Taşlikaya Çed Raporu

EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. T.
TALIKAYA REGLATR VE HES

(22,658 MWm/22,052 MWe), KIRMA-ELEME
ED RAPORU VE HAR NTES TESSLER
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
0/387
EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. .
TALIKAYA REGLATR VE HES (22,658
MWm/ 22,052 MWe),KIRMA-ELEME VE HAR
NTES TESSLER
EVRESEL ETK DEGERLENDRME RAPORU
ARTVN L, ARHAV LES, BALLI DERE
AGUSTOS-2011
EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. T. TALIKAYA REGLATR VE HES
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
1/387
P
r
o
j
e

S
a
h
i
b
i
n
i
n
Ad EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. ST.
Adresi
Karsllar Mah. 82001 Sok. No:3 Emir Apart.
Zemin Kat ukurova/ADANA
Telefonu 0 322 231 06 26
Faks Nosu 0 322 231 22 12
Projenin Ad
TASLIKAYA REGLATR VE HES (22,658
MWm/ 22,052 MWe),KIRMA-ELEME VE HAR
NTES TESSLER
Proje Bedeli 32.031.941 TL
Proje in Seilen Yerin
(Reglatr, HES,Beton Santrali ve
Konkasr Tesisi) Ak Adresi (Ad,
Mevkisi, Birden Fazla l veya
lede Yer Alyorsa Bunlar
Tanmlayan Yrenin Ad)
Artvin li, Arhavi lesi, Kapistre Deresinin yan
Kolu Olan Ball Dere zeri
Proje in Seilen Yerin
Koordinatlar, Zone
Koor. Sras : Saga-Yukar
Datum : ED-50
Tr : UTM
DOM : 39
Zon : 37
lek Faktr : 6 derecelik
Koor. Sras : Enlem-Boylam
Datum : WGS-84
Tr : UTM
DOM : Cografik
Zon : -
lek Faktr : -
Reglatr Alan Koordinatlar
698619.765:4565318.440
698559.446:4565272.701
698616.450:4565180.393
698716.927:4565254.418
698674.545:4565329.867
698647.452:4565306.887
41.21324334:41.36903457
41.21284648:41.36830079
41.21200171:41.36895021
41.21264329:41.37017180
41.21333274:41.36969119
41.21313257:41.36936081
letim Tneli Alan Koordinatlar
697787.896:4568487.890
697802.391:4568491.757
697816.885:4568495.618
698655.904:4565345.988
698659.617:4565332.052
698647.452:4565306.887
698633.609:4565312.664
698619.765:4565318.440
698626.698:4565335.053
698626.915:4565338.266
41.24197263:41.36014587
41.24200389:41.36031997
41.24203510:41.36049404
41.21348241:41.36947425
41.21335607:41.36951397
41.21313257:41.36936081
41.21318796:41.36919769
41.21324334:41.36903457
41.21339116:41.36912260
41.21342002:41.36912623
Ykleme Havuzu Alan Koordinatlar
697754.381:4568512.713
697835.437:4568536.360
697848.984:4568486.082
697770.454:4568469.191
41.24220424:41.35975428
41.24239725:41.36072846
41.24194142:41.36087370
41.24180861:41.35993184
Cebri Boru Alan Koordinatlar
697307.131:4568954.034
697327.148:4568976.370
697768.476:4568581.019
697790.669:4568562.623
697808.907:4568513.070
697794.830:4568507.889
697780.754:4568502.708
697765.305:4568544.681
697748.888:4568558.289
41.24628545:41.35456392
41.24648159:41.35480984
41.24281556:41.35994448
41.24264457:41.36020315
41.24219412:41.36040457
41.24215093:41.36023504
41.24210775:41.36006551
41.24248929:41.35989490
41.24261578:41.35970355
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
2/387
Santral Alan Koordinatlar
697314.997:4569059.225
697236.080:4569036.820
697203.928:4569005.649
697194.673:4568955.482
697237.541:4568887.295
697307.131:4568954.034
697327.148:4568976.379
41.24723027:41.35469172
41.24704787:41.35374340
41.24677517:41.35334992
41.24632591:41.35322335
41.24570176:41.35371250
41.24628545:41.35456392
41.24648167:41.35480984
Projenin ED Ynetmeligi
kapsamndaki yeri (sektr, alt
sektr)
17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayl Resmi
Gazetede Yaynlanarak Yrrlge Giren
evresel Etki Degerlendirmesi Ynetmeliginin
Madde 7 (b) bendi b) Seme Eleme Kriterlerine
tabi olup (EK-2 Listesi, Madde 28 - Kurulu gc
0,5 MW ve zeri olan nehir tipi
santraller),"evresel Etki Degerlendirmesi
Gereklidir" karar verilen projelere evresel Etki
Degerlendirmesi Raporu hazrlanmas
zorunludur.
R
a
p
o
r
u

H
a
z
r
l
a
y
a
n
K
u
r
u
l
u
u
n
Ad
TOPUOGLU MAD. SA N. VE TC. LTD. ST.
Adresi 8.Cad. (Bikek) 123/5 Emek/ANKARA
Telefonu 0312 213 31 38
Faks Nosu 0312 213 31 48
Yeterlilik Belgesi
Nosu ve Tarihi
87
20/04/2010
Raporu Sunum Tarihi (Gn/Ay/Yl) /08/2011
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
3/387
NDEKLER LSTES
NDEKLER LSTES ..................................................................................................... 3
TABLOLAR ....................................................................................................................... 9
EKLLER ....................................................................................................................... 12
EK LSTES .................................................................................................................... 13
KISALTMALAR ............................................................................................................... 14
BLM I: PROJENN TANIMI VE AMACI ...................................................................... 17
(Proje konusu faaliyetin tanm, mr, hizmet amalar, pazar veya hizmet alanlar ve
bu alan ierisinde ekonomik ve sosyal ynden lke, blge ve/veya il leginde
nem ve gereklilikleri) ................................................................................................... 17
BLM II: PROJE N SELEN YERN KONUMU ..................................................... 24
II.1 Projenin Yeri (krma-eleme tesisi ile beton santrali dahil) (lgili Valilik veya Belediye
tarafndan dogrulugu onanm olan proje yerinin, lejant ve plan notlarnn da yer aldg
onanl evre Dzeni Plan ve mar Planlar zerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi
kullanm haritas zerinde gsterimi,) ......................................................................... 24
II.2. Proje Kapsamndaki (beton santrali ve konkasr tesisi dahil) nitelerin Konumu,
Teknik Altyap niteleri, dari ve Sosyal niteler, Varsa Diger niteler, Bunlar in
Belirlenen Kapal ve Ak Alan Byklkleri, Bu nitelerin Proje Alan indeki
Konumlarnn Vaziyet Plan veya Kroki zerinde Gsterimi, Diger Tekniklerle Temsili
veya Maket Gsterimler,) ........................................................................................... 27
BLM III: PROJENN EKONOMK VE SOSYAL BOYUTLARI .................................... 41
III.1. Projenin Gereklemesi ile lgili Yatrm Program ve Finans Kaynaklar, ........... 41
III.2. Projenin Gereklemesi ile lgili Akm Semas veya Zamanlama Tablosu ....... 44
III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi ........................................................................... 47
III.4. Proje Kapsamnda Olmayan Ancak Projenin Gereklemesine Bagl Olarak, Proje
Sahibi veya Diger Yatrmclar Tarafndan Gerekletirilmesi Tasarlanan Diger
Ekonomik, Sosyal ve Altyap Projeleri, ....................................................................... 49
III.5. Proje Kapsamnda Olmayan Ancak Projenin Gerekleebilmesi iin Zaruri Olan
ve Proje Sahibi veya Diger Yatrmclar Tarafndan Gerekletirilmesi Planlanan Diger
Ekonomik, Sosyal ve Altyap Projeleri, ....................................................................... 49
III.6. Kamulatrma ve/veya Yeniden Yerleimin Nasl Yaplacag .............................. 51
III.7. Diger Hususlar ................................................................................................... 51
BLM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGLATR, HES, BETON SANTRAL
VE KONKASR TESS PROJESNDEN ETKLENECEK ALANIN BELRLENMES VE
BU ALAN NDEK MEVCUT EVRESEL ZELLKLERN AIKLANMASI (*) ........... 53
IV.1. Projeden Etkilenecek Alann Belirlenmesi, (etki alannn nasl ve neye gre
belirlendigi aklanacak ve etki alan harita zerinde gsterilecek) ............................. 53
IV.2. Etki Alan erisindeki Fiziksel ve Biyolojik evrenin zellikleri ve Dogal
Kaynaklarn Kullanm, ............................................................................................... 54
IV.2.1. Meteorolojik ve klimsel zellikler .............................................................. 54
IV.2.2. Jeolojik zellikler (jeolojik yapnn fiziko-kimyasal zellikleri, tektonik
hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluumlar, g, sel, kaya dmesi
balklar altnda incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000lik jeolojik harita
ve lejand),............................................................................................................ 59
IV.2.3. Hidrojeolojik zellikleri (yer alt su seviyeleri, halen mevcut her trl keson,
derin artezyen vb. kuyular, proje alanna mesafeleri, emniyetli ekim degeri, suyun
fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik zellikleri, yer alt suyunun mevcut ve planlanan
kullanm),............................................................................................................. 65
IV.2.4. Yer alt ve Termal Su Kaynaklarnn Hidrojeolojik zellikleri (su seviyeleri,
miktarlar, emniyetli ekim degerleri, kaynaklarn debileri, mevcut ve planlanan
kullanm,)............................................................................................................. 67
IV.2.5. Hidrolojik zellikler (yzeysel su kaynaklarnn deniz, gl, akarsu ve diger
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
4/387
sulak alanlar- fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik zellikleri, akarsularn
debileri, mevsimlik degiimleri, taknlar, su toplama havzas, sedimantasyon,
drenaj, tm su kaynaklarnn ky kullanmlar, ekolojik zellikleri), ........................ 68
IV.2.6. Yzeysel Su Kaynaklarnn Mevcut ve Planlanan Kullanm (ime, kullanma,
sulama suyu, gl, glet, su rnleri ihtihsali, ulam, turizm, elektrik retimi, spor ve
benzeri amal su ve/veya ky kullanmlar, diger kullanmlar) ve bunlarn proje
sahasna gre konumlar, mesafeleri, ................................................................... 71
IV.2.7. Kurulacak Reglatrn Su Toplama Havzas ile lgili, Balldereye likin en
az 10 Yllk Aylk Maksimum, Aylk Minimum ve Aylk Ortalama Debilerinin m
3
/sn
olarak verilmesi, ................................................................................................... 78
IV.2.8. Projenin Yer Aldg Havzann Su Kullanm Durumu, Yag-Ak likisi,
Ekolojik Potansiyeli, Projenin Kurulacag Su Kaynagnn/Kaynaklarnn Uzun Yllara
Ait Aylk Ortalama Degerleri (m
3
/sn), Akm Gzlem stasyonlar ve Reglatr
Yerlerini Temsil Eden Uzun Yllara Ait Akm Degerlerinin, lgili Kurum (bu verilerin
temin edildigi kurum) Onay Alnarak Sunulmas .................................................. 79
IV.2.9. Toprak zellikleri ve Kullanm Durumu (topragn fiziksel-kimyasal ve
biyolojik zellikleri, arazi kullanm kabiliyeti snflamas, erozyon, topragn mevcut
kullanm),............................................................................................................. 85
IV.2.10. Tarm Alanlar (tarmsal geliim proje alanlar, zel mahsul plantasyon
alanlar) Sulu ve Kuru Tarm Arazilerinin Byklg, rn Desenleri ve Bunlarn
Yllk retim Miktarlar, ......................................................................................... 89
IV.2.11. Orman Alanlar (aga trleri ve miktarlar, kapladg alan byklkleri ve
kapallg bunlarn mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanm amalar, orman
inceleme degerlendirme formu), ........................................................................... 92
IV.2.12. Koruma Alanlar (Milli Parklar, Tabiat Parklar, Sulak Alanlar, Tabiat
Antlar, Tabiat Koruma Alanlar, Yaban Hayat Koruma Alanlar, Biyogenetik
Rezerv Alanlar, Biyosfer Rezervleri, Dogal Sit ve Antlar, Tarihi, Kltrel Sitler,
zel evre Koruma Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar, Turizm Alan ve
Merkezleri, Mera Kanunu kapsamndaki alanlar), ................................................. 95
IV.2.13. Sulaklardaki (gl, akarsu) Canl Trleri (bu trlerin tabii karakterleri,
ulusal ve uluslar aras mevzuatla koruma altna alnan trler; bunlarn reme,
beslenme, sgnma ve yaama ortamlar; bu ortamlar iin belirlenen koruma
kararlar,), ........................................................................................................... 102
IV.2.14. Flora ve Fauna (trler, endemik zellikle lokal endemik bitki trleri, alanda
dogal olarak yaayan hayvan trleri, ulusal ve uluslar aras mevzuatla koruna
altna alnan trler, nadir ve nesli tehlikeye dm trler ve bunlarn alandaki
bulunu yerleri, av hayvanlarnn adlar, poplasyonlar ve bunlar iin alnan
Merkez Av Komisyonu Kararlar) Proje Alanndaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita
zerinde Gsterilmesi. Projeden ve almalardan Etkilenecek Canllar in
Alnmas Gereken Koruma nlemleri (inaat ve iletme aamasnda). Arazide
Yaplacak Flora almalarnn Vejetasyon Dneminde Gerekletirilmesi ve Bu
Dnemin Belirtilmesi, .......................................................................................... 113
IV.2.15. Peyzaj Degeri Yksek Yerler ve Rekreasyon Alanlar ........................... 147
IV.2.16. Madenler ve Fosil Yakt Kaynaklar (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan
iletilme durumlar, yllk retimleri ve bunun lke veya yerel kullanmlar iin nemi
ve ekonomik degerleri), ...................................................................................... 150
IV.2.17. Hayvanclk (trleri, beslenme alanlar, yllk retim miktarlar, bu rnlerin
lke ekonomisindeki yeri ve degeri), ................................................................... 157
IV.2.18. Devletin Yetkili Organlarnn Hkm ve Tasarrufu Altnda Bulunan Araziler
(Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis
edilmi alanlar, vb.), ........................................................................................... 158
IV.2.19. Proje Yeri ve Etki Alannn Hava, Su, Toprak ve Grlt Asndan Mevcut
Kirlilik Yknn Belirlenmesi .............................................................................. 158
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
5/387
IV.2.20. Diger zellikler. ..................................................................................... 161
IV.3. Sosyo Ekonomik evrenin zellikleri ............................................................ 161
IV.3.1. Ekonomik zellikler (yrenin ekonomik yapsn oluturan balca sektrler,
yresel igcnn bu sektrlere daglm, sektrlerdeki mal ve hizmet retiminin
yre ve lke ekonomisi iindeki yeri ve nemi, diger bilgiler), ............................. 161
IV.3.2. Nfus (yredeki kentsel ve krsal nfus, nfus hareketleri; gler, nfus art
oranlar, ortalama hane halk nfusu, diger bilgiler), ........................................... 163
IV.3.3. Gelir (yredeki gelirin ikollarna daglm, ikollar itibariyle kii bana
den maksimum, minimum ve ortalama gelir), .................................................. 165
IV.3.4. sizlik (yredeki isizlik nfus ve faal nfusa oran) ................................ 167
IV.3.5. Yredeki Sosyal Altyap Hizmetleri (egitim, saglk kltr hizmetleri ve bu
hizmetlerden yararlanlma durumu), ................................................................... 168
IV.3.6. Kentsel ve Krsal Arazi Kullanmlar (yerleme alanlarnn daglm, mevcut
ve planlanan kullanm alanlar, bu kapsamda sanayi blgeleri, konutlar, turizm
alanlar vb.), ....................................................................................................... 172
IV.3.7. Diger zellikler ........................................................................................ 173
BLM V: PROJENN BLM IVDE TANIMLAMAM ALAN ZERNDEK ETKLER
VE ALINACAK NLEMLER: ........................................................................................ 175
(Bu Blmde; projenin fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri, bu etkileri
nlemek, en aza indirmek ve iyiletirmek iin alnacak yasal, idari ve teknik nlemler
V.I ve V.2 baIklar iin ayr ayr ve ayrntI bir ekilde aklanr). ........................... 175
V.1. Arazinin Hazrlanmas, naat ve Tesis Aamasndaki Projeler, Fiziksel ve
Biyolojik evre zerine Etkileri ve Alnacak nlemler (Reglatr, HES, iletim hatt
(tnel ve kanal), Beton Santrali, konkasr tesisi dahil), (inaat aamasndaki etkiler her
bir reglatr, HES ve bunlara ait iletim tesisleri ve diger yaplar iin ayr ayr
irdelenecektir) .......................................................................................................... 175
V.1.1. Arazinin Hazrlanmas in Yaplacak ler Kapsamnda Nerelerde ve Ne
Kadar Alanda Hafriyat Yaplacag, Hafriyat Miktar, Hafriyat Artg Toprak, Ta,
Kum vb. Maddelerin Nerelere Tanacaklar, Nerelerde Depolanacaklar veya
Hangi Amalar in Kullanlacaklar, Hafriyat Dkm Sahalarnn Konumu, Hafriyat
Srasnda Kullanlacak Malzemeler,.................................................................... 175
V.1.2. Takn nleme ve Drenaj lemleri........................................................... 179
V.1.3. Arazinin Hazrlanmas Srasnda ve Ayrca nitelerin nasnda Kullanlacak
Maddelerden Parlayc, Patlayc, Tehlikeli, Toksik ve Kimyasal Olanlarn
Tanmlar, Depolanmalar ve Kullanmlar, Bu ler in Kullanlacak Aletler ve
Makineler,........................................................................................................... 180
V.1.4. Proje Alan indeki Su Ortamlarnda Herhangi bir Amala Gerekletirilecek
Kaz, Dip Taramas vb. lemler Nedeni ile karlacak Ta, Kum, akl ve benzeri
Maddelerin Miktarlar, Nerelere Tanacaklar veya Hangi Amalar iin
Kullanlacaklar, .................................................................................................. 185
V.1.5. Reglatr ve HES Yapm Dolaysyla Kullanlacak Olan Malzemenin
Nereden ve Nasl Temin Edilecegi ..................................................................... 185
V.1.6. Konkasr Tesisinin Kapasitesi, Teknolojisi, retim Miktarlarnn alma
Sreleri (gn-ay-yl), Ulam Altyaps Plan, Altyapnn nas ile lgili lemler,
Kullanlacak Makine Ekipmanlar, ....................................................................... 185
V.1.7. Beton Santrali Tesisinin Kapasitesi, Teknolojisi, retim Miktarlarnn alma
Kullanlacak Makine Ekipmanlar, ....................................................................... 189
V.1.8. naat Esnasnda Krma, gtme, Tama ve Depolama gibi Toz Yayc
lemler, Kmlatif Degerler, .............................................................................. 193
V.1.9. Zemin Emniyeti ve Su Kaag Olmamas iin Yaplacak lemler, ............ 219
V.1.10. Arazinin Hazrlanmas ve naat Alan iin Gerekli Arazinin Temini
Amacyla Kesilecek Agalarn Tr ve Saylar, Kesilecek Agalarn Blgedeki
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
6/387
Orman Ekosistemi zerine Etkileri, Ortadan Kaldrlacak Tabii Bitki Trleri ve Ne
Kadar Alanda Bu lerin Yaplacag, Flora ve Fauna zerine Olabilecek Etkiler, 220
V.1.11. naat lemleri Sresince Su Ortamnda, Dere Yatagnda ve Proje
Alannda Mevcut Canl Trlerine (karasal ve sucul flora-fauna) Olabilecek Etkiler ve
Hassas Trlerin Ne Sekilde Korunacag, Alnacak nlemler, ............................. 222
V.1.12. Arazinin Hazrlanmas, naat Alan in Gerekli Arazinin Temini Amacyla
Elden karlacak Tarm Alanlarnn Byklg, Bunlarn Arazi Kullanm
Kabiliyetleri ve Tarm rn Trleri, ..................................................................... 225
V.1.13. Arazinin Hazrlanmasndan Balayarak nitelerin Almasna Kadar
Yaplacak lerde Kullanlacak Yaktlarn Trleri, zellikleri, Oluacak
Emisyonlar, ........................................................................................................ 226
V.1.14. Proje Kapsamnda Kullanlacak Suyun Temin Edilecegi Kaynaklardan
Alnacak Su Miktarlar, Su Temini Sistemi ve Bu Sularn Kullanm Amalarna gre
Miktarlar, Oluacak Atk Sularn Cins ve miktarlar, Dearj Edilecegi Ortamlar, . 229
V.1.15. Arazinin Hazrlanmasndan Balayarak nitelerin Almasna Dek
Meydana Gelecek Kat Atk Miktarlar, Ne Sekilde Bertaraf Edilecegi, ................ 238
Yaplacak ler Nedeni ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Grltnn Kaynaklar ve
Seviyesi, Kmlatif Degerler,.............................................................................. 241
V.1.17. Arazinin Hazrlanmasndan Balayarak nitelerin Almasna Dek Yerine
Getirilecek lerde alacak Personelin ve Bu Personele Bagl Nfusun Konut ve
Diger Teknik/Sosyal Altyap htiyalarnn Nerelerde ve Nasl Temin Edilecegi,.. 257
Srdrlecek lerden, nsan Saglg ve evre iin Riskli ve Tehlikeli Olanlar, ... 257
V.1.19. naat Faaliyetlerinin Karasal ve Sucul Flora/Fauna zerine Olas Etkiler
ve Alnacak Tedbirler, Btncl Etki Degerlendirmesi,........................................ 258
V.1.20. Proje Alannda, Peyzaj geleri Yaratmak veya Diger Amalarla Yaplacak
Saha Dzenlemelerinin (agalandrma ve/veya yeil alan dzenlemeleri vb.) Ne
Kadar Alanda, Nasl Yaplacag, Bunun iin Seilecek Bitki ve Aga Trleri, ...... 267
V.1.21. Proje Alan Beton Santrali ve Konkasr Tesisi Dahil Olmak zere Yeralt ve
Yerstnde Bulunan Kltr ve Tabiat Varlklarna (geleneksel kentsel dokuya,
arkeolojik kalntlara, korunmas gerekli dogal degerlere) Olabilecek Etkilerin
Belirlenmesi, ....................................................................................................... 268
V.1.22. Diger zellikler ....................................................................................... 268
V.2. Projenin letme Aamasndaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik evre zerine
Etkileri ve Alnacak nlemler,................................................................................... 268
V.2.1 Proje Kapsamndaki Tm nitelerin zellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi
nitelerde Gerekletirilecegi, Kapasiteleri, nitelerde retilecek Mal ve/veya
Hizmetler, Nihai ve Yan rnlerin retim Miktarlar, ........................................... 268
V.2.2. Ulusal ve Uluslararas Mevzuatla Korunmas Gereken Alanlar zerine
Etkiler, ................................................................................................................ 272
V.2.3. Kaynagn Kullanlmas ve Reglatr Yaplarnda Su Tutulmas Sonucu Su
Kalitesine ve Su Ortamndaki Canllara Olabilecek Etkiler, Proje iin Tespit Edilen
Balk Trlerine Ait Gei Yaplar, ....................................................................... 272
V.2.4. Dere Yatagna Braklacak Su Hesab (havza akmlar, yag-ak ilikisi,
ekolojik potansiyel, son 10 yllk ortalama debiler, varsa ulusal ve uluslar aras
mevzuatla korunan balk trleri ve muhtemel ihtiyalar, su haklar (ime-kullanma,
sulama, alabalk yetitiriciligi) v.b dikkate alnmal, mansap can suyu k yerinin
gsterildigi aklayc izim) ................................................................................ 275
V.2.5. Suyun Temin Edilecegi Kaynagn Kullanlmas, Su Tutulmas Sonucu
Mansapta Olabilecek Degiimler, Bu Degiimlerin Su Kalitesine ve Su Ortamndaki
Canllara Etkileri, Dogal Yaam zerine Etkiler (heyelan, erozyon, nehir hidrolojisi,
sucul yaam, sediment gelii vb.) ....................................................................... 299
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
7/387
V.2.6. Projenin Membaa ve Mansabnda Varsa Diger Projelerin (baraj, reglatr,
HES vb.) Belirtilmesi, Ekosistem zerindeki Etkilerinin Degerlendirilmesi, ......... 303
V.2.7. Kaynaga Ait Varsa Diger Kullanm Sekilleri ve Etkileri, (proje alanna yakn
yerleim yerlerine ait su haklar ve tarmsal faaliyetlere ilikin degerlendirme) .... 305
V.2.8. Yeralt ve Yzeysel Su Kaynaklarna Olabilecek Etkiler, .......................... 305
V.2.9. Orman Alanlarna Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Kar Alnacak Tedbirlerin
Tanmlanmas, ................................................................................................... 306
V.2.10. Tarm Alanlarna Olabilecek Etkiler ve Bu Etkilere Kar Alnacak
Tedbirlerin Tanmlanmas, .................................................................................. 307
V.2.11. Karasal ve Sucul Flora / Fauna zerine Olas Etkiler ve Alnacak
Tedbirler, ............................................................................................................ 307
V.2.12. Projenin letilmesi Srasnda alacak Personelin ve Bu Personele Bagl
Nfusun Konut ve Diger Sosyal/Teknik Altyap htiyalarnn Nerelerde, Nasl
Temin Edilecegi, ................................................................................................. 310
V.2.13. dari ve Sosyal nitelerde me ve Kullanma Amal Sularn Kullanm
Sonrasnda Oluacak Atk Sularn Artlmas iin Uygulanacak Artma Tesisi
Karakteristigi, Prosesinin Detaylandrlmas ve Artlan Atk Sularn Hangi Alc
Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasl Verilecegi, ....................................................... 310
V.2.14. Konut, Sosyal ve dari Tesislerden Oluacak Kat Atk Miktar ve zellikleri,
Bu Atklarn Nerelere ve Nasl Tanacaklar veya Hangi Amalar iin ve Ne
Sekilde Degerlendirilecegi, ................................................................................. 312
V.2.15. Proje nitelerinin letilmesi Srasnda Oluacak Grltnn Kaynaklar ve
Kontrol iin Alnacak nlemler, ......................................................................... 314
V.2.16. Diger zellikler. ...................................................................................... 314
V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik evre zerine Etkileri .............................................. 315
V.3.1. Proje le Gereklemesi Beklenen Gelir Artlar; Yaratlacak stihdam
mkanlar, Nfus Hareketleri, Gler, Egitim, Saglk, Kltr, Diger Sosyal ve Teknik
Altyap Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanlma Durumlarnda Degiiklikler vb.
, .......................................................................................................................... 315
V.3.2. evresel Fayda-Maliyet Analizi. ............................................................... 315
V.3.3. Projenin Gereklemesine Bagl Olarak Sosyal Etkilerin
Degerlendirilmesi................................................................................................ 316
BLM VI: LETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABLECEK VE SREN
ETKLER VE BU ETKLERE KARI ALINACAK NLEMLER ..................................... 318
VI.1. Arazi Islah, ...................................................................................................... 318
VI.2. Proje Alan ve Konkasr Tesisinde Yaplacak Arazi Islah ve Reklamasyon
almalar, .............................................................................................................. 318
VI.3. Mevcut Su Kaynaklarna Etkiler, ...................................................................... 319
BLM VII: PROJENN ALTERNATFLER ................................................................. 321
(Bu blmde yer seimi, teknoloji, alnacak nlemler, alternatiflerin karlatrlmas
ve tercih sralamas belirtilecektir.)............................................................................. 321
BLM VIII: ZLEME PROGRAMI ................................................................................ 323
VIII.1. Faaliyetin naat iin nerilen zleme Program, Faaliyetin letmesi ve letme
Sonras iin nerilen zleme Program ve Acil Mdahale Plan, ............................... 323
VIII.2. ED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda Yeterlik Tebliginde Yeterlik
Belgesi alan kurum/kurulularn ykmllkleri Balgnn kinci Paragrafnda Yer Alan
Hususlarn Gerekletirilmesi ile lgili Program. ........................................................ 328
BLM IX: HALKIN KATILIMI ..................................................................................... 330
(Projenin etkilenmesi muhtemel yre halknn nasl ve hangi yntemlerle
bilgilendirildigi, proje ile ilgili halkn grlerinin ve konu ile ilgili aklamalarn ED
Raporuna yanstlmas)................................................................................................ 330
BLM X: YUKARIDAK BALIKLAR ALTINDA VERLEN BLGLEN TEKNK
OLMAYAN BR ZET .................................................................................................. 332
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
8/387
(Projenin inaat ve iletme aamalarnda yaplmas planlanan tm almalarn ve
evresel etkiler iin alnmas ngrlen tm nlemlerin, mmkn oldugunca basit,
teknik terim iermeyecek ekilde ve halkn anlayabilecegi sadelikte anlatlmas) .. 332
BLM XI: SONULAR ............................................................................................... 337
(Yaplan tm aklamalarn zeti, projenin nemli evresel etkilerinin sralandg ve
projenin gereklemesi halinde olumsuz evresel etkilerin nlenmesinde ne lde
baar saglanabileceginin genel bir degerlendirme, proje kapsamnda alternatifler
aras seimler ve bu seimlerin nedenleri) ................................................................ 337
NOTLAR VE KAYNAKLAR ........................................................................................... 355
EKLER .......................................................................................................................... 360
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
9/387
TABLOLAR
Tablo 1. Proje Sahasna En Yakn Yerleim Yerleri Ve Bunlarn Proje nitelerine Gre
Konumlar.................................................................................................................. 27
Tablo 2. Proje nitelerine Ait Koordinatlar ve nitelerin Kapladklar Alanlar ................................. 28
Tablo 3. Talkaya Reglatr ve HES Maliyet Hesaplamalar ...................................................... 42
Tablo 4. Talkaya Reglatr Tesis Yaplar................................................................................ 44
Tablo 5. Yatrm Program ............................................................................................................ 46
Tablo 6. Firm Enerji, Sekonder Enerji ve Pik G Faydalar .......................................................... 47
Tablo 7. Firm Enerji, Sekonder Enerji ve Pik G Faydalar .......................................................... 47
Tablo 8. Tablolarda Kullanlan Formller ...................................................................................... 47
Tablo 9. Ekonomik Analiz Sonular (6 & 3,3 Cent/kW) ................................................................. 47
Tablo 10. Ekonomik Analiz Sonular (6 & 6 Cent/kW) .................................................................. 48
Tablo 11. Talkaya Reglatr ve HES Toplam Maliyet ve Giderleri ............................................ 48
Tablo 12. Talkaya Reglatr ve HES Toplam Fayda ve Giderleri (6&3,3 cent/kW) ................... 48
Tablo 13. Talkaya Reglatr ve HES Toplam Fayda ve Giderleri (6 & 6 cent/kW) .................... 48
Tablo 14. Talkaya Reglatr ve HES Karllk Oran (6 & 3,3 cent/kW) .................................. 49
Tablo 15. Talkaya Reglatr ve HES Karllk Oran (6 & 6 cent/kW) ..................................... 49
Tablo 16. Artvin li Aylara Gre Scaklk Degiimleri...................................................................... 54
Tablo 17. Artvin li Yag Durumu ................................................................................................. 55
Tablo 18. Artvin li Ortalama Ak, Bulutlu, Kapal Gnler Says ................................................... 55
Tablo 19. Artvin li Nem Durum..................................................................................................... 56
Tablo 20. Artvin line Ait Rzgar Durumu ...................................................................................... 56
Tablo 21. Artvin li Aylk Ortalama Rzgar Hzlar (m_sec) ............................................................ 57
Tablo 22. Artvin li Aylk Esme Saylar Toplam Tablosu .............................................................. 58
Tablo 23. aglayan Formasyonuna ait Q Kaya Snflamas (Barton vd, 1974) .............................. 62
Tablo 24. Artvin li Scak su ve Madensuyu Kaynaklar ................................................................. 66
Tablo 25. Artvin li Jeotermal Su Kaynaklar ve Kullanm Amalar ................................................ 67
Tablo 26. Artvin li Scak su ve Madensuyu Kaynaklar ................................................................. 68
Tablo 27. Artvin lindeki Akarsularn Feyezan Debileri .................................................................. 69
Tablo 28. Artvin lindeki Gller ..................................................................................................... 70
Tablo 29. Thornthwaite Yntemine Gre Artvin linin Su Bilanosu .............................................. 70
Tablo 30. Artvin li Snrlar erisindeki me Suyu Tesisleri .......................................................... 73
Tablo 31. letmedeki Takn Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri ............................... 73
Tablo 32. na Halindeki Takn Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri ........................... 75
Tablo 33. Proje Havzasnda Bulunan Diger Tesisler ve Konumlar ................................................ 76
Tablo 34. Talkaya Reglatr Yeri Aylk Ortalama Akmlar (1978-2009) ..................................... 78
Tablo 35. DM- Ortacalar Meteoroloji stasyonu Aylk Yag Degerleri (mm) .................................. 80
Tablo 36. DS- Sargl Meteoroloji stasyonu Aylk Toplam Yag Degerleri (mm) ......................... 81
Tablo 37. Akm Gzlem stasyonlarna Ait Karakteristik Bilgiler ve Gzlem Periyotlar................... 84
Tablo 38. Artvin li Genel Toprak Yaps Daglm.......................................................................... 85
Tablo 39. Artvin li 2009 Yl Tarm Alan Daglm ......................................................................... 89
Tablo 40. Artvin li 2009 Yl Tarm Alan Daglm ......................................................................... 89
Tablo 41. Artvin linde Bulunan Milli Parklar .................................................................................. 95
Tablo 42. Artvin linde Bulunan Tabiat Parklar ............................................................................. 96
Tablo 43. Artvin linde Bulunan Tabiat Koruma Alanlar ............................................................... 97
Tablo 44. alma Blgesinin Tatlsu Alg Trleri ......................................................................... 104
Tablo 45. alma Blgesinin Zooplanktonik Organizmalar........................................................ 105
Tablo 46. alma Alanndaki Bentik Omurgasz Trleri ............................................................. 106
Tablo 47. alma Blgesinin Balk Trleri ................................................................................. 107
Tablo 48. Talkaya Reglatr ve Hes Proje Sahas Floirstik Listesi ......................................... 117
Tablo 49. Artvin-Arhavi, Talkaya-HES Proje Alan kiyaaml Trleri ve Koruma Statleri ......... 131
Tablo 50. Artvin -Arhavi, Talkaya-HES Proje Alan Srngen Trleri ve Koruma Statleri ....... 131
Tablo 51. Artvin-Arhavi, Talkaya-HES Proje Alan Ku Trleri ve Koruma Statleri................... 132
Tablo 52. Artvin, Arhavi Talkaya- HES Proje Alan ve Yakn evresinde Belirlenen Memeli
Hayvan Trleri ve Koruma Statleri ......................................................................... 136
Tablo 53. Proje Alan Snrlar erisinde ve Yakn evrede Kaydedilmi Olan Trler Arasndan
Av Hayvan Statsne Sahip Olan Ku ve Memeli Hayvan Trleri. ........................ 145
Tablo 54. Artvin li Linyit Yataklar............................................................................................... 155
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
10/387
Tablo 55. Artvin li 2009 Yl Verilerine Gre Bykba Hayvan Varlg ....................................... 157
Tablo 56. Artvin li 2009 Yl Verilerine Gre Kkba Hayvan Varlg ....................................... 157
Tablo 57. Artvin linde letme Byklklerine Gre Hayvan Daglm ........................................ 157
Tablo 58. Artvin linin 2009 Yl Sonu tibariyle Hayvansal retim Miktarlar ................................ 158
Tablo 59. Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi 2009 Verileri ......................................................... 164
Tablo 60. Yllara Gre Arhavi Nfus Verileri ............................................................................... 164
Tablo 61. Genel Nfus Saymlarna gre Tahmini Nfus Degiimi .............................................. 164
Tablo 62. 2008-2009 Yl G Miktar ......................................................................................... 165
Tablo 63. Hane Halk Byklgne Gre Hane Halk Says ....................................................... 165
Tablo 64. Artvin 2001 Yl Gayri Safi Yurt i Hasla .................................................................... 166
Tablo 65. 2009 Yl sizlik Oran Tablosu .................................................................................... 167
Tablo 66. stihdama ilikin SKUR Temel Gstergeleri ................................................................ 167
Tablo 67. Artvin SKUR Mdrlgne kaytl sizlerin Mesleki Daglm ..................................... 167
Tablo 68. Okuma Yazma Durumu Ve Cinsiyete Gre Nfus ( 6 +ya ) - 2009 ............................. 168
Tablo 69. Egitim Seviyesine Gre Okul Says ............................................................................ 169
Tablo 70. Diger Egitim Kurumlar ................................................................................................ 169
Tablo 71. niteler ve Yaklak Hafriyat Miktarlar ........................................................................ 177
Tablo 72. Hafriyat leri ve naat Aamasnda Kullanlacak Ekipmanlar ..................................... 178
Tablo 73. Krma-Eleme Tesisinin Zamana Bagl retim Degerleri ............................................... 186
Tablo 74. Krma-Eleme Tesisine Ait Koordinatlar ........................................................................ 186
Tablo 75. Makine ve Ekipman Listesi.......................................................................................... 189
Tablo 76. Har nitesi Tesisi in Zamana Bagl retim Degerleri.............................................. 190
Tablo 77. Har nitesi Tesisine Ait Koordinatlar ......................................................................... 190
Tablo 78. Har nitesi Tesisinde Kullanlacak Makine ve Ekipman Listesi .................................. 192
Tablo 79. Proje Alanndaki Kaz Miktarlar ve Tanacaklar Yerler.............................................. 193
Tablo 80. Reglatr Sahasndan Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar ......................................... 194
Tablo 81. letim Tnelinden Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar ................................................. 195
Tablo 82. Ykleme Havuzunda Yaplacak Hafriyattan Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar ......... 196
Tablo 83. Yaylma Snflarna Gre M Degerleri .......................................................................... 197
Tablo 84. Rzgar Verilerini Snflanmas ..................................................................................... 198
Tablo 85. Havada Asl Partikllerin Daglm (g/m
3
) (Ykleme Havuzu Alan) ........................... 198
Tablo 86. ken Tozlarn Daglm (mg/m
2
-gn) (Ykleme Havuzu Alan) ................................... 199
Tablo 87. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Ykleme Havuzu
Alan in) ................................................................................................................ 200
Tablo 88. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Ykleme Havuzu Alan in) ............................... 201
Tablo 89. Cebri Boru ve Santral Binas Alannda Yaplacak Hafriyattan Kaynakl Oluacak
Emisyon Miktar ....................................................................................................... 202
3
) (Cebri Boru ve Santral Binas in) ............ 203
2
-gn) (Cebri Boru ve Santral Binas in).................... 204
Tablo 92. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Cebri Boru ve
Santral Binas in) .................................................................................................. 205
Tablo 93. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Cebri Boru ve Santral Binas in) ...................... 205
Tablo 94. Reglatr Alan Ulam Yolu almasndan Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar ....... 206
3
) (Reglatr Alan Ulam Yolu in) ............ 208
2
-gn) (Reglatr Alan Ulam Yolu in) .................... 209
Tablo 97. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Reglatr Alan
Ulam Yolu in) ..................................................................................................... 210
Tablo 98. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Reglatr Alan Ulam Yolu in) ...................... 210
Tablo 99. Ykleme Havuzu Ulam Yolu almasndan Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar ..... 211
3
) (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in) ........ 213
2
-gn) (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in)................ 214
Tablo 102. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Ykleme Havuzu
Ulam Yolu in) ..................................................................................................... 215
Tablo 103. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in) .................. 215
Tablo 104. Santiye Sahasndan Kaynakl Oluacak Emiyon Miktar ............................................ 216
3
) (Santiye Sahas in) ............................... 217
2
-gn) (Santiye Sahas in) ...................................... 218
Tablo 107. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Santiye Sahas
in) ......................................................................................................................... 219
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
11/387
Tablo 108. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Santiye Sahas in) ........................................ 219
Tablo 109. naat Aamasnda Kullanlacak Makineleri ........................................................... 227
Tablo 110. Motorinin zellikleri .................................................................................................. 227
Tablo 111. Dizel Aralardan Yaylan Kirlenmenin Faktrleri ........................................................ 228
Tablo 112. Makinelerinden Kaynaklanmas Beklenen Kirletici Degerler ................................... 228
Tablo 113. Evsel Nitelikli Atksu Dearj Kriterleri ......................................................................... 231
Tablo 114. Tipik Evsel Atk Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonlar .................................. 232
Tablo 115. Evsel Nitelikli Atk Su erisindeki Kirletici Ykleri ...................................................... 232
Tablo 116. Proje Kapsamnda Kullanlacak Su Miktarlar, Oluacak Atk Su Miktarlar ve
Berteraf Yntemleri ................................................................................................. 237
Tablo 117. Ses Gc Dzeyleri .................................................................................................. 242
Tablo 118. Ara ve Ekipmanlarn Ses Gc Dzeyleri ................................................................ 243
Tablo 119. Ses Gc Dzeylerinin Oktav Bantlarna Daglm ..................................................... 245
Tablo 120. Ses Basn Dzeyleri ................................................................................................ 245
Tablo 121. Atmosferik Yutu ...................................................................................................... 247
Tablo 122. Nihai Ses Basn Dzeyleri ...................................................................................... 248
Tablo 123. Dzeltme Faktrleri................................................................................................... 250
Tablo 124. Ses Dzeyleri ........................................................................................................... 250
Tablo 125. Lgndz Degerleri .................................................................................................... 252
Tablo 126. Santiye Alan in evresel Grlt Snr Degerleri ................................................... 253
Tablo 127. Mesafeye Gre Titreim Hz Degerleri (W = 2,24 kg) ............................................... 254
Tablo 128. Bina Temeli Titreim Hz (Vo) Degerlerine Bagl Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar
Grebilecek Bina Trleri (Forssbland,1981) ............................................................. 255
Tablo 129. Patlatma Yaplan Kaya Tr ve Bina Temeli Altndaki Kaya Trne Bagl Olarak
Degiim Gsteren k Katsays Asgari ve Azami Degerleri (Armac Printing
Company). .............................................................................................................. 256
Tablo 130. Montana (Tennant, 1976) Yntemine Gre Balk, Vahi Yaam ve Rekreasyon
Amal Akarsu Aknt Oranlar .............................................................................. 277
Tablo 131. Talkaya Reglatr Yerine Ait En Kesit Parametreleri ve Boyutsuz Islak evre ve
Boyutsuz Debi Degerleri .......................................................................................... 282
Tablo 132. Talkaya Reglatr in Hesaplanan Can Suyu Miktar (m
3
/sn) .............................. 283
Tablo 133. Hesaplanan Aylk Bazda Can Suyu Mikatarna Gre Derede Meydana Gelebilecek
Su Seviyesi ............................................................................................................. 284
Tablo 134. Hesaplanan Aylk Bazda Can Suyu Miktarna Gre Derede Meydana Gelebilecek
Su Hz .................................................................................................................... 285
Tablo 135. Debi Sreklilik ndisine Gre Hesaplanan Parametrelere Ait Degerler ....................... 288
Tablo 136. Son 10 Yllk Gnlk Bazda llen Akm Verilerinden Elde Edilen ve 7Q10
Ynteminde Kullanlacak Olan Veri Seti ................................................................... 288
Tablo 137. Son 20 Yllk Gnlk Bazda llen Akm Verilerinden Elde Edilen ve 7Q20
Ynteminde Kullanlacak Olan Veri Seti ................................................................... 289
Tablo 138. Farkl Yntemlere Gre Belirlenen Can Suyu Miktar ve Reglatr Tarafndan Aylk
Bazda Kullanlacak Su Miktarlar (m
3
/sn) ................................................................. 293
Tablo 139. Farkl Yntemlere Gre Hesaplanan Can Suyu Mikatarna Gre Derede Oluan Su
Seviyesi .................................................................................................................. 294
Tablo 140. Farkl Yntemlere Gre Hesaplanan Can Suyu Mikatarna Gre Derede Oluan Su
Hz ......................................................................................................................... 294
Tablo 141. Blgedeki Balk Trlerinin Yaayabilecegi Minimum Akm ve Derinlikler (Cows and
Welcomme, 1998) ................................................................................................... 296
Tablo 142. Ekosistem Raporunda Talkaya Reglatrnden Sonra Braklmas nerilen
Minimum Su Miktarlar ............................................................................................. 297
Tablo 143. Talkaya. Reglatr Can suyu Miktarlar (Can suyu + Sulama Haklar) (m
3
/sn) ...... 299
Tablo 144. Proje Havzasnda Bulunan Diger Tesisler ve Konumlar ............................................ 303
Tablo 145. Evsel Nitelikli Atksu Dearj Kriterleri (letme Aamas) ............................................ 311
Tablo 146. Tipik Evsel Atk Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonlar (letme Aamas) ..... 311
Tablo 147. Evsel Nitelikli Atk Su erisindeki Kirletici Ykleri (letme Aamas) ......................... 311
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
12/387
EKLLER
Sekil 1. Trkiyenin Birincil Enerji Talebi ve Yerli retimi ............................................................... 20
Sekil 2. Trkiyede Yerli Enerji retiminin Talebi ve/veya Tketimi Karlama Oran ...................... 21
Sekil 3. Talkaya Reglatr ve HES Tesis Alanlarna Ait Uydu Grntleri ................................ 39
Sekil 3.a. Proje Akm Semas ................................................................................................... 45
Sekil 4. Artvin li Rzgarn Ortalama Hzna Gre izilmi Rzgar Gl ........................................ 57
Sekil 5. Artvin li Esme Saylarna Gre izilmi Rzgar Gl ....................................................... 58
Sekil 6. Artvin li Deprem ve Sismik Durumu ................................................................................. 64
Sekil 7.Thornthwaite Yntemine Gre Artvin linin Su Bilanosu Grafigi ....................................... 70
Sekil 8. Projenin Havzadaki Diger Tesisler likisini Gsterir Sematik Plan .................................... 77
Sekil 9. Hidrometeoroloji Bulduru Haritas..................................................................................... 83
Sekil 10. Artvin li Topraklarnn Alansal Daglm (%) ................................................................... 87
Sekil 11. Artvin line ait Arazi Kabiliyet Snflarnn Daglm (%) .................................................... 88
Sekil 13. Artvin li Korunan Alanlar Gsterir Kroki ...................................................................... 150
Sekil 14. Artvin line Ait Maden Krokisi........................................................................................ 156
Sekil 15. letim Tneli Patlatma Dizayn ...................................................................................... 182
Sekil 16. Krma-Eleme Tesislerine Ait Akm Semas (Genel) ................................................... 187
Sekil 17. Krma-Eleme Tesislerine Ait Akm Semas (Genel) ................................................... 188
Sekil 18. Krma-Eleme Tesisi rnek Sekli................................................................................... 189
Sekil 19. Har nitesi Tesisi Akm Semas.............................................................................. 191
Sekil 20. Har nitesi Tesisi Akm Semas.............................................................................. 192
Sekil 21. Havada Asl Partikllerin Daglm Grafigi (Ykleme Havuzu Alan).............................. 199
Sekil 22. ken Partikllerin Daglm Grafigi (Ykleme Havuzu Alan) ....................................... 200
Sekil 23. Havada Asl Partikllerin Daglm Grafigi (Cebri Boru ve Santral Binas in) .............. 203
Sekil 24. ken Partikllerin Daglm Grafigi (Cebri Boru ve Santral Binas in) ........................ 204
Sekil 25. Havada Asl Partikllerin Daglm Grafigi (Reglatr Alan Ulam Yolu in) ............... 208
Sekil 26. ken Partikllerin Daglm Grafigi (Reglatr Alan Ulam Yolu in) ........................ 209
Sekil 27. Havada Asl Partikllerin Daglm Grafigi (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in) ............ 213
Sekil 28. ken Partikllerin Daglm Grafigi (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in) ...................... 214
Sekil 29. Havada Asl Partikllerin Daglm Grafigi (Santiye Sahas in) ................................... 217
Sekil 30. ken Partikllerin Daglm Grafigi (Santiye Sahas in)............................................. 218
Sekil 31. Paket Atk su Artma Tesisi Genel Plan ....................................................................... 234
Sekil 32. Grlt Yaylm Grafigi ................................................................................................. 253
Sekil 33. Debi Sreklilik Egrisi .................................................................................................... 278
Sekil 34. Islak evre-Debi liskisi ................................................................................................ 279
Sekil 35. Baz Akm Ayrma Yntemleri ....................................................................................... 280
Sekil 36. Arazide Yerinde Yaplan lmler Sonucunda Elde Edilen En Kesit............................. 281
Sekil 37. Islak evre-Debi Arasndaki liki ................................................................................ 283
Sekil 38. Deredeki Su Seviyesi le Debi Arasndaki liki ............................................................. 284
Sekil 39. Deredeki Su Hz le Debi Arasndaki liki ................................................................... 285
Sekil 41.Talkaya Reglatr Yeri Debi Sreklilik Egrisi .............................................................. 287
Sekil 42. Akm-Tekerrr Aralg Arasndaki liki.......................................................................... 289
Sekil 43. Akm-Tekerrr Aralg Arasndaki liki.......................................................................... 290
Sekil 44. Projenin Havzadaki Diger Tesisler likisini Gsterir Sematik Plan ................................ 304
Sekil 45. Kazas in Acil Mdahale Plan ............................................................................... 325
Sekil 46. Yangn in Acil Mdahale Plan ................................................................................... 326
Sekil 47. Deprem in Acil Mdahale Plan ................................................................................. 327
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
13/387
EK LSTES
EK-1 1/25.000 lekli Proje Alann Gsterir Topografik Harita
EK-3 1/25.000 lekli Proje Alann Gsterir Jeolojik Harita
EK-4 1/25.000 lekli Ulam Yollarn Gsteriri Topografik Harita
EK-5 1/25.000 lekli Proje Etki Alann Gsterir Topografik Harita
EK-6 1/100.000 lekli Proje Alann Gsterir Arazi Varlg Haritas
EK-7 1/25.000 lekli Proje Alann Gsterir Mesere Haritas
EK-8 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Yer Bulduru Haritas
EK-9 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Google Earth Fotograflar
EK-10 Talkaya Reglatr ve HES Projesine ait Fotograflar
EK-11 Talkaya Reglatr ve HES Projesine Ait Plan ve Kesitleri
EK-12 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Ekolojik Degerlendirme Raporu
EK-13 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Su Kullanm Haklar Raporu
EK-14 Talkaya Reglatr ve HES Projesi SKKY Tablo-1e Gre Su Analiz Raporu
EK-15 Talkaya Reglatr ve HES Su Kullanm Hakk Anlamas ve Lisans
EK-16 Meteoroloji Genel Mdrlgnden Alnm Artvin line Ait Meteorolojik Veriler
EK-17 DS Genel Mdrlgnden Alnm Onayl Reglatr Yeri Akm Degerleri
EK-18 Talkaya Reglatr ve HES ED nceleme Degerlendirme Formu
EK-19 Protokol anlamas
EK-20 Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanlar in Alnm Kurum Grleri
EK-21 Ball Deresinden Su Kullanm le lgili DS 26. Blge Mdrlgnn Gr
EK-22 leksiz keltim Havuzu Plan
EK-23 Halkn Katlm Toplants Gazete lanlar
EK-24 Nihai ED Raporu zleme Raporlar Formu
EK-25 BalkGeidi izimi
EK-26 Topuoglu Madencilik San. Ve Tic. Ltd. Sti. Adna Bro Tescil Belgesi ve Yeterlilik
Belgesi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
14/387
KISALTMALAR
ABD Amerika Birleik Devletleri
ADNKS Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi
Ag Gm
AG Akm Gzlem stasyonu
AKM Askda Kat Madde
AMP Acil Mdahale Plan
Au Altn
A.. Anonim Sirketi
bk. Baknz
BOI Biyolojik Oksijen htiyac
C Santigrat
CITES Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Trlerinin Uluslararas
Ticaretine likin Szleme
cm Santimetre
Cu Bakr
ED evresel Etki Degerlendirmesi
dBA A-Agrlkl desibel
DPT Devlet Planlama Tekilat
DS Devlet Su leri Genel Mdrlg
EE Elektrik leri Ett daresi
EPDK Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu
EA Elektrik retim A.S.
ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlg
Fe Demir
g Gram
GSYH Trkiye Gayri Safi Yurt i Haslas
ha Hektar
HC Hidrokarbon
HES Hidroelektrik Santral
hm
3
Hektometrekp
hPa HektoPaskal
Hz Hertz
IUCN Nesli Tkenme Tehlikesi Altnda Olan Trlerin Krmz Listesi
BBS statistiki Blge Birimleri Snflamas
KAKY Kat Atklarn Kontrolu Ynetmeligi
kg Kilogram
KOI Kimyasal Oksijen htiyac
km Kilometre
kV Kilovolt
kVA Kilo volt amper
L Litre
m Metre
mm Milimetre
Mn Manganez
MTA Maden Tetkik ve Arama Genel Mdrlg
MW Mega Watt
m/s Metre/saniye
m
2
Metrekare
m
3
/sa Metrekp/saat
No. Numara
NOx Azot oksitler
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
15/387
KA nemli Ku Alan
Pb Kurun
PM Partikl Madde
sa Saat
s Saniye
SKHKKY Sanayi Kaynakl Hava Kirliligi Kontrol Ynetmeligi
SKKY Su Kirliligi Kontrol Ynetmeligi
T.C. Trkiye Cumhuriyeti
TEA Trkiye Elektrik letim A.S.
TL Trk Liras
TPAO Trkiye Petrolleri Anonim Ortaklg
TK Trkiye statistik Kurumu
USEPA Amerika Birleik Devletleri evre Koruma Ajans
vb. Ve benzerleri
Zn inko
Derece
% Yzde
Binde
o
C Derece Santigrat
S/cm mikrosiemens/santimetre
mikro
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
16/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
KIRMA-ELEME VE HAR NTES
TESSLER
Artvin li, Arhavi lesi Snrlar erisi,
Kapistre Deresinin Bir Kolu Olan Ball
Deresi zerinde
BLM-I
PROJENN TANIMI VE AMACI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
17/387
BLM I: PROJENN TANIMI VE AMACI
(Proje konusu faaliyetin tanm, mr, hizmet amalar, pazar veya hizmet alanlar ve
bu alan ierisinde ekonomik ve sosyal ynden lke, blge ve/veya il leginde
nem ve gereklilikleri)
Hazrlanan proje; 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayl Resmi Gazetede Yaynlanarak
Yrrlge Giren evresel Etki Degerlendirmesi Ynetmeliginin Ek-II Seme-Eleme
Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi - Madde 28 Kurulu gc 0,5 MW ve zeri olan
nehir tipi santraller kapsamnda olup ayn ynetmeligin Madde 7 (b) bendi b) Seme
Eleme Kriterlerine tabi olup "evresel Etki Degerlendirmesi Gereklidir" karar verilen
projelere evresel Etki Degerlendirmesi Raporu hazrlanmas zorunludur hkm geregi
sz konusu proje; evre ve Orman Bakanlg evresel Etki Degerlendirmesi ve Planlama
Genel Mdrlgnn 05.04.2010 tarih ve 3090/20505 sayl yazsnda belirlenen ED
Raporu zel Format dogrultusunda hazrlanmtr.
I.a. Proje Konusu
Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. ti. tarafndan Dogu Karadeniz Blgesi, Artvin li,
Arhavi lesi snrlar ierisinde, Talkaya Reglatr iin Kapistre Deresinin bir kolu olan
Ball Derenin sularndan yararlanarak hidroelektrik enerji retimi amacyla TaIkaya
Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin yaplmas ve iletilmesi
planlanmaktadr.
Proje kapsamndaki santralin kurulu gc 22.618 MW olarak planlanmtr. Proje
kapsamnda yllk retilecek firm (gvenilir) enerji 23.502 GWh, sekonder (ikincil) enerji ise
69.166 GWh, olacaktr. TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)
mevcut durumdaki akmlarla toplam 92.668 GWh enerji retilmesi planlanmaktadr.
I.b. Faaliyetin Tanm
Talkaya reglatr Kapistre Derenin Ball Dere kolu zerinde kardan all
kontrolsz beton agrlkl olarak planlanmtr. Talkaya reglatr ile birlikte Ball
Dereden evrilen dogal akmlar, yine Ball Derenin zerinde bulunan Talkaya HESte
enerji retimi amacyla trbinlenecektir.
Reglatr yeri, iki kola ayrlan Kapistre Derenin Ball dere kolu zerindedir.
Regltr yeri topografik, jeolojik ve mhendislik koullar ynnden en uygun yerdir.
Talkaya reglatr kret kotu 990.08 m, talveg kotu 983.00 m, temel kotu 981.50 m,
talvegden yksekligi 7.08 m temelden ykseklik 8.58 m dir.
Talkaya Reglatr normal su seviyesi 988.00 m. olarak tespit edilmitir.
Talkaya reglatr talvegden itibaren 7.08 m yksekliginde nap kotu 988.00 m. olacak
ekilde kapaksz olarak tasarlanmtr. Yaplan optimizasyon almalar sonucu reglatr
yerindeki yllk ortalama akm degeri olan 2.640 m
3
/s
nin %86.80ni enerji maksad ile

