TRİGONOMETRİ

Yönlü Açı :
Saat yelkovanının dönme yönünün tersine pozitif yön, saat yelkovanının dönme yönüne de negatif
yön denir.

(OYS SORULARI ALTTA)

Açı Ölçü Birimleri :

Derece : Bir çemberin 360 da 1 ini gören merkez açının ölçüsü 1 derecedir.
1 derece 60 dakikadır. 1 dakika 60 saniyedir.
1o = 60′ , 1′= 60′′
Radyan : Bir çemberin, yarıçapının uzunluğundaki yayı gören merkez açı 1 radyandır.
Grad : Bir çemberin 400 de 1 ini gören merkez açının ölçüsü 1 grattır.

D R G
= =
180 π 200
Esas Ölçü :
Derece cinsinden bir açının 360o ye bölümünden kalan, derece cinsinden esas ölçü, radyan
cinsinden bir açının 2π ye bölümünden kalan, radyan cinsinden esas ölçü adını alır.

Trigonometrik Fonksiyonlar :
Açının sinüsü ve kosinüsü:
Birim çember üzerinde, AOP açısını gözönüne alalım. P
noktasının apsisine açının kosinüsü, ordinatına da açının
sinüsü denir.
x0 = cosα , y0 = sinα
Sonuç :
1. P noktası çember üzerinde ve yarıçapı 1 birim olduğu
için;
-1 ≤ cosα ≤ 1 veya cos : R → [-1,1] dir.

Yani kosinüs fonksiyonunun tanım kümesi R, görüntü kümesi [-1,1] dir. Aynı şekilde;

-1 ≤ sinα ≤ 1 veya sin : R → [-1,1] dir.

Yani sinüs fonksiyonunun tanım kümesi R, görüntü kümesi [-1,1] dir.

2. x0 = cosα ve y0 = sinα olduğuna göre; cos2α + sin2α= 1 dir.

Açının tanjantı ve kotanjantı :

Birim çemberin A noktasındaki teğetini inceleyelim. Bu durumda t bir reel sayı olmak üzere, T(1,t)
noktası teğetin üzerindedir. T noktasının ordinatına AOT açısının tanjantı denir. t = tanα dir.
Sonuç :
T(1,t) noktası teğet üzerindeki herhangi bir nokta için, t herhangi bir nokta olabilir. Dolayısıyla;
∀α ∈ T={α α∈ IR ve α≠π/2 +kπ, k∈ Z } için tan : T → R dir.
Yani tanjant fonksiyonunun tanım kümesi (π/2 +kπ) hariç bütün gerçel sayılar, görüntü kümesi R
dir.
∀α ∈ K={α α∈ IR ve α≠kπ, k∈ Z } için cot : K → R dir.
Yani tanjant fonksiyonunun tanım kümesi (kπ) hariç bütün gerçel sayılar, görüntü kümesi R dir.
BİRİM ÇEMBER :

Merkezi orijinde olan ve yarıçapı 1 birim olan çemberdir.

-1 Cos 1

-1 Sin 1

OAP üçgeninde ; Cos = |OA| = Cos ( +k2 ) ve Sin = |AP| =|OB|= Sin ( +k2 )

x ekseni, Cosinüs ekseni

y ekseni , Sinüs eksenidir.

Analitik düzlemde trigonometrik fonksiyonların işaretleri

Peiyodik Fonksiyonlar :
ƒ:A→B bir fonksiyon olsun. ∀x ∈A için ƒ(x+T) =ƒ(x) eşitliğini sağlayan bir T gerçek sayısı varsa, ƒ
fonksiyonuna periyodik fonksiyon, T gerçek sayısına da ƒ’ nin bir periyodu denir. T gerçek
sayısının en küçüğüne ise esas periyodu denir. Buradan hareketle;
k ∈ Z olmak üzere ∀α∈ IR için;
cos(α + k.2π) = cosα ve sin(α + k.2π) = sinα olduğundan sinüs ve kosinüs fonksiyonlarının
periyodu k.2π ve esas periyodu 2π dir.
Aynı şekilde;
k ∈ Z olmak üzere α≠π/2 +kπ ve α ∈ IR için tan(α + k.π) = tanα
k ∈ Z olmak üzere α≠kπ ve α ∈ IR için cot(α + k.π) = cotα olduğundan tanjant ve kotanjant
fonksiyonlarının periyodu k.π ve esas periyodu π dir.

