn Hibbani: Ishte njri prej fukahat eMedins, i dalluari me adhurim Dhehebi: Ishte besnik dhe i pranuar tek njerzit, njri prej bartsve t dijs, i respektuari gjuha e t clit fliste t vrtetn Kjo fam t ciln e arriti u b shkak q vazhdimisht t vizitohet nga krkuesit e dijs q prej tij msonin hadithet e t Drguarit dhe fikhun (jurisprudencn islame). Prej nxnsve t tij do ti prmendim: Ibn El Mubareku, Jahja El Kattan, Sufjan Eth Theuri, Adem ibn Ebi Ijas, Veki ibn Xherrah, Ali ibn Xhad, El Velid ibn Muslim, Abdullah ibn Vehb dhe shum tjer 58 El Vakidiu kshtu e prshkruante ate: Falej tr natn, ishte n ibadet t vazhdueshm Agjronte agjrimin e Davudit, alejhi selam. Ebul Ajna rrfen: Kur halifeja El Mehdi vizitoi xhamin e t Drguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, t gjith u uan n kmb prpos Ibn Ebi Dhibit. I than ky sht prijsi i besimtarve ngritu n kmb. Tha: Un i ngrihem n kmb vetm Zotit t botrave. Mehdiu tha: Lre sepse gjith qimet e trupit mu uan prpjet nga frika, ma kujtoi ajetin: A nuk e din t tillt se kan pr t'u ringjallur? N nj dit t madhe. N ditn kur njerzit ngrihen (prej varrezave) pr t dal para Zotit t botve. (El Mutaffifin, 4-6) Ai gjithashtu rrfen dialogun mes tij dhe halifs El Mensur: Ibn Ebi Dhibi tha: sht uri e madhe, pse nuk u ndan t varfurve nga plakat e lufts? El Mensuri tha: Pr t kan nevoj ushtart n front. Po t mos ishin ushtart armiku do t vinte n shtpin tnde (Medine). Ibn ebi Dhibi tha: N kohn e Omerit, radijall-llahu anhu, kishte mjaft edhe pr ushtart edhe pr nevojtart. Kur El Mensuri i dgjoi kto fjal e uli kokn dhe tha: Ky sht m i miri prej banorve t Hixhazit. Nga kto fjal kuptojm se ai asnjher nuk trembej q t thot t vrtetn n pranin e sundimtarve. Pr veprimtarin e tij t shkruar Dhehebiu thot se ka shkruar nj libr t madh n t cilin ka tubuar hadithe. Kt libr ne sot nuk e kemi por emri i tij sht i shnuar n gati do libr t hadithit dhe fikhut. Vdiq n vitin 158 H n qytetin e Kufs. Allllahu e mshiroft me mshirn e tij t gjr. Amin. (Burimet: Tehdhibut Tehdhib, Sijer Alam En Nubela)
Talha Kurtishi, 10.12.2004