evrilecektir.
Santralda 6.3 kV gerilim seviyesinde retilen enerji, nite transformatrleri vastas
ile 34.5 kV gerilim seviyesine ykseltilerek 34.5 kV alta aktarlmakta ve 7 km lik tek devre
477 MCM iletkenli enerji nakil hatt ile amlca barajnn mevcut veya oluturulacak
Dagtm Merkezine baglanarak ulusal ebekeye aktarlacaktr. Bu amala santral binasnn
iine iki giri, bir lm ve i ihtiya fiderli, bir adet k fiderinden teekkl eden toplam
be hcreli 34.5 kV metal muhafazal kapal alt yaplmas dnlmtr
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
18/387
Talkaya Hidroelektrik nitelerinin Ulusal Elektrik Sistemi ile paralele girmesi
Talkaya HES 34.5kV alt sahasndaki nite fider kesicileri zerinden yaplacaktr. Diger
bir deyimle Talkaya HES 34.5 kV baras, ncelikle amlca DM sine bagl enerji nakil
hatlar zerinden enerjilenecek ve daha sonra niteler, senkronizasyon cihaz (25) ile
otomatik veya elle paralele nite kesicileri zerinden alnacaktr. Bu amala nite
kesicilerden nce ve 34.5 kV alt baralarna uygun byklkte gerilim l
transformatrleri konularak senkronizasyon iin klar alnmtr.
Talkaya HES ve alt sahas kontrol koruma ve lme sistemi olarak teknolojik
yenilikler takip edilerek merkezi kontrol odasnda bilgisayarl kontrol ve izleme sistemi ile
Lokal kontrol panolarnda PLC kontrll sistem dnlmtr
nitelerin, alt sahas tehizatnn ve tm yardmc sistemleri kontrol lme ve
izlemesi ilemlerinin merkezi bir bilgisayar sistemi tarafndan saglanmas n grlmtr.
Santralda retilen enerji lm, Elektrik Piyasas Lisans Ynetmeligi ne uygun
olarak 34.5kV saltta tehiz edilecek lm sistemi ile llecektir.
Baglama noktas TEAS planlamas dogrultusunda gerekleecektir. Proje
kapsamnda yaplacak enerji letim Hatt bu rapor kapsamnda degerlendirilmeye
alnmam olup, sz konusu Enerji letim Hatt Projesi 17.06.2008 tarih ve 26939 sayl
evresel Etki Degerlendirilmesi Ynetmeligi kapsamnda ayrca degerlendirilecektir.
I.c. Faaliyetin mr
Hidroelektrik santraller diger retim tipleri ile kyaslandgnda en dk iletme
maliyetine, en uzun iletme mrne ve en yksek verime haizdirler.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) tesislerinin 2 ylda
ina edilmesi planlanmtr. Talkaya Reglatrnn membasnda imdiye kadar bir tesis
planlanmam olup, blgenin sosyoekonomik ve topografik koullar dikkate alndgnda,
membada yaplabilecek tesisler reglatrl depolamasz tesislerden ibaret olacaktr. Proje
kapsamnda iletme mr 49 yl olarak belirlenmitir. Ancak hidroelektrik santrallerinin
mrn tamamlamasndan sonra yaplacak iyiletirme ve glendirme almalaryla daha
uzun mrl kullanmlar saglanabilmektedir.
I.. Faaliyetin Hizmet Amalar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) tesislerinin
iletilmesi, Trkiye ekonomisine ve enerji pazarna katkda bulunacag gibi, cografi
konumu ve ulam yollar ile gelime potansiyeli her zaman yksek olan yrede enerji
imkanlar yaratacak, ekonomiye ve istihdama gerek inaat, gerekse iletme dneminde
imkanlar getirecektir. Bunun yan sra Trkiyenin rettigi yeil enerji miktarna katkda
bulunacak, Kyoto Konferans kararlarna gre, halihazrda enerjilerinin en az %22sini yeil
enerji olarak tketmeleri gereken Avrupa lkelerine enerji ihracat imkanna da katk
saglayacaktr.
Ayrca, bu ve buna benzer santrallerin byk oranda yerli sermaye ile ina edilerek
devreye girmesi, devlet kaynaklarnn daha verimli kullanlmasn da saglayacak,
karlgnda dviz denen enerji kaynaklarna duyulan ihtiyac biraz olsun azaltacak ve
degerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarmzn degerlendirilmesine katkda
bulunacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
19/387
Hidroelektrik santrallerin avantajlar:
Kuraklk halleri hari devaml ucuz enerji retirler
Bakm maliyeti dktr.
Yenilemeyen bir yakt enerji retimi yapmazlar.
Enerji retiminde hava kirliligine neden olmazlar.
Hidroelektrik santrallerin bir paras olan rezervuarlar balk retimi,
regreasyon alan gibi amalarla da kullanlabilir.
Rezervuarlar fazla miktarda suyu depolayarak hem sulu tarma hem de
uzun sreli enerji retimine imkan tanrlar.
Rezervuarlar takn kontrolne yardmc olurlar.
Hidroelektrik santral rezervuarlar kurulduklar yerin mansabndaki yerlerin
su kalitesinin ykseltilmesine yardmc olurlar.
I.d. Faaliyetin Pazar ve Hizmet Alanlar
Dnyadaki hzl teknolojik gelimelere ragmen enerji, sanayi iin mutlak girdi olma
niteligini hala korumaktadr. Sanayileen toplumlarn vazgeilmez ihtiyalarnn banda
enerji ihtiyac gelmektedir. Zamannda yaplamayan enerji yatrmlar, sanayileen
toplumlara agr maliyetler yklemekte, zaten snrl olan kaynaklarnn verimli
kullanlmasna engel olmaktadr. Bu tr toplumlarn, zellikle fosil kkenli enerji
kaynaklarnn snrl olmas, fosil kkenli kaynaklardan enerji retiminin snrl olmasnn
yan sra dogaya verdigi zarar nedeni ile, gelimi lkelerde, yenilenebilir, alternatif enerji
retim kullanm kapasite her geen gn artmakta olup, ciddi boyutlara gelmitir.
lkemizde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlg tarafndan yrtlen Yap-let-
Devret (YD) modeli, bu model kapsamndaki Otoprodktr reticiler yntemi ve
iletmede bulunan HESlerin letme Hakknn Devredilmesi uygulamas ile DS
tarafndan yrtlen %100 D Kredili Anahtar Teslimi modelleriyle HESlerin ina
edilmesinde nemli gelimeler kaydedilmi bulunmaktadr.
Elektrik enerjisi sektrne lkemiz genel politikalar asndan bakldgnda en
nemli unsurlar; enerji arz gvenligi, enerji retim maliyeti, da bagmllgnn azaltlmas,
yerli, yenilenebilir ve evreyle uyumlu kaynaklarn kullanmdr. lkemizde kullanlan
elektrik ise 2008 ylnda %82 termik (%48,6 dogalgaz, %26,2 kmr ve %7 diger) %17si
hidrolik ve geriye kalan %1i ise jeotermal ve rzgardan saglanmtr. Bu kullanlan
kaynaklardan grlecegi zere elektrik enerjisinin %82sinin yenilenebilir enerji
kaynaklarndan retilmedigi, yarsndan fazlasnn ithal kaynakl oldugu grlmektedir.
Diger taraftan EAS tarafndan yaplan dk projeksiyona gre 2020 yl iin kurulu
gcmzn 80.000 MW, yksek projeksiyona gre 100.000 MWa karlmas
gerekmektedir. Buna gre bugn iin yaklak 40.000 MW kapasiteli elektrik enerji
kapasitesine nmzdeki 10 ylda 40.000 MW, her yl ortalama 3.500-4.000 MW kapasiteli
ilave elektrik retim tesislerinin yatrmlarn gerektirmektedir.
Bu itibarla lke olarak enerjiye yatrm yapmak zorunlulugumuz bulunmaktadr.
Ekonomik adan retim maliyetlerini drmek, enerji arz gveligi ve lke politikalar
asndan da bagmllgmz azaltabilmek iin toplam enerji retimi ierisinde yerli enerji
kaynaklarnn payn artrmak, maliyetleri drmek iin yenilenebilir enerji kaynaklarna
dayal elektrik retimi gelitirmek durumundayz. lkemizin gelimesine bagl olarak
hidroelektrik enerji potansiyeli ve tketiminin toplam enerji iindeki pay da azalmaktadr.
Ancak, temiz enerji olmas, degerlendirilememesi halinde akarsularmzn dogal olarak
denizlere boalm nedeniyle kaynak kaybna neden olmas ve bunlarn yannda en
nemlisi lkemiz pik ihtiyalarnn karlanmas iin nemli bir ksm ithal yoluyla
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
20/387
karlanan alternatiflerine gre ok daha ucuz, pratik ve annda sisteme verilerek ihtiya
blgelerine ulatrlmas gibi avantajlara sahip olmas, hidroelektrik enerji potansiyelimizin
gelitirilmesini zorunlu klmaktadr.
Trkiyenin Enerji Politikasi:
Trkiye'nin toplam beklenen enerji talebi ile olanakl grlen ve planlanan yerli enerji
retimi arasnda nemli ak bulunmaktadr. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlg'nn
planlamasna gre, enerji talebinin ve yerli enerji retiminin gelime trendi ekil 1.'de
gsterilmitir. 2000 ylnda 59,94 Mtep1 olan ak, 2005 ylnda 89,00 Mtep'e, 2010 ylnda
122,37 Mtep'e, 2020 ylnda 234,95 Mtep'e ve 2025 ylnda 311,00 Mtep'e ykselmektedir.
Bu durumda, Trkiye 100 yl sonunda enerji talep-retim ag 278,92 Mtep (Mtep: Milyon
ton petrol edegeri) ile 1997 yl toplam birincil enerji tketiminin 3,9 katna ulam
bulunacaktr. 2000-2025 dneminde yerli retimin toplam birincil enerji talebini karlama
oran %34,2'den %23,6'ya decek olup, yllara gre d ekil 2.'de verilmitir. Buna
gre, enerji ihtiyacn karlamak iin elektrik retim kapasitesinin artrlmasnn zorunlu
oldugu aka grlmektedir.
lkemizde, enerji politikalarnn ana hedefi, ihtiyacmz olan enerjinin zamannda,
gvenilir, ucuz, kaliteli, temiz ve ngrlen kalknma hz ile sosyal gelimeyi
destekleyecek ekilde temin edilmesi olarak belirlenmitir. Enerji retiminde verimliligin
arttrlmas, mmkn oldugu kadar, yerli kaynaklarn kullanmna ncelik verilmesi ve yerli
kaynaklarn degerlendirilmesinin yan sra, daha temiz enerji kaynaklarnn kullanlmas ile
kaynak eitliliginin saglanmasna da zen gsterilmesi, enerji politikalarmzn nemli
prensipleridir.
ekil 1. Trkiyenin Birincil Enerji Talebi ve Yerli retimi
ekil 1. Trkiyenin Birincil Enerji Talebi ve Yerli retimi
Kaynak: http://www.tusiad.org.tr/turkish/rapor/enerji/html/sec8.html
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
21/387
ekil 2. Trkiyede Yerli Enerji retiminin Talebi ve/veya Tketimi Karlama Oran
Kaynak: http://www.tusiad.org.tr/turkish/rapor/enerji/html/sec8.html
Elektrik enerji retiminde fosil ve nkleer yaktl termik ve dogalgazl santraller
yannda hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant alma gibi iki nemli zelligi de
mevcuttur.
Enerji politikalar belirlenirken dikkate alnmas gereken ncelikli hususlardan biri
de, lkenin yerli enerji kaynaklarnn dogru bir ekilde degerlendirilmesidir. Bu baglamda
hidrolik kaynaklarmz byk nem tamaktadr.
Yenilenebilir enerji kapsamndaki hidroelektrik santrallerin yaplarak mevcut
hidroelektrik potansiyelin degerlendirilmesi lkemiz asndan byk nem tamaktadr.
Sanayi elektrik creti olarak Avrupada en yksek ikinci cretlere sahip olan lkemizde,
ekonomik yap geregi, sanayinin nemli girdilerinden biri olan elektrik enerjisini reten
tesislerin artmas gerekmektedir. Bu artta hammadde maliyeti olmayan hidroelektrik
enerji kritik rol oynamaktadr. Enerji tketimleri gnn belli saatlerinde artma ve azalma
gstermektedir. Pik talepleri karlayabilme ve gereginde kolaylkla devreden kabilme
zelligine sahip enerji retim tesislerinin banda, hidroelektrik enerji santralleri
gelmektedir.
Bunun yan sra bir lkede fert bana enerji tketimi, o lkenin kalknma ve yaam
standardnn bir gstergesi olarak kabul edilmektedir ve Trkiye bu ynden pek ok
lkenin gerisinde yer almaktadr.
lkemizde enerji tketim art yksektir ve enerji ithalat ekonomide yk
oluturmaktadr. Bunun en ksa srede almas iin hidroelektrik gibi yerli ve yenilenebilir
enerji tesislerinin bir an nce iletmeye alnmas gereklidir.
Bugnk ve Gelecekteki Enerji htiyac
Trkiye'de 2000-2010 yllar arasndaki enerji talebi yksektir. Buna gre 2010
ylndaki puant g ihtiyac 50,600 MW, enerji ihtiyac ise 307,970 GWh olmaktadr.
Enerji htiyacn Karlama mkanlar
Trkiye'nin daimi enerji ihtiyac iin termik santraller, pik saatlerdeki ihtiyac iin
hidroelektrik santrallerin kullanlmas nemlidir. Termik santrallerle ekonomik analizler
sonucu kyaslanan ve rantabl bulunan hidroelektrik santrallerin de daimi ihtiya santrali
olarak kullanlmas mmkn olabilmektedir. Bu yerli ve yenilenebilir enerji kaynag
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
22/387
ynnden lkemiz potansiyeli uygundur. Dnya hidroelektrik potansiyelinin % 1i, Avrupa
potansiyelinin ise % 15i lkemizde bulunmaktadr. Ekonomik olarak degerlendirilebilecek
hidroelektrik potansiyelimiz 122 420 Gwh olarak ilgili kurulular tarafndan belirlenmitir.
Gelime Plan Etki Ve Sonular
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)projesinin iletmeye
alnmas, Trkiye ekonomisine ve enerji pazarna katkda bulunacaktr. Ayrca ekonomiye
ve istihdama gerek inaat, gerekse iletme dneminde imkanlar getirecektir. Bunun yan
sra yerli ve yenilenebilir enerji potansiyelinin artna da katks bulunacaktr. Ayrca bu ve
buna benzer yenilenebilir enerji santrallerinin byk oranda yerli sermaye ile ina edilerek
karlgnda dviz denen enerji kaynaklarna duyulan ihtiyac biraz olsun azaltacaktr.
Giderek artan enerji ihtiyacnn karlanmasnda degerlendirilmeyi bekleyen
hidroelektrik enerji kaynaklar ierisinde Dogu Karadeniz Havzas 13.6 milyar kWh hidrolik
enerji potansiyeli ile byk neme sahiptir. Harit Havzas ise Dogu Karadeniz
Havzasnda yer alan yidere Havzas ve Frtna Havzas ile birlikte en nemli 3 proje
alanndan biridir. Dogu Karadeniz Blgesinin gerek Harit Vadisinden gerekse aramba
ve Samsundan Anadolunun yk merkezlerine baglaml sistem iinde baglanma
imkn mevcut ve ekonomiktir.
Bu nedenlerle Kapistre Derenin bir kolu olan Ball Dere zerinde bulunan
projelerden biri olacak olan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052
MWe), Trkiyenin enerji potansiyelinin degerlendirilmesi ve lke ekonomisine katkda
bulunmas asndan yararl olacaktr.
Artvinnin Arhavi ilesinden Karadenize dklen Kapistre Derenin bir kolu olan
Ball Dere zerinde olan enerji potansiyelini degerlendirmek amacyla nerilen kardan
all kontrolsz beton agrlk tipinde tasarlanan Talkaya regltr talvegden 7.08 m
ykseklikte, 983.00 m talveg kotunda ina edilecektir. Reglatrle evrilen sular 3284 m.
lik iletim tneli ile ykleme havuzuna getirilecek ve cebri boru ile TASLIKAYA HESe
ulatrlacaktr. TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) 22.618 MW
Kurulu gcnde olacak ve 23.502 GWh i gvenilir, 69.166 GWh i sekonder olmak zere,
toplam 92.668 GWh enerji retecektir.
Yaplan ekonomik analizler sonucunda kan optimum enerji tneli teknik olarak
alabilir aptan daha kk ktg iin en kk alabilir ap olan 3.0 m alnmtr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)tesisleri iin yaplan
ekonomik analizler sonucunda kan optimum cebri boru ap 1.15 m ve optimum kurulu
g 22.618 MW olarak seilmitir.
Tesislerin membasnda planlanm herhangi bir proje ve depolamal tesis
bulunmamaktadr. Bunun yan sra topografik koullar gz nne alndgnda, TaIkaya
Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) asndan memba gelimeli durum
beklenmemektedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
23/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-II
PROJE N SELEN YERN KONUMU
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
24/387
BLM II: PROJE N SELEN YERN KONUMU
II.1 Projenin Yeri (krma-eleme tesisi ile beton santrali dahil) (lgili Valilik veya
Belediye tarafndan dogrulugu onanm olan proje yerinin, lejant ve plan notlarnn
da yer aldg onanl evre Dzeni Plan ve mar Planlar zerinde, bu planlar yoksa
mevcut arazi kullanm haritas zerinde gsterimi,)
Proje sahas Karadeniz Blgesinde, Dogu Karadeniz Havzasnda Artvin li, Arhavi
lesi snrlar ierisinde yer almaktadr. Talkaya Reglatr yeri 1/25000 lekli Artvin
F46/c1 numaral paftada kalmaktadr.
Reglatr yeri, iki kola ayrlan Kapistre Derenin Ball dere kolu zerindedir.
Regltr yeri topografik, jeolojik ve mhendislik koullar ynnden en uygun yerdir.
Talkaya reglatr kret kotu 990.08 m, talveg kotu 983.00 m, temel kotu 981.50 m,
talvegden yksekligi 7.08 m temelden ykseklik 8.58 m dir.
letim gzergah Talkaya Reglatr HES aras olmak zere tamamen tnel ile
zlmtr. Talkaya Reglatr HES aras toplam 3284 m tnel tasarlanmtr. 0.001
egimle basnsz olarak planlanan iletim hatt 988.00 m su kotuyla balayp, 984.16 m
ykleme havuzu su kotuyla sonlanacaktr. Topografyann egimi dikkate alnarak atnal
kesitli tnel tasarm daha uygun bulunmu ve 3.00 m geniliginde, 1.01 m su derinliginde,
1.99 m hava pay ile tasarmlanmtr. Tnel tasarmnda ekonomik koullar yerine teknik
koullar n plana ktg iin yaplabilirligi olan en kk tnel ap seilmitir.
letim gzergh ykleme havuzunda son bulacaktr. Maksimum su seviyesi 984.98
m olan ykleme havuzunda normal su seviyesi 984.16 m ve minimum su seviyesi 983,77
m olacaktr.
Topografik ve ekonomik ynden santral binas, Kapistre Derenin Ball Dere
kolunda 480.75 m kuyruk suyu seviyesinde yaplmak zere nerilmitir. Talkaya
regltrnden saglanan suyun trbinlenecegi en uygun yer burasdr. Bu durumda
Talkaya HES kuyruk suyu seviyesi 480.75 m olacaktr. Trbin eksen kotu 485.00 m de
olacaktr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin arazi
hazrlk inaat aamasna balanmadan nce 3194 sayl mar Kanununa gre Belediye
snrlar ve mcavir alanlar dndaki yerlerde mar Planlar Artvin l zel daresine
sunularak onaylatlacaktr.
Proje kapsamnda inaat aamasnda kullanlacak olan krma-eleme tesisi ve har
nitesi; reglatr yaknndaki antiye sahasnda kurulacaktr (Bkz Ek-2).
Ayrca proje kapsamnda 10.08.2005 tarih ve 25902 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Yeri Ama ve altrma Ruhsatlarna likin
Ynetmeliginin ilgili maddesi geregince; Santral Binasna, Krma-Eleme Tesisine ve Har
nitesi Tesisine Yeri Ama ve alma Ruhsat (GSM) alnacaktr.
Proje alan Artvin linin Kuzeybatsnda yer almakta olup ku bak yaklak 40 km
mesafede yer almaktadr. Arhavi le Merkezinden proje kapsamnda naa edilecek
santral alanna kadar mevcut yol bulunmakta olup; yaklak 17 km mesafededir. Santral
alanndan reglatr alanna ulam iin mevcut yol bulunmamakta olup proje kapsamnda
reglatr alanna ulam saglamak amacyla 6 kmlik bir yol almas yaplacaktr. Ayrca
proje kapsamnda inaa edilecek ykleme havuzuna ulam saglamak amacyla ise de
yaklak 5 kmlik yol almas yaplacaktr. Proje kapsamnda ulam saglamak amacyla
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
25/387
kullanlacak yollar (mevcut ve yeni yaplacak yollar) gsterir 1/25.000 lekli topografik
harita eklerde verilmitir (Bkz.-Ek-4).
Proje kapsamnda kullanlacak ky yollarnn ulamnn trafige srekli ak
tutulacak ve trafik ak engellenmeyecektir. Agr tonajl aralarn kullanmdan dolay ky
yollarnn ve sanat yaplarnn bozulmas durumunda, gerekli onarm, stabilize, beton
kaplamas, yol kaplamas vb. iler Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. Sti. tarafndan
yaplacaktr. Ayrca Ky yolunda Onarm ve Sanat Yaplar yapmna ihtiya oldugu
taktirde Ky yolunda uygulanacak olan Onarm ve Sanat Yaps yapm projesi iin Artvin l
zel daresinin gr alnacaktr.
Ayrca proje kapsamnda yaplacak yol almalar mevcut gzergah zerinde
olumsuz etki meydana getirmeyecek ve yaplacak yollar k ve yagl mevsim artlarnda
ulam aksatmayacak ekilde yaplacak ve korunacaktr. Ayrca alacak yollara mcr ile
kaplanacak ve yollarn orman arazi ierisinde kalmasndan tr yol genilikleri mmkn
mertebe en az seviyede braklacaktr. Yol almalar srasnda yaplacak arazi hazrlk
aamasnda ortaya kacak hafriyat malzemesi kesinlik ball deresi yatagna
braklmayacak ve dere evlerinin feyezan durumunda ulama engel olmayacak ekilde
dzenleme yaplmas iin gerekli nlemler alnacaktr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi kapsamnda
yrenin kendine has flora ve peyzaj zelliklerinin korunmas iin, proje kapsamnda
kurulacak Reglatr, ykleme havuzu, cebri boru ve santral binas yaplarn yre ile
uyum saglayacak malzeme ve teknik ile yaplma durumu aratrlarak ve bu kapsamnda
yaplan rnek almalar dikkate alnarak tesis d tasarmlar iin gerekli dzenlemeler
yaplacaktr. Yaplacak dzenlemeler ayrca yol alanlar ve antiye sahalar iinde
uygulanacak olup yreye has flora ve peyzaj zelliklere uyum saglanmas iin zen
gsterilecektir.
Ayrca sz konusu proje kapsamnda paroje alan ve evresinde bulunan akarsu,
mevsimsel ak gsteren kuru dere yataklarnn zarar grmemesi iin gerekli zen
gsterilecek ve dere yataklarna ulamas sz konusu olabilecek yerlere pasa malzemesi,
hafriyat malzemesi, kat ve sv atklar atlmayacaktr. Dere yataklar degitirilmeyecek ve
evre kirliliginin enegelelnmesi iin gerekli tm nlemler alnacaktr.
Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. ti. tarfndan kurulmas ve iletilmesi planlanan
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) pojesi Artvin ili, Arhavi
ilesi snrlarnda yer almakta olup;
Artvin Ili
40,35 ile 41,32 Kuzey enlemleri ve 41,07 ile 42,00 Dogu boylamlar arasnda yer
alan, 7.436 km
2
geniliginde, Dogu Karadeniz Blgesinin bir ilidir. Dogusunda Ardahan,
Batsnda Rize, Kuzeyinde Grcistan, Gneyinde Erzurum ile komudur. Kuzey batsnda
Karadeniz vardr. Ky uzunlugu 34 kmdir. lin geniligi Trkiye yzlmnn (783.577
km
2
) % 0,9 u kadardr.
Karadeniz kysna paralel olarak uzanan Dogu Karadeniz Daglarnn il snrlar
iindeki uzantlar; Kakar, Altparmak, Kkrtl, skaristi Daglar adyla snra kadar
uzanmaktadr. Bu dag srasnn zerinde ok sayda dag ve yksek tepeler yer alr.
Karadeniz kysn takip ederek batdan doguya dogru iki sra halinde uzanan 3937
m. Yksekligindeki Kakar Dag Karadeniz Daglarnn en yksek noktasn oluturur. Bu
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
26/387
dagn su blm izgileri; Artvin, Rize, Erzurum il snrlarn belirler. Savat ve Borka
ileleri arasnda yer alan, oruh ve Berta vadileri ile Grcistan snrna kadar uzanan
Karal Dag 3428 m. Yksekligi ile ilin diger nemli bir dagdr
Arhavi Ilesi
Arhavi yzey ekilleri asndan genel olarak daglk ve engebeli bir grnm arz
etmektedir. lenin yzey ekilleri ana hatlaryla Dogu Karadeniz daglar ve Kavak
(Kapisre) deresi ile ona baglanan derelerin derince yardg vadiler oluturur.
Arhavi de 8.km'lik sahil eridi boyunca Kavak deresinin oluturdugu ova haricinde
ky olduka dik ve falezlidir. Ky dzlgnn byk bir ksm, iri birikinti malzemeleri ile
Rize Hopa karayolu tarafndan kaplanmtr. le merkezinde geniligin artmas ile yer
kum eritleri ve kk apta plajlara da rastlanr. Ky boyunca hakim ky ekilleri falezler,
taraalar ve girinti kntlardr. Ancak taraa ve falezler Rize Hopa karayolu inaat
srasnda geni lde tahrip edildigi iin her yerde belirgin degildir. En belirginin ile
merkezinin hemen kuzey dogusunda yer almaktadr. Artvin Hopa arasndaki karayolu
ulam bu taraann altnda ina edilmi olan tnelden saglanmaktadr. Geniligi 100
metre civarnda olan bu taraann hemen eteginde yksekligi 25 30 metre civarnda olan
yrenin en belirgin falezi yer almaktadr. Yredeki tek ova olan ile merkezinin kuruldugu
saha, Kavak deresinin getirdigi alvyonlar ve irili ufakl akl taslar ile olumutur. Kydan
5 km kadar ieriye girmektedir. Ova bati kesiminde Kavak deresinin biriktirmesine devam
etmesi sonucu denize dogru bir girinti yapmtr.
lenin topografyasnn olduka engebeli ve arzal bir yap arz etmesinde zellikle
Kavak deresi ve ona baglanan Sahinkaya, Agara, Balkl, ifte kpr ve Lome deresinin
araziyi derince yarmas ve andrmasdr. Bu nedenle yreden ky dzlg ile kabaca
2000 metre arasnda bask srtlara hemen hi rastlanmaz. Kavak deresi ve ona baglanan
kollarn am oldugu derin vadiler ayni zamanda iledeki en nemli ulam gzerghlarn
oluturur.
Arhavi de en hakim tomografik ekiller olan daglar zellikle gneye dogru 3000
metreye kadar ykselirler. Balca zirveler Kzltepe( 3210 m.), at kaya (2985m.), Koyun
yaylas (2292 m.), Mete(2142 m.), Dikme (2068 m.), Vat ( 1180 m.), Agra ( 1143 m.), Bas
tepe ( 1049 m.), Demiraga ( 1013 m.)' dr. Kuzeyden gneye dogru hzla ykselen arazi
yaps ierisinde yaylalarda gneyde yer tutmaktadr. 30 2000 metre ykseklikte ok
sayda yayla bulunmaktadr. Balcalar Agara, Soguksu, Sen yurt, Yazlk, Pnarlk,
Aknclar, Gneli, Mete, Aydnl yaylalardr. Buzul andrmasn etkili oldugu bu kesimde
irili ufakl birok gl bulunmaktadr. Bunlarn balca Gadit, Sargl, Alacal, Bykagara ,
Kkagara ve Karagllerdir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesine ait yer
bulduru haritas Ek-8de, 1/25.000 lekli topografik haritas Ek-1de ve 1/.5000 lekli
topografik haritas Ek-2de verilmitir. Ayrca, proje sahasnn yerini gsterir uydu
fotograflar Ek-9da, proje sahasna ait fotograflar ise Ek-10da yer almaktadr.
Fotograflardan da grlecegi zere, proje sahas olduka sarp bir vadinin ierisinde yer
almaktadr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi geni bir
alan kaplamakta olup, tnelin yer altndan geirilecek olmas nedeniyle yzey alan 8,3181
hektardr. Faaliyet alannn sarp vadilerden oluan Topografik yaps nedeniyle tesis
yaplar yaknlarnda fazla yerleim birimi bulunmamaktadr. Proje sahasna en yakn
yerleim birimleri, yerleim merkezleri ve bunlarn proje nitelerine gre konumlar Tablo
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
27/387
1.de verilmektedir. Yakn yerleim birimleri ile konumlar Ek-1de 1/25.000 lekli
topografik harita zerinde gsterilmitir.
Tablo 1. Proje Sahasna En Yakn Yerleim Yerleri Ve Bunlarn Proje nitelerine Gre Konumlar
YERLEM YER
EN YAKIN TESS
NTES
EN YAKIN NTEYE
MESAFES
(Ku uuu)
EN YAKIN NTEYE
GRE KONUMU
Kamilet Mezraas Santral Alan 243 m Kuzey
Kodi Mezraas Santral Alan 787 m Kuzeydogu
Kkky Mezraas Santral Alan 1686 m Kuzeydogu
Kkky Ky Santral Alan 2575 m Kuzeydogu
ArI Ky Santral Alan 2089 m Kuzeybat
ArI Mezraas Santral Alan 2854 m Kuzeybat
Faaliyet alann gsterir 1/100.000 lekli Arazi Varlg Haritas Ek-6da verilmitir.
Kurulmas ve iletilmesi planlanan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658
MWm/22,052 MWe) projesinin arazi hazrlk ve inaat aamasna balanmadan nce
kesinlikle kontrol birimine bilgi verilecektir. D.S. Blge Mdrlg, Orman Blge
Mdrlg ve l evre ve Orman Mdrlgnden oluan kontrol birimine bilgi verilmeden
arazi hazrlk ve inaat aamasna balanlmayacaktr.
II.2. Proje Kapsamndaki (beton santrali ve konkasr tesisi dahil) nitelerin Konumu,
Teknik Altyap niteleri, dari ve Sosyal niteler, Varsa Diger niteler, Bunlar in
Belirlenen Kapal ve Ak Alan Byklkleri, Bu nitelerin Proje Alan indeki
Konumlarnn Vaziyet Plan veya Kroki zerinde Gsterimi, Diger Tekniklerle Temsili
veya Maket Gsterimler,)
Artvinnin Arhavi ilesinden Karadenize dklen Kapistre Derenin bir kolu olan
Ball Dere zerinde olan enerji potansiyelini degerlendirmek amacyla nerilen kardan
all kontrolsz beton agrlk tipinde tasarlanan Talkaya regltr talvegden 7.08 m
ykseklikte, 983.00 m talveg kotunda ina edilecektir. Reglatrle evrilen sular 3284 m.
lik iletim tneli ile ykleme havuzuna getirilecek ve cebri boru ile Talkaya HESe
Proje kapsamnda ina edilmesi dnlen yaplar ve tesisler;
Reglatr
Dolusavak
keltim Havuzu
Derivasyon Tesisleri
Derivasyon Kanal
Memba Batardosu
Cebri boru
letim Yaplar (Tnel)
Ykleme Havuzu
Santral Binasdr.
Ayrca inaat dneminde kullanlmak zere krma-eleme tesisi ve har nitesi
kurulmas planlanmaktadr. Kurulacak olan krma-eleme tesisi ve har nitesi tesisi
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)projesinin 2 senelik inaat
sresince faaliyet gsterecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
28/387
gsterilecektir.
Blgede yaplan jeolojik almalarda alann bazalt-andezit ardalanmas eklinde
grlmekte olup (Bkz. Ek-2 Jeolojik Harita), inaat ileri sonucu kacak hafriyatn yine
inaat almalarnda ve yol dzenlemelerinde kullanlmas planlanmaktadr. Sz konusu
hafriyatn tesis inasnda; antiye alannda kurulacak olan krma-eleme tesisinde krlarak,
har nitesi tesisinde agrega olarak kullanlmas planlanmaktadr.
Santralda 6.3 kV gerilim seviyesinde retilen enerji, nite transformatrleri vastas
ile 34.5 kV gerilim seviyesine ykseltilerek 34.5 kV alta aktarlmakta ve 7 km lik tek devre
477 MCM iletkenli enerji nakil hatt ile amlca barajnn mevcut veya oluturulacak
Dagtm Merkezine baglanarak ulusal ebekeye aktarlacaktr.
Enerji Nakil Hattda proje kapsamnda yer almaktadr. Baglama noktas TEAS
planlamas dogrultusunda gerekleecektir. Proje kapsamnda yaplacak enerji letim Hatt
bu rapor kapsamnda degerlendirilmeye alnmam olup, sz konusu Enerji letim Hatt
Projesi 17.06.2008 tarih ve 26939 sayl evresel Etki Degerlendirilmesi Ynetmeligi
kapsamnda ayrca degerlendirilecektir.
Faaliyet kapsamnda inas dnlen ve sagl-sollu 15er m telenerek belirlenen
cebri boru ve iletim hatt alanlar, proje kapsamndaki diger nite ve tesislerin koordinatlar
Tablo 2.de verilmi olup bu nitelerin konumlarn gsterir 1/25.000 lekli topografik
harita Ek-1de, Uydu Fotograflar ekil 3.de verilmitir.
Tablo 2. Proje nitelerine Ait Koordinatlar ve nitelerin Kapladklar Alanlar
UTM Koordinatlar Cografik Koordinatlar
Koor. Sras Saga- Yukar Koor. Sras Enlem-Boylam
Datum ED-50 Datum WGS-84
Tr UTM Tr Cografik
D.O.M. 39 D.O.M. -
Zon 37 Zon -
lek Faktr 6 derecelik lek Faktr -
TaIkaya Santral Alan
Nokta No Y X Enlem (K) Boylam(B)
1 697237.5418 4568887.2954 41.24570176 41.35371251
2 697194.6730 4568955.4829 41.24632592 41.35322335
3 697203.9288 4569005.6494 41.24677517 41.35334993
4 697236.0804 4569036.8208 41.24704788 41.35374341
5 697314.9975 4569059.2253 41.24723027 41.35469173
6 697372.1242 4569022.0942 41.24688214 41.35536095
7 697327.1488 4568976.3791 41.24648167 41.35480985
8 697307.1312 4568954.0341 41.24628545 41.35456392
Alan 1,6237 hektar
TaIkaya Cebri Boru Alan
1 697307.1312 4568954.0341 41.24628545 41.35456392
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
29/387
2 697327.1488 4568976.3791 41.24648167 41.35480985
3 697768.4769 4568581.0191 41.24281556 41.35994449
4 697790.6692 4568562.6235 41.24264457 41.36020316
5 697808.9077 4568513.0708 41.24219413 41.36040458
6 697794.8309 4568507.8897 41.24215094 41.36023505
7 697780.7541 4568502.7085 41.24210775 41.36006552
8 697765.3055 4568544.6813 41.24248929 41.35989490
9 697748.8882 4568558.2899 41.24261578 41.35970355
Alan 1,9999 hektar
TaIkaya Ykleme Havuzu Alan
1 697754.3811 4568512.7138 41.24220425 41.35975429
2 697835.4374 4568536.3604 41.24239725 41.36072846
3 697848.9848 4568486.0828 41.24194143 41.36087371
4 697770.4546 4568465.1911 41.24177261 41.35993055
Alan 4231.72 m
2
TaIkaya letim Tneli Alan
1 697787.8966 4568487.8960 41.24197269 41.36014588
2 697802.3912 4568491.7571 41.24200389 41.36031997
3 697816.8857 4568495.6183 41.24203510 41.36049405
4 698655.9046 4565345.9884 41.21348241 41.36947426
5 698659.6171 4565332.0521 41.21335607 41.36951398
6 698647.4520 4565306.8873 41.21313257 41.36936081
7 698633.6090 4565312.6640 41.21318796 41.36919769
8 698619.7659 4565318.4407 41.21324335 41.36903458
9 698626.6984 4565335.0535 41.21339116 41.36912260
10 698626.9156 4565338.2661 41.21342002 41.36912624
Alan 9,8756 hektar
TaIkaya Reglatr Alan
1 698619.7659 4565318.4407 41.21324335 41.36903458
2 698647.4520 4565306.8873 41.21313257 41.36936081
3 698674.5425 4565329.8670 41.21333274 41.36969116
4 698716.9724 4565254.4183 41.21264328 41.37017234
5 698616.4504 4565180.3932 41.21200171 41.36895022
6 698559.4465 4565272.7015 41.21284648 41.36830080
Alan 1,2738 hektar
dari Bina, antiye Alan
1 698663.2979 4564978.9803 41.21017747 41.36944313
2 698760.1762 4564920.4664 41.20962706 41.37057871
3 698760.1762 4564888.5188 41.20933953 41.37056832
4 698688.6753 4564918.8018 41.20962963 41.36972602
Alan 3314.67 m
2
Har nitesi Alan
1 698663.2979 4564978.9803 41.21017747 41.36944313
2 698637.9205 4565039.1587 41.21072531 41.36916022
3 698655.3406 4565069.3363 41.21099264 41.36937765
4 698766.5319 4565005.1508 41.21038767 41.37068198
5 698760.1762 4564920.4664 41.20962706 41.37057871
Alan 9963.09 m
2
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
30/387
Krma Eleme Tesisi ve Malzeme Depo Alan
1 698683.3299 4565224.9654 41.21238646 41.36976180
2 698777.1389 4565199.7954 41.21213690 41.37087168
3 698766.5319 4565005.1508 41.21038767 41.37068198
4 698655.3406 4565069.3363 41.21099264 41.36937765
5 698696.7337 4565141.0435 41.21162786 41.36989428
Alan 1,6596 hektar
Reglatr Alan Ulam Yolu
1 697442.6440 4569230.636 41.24874184 41.35626936
2 697454.6872 4569210.111 41.24855417 41.35640634
3 697385.3946 4569154.886 41.24807405 41.35556215
4 697367.6316 4569124.456 41.24780451 41.35534048
5 697347.7391 4569061.269 41.24724067 41.35508283
6 697310.7501 4569033.476 41.24699956 41.35463275
7 697223.6450 4569006.175 41.24677509 41.35358521
8 697206.6696 4568964.769 41.24640657 41.35336940
9 697206.6696 4568919.872 41.24600249 41.35335490
10 697234.8954 4568881.464 41.24564992 41.35367907
11 697293.1411 4568829.950 41.24517208 41.35435698
12 697307.6093 4568785.816 41.24477134 41.35451524
13 697248.6726 4568677.531 41.24381113 41.35377746
14 697174.8734 4568615.169 41.24326785 41.35287731
15 697147.1251 4568571.913 41.24288530 41.35253246
16 697129.6350 4568518.388 41.24240783 41.35230662
17 697136.5856 4568485.600 41.24211104 41.35237892
18 697157.8254 4568421.078 41.24152515 41.35261134
19 697155.3341 4568374.351 41.24110520 41.35256655
20 697128.0043 4568346.253 41.24085897 41.35223160
21 697025.6284 4568327.123 41.24071174 41.35100471
22 697001.5967 4568308.312 41.24054829 41.35071209
23 696972.3603 4568247.383 41.24000704 41.35034383
24 696963.6092 4568158.185 41.23920637 41.35021071
25 696928.0774 4568058.286 41.23831590 41.34975482
26 696889.4054 4568005.591 41.23785105 41.34927673
27 696863.0280 4567955.950 41.23741069 41.34894622
28 696863.0280 4567931.900 41.23719423 41.34893847
29 696877.7012 4567892.225 41.23683358 41.34910063
30 696914.2144 4567843.730 41.23638822 41.34952034
31 696941.6908 4567782.353 41.23582913 41.34982815
32 696974.9262 4567696.953 41.23505242 41.35019687
33 696998.1677 4567621.085 41.23436393 41.35044950
34 697017.0369 4567593.469 41.23411078 41.35066556
35 697039.4979 4567545.967 41.23367778 41.35091803
36 697053.8633 4567502.467 41.23328277 41.35107526
37 697054.6146 4567452.485 41.23283274 41.35106809
38 697031.8373 4567307.342 41.23153197 41.35074971
39 697027.6627 4567227.908 41.23081806 41.35067432
40 696996.4184 4567106.805 41.22973571 41.35026277
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
31/387
41 696995.2773 4567039.740 41.22913239 41.35022754
42 696995.2773 4566928.205 41.22812854 41.35019157
43 696993.7395 4566865.415 41.22756379 41.35015299
44 696991.6927 4566797.910 41.22695673 41.35010683
45 697003.1132 4566752.088 41.22654154 41.35022820
46 697018.1822 4566730.961 41.22634772 41.35040103
47 697035.6050 4566724.750 41.22628758 41.35060672
48 697086.3205 4566718.886 41.22622245 41.35120942
49 697145.6926 4566697.439 41.22601496 41.35191028
50 697213.9935 4566666.969 41.22572408 41.35271467
51 697263.8446 4566627.243 41.22535439 41.35329612
52 697288.6124 4566577.448 41.22490019 41.35357530
53 697288.6124 4566534.657 41.22451506 41.35356148
54 697300.9803 4566468.743 41.22391880 41.35368764
55 697320.9445 4566421.682 41.22349037 41.35391043
56 697360.9586 4566358.059 41.22290800 41.35436687
57 697407.8943 4566304.574 41.22241517 41.35490909
58 697487.1606 4566236.056 41.22177916 41.35583184
59 697558.6347 4566201.150 41.22144755 41.35667255
60 697590.9000 4566164.131 41.22110650 41.35704519
61 697596.6275 4566089.191 41.22043062 41.35708923
62 697565.9581 4566022.600 41.21983878 41.35670212
63 697531.7400 4565985.615 41.21951425 41.35628229
64 697513.0501 4565965.414 41.21933700 41.35605298
65 697509.3806 4565945.413 41.21915788 41.35600278
66 697515.0508 4565927.229 41.21899284 41.35606449
67 697547.5786 4565864.060 41.21841637 41.35643180
68 697547.6345 4565790.792 41.21775693 41.35640878
69 697536.7743 4565725.678 41.21717353 41.35625829
70 697541.5546 4565697.284 41.21691682 41.35630609
71 697554.8508 4565660.192 41.21657973 41.35645259
72 697585.9602 4565632.436 41.21632233 41.35681442
73 697640.0078 4565600.319 41.21602008 41.35744825
74 697671.9915 4565584.756 41.21587220 41.35782444
75 697694.9763 4565584.030 41.21586005 41.35809816
76 697730.1989 4565607.491 41.21606260 41.35852558
77 697778.0199 4565601.972 41.21600125 41.35909378
78 697815.8200 4565603.859 41.21600900 41.35954494
79 697882.1188 4565619.016 41.21612921 41.36034008
80 697927.7046 4565627.928 41.21619828 41.36088631
81 697953.0129 4565620.271 41.21612317 41.36118549
82 697973.3884 4565598.619 41.21592332 41.36142134
83 697970.7492 4565514.372 41.21516573 41.36136260
84 697974.3991 4565435.883 41.21445842 41.36138068
85 697994.7149 4565406.290 41.21418711 41.36161324
86 698040.6743 4565406.290 41.21417586 41.36216102
87 698107.7407 4565410.683 41.21419899 41.36296180
88 698172.7785 4565425.017 41.21431208 41.36374163
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
32/387
89 698250.7028 4565449.977 41.21451765 41.36467849
90 698336.4815 4565454.818 41.21454021 41.36570245
91 698356.0068 4565446.656 41.21446197 41.36593252
92 698609.6866 4565341.347 41.21345198 41.36892189
93 698605.1192 4565319.669 41.21325799 41.36886041
94 698348.2927 4565428.203 41.21429778 41.36583459
95 698333.0135 4565434.591 41.21435901 41.36565455
96 698254.3755 4565430.153 41.21433833 41.36471584
97 698177.9926 4565405.686 41.21413683 41.36379751
98 698110.5627 4565390.825 41.21401958 41.36298900
99 698041.3286 4565386.290 41.21399570 41.36216234
100 697984.1858 4565386.290 41.21400968 41.36148127
101 697954.6854 4565429.261 41.21440364 41.36114357
102 697950.7346 4565514.220 41.21516925 41.36112399
103 697953.1384 4565590.954 41.21585928 41.36117749
104 697942.1085 4565602.675 41.21596747 41.36104982
105 697926.6673 4565607.347 41.21601330 41.36086728
106 697886.2672 4565599.448 41.21595208 41.36038319
107 697818.5683 4565583.972 41.21582934 41.35957126
108 697777.3677 4565581.914 41.21582088 41.35907952
109 697735.1863 4565586.783 41.21587501 41.35857832
110 697700.7393 4565563.839 41.21567692 41.35816032
111 697667.0860 4565564.901 41.21569470 41.35775955
112 697630.5074 4565582.700 41.21586382 41.35732931
113 697574.0848 4565616.228 41.21617935 41.35666764
114 697537.7403 4565648.655 41.21648007 41.35624491
115 697522.1274 4565692.209 41.21687588 41.35607289
116 697516.4954 4565725.663 41.21717835 41.35601657
117 697527.6332 4565792.441 41.21777665 41.35617091
118 697527.5823 4565859.206 41.21837756 41.35619188
119 697496.4746 4565919.617 41.21892886 41.35584060
120 697488.8186 4565944.170 41.21915171 41.35575728
121 697494.4262 4565974.734 41.21942543 41.35583400
122 697517.0594 4565999.197 41.21964008 41.35611169
123 697549.1207 4566033.851 41.21994415 41.35650506
124 697576.2900 4566092.843 41.22046846 41.35684799
125 697571.4638 4566155.992 41.22103799 41.35681087
126 697546.2189 4566184.956 41.22130483 41.35651931
127 697476.0480 4566219.225 41.22163039 41.35569393
128 697393.7716 4566290.346 41.22229056 41.35473615
129 697344.8761 4566346.064 41.22280396 41.35417129
130 697303.1597 4566412.394 41.22341112 41.35369542
131 697281.7227 4566462.927 41.22387115 41.35345619
132 697268.6124 4566532.797 41.22450319 41.35332247
133 697268.6124 4566572.749 41.22486277 41.35333537
134 697247.9123 4566614.366 41.22524238 41.35310204
135 697203.5203 4566649.742 41.22557159 41.35258426
136 697138.2111 4566678.877 41.22584972 41.35181511
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
33/387
137 697081.7130 4566699.286 41.22604717 41.35114817
138 697031.0402 4566705.145 41.22611224 41.35054598
139 697005.5481 4566714.231 41.22620022 41.35024502
140 696984.6253 4566743.567 41.22646935 41.35000505
141 696971.6182 4566795.755 41.22694222 41.34986682
142 696973.7469 4566865.963 41.22757359 41.34991483
143 696975.2773 4566928.450 41.22813562 41.34995322
144 696975.2773 4567039.911 41.22913879 41.34998916
145 696976.4616 4567109.511 41.22976492 41.35002572
146 697007.7956 4567230.962 41.23085038 41.35043845
147 697011.9191 4567309.423 41.23155555 41.35051292
148 697034.5912 4567453.895 41.23285031 41.35082982
149 697033.9116 4567499.104 41.23325737 41.35083630
150 697020.8919 4567538.529 41.23361537 41.35069380
151 696999.6319 4567583.491 41.23402522 41.35045483
152 696979.9367 4567612.315 41.23428943 41.35022931
153 696956.0198 4567690.388 41.23499793 41.34996933
154 696923.2331 4567774.636 41.23576417 41.34960559
155 696896.8811 4567833.501 41.23630038 41.34931038
156 696859.9601 4567882.538 41.23675071 41.34888598
157 696843.0280 4567928.321 41.23716689 41.34869885
158 696843.0280 4567960.933 41.23746040 41.34870936
159 696872.4240 4568016.256 41.23795117 41.34907770
160 696910.2173 4568067.753 41.23840546 41.34954492
161 696943.9441 4568162.577 41.23925069 41.34997765
162 696952.8007 4568252.851 41.24006102 41.35011237
163 696985.5877 4568321.179 41.24066800 41.35052536
164 697017.1499 4568345.885 41.24088267 41.35090967
165 697076.5359 4568356.982 41.24096808 41.35162136
166 697118.0924 4568364.747 41.24102784 41.35211938
167 697135.7622 4568382.913 41.24118703 41.35233594
168 697137.6538 4568418.392 41.24150589 41.35236995
169 697117.2469 4568480.384 41.24206880 41.35214664
170 697108.9560 4568519.495 41.24242283 41.35206040
171 697128.9092 4568580.557 41.24296754 41.35231804
172 697159.6650 4568628.502 41.24339156 41.35270027
173 697233.4975 4568690.892 41.24393508 41.35360082
174 697268.3825 4568744.767 41.24441146 41.35403422
175 697286.2611 4568786.734 41.24478481 41.35426097
176 697275.8266 4568818.564 41.24507383 41.35414683
177 697220.0449 4568867.898 41.24553145 41.35349760
178 697186.6696 4568913.313 41.24594833 41.35311428
179 697186.6696 4568967.840 41.24643909 41.35313190
180 697194.1630 4568991.662 41.24665166 41.35322895
181 697209.1356 4569021.955 41.24692065 41.35341729
182 697242.7056 4569035.178 41.24703147 41.35382188
183 697301.7378 4569051.721 41.24716596 41.35453118
184 697330.5906 4569073.401 41.24735405 41.35488226
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
34/387
185 697349.2282 4569132.602 41.24788232 41.35512365
186 697371.4773 4569170.716 41.24821992 41.35540130
Alan 11,3493 hektar
Ykleme Havuzu Ulam Yolu
1 697713.3074 4568579.163 41.24281234 41.35928604
2 697727.0703 4568566.037 41.24269084 41.35944590
3 697652.3352 4568490.500 41.24202926 41.35853030
4 697631.2740 4568400.091 41.24122071 41.35824990
5 697601.2280 4568317.166 41.24048172 41.35786480
6 697593.3563 4568204.893 41.23947316 41.35773460
7 697569.7633 4568051.240 41.23809602 41.35740357
8 697524.8303 4568032.133 41.23793502 41.35686164
9 697472.4453 4567942.885 41.23714457 41.35620818
10 697476.2178 4567884.396 41.23661723 41.35623425
11 697527.2238 4567773.721 41.23560868 41.35680659
12 697527.2238 4567596.046 41.23400957 41.35674912
13 697545.9896 4567458.460 41.23276669 41.35692836
14 697608.8989 4567401.117 41.23223523 41.35765983
15 697608.8989 4567319.494 41.23150061 41.35763342
16 697570.5045 4567263.430 41.23100540 41.35715755
17 697577.8748 4567122.130 41.22973187 41.35719971
18 697561.5363 4567066.276 41.22923316 41.35698687
19 697493.1830 4566985.627 41.22852399 41.35614591
20 697454.3556 4566947.509 41.22819039 41.35567071
21 697431.8463 4566905.980 41.22782212 41.35538894
22 697433.3640 4566888.277 41.22766241 41.35540131
23 697454.6209 4566867.036 41.22746605 41.35564786
24 697485.3409 4566846.411 41.22727293 41.35600742
25 697558.0798 4566809.569 41.22692359 41.35686264
26 697657.8819 4566753.135 41.22639130 41.35803415
27 697657.8819 4566729.750 41.22618083 41.35802659
28 697657.1539 4566701.068 41.22592286 41.35800863
29 697618.3669 4566623.094 41.22523056 41.35752103
30 697587.8911 4566565.761 41.22472199 41.35713919
31 697588.0452 4566497.429 41.22410695 41.35711893
32 697666.1573 4566354.454 41.22280107 41.35800383
33 697597.7034 4566406.979 41.22329052 41.35720481
34 697548.4867 4566435.573 41.22355989 41.35662736
35 697530.3612 4566457.567 41.22376226 41.35641841
36 697513.2724 4566514.685 41.22428051 41.35623316
37 697510.8705 4566535.155 41.22446533 41.35621114
38 697508.6589 4566590.304 41.22496222 41.35620261
39 697503.3778 4566621.224 41.22524180 41.35614964
40 697477.6751 4566696.410 41.22592476 41.35586754
41 697388.3019 4566737.304 41.22631462 41.35481533
42 697313.9175 4566749.640 41.22644378 41.35393257
43 697259.9063 4566758.598 41.22653758 41.35329158
44 697228.7448 4566791.757 41.22684361 41.35293081
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
35/387
45 697177.7011 4566870.572 41.22756540 41.35234774
46 697175.6260 4566890.922 41.22774906 41.35232957
47 697197.1430 4566978.091 41.22852836 41.35261422
48 697210.2900 4567044.980 41.22912717 41.35279254
49 697240.9863 4567150.465 41.23006908 41.35319255
50 697264.4442 4567221.172 41.23069974 41.35349505
51 697274.8214 4567289.864 41.23131545 41.35364095
52 697266.3948 4567343.663 41.23180171 41.35355786
53 697245.4813 4567391.292 41.23223548 41.35332391
54 697228.9877 4567447.293 41.23274352 41.35314535
55 697223.3765 4567516.317 41.23336612 41.35310074
56 697228.7833 4567615.045 41.23425338 41.35319709
57 697226.8121 4567648.950 41.23455901 41.35318454
58 697225.3576 4567651.933 41.23458621 41.35316816
59 697223.6604 4567651.184 41.23457989 41.35314768
60 697209.3793 4567599.996 41.23412266 41.35296088
61 697203.2129 4567447.993 41.23275611 41.35283828
62 697192.6349 4567302.806 41.23145197 41.35266530
63 697161.6937 4567263.650 41.23110710 41.35228377
64 697142.0861 4567217.932 41.23070040 41.35203526
65 697126.1649 4567135.489 41.22996227 41.35181884
66 697117.2105 4567081.812 41.22948135 41.35169476
67 697081.7605 4566986.050 41.22862810 41.35124124
68 697058.7078 4566920.147 41.22804057 41.35094516
69 697047.9684 4566852.025 41.22743008 41.35079516
70 697021.6707 4566720.633 41.22625392 41.35043928
71 697002.0596 4566724.558 41.22629402 41.35020676
72 697028.2765 4566855.547 41.22746657 41.35056154
73 697039.2331 4566925.045 41.22808940 41.35071457
74 697062.9417 4566992.824 41.22869365 41.35101908
75 697097.7954 4567086.976 41.22953256 41.35146497
76 697106.4794 4567139.032 41.22999896 41.35158529
77 697122.8570 4567223.838 41.23075824 41.35180791
78 697144.3578 4567273.970 41.23120420 41.35208042
79 697173.1341 4567310.386 41.23152494 41.35243525
80 697183.2423 4567449.126 41.23277117 41.35260055
81 697189.4900 4567603.131 41.23415573 41.35272476
82 697206.9360 4567665.662 41.23471427 41.35295296
83 697234.8953 4567678.008 41.23481857 41.35329029
84 697246.5458 4567654.112 41.23460066 41.35342148
85 697248.8152 4567615.079 41.23424880 41.35343593
86 697243.4210 4567516.581 41.23336361 41.35333981
87 697248.7550 4567450.967 41.23277177 41.35338221
88 697264.3063 4567398.166 41.23229276 41.35355057
89 697285.7518 4567349.325 41.23184795 41.35379047
90 697295.0566 4567289.919 41.23131101 41.35388221
91 697283.9647 4567216.496 41.23065290 41.35372626
92 697260.0859 4567144.520 41.23001092 41.35341834
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
36/387
93 697229.7425 4567040.248 41.22907984 41.35302292
94 697216.6750 4566973.764 41.22848466 41.35284567
95 697195.8749 4566889.498 41.22773131 41.35257050
96 697197.1089 4566877.397 41.22762210 41.35258131
97 697244.5526 4566804.141 41.22695122 41.35312325
98 697269.8497 4566777.222 41.22670277 41.35341613
99 697317.1897 4566769.371 41.22662057 41.35397795
100 697394.2016 4566756.598 41.22648683 41.35489190
101 697493.8176 4566711.018 41.22605229 41.35606470
102 697522.8220 4566626.174 41.22528160 41.35638304
103 697528.5910 4566592.397 41.22497619 41.35644089
104 697530.8237 4566536.723 41.22447457 41.35644951
105 697532.9330 4566518.747 41.22431227 41.35646884
106 697548.3643 4566467.169 41.22384429 41.35663612
107 697561.6377 4566451.063 41.22369609 41.35678914
108 697604.0476 4566426.424 41.22346398 41.35728672
109 697568.0567 4566492.301 41.22406567 41.35687899
110 697567.8798 4566570.725 41.22477155 41.35690224
111 697600.5802 4566632.243 41.22531724 41.35731195
112 697637.2728 4566706.007 41.22597217 41.35777322
113 697637.8819 4566730.003 41.22618799 41.35778825
114 697637.8819 4566741.468 41.22629118 41.35779195
115 697548.6343 4566791.934 41.22676718 41.35674434
116 697475.2105 4566829.123 41.22711981 41.35588106
117 697441.8589 4566851.514 41.22732947 41.35549070
118 697414.0609 4566879.292 41.22758626 41.35516829
119 697411.4076 4566910.243 41.22786547 41.35514666
120 697438.2025 4566959.679 41.22830387 41.35548207
121 697478.5181 4566999.257 41.22865024 41.35597549
122 697543.5330 4567075.967 41.22932478 41.35677537
123 697557.7249 4567124.483 41.22975797 41.35696025
124 697550.1791 4567269.147 41.23106181 41.35691708
125 697588.8989 4567325.686 41.23156122 41.35739698
126 697588.8989 4567392.286 41.23216063 41.35741853
127 697527.1537 4567448.568 41.23268226 41.35670059
128 697507.2238 4567594.689 41.23400224 41.35651024
129 697507.2238 4567769.334 41.23557408 41.35656672
130 697456.4985 4567879.401 41.23657709 41.35599752
131 697452.0919 4567947.719 41.23719304 41.35596707
132 697510.9255 4568047.954 41.23808081 41.35670097
133 697551.6856 4568065.286 41.23822685 41.35719257
134 697573.4629 4568207.114 41.23949801 41.35749812
135 697581.4724 4568321.352 41.24052422 41.35763059
136 697612.0653 4568405.786 41.24127666 41.35802270
137 697634.2862 4568501.174 41.24212974 41.35831854
Alan 10,1130 hektar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
37/387
Krma-eleme tesisinde tozlanmay engellemek amacyla toz indirgeme sistemi
kurulacaktr. Proje kapsamnda yer alacak olan Krma-Eleme tesisinde faaliyete
balanlmadan nce;
Tesisteki toz kaynag olan her bir nitenin(bunker,krclar,elekler,bantlar) kapal ortam
ierisine alnacak,
Kapal ortam ierisine alnan nitelere toz indirgeme sisteminin (torbal filtre) kurulacak
ve evre ve Orman Bakanlgnn 08.07.2009 tarih ve 5102-40174 sayl ED
Uygulamalar yazsnda belirtilen esaslara uyulacaktr.
Har nitesinde kullanlacak imento kapal alanda, diger malzemeler ise ak
alanda depo edilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
38/387
SANTRAL ALANI
CEBRBORU
LETM TNEL
REGLATR
ANTYE ALANI
ANTYE ALANI
SANTRAL ALANI
CEBRBORU
LETM TNEL
LETM TNEL REGLATR
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
39/387
ekil 3. TaIkaya Reglatr ve HES Tesis Alanlarna Ait Uydu Grntleri
ANTYE ALANI
SANTRAL ALANI
SANTRAL ALANI
CEBRBORU
CEBRBORU
LETM TNEL
LETM TNEL
LETM TNEL
REGLATR
YKLEME HAVUZU
YKLEME HAVUZU
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
40/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-III
PROJENN EKONOMK VE SOSYAL BOYUTLARI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
41/387
BLM III: PROJENN EKONOMK VE SOSYAL BOYUTLARI
III.1. Projenin Gereklemesi ile lgili Yatrm Program ve Finans Kaynaklar,
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinde yer
alacak tesislerin maliyeti ile ilgili gerekli metraj almalar HHA Mhendislik Tarafndan
Haziran 2007 tarihinde hazrlanan TaIkaya Reglatr ve HES Fizibilite
Raporundan alnmtr, proje iindeki degerlendirmeler bu rapor baz alnarak yaplmtr.
Elektromekanik tehizat yurtdndan temin edilecegi iin bu tehizatn kefi,
yurtd firmalardan fizibilite aamasndan alnan fiyatlar gz nnde bulundurularak
hazrlanmtr. Santraln (alt dhil) elektromekanik donanm ve yedekleri iin trbin tipi
dikkate alnarak 260 $/kW degeri kullanlmtr. Santral binas ve hidromekanik donanm
ile santral iindeki sistemlere ait maliyet iin detayl keif yaplmtr. Yurt iinden
saglanacak malzemelerin keif bedelleri ise yurt ii retici firmalardan piyasa aratrmalar
yaplarak belirlenmitir.
Tesis maliyetlerinin hesaplanmasnda Devlet Su leri Genel Mdrlg Barajlar ve
Hidroelektrik Santralar Dairesi, Proje ve naat Dairesi ile Yeralt Sular Dairesi
Bakanlklar tarafndan yaynlanan birim fiyatlar kullanlmtr. Bu fiyatlar her trl
malzeme, iilik, servis yollar, enerji ve yakt, yedek para, amortisman, genel giderler ve
yklenici karn kapsamaktadr. Kullanlan malzemelerin ve kazlarn tama maliyetleri
ayrca hesaplanarak keif tablolarna eklenmitir.
Enerji projelerinin realizesinin uzun bir zaman srecinde gerekleiyor olmas
nedeniyle dolar cinsinden hesaplama tercih edilmi, projenin i karllk ve rantabilite
hesaplar da yine bu esasa gre karlmtr.
YILLIK FAYDALAR
Bu blmde, TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)
Tesislerinin lke ekonomisi asndan degerlendirmesi yaplmtr. Bu amala,
Projenin ekonomik mr olarak 49 yl,
Proje gelirlerinin hesabnda firm ve seconder enerji faydalar,
Yatrm ve 49 yllk iletme dnemi iin de yllk %9,5 faiz oran kullanlmtr.
Yatrm tutar hesabnda, ekonomik analizin lke ekonomisi asndan irdelenmesi
sebebi ile, Sigorta Bagmsz Danman, letme Sermayesi ve KDV toplama dahil
edilmemitir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi tamamen
enerji amal bir projedir. Bu nedenle projenin faydalar yalnzca enerji asndan ele
alnmtr.
Devlet Su leri Genel Mdrlgnn ekonomik analizlerden kullanlmas
ngrlen birim fayda degerleri;
Firm Enerji : 0,6 cent/kWh
Seconder Enerji : 3,3 cent/kWh
Pik G : 85 ABD Dolar/Kwdr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
42/387
Enerji Gelirleri
Enerji retimi
Firm Enerji : 23,502 GWh : 14.101,20 ABD Dolar
Seconder Enerji : 69,166 GWh : 228.247,80 ABD Dolar
Toplam Enerji : 92,668 GWh : 3.938.390,00 ABD Dolar
YILLIK GDERLER
Burada hesaplanacak yllk giderler, tesisin lke ekonomisi asndan fayda-gider
analizlerinin yaplmasnda kullanlacaktr. Bu nedenle yllk giderler enerji yatrmlar iin
kabul edilen genel esaslara gre hesaplanacaktr.
Yllk giderler Faiz+Amortisman+Yenileme Giderleri ile letme+Bakm
Giderlerinin toplamndan olumaktadr. Proje kapsamnda oluacak maliyet kalemleri ve
tutarlar Tablo 3.de verilmitir. Maliyet hesaplamalar, 2011 yl ilk 5 aynn ortalama Dolar
kurunun 2,5 TL oldugu degerlendirmesiyle yaplmtr.
Tablo 3. TaIkaya Reglatr ve HES Maliyet Hesaplamalar
Maliyet Kalemleri Tutar (YTL) Tutar (USD)
1 Batardolar 20.433 8.173
2 Derivasyon Kanal 66.463 26.585
3 Talkaya Reglatr 384.905 153.962
4 keltim ve Ykleme Havuzu 798.438 319.375
5 letim Tuneli 15.885.700 6.354.280
6 Cebri Boru ve Mesnetleri 5.142.633 2.057.053
7 Santral Binas naat 1.051.443 420.577
8 Santiye Yollar ve Yol relokasyonu 2.002.483 800.993
9 Daimi Site 358.583 143.433
10 Santral Salt Sahas ve Hidromekanik E/M Donanm 14.136.250 5.654.500
11 Enerji Nakil Hatt (7 km ) 525.000 210.000
Keif Maliyeti 40.372.328 16.148.931
Bilinmeyen Giderler(%10 x Keif Maliyeti) 4.037.233 1.614.893
Tesis Maliyeti 44.409.560 17.763.824
naat leri Proje -Kontrollk Gideri (%10 x naat
Tesis Maliyeti) 2.828.218 1.131.287
Elektromekanik iler Proje Kontrollk Gideri (% 5 x
E/M Tesis maliyeti) 806.370 322.548
Kamulatrma 250.000 100.000
Proje Maliyeti 48.294.148 19.317.659
naat Sresince Faiz ( %9.5 faiz oran ile) 3.065.123 1.226.049
TOPLAM YATIRIM MALYET 51.359.270 20.543.709
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinde ABD
Dolar cinsinden bulunan keif bedeline, inaat ilerinde %10 orannda beklenmeyen
giderler eklenmi ve tesis bedeli bulunmutur.
Elektromekanik tehizata beklenmeyen gider eklenmemitir. Tesis bedeline; proje-
kontrollk ve irket giderleri ile kamulatrma bedelinin de eklenmesi ile proje bedeli
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
43/387
bulunmutur. Bulunan bu degere inaat sresi iin hesap edilen yatrm dnemi faizi ile
iletme sermayesi de eklenerek toplam yatrm tutar bulunmutur.
Ulam yollar ve kamulatrma kalemleri ancak Kati proje aamasnda kesinlige
kavuacak maliyetler olmalar sebebiyle bu aamada yaklak degerler kullanlmtr. Bu
aamada arazi koullar gz nne alnarak ulam yollar maliyeti olarak 500,000 TL
alnmtr.
Proje alannn orman arazisi olmas, bu araziler iin izin alnmas gerektigi ve
bunun birim maliyetinin 5 TL/m
2
kabul yaplarak muhtelif maliyetin 161,200 TL olacag
kabul edilmitir. Bu degerler ancak Kati Proje aamasnda kesinlik kazanacaktr.
Projenin gereklemesi ile ilgili gerekli olan finans kaynaklar faaliyet sahibinin z
kaynaklar ile yurt ii ve yurt dndan kredi saglanmak koulu ile karlanacaktr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi iin
hazrlanm olan fizibilite raporunun DS tarafndan kabul grmesi ve Enerji Piyasas
Dzenleme Kurumundan retim Lisansnn alnmasn mteakip hemen kesin projelerin
ve ihale dokmanlarnn hazrlanmasna balanacaktr.
Proje kapsamnda yaplmas dnlen tesislerin inaat ve montaj ilerinin 2 yl
ierisinde ikmal edilerek iletmeye alnmalar ngrlmektedir.
Proje sahasnda inaat mevsimi ok uzun olmamakla birlikte; reglatr, tnel, cebri
boru, santral binas vb. inaatlarnn 2 yllk bir sre ierisinde rahatlkla bitirilebilecegi
dnlmektedir. Projede elektromekanik tehizatn temini ve montajnn yaplma ii iin
12 aylk bir sre planlanmtr. hale dokmanlarnn hazrlanmas, ihalenin yaplp
sipariin verilmesinden sonra inaatn son yl ierisinde elektromekanik tehizat getirilerek
montaj ilerine balanacaktr.
Projede inat dneminde, elektro mekanik tehizat temini ve beklenmeyen inaat
giderleri (%10) olmak zere;
letme, antiye tesisleri
Derivasyon
Su evrilmesi
Ulam yollar
Reglatr
Su alma yaps
Izgara ve Kapak Montaj ileri
Tnel ve Ykleme Havuzu
Cebri boru
Yol inaatlar
Daimi Site
Santral Binas
Diger tehizat
Trafo ve alt sahas
Enerji nakil hatt,
iin hesaplanan toplam maliyet 20.543.709 $dr.
(Kaynak: Talikaya Reglatr ve HES Fizibilite Raporu)
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
44/387
III.2. Projenin Gereklemesi ile lgili Akm emas veya Zamanlama Tablosu
Planlanan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin
inaatnn balangcndan denemelerin tamamlanp iletime geilmesine kadar olan saha
d inaat faaliyetleri ve olas gecikmeleri de ieren toplam inaat sresi yaklak 2 yldr.
Projenin planlandg ekilde bitirilmesi amacyla bu aamada hazrlanm olan i
program Tablo 4.de, i akm emas ekil 3.a.da verilmitir. leriki aamada yaplacak
almalara gre i program revize edilecek olmasna ragmen ngrlen toplam 2 yllk
hazrlk ve tesis dnemi iin sre degimeyecektir.
Proje kapsamnda inaat aamasnda kurulacak krma-eleme ve har nitesi
tesisleri ile ilgili i akm emalar Blm V.1.6. ve BlmV.1.7.de verilmitir.
Proje kapsamnda inaat aamasnda kurulacak tesisiler ile iletme aamasnda
kurulacak tesislerle ilgili yatrm program Tablo 5.de verilmitir.
Tablo 4. TaIkaya Reglatr Tesis Yaplar
AIKLAMALAR
DS Blgesi 22. Blge Mdrlg
Akarsu Ad / Ana Kol Ad Ball Dere/Kapistre Dere
Kullanlan AG No 22-49, 22-89, 22-72
Drenaj Alan (km
2
) 44 km
2
Ortalama Debi (m
3
/sn) 2.640 m
3
/sn
Ort. Yllk Toplam Akm (hm
3
) 83.17 hm
3
Q25 Takn Debisi (m
3
/sn) 98.77 m
3
/sn
Q100 Takn Debisi (m
3
/sn) 133.22 m
3
/sn
Q100 Reglatr Dolusavak Dizayn Debisi (m3/sn) 133.22 m
3
/sn
Baraj / Regltr Tipi Kardan All Kontrolsz Beton Agrlkl
Kret Kotu (m) 990.08 m
Maksimum Su Kotu (m) 988.00 m
Minimum Su Kotu (m) 988.00 m
Talveg Kotu (m) 983.00 m
Santral Kuyruksuyu Kotu (m) 480.75 m
letim Yaps Tipi Ak Akl Tnel
letim Yaps Uzunlugu (m) 3284.00 m
letim Yaps Egimi ( j ) 0.001
Cebri Boru ap (m) 1.15 m
Cebri Boru Boyu (m) 810.00 m
Cebri Boru Et Kalnlg (mm) Ortalama 14.1 mm
Trbin Tipi Dey Eksenli Pelton
nite Adedi 2 Adet
Bara Gerilimi (kV) 34.5 kV
Enerji Nakil Hatt Kesiti 477 MCM ift devre hat
Enerji Nakil Hatt Uzunlugu (km) 7.0 km
Brt D (m) 508.00 m
Net D (m) 493.324 m
Proje Debisi (m3/sn) 5.08 m
3
/sn
Kurulu G (MW) 22.618 MW
Firm G (MW) 2.683 MW
Firm Enerji (GWh) 23.502 GWh
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
45/387
Sekonder Enerji (GWh) 69.166 GWh
Toplam Enerji (GWh) 92.668 GWh
ekil 3.a. Proje Akm emas
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
46/387
Tablo 5. Yatrm Program
1.YIL 2.YIL
1. ALTIAY 2. ALTIAY 3. ALTIAY 4. ALTIAY
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6
1 HAZIRLIK ALIMALARI
1.1. Temel Malzeme Aratrmalar
1.2. Harita almalar
1.3. Kat'i Proje almalar
1.4. hale Evraklarnn Hazrlanmas
1.5. hale Sreci(naat +Ekipman)
2 NAAT ve MONTAJ LER
2.1. antiye Kurulmas
2.2. Derivasyon ncesi naat leri
2.3. Su evrilmesi
2.4. Reglatr naat
2.5.
Su Alma Yaps naat, Izgara
ve Kapak Montaj ileri
2.6. Tnel ve Ykleme Havuzu naat leri
2.7. Cebri Boru nat ve Montaj leri
2.8. antiye Yollar ve Yol relokasyonu
2.9. Daimi Site
2.10. Hidroelektrik Santal Binas naat
2.11.
HES nitelerinin ve alt Sahasnn
Montaj leri
2.12. Enerji Nakil Hatt naat ve Montaj leri
3 DENEME ALIMASI
4
KABUL LER VE TCAR RETM
BALANGICI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
47/387
III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi
Yllk Faydalar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi sadece
enerji retim amal dnlm bir projedir. Bu tesislerin enerji faydalar piyasa degeri de
gz nne alnarak aagda belirtilen birim faydalar olarak ele almtr.
Tablo 6. Firm Enerji, Sekonder Enerji ve Pik G Faydalar
Firm enerji 6.0 Cent (ABD)/KWh
Sekonder enerji 3.3 Cent (ABD)/KWh
( 1$ = 2,5 YTL)
Tablo 7. Firm Enerji, Sekonder Enerji ve Pik G Faydalar
Firm enerji 6.0 Cent (ABD)/KWh
Sekonder enerji 6.0 Cent (ABD)/KWh
( 1$ = 2,5 YTL)
Yukarda belirtilen birim faydalar kullanlarak TaIkaya Reglatr ve HES
(22,658 MWm/22,052 MWe) tesislerinin retimine karlk gelen faydalar aagda
sunulmutur. Tablolardaki hesaplamalar da kullanlan formller Tablo 8. de verilmitir.
Tablo 8. Tablolarda Kullanlan Formller
Kurulu G letme sonularndan alnmtr.
Firm Enerji letme sonularndan alnmtr.
Sekonder Enerji letme sonularndan alnmtr.
Yllk Enerji retimi letme sonularndan alnmtr.
Yk Faktr Toplam Enerji/(8760*Kurulu G)
Yllk Firm Enerji Faydas Firm Enerji x 0.06 USD
Yllk Sekonder Enerji Faydas Sekonder Enerji x 0.033USD
Yllk Toplam Fayda Yllk Firm, Sekonder Enerji ve Pik G Fayda Toplamlar
Geerli Sre Senaryo dahilinde ngrlen sre
Bir Yldaki Saat Says 8760
Mevcut durum iin 49 yllk fayda akm oluturulmutur ve retilmesi planlanan
firm, sekonder enerji ve g bilgileriyle beraber bu degerlere tekabl eden yllk faydalarn
durumu aagdaki tablolarda izah edilmitir.
Tablo 9. Ekonomik Analiz Sonular (6 & 3,3 Cent/kW)
Miktar Birim
Kurulu G 22.618 MW
Firm Enerji 23.502 GWh
Sekonder Enerji 69.166 GWh
Yllk Enerji retimi 92.668 GWh
Yk Faktr 0.47
Yllk Firm Enerji Faydas 1.410 ML.$
Yllk Sekonder Enerji Faydas 2.282 ML.$
Yllk Toplam Fayda 3.692 ML.$
Geerli Sre 49 YIL
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
48/387
Tablo 10. Ekonomik Analiz Sonular (6 & 6 Cent/kW)
Miktar Birim
Kurulu G 22.618 MW
Firm Enerji 23.502 GWh
Sekonder Enerji 69.166 GWh
Yllk Enerji retimi 92.668 GWh
Yk Faktr 0.47
Yllk Firm Enerji Faydas 1.410 ML.$
Yllk Sekonder Enerji Faydas 4.150 ML.$
Yllk Toplam Fayda 5.560 ML.$
Geerli Sre 49 YIL
Yllk Giderler
naat kalemleri iin tesis maliyetlerinin %10u, elektro-mekanik ve enerji nakil hatt
kalemleri iin tesis maliyetlerinin % 5i ett, proje ve kontrollk gideri olarak
hesaplanmtr. Ett, proje, kontrollk gideri ve Kamulatrma gideri tesis maliyetine
eklenerek proje maliyeti hesaplanmtr. Proje maliyeti ne 2 yllk yatrm sresince yllk %
9.50 olan faiz oran ile hesaplanm inaat sresince faiz miktar eklenmi ve toplam
yatrm maliyeti bulunmutur.
Tesis, Proje ve Yatrm Maliyetleri belli olan TaIkaya Reglatr ve HES
(22,658 MWm/22,052 MWe) tesislerinin yllk faiz amortisman giderleri, yenilenme
giderleri ve iletme bakm giderleri hesaplanmtr. Belirlenen bu degerlerle yllk toplam
gider hesap edilmitir. Hesap edilen gider degerleri aagda verilmitir.
Tablo 11. TaIkaya Reglatr ve HES Toplam Maliyet ve Giderleri
Toplam Keif Maliyeti 16.148.931 USD
Toplam Tesis Maliyeti 17.763.824 USD
Toplam Proje Maliyeti 19.317.659 USD
Toplam Yatrm Maliyeti 20.543.709 USD
Toplam Yllk Faiz Amortisman Gideri 1.963.209 USD
Toplam letme Bakm Gideri 468.923 USD
Toplam Yenilenme Gideri 30.208 USD
Yllk Toplam Gider 2.462.340 USD
Tablo 12. TaIkaya Reglatr ve HES Toplam Fayda ve Giderleri (6&3,3 cent/kW)
Yllk Toplam Fayda 3.692.598 USD
Yllk Net Fayda 1.230.258 USD
Yllk Fayda/Gider 7.385.196 USD
Tablo 13. TaIkaya Reglatr ve HES Toplam Fayda ve Giderleri (6 & 6 cent/kW)
Yllk Toplam Fayda 5.560.080 USD
Yllk Net Fayda 3.097.740 USD
Yllk Fayda/Gider 11.120.160 USD
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
49/387
Tablo 14. TaIkaya Reglatr ve HES KarlIk Oran (6 & 3,3 cent/kW)
Faydalarn Bugnk Degeri (F) 53.981.580 YTL 33.487.332 USD
Giderlerin Bugnk Degeri (G) 35.408.046 YTL 21.965.289 USD
Net Bugnk Deger(F-G) 18.573.534 YTL 11.522.043 USD
Faydalarn Bugnk Degeri /
1,52
Giderlerin Bugnk Degeri (F/G)
KarlIk Oran (IRR) 15,63%
Tablo 15. TaIkaya Reglatr ve HES KarlIk Oran (6 & 6 cent/kW)
Faydalarn Bugnk Degeri (F) 81.282.041 YTL 50.423.102 .- USD
Giderlerin Bugnk Degeri (G) 35.408.046 YTL 21.965.289 .- USD
Net Bugnk Deger(F-G) 45.873.995 YTL 28.457.813 .- USD
Faydalarn Bugnk Degeri
2,30
Giderlerin Bugnk Degeri (F/G)
KarlIk Oran (IRR) 24,10%
III.4. Proje Kapsamnda Olmayan Ancak Projenin Gereklemesine BagI Olarak,
Proje Sahibi veya Diger Yatrmclar Tarafndan Gerekletirilmesi Tasarlanan Diger
Ekonomik, Sosyal ve Altyap Projeleri,
Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bagl olarak proje
sahibi veya diger yatrmclar tarafndan gereklemesi tasarlanan proje alt tesisi ve enerji
nakil hatt projesidir. Salt tesisi ve enerji nakil hatt sz konusu proje kapsamnda
degerlendirilmemitir. Bu nedenle gerekli kurumlardan onay alndktan ve tesis yerleri
belirlendikten sonra ED Ynetmeligi hkmlerine uygun olarak ayrca
degerlendirilecektir.
III.5. Proje Kapsamnda Olmayan Ancak Projenin Gerekleebilmesi iin Zaruri Olan
ve Proje Sahibi veya Diger Yatrmclar Tarafndan Gerekletirilmesi Planlanan
Diger Ekonomik, Sosyal ve Altyap Projeleri,
Bu blm balg altnda; proje kapsamnda olmayan ancak projenin
gereklemesine bagl olarak yatrmc firma ve diger firmalar tarafndan gerekletirilmesi
planlanan faaliyet enerji iletim hattnn yaplmasdr.
Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gerekleebilmesi iin zaruri olan ve
proje sahibi veya diger yatrmclar tarafndan gereklemesi planlanan balca faaliyetler;
antiyenin elektrik ihtiyacnn karlanmas iin elektrik temini, su temini, tesis nitelerine
ulam iin stabilize yollarda reglaj (stabilize yolun engebeli ve ukur ksmlarnn
dzeltilmesi) almalar ve proje kapsamnda alacak personel iin tesislerin yaplmas
faaliyetleridir.
naat Aamas Elektrik Temini
Projenin inas aamasnda antiye tesislerinin elektrik ihtiyac en yakn ve en
uygun trafodan saglanacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
50/387
Su Temini
Sz konusu projenin inaat ve iletme aamasnda ime suyu piyasada mevcut
olan hijyenik ime sularndan veya Arhavi lesinden damacanalar ile temin edilecektir.
Ayrca personeli ihtiya duyacag kullanma suyu, beton malzemesi iin gerekli olacak su
ve tozumay engellemek amacyla kullanlacak su ise Ball Deresinden saglanacak olup;
DS 26. Blge Mdrlgnde gerekli izin alnmtr (Bkz. Ek-21).
Sosyal Hizmet Tesisi
kanunu ve halk saglg ile ilgili dzenlemelerin gerektirdigi ekilde ii ve diger
personel iin yeterli miktarda yatakhane, yemekhane, mutfak, kantin, banyo WC vb.
tesisler temin edilecektir. alan personelin saglk hizmetleri iin Santiye Sahas
ierisinde kurulacak olan revirden ve Arhavi lesinde veya Artvin linde bulunan saglk
birimlerinden (saglk evi, saglk ocag, devlet hastanesi) faydalanlacaktr.
Yol almalar
harita eklerde verilmitir (Bkz. Ek-4).
Agrega Malzemesi
Proje kapsamnda ina edilecek niteler iin gerekli olacak beton malzemesi
hammaddelerinden agrega iletim tnelinden kacak hafriyat malzemesinin kullanlmasyla
saglanacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
51/387
III.6. Kamulatrma ve/veya Yeniden Yerleimin Nasl Yaplacag
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi, iletim
yapsnn tnel olmas dolaysyla 8,3181 hektarlk yzey alanna sahiptir. Proje alannn
sarp tepelerden olumas dolaysyla yaknnda yerleim birimi, tarla ve bahe
bulunmamakta olup, tamam orman arazidir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi iin
reglatr yerinde, santral yerinde, cebri boru gzergahnda ve yollarn Orman Alanlar
ierisinde kalmas dolaysyla Orman Blge Mdrlgnden ED nceleme
Degerlendirme Formu bavurusunda bulunulmu olup Ek-18de verilmitir. Sz konusu
projenin inaat aamasna balanlmadan nce Eyner Enerji reim ve Tic. Ltd. ti.
tarafndan Artvin Blge Mdrlgne mracaatlar yaplarak Kesin zin alnacaktr.
Proje kapsamndaki orman arazilerinin; 6831 sayl Orman Kanununun 5192 sayl
Kanun ile degiik 17/3. Maddesinde Savunma, ulam, enerji, haberleme, su, atk su,
petrol, dogalgaz, altyap, kat atk bertaraf ve dzenli depolama tesislerinin; baraj, glet,
sokak hayvanlar bakmevi ve mezarlklarn; Devlete ait saglk, egitim ve spor tesislerinin
ve bunlarla ilgili her trl yer ve binann Devlet ormanlar zerinde bulunmas veya
yaplmasnda kamu yarar ve zaruret olmas halinde, gerek ve tzel kiilere bedeli
mukabilinde evre ve Orman Bakanlgnca izin verilebilir. Devlete yaplan ve/veya
iletilenlerden bedel alnmaz. Bu izin sresi krkdokuz yl geemez. Bu alanlarda Devlete
yaplanlarn dndaki her trl bina ve tesisler iznin sona ermesi halinde eksiksiz ve
bedelsiz olarak Orman Genel Mdrlgnn tasarrufuna geer. Sz konusu tesisler
Orman Genel Mdrlg veya evre ve Orman Bakanlg ihtiyacnda kullanlabilir veya
kiraya verilmek suretiyle degerlendirilebilir. zin ama ve artlarna uygun olarak faaliyet
gsteren hak sahiplerinin izin sreleri; yer, bina ve tesislerin rayi degeri zerinden
belirlenecek yllk bedelle doksandokuz yla kadar uzatlabilir. Bu durumda devir ilemleri
uzatma sresi sonunda yaplr. Verilen izinler ama dnda kullanlamaz. ifadesi
bulunmaktadr. Bu kapsamda faaliyet gerekletirilirken Orman ve Su leri Bakanlg
Orman Genel Mdrlgnden orman alanlar ile ilgili gerekli izinler alnacaktr.
Proje kapsamnda yerleim yeri olarak, su altnda kalacak herhangi bir alan
bulunmamaktadr. Bu nedenle, yeniden yerleim sz konusu degildir.
Ayrca proje kapsamnda kamulatrma yaplmayacaktr. Projenin uygulama
aamasnda kamulatrma yaplmasna gerek duyulmas halinde, kamulatrma
almalar kapsamnda zel mlkiyet sahipleri ile ncelikli olarak karlkl anlama yoluna
gidilecektir. Anlamazlk durumlarnda ise kamulatrma almalar 05.05.2001 tarih ve
24393 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren 4650 sayl Kamulatrma
Kanunu uyarnca yrtlecektir. Bu kapsamda kamulatrma plan hazrlanacaktr.
III.7. Diger Hususlar
Projenin ekonomik ve sosyal boyutlar ile ilgili bu blmde aktarlacak baka bir
husus bulunmamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
52/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-IV
PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGLATR, HES, BETON SANTRAL VE
KONKASR TESS PROJESNDEN ETKLENECEK ALANIN BELRLENMES VE BU
ALAN NDEK MEVCUT EVRESEL ZELLKLERN AIKLANMASI (*)
(*) Bu blmde proje iin seilen yerin evresel zellikleri verilirken etki alani dikkate
alinmalidir. Bu blme siralanan hususlar itibari ile aiklanirken, ilgili kamu kurum ve
kurulularindan, aratirma kurumlarindan, niversitelerden veya benzeri diger kurumlardan temin
edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alindigi raporun notlar blmnde belirtilir veya ilgili
harita, dokman vb. belgeye ilenir. Proje sahibince kendi aratirmalarina dayali bilgiler verilmek
istenirse, bunlardan kamu kurum ve kurulularin yetkileri altinda olanlar iin ilgili kurum ve
kurululardan bu bilgilerin dogrulugunu birer belge alinarak rapora eklenir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
53/387
BLM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGLATR, HES, BETON SANTRAL
VE KONKASR TESS PROJESNDEN ETKLENECEK ALANIN BELRLENMES VE
BU ALAN NDEK MEVCUT EVRESEL ZELLKLERN AIKLANMASI (*)
IV.1. Projeden Etkilenecek Alann Belirlenmesi, (etki alannn nasl ve neye gre
belirlendigi aklanacak ve etki alan harita zerinde gsterilecek)
Proje etki alannn belirlenmesinde en nemli faktrler toz, grlt ve gaz
emisyonlar olmakla birlikte trafik yogunlugu da nem gstermektedir.
Toz emisyonu bakmnda incelendiginde proje alannda nitelerin farkl yerlerde
kurulacak olmas ve aralarndaki mesafelerin fazla olmas oluacak toz emisyonlar Blm
V.1.8.de her nite iin ayr ayr hesaplama yaplmtr (yaplan hesaplamalarda birbirine
yakn tesisler beraber degerlendirilmitir). Yaplan hesaplamalar neticesinde ise en kt
artlarda 100 m mesafede KVS ve UVS degerlerini sagladg grlmtr.
Gaz emisyonu bakmndan incelendiginde Blm V.1.13.de hesaplanan ktlesel
debi degerleri, 03.07.2009 tarih ve 27277sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrlge
girmi olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede degiikligi yaymlanan
Sanayi Kaynakl Hava Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi Ek-2, Tablo-2.1de verilen
degerlerin zerine kmamaktadr.
Oluacak grlt ynnden incelendiginde ise grlt hesaplamalar, tm i
makinelerinin bir arada alacag dnlerek en kt duruma gre Blm V.1.16.da
yaplm olup; TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin
arazi hazrlk ve inaat aamas kapsamnda kullanlacak olan i makinelerinden kaynakl
mesafeye gre toplam ses dzeyi 100 metreden sonra izin verilen degerin (70 dBA) altna
dmektedir.
Proje kapsamnda yer alan nitelerin (Reglatr, HES, letim Tneli, Cebri Boru,
Krma-Eleme Tesisi ve Har nitesi) inaat aamasnda ve antiye sahasnda oluacak
toz ve gaz emisyonlar, grlt, trafik yogunlugu gibi etkiler gz nnde bulundurularak
projeden etkilenecek alan 100 m olarak belirlenmi olup Ek-5de verilen 1/25.000 lekli
Projeden etkilenecek alanlar; proje alannda yaplacak ina almalar srasnda
geici olarak (ina sresince) oluacak; toz, grlt, hareketlilik gibi etkilere maruz kalacak
blgelerdir. Ancak bu etkiler ina almalarnn tamamlanmas ile biteceginden sreklilik
arz etmeyecektir.
Harita zerinde gsterilen etki alan, projenin inaatndan etkilenmesi beklenen
alanlar iermektedir. Projenin iletme aamasnda ise Ball Deresi yatagnn reglatr yeri
ile santral binas arasnda kalan ksm projenin etki alann oluturacaktr. Bu alan
zerindeki etkilerin en aza indirilebilmesi ve gerek grldg takdirde endemik trler ve
balk gleri iin belirlenen can suyu miktarlar artrlacaktr.
Planlanan faaliyetin inaatnn balangcndan denemelerin tamamlanp iletime
geilmesine kadar olan saha d inaat faaliyetleri ve olas gecikmeleri de ieren toplam
inaat sresi yaklak 2 yldr.
letme aamasnda enerji iin gerekli su iletim hatlarna alnarak kalan su yataga
braklacaktr. Tm iletme dneminde uzmanlarca hazrlanan ve Ekolojik Degerlendirme
Raporunda Tennant, ABF ve ED Analiz yntemlerine gre ayr ayr tespit edilen mansap
su hakk Ball Deresi yatagna braklacagndan, projenin sucul denge zerinde nemli bir
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
54/387
etkisi sz konusu olmayacaktr. Bunun sonucunda Ball Deresinde, fiziksel ve biyolojik
adan nemli lde bir degiim meydana gelmeyecektir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm/22,052MWe) Projesinin inaat
ileri srasnda ana yaplarn haricinde yaplacak saha dzenlemelerinde su, kanalizasyon,
haberleme ve elektrik ebekesi ile diger alt yap tesislerine ve mezarlk alanlar ile yaban
hayatnn yogun alanlara zarar verilmemesi iin gerekli tm tedbirler alnmas iin gerekli
zen gsterilecektir. Zarar verilmesi durumunda ise tm zarar EYNER Enerji retim ve
Tic. Ltd. ti. tarafndan karlanacaktr.
IV.2. Etki Alan erisindeki Fiziksel ve Biyolojik evrenin zellikleri ve Dogal
Kaynaklarn Kullanm,
IV.2.1. Meteorolojik ve klimsel zellikler
Artvinin iklimi, yeryz ekillerinin zellikleri nedeniyle blgelere gre eitlilik
gstermektedir. Ky kesimlerinde lk ve yagl bir iklim tipi egemendir. Buna karn, ilin i
blgelerine dogru, yksek kesimlerde klar srekli ve bol karl, yazlar serin geer. oruh
Vadisinin derin tabannda kyya oranla daha az yagl, klar fazla sert olmayan bir iklim
tipi vardr. TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesinin de
iinde yer aldg Kapistre dere havzasnn cografi konumu nedeni ile iklim zellikleri,
genellikle Karadeniz iklimi tesiri altnda olmasna ragmen havzann st ksmlarna
gidildike Karadeniz ikliminden uzaklalr. kesimlere gidildike yag miktar azalr.
Bunda en byk etken kyya paralel uzanan daglarn yag kesmesi i ksmlara
ulamasn nler.
Proje kapsamnda kullanlan meteorolojik verile konusunda Devlet Meteoroloji Genel
Mdrlgnden alnm olan 1975-2009 yllar arasna ait Artvin ili Meteorolojik
verilerinden yararlanlmtr (Bkz.Ek-16).
Scaklk
Artvin linin ortalama en dk scaklg (-0,8
o
C) Ocak ay, Ortalama en yksek
scaklg ise (25,8
o
C) Agustos aydr.
Artvin linin aylara gre scaklk degiimleri Tablo 16.da verilmitir.
Tablo 16. Artvin li Aylara Gre Scaklk Degiimleri
Aylar
Ortalama Scaklk
(
o
C )
Maksimum scaklk
Ortalamas (
o
C )
Minimum Scaklk Ortalamas
(
o
C )
Ocak 2,3 5,9 -0,8
ubat 3,3 7,6 -0,3
Mart 6,8 12,2 2,4
Nisan 11,7 17,7 6,8
Mays 15,4 21,3 10,6
Haziran 18,4 23,7 13,8
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
55/387
Temmuz 20,5 25,4 16,5
Agustos 20,7 25,8 16,8
Eyll 17,8 23,6 13,8
Ekim 13,8 19,3 9,9
Kasm 8,5 12,8 5,0
Aralk 4,0 7,4 1,0
Istasyon Ad: Artvin, Ykseklik:628m, Enlem:41.11, Boylam:41.19, 1975-2009
Yag
Artvin linde en fazla yag Ocak (93,4mm) aynda ve en az yag ise Eyll (25,6
mm) aynda meydana gelmekte olup, ile ait yag durumu Tablo 17.de verilmitir.
Tablo 17. Artvin li Yag Durumu
Aylar
Toplam Yag
Ortalamas(mm)
Maksimum Yag
Miktar(mm)
Kar YagI Gnler
Says
Ocak 96,8 93,4 9,3
ubat 73,2 50,5 8,3
Mart 59,9 61,8 5,3
Nisan 57,5 38,1 0,8
Mays 53,3 49,9 -
Haziran 49,4 26,0 -
Temmuz 32,7 27,2 -
Agustos 29,0 47,8 -
Eyll 34,7 25,6 -
Ekim 62,5 50,0 0,1
Kasm 81,6 60,5 1,3
Aralk 94,0 73,4 6,2
Bulutluluk
Artvin linde yllk, ortalama ak gnler says 71,3, ortalama bulutlu gnler says
196,9, ortalama kapal gnler says 94,6 olarak kaydedilmitir.
lin; ortalama ak, bulutlu ve kapal gnler says Tablo 18.de verilmitir.
Tablo 18. Artvin li Ortalama Ak, Bulutlu, Kapal Gnler Says
Aylar
Ortalama Ak Gnler
Says
Ortalama Bulutlu Gnler
Says
Ortalama Kapal Gnler
Says
Ocak 4,9 14,9 10,3
ubat 4,9 13,1 9,5
Mart 4,8 15,4 9,9
Nisan 4,5 16,8 8,7
Mays 4,9 19,2 6,9
Haziran 6,3 18,2 5,5
Temmuz 5,2 17,8 8,1
Agustos 5,5 20,4 5,1
Eyll 8,7 16,6 4,7
Ekim 8,3 15,7 7,0
Kasm 7,0 14,1 8,9
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
56/387
Aralk 6,3 14,7 10,0
YILLIK 71,3 196,9 94,6
Nem
Artvin iline ait nem durumu Tablo 19.da verilmitir.
Tablo 19. Artvin li Nem Durum
Aylar Minimum Nem ( % ) Ortalama Nem ( % )
Ocak 13 63,1
ubat 10 62,6
Mart 5 60,2
Nisan 7 59,9
Mays 5 63,6
Haziran 7 66,6
Temmuz 7 70,2
Agustos 8 70,5
Eyll 8 67,7
Ekim 4 65,5
Kasm 12 64,0
Aralk 18 64,0
Rzgar
Artvin linde yllk ortalama rzgar hz 1.6 m/s dir. Artvin linde yllk ortalama en
hzl rzgar 20,5 m/s ile SE ynnde esmektedir.
lin aylk rzgar durumu Tablo 20.de verilmitir.
Tablo 20. Artvin line Ait Rzgar Durumu
Aylar
Ortalama
Rzgar Hz
(m_sec)
En Hzl Rzgar Frtnal Gn
Says
Ortalamas
Kuvvetli Rzgarl
Gn Says
Ortalamas
Yn Hz
(m_sec)
Ocak 1,4 SE 21,9 0,2 1,8
ubat 1,5 SSE 22,1 0,2 2,8
Mart 1,8 W 21,4 0,2 5,7
Nisan 1,7 SW 22,0 0,2 5,5
Mays 1,6 NW 18,8 - 5,7
Haziran 1,9 SSW 21,5 0,2 7,3
Temmuz 2,1 WNW 17,9 - 8,0
Agustos 2,0 W 17,3 - 8,5
Eyll 1,7 SSE 19,3 0,1 5,4
Ekim 1,2 ESE 16,4 - 1,7
Kasm 1,3 NW 24,2 0,2 1,7
Aralk 1,3 SE 23,0 0,1 1,4
YILLIK 1,6 SE 20,5 0,1 55,5
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
57/387
Artvin iline ait aylk rzgar hzlar tablo Tablo 21.de verilmitir.
Tablo 21. Artvin li Aylk Ortalama Rzgar Hzlar (m_sec)
Aylar
/Ynler I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK
N 1,0 1,1 1,2 1,1 0,9 1,0 1,0 1,0 0,8 0,7 0,7 0,9 0,95
NNE 1,0 1,2 1,2 1,1 1,0 0,9 0,9 0,9 0,8 0,7 0,9 1,0 0,96
NE 1,1 1,3 1,3 1,1 0,9 0,8 0,8 0,7 0,7 0,6 0,8 1,0 0,93
ENE 1,2 1,3 1,5 1,2 1,0 0,9 0,8 0,7 0,7 0,7 1,0 1,1 1,0
E 1,2 1,4 1,7 1,4 1,0 0,,9 0,7 0,7 0,8 0,8 1,0 1,2 1,0
ESE 1,5 1,6 1,7 1,5 1,2 1,0 0,9 0,8 0,9 1,0 1,2 1,2 1,2
SE 1,3 1,5 1,7 1,5 1,1 0,9 0,9 0,9 0,8 0,9 1,2 1,2 1,2
SSE 1,2 1,5 1,6 1,4 1,1 1,1 0,9 0,9 0,9 0,9 1,1 1,1 1,1
S 1,0 1,1 1,4 1,1 0,9 0,9 0,7 0,7 0,7 0,8 0,9 0,9 0,93
SSW 1,1 1,3 1,3 1,2 1,0 1,1 0,9 0,9 0,8 0,8 0,9 0,9 1,0
SW 1,1 1,4 1,5 1,3 1,2 1,3 1,2 1,1 1,0 0,9 1,0 1,1 1,2
WSW 1,4 1,6 1,7 1,7 1,6 1,9 2,1 2,0 1,7 1,3 1,3 1,4 1,6
W 1,6 1,8 2,0 2,0 2,1 2,3 2,6 2,5 2,1 1,7 1,6 1,6 2,0
WNW 1,7 1,8 2,3 2,3 2,5 2,7 2,9 2,9 2,4 1,8 1,6 1,6 2,2
NW 1,5 1,7 2,2 2,2 2,3 2,5 2,7 2,7 2,1 1,5 1,4 1,5 2,0
NNW 1,2 1,4 1,8 1,9 1,9 2,1 2,3 2,3 2,0 1,4 1,1 1,2 1,7
ekil 4. Artvin li Rzgarn Ortalama Hzna Gre izilmi Rzgar Gl
Aylk Ortalama Rzgar Hzlar
0
0,5
1
1,5
2
2,5
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
Ragar Hzlar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
58/387
Tablo 22. Artvin li Aylk Esme Saylar Toplam Tablosu
Aylar
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK
Ynler
N 537 566 775 932 936 920 1123 1157 978 919 624 550 10017
NNE 481 598 761 867 846 804 719 630 634 613 404 470 7827
NE 368 456 660 668 606 619 534 626 509 465 334 422 6267
ENE 517 565 929 781 572 583 511 453 410 441 455 450 6667
E 451 497 848 690 529 387 401 429 345 359 335 380 5651
ESE 671 689 864 734 565 411 346 311 292 323 385 548 6139
SE 487 687 959 803 563 363 440 374 373 375 416 399 6239
SSE 765 842 1106 898 863 626 558 462 461 565 619 686 8451
S 587 695 845 847 996 1000 994 1097 853 952 678 586 10130
SSW 1143 933 1180 1066 1468 1290 1156 1153 1103 1277 1181 1125 14075
SW 1374 1267 1315 1216 1398 1569 1304 1408 1482 1403 1116 974 15826
WSW 2091 1707 1975 2032 1905 1849 1741 1798 2099 2293 2671 2509 24670
W 3978 2947 2609 2463 2431 2390 2631 2526 2434 3279 3532 3836 35056
WNW 5390 4719 4164 3530 3608 4026 4531 4069 3868 3934 4862 5694 52395
NW 2361 2158 2185 2304 2281 2220 2820 3085 2678 2226 2123 2308 28749
NNW 1498 1607 1792 1969 2189 2234 2463 2350 2212 1792 1621 1581 23308
stasyon Ad: Artvin, Ykseklik:628m, Enlem:41.11, Boylam:41.19, 1975-2009
ekil 5. Artvin li Esme Saylarna Gre izilmi Rzgar Gl
Ragar Esme Saylar
0
20000
40000
60000
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
Ragar Esme Saylar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
59/387
IV.2.2. Jeolojik zellikler (jeolojik yapnn fiziko-kimyasal zellikleri, tektonik
hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluumlar, g, sel, kaya dmesi
baIklar altnda incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000lik jeolojik harita ve
lejand),
Sz konusu proje ile ilgili olarak jeolojik ett almalar henz balamamtr. Bu
Jeolojik ett almalarnda; jeolojik birimlerin litolojilerinin ve tektoniginin ayrntl verilecegi,
birimlerdeki sreksizliklerin ynlerinin aralk ve aklklarnn ayrntl olarak verilecegi, ayrca
yaplan sondajlarn yerlerinin 1/5.000 lekli harita zerinde gsterilecegi, sondajlarda ve
laboratuarda yaplan deney ve sonularnda verilecegi, sonuta bu almalar sonucunda
kabilecek olumsuzluklarn giderilmesine ynelik olarak alnacak nlemlerinde belirtilerek
inaat almalarndan nce hazrlanacak bu jeolojik ve jeoteknik ett raporuna uyulacagn
taahht ederiz.
Ayrca TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) proje
kapsamnda faaliyete balanlmadan nce Jeolojk-Jeoteknik etd alma raporu ile birlikte
takn ve heyelan nlem incelemesinin hazrlanacak olup TaIkaya Reglatr ve HES
(22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin inaat aamasnda gerekli ina nlemleri alnacak
ve ilgili tm ynetmeliklere uyulacaktr.
Dogu Karadeniz Blgesinde yer alan Artvin Arhavi proje sahas ve yakn
evresinde Mesozoyik ve Senezoyik yal kaya birimleri gzlenir. Etkinligini Liyastan
balayarak Eosen sonlarna kadar aralklar halinde srdren magmatizma ile volkanik
etkinligin durakladg veya hznn azaldg dnemlerde egemen olan tortullama
sonucunda blgede volkanik, volkano-sedimanter ve intrzif kayalar yaygn hale
gelmitir.
Magmatik kayalarn egemen oldugu kuzey zonda kaya birimleri en altta Liyas
yal bazalt, andezit lav ve piroklastikleri ile killi kireta, kumta ve marndan oluan kaya
trleri ile balar. Blgede Kretase dnemindeki iki evreli ve farkl zellikteki volkanizma
etkinliginin sonucunda bazik ve asidik olarak iki ayr volkano-sedimanter istif gelimitir. Bu
istifler bazik zellikli ve st Kretase yal bazalt, andezit lav ve piroklastikleri ile kumta,
siltta, amurta, marn, kiltandan oluan volkano-tortul istif; asidik zellikli st Kretase
yal riyolit, riyodasit, dasit ve piroklastiklerinden oluan volkano-sedimanter istiftir. MTA
tarafndan yaplan blgesel almalarda Kakar granitoyidi olarak adlandrlan granitik
sokulum st Jura-Alt Kretase dneminde oluan hemen hemen tm kayalar keser.
Kuvaterner yal alvyon ve yama molozu en gen oluuklardr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) proje yap yerleri ve
yakn evresi bazalt, andezit ve piroklastiklerden olumaktadr.
Stratigrafik Jeoloji
Proje alanna ilikin genel ve stratigrafik jeoloji degerlendirmelerinde proje alannda
yer alan kaya birimlerinin ad, simge ve ya denetirmeleri iin Artvin F46-c1 jeolojik
haritalar kullanlmtr. Ayrca kaya birimlerine ilikin tanmlamalarda, Ball Dere zerinde
yaplmas dnlmekte olan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052
MWe)e ilikin jeolojik degerlendirmeler dikkate alnmtr. TaIkaya Reglatr ve
HES (22,658 MWm/22,052 MWe) yeri ve yap yerlerinde gzlenen birimler ayrntl olmak
zere, istifi oluturan kaya birimleri Talkaya Reglatr ve HES Fizibilite Raporundan
alnm olup, aagda verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
60/387
st Kretase
aglayan Formasyonu (Kr 3)
nceleme alan temelde st Kretase yal aglayan Formasyonundan oluur. ki
aamada kelen bazik zellikte volko-tortul serinin ikinci aamasn oluturan aglayan
formasyonu asidik volkanitleri stler. Seri balca bazalt, andezit lav ve piroklastlar ile
amurta, kumta, siltta, tfit, marn, eyl ve krmz bordo renkli killi kireta ara tabaka
ve katmanlarndan olumaktadr. Genel olarak gri yeil renk tonunun egemen oldugu
birimin lav, tf ve brelerden oluan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyah, ayrtgnda
kahve renklidir. Lavlar genellikle krkl, atlakl ve boluklu olup etkin ekilde ayrm ve
kloritlemitir. Bre ve aglomeralar iinde tortul kaya akl ve bloklar bulunabilir.
Kloritleme ve epidotlamann yaygn oldugu lavlarda yer yer iyi gelimi yastk yaplar
grlr. Kuruni gri renkli kumta, marn ve eyler dzenli ince tabakal olup baz
kesimlerde krmz-bordo renkli mikritler ve rekristalize kiretalar yaygndr. Tortul ara
seviyelerindeki fosil ierigine gre, asidik seri ile ardalanmal olarak bulunan aglayan
formasyonuna Kampaniyen-Maastrihtiyen ya aralg verilmitir.
st Kretase Paleosen
Kakar Granitoyidi 1 (y2)
Proje Sahasnn baz yerlerinde diger birimleri kesen granitoyidik sokuluma ait kaya
trlerinden olumaktadr. Dogu Karadeniz Blgesinin dogu kesiminde yer alan Kakar
Daglar, sokulumun olduka geni bir biimde yzeylendigi yer oldugu iin, MTA
almalarnda Kakar granitoyidleri ad altnda tanmlanmtr. MTA tarafndan yaplan
blgesel lekli haritalara gre KD-GB uzanml bir kuak iinde ve 500 kmlik bir mesafe
boyunca irili ufakl sokulumlar halinde mostra veren granitoyidler geni lde st Kretase
yal birimlerin ve daha sonraki ikinci evre sokulumu ile de Eosen yal birimlerin iine
sokulmulardr. Genel anlamda tek birim olarak haritalanan granitler; sokulum, volkanik,
yar volkanik ve magmatik kaya trlerinden olumaktadr.
Mineral ieriklerine gre granit, alkali granit, granit porfir, mikrogranit, granodiyorit,
diyorit, kuvarsl diyorit, kuvars porfir ve benzeri kaya trleri ile temsil edilen granit
karmag; pembemsi gri, koyu gri, yeilimsi gri renkte, orta derecede eklemli, sk, sert ve
saglamdr. Gevrek olan karmagn ortak zellikleri fenokristalli, yer yer taneli yer yer de
porfiritik dokulu, ak renkli ve masif grnml, kuvars ve feldspatl asidik kompozisyonda
olmalardr.
Hidrotermal ayrma sonucu fay ve eklem gibi sreksizlik dzlemleri boyunca
killeme ve piritlemeler olumutur. Arenalama eklinde gelien ayrma yer yer 10-15
mye derine kadar devam etmektedir.
MTA almalarnda kestigi ve zerine gelen birimlerin yana gre granitlerin
sokulum ya Eosen ncesi-Kretase olarak belirlenmitir.
Kuvaterner
Alvyon (Qal)
Kapisre aynda yer alan alvyonal malzemeler bloktan kile kadar daglm
gstermektedir. Dere tabannda, nehrin ak hzna bagl olarak oluan ygmlarda
yzeysel olarak ilk gze arpan blok ve iri akllardr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
61/387
Yama Molozu (Qym)
Yama egimine bagl olarak kalnlg degien killi, akll ve bloklu malzemelerden
oluan yama molozu proje alannda yap yerlerinde yer yer iyi gelimi olarak izlenir.
Kalnlg 0.50 m ile 2 m arasnda degimektedir.
Yapsal Jeoloji
Dogu Pontidlerin Kuzey zonunda yer alan inceleme alannda st Kretasede
gelien deniz alt volkanizmasnn zellikleri izlenir. En yaygn jeolojik birimler st Kretase
yal volkano-tortul serilerdir. Bu kellerin Alp orojenezi ile kara haline gelmesi srasnda
birimler etkilenerek krlmlar ancak kvrmlanmamlardr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) yerlerinde projeleri
etkileyecek nemli faylar grlmemektedir. Reglatr yeri ve civarnda yer alan kaya
birimleri genellikle sert, sk ve dayanml bazaltlardr.
Talikaya Reglatr ve HES Yerinin Mhendislik Jeolojisi
Reglatr Yeri
Reglatr yerinde ve civarnda, st kretase yal volkanik-sedimenter serinin sk
ve dayanml bazaltlar ve piroklastikler mevcuttur. Proje alanndaki yaplar temel olarak
ayn birim iindedirler.
Bazalt: Reglatr alan ve evresinde dzensiz olarak gzlemlenir. Bazaltlar; sert,
sk ve dayanmldr. Yer yer eklem ve atlak sistemlerinin yogun oldugu kesimlerde
yzeysel ayrmalar vardr. Boluklu bir yapya sahip olan bazaltlardaki dolgular zeolit ve
kalsit bileimindedir.
Riyolit: Santral yerinin aag ksmlarnda, volkanik brelerle ardkl olarak
grlr. Ak yeil-gri renkli, sert, sk, dayanml ve eklemlidir. Ayrma ok az olarak
eklem yerlerinde gzlenir. Daha ok arazide dik evler veren yaplar halinde grlrler.
Prizmatik debi gsterir. Riyolitin cams hamuru ierisinde iri kuvars kristalleri vardr.
Volkanik Bre: Ak gri - yeil renkte, sert, sk ve dayanmldr. Tf ve riyolitlerle
dey ve yanal gei gsterirler. Aralarnda kesin snr belirlemek gtr. Tf ve riyolitlere
gre daha ak renkli ve daha ok ayrmaldr. Volkanik brein akllarnn boyutlar 1-
15cm arasnda degiir.
Volkanik Tf: Ak yeil-gri renkli, ince taneli, sert, sk ve dayanmldr. Prit
kristalleri ierir. Yer yer tabakalanma gsterir. Tabakalanma ogunlukla E-W dogrultulu ve
N ye egimlidir. Tabakalanmaya dik ve paralel ynde eklem ve atlaklar gelimitir.
Volkanik tfler seyrek olarak merceksel biimde kireta ierir.
Reglatr ve HES Yerinin Durayllg
Reglatr ve HES yerinin durayllgn aratrmak amac ile yaplan gzlemlerde;
jeolojik birimlerin volkanik ve magmatik kayalardan olutugu gzlenmitir. Bu kayalar dik
yama egimlerinde dahi durayllklarn korumaktadrlar. evrede yaplan incelemelerde
yama akmas, kaya dmesi ya da heyelan gibi kitle hareketlerine rastlanmamtr.
Sadece yol almas nedeniyle duraysz hale gelen ve dik ev egimi verilen ksmlarda
yer yer kaya dmeleri gzlenmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
62/387
Diger Yaplar
Yap yerlerinde temel sondaj kuyular kesin proje aamasnda alarak rt birimleri
ve temel kayasnn kalnlg, yanal ve dey degiimleri ile mhendislik zellikleri
belirlenmelidir.
letim Tneli
letim tnelinin gzergh kuzeye dogrudur. Yaplan yzeysel gzlemlere gre
iletim tneli gzergh ve cebri boru bazalt- andezit, volkanik bre ve volkanik tfler
geilecektir. Tnelin gzerghnn byk ksm bazalt-andezit lav ve piroklastik
geilecektir. Btn bu birimlerde tnel ve cebri boru gzergh asndan her hangi bir
problem beklenmemektedir. Ancak tnel kazs ve cebri boru imalat srasnda durayllgn
bozulmamasna azami dikkat edilerek kaya dmelerinin asgari seviyede tutulmasna
dikkat edilmelidir
Volkanik bre, riyolit, andezit ve bazalt lavlarnda iletim tnel kazs ve HES yeri
kazs srasnda saglam ve masif olmalar nedeniyle nemli sorunlar beklenmemektedir.
Lavlar ak renkli tf-breler atmosferik etkilerle ayrm-ok paralanm bir yapdadr.
Tnel kazs srasnda serinin tortul ara seviyeleriyle karlalmas muhtemeldir. Serinin
piroklastik seviyeleri ile tortul seviyelerindeki zayf kesimler daha duyarszdr ancak iletim
tneli almas srasnda fazla bir sorun oluturacaklar dnlmemektedir.
Volkanik ve magmatik kaya trleri kazlabilme asndan sert ve dayanmldr.
Ancak kaolenleme, milonitleme, ar paralanmann gelitigi zayf kaya zonlar ile
karlalabilir. Eklem takmlarnn kesimesinden kaynaklanan kamalanmalar ksmi
duyarszlklar oluturacaktr. Hidrotermal etkilerle ayrm bre ve aglomera seviyeleri
diger bir duyarszlk nedenidir. Akma yaplar ve eklem takmlarnn neden oldugu atlakl
yapnn yogunlugu, stabiliteyi belirleyen en nemli etmenler olacaktr. Kesin proje
aamasnda iletim tnelinin kaz srasndaki stabilitesi irdelenmelidir.
Tablo 23. aglayan Formasyonuna ait Q Kaya Snflamas (Barton vd, 1974)
Tortul Bazalt ve Andezit
Kaya kalite gstergesi (RQD) % 70 % 80
Eklem Takm Says (Jn) 9 9
Eklem Przllk Says (Jr) 1.5 1.5
Eklem Yzeyi Ayrma Says (Ja) 1 1
Eklem Su Azaltma Faktr (Jw) 1 1
Gerilim Azaltma Faktr (SRF) 2.5 2.5
Q Degeri ve Kaya Snf 4.66Orta Kaya 5.33 Orta Kaya
Cebri Boru Gzergh ve HES Yeri
Ykleme havuzu ve cebri boru gzerghnda temel kaya bazalt, andezit lav ve
piroklastiktir. Gzergh boyunca yerinde yaplan gzlemlere gre kaya trleri az ayrmal,
sert, sk ve saglamdr. Gzergh boyunca, ykleme havuzu yerinde ana kaya zerinde
kalnlg 0.50 m ile 3 m arasnda degien yama molozu bulunmaktadr.
Ykleme havuzu ve cebri boru gzerghnda mesnetlerin oturacag ksmlarda
yama molozu ve kayacn ayrm ksmlar kazlarak saglam kaya koullar
saglanmaldr. Ykleme odas yerinde ve cebri boru gzerghnda duyarllk ve tama
gc asndan herhangi bir problem bulunmamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
63/387
Topografik ynden santral ve cebri boru yerleimi uygundur. HES yeri civarnda
belirlenen kaya birimleri bazalt, andezit lav, tf, bre, yama molozu. Volkanik tf ve bre
sert sk olmasna ragmen tektonik etki sonucu ok krkl paral ve ayrmaldr. zellikle
volkanik tflerde tektonik etki ok belirgindir. Volkanik tf ak yeil-gri renklidir.
Santral binas yerindeki kazlarda yama molozu ile kayacn ayrm ksmlar
kazlarak saglam kaya koullar saglanmaldr. Kaz srasnda belirlenen zayflk zonlar n
kaplama betonu, hasr elik ve kaya bulonu gibi geici destekleme elemanlar ile
desteklenmelidir. Santral binas yerinde duyarllk, geirimlilik ve tama gc problemi
bulunmamaktadr.
Tektonik Hareketler ve Depremsellik
lkemizde depremlerin byk ogunlugunun bilinen merkez slerinin hemen
hepsinin odak derinligi 60 km.nin altndadr. nemli saylabilecek merkez slerinin odak
derinligi 10~25 km arasnda degimektedir. Blgenin sismik durumu ekil 6.da verilmitir.
T.C. Bayndrlk ve skan Bakanlg Afet leri Genel Mdrlg Deprem Aratrma
Dairesi Bakanlg tarafndan hazrlanan ve Bakanlar Kurulunun 18.04.1996 tarih ve
96/8109 sayl kararyla yrrlge giren Trkiye Deprem Blgeleri Haritasna gre; proje
alannn iinde bulundugu blge 4. derece deprem blgesindedir. Trkiyenin Deprem
Tehlikesi (TMMOB Jeofizik Mhendisleri Odas, 1990) verilerine gre blgede magnitd
6dan byk deprem kaydna rastlanlmamtr.
Proje ile ilgili olarak 06/03/2006 tarih ve 26100 sayl Resmi Gazetede yaymlanan
Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelikte ilgili hkmlerine
uyulacaktr. Ayrca, proje alannda yaplacak tm proje ve hesaplamalarda, temel yap ile
ilgili ksmlarn inaatnda yrrlkte olan tm yap ve deprem ynetmeliklerine, genel ve
fenni artnamelere ve Afet leri Genel Mdrlg Deprem Ynetmeliklerine uyulacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
64/387
ekil 6. Artvin li Deprem ve Sismik Durumu
Kaynak: http://www.sayisalgrafik.com.tr/deprem/tr_frames.htm
FAALYET ALANI
FAALYET ALANI
FAALYET ALANI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
65/387
Heyelan, g, Sel ve Kaya Dmesi
evrede yaplan incelemelerde yama akmas, kaya dmesi ya da heyelan gibi
kitle hareketlerine rastlanmamtr. Sadece yol almas nedeniyle duraysz hale gelen ve
dik ev egimi verilen ksmlarda yer yer kaya dmeleri gzlenmitir.
nceleme alannda 7269 sayl yasada belirtilen deprem d afet riskine; kaya
dmesi, heyelan, g gibi dogal afet olaylarnn olmas durumunda ve zeminde akma,
oturma kabarma gibi deformasyonlarn olup olmadg yaplacak olan Jeolojik-Jeotektonik
Ett neticesinde belirlenecek olup, bu gibi durumlar sz konusu oldugunda Afet leri
Genel Mdrlgnn Afet Blgelerinde Yaplacak Olan Yaplar Hakkndaki Ynetmelikte
belirtilen esaslara uyularak hesaplamalar ve nlemler alnacaktr.
Mineral Kaynaklar
Proje alan ve civarnda ekonomik degeri olan mineral kaynaklar bulunmamaktadr.
IV.2.3. Hidrojeolojik zellikleri (yer alt su seviyeleri, halen mevcut her trl keson,
derin artezyen vb. kuyular, proje alanna mesafeleri, emniyetli ekim degeri, suyun
fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik zellikleri, yer alt suyunun mevcut ve planlanan
kullanm),
Talkaya Reglatrnn su kaynag, Talkaya Reglatrnn kendi havzasndan
gelen sular toplayan Kapistre Deresinin kolu olan Ball Deresidir. Ball Dere Kapistre Dere
ile birletikten sonra Karadenize dklr.
Yer alt Su Kaynaklar
Artvin linde bulunan scak su ve madensuyu kaynaklar aagdaki tablolarda
verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
66/387
Tablo 24. Artvin li Scak su ve Madensuyu Kaynaklar
M.S ( Maden suyu ), S.S ( Sicak su ), .a ( ok az ), .y ( lm yok )
Kaynak: M.T.A Dogu Karadeniz Blge Mdrlg
l'de yer alan madensuyu ve kaplcalar mevcut olmasna ragmen bu sulardan
ekonomik anlamda fayda saglanan veya iletilen yoktur.
Faaliyet kapsamnda yer alt ve termal su kullanlmas dnlmemekte olup, Sz
konusu proje kapsamnda kullanlacak su kaynaklar yzeysel su kaynaklarndan Ball
Deresi sulardr. Dolaysyla proje kapsamnda yaplacak faaliyetlerin mevcut yer alt ve
termal su kaynaklarna herhangi bir olumsuz etkisi olmayacaktr.
Proje kapsamnda Ball deresi sularndan yararlanlacak olup; proje alan ierisinde
Gksu Nehrinden su numunesi alnarak 31.12.2004 Tarih ve 25687 sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi
Gazetede degiikligi yaymlanan Su Kirliligi Kontrol Ynetmeligi Tablo-1e gre
analizleri yatrtlm olup; Ek-14de verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
67/387
Sz konusu proje kapsamnda yzey ve yeralt sularna olumsuz etkide
bulunabilecek tm kirletici unsurlara kar gerekl tm nlemler Eyner Enerji retim ve
Tic. Ltd. ti. tarafndan alnacak ve alacak personele kar yeralt ile yzey sularna
kar gerekli titizliligin gsterilmesi iin bilgilendirme yaplacaktr.
Kurulmas ve iletilme planlanan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658
MWm/22,052 MWe) projesi kapsamnda gelecek yllarda iklimsel ve mevsimsel degiime
bagl olarak yerleim yerlerinin sulama suyuna, ime ve kullanma suyuna ihtiya olmas
durumunda , ihtiya duyulan su mansaba braklacaktr.
IV.2.4. Yer alt ve Termal Su Kaynaklarnn Hidrojeolojik zellikleri (su seviyeleri,
miktarlar, emniyetli ekim degerleri, kaynaklarn debileri, mevcut ve planlanan
kullanm,)
Yeralt ve termal su kaynaklarnn hidrojeolojik zellikleri Tablo 25. ve Tablo 26.da
verilmitir.
Tablo 25. Artvin li Jeotermal Su Kaynaklar ve Kullanm Amalar
Kaynak: l evre Durum Raporu 2005
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
68/387
Tablo 26. Artvin li Scak su ve Madensuyu Kaynaklar
M.S ( Maden suyu ), S.S ( Scak su ), .a ( ok az ), .y ( lm yok )
Kaynak: M.T.A Dogu Karadeniz Blge Mdrlg
IV.2.5. Hidrolojik zellikler (yzeysel su kaynaklarnn deniz, gl, akarsu ve diger
sulak alanlar- fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik zellikleri, akarsularn
debileri, mevsimlik degiimleri, taknlar, su toplama havzas, sedimantasyon,
drenaj, tm su kaynaklarnn ky kullanmlar, ekolojik zellikleri),
Artvin ili su kaynaklar bakmndan olduka zengindir. lde debileri ok yksek
olmamakla birlikte, ok sayda kaynak ve yaz-k kurumayan akarsular vardr.
Projenin yer aldg Artvin linde bulunan akarsulara ait fezeyan debileri Tablo
27.de verilmitir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) proje alan ime ve
kullanma suyu temin edilen kta ii yzeysel su havzasnda kalmaktadr. Ayrca sz
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
69/387
konusu proje kapsamnda sularndan faydalnlacak olan Kapistre deresini yan kolu olan
ball deresi herhangi bir ime suyu kaynagn beslememktedir. Ayrca ball deresinden
her hangi bir ime ve kullanma suyu alnmamaktadr.
Ayrca sz konusu proje ile ilgili olarak Talkaya Reglatr ve HES Projesi Su
Kullanm Haklar Raporu hazrlatlm olup (Bkz. Ek-13); Talkaya Reglatr ile santral
binas arasnda tarm amal su kullanm sz konusu olmayp, degirmen ve balk iftligi
bulunmamaktadr.
Tablo 27. Artvin lindeki Akarsularn Feyezan Debileri
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
70/387
Artvin ilindeki gller ve yz lmleri Tablo 28.de verilmitir.
Tablo 28. Artvin lindeki Gller
Artvin Meteoroloji stasyonu lm degerlerinden yararlanlarak alann iklim tipi
Thornthwaite yntemine gre incelenmitir. Thornthwaite, yag etkenligi ile birlikte
topragn nemlilik derecesi, yzeysel ak ve su ihtiyac gibi ok nemli hususlar ortaya
koymaktadr. Thornthwaite yntemine gre aratrma alannn su bilanosu tablosu ve
grafigi aagda verilmitir.
Tablo 29. Thornthwaite Yntemine Gre Artvin linin Su Bilanosu
Ykselti : 597 m. Enlem : 4110 Boylam : 4149 DB
ekil 7.Thornthwaite Yntemine Gre Artvin linin Su Bilanosu Grafigi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
71/387
IV.2.6. Yzeysel Su Kaynaklarnn Mevcut ve Planlanan Kullanm (ime, kullanma,
sulama suyu, gl, glet, su rnleri ihtihsali, ulam, turizm, elektrik retimi, spor ve
benzeri amal su ve/veya ky kullanmlar, diger kullanmlar) ve bunlarn proje
sahasna gre konumlar, mesafeleri,
bulunmamaktadr.
Artvin ili snrlar dahilinde bulunan barajlar; Muratl, Tortum, Murgul ve Borka
barajlardr, bu barajlarn haricinde ina halinde Deriner Baraj bulunmaktadr. Sz konusu
barajlarla ilgili ayrntl bilgi aagdaki tablolarda verilmitir.
Muratl Baraj
Barajn Yeri
Trkiye-Grcistan snrnn ok
yaknnda olup, baraj yeri ile snr
arasndaki mesafe yaklak 100 m
dir. Baraj yeri Muratl kynn 2 km
membasnda, Borka ilesinin 17 km
mansabndadr.
Akarsuyu oruh
Amac Takn Koruma ve Enerji
naatn (balama-biti)
yI
01.09.1999 - 02.06.2005
Gvde dolgu tipi n yz asfalt kaplamal kaya dolgu
Gvde hacmi 1,981 hm
3
Ykseklik (Temelden) 46 m
Ykseklik (Talvegden) 44 m
Normal su kotunda gl
hacmi
74,8 hm
3
Normal su kotunda gl
alan
4,1km
2
Sulama alan -
G 115 MW
Yllk retim 444,12 GWh
Kaynak: www.dsi.gov.tr
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
72/387
Tortum Baraj
Barajn Yeri Uzundere / Balkl Ky Mevkii
Akarsuyu Tortum ay
Amac Enerji
naatn (balama-biti) yI 1971 - 1972
Gvde dolgu tipi Tabii Gl
Gl Hacmi (max) 57,6 hm
3
Gl Yksekligi 6,7 m
Bent Yksekligi 1,5 m
Normal su kotunda gl hacmi 57,6 hm
3
Normal su kotunda gl alan 6,6 km
2
Sulama alan -
G 26 MW
Yllk retim 100 GWh
Murgul Baraj
Barajn Yeri Kabaca Ky
Akarsuyu Kabaca Deresi
Amac HES + Pompa stasyonu
naatn (balama-biti) yI 1945 - 1951
Gvde dolgu tipi Nehir Tip HES
Gl Hacmi (max) -
Gl Yksekligi -
Bent Yksekligi -
Normal su kotunda gl hacmi -
Normal su kotunda gl alan -
Sulama alan -
G 5 MW
Yllk retim 12 GWh
Borka Baraj
Barajn Yeri Borka ilesinin 2,5 km. membasnda.
Akarsuyu oruh
naatn (balama-biti) yI 01.09.1999 - 31.7.2006
Gvde dolgu tipi Kil ekirdekli zonlu dolgu
Gvde hacmi 7,79 hm
3
3
2
Sulama alan -
G 300 MW
Yllk retim 1039 GWh
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
73/387
Deriner Baraj
Barajn Yeri Artvin linin 5 km membasnda
Akarsuyu oruh
naatn (balama-biti) yI 08.01.1998 - 15.12.2009
Gvde dolgu tipi ift egrilikli ince beton kemer
Gvde hacmi 3,2 hm
3
3
2
Sulama alan -
G 670 MW
Yllk retim 2.118 GWh
Artvin li snrlar ierisindeki ime suyu tesisleri Tablo 30.da verilmitir.
Tablo 30. Artvin li Snrlar erisindeki me Suyu Tesisleri
Sra No Tesisin smi li
Kapasite
(lt/sn)
1 Borka lesi me Suyu Tesisi Artvin 40
2 Blge Mdrlg me Suyu Tesisi Artvin 8
Toplam 48
bulunmamaktadr.
letmedeki takn koruma, erozyon ve rusubat kontrol tesisleri Tablo 31.de
verilmitir.
Tablo 31. letmedeki Takn Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri
Sra
no
Takn tesisinin ad Takn tesisinin yeri
(ile) ha
Koruma
alan
Korudugu yerleim
yeri ve adedi
1 Merkez ilkgretim Okulu Merkez 1 okul
2 Sarbudak ky T.K Merkez 30 1 ky
3 Kalburlu ky T.K Merkez 1 ky
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
74/387
4 Sehirii dereleri Merkez 1 il
5 Aagmaden ky Merkez 1 ky
6 Fabrika deresi Merkez 2 mahalle
7 Yukarmaden ky Merkez 1 ky
8 Derinky T.K Merkez 1 ky
9 Merkez Ortaky Kasabas Merkez 1 mahalle
10 Gke ky Ardanu 1 ky
11 le merkezi T.K Ardanu 56 1 ile
12 Soganl ky Ardanu 13 1 ky
13 Merkez Bulank deresi Ardanu
14 Gmhane Ky (Surmak) Ardanu 2 1 ky
15 Avclar ky Ardanu 25
16 le merkezi T.K Arhavi 1 ile
17 Yolgeen ky Arhavi 1 ky
18 Kapistre deresi Arhavi 1 kasaba
19 Konakl ky Arhavi 1 ky
20 Arhavi ay fabrikas Arhavi 1 fabrika
21 Arhavi Porente ve Aaghaclar T.K. Arhavi 1 ile
22 Kavak Ky Trkmen Mah. T.K Arhavi 1 ky
23 avulu Ky Borka
24 Deviskal deresi Borka 1 mahalle
25 3.Hd.Tb.Egt.Tesisleri Borka
26 Muratl bucag T.K Borka 20 1kasaba
27 le merkezi T.K Borka 2 mahalle
28 Gkta bucag T.K Borka 1 kasaba
29 Green ky Borka 1 ky
30 Deviskal Borka
31 Karky Borka 1 ky
32 Yeniyol Mah. Borka 1 ky
33 Murgul Bucag Borka 1 kasaba
34 iftekpr Ky Borka 1 Ky
35 Arkaky T.K Borka 1 mah.
36 le merkezi Liman deresi Hopa 1 ile
37 Sundura deresi Hopa 150
38 Kemalpaa bucag Hopa 1 kasaba
39 Sugren deresi Hopa 1 ky
40 Balkl Deresi T.K. Hopa 6 mahalle
41 Dereii ky arazisi T.K Savat 15
42 Erikli Ky Angora mahallesi Savat 1 mahalle
43 avdarl Ky Savat 1 ky
44 Kprl ky Savat 1 ky
45 Veliky Savat 1 ky
46 Cevizli ky Koarevler deresi 4.
Ksm
Savat 1 Ky
47 Cevizli ky Koarevler deresi 5.
Ksm
Savat 1 Ky
48 evreli ky Yusufeli 40 1 ky
49 Dokumaclar ky Yusufeli 1 ky
50 Tekkale ky Yusufeli 4 1 ky
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
75/387
51 eltikdz ky Yusufeli 1 ky
52 Bostanc ky Yusufeli 20
53 Esendal ky Yusufeli 1 ky
54 Morkaya ky Yusufeli 1 ky
55 Yokulu ve Kprgren Yusufeli 62 1 ky
56 Zeytincik ky Yusufeli 1 ky
57 Dereii ky Yusufeli 8 1 ky
58 Erenky Gney mahallesi Yusufeli 2 1 ky
59 ral ky Yusufeli 1 ky
60 Demirky Yusufeli 1 ky
61 Dagyolu ky Yusufeli 1 ky
62 Avclar ky Yusufeli 1 ky
63 Vecangrit mahallesi Yusufeli 65 1 ky
64 Merkez Sehirii deresi Yusufeli 1 ile
65 Berha ay Yusufeli 9 1 ky
66 Kazahora mahallesi Yusufeli 6 1 ky
67 Erenky Yusufeli 1 ky
68 Demirky (Haviskar) Yusufeli 1 ky
69 Klkaya ky Yusufeli 80 1 ky
70 Merkez hamzet mahallesi Yusufeli 1 mahalle
71 Yarba ky Yusufeli 1 ky
72 Ersis Mahallesi Kl Ky Yusufeli 1 mahalle
73 Meydanlar Mahallesi eltik Dz Yusufeli 1 ky
74 Dereii ( Hamrut ) ky Yusufeli 1 ky
75 Sargl bucag Yusufeli 1 ky
76 Darca ky Yusufeli 17 1 ky
77 Esenyaka Ky Yusufeli 1 mah.
78 Esendal Ky Vake Mah. Yusufeli 1 Mah.
79 Dagyolu II. Ksm Yusufeli 25
80 Kirazalan Ky Yusufeli 2 mah.
81 Dag etegi Ky Yusufeli 1 Ky
82 Yamast Yusufeli 1 ky
na halindeki takn koruma, erozyon ve rusubat kontrol tesisleri Tablo 32.de
verilmitir.
Tablo 32. na Halindeki Takn Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri
Sra
No
Takn Tesisin Ad Takn
Tesisin
Yeri (le)
Koruma
alan
( ha )
Korudugu
yerleim
yeri ve adedi
1 Artvin-merkez Aag Maden Ky ikmali Merkez 1 ky
2 Artvin-Hopa le Merkezi Cum. Mah. Balkl
Der. Y. Sun. O.Hopa K.dibi dereleri ikmali
Hopa 6 mah.
3 Artvin-Hopa Kemalpaa kasabas ikmali Hopa 1 belde
4 Artvin-Savat-Merkez Elmal Ky ve Armutlu
Mahallesi Tigirat Deresi
Savat 1 ile, 1ky, 1
mah.
5 Artvin-Yusufeli Yokulu ky Yusufeli 1 ky
6 Artvin-Yusufeli Kprgren ky Yusufeli 20 1 ky
7 Artvin-Borka Kaynarca Ky Yerleim Borka 1 ky
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
76/387
yerlerinin Bykdere taknlarndan korunmas
8 Artvin-Yusufeli Erenky yolu Yusufeli 1 mah.
9 Artvin-Savat Cevizli ky Koarevler Deresi 6.
ksm
Savat 1 ky
nas ve iletilmesi dnlen TaIkaya Reglatr ve HES (22,658
MWm/22,052 MWe) projesinin bulundugu havzadaki diger tesislere mesafelerini gsterir
tablo ve ekil aagda verilmitir.
Tablo 33. Proje Havzasnda Bulunan Diger Tesisler ve Konumlar
TaIkaya HES TaIkaya Reglatr
amlca HES 7346 m 12160 m
amlca Baraj 4892 m 7963 m
Mete Reglatr 541 m 5233 m
Akman Reglatr 5102 m 5972 m
Paalar HES 5237 m 4893 m
Paalar Reglatr 8210 m 4958 m
Baky HES 14624 m 16500 m
Baky Reglatr 14220 m 150230 m
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. . 77/387
ekil 8. Projenin Havzadaki Diger Tesisler likisini Gsterir ematik Plan
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
78/387
IV.2.7. Kurulacak Reglatrn Su Toplama Havzas ile lgili, Ball dereye likin en az
10 Yllk Aylk Maksimum, Aylk Minimum ve Aylk Ortalama Debilerinin m
3
/sn olarak
verilmesi,
Sz konusu TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi
Dogu Karadeniz Havzas ierisinde yer almaktadr. Proje ile ilgili olarak DS Genel
Mdrlgnde 2009 ylna kadar tamamlanm onayl aylk akm debileri alnarak tablo
halinde aagda ve Ek-17de verilmitir.
Tablo 34. TaIkaya Reglatr Yeri Aylk Ortalama Akmlar (1978-2009)
Proje kapsamnda iletme aamasna geilmeden nce biri menbaada digeri ise
mansabda olmak zere 2 adet AG (Akm Gzlem stasyonu) kurulacak olup; kurulma
aamasnda DS (Devlet Su leri) Blge Mdrlgne mracaat edilerek uygun yer iin
gr alnacaktr. Ayrca AG stasyonunun GPRS Modemli (on-line baglantl) cihaz ile
donatlmas saglanacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
79/387
IV.2.8. Projenin Yer Aldg Havzann Su Kullanm Durumu, Yag-Ak likisi,
Ekolojik Potansiyeli, Projenin Kurulacag Su Kaynagnn/Kaynaklarnn Uzun Yllara
Ait Aylk Ortalama Degerleri (m
3
/sn), Akm Gzlem stasyonlar ve Reglatr
Yerlerini Temsil Eden Uzun Yllara Ait Akm Degerlerinin, lgili Kurum (bu verilerin
temin edildigi kurum) Onay Alnarak Sunulmas
Sz konusu TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi
Dogu Karadeniz Havzas ierisinde yer almaktadr. Havzada genellikle Karadeniz iklimi
hakimdir. Yre, yurdumuzun en fazla yag alan kesimini tekil eder. Havzann iklimine
tesir eden etkenlerin en nemlilerinden biri yeryz ekilleridir. Kyya paralel olarak
uzanan Kakar daglar havzann kuzeyi ile i kesimleri arasnda bir engel oluturmaktadr.
kesimlere gidildike Karadeniz ikliminin etkisi azalmaktadr. Ky kesimde yaglar fazla
iken i kesimlere dogru gidildike yag azalmaktadr. Talkaya Reglatr yag alan 44
km
2
, talveg kotu ise 983 mdir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesinin de iinde
yer aldg Kapistre dere havzasnn cografi konumu nedeni ile iklim zellikleri, genellikle
Karadeniz iklimi tesiri altnda olmasna ragmen havzann st ksmlarna gidildike
Karadeniz ikliminden uzaklalr. kesimlere gidildike yag miktar azalr. Bunda en
byk etken kyya paralel uzanan daglarn yag kesmesi i ksmlara ulamasn nler.
Proje yag alan karakteristiklerini yanstan Ortacalar (DM) ve Sargl (DS) Meteoroloji
istasyonlar mevcut olup bu istasyonlara ait aylk toplam yag degerleri Tablo 35. ve
Tablo 36.da verilmitir.
Proje alannda Talkaya Reglatr yerinde DS tarafndan letilen Ball dere
zerinde 22-89 nolu Ball Dere-Kk ky AG mevcuttur. 22-89 AG ise 1985 ylnda
iletmeye alm olup iletilmeye devam etmektedir. Kapistre dere zerinde 22-49 nolu
Kapistre deresi-Baky Akm Gzlem stasyonu (AG) vardr. DS tarafndan alm olan
bu istasyon, 1978 ylnda iletmeye alm olup, 2004 ylna kadar rasat yapmaya devam
etmidir. stasyonun degerleri sreksizlik arz etmektedir. Abu aglayan dere zerinde 22-
06 Abu aglayan Dere-Kprba AG mevcuttur. 22-06 AG, 1965 ylnda iletmeye
alm olup halen iletilmeye devam etmektedir. Yeil Dere zerinde 22-72 nolu Arl AG
mevcuttur. 1981 ylndan beri gzlem yaplmaktadr. stasyonlarn baz yllar degersizdir.
Gerek AGler gerekse Meteoroloji istasyonlar, ekil 9.'daki hidrometeorolojik
bulduru haritasnda verilmitir. Blgesel frekans analizi almasnda kullanlan baz Akm
Gzlem stasyonlarna ait karakteristik bilgiler ve gzlem periyotlar ise, Tablo 37.'de
verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
80/387
Tablo 35. DM- Ortacalar Meteoroloji stasyonu Aylk Yag Degerleri (mm)
YIL Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Agustos Eyll Ekim Kasm Aralk Toplam
1970 204,4 163,7 120,4 53,5 129,0 77,5 103,3 219,5 257,9 323,6 162,4 156,5 1.971,7
1971 82,8 279,0 133,4 84,9 68,7 218,7 84,5 136,6 167,0 339,4 189,6 422,3 2.206,9
1972 179,1 32,6 101,3 70,5 75,7 155,5 68,6 210,0 271,3 122,8 212,4 265,1 1.764,9
1973 205,9 160,8 117,7 95,5 102,4 153,5 117,2 70,3 163,8 184,0 265,4 273,0 1.909,5
1974 95,0 36,6 50,2 149,1 55,4 99,4 67,1 129,0 397,3 1,7 179,3 164,5 1.424,6
1975 99,1 261,3 165,3 84,3 43,2 122,9 113,0 53,3 141,4 285,8 140,6 179,9 1.690,1
1976 316,7 132,7 105,4 41,8 110,0 136,4 151,5 97,5 226,2 389,3 19,7 73,6 1.800,8
1977 141,1 54,4 120,1 85,8 81,8 158,5 168,9 173,2 240,8 258,9 149,6 210,9 1.844,0
1978 76,6 32,6 44,3 97,6 29,2 14,0 0,0 18,2 29,9 44,1 1,4 46,3 434,2
1979 241,1 194,5 58,2 85,5 45,2 165,9 203,2 48,6 106,7 374,4 120,9 216,1 1.860,3
1980 318,8 61,4 151,8 103,3 48,3 53,0 63,6 182,6 281,6 207,1 287,9 164,4 1.923,8
1981 76,3 127,1 169,4 58,3 125,4 87,2 103,8 182,9 228,6 199,4 328,7 167,1 1.854,2
1982 284,8 102,6 115,5 136,9 56,7 106,2 138,4 114,2 126,5 270,8 201,4 190,1 1.844,1
1983 210,6 68,6 141,9 31,9 74,2 203,8 212,3 88,1 127,0 228,0 266,7 269,9 1.923,0
1984 52,6 55,7 87,9 65,1 142,2 90,8 101,1 137,8 78,5 230,7 181,3 137,9 1.361,6
1985 136,7 530,0 137,1 74,2 108,0 178,1 92,4 36,4 247,6 376,5 92,3 329,9 2.339,2
1986 257,1 156,2 100,0 57,0 150,5 108,8 79,4 77,5 278,3 231,9 165,5 131,9 1.794,1
1987 252,1 123,6 85,4 137,8 40,0 122,6 172,9 327,2 192,2 174,4 137,2 240,2 2.005,6
1988
1989 210,1 102,4 46,8 101,0 77,3 59,1 59,7 233,1 314,5 322,7 211,1 1.737,8
1990 211,9 121,3 132,8 142,5 92,0 132,1 58,3 108,7 252,8 218,1 154,9 202,0 1.827,4
1991 214,5 132,1 127,6 39,9 242,4 108,9 44,5 147,6 125,3 151,7 41,3 164,6 1.540,4
1992 308,1 265,0 102,1 87,4 84,1 101,1 305,4 122,0 - - - - 1.375,2
Ort. 188,8 150,1 112,3 83,2 91,2 121,5 114,0 124,6 198,8 234,6 172,4 200,8 1.792,2
Kaynak: Fizibilite Raporu
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
81/387
Tablo 36. DS- Sargl Meteoroloji stasyonu Aylk Toplam Yag Degerleri (mm)
YIL Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Agustos Eyll Ekim Kasm Aralk Toplam
1964 - - - - - 80,6 16,9 11,3 18,3 10,8 68,3 49,2 -
1965 4,4 31,3 25,0 52,6 21,7 90,1 121,2 45,9 115,9 159,2 102,2 115,8 885,3
1966 76,3 3,0 59,8 47,3 76,8 23,6 17,1 19,5 64,8 24,7 15,1 60,6 488,6
1967 84,9 53,3 51,0 47,4 61,4 116,2 55,2 64,6 47,2 23,7 70,8 113,9 789,6
1968 104,6 75,5 69,8 50,8 103,6 52,3 30,3 57,9 74,6 67,0 16,8 54,8 758,0
1969 33,6 44,0 40,4 54,7 24,9 47,4 15,6 21,2 18,9 73,4 24,5 75,9 474,5
1970 - 45,5 47,8 10,8 83,6 49,3 60,5 67,7 24,3 72,6 19,2 58,1 -
1971 11,8 39,5 62,9 49,2 88,2 74,4 26,7 64,0 14,8 36,0 57,2 111,2 635,9
1972 8,0 4,7 16,7 53,1 78,8 137,9 36,1 42,7 72,3 50,4 34,1 46,0 580,8
1973 32,5 39,1 31,9 32,5 56,7 91,2 24,2 2,1 5,3 44,1 70,3 29,3 459,2
1974 19,4 19,5 50,3 119,0 56,8 32,1 5,5 36,6 38,4 11,0 34,1 43,6 466,3
1975 21,5 44,7 63,0 34,2 48,8 49,5 32,7 3,0 18,2 25,5 49,9 61,5 452,5
1976 53,4 6,3 10,8 30,5 38,7 101,0 27,2 20,1 12,0 51,6 25,1 10,3 387,0
1977 7,2 37,0 23,6 63,3 60,9 53,7 27,7 0,0 31,9 35,2 25,3 29,2 395,0
1978 11,6 42,4 53,1 92,4 11,8 49,3 12,0 29,9 19,5 22,2 74,0 79,3 497,5
1979 22,4 67,7 16,1 50,8 68,1 42,1 38,2 18,3 14,4 37,4 45,0 36,8 457,3
1980 1,8 - 24,6 44,6 36,1 7,2 3,8 20,2 21,1 14,4 65,2 34,5 -
1981 1,8 42,6 33,8 34,1 76,6 53,2 40,2 9,7 19,0 12,2 86,7 13,5 423,4
1982 26,5 28,1 20,8 71,0 58,8 25,2 34,4 10,7 5,4 10,6 2,8 17,8 312,1
1983 26,9 16,2 46,6 22,4 70,0 74,1 4,1 8,9 43,2 25,2 24,5 - -
1984 - 19,0 23,1 46,8 49,4 48,4 39,0 49,3 - - 71,5 62,7 -
1985 80,9 110,4 34,2 102,3 56,3 - 42,1 27,6 39,1 89,7 54,8 53,9 691,3
1986 28,5 62,5 23,1 37,5 84,7 49,0 - - 28,0 89,5 52,6 61,4 -
1987 81,0 64,1 18,2 105,3 118,3 23,6 35,4 57,8 36,2 24,0 67,2 35,6 666,7
1988 94,7 122,0 42,1 90,3 120,8 125,5 47,7 77,2 48,2 118,7 103,8 96,8 1.087,8
1989 50,3 54,0 35,0 60,3 79,4 37,4 40,8 39,9 52,0 145,6 131,0 136,6 862,3
1990 80,6 64,9 58,9 79,0 65,4 56,3 8,1 6,3 12,5 34,8 35,1 52,8 554,7
1991 148,7 7,3 19,8 29,2 68,1 24,5 34,5 30,1 9,3 29,3 28,1 19,6 448,5
1992 55,4 104,0 16,5 13,3 36,4 72,6 13,9 27,0 47,4 68,7 38,0 29,5 522,7
1993 7,0 12,4 17,4 71,7 59,6 49,6 19,5 44,3 9,1 4,3 58,4 37,7 391,0
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
82/387
1994 32,3 16,0 47,0 37,8 35,8 19,2 19,2 33,9 2,2 34,6 17,6 5,1 300,7
1995 8,1 7,6 49,7 54,8 39,3 76,4 34,7 65,4 17,0 38,0 72,0 8,6 471,6
1996 2,2 16,4 33,9 57,8 31,7 20,2 20,8 57,8 39,1 45,0 - 76,4 -
1997 37,4 24,4 7,6 47,2 32,1 59,0 55,7 32,8 40,0 46,4 5,4 18,2 406,2
1998 10,5 37,6 89,4 38,9 46,9 68,0 23,0 8,3 29,4 - - - -
1999 - 44,6 64,4 38,9 65,3 98,2 42,0 20,4 - - - - -
Ortalama 51,3 49,9 37,1 57,6 62,7 55,7 31,2 37,8 29,3 59,1 55,3 48,6 582,1
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
83/387
ekil 9. Hidrometeoroloji Bulduru Haritas
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
84/387
Tablo 37. Akm Gzlem stasyonlarna Ait Karakteristik Bilgiler ve Gzlem Periyotlar
STASYON
NO
AKARSUYUN ADI STASYONUN ADI
LETEN
KURULU
KOT
(m)
YAGI
ALANI
km2
AILDIGI
YIL
STASYONUN
DURUMU
DEGERLENDG YILLAR
22-06 Abuaglayan D. Kprba DS 60,0 156,0 1965 Ak 32
22-07 Haldizen S. Serah DS 1114,0 153,5 1965 Ak 32
22-49 Kapistre D. Baky DS 75,0 186,2 1978 Ak 20
22-52 Solakl D. Ulucami DS 275,0 576,8 1978 Ak 24
22-53 Sremen D. Ortaky DS 150,0 180,5 1978 Kapal 13
22-57 gene D. Alakkpr DS 650,0 241,0 1978 Ak 17
22-68 Baltac D. Yeniky DS 500,0 174,6 1981 Ak 13
22-72 ArI D. Arl DS 175,0 92,2 1981 Ak 22
22-77 Cimil D. Cimil DS 1650,0 139,3 1981 Ak 13
22-78 Tozky D. Tozky DS 1000,0 284,3 1981 Ak 12
22-79 Kapistre D. amlca DS 300,0 89,7 1981 Ak 9
22-89 Ball D. Kkky DS 400,0 66,4 1984 Ak 17
2215 aml Deresi Dereky EE 990,0 445,2 1964 Ak 40
2218 yi Dere Simirli Kprs EE 310,0 855,3 1954 Ak 50
2233 Tosky Deresi Tosky EE 1220,0 249,2 1963 Ak 41
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
85/387
Sz konusu TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Projesi
Balldere ierisinde yer almaktadr. Proje ile ilgili olarak DS Genel Mdrlgnden alnm
2009 ylna kadar tamamlanm onayl aylk akm debileri Tablo 34.de ve Ek-17de
verilmitir.
Talkaya Reglatr yerinde DS verilerine gre yllk ortalama akm degeri 2,629
m
3
/sdir.
Sz konusu proje ile ilgili olarak Talkaya Reglatr ve HES Projesi Su Kullanm
Haklar Raporu hazrlatlm olup (Bkz. Ek-13); Talkaya Reglatr ile santral binas
arasnda tarm amal su kullanm sz konusu olmayp, degirmen ve balk iftligi
bulunmamaktadr.
IV.2.9. Toprak zellikleri ve Kullanm Durumu (topragn fiziksel-kimyasal ve biyolojik
zellikleri, arazi kullanm kabiliyeti snflamas, erozyon, topragn mevcut kullanm),
Artvin, Kuzey Anadolu orojenik kuag dahilinde yer almaktadr. Blgenin en eski
arazisini meydana getiren metamorfik seri, oruh Nehrinin aag kesimlerinden balayarak
Sirya zerinden kuzeydoguya dogru yaylmaktadr. Seri ierisinde kuvars, piritli siyah ist,
metamorfoze olmu lavlar, mikaistler, kloritli, biyotitli ve feldspatl istler, kloritli ve biyotitli
gnayslar ve bunlarn iine sokulmu iri taneli, pembe renkli granit ve granodioritler
bulunmaktadr. Metamorfik serinin stne gelen Jura alt kretase serisi gelmektedir. Bu seri
alt ksmlarnda koyu renkli diabaz, serpantin, andezit, marnl ve tfl kalkerlerden
meydana gelmektedir. Artvin l merkezinde grlen krmz renkli tabakalar bu seriye aittir.
Serideki konglomeralar st ksmlarda krmz ve ince taneli gre haline dnmektedir.
Konglomerann akllar arasnda, koyu renkli bazik lavlar, krmz radyolarit marn paralar
ve gri renkli kalkerler yer almaktadr. Artvin ve yresinin en byk jeolojik nitesi st
kretase volkanik serisi ve volkano-sedimanter serisidir. Bu seri, asit ve ntr lavlarla bunlara
ait anglomera ve tflerden, bunlar arasnda ince yataklar halinde yer alan ve ogunlugu
krmz renkli olan marn ve kalker tabakalarndan meydana gelmektedir. Lav serisi
ierisinde dasit, andezit, kiparit, kuvarsporfirler bulunmaktadr. Artvin linde yaylan
topraklar alt grupta toplanmaktadr. Bunlar, kahverengi ve kiresiz kahverengi orman
toprag, krmz topraklar, sar podzolik topraklar, yksek dag ayr topraklar, alviyal ve
koluviyal topraklardr.
Tablo 38. Artvin li Genel Toprak Yaps DagIm
Toprak Gruplar Yzlm %
Kahverengi Orman Toprklar 131.263 17,7
Kiresiz Kahverengi Orman Topraklar 316.980 42,6
Krmz Sar Podzolik Topraklar 130.346 17,5
Yksek Dag ayr Topraklar 91.268 12,3
Alvyal Topraklar 2.275 0,3
Kolvyal Topraklar 353 0,0
eitli Araziler ve Yzyleri 71.159 9,6
Kaynak: l Tarm Mdrlg
Kahverengi Orman Topraklar:
Toprak profili ierisinde horizonlarn daglm A-B-C eklindedir. Baz durumlarda
profil ierisinde B horizonuna rastlanmayabilir. Genellikle A horizonu iyi gelimi, koyu
kahve renkli ve krntl bir yapdadr. Horizonlar arasndaki gei tedricidir. B horizonu ak
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
86/343
kahve renkli, bazen krmzmtrak kahverenginde yuvarlak veya keli blok yapdadr. B
horizonunun alt ksmlarnda ksmen kire birikmelerine rastlanabilir. Bu topraklar genel
olarak yaprakl agalarnda altnda geliir. Toprak tepkimesi hafif asit veya ntr zelliktedir.
ldeki topraklarn % 17.7 (131263 ha) kahverengi orman topragdr (ekil 10.).
Kiresiz Kahverengi Orman Toprag:
Toprak profili ierisinde horizonlarn daglm A-B-C eklindedir. Baz durumlarda
profil ierisinde B horizonuna rastlanmayabilir. A horizonun geliimi olduka iyidir. A
horizonu gzenekli ve krntl bir yapdadr. B horizonundaki geliim A horizonu kadar
belirgin degildir ve zayf bir geliim gsterir. Genel olarak bu horizonda kil birikimi olduka
azdr veya hi olmayabilir. Horizonlar arasndaki gei tedricidir.
Genel olarak bu topraklar yaprakl orman agalarnn altnda geliir. ldeki
topraklarn % 42,6s (316980 ha) kiresiz kahverengi orman topraklarndan olumaktadr.
(ekil 10.)
Alviyal Topraklar:
Havza iindeki akarsularn tayarak mansaba yakn yerde depoladklar materyal
zerinde oluan, nadiren A-C horizonlarna sahip gen topraklardr. Mineral bileimleri
akarsu havzasnn litolojik bileimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak geliimi
srasndaki tanma ve birikme dnemlerine bagl olup, heterojen bir yapya sahiptir.
Alviyal alanlarda, st toprak alt topraga belirsiz olarak gei yapar. nce tekstrl ve
taban suyu yksek alanlarda dey yndeki geirgenlik oran az, yzeyi nemli ve organik
maddece zengindir. Kaba tekstrl topraklar iyi drene olduklarndan yzeyi abuk
kurumaktadr. Topraklarn zerindeki bitki rts mevcut iklime bagldr. Bulunduklar
iklime uyabilen her trl kltr bitkilerinin yetitirilmesine elverili retken topraklardr.
ldeki topraklarn % 0.3 (2275 ha) alviyal topraklardr (ekil 10.).
Koluviyal Topraklar:
ogunlukla dik egimli yamalarn etek ksmlarnda veya vadinin mansaba yakn
ksmlarnda bulunurlar. Yerekimi, toprak kaymas, yzey ak ve yan dereler vastasyla
tanarak etek ksmlarda biriken materyaller zerinde oluurlar. A-C horizonlarna sahip
gen topraklardr. Profil kesiti boyunca, yzeysel akn yogunluguna ve egim derecesine
gre farkl byklkteki paralar ieren katlara rastlanmaktadr. Bu katlar alviyal
topraklardaki gibi birbirine paralel olmayp dzensiz daglmldr. ldeki topraklarn 353
hektar (% 0,0001) koluviyal topraklardr (ekil 10.).
Krmz Sar Podzolik Topraklar:
Toprak profili boyunca A-B ve C horizonlarna sahip olduklar iin zonal topraklar
olarak adlandrlrlar. A
1
horizonu nispeten ince olup koyu renklidir. Karakteristik zelligi, B
horizonunun koyu krmzdan-koyu sarya dogru degien renkte ve yuvarlak keli ve blok
yapda olmasdr. Renklenmedeki bu degiiklik demirin oksitlenmesi ve hidratlanmasndan
meydana gelmektedir. Profil ierisinde A
2
ve B horizonu arasndaki snr belirgindir. A
horizonundan ykanarak gelen kil, demir, alminyum ve organik madde B horizonunda
birikir. Profilin alt ksmlarnda renk lekelenmeleri ve demir konkresyonlarna rastlanabilir.
ldeki topraklarn % 17.5i (130346 ha) krmz-sar podzolik topraklardr (ekil 10.).
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
87/343
ekil 10. Artvin li Topraklarnn Alansal DagIm (%)
Yksek Dagayr Topraklar:
Genel olarak yksek rakmlarda ve orman snrnn daha yukar ksmlarndaki
sahalarda yer alan bu topraklar, yl iindeki toprak oluum sresinin ksa olmas sebebiyle
profil oluumu gelimemi, ogu kez A-C horizonlarna sahip olan intrazonal topraklardr.
Bu toprak tipinde. st toprak koyu kahverengi veya grimsi kahverenginden siyaha kadar
degimektedir. ogunlukla sg ve tal olan bu topraklarda, bazen alt toprak mevcut olup,
bunlarn iinde sar pas veya gri renkli dzensiz izgiler veya lekeler bulunmaktadr.
Organik madde ayrmas, paralanmas yeter derecede olmadgndan, topraklar
organik madde ynnden zengindir. ldeki topraklarn % 12,3 (91268 ha) yksek dag-
ayr topraklar ile kapldr.
Arazi kabiliyet snflandrmasnda gre yksek dag-ayr topraklar bata olmak
zere yredeki topraklarn ok byk bir blm V, VI ve VII. snf araziler zerindedir.
(ekil 11.).
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
88/343
ekil 11. Artvin line ait Arazi Kabiliyet Snflarnn DagIm (%)
Proje alannn arazi kullanm durumu gsterir 1/100.000 lekli Arazi Varlg Haritas
ekte verilmektedir (Bkz. Ek-6). Proje alannda yaplan arazi etd almalar neticesinde
proje alannda tarm arazisine rastlanmamtr.
Haritadan grlecegi zere proje kapsamnda yaplacak olan TaIkaya
Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) tesisinin nitelerinin tamam VII snf
toprak arazisinde kalmaktadr.
VII.Snf Topraklarn zellikleri:
Bu snfa giren topraklar;
ok dik egim
Erozyon
Sg toprak
Tallk
Yallk
Tuzluluk ve sodiklik yahut klr bitkilerinin yetitirilmesini engellemeyen diger
snrlandrmalardr. Araziler uygun bir idare ile otlatma veya orman iin
gvenle kullanlabilir.
P24r.3 O-VII es
P24r.3 : Krmz Sar Podzolik Topraklar, litozolik, kayal, %29 egim ve
iddetli erozyon
O : Orman
VII : VII Snf toprak zelligi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
89/343
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)projesi kapsamnda
yaplmas planlanan nitelerin (Reglatr, iletim tneli, ykleme havuzu, cebri boru ve
santral binas) tamam VII. Snf Toprak Arazisi ierisindedir. Byk toprak gruplarndan
Krmz Sar Padzolik Topraklara girmektedir. Egim ve Derinlik Kombinasyonu asndan
degerlendirildiginde toprak derinliginin Litozolik, egimin ise %29 oldugu grlr. Su andaki
kullanm durumu orman vasfndadr.
IV.2.10. Tarm Alanlar (tarmsal geliim proje alanlar, zel mahsul plantasyon
alanlar) Sulu ve Kuru Tarm Arazilerinin Byklg, rn Desenleri ve Bunlarn
Yllk retim Miktarlar,
Artvinde tarm geleneksel anlamda yaplmakta olup, retilen rnler aile
tketiminin yan sra mahalli pazarlar ve evre illerin pazarlarna gnderilmektedir.
Tarmsal retimde tamamen insan gcne dayal retim modeli sz konusu olup makineli
tarm yok denecek kadar azdr. Bitkisel retim ogunlukla oruh nehri ve kollarnn
oluturmu oldugu vadi tabannda bulunan tarmsal arazilerde yaplmasna karlk
hayvansal retim i ve yksek kesimlerde yaplmaktadr. Artvindeki tarmsal iletmeler
kk aile iletmelerinden olumaktadr, bu nedenle gre ve zirai ila kullanm yok
denecek kadar azdr.
Trkiye statistik Kurumu 2009 verilerine gre Artvin linin tarm alan daglm
Tablo 39.da verilmitir.
Tablo 39. Artvin li 2009 YI Tarm Alan DagIm
Kaynak: www.tuik.gov.tr.
Tablo 39.dan da grlecegi zere Artvin ilinin tarm alan Trkiye ortalamasnn
ok altnda olup tarm yzey alanlarnn il genelinde az olmas nedeniyle tarmsal geliim
ve zel mahsul plantasyon alanlar bulunmamaktadr. Fakat, lde tr ve eit baznda
olduka geni bitkisel retim deseni mevcuttur. oruh vadisi boyunca 102 dekar alanda
rt alt sebze yetitiriciligi yaplmaktadr. limizde seraclk agrlkl olarak Yusufeli
ilesinde yaplmaktadr. rt altnda stma yaplmadan ylda 3 rn alnmaktadr.
Artvin li tarmsal retim ierisinde ekonomik neme sahip baz tarmsal rnlerin
retim alanlar ve retim miktarlar aagdaki tabloda verilmitir.
Tablo 40. Artvin li 2009 YI Tarm Alan DagIm
rn Cinsi Dikili (dekar) Ekili (%) retim (ton)
Fndk 90.815 14.1 6.298
Yem Bitkileri 194.267 30.1 147.878
ay 85.963 13.3 95.510
Msr 20.040 5.8 9.309,8
Bugday 18.740 2.9 182,1
Bugday (kIk) 200 0.1 40
Patates 11.185 1.7 25.359,74
Arpa-avdar 13.758 2.1 3.303,8
Sektr
Trkiye
(dekar)
Artvin
(dekar)
Tahllar ve Diger Bitkisel rnlerin Alan
Ekilen Alan 162.412.775 78.994
Nadas 43.229.628 2.124
Sebze Baheleri Alan 8.113.128 12.401
Meyve, ecek ve Baharat Bitkileri Alan 29.429.844 207.665
Toplam Alan 243.185.375 301.814
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
90/343
Fasulye (yeil) 7.305 1.1 10.786
Fasulye (kuru) 5.230 0.8 1251.2
Sogan (taze) 245 0.1 442,5
Havu 6 0.1 6,5
Bag 6.512 0.9 9.921
ilek 7 0.1 19,25
Dut 640 0.1 2.844,25
Elma 4.899 0.8 6.947
Zeytin 1.415 0.3 2.432
Ceviz 2.724 0.4 4.012,15
Kiraz 1.107 0.1 2.854,1
Armut 1.590 0.3 2.917
Domates 1.714 0.3 7.354
Patlcan 189 0.1 760,5
Biber 484 0.1 1.205,2
Kavun 63 0.1 242,1
Lahana 1.409 0.8 1.036
Hyar 1.535 0.2 6.525
eltik 950 0.2 712,5
Erik 450 0.1 1.888
Kivi 550 0.1 505
Narenciye 1.686 0.2 1.522
Diger Tarmsal retim 101.472 15.8 -
Kaynak: 2009 yl VA ve KS Kayt Sistemi
Projenin uygulanacag Arhavi lesi genellikle ay tarmna ve ksmen de fndk
retimine dayaldr. le genelindeki ilenebilir tarm arazisi yaklak olarak toplam 48.000
dekardr. Bu alann 30.000 dekar aylk, 90.00 dekar fndklk, 7.000 dekar da msr ve
diger kalan ksm ise sebze ve meyve alandr.
Bu tarmsal faaliyetlerden ya ay retimi 21.500 ton, kuru ay retimi 3.870 ton
tahmini fndk retimi de 800 tondur. Arhavi'de, alternatif rn alannda kivi retiminde
nemli bir geliim saglanmtr. 1990-2002 yllar arasnda iftilere yaklak 20 bin adet
kivi omcas dagtlm ve 400 dekarlk bir alanda retim gerekletirilmitir. lede, 1999-
2002 yllarnda yllk ortalama 50 ton kivi retimi gerekletirilmitir.
Faaliyet alann ve yakn evresinde tarm alan bulunmamakta olup, alann sarp ve
derin vadilere sahip topografik yaps nedeniyle ileride de blgede tarmsal almalar
mmkn klmamaktadr. Proje kapsamnda uzmanlarca hazrlanan Su Kullanm Hakk
Raporunda Ball Deresinde tarmsal amal su kullanm sz konusu degildir. Dolaysyla
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin inaat ve iletme
aamasnda blgedeki tarmsal alanlar ve faaliyetleri etkilemesi beklenmemektedir.
Sz konusu proje kapsamnda proje alannda uzmanlarca yaplan almalar
neticesinde hazrlanan ve DS Blge Mdrlg tarafndan onaylanan Su Kullanm Hakk
Raporu ve yine uzmanlar tarafndan hazrlanan Ekolojik Degerlendirme Raporu eklerde
verilmitir. Dolays ile proje kapsamnda reglatr yaps ile evrilen sular santral
binasnda enerjisi alndktan sonra tekrar Ball deresine braklmakta ve santral yapsndan
sonra dere suyu normal debilerine kavumaktadr. Proje kapsamnda kurulmas planlanan
reglatr yaps ile santral binas arasnda kalan blmn tamam orman arazisi olup;
herhangi bir tarm arazisi ve su rnleri retim tesisi bulunmamaktadr. Santral yapsndan
sonra bulunan tarm arazileri iin ise Ball Deresi santral yapsndan sonra debinin
tamamna sahip olacagndan dolay etkilenmesi sz konusu degildir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
91/343
Ayrca reglatr ve santral yaps arasndaki debi degerinin dmesinden tr
Ball deresinde yaayan balklarn ve sucul canllarn olumsuz etkilemesini engellemek
amacyla uzmanlar tarafndan proje alannda yaplan almalar neticesinde hazrlanm
olan Ekolojik Degerlendirme Raporunda belirtilen ylk ortalama akmn %12sine tekabl
eden 0,315 m
3
can suyu Ball deresine srekli olarak braklacaktr. Ve bu konuda gerekli
hassasiyet gsterilecektir.
Bu akm degerleri saglandg takdirde ball deresinin proje blgesindeki sucul
yaamn devamllg, minimum seviyenin stnde bir dzeye ulaabilecektir. Buna ilaveten
reglatr ile santral arasnda kalan kesimde bir ok yan kol Ball deresine karmakta olup
braklacak can suyuna nemli katk saglayacaktr.
Uzmanlar tarafndan hazrlanan Ekolojik Degerlendirme Raporu eklerde verilmitir
(Bkz. Ek-12). Sz konusu rapor ierisinde yaplan can suyu hesaplamalarnda DS Genel
Mdrlgnden Alnm Onayl Reglatr Yeri Akm Degerleri (Bkz. Ek-17) kullanlarak
belirlenmitir.
na edilmesi planlanan reglatr ve oluturulacak bentler, dogal akarsu
ekosistemini mansap-memba ynnde blecektir. Dolays ile Proje kapsamnda balk
geidi yaplacak olup srekli alr durumda olmas saglanacaktr. Yaplmas planlan
balk geidine ait izim Ek-25de verilmitir.
Sz konusu proje kapsamnda yaplacak balk geidi FAOnun ve DSnin
ngrdg koullar tamakta olup blge balklarnn biyolojik ve ekolojik zellikleri
asndan yeterli teknik zelliklere sahiptir. Sz konusu balk geidinin ilerliginin
saglanabilmesi iin bakm, onarm ve iletilmesinde azami titizlik gsterilecektir.
hazrlk ve inaat aamasnda yaplacak kaz ve dolgu almalar esnasnda oluabilecek
olan erozyon, drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek iin gerekli tedbirler alnmasna
zen gsterilecektir.
Ayrca, arazi slah almalar srasnda yaglar ile oluabilecek yzey aknn
Proje Sahasnda birikmesini engellemek iin gerekli yerlere drenaj kanallar ve hendekleri
alarak yzey drenaj kontrol edilecektir.
Mevcut yollarn ve yaplacak olan yeni yollarn yzey drenajlar, mmkn olan
yerlerde, en yakn su kaynagna ynlendirilecektir. Bunun mmkn olmadg yerlerde ise
menfezler ve talar ile desteklenmi suni su yataklar yaplarak drenaj saglanacaktr.
Erozyonu asgariye indirebilmek iin, zelikle dik kesimlerde, asfalt ve beton kaplamal
yollar tercih edilecek ve heyelana dnk mcadele saglanacak, hem de atk hafriyat
malzemesinin geri kazanm saglanacaktr.
Sz konusu projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda karlacak 148.376
m
3
hafriyat malzemesinin 58.843 m
3
proje kapsamnda yaplacak niteler erevesinde
dolgu malzemesi olarak, 24.715 m
3
ise antiye sahas ierisinde kurulacak Krma-Eleme
Tesisinde ileme tabi tutularak niteler iin gerekli olacak beton malzemesi iin
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
92/343
kullanlacaktr. Arta kalan hafriyat malzemesi ise proje kapsamnda belirlenen 1 adet kaz
fazlas malzeme dkm alanna sevk edilecektir.
Sz konusu Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alan iin Artvin l evre ve Orman
Mdrlgne ve DS 26. Blge Mdrlgne gr sunularak olumlu yaz alnmtr
(Bkz. Ek-20). Kaz Fazlas Dkm Alan Ek-1de verilen 1/25.000lik topografik harita
zerinde gsterilmitir.
Proje kapsamnda yaplacak tm hafriyat ve depolama ilemlerinde 18.03.2004
tarih ve 25406 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Hafriyat Toprag,
naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmeligi hkmlerine uyulacak, hafriyat
malzemeleri arazide rastgele depolanmayacaktr.
IV.2.11. Orman Alanlar (aga trleri ve miktarlar, kapladg alan byklkleri ve
kapalIg bunlarn mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanm amalar, orman
inceleme degerlendirme formu),
MWm/22,052 MWe) projesi kapsamnda kurulacak nitelerin tamam orman arazilerinden
olumakta olup; proje yeri Artvin Orman Blge Mdrlg snrlar ierisinde kalmaktadr.
Proje sahas ierisinde yer alan sz konusu orman alanlar iin 6831 sayl Orman
Kanununun 16 nc ve 17/3 maddesi geregi Orman Genel Mdrlg iznine tabi olup,
faaliyete geilmeden izin alnacaktr.
Ek-18de verilen Artvin Orman Blge Mdrlgnden alnm ED nceleme
Degerlendirme Formundanda grlecegi zere; proje alan orman saylan alan ierisinde
yer almaktadr.
Proje sahas 1/25.000 lekli Meere Haritas zerinde iaretlenmi olup, Ek-7de
sunulmutur. Ayrca ED nceleme Degerlendirme Formu da Ek-18de verilmitir.
Proje alan meeresinin;
a) letme ekli : Koru
b) Mevcut Aga cinsleri : Kzlaga, Kayn, Ladin
c) Mecere tipleri : Kza0, Knd, Ksbc2, OT-T, Ld1, BKn, BKz
Kza0 : Kzlaga, Boluklu genlik ve sklk agndaki mecere
Knd : Kayn, Orta ve kaln aglk ag, 1 kapal
Ksbc2: Kestane, Srklk ve direklik ag ile ince agalk agndaki mecere, 2 kapal
OT-T : Agasz orman toprag ve talk kayalk alanlar
Ld1 : Ladin, Orta ve kaln agalk ag, 1 kapal
BKn : Bozuk kayn
BKz : Bozuk kzlaga
Orman Blge Mdrlgnden alnan nceleme ve Degerlendirme Formuna gre
talep edilen saha ierisinde baka bir mracaat yaplmamtr.
Talep sahasnn tohum meeresi, milli park, turizm alan, zel evre koruma
blgesi, askeri yasak blge ve sit alan ierisinde kalmamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
93/343
Projenin inaat aamasnda ve sonrasnda orman yangnlarna kar gerekli
hassasiyet gsterilecek ve kabilecek muhtemel orman yanglarna mdahalede tesis
sahasndaki i makineleri ve mevcut olacak diger ekipmanlar grevlendirilecektir.
Proje alan ierisinde yer alan Orman Arazileri iin ise kamulatrma sz konusu
olmayp; orman arazileri iin 6831 Sayl Orman Kanununun 16 nc ve 17/3 nc maddesi
geregince Orman Genel Mdrlgnden gerekli izinler alnacaktr.
Ayrca Ek-18de yer alan Artvin Orman Blge Mdrlgnden alnm ED
nceleme Degerlendirme Formu ekinde belirtilen maddeler kapsamnda,
Proje kapsamnda %12 Can Suyu reglatr yapsndan braklacak olup; DS
Genel Medrlg ile yaplan Su Kullanm Hakk Anlaamasnda belirtilen
%10 miktarnn altna inilmeyecektir.
Proje kapsamnda iletme aamasna geilmeden nce biri menbaada digeri
ise mansabda olmak zere 2 adet AG (Akm Gzlem stasyonu) kurulacak
olup; kurulma aamasnda DS (Devlet Su leri) Blge Mdrlgne
mracaat edilerek uygun yer iin gr alnacaktr. Ayrca AG stasyonunun
GPRS Modemli (on-line baglantl) cihaz ile donatlmas saglanacaktr. Ayrca
AG lmlerinin silinmesi ve degitirilmesi mmkn hale getirelecek ve bu
mekanizasyonun ifre, anahtar ya da buna benzer gvenlik nlemi sonrumlu
Kamu Kurum grevlisinde olmas saglanacaktr.
Proje kapsamnda mevcut orman yollarnn kullanm durumunda orman
yollarnda oluacak tahrbatlarn onarm yatrmc firma tarafndan
yaplacaktr.
Proje kapsamnda almas planlanan yeni yollar iin letme Mdrlg ile
koordineli bir ekilde yaplacak.
Proje arazi hazrlk ve inaat aamasnda iletim tnelinin inasnda patlayc
madde kullanlacak olup; diger hafriyat ilemleri ise i makineleri ile erozyona
sebebiyet vermeyecek ekilde ekskavatr ile gerekletirilecektir.
Proje kapsamnda kullanlacak patlayc maddeler proje alanna patlatma
yaplacag zamanlar getirilecek olup; proje alan ierisinde depolama
yaplmayacaktr. Patlayc madde proje alanna gn birlik getirilecektir.
Proje kapsamnda yaplacak inaat almalar srasnda oluacak hafriyat
malzemesi geliigzel yamalardan aagya ve derelere braklmayacak,
balk geileri engellenmeyecektir.
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda kacak hafriyat malzemesi
Satiye Sahas ierisinde kurulacak krma-eleme Tesisinde ileme tabi
tutulduktan sonra beton agregas olarak kullanlacaktr. Ayrca tnelden
kacak geri dnm olmayan pasalar konusunda aklk getirilecektir.
Proje kapsamnda yeni alacak Reglatr Alan Ulam Yolu ile Ykleme
Havuzu Ulam Yolu kapsamnda karlacak hafriyat malzemesinin bir ksm
kendi bnyesinde dolgu olarak bir ksm ise Santiye Sahasnda kurulacak
Krma-Eleme Tesisinde ileme tabi tutulduktan sonra mcr olarak tekrar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
94/343
yollara serilecek olup; geriye kalan hafriyat malzemesi ise Kaz Fazlas
Malzeme Dkm Alanna sevk edilecektir.
Proje kapsamnda naa edilecek olan cebri boru topografik yap zerinde
oluturulacak beton zeminin zerine monte edilecek olup; cebri boru ile beton
zemin arasnda boluk bulunmaktadr. Dolays cebri borunun yrede bulunan
fauna trlerinin geiini engellemiyecektir. Cebri boru inaat aamasnda 250
m de bir hayvan gei yollar (ekolojik kprler) yaplacak ve idarenin gerek
duymas durumunda bu say arttrlacaktr. Ayrca proje kapsamnda reglatr
yapsndan evrilen sular iletim kanal ile degil iletim tneli ile yer altndan
tanacagndan tr yrede bulunan fauna trlerinin geiini
engellemeyecektir.
Proje kapsamnda kurulacak reglatr yapsnda ve santral kuyruk suyunda
balk geidi yaplacak olup; srekli olarak alr durumda olmasna zen
gsterilecektir.
Proje kapsamnda cebri borunun inaat aamasnda mmkn mertebe
yaklam yollar yaplamadan gerekletirilecektir.
Proje ile ilgili olarak kati izinin alnmasna mtaakip demirden hazrlanacak
kazklara numaral verilerek beton zemine monta edilelecektir. Kazk
ilemleri, bilgilendirme tabelalarnn hazrlg ve montaj Eyner Enerji retim
ve Tic. Ltd. ti. tarafndan yaplacaktr.
Tesisi dair tahsis talebi srasnda inaat sresi boyunca kullanlacak alanlarn
geri iadeleri esnasnda ve iletme sresince kullanlacak ancak ihtiya fazlas
olanlarn agalandrlmas peyzajnn yaplmas ve agalandrmaya msait
hale getirilmesi ait Rehabilitasyon Projesi Artvin Orman Blge Mdrlge
sunulacaktr. Bu konu mutlaka kesin izzn taaht senedine geirilecektir.
Sz konusu projenin bulundugu havzada baka bir proje var ise Enerji Nakil
Hatt (ik hat) her iki projenin de rettigi enerji ayn direkler ile gtrlmesi
saglanacak ve Enerji Nakil Hatt izni srasnda bu durum taahht senedi
hkmlerine alnacaktr.
Projenin inaat aamasnda kullanlacak Krma-Eleme Tesisi ve Har
nitesinde bulunan makine ve ekipmanlar mmkn mertebe kapal sistem
ierisinde bulundurulacak ve torba filtreler kullanlacaktr.
Proje kapsamnda antiye sahas ierisinde bir adet paket artma sistemi
bulundurulacak olup; oluacak atk sular paket artma sisteminde ileme tabii
tutulduktan sonra gerekli standartlar saglamasyla ve gerekli izinlerin
alnmasyla Ball deresine dearj edilecektir. Ayrca antiye sahas ierisinde
pasa malzemesi dklmayecek olup sadece geri dnm olan malzeme
konacacaktr.
Proje kapsamnda ta ocag ve kil ocag almayacak olup beton iin gerekli
olacak malzeme iletim tnelinden karlacak hafriyattan saglanacaktr. Sz
konusu proje kapsamnda malzeme ocagna ihtiya duyulmas durumunda
evresel Etki Degerlendirmesi Ynetmeligi kapsamnda gerekli izinler
alnacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
95/343
naat alannca inorganik (petrol rnleri, plastik, cam ve p) ve organik
atklar atlmayacak mutlaka en yakn Belediyenin ve l evre ve Orman
Mdrlgnn kontrolnde imha edilecek veya depolanacak. Arazi hazrlk
ve inaat aamasnda ve iletme aamasnda oluacak atklar ilgili
ynetmelikler erevesinde bertaraf edilecek olup; gelii gzel atlmayacaktr.
Proje kapsamnda yrede bulunan biyolojik eitliligin korunmas iin gereken
nem gsterilecektir.
Projeye konu olan Ball Deresinin kirletilmemesine nem gsterilerek yre
halkna gerekli bilgilendirmelerde bulunacaktr.
Ayrca kurulmas ve iletilmesi planlanan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658
IV.2.12. Koruma Alanlar (Milli Parklar, Tabiat Parklar, Sulak Alanlar, Tabiat Antlar,
Tabiat Koruma Alanlar, Yaban Hayat Koruma Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanlar,
Biyosfer Rezervleri, Dogal Sit ve Antlar, Tarihi, Kltrel Sitler, zel evre Koruma
Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu
kapsamndaki alanlar),
lkemiz Mevzuat Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar
2873 SayI Milli Parklar Kanununun 2. Maddesinde Tanmlanan ve Bu Kanunun
3. Maddesi Uyarnca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Antlar
ve Tabiat Koruma Alanlar
MLL PARKLAR
Proje Alannn bulundugu Arhavi lesinde Milli Park bulunmamakta olup Artvin
linde bulunan Milli Parklar ve zellikleri Tablo 41.de verilmitir.
Tablo 41. Artvin linde Bulunan Milli Parklar
HATLA VADS MLL PARKI
Cografi Konumu
41 0300/ 41 1400Kuzey enlemleri ve 41 3130/414700Dogu boylamlar
arasnda yer almaktadr.
Alan 17.104.0Ha.
Toplam Alan (km) 171 Km
2
Ky Yksekligi (km) En Yksek 3224 m, En Dk 170m.
Yasal Konum
Alan 31 Agustos 1994 tarih ve 22037 Sayl Resmi Gazetede yaynlanan
Bakanlar Kurulunun 94/5841 Sayl Karar ile 2873 Sayl Milli Parklar Kanununa
gre Milli Park olarak ilan edilmitir.
nsan Nfusu Milli Park iinde sadece bir Talca ky bulunmaktadr.
Ulam ve Altyap
Alann Artvin Sehir merkezine uzaklg 10 Kmdir. Yolu Stabilize olup su
ebekesi vardr, kanalizasyon ebekesi yoktur.
Flora ve fauna
Sahada relik ve endemik karakterdeki bitki rts, ilgin Jeolojik ve
Jeomorfolojik yaps, esiz peyzaj gzellikleri, zengin faunas ve rekreasyonel
potansiyeli mevcuttur. Sahada 530 eit bitki tr mevcuttur. Bunlardan 85
adedi relik-endemik trdr. Bitki trlerinden 50 civarndaki trler ila sanayinde
kullanlan bitkilerdir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
96/343
Sahada bulunan bitki trlerinden bazlar, aga olarak; Ladin, Gknar, Saram,
Kayn, Grgen, Kzlaga, Mee, Al, Karaaga, Akaaga, Kavak, Kestane,
Porsuk ve Ihlamur, Agak olarak; Orman Gl, Fndk, Simir, Kara yemi,
vez, al Olarak; Yaban Gl, Bgrtlen, Ay zm, Otsu Bitkiler Olarak da ;
oban Pskl, ilek, Egrelti otu, Kekik, Mrver ve srgan trleri
bulunmaktadr.
Hayvan Trleri Olarak; Memeli hayvanlardan; Dag Keisi, Sincap, Sansar, Ay,
Domuz, Kurt, Tilki, Tavan, akal, Ceylan, Ku Trlerinden ; Keklik, Sere,
Agakakan, Karatavuk, Atmaca, Bldrcn, Dogan; Balk Trlerinden ; Alabalk
ve Srngenlerden ; Kertenkele, Ylan ve Kaplumbaga trleri bulunmaktadr.
Alann Kullanm
Amalar
Rekrasyon, Turizm ve aratrma amal degerlendirilebilir.
Mevcut Sorunlar
Ladin agalarna zarar veren kabuk bcekleri byk sorun oluturmaktadr,
ayrca master Plan yaplmadg iin eitli sorunlar yaanmaktadr.
KARAGL-SAHARA MLL PARKI
Cografi Konumu
41 1100/ 42 2000 Kuzey enlemleri ile 42 2500/42 3000 Dogu boylamlar
arasnda yer almaktadr.
Alan 3700Ha.
2
Ky Yksekligi (km) En Yksek: 2616m. En Dk: 1140m.
Yasal Konum
Alan 31 Agustos 1994 tarih ve 22037 Sayl Resmi Gazetede yaynlanan
Bakanlar kurulunun 94/5841 Sayl Kararlar ile 2873 Sayl Milli Parklar
Kanununa gre Milli Park olarak ilan edilmitir.
nsan Nfusu -
Ulam ve Altyap
Savata Sahara Blm 8 Km, Karagl Blm 19 Km.dir. Artvine 80 Km.
Ardahana 45 Km.dir.
Flora ve fauna
Ender manzara gzellikleri, kltrel, rekreaksyonel ve turistik potansiyeli olan
sahada Bitki trlerinden; Aga olarak; Ladin saram, Ahlat, Agak olarak;
Orman gl, Kzlck, Fndk, al olarak; Orman ilegi, Bgrtlen ve Otsu
Bitkiler olarakta; Egrelti ve ayr otlar bulunmaktadr.
Hayvan Trlerinden; Memeli Hayvanlardan; Ay, Kurt, Tavan, Domuz, Porsuk,
Tilki, Sincap, Vaak, Kulardan; Keklik, Dogan, Yabani Gvercin, Karga,
Saksagan, Sgrck, Alakarga, Balklardan; Alabalk ve Sazan, Srngenlerden
ise Ylan, Kertenkele ve Kaplumbaga bulunmaktadr.
Alann Kullanm
Amalar
Rekreasyon, egitim ve aratrma amal kullanlabilir. Sahada 15 Yatak
kapasiteli bir konaklama tesisi bulunmaktadr. Sahada manzara seyri bulunan
bir gl bulunmaktadr.
Mevcut Sorunlar Master plan ve kadastro yaplamadg iin kaak yaplama mevcut.
TABAT PARKLARI
Projenin bulundugu Arhavi lesinde Tabiat Park bulunmamakta olup Artvin linde
bulunan Tabiat Parklar ve zellikleri Tablo 42.de verilmitir.
Tablo 42. Artvin linde Bulunan Tabiat Parklar
BORKA-KARAGL TABAT PARKI
Cografi Konumu -
Alan 368 Ha.
Toplam Alan (km) 3,68 Km
2
Ky Yksekligi
(km)
1570-2203 m.
Yasal Konum
Artvin ili Borka ilesi snrlar dahilinde bulunan 368 Halik blm Bakanlk
Makamnn 14/08/2002 tarih ve 438 sayl Olurlar ile Borka-Karagl Tabiat Park
olarak koruma altna alnmtr.
nsan Nfusu -
Ulam ve Altyap Alann Artvin Sehir merkezine uzaklg 62 Kmdir.Yol Stabilizedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
97/343
Flora ve fauna -
Alann Kullanm
Amalar
Rekreasyon, egitim amal.
Mevcut Sorunlar Erozyon nedeniyle gl dolma tehlikesiyle kar karyadr.
TABAT ANITLARI
Projenin gerekleecegi Arhavi lesinde, Artvin linde ve proje alan ve yakn
evresinde Tabiat antna bulunmamaktadr
TABATI KORUMA ALANLARI
Proje Alannn bulundugu Arhavi lesine 3 km uzaklkta amburnu bulunmakta
olup, Artvin linde bulunan diger Tabiat Koruma Alan ile beraber zellikleri Tablo 43.de
verilmitir.
Tablo 43. Artvin linde Bulunan Tabiat Koruma Alanlar
AMBURNU TABATI KORUMA ALANI
Cografik Konumu
41 21 30-41 2230 Kuzey enlemleri ve 41 20 00-41 22 00 Dogu boylamlar
aras
Alan 191.0 Ha
Toplam Alan (km)
19 Km
2
Ky Yksekligi (km) En dk : 0 m., En yksek : 470 m.
Yasal Konum
Genel Mdrlgmzn 31.12.1993 tarih ve MPG.MP.2. B.01-126 sayl emirleri
ile 2873 Sayl Milli Parklar Kanunun 3nc Maddesi 2inci Paragrafna istinaden
Tabiat Koruma Alan olarak tefrik ve tesis edilmitir.
nsan Nfusu -
Ulam ve Altyap
Arhavi ilesine 3 km. uzaklktadr. Artvin-Hopa- Arhavi Devlet Karayolu ile
ulalmaktadr.
Flora ve fauna
Sahann en belirgin zelligi, saramn deniz kysna indigi nadir yerlerden biridir.
Ayrca Kuzeyden gelen gmen kularn Dogu Karadeniz kylarna ulatg ilk
yerdir. Sahada bitki trlerinden Aga olarak; Saram, Kzlaga, Ladin, Kayn,
Akaaga, Grgen ve Karaaga, Agak olarak; Orman gl, Simir, Karayemi,
Mumula, Kzlck, Fndk ve vez, al olarak; Yaban gl, Karaal, Bgrtlen ve
Ate dikeni, Otsu Bitkiler-den de ; Yonca, Egrelti, Stlegen,Isrgan, Hanmeli ve
oban psgl trleri bulunmaktadr.
Hayvan trlerinden; Memeli hayvanlardan; Ay ,Yaban Domuzu,Tilki, Tavan ve
Kurt, Kulardan; Atmaca, Mart ve Seregiller ve Srngenlerden Ylan ve
Kertenkele bulunmaktadr.
Alann Kullanm
Amalar
Egitim ve aratrma.
Mevcut Sorunlar Sahann iinde herhangi bir tesis yoktur.
CAML GORGT TABATI KORUMA ALANI
Cografi Konumu 41 2500Kuzey,41 5630Dogu
Alan 490 Ha
Toplam Alan (km)
4,9Km
2
Ky Yksekligi (km) En Yksek; 2083 m. En Dk; 980m.
Yasal Konum
2873 Sayl Milli Parklar Kanunun 3. Maddesi, 2.Paragrafna istinaden Bakanlk
Makamnn 24.03.1998 tarih ve 148 sayl Olurlar ile Camili-Gorgit Tabiat
Koruma alan olarak ilan edilmitir.
nsan Nfusu -
Ulam ve Altyap -
Flora ve fauna Her biri ant olma zelligine sahip agalar bnyesinde bulunduran ve dnya doga
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
98/343
koruma kriterlerinde son derece nemli parametre olan Dogal Eski Yal
Ormanlardr.
Alann Kullanm
Amalar
Egitim aratrma.
Mevcut Sorunlar -
CAML EFELER TABATI KORUMA ALANI
Cografik Konumu 41 2500 Kuzey, 41 5630Dogu
Alan 1453.0 Ha
Toplam Alan (km)
14,5Km
2
Ky Yksekligi (km) En Yksek : 3094 m. En Dk: 850 m.
Yasal Konum
2873 Sayl Milli Parklar Kanunun 3. Maddesi 2. Paragrafna istinaden Bakanlk
Makamnn 24.03.1998 tarih ve 273 sayl Olurlar ile Camili Efeler Tabiat
Koruma Alan olarak ilan edilmitir.
nsan Nfusu -
Ulam ve Altyap Borka ilesine 53 km mesafede olup, yolun 27 km.si asfalt 26 km.si stabilizedir.
Flora ve fauna
3200 mm/ yllk yag ve srekli yksek bagl nemin egemenligi altnda derin
vadiler boyunca ykselen bakir bitki rts ile bir Yagmur Orman ekosistemi
zelligine sahiptir.
Alann Kullanm
Amalar
-
Mevcut Sorunlar -
Proje alan ierisinde ve etki alannda; 2873 Sayl Milli Parklar Kanununun 2.
Maddesinde Tanmlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarnca Belirlenen Milli Parklar,
Tabiat Parklar, Tabiat Antlar ve Tabiat Koruma Alanlar bulunmamaktadr.
Dolaysyla faaliyetten etkilenmeleri sz konusu degildir.
YABAN HAYATI KORUMA SAHALARI
ORUH VADS YABAN HAYATI KORUMA SAHASI
Cografik Konumu
40 4609/40 5200 Kuzey enlemleri 41 3408/41 4259Dogu boylamlar
arasndadr.
Alan 21.821 Ha
2
Ky Yksekligi
(km)
245-2354 m.
Yasal Konum 25.11.2002 tarih ve MPGAYDH.2 /Olur-246 sayl Bakanlk oluru ile tescil edildi.
nsan Nfusu -
Ulam ve Altyap -
Flora ve fauna
Yaban Keisinin Artvinde en optimum yaama alan olmas nedeni ile bu sahada
bu yaban hayvannn remesi ve ogalmas amacyla Yaban Hayat Koruma
Sahas olarak ilan edilmitir.
Alann Kullanm
Amalar
Aratrma, egitim ve av turizmi amal.
Mevcut Sorunlar Kaak avlanma.
BALIKLI MADEN YABAN HAYATI KORUMA SAHASI
Cografik Konumu -
Alan 3491.5 Ha
2
Ky Yksekligi
(km)
-
Yasal Konum nerildi, onaylanmad.
nsan Nfusu -
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
99/343
Ulam ve Altyap Savat lesine 45 Km uzaklktadr.
Flora ve fauna
Alanda nesli tehlike altnda olan yaban horozu yaamaktadr. Bu nedenle koruma
stats verilmitir.
Alann Kullanm
Amalar
-
Mevcut Sorunlar -
Proje alan ierisinde ve etki alannda; 3167 Sayl Kara Avclg Kanunu Uyarnca
evre ve Orman Bakanlgnca Belirlenen Yaban Hayat Koruma Sahalar ve Yaban
Hayvan Yerletirme Alanlar bulunmamaktadr. Dolaysyla faaliyetten etkilenmeleri sz
konusu degildir.
2863 SayI Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 2. Maddesinin a -
Tanmlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kltr Varlklar, Tabiat
Varlklar, Sit ve Koruma Alan Olarak Tanmlanan ve Ayn Kanun ile 3386
SayI Kanunun (2863 SayI Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun
Baz Maddelerinin Degistirilmesi ve Bu Kanuna Baz Maddelerin Eklenmesi
Hakknda Kanun) lgili Maddeleri Uyarnca Tespiti ve Tescili Yaplan Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan, Kltr
Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit ve Koruma Alanlar ierisinde yer almamaktadr.
Ancak TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin
arazi hazrlk ve inaat aamasnda herhangi bir tanmaz kltr ve tabiat varlgna
rastlanlmas durumunda, 2863 sayl Kanunun 4. Maddesi geregi almalar durdurulacak
ve en yakn Mlki dare Amirligine ve MZE Mdrlgne haber verilecektir.
1380 SayI Su rnleri Kanunu Kapsamnda Olan Su rnleri stihsal ve reme
Sahalar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan, Su
rnleri stihsal ve reme Sahalar ierisinde yer almamaktadr.
4/9/1988 Tarihli ve 19919 SayI Resmi Gazetede Yaymlanan Su Kirliligi Kontrol
Ynetmeliginin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 SayI Resmi
GazetedeYaymlanan Ynetmelikle Degisik 18.,19. ve 20. Maddelerinde
Tanmlanan Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan,
4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayl Resmi Gazetede yaymlanan Su Kirliligi Kontrol
Ynetmeliginin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayl Resmi Gazetede yaymlanan
Ynetmelikle degisik 18.,19. ve 20. Maddelerinde tanmlanan alanlar ierisinde
bulunmamaktadr.
2/11/1986 Tarihli ve 19269 SayI Resmi Gazetede Yaymlanan Hava Kalitesinin
Korunmas Ynetmeliginin 49. Maddesinde Tanmlanan Hassas Kirlenme
Blgeleri
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan, 2/11/1986
Tarihli ve 19269 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Hava Kalitesinin Korunmas
Ynetmeliginin 49. Maddesinde Tanmlanan Hassas Kirlenme Blgeleri ierisinde yer
alamamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
100/343
2872 SayI evre Kanununun 9. Maddesi Uyarnca Bakanlar Kurulu Tarafndan
zel evre Koruma Blgeleri Olarak Tespit ve lan Edilen Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan, zel
evre Koruma Blgeleri ierisinde yer almamaktadr.
2960 SayI Bogazii Kanununa Gre Koruma Altna Alnan Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan, Bogazii
Kanununa gre koruma altna alnan alanlar ierisinde yer almamaktadr.
6831 SayI Orman Kanunu Geregince Orman Alan Saylan Yerler
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan orman
arazisi ierisinde yer almakta olup; detayl bilgi Blm IV.2.11.de verilmitir.
3621 SayI Ky Kanunu Geregince Yap Yasag Getirilen Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan, 3621
Sayl Ky Kanunu Geregince Yap Yasag Getirilen Alanlar ierisinde yer almamaktadr.
3573 SayI Zeytinciligin Islah ve Yabanilerinin Aslattrlmas Hakknda Kanunda
Belirtilen Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan, 3573 Sayl
Zeytinciligin Islah ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakknda Kanunda belirtilen alanlar
ierisinde yer almamaktadr.
30.01.2002 Tarih ve 24656 SayI Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrlge Giren
Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmeliginde Belirtilen Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi Kapistre
Deresinin yan kolu olan Ball Dere zerinde yer almaktadr.
lkemizin Taraf Oldugu Uluslararas Szlesmeler Uyarnca Korunmas Gerekli
Alanlar
20/2/1984 Tarih ve 18318 SayI Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrlge Giren
Avrupann Yaban Hayat ve Yasama Ortamlarn Koruma Szlemesi (BERN
Szlesmesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlardan nemli Deniz
Kaplumbagas reme Alanlarnda Belirtilen I. ve II. Koruma Blgeleri, Akdeniz
Foku Yasama ve reme Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alan bu tr
alanlar ierisinde yer almamaktadr.
Akdenizin Kirlenmeye Kar Korunmas Szlemesi (Barcelona Szlemesi)
Uyarnca Korumaya Alnan Alanlar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
101/343
23/10/1988 Tarihli ve 19968 SayI Resmi Gazetede Yaymlanan Akdenizde zel
Koruma Alanlarnn Korunmasna Ait Protokol Geregi lkemizde zel Koruma
Alan Olarak Belirlenmi Alanlar
13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Geregi Seilmi Birlemi Milletler evre
Program Tarafndan Yaymlanm Olan Akdenizde Ortak neme Sahip 100
Kysal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar
Cenova Deklerasyonunun 17. Maddesinde Yer Alan Akdenize Has Nesli
Tehlikede Olan Deniz Trlerinin Yaama ve Beslenme Ortam Olan Kysal
Alanlar
Dnya Kltr ve Tabiat Mirasnn Korunmas Szlesmesi nin 1. ve 2. Maddeleri
Geregince Kltr ve Turizm Bakanlg Tarafndan Koruma Altna Alnan Kltrel
Miras ve Dogal Miras Stats Verilen Kltrel, Tarihi ve Dogal Alanlar
zellikle Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Sulak
Alanlarn Korunmas Szlemesi (RAMSAR Szlesmesi) Uyarnca Koruma
Altna Alnm Alanlar
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)Proje alannn bir
ksm Gkdere Sulak Alan ierisinde yer almaktadr.
Korunmas Gereken Alanlar
Onayl evre Dzeni Planlarnda, Mevcut zellikleri Korunacak Alan Olarak
Tesbit Edilen ve Yaplama Yasag Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak
Alan, Biogenetik Rezerv Alanlar, Jeotermal Alanlar vb.)
Artvin line ait Onayl evre Dzeni Plan bulunmamaktadr.
Tarm Alanlar: Tarmsal Kalknma Alanlar, Sulanan, Sulanmas Mmkn ve
Arazi Kullanma Kabiliyet Snflar I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yaga BagI Tarmda
Kullanlan I. ve II. Snf ile, zel Mahsul Plantasyon Alanlarnn Tamam
Faaliyet alann ve yakn evresinde tarm alan bulunmamakta olup, alann sarp ve
derin vadilere sahip topografik yaps nedeniyle ileride de blgede tarmsal almalar
mmkn klmamaktadr. Proje kapsamnda uzmanlarca hazrlanan Su Kullanm Hakk
Raporunda Ball Deresinde tarmsal amal su kullanm sz konusu degildir. Dolaysyla
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
102/343
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin inaat ve iletme
aamasnda blgedeki tarmsal alanlar ve faaliyetleri etkilemesi beklenmemektedir.
Sulak Alanlar: Dogal veya Yapay, Devaml veya Geici, Sularn Durgun veya
AkntI, Tatl, Ac veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin ekilme Devresinde
6 Metreyi Gemeyen Derinlikleri Kapsayan, Bata Su Kular Olmak zere
Canllarn Yaama Ortam Olarak nem Tasyan Btn Sular, Bataklk Sazlk ve
Turbiyeler ile Bu Alanlarn Ky Kenar izgisinden tibaren Kara Tarafna Dogru
Ekolojik Adan Sulak Alan Kalan Yerler
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi Kapistre
Deresinin yan kolu olan Ball Dere zerinde yer almaktadr.
Bilimsel Arastrmalar in nem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Dm veya
Debilir Trler ve lkemiz in Endemik Olan Trlerin Yaama Ortam Olan
Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Benzersiz
zelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluumlarn Bulundugu Alanlar
Mesire Yerleri; 6831 SayI Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkn Rekrasyonel
Kullanmn Dzenleyip, Kullanmnn Dogal Yapnn Tahribine Neden Olmadan
Ynlendirilmesini Saglamak zere Ayrlan Alanlar
alanlar ierisinde yer almamaktadr
IV.2.13. Sulaklardaki (gl, akarsu) Canl Trleri (bu trlerin tabii karakterleri, ulusal
ve uluslar aras mevzuatla koruma altna alnan trler; bunlarn reme, beslenme,
sgnma ve yaama ortamlar; bu ortamlar iin belirlenen koruma kararlar,),
Projenin bu blmnde yer alan bilgiler EK-12de yer alan ekosistem raporundan
alnm olup; raporda bulunan nerilere titizlikle uyulacaktr
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi, Artvin ili
Arhavi ilesinde yer alacaktr. Proje Kapistre Deresinin yan kolu olan Ball Deresi zerinde
gerekletirilecektir. Ekosistem Raporu kapsamnda yapm planlanan reglatr ve santral
alanlarndaki sucul canllara ilikin rneklemeler gerekletirilmitir. Koruma altnda
bulunan sucul trler belirlenerek planlanan faaliyetin bu canllar zerine olas etkileri ve
alnmas gereken nlemler konusunda neriler ortaya konulmutur.
Materyal ve Metod
Proje kapsamnda yaplan reglatrn kapsadg alan itibari ile ekolojik habitatlar
bakmndan degerlendirmeler yaplm olup faaliyet alanndaki dere ve kollarndaki habitat
yaplar dikkate alnarak iki ayr sucul rnekleme istasyonu seilmitir.
Fitoplanktonik ve zooplanktonik organizmalar tespit etmek amacyla 55 m por
aklgnda, 60 cm. apnda ve 1,5 m. uzunlugunda plankton kepesi kullanlmtr.
Plankton kepesi ile horizontal olarak suyun ak hz ynnde 3-4 dakika sre ile
beklenilmi ve rnekler, 250 cc'lik plastik kavanozlara alnmtr. Ayrca tatlsu alglerinin
sucul ortamlarda ok farkl habitatlar igal etmi olmalarndan dolay bitkilerin, talarn ve
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
103/343
sedimenin yzeyinden kazma yaplmak suretiyle rnekler alnmtr. Planktonik
numuneler % 4'lk formaldehit ile tamponlanarak fikse edilmilerdir.
Laboratuara getirilen rneklerden diyatome dndaki tatlsu alglerin geici
preparatlar hazrlanarak Nikon marka mikroskop altnda tehisleri yaplmtr.
Alglerin tehis ilemlerinde aagda belirtilen literatrler kullanlmtr (Krammer and
Lange-Bertalot, 1986; 1988; 1991a; 1991b; Bold and Wynne, 1985; Czernecki and Blen,
1982; Foged, 1981, 1982; Germain 1981; Hustedt, 1930; Patrick and Reimer, 1966;
Sreenivasa and Duthie, 1973; Van Heurck, 1962; Cox, 1996; Huber Pestalozzi, 1938;
1941; 1955; 1961; 1968; 1982; Prescott, 1975, Komarek, 1983).
Zooplanktonik organizmalarn tannmas iin de, geici ve kalc olmak zere iki
eit preparat hazrlanmtr. Geici preparatlar, alma srasnda lam zerine alnan
rneklerin zerine lamel kapatlarak ya da dogrudan incelenmesiyle elde edilmitir. Daimi
preparatlarn yaplmasnda, 0.00 numaral bcek ignesi kullanlmtr. Daimi preparatlarn
hazrlanmasnda Euromex arnhem marka binokler mikroskop kullanlmtr. Alnan
organizma lamn tam ortasna gelecek ekilde ayarlanm ve organizmann deforme
olmasn engellemek amacyla, lamelin drtkenarna plastilin degdirilerek kapatlm ve
gliserin ierisindeki suyun tamamen buharlamas saglandktan sonra, lamelin kenarlar
entellan ile kapatlarak etiketlenmitir.
Rotifera trlerinin tansnda Hutchinson (1967); Pejler (1962); Kuttikova (1970);
Kolisko (1974); Koste (1978a; 1978b); Ridder (1981) kaynaklarndan yararlanlmtr.
Cladocera ve Copepoda iin Kiefer (1978)'in referans kullanlmtr. Ayrca tespit edilen
trlerin yayl alanlar da Illies (1978)'e gre kontrol edilmitir.
Bentik omurgasz rnekleri belirlenen istasyonlardan be dakika boyunca dip
kepesi ile akarsu tabannn taranmasyla toplanmtr. Toplanan bu rnekler %80'lik
alkolde saklanm ve daha sonra laboratuarda binokler mikroskop ile incelenip tehisleri
yaplmtr.
Tehisler iin kullanlan literatrler unlardr; Sennika, 1943; Mann, 1962;
Needham and Needham, 1962; Macan, 1982; Quigley, 1977; Pennak, 1978; Illies, 1978;
Elliot and Mann, 1979; Biro, 1981; Edington, 1981; Bellman, 1988; zesmi, 1988; Gler,
1992; Ludwig, 1993.
Balk rnekleri dip kepesi ile alann taranmas yolu ile ve elektro-oker kullanlarak
yakalanmtr. Balklardan elde edilen farkl trlerde balk rnekleri de alnarak
degerlendirilmitir. Balklar nce % 4'lk form aldehite alnm, daha sonra alkolde
muhafaza edilerek balk trlerinin tehisleri yaplm ve istasyonlara gre daglmlar
degerlendirilmitir.
Bulgular
Tatlsu Algleri
Algler su ortamnda primer retici canllardr. Yaplarndaki pigmentleri sayesinde
karbondioksit ve suyu gn etkisi ile karbonhidratlara evirirler, bylece su ortamndaki
besin degerinin ve znm oksijen orannn artmasn saglarlar. Sonuta kendi
geliimlerini saglayarak besin zincirinin ilk halkasn olutururlar. Bu ekilde retime olan
katklar ve st basamaktaki canllarla olan ilikileri asndan nem tamaktadrlar.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
104/343
Algler, gerek yapsal olarak gerekse de d grnleri bakmndan olduka farkl
grnmdedirler. Yapsal olarak eukaryotik (gelimi hcre tipi) ve prokaryotik (basit yapl
hcre tipi) olmak zere iki byk gruba ayrlrlar. Buna gre Mavi-Yeil algler gstermi
olduklar hcre organizasyonlar bakmndan prokaryot hcre zelligi tamaktadrlar.
Belirgin bir hcre ekirdeginin olmamas ve ok basit olan kromatofor yapsndaki
pigmentlerin daglm ve prokaryotik hcre zellikleri bakmndan diger alglerden ayrlrlar.
D grnmleri bakmndan tek hcreli ve ipliksi formlardan kark olarak gelimi
bireylere kadar degiik biimlerde gzlenebilmektedirler (Round, 1973).
Blgeden tespiti yaplan tatlsu algleri Tablo 44.de verilmitir.
Tablo 44. alma Blgesinin Tatlsu Alg Trleri
BACILLARIOPHYCEAE Rhoicospheniea curvata
Amphora ovalis Surirella angustata
Achnanthes lanceolata Surirella ovata
Achnanthes minutissima. CHLOROPHYCEAE
Aulacosira varians Spirogyra spp.
Cymbella affinis Zygnema spp.
Cymbella amphicephala Oocystis sp.
Cymbella cistula Scenedesmus quadricauda
Cymbellacymbiformis Ankistrodesmus falcatus
Cymbella pediculus Chlorella elipsoidea
Cymbella prostrata Ulothrix zonata
Caloneis silicula Ulothrix sp.
Ceratoneis arcus Oedogonium sp.
Cocconeis placentula Cladophora sp.
Cyclotella comta Closterium tumidum
Cyclotella ktzingiana Cosmarium botrytis
Cyclotella ocellata Cosmarium blytti
Cymatopleura solea CYANOPHYCEAE
Diatoma vulgare Merismopedia sp.
Fragilaria acus Anabaena sp.
Fragilaria ulna Oscillatoria agardhii
Gomphonema olivaceum Oscillatoria formosa
Gyrosigma acuminatum Oscillatoria limosa
Hantzschia amphioxys EUGLENOPHYCEAE
Navicula bacillum Euglena sp.
Navicula cryptocephala
Navicula radiosa
Navicula rhynchocephala
Nitzschia sigmoidea
Nitzschia sublinearis
Nitzschia acicularis
Nitzschia constricta
Pinnularia borealis
Pinnularia gibba
Pinnularia maior
Aratrma alan ierisinde 4 ayr alg snfna ait toplam 56 takson tehis edilmitir.
zellikle Bacillariophyceae grubu algler eitlilik bakmndan en zengin snf olmutur. Bu
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
105/343
snfa ait 37, Chlorophyceae'ya ait 13, Cyanophyceaeya ait 5 ve Euglenophyceaya ait 1
takson bulunmutur.
zellikle Bacillariophyceae snf taksonlar bagl algler ierisinde dominant
olmutur, serbest formalar olan fitoplanktondaki tr says ise azdr.
Diger snflarn basknlk durumlar Bacillariophyta ile karlatrldgnda olduka
dk dzeyde yogunluga sahiptirler.
Genel olarak tehisi yaplan tatlsu alg trlerinin hepsi kozmopolit olup blgeye
zg endemik, nadir ve tehlike altnda olan bir tr bulunmamaktadr.
Zooplanktonik Organizmalar
Zooplanktonik organizmalarn nemli bir grubunu oluturan Cladocera ve
Copepoda, olduka kk, ogunlukla mikroskobik hayvanlarn oluturdugu gruplardr.
Cladocera takmna ait trlerin byk bir ogunlugu tatlsularda yayl gstermektedir.
Tatlsularda yaayan trler genellikle planktonik olup gllerin limnetik ve akarsularn
durgun blgelerinde bulunurlar. Zooplanktonik organizmalarn bir diger grubu ise
Rotifera'dr. Rotifera'ya ait bireylerde olduka kk, mikroskobik canllardr. Byk bir
ogunlugu tatlsularda yayl gstermektedir. Trlerin byk bir ksm planktonik olup,
gllerin limnetik ve littoral blgelerinde yaarken bir ksm da dip kesimlerde sesil olarak
yayl gsterirler. Tatlsu sistemlerinin su kalitesini saptamada, Rotifera trlerinin indikatr
olarak kullanlmalar, sucul ekosistemlerde birok omurgasz ve omurgal canlnn
besinlerini oluturmalar nedeniyle nem tamaktadr.
Blgeden tespiti yaplan zooplanktonik organizmalar Tablo 45.de verilmitir.
Tablo 45. alma Blgesinin Zooplanktonik Organizmalar
ROTFERA
Asplanchna priodonta
Brachionus angularis
Brachionus urceolaris
Euchlanis dilatata
Keratella sp.
Synchaeta sp.
Lecane sp.
Lecane hamata
Polyarthra dolichoptera
COPEPODA
Cyclops vicinus
Zooplanktonik organizmalar ogunlukla suyun hareketine bagl olarak yer
degitirirler ve durgun su habitatlarnda yaarlar. Akarsularn hzl akntl ksmlarndaki
mevcudiyetleri ok snrldr. Ancak baz gruplarda hzl akan derelerde psammofil olarak
yani talarn altnda yaayabilen trler olarak grlebilirler. zellikle Rotifera grubuna bagl
trler ta altlarn kullanmakta olup aknt hznn olumsuz etkisini bertaraf etmektedirler.
alma alanndaki zooplanktonik organizmalara ilikin bulgular bu degerlendirmeyi
glendirecek yndedir.
alma talarn altnda bagl olarak yaayabilen Rotifera trleri iin uygun zemin
yapsna sahiptir. Tm istasyonlarda yaplan rneklemelerde zooplanktonik organizmalar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
106/343
ierisindeki Rotifera grubundan 10, Copepodadan ise tek bir takson yakalanmtr. Proje
alannda su akntsnn olduka hzl olmas ve dar bir dere yatag oldugu iin Copepoda
grubuna ait trlerin yaamas iin gerekli durgun alan olmadgndan rnekler
toplanamamtr.
Belirtilen nedenlerden dolay dere ksmlarndaki tr eitliliginin zengin olmadg
grlmtr. Tespit edilmi olan trler de kozmopolit olup yaygn trlerdir.
Bentik Organizmalar
Bentik hayvanlar ile ilgili almalar, evresel degikenlerle ilikili olarak tanmna
ve daglmna odaklanmtr. Her ne kadar bu gibi incelemeler topluluklarn ilk
degerlendirmeleri iin gerekli olsa da, dzenleyici evresel degikenlerin fizyolojik kkenli
deneysel incelemeleri, planktonik topluluklar arasndaki almalarda kullanldg kadar
bentik topluluklar arasnda kullanlmamtr. Denizlerde, bentik faunann populasyon,
verimlilik ve beslenme ilikileri ok az anlalabilmitir; akarsularda ise biraz daha iyi
bilinmektedir.
Bentik hayvanlar son derece eitlidir ve protozoalardan byk makroomurgaszlar
ve omurgallara kadar neredeyse tm ubelerle temsil edilirler. Bu gerek, heterojen
habitat, beslenme, gelime, reme, lm ve davran zellikleri ile birleince bu
hayvanlarn btnsel ve fonksiyonel bir yaklamla ele alnmalarn son derece
zorlatrmaktadr.
Blgeden tespiti yaplan bentik organizmalar Tablo 46.da verilmitir.
Tablo 46. alma Alanndaki Bentik Omurgasz Trleri
ube: MOLLUSCA
Snf: Gastropoda
Planorbis planorbis
ube: ANNELIDA
Snf: CLITELLATA
Hiruido sp.
Lumbricus sp.
ube: ARTHROPODA
Snf: CRUSTACEA
Gammarus pulex
Potamon sp.
Snf: INSECTA
Takm: HEMPTERA
Corixa sp.
Geris sp.
Notonecta sp.
Takm: DPTERA
Culex sp.
Simulium sp.
Takm: EPHEMEROPTERA
Baetis spp.
Caenis macrura
Rhithrogena spp.
Iron alpestris
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
107/343
Heptagenia sp.
Ephemerella ignita
Takm: PLECOPTERA
Nemoura sp.
Isoperla obscura
Perla sp.
Takm: COLEOPTERA
Hydrobius sp.
Elmis sp.
Takm: TRICHOPTERA
Psychomyia pusilla
Hydropsyche sp.
Takm: ODONATA
Anax sp.
Libellula sp.
Snf: ARACHNIDAE
Aranea gen sp
alma blgesindeki rneklemelere gre byk ubeye ait toplam 26 bentik
omurgasz tr tehis edilmitir. Bunlardan 1'i Mollusca, 2si Annelida ve 23 Artropoda
ubelerine bagldr. Artropoda iindeki takson daglmna bakldgnda 2si Crustacea ve 1i
Arachnida snflarna ait olmakla birlikte digerleri Insectaya bagl trlerdir. Insecta
ierisinde Hemiptera 3, Diptera 2, Ephemeroptera 6, Coleoptera 2, Plecoptera 3,
Trichoptera 2 ve Odonata 2 takson ile temsil edilmektedir.
Sucul ekosistemlerde, bentik organizmalar nemli oranda indikatr trlere
sahiplerdir. Bu canllar zellikle antropojenik etkiler sonucu kirlenen veya stres altnda olan
komnitelerin de indikatr grubudur. rnekleme sonularna gre kirlilik indikatr olarak
nitelendirilebilecek bir tr bulunamamtr. Bunun yansra yksek dag sularnda bulunan
ve temiz su indikatr olarak kabul edilen trler baskndr ve temiz su indikatr olarak
bilinmektedirler.
Balklar
Ekolojik olarak alg, zooplankton ya da bentik canllarla beslenen balklar su
ierisindeki zincirin en st halkasnda yer almaktadrlar. Zincirin daha st halkalarna da
kular ve nihayet insanlar tamamlamaktadr. Ekolojik oldugu kadar ekonomik nemleri
bakmndan da nemli bir girdi kaynagn oluturmaktadrlar.
Blgeden tespiti yaplan balk trleri Tablo 47.de verilmektedir.
Tablo 47. alma Blgesinin Balk Trleri
Latince Ad
Trke
Ad
Ende
mik
IUCN BERN CITES Kaynak Habitat
Ekonomik
nemi
Cyprinidae
Alburnoides
bipunctatus
Noktal
nci
Balg
- - App. III - Literatr Durgun ve
akntl
kesimler
Yok
Alburnus
chalcoides
nci
balg
- LC App. III - Gzlem Durgun ve
akntl
kesimler
Yok
Barbus
tauricus
Bykl
Balk
- - - - Gzlem Durgun ve
akntl
Var
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
108/343
escherichi kesimler
Rutilus frisii Levkit
Balg
- LC App. III - Literatr Durgun ve
akntl
kesimler
Squalius
cephalus
Tatlsu
kefali
- LC - - Gzlem Durgun ve
akntl
kesimler
Var
Ponticola
kessleri
Dip
Balg
- LC App. III - Literatr Dipte
ksmda
Salmonidae
Salmo labrax Alabalk - LC - - Gzlem Temiz ve
hzl akntl
ortamlarda
Var
Onchorynchus
mykiss
Gkkua
g
- - - - Literatr Temiz ve
hzl akntl
ortamlarda
Var
alma alanna ilikin olarak 2 ayr familyaya ait 8 balk tr belirlenmitir.
Cyprinidae familyas en fazla trle (6 tr) temsil edilmektedir. Bu familya ierisinde
Squalius cephalus en nemli tr olarak dikkati ekmektedir..
alma alannn en nemli trleri arasnda Salmonidae familyasna bagl Salmo
labrax (Dag Alabalg) ve Oncorynchus mykiss (Gkkuag Alabalg) trleri de
bulunmaktadr. Bunlardan Salmo labrax blgenin dogal tr olmasna karn Oncorynchus
mykiss kltr trdr ve bu sularn dogal balg degildir. Bu derenin alt havzasnda
bulunan balk iftliklerinden kaan bireyler bu ortamlara adapte olmulardr.
Dogu Karadeniz Blgesindeki akarsularda ve Karadenizde, Salmo labrax'n
farkl ekotipi bulunmaktadr. Bunlar, deniz ekotipi, dere ekotipi ve gl ekotipidir. ekotipinde
Bunlar arasnda renk ynnden byk varyasyonlar grlr. rnegin, deniz ekotipi deniz
ve tatlsu arasnda g edici bir form oldugundan, gen yavrularla ergin bireyler arasnda
morfolojik bakmdan ve zellikle renk ve desen ynnden byk farklar grlmektedir. Bu
ekotipin gen yavrular henz tatlsularda iken vcutlarnn yan taraflarnda dagnk siyah
benekler ve krmz lekeler tadklar halde, denize dndklerinde bu renk ve desenlerini
yava yava kaybederek gm beyaz bir renge dnr ve denizdeki ebeveynlerinin
rengini alrlar (Slastenenko, 1956; Svetovidov, 1984). Deniz ekotipinde byle bir durum
grlrken, gl ve dere ekotiplerinde yavru ve erginler arasnda belirgin bir renk ve desen
fark grlmemektedir. zellikle dere ekotipinde yavrularda ok daha karakteristik olan
krmz benekler, bydkleri zamanda ayn kalmakta ve hayatlar boyunca
kaybolmamaktadr (Svetovidov, 1984; elikkale, 1988).
Proje blgesinde sz konusu ekotiplerden yalnzca dere ekotipi alabalklar
bulunmaktadr. Gl ekotipine benzer ekilde, baz tatlsu formlar bir akarsuya balanm
olup, btn yaamlarn orada srdrmektedirler. Bunlar, deniz ve akarsular arasnda g
etmedikleri halde, akarsu ortamnda, kaynak, yan kollar ve dere agz arasnda ksa
mesafeli gler yapmaktadrlar. reme periyodu olan k mevsiminde, yumurtalarn sg
ve zemini akll yerlere brakmak iin akarsuyun yukar havzalarna yani kaynagna dogru
karlar (Slastenenko, 1956; Geldiay ve Balk, 1996).
Trkiyede yaplan dere rk alabalk populasyonlar ile ilgili almalarda,
alabalklarn yaayabildigi, reyebildigi ve stok oluturabildigi minimum derinlik 20 cmdir.
Bununla birlikte deniz rk olarak bilinen populasyonlarn yaayabildigi minimum derinlik
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
109/343
ise 30 cm olarak kabul edilmektedir. Yaplan arazi almalarnda proje blgesinde
yalnzca dere rk alabalk populasyonu bulundugu belirlenmitir.
Alandan belirlenen trler arasnda Bern (Ek III) listesine giren drt balk tr
bulunmamaktadr (Alburnoides bipunctatus, Alburnus chalcoides, Rutilus frisii, Ponticola
kessleri). Ayrca European Red List'te gre be takson da dk riskli-LC (Rutilus frisii,
Ponticola kesleri, Salmo labrax, Squalius cephalus, Alburnus chalcoides) kategorisindedir.
Projenin naat Aamas ve Sonrasnda Sucul Ekosisteme Olan Etkileri
evre sorunlarna yol ama bakmndan, hidroelektrik santralleri en az zararl
etkileri yaratan enerji retim tesisleridir. Bu tr tesisler hava, su kirliligi, kat atk ve
radyoaktif sznt tehlikesi yaratmazlar. Bundan dolay bu tr tesislerin kendileri degil
suyun toplandg havzalara olan etkileri incelenmektedir.
Baraj yapm sonucunda, ekosistemde meydana gelebilecek etkiler genel olarak
aagdaki maddeler altnda verilebilir.
Birinci basamakta, suyun fiziksel, kimyasal yapsnn ve jeomorfolojik olarak
meydana gelen degiim ve suyun dogal akntsnda meydana gelen degiim,
kinci basamakta, nehir kenarlarndaki bitkiler, su ierisindeki bitkiler ve suyun
alt ksmlarndaki dogal sulakalanlarda, primer prodksiyondaki degiimler,
nc basamakta, baraj gvdesinin olumas ile fauna ve florada degiimler
oluabilecektir.
Bu balklar altnda olabilecek etkiler ve sonular ve alnabilecek nlemler ise
aagda verilmitir.
a) naat Aamasnda
Reglatr inaatlar srasnda oluacak fiziksel ve mekanik etkiler (patlatma, nehir
sistemine partikl karm gibi) sucul canllar etkileyebilecektir. Ancak inaat
aamasndan sonra sistem kendini ksa srede toparlayabilecek bir dinamik etkileim
potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte inaat almalarnn balklar asndan nemli olan
yumurtlama dnemlerinde minimum dzeyde yrtlmesi nem tamaktadr. Alanda
yakalanan balk trlerinin biyolojilerine bakldgnda Nisan ve Temmuz aylar arasnda
yumurta braktklar bilinmektedir. Bu sre ierisinde sucul sisteme verilecek maddeler
balklarn yumurtlama faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek olmasndan tr bu aylar
arasnda zengsterilecektir. zellikle alabalk trleri iin reme dnemi de Kasm-Ocak
aylar arasndadr. Blgenin en nemli balk tr olarak kabul edilen alabalklarn bu
dnemdeki remeleri iin braklacak su miktar nemlidir ve inaat faaliyetlerinin bu
dnemlerde minimum dzeyde tutulmas saglanacaktr.
Reglatr gvdesinin inaat srasnda, kazma almalar sonucu baz materyaller
su ktlesine kararak bulanklg arttrabilir ve sucul canllara olumsuz etkisi olabilir. Ayn
zamanda ak aagya gelen bu materyaller su kalitesinde baz degiimlere neden
olabilmektedir. Bunun iin, reglatr gvdesinin inaat srasnda, faaliyetin srdrlecegi
ksmda suyun yatag degitirilmeyecek ve oluan hafriyatn, su ile temas edilmeyecek
ekilde kazma almalar yaplacaktr. Bylece oluacak silt ve malzemenin de ak aag
gitmesi ksmen engellenmi olacaktr. Bunun yan sra sediman tutucu olarak kullanlan
baz jeo tekstil materyalleri kullanlarak oluabilecek sedimann ak aaglara gitmesi
engellenecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
110/343
Faaliyetin gerekletirilecegi alan ve antiye Ball deresinin kenarnda olacagndan,
antiyenin atklarnn dereye braklmayacaktr. alan iilerin oluturdugu kanalizasyon
ve diger atklarn dereye dearj edilmeden paket artma sisteminde ileme tabi tutulduktan
sonra Ball deresine verilecektir. Artlmadan dereye verilecek sular, derenin organik
madde miktarn arttrarak trofikasyon srecini hzlandrabilir.
Reglatr ve baraj alanlarnda kalacak karasal ortam ile nehir yatag, kk bir gl
ve glet ekosistemine dnecektir. Ancak inaat aamasnda ykc bir takm etkiler
olabilirse de bu durum kalc olmayp ksa srede sistem kendini toparlayacaktr. Su
kalitesinde olumsuz degiiklikler yaratmamas iin su tutma alan altnda kalacak al ve
aga gibi organik maddelerin rmesinin engellenmesi iin syrlma yaplacaktr. alma
alannn evresi aga rts ile kapldr. Bu alanlarda syrma ileminin yaplmas,
reglatrn uzun mrl olmas asndan nemlidir. Aksi takdirde ksa srede ayrmaya
balayacak olan bu bitki topluluklar ar besin maddesi birikimine neden
olabilmektedirler. Bu durum dogal gllerde grlen trofikasyon srecini hzlandrr. Besin
maddesinin art fitoplanktonik organizmalarn zaman zaman patlama dzeyinde
artlarna neden olabilir ve bu durum sistemin ekolojik dengesini tamamen bozmas
anlamna gelmektedir. Bu tr gelimeler baraj yaplarnn mr ve rekreasyon amal
kullanm iin olumsuz sonular dogurur.
b) letme Aamasnda
Reglatr yapm ile ksmen durgunlaan su algler iin yeni habitat olumas
anlamna gelmektedir. Akarsu ortamnda, bagl olarak yaayan trler, gl ve glet
oluumu ile serbest yaayan planktonik formlar halinde grlmeye balayacaklardr.
Durgun su ortamlarnda yine sedimen, ta ve bitkiler zerinde bagl yaayan algler
mevcudiyetlerini srdreceklerdir. Ancak bu kesimde, nceden olduka az bulunan
fitoplanktonik formlar olduka artacaktr. Durgunlaan su askdaki partikllerden
kurtulacag iin gn derinlere kadar inmesi de saglanabilecektir. Talara, bitkilere ve
sedimene bagl yaayan trler yaamlarn, gl kenarlarnda ve gn derinlere girebildigi
yere kadar devam ettireceklerdir. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler)
organizmalar glalan ierisinde zooplanktonik organizmalara besin kaynag olacaklardr.
Zooplanktonik organizmalarn yaam ortamlarnn durgun sular oldugu dikkate
alnacak olunursa, yapm dnlen reglatr sahalarnda oluacak durgun su ktlesi bu
canllarn nemli oranda art ile sonulanacaktr. Suyun mekanik etkisinin ortadan
kalkmas ve bu canllarn besinlerini oluturan fitoplanktonik organizmalarn artlar
zooplankton asndan olumlu sonu doguracak ve gerek yogunluk gerekse de tr
eitliliginde bir art olacaktr.
Akntl suya adaptasyon gsteren bentik canllar, durgun su olan reglatr ve
baraj gllerinin kapladg alanlardan uzaklaacaklardr. Ayrca srklenme davran
gsteren trlerin daglmnda degiiklik ortaya kabilecektir. Reglatr oluumundan
sonra, su toplama alanndaki bentik tr kompozisyonu nitelik ve nicelik asndan
degitirecektir. Bu alanlardaki akntnn azalmas ve hatta yok olmas ile birlikte dip yaps
da degiecektir. akll ve byk kayalkl zemin yaps yerine, geni olarak amur ve
balkl alanlar oluacaktr.
Alanda yaadg belirlenmi olan balk trlerinin nemli bir ksm, lkemizde yaygn
ve genellikle gl ekosistemine adapte olabilen trleri iermektedir. Durgun su sistemine
adapte olamayacak trlerin ise rezervuar ncesi ve sonrasndaki akntl alanlarda
yaamlarn srdrebileeklerdir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
111/343
Alandaki reglatrlerin, durgun su oluumu sonrasnda, balklarn besinlerini
oluturan fitoplanktonik ve zooplanktonik trlerin nitel ve nicel artlarnn beklenmesi
nedeniyle, bu durumun balk populasyonlarn da olumlu olarak etkileyecegi
dnlmektedir. Ayrca oluacak rezervuar alan ile; su kular asndan da beslenme,
barnma ve konaklama imkan saglayacagndan dolay farkl trlerin barnmalarna imkan
saglanabilecektir.
Reglatrden tnele alnan su, santralden ktktan sonra kalitesinde bir miktar
degiim gsterecektir. nk yksekten gelerek ok hzl bir ekilde trbine arptktan
sonra santralden dk scaklklarda kacaktr. Soguk su, biraz bekleyebilecegi
kuyruksuyu kanalna alnp, daha sonra dere yatagna verilecektir. Bylece soguk
ortamlara adapte olamayacak sucul trler iin su kalitesi uygun hale gelebilir. Bununla
birlikte, iletmede kullanlan su santralden ktktan ksa bir sre sonra uygun su kalitesi
degerlerine kavuacaktr.
Reglatrlerin yapmndan sonra, ak aagda takn alanlarndaki dogal besin
dngsnde degiimler olacaktr. Reglatrler, derelerdeki su aknn dogal miktarn ve
sresini ciddi olarak degitirmektedirler. Dogal sistemlerinde yaayan trlerin
mevcudiyetleri akntnn miktar ile yakndan ilikilidir. Dere sistemi boyunca hareketli olan
sedimen, derenin dip ve ky yapsn ekillendirmektedir. Bu materyallerin zellikleri sucul
canllar iin hayati neme sahiptir. Talkaya reglatrnn yapmndan sonra bu materyal
rezervuar alannda toplanacak ve alt sistemlere ulaamayacaktr. Bu durum, ak
aagdaki sistem iin gerekli organik materyalin eksilmesine ve dolays ile alt ksmdaki
sucul ekosistemde belli habitat kayplarna yol aabilecektir.
Reglatrlerin gvdelerinde sediment ve besin maddelerinin tutulmas aag
ksmlardaki dere yatag ve takn alanlar iin bir sorundur. Bu durum bata balk olmak
zere birok trn habitatnn da kayb anlamna gelmektedir. Su tutma yaplar yoluyla
azaltlan sediment tanmas, nehrin alt ksmlarnda kylarn bozulmasna ve balklarn
dogal habitatlarnn ve durgun su vejetasyonun azalmasna, sucul kularn ve diger
sedimana bagl trlerin (bentik omurgaszlar) olumsuz etkilenmesine neden olabilir.
Dnyadaki tm su tutma yaplarnda bu durum kanlmaz bir olgudur. Bu materyal
birikimi, yapnn mrn ksaltmakta ve iletme niteligini bozabilmektedir. Proje alan iin
de bu beklenen bir durumdur ve reglatr sonras meydana gelebilecek bu olumsuzluk
iin tatmin edici bir nlemin alnmas sz konusu degildir. Ancak reglatrde yaplacak
olan akl geitleri ksmen bu sorunu zebilecek niteliktedir. Bu geitler hem reglatrn
mrn uzatmakta hem de alt havzadaki dere yatagnn dogal yapsn korumasna
ksmen katk saglamaktadr.
Reglatr sonras dere ekosisteminin ak hzndaki degiimlerin biyolojik yaama
ve eitliligine olan etkileri ok nemli bir unsurudur. Aknt miktarnn zaman, sresi ve
sklg bitki ve hayvan kommniteleri iin kritik neme sahiptir. Dogal sistem ierisinde
kk nitelikteki akntlar balk ve omurgasz gleri iin biyolojik bir sinyal niteligindedir.
Aknt miktarnn artmas durumda ise andrma ya da sedimann tanmas yoluyla
habitatlar dzenlenir ve muhafaza edilir.
TaIkaya Reglatr Balk Geidi Projesinin Degerlendirilmesi
alma alan ierisinde Salmo labrax ve Cyprinidae familyasndaki baz trler
bulunmaktadr. zellikle Salmo labrax soguk ve hzl akntl sular tercih etmektedir ve
reme dnemlerinde nehrin yukar ve aagsna g etmektedir. Balk geitleri, bu tr
baraj ve reglatrlerde, projelendirme yaplrken mutlaka dnlmesi gereken
oluumlardr. Fiziksel bir engel olarak baraj yaplar nehrin st ksmlar ve alt ksmlar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
112/343
arasnda hareket eden trlerin geiini engellemektedir. Reglatr gvdeleri bu tr gleri
farkl derecelerde engelleyebilmektedir. Balklarn glerini engelleyen bir yap olarak
grlen reglatrler yaplarndaki bu olumsuzluklar, balk geitleri ile ksmen
zmlenebilmektedir. Balk geitleri, yapm gerekletirilen barajn konumuna ve
zelliklerine gre dzenlenmektedir.
alma alannda yakalanan ve g eden alabalk trlerinden Salmo labrax
trnn, mevcut koullar altndaki yaam artlarnn devamlgn saglamalar asndan
balk geitleri yaplacaktr. Balk geidi dar bir alana skm olan balklarn aag ve
yukar glerinde kullanacaklar bir yap olacaktr.
1380 Sayl Su rnleri kanunun geregince su tutma yaplar zerinde balk
geitlerinin yaplmas zorunludur. Bu nedenle g eden balklarn ya da diger sucul
organizmalarn nehrin alt ve st kesimleri arasndaki geilerinin saglanmas zorunluluktur.
Sz konusu proje iin hazrlanan Balk Geidi izimi Ek-25de verilmi olup
Talikaya reglatrnde yaplacak balk geidi plan yaplrken, blge balklarnn biyolojik
ve ekolojik zelliklerinin dikkate alnarak dzenlenme yaplmtr. Balklarn geide
ynlendirilmesi, basamaklar arasndaki mesafe ve genel egimleri asndan ynlendirici ve
uygun zelliklere sahiptir. Ayrca balk merdivenlerinin derinligi ve basamaklarn alt ve st
kesimlerindeki gei deliklerinin byklkleri ve konumlarna da dikkat edilmitir.
Baraj yapsna bagl olarak degiik tiplerde balk geitleri (havuzlu geitler, dikey
yarkl geitler ters akl geitler, balk asansrleri) bulunmaktadr. Talkaya reglatr
zellikleri dikkate alndgnda en uygun balk geidi yapsnn havuzlu geitler oldugu
grlmektedir. Bu barajda yaplacak balk geidinin planlar incelendiginde, blge
balklarnn biyolojik ve ekolojik zelliklerinin dikkate alndg grlmektedir. Ball deresinin
nemli trleri asndan yaplan degerlendirmede ortalama uzunlugun 10-15 cm oldugu
grlmektedir. Havuzlar arasndaki gei blmelerinin ykseklik ve enleri 20 cmden
byk olup balklarn bu blmelerden geebilmesi iin uygun niteliktedir. Ayrca balk
merdivenlerinin derinligi ve basamaklar arasndaki ykseklik standartlara uygundur. Balk
geit yapsna ilikin proje, basamaklar arasndaki mesafe ve genel egimleri asndan da
uygun zelliktedir.
Talkaya reglatr balk geit projesi (Bkz. Ek-25), FAOnun ve DSnin
asndan yeterli teknik zelliklere sahiptir.
Balk geidinin uygun almamas veya geebilecegi belirtilen balk trlerinin
geiinin saglanamamas durumlarnda, g eden veya yl ierisinde belli zamanlarda yer
degitiren trlerin yaamlarn devam ettirebilmeleri bakmndan bir poplasyon azalmas
ortamnn olumasna imkan saglayabilmektedir. Bu nedenden tr Ball deresi zerinde
yaadg ifade edilen balk trlerinin kolayca geiini ve alr durumda, blmelerinin
zerinden srekli ak saglanacaktr.
Dolays ile, balk geidinden hangi trlerin geebilecegi belirlenerek, bu trlerin,
geip geemedikleri kontrol edilerek izlenecek ve Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. Sti.
yetkili grevlilerince izleme sonular ilgili kurumlara bildirilecek ve gzlemler sonucunda
aksi tespitlerde bulunulmas durumunda ise gerekli dzenlemelerin yaplmas iin yine ilgili
kurumlara bildirilecektir.
Balk geidine uygun su braklp braklmadg, geidin uygun alp almadg
ve belirtilen trlerden hangilerinin geitten geip gemedigi hususlarnn kontroln ve
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
113/343
izlemesini saglamak amacyla, can suyu miktarlarnn modern baglantl on-line debi
sistemleri kurularak, srekli llmesi ve izlenmesi ilemlerine benzer sistem kurulumu
gibi yntemlerden yararlanlacak ve su alt kameral grntleme veya benzer farkl bir
tesbit edici kullanlacaktr.
Ayrca yaplacak balk geidinin faaliyet gemesi ile birlikte, giri-k ve yakn
evresinin avlak sahas olarak kullanlmamas iin gerekli tedbirler alnacaktr. Alnacak
tedbirlerin uygulanmas ve takibi iin de ayrca nem verilecektir.
TaIkaya Reglatr ve HES Projesi evresel Ak Miktar
Ball deresinin debisi degerlendirildiginde nemli bir akm potansiyeline sahip
oldugu grlmektedir. zellikle bahar aylarnda ok byk miktarlarda su ak sz
konusudur. Proje tamamlandktan sonra braklacak minimum su degerleri gz nne
alndgnda, balklarn bu ortamda devamllgnn saglanabilmesi iin, ortalama derinligin
15-20 cm, aknt hznn da ortalama 0.25 m/sden bym bir akm sistemi saglanmas
nemlidir ve bu koullarn nerilen minimum akm degerleri ile saglanabilecegi
dnlmektedir.
Talkaya reglatr iin, yllk ortalama akmn % 12sine karlk gelen suyun
dere yatagna braklmas minimum yaam ortamnn srekliligi asndan kabul
edilebilinir. Ball deresinin yllk ortalama akm miktar 2.629 m
3
/sn olarak hesaplanm ve
0.315 m
3
/sn akm yllk ortalamann % 12sine karlk gelmektedir.
IV.2.14. Flora ve Fauna (trler, endemik zellikle lokal endemik bitki trleri, alanda
dogal olarak yaayan hayvan trleri, ulusal ve uluslar aras mevzuatla koruna altna
alnan trler, nadir ve nesli tehlikeye dm trler ve bunlarn alandaki bulunu
yerleri, av hayvanlarnn adlar, poplasyonlar ve bunlar iin alnan Merkez Av
Komisyonu Kararlar) Proje Alanndaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita zerinde
Gsterilmesi. Projeden ve almalardan Etkilenecek Canllar in Alnmas Gereken
Koruma nlemleri (inaat ve iletme aamasnda). Arazide Yaplacak Flora
almalarnn Vejetasyon Dneminde Gerekletirilmesi ve Bu Dnemin
Belirtilmesi,
Projenin bu blmnde yer alan bilgiler EK-12de yer alan ekositem raporundan
alnm olup; raporda bulunan nerilere titizlikle uyulacaktr.
TALIKAYA-HES PROJE ALANI SUCUL VE KARASAL FAUNA VE FLORA LSTES
Artvin li, Arhavi lesinde, Kapistre Deresinin kolu olan Ball Dere zerinde tesis
edilmesi planlanan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi
kapsamnda yer alacak yaplarn ina edilecegi kesimlerden oluan proje alan snrlar
ierisinde ve yakn evrede yaamakta bitki ve hayvan trlerini belirleyebilmek amacyla
2011 yl erisinde ekosistem raporunu hazrlayanlar uzmanlar tarafndan bir saha
almas gerekletirilmitir. Ayrca gerekletirilmesi planlanan faaliyetle ilgili olarak
ekolojik bir degerlendirme yapabilmek amacyla faaliyet alannda ve civarda
gerekletirilmi olan almalara ek olarak ekosistem raporunu hazrlayanlar uzmanlar
tarafndan gemi dnemlerde, farkl projeler kapsamnda bu blgede gerekletirilmi
olan saha almalarnda toplanm olan verilerden de istifade edilmitir. Tm bu
almalar destekleyici olmas asndan baz yre sakinleri ile yz yze grmeler
gerekletirilmi, ayrca literatr kontrolleri de tamamlanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
114/343
Bu almalar sonucunda TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052
MWe) proje alan snrlar ierisinde ve yakn evrede, ekolojik olarak birbirinin devam
niteligindeki kesimlerde yaadg belirlenen yabanl fauna bileenleri; bu trlerin blgedeki
statleri ile ulusal ve uluslararas koruma statlerini gsteren envanter tablolar
oluturulmutur. Bu amala IUCN tarafndan hazrlanm olan Avrupa Krmz Listesi Bern
Szlemesinin fauna iin hazrlanm olan ek listeleri; Ku ve memeli hayvan trleri iin
Milli Parklar Av ve Yaban Hayat Genel Mdrlg Merkez Av Komisyonu (MAK)
tarafndan hazrlanm ve gncellenmi koruma listelerinden yararlanlmtr.
Proje sahas ku trleriyle ilgili olarak yaplan degerlendirmelerde Kiziroglu
tarafndan hazrlanm Trkiye Kular Krmz Listesi (Species List in Red Data
Book=R.D.B) den de yararlanlmtr.
FLORA
Artvin linde, Arhavi lesi snrlar ierisinde, Kapistre Deresinin yan kolu olan Ball
Dere zerinde yaplmas planlanan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052
MWe) projesi kapsamnda alann floral yapsn oluturan bileenler ile bu bileenlerin
kar karya bulunduklar riskler ve koruma statlerini belirleyebilmek amacyla ilgili
alanda 2011 yl erisinde ekosistem raporunu hazrlayanlar tarafndan ak alan
almalar gerekletirilmitir. Ak alan almalar srasnda alandan bitki rnekleri
toplanmtr. Toplanan bu ya bitki rnekleri herbaryum teknigine uygun olarak
kurutulmutur. Kurutulan bitki rneklerinin tehis edilmesi aamasnda "Flora of Turkey
Andast Aegan Islands" adl kaynaktan yararlanlmtr. Tehis edilen bitkilerin listesi
Tablo 48de verilmitir. Oluturulan floristik listede alanda mevcut oldugu belirlenen
bitkilerin sistematik konumlar kontrollerde kolaylk saglamas bakmndan alfabetik olarak
verilmitir. Birinci stunda familya, kinci takson, nc stunda endemizm durumu,
drdnc stunda biliniyor ise fitocografik blgesi, beinci stunda bitkinin Trke ad
verilmitir. Bitkilerin Trke adlarnn belirlenmesinde Sinasi Akaln tarafndan hazrlanm
olan "Byk Bitkiler Klavuzu" ve Prof. Dr. Turhan Baytop tarafndan hazrlanm olan
"Trke Bitki adlar" adl kaynaklardan faydalanlmtr.
Tablonun altnc ve son stununda taksonun tehlike kategorisi verilmektedir.
Bitkilerin tehlike kategorileri IUCN komisyonunun tespit ettigi kriterlere gre ve Ekim v.d.
tarafndan hazrlanm ve Trkiye Tabiatn Koruma Dernegi tarafndan yaynlanm olan
"Trkiye Bitkileri Krmz Kitab" adl kaynaktan faydalanlmtr.
Bitki trlerinin tehlike kategorilerinin tespitinde kullanlan ksaltmalar ve aklamalar:
EX: Tkenmi LC: Az tehdit altnda
EW: Dogada tkenmi DD: Veri yetersiz
CR: ok tehlikede NT: Tehlike altna girmeye aday
EN: Tehlikede
VU: Zarar grebilir
Proje alannn floristik zelliklerinin belirlenmesi aamasnda bitkilerin gzlenmi
oldugu habitatlarla ilgili olarak da degerlendirmeler yaplmtr. Bu degerlendirme
srecinde kullanm olan Habitat Snflarile Nisbi Bolluk Snflar ve Endemizm
durumuyla ilgili olarak yararlanlan kriterler aagda verilmektedir:
Habitat Snflar:
1- Orman
2- Maki
3- Frigana (ogu dikenli, alak boylu ve yumak yastk oluturan bitkiler
4- Kltr alanlar (Bag, bahe v.b.)
5- Kuru ayr
6- Nemli ayr, Bataklk ve Sulak Alan
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
115/343
7- Yol kenar
8- Kayalk
Nisbi Bolluk Snflar: Endemizm:
1- ok nadir L- Lokal endemik
2- Nadir B- Blgesel endemik
3- Orta derecede bol Y- Yaygn endemik
4- Bol
5- ok bol
PROJEALANI VEJETASYONU
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) proje sahasnda;
orman vejetasyonu, hidrofit-higrofit vjetasyon ve orman aklklar tespit edilmitir.
1) Orman Vejetasyonu
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) proje sahasnda
orman vejetasyonunda, Pinus sylvestris L., Picea orientalis (L.) Link, Aquilegia olympica
Boiss., Helleborus orientalis Lam., Ranunculus caucasicus Bieb. subsp. caucasicus,
Alliaria petiolata (Bieb.) Cavara & Grande, Turritis glabra L., Viola alba Beser, Phytolacca
americana L., Hypericum bithynicum Boiss., Acer campestre L. subsp. leiocarpum (Opiz)
Pax, Acer trautvetteri Medw., Crataegus monogyna Jacq. ve Rosa canina L. gibi trler
tespit edilmitir.
2) Riparian Vejetasyon
riperian vejetasyonda ise; Alchemilla caucasica Buser, Sibbaldia parviflora Willd. var.
parviflora, Lythrum salicaria L., Epilobium angustifolium L., Juncus atratus Krocker, Juncus
effusus L., Luzula forsteri (Sm.) DC. ve Carex divisa Hudson tespit edilmitir.
FLORSTKANALZ
Artvin ili, Arhavi lesi snrlar ierisinde kalan TaIkaya Reglatr ve HES
(22,658 MWm/22,052 MWe) proje sahasnda toplanan bitkilerin degerlendirilmesi ve
alana yakn yerlerde, benzer ekolojik yapy gsteren yerlerde yaplan floristik
almalardan faydalanarak oluturulan floristik listede; 59 familyaya ait 169 cins, 212 tr,
19 alttr ve 3 varyete tespit edilmitir. Bu alandan tespit edilen bitkilerin fitocografik
blgelere gre daglm ise yledir; Akdeniz elementi 2, Avr.-Sib. elementi 43, Ir.-Tur.
elementi 8 ve ksin elementi 36 eklindedir. 123 tr ise fitocografik blgesi bilinmeyen ya
da birden fazla fitocografik blge elementidir. alma alanndan tespit edilen bitki
trlerinin 212 side LC (Az tehdit altnda) kategorisindedir. Proje inaat sahasndan
endemik bitki tr bulunmamaktadr. Fakat, BERN szlemesine gre koruma altnda
bulunan trler listesinde olan; Cyclamen coum Miller var. coum tr tespit edilmitir. Bu
tr iin alnmas gereken koruma nlemi aagda detayl olarak verilmitir.
nemli Bitki Trlerine Ynelik Alnmas Gereken Koruma nlemleri
Endemik olmayp, BERN szlemesi kapsamnda koruma altnda olan Cyclamen
coum Miller var. coum tr iin koruma nlemi alnmas gerekmektedir. Alnmas koruma
nlemi; inaat almalar balamadan proje alan ierisinde bulunan Cyclamen coum
Miller var. coum populasyonu uygun habitatlara tanacaktr. Tama ilemi iin en uygun
dnem Haziran-Temmuz aylar arasnda bu konuda zen gsterilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
116/343
Proje Alannn Uluslar aras Szlemeler Asndan ve Milli Parklar Asndan
Degerlendirmesi
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)proje sahalarnn
floristik listeleri degerlendirildiginde; 3 Mart 1978de Washington da imzalanan CITES
(Nesli tehlikede olan hayvan ve bitki trlerinin uluslararas ticaretine ilikin szleme)
geregi koruma altna alnan ve ticareti yasaklanan bitki trlerinin hibiri alanda
bulunmamaktadr. Ayrca 09.01.1984 tarihinde Trkiyenin resmen taraf olarak onayladg
BERN szlemesi kapsamnda koruma altnda olan Cyclamen coum Miller var. coum tr
iin koruma nlemi alnacaktr. naat almalar balamadan proje alan ierisinde
bulunan Cyclamen coum Miller var. coum populasyonu uygun habitatlara tanacaktr.
Tama ilemi iin en uygun dnem olan Haziran-Temmuz aylar tercih edilecektir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) proje sahasnda ve
evresinde, statl, korunan alan ya da milli park yoktur.
Flora Asndan naat Aamasndan nce Alnacak nlemler
Proje sahasnda inaat aamasndan nce alnmas gereken nlemler iki aamada
olmaldr. Birinci aama proje sahasndan tespit edilen endemik bitki trlerinin hepsi IUCN
kriterlerine gre LC kategorisinde oldugundan inaat ncesinde ya da inaat sonrasnda
bu trlerin korunmasna ynelik nlem alnmasna gerek yoktur. kinci aamada ise proje
sahasnda topragn verimli tabakas olan yaklak ilk 10 cmlik ksm syrlacak ve inaat
tamamlandktan sonra peyzaj almalarnda kullanlmas iin uygun alanlarda
depolanacaktr. Depolanacak toprak dz bir zeminde, en fazla 3 m uzunlugunda 1 metre
yksekligini gemeyecek ekilde depolanacaktr. naat faaliyetleri tamamlandktan sonra
bu toprak alann yeniden eski haline getirilmesinde kullanlacaktr. Depolanan topragn
iinde bulunan tohumlar toprak yeniden serildiginde imlenecek ve alann eski haline
gelmesi daha ksa zamanda olacaktr.
Flora Asndan naat Aamasnda Alnacak nlemler
naat aamasnda kan toz, zellikle bitkilerin yapraklarnn zerinde bir tabaka
oluturmakta, bitkilerin stomalarnn kapanmasna, gaz al-veriinin engellenmesine
neden olmaktadr. Belli bir zaman sonra bitkinin yapraklarnn prsmesine, kurumasna
ve dllenemeden solmasna neden olmaktadr. Ayrca ieklerin dllenmesin de, zellikle
tozlar stamenleri (erkek reme organlar) zerini kapatarak tozlamann olmasn
engellemektedir. Bu olumsuz durumlarn engellenmesi iin zellikle inaat aamasnda
scaklga bagl olarak toz kn engellemek iin arazzlerle sulama yaplmas
gerekmektedir. Dllenemiyen ieklerin bir sonraki yl ieklenme dnemlerinde
populasyonlarnda azalma olmakta, bu durum eger yaplyor ise arclg byk bir oranda
engellemektedir. Bir yllk ya da iki yllk bitkilerde toz bitkilerin dllenmesinde olumsuz bir
rol oynamaktadr. Fakat ok yllk aga ya da al trlerinde bu durum biraz daha tolere
edilebilmektedir. ok yllk bitkilerin adaptasyonu bir ya da iki yllk bitkilere gre daha
kolay olmaktadr. Bu nedenlerden tr TaIkaya Reglatr ve HES (22,658
MWm/22,052 MWe) projesi sahasnda inaat aamasnda zellikle kacak toza kar
nlem alnacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
117/343
Tablo 48. TaIkaya Reglatr ve Hes Proje Sahas Floirstik Listesi
Familyalar Takson Trke Ad
Fitocografik
Blge
Habitat Nisbi Bolluk ENDE-MZM IUCN
PTERIDOPHYTA 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 L B Y
Equisetaceae Equisetum ramosissimum Desf. At kuyrugu x x LC
Sinopteridaceae Chelianthes marantae (L.) Domin __ __ x x LC
Hypolepidaceae Pteridium aquilinum (L.) Kuhn. Kartal egrelti __ x x LC
Aspleniaceae Asplenium trichomanes L. Esmer srgnl erit
egrelti
__ x x LC
Athyriaceae Athyrium filix-foemina (L.) Roth __ __ x x LC
Polypodiaceae Polypodium vulgare L. subsp. vulgare __ __ x x LC
GYMNOSPERMAE
Pinaceae Pinus sylvestris L. Sar am Avr.-Sib. ele. x x LC
Picea orientalis (L.) Link Dogu ladini __ x x LC
SPERMATOPHYTA
ANGIOSPERMAE
DICOTYLEDONES
Ranunculaceae Aconitum nasutum Fisch. ex Reichb. Kaplan bogan ksin ele. x x LC
Anemone caucasica Willd. ex Rupr. Anemon __ x x LC
Aquilegia olympica Boiss. Haseki kpesi __ x x LC
Caltha polypetala Hochst. ex Lorent Nerkiz __ x x LC
Consolida orientalis (Gay) Schrd __ __ x x LC
Helleborus orientalis Lam. pleme ksin ele. x x LC
Ranunculus cappadocicus Willd. Dgn iegi ksin ele. x x LC
Ranunculus caucasicus Bieb. subsp.
caucasicus
Dgn iegi __ x x LC
Ranunculus constantinopolitanus
(DC.) dUrv.
Dgn iegi __ x x x LC
Brassicaceae Alliaria petiolata (Bieb.) Cavara &
Grande
__ __ x x LC
Alyssum callichorum Boiss. & Bal. Kaya teresi __ x x x LC
Barbarea minor C. Koch var. robusta
Cullen & Coode
K teresi __ x x LC
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. oban antas __ x x LC
Cardamine impatiens L. var. Yaban teresi Avr.-Sib. x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
118/343
impatiens elementi
Cardaria draba (L.) Desv. subsp.
chalepensis (L.) O.E.Schultz
__ __ x x LC
Draba hispida Willd. Kaya iegi ksin ele. x x LC
Erophila verna (L.) Chevall. subsp.
verna (L.) Chevall.
rr otu __ x x LC
Sisymbrium loeselii L. Blbl otu __ x x LC
Thlaspi arvense L. Aka iegi __ x x LC
Thlaspi perfoliatum L. Aka iegi __ x x LC
Turritis glabra L. __ __ x x LC
Violaceae Viola alba Beser Meneke __ x x LC
Viola arvensis Murray Meneke __ x x LC
Caryophyllaceae Arenaria rotundifolia Bieb. subsp.
rotundifolia
Kum otu, kanarya
otu
__ x x LC
Cerastium cerastioides (L.) Britt. Boynuz otu __ x x LC
Dianthus cretaceus Adam Karanfil __ x x LC
Holosteum marginatum C.A.Meyer Holosteum __ x x LC
Silene alba (Miller) Krause subsp.
eriocalycina (Boiss.) Walter
Nakl __ x x LC
Illecebraceae Herniaria glabra L. Krk otu __ x x LC
Chenopodiaceae Chenopodium botrys L. Kuzu kulag __ x x LC
Polygonaceae Polygonum alpinum All. oban degnegi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Polygonum amphibium L. oban degnegi __ x x LC
Rumex acetocella L. Labada __ x x LC
Rumex tuberosus L. subsp.
horizontalis (C. Koch) Rech.
Labada __ x x x LC
Amaranthaceae Amaranthus albus L. Amarant __ x x LC
Phytolaccaceae Phytolacca americana L. Sekerci boyas __ x x x LC
Hypericaceae Hypericum bithynicum Boiss. Kuzu kran ksin ele. x x LC
Hypericum fissurale Woron Kuzu kran __ x x LC
Hypericum perforatum L. Kuzu kran __ x x LC
Malvaceae Alcea calvertii (Boiss.) Boiss. Hatmi Ir.-Tur. elementi x x x LC
Malva neglecta Wallr Hatmi __ x x LC
Geraniaceae Erodium cicutarium (L.) LHerit. Dnbaba __ x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
119/343
subsp. cicutarium
Geranium sylvaticum L. Turna gagas __ x x LC
Polygalaceae Polygala major Jacq. xxx Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Aceraceae Acer campestre L. subsp. leiocarpum
(Opiz) Pax
Aka aga Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Acer trautvetteri Medw. Aka aga ksin ele. x x LC
Oxalidaceae Oxalis acetocella L. Kuzu kulag __ x x LC
Fabaceae Anthyllis vulneraria L. subsp. boissieri
(Sag.) Bornm.
Yara tfl __ x x LC
Astragalus bicolor Lam. Geven Ir.-Tur. elementi x x LC
Coronilla varia L. subsp. varia Koronilla __ x x x LC
Genista tinctoria L. Katr trnag Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Lathyrus aureus (Stev.) Brandza Mrdmk ksin ele. x x LC
Lathyrus laxiflorus (Desf.) O. Kuntze
subsp. laxiflorus
Mrdmk __ x x LC
Lotus corniculatus L. var. tenuifolius
L.
Gazal boynuzu __ x x LC
Medicago lupilina L. Ta yoncas __ x x LC
Medicago xvaria Martyn Yonca __ x x LC
Melilotus officinalis (L.) Desr. Ta yoncas __ x x LC
Psoralea acaulis Stev. Katran Yoncas ksin ele. x x LC
Trifolium campestre Schreb. gl __ x x LC
Trifolium canescens Willd. gl ksin ele. x x LC
Trifolium pratense L. var. pratense gl __ x x LC
Trifolium repens L. var. repens gl __ x x LC
Vicia sepium L. Fig Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Vicia villosa Roth subsp. villosa Fig __ x x LC
Rosaceae Agrimonia eupatoria L. Kask otu __ x x LC
Alchemilla barbatiflora Juz. Arslan penesi ksin ele. x x LC
Alchemilla caucasica Buser Arslan penesi ksin ele. x x LC
Crataegus monogyna Jacq. Al, Geyik dikeni __ x x LC
Fragaria vesca L. ilek __ x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
120/343
Potentilla reptans L. Beparmak otu __ x x LC
Rosa canina L. Yabani gl kuburnu __ x x x LC
Rubus idaeus L. Ahududu __ x x LC
Sibbaldia parviflora Willd. var.
parviflora
Sibbaldya __ x x x LC
Lythraceae Lythrum salicaria L. Krmz Hevhulma Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Onagraceae Epilobium anatolicum Hausskn.
subsp. Prionophyllum (Hausskn.)
P.H.Raven
Yak otu __ x x LC
Epilobium angustifolium L. Yak otu __ x x LC
Thymelaeaceae Daphne glomerata Lam. Yalanc defne ksin ele. x x LC
Datiscaceae Datisca cannabina L. Yabani Kendir __ x x LC
Crassulaceae Sedum album L. Dam korugu __ x x LC
Sedum alpestre Vill. Dam korugu __ x x LC
Saxifragaceae Saxifraga paniculata Miller subsp.
paniculata
Takran otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Apiaceae Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. Frenk maydanosu __ x x LC
Astrantia maxima Pallas subsp.
maxima
Astrasya __ x x LC
Carum carvi L. Kimyon __ x x LC
Eryngium giganteum Bieb. Tokuz otu ksin ele. x x LC
Caprifoliaceae Lonicera caucasica Palas subsp.
caucasica
Kafkas Hanmelisi __ x x LC
Sambucus ebulus L. Mrver Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Valerianaceae Valeriana alliariifolia Adams Kedi otu __ x x LC
Valeriana officinalis L. Kedi otu __ x x LC
Valerianella amblyotis Fisch. & Mey. Kedi otu Ir.-Tur. elementi x x LC
Dipsacaceae Cephalaria gigantea (Ledeb.) Bobrov Pelemir ksin ele. x x LC
Dipsacus pilosus L. Fra otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Knautia involucrata Somm. & Lev. Eek kulag Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Scabiosa crinita Kotschy & Boiss. Uyuz otu Ir.-Tur. elementi x x LC
Asteraceae Achillea millefolium L. subsp. Civan peremi Avr.-Sib. x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
121/343
millefolium elementi
Anthemis marschalliana Willd. subsp.
pectinata (Boiss.) Grierson
Kpek papatyas ksin ele. x x x LC
Anthemis triumfettii (L.) All. Papatya __ x x LC
Arctium minus (Hill) Bernh subsp.
minus
__ __ x x x LC
Aster alpinus L. Alp asteri __ x x LC
Bellis perennis L. Bellis Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Centaurea hypoleuca DC. Peygamber iegi ksin ele. x x LC
Cichorium intybus L. Hindiba __ x x x LC
Cirsium arvense (L.) Scop. subsp.
arvense
Deve dikeni __ x x LC
Cirsium hypoleucum DC. Deve dikeni ksin ele. x x LC
Cirsium vulgare (Savi) Ten. Deve dikeni __ x x LC
Conyza canadensis (L.) Cronquist __ __ x x LC
Crepis sancta (L.) Babcock Hindiba __ x x LC
Lapsana communis L. subsp.
intemedia (Bieb.) Hayek
__ __ x x LC
Petasites albus (L.) Gaertner Veba kk Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Pilosella auriculoides (A.F.Lang) Sell
& West
__ __ x x LC
Scariola viminea (L.) F.W.Schmidt __ __ x x LC
Senecio vernalis Waldst. & Kit. Kanarya otu __ x x LC
Sonchus oleraceus L. Eek marulu __ x x LC
Tanacetum coccineum (Willd.)
Grierson subsp. chamaemelifolium
(Somm. & Lev.) Grierson
Gm dgme __ x x LC
Taraxacum bessarabicum (Hornem.)
Hand.-Mazz.
Arslan dii __ x x LC
Tripleurospermum oreades (Boiss.)
Rech. subsp. oreades
__ __ x x LC
Xanthium spinosum L. Dikenli sraca otu ksin ele. x x LC
Campanulaceae Asyneuma amplexicaule (Willd.)
Hand.- Mazz. subsp. angustifolium
__ Ir.-Tur. elementi x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
122/343
(Boiss.) Bornm.
Campanula rapunculoides L. subsp.
rapunculoides
an iegi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Ericaceae Rhododendron caucasicum Sims. Kafkas orman gl ksin ele. x x LC
Rhododendron luteum Sweet Sar iekli orman
gl
ksin ele. x x LC
Rhododendron ponticum L. Mor iekli orman
gl
ksin ele. x x LC
Primulaceae Anagallis arvensis var. arvensis Fare kulag __ x x x LC
Cyclamen coum Miller var. coum Sklamen __ x x LC
Primula vulgaris Hudson. subsp.
sibthorpii (Hoffmans.) W.W.Sm. &
Forrest
uha iegi ksin ele. x x x LC
Gentianaceae Gentiana asclepiadea L. Mavi gentian Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Convolvulaceae Calystegia silvatica (Kit.) Griseb Deniz sarmag __ x x LC
Convolvulus arvensis L. Tarla Sarmag __ x x LC
Boraginaceae Anchusa azurea var. azurea Sgr dili __ x x LC
Echium vulgare L. Engerek otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Myosotis lazica Popov Unutma beni ksin ele. x x LC
Myosotis lithospermifolia (Willd.)
Hornem
Unutma beni __ x x LC
Symphytum asperum Lepechin Karakafes otu ksin ele. x x x LC
Symphytum iberucum Steven Karakafes otu ksin ele. x x LC
Solanaceae Atropa belladona L. Gzel Avrat Otu Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Solanum nigrum L. subsp. schultesii
(Opiz) Wessely
Kpek memesi __ x x LC
Scrophulariaceae Digitalis ferruginea L. subsp.
ferruginea
Yksk otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Digitalis ferruginea L. subsp.
schischkinii (Ivan.) Werner
Yksk otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Scrophularia chrysantha Jaub. &
Spach
Sraca otu ksin ele. x x LC
Verbascum gnaphalodes Bieb. Sgr kuyrugu ksin ele. x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
123/343
Veronica biloba Schreber Yavan otu Ir.-Tur. elementi x x LC
Veronica filiformis J. E. Smith Yavan otu __ x x LC
Veronica verna L. Yavan otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Verbanaceae Verbana officinalis L. Mine iegi __ x x LC
Lamiaceae Ajuga orientalis L. Dogu Mayasl Otu __ x x LC
Ajuga chamaepitys (L.) Schreber
subsp. chia (Schreber) Arcangeli
Mayasl otu __ x x LC
Ajuga reptans L. Mayasl otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Clinopodium vulgare L. subsp.
vulgare
Yabani feslegen __ x x LC
Galeopsis bifida Boenn. __ Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Lamium crinitum Montbret & Aucher
ex Bentham
Ball baba ksin ele. x x LC
Mentha pulegium L. Nane __ x x LC
Prunella vulgaris L. Erik Otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Salvia glutinosa L. Ada ay ksin ele. x x LC
Scutellaria albida L. subsp. colchica
(Rech.) Edmond.
Kaside ksin ele. x x LC
Stachys annua (L.) L.
subsp. annua var. annua
Karaba __ x x LC
Plantaginaceae Plantago lanceolata L. Damar Otu __ x x LC
Euphorbiaceae Euphorbia oblongifolia (c. Koch) C.
Koch
Stlegen ksin ele. x x LC
Euphorbia squamosa Stlegen ksin ele. x x x LC
Buxaceae Buxus sempervirens L. Adi imir Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Urticaceae Urtica dioica L. Isrgan Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Fagagceae Castanea sativa Miller Anadolu kestanesi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Fagus orientalis Lipsky Dogu kayn Avr.-Sib element x x LC
Quercus infectoria Olivier subsp.
infectoria
Mee Avr.-Sib.
elementi
x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
124/343
Corylaceae Carpinus betulus L. Adi Grgen Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Corylus avellana L. var. pontica Adi fndk ksin ele. x x LC
Ostraya carpinifolia Scop. Grgen yaprakl
kayack
Akdeniz elementi x x LC
Salicaceae Populus nigra L Kara kavak __ LC
Salix alba L. Ak sgt Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Salix caprea L. Sgt Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Rubiaceaea Asperula glomerata (Bieb.) Griseb.
subsp. eriantha (Hausskn. ex Bornm.)
Ehrend.
Asperula __ x x LC
Galium verum L. subsp. verum Yogurt otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
MONOCOTYLEDONE
S
Liliaceae Allium kunthianum Vved. Sogan Ir.-Tur. elementi x x LC
Colchicum speciosum Steven Ac igdem ksin ele. x x LC
Gagea luteoides Stapf Altn yldz __ x x LC
Muscari tenuiflorum Tausch Misk __ x x LC
Ornithogalum narbonense L. Tkrk otu Akdeniz elementi x x LC
Ornithogalum oligophyllum
E.D.Clarke
Tkrk otu __ x x LC
Scilla siberica Haw. subsp. armena
(Grossh.) Mordak
Ada sogan __ x x LC
Amaryllidaceae Galanthus ikariae Baker Kardelen __ x x LC
Irdaceae Crocus kotschyanus C. Koch subsp.
suworowianus (C. Koch) Mathew
igdem __ x x x LC
Crocus vallicola Herbert igdem ksin ele. x x LC
Gladiolus atroviolaceus Boiss. Gladiol __ x x x LC
Juncaceae Juncus atratus Krocker ayr saz Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Juncus effusus L. Kofa __ x x LC
Juncus inflexus L. ayr saz __ x x LC
Luzula forsteri (Sm.) DC. Luzul Avr.-Sib. x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
125/343
elementi
Cyperaceae Carex divisa Hudson Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Carex muricata L. Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Carex brevicollis DC. Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Carex orbicularis Boott. subsp.
kotschyana (Boiss. & Hohen) var.
caucasica . Nilsson
Saparna ksin ele. x x LC
Poaceae Alopecuris aequalis Sobol Tilki kuyrugu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Bromus hordaeceus L. subsp.
hordaeceus
Brom __ x x LC
Bromus tectorum L. Brom __ x x LC
Calamagrostis arundinace Tzvelev __ Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Catabrosella parviflora (Boiss. &
Buhse) Alex. ex R. Mill subsp.
calvertii (Boiss.) Alex. ex R. Mill
__ Ir.-Tur. elementi x x LC
Dactylis glomerata L. Domuz ayrg Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Digitaria squinalis (L.) Scop. __ __ x x LC
Elymus hispidus (Opiz) Melderis
subsp. podyerae (Nab.) Melderis
Elim __ x x LC
Elymus repens (L.) Gould. subsp.
repens
Elim __ x x LC
Festuca pratensis Hudson Fetk __ x x LC
Koeleria nitidula Velen. __ __ x x LC
Nardus stricta L. __ Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Phleum pratense L. Tilki kuyrugu __ x x LC
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
126/343
Fotograf 1: Rhododendron luteum Sweet Fotograf 2: Polygala alpestris Reichb.
Fotograf 3: Viola arvensis Murray Fotograf 4: Muscari tenuiflorum Tausch
Fotograf 5: Picea orientalis (L.) Link Fotograf 6: Pteridium aquilinum (L.) Kuhn
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
127/343
Fotograf 7: Bellis perennis L. Fotograf 8: Petasites albus (L.) Gaertner
Fotograf -9: Ornithogalum oligophyllum
E.D.Clarke
Fotograf -10: Rhododendron ponticum L. subsp.
ponticum ponticum
Fotograf -11: Colchicum speciosum Steven Fotograf -12: Crocus vallicola Herbert
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
128/343
FAUNA
Proje alan faunistik yapsyla ilgili olarak gerekletirilen almalar sucul ve
karasal fauna balklar altnda degerlendirilmektedir. Bu amala gerekletirilen saha
almalarnda sucul fauna hidrobiyolog tarafndan, karasal fauna ise ekolog tarafndan
degerlendirilmitir. almalarda karasal omurgal faunas snflarn meydana getiren
kiyaamllar, Srngenler, Kular ve Memeli Hayvanlar snflaryla ilgili gzlem, inceleme
ve degerlendirmeler yaplmtr. Bu almalarn sonular aagda verilmektedir.
1. KYAAMLILAR
Proje alan snrlar ierisinde; ayrca proje alanna bitiik tm habitat tiplerinde
ekosistem raporunu hazrlayanlar tarafndan gerekletirilmi almalar sonucunda
yrede 4 Amfibi trnn yaamakta oldugu belirlenmitir. Grldg gibi sulak ve nemli
habitatlarn sz konusu olmasna karlk proje sahas ierisinde yaadg belirlenen
kiyaaml tr says fazla degildir. Bu durumun ilk nedeni Trkiye snrlar ierisinde
bugne kadar kaydedilmi olan kiyaaml tr saysnn da ok fazla olmamasdr. Ayrca
yrede sulak alan olarak nispeten hzl akan bir akarsu ve yan kollarn mevcudiyeti; blge
genelinde baskn olan yogun bitki rts yannda gl, glet veya glck gibi amfibiler
tarafndan ncelikle tercih edilen durgun su ortamlarnn fazlaca bulunmamas ve proje
alannn da snrl byklkte olmas yatmaktadr.
2. SRNGEN TRLER
Proje alan snrlar ierisinde ve yakn evrede ekosistem raporunu hazrlayanlar
tarafndan gerekletirilmi olan saha gzlemleri ile yrede yaayan srngen trleri ve
eitli zellikleri aratrlmtr. almalar sonucunda proje alan snrlar ierisinde ve
yakn evrede srngenler asndan uygun habitatlarda dokuz srngen trnn
yaadg belirlenmitir. Bu trlerden drt tanesi kertenkele, 1 tanesi Ylanms kertenkele,
geriye kalan 4 tanesi ise ylan trdr.
3. KU TRLER
Proje Alan ierisinde ve civarda grlebilen ku trlerinin hangileri oldugunun
belirlenebilmesi amacyla alanda ekosistem raporunu hazrlayanlar tarafndan
gerekletirilmi olan ornitolojik gzlem ve degerlendirmeler sonucunda tcler ve tc
Olmayanlar takmlarna bagl 66 ku tr tespit edilmitir.
4. MEMEL HAYVAN TRLER
Proje alan ierisinde ve komu alanlarda ekosistem raporunu hazrlayanlar
tarafndan gerekletirmi olan faunistik almalarda Memeli Hayvanlar snfna, yani
Bcekiller, Yarasalar, Tavanlar, Kemiriciler, Yrtclar ve Toynakllar gruplarna ait olan
yabanl formlar, bu formlarn proje sahas ile ilikileri ve faaliyetle etkileimleri
degerlendirilmitir. Gerekletirilmi olan saha gzlemleri, incelemeler ve
degerlendirmelerimizin sonularna gre projeyle ilgili kesimlerde 10 Memeli hayvan
trnn yaamakta oldugu belirlenmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
129/343
FAUNA BLEENELERNN KORUMA STATLER
1) Amfibi Trlerinin Koruma Statleri
Yrede yaadg belirlenmi olan Amfibi trlerinin koruma statleri ile ilgili olarak
yaplan degerlendirme kapsamnda, Bern Szlemesi kriterleri baz alnarak yaplan
incelemeye gre envanter listesinde yer alan trler arasnda yer alan ve Ek-IIye giren
Gece Kurbagas (Pseudepediale viridis) dnda kalan amfibi trlerinin tamamnn Bern
Listesi Ek-IIIde, yani Koruma Altndaki Trler Listesinde yer aldklar belirlenmitir.
IUCN tarafndan hazrlanm olan Avrupa krmz Listesi (ERL)ne gre yaplan
degerlendirme sonucunda yrede yaadg belirlenmi olan Amfibi trleri arasnda yer alan
Kafkas Semenderinin VU, yani Hassas, Zarar Grebilir kategorisinde yer aldg, kalan 3
Amfibi trnn ise LC yani en dk derecede tehdit altnda kategorisinde yer aldklar
belirlenmitir.
Ulusal Koruma Listesi olan Merkez Av Komisyonu Listelerinde ikiyaaml trleriyle
ilgili herhangi bir degerlendirme bulunmamaktadr.
2) Srngen Trlerinin Koruma Statleri
Bern Szlemesi ek listelerine gre yrede kaydedilmi olan srngenler
arasndan iki srngen tr Ek-IIde, yani Mutlak Koruma Altndaki Trler listesinde;
kalan 7 Srngen tr ise Ek-IIIte, yani Koruma Altndaki Trler listesinde yer
almaktadrlar.
Avrupa krmz Listesine gre yaplan degerlendirme sonucunda, alanda ve yakn
evrede kaydedilmi olan Srngen trleri arasndan 1 kertenkele trnn NT yani
Tehlikeye Yakn kategorisinde yer aldg, geriye kalan 8 srngen trnn ise LC, yani
En Dk Derecede Tehdit Altnda kategorisinde bulunduklar belirlenmitir.
Merkez Av Komisyonu koruma listelerine gre, yrede yaamakta oldugu
belirlenen dokuz srngen trnn tamamnn Ek-Ide, yani Bakanlk Tarafndan Koruma
Altna Alnm Olan Yaban Hayvanlar listesinde yer aldklar belirlenmitir.
3) Ku Trlerinin Koruma Statleri
Proje alan ierisinde yaadg belirlenen ku trlerinin ulusal ve uluslar aras
koruma statlerini ortaya koyabilmek amacyla gerekletirilen degerlendirme sonular
aagda verilmektedir. Buna gre sz konusu ku trleri arasndan 56 tr Bern Listesi Ek-
IIde, yani Mutlak Koruma Altndaki Trler listesinde yer alrken 7 ku tr Ek-IIIte yani
Koruma Altndaki Trler listesinde bulunmakta kalan 3 ku tr ise listelerde yer
almamaktadr.
Avrupa Krmz Listesi (ERL)ne gre yaplan degerlendirme sonucunda proje alan
ve yakn evresinde kaydedilmi olan ku trlerinden 64nn LC kategorisinde yer
aldg, kalan trler arasndan 1 trn NT, 1 trn ise EN kategorisinde yer aldg
belirlenmitir.
evre ve Orman Bakanlg Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg Merkez
Av Komisyonu (MAK) 2010-2011 dnemi koruma listeleri esas alnarak yaplan
degerlendirme sonularna gre proje alannda yl boyunca bulunan veya geici sreler
iin yaadg belirlenmi olan ku trleri arasndan 55 ku trnn Ek-Ie, yani evre ve
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
130/343
Orman Bakanlg Tarafndan Koruma Altna Alnan Yaban Hayvanlar listesine girdigi; 7
ku trnn Ek-IIye, yani Merkez Av Komisyonu Tarafndan Koruma Altna Alnan Av
Hayvanlar Listesi girdigi; 4 ku trnn ise Ek-IIIe, yani, Belli Edilen Srelerde
Avlanmasna zin Verilen Av Hayvanlar Listesine girdigi belirlenmitir.
Trkiye ku trleri iin hazrlanm olan Krmz Liste (R.D.B) kriterleri esas
alnarak yaplan degerlendirme sonucuna gre ise, proje alannda kaydedilmi olan ku
trleri arasndan
A.1.2 kategorisine giren 11 ku tr,
A.2 kategorisine giren 15 ku tr,
A.3.1 kategorisine giren 10 ku tr,
A.5 kategorisine giren 7 ku trnn bulundugu belirlenmitir.
Proje alan snrlar ierisinde ve yakn evrede yaadg belirlenmi olan ku trleri
arasnda hibir endemik ku tr yer almamaktadr.
4) Memeli Hayvan Trlerinin Koruma Statleri
Gerekletirilecek faaliyet kapsamnda tesis edilecek eitli yaplarn yer alacag
kesimler ile bu kesimlere yakn habitatlarda kaydedilmi olan memeli hayvan trlerinin
ulusal ve uluslar aras koruma statlerini ortaya koyabilmek amacyla gerekletirilmi olan
almalarn sonularna gre yrede yaadg belirlenmi olan memeli hayvan trlerinden
2 tanesinin, Bern Listesi Ek-IIye girdigi; bunun yannda 4 memeli hayvan trnn de Ek-
IIIde yer aldklar belirlenmitir. Geriye kalan 3 memeli hayvan tr ise Bern Szlemesi
Ek Listelerinde yer almamaktadr.
Uluslararas Dogay Koruma Birligi (IUCN) tarafndan hazrlanm olan Avrupa
Krmz Listesi (ERL)ne gre yaplan degerlendirmede proje alan ve yakn evresinde
dogal olarak bulunduklar belirlenen Memeli Hayvan trlerinin tamam ise LC (=Least
Concern), yani En Dk Derecede Tehdit Altnda kategorisinde yer almaktadrlar.
T.C evre ve Orman Bakanlg Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg,
Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafndan 2010-2011 dnemi iin gncellenmi olan
koruma listelerine gre yaplan degerlendirme sonucuna gre ise: 2 memeli hayvan tr
Ek-Ie, yani T.C evre ve Orman Bakanlg Tarafndan Koruma Altna Alnan Yaban
Hayvanlar Listesine girerken 1 memeli hayvan tr Ek-IIye, yani MAK Tarafndan Koruma
Altna Alnm Av Hayvanlar listesine girmekte olup kalan memeli hayvan trleri ise Ek-
IIIe, yani 2010-2011 Avlanma Dnemi in Belli Edilen Dnemlerde Avlanmasna zin
Verilen Trler listesinde bulunmakta olup kalan 4 memeli hayvan tr ise listelerde yer
almamaktadr.
Bitki Trlerinin Uluslararas Koruma Szlemeleri ve Ynetmelikler Asndan
Degerlendirilmesi
Proje sahas ierisinde dogal olarak bulundugu belirlenen bitki trleri arasnda
CITES (Nesli tehlikede olan hayvan ve bitki trlerinin uluslararas ticaretine ilikin
szleme) geregi koruma altna alnan ve ticareti yasaklanan bitki tr bulunmamaktadr.
Benzer ekilde Avrupann Yaban Hayat Ve Yaam Ortamlarn Koruma
Szlemesi (BERN) szlemesi ek listesinde yer alan herhangi bir bitki tr de
bulunmamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
131/343
Tablo 49. Artvin-Arhavi, TaIkaya-HES Proje Alan kiyaaml Trleri ve Koruma Statleri
Bilimsel Ad Trke Ad
REG
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN
URODELA KUYRUKLU KURBAGALAR
SALAMANDRIDAE SEMENDERLER
Mertensielle caucasica Kafkas semenderi -- + + VU Ek-III
ANURA KUYRUKSUZ KYAAMLILAR
BUFONIDAE KARAKURBAGALARI
Pseudepediale viridis Gece Kurbagas -- + + LC Ek-II
Bufo b. Bufo Karakurbagas, Sigilli kurbaga -- + + LC Ek-III
RANIDAE OVA VE SU KURBAGALARI
Pelophylax ridibundus Ova/Su kurbagas + -- + LC Ek-III
Tablo 50. Artvin -Arhavi, TaIkaya-HES Proje Alan Srngen Trleri ve Koruma Statleri
Bilimsel Ad Trke Ad REG
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN MAK
(2010-2011)
SQUAMATA YILAN VE KERTENKELELER
LACERTIDAE GEREK KERTENKELELER
Darevskia rudis Kaya Kertenkelesi -- + + LC Ek-III Ek-I
Darevskia derjugini Derjugin kertenkelesi + -- + NT Ek-III Ek-I
Lacerta trilineata ri Yeil kertenkele + -- + LC Ek-II Ek-I
ANGUIDAE YILANIMSI KERTENKELELER
Anguis fragilis Ylanms kertenkele + -- + LC Ek-III Ek-I
COLUBRIDAE YILANLAR
Dolichopis schmidti Krmz Ylan -- -- + LC Ek-III Ek-I
Eirenis modestus Uysalylan + -- + LC Ek-III Ek-I
Zamenis hohenackeri Kafkas Ylan -- -- + LC Ek-III Ek-I
Natrix t. tesellata Su ylan + -- + LC Ek-II Ek-I
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
132/343
Tablo 51. Artvin-Arhavi, TaIkaya-HES Proje Alan Ku Trleri ve Koruma Statleri
Bilimsel Ad Trke Ad
REG.
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN
MAK
(2010-2011) R.D.B STAT
CICONIIFORMES LEYLEKSLER
ARDEIDAE BALIKILLAR
Botaurus stellaris Balaban + + + LC Ek-II Ek-I A.2 YZ, T
Ardea cinerea Gri balkl -- -- + LC Ek-III Ek-II A.3.1 Y
Egretta garzetta Kk akbalkl -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G, Y
CICONIIDAE LEYLEKLER
Ciconia nigra Karaleylek -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ,T
ACCIPITRIFORMES YIRTICI KUSLAR
ACCIPITRIDAE ATMACA- KARTALLAR
Circus macrourus Bozkr Delicesi -- -- + NT Ek-II Ek-I A.1.2 T
Accipiter nisus Atmaca + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ
Accipiter brevipes Yoz Atmaca -- -- + LC Ek-II Ek-I A.4 Y,T
Circaetus gallicus Ylan Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ,T
Buteo rufinus Kzl ahin -- -- + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Buteo buteo Sahin + + + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ, T
Pernis apivorus Ar Sahini -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ, T
Aquila pomarina Kk Orman Kartal + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ, T
Aquila nipalensis Step Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
Aquila chrysaetos Kaya Kartal + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
Hieraaetus pennatus Kk Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y,T
Haliaeetus albicilla Akkuyruklu Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
FALCONIFORMES DOGANLAR
FALCONIDAE DOGANGLLER
Falco tinnunculus Kerkenez -- -- + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Falco cherrug Uludogan -- -- + EN Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
LARIDAE MARTIGLLER
Larus cachinnans Sar Ayakl Mart -- + + LC EK-III EK-II A.4 Y
COLUMBIFORMES GVERCNLER
COLUMBIDAE GVERCNGLLER
Columba livia Kaya gvercini -- + + LC Ek-III EK-III A.5 Y
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
133/343
CUCULIFORMES GUGUKKUSUGLLER
CUCULIDAE GUGUKKUSLARI
Cuculus canorus Gugukkuu + + + LC Ek-III EK-I A.2 Y
STRIGIFORMES GECE YIRTICILARI
STRIGIDAE BAYKUSGLLER
Athena noctua Kukumav -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
APODIFORMES SAGANLAR
APODIDAE EBABLGLLER
Apus apus Ebabil, Kara sagan -- -- + LC Ek-III Ek-I A.3.1 G, T
CORACIIFORMES KUZGUNKUSLARI
MEROPIDAE ARIKUSUGLLER
Merops apiaster Arkuu + + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G
UPUPIDAE AVUSKUSUGLLER
Upupa epops bibik, avukuu -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 G
PICIFORMES AGAKAKANLAR
PICIDAE AGAKAKANGLLER
Dendrocopus medius Alba agakakan + -- -- LC Ek-II Ek-I A.2 Y
PASSERIFORMES TC KUSLAR
ALAUDIDAE TARLA KUSLARI
Galerida cristata Tepeli toygar + -- + LC Ek-III Ek-II A.3 Y
HIRUNDINIDAE KIRLANGIGLLER
Hirundo rustica s krlangc + + + LC Ek-II Ek-I A.5 YZ, T
Riparia riparia Kum Krlangc + + + LC Ek-II Ek-I A.5 YZ, T
MOTACILLIDAE KUYRUKSALLAYANLAR
Motacilla flava Sar kuyruksallayan -- + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G
Motacilla alba Ak kuyruksallayan + + -- LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Motacilla cinerea Dag Kuyruksallayan -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Anthus spinoletta Dere ncirkuu + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ
CINCLIDAE SU KARATAVUKLARI
Cinclus cinclus Derekuu + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
TROGLODYTIDAE T KUSLARI
Troglodytes troglodytes it Kuu + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
PRUNELLIDAE BOZBOGAZGLLER
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
134/343
Prunella modularis Bozbogaz, it Seresi + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
TURDIDAE ARDIKUSUGLLER
Erithacus rubecula Kzlgerdan + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Luscinia. megarhynchos Blbl + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 G
Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ
Phoenicurus phoenicurus Bahe kzlkuyrugu -- -- + LC Ek-II Ek-II A.3 Y
Phoenicurus ochruros Kara Kzlkuyruk + + + LC EK-II EK-I A.2 Y
Turdus merula Karatavuk + + + LC Ek-III Ek-I A.3 Y
Turdus torquatus Sarkc Ard + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
Turdus philomelos Sarkc Ard + + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
SYLVIDAE TLEGENGLLER
Cettia cetti Setti blbl -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Sylvia melanocephala Karaba kk tlegen -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Phylloscopus collybita Cif caf + -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Phylloscopus trochiloides Yeil Sgtblbl + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 YZ
MUSCICAPIDAE SNEKKAPANGLLER
Muscicapa striata Gri sinekkapan -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 G
Ficedula parva Cce sinekkapan + + + LC Ek-II Ek-I A.2 T
PARIDAE BASTANKARALAR
Parus major Byk batankara + + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Parus ater am Batankaras + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
LANIIDAE EKRGE KUSLARI
Lanius collurio ekirgekuu -- -- + LC Ek-III Ek-I A.3 G
Lanius excubitor Byk ekirgekuu + + + LC Ek-III Ek-I A.1.2 G
CORVIDAE KARGAGLLER
Garrulus glandarius Kestane kargas + + + LC -- EK-III A.3.1 Y
Corvus corone Le kargas -- + + LC Ek-III EK-III A.5 Y
Corvus corax Kuzgun + + + LC Ek-III Ek-II A.5 Y
PASSERIDAE SEREGLLER
Passer domesticus Ev seresi + -- + LC -- Ek-I A.5 Y
Passer montanus Dag seresi + -- + LC -- Ek-III A.5 Y
FRINGILLIDAE SPNOZGLLER
Fringilla coelebs spinoz + + + LC Ek-III Ek-II A.4 Y
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
135/343
Carduelis chloris Florya + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Carduelis carduelis Saka + -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Carduelis cannabina Keten Kuu + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ
Carpodacus erythrinus Karmen Sakrag + + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Pyrrhula pyrrhula Sakrak + + + LC Ek-II Ek-I A.2 YZ
EMBERIZIDAE KRAZKUSUGLLER
Emberiza hortulana Kirazkuu + + + LC Ek-III Ek-II A.2 G
Trkiye Kular Krmz Liste (RDB) Kategori Aklamalar
A.1.2 = Bu ku trlerinin nfuslar Trkiye genelinde ok azalmtr. zlendikleri blgelerde 1 birey-10 ift( =1-20 birey) ile temsil edilirler.
A.2 = Bu ku trlerinin saylar, gzlendikleri blgelerde 11-25 ift(22-50 birey) arasnda degimektedir.
A.3 = Bu ku trlerinin Trkiye genelindeki nfuslar, gzlendikleri blgelerde genel olarak 26-250 ift(52-500 birey) arasnda degimektedir.
A.3.1 = Bu ku trlerinin populasyonlarnda, gzlendikleri blgelerde azalma sz konusudur. Bu trlerin nfusu da 251-500 ift (502-1000 birey) arasnda degimektedir.
A.4 = Bu trlerin IUCN ve ATS ltlerine gre yogunluklar, gzlendikleri blgelerde henz tkenme tehdidi altna girmemi olmakla birlikte, populasyonlarnda lokal bir
azalma sz konusudur. Ayrca bu egilimin srmesi durumunda zamanla tkenme tehdidi altna girmeye adaydrlar. Bu trlerin populasyonlar gzlendikleri blgelerde 501-
5000 ift (=1002-10 000 birey), arasnda degimektedir.
A.5 = Bu ku trlerinin gzlenen populasyonlarnda henz bir azalma veya tkenme tehdidi gibi bir durum sz konusu degildir.
A.6 = Bu kategori yeterince aratrlmam ve haklarnda saglkl veri olmayan trleri ierir. Sadece rastlantsal tr olarak bir veya en fazla iki gzleme dayandklar
iin, u an gvenilir bir degerlendirme ans yoktur ve aratrlmalar gerekmektedir.
Tablolardaki Ksaltmalar
Y = Dzenli olarak yurdumuzda kulukaya yatan yerli ku trleri,
G = Yurdumuzda kulukaya yattktan sonra g eden trler,
KZ = K aylarn yurdumuzda geiren, k ziyaretisi trlerdir.
T = Transit
LC = En Dk Seviyede Kayg Verici
VU = (Vulmerable) Hassas
ERL = (European Red List) Avrupa Krmz Listesi
MAK = Merkez Av Komisyonu Kararlar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
136/343
Tablo 52. Artvin, Arhavi TaIkaya- HES Proje Alan ve Yakn evresinde Belirlenen Memeli Hayvan Trleri ve Koruma Statleri
Bilimsel Ad Trke Ad REG.
ALANI
HES ALANI YAKIN
EVRE
ERL
(IUCN)
BERN MAK
(2010-2011)
INSECTIVORA BCEKLLER
SORICIDAE SVRFARELER
Sorex araneus Orman Sivrifaresi -- -- + LC Ek-III --
MICROCHIROPTERA BCEKL YARASALAR
RHINOLOPHIDAE NALBURUNLUYARASALAR
Rhinolophus ferrumequinum Nalburunlu Bykyarasa + + + LC Ek-II Ek-I
VESPERTILIONIDAE DZBURUNLU YARASALAR
Pipistrellus pipistrellus Cce Yarasa + -- + LC Ek-III --
RODENTIA KEMRCLER
SCIURIDAE SNCAPGLLER
Sciurus anomalus Anadolu Sincab -- + + LC Ek-II Ek-I
MURIDAE FARE VE SIANLAR
Apodemus flavicollis Sarboyunlu Ormanfaresi -- -- + LC -- --
CARNIVORA ETLLER, YIRTICILAR
CANIDAE KPEKGLLER
Vulpes vulpes Kzl tilki -- + + LC -- Ek-III
MUSTELIDAE SANSARGLLER
Martes foina Kayasansar -- -- + LC Ek-III Ek-III
Meles meles Porsuk + -- + LC Ek-III EK-II
ARTIODACTYLA FT TIRNAKLILAR
SUIDAE ESK DNYA DOMUZLARI
Sus scrofa scrofa Yabani domuz + + + LC -- Ek-III
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
137/387
TaIkaya-Hes Projesinin Lokal Fauna Bileenleri zerine Olas Etkileri ve
Alnmas Gereken nlemler
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)projesinin hayata
geirilmesi aamasnda projenin ekillenecegi dogal alanlarda ve bu alanlar degiik
ekillerde kullanan lokal fauna bileenleri zerinde baz etkilerin meydana gelmesi
kanlmazdr. Bu etkilerin ortadan kaldrlabilmesi veya en aza indirilebilmesine ynelik
olarak alnmas gereken nlemler inaat aamas ncesi ve naat aamas ile iletme
aamas olmak zere 2 alt balk altnda degerlendirilmitir.
1) naat Aamas ncesinde ve naat Aamasnda
Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisinde gerekletirilmesi planlanm olan
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi kapsamnda
Kapistre Derenin bir kolu olan Ball Dere zerinde, 983.00 kodunda tesis edilecek
Talkaya Reglatr; ak aag kesimde, akarsu kysnda tesis edilecek bir hidroelektrik
santrali, reglatrde toplanan suyu hidroelektrik santraline iletmek amacyla yararlanlacak
3.824 metre uzunlugunda, 3 m apnda bir iletim tneli; tnel ile tanan suyun
hidroelektrik santraline drlmeden nce tutulacag bir ykleme havuzu ve buradaki
suyun HESe drlmesinde kullanlacak, 750 metre uzunlukta, 1,15 cm apnda bir
cebri boru ile olduka snrl byklkteki bir santral alan bulunmaktadr.
Proje bileenleri arasnda en nemli dnm reglatr, ykleme havuzu ve
santral binalarnn yer alacag kesimlerde gerekleecektir. Kapistre deresi zerinde,
derenin kysnda tesis edilecek kalc su toplama yaps, tnel, ykleme havuzu ve santral
binas daimi olarak bu kesimlerde kalacak beton yaplardr. Bu kesimde ekillendirilmi
olan antiye alan ise geici mahiyettedir.
Reglatr, Kapistre deresinin yan kolu olan Ball Deresi zerinde beton zellikte,
byke bir havuz eklinde olacaktr. naat zemini olarak akarsu yatag zerinde snrl
byklkteki bir aklk seilmitir. Reglatrn tesis edilecegi kesimin akarsu kysnda
kendiliginden meydana gelmi, nispeten dz ve bitkisiz bir alandan seilmesiyle bu
kesimlerde dogal bitki rtsne, zellikle de orman formasyonuna ve bu kesimlerden
yararlanan fauna elemanlarna verilebilecek zararlarn da nne geilmesi hedeflenmitir.
Faaliyetle ilgili olarak gerekletirilen saha almalarnda zeminde yaamakta olan baz
kemirgen trleri belirlenmitir. Bu trler habitat olarak genellikle orman alanlarn tercih
etmektedirler. Bu nedenle orman alanlar dnda, iki farkl noktada tesis edilmesi
planlanan kalc beton yaplarn inaat srecinde bu trlere bagl bireyler herhangi bir
zarar grmesi beklenmemektedir.
Teorik olarak akarsular zerinde tesis edilecek reglatrlerin tesis edili ve iletilme
ekilleri yredeki dogal yaamn korunmas ve srekliligi asndan byk nem
tamaktadr. Talkaya projesi kapsamnda yer alan reglatr Ball Dereden su alacak
olsa da gerek konumu, gerekse de iletili ekli akarsu yatagnda srekli olarak su
bulunacak ekilde olacaktr. Sadece inaat sresinde degil santralden enerji retimine
geilmesinden sonraki srete de reglatr ve HES arasndaki mesafede Ball Dere
yatagndaki dogal su akn tamamen engellemeyecek ekilde iletilecektir. Yani klasik
baraj tiplerinde oldugu gibi akarsuyun n tamamen kesilerek bir baraj gl meydana
getirilmeyecektir. Bu durum, planlanm olan proje nedeniyle akarsu ortamnn durgun su
ortamna dntrlmeyecegi anlamna gelmektedir. Yani byk ve kalc evresel
dnme neden olan bir uygulama sz konusu olmayacaktr. Aksine en az miktar, yln
en scak dneminde akarsu yatagnda bulunan su miktarndan daha az olmayacak
dzeyde ve bu kesimde yaayan yabanl formlarn rutin yaamsal faaliyetlerini olumsuz
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
138/387
etkilemeyecek miktardaki su Ball Dere yatagna braklacaktr. Beslenme amacyla su
kysna gelen omurgal hayvan trleri yannda reme amacyla zorunlu olarak akarsu
kysna gelen ikiyaamllar yumurtalarn brakacak ve bakalam sreci tamamlanncaya
kadar, hatta erginler karaya ktklarnda bile akarsularn yatagnda yeterli miktarda su
bulunacaktr.
Bilindigi gibi akarsu ortamlarnn en nemli faunal formu balk trleridir. Bu
trlerden sonra akarsu ortamn yaam alan olarak seen gruplar ise srasyla
ikiyaamllar, baz srngenler, baz ku trleri ve az sayda da memeli hayvan trdr. Bu
nedenle akarsu yatagna braklacak suyun miktar ve srekliligi bu gruplar asndan da
nem tamaktadr. rnegin kiyaamllarn yaam dnglerinde, zellikle de reme
dneminde mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadr. Bu nedenle en azndan ilkbahar
dneminde akarsu yatagnda mutlaka su bulundurulmaldr. Diger gruplar asndan ise
suyun bulunmas yl boyunca su gereksinimlerini bu sulardan karlayan diger fauna
bileenleri asndan nemlidir. Balk trleri iin hesaplanacak ve akarsu yatagna
braklacak su miktarnn diger fauna bileenlerinin su gereksinimlerini karlamak
asndan yeterli olacaktr. Can suyu olarak adlandrlan sz konusu suyun akarsu
yatagna braklmas durumunda bu habitat tipindeki dogal yaamn kesintiye
ugramayacag dnlmektedir.
Bilindigi gibi klasik baraj projelerinde byklkleri olduka farkl olsa da reglatr
havuzlarna gre ok daha geni alanlarda su toplanmaktadr. Baraj gvdesi arkasnda
meydana gelen rezervuarn byklgne bagl olarak biriken su ktlesi blgenin iklimi
zerinde de baz dnmlere neden olabilmektedir. rnegin yaz boyunca snan sularn
k dneminde aldklar sy evreye yava yava vermeleri nedeniyle iklimde lokal bir
iyileme sz konusu olabilmektedir. Benzer ekilde k dnemlerinde pus ve sis oluumu
da meydana gelebilmektedir. TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052
MWe) projesi kapsamnda tesis edilecek reglatr nedeniyle meydana gelecek havuz ve
birikecek su miktar olduka snrl olacagndan dolay bu tip etkiler meydana
gelmeyecektir.
Ball Dere zerinde ina edilecek reglatrde toplanacak sular tesis edilecek iletim
kanallaryla akarsuyun ak istikametinde, daha dk bir ykseltide ina edilecek olan
hidroelektrik santraline iletilecektir. Suyun iletilmesinde kullanlmas planlanan tneller,
ak ynne gre sag sahilden daglk kesime girecek ve santral alanna yakn bir kesimde
aga kacaktr. Tesis edilmesi planlana tnel dogal bitki rtsne zarar vermeyecek
inaat teknigiyle gerekletirilecektir. zellikle tnellerin giri ve k noktalarnda
gerekletirilecek aga kesimleri esnasnda olduka zenli olunacak, mmkn oldugunca
az aga ve bitki kesilecektir. Bylelikle bu kesimlerdeki sz konusu bitkisel formasyonda
yaayan veya bu kesimlere gelmesi olas fauna elemanlarnn etkilenme riskini de en aza
indirebilecektir.
Blgedeki bitki rtsnn yogunlugu ve yllk yag ortalamasnn yksekligi gibi
avantajlar inaat dnemi sonrasnda gerekletirilmesi nerilen peyzaj almalarn
destekleyici zelliktedir.
Yine, iyiletirme almalar kapsamnda al ve agalarn kesilmek zoruna
kalndg kesimlerde gerekletirilecek bitkilendirme almalarnda ncelikle yrenin dogal
formlarndan istifade edilmesi fauna bileenlerinin yeniden bu kesimlere yerlemesinde
yarar getirecektir.
naat aamasnda tnel gzergahnn kazlmasyla ortaya kacak malzemenin
degerlendirilme ekli ok byk nem tamaktadr. Bu malzeme kesinlikle akarsu
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
139/387
yatagna boaltlmayacak veya geliigzel dogal ortamlara tasfiye edilmeyecektir. Eger
herhangi bir ekilde, geici olarak bile depolanmas gerekiyorsa bu alanlar dikkatli bir
ekilde seilecek ve dkm srecinde srekli kontrol altnda bulundurulmas hareketli
fauna formlarnn zarar grebilme riskini ortadan kaldracaktr.
Bu konuda en iyi zm karlan malzemenin e zamanl olarak gerekletirilecek
baka bir faaliyet kapsamnda kullanlmas imknnn aratrlacaktr.
Proje bileenlerinden olan reglatr, HES tesisleri, ykleme havuzu, iletme binas
ve cebri borunun geecegi kesimlerde ve civarnda ibreli ve geni yaprakl aga formlar ile
al formlar baskn karakterdedir. Projenin gerekletirilmesi aamasnda, sz konusu
binalarn ve tesislerin kurulacag kesimlerde, zellikle de bitkisel formasyonun mevcut
oldugu alanlarda az sayda da olsa kesim, tralama ve ileme faaliyeti
gerekletirilecektir. ncelikle belli saydaki aga kesilecek, daha kk boylu, al ve
benzeri bitkiler ise tralanarak buradan uzaklatrlacaklardr. Proje sahasnn tamamna
ynelik olarak ekosistem raporunu hazrlayan alma grubu tarafndan gerekletirilmi
olan gzlem ve incelemeler esnasnda kular ve srngenler bata olmak zere baz
karasal omurgal hayvan trlerinin bu bitki formasyonunu ve bu formasyonun bulundugu
kesimlerdeki habitatlar ok yogun olmasa da degiik ihtiyalarn karlamak amacyla
kullanabildikleri belirlenmitir. Bu kesimlerdeki aga ve al formlarnn kesilmesi srecinde
bu kesimleri kullanan fauna bileenleriyle ilgili olarak baz nlemlerin alnmas
gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir nlem alnmadg durumda bu habitatlar
kullanan yabanl formlarn zarar grme, yaralanma veya lme riski gndeme gelecektir.
Risk altnda bulunan yabanl formlar arasnda ulusal ve uluslar aras koruma statlerine
sahip trler bulunmaktadr. Nadir veya korunan trlere ait bireylerin zarar grmesine ek
olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal lekli koruma nlemleri dnda uluslar aras
szlemelere de ters dmektedir. Bu durum lke baznda degiik yaptrmlar gndeme
getirebilecektir.
Her iki ynyle de istenmeyen bu durumun nne geilebilmesi amacyla,
kesim/tralama ncesinde yabanl fauna bileenlerinin alanda bulunmadgna, bu
kesimlerden uzaklam olduklarna emin olunacaktr. Kesim ncesi gerekletirilecek
grsel kontrollerde rastlanan hayvanlarn kendiliklerinden kaarak uzaklamalar
beklenmektedir. Aksi takdirde, yani herhangi bir nedenden dolay bu kesimlerden
uzaklamam bireylerin sz konusu oldugu durumlarda bu bireylerin zarar grmemeleri
iin bu kesimlerden uzaklatracak yntemler kullanlacaktr. Genellikle karmaya ynelik
olarak seslerden yararlanlacaktr. Allmadk ve yksek tondaki seslerden meydana
gelecek rahatszlk sonucu bitkilerin iine, arasna veya altna saklanan formlar ortaya
karak yakn alanlarda, kendilerini daha gvenli hissedecekleri habitatlara uzaklamak
zorunda kalacaklardr.
Eger karma uygulamasndan sonu alnamazsa uygun yakalama kepeleri
kullanlarak yakalanan yabanl formlar eldivenlerle dikkatlice tutularak alan dnda, zarar
grmeyecekleri uygun habitatlara tanarak uzaklatrlacaktr. Bu uzaklatrma uygun
yakalama yntemleri ve donanmlar kullanlarak deneyimli bir kii ya da ekip tarafndan
gerekletirilecektir. Bu amala faaliyet alanna yakn evredeki ilgili kii ve kurululardan
uzman destegi talep edilecktir.
Yabancl formlarn bu kesimlerden uzaklatgna emin olunduktan sonraki aama
kesimi gerekletirilen tek ve ok yllk bitkisel materyalin bu kesimlerden
uzaklatrlmasdr. Tama aamasnn hemen ncesinde bu malzeme yeniden gzden
geirilmelidir. plak elle dokunmakszn, dogrudan gzle yaplacak kontrollerde kesilmi
materyalin zerinde, altnda veya ierisinde bulunmas olas ylan, kertenkele veya
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
140/387
kemirgenler gibi omurgal hayvanlar, yukarda deginildigi ekilde uygun yakalama
donanm ve yntemleriyle zarar verilmeden yakalanacak ve basit bez torbalara konularak
faaliyetten etkilenmeyecek komu alanlara tanarak bu kesimlerde dikkatli bir ekilde
dogal ortamlarna braklacaklardr.
Bitkisel formasyon ierisinde barnmas olas trler yannda zeminde, toprak altnda
da yaamakta olan yabanl trler sz konusudur. Bu trler arasnda koruma altnda
olmayan trler bulundugu gibi koruma altnda olan birok tr de sz konusudur. almalar
ncesinde alma yaplacak kesimler dikkatlice gzden geirilecektir. Bu kontroller
esnasnda, zeminde yaayan ve toprak altna barnan yabanl formlara ait yuva giri
delikleri ve zemin zerindeki tmseklerin yerleri belirlenecektir. Bu kesimlerde yaplacak
almalarda zellikle dikkatli olunacaktr. nk toprak ierisinde, yzeye yakn
kesimlerde baz kemirgenler, kurbaga, kertenkele, ylan ve diger memeli formlarn
bulunmas olaslg vardr. Bu kesimlerde bu yabanl formlarn mevcut oldugu durumlarda
i makinelerinin faaliyeti esnasnda aga kabilecek, hatta bu esnada eitli derecelerde
zarara ugrama riski sz konusudur. stenmeyen bu durumun nne geebilmek, yani
hayvanlarn i makinelerinden olumsuz etkilenmesinin nne geebilmek iin ya
kendiliklerinden kamalarna msaade edilecek ya da yine uygun donanm ve yntem ile
yakalana bireyler alan dnda uygun ortamlara tanacaklardr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) kapsamnda, Ball
Dere zerindeki reglatr araclgyla toplanan ve iletim kanal araclgyla ykleme
havuzuna aktarlan sular buradan cebri boru araclgyla santral bnyesindeki trbinlere
drlecektir. Ykleme havuzundaki suyun aagda yer alan HES ile arasndaki
ykseklik fark nedeniyle byk bir hzla santraldeki trbinlere drlerek elektrik enerjisi
retilecektir. Akarsu ak ynne gre aag kesimde ina edilmesi planlanan HESin
kaplayacag fiziksel alan olduka snrl olup hemen hemen bir apartmann kaplayacag
alan kadardr. HESin yer alacag kesim Ball Dere zerinde, akarsu ak ynne gre sag
sahilde, ok fazla egimi olmayan bir topografya zerindedir. Ball Dere bu kesimde
nispeten geni ve kylar talarla kapl bir yatakta akmaktadr. Santral yeri olarak seilen
kesimde ok yllk bitkilerin bulunmamas bitki rtsne verilebilecek zarar riskini de
ortadan kaldrmaktadr.
Toz Emisyonlar, Etkiler ve nlemler
Dogal ortamlarda gerekletirilen faaliyetler esnasnda en fazla zarar gren
kesimler yollarn geniletilmesi ya da yeni yollarn almas nedeniyle dnme ugrayan
dogal yaam alanlardr. Bu kesimlerde gerekletirilecek almalar nedeniyle dogal
bitkisel doku zarar grmekte, bu kesimlerden istifade eden yabanl formlar ise genellikle
yaam alanlarn kaybetmektedirler. Bu nedenle yol almas veya geniletme almalar
srecinde yabanl formlarn zarar grmemesi iin dikkatli olunmasnda, almalar
ncesinde, esnasnda veya sonrasnda ortaya kabilecek canl trlerinin zarar grmeden
bu kesimlerden uzaklatrlmasnda; almalar esnasnda ortaya kmas olas fazla
malzemenin geliigzel dogal ortamlara tasfiye edilmeyip nceden planlanm
almalarda kullanlmas ya da geici veya daimi depolama alanlarna boaltlmasnda
byk yararlar vardr.
Proje kapsamnda sz konusu yollarn almas veya geniletilmesi; inaat
almalarnda kullanlacak malzemelerin temin edilmesi, krlmas, i makineleriyle tayc
aralara yklenmesi, tanmas ve kullanlacag kesimlere boaltlmas aamasnda toz
emisyonlar sz konusu olabilecektir. zellikle bu malzemenin elde edilmesi ve ilenmesi
aamasnda sulama ve ktrme gibi yntemlerle bu emisyonlarn nne
geilebilmektedir. Bylece bitki rts bata olmak zere yakn evrede yabanl formlar
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
141/387
tarafndan degiik gereksinimlerin karlanmas amacyla kullanlan habitatlarn ve bu
kesimlerde bulunmas olas yabanl formlarn aga kan tozdan olumsuz etkilenmelerinin
nne geilebilecektir.
Grlt, Etkiler ve nlemler
naat faaliyetine balanmasyla birlikte birok kaynaktan, farkl dzeylerde
grltler ortaya kacaktr. Bilindigi gibi birok hayvan tr insanlara gre daha dk
desibeldeki sesten olumsuz etkilenmektedir. Etkilenme sonucunda ya o kesimlerdeki
habitatlarn terk ederler ya da, bata reme olmak zere beslenme, dinlenme, barnma
gibi degiik faaliyetlerine ara verirler veya tamamen vazgeebilirler. stenmeyen bu
durumun nne geebilmek amacyla inaat sezonunun kuluka/reme dnemine
rastlayan dilimlerinde grltnn tamamen nlenmesi sz konusu olamayacagna gre en
azndan ynetmelikle belirlenmi olan minimum dzeye indirilmesini saglayacak nlemler
alnarak bu durumun nne geilebilir.
Faaliyet alan snrlar ierisinde farkl gereksinimlerini karlayabilmek amacyla
dogal olarak bulunan yerel fauna bileenlerinin bazlar inaat aamasnda i
makinelerinden, iletme aamasnda ise degiik kaynaklardan ortaya kan grltden
rahatszlk duyabileceklerdir. Bu rahatszlk nedeniyle baz trler alandan geici veya
srekli olarak uzaklaabileceklerdir.
naat faaliyetinin baladg zaman diliminde yrede kuluka faaliyetine balam
trler ile daha sonra balayacak trler sz konusu olabilecektir. Aralardan kaynaklanan
grlt seviyesinin yksek olmas durumunda reme faaliyeti ierisinde olan trler
arasndan kulukay, hatta yavru bakmn bile yarda brakma riskleri sz konusu
olabilecektir. Alnacak nlemler ile bu grlt dzeyinin, faaliyet alann yurt olarak
kullanan yabanl fauna bileenlerini bu kesimlerden g etmeye zorlayan bir dzeyde
olmamasna zen gsterilecektir. Bu yaplamadg durumlarda, faaliyet takviminde
gerekletirilecek dzenleme ile tr listelerinde yer alan trler arasndan faaliyet alannda
kulukaya yatan trlerin kuluka dneminde yksek dzeyde grlt karan aralarn
almalarna ara verilebilir. Bu amala faaliyet dneminde konunun uzmanlarndan
yardm alnabilecektir. Bu konuda zerinde durulmas gereken nokta kuluka dnemi
baladktan sonra, yani trler reme faaliyetine baladktan sonra ortaya kabilecek
yksek desibeldeki grltye izin verilmemesidir. reme dnemi banda ortaya
kabilecek rahatszlk sonucunda baz bireyler yakn evrede ayn zellikteki habitatlara
g ederek oralarda reme faaliyetlerine devam edebilirler. Bu trler iin herhangi bir
kayp sz konusu olmayabilecektir. Fakat yumurta brakm, hatta yavru karm trler bu
tip bir rahatszlkla karlatklar zaman yumurta ya da yavrular terk edebileceklerdir. Bu
da istenmeyen bir durum olarak karmza kacaktr. Bu nedenle inaat faaliyetlerinin tr
ve reme takvimi arasnda bir korelasyon saglanabildigi takdirde inaat faaliyeti srasnda
ortaya kabilecek sesten hayvanlarn olumsuz etkilenmesini nne geilebilecektir. Bu
korelasyonun saglanabilmesine ynelik olarak en yakn ilgili kurum ya da kurulutan bu
alanda deneyim sahibi bir uzman destegine de gereksinim duyulabilecektir.
Proje kapsamnda degiik yaplar tesis edilecektir. Tesis edilecek yapnn ve
inaatn trne bagl olarak farkl kesimlerde gerekletirilecek inaat almalarnda ve
malzeme tanacak gzerghlarda yogun bir trafik sz konusu olacaktr. rnegin tnel
inaat aamasnda aralksz alma koullar sz konusu olacaktr. Faaliyetle baglantl
olarak yararlanlacak ulam yollarnn yaknndaki kesimlerde srekli olarak yaayan veya
geici sreler iin buralarda bulunan hayvanlar, ara kaynakl degiik risklerle kar
karya kalacaklardr. Mekanik zararlar dnda bunlardan en nemlileri kontaminasyon ve
eksoz rnlerinin meydana getirebilecegi ldrc olmayan zehirlenme riskidir. Bilindigi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
142/387
gibi lastik kaplama maddeleri, motorun hareketli paralar, gvdenin diger paralar, fren
izleri ve yaglama yaglarnn yanma rnleri kontaminasyona yol aan bileenlerdir. Bu risk
sadece yaban hayvanlar iin degil hali hazrda kullanlmakta olan yollarn civarnda
yaayan, yre sakinleri dhil evredeki tm canllar iin de geerlidir.
Gn getike evreye daha az emisyon brakan aralarn retilmesi ve kullanlmas
zorunlulugu ile agr vastalar gibi grlt ve evre kirliligine yol aan aralarn belli zaman
dilimleri ierisinde kullanmna izin verilmesi gibi gelien teknolojinin kullanm ve
ynetimlerce alnan tedbirler ile dzenlemeler karayolu kkenli kirliligin en aza indirilmesi
amacna yneliktir ve ne derece titizlikle uygulanrsa amaca o derece yaklalm olacaktr.
Proje Alan ve Ku G Yollaryla likisi
Trkiye konumu itibariyle kuzey-gney enlemleri arasnda uzanan nemli ku g
gzerghlarndan bazlarnn zerinde bulunmaktadr. Ayrca lke ierisinde kular
asndan byk nem tayan sulak alanlar arasnda da degiik zelliklerde g
hareketleri sergilenmektedir. Bu g hareketlerinin ekillenmesi srecinde en nemli
etkenlerden birisi de topografik yapdr. zellikle g yollar zerindeki yksek dag
oluumlar ve vadiler g yollarn belirleyen ana oluumlardr. Gmen formlar g
esnasnda karlarna kan yksek dag formasyonlar sz konusu oldugunda en yakn
vadilere ynelmektedirler. lkemizin diger kesimlerinde oldugu gibi Karadeniz blgesi
zerinde de degiken yogunluklu g hareketleri yaanmaktadr. Proje alanna yakn olan
ve Dogu Karadeniz blgesi zerinden geen g gzergah proje alanna yakn degildir.
Bu nedenle bu kesimden gei yapan gmen formlar bu kesimleri kullanmamaktadr. Bu
adan herhangi bir risk sz konusu degildir. Diger taraftan, zellikle k dneminde kuzey
enlemlerinden gney enlemlerine dogru dzensiz bir g hareketi ekillenmektedir. Bu
hareketin ba aktrleri su kulardr. Bata rdekler ve kazlar lkemiz snrlar ierisindeki
sulak alanlara gelerek k dnemini geirirler. te bu srete Karadeniz Blgesinde
denize dik uzanan akarsu vadilerinin byk bir ksm kullanlmaktadr. Sonbahar
mevsiminde de TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin
hayata geirilecegi kesimler zerinden g hareketleri gereklemektedir. Bu g
hareketleri genellikle yrtc ku trlerinin yogunlatg srler tarafndan
gerekletirilmektedir. Fakat hibir zaman Dogu Karadeniz Blgesinde en yogun g
hareketlerinin sergilendigi oruh Vadisi zerinden gerekleen g hareketlerinin
yogunluguna ulaamamaktadr.
Korunan Fauna Bileenleriyle lgili Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler
a) Bern Szlemesi Ek Listelerinde Yer Alan Trlerle lgili Olarak;
Hazrlanm olan fauna envanter tablolarndan da (Tablo 50.-51.-52.)
grlebilecegi gibi proje alan ierisinde Bern Szlemesi ek listelerinde (Ek-II ve Ek-III)
giren trler bulunmaktadr. Bern Szlemesinin II. Blmnde tm taraf lkelerin EK-II ve
EK-IIIe giren gmen trler asndan nem tayan alanlara zel nem vermek zorunda
olduklar vurgulanmaktadr. Proje alan bu adan da degerlendirilmi ve alann gmen
trler asndan beslenme, dinlenme gibi amalarla kullanlmadg belirlenmitir.
Szlemenin 6. Maddesine gre, zellikle EK-IIde bulunan yabanl fauna trleri
iin yakalama, tutsak etme ve ldrme fiilleri, bu trlere ait dinlenme ve reme alanlarnn
bozulmas veya tahrip edilmesi, yabanl fauna trlerinin zellikle reme, beslenme,
klama periyotlarnda rahatsz edilmesi,bu trlere ait yumurtalara zarar verilmeyecek, bu
yumurtalarn bo bile olsa toplanmayacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
143/387
Proje alannda gerekletirilecek her trl faaliyet esnasnda, zellikle Bern
Szlemesi ekleri EK-II ve EK-IIIe giren yabanl hayvan trleriyle ilgili olarak yukarda
verilen nlemlere titizlikle uyulacaktr.
Szlemenin EK-IIIe giren yabani fauna trleriyle ilgili olarak dzenlemeleri Madde
7de belirtilmitir. Buna gre tm taraf lkeler EK-IIIe giren yabani fauna trleri iin uygun
ve gerekli yasal ve idari nlemleri almak zorundadr. Bu nlemler EK-IIIte yer alan trlerle
ilgili her trl iletme faaliyetinin yabanl hayvan trlerinin populasyonlarn tehlikeye
drmeyecek ekilde dzenlenmesini art komaktadr.
Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg Merkez Av Komisyonu kararlar
dogrultusunda hazrlanan koruma listelerinde bulunan trler iin bu komisyon kararlarnda
belirtilen koruma tedbirlerine uyulmas gereklidir. Bu trler arasndan EK LSTE-I de yer
alan yaban hayvanlar, 4915 sayl Kara Avclg Kanunun 4. maddesinin birinci fkras
geregince Bakanlk tarafndan koruma altna alnmtr. Bu listede yer alan yaban
hayvanlarnn avlanmas, l ya da canl bulundurulmas ve nakledilmesi yasak olup
titizlikle uyulacaktr.
b) Avrupa Krmz Listesinde Yer Alan Trlerle lgili Olarak;
yaadg veya geici sreler iin bu kesimleri ziyaret ettigi belirlenen fauna bileenlerinin
byk bir ksm Avrupa Krmz Listesi (ERL) kriterlerine gre LC (=Least Concern) yani
En Dk Derecede Tehdit Altnda kategorisinde yer almaktadr. Bu kategoriye giren
trlerle ilgili olarak ok zel koruma nlemlerine gereksinim bulunmamaktadr. Bern
Szlemesi ve Merkez Av Komisyonu koruma listelerinde yer alan trlerle ilgili olarak
yaplmas gerekenler bu kategoride yer alan trler asndan yeterli olabilecek
nlemlerdir.
Faaliyet sahas snrlar ierisinde ve yakn evrede dogal olarak bulunan yabanl
fauna bileenleri arasnda yer alan trler arasndan Avrupa Krmz Listesinde Vu, yani
Hassas, Zarar Grebilir kategorisine giren trler iin yine bu listelerde orta vadeli bir
gelecekte nesli tkenme tehlikesiyle kar karya olan trler tanmlamas yaplmaktadr.
zellikle bu trler ve habitatlaryla ilgili olarak faaliyetten kaynaklanabilecek kabilecek
risklerin ortadan kaldrlmasnda ncelikler sz konusudur.
Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg, Merkez Av Komisyonu kararlar
dogrultusunda hazrlanan 2010-2011 Av Dnemine ait koruma listelerinde bulunan trler
iin bu komisyon kararlarnda belirtilen koruma tedbirlerine uyulacaktr.
2) letme Aamasnda
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesiyle ilgili olarak
tesislerin inaat ve ilgili donanmn montaj almalarnn tamamlanmas sonrasnda
santralden enerji retilmeye balanacaktr. Bu srete akarsu yatagndan evrilerek ksa
sreler iin reglatr gvdesi arkasnda biriktirilmi olan sudan istifade edilecektir. Tesis
edilen reglatr gvdesi araclgyla akarsu yatagndan evrilecek sular tesis edilecek
iletim yaps araclgyla nce ykleme havuzuna iletilecek oradan da santral binas
bnyesindeki trbinlere drlerek elektrik retimi gerekletirilecektir. retim
sonrasnda akarsu yatagndan belli bir mesafe boyunca ayrlm olan sular yeniden
akarsu yatagna dearj edilecektir. Bu srete zerinde durulmas gereken en nemli
nokta, bu rapor ile nerilen ve yetkili merciler tarafndan onaylanarak son ekli verilen,
miktar belirlenen evresel Ak Miktar (Can Suyu) olarak tanmlanan su miktarnn
akarsu yatagnda bulunmasnn saglanmasdr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
144/387
Bilindigi gibi HES projelerinde elektrik retimi sreci, ilgili otorite tarafndan
dzenlenmektedir. Sunuma ve talebe gre baz zaman dilimlerinde elektrik retimine ara
verilmesi gerekebilecektir. Bu srete akarsu yatagnda bulunmas gereken su miktaryla
ilgili herhangi bir risk sz konusu olmayacaktr. Tersi kabul edildiginde, TaIkaya
Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinde aralksz olarak elektrik
enerjisi retilecegi kabul edildiginde reglatrden sonra, santralden akarsu yatagna
braklacag kesime kadar olan mesafede akarsu yatagnda bulunmas gereken su
miktarnn nemi byktr. Akarsu yatagndaki sucul yaam bileenleri yannda karasal
ortamlarn sakinleri olmalarna karlk degiik amalarla akarsu yatagndaki sudan
istifade eden formlarn blgede bulunmalar asndan braklacak suyun yaamsal nemi
vardr. Burada temel prensip, enerji retimi yaplmadg dnemlerde bile akarsuyun
bulundugu blgede hakim olan ortalama scaklklar ve ekstrem koullar gz nne
alnarak en scak dnemde akarsu yatagnda bulunan su miktarnn altnda kalmayacak
miktarda suyun akarsu yatagnda bulunmasna zen gsterilmesidir. Bu srete bu
amala braklan su miktarn dzenli olarak izlemeye ynelik bir donanmn tesis edilecegi
de bilinmektedir. Burada iletmeciye den sorumluluk izleme artlarna gerek olmadan
sz konusu suyun akarsu yatagna braklmasn kendisinin de istemesi, lokal dogal
yaamn devamllg asndan sz konusu suyun akarsu yatagnda olmas gerekliligini
anlam olmasdr.
letme aamasnda zerinde durulmas gereken diger nemli nokta ise almalar
nedeniyle degiik derecelerde dnme ugram kesimler ile eitli amalarla geici
olarak kullanlm ortamlarn rehabilite edilmesidir. almalara balamadan nce
hazrlanm olan raporlarda vurgulanan ve zmlerine ynelik olarak taahht edilen
rehabilitasyon ve iyiletirme almalar mutlaka, eksiksiz olarak yerine getirilecektir.
Blgede, gerek proje sahasnda, gerekse de diger kesimlerde almalar nedeniyle ortaya
km, eitli nedenlerden veya aksaklklar nedeniyle unutulmu veya kaldrlmas
sonraya braklm tm olas atklarn veya artk malzemenin dikkatli bir ekilde
uzaklatrlmas, yasa ve ynetmeliklere gre tasfiyesi veya depolamasnn
gerekletirilmesi ve bu kesimlerin alma ncesindeki durumuna getirlmesi de ok
nemlidir. Karadeniz Blgesine has iklim ve bitki rts bu konuda gereken destegi
saglayacaktr. Yani kaldrlmas gereken malzemeler dogal ortamlardan uzaklatrldktan
sonra dnme ugram kesimlerde ksa sre ierisinde nce tek yllk bitkiler, daha
sonra da ok yllk bitkiler birbirini izleyecek, herhangi bir olumsuz sre yaanmadg
takdirde bu kesimler zaman ierisinde, yava da olsa eski konumuna geri dnecektir.
Bu srete katk saglamak amacyla peyzaj almalar, bitkilendirme ve
agalandrma almalar yaplacaktr. Bu amala yaplacak almalarda geliigzel
uygulamalar yerine yrenin bitkisel formasyonunun ana bileenlerinin kullanldg veya bu
formasyon ile uyumlu trlerin tercih edilmesi baar ansn artracak, iyiletirme srecini
de ksaltacaktr. Bu srete konunun uzmanlarndan veya proje sahasna yakn
kesimlerde bulunan ilgili kurululardan destek alnabilecektir.
Bu srete dikkat edilmesi gereken en nemli noktalardan birisi de inaat
srecinde akarsu yatagna yaplan bilinli veya bilinsiz mdahalelerin ortadan
kaldrlmas konusundadr. Her ne kadar inaat srecinde bu konuda ok zenli olunmas,
akarsu yatagna herhangi bir dearj veya tasfiye yaplmamas nerilmi olsa da
istenmeyen nedenlerle bu tip etkiler gerekleebilmektedir. naat almalar sonrasnda,
reglatr inaas haricinde akarsu yatagnn dogal yapsn degitirecek ekilde gelimi
tm mdahalelerin ortadan kaldrlacaktr. Bu nedenle yataga dm ta ve kayalarn,
eger hafriyat yaplm ise bu malzemenin zenli bir ekilde bu kesimlerden
uzaklatrlmas saglanacaktr. Bu alma srecinde ksa sreli de olsa dogal akn
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
145/387
kesilmesine; akarsu yatagnda uzun sreli bulanklga neden olabilecek alma
ekillerinden kanlmasna dikkat edilecektir.
Bu aamada dikkat edilmesi gereken nemli noktalardan birisi de tesis edilen
reglatr gvdesi arkasnda ekillenen su birikintisinin kesinlikle bir retim veya ss
havuzu eklinde kullanlmasna izinverilmeyecektir. Benzer ekilde buralara
alanabilecek farkl balk trleri akarsu sisteminde ok nemli sorunlar da beraberinde
getirebileceginden bu konuda da ok hassas olunacaktr.
Av Hayvanlaryla lgili Degerlendirme
Bilindigi gibi Trkiye gerek flora, gerekse de fauna bileenleri asndan zengin
olarak tanmlanabilecek bir konumdadr. Faunann zenginligi kaynagn fauna olan av ve
avclk faaliyetlerini de dogrudan ilgilendirmektedir. Bilindigi gibi av hayvanlarnn
tamamna yaknn karasal fauna bileenlerinden olan kular ve memeli hayvanlar
snflarna bagl trlerdir.
lkemizde av hayvanlarnn belirlenmesi ve avclk ile ilgili dzenlemeler evre ve
Orman Bakanlg tarafndan dzenlenmektedir. Bakanlk tarafndan her av sezonu iin av
hayvanlar yeniden belirlenmektedir. te bu listeler esas alnarak yaplan degerlendirme
sonucunda proje alan snrlar ierisinde kaydedilen av hayvanlar ile ilgili bir
degerlendirme de yaplmtr. Bu degerlendirme Kular ve Memeli Hayvanlar snflaryla
ilgili olarak hazrlanm olan envanter tablolarnda ilgili stunlarda verilmektedir. Bu
stunlarda av hayvan konumundaki yabanl trler iin Bakanlk tarafndan belirlenmi
dzenlemeler gnda gereken bilgilendirmeler yaplm, trler Ek-I, Ek-II ve Ek-III gibi
kategoriler araclgyla tablolarda, ilgili stunlarda degerlendirilmitir. Ayrca metin
ierisinde bu kategorilerin aklamalar da verilmitir. almann sonunda, HES
Projesinin Fauna Bileenlerine Olas Etkileri ve Alnmas Gereken nlemler ksmnda ise
bu snflandrmaya giren av hayvanlar ile ilgili degerlendirmeler yaplarak alnmas
gereken nlemlere de deginilmitir.
Tablo 53. Proje Alan Snrlar erisinde ve Yakn evrede Kaydedilmi Olan Trler Arasndan Av
Hayvan Statsne Sahip Olan Ku ve Memeli Hayvan Trleri.
Bilimsel Ad Trke Ad MAK Kategorisi
KULAR AVES
Columba livia Kaya gvercini EK-III
Garrulus glandarius Kestane kargas EK-III
Corvus corone Le kargas EK-III
Passer montanus Dag seresi Ek-III
MEMEL HAYVANLAR MAMMALIA
Vulpes vulpes Kzl tilki Ek-III
Martes foina Kaya Sansar Ek-III
Sus scrofa scrofa Yabani domuz Ek-III
Proje Sahasna Yakn Kesimlerde zel Statl Korunan Alanlarn
Mevcudiyeti
Bu alma kapsamnda TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052
MWe) projesiyle ilgili olarak tesis edilmesi planlanm olan farkl yaplarn yer alacag
degiik kesimlerin herhangi bir koruma alan ierisinde bulunup bulunmadg; ayrca sz
konusu kesimlere yakn, projeden etkilenebilecek herhangi bir korunan alan bulunup
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
146/387
bulunmadg; eger varsa sz konusu projeden etkilenip etkilenmeyecegi konusunda da
inceleme ve degerlendirmeler yaplmtr.
Bu degerlendirme ve incelemeler sonucunda TaIkaya Reglatr ve HES
(22,658 MWm/22,052 MWe) proje sahasnn tamamnn ya da bir ksmnn herhangi bir
korunan alann snrlar ierisinde yer almadg; ayrca proje sahasna yakn kesimlerde
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) bnyesinde
gerekletirilecek almalardan olumsuz etkilenebilecek bir korunan alann bulunmadg
da belirlenmitir.
Akarsu Yatagna Braklmas Gereken Su Miktarnn Lokal Fauna Bileenleri
Asndan Degerlendirilmesi
Bilindigi gibi akarsu ortamlarnn en nemli canl bileenleri balk trleridir. Bu
formlar dnda birok makroskopik ve mikroskobik sucul form da akarsu ortamnn
vazgeilmez geleridir. Omurgal formu olan balk trlerinden sonra akarsu ortamn
yaam alan olarak seen canl gruplar arasnda yer alan omurgal snflarndan
ikiyaamllar, baz srngenler ve ku trleri yannda snrl sayda da memeli hayvan
trdr.
Akarsu ortamlarnda tesis edilen her trl yap bu ortamlardaki su rejimini, en
azndan belirle mesafeler boyunca etkileyebilmektedir. Bu etkilenme sonucunda dogal
yap ve bileenler asndan baz riskler ortaya kmaktadr. Bu risklerin ortadan
kaldrlabilmesi veya en aza indirilebilmesi asndan reglatr ile santral arasnda kalan
mesafede akarsu yatagnda belli miktarda suyun bulunmas zorunlulugu sz konusudur.
Bu miktar evresel Ak Miktar olarak adlandrlmaktadr. Akarsu yatagna braklacak
su miktarnn belirlenmesi srecinde hem akarsu yatagnn dogal sakinlerinin
gereksinimleri ncelikli olarak gz nnde bulundurulmak hem de sz konusu kesim
boyunca tarmsal faaliyetlerini srdrmekte olan yre sakinlerinin su kullanm haklarnn
da gz nnde tutulmas zorunlulugu vardr. Yrrlkte olan ynetmelikler geregi akarsu
yatagna braklmas gereken su miktarnn yllk ortalama ak degerinin % 10undan
dk olmamas zorunlulugunu getirmitir. Sz konusu miktarn enerji retiminde
kullanlmamas da baka bir zorunluluktur.
Bu nedenle akarsu yatagna braklmas gereken su miktar ve srekliligi ncelikle
balklar, daha sonra da yukarda deginilen diger karasal omurgal faunasnn baz
bileenleri asndan degien derecelerde nemlidir. kiyaaml trleri dnda kalan
omurgal faunas sakinleri asndan akarsu yatagnda suyun bulunmas, zellikle su
gereksinimlerini ve ksmen de besin ihtiyalarn bu ortamdan karlayan trler asndan
nem tamaktadr. ncelikle Ball Dere sakinleri olan Balk trleri iin hesaplanan ve
akarsu yatagnda bulunmas gereken su miktar diger fauna bileenlerinin su
gereksinimlerini karlamak asndan da yeterli olacaktr.
Resmi Gazete 26.06.2003 tarihinde yaynlanan 25150 sayl Elektrik Piyasasinda
retim Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanim Hakki Anlamasi mzalanmasina likin
Usul ve Esaslar Hakkinda Ynetmelik hkm ve bu alma kapsamnda gerekletirilen
hidrojeolojik degerlendirmeler sonucunda Talkaya Reglatr akarsu kesit alanndan
Ball Dere akarsu yatagna braklmas nerilen evresel ak miktarnn yllk ortalama
degerinin yl boyunca % 11inden az olmamas gerektigi dnlmektedir.
evresel Ak veya Can Suyu olarak da adlandrlan sz konusu miktarlardaki
suyun Ball Dere akarsu yatagna braklmas durumunda bu habitat tipindeki dogal
yaamn kesintiye ugramayacag, diger habitatlardan bu kesimlere farkl gereksinimlerini
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
147/387
karlamak zere gelen yabanl formlar asndan da nemli bir sorun yaanmayacag
dnlmektedir.
IV.2.15. Peyzaj Degeri Yksek Yerler ve Rekreasyon Alanlar
Artvin, hem yeil dogasyla, hem de jeolojik yapsyla ayrcalkl bir yredir. Derin
kanyonlar, magaralar, kaplcalar, ay hamam ad verilen suyun oluturdugu kaya
oyuklar, krater ve buzul glleriyle ok degiik fiziki zelliklere sahiptir. Kaleleri, kemer
kprleri, camileri, kiliseleri gibi tarihi kalntlar bakmndan da ak hava mzesi gibidir.
Bilimsel incelemelere konu olan faunas ve florasyla Artvin, ok nemli konumdadr.
Baka yrelerde rastlanmayan Kafkas engeregi, dag horozu, engel boynuzlu iri dag
keisi ve dnyann en byk kafal boz aylar Artvinde barnmaktadr. Kzl akbaba tr
bu yrede koloniler halinde yaamaktadr. Bitki eitliligi ve endemik trlerin oklugu ilii bir
botanik bahesine dntrmtr.
Faaliyet alann bulundugu Artvin linde;
Tabiat Koruma Alanlar;
Borka Camili-Gorgit Tabiat Koruma Alan
Borka Camili-Efeler Orman Tabiat Koruma Alanlar,
amburnu -Tabiat Koruma Alan
Milli Parklar;
16.988 hektar alanyla Hatila Vadisi; Jeolojik, jeomorfolojik oluumlar ve yaban
hayat zenginligi Artvin l Merkezinden 10 km.lik stabilize bir yol ile ulam
saglanmaktadr.
3.766 hektar alanyla Karagl Sahara; Hidrografik yap ve vejetasyon
zenginligi ve geleneksel yaylaclgyla Savat lesi snrlar iinde bulunan
Karagl-Sahara Milli Park iki ayr sahadan olumaktadr. Sahara, Savat ilesine
17 km. uzaklkta olup Savat-Ardahan Karayolu zerindedir.
Tabiat Parklar
368 hektar alanyla Borka-Karagl; Erozyon nedeniyle gln dolma
tehlikesiyle kar karya kalmas dolaysyla rekreasyon ve egitim amal koruma
altna alnmtr.
Yaban Hayat Gelitirme Sahalar;
23,500 hektar alanyla Yaban Keisinin koruma altnda bulundugu Artvin
Yusufeli oruh Vadisi bulunmaktadr. Korunan alanlar gsterir kroki ekil 12.de
verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
148/387
ekil 12. Artvin li Korunan Alanlar Gsterir Kroki
Faaliyet alannn bulundugu Arhavi lesinin; Kltr degerleri bakmndan zengin bir
gemie sahip oldugu bilinir. Gerek zerinde yaayan tarihi uygarlklarn ve gerekse bat
etkileiminin sentezi ile Trkiye mozaygnn en gzel rnekleri grlr.
Giyim yaam tarz, ekonomi, sosyal olgular, Arhavililerin kendine has sosyolojisini
yaratmtr. Bu gerege paralel olarak srekli yenilige ak kltr kavram toplumun byk
kesimini adapte etmitir. Bununla birlikte tarihi grevinin ve kltrn de muhafaza ederek
gnmze kadar intikali olmutur. Bu sentez ierisinde birok tarihsel olgular ve
medeniyetler var olmu o varlgn kalntlar ise gnmze kadar gelmitir. Bu yerleimde
yaayan tarihi ve o tarihe ait eserler aagda belirtilmitir.
Gezilecek Tarihi ve Turistik Yerler
Arhavi bu alanda cografi konumu itibariyle bir hayli ansldr. Krfez kysna
kurulan Arhavinin hemen stnde bir heykel gibi duran Cenevizlilerden kalma Ciha
gzetleme kalesi merkez, Ulukent Ortacalar Camileri, Ortacalar ifte Kemer, Ori Deresi
Kemer, Derecik Ky Kemer, Aag Sahinler Ky Kemer Kprleri birer sanat
harikalardr. Ayrca Derest, Derecik ve Kavak Kylerinde tesis edilen Alabalk retim
iftligi ve sosyal tesisleri ile restoranlar grlmege deger yerlerimizden bazlardr. Metruk
kilise manzara asndan doyumsuz seyirlerle kayalk mevkiindeki Mart Kuu Cenneti
gezilecek nemli yerlerimizin bandadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
149/387
Tarihi ren Yerleri ve Eski Eserler
a) Ciha Kalesi : Yapldg tarih kesin olarak bilinmemekle beraber belde sakinleri
Cenevizliler zamanndan kaldgn sylemektedirler.
b) ifte Kprler: Ortacalar Bucak merkezinde biri birine tamamlayan tam daire
zelligini gsteren 2 kpr olarak ina edilmitir. Yapl tarihi kesin olarak
bilinmemekle beraber en az 250 yllk oldugu sylenmektedir.
c) Kemer Kpr Kprs: Tam daire kemer zelliginde yaplmtr. Yapldg
zaman bilinmemektedir. En az 400 yl oldugu sylenmektedir. 1994 tarihinde
kmtr.
d) Derecik Kprs: Kemer kpr olarak yaplmtr. Yapldg zaman
bilinmemektedir. En az 100 yllk oldugu sylenmektedir.
e) Gemi Kayas ve Ta Gemi: Balkl ormanlar ierisinde gemiye benzeyen bir
kaya grnmndedir. Ulam ok zordur.
f) Arhavi Merkez Cami: Yapl zaman kesin bilinmemektedir. Birka defa onarm
geirdigi ve minaresinin yakn bir zamanda yapldg tespit edilmitir. at
altnda gizli kubbesi vardr. Ahap ilemleri kendine has bir gzellige sahiptir.
g) Ulukent Cami: Kyl imecesiyle Hasan adnda bir usta tarafndan yapldg
sylenmektedir. Ahap blmleri ve ilemleri ok sanatkarane yaplmtr.
Birka defa onarm grmtr. Vakflar eliyle yeniden onarlmtr. En az 100
yllk mr oldugunu sylenmektedir.
h) Dikyama Camisi: Ulukent camisi zelliklerini gstermektedir. Ayn usta
tarafndan yapldg sanlmaktadr. Vakflar tarafndan onarlmtr. Minaresi
yeni yaplmaktadr.
Faaliyet alannn bulundugu Arhavi lesi dhilindeki korunan alanlar gsterir kroki
ekil 13.de verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
150/387
ekil 13. Artvin li Korunan Alanlar Gsterir Kroki
Krokiden de anlalacag zere Arhavi lesi dahilinde Korunan Alan
bulunmamaktadr.
IV.2.16. Madenler ve Fosil Yakt Kaynaklar (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan
iletilme durumlar, yllk retimleri ve bunun lke veya yerel kullanmlar iin nemi
ve ekonomik degerleri),
erdigi polimetal maden yataklar ve zuhurlar bakmndan (bakr-kurun-inko-
altn-gm) lkemizin en nemli metalojenik kuaklarndan birini oluturan ve Dogu
Karadeniz Blgesinde yer alan Artvin ili, metalik maden yataklar ve zuhurlar bakmndan
olduka zengindir. Endstriyel hammadde asndan ise ok nemli yataklara sahip
degildir.
Metalik maden yataklar; volkanojenik masif slfid tip (Cu-Pb-Zn), damar tip (Pb-
Zn), epitermal tip (Au) ve skarn tip yataklar eklinde snflandrlr. Blgedeki en nemli
altn yatag Cerrattepe-Kafkasr Altn yatagdr. Bu yatakta 4 gr/ton Au, 140 gr/ton Ag
(okside cevher); 1,2 gr/ton Au, 25 gr/ton Ag (slfitli cevher) saptanm olup 8.200.000 ton
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
151/387
toplam rezervli okside cevher, ayrca 3.900.000 ton toplam rezervli slfitli cevher
bulunmaktadr. En nemli bakr-kurun-inko yatag Murgul ilesinde bulunmaktadr.
Bunlar nem srasna gre yle sralanmaktadr; Murgul Anayatak %1.594 Cu tenr
iermektedir ve 18.000.000 ton grnr+muhtemel rezerve sahip olup yatak
iletilmektedir. Murguldaki diger bir yatak % 0.99 Cu tenrl Murgul-akmakkaya bakr-
kurun-inko yatag olup, 16.618.000 ton grnr+muhtemel rezerve sahiptir. 2005 yl
itibariyla bu iki yatakta yaklak 4.800.000 ton cevher rezervi kalmtr (Kaynak: KB).
Murgul-arkba bakr-pirit yatag % 0.85 tenr ve 1.289.365 ton grnr rezerve sahiptir.
Cerrattepe-Kafkasr sahas % 5.2 Cu (1.2 gr/ton Au, 25 gr/ton Ag degerleri bilinmektedir)
tenrldr ve 3.900.000 ton toplam rezerve sahiptir.
Borka-Akaren pirit-bakr yatag % 3.2 Cu (1.5 gr/ton Au 28 gr/ton Ag degerleri
bilinmektedir) tenrldr ve 662.043 ton grnr+muhtemel rezerve sahiptir. Murgul-
Baky bakr-inko-pirit sahas % 3.18 Cu ve % 1.24 inko tenrl olup 33.500 ton
grnr, 50.000 ton muhtemel rezerve sahiptir. Murgul-Aducadere-Kzlkaya bakr-pirit
sahas % 1.09 Cu tenrldr ve 1.894.664 ton mmkn rezerve sahiptir. Borka - Irsahan
(Irsa - Erenler) pirit- inko-bakr - kurun yatag % 0,5-1 Cu tenrl olup 1.000.000 ton
mmkn rezervlidir. Borka-Kuvarshan (Bakrky) bakr-kurun-inkopirit- altn-gm
yatag % 2.16 Cu ve % 47.4 S tenrndedir ve 50.800 ton grnr, 462 000 muhtemel
rezervinde olup 1937-1941 yllar arasnda yataktan 8.815 ton bakr olmak zere toplam
232.388 ton cevher karlmtr. Merkez-Sinkot kurun-inko yatag % 0.39 Zn tenrldr
ve 5.000.000 ton grnr+muhtemel rezerve sahiptir. Merkez-Seyitler bakr-kurun-pirit-
inko yatag % 1.68 Cu tenrldr ve 1.749.110 ton grnr+muhtemel bakr rezervlidir.
Bu yatak % 2.51 Zn tenrl olup 1.064.264 ton grnr+muhtemel inko rezervine
sahiptir. Bu yatak iin 0.35 gr/ton Au, 36.84 gr/ton Ag degerleri bilinmektedir ve 1.484.640
ton grnr+muhtemel rezerve sahiptir. Savat- Meydanck (Dereii)-Madenky bakr-
kurun-inko sahas % 1.16 Cu, % 0.22 Pb ve % 1.75 Zn tenrldr ve 344.000 ton
grnr+muhtemel rezervlidir. Hopa-Peronit-Abana inko-kurun-bakr sahas % 2-12 Zn
ve % 0.89 Cu tenrl ve 69.770 ton grnr, 174.450 ton muhtemel rezerve sahiptir.
Ardanu-Gmhane Ky iin % 0.3 bakr, 0.3 gr/ton altn degerleri bilinmektedir ve
30.000.000 ton rezerv hesaplanmtr. Savat-Meydanck Ky sahalar % 1.36 Cu, %
0.38 Pb ve % 3.21 Zn tenrl olup 344.264 ton rezervi oldugu bilinmektedir. Artvin ili
Manganez yataklar bakmndan iyi bir potansiyele sahiptir, Merkez -Ttncler sahalar %
24.79 Mn tenrldr ve 25.000 ton grnr+muhtemel rezerve sahiptir. Merkez-Sarbudak
(Melo) sahas % 25-35 mangan tenrldr ve 58.500 ton toplam rezerve sahiptir. Merkez-
Balc sahas % 42.17 Mn tenrldr ve 20.000 ton muhtemel rezerve sahiptir. Ardanu-
Aagrmaklar-Demirci ve Kontromta sahalar %25- 39 Mn tenrldr ve 11.000 ton
toplam rezerve sahiptir. Ardanu-Aagrmaklar-Kapky ve Ustalar sahalar % 28-39 Mn
tenrldr ve 7.000 ton toplam rezerve sahiptir. Ardunu-Kaleard sahas % 19.14-40.80
Mn tenrldr ve rezerve ynelik bir alma yoktur. Ardunu-Paal Yaylas Sahas
%20.89 Mn tenrldr ve 8.000 ton grnr+muhtemel rezerve sahiptir.
Artvin ili, imento hammaddesi olarak iletilen Hopa-Hertek sahas orta kaliteli
kireta olup 60.000.000 ton mmkn rezerve sahiptir. Savat-Karaldere feldspat yatag
% 5.1 K
2
O, % 4.6 Na
2
O ve % 4.6 Fe
2
O
3
tenrl olup zenginletirildikten sonra ise % 5.76
K
2
O, % 4.64 Na
2
O degerlerine ulamaktadr. Rezerv potansiyeli kuvars+feldispat iin
400.000.000 tondur. Yusufeli-Lusuncur grafit sahas tenr % 14.29 ile 76.88 karbon
arasnda degimektedir. 1.195 ton grnr rezervi olan grafit-antrasit yatag belirlenmitir.
Yatakta antrasitin bulunmas grafitin ekonomik olarak kullanlmasn engellemektedir.
Derinky-Killik Tepe kil yatag % 14.72 Al
2
O
3
, % 2.18 Fe
2
O
3
tenrldr. 87.5000 ton
grnr+muhtemel rezerve sahiptir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
152/387
ALTIN (Au)
Cerrattepe-Kafkasr Yatag
Tenr :4 gr/ton Au, 140 gr/ton Ag (okside cevher) ; 1.2 gr/ton Au, 25 gr/ton Ag (slfitli
cevher).
Rezerv :8.200.000 ton toplam rezervli okside cevher, ayrca 3.900.000 ton toplam rezervli
slfitli cevher bulunmaktadadr.
BAKIR-KURUN-NKO (Cu-Pb-Zn)
Borka-Akaren pirit-bakr Yatag
Tenr : % 3.2 Cu (1.5 gr/ton Au, 28 gr/ton Ag degerleri bilinmektedir).
Rezerv : 662.043 ton grnr+muhtemel rezerv.
Borka-Irsahan (Irsa-Erenler) pirit-inko-bakr-kurun Yatag
Tenr : % 0.5 - 1 Cu
Rezerv : 1.000.000 ton mmkn rezerv. Yatak nceki yllarda iletilmitir.
Yukarmaden Ky (Hot)-Belizer ve Meydan Mahallesi bakr-pirit-inko-kurun Sahas
Tenr : -
Rezerv : Yatak daha nceki yllarda iletilmitir.
Borka-Kuvarshan (Bakrky) bakr-kurun-inko-pirit-altn-gm Yatag
Tenr : % 2.16 Cu ve % 47.4 S
Rezerv :50.800 ton grnr, 462.000 muhtemel olup 1937-1941 yllar arasnda yataktan
8.815 ton Cu olmak zere toplam 232.388 ton cevher karlmtr.
Merkez-Sinkot kurun-inko Yatag
Tenr : % 0.39 Cu
Rezerv : 5.000.000 ton grnr + muhtemel rezerv.
Murgul-Baky bakr-inko-pirit Sahas
Tenr : % 3.18 Cu ve % 1.24 Zn
Rezerv : 33.500 ton grnr, 50.000 ton muhtemel rezerv.
Murgul-Aducadere-Kzlkaya bakr-pirit Sahas
Tenr : % 1.09 Cu
Rezerv : 1.894.664 ton mmkn olup yatak umut vericidir.
Murgul-Anayatak bakr-kurun-inko-pirit Yatag
Tenr : %1.594 Cu
Rezerv :18.000.000 ton grnr+muhtemel rezerv olup, yatak iletilmektedir.
Murgul-akmakkaya (Borka) bakr-kurun-inko-pirit Yatag
Tenr : % 0.99 Cu
Rezerv :16.618.000 ton grnr+muhtemel olup yatak iletilmektedir.
Murgul-arkba bakr-pirit Yatag
Tenr : % 0.85 Cu
Rezerv : 1.289.365 ton grnr olup yatak gnmzde iletilmemektedir.
Merkez-Seyitler bakr-kurun-pirit-inko Yatag
Tenr : % 1.68 Cu tenrl 1 749 110 ton grnr + muhtemel rezerv. % 2.51 Zn tenrl 1
064 264 ton grnr + muhtemel rezerv (0.35 gr/ton Au, 36.84 gr/ton Ag degerleri
bilinmektedir).
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
153/387
Rezerv : 1.484.640 ton grnr+muhtemel rezerv.
avat-Meydanck(Dereii) - Madenky ve Yusuflar bakr kurun - inko Sahas
Tenr : % 1.16 Cu, % 0.22 Pb ve % 1.75 Zn
Hopa-Peronit-Abana inko-kurun-bakr Sahas
Tenr : % 2-12 Zn ve % 0.89 Cu
Rezerv : 69.770 ton grnr, 174.450 ton muhtemel rezerv.
Kafkasr-Cerrattepe Sahas
Tenr : % 5.2 Cu (1.2 gr/ton Au, 25 gr/ton Ag degerleri bilinmektedir)
Rezerv : 3.900.000 ton toplam rezerv.
Ardanu-Gmhane Ky
Tenr : % 0.3 Cu, 41 ppm Au
Rezerv : 30.000.000 ton jeolojik rezerv.
avat-Tepeba Sahas
Tenr : % 3.08 Cu
Rezerv : 59.000 ton grnr rezerv.
Arhavi-Yukarkutunit (Tepeky) Sahas
Tenr : -
Rezerv : 300 ton grnr rezerv.
avat- Meydanck Sahalar Ky
Tenr : % 1.36 Cu, % 0.38 Pb ve % 3.21 Zn
Rezerv : 344.264 ton rezerv.
Merkez-Melo Sahas
Tenr : % 1.5-3 Cu ve % 3-10 Zn
Rezerv : 3.500 ton grnr rezerv.
Yusufeli-Esendal Sahas
Tenr : Dk tenrl Cu ve Au
Yusufeli-BalcI Pirit-Bakr yatag
Tenr : Edeger % Cu 0.25
Rezerv : 145.000.000 ton grnr rezerv.
MENTO HAMMADDELER (mh)
Hopa-Hendek Sahas
Kalite : Orta
Rezerv : 60.000.000 ton mmkn kireta rezervi.
FELDSPAT (Fld)
avat-Karaldere feldispat Yatag
Tenr : % 5.1 K2O, % 4.6 Na2O ve % 4.6 Fe2O3tr. Zenginletirildikten sonra ise % 5.76
K2O, %4.64 Na2O degerlerine ulamaktadr.
Rezerv : 545.273.437 ton muhtemel rezerv.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
154/387
GRAFT (Grf)
Yusufeli-Lusuncur (Degirmenta) Sahas
Tenr : % 14.29 ile 76.88 C
Rezerv :1.195 ton grnr rezervi olan grafit-antrasit yatag belirlenmitir. Yatakta
antrasitin bulunmas grafitin ekonomik olarak kullanlmasn engellemektedir.
Merkez-Genya Dag Sahas
Tenr : % 26 C
Rezerv :Zuhur oldugu iin rezerve ynelik alma yoktur.
Merkez-Ortaky Sahas
Tenr : % 7.6 C
Rezerv : Zuhur oldugu iin rezerve ynelik alma yoktur.
KL (Kil)
Merkez-Derinky-Killik Tepe
Tenr : % 14.72 Al2O3, % 2.18 Fe2O3
MANGANEZ (Mn)
Merkez-Ttncler Sahalar
Tenr : % 24.79 Mn
Rezerv : 25.000 ton grnr + muhtemel rezerv.
Merkez-Sarbudak (Melo) Sahas
Tenr : % 25-35 Mn
Rezerv : 58.500 ton toplam rezerv.
Merkez-Gneyce Mah. Sahas
Tenr : % 40 Mn
Merkez-Balc Sahas
Tenr : % 42.17 Mn
Rezerv : 20.000 ton muhtemel rezerv.
Merkez-Erenler Sahas
Tenr : % 31.51 Mn
Ardanu-Aagrmaklar-Demirci ve Kontromta Sahalar
Tenr : % 25-39 Mn
Ardanu-Aagrmaklar-Kapky ve Ustalar Sahalar
Tenr : % 28-39 Mn
Ardanu-Kaleard Sahas
Tenr : % 19.14-40.80 Mn
Ardanu-Paalk Yaylas Sahas
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
155/387
Tenr : % 20.89 Mn
Ardanu-Ttnlky Sahas
Tenr : % 53.07Mn
Ardanu-atalkaya Sahas
Tenr : % 35.24 Mn
avat-Koyunlu, Seyitler ve Cevizli Sahalar
Tenr : % 23.50 Mn
Rezerv : Cevizli sahasnda % 23.50 Mn tenrl 58.000 ton mmkn rezerv.
avat-avdarl Sahas
Tenr : % 31.28 Mn
Hopa-Peronit Sahas
Tenr : % 30-35 Mn
Borka-Dzky-SagIk Mah. Sahas
Tenr : % 30 Mn
Borka-Ormanl ve Zorlu Sahalar
Tenr : % 25.29-30 Mn
Murgul-Korucular Sahas
Tenr : % 22.89-42.80 Mn
Artvin ilindeki Linyit yataklarnn durumunu gsteren Tablo 54.deki verilerden de
anlalacag gibi 200.000 ton mmkn rezerviyle Yusufeli-Klkte bulunan yatakta retimin
ekonomik olmamas nedeniyle alma yaplmamaktadr. Ayrca Artvin line ait madenleri
gsterir kroki ekil 14.de verilmitir.
Tablo 54. Artvin li Linyit Yataklar
YATAGIN
BULUNDUGU
YER
Analiz Sonular Rezerv (1000 ton) AIKLAMA
Su
%
Kl
%
S
%
AID
Kcal/kg
Grnr Muhtemel Mmkn
Yusufeli-Klk
Sahas
2,73 4,70 2,78 7426 --- 50 200 retim Yok
Kaynak: www.mta.gov.tr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
156/387
ekil 14. Artvin line Ait Maden Krokisi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
157/387
IV.2.17. HayvancIk (trleri, beslenme alanlar, yllk retim miktarlar, bu rnlerin
lke ekonomisindeki yeri ve degeri),
Artvin linde hayvanclk iletmelerinin byk ogunlugu kk aile iletmelerinden
olumaktadr.
Arhavi lesinde ticari anlamda hayvanclk gelimi degildir. lede hayvanclk
genellikle aile ihtiyacnn karlanmas amal yaplmakla birlikte, ksmen de yerel lekte
pazara sunulmak amacyla bykba ve kkba hayvanclk mevcuttur. le genelindeki
bykba hayvan says 750, kkba hayvan says ise 3000dir.
Tablo 55. Artvin li 2009 YI Verilerine Gre Bykba Hayvan Varlg
leler Hayvan Says (ba)
Merkez 4.000
Ardanu 8.300
Arhavi 750
Borka 4.800
Hopa 1.850
Murgul 1.300
avat 15.000
Yusufeli 10.900
Toplam 46.900
Tablo 56. Artvin li 2009 YI Verilerine Gre Kkba Hayvan Varlg
le Ad Koyun (ba) Kei (ba) Toplam (ba)
Merkez 5.500 847 6.347
Ardanu 51.000 350 51.350
Arhavi 300 2.700 3.000
Borka 3.500 900 4.400
Hopa 3.150 74 3.224
Murgul 82 500 582
avat 17.000 300 17.300
Yusufeli 2.450 1.540 3.990
Toplam 82.982 7.211 90.193
Tablo 57. Artvin linde letme Byklklerine Gre Hayvan DagIm
Hayvan Cinsi
letme Says
(adet)
letme
Byklg
(adet)
Hayvan Says
(adet)
%si
Byk Ba
16.612
1.605
322
181
< 5
6 10
11 15
15 >
23.450
12.194
5.159
6.097
50
26
11
13
Toplam 18.720 46.900 100
Kk Ba
186
60
30
22
< 100
100 200
200 300
300 >
27.058
16.235
16.235
30.665
30
18
18
34
Toplam 298 90.193 100
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
158/387
Tablo 58. Artvin linin 2009 YI Sonu tibariyle Hayvansal retim Miktarlar
Cinsi retim Miktar
St ve Mamulleri 26.951 ton
Et 366,7 ton
Bal 880 ton
Yumurta (adet) 3.007.255 adet
Yapag 42.500 ton
Balk 2.500 ton
Deri (adet) 5.270 adet
Kaynak: www.artvintarim.gov.tr
Arclk ilede olduka gelimitir. Byk ogunlugu gezgin olan 200 civarnda
belgeli arc mevcuttur. ledeki ar koloni says 5250 dir. lede 2 adet ana ar yetitiricisi
bulunmaktadr. Arclar birligine ye arc says ise 85 tr. lenin floras sezon iinde ksa
bir sre arclara hitap etmektedir. Genelde arlar orman gl ve kestane ieklerinden
yararlanmaktadr.
lede deniz balklk yaygn bir ekonomik faaliyet koludur. Deniz rnleri istihsali,
yllk ortama 250 ton civarnda olmaktadr. lede ogunlukla hamsi istihsali yaplmaktadr.
lede i sularda kltr balklg (alabalk) yapan faal iletme says 8 dir. Bu
tesislerin toplam kapasitesi 200 ton/ yl olup retim 180 tondur. Bu tesislerden yaplan
retimlere destekleme pirimi demesi yaplmaktadr.
IV.2.18. Devletin Yetkili Organlarnn Hkm ve Tasarrufu Altnda Bulunan Araziler
(Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi
alanlar, vb.),
Sz konusu proje alan tamam orman arazisi olup askeri yasak blgelere
girmemektedir. Sz konusu projenin ED srecinin tamamlanmas halinde sahann geri
kalan ksm iin ilgili mercilerden gerekli izinler alnarak yatrm faaliyetleri
gerekletirilecektir.
IV.2.19. Proje Yeri ve Etki Alannn Hava, Su, Toprak ve Grlt Asndan Mevcut
Kirlilik Yknn Belirlenmesi
Hava
Artvin ilinde gerek resmi kurumlarda gerekse zel kurumlarda ozon tabakasnn
incelmesi ile ilgili ciddi bir alma yaplmamaktadr. Ozon tabakasnn incelmesi konusu
ile ilgili dnyada ve lkemizde kabul edilmi olan kurallar ilde uygulanmaktadr. lde ozon
tabakasnn incelmesine bagl olarak insan ve evre saglgnn etkilenmesi konusunda
herhangi bir alma yaplmamtr.
Su
Yer alt Sular ve Kirlilik
Su Kirliligi Kontrol Ynetmeligine gre yeralt sular numune alma noktalarnn
snflandrlmasnda, yalnzca snf gz nne alnr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
159/387
- Snf Yas I : Yksek kaliteli yeralt sular
- Snf Yas II : Orta kaliteli yeralt sular
- Snf Yas III : Dk kaliteli yeralt sular
Snf Yas I sular, ime suyunda ve gda sanayinde kullanlabilen yeralt sulardr.
Yas II sular ise bir artma ileminden sonra ime suyu olarak kullanlabilecek
sulardr. Bu snfa giren sular tarmsal su ve hayvan sulama suyu veya sanayide sogutma
suyu olarak artma ilemi grmeden kullanlabilir.
Artvin ilinde yeralt suyundan elde edilen sular klorlama hari hibir artm
yaplmadan kullanlmaktadr.
Akarsularda Kirlilik
Artvin ili su kaynaklar bakmndan olduka zengindir. lde debileri ok yksek
olmamakla birlikte, ok sayda kaynak ve yaz-k kurumayan akarsular vardr. Bunlardan
Murgul yresinde en fazla kirlenme Damar derede olup, bu kirlenme oruh nehrine kadar
izlenebilmektedir. Kirlilik konsantre tesislerinin ve Kumlu tepede yer alan tumbadan
kaynaklanan malzemelerin Damar dereye braklmasndan ileri gelmektedir. Kirlilik,
znm agr elementler ve sspansiyon halinde tanan malzemeye bagldr. Damar
dere ierisinden alnan su rneklerinde yaklak %30 orannda ogunlugu piritten oluan
askda tortu bulunmaktadr. Bu tortu suyun PH alkalen koullarda olmaktadr. Oysa
kirliligin olmadg dere sular, kaynak sular ve ebeke sularndan alnan su rneklerinde
PH:78 arasnda llmtr.
Murgul evresinden toplanan su rneklerinde yaplan kimyasal analizler
sonucunda; bakrn 0.0010.15 mg/lt, kurunun 0.024.37 mg/lt, inkonun 0.034.76 mg/lt,
kadmiyumun 289 mg/lt, demirin 0.010.90 mg/lt oranlarnda degitigi belirlenmitir. Bu
lmler temiz su rnekleri ile karlatrldgnda, kirlenme sonucu; bakr 300 kat, kurun
200 kat, inko 400 kat ve kadmiyum 45 kat artmtr. Ancak ime amal kullanlan sular
temiz oldugu belirlenmitir.
Faaliyet alannn bulundugu Arhavi lesinde akarsularla ilgili analiz sonucu
bulunmamaktadr.
Denizlerde Kirlilik
Karadeniz de kirlenme daha ziyade hzl kentleme ve sanayilemenin grldg
blgeler etrafnda yogunlamaktadr. Blgede bulunan sanayi tesisleri ve belediyeler
atklarn artma yapmakszn denize vermektedirler. Hatta kat atklarn dahi denize
dkmektedirler. Ayrca tarmsal ilalar yagmur sular ile derelere ve oradan denize
tanmaktadr.
Toprak
Toprak kirliligi, balca; sanayi, tarmsal ilalama ve gbre kullanm sonucunda
ortaya kmaktadr. Ancak bazen yag ile akarsu tamas ve andrma sonucu
kayalarn ayrmas ile de dogal kirlenme sz konusu olmaktadr.
Artvin ilinde Murgul Bakr letmesi dnda kirlilik yapabilecek byk bir kurulu
yoktur. Bu nedenle toprak kirliligi konusunda herhangi bir alma yaplmamtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
160/387
lde topraklarn kimyasal olarak kirlenmesine neden olan en nemli kaynaklar,
evsel ve endstriyel atk sularn artlmadan alc ortama verilmesi ve/veya tarmsal
sulamada kullanlmas, pestisitler, ar gbre kullanm mevzuata uygun olmadan bertaraf
edilen atklar (tehlikeli atk, tbbi atk, v.s.) ve karayollarnda seyreden tatlarn meydana
getirdigi agr metal kirliligidir.
l snrlar ierisinde topraktaki pestisit birikimini tespit etmek amacyla analiz
yaplamamtr. Ticari gbrelerin yanl kullanm sonucu toprak kalitesinde bozulma olup
olmadg konusunda bir alma yaplmamtr.
Asit Yagmurlarnn Etkileri
Toprak kirliliginde en nemli faktr, toprak reaksiyonunun asitlemesidir.
Asitlemeye neden olan faktrler: Hava kirliliginden meydana gelen asit yagmurlar Sis,
kar vb yag trleri SO
2
, NO
X
, Cl, F hava kirliliginde, dolaysyla asit yagmurlarnn
olumasnda etkilidir. SO
2
gaznn havadaki su buhar veya yagmurlarla birletiginde
birincil, ikincil (primer-sekonder) reaksiyonlara girmek suretiyle slfuroz asit ve duruma
gre slfirik asite dntg bilinmektedir.
SO
2
nin asl kaynag kmr madeninin (kmr ocaklarnn) bulundugu katmanla,
bakr, slfr tesislerinin bulundugu vb birok sanayinin iletme btndr.
Kkrde bagl olarak oluan slfuroz asit ve slfrik asit yakc ve tahrip edicidir.
Bulundugu sanayi ortamndan havaya kansan gazlar rzgar ve hava hareketleri ile ok
uzun mesafelere ular. Buna uzun menzilli hava kirliligi denir. Getigi yerlerdeki yeil
alanlar kurutur. Yag etkisi ile ormanlk alanlarda agalarn yapraklan zerine ok
miktardaki parack yaparak, kimyasal zelligi nedeni ile yapraklan yakar. Yapraklar
ilevini yerine getiremez ve zmleme yaplamaz. Dolaysyla hayatn devam
ettiremeyerek kurur. Konu ile ilgili olarak, Kuzey rzgarlar ile srklenen asit
yagmurlarnn Belgrat ormanlar zerinde yaptg tahribat nemli bir rnek olarak
hatrlamamz mmkndr. limiz genelinde ve evresinde fazla miktarda sanayi kuruluu
olmadgndan, nemli derecede asit yagmurlarndan sz edilemez.
Grlt
Grlt kirliliginin nedeni istenmeyen ve hoa gitmeyen seslerdir. Fiziksel bir olay
olarak ses ise; esnek bir ortam iinde periyodik titreimler yapan bir kaynagn ortamn
denge basncnda degiimler oluturmas ve bu basn dalgalarnn sabit bir hz ve belirli
bir faz fark ile ortamn uzak noktalarna kadar iletilmesidir. Fiziksel ynden ise sesin; sz
edilen basn fark tarafndan uyarlan iitsel bir duyudur.
l genelinde, srekli veya aralkl olarak devam eden zellikle yaz aylarnda
kardklar yksek grltler ile byk tepki yaratan bina ve yol yapm operasyon
biimine bagl olarak degimektedir.
Faaliyet alan ve etki alan evresinde gaz ve toz emisyonu oluturacak herhangi
bir endstriyel tesis bulunmamaktadr. Yaplm olan saha gezileri srasnda grlt
kaynagda gzlemlenmemitir. Tarm alanlar ve meyve bahelerinde zirai ilalarn
kullanm nedeniyle toprak kirliliginin olmas muhtemeldir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
161/387
IV.2.20. Diger zellikler.
IV.3. Sosyo Ekonomik evrenin zellikleri
IV.3.1. Ekonomik zellikler (yrenin ekonomik yapsn oluturan baIca sektrler,
yresel igcnn bu sektrlere dagIm, sektrlerdeki mal ve hizmet retiminin
yre ve lke ekonomisi iindeki yeri ve nemi, diger bilgiler),
Herhangi bir yrenin ekonomik faaliyetleri zerinde iklimin gerek direk gerekse
dolayl etkileri oldugu tartlmaz bir gerektir. klim artlar, toprak zellikleri, bitki rts,
yetitirilen rnler, hayvanclk faaliyetleri, turizm ve sanayi faaliyetleri gibi birok sahada
direk veya dolayl etkiler yapmaktadr.
Ekonomik gstergelerde yaanan gerileme ve buna bagl olarak gerekleen
isizlik ve g ilin ncelikli sorunlar olarak grlmektedir. Bu sorunlar nlemeye ynelik
tedbirler ayn zamanda ilin var olan potansiyellerinin ortaya kmasn saglayacaktr.
zellikle ulama ynelik altyap almalar ilin kendi iinde ve blge ierisindeki sosyo-
ekonomik ilikilerini glendirecek, turizm, madencilik sektrlerini ve snr ticaretini
canlandracaktr.
Artvin retim sanayinde, ilin dogal kaynaklarn ileyen sektrler agrlk
tamaktadr. lde ormanclk ve orman rnlerini sanayisi, gda sanayisi ve madencilik
nemli bir yere sahiptir.
ldeki ticareti retilen rnlerin pazarlanmas oluturmaktadr. Kereste, orman
rnleri ve fabrikalarda retilen eitli gda rnleri ilin balca geim kaynaklardr.
Mevcut ekonomik durum drt sektr (ormanclk, tarm, sanayi ve hizmetler)
erevesinde ele alnmaktadr.
IV.3.1.a. OrmancIk
Projenin uygulanacag Arhavi lesi, yzlmnn yarsndan fazlas ormanlktr.
Orman letme Mdrlg kaytlarna gre 30.882 hektar genel sahann 17.450 hektar
ormanlk alandr. Kylerin 20 adedi orman ii veya orman kenar ky zelligini
tamaktadr. Yaygn aga trleri ise kayn, kzlaga ve kestanedir. Ayrca ilede kavak
mevkiinde toprak mahsulleri ofisi TMO bnyesinde fndk ve diger tahl alm merkezi
bulunmaktadr.
IV.3.1.b. Tarm
Artvin dogal yapsnn uygun olmay, ekime elverili topraklarn azlg, ulam
glg ve lkenin nemli kentlerine uzaklg nedeniyle yava gelien ve degien bir ildir.
Tarm iletmelerinin ok paral, kk ve dagnk olmas, arazinin engebeli yaps,
modern girdi kullanmn ve retim legini snrlamasna yol aan etkenler il tarmn
olumsuz etkilemektedir. lde ay, fndk, msr, bugday, portakal, mandalina ve elma
yetitirilmektedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
162/387
Artvinde tarm geleneksel anlamda yaplmakta olup, retilen rnler aile
tketiminin yan sra mahalli pazarlar ve evre illerin pazarlarna gnderilmektedir.
Tarmsal retimde tamamen insan gcne dayal retim modeli sz konusu olup makineli
tarm yok denecek kadar azdr. Bitkisel retim ogunlukla oruh nehri ve kollarnn
oluturmu oldugu vadi tabannda bulunan tarmsal arazilerde yaplmasna karlk
hayvansal retim i ve yksek kesimlerde yaplmaktadr. Artvindeki tarmsal iletmeler
kk aile iletmelerinden olumaktadr, bu nedenle gre ve zirai ila kullanm yok
denecek kadar azdr.
Projenin uygulanacag Arhavi lesi genelindeki ilenebilir tarm arazisi yaklak
olarak toplam 48.000 dekardr. Bu alann 30.000 dekar aylk, 90.00 dekar fndklk,
7.000 dekar da msr ve diger kalan ksm ise sebze ve meyve alandr. Bu tarmsal
faaliyetlerden ya ay retimi 21.500 ton, kuru ay retimi 3.870 ton tahmini fndk retimi
de 800 tondur. Arhavide, alternatif rn alannda kivi retiminde nemli bir geliim
saglanmtr. 1990-2002 yllar arasnda iftilere yaklak 20 bin adet kivi omcas
dagtlm ve 400 dekarlk bir alanda retim gerekletirilmitir. lede, 1999-2002
yllarnda yllk ortalama 50 ton kivi retimi gerekletirilmitir. lede ticari anlamda
hayvanclk gelimemitir. Aile ihtiyacnn karlanmas ve ksmen de pazara sunma
amal kk ve bykba hayvanclk mevcuttur. Arclk ilede olduka gelimitir. Byk
ogunlugu gezgin olan 200 civarnda belgeli arc mevcuttur. le, Tarm ve Kyileri
Bakanlgnca kafkas rk ar yetitiriciligi asndan izole blge kapsamna alnmtr.
IV.3.1.c. Sanayi
Devlet Planlama Tekilat (DPT) tarafndan 1996 ylnda 1993 yl idari yaps esas
alnarak 76 il kapsamnda yaplan illerin sosyo-ekonomik gelimilik sralamas
kapsamnda belirlenen be dzey ierisinde Artvin ili drdnc dzeyde yer almtr.
Drdnc dzeydeki illerin genel zellikleri, g vermesi, nfus art hz ve yogunlugunun
lke ortalamasnn altnda olmas, bununla birlikte dogurganlk oran ve ortalama hane
halk byklgnn lke ortalamasnn zerinde olmas eklinde sralanmaktadr.
Projenin uygulanacag Arhavi lesinde ikisi ay fabrikas biri imentolu yonga
levha (BEYOPAN ), biri de ARSAN Silah fabrikas olmak zere 4 adet sanayi tesisi
mevcuttur. Bu tesislerde, yllara gre degimekle birlikte ortalama 850-900 civarnda daimi
veya geici personel istihdam saglamaktadr. lede, kooperatifilik olduka gelimitir.
Mevcut kooperatiflerin 5 adedi tarmsal amal, 6 adedi ticari amaldr. Arhavi Ticaret ve
Sanayi odasna kaytl 13 anonim irket, 117 limited irket, 6 kollektif irket ile 22
kooperatif ve 180 adet de ahs ye mevcuttur. Esnaf ve Sanatkarlar Odas ye says
656, ay Ekiciler Kooperatifi ye says ise 3814 dr.
lede 4 adet banka ubesi bulunmaktadr. Yapm srdrlen 100 iyeri kapasiteli
Arhavi kk Sanayi Sitesinin le ekonomisine kazandrlmasna ynelik almalar
srdrlmektedir.
IV.3.1.d. Maden
lkemizin en zengin bakr madeni yataklar Artvin'de bulunmaktadr. Maden Tetkik
ve Arama Enstits'nce (MTA); Merkez ilede altn, Ardanu ilesinde manganez, Borka
ve Murgul'da bakr, pirit ve manganez, Savat'ta bakr, kurun, inko ve manganez,
Yusufeli ilesinde de linyit kmr asndan zengin rezervlerin bulundugu tespit edilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
163/387
IV.3.1.e. Hizmetler
2000 yl verilerine gre GSYHnn sektrsel daglmna bakldgnda Trkiye ve
Karadeniz ortalamalarna gre Artvinde hizmetler sektrnn daha yksek degerlerde
tarm ve sanayi sektrnn ise daha dk degerlerde oldugu grlmektedir. Bu oranlarda
Artvinin blgeye gre daha dk tarmsal alana sahip olmasnn, sanayi tevik ve
yatrmlarndan yeterince faydalanamamasnn nemli pay vardr. Sanayi sektrnde
grlen yllar ierisindeki gerileme ildeki mevcut kamu imalat sanayinin devreden
karlmas ve kamu yatrmlarnn zelletirilmesi ile baglantldr. Gerileyen sanayi yaps
ile birlikte ilin lke ve blge ekonomisine olan katks da azalmtr. l, maden ve orman
rnleri, turizm ve kk-orta lekli iletmelerle genelde yerel pazara dnk hizmet
retmekte ve katk saglamaktadr. Sarp snr kaps ve Hopa limann gelimesiyle orantl
olarak snr ticaretinde gelime yaanmaktadr. Ticari faaliyetlerin gelimesi ve uluslar
aras aklarn devamllg asndan snr kaps ve liman mevcut potansiyellerinin hepsini
kullanmamasna karn nemli bir girdi oluturmaktadr.
Trkiyenin su ynetimi ve enerji konularnda nemli bir yeri olan oruh havzasnn
nemli bir blm Artvin ili snrlar ierisindedir. Su Ynetimi Ulusal Platformuna gre
oruh havzas Uluslararas Su Havzas kategorisinde yer almaktadr. Uluslararas su
havzalarnn korunmas ve ynetimi birden ok il ve lkenin ibirligini gerektirmektedir. Bu
adan, oruh havzasnn korunmas ve ynetimi iin Artvin, Bayburt gibi birden fazla ilin
ve Grcistan Cumhuriyetinin ibirligi zerinde durulmakta olup havza ynetimi evre
Dzeni Planlar asndan da nemli bir girdi oluturmaktadr.
Toplam yzlm 10.140km
2
olan oruh havzasnn 5000 km
2
si Artvin ili snrlar
ierisindedir. zerinde bulunan mevcut baraj ve hidro-elektrik santraller Trkiyenin enerji
retimi ierisinde nemli bir paya sahiptir.
lin iinden geen oruh nehri adeta Artvini Trkiye ve blgeye baglayan bir bag
grevi stlenmitir. lin karayolu ulam gzergahlar nehre ve kollarna bagl olarak
gelimi barajlar ve HESler kamu yatrmlarndan nemli paylar alrken lkenin enerji ve
sulama faaliyetlerinde nemli bir yer edinmitir. oruh nehri zerinde yaplan su sporlar
ise ulusal snrlarn dna tamtr.
Artvin ili eitli turizm degerlerini iinde barndran otantik bir turizm kentidir. Kakar
ve Karal Daglarnda yaplan dag trmanlar, blgenin degiik yrelerinde dogal
gzellikler iinde bulunan dag yry parkurlarnda yaplan doga yryleri, oruh
Nehri ve Barhal aynda yaplmakta olan rafting, katamaran ve kano gibi akarsu sporlar
Artvinin turizm eitliligini zenginletirmektedir. 4. Dnya Akarsu Sporlar Sampiyonas
1993 ylnda oruh Nehrinde yaplmtr.
Artvinin bol yag alan yksek daglar sk bir orman rts ile kapldr. Ormanlarda
yaayan eitli av hayvanlar, Artvini yurt dndan da turist eken bir av merkezi haline
getirmitir. lin nemli tarihi yaptlar Artvin Kalesi, Boselt Kalesi, Melo Kalesi ve Hamaml
(Dolisane) Kilisesi saylabilir.
IV.3.2. Nfus (yredeki kentsel ve krsal nfus, nfus hareketleri; gler, nfus art
oranlar, ortalama hane halk nfusu, diger bilgiler),
IV.3.2.a. Yredeki Kentsel ve Krsal Nfus
Proje alannn bulundugu Artvin linin 2000 Yl Genel Nfusu 191934 kiidir. Artvin
li merkez ile birlikte 8 ileden olumaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
164/387
Aagdaki tabloda Trkiye Nfusu, Artvin line ve Arhavi lesine ait veriler
verilmektedir.
Tablo 59. Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi 2009 Verileri
l/ile merkezleri Belde/kyler Toplam
Trkiye 54.807.219 17.754.093 72.561.312
Artvin 90.008 75.572 165.580
Arhavi 15.362 3.770 19.132
Artvin line bagl Arhavi lesinin, 2009 yl adrese dayal nfus kayt sistemi
verilerine gre toplam nfusu 19.132 olup, bunun 15.362si ile merkezinde, 3.770i
merkez ve bucaklara bagl kylerde yaamaktadr.
Projenin gerekletirilecegi Arhavi, ile bagls olarak merkez hari olmak zere ile
merkezine bagl; 1 belde Ortacalar, 30 ky ve 7 mahalleden olumaktadr.
Tablo 60. Yllara Gre Arhavi Nfus Verileri
Yl Merkez Kyler Toplam
2008 15.194 3.995 19.189
2000 14.079 5.268 19.347
1997 13,000 6,000 19,000
1990 10.048 8.303 18.351
1985 9,000 7,000 16,000
1980 8,000 5,000 13,000
1975 7,000 4,000 11,000
1970 6,000 3,000 9,000
1965 5,000 1,300 6,000
1960 4,000 600 4,600
IV.3.2.b. Nfus Hareketleri
Gler ve Nfus Art Oranlar
Artvin li, Sosyo-ekonomik bakmdan geri kalm bir il olmas nedeniyle yllarca g
vermitir. Glerin nedenlerini; iyi egitim olanaklar, iyi saglk imknlarndan faydalanma,
daha sosyal bir yaam srdrme gibi nedenler oluturmaktadr. Ayrca, ok az sayda da
olsa, ilde meslegini icra etme olanag bulamayan, daha iyi alma koullarna sahip olmak
isteyen kiiler de gelimi illere g etmektedir.
19801997 yllar arasnda artan oranda da g veren ve bu nedenle azal
gsteren il nfusunda 2000 yl genel nfus saymna gre %0 2,28lik art grlmtr.
Tablo 61. Genel Nfus Saymlarna gre Tahmini Nfus Degiimi
Yllar
ehir Nfusu Ky Nfusu l geneli
Say % Say % Say %
Genel
Nfus
Saym
1960 25357 12,9 170944 87,1 196301 100,0
1965 30068 14,3 179997 85,7 210065 100,0
1970 39436 17,5 186433 82,5 225869 100,0
1975 42946 18,8 185530 81,2 228476 100,0
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
165/387
1980 46208 20,2 182789 79,8 228997 100,0
1985 58302 25,8 168036 74,2 226338 100,0
1990 66097 31,1 146736 68,9 212833 100,0
2000 84198 43,9 107736 56,1 191934 100,0
Tahmini
2005 88009 45,9 103913 54,1 191922 100,0
2010 95249 51,3 90308 48,7 185557 100,0
2015 102488 57,2 76703 42,8 179191 100,0
2020 109728 63,5 63098 36,5 172825 100,0
lin, oruh nehri zerinde yaplan barajlar, Grcistan ve BDT lkeleri ile olan ticari
ve ekonomik ilikileri ile Sosyo-ekonomik gstergelerin ykselmesi egilimi gstermektedir.
Baraj inaatlarnn istihdam artran etkisi, 1999 ylnda yaanan deprem ve son ekonomik
kriz nedeniyle, ilde glerin azaldg hatta ksmen de olsa durdugu grlmtr.
Artvin ilinin aldg g, verdigi g, net g ve net g hz (2008 - 2009 dnemi)
Tablo 62. de verilmitir.
Tablo 62. 2008-2009 YI G Miktar
l ADNKS Aldg G Verdigi G Net G Net G Hz
Trkiye 72.561.312 2.236.981 2.236.981 0 0,00
Artvin 165.580 6.206 7.547 -1.341 -8.07
lden g edenler genellikle; stanbul, Kocaeli, Bursa, Adapazar, Samsun,
Eskiehir, Antalya illerine gitmektedir.
Projenin gerekletirilecegi Arhavi ilesi ise; diger ilelere gre nfusu artan, da
az g veren yerleim birimlerindendir. 1990 yl saym sonularna gre nfusu 18.351
olan ilenin 2000 yl saym sonularna gre ky nfusu 5.278, merkez nfusu 14.069
olmak zere toplam 19.347, 2008 yl genel nfus saymna gre 19.189'dur. lenin nfus
art hz (19902000 saym yllarna gre) % 5.29 kii, nfus yogunlugu ise 65 kiidir.
Bunun 15.194' ile merkezinde, 3.995'i ise kasaba ve kylerde yaamaktadr.
Hane Halk Nfusu
TK verilerine gre Artvin li ve Arhavi lesine ait hane halk byklgne gre
hane halk says degerleri aagdaki tabloda verilmitir.
Tablo 63. Hane Halk Byklgne Gre Hane Halk Says
Hane Halk Byklg
Toplam
hane halk
says
Kii
Says
1 2 3 4 5 6 7+
Artvin 2 324 6 953 6 332 9 425 8 139 5 483 7 554 46 210
IV.3.3. Gelir (yredeki gelirin ikollarna dagIm, ikollar itibariyle kii bana den
maksimum, minimum ve ortalama gelir),
IV.3.3.a. Yredeki Gelirin Kollarna DagIm
Artvin ili 2001 yl i kollarna gre gelir daglm Tablo 64.de verilmitir. Trkiye
statistik Kurumu Ulusal Hesaplar Veri Tabanndan alnan istatiksel verilere gre; Artvin
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
166/387
ilinin gelir kaynaklarnn banda Ulatrma ve haberleme alan gelmekte olup sektr pay
26,5tur. Ulatrma ve haberlemeyi 19,9 sektr payyla Tarm sektr izlemektedir.
Bunlardan ulatrma ve haberleme ile tarm sektrlerinin GSYH iindeki paylar, Trkiye
ortalamalarnn bir hayli zerinde gereklemitir. te yandan, zengin maden
kaynaklarnn varlg, madencilik ve taocaklg sektrnn l GSYHs iindeki paynn
% 9 ile, Trkiye ortalamasnn (%1,4) bir hayli zerinde gereklemesine neden olmutur.
Buna karlk, imalat sanayinin il ekonomisinde yeterince gelimemi olmas sonucu, l
imalat sanayi paynn (% 7,1), Trkiye ortalamasnn (% 24,1) altnda kaldg
grlmektedir. En byk gelime hz % 22,5 ile inaat sektrnde yaanmtr.
Tablo 64. Artvin 2001 YI Gayri Safi Yurt i Hasla
Sektr
Deger
(milyon TL)
Sektr Pay Gelime Hz
Tarm 97.472.087 19,9 27,8
iftilik ve HayvancIk 85.939.465 17,5 28,1
OrmancIk 8.912.713 1,8 21,5
BalkIk 2.619.909 0,5 43,3
Sanayi 69.957.289 14,3 29,9
Madencilik ve Ta OcakIg 19.260.545 3,9 5,3
malat Sanayi 36.603.652 7,5 25,4
Elektrik, Gaz ve Su 14.093.093 2,9 121,6
naat Sanayi 24.326.071 5,0 80,9
Ticaret 89.671.832 18,3 61,3
Toptan ve Perakende Ticaret 49.482.688 10,1 45,2
Otel Lokanta Hizmetleri 40.189.144 8,2 86,7
Ulatrma ve Haberleme 130.211.105 26,5 52,3
Mali Messeseler 4.626.981 0,9 17,2
Konut Sahipligi 3.541.249 0,7 58,9
Serbest Meslek Hizmetleri 5.592.001 1,1 43,4
(Eski) zafi Banka Hizmetleri 6.275.944 1,3 126,7
Sektrler Toplam 419.122.671 85,4 43,6
Devlet Hizmeti 69.800.836 14,2 47,3
Kar Amac Olmayan zel Hizmet Kurumu 446.886 0,1 94,9
Toplam 489.370.392 99,7 44,1
IV.3.3.b. Kollar tibariyle Kii Bana Den Maksimum, Minimum ve
Ortalama Gelir
Ekonomik ve mali gstergeler incelendiginde, Artvin li 2001 yl itibariyle sabit
fiyatlarla Trkiye GSYHs iinde % 2,9luk paya sahip olmutur. Ayn yl lde kii basna
dsen GSYH miktar 2.137 dolar ile (Fert basina dsen milli gelir hesabinda uygulanan
ynteme gre, o ilde retilen tm rnlerin degeri ile o ile yapilan yatirim harcamalari da
dikkate alinmaktadir. oruh zerinde yapilmakta olan ulusal amali baraj yatirimlarinin da
yapilan harcamalarin % 95ten fazlasi bata inaat malzemesi ve makine aksami temini
aisindan l diina yapildigindan Artvin line bir katkisi olmamaktadir. Ayni ekilde Artvin
Ormanlarindan yapilan istihsal ile elde edilen orman gelirlerinin tm Artvine yapiliyormu
gibi dikkate alinmakta, oysa Artvin Orman Blge Mdrlg kanali ile lkemizin tm orman
tekilatlarinda harcanmaktadir. Bu durum Artvin linde fert basina dsen milli gelirin yksel
olmasinin en nemli nedenlerindendir.) (l Gen.Mec.11/04/2006 tarih ve 35 Sayili Karari.)
ortalamann (1.428 dolar) olduka zerinde, buna karlk Trkiye ortalamasnn (2.146
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
167/387
Dolar) biraz altnda gereklemitir. Kendi kategorisindeki iller arasnda ise Artvin kii
basna dsen GSYH asndan ilk srada yer almtr. Artvin ili kii basna dsen kamu
yatrm harcamalar byklg asndan kendi kategorisindeki alt blgesi ortalamasnn
yaklak 10 kat, Trkiye ortalamasnn ise yaklak 9 kat byklge sahiptir. Bu sonucun
ortaya kmasnda zellikle son yllarda il genelinde yrtlmekte olan baraj yatrmlar
etkili olmutur. Buna karlk, Artvin gerek kii basna dsen banka kredileri ve gerekse kii
basna dsen banka mevduatlar asndan, Trkiye ortalamasnn gerisinde kalmtr.
Artvin linde; Trkiye statistik Kurumu Ulusal Hesaplar Veri Tabanndan alnan
2001 yl kii bana den gayri safi hasla 2.588.319.416 TL dir.
IV.3.4. sizlik (yredeki isizlik nfus ve faal nfusa oran)
Trkiye statistik Kurumunun 2009 yl gc statistikleri Veri Tabanndan alnan
Artvin ilinin verilerine gre (bkz. Tablo 65.) blgenin isizlik oran %5,7 olup, %17,4lk
Trkiye ortalamasnn altndadr.
lde yaplmakta olan baraj ve karayolu inaatlar nedeniyle, igcnn istihdama
katlma oran yksek, isizlik oran ise Trkiye ortalamasnn altndadr.
Tablo 65. 2009 YI sizlik Oran Tablosu
gcne KatIm Oran (%) sizlik Oran (%) stihdam Oran (%)
Artvin 62,5 5,7 58,9
Trkiye 47,9 17,4 41,2
Kaynak: www.tuik.gov.tr
TKin 2009 yl BSS ikinci dzey gstergeleri dikkate alnarak Trkiye genelinde
gcne katlm orannn % 47,9 oldugu ve blge genelinde ise bunun %62,5,oldugu
grlmektedir. Yine istihdam orannn Trkiye geneline gre %41.2, blgede ise 58,9
olarak gerekletirdigi gzlenmektedir.
Tablo 66. stihdama ilikin KUR Temel Gstergeleri
Kadn Erkek Toplam
alan Nfus 8.304 843 9.147
siz Nfus 11.107 725 11.832
Kaynak: www.iskur.gov.tr
Yukardaki tablo incelendiginde Artvin li 2009 yl sonu itibari ile kaytl isiz says
11.107 kadn, 725 erkek olmak zere toplam 11.832 kii olarak kaytlarda yer almaktadr.
Yine tablodaki bilgilere gre 2009 yl ierisinde toplam 9.147 kiinin kaytl altg
belirlenmitir. ie yerletirilmitir. 2009 yl temel gstergeler tablosuna bakldgnda
kadnlardaki isizlik oran erkeklere gre daha fazladr.
Tablo 67. Artvin KUR Mdrlgne kaytl sizlerin Mesleki DagIm
MESLEKLER
KAYITLI SZLER
KADIN ERKEK TOPLAM
Bilinmeyen 96 233 329
Bro Ve Mteri Hizmetlerinde alan Elemanlar 196 254 450
Hizmet Ve Sat Elemanlar 26 84 110
Kanun Yapclar st Dzey Yneticiler Ve Mdrler 6 8 14
Nitelik Gerektirmeyen lerde alanlar 459 1242 1701
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
168/387
Nitelikli Tarm, HayvancIk, AvcIk, OrmancIk Ve Su
rnleri alanlar
3 13 16
Profesyonel Meslek Mensuplar 64 68 132
Sanatkarlar Ve lgili lerde alanlar 18 219 237
Tesis Ve Makine Operatrleri Ve Montajclar 6 374 380
Yardmc Profesyonel Meslek Mensuplar 233 425 658
TOPLAM 1107 2920 4207
Kaynak: www.iskur.gov.tr
lin 15+ ya nfusu 131.937 kiidir. Bu nfusun 18.462 kiisi 5510 sayl yasann
4/a kapsamnda, 7800 kiisi 4/b kapsamnda 7616 kiisi 4/c kapsamnda 90 kiisi banka
sandklarna tabi olarak altg, 11.492 kiinin grenci oldugu ve ilin isizlik orannn 5.7
oldugu dikkate alndgnda, isizlerin ogunun kaytl oldugu grlmektedir.
Kaytl igcnn %40,43n 1701 kii ile nitelik gerektirmeyen ilerde alanlar
oluturmaktadr. Bunu yardmc profesyonel meslek mensuplar, bro ve mteri
hizmetlerinde alanlar meslek guruplar izlemektedir. Nitelikli igc, ilde alma olanag
bulamadg iin genellikle baka illere gitmekte, daha iyi artlarda i aramaktadr.
IV.3.5. Yredeki Sosyal Altyap Hizmetleri (egitim, sagIk kltr hizmetleri ve bu
hizmetlerden yararlanlma durumu),
Egitim
Artvin ili okuma yazma oran bakmndan Trkiye ortalamasnn st sralarnda yer
almaktadr. Artvinde cografi koullar nedeniyle tarm ve sanayi sektr gelimemitir.
Dolays ile egitim Artvinli iin ogu zaman tek seenek olarak gzkmektedir. Bu nedenle
halk egitime ok fazla nem vermekte, hatta halktan ekonomik durumu iyi olanlar
grencilerini daha iyi egitim almalar iin diger gelimi illere gndermektedirler. Tablo
68.de TKin hazrlam oldugu, ADNKS 2009 verilerine gre 6 ya st egitim durumlar
verilmektedir.
Tablo 68. Okuma Yazma Durumu Ve Cinsiyete Gre Nfus ( 6 +ya ) - 2009
BTRLEN EGTM DZEY TOPLAM ERKEK KADIN
Okuma yazma bilmeyen 3.490 492 2.998
Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen 13.981 6.642 7.339
lkokul mezunu 21.784 8.640 13.144
lkgretim mezunu 8.914 4.624 4.290
Ortaokul veya dengi okul mezunu 4.849 3.214 1.635
Lise veya dengi okul mezunu 19.700 12.182 7.518
Yksekokul veya faklte mezunu 6.857 4.312 2.545
Yksek lisans mezunu 249 150 99
Doktora mezunu 66 44 22
Bilinmeyen 2.840 1.472 1.368
TOPLAM 82.730 41.772 40.958
Artvin ilinde ve Trkiye genelinde bulunan okul ve meslek egitim birimlerinin 2009-
2010 yl karlatrmal verileri Tablo 69.da verilmitir. Ayrca lde bulunan oruh
niversitesi 2008 ylnda kurulmutur. Daha nce yakn illerdeki niversitelere bagl olarak
alan yksek okul ve faklteler, 2008 ylnda oruh niversitesi bnyesinde toplanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
169/387
5 Meslek Yksekokulu, 3 faklte ile egitim hizmeti veren oruh niversitesinin, gerek
kontenjanlarn artrlmas ve gerekse yeni blmlerin almas nedenleriyle, kayt olan
grenci says yllar itibariyle art gstermektedir. Meslek Yksek okulundaki kayt art
Meslek liselerinden mezun olanlarn yatay geilerinden kaynaklanmtr. Bunun dnda
ilde meslek ve egitim alannda alm 38 adet zel amal kurs ve derslikler
bulunmaktadr. Tablo 70.de egitim veren diger kurulular verilmitir.
Tablo 69. Egitim Seviyesine Gre Okul Says
EGTM KURUMU
Okul (adet)
Trkiye Artvin
Okul ncesi 26.681 94
lkgretim 33.310 113
Genel Ortagretim 4.067 13
Mesleki ve Teknik Ortagretim 4.846 29
TOPLAM 68.904 249
Tablo 70. Diger Egitim Kurumlar
EGTM KURUMU ADET
Halk Egitim Merkezi 8
Mesleki Egitim Merkezi 2
Pratik Kz Sanat Okulu 1
Rehberlik Aratrma Merkezi 1
zel Dershane 13
Motorlu Tat Src Kursu 8
zel Egitim ve Rehabilitasyon Mrz. 4
zel Ett Merkezi 1
TOPLAM 38
SagIk
Artvin nfusunun yaklak olarak % 26lk bir blm hibir saglk gvencesinden
yararlanamamakta ve bir ksm da aldg saglk hizmetlerinden memnun kalmamaktadr.
lde yeil kart alm kii says 51591dir. Saglk sisteminde en nemli pay tedavi edici
hizmetlere ayrlmakta, koruyucu hizmetlere yeterli pay ayrlamamaktadr. Srekli olarak
tedavi edici hizmetler n plana karlmaktadr. l genelinde saglk sorunlarnn
zmlenmesi iin koordinasyon iinde almalar gereken saglk kurumlarnn bunu
baarabildikleri sylenemez.
Hekim basna dsen nfus 2006 yl Trkiye verilerine gre 792 iken Artvinde 2002
ylnda 772 ile bu rakamn altna inilmi, 2003de ise 836 ile Trkiye ortalamasnn stne
klmtr.
Yardmc saglk personeli (Ebe, Hemire ve Saglk memuru) asndan ise Trkiye
2006 verilerine gre yardmc saglk personeli basna dsen nfus Hemirede 836, Ebede
1685 ve Saglk Memurunda ise 1079 iken; Artvin linde bu say Ebede 880 Hemirede
598 Saglk memurunda ise 2181 ile Trkiye ortalamasnn altndadr. Saglkta problemlerin
zmnde nemli etkenlerden biri yeterli ve egitimli insan gcdr. Artvin Devlet
Hastanesinde uzman doktor doluluk oran % 18, pratisyen hekim doluluk oran % 13 ve
hemire kadro doluluk oran ise % 42,5tir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
170/387
Artvin linde; kamuya bagl toplam 580 yatak sayl 9 hastane, Saglk Bakanlgna
bagl 27si kendi binasnda, 10u geici binada olmak zere toplam 37 Saglk Ocag, il
merkezinde bir ASAP, bir Verem Sava Dispanseri ve bir Halk Saglg Laboratuar
bulunmaktadr.
Artvin ilindeki saglk kurum ve kurulularnn ilelere daglm 2002 yl verilerine
gre incelendiginde; 3 il merkezinde olmak zere, toplam 37 saglk ocag, Artvin Merkez
ve ilelerinde toplam dokuz devlet hastanesi, Ardanu ilesinde ise bir saglk merkezi
hizmet vermektedir. Borka ve Arhavi ilelerinde de SSK hastaneleri, 172 adet ky saglk
evi, 49 adet mahalle saglk evi, bir Verem Sava Dispanseri, bir Halk Saglg Laboratuar,
bir ASAP merkezi, bir SSK dispanseri, 36 adet eczane olmak zere toplam 304 saglk
tesisi (eczaneler dahil) bulunmaktadr.
Artvin li yatakl tedavi kurumlarnn 2002 yl etkinlikleri incelendiginde, yatak igal
orannn Artvin Devlet Hastanesinde %57,4, Hopa Devlet Hastanesinde %27.1, Borka
Devlet Hastanesinde %6.1, Savsat Devlet Hastanesinde %42.4, Yusufeli Devlet
Hastanesinde %36.2, Borka SSK Hastanesinde %34.2 ve Arhavi SSK hastanesinde ise
%30.7 olarak tespit edilmitir.
Artvin Devlet Hastanesinin poliklinik ve yatan hasta saysnn, diger kurum
hastanelerinden fazla oldugu grlmektedir. evre saglg hizmetleri genel olarak Artvin l
Saglk Mdrlg ve Artvin Belediyesi tarafndan verilmektedir.
lde gda maddelerinin bakteriyolojik ve kimyasal tahlilleri yaplmamakta olup
salgn vb. durumlarda alnan rnekler Ankara, Trabzon ve Erzurum Hfzsshha Enstits
Laboratuarna yollanmaktadr. lde, Halk Saglg Laboratuarnda sularda kimyasal analiz
ve pestisit lmlerinin yaplmas iin gerekli alt yap bulunmamaktadr.
Hali hazrda tm resmi kurum ve kurulularn ve hastane atklar ile evsel atklarn
toplanmas, tanmas ve uzaklatrlmas Artvin Belediyesi tarafndan yaplmaktadr.
Artvin Belediyesinin p toplama alan Cezaevi arkasnda olup pler bu alanda toplanp
yaklarak imha edilmektedir.
Kltr Hizmetleri
Artvin, ili ikiye blen oruh nehri, dik yamal uzun vadileri, 3900 metreye kadar
ykselen birbiri ardna sralanm yksek daglar, balta girmemi dogal ormanlar, yksek
daglarn doruklarnda Krater glleri, Karaglleri, yeil yaylalar, fauna ve flora zenginligi,
tarihi kilise, kale ve kemer kprleri, geleneksel mimarisi ve festivalleri ile eitli turizm
degerlerini iinde barndran otantik bir turizm beldesidir.
Kakar ve Karal daglarnda yaplan dag trmanlar, blgenin degiik yrelerinde
dogal gzellikler iinde bulunan dag yry parkurlarnda yaplan doga yryleri,
oruh Nehri ve Barhal aynda yaplmakta olan sal yar, katamaran ve kano gibi akarsu
sporlar Artvin'in turizm eitliligini zenginletirmektedir. 4. Dnya Akarsu Sporlar
Sampiyonas 1993 ylnda oruh nehrinde yaplmtr.
Faaliyet alannn bulundugu Arhavi lesinin de, Kltr degerleri bakmndan zengin
bir gemie sahip oldugu bilinir. Gerek zerinde yaayan tarihi uygarlklarn ve gerekse
bat etkileiminin sentezi ile Trkiye mozaygnn en gzel rnekleri grlr.
Giyim yaam tarz, ekonomi, sosyal olgular, Arhavililerin kendine has sosyolojisini
yaratmtr. Bu gerege paralel olarak srekli yenilige ak kltr kavram toplumun byk
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
171/387
kesimini adapte etmitir. Bununla birlikte tarihi grevini ve kltrn de muhafaza ederek
gnmze kadar intikali olmutur. Bu sentez ierisinde birok tarihsel olgular ve
medeniyetler var olmu o varlgn kalntlar ise gnmze kadar gelmitir. Bu yerleimde
yaayan tarihi ve o tarihe ait eserler aagda belirtilmitir.
Arhavi bu alanda cografi konumu itibariyle bir hayli ansldr. Krfez kysna
kurulan Arhavinin hemen stnde bir heykel gibi duran Cenevizlilerden kalma Ciha
gzetleme kalesi merkez, Ulukent Ortacalar Camileri, Ortacalar ifte Kemer, Ori Deresi
Kemer, Derecik Ky Kemer, Aag Sahinler Ky Kemer Kprleri birer sanat
harikalardr. Ayrca Derest, Derecik ve Kavak Kylerinde tesis edilen Alabalk retim
iftligi ve sosyal tesisleri ile restoranlar grlmege deger yerlerdendir. Metruk kilise
manzara asndan doyumsuz seyirlerle kayalk mevkiindeki Mart Kuu Cenneti gezilecek
nemli yerlerdendir.
Tarihi ren Yerleri ve Eski Eserler
a) Ciha Kalesi : Yapldg tarih kesin olarak bilinmemekle
beraber belde sakinleri Cenevizliler zamanndan kaldgn sylemektedirler.
b) ifte Kprler : Ortacalar Bucak merkezinde biri birine
tamamlayan tam daire zelligini gsteren 2 kpr olarak ina edilmitir. Yapl tarihi kesin
olarak bilinmemekle beraber en az 250 yllk oldugu sylenmektedir.
c) Kemer Kpr Kprs : Tam daire kemer zelliginde yaplmtr.
Yapldg zaman bilinmemektedir. En az 400 yl oldugu sylenmektedir. 1994 tarihinde
kmtr.
) Derecik Kprs : Kemer kpr olarak yaplmtr. Yapldg
zaman bilinmemektedir. En az 100 yllk oldugu sylenmektedir.
d) Gemi Kayas ve Ta Gemi : Balkl ormanlar ierisinde gemiye benzeyen
bir kaya grnmndedir. Ulam ok zordur.
e) Arhavi Merkez Cami :Yapl zaman kesin bilinmemektedir. Birka
defa onarm geirdigi ve minaresinin yakn bir zamanda yapldg tespit edilmitir. at
altnda gizli kubbesi vardr. Ahap ilemleri kendine has bir gzellige sahiptir.
f) Ulukent Cami : Kyl imecesiyle Hasan adnda bir usta
tarafndan yapldg sylenmektedir. Ahap blmleri ve ilemleri ok sanatkarane
yaplmtr. Birka defa onarm grmtr. Vakflar eliyle yeniden onarlmtr. En az 100
yllk mr oldugunu sylenmektedir.
g) Dikyama Camisi : Ulukent camisi zelliklerini gstermektedir.
Ayn usta tarafn dan yapldg sanlmaktadr. Vakflar tarafndan onarlmtr. Minaresi
yeni yaplmaktadr.
Kamp Yerleri
lede kamp yerleri iki aamada dikkate alnr.
1. Deniz Turizminde; kamp yeri, kamping 78 adl konaklama yeri wc ve elektrik, al
veri ve akaryakt hizmetinin yannda eglence ve dinlenme alannda da
almaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
172/387
2. Dag Turizmi, sadece konaklama yerleri mevcut olup telefon ihtiyalar
karlanabilmektedir. Ciha ifte Kpr gibi mevkilerde hizmet vermektedir.
IV.3.6. Kentsel ve Krsal Arazi Kullanmlar (yerleme alanlarnn dagIm, mevcut ve
planlanan kullanm alanlar, bu kapsamda sanayi blgeleri, konutlar, turizm alanlar
vb.),
Artvin ilinin yzlm 736.700 hektar olup, mevcut arazinin 390.018 hektar
orman, 181.949 hektar kltr d, 100.533 hektar ayr-mera ve 64.200 hektar da
tarm arazisidir. lin yardan fazlas ormanlarla kapldr. l yzlmnn % 9 tarm
arazileri, %13 de ayr-mera arazilerinden olumaktadr.
Artvin dogal yapsnn uygun olmay, ekime elverili topraklarn azlg, ulam
glg ve lkenin nemli kentlerine uzaklg nedeniyle yava gelien ve degien bir ildir.
Tarm iletmelerinin ok paral, kk ve dagnk olmas, arazinin engebeli yaps,
modern girdi kullanmn ve retim legini snrlamasna yol aan etkenler il tarmn
olumsuz etkilemektedir.
Projenin uygulanacag Arhavi lesi genelindeki ilenebilir tarm arazisi yaklak
olarak toplam 48.000 dekardr. Bu alann 30.000 dekar aylk, 90.00 dekar fndklk,
7.000 dekar da msr ve diger kalan ksm ise sebze ve meyve alandr.
Arhavi yzey ekilleri asndan genel olarak daglk ve engebeli bir grnm arz
etmektedir. lenin yzey ekilleri ana hatlaryla Dogu Karadeniz daglar ve Kavak
(Kapisre) deresi ile ona baglanan derelerin derince yardg vadiler oluturur.
Arhavi de 8.km'lik sahil eridi boyunca Kavak deresinin oluturdugu ova haricinde
ky olduka dik ve falezlidir. Ky dzlgnn byk bir ksm, iri birikinti malzemeleri ile
Rize Hopa karayolu tarafndan kaplanmtr. le merkezinde geniligin artmas ile yer
kum eritleri ve kk apta plajlara da rastlanr. Ky boyunca hakim ky ekilleri falezler,
taraalar ve girinti kntlardr. Ancak taraa ve falezler Rize Hopa karayolu inaat
srasnda geni lde tahrip edildigi iin her yerde belirgin degildir. En belirginin ile
merkezinin hemen kuzey dogusunda yer almaktadr. Artvin Hopa arasndaki karayolu
ulam bu taraann altnda ina edilmi olan tnelden saglanmaktadr. Geniligi 100
metre civarnda olan bu taraann hemen eteginde yksekligi 25 30 metre civarnda olan
yrenin en belirgin falezi yer almaktadr. Yredeki tek ova olan ile merkezinin kuruldugu
saha, Kavak deresinin getirdigi alvyonlar ve irili ufakl akl taslar ile olumutur. Kydan
5 km kadar ieriye girmektedir. Ova bati kesiminde Kavak deresinin biriktirmesine devam
etmesi sonucu denize dogru bir girinti yapmtr.
lenin topografyasnn olduka engebeli ve arzal bir yap arz etmesinde zellikle
Kavak deresi ve ona baglanan Sahinkaya, Agara, Balkl, ifte kpr ve Lome deresinin
araziyi derince yarmas ve andrmasdr. Bu nedenle yreden ky dzlg ile kabaca
2000 metre arasnda bask srtlara hemen hi rastlanmaz. Kavak deresi ve ona baglanan
kollarn am oldugu derin vadiler ayni zamanda iledeki en nemli ulam gzerghlarn
oluturur.
Arhavi de en hakim tomografik ekiller olan daglar zellikle gneye dogru 3000
metreye kadar ykselirler. Balca zirveler Kzltepe (3210 m), at kaya (2985m), Koyun
yaylas (2292m.), Mete(2142m.), Dikme (2068m.), Vat (1180 m), Agra (1143 m), Bas tepe
(1049 m), Demiraga (1013 m)' dr. Kuzeyden gneye dogru hzla ykselen arazi yaps
ierisinde yaylalarda gneyde yer tutmaktadr. 302000 metre ykseklikte ok sayda
yayla bulunmaktadr. Balcalar Agara, Soguksu, Sen yurt, Yazlk, Pnarlk, Aknclar,
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
173/387
Gneli, Mete, Aydnl yaylalardr. Buzul andrmasn etkili oldugu bu kesimde irili ufakl
birok gl bulunmaktadr. Bunlarn balca Gadit, Sargl, Alacal, Bykagara, Kkagara
ve Karagllerdir.
Projenin uygulanacag Arhavi lesi, yzlmnn yarsndan fazlas ormanlktr.
Orman letme Mdrlg kaytlarna gre 30.882 hektar genel sahann 17.450 hektar
ormanlk alandr. Kylerin 20 adedi orman ii veya orman kenar ky zelligini
tamaktadr. Yaygn aga trleri ise kayn, kzlaga ve kestanedir. Ayrca ilede kavak
mevkiinde toprak mahsulleri ofisi TMO bnyesinde fndk ve diger tahl alm merkezi
bulunmaktadr.
IV.3.7. Diger zellikler
Bu blmde degerlendirilmesi gereken baka bir husus bulunmamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
174/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-V
PROJENN BLM IVDE TANIMLAMAM ALAN ZERNDEK ETKLER VE
ALINACAK NLEMLER (**)
(**)Bu blmde su temini faaliyeti iin Blm IVde verilen mevcut evre zerinde olmasi
muhtemel etkiler ortaya konarak, alinacak nlemler belirtilmelidri.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
175/387
BLM V: PROJENN BLM IVDE TANIMLAMAM ALAN ZERNDEK ETKLER
VE ALINACAK NLEMLER:
(Bu Blmde; projenin fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri, bu etkileri
nlemek, en aza indirmek ve iyiletirmek iin alnacak yasal, idari ve teknik nlemler
V.I ve V.2 baIklar iin ayr ayr ve ayrntI bir ekilde aklanr).
V.1. Arazinin Hazrlanmas, naat ve Tesis Aamasndaki Projeler, Fiziksel ve
Biyolojik evre zerine Etkileri ve Alnacak nlemler (Reglatr, HES, iletim hatt
(tnel ve kanal), Beton Santrali, konkasr tesisi dahil), (inaat aamasndaki etkiler
her bir reglatr, HES ve bunlara ait iletim tesisleri ve diger yaplar iin ayr ayr
irdelenecektir)
V.1.1. Arazinin Hazrlanmas in Yaplacak ler Kapsamnda Nerelerde ve Ne Kadar
Alanda Hafriyat Yaplacag, Hafriyat Miktar, Hafriyat Artg Toprak, Ta, Kum vb.
Maddelerin Nerelere Tanacaklar, Nerelerde Depolanacaklar veya Hangi Amalar
in Kullanlacaklar, Hafriyat Dkm Sahalarnn Konumu, Hafriyat Srasnda
Kullanlacak Malzemeler,
Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. ti. tarafndan Artvin li, Arhavi lesi snrlar
ierisinde Kapistre Deresinin yan kolu olan Ball Dere zerinde, toplam 22,658
MWm/22,052 MWe kurulu gcnde TaIkaya Reglatr ve Hidroelektrik Santrali
projesinin tesis edilip iletilmesi ve sz konusu proje ile Ball Dere sularndan
yararlanlarak hidroelektrik enerji retimi planlanmaktadr. Proje alan 1/25.000 lekli
Artvin F 46-c1 paftasnda yer almaktadr.
harita eklerde verilmitir (Bkz. Ek-4).
Sz konusu proje kapsamnda proje alan ve evresinde bulunan akarsu,
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
176/387
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm/22,052MWe)projesi kapsamnda
teklif edilen tesisler; Talkaya Reglatr, letim Tneli, Ykleme Havuzu, cebri boru ve
Talkaya HES binasdr.
Proje kapsamnda TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm/22,052MWe)
niteleri haricinde ayriyeten Santiye Sahas, Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alan, Krma-
Eleme Tesisi ve Har nitesi kurulacak olup;
Santiye Sahas ierisinde; alacak personel iin kalacak yatakhaneler, mdriyet
makam, mdr muavin odas, teknisyen, personel ve ofr odalar ile toplant salonu, ay
ocag, ambar, yemekhane, gvenlik bankosu, telefon santrali, ara park yerleri, revir,
misafirhane ve ara bakm servisi, Krma-Eleme Tesisi ve Har nitesi bulunacaktr.
Proje kapsamnda oluacak hafriyat malzemesinin bir ksm antiye sahasnda
kurulacak Krma-Eleme Tesisinde ileme tabi tutularak proje kapsamnda beton
malzemesi olarak ve yollarn yapmnda mcr olarak kullanlacak. Hafiyat malzemesinin
geri kalan ksm ise Hat-Pek Beton naat Taah. Tic. Ltd. Sti.ye ait 20061655 Ruhsat nolu
alann ierisinde yer alan pasa alanna sevk edilecektir. Konu ile ilgili olarak Hat-Pek Beton
naat Taah. Tic. Ltd. Sti. ile Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. ti. arasnda yaplan
protokol anlamas eklerde verilmitir (Bkz. Ek-19).
Proje kapsamnda yaplacak hafriyat ilemleri inaat aamas boyunca peyderpey
devam edecek olup; gnde 8 saat, ayda 26 gn olmak zere ylda toplam 10 aylk bir
alma ile 2 ylda (20 ay) tamamlanmas planlanmtr.
Sz konusu projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda her bir nitesinden
karlacak hafriyat miktarlar, hafriyatlarn nerelerde kullanlacag ve bertaraf yntemleri
aagda tablo halinde verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
177/387
Tablo 71. niteler ve Yaklak Hafriyat Miktarlar
Hafriyat ilemlerinin
yaplacag yerler
Hafriyat
miktar (m
3
)
Dolgu Miktar
(m
3
)
Beton Miktar
(m
3
) Hafriyatn Kullanlacag Yer
Batardolar
662 122 146 Oluacak hafriyatn 122 m
3
kendi bnyesinde dolgu malzemesi olarak kullanlacak
olup; geriye kalan malzeme ise mcr ve beton malzemesi olarak kullanlmak zere
Santiye Sahasna sevk edilecektir.
Derivasyon kanal
768 119 Oluacak hafriyatn tamam mcr ve beton malzemesi olarak kullanlmak zere
TaIkaya reglatr
alan ve evresi
612 250 557 Oluacak hafriyatn 250 m
3
kendi bnyesinde dolgu malzemesi olarak kullanlacak
olup; geriye kalan malzeme ise mcr ve beton malzemesi olarak kullanlmak zere
keltim ve ykleme
havuzlar
3.029 983 1.207 Ykleme Havuzu arazisinin hazrlanmas aamasnda toplam 1500 m
3
kaz
yaplacaktr. 1500 m
3
lk kaznn 400 m
3
ykleme havuzu kapsamnda dolgu
olarak kullanlacak. Geriye kalan 1.100 m
3
malzemenin tamam Kaz Fazlas
Malzeme Dkm Alanna edilecektir.
letim tneli
39.360 - 14.817 letim Tneli alannda arazinin hazrlanmas aamasnda toplam 39.360 m
3
kaz
yaplacaktr. 39.360 m
3
malzemenin tamam beton agregas ve mcr olarak
kullanlmas amacyla reglatr alan yaknnda kurulmas planlanan Santiye Sahas
ierisinde konumladrlacak Krma-Eleme Tesisine sevk edilecektir.
Cebri boru ve
mesnetler
22.810 3.110 3.620 Cebri boru ve mesnetlerin inasnda oluacak 22.810 m
3
malzemenin tamam Kaz
Fazlas Malzeme Dkm Alanna edilecektir.
Santral binas
4.260 1.578 3.249 Santral binasnn inasnda oluacak 4.260 m
3
malzemenin tamam Kaz Fazlas
Malzeme Dkm Alanna edilecektir..
Regltr Alan Ulam
Yolu
36.500 (18.000 dolgu)+
(10.800 mucur)
- Reglatr alan ulam yolu iin yaklak 36.500 m
3
lk hafriyat yaplacak olup;
36.500 m
3
hafriyatn 18.000 m
3
egimi saglamak amacyla kendi bnyesinde dolgu
olarak 10.800 m
3
ise Krma-Eleme Tesisine sevk edilerek mcra evrilerek tekrar
yol kaplamasnda kullanlacaktr. Geriye kalan 7.700 m
3
hafriyat malzemesi ise Kaz
Fazlas Malzeme Dkm alanna sevk edilecektir.
Ykleme Havuzu
Ulam Yolu
30.250 (15.000dolgu)+
(9.000 mucur)
- Ykleme havuzu ulam yolu iin yaklak 30.250 m
3
lk hafriyat yaplacak olup;
30.250 m
3
hafriyatn 15.000 m
3
egimi saglamak amacyla kendi bnyesinde dolgu
olarak 9.000 m
3
ise Krma-Eleme Tesisine sevk edilerek mcra evrilerek tekrar
yol kaplamasnda kullanlacaktr. Geriye kalan 6.250 m
3
hafriyat malzemesi ise Kaz
Fazlas Malzeme Dkm alanna sevk edilecektir.
antiye Sahas
10.125 - 1.000 Oluacak hafriyatn tamam mcr ve beton malzemesi olarak kullanlmak zere
Santiye Sahasnda kurulacak Krma-Eleme Tesisinde ileme tabi tutulacak.
Toplam 148.376 58.843 24.715
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
178/387
Proje kapsamnda gerekletirilen kaz almalar srasnda, iletim tneli
haricindeki hafriyat malzemesi kazlarak alnacaktr. iletim tnelindeki hafriyat
malzemesinin ise TBM veya patlatma yntemiyle karlacaktr. Patlatma ile ilgili bilgiler bir
alt balkta verilmitir. Hafriyat ileri ve inaat almalarnda kullanlacak olan i
makinelerinin listesi Tablo 72.de verilmektedir. Kullanlacak ekipmann says, inaat
aamasna bagl olarak degiebilecektir.
Tablo 72. Hafriyat leri ve naat Aamasnda Kullanlacak Ekipmanlar
Kullanlacak Ekipman Adet
LastikTekerlekli Ykleyici 2
Kamyon 10
Ekskavatr 2
Lastikli kepe 1
Beton pompas 2
Dozer 2
Transmikser 2
Mobil vin 1
Arazz 1
Kompresr 2
m
3
3
3
DS 26. Blge Mdrlgnn Kaz Fazlas Malzeme Dkm alan ile ilgili
yazsnda da belirtildigi zere kaz malzemeleri kesinlikle dere yatagna dklmeyecek,
takn annda srklenmesi mmkn olmayacak ekilde dklecek ve malzeme dklen
yerler istifli tahkimat ile korunacaktr. Ayrca 09.09.2006 tarih ve 26284 say ile yrlge
giren Dere Yataklar ve Taknlar ad ile yaynlanan 2006/27 nolu Babakanlk
Genelgesine hassasiyetle uyulacaktr.
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamas sresince karlacak hafriyat
malzemesinin kullanlmayan blm belirlenen 1 adet Kaz Fazlas Malzeme Dkm
Alanlanna sevk edilecek olup hafriyat dkm iin yeni alan belirlenmesi durumunda ve
mevcut alanlar iin gerekli tm izinler alnacaktr.
karlacak hafriyat malzemesinin kullanlmayan blm Kaz Fazlas Malzeme Dkm
alan haricinde izin alnmadg srece geici de olsa depolanmayacaktr. Kaz Fazlas
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
179/387
Malzeme Dkm Alanna sevkiyat esnasnda yredeki mevcut yol ve sanat yaplarnn
kullanlmasnda gerekli zen gsterilecek ve zarar verilmeyecektir.
Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanlan iin su ve toprak kaynaklarnn korumasna
ynelik btn tedbiler alnacak, evre Kanunu ve ilgili ynetmelikler hkmlerine uyulacak
ve Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanlarda yaglarla aka geii engelleyici btn
tedbirler alnarak nehir yatagna olas rsbat intikali engellenecektir.
Projenin inaat aamasnda yaplacak almalarda iletim tneli yer altnda
oldugundan ve reglatr yeri nehir yatagnda yaplacagndan bitkisel toprak syrmas sz
konusu degildir. Ancak diger niteler (cebri boru, santral alan, antiye alan ve ulam
yollar) iin bir miktar bitkisel toprak syrma ilemi olacaktr. Sz konusu proje alan ok
geni bir alan kapsamndan tr bitkisel toprak depo alanlar nite ve yollarn kenernda
uygun yerlerde belirlenecektir. Syrma ilemi sonras aga kan bitkisel toprak, alt
topraktan ayr olarak biriktirilecek ve yeniden kullanlmak zere diger malzemeden ayr
olarak depolanacaktr. Bitkisel topragn depolanacag yerin %5den fazla egimli
olmamasna dikkat edilecek ve bitkisel topragn saklanma srecinde olabilecek kayplar
nlenerek, topragn kalitesi korunacaktr. Ayr toplanan bitkisel toprak sahada rekreasyon
ileri iin tekrar kullanlacaktr. Peyzaj aamasna kadar ise bitkisel toprak hkim rzgr
yn de dikkate alnarak uygun bir alanda depolanacaktr. Proje kapsamnda uygun bir
alanda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot olumasna kar
korunacak olup, topragn canllgn srdrebilmesi amac ile im, ayr-mera bitkisi v.b
bitki rts ile kaplanacaktr.
Ayrca proje kapsamnda oluacak hafriyat malzemesi Ball dere yatagna
braklmayacak ve dere yatag yaknnda bulunan almalarda hafriyat malzemesinin
dere yatagna kamas durumunda tahkimat duvar yaplarak engellenecektir.
V.1.2. Takn nleme ve Drenaj lemleri
Projede ina edilecek su evirme yaps reglatr olup, reglatr tipinin; vadinin
yaps, proje ve takn debileri ile topografik artlara bagl olarak kardan all, kontrolsz
beton agrlkl olarak seilmesi uygun grlm olup; takn, drenaj ve sediman kontrol
hususlarna zellikle dikkat edilmesi gerekmektedir.
Talkaya Reglatr Kapistre Derenin Ball Dere kolu zerinde 983.00 m talveg
kotlarnda ina edilecektir. Reglatr yerine ulamak iin 3215 m daglk stabilize yol
yaplmas gerekmektedir. Talkaya Reglatr kardan all kontrolsz beton agrlkl
tipindedir. Dolusavak kapasitesi 133,22 m
3
/sdir. Bu debi 21.00 m geniligindeki bir
savaktan savlacaktr. Takn geerken savak eiginin stnde su yksekligi 1,58 m
olmaktadr. Takn debisi herhangi bir hasar vermeden mansaba aktarlacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
180/387
Proje yaklak olarak 2 yl gibi bir inaat sresine sahiptir. na sresince yaplacak
olan derivasyon 5 yllk takn debisine gre planlanmaldr. Talkaya Reglatr iin bu
debi 133,22 m
3
/s dir. Derivasyon yapsnn kapasitesi bu debiyi geirecek kadar olmaldr.
Su evirme yaplarnn reglatr olmas sebebi ile zel bir dipsavak yaps
bulunmamaktadr, su alma yaps ile enerji iin gerekli su, iletim sistemine alnarak, kalan
su yataga braklacaktr.
V.1.3. Arazinin Hazrlanmas Srasnda ve Ayrca nitelerin nasnda Kullanlacak
Maddelerden Parlayc, Patlayc, Tehlikeli, Toksik ve Kimyasal Olanlarn Tanmlar,
Depolanmalar ve Kullanmlar, Bu ler in Kullanlacak Aletler ve Makineler,
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm/22,052MWe)projesinin letim
Tnelinin inasnn TBM veya patlatma yntemiyle almas planlanmaktadr. Proje
kapsamnda en kt koullar dnlerek patlatma yaplacag varsaylarak hesaplamalar
yaplacaktr.
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda yaplacak hafriyat ilemleri srasnda
dozer, paletli ve lastikli ykleyiciler, ekskavatr (krc agzl dahil), damperli kamyon, hava
kompresr, tanabilir jeneratr, drenaj pompas ve borusu, mobil aydnlatc, tnel delici
tabanca, tnel havalandrma fan gibi balca alet ve ekipmanlarn yan sra patlayc
olarak ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanlmas planlanmaktadr.
Sz konusu patlatma ilemleri gerekli izinler alnarak ilgili mevzuat uyarnca
yaplacaktr. Patlayc maddeler proje sahasnda depolanmayacak, ihtiya duyuldugu
zamanlarda sahaya getirilmesi saglanacaktr.letim Tneli patlatmalarnda; delici, anfo
patlayc, powergel magnum yemleyici, exel kapsl ateleyici, infilak fitili, akm lm
cihaz ve ateleyici manyeto; tnel patlatmalarnda ise jumbo delici makinesi, sehpal delici
el makinesi, powergel magnum patlayc, exel kapsl ateleyici, infilak fitili, akm ln
cihaz ve ateleyici manyeto kullanlacaktr.
Patlayc maddenin kullanlmas, korunmas, tanmas konular; 29 Eyll 1987 tarih
ve 19589 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 87/12028 karar sayl Tekel D Braklan
Patlayc Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali, Tanmas
Saklanmas, Depolanmas, Sat, Kullanlmas, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve
Esaslarna likin Tzke uygun olarak yaplacaktr. Ayrca patlatma esnasnda her trl
evre emniyeti alnacak, tm saha evresine gerekli ikaz levhalar aslacak ve patlatma
yaplmadan nce siren ile uyar yaplacaktr. Bunlara ilaveten iletmede tehlikeli, parlayc
ve patlayc zellik gsteren maddeler ile ilgili olarak Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
181/387
Zararl Maddelerle allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Tzgne
uyulacaktr.
Tnelin inasnda yemlemeye duyarl patlayc (AN-FO) kullanlacaktr. Patlatmalar
egitimli ve deneyimli ateiler tarafndan gerekletirilecek olup, deneyimli patlatma ve
emniyet mhendisleri ilere nezaret edeceklerdir.
Projenin inaat aamasnda tnel ama srasnda patlatma yaplmadan nce, o
ksmn topografik lm ve patlatma deneyleri yaplarak ilgili idarenin onayna
sunulacaktr. dare onay alnmadan hibir ekilde patlatma ilemi yaplmayacaktr. Kaya
yzlerinin patlatma ile rselenmemesi ve zarar grmemesi iin ne kadar patlayc madde
kullanlacagna deneme patlatmas yapldktan sonra karar verilecektir. Patlatma sonucu
kaz yzeyinde oluabilecek gevek paralar manivela, matkap ve kaya krc ve diger
uygun metotlarla dzeltilecektir.
Her patlatma ileminden nce siren sistemi kullanlmak suretiyle halka sesli uyar
yaplacak, giri/k gzergahlarnda ve kaya ocagnn riskli blmlerinde grev alan
gzcler ile insan ve hayvanlarn blgeye yaklamas engellenecektir. Kaya ocagnda
yrtlecek delme ilemleri sadece nceden duyurulacak saatlerde ve gndz
yaplacaktr.
Tnel kazlar esnasnda yeraltnda patlatma yaplacak olup, bu patlatmalar
gecikmeli kapslle gevetme patlatmas eklinde gerekleecektir. Patlayc maddeler iin
Artvin Valiliginden gerekli izinler alnarak, Makine ve Kimya Endstrisi veya bayilerinden
satn alnarak ynetmeliklere uygun olarak Proje Alanna tanacaktr. Patlayc
maddelerin nakliyesi amacyla eskort ve uygun boyutlarda kamyon ile motorin ve yag
nakliyesi iinde uygun zelliklerde tanker ve dz ase kamyon kullanlacaktr.
makinelerinden kaynaklanan atk yaglar, 21.04.2004 tarih ve 25353 sayl Resmi
Gazetede yaynlanarak yrrlge giren Atk Yaglarn Kontrol Ynetmeligi hkmlerince
Proje Alannda geici olarak depolanarak lisansl tayclar ile sahadan uzaklatrlacaktr.
Bu baglamda, atk yaglarn tanmas konusunda lisansl firma ile anlama yaplacaktr.
Atk ynetim plan hazrlanarak Artvin l evre ve Orman Mdrlgne sunulacaktr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm/22,052MWe) projesi kapsamnda
patlayc madde iletim tneli inaasnda kullanlacaktr. letim Tnelinde kullanlacak
patlayc miktarlar aagda maddeler halinde verilmitir.
letim Tneli
letim tneli Atnal kesitli olarak projelendirilecektir. Tnel egimi 0,001 olarak
belirlenmitir. letim tneli inaatnda patlatma yaplacak olup patlatma ile ilgili detayl
bilgiler aagda verilmitir.
letim tneli inaat srasnda bu kapsamda delme-patlatma yntemi iin patlayc
madde kullanm sz konusudur. Bu amala patlayc madde olarak dinamit ve anfo
kullanlmas planlanmtr.
Anfo, amonyum nitrat ile fuel-oilin (veya mazotun) % 5-6 orannda kartrlmas ile
elde edilen patlayabilir bir karmdr. Dnyada ve Trkiyede en ok tketilen patlayabilir
karmdr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
182/387
Detonasyon hz, 250 mm apndaki bir patlatma deliginde 4.400 m/s ye
ulamaktadr. Anfo, 50 mmden daha dk apl deliklerde sabit bir detonasyon hzna
ulaamaz. deal olarak anfo, orta ve geni apl (75250 mm) deliklerde en yksek
patlatma hzna ular. Anfonun patlatlabilmesi iin daha yksek bir dinamit veya vb. ile
atelenmesi gerekmektedir.
Kullanlacak patlayc maddeler, 29.09.1987 tarih ve 19589 sayl Resmi Gazetede
yaynlanarak yrrlge giren Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle Av Malzemesi ve
Benzerlerinin retimi, thali, Tanmas, Saklanmas, Depolanmas, Sat, Kullanlmas,
Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarna likin Tzk hkmleri kapsamnda satn
alnacak ve kullanlacaktr.
Proje sahibi, patlayc madde reten kurulular tarafndan, patlayc madde temini
ve patlatma hizmetlerini karlamay planlamaktadr.
Patlayc Maddenin Miktar
Patlayc maddenin yerletirilecegi delikler 76 mm apnda olacak ve aagdaki
ekilde gsterildigi gibi delinecektir.
ekil 15. letim Tneli Patlatma Dizayn
Ateleme ileminde patlayc olarak ANFO kullanlacaktr. Yemleyici olarak dinamit
ateleyici olarak elektrikli kapsl tahrikli nonel kapsl kullanlacaktr.
Tnelin ap 3 m ve et kalnlklar 0,35 metredir.
Tnelin toplamdaki ap ise 3 m + 0,30 m + 0,30 m =3,6 m alnmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
183/387
Her delik iin;
1 nonel kapsl deligin 2,05 m lik ksmna ANFO ( Sarj yogunlugu 0,85 kg/m) =
1,743 kg ANFO toplamda 12 adet delik, ile 144 m
3
pasa gevetmesi yaplacaktr. Delik
bana 12 m
3
malzeme alnacaktr.
Bir patlatmada elde edilecek malzeme miktar : 3,14x (3,6)
2
x 3,6 = 144 m
3
Patlatma ile alnacak toplam malzeme miktar : 39.360 m
3
39.360 m
3
/ 12 = 3.280 delik
Proje kapsamnda toplam 3.280 / 12 =273 adet patlatma yaplacaktr.
Proje kapsamnda kullanlacak patlayc madde miktarlar;
Kapsl = 273 x 1 adet = 273 adet
ANFO = 273 x 1,743 kg = 475,84 kg
Sz konusu patlatma ilemleri gerekli izinler alnarak ilgili mevzuat uyarnca
yaplacaktr. Patlayc maddeler proje sahasnda depolanmayacak, ihtiya duyuldugu
zamanlarda sahaya getirilmesi saglanacaktr. Patlatmalar srasnda her trl gvenlik
nlemi alnacaktr. Ayrca 24.12.1973 tarih ve 14752 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrlge giren Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde
ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk ve 29.09.1987 tarih ve 12028 sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle, Av
Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali, Tanmas, Saklanmas, Depolanmas, Sat,
Kullanlmas, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarna likin Tzke uyulacaktr.
alanlarn dikkatsizligi ve i saglg ve gvenligi kurallarna uymamalar sonucu i
kazalar meydana gelmesi olasdr. Sz konusu i kazalarn nlemek amacyla alanlara
inaat ncesi saglk ve gvenlik egitimi verilecek, 29.11.2006 tarih ve 26361 sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Kiisel Koruyucu Donanm Ynetmeligine
uyulacak ve iilere koruyucu elbise, baret, gzlk ve kulaklk saglanacak ve kullanlmalar
zorunlu olacaktr. Yksekte almalarda parat tipi kemer takmak zorunlu olacaktr.
Sahaya saglk ve gvenlik ile ilgili uyarc levhalar yerletirilecek olup, iiler srekli
gzlenecek ve srekli uyarlacaktr.
Faaliyet sahibi proje inaat srasnda en az bir teknik personelini evre, Saglk ve
Gvenlikten sorumlu olmas iin atayacaktr. alma esnasnda kaza olmas durumunda
gerekli olabilecek ilk mdahale malzemeleri bulundurulacaktr. Proje inaat srasnda
11.01.1974 tarih ve 14765 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren i
Saglg ve Gvenligi Tzg hkmlerine ve 23.12.2003 tarih ve 25325 sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Yap lerinde Saglk ve Gvenlik Ynetmeligi
hkmlerine uyulacaktr.
Patlatma jandarmann gzetiminde gndz saatlerinde yaplacaktr. Patlatma
yaplmadan nce patlatmann yeri ve saati yre halkna duyurulacaktr. Canllarn reme
dnemleri patlatmalar srasnda gz nnde bulundurulacaktr.
Motorin ve benzin gibi maddeler tankerler ile antiyeye nakledilecek ve saha iinde
gml tanklarda muhafaza edilecektir. Ynetmeliklere uygun ekilde ara ve makinalar
ile pompalanmak suretiyle dagtm yaplacaktr. Motor yaglar varillerle temin edilecek ve
kamyonlarla antiyeye tanacak, drenaj bir yag tutucuya baglanm olan alan iinde
kullanlacak bylece szma nlenmi olacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
184/387
Projenin inaat faaliyetleri esnasnda oluabilecek atk yaglar, kullanlan makine ve
ekipmandan kaynaklanabilecek atk motor yaglar ile snrldr. Ekipmanlarn bakm ve
onarm, bu almalar iin gerekli altyaps saglanm olan yerlerde yaplacaktr. Bylece
inaat dneminde atk yag olumas beklenmemektedir.
Projenin inaat faaliyetleri esnasnda oluabilecek atk akmlatrler, kullanlan
ekipman ve binek aralarnn bitmi akleridir. Aralarn ak degiimleri, bu almalara
ynelik altyaps yeterli olan yerlerde yaplacak ve ara bakm-onarm yerleri tarafndan
alnacaktr. Atk pil kaynaklar ise alanda kullanlan mobil telsizler ve seyyar radyolardr.
Atk piller diger evsel atklardan ayr olarak toplanacak, pil rnlerinin dagtmn ve satn
yapan iletmelerce veya belediyelerce oluturulmu olan toplama noktalarna teslim
edilecektir.
Proje kapsamnda oluacak atk pil ve akmlatrler 31.08.2004 tarih ve 25569
sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi olan ve 31.07.2009 tarih ve 27305
sayl Resmi Gazete ile 30.03.2010 tarih 27535 sayl Resmi Gazetede degiikligi ile
yaymlanan Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeligi uyarnca toplanarak
degerlendirilecektir.
naat dneminde olumas beklenen stb, florasan gibi tehlikeli atklar ise beton
saha zerine yerletirilmi saglam, szdrmaz, emniyetli ve uluslararas kabul grm
standartlara uygun konteynrlar ierisinde geici olarak muhafaza edilecek ve lisansl
aralar vastasyla lisansl tehlikeli atk geri kazanm veya bertaraf tesisine gnderilecektir.
Bu atklar, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge
girmi olan ve 04.09.2009 tarih ve 27339 sayl Resmi Gazete ile 30.03.2010 tarih ve
27535 sayl Resmi Gazetede degiikligi ile yaymlanan Tehlikeli Atklarn Kontrol
Ynetmeligi uyarnca bertaraf edilecektir.
Proje srasnda iletim hatt gzergahnda gerek duyulmas halinde gevetme
patlatmalar gerekletirilecektir. Gevetme patlatmalarnda kullanlacak patlayc
maddeler; antiye, sosyal tesislerden ve yerleim birimlerinden uzak, ynetmeliklerin tarif
ettigi uygun bir yerde gzetim altnda ii ahap kapl depolarda, dinamit ve kapsl ayr ayr
yerlerde olmak zere tel itlerle muhafaza altna alnm, uyar ve ikaz levhalaryla
emniyete alnm yerlerde saklanacaktr.
Gevetme patlatmalarn ilerinde egitimli ve tecrbeli ateiler altrlacaktr.
Deneyimli patlatma ve emniyet mhendisleri ilere nezaret edecektir. Yanc ve patlayc
maddelerin (dinamit, benzin ve mazot vb.) gvenli bir ekilde depolanmas ve tanmas,
projenin inaatn gerekletirecek olan mteahhidin sorumlulugu altnda olacaktr.
Yukarda belirtilen patlayc maddelerin tanmas, depolanmas ve kullanmlar
esnasnda; T.C. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlg, Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve
Zararl Maddelerle alan yerlerinde ve ilerde Alnacak Tedbirler Hakkndaki Tzk'de,
T.C. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlg, i Saglg ve Gvenligi Tzg'nde,
Saglg ve Gvenligi Ynetmeligi, Yap lerinde Saglk ve Gvenlik Ynetmeligi ve Tekel
D Braklan Patlayc Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali,
Tanmas, Saklanmas, Depolanmas, Sat, Kullanlmas, Yok Edilmesi, Denetlenmesi
Usul ve Esaslarna ilikin Tzk'te ve Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Tanmas
Hakknda Ynetmelikte ngrlen hkmlere uyulacaktr. Patlatma yaplacag zaman
anons ve duyuru yntemleriyle, yre sakinlerinin bilgilendirilmesi saglanacaktr.
Arazinin hazrlanmas srasnda ve ayrca nitelerin inasnda kullanlacak
ekipmanlar; 2 adet lastik tekerlekli ykleyici, 10 adet kamyon, 2 adet ekskavatr, 1 adet
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
185/387
lastikli kepe, 2 adet beton pompas, 1 adet dozer, 2 adet beton mikseri, 2 adet
kompresr, 1 adet vin ve arazz kullanlmas planlanmaktadr.
Kullanlacak aralarn yag degiimi ve atk yaglarla ilgili olarak; her trl malzemenin
inaat saglg ve evreye ynelik zararl etkisini en aza indirebilmek amac ile 14.03.2005
tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Tehlikeli Atklarn
Kontrol Ynetmeligi (30.03.2010 sayl ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrlge giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair
Ynetmelik) ile 30.07.2008 Tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Atk
Yaglarn Kontrol Ynetmeligi (30.03.2010 sayl ve 27537 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Atk Yaglarn Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik
Yaplmasna Dair Ynetmelik) hkmlerine riayet edilecektir. Proje almalarnda
kullanlacak i makinelerinin yakt ikmalleri ve yag degiimleri sahada yaplmayacak olup,
yakn evredeki ruhsatl akaryakt istasyonlarnda yaptrlacaktr.
V.1.4. Proje Alan indeki Su Ortamlarnda Herhangi bir Amala Gerekletirilecek
Kaz, Dip Taramas vb. lemler Nedeni ile karlacak Ta, Kum, akl ve benzeri
Maddelerin Miktarlar, Nerelere Tanacaklar veya Hangi Amalar iin
Kullanlacaklar,
Reglatrn inaatna balamadan nce derivasyon kanal yaplarak Ball Dere
sular baka bir kanaldan aktlarak inaat alan kurutulacaktr. Dolaysyla reglatr
inaatnda herhangi bir amala su ortamnda alma ve dip taramas yaplmayacaktr.
Proje kapsamnda su ortamnda yaplacak olan ilemler Talkaya reglatrnn
inas srasnda meydana gelecektir. Bu ilemler srasnda temel kazs iin yaklak 612
mlk kaz yaplacaktr.
Su ortamnda yaplacak kaz sonucu elde edilecek olan malzemenin kullanlabilir
olan kamyonlarla Santiye Sahasna uygun olmayan ise Kaz Fazlas Malzeme Dkm
Alanna tanacak ve burada depolanacaktr. Ayrc sz konusu malzemeler uygun olmas
durumunda batardolarlarda filtre malzemesi olarak kullanlabilecektir.
V.1.5. Reglatr ve HES Yapm Dolaysyla Kullanlacak Olan Malzemenin Nereden
ve Nasl Temin Edilecegi
Proje kapsamnda gerekli olacak beton malzemesi Santiye Sahas ierisinde
kurulacak olan 1 adet har nitesi tesisinden saglanacaktr. Beton malzemesi iin gerekli
olacak agrega malzemesi tnel yapm srasnda karlan ve Santiye Sahas ierisinde
kurulacak krma-eleme tesisinde boyutlandrlan hafriyat malzemesinden saglanacaktr.
Krma-eleme tesisi ile ilgili ayrntl bilgi Blm V.1.6.da, har nitesi tesisi ile ilgili ayrntl
bilgi ise Blm V.1.7.de verilmektedir.
Beton malzemesi iin gerekli olacak imento ise piyasandan satn alma yntemiyle
tedarik edilecek olup har nitesi tesisine silobaslarla getirilecektir. Proje kapsamnda
kullanlacak demir elik de piyasadan satn alma yoluyla sahaya getirilecektir.
V.1.6. Konkasr Tesisinin Kapasitesi, Teknolojisi, retim Miktarlarnn alma
Kullanlacak Makine Ekipmanlar,
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda Santiye Sahas alan ierisinde bir
adet Krma-Eleme Tesisi kurulmas planlanmaktadr. Krma-eleme tesislerine ait koordinat
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
186/387
bilgileri Tablo 74.de verilmekte olup, tesisin yeri Ek-1de yer alan 1/25.000 lekli
topografik harita ve Ek-2de yer alan 1/5.000 lekli topogrefik harita zerinde
gsterilmitir. Krma-Eleme Tesisine en yakn yerleim yeri yaklak 4.350 m mesafede
bulunan Kamilet Mezrasdr. Kullanlacak Krma-Eleme Tesisinde krlp-elenecek
malzeme miktarlar degiiklik arz edebilecektir. Ama krma-eleme tesisinin kapasitesi 60
ton/saat olarak planlanmaktadr. Ve hesaplamalar 60 ton/saate gre yaplmtr.
Tesislerin gnde 8 saat, ayda 26 gn almas ve toplamda 20 ay altrlmas
dnlmektedir. Krma-eleme tesislerinin zamana bagl retim degerleri Tablo 73.de
verilmitir.
Tablo 73. Krma-Eleme Tesisinin Zamana BagI retim Degerleri
RETM SRES RETM MKTARI(m
3
) RETM MKTARI(ton)
2 Yllk 92.444,45 249.600
Yllk 46.222,23 124.800
Aylk (Ylda 10 ay ) 4.622,23 12.480
Gn (Ayda 26 gn ) 177,78 480
Saatlik ( 1 gnde 8 saat ) 22,23 60
Tablo 74. Krma-Eleme Tesisine Ait Koordinatlar
KIRMA-ELEME TESS
Koor. Sras Saga- Yukar
Tr UTM Tr Cografik
D.O.M. 39 D.O.M. -
Zon 37 Zon -
Nokta No y x Enlem (K) Boylam(B)
1 698683.3299 4565224.9654 41.21238646 41.36976180
2 698777.1389 4565199.7954 41.21213690 41.37087168
3 698766.5319 4565005.1508 41.21038767 41.37068198
4 698655.3406 4565069.3363 41.21099264 41.36937765
5 698696.7337 4565141.0435 41.21162786 41.36989428
Alan 1,6596 hektar
ekil 16.da krma-eleme tesislerine ait i akm emas grlmektedir. Beton
yapmnda kullanlacak olan beton agregas ve yol kaplamasnda kullanlacak mcr krma-
eleme tesislerinde uygun ebatlara getirildikten beton yapm iin kullanlacak ksm
Santiye Sahas ierisinde kurulacak olan 30 m
3
/saat kapasiteli har nitesi tesisine, yol
kaplamas iin kullanlacak ksm ise alan yollara serilmek zere gnderilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
187/387
ekil 16. Krma-Eleme Tesislerine Ait Akm emas (Genel)
2. Nolu Malzeme 3. Nolu Malzeme 1. Nolu Malzeme
YIKAMA
4. Nolu Malzeme
ELEK
BANT
2. NOLU KIRICI
BANT
KIRICI
BUNKER
SEVKYAT
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
188/387
ekil 17. Krma-Eleme Tesislerine Ait Akm emas (Genel)
Proje kapsamnda karlacak hafriyat malzemesi krma-eleme tesisine getirilerek
bunkerlere aktarlr. Bantl konveyrler vastasyla krcya tanarak, krma ileminden
geirildikten sonra titreimli elege gnderilir. Titreimli elekte gzenek aklgna gre
eleklerden geirilen malzeme snflandrlm olur. Elenen malzeme farkl boyutlarda
snflandrlarak bant konveyrler vastasyla malzeme silolarna gnderilir. Krma ilemleri
iki aamada gerekleecektir.
Krma-eleme ilemi tamamlanan malzeme boyutlarna gre 4 gruba ayrlacaktr.
Elek st malzeme tekrar krcya beslenecek ve istenilen boyutlara gelmesi iin yeniden
krma eleme ilemlerinden geirilecektir.
T.C. evre ve Orman Bakanlg ED ve Planlama Genel Mdrlgnn
08.07.2009 tarih ve 5102-40174 sayl Krma-Eleme Tesislerine likin Uygulama konulu
yazs uyarnca, toz kaynag olan bunker, krc, elek, bant gibi nitelerin ekil 18.de
gsterildigi gibi kapal ortam ierisine alnmas saglanacaktr.
Ayrca, krma-eleme tesisinde yaplan retim esnasnda oluacak toz emisyonunu
kontrol etmek amacyla toz filtreleri kullanlacaktr. Bylece, krma-eleme tesisinde
oluacak toz emisyonlarnn yakn yerleimler zerinde ve dogal yaam ortamnda
olumsuz etki oluturmas beklenmemektedir. Krma-eleme tesisinden kaynaklanmas
beklenen toz miktarlar ile ilgili ayrntl hesaplamalar Blm V.1.8.de verilmektedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
189/387
ekil 18. Krma-Eleme Tesisi rnek ekli
Proje kapsamnda kurulacak olan krma-eleme tesisinde kullanlacak makine ve
ekipman listesi aagdaki tabloda verilmitir.
Tablo 75. Makine ve Ekipman Listesi
No Makine tehizat ad Says
1 Bunker 1
2 Krc 2
3 Elek Serisi (3 basamakl) 1
4 Bant 7
5 Kamyon 1
V.1.7. Beton Santrali Tesisinin Kapasitesi, Teknolojisi, retim Miktarlarnn alma
Kullanlacak Makine Ekipmanlar,
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda bir adet har nitesi tesisi kurulmas
planlanmaktadr. Har nitesi tesisine ait koordinat bilgileri Tablo 77.de verilmekte olup,
tesislerin yeri Ek-1de yer alan 1/25.000 lekli topografik harita ve Ek-2de verilen
1/5.000 lekli topografik harita zerinde gsterilmitir. Har nitesi tesisine en yakn
yerleim yeri tesise yaklak 4.400 m mesafede yer alan Kamilet Mezrasdr. Har nitesi
tesisinde retilecek beton miktar degiiklik arz edebilecektir. Ama har nitesi tesisi
kapasitesinin 30 m
3
/saat kapasite olarak planlanmakta olup; hesaplamalar 30m
3
/saate
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
190/387
gre yaplmtr. Tesislerin gnde 8 saat, ayda 26 gn almas ve toplamda 20 ay
altrlmas dnlmektedir. Har nitesi tesisinin zamana bagl retim degerleri Tablo
76.da verilmitir.
Tablo 76. Har nitesi Tesisi in Zamana BagI retim Degerleri
RETM SRES RETM MKTARI(m
3
)
2 Yllk 124.800
Yllk 62.400
Aylk (Ylda 10 ay ) 6.240
Gn (Ayda 26 gn ) 240
Saatlik ( 1 gnde 8 saat ) 30
Tablo 77. Har nitesi Tesisine Ait Koordinatlar
HAR NTES TESS
UTM Koordinatlar Cografik Koordinatlar
Tr UTM Tr Cografik
D.O.M. 39 D.O.M. -
Zon 37 Zon -
Nokta No y x Enlem (K) Boylam(B)
1 698663.2979 4564978.9803 41.21017747 41.36944313
2 698637.9205 4565039.1587 41.21072531 41.36916022
3 698655.3406 4565069.3363 41.21099264 41.36937765
4 698766.5319 4565005.1508 41.21038767 41.37068198
5 698760.1762 4564920.4664 41.20962706 41.37057871
Alan 9963.09 m
2
ekil 19.da Har nitesi Tesisien ait i akm emas verilmitir. Beton yapmnda
kullanlacak olan beton agregas bunkerden tesise beslenmektedir. Tartm istasyonunda
tartlarak miktar ayarlanan agrega imento ve su ile kartrlarak beton elde edilecektir.
Hazrlanan beton, transmikserler ile inaat alanlarna nakledilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
191/387
ekil 19. Har nitesi Tesisi Akm emas
SU BANT
TARTIM NTES
BANT
BUNKER (AGREGA)
MENTO
KSER
BETON
SEVKYAT
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
192/387
ekil 20. Har nitesi Tesisi Akm emas
Projenin inaat aamas tamamlandktan sonra Har nitesi Tesisi sklerek
baka bir projede kullanlmak zere gnderilecek veya satlacaktr. Har nitesi Tesisi
skldkten sonra sahann tekrar kullanlabilir hale getirilmesi iin alanda peyzaj
dzenlemesi yaplacaktr.
Proje kapsamnda kurulacak olan Har nitesi Tesisinde kullanlacak makine ve
ekipman listesi aagdaki tabloda verilmitir.
Tablo 78. Har nitesi Tesisinde Kullanlacak Makine ve Ekipman Listesi
No Makine tehizat ad Says
1 Bunker (3 gzl) 1
2 Silo 2
3 Kamyon 1
4 Bant 2
5 Mikser 1
6 Transmikser 2
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
193/387
V.1.8. naat Esnasnda Krma, gtme, Tama ve Depolama gibi Toz Yayc
lemler, Kmlatif Degerler,
Proje kapsamnda Reglatr, letim tneli, Ykleme Havuzu, Cebri boru ve santral
binas inaatlar yaplacaktr. Ayrca bu nitelerin inaat aamasnn gerekleebilmesi iin
biri ykleme havuzuna ulam saglamak amacyla digeri ise reglatr alanna ulam
saglamak amacyla yol dzenlemesi yaplacaktr. Proje kapsamnda ayrca Har nitesi
Tesisinin ve krma-eleme tesisinin ierisinde bulunacag bir adet Santiye Sahas
kurulacaktr.
Projede farkl niteler farkl noktalarda yer aldg ve farkl yerleri etkilendigi iin toz
emisyonu hesaplamalar;
1. Reglatr Sahas(reglatr yaps+batardolar+derivasyon kanal+keltim havuzu)
2. letim Tneli
3. Ykleme Havuzu
4. Cebri Boru ve Santral Binas
5. Reglatr Alan Ulam Yolu almas
6. Ykleme Havuzu Ulam Yolu almas
7. Santiye Sahas (Krma-ElemeTesisi+Har nitesi Tesisi)
Proje kapsamnda oluacak hafriyat malzemelerinin kullanlabilir olanlar Krma-
Eleme Tesisinde leme Tabi tutulduktan sonra beton malzemesi olarak kullanlmas
planlanmaktadr.
Hesaplamalarda kullanlan hafriyat miktarlar ve tanacak yerler Tablo 79.da
zetlenmitir.
Tablo 79. Proje Alanndaki Kaz Miktarlar ve Tanacaklar Yerler
nite Ad Kaz Miktar (m
3
) Malzemenin Tandg Yer
Reglatr Sahas 3.571 Santiye Sahasna
letim Tneli
39.360
Santiye Sahasna
Ykleme Havuzu 1.500 Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanna
Cebri Boru ve Santral
Binas
27.070 Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alnna
Reglatr Alan Ulam
Yolu almas
36.500 Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanna
Ykleme Havuzu Ulam
Yolu almas
30.250 Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanna
antiye Sahas 10.125
Santiye Sahasna
1. Reglatr Sahas
Reglatr alannda derivasyon kanal, batardo ve reglatr yapsnn inaat
gerekletirilecektir. Reglatr alannda arazinin hazrlanmas aamasnda toplam 3.571
m
3
kaz yaplacaktr. 3.571 m
3
malzemenin 955 m
3
Reglatr Alan ierisinde dolgu olarak
kullanlacak arta kalan 2.616 m
3
malzeme ise beton agregas ve mcr olarak kullanlmas
amacyla reglatr alan yaknnda kurulmas planlanan Santiye Sahas ierisinde
konumladrlacak Krma-Eleme Tesisine sevk edilecektir. Bu nedenle reglatr alannda
kaz ve ykleme ileminden kaynakl toz emisyonu oluacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
194/387
Reglatr alannda kaz almalarnn 6 ay srecegi ngrlmtr. Malzeme
yogunlugu ortalama yaklak 2 ton/ m
3
tr. Bu durumda reglatr sahasnda yaplacak
hafriyat miktar aagda verilmitir.
Toplam hafriyat miktar = 2.616 m
3
x 2 ton/m
3
Toplam hafriyat miktar = 5.232 ton
allacak gn says = 130 gn ( 5 ay, ayda 26 gn )
Gnde allacak saat = 1040 saat (gnde 8 saat)
Saatlik hafriyat miktar = 5,030 ton/saat
Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