*** f (x) = sinm(ax+ b) ve f (x) = cosm(ax+ b)

2π π
m tek ise T = m çift ise T =
a a
π
*** f (x) = tanm(ax+ b) ve f (x) = cotm(ax+ b) , T =
a
Dik Üçgende Trigonometrik Oranlar:

ABC dik üçgeninde trigonometrik oranlar

C os = = Sin Sin = = Cos

Tan = = Cot Cot = = Tan

Sec = = Csc Csc = = Sec

30o , 45o , 60o nin trigonometrik oranları

ABC eşkenar üçgeninde; IABI=2br. , [AH] yükseklik olmak üzere ;

AHC üçgeninde;

Cos60o = = Sin30o

Sin60o = = Cos30o

Tan60o = = Cot30o

Cot60o = = =Tan30o

ABC ikizkenar dik üçgeninde ;

Sin45o =Cos45o = =

Tan45o = Cot45o = 1

açı 0 30 45 60 90 180 270 360

sin 0 1/2 √2 /2 √3 /2 1 0 -1 0
cos 1 √3 /2 √2 /2 1/2 0 -1 0 1
tan 0 1/√3 1 √3 tanımsız 0 tanımsız 0
cot tanımsız √3 1 1/√3 0 tanımsız 0 tanımsız
 TRİGONOMETRİK FORMÜLLER
Trigonometrik bağıntılar
1) Cos2 +Sin2 = 1
2) Tan =

3) Cot =

4) Sec =

5) Csc =

6) Tan Cot =1

7) 1 + Tan2 = Sec2

8) 1 + Cot2 = Csc2

Trigonometrik özdeşlikler

Sin( - ) = Cos Sin( + ) = Cos

Cos( - ) = Sin Cos( + ) = -Sin

Tan( - ) = Cot Tan( + ) = -Cot

Cot( - ) = Tan Cot( + ) = -Tan

Sin( - ) = -Cos Sin( + ) = -Cos

Cos( - ) = -Sin Cos( + ) = Sin

Tan( - ) = Cot Tan( + ) = -Cot

Cot( - ) = Tan Cot( + ) = -Tan

Sin( - ) = Sin Sin( + ) = -Sin

Cos( - ) = -Cos Cos( + ) = -Cos

Tan( - ) = -Tan Tan( + ) = Tan

Cot( - ) = -Cot Cot( + ) = Cot

Sin( 2 - ) = Sin(- ) = -Sin

Cos( 2 - ) = Cos(- ) =Cos

Tan( 2 - ) = Tan(- ) = -Tan

Cot( 2 - ) = Cot(- ) = -Cot

Cos, Sinüs ve Tanjant teoremleri

de :

Cosinüs teoremi : a2 = b2 + c2 -2bcCosA

Sinüs teoremi : = =

B+C
tan
b+c 2
Tanjant teoremi : = dir.
b−c B−C
tan
2
A( )= .a.b.SinC

A( ) = u.r (a+b+c=2u olmak üzere)

A( )=

Trigonometrik fonksiyonlarin birbiri cinsinden ifadesi :

Cos x, Tan x ve Cot x in, Sin x cinsinden ifadesi :
sinx 1− sin2x
cosx = 1− sin2x tanx = cotx =
1− sin2x sinx
Sin x, Tan x ve Cot x in, Cos x cinsinden ifadesi :
1− cos2x cosx
sinx = 1− cos2x tanx = cotx =
cosx 1− cos2x
Sin x, Cos x ve Cot x in, Tan x cinsinden ifadesi :
tanx 1 1
sinx = cosx = cotx =
1+ tan2x 1+ tan2x tanx