Pyetje dhe prgjigje

Tema: Vizita e farefisit Numri: 1187 Data: 13.12.2004

Pyetje: babai im ka ndru jet kur un isha 6 vjear, nna ime me mua dhe motrn time sht przn - fjal ma me vend - nga shtpia e babait elhamdulilah prej Allahut q m mshiroi dhe m udhezoi e m largoi nga rruga e xhahilijetit, tani familja ime nga ana e babait ka filluar t interesohet pr mua une e di se lidhja farefisnore sht ngusht e lidhur pr Arshi por nuk di si t veproj kur une nuk kam fare ndjenja pr ta dhe ftesave t tyre nuk i prgjigjem fare ose negativisht... para sa kohe kan pasur syneti dhe m kan ftuar por disi m dukej si t shkoj te nje familje e huaj q as nuk i njoh bile... Prgjigje: All-llahu ta shtoft kujdesin pr njohjen dhe zbatimin e fes... Kjo q ke parashtruar kt pyetje, pa dyshim tregon pr brengn q ke si musliman, edhe mendoj se kjo sht nj gj shum e dobishme dhe pozitive n jetn tnde si musliman... Sa i prket shtjes q e ke parashtruar tek ne, pa dyshim se vazhdimi i lidhjeve farefisnore sht obligim fetar, sidomos kur ata jan sjellur keq me ty, sepse kjo sht prkujdesi pr lidhjet farefisnore, si ka treguar Pejgamberi, alejhis-selam: "Nuk prkujdeset pr farefisin, ai q ua kthen vizitn, por ai q kur ata nuk e vizitojn ky i viziton ata". Duke potencuar n ndejat me ta se kt e bj vetm sepse kshtu m mson islami, e jo pr ndonje gj tjetr, q t bhet kjo vizit edhe shkak pr udhzimin e tyre... All-llahu t dhasht sabr pr t glltit ato t kqija q ti kan br, edhe tua kthesh t keqen me t mir, sepse keshtu na mson Kurani: "Nuk sht e barabart e mira dhe e keqja. Andaj, (t keqen) ktheje n mnyrn m t mir, se ather ai, me t cilin kishit njfar armiqsie, do t bhet mik i afrt. Mirpo kt nuk mund ta arrij kush, pos atyre q jan t durueshm, dhe nuk mund ta arrij kush, pos atyre q kan virtyt t lart. E nse ty t ngacmon ndonj ngacmim prej djallit, ti krko mbrojtje prej All-llahut, se vrtet Ai sht dgjuesi, i dijshmi!". (Fusilet: 34-36). Shko vizitoi, keshilloi dhe kujdesu pr ta aq sa ke mundsi, se kjo sht ibadet... All-llahu e di m s miri...
Bekir Halimi, 13.12.2004

59

Albani
Mezhebi i ehli hadithit
Mezhebi i ehli hadithit sht mezhebi i katr imamave t fikhut t cilt than: kur t jet i vrtett hadithi, ai sht mezhebi im. Thot Imam Shafiu kur ju drejtua nxnsit t tij Imam Ahmed ibn Hanbelit, dhe i tha atij: O Ahmed kur t arrij hadithi sahih (i vrtet), m njohto pr t, ju jeni m t ditur pr t se un. Pa marr parasysh se ky hadith a vjen prej Shami, Egjypti apo Hixhazi ne shohim Imam Shafiun duke i thn nxnsit ti je m i ditur pr hadithin se un. Me rndsi sht q transmetuesi t jet thika (i besueshm) dhe kjo sht prej edukats, fes dhe veras (druajtje nga devotshmria) s Imam Shafiut, q ai nuk pati fanatizm pr vendin e vet. Ai ishte nga Mekeja dhe m von kah fundi i jets s tij ishte imam n Bagdad e pastaj n Egjypt. I tha Imam Ahmedit prej cilit do vend q t vij hadithi m njohto pr t q t punoj me te. Kjo ngase sa do q njeriu t dij nga sunneti i mbetet shume e shum nga ai. Imam Shafiu ishte imam n hadith dhe n fikh por krkoi ndihm nga dikush q ishte m i dijshm se ai n hadith e ai ishte Imam Ahmedi. Ne morrm nga fjala e Imam Shafiut drejtuar Imam Ahmedit nj plan pr fitim t dituris e ai sht se; duhet ta marrim hadithin prej cilitdo fikh q t jet ai, pa marr pasysh se a sht n fikhun hanefi, shafii, maliki apo n ate hanbeli me nj kusht q ai hadith t jet i vrtet

Shejh Muhammed Nasiruddin Albani Marr nga: elhavi min fetava shejh Albani v.2 f.300, botuar m 1996 Prktheu: R.R. (AlbIslam.Com) 12.12.2004