Toplam alma sresi = 1040saat
Toplam sefer says (6 ay) = 5.232 ton/ 20ton/sefer = 262 sefer
Saatlik sefer says = 262/1040 = 0,25 sefer/saat = ~1 sefer/saat
Tama mesafesi = 100m (yaklak alnmtr)
.
Reglatr alanndan oluacak 2.616 m
3
lk hafriyat malzemesi beton agregas ve
mcr olarak kullanlmak zere Krma-Eleme Tesisine sevk edilecektir.
Tablo 80. Reglatr Sahasndan Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar
Emisyon Faktrleri kg/ton
Toz
Kaynag
Kontroll Durum
Kontroll
Durum
Kontrolsz Durum
Kontrolsz
Durum
Kaz lemi
5,030 ton/saat x 0,0125
kg/ton
0,062
kg/saat
5,030 ton/saat x
0,025kg/ton
0,125
kg/saat
Ykleme
lemi
5,030 ton/saat x 0,005
kg/ton
0,025
kg/saat
5,030 ton/saat x 0,01
kg/ton
0,05
kg/saat
Nakliye
lemi
1sefer/saatx 0,35 kg/km
x0.1 km x 2(gidi-dn)
0,07
kg/saat
1sefer/saatx0,7 kg/km x0.1
km x 2(gidi-dn)
0,14
kg/saat
Boaltma
lemi
5,030 ton/saat x 0,005
kg/ton
0,025
kg/saat
5,030 ton/saat x 0,01
kg/ton
0,05
kg/saat
Toplam
0,182
kg/saat
Toplam
0,365
kg/saat
Reglatr alannda gerekletirilecek hafriyat ilemleri srasnda malzemenin
sklmesinden, kamyonlara boaltlmasndan, kamyonlarn nakliyesinden, malzemenin
boaltlmasndan kaynakl toz emisyonu miktar Tablo 80.de verilmitir.
Yaplan toz emisyonu hesaplama neticesinde kontroll durumda 0,182 kg/saat,
kontrolsz durumda ise 0,365 kg/saat olup 03.07.2009 tarih ve 27277sayl Resmi
Gazete'de yaymlanarak yrrlge girmi olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi
Gazetede degiikligi yaymlanan Sanayi Kaynakl Hava Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi
ve 2/11/1986 tarih ve 19269 sayl Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeligindeki 1
kg/saat snrnn altnda kaldgndan tr toz modellemesi yaplmasna gerek
duyulmamtr.
2. letim Tneli
letim Tneli alannda arazinin hazrlanmas aamasnda toplam 39.360 m
3
kaz
yaplacaktr. 39.360 m
3
malzemenin tamam beton agregas ve mcr olarak kullanlmas
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
195/387
amacyla reglatr alan yaknnda kurulmas planlanan Santiye Sahas ierisinde
konumladrlacak Krma-Eleme Tesisine sevk edilecektir. letim tnelinde yaplacak
hafriyat ilemleri tnel ierisinde kapal alanda olacagndan toz oluumu
beklenmemektedir. Ancak karlacak malzemelerin Krma-Eleme Tesisine sevkinden
kaynakl toz oluumu sz konusu olacaktr.
letim Tnelinde kaz almalarnn 15 ay srecegi ngrlmtr. Malzeme
3
tr. Bu durumda iletim tnelinde yaplacak hafriyat
miktar aagda verilmitir.
3
x 2 ton/m
3