Sin x, Cos x ve Tan x in, Cot x cinsinden ifadesi :

1 cotx 1
sinx = cosx = tanx =
1+ cot2x 1+ cot2x cotx

Toplam fark formülleri

1) Sin( + ) = Sin Cos ± Sin Cos

2) Cos( + ) = Cos Cos ± Sin Sin

3) Tan( + ) =

Yarım açı formülleri

1) Sin2 = 2Sin Cos

2) Cos2 = Cos2 - Sin2 = 2Cos2 - 1 = 1 - 2Sin2

3) Tan2 =

Not :
Sin3 x = 3Sinx − 4 Sin 3 x
Cos3 x = 4Cos 3 x − 3Cosx

Dönüşüm formülleri

1) Sin + Sin = 2Sin .Cos

2) Sin - Sin = 2Sin .Cos

3) Cos + Cos = 2Cos .Cos

4) Cos - Cos = 2Sin .Sin

Bir üçgenin açılarının, sinüslerinin toplamının dönüşüm formülü :
A B C
SinA+ SinB+ SinC= 4Cos .Cos .Cos
2 2 2
Bir üçgenin açılarının, cosinüslerinin toplamının dönüşüm formülü :
A B C
CosA+ CosB+ CosC= 4Sin .Sin .Sin + 1
2 2 2
Ters trigonometrik fonksiyonlar :
Arcsin Fonksiyonu :
Sin : R → [ −1,1]
Arc sin = sin −1 y = sin x
 π π x = arcsin y
Arc sin = [ −1,1] →  − ,  → ( 1.ve 4. bö lg eler )
 2 2

Arccos Fonksiyonu :
Cos : R → [ −1,1]
y = cos x
Arc cos = cos −1
x = arccos y
Arc cos = [ −1,1] → [ 0, π ] → ( 1.ve 2. bö lg eler )

Arctan Fonksiyonu :
Tan : R → R
Arctg = tg −1 y = tan x
 π π x = arctan y
Arctg = R →  − ,  → ( 1.ve 4. bö lg eler )
 2 2

Arccot Fonksiyonu :
Cot : R → R
y = cot x
Arc cot = cot −1
x = arc cot y
Arc cot = R → [ 0, π ] → ( 1.ve 2. bö lg eler )

Trigonometrik denklemler:
a ∈ [ −1,1] için Cosx = a denkleminin çözümü
•
Ç = { x x = α + k .2π ∨ x = −α + k .2π , k ∈ Z }

a ∈ [ −1,1] için Sinx = a denkleminin çözümü

•
Ç = { x x = α + k .2π ∨ x = ( π − α ) + k .2π , k ∈ Z }
 a∈R için Tanx = a denkleminin çözümü
•
Ç = { x x = α + kπ , k ∈ Z }