60

Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin

17. Butsia
Transmeton Ibn Abbasi, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i ka thn Eshexh ibn Abdulkajsit: "ti i posedon dy cilsi t cilat i don Allahu, subhanehu ve teala: sjellja e but dhe maturia." (transmeton Muslim) Allahu, subhanehu ve teala, thot: "Ata q e frenojn mllefin, q u falin (t keqen) njerzve, e All-llahu i do bamirsit" (Ali Imran: 134). Dhe: "Ti (Muhammed) merre t lehtn, urdhro pr t mir dhe hiqu prej t padijshmve". (Araf: 199) sht thn se sjellja e but (el-hilm) sht gllabrimi i mllefit. Gjithashtu sjellja e but sht definuar si: frenimi i vetes n rraste kur kritikohet apo sulmohet, pr t mos rn n at q s'sht e dshiruar. Sjellja e but prfshin njohjen e drejt, durimin, maturin, prmbajtjen kurse nuk sht bashkuar nj gj me nj tjetr m bukur se sa falja e gabimit me mundsin pr hakmarrje. N nj fjal t urt thuhet: nuk sht i but ai q kur i bhet padrejtsi sillet me butsi e kur t'i jepet mundsia hakmirret por i but sht ai i cili kur i bhet padrejtsi sillet me butsi kurse kur i jepet mundsia pr t'u hakmarr ia fal. Dijetari Damre ka thn: sjellja e but (el-hilm) sht shkall m e lart s mendja (logjika) sepse Allahu, subhanehu ve teala, sht quajtur me kt emr (El Halim) dhe kjo e bn m t lart, pastaj nuk sht quajtur me kt emr n Kur'an prve Ibrahimit dhe Ismailit, alejhima selam, Allahu, subhanehu ve teala, thot: "S'ka dyshim, Ibrahimi ishte shum i ndieshm dhe i but". (Teube: 114), gjithashtu pr Ismailin, alejhi selam, thot: "Ne e gzuam at (Ibrahimin) me nj djal q do t jet i but (i sjllshm). (Saffat: 101) Njeriu me sjellje t but sht me pozit t lart, i lavdruar dhe veprat e tij jan t plqyera. Sjellja e but sht m e bukur se doher ather kur rrjedh nga ai q ka mundsi pr t'u hakmarr. Q kndej, konkludojm se sjellje t but e t mir ka ai i cili Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e merr shembulltyr, prijs n do cilsi t moralit, stoliset me to, ec rrugs s tij dhe me kt Allahu, subhanehu ve teala, i jep t mira t shumta kurse n botn tjetr shprblime t panumrta. Transmeton Abdullah ibn Mes'udi, radijall-llahu anhu, i cili thot: "Ditn kur Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ndau plakn e lufts s Hunejnit, nj prej Ensarve tha: kjo ndarje nuk sht br pr hir t Allahut. Abdullah ibn Mes'udi thot: Shkova te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe pasi e lajmrova pr kt fjal iu ndrua fytyra e pastaj tha: Allahu e mshiroft Musain, sht dmtuar edhe m shum se kjo mirpo ka duruar". (Transmeton Buhariu) Mendo vlla i nderuar si ka br durim Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe sht sjell but me kt njeri prej Ensarve. Transmetohet se dy njerz vurn bast nse munden t zemrojn Ahnefin. Njri prej tyre shkoi te Ahnefi dhe i shprehi dshirn pr t'u fejuar me nnn e tij. Ahnefi tha: nuk po t refuzoj pr t t nnmuar e as pr at se s'dua t t bj dhndr, mirpo pr shkak se nna ime ka shum vjet kurse ti ke nevoj pr nj grua t re q dashuron dhe q lind, q mson nga morali yt dhe prfiton nga sjellja yte. Tash kthehu te shokt dhe lajmroi se nuk m ke zemruar! Nj njeri tjetr shkoi te Muaviju, radijall-llahu anhu, pr t krkuar prej tij q t fejohet me nnn e tij. Muaviju, radijall-llahu anhu, e pyeti: 't shtyri t interesohesh pr nnn time kur e di se ajo sht e shtyr n mosh? Ai tha: po, kam dgjuar se ajo sht e shtyr n mosh! Muaviju prsri i tha: ndoshta ke patur pr qllim q t zemrosh zotriun e fisit Temim (e ka pr qllim veteveten)? Ai u prgjigj: po, e Muaviju ia ktheu: shko se nuk mundesh! Nj njeri e shau Ebu Dherrin, radijall-llahu anhu, e ai i tha: mos vazhdo t m shash dhe ler vend pr pajtim sepse ne nuk ia kthejm atyre q bjn mkate Allahut duke na shar, me m shum se sa t respektojm Allahun.
Ahmed Muadh Hakkij Prktheu: Agim Bekiri (pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)

61