Toplam sefer says (19 ay) = 78.720 ton/ 20ton/sefer = 3.936 sefer
Saatlik sefer says = 3.936/3120 = 1,2 sefer/saat = ~2 sefer/saat
Tama mesafesi = 150 m (tnel agzlarndan yaklak alnmtr)
.
Tablo 81. letim Tnelinden Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar
Toz
Kaynag
Kontroll Durum
Kontroll
Durum
Kontrolsz Durum
Kontrolsz
Durum
Krma-
Eleme
Tesisine
Nakliyesi
2 sefer/saat x 0,35 kg/km
x 0.15 km x 2(gidi-
dn)
0,21
kg/saat
2 sefer/saat x 0,7 kg/km x
0.15 km x 2(gidi-dn)
0,42 kg/saat
Boaltman
lemi
25,21 ton/saat x 0,005
kg/ton
0,126
kg/saat
25,21 ton/saat x 0,01
kg/ton
0,25 kg/saat
Toplam
0,336
kg/saat
Toplam 0,67 kg/saat
letim Tnelinde gerekletirilecek hafriyat ilemleri srasnda malzemenin
nakliyesinden ve malzemenin boaltlmasndan kaynakl toz emisyonu miktar Tablo
81.de verilmitir.
kg/saat snrnn altnda kaldgndan tr toz modellemesi yaplmasna gerek
duyulmamtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
196/387
3. Ykleme Havuzu
Ykleme Havuzu arazisinin hazrlanmas aamasnda toplam 1500 m
3
kaz
yaplacaktr. 1500 m
3
lk kaznn 400 m
3
ykleme havuzu kapsamnda dolgu olarak
kullanlacak. Geriye kalan 1.100 m
3
malzemenin tamam Kaz Fazlas Malzeme Dkm
Alanna edilecektir. Bu nedenle kaz, ykleme, nakliye ve boaltmadan kaynakl toz
emisyonu oluacaktr.
Ykleme Havuzu alannda kaz almalarnn 2 ay srecegi ngrlmtr.
Malzeme yogunlugu ortalama yaklak 2 ton/ m
3
tr. Bu durumda ykleme havuzu
sahasnda yaplacak hafriyat miktar aagda verilmitir.
3
x 2 ton/m
3