a∈R için Cotx = a denkleminin çözümü

•
Ç = { x x = α + kπ , k ∈ Z }

Sinx = Sina denkleminin çözümü

•
Ç = { x x = a + k .2π ∨ x = ( π − a ) + k .2π , k ∈ Z }

Cosx = Cosa denkleminin çözümü

•
Ç = { x x = a + k .2π ∨ x = − a + k .2π , k ∈ Z }

Tanx = Tana ve Cotx = Cota denklemlerinin çözümü

•
Ç = { x x = a + k .π , k ∈ Z }

sin f ( x ) = sin g ( x ) denkleminin çözümü

•
f ( x ) = g ( x ) + k .2π ∨ f ( x ) = π − g ( x )  + k .2π , k ∈ Z

cos f ( x ) = cos g ( x ) denkleminin çözümü

•
f ( x ) = g ( x ) + k .2π ∨ f ( x ) = − g ( x ) + k .2π , k ∈ Z

tan f ( x ) = tan g ( x ) veya cot f ( x ) = cot g ( x ) denklemlerinin çözümü

•
f ( x ) = g ( x ) + k .π , k ∈ Z

Kök formülleri :
1. Sinα = Sinβ ⇒ α =β + k 2π ∨ α = ( π − β ) + k 2π
2. Cosα = Cosβ ⇒ α = β + k 2π ∨ α = − β + k 2π
3. Tanα = Tanβ ve Cotα = Cotβ ⇒ α = β + kπ
π 
4. Sinα = Cos β ⇒ Sinα = Sin  − β 
2 
5. Sinα = − Sinβ ⇒ Sinα = Sin( − β )
6. Tanα = −Tanβ ve Tanα = Tan( − β )
7. Cosα = −Cosβ ve Cosα = Cos ( π − β ) = Cos ( π + β )

Trigonometrik Denklemleri :

a∈[-1,1] için cosx=a denkleminin çözümü :

Denklemin [0,2π) aralığında bir kökü α ise, Ç={xx=α+2kπ veya x= -α +2kπ, k∈Z} olur.

Örnek:
Cosx=1/2 denkleminin çözüm kümesini bulalım.
[0,2π) aralığında kosinüsü 1/2 olan gerçek sayılar π/3 ve -π/3 olduğu hatırlanırsa;
π
x1 = + 2kπ
3
Ç={xx=π/3+2kπ veya x=-π/3+2kπ, k∈Z} olarak bulunur.
−π
x2 = + 2kπ
3
Örnek :
Cosx=√2/2 denkleminin çözüm kümesini bulalım.
[0,2π) aralığında kosinüsü √2/2 olan gerçek sayılar π/4 ve -π/4 olduğu hatırlanırsa;
Ç={xx=π/3+2kπ veya x=-π/3+2kπ, k∈Z} olarak bulunur.

a∈[-1,1] için sinx=a denkleminin çözümü :

Denklemin [0,2π) aralığında bir kökü α ise, Ç={xx=α+2kπ veya x= (π - α) +2kπ, k∈Z} olur.

Örnek:
sinx=√3/2 denkleminin çözüm kümesini bulalım.
[0,2π) aralığında sinüsü √3/2 olan gerçek sayılar π/3 ve π-π/3 olduğu hatırlanırsa;
π
x1 = + 2kπ
3
Ç={xx=π/3+2kπ veya x=-π/3+2kπ, k∈Z} olarak
π −π
x 2 = π − + 2kπ = + (2k + 1).π
3 3
bulunur.

Örnek :
sinx=0 denkleminin çözüm kümesini bulalım.
[0,2π) aralığında sinüsü 0 olan gerçek sayılar 0 ve π olduğu hatırlanırsa;
Ç={xx=kπ, k∈Z} olarak bulunur.

a∈R için tanx=a denkleminin çözümü :

Denklemin [0,2π) aralığında bir kökü α ise, Ç={xx=α+kπ, k∈Z} olur.

Örnek:
tanx=√3 denkleminin çözüm kümesini bulalım.
[0,2π) aralığında sinüsü √3/2 olan gerçek sayılar π/3 ve π/3 +π olduğu hatırlanırsa;
Ç={xx=π/3+kπ, k∈Z} olarak bulunur.

a∈R için cotx=a denkleminin çözümü :

Denklemin [0,2π) aralığında bir kökü α ise, Ç={xx=α+kπ, k∈Z} olur.

Örnek :
3
sin x = cos x denkleminin [0,2π ) aralığında
ki çözümkümesini
bulun.
2
3 3 π 3 π 5x π π π
sin x = cos x ⇒ sin x = sin( − x) ⇒ x = − x ⇒ = ⇒ x= ⇒ Ç ={ }
2 2 2 2 2 2 2 5 5

Örnek :
cosx+√3sinx=0 denklemini çözün.
sin x 3
1+ 3 = 0 ⇒ 1 + 3 tan x = 0 ⇒ tan x = − olur. Buradan çözüm kümesi;
cos x 2
π π
Ç={x: − + 2kπ ∨ (π − ) + 2kπ , k ∈ Ζ }
6 6
 ÖRNEKLER

ÖRNEK:ÖYS-1981

tgx = olduğuna göre , x+y nin 0 ile arasındaki değeri kaç radyandır ?