Toplam alma sresi = 416 saat
Saatlik sefer says = 110/416 = 0,26 sefer/saat = ~1sefer/saat
Tama mesafesi = 15 km (yaklak alnmtr)
.
Tablo 82. Ykleme Havuzunda Yaplacak Hafriyattan Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar
Toz
Kaynag
Kontroll Durum
Kontroll
Durum
Kontrolsz Durum Kontrolsz Durum
Kaz
lemi
5,28 ton/saatx0,0125
kg/ton
0,066
kg/saat
5,28 ton/saat x0,025kg/ton 0,132 kg/saat
Ykleme
lemi
5,28 ton/saat x0,005
kg/ton
0,0264
kg/saat
5,28 ton/saat x0,01 kg/ton 0,052 kg/saat
Nakliye
lemi
1sefer/saat x0,35 kg / km
x15 kmx2(gidi-dn)
10,5
kg/saat
1 sefer/saatx0,7 kg / km
x15 kmx2(gidi-dn)
21 kg/saat
Boaltma
lemi
kg/ton
0,0264
kg/saat
Toplam
10,61
kg/saat
Toplam 21,236 kg/saat
Ykleme Havuzu alannda gerekletirilecek hafriyat ilemleri srasnda
malzemenin sklmesinden, kamyonlara boaltlmasndan, kamyonlarn nakliyesinden ve
malzemenin boaltlmasndan kaynakl toz emisyonu miktar Tablo 82.de verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
197/387
kg/saat snrnn stnde kalmaktadr. Bu nedenle ynetmelik geregi kontrolsz
durumdaki 21,236 kg/saat iin toz daglm modellemesi yaplmtr. Modellemede
Gaussian Dispersiyon Modeli kullanlmtr.
Gaussian Dispersiyon Modeli
Bu modelde aagdaki kabuller yaplmtr;
Bulut daglm yatayda ve deyde Gauss daglmna sahiptir. o
y
ve o
z
bulut
konsantrasyon daglmnn standart sapmalardr.
U bulutu etkileyen ortalama rzgar hzdr.
Q niform kirletici emisyon debisidir.
Toplam yansma yer yzeyinde oluur. Yer yzeyinde depolama veya bu yzeyle
reaksiyon sz konusu degildir.
Her yerde trblans ayndr.
Bulutun getigi tabakalarda rzgar hz sabit ve rzgar yn degimez
o
y
ve o
z
kaynaktan uzaklgn bir fonksiyonudur.
Kullanlan normal birimler:
Konsantrasyon :g/m
3
Ktlesel debi(Q) :g/sn
Rzgar hz(u) :m/sn
o
y
, o
z
, h ve koordinatlar metredir.
U
h
Degerinin Hesaplanmas:
U
h
= U
R
(h/z
a
)M (Forml IV)
M degerleri iin aagdaki Tablo 83. esas alnr.
Tablo 83. Yaylma Snflarna Gre M Degerleri
Yaylma Snf M
A (ok kararsz) 0,09
B (Kararsz) 0,20
C/I (Ntral) 0,22
C/II (Ntral) 0,28
D (Kararl) 0,37
E (ok kararl) 0,42
h: 10 m (Aralarn hareketi srasnda tozun kabilecegi ykseklik)
z
a
: 30 m (Anemometrenin zeminden yksekligi)
Tozun daglm modellemesinde; havada asl partikllerin hesabnda Forml-II,
ken toz miktar hesabnda ise Forml-III kullanlmtr. Modelleme almasnda sahaya
en yakn meteoroloji istasyonu olan Artvin Meteoroloji stasyonunda kaydedilen Uzun
Yllar Meteoroloji Blteninden yararlanlmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
198/387
Tablo 84. Rzgar Verilerini Snflanmas
N
N
N
E
N
E
E
N
E
E
E
S
E
S
E
S
S
E
S
S
S
W
S
W
W
S
W
W
W
N
W
N
W
N
N
W
Ua 0,95 0,96 0,93 1,0 1,0 1,2 1,2 1,1 0,93 1,0 1,2 1,6 2,0 2,2 2,0 1,7
Ur 3,0 4,5 1,5 2,0 1,0 1,5 1,5 2,0 3,0 3,0 3,0 3,0 1,0 1,5 1,5 3,0
Uh 2,5 3,7 1,2 1,7 0,8 1,2 1,2 1,7 2,5 2,5 2,5 2,5 0,8 1,2 1,2 2,5
ken toz miktar hesabnda ise Forml-III kullanlmtr.
Forml II Havada asI partikller iin;
Forml III ken Toz Miktar iin:
d (x,y) = 28800 Z V
d
i C
i
(x,y,0)
i=1
Hafriyat srasnda srekli olarak meydana gelen toplam toz miktar 21,236 kg/saattir.
Ancak toplam tozun %80ini 10 .dan byk partikller, %20sini ise 10 .dan kk
partikller oluturmaktadr (Kaynak: Mezzinoglu A., D.E.., 1997).
Havada Asl Partikller iin (10 .dan kk partikller):
Q= 4,24 kg/saat
h = 10 m
z = 10 m
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr.
Bu veriler dogrultusunda aagdaki tabloda eitli uzaklklar iin C(x,y,z) degerleri
hesaplanmtr.
Tablo 85. Havada AsI Partikllerin DagIm (g/m
3
) (Ykleme Havuzu Alan)
Mesafe N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW
100
9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 13,8 16,4 16,4 16,4 13,8
200
1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 2,0 2,6 2,6 2,6 2,0
300
0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,6 0,9 0,9 0,9 0,6
500
0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2
900
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1000
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1500
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
199/387
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
18,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
C Havada AsI Partikller gr/m3
ekil 21. Havada AsI Partikllerin DagIm Grafigi (Ykleme Havuzu Alan)
ken Toz Miktar iin (10 .dan byk partikller):
Q= 16,98 kg/saat
h = 10 m
z = 2
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr.
Bu veriler dogrultusunda aagdaki tabloda eitli uzaklklar iin di degerleri
hesaplanmtr.
Tablo 86. ken Tozlarn DagIm (mg/m
2
-gn) (Ykleme Havuzu Alan)
100 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 41,6 80,5 80,5 80,5 41,6
200 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 2,7 6,2 6,2 6,2 2,7
300 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,6 1,4 1,4 1,4 0,6
500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
200/387
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
C KEN TOZLAR HESABI mg/m2-gn
ekil 22. ken Partikllerin DagIm Grafigi (Ykleme Havuzu Alan)
Yaplan hava modellemesi almas ile faaliyet alannn 100 metreden 2500 metre
tesine kadar farkl rzgar ynleri iin alma sresi boyunca evresinde meydana
getirecegi partikl konsantrasyonu hesaplanmtr. Modelleme sonucu elde edilen
degerler 03.07.2009 tarih ve 27277sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrlge girmi
olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede degiikligi yaymlanan Sanayi
Kaynakl Hava Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi Tablo 2.2. de belirtilen ve verilen uzun
(UVS) ve ksa (KVS) vadeli snr degerlerle karlatrlmtr. 03.07.2009 tarih ve 27277
sayl Sanayi Kaynakl Hava Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi EK-2 Tesislerin Hava
Kirlenmesine Katk Degerlerinin Hesaplanmas ve Hava Kalitesi lmnde Tesis Etki
Alannda Bu Ynetmelik EK-2 Tablo 2.2.de yer alan Hava Kalitesi Snr Degerlerinin
Saglanmas Gerekir denilmektedir. Buna gre sz konusu proje iin yaplan
modellemede 2011 ve 2012 yllar iin asl ve ken toz KVS ve UVS degerlerine ulalan
mesafeler aagdaki tablolarda verilmektedir. Hesaplamalardan da grldg zere
oluacak toz emisyonlar ve yerleime olan mesafe tablodaki snr degerleri
saglamaktadr.
Tablo 87. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Ykleme Havuzu Alan in)
Havada AsI Partikl Madde
(PM 10) g/m
3
2011
KVS 180
UVS 96
100 metre
2012
KVS 140
UVS 78
100 metre
ken toz mg/m
2
/gn
2011
KVS 494
UVS 266
100 metre
2012
KVS 442
UVS 238
100 metre
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
201/387
Tablo 88. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Ykleme Havuzu Alan in)
Birim En Yakn Yerleim Yeri Mn. Max.
PM10 g/m
3
1250 m mesafede bulunan
Kamilet Vadisi
~0,0 g/m
3
~0,0 g/m
3
ken Toz mg/m
2
/gn 1250 m mesafede bulunan
Kamilet Vadisi
~0,0mg/m
2
-gn ~0,0mg/m
2
-gn
Modellemede ncelikle en kt koullar dnlerek hesaplamalar yaplmtr. Bu
degerler sonuta bir matematiksel hesaplama sonucu olup modellemede kullanlan
parametrelere ve nceden varsaymlara dayal olarak yaplmaktadr. Dolaysyla rzgarn
ynndeki herhangi bir degime modelleme iin setigimiz bulutun kararllk snf ve
bununla beraber dikey ynde tablodan alnan sabit degerleri, rzgar hzndaki degime,
yag miktar vb. yaplan konsantrasyon hesabn degitirecektir. Blgenin meteorolojik
verilerinin sabit oldugu varsaylmtr.
Ykleme Havuzu Alannda yaplacak hafriyat ilemleri iin Ynetmelikte belirtilen tesis etki
alannda uzun vadeli, ksa vadeli snr degerler ve kademeli azaltm tablosunda belirtilen
hedef yl uygulamasna uyulacaktr.
Cebri Boru ve Santral Binas alannda arazinin hazrlanmas aamasnda toplam
27.070 m
3
kaz yaplacaktr. 27.070 m
3
malzemenin tamam Kaz Fazlas Malzeme
Dkm Alanna sevk edilecektir. Bu nedenle kaz, ykleme, nakliye ve boaltmadan toz
emisyonu oluacaktr.
Cebri Boru ve Santral Binas alannda kaz almalarnn 4 ay srecegi
ngrlmtr. Malzeme yogunlugu ortalama yaklak 2 ton/ m
3
tr. Bu durumda reglatr
sahasnda yaplacak hafriyat miktar aagda verilmitir.
3
x 2 ton/m
3
Saatlik hafriyat miktar = 65 ton/saat

Toplam sefer says (3 ay) = 54.140 ton/ 20ton/sefer = 2.707sefer
Saatlik sefer says = 2.707/832 = 3,25sefer/saat = ~4sefer/saat
Tama mesafesi = 7,5 km (yaklak alnmtr)
.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
202/387
Tablo 89. Cebri Boru ve Santral Binas Alannda Yaplacak Hafriyattan Kaynakl Oluacak Emisyon
Miktar
Toz
Kaynag
Kontroll Durum
Kontroll
Durum
Kontrolsz Durum
Kontrolsz
Durum
Kaz
lemi
65 ton/saat x0,0125 kg/ton
0,8125
kg/saat
65 ton/saat x0,025kg/ton 1,625 kg/saat
Ykleme
lemi
0,325
kg/saat
65 ton/saat tx0,01 kg/ton 0,65 kg/saat
Nakliye
lemi
4sefer/saatx0,35 kg / km x
7,5 km x 2(gidi-dn)
21
kg/saat
4 sefer/saat x0,7 kg / km
x7,5 x 2(gidi-dn)
42 kg/saat
Boaltma
lemi
0,325
kg/saat
65 ton/saat x0,01 kg/ton 0,65 kg/saat
Toplam
22,462
kg/saat
Cebri Boru ve Santral Binas alannda gerekletirilecek hafriyat ilemleri srasnda
malzemenin sklmesinden, kamyonlara boaltlmasndan, kamyonlarn nakliyesinden,
malzemenin boaltlmasndan kaynakl oluacak toz emisyon miktar Tablo 89.da
verilmitir.
M degeri iin Tablo 83. degerleri esas alnmtr.
z
a
Q= 8,985 kg/saat
h = 10 m
z = 10 m
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr.
hesaplanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
203/387
3
) (Cebri Boru ve Santral Binas in)
100 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 20,4 29,3 34,8 34,8 34,8 29,3
200 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 4,3 5,6 5,6 5,6 4,3
300 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 1,4 1,9 1,9 1,9 1,4
500 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,5 0,5 0,5 0,3
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
ekil 23. Havada AsI Partikllerin DagIm Grafigi (Cebri Boru ve Santral Binas in)
Q= 35,94 kg/saat
h = 10 m
z = 2
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr.
hesaplanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
204/387
2
-gn) (Cebri Boru ve Santral Binas in)
100 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 26,9 88,1 170,3 170,3 170,3 88,1
200 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 5,6 13,2 13,2 13,2 5,6
300 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 1,2 3,1 3,1 3,1 1,2
500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,5 0,5 0,5 0,2
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
ekil 24. ken Partikllerin DagIm Grafigi (Cebri Boru ve Santral Binas in)
saglamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
205/387
Tablo 92. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Cebri Boru ve Santral Binas
in)
(PM 10) g/m
3
2011
KVS 180
UVS 96
100 metre
2012
KVS 140
UVS 78
100 metre
ken toz mg/m
2
/gn
2011
KVS 494
UVS 266
100 metre
2012
KVS 442
UVS 238
100 metre
Tablo 93. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Cebri Boru ve Santral Binas in)
PM10 g/m
3
Kamilet Mezraas
~2,6 g/m
3
~5,6 g/m
3
ken Toz mg/m
2
Kamilet Mezraas
~1,2 mg/m
2
-gn ~13,2 mg/m
2
-
gn
cebri boru ve santral binas alannda yaplacak hafriyat ilemleri iin Ynetmelikte
belirtilen tesis etki alannda uzun vadeli, ksa vadeli snr degerler ve kademeli azaltm
tablosunda belirtilen hedef yl uygulamasna uyulacaktr.
santral alanna ulam saglamak amacyla mevcut yol bulunmakta olup; santral alanndan
reglatr alanna ulam saglamak amacyla ise yaklak 6 kmlik bir yol almas
yaplacaktr. Sz konusu reglatr alan ulam yolu iin yaklak 36.500 m
3
lk hafriyat
yaplacak olup; 36.500 m
3
hafriyatn 18.000 m
3
egimi saglamak amacyla kendi
bnyesinde dolgu olarak 10.800 m
3
ise Krma-Eleme Tesisine sevk edilerek mcra
evrilerek tekrar yol kaplamasnda kullanlacaktr. Geriye kalan 7.700 m
3
hafriyat
malzemesi ise Kaz Fazlas Malzeme Dkm alanna sevk edilecektir.
Reglatr alan ulam yolu almasndan kaynakl toz oluumu; malzemenin
kazlmasndan, malzemenin yklenmesinden, boaltlmasndan ve nakliyesinden kaynakl
olacaktr.
Reglatr alan ulam yolu almalarnn 5 ay srecegi ngrlmtr. Malzeme
3
tr. Bu durumda reglatr alan ulam yolu
almalarnda yaplacak hafriyat miktar aagda verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
206/387
Krma-Eleme Tesisine Sevkiyattan Kaynakl
3
x 2 ton/m
3

Toplam sefer says (3 ay) = 21.600 ton/ 20ton/sefer = 1080sefer
Tama mesafesi = 4 km (ortalma alnmtr)
.
Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanna Sevkiyattan Kaynakl
3
x 2 ton/m
3