A) B) C) D) E)

ÖRNEK:ÖYS-1981

Yukarıdaki üçgende IADI=IBDI=ICDI ve TgB= 2 dir.

Buna göre CotC nin değeri nedir ?

A) B) C) D) 2 E) 3

ÖRNEK:ÖYS-1981

I. sin 85o
II. tg 175o
III. cos 260o
IV. cotg 275o

Yukarıdaki trigonometrik değerlerin işaretleri sırasıyla ne olur ?

A) +,-,+,- B) -,-,-,+ C) +,-,-,+ D) -,-,-,- E) +,-,-,-

ÖRNEK:ÖYS-1982

Aşağıdakilerden hangisi sin40o a eşittir ?

A) sin220o B) cos140o C) sin50o D) sin(-40o) E) cos(-50o)

ÖRNEK:ÖYS-1982

tgx = 2 olduğuna göre, cos2x - cosx.sinx ifadesinin değeri nedir ?

A) 1 B)- C)- D) 0 E)

ÖRNEK:ÖYS-1983

Yukarıdaki şekilde m(A C) = 30o , m(B A) = 90o , IDBI=IDCI

olduğuna göre tg(D C) nin değeri kaçtır ?

A) B) C) D) E)2

ÖRNEK:ÖYS-1984
Aşağıdakilerden hangisi sin( - a) ya özdeş değildir ?

A)sin( + a) B)cos(2 -a) C) cos(-a) D) cosa E) sin(-a)

ÖRNEK:ÖYS-1983

4
0<x< , tan x = 3 olduğuna göre, ifadesinin değeri kaçtır ?

A) B) C) D) E) 1

ÖRNEK:ÖYS-1985

a = sin5o
b = sin85o
c = sin105o

olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur ?

A) a < b < c B) a < c < b C) b < a < c D) b < c < a E) c < b < a
ÖRNEK:

cos2(x-y)+sin2(x+y) nin değeri aşağıdakilerden hangisidir ?

A) 1+cos2xsin2y B) 1+sin2xcos2y C) 1+sin2xsin2y D) 1+cos2xcos2y E) 1-sin2xsin2y

ÖRNEK:ÖYS-1988

ABCD bir dikdörtgen, E noktası [CD] üzerinde, IABI=15birim,

IADI=6birim, m(D E) = m(C B) =

Yukarıdaki verilere göre tan nın değerlerinden biri nedir ?

A) B) C) D) E)

ÖRNEK:ÖYS-1988
sin95o , cos190o , tan210o işaretleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir ?

sin95o cos190o tan210o

A) + - -
B) - - +
C) - + +
D) + + -
E) + - +

ÖRNEK:ÖYS-1989

cos 36o = olduğuna göre, cos72o kaçtır ?

A) B) C) D) E)

ÖRNEK:ÖYS-1991

=1
olduğuna göre, cos2x aşağıdakilerden hangisine eşittir ?

A) B) C) D) E)

ÖRNEK:ÖYS-1992

=2

denklemini sağlayan dar açı x aşağıdakilerden hangisidir ?

A) 15 B) 25 C) 30 D) 35 E) 45

ÖRNEK:ÖYS-1994

cos x - sin x = olduğuna göre, cos2x in değeri aşağıdakilerden hangisidir ?

A)- B) 1 C) D) E)

ÖRNEK:ÖYS-1997

ABC bir üçgen, m(B C) = 120o , IABI=4cm , |BC| = ,

IACI= x cm

Yukarıdaki verilere göre, IACI = x kaç cm dir ?

A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9