.
Tablo 94. Reglatr Alan Ulam Yolu almasndan Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar
Toz
Kaynag
Kontroll Durum
Kontroll
Durum
Kontrolsz Durum Kontrolsz Durum
Kaz
lemi
20,76ton/saatx0,0125
kg/ton
0,259
kg/saat
20,76ton/saat
x0,025kg/ton
0,519 kg/saat
Ykleme
lemi
20,76ton/saatx0,005
kg/ton
0,103kg/saat
20,76ton/saatx0,01
kg/ton
0,207 kg/saat
Nakliye
lemi
2 sefer/saatx0,35 kg /
km x 4 km x 2(gidi-
dn)
5,6
kg/saat
km x 4 km x 2(gidi-
dn)
11,2 kg/saat
Boaltma
lemi
20,76ton/saatx0,005
kg/ton
0,103
kg/saat
kg/ton
0,207 kg/saat
Kaz
lemi
kg/ton
0,185
kg/saat
14,80ton/saat
x0,025kg/ton
0,37 kg/saat
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
207/387
Ykleme
lemi
14,80ton/saatx0,005
kg/ton
0,074
kg/saat
14,80ton/saat tx0,01
kg/ton
0,148 kg/saat
Nakliye
lemi
km x 10 km x 2(gidi-
dn)
7
kg/saat
km x 10 km x 2(gidi-
dn)
14 kg/saat
Boaltma
lemi
14,80ton/saatx0,005
kg/ton
0,074
kg/saat
kg/ton
0,148 kg/saat
Toplam
13,398
kg/saat
Reglatr alan ulam yolu almas kapsamnda gerekletirilecek hafriyat
ilemleri srasnda malzemenin sklmesinden, kamyonlara boaltlmasndan,
kamyonlarn nakliyesinden, malzemenin boaltlmasndan kaynakl oluacak toz emisyon
miktar Tablo 94.de verilmitir.
z
a
Q= 5,419 kg/saat
h = 10 m
z = 10 m
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr. Bu veriler dogrultusunda aagdaki tabloda eitli
uzaklklar iin C(x,y,z) degerleri hesaplanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
208/387
3
) (Reglatr Alan Ulam Yolu in)
100 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 17,7 21,0 21,0 21,0 17,7
200 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 2,6 3,4 3,4 3,4 2,6
300 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,8 1,1 1,1 1,1 0,8
500 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,3 0,3 0,3 0,2
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
ekil 25. Havada AsI Partikllerin DagIm Grafigi (Reglatr Alan Ulam Yolu in)
Q= 21,679 kg/saat
h = 10 m
z = 2
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr.
hesaplanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
209/387
2
-gn) (Reglatr Alan Ulam Yolu in)
100 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 53,1 102,8 102,8 102,8 53,1
200 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 3,4 8,0 8,0 8,0 3,4
300 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,7 1,8 1,8 1,8 0,7
500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,3 0,3 0,3 0,1
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
ekil 26. ken Partikllerin DagIm Grafigi (Reglatr Alan Ulam Yolu in)
saglamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
210/387
Tablo 97. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Reglatr Alan Ulam Yolu
in)
(PM 10) g/m
3
2011
KVS 180
UVS 96
100 metre
2012
KVS 140
UVS 78
100 metre
ken toz mg/m
2
/gn
2011
KVS 494
UVS 266
100 metre
2012
KVS 442
UVS 238
100 metre
Tablo 98. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Reglatr Alan Ulam Yolu in)
PM10 g/m
3
Kamilet Mezraas
~1,5 g/m
3
~3,4 g/m
3
ken Toz mg/m
2
Kamilet Mezraas
~0,8mg/m
2
-gn ~8,0mg/m
2
-gn
reglatr alan ulam yolu kapsamnda yaplacak hafriyat ilemleri iin Ynetmelikte
santral alanna ulam saglamak amacyla mevcut yol bulunmakta olup; santral alanndan
reglatr alanna ulam saglamak amacyla ise yaklak 6 kmlik bir yol almas
yaplacaktr. Ayrca proje kapsamnda inaa edilecek ykleme havuzuna ulam
saglamak amacyla ise de yaklak 5 kmlik yol almas yaplacaktr. Sz konusu
ykleme havuzu ulam yolu iin yaklak 30.250 m
3
lk hafriyat yaplacak olup; 30.250 m
3
hafriyatn 15.000 m
3
egimi saglamak amacyla kendi bnyesinde dolgu olarak 9.000
m
3
ise Krma-Eleme Tesisine sevk edilerek mcra evrilerek tekrar yol kaplamasnda
kullanlacaktr. Geriye kalan 6.250 m
3
hafriyat malzemesi ise Kaz Fazlas Malzeme
Dkm alanna sevk edilecektir.
Ykleme havuzu ulam yolu almasndan kaynakl toz oluumu; malzemenin
kazlmasndan, malzemenin yklenmesinden, boaltlmasndan ve nakliyesinden kaynakl
olacaktr.
Ykleme havuzu ulam yolu almalarnn 4 ay srecegi ngrlmtr.
Malzeme yogunlugu ortalama yaklak 2 ton/ m
3
tr. Bu durumda reglatr alan ulam
yolu almalarnda yaplacak hafriyat miktar aagda verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
211/387
3
x 2 ton/m
3

Toplam sefer says (3 ay) = 18.000 ton/ 20ton/sefer = 900sefer
Tama mesafesi = 6,5 km (ortalma alnmtr)
.
3
x 2 ton/m
3

.
Tablo 99. Ykleme Havuzu Ulam Yolu almasndan Kaynakl Oluacak Emisyon Miktar
Toz
Kaynag
Kontroll Durum
Kontroll
Durum
Kontrolsz Durum
Kontrolsz
Durum
Kaz
lemi
kg/ton
0,27 kg/saat 21,63ton/saat x0,025kg/ton 0,54 kg/saat
Ykleme
lemi
21,63ton/saatx0,005 kg/ton
0,108
kg/saat
21,63ton/saat tx0,01 kg/ton 0,216 kg/saat
Nakliye
lemi
2 sefer/saatx0,35 kg / km x
6,5 km x 2(gidi-dn)
9,1
kg/saat
6,5 km x 2(gidi-dn)
18,2 kg/saat
Boaltma
lemi
0,108
kg/saat
Kaz
lemi
kg/ton
0,187
kg/saat
15,02ton/saat x0,025kg/ton 0,375 kg/saat
Ykleme
lemi
0,075
kg/saat
15,02ton/saat tx0,01 kg/ton 0,15 kg/saat
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
212/387
Nakliye
lemi
10 km x 2(gidi-dn)
7
kg/saat
10 km x 2(gidi-dn)
14 kg/saat
Boaltma
lemi
0,075
kg/saat
Toplam
16,923
kg/saat
Ykleme havuzu ulam yolu almas kapsamnda gerekletirilecek hafriyat
ilemleri srasnda malzemenin sklmesinden, kamyonlara boaltlmasndan,
kamyonlarn nakliyesinden, malzemenin boaltlmasndan kaynakl oluacak toz emisyon
miktar Tablo 99.da verilmitir.
z
a
Q= 6,76 kg/saat
h = 10 m
z = 10 m
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr.
hesaplanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
213/387
3
) (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in)
100 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 15,4 22,1 26,2 26,2 26,2 22,1
200 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 1,9 3,2 4,2 4,2 4,2 3,2
300 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 1,0 1,4 1,4 1,4 1,0
500 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,4 0,4 0,4 0,2
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
ekil 27. Havada AsI Partikllerin DagIm Grafigi (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in)
Q= 27,07 kg/saat
h = 10 m
z = 2
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr.
hesaplanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
214/387
2
-gn) (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in)
100 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 20,3 66,3 128,3 128,3 128,3 66,3
200 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 4,2 9,9 9,9 9,9 4,2
300 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,9 2,3 2,3 2,3 0,9
500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,4 0,4 0,4 0,1
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
ekil 28. ken Partikllerin DagIm Grafigi (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in)
saglamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
215/387
Tablo 102. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (Ykleme Havuzu Ulam
Yolu in)
(PM 10) g/m
3
2011
KVS 180
UVS 96
100 metre
2012
KVS 140
UVS 78
100 metre
ken toz mg/m
2
/gn
2011
KVS 494
UVS 266
100 metre
2012
KVS 442
UVS 238
100 metre
Tablo 103. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (Ykleme Havuzu Ulam Yolu in)
PM10 g/m
3
Kamilet Mezraas
~0,0 g/m
3
~0,1 g/m
3
ken Toz mg/m
2
Kamilet Mezraas
~0,0mg/m
2
-gn ~0,0mg/m
2
-gn
Ykleme havuzu ulam yolu kapsamnda yaplacak hafriyat ilemleri iin Ynetmelikte
7. antiye Sahas
Santiye Sahas ierisinde kurulacak Krma-Eleme Tesisi ile ilgili geni kapsaml
bilgi Blm V.1.6.da, Har nitesi Tesisi ile ilgili olarak geni kapsaml bilgi ise Blm
V.1.7.de verilmitir.
Kurulmas planlanan Krma-Eleme Tesisinin kapasitesi 60 ton/saat, Har nitesi
Tesisinin ise 30 m
3
/saat olarak belirlenmitir.
Kurulmas planlanan Har nitesi Tesislerinde en sk kullanlan reeteye gre 1 m
3
beton retebilmek iin 300 kg imento, 1950 kg mcr(kum+akl) ve 125 kg su
kullanlacaktr.
Dolays ile saatte 30 m
3
beton retimi iin 58,5(30x1,95 ton)ton mcra ihtiya
duyulmaktadr. Ayrca proje kapsamnda saatte retilecek 30 m
3
beton 10 m
3
kapasiteli
transmikserler ile tanacagndan saatte 3 sefer yaplacaktr.
Santiye Sahas ierisindeki toz oluumu; depolama alanndan alnacak
malzemenin Krma-Eleme tesisi bunkerine boaltmasndan, krlp elenmesinden, daha
sonrasnda malzemenin Har nitesi Tesisinde bunkerlere boaltlmas esnasnda ve
transmikserleri betonu tamas esnasnda olumaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
216/387
Har nitesinde retilecek beton malzemesi projenin inaat aamasnda
kullanlacagndan tr nakliye iin ortalama mesafe 7 km kabul edilmitir.
Tablo 104. antiye Sahasndan Kaynakl Oluacak Emiyon Miktar
Toz
Kaynag
Kontroll Durum
Kontroll
Durum
Kontrolsz Durum
Kontrolsz
Durum
Boaltma
lemi
(Bunkere)
60 ton/saat x0,005
kg/ton
0,3
kg/saat
60 kg/saat x0,01 kg/ton 0,6 kg/saat
Birincil
Krc
60 ton/saatx0,0243
kg/ton
1,458
kg/saat
60 kg/saatx0,243kg/ton 14,58 kg/saat
kincil Krc
60 ton/saatx0,0585
kg/ton
3,51
kg/saat
Elek Serisi 60 ton/saatx0,005 kg/ton
0,3
kg/saat
Silodan
Kamyona
Boaltma
60 ton/saatx0,005 kg/ton
0,3
kg/saat
Kamyondan
Beton
bunkerine
boaltma
58,5 ton/saatx0,005
kg/ton
0,2925
kg/saat
58,5 kg/saatx0,01kg/ton 0,585 kg/saat
Nakliye
3sefer/saatx0,35 kg / km
x7kmx2(gidi-dn)
14,7
kg/saat
3sefer/saatx0,7 kg / km
x7x2(gidi-dn)
29,4 kg/saat
Toplam
20,86
kg/saat
Santiye Sahasndan kaynakl oluacak toz emisyon miktar Tablo 104.de
verilmitir.
durumdaki 81,46 kg/saat iin toz daglm modellemesi yaplmtr. Modellemede Gaussian
Dispersiyon Modeli kullanlmtr.
z
a
Santiye Sahasnda meydana gelen toplam toz miktar 81,46 kg/saattir. Ancak
toplam tozun %80ini 10 .dan byk partikller, %20sini ise 10 .dan kk partikller
oluturmaktadr (Kaynak: Mezzinoglu A., D.E.., 1997).
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
217/387
Q= 16,29 kg/saat
h = 10 m
z = 10 m
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr. Bu veriler dogrultusunda aagdaki tabloda eitli
uzaklklar iin C(x,y,z) degerleri hesaplanmtr.
3
) (antiye Sahas in)
100 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 53,2 63,0 63,0 63,0 53,2
200 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 7,8 10,2 10,2 10,2 7,8
300 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,6 0,9 0,9 0,9 0,6
500 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,3 0,3 0,3 0,2
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
ekil 29. Havada AsI Partikllerin DagIm Grafigi (antiye Sahas in)
Q= 65,168 kg/saat
h = 10 m
z = 2
V
di
= 0,07 m/sn alnmtr.
hesaplanmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
218/387
2
-gn) (antiye Sahas in)
100 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 48,9 159,7 308,9 308,9 308,9 159,7
200 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 10,2 23,9 23,9 23,9 10,2
300 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,3 0,9 0,9 0,9 0,3
500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1
900 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0
1000 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2500 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
50,0
100,0
150,0
200,0
250,0
300,0
350,0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
100
200
500
750
1000
1500
2000
ekil 30. ken Partikllerin DagIm Grafigi (antiye Sahas in)
saglamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
219/387
Tablo 107. Proje Kapsamnda UVS ve KVS Degerlerine Ulalan Mesafeler (antiye Sahas in)
(PM 10) g/m
3
2011
KVS 180
UVS 96
100 metre
2012
KVS 140
UVS 78
100 metre
ken toz mg/m
2
/gn
2011
KVS 494
UVS 266
100 metre
2012
KVS 442
UVS 238
100 metre
Tablo 108. En Yakn Yerleime Gre Degerleri (antiye Sahas in)
PM10 g/m
3
4.350 m mesafede bulunan
Kamilet Mezraas
~0,0 g/m
3
~0,0 g/m
3
ken Toz mg/m
2
/gn 4.350 m mesafede bulunan
Kamilet Mezraas
~0,0mg/m
2
-gn ~0,0mg/m
2
-gn
Santiye Sahas ierisinde almas planlanan har nitesi tesisi ve krma-eleme
tesislerinde yaplacak ilemlerden kaynanakl oluacak toz emisyonu ile ilgili
Ynetmelikte belirtilen tesis etki alannda uzun vadeli, ksa vadeli snr degerler ve
kademeli azaltm tablosunda belirtilen hedef yl uygulamasna uyulacaktr.
V.1.9. Zemin Emniyeti ve Su Kaag Olmamas iin Yaplacak lemler,
Sahann hazrlanmas ve kaz ilerinde zemin gvenliginin saglanmas, zemin
emniyeti asndan nemli yer tutmaktadr. Zemin gvenligi faaliyetleri; proje sresince
yeni yollarn yapm ve mevcut yollarn iyiletirilmesi srasnda ve yaplacak nitelerin
inaatlar srasnda gerekletirilecektir.
Yl boyunca, sz konusu nitelere ulam saglanabilmelidir. Ancak yagl
dnemlerde yrenin kaba ve dik topografyaya sahip oldugu blgelerinde toprak kayma ve
heyelan riski olabileceginden dolay ulam saglanamaz hale gelebilir. Ulam
gzergahnn getigi blgelerde bu olumsuz durumu engellemek amacyla heyelan riski
tayan blgelerde ta duvar veya istinat duvar rlmesi planlanmaktadr.
En kt hava artlarnda bile inaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik yogunluguna
cevap verebilmek iin, bilinen tm inaat mhendisligi teknikleri uygulanacak, istinat
duvarlar, drenaj kanallar, erozyon alanlarnda asfalt ve ta blokaj uygulamalar gerektigi
yerlerde yaplarak yollarda yogun yagmurlarda bile ilerlik saglanmaya allacaktr.
Periyodik bakm program tm inaat sresince uygulanacaktr. Hizmet mrlerini uzun
tutmak iin yeni yaplacak yollarn gevek zeminler yerine, sert kaya zeminlerde
yaplmasna dikkat edilecektir. Tnel kazma makinelar ve delme/patlatma yolu ile alacak
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
220/387
tnel inaatlarnda da zemin gvenligi nemli oldugundan, gerekli etki azaltc nlemler
alnacaktr.
Reglatr ve kanal yaplarnda su kaagnn; kaliteli, anmaya kar dayankl boru
malzemesi kullanlarak, uygun boru ap seilerek, belirli aralklarla kontroller yaplarak
nlenmesi planlanmaktadr (Kurulu g optimizasyonu kapsamnda projenin debisi, buna
bagl olarak kanal boyutlar, tnel ve cebri boru ap ile kurulu gcn optimizasyonu
yaplmtr).
V.1.10. Arazinin Hazrlanmas ve naat Alan iin Gerekli Arazinin Temini Amacyla
Kesilecek Agalarn Tr ve Saylar, Kesilecek Agalarn Blgedeki Orman
Ekosistemi zerine Etkileri, Ortadan Kaldrlacak Tabii Bitki Trleri ve Ne Kadar
Alanda Bu lerin Yaplacag, Flora ve Fauna zerine Olabilecek Etkiler,
Talkaya-HES Projesi kapsamnda Kapistre Derenin bir kolu olan Ball Dere zerinde,
983.00 kodunda tesis edilecek Talkaya Reglatr; ak aag kesimde, akarsu
kysnda tesis edilecek bir hidroelektrik santrali, reglatrde toplanan suyu hidroelektrik
santraline iletmek amacyla yararlanlacak 3.824 metre uzunlugunda, 3 m apnda bir
iletim tneli; tnel ile tanan suyun hidroelektrik santraline drlmeden nce tutulacag
bir ykleme havuzu ve buradaki suyun HESe drlmesinde kullanlacak, 750 metre
uzunlukta, 1,15 cm apnda bir cebri boru ile olduka snrl byklkteki bir antiye alan
bulunmaktadr.
inaat teknigiyle gerekletirilmesi byk nem tamaktadr. zellikle tnellerin giri ve
k noktalarnda gerekletirilecek aga kesimleri esnasnda olduka zenli olunacak,
mmkn oldugunca az aga ve bitki kesilmesi saglanacaktr. Bylelikle bu kesimlerdeki
sz konusu bitkisel formasyonda yaayan veya bu kesimlere gelmesi olas fauna
elemanlarnn etkilenme riskini de en aza indirebilecektir.
yarar getirecektir.
benzeri bitkiler ise tralanarak buradan uzaklatrlacaklardr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
221/387
Proje kapsamnda Ekolojik Degerlendirme Raporunda (Bkz. Ek-12) uzmanlarca
alanda yaplan incelemeler sonucu belirlenen aga trleri ve faaliyetin bu trlere ve flora-
faunaya etkileri aagda verilmitir.
Proje sahasnn tamamna ynelik olarak Ekolojik Degrlendirme Raporunu
hazrlayan uzmanlar tarafndan gerekletirilmi olan gzlem ve incelemeler esnasnda
kular ve srngenler bata olmak zere baz karasal omurgal hayvan trlerinin bu bitki
formasyonunu ve bu formasyonun bulundugu kesimlerdeki habitatlar ok yogun olmasa
da degiik ihtiyalarn karlamak amacyla kullanabildikleri belirlenmitir. Bu kesimlerdeki
aga ve al formlarnn kesilmesi srecinde bu kesimleri kullanan fauna bileenleriyle ilgili
olarak baz nlemlerin alnmas gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir nlem
alnmadg durumda bu habitatlar kullanan yabanl formlarn zarar grme, yaralanma veya
lme riski gndeme gelecektir. Risk altnda bulunan yabanl formlar arasnda ulusal ve
uluslar aras koruma statlerine sahip trler bulunmaktadr. Nadir veya korunan trlere ait
bireylerin zarar grmesine ek olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal lekli koruma
nlemleri dnda uluslar aras szlemelere de ters dmektedir. Bu durum lke baznda
degiik yaptrmlar gndeme getirebilecektir.
gerekletirilmesine zen gsterilecektir. Bu amala faaliyet alanna yakn evredeki ilgili
kii ve kurululardan uzman destegi talep edilebilir denilmekte olup alanda raporda bahsi
geen ve aagda verilen nlemler gnda hareket edilecektir.
Yabanl formlarn bu kesimlerden uzaklatgna emin olunduktan sonraki aama
geirilecek. plak elle dokunmakszn, dogrudan gzle yaplacak kontrollerde kesilmi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
222/387
santral binalarnn yer alacag kesimlerde gerekleecektir. Ball Dere zerinde, derenin
kysnda tesis edilecek kalc su toplama yaps, tnel, ykleme havuzu ve santral binas
daimi olarak bu kesimlerde kalacak beton yaplardr. Bu kesimde ekillendirilmi olan
antiye alan ise geici mahiyettedir.
Reglatr, Ball Dere zerinde beton zellikte, byke bir havuz eklinde olacaktr.
naat zemini olarak akarsu yatag zerinde snrl byklkteki bir aklk seilmitir.
Reglatrn tesis edilecegi kesimin akarsu kysnda kendiliginden meydana gelmi,
nispeten dz ve bitkisiz bir alandan seilmesiyle bu kesimlerde dogal bitki rtsne,
zellikle de orman formasyonuna ve bu kesimlerden yararlanan fauna elemanlarna
verilebilecek zararlarn da nne geilmesi hedeflenmitir. Faaliyetle ilgili olarak
gerekletirilen saha almalarnda zeminde yaamakta olan baz kemirgen trleri
belirlenmitir. Bu trler habitat olarak genellikle orman alanlarn tercih etmektedirler. Bu
nedenle orman alanlar dnda, iki farkl noktada tesis edilmesi planlanan kalc beton
yaplarn inaat srecinde bu trlere bagl bireylerin herhangi bir zarar grmesi
beklenmemektedir. Faaliyet kapsamnda ayrca santral yeri olarak seilen kesimde ok
yllk bitkilerin bulunmamas bitki rtsne verilebilecek zarar riskini de ortadan
kaldrmaktadr.
Proje ile ilgili Ek-18de verilen ED nceleme Degerlendirme Raporunda da
belirtildigi gibi 145.000 m
2
lik alan Orman Arazisi vasfndadr. Sz konusu proje
kapsamnda aga adedi tespiti mmkn olmamakla beraber yaklak hektarda 100 adet
aga oldugu dnlmtr. Buna gre proje sahasnda toplam yaklak 250 x 14,5 =
1450 aga kesilmesi planlanmaktadr.
Ayrca, projenin inaat aamalar balamadan nce gerekli dosyalar hazrlanarak
(aga rleve plan vb.) T.C. Orman ve Su leri Bakanlg Orman Genel Mdrlgnden
gerekli izinler alnacaktr. Bu aamada ncelikle arazi ve kadastro aratrmalar
gerekletirilecek, haritalar hazrlanacak kesin mlkiyet durumlar belirlenecektir. Bylelikle
projede kullanlacak orman alan miktar, kesilecek aga miktar ve aga trleri v.s. izin
aamasnda hazrlanacak 1/1000 lekli aga rleve planlar ile belirlenecektir.
V.1.11. naat lemleri Sresince Su Ortamnda, Dere Yatagnda ve Proje Alannda
Mevcut Canl Trlerine (karasal ve sucul flora-fauna) Olabilecek Etkiler ve Hassas
Trlerin Ne ekilde Korunacag, Alnacak nlemler,
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi kapsamnda,
Ball Dere zerindeki reglatr araclgyla toplanan ve iletim tneli araclgyla ykleme
retilecektir. Akarsu ak ynne gre aag kesimde na edilmesi planlanan HESin
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
223/387
nispeten geni ve kylar talarla kapl bir yatakta akmaktadr.
degerlendirilme ekli ok byk nem tamaktadr. Bu malzemenin kesinlikle akarsu
yatagna boaltlmamas veya geliigzel dogal ortamlara tasfiye edilmemesi
gerekmektedir. Eger herhangi bir ekilde, geici olarak bile depolanmas gerekiyorsa bu
alanlarn dikkatli bir ekilde seilmesi ve dkm srecinde srekli kontrol altnda
bulundurulmas hareketli fauna formlarnn zarar grebilme riskini ortadan kaldracaktr.
naat Srasnda oluacak evresel etkilerin flora-fauna zerinde oluturacag
durum ve alnacak nlemler Ek-15de Ekolojik Degerlendirme Raporunda uzmanlarca
belirlenen degerlendirmeler kaynak alnarak aagda verilmitir.
yaam alanlarn kaybetmektedirler. Bu nedenle;
Yol almas veya geniletme almalar srecinde yabanl formlarn zarar
grmemesi iin dikkatli olunacak,
almalar ncesinde, esnasnda veya sonrasnda ortaya kabilecek canl
trleri zarar grmeden bu kesimlerden uzaklatrlacak,
almalar esnasnda ortaya kacak fazla malzeme geliigzel dogal
ortamlara tasfiye edilmeyerek, krma-eleme tesis alan ierisinde inaat ve yol
yapm almalarnda kullanlmak zere geici olarak depolanacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
224/387
Proje kapsamnda, iletim tneli, derivasyon kanal, reglatr alan ulam yolu,
ykleme havuzu ulam yolu, cebri boru, reglatr ve diger nitelerin kapsamnda
yaplacak syrma ve kaz almalar, krma-eleme, har nitesi ve tnel ii delme
patlatma ve ekipman almalar sonucunda; dolayl ve dolaysz yollardan bulanklga yol
aarak derelerdeki sucul faunann yaamn ve su kalitesinin olumsuz etkileyecek ve
faaliyet alanndaki akarsu ve yan kollarnda srekli bulanklga yol aabilen gereksiz
mdahalelerden kaynaklanabilecek durumlarn, sucul canllarn yaam ortamlarn ve su
kalitesini olumsuz etkilemeyecek ekilde bertaraf edilecek ve gerekli nemler alnacak
olup, dere yataklarn daraltacak malzeme dklmeyecektir. Suyun santralden dereye
braklmas ileminde yn ve ak hz da degitirilmeden reme ve istihsal yerlerine
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
225/387
zarar verilmemesi saglanarak, konu ile ilgili tm kanun, ynetmelik ve mevzuatlara
uyulacaktr.
Faaliyet kapsamnda proje alannn ve etki alannn en az dzeyde etkilenmeleri
iin gerekli tm nlemler alnarak uzmanlarn belirttigi tavsiyelere uyulacaktr.
V.1.12. Arazinin Hazrlanmas, naat Alan in Gerekli Arazinin Temini Amacyla
Elden karlacak Tarm Alanlarnn Byklg, Bunlarn Arazi Kullanm Kabiliyetleri
ve Tarm rn Trleri,
Proje alannn tamam orman arazisidir. Blgenin engebeli ve derin vadilere sahip
topografik yaps nedeniyle tarma elverili alan bulunmamakta olup, uzmanlarca
hazrlanan Su Kullanm Hakk Raporunda da Ball Deresi sularndan tarm amal
yararlanlmadg belirtilmitir. Dolaysyla projenin tarm alanlarna inaat ve iletme
aamasnda herhangi bir etkisi olmayacaktr.
Sz konusu proje kapsamnda proje alannda uzmanlarca yaplan almalar
neticesinde hazrlanan ve DS Blge Mdrlg tarafndan onaylanan Su Kullanm Hakk
Raporu ve yine uzmanlar tarafndan hazrlanan Ekolojik Degerlendirme Raporu eklerde
verilmitir. Dolays ile proje kapsamnda reglatr yaps ile evrilen sular santral
binasnda enerjisi alndktan sonra tekrar Ball deresine braklmakta ve santral yapsndan
sonra dere suyu normal debilerine kavumaktadr. Proje kapsamnda kurulmas planlanan
reglatr yaps ile santral binas arasnda kalan blmn tamam orman arazisi olup;
herhangi bir tarm arazisi ve su rnleri retim tesisi bulunmamaktadr. Santral yapsndan
sonra bulunan tarm arazileri iin ise Ball Deresi santral yapsndan sonra debinin
tamamna sahip olacagndan dolay etkilenmesi sz konusu degildir.
Ayrca reglatr ve santral yaps arasndaki debi degerinin dmesinden tr
Ball deresinde yaayan balklarn ve sucul canllarn olumsuz etkilemesini engellemek
amacyla uzmanlar tarafndan proje alannda yaplan almalar neticesinde hazrlanm
olan Ekolojik Degerlendirme Raporunda belirtilen ylk ortalama akmn %12sine tekabl
eden 0,315 m
3
can suyu Ball deresine srekli olarak braklacaktr. Ve bu konuda gerekli
hassasiyet gsterilecektir.
Bu akm degerleri saglandg takdirde ball deresinin proje blgesindeki sucul
yaamn devamllg, minimum seviyenin stnde bir dzeye ulaabilecektir. Buna ilaveten
reglatr ile santral arasnda kalan kesimde bir ok yan kol Ball deresine karmakta olup
braklacak can suyuna nemli katk saglayacaktr.
Uzmanlar tarafndan hazrlanan Ekolojik Degerlendirme Raporu eklerde verilmitir
(Bkz. Ek-12). Sz konusu rapor ierisinde yaplan can suyu hesaplamalarnda DS Genel
Mdrlgnden Alnm Onayl Reglatr Yeri Akm Degerleri (Bkz. Ek-17) kullanlarak
belirlenmitir.
na edilmesi planlanan reglatr ve oluturulacak bentler, dogal akarsu
ekosistemini mansap-memba ynnde blecektir. Dolays ile Proje kapsamnda balk
geidi yaplacak olup srekli alr durumda olmas saglanacaktr. Yaplmas planlan
balk geidine ait izim Ek-25de verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
226/387
Sz konusu proje kapsamnda yaplacak balk geidi FAOnun ve DSnin
asndan yeterli teknik zelliklere sahiptir. Sz konusu balk geidinin ilerliginin
saglanabilmesi iin bakm, onarm ve iletilmesinde azami titizlik gsterilecektir.
hazrlk ve inaat aamasnda yaplacak kaz ve dolgu almalar esnasnda oluabilecek
olan erozyon, drenaj gibi olaylara sebebiyet vermemek iin gerekli tedbirler alnmasna
zen gsterilecektir.
m
3
3
3
V.1.13. Arazinin Hazrlanmasndan Balayarak nitelerin Almasna Kadar
Yaplacak lerde Kullanlacak Yaktlarn Trleri, zellikleri, Oluacak Emisyonlar,
TaIkaya Reglatr ve Hidroelektrik Santrali (22,658 MWm/22,052 MWe)
Projesinin arazi hazrlk ve inaat aamas kapsamnda kullanlacak olan i makineleri ve
saylarna ilikin bilgi Tablo 109.da verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
227/387
Tablo 109. naat Aamasnda Kullanlacak Makineleri
Kullanlacak Ekipman Adet
LastikTekerlekli Ykleyici 2
Kamyon 10
Ekskavatr 2
Lastikli kepe 1
Beton pompas 2
Dozer 2
Beton mikseri 2
Mobil vin 1
Arazz 1
Kompresr 2
Sahada inaat aamasnda kullanlacak yakt sadece kullanlacak makineler iin
gerekli olup, snma vb. amal yakt tketimi olmayacaktr. Makinelerde yakt olarak
motorin kullanlacaktr. Motorinin genel zellikleri aagdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 110. Motorinin zellikleri
ZELLKLER MOTORN ZELLKLER MOTORN
Kvam ok Akc Karbon Artklar(%) Eser
Tip Damtlm Kkrt(%) 0.4-0.7
Renk Amber Oksijen-Azot(%) 0.2
Yogunluk(15
0
c-Gr/Cm
3
) 0.8654 Hidrojen(%) 12.7
Viskozite(38
0
C) 2.68 Karbon(%) 86.4
Akma Noktas(
0
C) -18 Su ve kelti(%) Eser
Atomizasyon Scaklg(
0
C) Atmosferik Kl(%) Eser
Pompalama Scaklg(
0
C) Atmosferik Is Degeri(Kcal /Lt) 9.387
Kaynak: Hava Kirliligi Kontrol ve Denetim, Kimya Mh. Odas, Nisan,1991
Zemin hazrlayc bir i makinesi saatte yaklak 4 litre yakt harcayabilir.
Kullanlacak i makinelerinin harcayacag maksimum yakt miktarnn maksimum yaklak
30 lt/saat-ara kabul ile her aracn oluturacag ktlesel debi hesaplamalar aagda
verilmitir.
Mazotun yogunlugu = 0,8654 kg/lt, alnmtr.
Kullanlacak aralarn saatlik yakt sarfiyatnn 30 lt/ara olarak gz nne
alndgnda 1 aracn oluturacag emisyon degerleri aagda hesaplanmtr.
30 lt/saat-ara x 0,8654 kg/lt = 25,95 kg/saat = 0,025 ton/saat olarak bulunur.
Buradan da oluturacag gaz emisyon degerleri aagda tablo halinde verilmitir.
Sahada i makinelerinin almas sonucu emisyon oluumu sz konusu olacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
228/387
Tablo 111. Dizel Aralardan Yaylan Kirlenmenin Faktrleri
KRLETC DESEL(kg/saat)
Karbonmonoksit 9.7
Hidrokarbonlar 29.0
Azot Oksitler 36.0
Kkrt Oksitler 6.5
Toz 18.0
Kaynak: Hava Kirliliginin ve Kontrolnn Esaslar, 1991
Buna gre i makinelerinden kaynaklanmas beklenilen kirletici tahmini degerleri
aagda verilmitir.
Tablo 112. Makinelerinden Kaynaklanmas Beklenen Kirletici Degerler
KRLETC DESEL(kg/saat)
Karbonmonoksit 9,70 kg/ x 0,025 t/sa = 0,2425kg/h
Hidrokarbonlar 29,0 kg/t x 0,025 t/sa = 0,725 kg/h
Azot Oksitler 36,0 kg/t x 0,025 t/sa = 0,9 kg/h
Kkrt Oksitler 6,50 kg/t x 0,025 t/sa = 0,1625 kg/h
Toz 18,00 kg/t x 0,025 t/sa = 0,45 kg/h
Hesaplamalardan da anlalacag zere hesaplanan emisyon miktar geni bir
alanda ve saatlik zaman ierisinde atmosfere terk edilecek olmas nedeniyle kirletici debisi
dk olacaktr. Ayrca meteorolojik etkiler ve topografik faktrlerin etkisiyle devaml bir
hava sirklasyonu olacag dolaysyla oluan emisyonlar atmosferde seyrelerek
daglacagndan alma alannda ve evre atmosferinde snr degerlerin altnda kirlilik
oluacaktr.
03.07.2009 tarih ve 27277 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge giren
Sanayi Kaynakl Hava Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi Ek 2 de yer alan Tesislerin Hava
Kirlenmesine Katk Degerlerinin Hesaplanmas ve Hava Kalitesi lm blmnde
Mevcut ve yeni kurulacak tesislerin bacalarndan veya baca dndan atmosfere verilen
emisyonlarn saatlik ktlesel debileri, mevcut tesisler iin bacalarda llerek, baca
dndan atmosfere verilen emisyonlar ile yeni kurulacak tesisler iin emisyon faktrleri
kullanlarak tespit edilir. Saatlik ktlesel debi (kg/saat) degerleri Tablo 2.1de verilen
degerleri amas halinde, tesis etki alannda emisyonlarn Hava Kirlenmesi Katk Degeri
(HKKD) mmknse saatlik, aksi takdirde, gnlk, aylk ve yllk olarak hesaplanr hkm
yer almaktadr. Bu degerlendirmeye gre ilgili ynetmelik geregi faaliyet Tablo 2.1de yer
alan Baca Dndaki Yerler olarak degerlendirilmi ve bu tablodaki degerlerle
karlatrlm snr degerlerin altnda kaldg grlmtr.
Bu nedenle, iletme srasnda i makinelerinin egzozlarndan kaynaklanacak
kirletici degerleri Sanayi Kaynakl Hava Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi ktlesel debi
snrnn altnda oldugundan srekli olarak meydana gelen gaz emisyonlarnn atmosferik
dispersiyon modellemesi yaplmamtr.
alacak aralardan kaynaklanacak emisyonlarn minimuma indirgenmesi iin,
04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Egzoz
Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmeliginin 7. Maddesi uyarnca; kullanlacak tm ara ve
ekipmanlarn rutin kontrolleri yaptrlarak bakm gereken aralar bakma alnacak ve
bakmlar bitene dek almalarda baka aralar kullanlacaktr. Ayrca Trafik Kanununa
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
229/387
uygun ekilde almalar konusunda uyarlarak zellikle ykleme standartlarna uygun
ykleme yapmalarna dikkat edilecektir.
Sahada kullanlacak aralarn bakm, onarm, yag ve filtre degiimleri yeri Ama
ve altrma Ruhsatl benzin istasyonlarnda yaplacaktr.
gml tanklarda muhafaza edilecektir. Ynetmeliklere uygun ekilde ara ve makineler
V.1.14. Proje Kapsamnda Kullanlacak Suyun Temin Edilecegi Kaynaklardan
Alnacak Su Miktarlar, Su Temini Sistemi ve Bu Sularn Kullanm Amalarna gre
Miktarlar, Oluacak Atk Sularn Cins ve miktarlar, Dearj Edilecegi Ortamlar,
Projenin inaat aamasnda balca su kullanm noktalar yledir;
Tozumann nlenmesi amal spreyleme suyu
alanlar iin ime-kullanma amal su
Beton yapm iin gerekli olan beton karma suyu
Har nitesi ekipmanlarnn ( transmikser, pan mikser, pompa vb.) ilerinin
ykanmas iin gerekli sudur.
Personelin kullanma suyu ihtiyac, beton karma suyu, har nitesi ekipmanlarnn
ykanmas ve tozumann nlenmesi iin gerekli olan su gerekli izinlerin alnmas artyla
Ball Deresinden saglanacaktr. Sz konusu projenin inaat aamasnda gerek duyulacak
suyun Ball Deresinden karlanacag ile ilgili olarak DS 26. Blge Mdrlgne gr
sunulmu ve kullanlmasnda saknca olmadgna dair yaz alnmtr (Bkz. Ek-21).
Proje kapsamnda alacak personelin ime suyu ise piyasada mevcut olan
hijyenik damacana sularndan damacanalar vastasyla temin edilecektir.
KULLANIM AMALARINA GRE SU KULLANIM MKTARLARI
Beton Yapm Iin Gerekli Olan Beton Karma Suyu
Kurulmas planlanan har nitesi tesislerinde en sk kullanlan reeteye gre 1 m
3
beton retebilmek iin 300 kg imento, 1950 kg mcr(kum+akl) ve 125 kg su
kullanlacaktr.
Proje kapsamnda ise 1 adet ve 30 m
3
/saat kapasiteli har nitesi tesisi
kullanlacak olup; har nitesi iin gerek duyulacak su miktarn hesab aagda verilmitir.
Saatlik su ihtiyac : 30x125 kg
Saatlik su ihtiyac : 3750 kg/saat
Gnlk su ihtiyac : 3750kg/saat x8 saat
Gnlk su ihtiyac : 30.000 kg/gn
Gnlk su htiyac : 30 ton/gn =30m
3
/gn
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
230/387
Har nitesinde Yer Alan Ekipmanlarn Ykanmas
Har nitesinde Tesisinde kullanlacak mikserlerin, pompalarn ykanmas gibi
ilemler iin gnlk 10 m
3
su tketilecektir.
Spreyleme Suyu
naat aamasnda tozlanmay nlemek iin yaplacak spreyleme almalarnda
kullanlacak olan su miktar kesin olarak belirlenememekle birlikte, kaz yaplacak ya da
hafriyat malzemesinin dklecegi alanlarda ve ulam iin kullanlacak yollarn %10 nemli
kalmasn saglayacak ekilde yeterli miktarda sulama gerekletirilecektir. Blgede yagl
gnlerin dnda uygulanacak bu ilem iin gnlk ortalama 30.000 lt (30m
3
/gn) su
tketiminin olacag ngrlmektedir.
Personelin Ime Kullanma Suyu
inaat aamasnda 100 personelin altrlmas planlanmaktadr. Personelin tkettigi ime
ve kullanma suyuna bagl olarak evsel nitelikli atksu oluumu sz konusudur. Kii bana
gerekli olan su miktar 200 lt/gn alnrsa;
Toplam Su htiyac : i Says x Kii ba kullanlacak su miktar
alacak i Says : 100 kii
Kii ba kullanlacak su miktar : 200 lt/kii-gn = 0,2 m
3
/kii-gn
Toplam Su htiyac : 0,2 m
3
/kii-gn x 100 kii = 20 m
3
/gn
I Makinelerinin Ykanmas Iin Gerekli Olacak Su
Proje kapsamnda kullanlacak makine ve ekipmanlarn ihtiya duyulmas durumda
dlarnn ykanmasna ihtiya duyulacaktr. Hangi makinenin ne zaman ykanacag
degiiklik arz edeceginden tr ykama iin ne kadar su ihtiyac duyulacag bilinmemekle
birlikte degiiklik arz edebilecektir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) kapsamnda gnlk
kullanlacak su miktar; 30 m
3
+ 10 m
3
+30 m
3
+20 m
3
= 90 m
3
olup; personel iin gerekli
ime suyu piyasadan mevcut olan hijyenik damacana sularndan damacanalar vastasyla,
personel iin gerekli olacak kullanma suyu, tozlanmay nlemek iin kullanlacak su, beton
malzemesi iin gerekli olacak su ve har nitesi tesisinde kullanlacak mikserlerin ve
pompalarn ykanmas iin gerekli olacak su Ball Deresinden saglanacaktr. Konu ile ilgili
olarak DS 26. Blge Mdrlgne gr sunulmu ve kullanlmasnda saknca
olmadgna dair yaz alnmtr (Bkz. Ek-21).
ATIKSU OLUUM KAYNAKLARI
letmeye almadan nce mevcut su kalitesinin belirlenmesi amacyla Su Kirliligi
Kontrol Ynetmeligi ekindeki Tablo-1de belirtilen parametrelerin analizleri yaptrlarak
Ek-14de verilmitir.
Proje kapsamnda arazinin hazrlanmas ve inaat aamasnda alacak
personelden ve har nitesi tesisinde beton retim ilemleri aamasnda, har nitesi
tesisinde kullanlacak mikserlerin ykanmas sonucunda yksek askda kat madde ieren
atksu oluacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
231/387
Personelden Kaynakl Evsel Nitelikli Atksu
Proje kapsamnda arazinin hazrlanmas ve inaat aamasnda toplam 100 kii
altrlacaktr. Bu durumda; Atksu miktarlar ile atksudan kaynaklanacak kirlilik ykleri
aagda hesaplanmtr. Hesaplamalarda kii bana gnlk ortalama su tketimi 200 litre
kabul edilmitir.
Kullanma suyu ihtiyac = kii x ortalama su tketimi = 100 x 200 = 20.000 lt/gn
Personel tarafndan kullanlan suyun %100nn atksu olarak geri dnecegi kabul ile,
Atksu miktar = kullanma suyu ihtiyac x intikal yzdesi = 20.000 lt/gn x 1,0
= 20.000 lt/gn (20 m
3
) olacaktr.
Proje kapsamnda arazinin hazrlanmas ve inaat aamasnda alacak 100
personelden kaynakl gnlk toplam 20 m
3
atksu oluacaktr.
Evsel atksular askda, koloidal ve znm halde organik ve inorganik maddeler
ierir. klimsel artlar, insanlarn yaam standartlar ve kltrel alkanlklar atksu
zelligini nemli lde etkiler. Konsantrasyonlar kii bana gnlk su kullanm
degerlerine bagl olarak da degiir. Her ne kadar suya dearj edilen atk miktar
toplumlarn zelliklerine gre farkllklar gsterse de, bu fark ok yksek degildir.
Tablo 114.de ham evsel atksuyun tipik zellikleri verilmektedir. Tablodan da
grlecegi gibi, atklar ok byk oranda karbon, azot, fosfor gibi organik besinlerden ve
yksek konsantrasyonda mikroorganizmalardan olumaktadr.
Proje kapsamnda aga kacak atklarn bertarafnda 05.07.2008 tarih ve 26927
sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Atk Ynetimi Genel Esaslarna
likin Ynetmelik hkmlerine uyulacaktr.
Biyolojik artma tesisi piyasada satlan TSE onayl ve uygun kapasiteye sahip olarak
seilecektir. Artma tesisi proje onay 2005/5 sayl Proje Onay Genelgesi Kapsamnda
yaplacaktr. Sz konusu atksular 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol Ynetmeligi Tablo 21.1 ve 1380 Sayl
Su rnleri Kanunu Ynetmeligi Ek-5 ve Ek-6ya uygun olarak artlacaktr. Artlan
atksularn, Ball Deresine dearj edilmesi planlanmaktadr. Konu ile lgili DS 26. Blge
Mdrlgnden gr ve Artvin l evre ve Orman Mdrlgnden dearj izni alnacaktr.
Tablo 113. Evsel Nitelikli Atksu Dearj Kriterleri
PARAMETRE BRM
KOMPOZT NUMUNE
2 SAATLK
KOMPOZT NUMUNE
24 SAATLK
Biyokimyasal Oksijen htiyac (BO5) (mg/L) 50 45
Kimyasal Oksijen htiyac (KO) (mg/L) 180 120
Askda Kat Madde (AKM) (mg/L) 70 45
pH - 6-9 6-9
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
232/387
Tablo 114. Tipik Evsel Atk Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonlar
Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980
Yukardaki tabloya gre projenin inaat aamasnda 100 kiilik personelden
kaynakl oluacak evsel nitelikli atk su ierisindeki kirletici ykleri;
Tablo 115. Evsel Nitelikli Atk Su erisindeki Kirletici Ykleri
AKM 8 kg/gn (40m
3
/gn x 200 mg/lt /1000)
BO5 8 kg/gn (40m
3
/gn x 200 mg/lt /1000)
KO 20 kg/g (40m
3
/gn x 500 mg/lt /1000)
Toplam Azot 1,6 kg/gn (40m
3
/gn x 40 mg/lt /1000)
Toplam Fosfor 0,4 kg/gn (40m
3
/gn x 10 mg/lt /1000)
Faaliyet alan ve yakn evresinde atksu (kanalizasyon) sistemi olmadgndan;
projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak evsel nitelikli atksular, Santiye
Sahas ierisinde kurulacak paket atksu artma tesisinde artlacaktr. Paket atksu artma
tesisinde artlacak olan sular ise, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol Ynetmeliginde verilen dearj kriterlerini
sagladktan sonra Ball Deresine dearj edilecektir. Proje kapsamnda kurulacak artma
tesisine ait genel plan ekil 31.de verilmitir.
Paket Atksu Artma tesisinde ileme tabi tutulacak atk sular 31.12.2004 tarih ve
25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol
Ynetmeligi Tablo 21.1deki parametrelere gre artldktan sonra Ball Deresine dearj
edilecek ve 29.04.2009 tarh ve 27214 sayl Resmi Gazetede yaymlanan ve 01.01.2010
tarihinde yrrlge giren evre Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda
Ynetmelik hkmleri erevesinde, Artlm Atksularn Alc Ortama Dearj in evre
zin Belgesi Alnacaktr.
Proje dahilinde kurulacak olan paket atksu artma tesisi iin, 2005/5 sayl Atksu
Artma Tesisi Proje Onay genelgesi kapsamnda onay yaplacaktr.
Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar ile iletme aamasnda; 31.12.2004
tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol
Ynetmeliginin 20. Maddesinin (a) ve (b) bendleri ile 13.02.2008 tarih ve 26786 sayl
Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol Ynetmeliginde
Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmeligin 12. Maddesine uygun olarak hareket edilecektir.
Proje dahilinde Ball Deresine dearj edilecek her trl atksu iin, 31 Aralk 2004 tarih ve
Ynetmeligi ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve Ynetmeliginde yer alan alc ortam
degerleri ile atksu dearj kriterlerine uyulacaktr.
PARAMETRE KONSANTRASYON
pH 6-9
AKM 200 mg/L
BO5 200 mg/L
KO 500 mg/L
Toplam Azot 40 mg/L
Toplam Fosfor 10 mg/L
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
233/387
Evsel Paket Atk Su Artma Tesisi
Biyolojik artma nitesi olan havalandrma havuzunda havalandrma sonucu, organik
maddelerin askda byyen mikroorganizmalar tarafndan paralanmas olay gerekleir.
Askda byyen mikroorganizmalar suyun ierisinde bulunan organik maddeleri
paralayarak H
2
O ve CO
2
e evirirler. nerilen sistemdeki havalandrma havuzu tam
karml rejime gre alacak ve havalandrma ilemi, blowerdan temin edilen havay
ince kabarcklar eklinde atk suya ileten difzrlerle saglanacaktr.
Havalandrma havuzundan cazibe ile su ktrme havuzuna alnacaktr.
Havalandrma havuzunda oluan biyolojik yumaklarn bu havuzda ktrlerek sudan
ayrlmas temin edilecektir. Aktif amur kelmesi havuzun st yzeyinde serbest
kelme, biraz altnda engellenmi (ara kesitli) kelme ve havuz tabannda skmal
kelme eklinde olur. Havalandrma havuzunda gereken artma veriminin saglanmas
amacyla havuz ierisinde faaliyet gsteren mikroorganizma saysn (MLSS) sabit bir
degerde tutmak gerekmektedir. Bunu saglamak amacyla ktrme havuzu tabannda
kelen amur geri devredilecektir.
keltme tankndan alnan amur, amur rtme tankna alnarak bekletilmek
suretiyle ve organik faaliyet sonucu amur rtme ilemi gerekletirilmektedir. Buradan
amur rtme tankna alnan amur szlmek suretiyle koyulatrlr. Sznt sular geri
devir hatt ile havalandrma tankna geri beslenir. amur Kurutma Tanknda kalan yogun
amur ise periyodik olarak buradan alnarak naylon torbalara konularak evsel nitelikli kat
atklar ile birlikte ilem grr. Tesisten kaynaklanacak amur miktar (Q) 6kg/gndr.
keltme havuzu knda klorlama ileminin gerekletigi dezenfeksiyon tank
mevcuttur. Burada artlm suya otomatik klor dozaj yaplr. Bylelikle artlm su
ierisinde bulunan patolojik mikroorganizmalar zararsz hale getirilir. Dozaj pompas
sistem knda bulunan sv seviye elektrotundan alacag kontrol ile birlikte devreye girip,
kacaktr. Bylelikle dozaj pompas yalnzca tesisten su k oldugu zamanlarda
alarak, iletme maliyetini azaltr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
234/387
ekil 31. Paket Atk su Artma Tesisi Genel Plan
Spreylemeden Kaynakl Atksu
alma blgesinde kullanlacak yollarda tozumay nlemek iin Ball Deresinin
sular kullanlarak arazz ile nemlendirme ilemi yaplacak olup, kullanlacak 30 m
3
su
buharlaarak kaybolacag iin atksu oluumu sz konusu olmayacaktr.
Har nitesinden Kaynakl Atksu
Har nitesi tesislerinde retilen betonu tayan transmikserler malzeme tarken
szdrma yapmamaldr. Tama yapan mikserler beton tarken ve beton dkmnden
sonra mutlaka tesise dnp ilerinin ykanmas gereklidir. Har nitesi tesisinde,
mikserlerin ilerinin ykanmas ilemi sonucu 10 m
3
/gn atksu oluacaktr. Ortaya
kacak atk sulardaki AKM konsantrasyonu ve bulanklk olduka yksektir. Bu
nedenlerde atk sularn ve agregann geri kazanlmas iin keltme Havuzu ina
edilecektir. Bu amala har nitesi tesisi sahas zerinde 24 saat bekletmeli 3 gzl ve 56
m
3
(3,75 m x 3,75 m x 4 m) hacimli keltme havuzu planlanmaktadr. Bylece, ierisi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
235/387
ykanan transmikserlerin suyu ve agregas szdrmasz keltme havuzuna verilerek
ierisindeki kat maddelerin sudan ayrlmas saglanacaktr.
Havuz ierisinde bulunan ve AKM ynnden artlm su yzeye yerletirilecek
pompa vastas ile geri dng yaplarak tekrardan transmikserlerin ilerinin ykanmasnda
kullanlacaktr. Har nitesi tesisinde aralarn ilerinin ykanmasndan kaynakl oluacak
atk su hibir suretle Ball Deresine boaltlmayacaktr.
Havuz dibinde toplanan amur ise kurutulmaya alndktan sonra proje kapsamnda
dolgu malzemesi olarak kullanlacaktr.
Ayrca, beton karmada kullanlacak 30m
3
/gn su imento ile hidratasyon
saglayarak beton yapsnda kalacag iin atksu olarak geri dnmesi sz konusu
olmayacaktr.
I Makinelerinin ykanmasndan kaynakl atk su
dlarnn ykanmasna gerek duyulacaktr. Hangi makinenin ne zaman ykanacag
birlikte degiiklik arz edebilecektir. Proje kapsamnda kullanlacak aralarn ykanmas
Santiye Sahas ierisinde gerekletirilecektir.
Aralarn ykanacag yerin zemini egim oluturacak ekilde beton ile kaplanacak
ve egim ile birlikte atk sular bir ukurda biriktirilecek ve bu atk sular bir kanal veya boru
ile paket atk su artma tesisine sevk edilerek ileme tabi tutulduktan sonra Ball Deresine
dearj edilecektir.
Dolays aralarn ykama sular da Paket Artma Tesisinde ileme tabi
tutulacagndan tr, kurulacak paket artma Tesisi 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl
Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol Ynetmeligi Tablo
20.3deki parametreleri saglayacak ekilde projelendirilecektir.
Iletim tnelinden kaynakl atk su
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi
kapsamnda ina edilmesi planlanan letim Tnelinin almas aamasnda deliciler iin
kullanlacak su ve sznt sularndan kaynakl atk su olumas muhtemeldir. Oluacak bu
atk su ierisindeki AKM konsantrasyonu ve bulanklk olduka yksektir. Oluacak bu atk
sular boru ve pompa vastasyla tnel giriine yaplacak szdrmasz ktrme
havuzlarnda ktrldkten sonra Ball Deresine verilecektir.
naat aamasnda oluacak atk sularn bertarafnda, 31.12.2004 tarih ve 25687
sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren ve 13.02.2008 tarih ve 26786 sayl
Resmi Gazetede ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede degiikligi
yaymlanm olan Su Kirliligi Kontrol Ynetmeligi hkmlerine titizlikle uyulacaktr.
Ayrca proje kapsamnda kullanlacak su miktarlar, oluacak atk su miktarlar ve
berteraflar aagda tablo halinde verilmitir.
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamas ile iletme aamasnda alacak
personellerden kaynakl oluacak evsel nitelikli atk sular paket artma sisteminde ileme
tabii tutulduktan sonra Ball deresine braklacagndan tr Ball deresinde kirlilige neden
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
236/387
olma ihtimali bulunmaktadr. Bu durumun nne geilmesi amacyla arazi hazrlk ve
inaat aamasndan nce Ball deresinden numune alnarak 31.12.2004 Tarih ve 25687
sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537
sayl Resmi Gazetede degiikligi yaymlanan Su Kirliligi Kontrol YnetmeligiTablo-Ie
Gre Su Kalitesinin (Tm Parametreler, Radyoaktivite Degerleri Hari) lm
yaplmtr. Alnan numunenin sonular ise Ek-14de verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
237/387
Tablo 116. Proje Kapsamnda Kullanlacak Su Miktarlar, Oluacak Atk Su Miktarlar ve Berteraf Yntemleri
Kullanm Yeri
Kullanlacak Su
Miktar (gnlk)
Oluacak Atk Su
Miktar (gnlk)
Bertaraf Yntemi
Beton Karma Suyu 30 m
3
-
Beton karmada kullanlacak 30 m
3
/ gn su imento ile hidratasyon saglayarak beton
yapsnda kalacag iin atksu olarak geri dnmesi konusu olmayacaktr.
Mikserlerin
Ykanmas
10 m
3
10 m
3
Mikserlerin ykanmas sonucu oluacak atksular har nitesi tesisinde yaplacak
ktrme havuzunda ktrldkten sonra tekrar mikserlerin ykanmasnda
kullanlacak ve kesinlikle Ball Deresine dearj edilmeyecektir.
Spreyleme Suyu 30 m
3
-
alma blgesinde kullanlacak yollarda tozumay nlemek iin Ball Deresi sular
kullanlarak arazz ile nemlendirme ilemi yaplacak olup, kullanlacak 30 m
3
su
Personelden
Kaynakl Atk Su
20 m
3
20 m
3 Santiye Sahas ierisine kurulacak Paket Atksu Artma Tesisinde artldktan sonra
Ball Deresine dearj edilecek.
Aralarn
Ykanmas
Bilinmemekle birlikte
degiiklik arz edebilir.
Bilinmemekle birlikte
degiiklik arz edebilir.
Aralarn ykanacag yerin zemini egim oluturacak ekilde beton ile kaplanacak ve
egim ile birlikte atk sular bir ukurda biriktirilecek ve bu atk sular bir kanal veya boru
ile paket atk su artma tesisine sevk edilerek ileme tabi tutulduktan sonra Ball
Deresine dearj edilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
238/387
V.1.15. Arazinin Hazrlanmasndan Balayarak nitelerin Almasna Dek Meydana
Gelecek Kat Atk Miktarlar, Ne ekilde Bertaraf Edilecegi,
Arazinin hazrlanmas - inaat aamasnda;
alanlarn gnlk ihtiyalarnn karlanmas sonucu oluacak evsel nitelikli
atklar,
Kaz almalar sonucu aga kacak ve hafriyat atklar,
ktrme havuzunun dip amuru,
naattan kaynakl kat atklarn oluumu sz konusu olacaktr,
Paket Artmadan kacak Atk amur
Evsel Nitelikli Kat Atklar
kiiden kaynakl evsel nitelikli kat atk meydana gelecektir. Evsel nitelikli kat atk miktar;
1,34 kg degeri kullanlarak aagdaki ekilde hesaplanmtr.
alan Says : 100 kii
Birim kat atk miktar : 1,34 kg/kii/gn
Kat atk miktar : 100 x 1,34
: 134kg/gn
personelden kaynakl toplam 134 kg/gn kat atk oluacaktr.
naat aamasnda oluacak kat atklarn toplanmas, biriktirilmesi ve
uzaklatrlmas Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliginde belirtildigi zere yaplacaktr.
Evsel nitelikli kat atklarn 14/03/1991 tarih ve 20814 sayl R.G.de yaymlanan Kat
Atklarn Kontrol Ynetmeligi Madde 18de belirtildigi gibi; denizlere, gllere ve benzeri
alc ortamlara, caddelere, ormanlara ve evrenin olumsuz ynde etkilenmesine sebep
olacak yerlere dklmesi yasaktr. Bu dogrultuda proje kapsamnda meydana gelecek kat
atklar antiye sahasnda bulundurulacak agz kapal konteynrlarda biriktirilecek ve
dzenli olarak, alanlar tarafndan kapal zel aralarla Arhavi Belediyesi p Dkm
Alanna nakledilecektir.
Proje kapsamnda oluan kat atklarn bertaraft aamasnda, 14 Mart 1991 tarih
ve 20814 Sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge giren Kat Atklarn Kontrol
Ynetmeligi ile 03 Nisan 1991 tarih ve 20834 Sayl, 22 Subat 1992 tarih ve 21150 Sayl,
2 Kasm 1994 tarih ve 22099 Sayl, 15 Eyll 1998 tarih ve 23464 Sayl, 18 Eyll 1999
tarih ve 23790 sayl, 29 Nisan 2000 tarih ve 24034 sayl, 25 Nisan 2002 tarih ve 24736
sayl ve 5 Nisan 2005 tarih ve 25777 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge giren
degiikliklere titizlikle uyulacaktr.
Hafriyat Atklar
Proje kapsamnda yer alan tesislerin inaat ncesinde arazinin hazrlanmas ve
temel kazs almalar yaplacaktr. Bu alma kapsamnda ncelikle yzeydeki bitkisel
toprak syrlacaktr. Yaplacak kaz almalar neticesinde hafriyat atg oluumu sz
konusu olacaktr.
m
3
3
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
239/387
3
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
240/387
Projeler kapsamnda oluacak hafriyat atklarnn bertaraf konusunda 18.03.2004
tarih, 25406 sayl R.G.de yaymlanarak yrrlge giren Hafriyat Toprag, naat ve Yknt
Atklarnn Kontrol Ynetmeliginin ilgili hkmlerine uyulacaktr. Sz konusu ynetmelik
geregince; pasa ve hafriyatn sulu tarm ve bag ve bahe olarak kullanlan araziler, ime,
sulama ve kullanma sular rezervuarlarnn mutlak ve ksa mesafeli koruma alanlar, takn
riskinin yksek oldugu yerlerde, yagmur sularnn akn engelleyecek vadilerden veya
dere yataklarnn heyelan, g ve erezyon blgelerine dklmeyecektir. Pasa ve hafriyat
dkm yeri en yakn yerleim yerlerine 200 m, mezarlklara olan uzaklg ise 100 mden
uzak olacaktr. Hafriyat atklar dklmeden nce ilgili belediye veya mahallin en byk
mlki amirine bavurularak gerekli izinler alnacaktr.
Inaattan Kaynakl Kat Atklar
naat almalar esnasnda, kalplk kereste artklar, imento ambalaj kagd,
inaat demiri, demir boru, beton ve enjeksiyon artg malzemeler vb, atklarn oluumu sz
konusu olacaktr. Bu atklar proje alan ierisinde uygun blgelerde toplanarak, bunlar
degerlendiren lisansl geri kazanm tesislerine gnderilecektir. Beton ve enjeksiyon atg
malzemeler ise dolgu malzemesi olarak kullanlacaktr.
Atk Lastikler
Atk lastikler geliigzel atldgnda ve depolandg zaman sivrisinek ve fareler iin
uygun bir reme alan oluturdugu gibi salgn hastalklarn yaylmasnda etkin rol
oynamaktadr. Ayrca lastiklerin yanmas sonucunda siyah bir bulut halinde tonlarca
dioksin-furan gibi zehirli gazlar yaymaktadr. Atmosfere yaylan bu gazlar insan saglgna
direk olarak tehdit etmelerinin yan sra yakn evredeki toprak ve sularn kirlenmesine
neden olmaktadr.
Dolays ile proje kapsamnda atk lastik olumamas iin kullanlacak olan i
makinelerinin lastik degiimleri yeterli altyapya sahip olan yetkili servislerde
Ancak saha ierisinde lastik degitirilmesinin zorunlu oldugu durumlarda, ortaya
kan kullanlm lastikler 25.11.2006 tarih ve 26357 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrlge girmi olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede degiikligi ile
yaymlanan mrn tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmeligi uyarnca bertaraf
edilecektir.
Saha ierisinde lastik degitirilmesinin zorunlu oldugu durumlarda, ortaya kan
kullanlm lastikler, mrn Tamamlam Lastikler (TL) cretsiz olarak satn aldg
noktaya iade edilerek, geri dnmlerine katkda saglanlacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
241/387
naat aamasnda aga kan evsel nitelikli atksularn artldg biyolojik paket
artma tesisinden atk amur oluumu sz konusudur. Oluacak atk amur hesab
atksuyun ierdigi askda kat madde miktarna bagl olmaktadr. Tablo 115.de evsel
nitelikli atksuyun AKM degerli verilmektedir. Buna gre atk amur miktar;
Tesiste artlacak su miktar : 20 m
3
/gn
AKM Ortalama Konsantrasyonu : 200 mg/m
3
amur miktar(Q) : 20 m
3
/gn x 200 g/m
3
/ 1000
: 4 kg/gn
Proje kapsamnda; inaat aamasnda biyolojik paket artma tesisinden aga
kacak amur miktar 4 kg/gndr. Biyolojik Paket Artma Tesisinden aga kacak
amur 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi
olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeligi hkmlerine uyulacaktr. Bu dogrultuda proje
kapsamnda meydana gelecek amur antiye sahasnda bulundurulacak agz kapal
konteynrlarda biriktirilecek ve dzenli olarak, alanlar tarafndan kapal zel aralarla
Arhavi Belediyesi p Dkm Alanna nakledilecektir.
V.1.16. Arazinin Hazrlanmasndan Balayarak nitelerin Almasna Dek Yaplacak
ler Nedeni ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Grltnn Kaynaklar ve Seviyesi,
Kmlatif Degerler,
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi 07.03.2008
tarih ve 26809 say ile Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren evresel
Grltnn Degerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeligine gre Grlt Kontrol zin
Belgesine tabi olan iletmeler kapsamna girmemektedir.
Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek oluacak
grlt; hafriyat ve tesislerin inas aamasnda kullanlacak i makineleri ve
ekipmanlardan kaynaklanacaktr.
Faaliyet kapsamnda toplam 2 adet kompresr, 2 adet ykleyici, 10 adet kamyon, 2
adet ekskavatr, 1 adet dozer, 1 adet arazz, 2 adet beton pompas, 2 adet beton mikseri,
1 adet mobil vin, 1 adet lastikli kepe kullanlacak olup sz konusu makine ve tesisatn
500-4000 Hz arasndaki drt oktav bandndaki toplam ses gc dzeylerinin
hesaplanmas iin 30.12.2006 tarih ve 26392 sayl resmi gazetede yaymlanan Ak
Alanda Kullanlan Tehizat Tarafndan Oluturulan evredeki Grlt Emisyonu ile lgili
Ynetmelik in Msaade Edilen Ses G Seviyeleri ve Grlt aretlemesi ve Standartlar
adl 5. maddesinde motor gc seviyelerine gre verilen formller kullanlmtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
242/387
Tablo 117. Ses Gc Dzeyleri
Teihaztn Tipi
Net Kurulu G
P (kW)
Elektrik Gc
Pel (kW)
Uygulama
Ktlesi, m (kg)
Kesme
Geniligi
L (cm)
Msaade Edilen Ses Gc
Seviyesi
dB/1 pW
3 Temmuz
2004 den
tibaren
3 Ocak 2006
dan tibaren
Tekerlekli Dozerler, Tekerlekli Ykleyiciler,
Tekerlekli Kazc-Ykleyiciler, Damperli
Kamyonlar, Greyderler, Ykleyici Tipli
Toprak Doldurmal Sktrclar, ten
Yanmal Motor Tahrikli Kar Agrlkl
Hidrolik Kaldrmal Kamyonlar, Hareketli
Vinler, Sktrma Makineleri (Titreimsiz
Silindirler), Kaldrm Perdah Makineleri,
Hidrolik G Oluturma Makineleri
P > 55 104 101
P > 55 85 + 11 log P 82 + 11 log P
Kazclar, Eya Tamak in Yk
Asansrleri, Yap (Konstrksiyon) Vinleri,
Motorlu apalama Makineleri
P > 15 96 93
P > 15 83 + 11 log P 80 + 11 log P
Elle Tutulan Beton Krclar ve Deliciler
m > 15 107 105
15 < m < 30 94 + 11 log m 92 + 11 log m
m < 30 96 + 11 log m 94 + 11 log m
Kompresrler
P > 15 99 97
P > 15 97 + 2 log P 95 + 2 log P
Ses gc dzeyleri, kullanlacak ara ve ekipmanlarn motor gc veya uygulama
ktleleri esas alnarak yukardaki tabloda yer alan formller vastas ile her bir ara ve
ekipman iin ayr ayr hesaplanmtr. Kullanlacak ara ve ekipmanlarn motor gc
dzeyleri aagdaki tabloda verilmitir.
Kompresr: P = 55 Hp = 41 kW *
P > 15 Kw olmas durumunda msaade edilen ses gc seviyesi
(Lw)= 95 + 2 log P
41 Kw > 15 Kw olduguna gre;
Lw = 95 + 2 log 41 = 98 dB
Ekskavatr: P = 150 Hp = 112 kW *
(Lw)= 84 + 11 log P
Lw = 84 + 11 log 112 = 107 dB
Lastikli Ykleyici: P = 150 Hp = 112 kW *
(Lw)= 82 + 11 log P
Lw = 82 + 11 log 112 = 105 dB
Kamyon: P = 120 Hp = 90 kW *
(Lw)= 82 + 11 log P
Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
243/387
Arazz: P = 120 Hp = 90 kW *
P > 55 kW olmas durumunda msaade edilen ses gc seviyesi
(Lw)= 82 + 11 log P
90 kW > 55 kW olduguna gre;
Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB
Dozer: P = 70 Hp = 52 kW *
P < 55 kW olmas durumunda msaade edilen ses gc seviyesi
Lw = 101 dB
Beton Pompas: P = 120 Hp = 90 kW *
(Lw)= 82 + 11 log P
Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB
Beton mikseri: P = 120 Hp = 90 kW *
(Lw)= 82 + 11 log P
Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB
Mobil Vin: P = 120 Hp = 90 kW *
(Lw)= 82 + 11 log P
Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB
Lastikli Kepe: P = 120 Hp = 90 kW *
P > 55 kW olmas durumunda msaade edilen ses gc seviyesi
(Lw)= 82 + 11 log P
90 kW > 55 kW olduguna gre;
Lw = 82 + 11 log 90 = 104 dB
1. Ses Gc Dzeyi
Proje kapsamnda kullanlacak ara ve ekipmanlarn ses gc dzeyleri aagdaki
tabloda verilmitir.
Tablo 118. Ara ve Ekipmanlarn Ses Gc Dzeyleri
Cinsi ve Teknik zellikleri Adet Ses Gc Dzeyi (dB)
Lastik Tekerlekli Ykleyici 2 108
Kamyon 10 114
Ekskavatr 2 110
Lastikli kepe 1 104
Beton pompas 2 107
Dozer 1 101
Beton mikseri 2 107
Mobil vin 1 104
Arazz 1 104
Kompresr 2 101
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
244/387
Faaliyet alannda 2 adet Lastik Tekerlekli Ykleyici bulunacagndan, Lastik
Tekerlekli Ykleyicilerden kaynaklanacak toplam ses gc (Lw
T
) aagdaki formlle
hesaplanmtr,
Lw
T
= 10 log (
i
n
=
1
10
lpi/10
) = 10 log (2x(10
105/10
)) =108 dB
Faaliyet alannda 10 adet kamyon bulunacagndan, kamyonlardan kaynaklanacak
toplam ses gc (Lw
T
) aagdaki formlle hesaplanmtr,
Lw
T
= 10 log (
i
n
=
1
10
lpi/10
) = 10 log (10x(10
104/10
)) =114 dB
Faaliyet alannda 2 adet Ekskavatr bulunacagndan, ekskavatrlerden
kaynaklanacak toplam ses gc (Lw
T
Lw
T
= 10 log (
i
n
=
1
10
lpi/10
) = 10 log (2x(10
107/10
)) =110 dB
Faaliyet alannda 2 adet beton mikseri bulunacagndan, beton mikserlerinden
T
Lw
T
= 10 log (
i
n
=
1
10
lpi/10
) = 10 log (2x(10
104/10
)) =107 dB
Faaliyet alannda 2 adet beton pompas bulunacagndan, beton pompasndan
T
Lw
T
= 10 log (
i
n
=
1
10
lpi/10
) = 10 log (2x(10
104/10
)) =107 dB
Faaliyet alannda 2 adet kompresr bulunacagndan, kompresrden
T
Lw
T
= 10 log (
i
n
=
1
10
lpi/10
) = 10 log (2x(10
98/10
)) =101 dB
Yukardaki tabloda yer alan grlt kaynaklarna ait toplam ses gc dzeyinin
500-4000 Hz arasndaki 4 oktav bandna daglm aagdaki tabloda verilmitir.
Bu amala desibellerle toplama ilemi tersine gerekletirilerek her bir oktav
bandndaki ses gc dzeyi hesap edilmitir.
w
w
L (i)
10
w
1
L
10
w
L 10 log( 10 )
10
L (i) = 10 log ( )
4
n
i
x
=
=

TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
245/387
Tablo 119. Ses Gc Dzeylerinin Oktav Bantlarna DagIm
Grlt Kaynaklar
Ses Gc Dzeyi (dB)
Toplam 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz
Lastik Tekerlekli Ykleyici
108 102 102 102 102
Kamyon
114 108 108 108 108
Ekskavatr
110 104 104 104 104
Lastikli kepe
104 98 98 98 98
Beton pompas
107 101 101 101 101
Dozer
101 95 95 95 95
Beton mikseri
107 101 101 101 101
Mobil vin
104 98 98 98 98
Arazz
104 98 98 98 98
Kompresr
101 95 95 95 95
Not: Toplam ses gc dzeyinin 4 oktav bandina eit olarak dagildigi kabul edilmitir.
2. Ses Basn Dzeyleri
Her bir grlt kaynagnn 4 oktav bandndaki ses basn dzeyi aagdaki formle
gre hesaplanm olup sonular yine aagdaki tabloda verilmitir.
p w 2
Q
L L 10log( )
4r
= +
L
p
: x Mesafedeki Grlt Seviyesi
Q : Ses Dzeyi Sabiti (2 alnmtr.)
r : x Mesafedeki Yarap
Tablo 120. Ses Basn Dzeyleri
Grlt Kaynaklar Mesafe
Ses Basn Dzeyi (dB)
500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz
Ykleyici Kepe
50 60,04 60,04 60,04 60,04
100 54,02 54,02 54,02 54,02
250 46,06 46,06 46,06 46,06
500 40,04 40,04 40,04 40,04
1000 34,02 34,02 34,02 34,02
2000 28,00 28,00 28,00 28,00
3000 24,48 24,48 24,48 24,48
Kamyon
50 66,04 66,04 66,04 66,04
100 60,02 60,02 60,02 60,02
250 52,06 52,06 52,06 52,06
500 46,04 46,04 46,04 46,04
1000 40,02 40,02 40,02 40,02
2000 34,00 34,00 34,00 34,00
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
246/387
3000 30,48 30,48 30,48 30,48
Ekskavatr
50 62,04 62,04 62,04 62,04
100 56,02 56,02 56,02 56,02
250 48,06 48,06 48,06 48,06
500 42,04 42,04 42,04 42,04
1000 36,02 36,02 36,02 36,02
2000 30,00 30,00 30,00 30,00
3000 26,48 26,48 26,48 26,48
Lastikli kepe
50 56,04 56,04 56,04 56,04
100 50,02 50,02 50,02 50,02
250 42,06 42,06 42,06 42,06
500 36,04 36,04 36,04 36,04
1000 30,02 30,02 30,02 30,02
2000 24,00 24,00 24,00 24,00
3000 20,48 20,48 20,48 20,48
Beton pompas
50 59,04 59,04 59,04 59,04
100 53,02 53,02 53,02 53,02
250 45,06 45,06 45,06 45,06
500 39,04 39,04 39,04 39,04
1000 33,02 33,02 33,02 33,02
2000 27,00 27,00 27,00 27,00
3000 23,48 23,48 23,48 23,48
Dozer
50 53,04 53,04 53,04 53,04
100 47,02 47,02 47,02 47,02
250 39,06 39,06 39,06 39,06
500 33,04 33,04 33,04 33,04
1000 27,02 27,02 27,02 27,02
2000 21,00 21,00 21,00 21,00
3000 17,48 17,48 17,48 17,48
Beton mikseri
50 59,04 59,04 59,04 59,04
100 53,02 53,02 53,02 53,02
250 45,06 45,06 45,06 45,06
500 39,04 39,04 39,04 39,04
1000 33,02 33,02 33,02 33,02
2000 27,00 27,00 27,00 27,00
3000 23,48 23,48 23,48 23,48
Mobil vin
50 56,04 56,04 56,04 56,04
100 50,02 50,02 50,02 50,02
250 39,06 42,06 42,06 42,06
500 36,04 36,04 36,04 36,04
1000 30,02 30,02 30,02 30,02
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
247/387
2000 24,00 24,00 24,00 24,00
3000 20,48 20,48 20,48 20,48
Arazz
50 56,04 56,04 56,04 56,04
100 50,02 50,02 50,02 50,02
250 42,06 42,06 42,06 42,06
500 36,04 36,04 36,04 36,04
1000 30,02 30,02 30,02 30,02
2000 24,00 24,00 24,00 24,00
3000 20,48 20,48 20,48 20,48
Kompresr
50 53,04 53,04 53,04 53,04
100 47,02 47,02 47,02 47,02
250 39,06 39,06 39,06 39,06
500 33,04 33,04 33,04 33,04
1000 27,02 27,02 27,02 27,02
2000 21,00 21,00 21,00 21,00
3000 17,48 17,48 17,48 17,48
3. Atmosferik Yutu
Her frekansa gre atmosferik yutu degerleri aagdaki formle gre hesaplanm
olup bagl nem (Q) % 72 alnmtr.
2
-8
atm
f x r
A 7.4 10
Q
x
| |
=
|
\ .
Tablo 121. Atmosferik Yutu
Frekans Mesafe Atmosferik Yutu
500 50 0,01
500 100 0,03
500 250 0,06
500 500 0,13
500 1000 0,26
500 2000 0,51
500 3000 0,77
1000 50 0,05
1000 100 0,10
1000 250 0,26
1000 500 0,51
1000 1000 1,03
1000 2000 2,06
1000 3000 3,08
2000 50 0,21
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
248/387
2000 100 0,41
2000 250 1,03
2000 500 2,06
2000 1000 4,11
2000 2000 8,22
2000 3000 12,33
4000 50 0,82
4000 100 1,64
4000 250 4,11
4000 500 8,22
4000 1000 16,44
4000 2000 32,89
4000 3000 49,33
4. Nihai Ses Basn Dzeyleri
Atmosferik yutu degerlerinin dlmesinden sonra her bir grlt kaynagnn 4
oktav bandndaki nihai ses basn dzeyi aagdaki formle gre hesaplanm olup
sonular yine aagdaki tabloda verilmitir.
L
p
= L
p
- A
atm
Tablo 122. Nihai Ses Basn Dzeyleri
Nihai Ses Basn Dzeyi (dB)
500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz
Lastik Tekerlekli
Ykleyici
50 60,03 59,99 59,83 59,22
100 53,99 53,92 53,61 52,37
250 46,00 45,80 45,03 41,95
500 39,91 39,52 37,98 31,82
1000 33,76 32,99 29,91 17,57
2000 27,48 25,94 19,78 -4,89
3000 23,70 21,39 12,14 -24,86
Kamyon
50 66,03 65,99 65,83 65,22
100 59,99 59,92 59,61 58,37
250 52,00 51,80 51,03 47,95
500 45,91 45,52 43,98 37,82
1000 39,76 38,99 35,91 23,57
2000 33,48 31,94 25,78 1,11
3000 29,70 27,39 18,14 -18,86
Ekskavatr
50 62,03 61,99 61,83 61,22
100 55,99 55,92 55,61 54,37
250 48,00 47,80 47,03 43,95
500 41,91 41,52 39,98 33,82
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
249/387
1000 35,76 34,99 31,91 19,57
2000 29,48 27,94 21,78 -2,89
3000 25,70 23,39 14,14 -22,86
Lastikli kepe
50 56,03 55,99 55,83 55,22
100 49,99 49,92 49,61 48,37
250 42,00 41,80 41,03 37,95
500 35,91 35,52 33,98 27,82
1000 29,76 28,99 25,91 13,57
2000 23,48 21,94 15,78 -8,89
3000 19,70 17,39 8,14 -28,86
Beton pompas
50 59,03 58,99 58,83 58,22
100 52,99 52,92 52,61 51,37
250 45,00 44,80 44,03 40,95
500 38,91 38,52 36,98 30,82
1000 32,76 31,99 28,91 16,57
2000 26,48 24,94 18,78 -5,89
3000 22,70 20,39 11,14 -25,86
Dozer
50 53,03 52,99 52,83 52,22
100 46,99 46,92 46,61 45,37
250 39,00 38,80 38,03 34,95
500 32,91 32,52 30,98 24,82
1000 26,76 25,99 22,91 10,57
2000 20,48 18,94 12,78 -11,89
3000 16,70 14,39 5,14 -31,86
Beton mikseri
50 59,03 58,99 58,83 58,22
100 52,99 52,92 52,61 51,37
250 45,00 44,80 44,03 40,95
500 38,91 38,52 36,98 30,82
1000 32,76 31,99 28,91 16,57
2000 26,48 24,94 18,78 -5,89
3000 22,70 20,39 11,14 -25,86
Mobil vin
50 55,99 55,83 55,22 56,04
100 49,92 49,61 48,37 50,02
250 38,80 41,03 37,95 42,06
500 35,52 33,98 27,82 36,04
1000 28,99 25,91 13,57 30,02
2000 21,94 15,78 -8,89 24,00
3000 17,39 8,14 -28,86 20,48
Arazz
50 55,83 55,22 56,04 56,04
100 49,61 48,37 50,02 50,02
250 41,03 37,95 42,06 42,06
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
250/387
500 33,98 27,82 36,04 36,04
1000 25,91 13,57 30,02 30,02
2000 15,78 -8,89 24,00 24,00
3000 8,14 -28,86 20,48 20,48
Kompresr
50 52,22 53,04 53,04 53,04
100 45,37 47,02 47,02 47,02
250 34,95 39,06 39,06 39,06
500 24,82 33,04 33,04 33,04
1000 10,57 27,02 27,02 27,02
2000 -11,89 21,00 21,00 21,00
3000 -31,86 17,48 17,48 17,48
5. Ses Dzeyleri
A agrlk ses dzeylerinin hesaplanmas iin aagdaki tabloda yer alan dzeltme
faktrleri kullanlmtr.
Tablo 123. Dzeltme Faktrleri
Merkez Frekans (Hz) Dzeltme Faktr
500 -3,2
1000 0,0
2000 +1,2
4000 +1,0
Yukardaki tabloda yer alan dzeltme faktrleri ile yaplan hesap sonucunda her bir
grlt kaynagnn 4 oktav band iin bulunan ses dzeyleri ise aagdaki tabloda
verilmitir.
Tablo 124. Ses Dzeyleri
Ses Dzeyi (dBA)
Toplam Ses Dzeyi
(dBA)
500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz
Lastik Tekerlekli
Ykleyici
50 56,82 59,97 60,96 59,92 65,69
100 50,78 53,88 54,66 52,78 59,28
250 42,77 45,71 45,86 41,47 50,37
500 36,66 39,34 38,45 29,87 43,26
1000 30,47 32,62 29,63 12,68 35,89
2000 24,10 25,21 18,03 -15,68 28,14
3000 20,23 20,29 8,92 -41,54 23,43
Kamyon
50 62,82 65,97 66,96 65,92 71,69
100 56,78 59,88 60,66 58,78 65,28
250 48,77 51,71 51,86 47,47 56,37
500 42,66 45,34 44,45 35,87 49,26
1000 36,47 38,62 35,63 18,68 41,89
2000 30,10 31,21 24,03 -9,68 34,14
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
251/387
3000 26,23 26,29 14,92 -35,54 29,43
Ekskavatr
50 58,82 61,97 62,96 61,92 67,69
100 52,78 55,88 56,66 54,78 61,28
250 44,77 47,71 47,86 43,47 52,37
500 38,66 41,34 40,45 31,87 45,26
1000 32,47 34,62 31,63 14,68 37,89
2000 26,10 27,21 20,03 -13,68 30,14
3000 22,23 22,29 10,92 -39,54 25,43
Lastikli kepe
50 52,82 55,97 56,96 55,92 61,69
100 46,78 49,88 50,66 48,78 55,28
250 38,77 41,71 41,86 37,47 46,37
500 32,66 35,34 34,45 25,87 39,26
1000 26,47 28,62 25,63 8,68 31,89
2000 20,10 21,21 14,03 -19,68 24,14
3000 16,23 16,29 4,92 -45,54 19,43
Beton pompas
50 55,82 58,97 59,96 58,92 64,69
100 49,78 52,88 53,66 51,78 58,28
250 41,77 44,71 44,86 40,47 49,37
500 35,66 38,34 37,45 28,87 42,26
1000 29,47 31,62 28,63 11,68 34,89
2000 23,10 24,21 17,03 -16,68 27,14
3000 19,23 19,29 7,92 -42,54 22,43
Dozer
50 49,82 52,97 53,96 52,92 58,69
100 43,78 46,88 47,66 45,78 52,28
250 35,77 38,71 38,86 34,47 43,37
500 29,66 32,34 31,45 22,87 36,26
1000 23,47 25,62 22,63 5,68 28,89
2000 17,10 18,21 11,03 -22,68 21,14
3000 13,23 13,29 1,92 -48,54 16,43
Beton mikseri
2900 55,82 58,97 59,96 58,92 64,69
3378,6 49,78 52,88 53,66 51,78 58,28
3857,1 41,77 44,71 44,86 40,47 49,37
4335,7 35,66 38,34 37,45 28,87 42,26
4814,3 29,47 31,62 28,63 11,68 34,89
5292,9 23,10 24,21 17,03 -16,68 27,14
5771,4 19,23 19,29 7,92 -42,54 22,43
Mobil vin
2900 52,77 55,76 56,12 57,04 61,71
3378,6 46,68 49,46 48,98 51,02 55,32
3857,1 35,51 40,66 37,67 43,06 46,16
4335,7 32,14 33,25 26,07 37,04 39,64
4814,3 25,42 24,43 8,88 31,02 32,78
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
252/387
5292,9 18,01 12,83 -19,48 25,00 26,00
5771,4 13,09 3,72 -45,34 21,48 22,13
Arazz
2900 52,56 54,92 57,24 57,04 61,84
3378,6 46,26 47,78 51,22 51,02 55,58
3857,1 37,46 36,47 43,26 43,06 47,11
4335,7 30,05 24,87 37,24 37,04 40,67
4814,3 21,23 7,68 31,22 31,02 34,36
5292,9 9,63 -20,68 25,20 25,00 28,17
5771,4 0,52 -46,54 21,68 21,48 24,60
Kompresr
2900 48,72 53,04 54,24 54,04 59,00
3378,6 41,58 47,02 48,22 48,02 52,89
3857,1 30,27 39,06 40,26 40,06 44,75
4335,7 18,67 33,04 34,24 34,04 38,62
4814,3 1,48 27,02 28,22 28,02 32,56
5292,9 -26,88 21,00 22,20 22,00 26,53
5771,4 -52,74 17,48 18,68 18,48 23,01
6. L
gndz
Degerleri
En kt senaryo kabul ile her bir grlt kaynagnn ayn anda almas
durumunda oluacak edeger grlt dzeyleri ise hesaplanm olup aagdaki tabloda
verilmitir.
w
L (i)
10
eq
1
gndz eq
L 10 log( 10 )
L = L
n
i
x
=
=

Tablo 125. Lgndz Degerleri
Mesafe Edeger Grlt Dzeyi (dBA)
50 75,11
100 68,70
250 59,81
500 52,79
1000 45,85
2000 40,07
3000 38,06
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
253/387
ekil 32. Grlt YayIm Grafigi
Yukarda bulunan degerler; 07.03.2008 tarih ve 26809 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren evresel Grltnn Degerlendirilmesi ve Ynetimi
Ynetmeliginin 23. maddesinde belirlenen ve evresel grlt snr degerlerini gsteren
Tablo-5 ile karlatrlmtr.
Tablo 126. antiye Alan in evresel Grlt Snr Degerleri
Faaliyet tr (yapm, ykm ve onarm) Lgndz (dBA)
Bina 70
Yol 75
Diger kaynaklar 70
Proje yerine en yakn yerleim yeri; santral alanna yaklak 243 m mesafedeki
Kamilet Mezrasdr.
En kt artlarda 100 m den itibaren grlt degeri 68,70 dBA civarnda olup, bu
noktadan sonra GDYYde belirtilen snr degerin altnda kalmaktadr. Ayrca yukarda
yaplan hesaplar i makinelerinin ayn anda alacag kabul ile yaplmtr. Ancak sz
konusu i makineleri ve nakliye aralar gn iinde farkl zamanlarda ve farkl yerlerde
kullanlacaktr. Dolaysyla proje kapsamnda yer alan yerleim yerlerine olumsuz bir etki
sz konusu olmayacaktr.
Vibrasyon
letim tneli Atnal kesitli olarak projelendirilecektir. Tnel egimi 0,001 olarak
belirlenmitir. letim tneli inaatnda patlatma yaplacak olup patlatma ile ilgili detayl
bilgiler aagda verilmitir.
Ateleme ileminde patlayc olarak ANFO kullanlacaktr. Yemleyici olarak dinamit
ateleyici olarak elektrikli kapsl tahrikli nonel kapsl kullanlacaktr.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
0 500 1000 1500 2000 2500 3000
Mesafe
(m )
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
254/387
Tnelin ap 3 m ve et kalnlklar 0,35 metredir.
Tnelin toplamdaki ap ise 3 m + 0,30 m + 0,30 m =3,6 m alnmtr.
Her delik iin;
1 nonel kapsl deligin 2,05 m lik ksmna ANFO ( Sarj yogunlugu 0,85 kg/m) =
1,743 kg ANFO toplamda 12 adet delik, ile 144 m
3
pasa gevetmesi yaplacaktr. Delik
bana 12 m
3
malzeme alnacaktr.
Bir delikte kullanlacak patlayc miktar = anfo+dinamit
Bir delikte kullanlacak patlayc miktar = 1,74 + 0,5
Bir delikte kullanlacak patlayc miktar = 2,24 kg
Devine Bagnts
Patlatmayla oluturulan titreimin evre yaplarna etkisi Devine bagnts (Devine
et al,1966) ile tespit edilmektedir.
V = k(D/\W)
-1,6
V : Kaya inde Yaylan Titreim Hz (in/sn)
k : Kaya Trne Bagl Katsay (26260)
D : Patlatma Noktas le evre Yerleim Birimleri Arasndaki Etkili
Mesafe (feet)
W : Bir Gecikme Aralgndaki Patlayc Miktar (libre) =1 kg
1 feet : 0,3048 m
1 libre : 0,4536 kg
1 in : 25,4 mm
Kayacn titreimi iletme kapasitesi k katsays olarak alnmaktadr. Patlatma
kaynag ile hassas nokta arasndaki birimlerin degikenligi, fay, atlak, krk gibi
sreksizliklerin yogunlugu k katsaysn etkilemektedir. Homojen birimlerde katsay 260
saysna yaklarken, tektonik etkilerin yogunlugu ve geilen her farkl birim katsayy 26
saysna yaklatrmaktadr. K katsays ortalama hesaplamalarda 200 olarak alnmtr.
Tablo 127. Mesafeye Gre Titreim Hz Degerleri (W = 2,24 kg)
D W k Sonu 1/5V 1/2V
50 2,24 200 5,21 1,04 2,60
100 2,24 200 1,72 0,34 0,86
150 2,24 200 0,90 0,18 0,45
200 2,24 200 0,57 0,11 0,28
250 2,24 200 0,40 0,08 0,20
300 2,24 200 0,30 0,06 0,15
350 2,24 200 0,23 0,05 0,12
400 2,24 200 0,19 0,04 0,09
450 2,24 200 0,15 0,03 0,08
500 2,24 200 0,13 0,03 0,07
550 2,24 200 0,11 0,02 0,06
600 2,24 200 0,10 0,02 0,05
650 2,24 200 0,09 0,02 0,04
700 2,24 200 0,08 0,02 0,04
750 2,24 200 0,07 0,01 0,03
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
255/387
800 2,24 200 0,06 0,01 0,03
850 2,24 200 0,06 0,01 0,03
900 2,24 200 0,05 0,01 0,03
950 2,24 200 0,05 0,01 0,02
1000 2,24 200 0,04 0,01 0,02
1050 2,24 200 0,04 0,01 0,02
1100 2,24 200 0,04 0,01 0,02
1150 2,24 200 0,03 0,01 0,02
1200 2,24 200 0,03 0,01 0,02
1250 2,24 200 0,03 0,01 0,02
1300 2,24 200 0,03 0,01 0,01
1350 2,24 200 0,03 0,01 0,01
1400 2,24 200 0,03 0,01 0,01
1450 2,24 200 0,02 0,00 0,01
1500 2,24 200 0,02 0,00 0,01
1550 2,24 200 0,02 0,00 0,01
Yukardaki tabloda:
V : mm/sn Mesafeye Gre Degien Titreim Hz
V
o
: Bina Temelindeki Titreim Hz
Kaya ii titreim hznn 1/2 1/5 i V
o
degeri olarak kabul edilmektedir
(Forssbland, 1981).
Tablo 128. Bina Temeli Titreim Hz (Vo) Degerlerine BagI Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar
Grebilecek Bina Trleri (Forssbland,1981)
Bina Tr V0 (mm/sn)
a Yklmaya yz Tutmu ok eski tarihi binalar 2
b Sval briket, kerpi, ygma tugla evler 5
c Betonarme Binalar 10
d Fabrika gibi ok saglam yapda endstriyel binalar 10 40
Proje kapsamnda yer alan yerleim yerlerinde en hassas yapnn yukardaki
tabloda yer alan b tipi binalar oldugu kabul edilirse V
o
hznn 5 mm/sn nin zerine
kmamas gerekmektedir.
Tablo incelendiginde 2,24 kglk arjn etkisi ile oluan titreim hz patlatma
noktasndan itibaren yaklak 100 m den itibaren 5 mm/sn nin altna inmektedir. Bu
durumda anlk arj ile yaplan patlatmalar sonucu oluan vibrasyonun proje kapsamndaki
yerleim yerlerine olumsuz etkisinin olmayacag tahmin edilmektedir.
Patlatma sonucu oluan titreimlerin genligi aagdaki bagntdan
hesaplanmaktadr (Armac Printing Company).
A : (K\W)/D
A : Patlatma Sonucu Oluan Titreimlerin Azami Genligi (mm)
W : Bir Gecikme Aralgnda Atelenen Patlayc Miktar (kg)
D : Patlatma Kaynag le evre Yerleim Birimleri Arasndaki Etkili Mesafe (m)
K : Kaya Trne Bagl Katsay
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
256/387
Tablo 129. Patlatma Yaplan Kaya Tr ve Bina Temeli Altndaki Kaya Trne BagI Olarak Degiim
Gsteren k Katsays Asgari ve Azami Degerleri (Armac Printing Company).
Patlatma Yaplan Birim Temel Alt Kaya Tr K Katsays
Maksimum Minimum
Kaya Kaya 0,57 1,15
Kaya Kil (Toprak ) 1,15 2,3
Kil (Toprak ) Kaya 1,15 2,3
Kil (Toprak ) Kil (Toprak ) 2,3 3,4
Genlik degerinin 0,05 mm nin altnda olmas durumunda binalarda hasar olmadg
bilindiginden (Armac Printing Company) maksimum patlayc miktar ile yaplacak
atmlarda etki mesafesi;
D = (K\W)/A
D = (1,15 * \2,24)/0,05 = 34,42 m bulunur.
inas planlanan iletim tneline en yakn yerleim yeri olan Kamilet Mezras, iletim tneline
1.250 m uzaklktadr. Kamilet Mezras yaplar tablodan b tipi binalar oldugu kabul
edilirse Vo hznn 5 mm/sn nin zerine kmamas gerekmektedir.
Yukardaki tabloya gre 2,24 kglk arjn etkisi ile oluan titreim hz patlatma
noktasndan itibaren yaklak 100 m sonra 5 mm/sn nin altna inmektedir. Bu durumda
anlk arj ile yaplan patlatmalar sonucu oluan vibrasyonun en yakn yerleim yeri olan
Kamilet Mezrasnn olumsuz etkisinin olmayacag tahmin edilmektedir. Patlatma
yaplmadan nce tm gvenlik nlemleri ve izinler alnacaktr.
Sahada patlatma srasnda gecikmeli kapsl kullanlmas da bir seferde atlan
patlayc madde miktarn, delik apnn dk tutulmas ise delik bana kullanlacak
patlayc madde miktarn azaltacagndan patlatma sonucu oluacak titreim de
azalacaktr. Sonu olarak; faaliyet esnasnda yaplacak patlatma ileminden dolay
oluacak vibrasyonun, yakn yerleim birimleri zerinde olumsuz bir etki yaratmas sz
konusu degildir. Proje kapsamnda alma saatlerine uyulacak ve Patlatma annda
oluacak darbe grlts dzeyi GDYY Madde 23 d bendinde belirtildigi zere LCmax 100
dBCyi amayacaktr.
letim Tnelinde kullanlacak patlayc madde proje alan ierisinde
depolanmayacak ve ihtiya duyulduka getirilecektir. Patlatma ilerinden egitimli ve
tecrbeli ateiler altrlacaktr. Deneyimli patlatma ve emniyet mhendisleri ilere
nezaret edecektir. Yanc ve patlayc maddelerin (dinamit, benzin, mazot vb.) gvenli bir
ekilde depolanmas ve tanmas, projenin inaatn gerekletirecek olan mteahhidin
sorumlulugu altnda olacaktr.
letim Tnelinde yaplacak olan tm patlatmalar evre halkn rahatsz etmemesi
iin gndz vardiyasnda gerekletirilmesine zen gsterilecektir. Patlatma ilerinde
mhendislerin sorumlulugunda egitimli ve tecrbeli ateiler grev yapacak ve bylece
gvenlik azami lde saglanacaktr. Patlatma srasnda evre emniyetinin saglanmas
amacyla patlatma yaplacak tarih ve saatler en yakn yerleim birimlerine yeterli bir sre
nceden bildirilecek ve patlatma yaplacak alana yetkisiz kiilerin girmesi engellenecektir.
Yukarda belirtilen patlayc maddelerin tanmas, depolanmas ve kullanmlar
esnasnda; alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlg, Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
257/387
maddelerle alan Yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakkndaki Tzkde,
alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlg, i Saglg ve Gvenligi Tzgnde ve Tekel
D Braklan Patlayc Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali,
Tanmas, Saklanmas, Sat, Kullanlmas, Yok edilmesi, Denetlenmesi Usul ve
Esaslarna likin, Tzkte ve Tehlikeli Maddelerin Karayolu le Tanmas Hakknda
Ynetmelikte ngrlen hkmlere uyulacaktr.
V.1.17. Arazinin Hazrlanmasndan Balayarak nitelerin Almasna Dek Yerine
Getirilecek lerde alacak Personelin ve Bu Personele BagI Nfusun Konut ve
Diger Teknik/Sosyal Altyap htiyalarnn Nerelerde ve Nasl Temin Edilecegi,
Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin almasna dek gerekletirilecek
olan inaat faaliyetlerinde toplam 100 kiinin altrlmas planlanmaktadr. Gerekli olan
personel, ncelikle yakn yreden seilecektir. Yakn yerleimlerden gelecek personel iin
servis hizmetleri verilecektir. Diger personel iin Santiye Sahas ierisinde prefabrik
hizmet binas kurulacaktr. Hizmet binasnda alacak personel iin misafirhane, kantin,
mutfak, banyo, tuvalet, ilk yardm dolab vb. yaplar yer alacaktr. Personele bagl nfus
iin herhangi bir lojman vs. yaplmas dnlmemektedir.
Personelin ilk yardm ihtiyalar iin hizmet binasnda bir revir oluturulacak.
Personelin saglk durumlarnn denetlenmesi ve acil tedavi gibi saglk hizmetleri ilk etapta
bu revirde giderilecektir.
Srdrlecek lerden, nsan SagIg ve evre iin Riskli ve Tehlikeli Olanlar,
Projenin inaat aamasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek
meydana gelebilecek insan saglg ve evre iin riskli ve tehlikeli iler, hemen her inaat
almasnda meydana gelmesi muhtemel yaralanma, antiye ii trafik kazalar, malzeme
sramas, insan dmesi, i makineleri kazalar vb. olaylardr. Bu baglamda alma
alanna uyarc levhalar konulacak ve alanlara i gvenlik egitimi verilecektir. naat
almalarnda i kazalarna kar 4857 sayl Kanunu ve bu kanun uyarnca kartlan
ynetmelik, tzk, genelge, tamim vb. hkmlerine uyulacaktr. Bunun dnda yrrlkteki
ynetmelik ve mevzuatlara uygun bir iyeri gvenligi ve kaza nleme plan hazrlanarak
uygulamaya konulacaktr. Personel ve iiler yaplacak iin gerektirdigi i gvenligi
malzemeleri ile donatlacak ve bunlarn saglk ve i gvenligi kurallarna uygun artlar
altnda almalar saglanacaktr. i ve personelin saglg asndan da gerektiginde toz
maskeleri ve kulaklklar kullanlacaktr.
ilerin saglg asndan en byk potansiyel tehlike ise i gcnde grlebilecek
bulac hastalklardr. Sz konusu durumu asgariye indirmek iin iiler kurulacak olan
revirde periyodik muayeneden geirilecektir. naat iilerinin yre halk ile temas asgari
seviyede tutulacak, bylece halka hastalk bulatrma riski de azalacaktr. nemli hastalk
ve yaralanmalarda en yakn yerleim yerinde bulunan hastane imkanlarndan
faydalanlacaktr.
patlatma ilemleri gerekli izinler alnarak ilgili mevzuat uyarnca yaplacaktr. Patlayc
maddeler proje sahasnda depolanmayacak, ihtiya duyuldugu zamanlarda sahaya
getirilmesi saglanacaktr.
Patlatma ilerinde egitimli ve tecrbeli ateiler altrlacaktr. Deneyimli patlatma
ve emniyet mhendisleri ilere nezaret edecektir. Yanc ve patlayc maddelerin (dinamit,
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
258/387
benzin ve mazot vb.) gvenli bir ekilde depolanmas ve tanmas, projenin inaatn
gerekletirecek olan mteahhidin sorumlulugu altnda olacaktr.
Proje kapsamnda ihtiya duyulan gevetme patlatmalar kularn reme dnemi
(Mart-Haziran) dnda yaplacaktr.
Proje kapsamnda tnelde gevetme patlatmalar yaplacak olup gereken nlemler
alnacaktr. Gevetme patlatmalar srasnda oluacak titreim iin, 04.06.2010 tarih ve
27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren evresel Grlt
Degerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeligi 25. Madde hkmlerine riayet edilerek gerekli
nlemler alnacaktr.
Patlayc maddelerin kullanm ile ilgili olarak 29 Eyll 1987 tarih ve 12028 sayl
Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, ithali,
tanmas, saklanmas, depolanmas, sat, kullanlmas, yok edilmesi, denetlenmesi,
Usul ve Esaslar tzk hkmlerine uyulacaktr. Ayrca 24.12.1973 tarih ve 14752 sayl
Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi olan Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve
Zararl Maddelerle alan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk
hkmlerine uyulacaktr. Patlatma yaplacag zaman anons ve duyuru yntemleriyle, yre
sakinlerinin bilgilendirilmesi saglanacaktr.
Proje almalarnda kullanlacak i makinelerinin yakt ikmalleri ve yag degiimleri
sahada yaplmayacak olup, yakn evredeki ruhsatl akaryakt istasyonlarnda
yaptrlacaktr. Ruhsatl akaryakt istasyonlarna gidilememesi halinde Atk Yaglarn
Kontrol Ynetmeligi Madde-18 hkmlerine uyularak geici depolama yaplacak olup,
atk yag kategori analizi yaplarak kan analiz dogrultusunda lisansl geri kazanm/bertaraf
tesislerine gnderilecektir. Proje kapsamnda aga kmas muhtemel atk yaglar;
30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Atk
Yaglarn Kontrol Ynetmeligi (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Atk Yaglarn Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik
Yaplmasna Dair Ynetmelik) hkmlerine uyularak bertaraf edilmesi saglanacaktr.
Proje alannda alacak iiler iin kurulacak olan revirden kacak tbbi atklar
22.07.2005 tarih 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Tibb
Atiklarin Kontrol Ynetmeligi (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik
Yaplmasna Dair Ynetmelik) hkmlerine uygun olarak diger tm atklardan ayr olarak
toplanacak, Ynetmelige uygun bertaraf saglanacaktr.
V.1.19. naat Faaliyetlerinin Karasal ve Sucul Flora/Fauna zerine Olas Etkiler ve
Alnacak Tedbirler, Btncl Etki Degerlendirmesi,
a) Projenin naat Aamasnda Sucul Ekosisteme Olan Etkileri ve Alnmas
Gereken nlemler
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
259/387
Birinci basamakta, suyun fiziksel, kimyasal yapsnn ve jeomorfolojik olarak
meydana gelen degiim ve suyun dogal akntsnda meydana gelen degiim,
kinci basamakta, nehir kenarlarndaki bitkiler, su ierisindeki bitkiler ve suyun
alt ksmlarndaki dogal sulakalanlarda, primer prodksiyondaki degiimler,
aagda verilmitir.
Reglatr inaatlar srasnda oluacak fiziksel ve mekanik etkiler (patlatma, nehir
sistemine partikl karm gibi) sucul canllar etkileyebilecektir. Ancak inaat
aamasndan sonra sistem kendini ksa srede toparlayabilecek bir dinamik etkileim
potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte inaat almalarnn balklar asndan nemli olan
yumurtlama dnemlerinde minimum dzeyde yrtlmesi nem tamaktadr. Alanda
yakalanan balk trlerinin biyolojilerine bakldgnda Nisan ve Temmuz aylar arasnda
yumurta braktklar bilinmektedir. Bu sre ierisinde sucul sisteme verilecek maddeler
balklarn yumurtlama faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek olmasndan tr bu aylar
arasnda zengsterilecektir. zellikle alabalk trleri iin reme dnemi de Kasm-Ocak
aylar arasndadr. Blgenin en nemli balk tr olarak kabul edilen alabalklarn bu
dnemdeki remeleri iin braklacak su miktar nemlidir ve inaat faaliyetlerinin bu
dnemlerde minimum dzeyde tutulmas saglanacaktr.
Reglatr gvdesinin inaat srasnda, kazma almalar sonucu baz materyaller
su ktlesine kararak bulanklg arttrabilir ve sucul canllara olumsuz etkisi olabilir. Ayn
zamanda ak aagya gelen bu materyaller su kalitesinde baz degiimlere neden
olabilmektedir. Bunun iin, reglatr gvdesinin inaat srasnda, faaliyetin srdrlecegi
ksmda suyun yatag degitirilmeyecek ve oluan hafriyatn, su ile temas edilmeyecek
ekilde kazma almalar yaplacaktr. Bylece oluacak silt ve malzemenin de ak aag
gitmesi ksmen engellenmi olacaktr. Bunun yan sra sediman tutucu olarak kullanlan
baz jeo tekstil materyalleri kullanlarak oluabilecek sedimann ak aaglara gitmesi
engellenecektir.
Faaliyetin gerekletirilecegi alan ve antiye Ball deresinin kenarnda olacagndan,
antiyenin atklarnn dereye braklmayacaktr. alan iilerin oluturdugu kanalizasyon
ve diger atklarn dereye dearj edilmeden paket artma sisteminde ileme tabi tutulduktan
sonra Ball deresine verilecektir. Artlmadan dereye verilecek sular, derenin organik
madde miktarn arttrarak trofikasyon srecini hzlandrabilir.
Reglatr ve baraj alanlarnda kalacak karasal ortam ile nehir yatag, kk bir gl
ve glet ekosistemine dnecektir. Ancak inaat aamasnda ykc bir takm etkiler
olabilirse de bu durum kalc olmayp ksa srede sistem kendini toparlayacaktr. Su
kalitesinde olumsuz degiiklikler yaratmamas iin su tutma alan altnda kalacak al ve
aga gibi organik maddelerin rmesinin engellenmesi iin syrlma yaplacaktr. alma
alannn evresi aga rts ile kapldr. Bu alanlarda syrma ileminin yaplmas,
reglatrn uzun mrl olmas asndan nemlidir. Aksi takdirde ksa srede ayrmaya
balayacak olan bu bitki topluluklar ar besin maddesi birikimine neden
olabilmektedirler. Bu durum dogal gllerde grlen trofikasyon srecini hzlandrr. Besin
maddesinin art fitoplanktonik organizmalarn zaman zaman patlama dzeyinde
artlarna neden olabilir ve bu durum sistemin ekolojik dengesini tamamen bozmas
anlamna gelmektedir. Bu tr gelimeler baraj yaplarnn mr ve rekreasyon amal
kullanm iin olumsuz sonular dogurur.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
260/387
b) Projenin naat Aamas ve naat Aamasndan nce Karasal Flora
Ekosisteme Olan Etkileri ve Alnmas Gereken nlemler
Flora Asndan naat Aamasndan nce Alnacak nlemler
Proje sahasnda inaat aamasndan nce alnmas gereken nlemler iki aamada
olmaldr. Birinci aama proje sahasndan tespit edilen endemik bitki trlerinin hepsi IUCN
kriterlerine gre LC kategorisinde oldugundan inaat ncesinde ya da inaat sonrasnda
bu trlerin korunmasna ynelik nlem alnmasna gerek yoktur. kinci aamada ise proje
sahasnda topragn verimli tabakas olan yaklak ilk 10 cmlik ksm syrlacak ve inaat
tamamlandktan sonra peyzaj almalarnda kullanlmas iin uygun alanlarda
depolanacaktr. Depolanacak toprak dz bir zeminde, en fazla 3 m uzunlugunda 1 metre
yksekligini gemeyecek ekilde depolanacaktr. naat faaliyetleri tamamlandktan sonra
bu toprak alann yeniden eski haline getirilmesinde kullanlacaktr. Depolanan topragn
iinde bulunan tohumlar toprak yeniden serildiginde imlenecek ve alann eski haline
gelmesi daha ksa zamanda olacaktr.
Flora Asndan naat Aamasnda Alnacak nlemler
naat aamasnda kan toz, zellikle bitkilerin yapraklarnn zerinde bir tabaka
oluturmakta, bitkilerin stomalarnn kapanmasna, gaz al-veriinin engellenmesine
neden olmaktadr. Belli bir zaman sonra bitkinin yapraklarnn prsmesine, kurumasna
ve dllenemeden solmasna neden olmaktadr. Ayrca ieklerin dllenmesin de, zellikle
tozlar stamenleri (erkek reme organlar) zerini kapatarak tozlamann olmasn
engellemektedir. Bu olumsuz durumlarn engellenmesi iin zellikle inaat aamasnda
scaklga bagl olarak toz kn engellemek iin arazzlerle sulama yaplmas
gerekmektedir. Dllenemiyen ieklerin bir sonraki yl ieklenme dnemlerinde
populasyonlarnda azalma olmakta, bu durum eger yaplyor ise arclg byk bir oranda
engellemektedir. Bir yllk ya da iki yllk bitkilerde toz bitkilerin dllenmesinde olumsuz bir
rol oynamaktadr. Fakat ok yllk aga ya da al trlerinde bu durum biraz daha tolere
edilebilmektedir. ok yllk bitkilerin adaptasyonu bir ya da iki yllk bitkilere gre daha
kolay olmaktadr. Bu nedenlerden tr TaIkaya Reglatr ve HES (22,658
MWm/22,052 MWe) projesi sahasnda inaat aamasnda zellikle kacak toza kar
nlem alnacaktr.
c) Projenin naat Aamas ve naat Aamasndan nce Karasal Fauna
Ekosisteme Olan Etkileri ve Alnmas Gereken nlemler
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)projesinin hayata
geirilmesi aamasnda projenin ekillenecegi dogal alanlarda ve bu alanlar degiik
ekillerde kullanan lokal fauna bileenleri zerinde baz etkilerin meydana gelmesi
kanlmazdr. Bu etkilerin ortadan kaldrlabilmesi veya en aza indirilebilmesine ynelik
olarak alnmas gereken nlemler inaat aamas ncesi ve naat aamas ile iletme
aamas olmak zere 2 alt balk altnda degerlendirilmitir.
naat Aamas ncesinde ve naat Aamasnda
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi kapsamnda
Kapistre Derenin bir kolu olan Ball Dere zerinde, 983.00 kodunda tesis edilecek
Talkaya Reglatr; ak aag kesimde, akarsu kysnda tesis edilecek bir hidroelektrik
santrali, reglatrde toplanan suyu hidroelektrik santraline iletmek amacyla yararlanlacak
3.824 metre uzunlugunda, 3 m apnda bir iletim tneli; tnel ile tanan suyun
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
261/387
hidroelektrik santraline drlmeden nce tutulacag bir ykleme havuzu ve buradaki
suyun HESe drlmesinde kullanlacak, 750 metre uzunlukta, 1,15 cm apnda bir
cebri boru ile olduka snrl byklkteki bir santral alan bulunmaktadr.
santral binalarnn yer alacag kesimlerde gerekleecektir. Kapistre deresi zerinde,
derenin kysnda tesis edilecek kalc su toplama yaps, tnel, ykleme havuzu ve santral
binas daimi olarak bu kesimlerde kalacak beton yaplardr. Bu kesimde ekillendirilmi
olan antiye alan ise geici mahiyettedir.
Reglatr, Kapistre deresinin yan kolu olan Ball Deresi zerinde beton zellikte,
byke bir havuz eklinde olacaktr. naat zemini olarak akarsu yatag zerinde snrl
byklkteki bir aklk seilmitir. Reglatrn tesis edilecegi kesimin akarsu kysnda
kendiliginden meydana gelmi, nispeten dz ve bitkisiz bir alandan seilmesiyle bu
kesimlerde dogal bitki rtsne, zellikle de orman formasyonuna ve bu kesimlerden
yararlanan fauna elemanlarna verilebilecek zararlarn da nne geilmesi hedeflenmitir.
Faaliyetle ilgili olarak gerekletirilen saha almalarnda zeminde yaamakta olan baz
kemirgen trleri belirlenmitir. Bu trler habitat olarak genellikle orman alanlarn tercih
etmektedirler. Bu nedenle orman alanlar dnda, iki farkl noktada tesis edilmesi
planlanan kalc beton yaplarn inaat srecinde bu trlere bagl bireyler herhangi bir
zarar grmesi beklenmemektedir.
tamaktadr. Talkaya projesi kapsamnda yer alan reglatr Ball Dereden su alacak
bulunacaktr.
Bilindigi gibi akarsu ortamlarnn en nemli faunal formu balk trleridir. Bu
trlerden sonra akarsu ortamn yaam alan olarak seen gruplar ise srasyla
ikiyaamllar, baz srngenler, baz ku trleri ve az sayda da memeli hayvan trdr. Bu
nedenle akarsu yatagna braklacak suyun miktar ve srekliligi bu gruplar asndan da
nem tamaktadr. rnegin kiyaamllarn yaam dnglerinde, zellikle de reme
dneminde mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadr. Bu nedenle en azndan ilkbahar
dneminde akarsu yatagnda mutlaka su bulundurulmaldr. Diger gruplar asndan ise
suyun bulunmas yl boyunca su gereksinimlerini bu sulardan karlayan diger fauna
bileenleri asndan nemlidir. Balk trleri iin hesaplanacak ve akarsu yatagna
braklacak su miktarnn diger fauna bileenlerinin su gereksinimlerini karlamak
asndan yeterli olacaktr. Can suyu olarak adlandrlan sz konusu suyun akarsu
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
262/387
yatagna braklmas durumunda bu habitat tipindeki dogal yaamn kesintiye
ugramayacag dnlmektedir.
Proje kapsamnda, iletim tneli, derivasyon kanal, reglatr alan ulam yolu,
ykleme havuzu ulam yolu, cebri boru, reglatr ve diger nitelerin kapsamnda
yaplacak syrma ve kaz almalar, krma-eleme, har nitesi ve tnel ii delme
patlatma ve ekipman almalar sonucunda; dolayl ve dolaysz yollardan bulanklga yol
aarak derelerdeki sucul faunann yaamn ve su kalitesinin olumsuz etkileyecek ve
faaliyet alanndaki akarsu ve yan kollarnda srekli bulanklga yol aabilen gereksiz
mdahalelerden kaynaklanabilecek durumlarn, sucul canllarn yaam ortamlarn ve su
kalitesini olumsuz etkilemeyecek ekilde bertaraf edilecek ve gerekli nemler alnacak
olup, dere yataklarn daraltacak malzeme dklmeyecektir. Suyun santralden dereye
braklmas ileminde yn ve ak hz da degitirilmeden reme ve istihsal yerlerine
zarar verilmemesi saglanarak, konu ile ilgili tm kanun, ynetmelik ve mevzuatlara
uyulacaktr.
Bilindigi gibi klasik baraj projelerinde byklkleri olduka farkl olsa da reglatr
havuzlarna gre ok daha geni alanlarda su toplanmaktadr. Baraj gvdesi arkasnda
meydana gelen rezervuarn byklgne bagl olarak biriken su ktlesi blgenin iklimi
zerinde de baz dnmlere neden olabilmektedir. rnegin yaz boyunca snan sularn
k dneminde aldklar sy evreye yava yava vermeleri nedeniyle iklimde lokal bir
iyileme sz konusu olabilmektedir. Benzer ekilde k dnemlerinde pus ve sis oluumu
da meydana gelebilmektedir. TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052
MWe) projesi kapsamnda tesis edilecek reglatr nedeniyle meydana gelecek havuz ve
birikecek su miktar olduka snrl olacagndan dolay bu tip etkiler meydana
gelmeyecektir.
inaat teknigiyle gerekletirilecektir. zellikle tnellerin giri ve k noktalarnda
gerekletirilecek aga kesimleri esnasnda olduka zenli olunacak, mmkn oldugunca
az aga ve bitki kesilecektir. Bylelikle bu kesimlerdeki sz konusu bitkisel formasyonda
yaayan veya bu kesimlere gelmesi olas fauna elemanlarnn etkilenme riskini de en aza
indirebilecektir.
yarar getirecektir.
degerlendirilme ekli ok byk nem tamaktadr. Bu malzeme kesinlikle akarsu
yatagna boaltlmayacak veya geliigzel dogal ortamlara tasfiye edilmeyecektir. Eger
herhangi bir ekilde, geici olarak bile depolanmas gerekiyorsa bu alanlar dikkatli bir
ekilde seilecek ve dkm srecinde srekli kontrol altnda bulundurulmas hareketli
fauna formlarnn zarar grebilme riskini ortadan kaldracaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
263/387
Bu konuda en iyi zm karlan malzemenin e zamanl olarak gerekletirilecek
baka bir faaliyet kapsamnda kullanlmas imknnn aratrlacaktr.
benzeri bitkiler ise tralanarak buradan uzaklatrlacaklardr. Proje sahasnn tamamna
ynelik olarak ekosistem raporunu hazrlayan alma grubu tarafndan gerekletirilmi
olan gzlem ve incelemeler esnasnda kular ve srngenler bata olmak zere baz
karasal omurgal hayvan trlerinin bu bitki formasyonunu ve bu formasyonun bulundugu
kesimlerdeki habitatlar ok yogun olmasa da degiik ihtiyalarn karlamak amacyla
kullanabildikleri belirlenmitir. Bu kesimlerdeki aga ve al formlarnn kesilmesi srecinde
bu kesimleri kullanan fauna bileenleriyle ilgili olarak baz nlemlerin alnmas
gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir nlem alnmadg durumda bu habitatlar
kullanan yabanl formlarn zarar grme, yaralanma veya lme riski gndeme gelecektir.
Risk altnda bulunan yabanl formlar arasnda ulusal ve uluslar aras koruma statlerine
sahip trler bulunmaktadr. Nadir veya korunan trlere ait bireylerin zarar grmesine ek
olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal lekli koruma nlemleri dnda uluslar aras
szlemelere de ters dmektedir. Bu durum lke baznda degiik yaptrmlar gndeme
getirebilecektir.
gerekletirilecektir. Bu amala faaliyet alanna yakn evredeki ilgili kii ve kurululardan
uzman destegi talep edilecktir.
Yabancl formlarn bu kesimlerden uzaklatgna emin olunduktan sonraki aama
geirilmelidir. plak elle dokunmakszn, dogrudan gzle yaplacak kontrollerde kesilmi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
264/387
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) kapsamnda, Ball
Dere zerindeki reglatr araclgyla toplanan ve iletim kanal araclgyla ykleme
retilecektir. Akarsu ak ynne gre aag kesimde ina edilmesi planlanan HESin
nispeten geni ve kylar talarla kapl bir yatakta akmaktadr. Santral yeri olarak seilen
kesimde ok yllk bitkilerin bulunmamas bitki rtsne verilebilecek zarar riskini de
ortadan kaldrmaktadr.
yaam alanlarn kaybetmektedirler. Bu nedenle yol almas veya geniletme almalar
srecinde yabanl formlarn zarar grmemesi iin dikkatli olunmasnda, almalar
ncesinde, esnasnda veya sonrasnda ortaya kabilecek canl trlerinin zarar grmeden
bu kesimlerden uzaklatrlmasnda; almalar esnasnda ortaya kmas olas fazla
malzemenin geliigzel dogal ortamlara tasfiye edilmeyip nceden planlanm
almalarda kullanlmas ya da geici veya daimi depolama alanlarna boaltlmasnda
byk yararlar vardr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
265/387
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
266/387
Gn getike evreye daha az emisyon brakan aralarn retilmesi ve kullanlmas
zorunlulugu ile agr vastalar gibi grlt ve evre kirliligine yol aan aralarn belli zaman
dilimleri ierisinde kullanmna izin verilmesi gibi gelien teknolojinin kullanm ve
ynetimlerce alnan tedbirler ile dzenlemeler karayolu kkenli kirliligin en aza indirilmesi
amacna yneliktir ve ne derece titizlikle uygulanrsa amaca o derece yaklalm olacaktr.
Proje Alan ve Ku G Yollaryla likisi
Trkiye konumu itibariyle kuzey-gney enlemleri arasnda uzanan nemli ku g
gzerghlarndan bazlarnn zerinde bulunmaktadr. Ayrca lke ierisinde kular
asndan byk nem tayan sulak alanlar arasnda da degiik zelliklerde g
hareketleri sergilenmektedir. Bu g hareketlerinin ekillenmesi srecinde en nemli
etkenlerden birisi de topografik yapdr. zellikle g yollar zerindeki yksek dag
oluumlar ve vadiler g yollarn belirleyen ana oluumlardr. Gmen formlar g
esnasnda karlarna kan yksek dag formasyonlar sz konusu oldugunda en yakn
vadilere ynelmektedirler. lkemizin diger kesimlerinde oldugu gibi Karadeniz blgesi
zerinde de degiken yogunluklu g hareketleri yaanmaktadr. Proje alanna yakn olan
ve Dogu Karadeniz blgesi zerinden geen g gzergah proje alanna yakn degildir.
Bu nedenle bu kesimden gei yapan gmen formlar bu kesimleri kullanmamaktadr. Bu
adan herhangi bir risk sz konusu degildir. Diger taraftan, zellikle k dneminde kuzey
enlemlerinden gney enlemlerine dogru dzensiz bir g hareketi ekillenmektedir. Bu
hareketin ba aktrleri su kulardr. Bata rdekler ve kazlar lkemiz snrlar ierisindeki
sulak alanlara gelerek k dnemini geirirler. te bu srete Karadeniz Blgesinde
denize dik uzanan akarsu vadilerinin byk bir ksm kullanlmaktadr. Sonbahar
mevsiminde de TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin
hayata geirilecegi kesimler zerinden g hareketleri gereklemektedir. Bu g
hareketleri genellikle yrtc ku trlerinin yogunlatg srler tarafndan
gerekletirilmektedir. Fakat hibir zaman Dogu Karadeniz Blgesinde en yogun g
hareketlerinin sergilendigi oruh Vadisi zerinden gerekleen g hareketlerinin
yogunluguna ulaamamaktadr.
Korunan Fauna Bileenleriyle lgili Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler
c) Bern Szlemesi Ek Listelerinde Yer Alan Trlerle lgili Olarak;
Hazrlanm olan fauna envanter tablolarndan da (Tablo 50.-51.-52.)
grlebilecegi gibi proje alan ierisinde Bern Szlemesi ek listelerinde (Ek-II ve Ek-III)
giren trler bulunmaktadr. Bern Szlemesinin II. Blmnde tm taraf lkelerin EK-II ve
EK-IIIe giren gmen trler asndan nem tayan alanlara zel nem vermek zorunda
olduklar vurgulanmaktadr. Proje alan bu adan da degerlendirilmi ve alann gmen
trler asndan beslenme, dinlenme gibi amalarla kullanlmadg belirlenmitir.
Szlemenin 6. Maddesine gre, zellikle EK-IIde bulunan yabanl fauna trleri
iin yakalama, tutsak etme ve ldrme fiilleri, bu trlere ait dinlenme ve reme alanlarnn
bozulmas veya tahrip edilmesi, yabanl fauna trlerinin zellikle reme, beslenme,
klama periyotlarnda rahatsz edilmesi,bu trlere ait yumurtalara zarar verilmeyecek, bu
yumurtalarn bo bile olsa toplanmayacaktr.
Proje alannda gerekletirilecek her trl faaliyet esnasnda, zellikle Bern
Szlemesi ekleri EK-II ve EK-IIIe giren yabanl hayvan trleriyle ilgili olarak yukarda
verilen nlemlere titizlikle uyulacaktr.
Szlemenin EK-IIIe giren yabani fauna trleriyle ilgili olarak dzenlemeleri Madde
7de belirtilmitir. Buna gre tm taraf lkeler EK-IIIe giren yabani fauna trleri iin uygun
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
267/387
ve gerekli yasal ve idari nlemleri almak zorundadr. Bu nlemler EK-IIIte yer alan trlerle
ilgili her trl iletme faaliyetinin yabanl hayvan trlerinin populasyonlarn tehlikeye
drmeyecek ekilde dzenlenmesini art komaktadr.
Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg Merkez Av Komisyonu kararlar
dogrultusunda hazrlanan koruma listelerinde bulunan trler iin bu komisyon kararlarnda
belirtilen koruma tedbirlerine uyulmas gereklidir. Bu trler arasndan EK LSTE-I de yer
alan yaban hayvanlar, 4915 sayl Kara Avclg Kanunun 4. maddesinin birinci fkras
geregince Bakanlk tarafndan koruma altna alnmtr. Bu listede yer alan yaban
hayvanlarnn avlanmas, l ya da canl bulundurulmas ve nakledilmesi yasak olup
titizlikle uyulacaktr.
d) Avrupa Krmz Listesinde Yer Alan Trlerle lgili Olarak;
yaadg veya geici sreler iin bu kesimleri ziyaret ettigi belirlenen fauna bileenlerinin
byk bir ksm Avrupa Krmz Listesi (ERL) kriterlerine gre LC (=Least Concern) yani
En Dk Derecede Tehdit Altnda kategorisinde yer almaktadr. Bu kategoriye giren
trlerle ilgili olarak ok zel koruma nlemlerine gereksinim bulunmamaktadr. Bern
Szlemesi ve Merkez Av Komisyonu koruma listelerinde yer alan trlerle ilgili olarak
yaplmas gerekenler bu kategoride yer alan trler asndan yeterli olabilecek
nlemlerdir.
Faaliyet sahas snrlar ierisinde ve yakn evrede dogal olarak bulunan yabanl
fauna bileenleri arasnda yer alan trler arasndan Avrupa Krmz Listesinde Vu, yani
Hassas, Zarar Grebilir kategorisine giren trler iin yine bu listelerde orta vadeli bir
gelecekte nesli tkenme tehlikesiyle kar karya olan trler tanmlamas yaplmaktadr.
zellikle bu trler ve habitatlaryla ilgili olarak faaliyetten kaynaklanabilecek kabilecek
risklerin ortadan kaldrlmasnda ncelikler sz konusudur.
Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg, Merkez Av Komisyonu kararlar
dogrultusunda hazrlanan 2010-2011 Av Dnemine ait koruma listelerinde bulunan trler
iin bu komisyon kararlarnda belirtilen koruma tedbirlerine uyulacaktr.
V.1.20. Proje Alannda, Peyzaj geleri Yaratmak veya Diger Amalarla Yaplacak
Saha Dzenlemelerinin (agalandrma ve/veya yeil alan dzenlemeleri vb.) Ne
Kadar Alanda, Nasl Yaplacag, Bunun iin Seilecek Bitki ve Aga Trleri,
Dogal ve fiziksel anlamda gerekleecek en byk degiim; regltrde, cebri
boruda, santral binasnda ve alacak yolda yaanacaktr. Bu noktalarda dogal bitki rts
tahrip olurken, kaz ve dolgu almalar sonucunda topografya degiecek, ekosistemdeki
denge, mdahaleler sonucunda geici olarak aksaklklara ugrayacaktr. Bu aksaklg
ortadan kaldrabilmek adna yaplacak peyzaj almalaryla; ncelikle tahrip edilen
blgenin rehabilitasyonu gerekletirilerek, alann dogal peyzaj degerini tekrar kazanmas
iin almalar yaplacaktr.
Arazi hazrlk almalar balamadan nce tesis nitelerinin yaplacag alanlarn
fotograflar ekilerek alann grsel durumu ortaya konacaktr. naat almalar
tamamlandktan ve iletme faaliyete getikten sonra bu alanlar aslna benzer, topografya
uygun bitkilendirilerek ayn ekilde dzenlenecektir.
Projenin uygulanmasyla hem inaat hem de iletme srasnda blgede byk
degiiklikler olacak ve proje ncesine oranla olumlu gelimeler gzlenebilecektir. Blgede
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
268/387
yaamn srdren ailelerin gelirleri artacak ve buna bagl olarak da hayat standartlar
ykselecektir. Bu insanlara inaat sebebiyle eklenen ve dzenli aylk gelire sahip olan ii
ve personel iin gerekli ulam, haberleme ile saglk ve egitim tesisleri yredeki hizmet
seviyesini arttracaktr.
Projenin inaat ile birlikte reglatr alan ve santral alannda gerek erozyonun
nlenmesi gerekse peyzaj geleri yaratmak amacyla gerek duyulan yerlerde
agalandrma almas yaplacaktr. Buna ynelik olarak, blge vejetasyonuna uygun
ekilde, ayrntlar evre ve Orman Bakanlg ile koordinasyon halinde tespit edilecek
ekilde agalandrma yaplabilecektir.
V.1.21. Proje Alan Beton Santrali ve Konkasr Tesisi Dahil Olmak zere Yeralt ve
Yerstnde Bulunan Kltr ve Tabiat Varlklarna (geleneksel kentsel dokuya,
arkeolojik kalntlara, korunmas gerekli dogal degerlere) Olabilecek Etkilerin
Belirlenmesi,
Proje alan ve evresinde tescilli bir kltr varlg bulunmamaktadr. Ancak
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin arazi hazrlk ve
inaat aamasnda herhangi bir tanmaz kltr ve tabiat varlgna rastlanlmas
durumunda, 2863 sayl Kanunun 4. Maddesi geregi almalar durdurulacak ve en yakn
Mlki dare Amirligine ve MZE Mdrlgne haber verilecektir.
V.1.22. Diger zellikler
Bu blmde anlatlacak baka bir zellik bulunmamaktadr.
V.2. Projenin letme Aamasndaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik evre zerine
Etkileri ve Alnacak nlemler,
V.2.1 Proje Kapsamndaki Tm nitelerin zellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi
nitelerde Gerekletirilecegi, Kapasiteleri, nitelerde retilecek Mal ve/veya
Hizmetler, Nihai ve Yan rnlerin retim Miktarlar,
TaIkaya Reglatr karakteristikleri;
Yeri : Ball Dere
Amac : Enerji
Tipi : Kardan All Kontrolsz Beton Agrlkl
Kret Kotu : 990.08 m
Kret Geniligi : 4.0 m
Kret Uzunlugu (Gvde) : 30.00 m
Talveg Kotu : 983.00 m
Talvegden Yksekligi : 7.08 m
Temel Kotu : 981.50 m
Temelden Yksekligi : 8.58 m
Yllk Ortalama Akm : 2.640 m3/s
Takn Su Kotu : 989.58 m
Normal Su Kotu : 988.00 m
Agrlkl letme Kotu : 988.00 m
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
269/387
TaIkaya dolusavag karakteristikleri
Dolusavak kapasitesi (Q
100
) : 133.22 m
3
/s
Dolusavak eik st kotu : 988.00 m.
Su yk(Q
100
GEERKEN) : 1.58 m
Dolusavak uzunlugu : 25.00 m
Dolusavak net geniligi : 21.00 m.
TaIkaya keltim havuzu karakteristikleri
N. Su Seviyesi : 988.00 m
Taban giri kotu : 986.19 m
Boyu : 18.74 m
Su derinligi : 2.46 m
Blme Adedi : 2 Adet
Blme Geniligi : 3.50 m
Dizayn Debisi : 5.08 m
3
/sn
TaIkaya Derivasyon Kanal
Kanal tipi : Dikdrtgen kesitli
Kanal uzunlugu : 87.82 m
Kanal su Yksekligi : 1.70 m
Kanal taban geniligi : 2.00 m
Kanal beton kalnlg : 20 cm
Kanal ev egimleri : 1.0 Dey: 1.0 Yatay
Derivasyon kapasitesi (Q
5
) : 98.77 m
3
/sn
Hava pay : 0.54 m
Kanal egimi : 0.05
TaIkaya Memba Batardosu
Tipi : Hardfill
Talveg Kotu : 986.00 m
Talvegden Yksekligi : 3.50 m
Temel Kotu : 984.50 m
Temelden Yksekligi : 5.00 m
Kret Kotu : 989.50 m
Kret Geniligi : 4.00 m
Kret Boyu : 27.90 m
Mansap Yz Egimi : 1 Dey: 0.80 Yatay
Memba Yz Egimi : 1 Dey: 0.80 Yatay
TaIkaya Enerji Tesisleri
Proje ds : 493.324 m
Proje Debisi : 5.08 m
3
/s
nite Says : 2 (Dey Pelton)
Trbin k Gc : 2x 11.309 MW = 22.618 MW
Yllk Enerji retimi
Firm Enerji : 23,502 GWh
Sekonder Enerji : 69,166 GWh
Toplam Enerji : 92,668 GWh
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
270/387
letim Tneli
letim tneli, atnal tipi olacaktr. Tnel uzunlugu 3284,00 m, egimi 0.001 olan
tnelin kapasitesi 5.08 m
3
/sn olacaktr. Tnelin taban geniligi 3,00 m, su yksekligi 1,01
m, hava pay 1,99 m olacaktr.
letim Kanal karakteristikleri;
Tnel tipi : Atnal
Tnel uzunlugu : 3284.00 m
Tnel su yksekligi : 1.01 m
Tnel taban geniligi : 3.00 m
Tnel beton kalnlg : 30 cm
Tnel ev egimleri : 1 Dey: 0.0 Yatay
Tnel kapasitesi : 5.08 m3/sn
Hava pay : 1.99 m
Tnel egimi : 0.001
Ykleme Havuzu
Ykleme havuzu, iletim kanal sonunda olacaktr. Ykleme havuzunun boyu 37,00
m, geniligi 6,32 m olacaktr. Normal su seviyesi 984.16 m, minimum su seviyesi 983,77
m, maksimum su seviyesi ise 984.98 m dir.
Ykleme Havuzu Karakteristikleri;
Kapasitesi : 5.08 m
3
/s
Yan Savak Boyu : 5.00 m
Havuz Boyu : 37.00 m
Havuz Derinligi : 5.06 m
Havuz Geniligi : 6.32 m
Maksimum Su Seviyesi : 984.98 m
Minimum Su Seviyesi : 983,77 m
Normal Su Seviyesi : 984.16 m
Cebri Boru ve Vana Odas
Cebri boru, ykleme havuzundan sonra olacaktr. Cebri borunun i ap 1.15 m,
uzunlugu 103 m, et kalnlg 14,1 mm olacaktr. Proje debisi 5,08 m
3
/sdir.
Cebri Boru Karakteristikleri;
Cebri Boru Ortalama ap : 1150 mm (1 Adet Branmandan nce)
750 mm (2 Adet Branmandan sonra
Cebri Boru Uzunlugu : 750.00 m ( Branmandan nce)
60.00 m (Branmandan sonra 3 adet)
Ortalama Cebri Boru Et Kalnlg : 14.1 mm
Santral Binas
Kuyruk suyu seviyesi 480.75 m olarak dnlmtr. Brt d 508.00 m, net
d 493.324 mdir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
271/387
Kurulu gc 22.618 MW, Talkaya HES, Dey eksenli, Pelton trbin tipinde, 2
niteden oluacaktr. Ylda ortalama olarak retilecek gvenilir enerji 23.502 GWh,
sekonder enerji 69.166 GWh, toplam enerji ise 92.668 GWh olacaktr.
Santral Binas Karakteristikleri;
Santral Binas Eni : 9.00 m
Santral Binas Boyu : 18.00 m
Trbin Eksen Kotu : 483.75 m
Kuyruk Suyu Seviyesi : 480.75 m
evre Kotu : 486.88 m
Elektro-mekanik Tehizat
Hidrolik trbinler:
Miktar : ki (2) adet
Tipi : Dey eksenli, Pelton trbin
Nominal gc : 11309 kW
Dizayn debisi : 2,540 m
3
/s
Dizayn net ds : 493.324 m
Trbin devri : 1000 d/dak
Jeneratr
Generatr Karakteristikleri;
Tipi : Dey eksenli senkron generatr
alma ekli : Devaml
Nominal gc : 13000 kVA
U gerilimi : 6,3 kV
G faktr : 0.85 (geri)
Frekans : 50 Hz
Dn hz : 1000 d/dak
Tahrik ekli : Pelton tipi trbin mile direkt akuple
kaz ekli : Frasz ikazl (dner diyotlu)
Ksa devre oran : 0,75 den byk
zolasyon snf : F
Ana Transformatrler
Tipi : Harici tip fazl yag izoleli
Normal gc : 13500 kVA
Anma gerilimi : 6,3/34.5 %2x2.5 kV
Frekans : 50 Hz
Baglant gurubu : YNd5
Sogutma ekli : ONAN
Ntr baglants : 66,6 ohm diren zerinden toprakl
htiya Transformatr:
Miktar : Bir (1) adet
Normal gc : 250 kVA
Anma gerilimi : 34.5/0.4 2x2.5% kV
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
272/387
Frekans : 50 Hz
Baglant gurubu : Dzn5
Sogutma ekli : ONAN
Ntr baglants : Dogrudan toprakl
Acil htiya Dizel-Generatr Grubu:
Miktar : Bir adet
Tipi : Drt zamanl dey silindirli
Normal gc : Deniz seviyesinde 63 kVA
Anma gerilimi : 400/231 V
Frekans : 50 Hz
G faktr : 0.8 geri
Devir says : 1500 d/d
Sogutma ekli : Radyatr, kapal devre su sogutmal
kaz ekli : Dner diyotlu ikaz
kalc olacak tesisler; Talkaya Reglatr, letim Tneli, Ykleme Havuzu, Cebri Boru ve
Santral Binasdr. Proje kapsamnda yaplmas planlanan nitelerin yerleri Ek-1de verilen
1/25.000 lekli topografik harita zerinde gsterilmitir. Ayrca, nitelerin koordinat
bilgileri ve kapladklar alanlar Tablo 2.de verilmektedir.
Ayrca TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin
arazi hazrlk ve inaat aamasnda geici olmak zere krma-eleme tesisi, har nitesi
tesisinde ve inaat aamasnda alacak 100 personel iin gerekli olacak sosyal tesisler
bunacaktr. Sz konusu bu tesisler Santiye Sahas ierisinde konumlandrlacak olup;
Santiye Sahasn gsterir 1/5.000 lekli Topografik Harita Ek-2de verilmitir.
Proje yerine ait fotograflar Ek-10da ve proje alannn zerinde gsterildigi Google
Earth Fotograflar Ek-9da verilmitir.
V.2.2. Ulusal ve Uluslararas Mevzuatla Korunmas Gereken Alanlar zerine Etkiler,
Proje sahas ve etki alannda ulusal ve uluslararas mevzuatla korunmas gereken
alanlar bulunmamaktadr. Proje sahas evresinde bulunan koruma alanlar Blm
IV.2.12de anlatlmtr.
V.2.3. Kaynagn Kullanlmas ve Reglatr Yaplarnda Su Tutulmas Sonucu Su
Kalitesine ve Su Ortamndaki Canllara Olabilecek Etkiler, Proje iin Tespit Edilen
Balk Trlerine Ait Gei Yaplar,
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
273/387
saglanabilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
274/387
TaIkaya Reglatr Balk Geidi Projesinin Degerlendirilmesi
alma alan ierisinde Salmo labrax ve Cyprinidae familyasndaki baz trler
bulunmaktadr. zellikle Salmo labrax soguk ve hzl akntl sular tercih etmektedir ve
reme dnemlerinde nehrin yukar ve aagsna g etmektedir. Balk geitleri, bu tr
baraj ve reglatrlerde, projelendirme yaplrken mutlaka dnlmesi gereken
oluumlardr. Fiziksel bir engel olarak baraj yaplar nehrin st ksmlar ve alt ksmlar
arasnda hareket eden trlerin geiini engellemektedir. Reglatr gvdeleri bu tr gleri
farkl derecelerde engelleyebilmektedir. Balklarn glerini engelleyen bir yap olarak
grlen reglatrler yaplarndaki bu olumsuzluklar, balk geitleri ile ksmen
zmlenebilmektedir. Balk geitleri, yapm gerekletirilen barajn konumuna ve
zelliklerine gre dzenlenmektedir.
alma alannda yakalanan ve g eden alabalk trlerinden Salmo labrax
trnn, mevcut koullar altndaki yaam artlarnn devamlgn saglamalar asndan
balk geitleri yaplacaktr. Balk geidi dar bir alana skm olan balklarn aag ve
yukar glerinde kullanacaklar bir yap olacaktr.
1380 Sayl Su rnleri kanunun geregince su tutma yaplar zerinde balk
geitlerinin yaplmas zorunludur. Bu nedenle g eden balklarn ya da diger sucul
organizmalarn nehrin alt ve st kesimleri arasndaki geilerinin saglanmas zorunluluktur.
Sz konusu proje iin hazrlanan Balk Geidi izimi Ek-25de verilmi olup
Talikaya reglatrnde yaplacak balk geidi plan yaplrken, blge balklarnn biyolojik
ve ekolojik zelliklerinin dikkate alnarak dzenlenme yaplmtr. Balklarn geide
ynlendirilmesi, basamaklar arasndaki mesafe ve genel egimleri asndan ynlendirici ve
uygun zelliklere sahiptir. Ayrca balk merdivenlerinin derinligi ve basamaklarn alt ve st
kesimlerindeki gei deliklerinin byklkleri ve konumlarna da dikkat edilmitir.
Baraj yapsna bagl olarak degiik tiplerde balk geitleri (havuzlu geitler, dikey
yarkl geitler ters akl geitler, balk asansrleri) bulunmaktadr. Talkaya reglatr
zellikleri dikkate alndgnda en uygun balk geidi yapsnn havuzlu geitler oldugu
grlmektedir. Bu barajda yaplacak balk geidinin planlar incelendiginde, blge
balklarnn biyolojik ve ekolojik zelliklerinin dikkate alndg grlmektedir. Ball deresinin
nemli trleri asndan yaplan degerlendirmede ortalama uzunlugun 10-15 cm oldugu
grlmektedir. Havuzlar arasndaki gei blmelerinin ykseklik ve enleri 20 cmden
byk olup balklarn bu blmelerden geebilmesi iin uygun niteliktedir. Ayrca balk
merdivenlerinin derinligi ve basamaklar arasndaki ykseklik standartlara uygundur. Balk
geit yapsna ilikin proje, basamaklar arasndaki mesafe ve genel egimleri asndan da
uygun zelliktedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
275/387
Talkaya reglatr balk geidi projesi (Bkz. Ek-25), FAOnun ve DSnin
asndan yeterli teknik zelliklere sahiptir.
Balk geidinin uygun almamas veya geebilecegi belirtilen balk trlerinin
geiinin saglanamamas durumlarnda, g eden veya yl ierisinde belli zamanlarda yer
degitiren trlerin yaamlarn devam ettirebilmeleri bakmndan bir poplasyon azalmas
ortamnn olumasna imkan saglayabilmektedir. Bu nedenden tr Ball deresi zerinde
yaadg ifade edilen balk trlerinin kolayca geiini ve alr durumda, blmelerinin
zerinden srekli ak saglanacaktr.
Dolays ile, balk geidinden hangi trlerin geebilecegi belirlenerek, bu trlerin,
geip geemedikleri kontrol edilerek izlenecek ve Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. Sti.
yetkili grevlilerince izleme sonular ilgili kurumlara bildirilecek ve gzlemler sonucunda
aksi tespitlerde bulunulmas durumunda ise gerekli dzenlemelerin yaplmas iin yine ilgili
kurumlara bildirilecektir.
Balk geidine uygun su braklp braklmadg, geidin uygun alp almadg
ve belirtilen trlerden hangilerinin geitten geip gemedigi hususlarnn kontroln ve
izlemesini saglamak amacyla, can suyu miktarlarnn modern baglantl on-line debi
sistemleri kurularak, srekli llmesi ve izlenmesi ilemlerine benzer sistem kurulumu
gibi yntemlerden yararlanlacak ve su alt kameral grntleme veya benzer farkl bir
tesbit edici kullanlacaktr.
Ayrca yaplacak balk geidinin faaliyet gemesi ile birlikte, giri-k ve yakn
evresinin avlak sahas olarak kullanlmamas iin gerekli tedbirler alnacaktr. Alnacak
tedbirlerin uygulanmas ve takibi iin de ayrca nem verilecektir.
V.2.4. Dere Yatagna Braklacak Su Hesab (havza akmlar, yag-ak ilikisi,
ekolojik potansiyel, son 10 yllk ortalama debiler, varsa ulusal ve uluslar aras
mevzuatla korunan balk trleri ve muhtemel ihtiyalar, su haklar (ime-kullanma,
sulama, alabalk yetitiriciligi) v.b dikkate alnmal, mansap can suyu k yerinin
gsterildigi aklayc izim)
Can Suyu (evresel ak, Qe) havza minimum su ihtiyac ile kullanm ihtiyalarnn
(muhtelif aylarda veya srekli) zerine sadece canl hayat iin eklenmi olan miktardr.
lkemizde can suyu kavram ve hesaplanmasna ynelik almalar, 4628 sayl
Elektrik Piyasas Kanunu sonrasnda ilk kez bu boyutta gndeme gelmitir. Bu kanuna
istinaden 2003 ylnda karlan Elektrik Piyasasnda retim Faaliyetinde Bulunmak zere
Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna likin Usul ve Esaslar Hakknda
Ynetmelik ile tzel kiiler tarafndan hidroelektrik enerji retim tesisleri kurulmas ve
iletilmesine ilikin DS ve tzel kiiler arasnda dzenlenen Su Kullanm Hakk Anlamas
evrenin korunmas iin eitli hkmleri de iermektedir.
Hidroelektrik Santrallerden nehir yataklarnn mansabna dogal hayatn devam iin
braklmas gereken su miktarna ilikin dzenleme 18.08.2009 tarih ve 27323 sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Elektrik Piyasasnda retim Faaliyetinde
Bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna likin Usul ve Esaslar
Hakknda Ynetmelikte Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik Madde 7 ile en gncel
halini almtr. Bu maddede dogal hayatn devam iin mansaba braklacak su miktar
projeye esas alnan son on yllk ortalama akmn en az %10u olacaktr. ED srecinde
ekolojik ihtiyalar gz nne alndgnda bu miktarn yeterli olmayacagnn belirlenmesi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
276/387
durumunda miktar artrlabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki diger teesss etmi
su haklar ayrca ilave edilecek ve kesin proje almalar belirlenen toplam bu miktar
dikkate alnarak yaplacaktr. Nehirde son on yllk ortalama akmn %10 undan daha az
akm olmas halinde suyun tamam dogal hayatn devam iin mansaba braklacaktr
denmektedir. Ayrca, menba ve mansabnda degien ve gelien artlar erevesinde,
havzada ihtiyalarn nceligi, havzann geliim durumu ve menba-mansap ilikisi gz
nnde bulundurularak, bu hidroelektrik santral projesi ile ilgili ilk Su Kullanm Hakk
Anlamasnn imzalandg tarihten itibaren yirmi yllk periyotlar sonunda, havzadaki
hidrolojik veriler, mevcut ve mutasavver projelerdeki degiiklikler ile ihtiyalarn
gncelletirilmesi geregi zerinde durulmaktadr.
Bu madde ile zerinde hidroelektrik santral planlanan her nehir havzasnda
projeye esas alnan son on yllk ortalama akmn en az %10u olarak belirtilen miktarda
suyun can suyu ya da bir baka deyile evresel ak olarak mansaba braklmas bir
esasa baglanm olmaktadr.
Ynetmelikte nerilen bu yntem, Yllk Ortalama Akmn (YOA) belli yzdeleri ve
bu miktardaki suyun ABDnin Montana eyaletinde bulunan nehir havzalarndaki sucul
habitat zerindeki etkilerinin zayftan-glye kadar nitel snflamasna dayanan Montana
ya da diger adyla Tennat ynteminin lkemize uyarlanm bir versiyonudur.
4628 Sayl Kanun sonrasnda hidroelektrik santral projelerinin hayata
geirilmesinde atlan hzl admlar proje baznda havza ihtiyalarna gre evresel akn
belirlenmesi iin atlamamtr. lkemizde halen bir ok akarsu havzas iin ekolojik
potansiyelin ihtiyalarn belirlemeyi hedefleyen eitli sektrler baznda alnmas gereken
nlemler konusunda yaplm kapsaml bir Master Plan almas olarak kabul edilecek
bir alma yoktur. Bu nedenle, HES projeleri hayata geirilirken mansap kadim su haklar
haricinde canl hayatn devamllgn saglamak amacyla braklacak su miktarnn
hesaplanmas iin global yntemler kullanlmaktadr (Tuna ve dig., 2009).
HES projeleri hayata geirilirken mansap kadim su haklar haricinde canl hayatn
devamllgn saglamak amacyla braklacak su miktarnn hesaplanmas iin kullanlan
global yntemler aagda maddeler halinde verilmitir.
1) Montana Yntemi
Montana Yntemi ABDnde akarsular zerinde su yaplarnn yogun biimde ina
edildigi 1970li yllarda, sz konusu uygulamalarn ekosistem zerindeki olumsuz
etkilerinin gzlenmesi zerine Tennant (1976) tarafndan gelitirilmitir. Yntem, Montana
Eyaletindeki akarsularda gerekletirilen hidrolik gzlemler (rg. akm hz, yatak derinligi)
ile debi arasnda kurulan ilikiler temelinde oluturulan genelletirilmi debi oranlar
izelgesinin kullanmna dayanmaktadr. Sz konusu izelge (Tablo 130.) esas olarak
Islak evre yntemi ile elde edilen sonularn genelletirilmesi yoluyla oluturulmutur.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
277/387
Tablo 130. Montana (Tennant, 1976) Yntemine Gre Balk, Vahi Yaam ve Rekreasyon Amal
Akarsu Aknt Oranlar
Genel Akm Koullar Szel Tanm
nerilen Akm Rejimi Yllk
Ortalama Akmn Yzdesi
nerilen Akm Rejimi Yllk
Ortalama Akmn Yzdesi
Ekim-Mart Dnemi Nisan-Eyll Dnemi
Tama Yada MaksimumDu Dzeyi 200 % 200 %
Optimum Su Dzeyi %60-%100 %60-%100
Olduka yi 40 % 60 %
Mkemmel 30 % 50 %
yi 20 % 40 %
Orta Yada Azalmakta 10 % 30 %
Zayf yada Minumum 10 % 10 %
Ar Azalma <%10 <%10
Montana yntemine gre yllk ortalama akmn (YOA) Tablo 130.da gsterilen
yzde karlklar sucul habitat koullarn ilgili satrlarda belirtilen szel ifadeler
dogrultusunda tanmlamaktadr. rnegin, YOA degeri 100 m
3
/s olan bir akarsuda, debinin
Ekim-Mart dneminde 30 m
3
/s, Nisan-Eyll dneminde ise 50 m
3
/s ve zerinde degerlere
sahip olmas durumunda sucul habitat asndan koullar mkemmel olarak
tanmlanmaktadr. Montana Ynteminde yl iindeki ak yagl ve kurak aylar ile sucul
habitatn su gereksinim dzeyi dikkate alnarak Ekim-Mart ve Nisan-Eyll dnemleri iin
ayr ayr degerlendirilmektedir. Dnyann diger yrelerinde kurak ve yagl aylarda
gzlenen kaymalar ve sucul habitattaki farkl trlerin farkl i ak koulu (rg. akm hz,
su derinligi) gereksinimlerini dikkate almamas yntemin balca zayflklardr. Mann
(2003) tarafndan ABDnin diger eyaletlerini de kapsayan bir degerlendirmede yntemin
rettigi debilerin ilgili habitatlar iin gereksinilen Qe miktarlarn dogru biimde
tanmlamadg saptanmtr.
2) Yedi Gnlk Dk Akm Yntemi
7Q10ve 7Q20 indisi en yaygn kullanlan indistir. 7Q10 indisi,gnlk ak datasn
kullanarak 10 yllk periyottaki 7 gnlk dk ak olarakifade edilir. 7Q20 ise gnlk ak
datasn kullanarak 20 yllk periyottaki 7 gnlk dk ak olarakifade edilir eitli
lkelerde eitli amalar iin kullanlmtr. Bunlar kabaca u balklar altnda toplanabilir.
i. Atk sularlailgili almalar,
ii. Kuraklk artlarnda habitatlarn korunmas,
iii. Sucul yaam iin kriter oluturma.
Ancak bu metodun asl (orijinal) kullanm alankirlilik kontroliin su kalitesi
standartlarnn belirlenmesine katkda bulunmaktr. Amerikan Balklk ve Yaban Hayat
Servisi 1981 ylnda,gemite bu metodun sucul yaamn korunmas iin gerekli minimum
akn saptanmasnda kullanmnn hatal oldugunu ifade etmitir. Caisseve El-Jabi(1995)
yaptg almada bu metodun sucul yaam iin gerekli olan su miktarndan daha az bir
miktar iaret ettigi konusunda uyarda bulunmutur.Massachusetts eyaletinde
ekosistemlerin korunmas iin gerekli olan su miktarile ilgili almalar sonucunda da
(2004) bu metodun bazen uygun sonular verse de gerekte daha fazla suya ihtiya
oldugu belirtilmitir.
3) Debi Sreklilik ndisi veya Egrisi
Debi Sreklilik ndisi yntemi uzun sreli gnlk akm verilerinden hareketle
zamann seilen belirli bir yzdesinde yataktan geen debi degerlerinin kmlatif frekans
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
278/387
daglmnn belirlenmesine dayal bir istatistiksel yaklamdr (ekil 33.).Akarsu debisi
genellikle geni limitler arasnda degimektedir. Kanal santrallerinde enerji retimi su akm
rejimi ile ok degikenlik gstermektedir. Seilecek olan evrim aksnda Akm Gzlem
istasyonu varsa bu egriyi hazrlamak kolaylkla mmkn olacaktr. Bu yntemde debi
sreklilik egrisi oluturularak bir yl iinde zamann seilen bir yzdesinde (rg. %0 70i,
%99u) gerekleen minimum debi degeri (rg. Q70, Q99) belirlenmektedir (Smakhtin,
2001). Uygulamada ogunlukla Q90 ve Q95 degerleri kullanlmakla birlikte Q75, Q97 vb
degerlerin kullanldg da izlenmektedir. Yedi Gnlk Dk Akm ynteminde belirtilen
zayflklar bu yntem iin de geerlidir.
ekil 33. Debi Sreklilik Egrisi
4) Islak evre Metodu
Dnya genelinde en yaygn biimde uygulanan hidrolik ED analizi yntemi slak
evre yntemi olarak bilinen hesap teknigidir. Bu yntemde akarsu btnlgnn ncelikle
slak evre byklg ile dogrudan ilikili oldugu akarsu evleri ve yatagndaki kritik
biotann korunmas esas alnr. Islak evre ynteminin Avustralya, Avrupa ve ABDnin baz
blgelerindeki akarsulara uygulandg bilinmektedir .
Islak evre Metodunda; nehir yatagnn genileyerek su hznn ve su derinliginin
azaldg kritik kesitlerde slak evre (akarsu yatagnn suyla temas halindeki evresi) ile
debi arasndaki ilikiden yararlanlr. Bu amala boyutsuz debi ve boyutsuz slak evre
byklkleri sz konusu kesite ait eel enkesit parametrelerinden yararlanlarak
hesaplanr ve bu iki parametre ekil 34.de gsterildigi gibi grafige aktarlr. Grafigin
krlma noktasna karlk gelen boyutsuz debi degerinden yararlanlarak hesaplanan debi,
minimum evresel/ekosistem su ihtiyac olarak tanmlanr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
279/387
ekil 34. Islak evre-Debi liskisi
Islak evrenin byk olmas ekosistemde bulunan sucul canllarn yaam
alanlarnn da byk oldugu anlamna gelir. Krlma noktasndan nce debide meydana
gelen kk degisimler slak evrede dolays ile sucul canllarn yasam alanlarnda byk
degiimlere neden olmaktadr. Krlma noktasndan sonra ise debide meydana gelen
byk degiimler slak evrede ok az degiime (ihmal edilebilir) neden olmaktadr.
Bu yaklamda kritik kesitte ekosistem iin yeterli yaam alan saglanabiliyor ise
(krlma noktasndan sonra slak evrede byk bir degisim olmuyor) nehrin diger
blmlerinde de ekosistem iin uygun koullarn saglanabildigi varsaylr. Bu nedenle
ekosistemin srekliligi iin, en az krlma noktasna karslk gelen debi sistemde
bulunmaldr. Krlma noktas boyutsuz slak evre-debi egrisinin egiminin bire eit oldugu
nokta olarak tanmlanmaktadr. Islak evre ile debi arasnda matematiksel bir iliki
kurulduktan sonra krlma noktas ok kolay bir biimde belirlenmektedir (Marotz ve
Muhlfeld, 2000; King ve dig., 1999; HR Wallingford ve DFID, 2003). Islak evre
Metodunun ok kapsaml bir alan almasn gerektirmemesi, kullanmnn kolay olmas
ve hzl bir hesaplama yapmaya olanak saglamas gibi avantajlar vardr. Metot
kapsamnda hidrolik modelleme teknikleri de kullanlabilmektedir. Bununla birlikte metot ile
sadece minimum evresel su ihtiyac hesaplanabilmektedir. Bu nedenle nehirden su
ekilmesi durumunda ekosistemin nasl etkilenecegi ve bu etkinin iddetinin ve
byklgnn ne olacag hesaplanamamaktadr (Marotz ve Muhlfeld, 2000; King ve dig.,
1999; HR Wallingford ve DFID, 2003).
5) ABF Metodu
ABF Metodunda (Aquatic Base Flow Metodu) nce aylk ortalama debi degerleri bulunur.
Daha sonra aylk ortalama debisi minimum olan ay belirlenir. Bu aya ait aylk ortalama
debi ABF Metoduna gre minimum evresel/ekosistem su ihtiyac olarak tanmlanr. Bu
yntemde balklarn yumurtlama ve kuluka devri sresince ilave suya ihtiya
duymayacaklar varsaylr (HR Wallingford ve DFID, 2003; King ve dig., 1999).
6) Baz Akm Yntemi
Reglatr yerinde llen uzun yllar aylk ortalama debi miktarlarndan
yararlanlarak akarsuya ait birim hidrograf grafigi oluturulmu ve bu grafikten
yararlanlarakta baz akm degeri bulunmutur (ekil 35.).
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
280/387
ekil 35. Baz Akm Ayrma Yntemleri
7) Artan ak Yntemi
Bu metot akn balklar zerindeki etkisinin ne byklkte oldugunu ve bu etkileri
kontrol edebilmek amacyla gelitirilmitir. Metodun uygulanmasnda ilk olarak belli bir tr
veya birka anahtar tr seilir. Sonra her bir trn gelime basamaklarnda gerek duydugu
yaam ortam ihtiyalar belirlenir. Bunun sonucunda da degiik akmlar ile degiik
habitatlar arasndaki iliki bulunur. Bylece dk akm koullarnda eitli yaam
evrelerinde bir trn yaam alannn (habitat) varlgn srdrebilmesi iin gerekli minimum
akmn ne olacag konusunda tavsiyelerde bulunur.
8) Sucul Taban Ak Yntemi
Bu yntemde uzun dnemdeki Agustos ay ortalama debisi bu aydaki ak
koullarnn sucul habitat asndan minimum koullara karlk geldigi dncesiyle- Qe
miktar olarak seilmektedir. Uzun sreli Agustos ay akm verisinin mevcut olmadg
kesitler iin New Englandda (ABD) gerekletirilen gzlemler temelinde drenaj alannn
kabaca her 2.5 km
2
lik blm iin kabaca 14 l/s dzeyinde Qe miktar nerilmektedir.
Balklarn reme ve g dnemlerinde ise sonbahar aylar iin nerilen Qe miktar ~30
l/s_2.5 km
2
, k-ilkbahar aylar iin nerilen Qe miktar ~60 l/s_2.5 km
2
dzeyindedir. te
yandan, Yedi Gnlk Ak ve Debi Sreklilik Egrisi yntemlerinde oldugu gibi, bu
yntemde de sucul habitat gereksinimleri asndan nemli akm hz ve su derinligi gibi
degikenler bu yntemde de dikkate alnmamaktadr. Yntemin gelitirildigi New England
(ABD) dndaki cografi alanlardaki geerliligi tartmaya ak bir konudur.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe) projesi hayata
geirilirken mansap kadim su haklar haricinde canl hayatn devamllgn saglamak
(1a) constant discharge method
(1b) constant slope method and
(1c) concave method (Linsley et al. 1958)
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
281/387
amacyla braklacak su miktarnn hesaplanmas iin yukarda belirtilen 8 global
yntemden 6 tanesi kullanlm olup hesaplamalar aagda balklar halinde verilmitir.
1) Islak evre Yntemi
Islak evre Yntemi ile minimum evresel/ ekosistem su ihtiyacnn belirlenmesi
amac ile Talkaya reglatrn yer aldg Ball Deresi zerinde alnan nehire ait kesit
parametreleri kullanlmtr.
Arazide yerinde yaplan almalar sonucunda reglatr ile hes arasnda yer alan
en uygun lokasyonya dereye ait kesit profili karlmtr (ekil 36.).
ekil 36. Arazide Yerinde Yaplan lmler Sonucunda Elde Edilen En Kesit
Sz konusu alan planlanan su alma noktasnn membasnda yer almaktadr. Bu
yere ait hesaplanan eel enkesit parametreleri Tablo 131.de gsterilmektedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
282/387
Tablo 131. TaIkaya Reglatr Yerine Ait En Kesit Parametreleri ve Boyutsuz Islak evre ve
Boyutsuz Debi Degerleri
el seviye
(m)
Q
(m
3
/sn)
Islak evre
(I) (m)
Alan (m2) I/Imaks Q/Qmaks
0.070 0.010 0.830 0.030 0.114 0.001
0.090 0.020 1.070 0.050 0.147 0.003
0.110 0.030 1.300 0.070 0.179 0.004
0.130 0.050 1.540 0.100 0.212 0.007
0.150 0.080 1.780 0.130 0.245 0.011
0.170 0.120 1.930 0.170 0.266 0.017
0.190 0.170 2.090 0.210 0.288 0.023
0.210 0.230 2.210 0.250 0.304 0.032
0.230 0.300 2.310 0.290 0.318 0.041
0.250 0.380 2.410 0.340 0.332 0.052
0.270 0.470 2.510 0.390 0.346 0.065
0.290 0.570 2.610 0.440 0.360 0.079
0.310 0.680 2.710 0.490 0.373 0.094
0.330 0.800 2.810 0.540 0.387 0.110
0.350 0.930 2.900 0.600 0.399 0.128
0.370 1.070 3.000 0.650 0.413 0.148
0.390 1.220 3.100 0.710 0.427 0.169
0.410 1.380 3.200 0.770 0.441 0.191
0.430 1.550 3.300 0.840 0.455 0.214
0.450 1.730 3.400 0.900 0.468 0.239
0.470 1.920 3.500 0.970 0.482 0.265
0.490 2.130 3.590 1.030 0.494 0.294
0.510 2.340 3.690 1.100 0.508 0.323
0.530 2.570 3.790 1.170 0.522 0.355
0.550 2.810 3.890 1.250 0.536 0.388
0.570 3.030 4.040 1.320 0.556 0.419
0.590 3.270 4.180 1.400 0.576 0.452
0.610 3.530 4.330 1.480 0.596 0.488
0.630 3.790 4.480 1.570 0.617 0.523
0.650 4.080 4.620 1.650 0.636 0.564
0.670 4.370 4.770 1.740 0.657 0.604
0.690 4.690 4.920 1.830 0.678 0.648
0.710 4.990 5.110 1.930 0.704 0.689
0.730 5.280 5.350 2.030 0.737 0.729
0.750 5.590 5.580 2.130 0.769 0.772
0.770 5.850 5.920 2.240 0.815 0.808
0.790 6.150 6.250 2.360 0.861 0.849
0.810 6.480 6.590 2.480 0.908 0.895
0.830 6.840 6.930 2.610 0.955 0.945
0.850 7.240 7.260 2.750 1.000 1.000
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
283/387
Tablo 131.de verilen boyutsuz debi ile boyutsuz slak evre arasndaki iliki ekil
37.de gsterilmitir. Boyutsuz debi ile boyutsuz slak evre arasndaki matematiksel iliki:
IC
IC
mox
= 0 . 7 7 2 6 (

mox
)
0 . 2 8 2 4
olarak elde edilmitir. Yukardaki denkleminin boyutsuz debi degerine gre birinci trevinin
1e eitlenmesi ile krlma noktasna karlk gelen boyutsuz debi degeri (Q/Qmax)
yaklak 0.118 olarak bulunmutur.Yaplan bu hesaplama sonucunda Talkaya
Reglatrnde Q
e
(ekolojik su miktar ) degeri Tablo 132.de hesaplanmtr.
y = 0.7726x
0.2824
R = 0.9618
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
0.000 0.400 0.800 1.200
I
/
I
m
a
k
s
Q/ Qmaks
ekil 37. Islak evre-Debi Arasndaki liki
Tablo 132. TaIkaya Reglatr in Hesaplanan Can Suyu Miktar (m
3
/sn)
Ekim Kasm Aralk Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
Qe (%) 11.8
Islak evre yntemine gre deredeki su seviyesi ile debi arasndaki iliki aagdaki
ekil 38.de ve matematiksel iliki ise aagdaki eitlik ile ifade edilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
284/387
ekil 38. Deredeki Su Seviyesi le Debi Arasndaki liki
Berinlik = 0 . 3 7 7 - ( x)
0 . 3 7 6 6
Yukardaki deredeki ortalama su seviyesi ile debi arasndaki ilikiyi gsteren
eitlikten yararlanlarak dereye aylk bazda braklmas gereken can suyu miktarnn
derede meydana getirecegi su seviyesi aagdaki Tablo 133.de verilmitir.
Tablo 133. Hesaplanan Aylk Bazda Can Suyu Mikatarna Gre Derede Meydana Gelebilecek Su
Seviyesi
Qort 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
h(m) 0.24 0.23 0.20 0.18 0.19 0.22 0.28 0.32 0.29 0.24 0.21 0.24
h (cm) 24.49 23.03 19.53 17.92 18.83 22.17 28.19 31.68 29.25 24.44 20.98 23.64
Islak evre yntemine gre deredeki su hz ile debi arasndaki iliki aagdaki
ekil 39.da ve matematiksel iliki ise aagdaki eitlik ile ifade edilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
285/387
ekil 39. Deredeki Su Hz le Debi Arasndaki liki
F( m/ xn) = 1. 5253( Qx)
. 33
Yukardaki deredeki ortalama su hz ile debi arasndaki ilikiyi gsteren eitlikten
yararlanlarak dereye aylk bazda braklmas gereken can suyu miktarnn derede
meydana getirecegi su seviyesi aagdaki Tablo 134.de verilmitir.
Tablo 134. Hesaplanan Aylk Bazda Can Suyu Miktarna Gre Derede Meydana Gelebilecek Su Hz
Ekim Kasm Aralk Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ort
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453 2.629
Qe (m3/sn) 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289 0.310
V (m/sn) 1.04 0.98 0.85 0.78 0.82 0.95 1.18 1.31 1.22 1.04 0.90 1.00 1.005
2) ABF Yntemi
ABF yntemine gre Ocak aynda llen 1.177 m
3
/sn minimum
evresel/ekosistem su ihtiyac olarak belirlenmitir (ekil 40.).
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
286/387
ekil 40. Karata Reglatr Yerinde llen Aylk Ortalama Debi Degerinin Zaman Gre
Degiimi
3) Debi Sreklilik ndisi
Proje kapsamnda Talkaya reglatr ait debi sreklilik egrisi uzun yllar aylk
ortalama degerlere gre hazrlanm ve aagdaki ekilde verilmitir (ekil 41.).
Talkaya reglatr yerinde llen verilere gre elde edilen debi sreklilik egrisinden
Q25, Q50, Q75ve Q95 degerleri belirlenmitir. Elde edilen bu verilen Tablo 135.de
gsterilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
287/387
ekil 41.TaIkaya Reglatr Yeri Debi Sreklilik Egrisi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
288/387
Tablo 135. Debi Sreklilik ndisine Gre Hesaplanan Parametrelere Ait Degerler
Debi srekl i l i k
i ndi sl eri
Q25 Q50 Q75 Q95
Qe (m3/ sn)
3.453 2.2 1.43 0.874
4) 7Q10 Dk Akm Hesaplama Metodu
Talkaya reglatr yerinde llm olan son 10 yla ait (1995-2004) gnlk
akmlar (Talkaya Hes Fizibilite raporu) verileri kullanlmtr. Son 10 yl ierisinde her bir
ylda llm ve 7Q10 yntemine gre hesaplanan en dk akm degerleri alnarak
aagdaki Tablo 136.da gsterilen rakl parametrelere veriler elde edilmitir. Tablo
136.da yer alan veriler kullanlarak grafikte y-eksenine 7 gnlk dk akm degerleri ve
x-eksenine tekerrr degerleri izilerek ekil 42. elde edilmitir. Ortaya kan bu egri
zerinde bir dogru uydurulduktan sonra bu dogru zerinde 10 yllk tekerrre kar gelen
dk akm degeri (7Q10) 1.38 m
3
/sn olarak bulunmutur.
Tablo 136. Son 10 Yllk Gnlk Bazda llen Akm Verilerinden Elde Edilen ve 7Q10 Ynteminde
Kullanlacak Olan Veri Seti
Alma
Olaslg
Tekkerrr
Aralg
m/n+1 1/m/n+1
2004 0.29 0.09 1 11.00
2001 0.36 0.18 2 5.50
1995 0.39 0.27 3 3.67
2002 0.52 0.36 4 2.75
1998 0.53 0.45 5 2.20
2003 0.57 0.55 6 1.83
2000 0.68 0.64 7 1.57
1999 0.68 0.73 8 1.38
1996
0 . 7 0
0.82 9 1.22
1997 0.75 0.91 10 1.10
Sralanm Yl Akm Q7 Sra (m)
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
289/387
ekil 42. Akm-Tekerrr Aralg Arasndaki liki
5) 7Q20 Dk Akm Hesaplama Metodu
Talkaya reglatr yerinde llm olan son 20 yla (1985-2004) ait gnlk
akm verileri (Talkaya Hes Fizibilite raporu) kullanlarak 7Q20 degeri hesaplanmtr.
Son 20 yl ierisinde her bir ylda llm ve 7Q20 yntemine gre hesaplanan
en dk akm degerleri alnm ve aagdaki Tablo 137.deki farkl parametrelere ait
veriler elde edilmitir. Tablo 137.de yer alan veriler kullanlarak grafikte y-eksenine 7
gnlk dk akm degerleri ve x-eksenine tekerrr degerleri izilerek ekil 43. elde
edilmitir. Ortaya kan bu egri zerinde bir dogru uydurulduktan sonra bu dogru zerinde
20 yllk tekerrre kar gelen dk akm degeri (7Q20) 0.278 m
3
/sn olarak bulunmutur.
Tablo 137. Son 20 Yllk Gnlk Bazda llen Akm Verilerinden Elde Edilen ve 7Q20 Ynteminde
Kullanlacak Olan Veri Seti
Alma
Olaslg
Tekkerrr
Aralg
m/n+1 1/m/n+1
2004 0 . 2 9 0.05 1 21.00
2001 0.36 0.10 2 10.50
1995 0.39 0.14 3 7.00
1991 0.41 0.19 4 5.25
1985 0.51 0.24 5 4.20
2002 0.52 0.29 6 3.50
1998 0.53 0.33 7 3.00
1994 0.56 0.38 8 2.63
2003 0.57 0.43 9 2.33
2000 0.68 0.48 10 2.10
1999 0.68 0.52 11 1.91
1993 0.68 0.57 12 1.75
1996 0.7 0.62 13 1.62
1997 0.75 0.67 14 1.50
1990 0.76 0.71 15 1.40
1992 0.77 0.76 16 1.31
1986 0.77 0.81 17 1.24
1988 0.78 0.86 18 1.17
1989 0.79 0.90 19 1.11
1987 0.79 0.95 20 1.05
Sralanm Yl Akm Q7 Sra (m)
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
290/387
ekil 43. Akm-Tekerrr Aralg Arasndaki liki
6) Baz Akm Yntemi
Reglatr yerinde llen uzun yllar aylk ortalama debi miktarlarndan
yararlanlarak akarsuya ait birim hidrograf grafigi oluturulmu ve bu grafikten
yararlanlarak baz akm degeri 1.467 m
3
/sn olarak belirlenmitir.
Yukarda yaplan hesaplamalar neticesinde proje ile ilgili degerlendirme aagda
maddeler halinde yaplmtr.
A) EKOLOJ KISMI
A-1) Fauna Asndan
Artvin li, Arhavi lesi snrlar ierisinde Kapistre Derenin bir kolu olan Ball Dere
zerinde tesis edilmesi planlanan TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052
MWe) projesinin yer alacag kesimlerde Ekolojik Degerlendirme Raporunu hazrlayan
uzmanlar tarafndan gerekletirilmi olan saha almalaryla proje sahasnda snrlar
ve yakn evrede yaayan fauna bileenleri tespit edilmeye allmtr. Bir sonraki
aamada fauna bileenlerinin koruma statlerine sahip olup olmadklar ve populasyon
durumlarna ynelik degerlendirmeler yaplmtr. Son aamda ise sz konusu faaliyetin
lokal fauna bileenleri zerine olas etkileri; bu etkilerin ortadan kaldrlp
kaldrlamayacag; ya da bu etkilerin en alt dzeye indirilebilmesi iin yaplmas
gerekenlerin neler oldugu konusu degerlendirilmitir.
Saha almalar ve diger degerlendirmeler sonucunda Ball Dere zerinde
gerekletirilecek faaliyetin lokal dogal yap zerinde baz dnmlere neden olacag;
dogal alanlara tesis edilecek kalc yaplar nedeniyle dnmlerden bazlarnn kalc
olacag; bazlarnn ise inaat faaliyetlerinin tamamlanmas sonrasnda ya kendiliginden,
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
291/387
ya da gerekletirilecek iyiletirme abalar sonucu eski haline dnebilme ans sz
konusu oldugundan geici zellikte olacaklar belirlenmitir.
Dogal ortamlarda tesis edilecek kalc yaplarn yredeki dogal yaam tamamen
olumsuz etkileyecek, baz trlerin yok olmasna neden olabilecek konumda olmayacaklar
belirlenmitir.
Blgede dogal ortamlarda ekillenen sz konusu yaplar dnda blge iin yeni
olarak nitelenebilecek bir durum da Ball Dere kysnda ina edilecek olan santralin
iletilme srecidir. Bu srete akarsu yatagndaki su barolde olacaktr. Akarsu
yatagndaki suyun belli bir ksm yine snrl bir mesafe iin akarsu yatagndan
uzaklatrlacak, santralde retim sonrasnda yeniden akarsu yatagna verilecektir. Burada
sz konusu olabilecek en nemli risk de akarsu yatagnda reglatr ile santral aras
mesafe iin yetersiz su bulunmas veya tamamen susuz kalabilme riskidir. Bu riske
karlk akarsu yatagnda bulunmas gereken su miktar uzun yllara ait yag ve iklim
verileri yannda jeolojik yap, hidrolojik zellikler gibi eitli ve kapsaml parametreler gz
nnde bulundurularak hesaplanmaktadr. Bu sayede ncelikli olarak akarsu yatagndaki
sucul yaamn, baglantl olarak da yakn evredeki dogal yaamn devamllg garanti
altna alnm olacaktr.
Sucul formlar dnda proje sahasnda tespit edilmi olan diger canl trlerine
ynelik olarak yaplan degerlendirmeler sonucunda sz konusu canllarn faaliyetten
dogrudan veya dolayl olarak etkilenmemeleri iin dikkat edilmesi gereken noktalar metin
ierisinde detayl olarak irdelenmitir.
Tm bu ifadeler gnda, Ball Dere zerinde tesis edilmesi planlanan TaIkaya
Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin,
Klasik baraj projelerine kyasla ok kk lekli olmas;
Akarsu yatagndaki suyun evrilmesiyle reglatr gvdesi arkasnda meydana
gelecek rezervuar yzeyi ve hacminin kk lekli olmas nedeniyle lokal
iklimsel koullar zerinde bir farkllga sebep olmayacak olmas;
Enerji kaynaklar asndan gnmzde byk lde da bagml olan
lkemizin elektrik retimine katk saglanacak olmas;
Lokal dogal yaam bileenleri ve habitatlar zerinde ekillenecek etkilere kar
metin ierisinde vurgulanan neri ve tedbirlere uyulmas;
Reglatr ile santral binas arasnda kalacak kesim iin taahht edilen
evresel ak miktarnn gvence altna alnmas;
Sz konusu miktarn enerji retiminde kullanlmamas;
akarsu yatagnda son on yllk ortalama akmn %10undan daha az akm
olmas halinde suyun tamamnn dogal hayatn devam iin mansaba
braklmas;
naat aamas sonrasnda, zellikle dnme ugratlm dogal habitatlar
bata olmak zere mmkn olan en kk boyuttaki yaam alanlarnda
iyiletirme abalarnn gndeme getirilmesi; yrede dogal yaamn korunmas
almalarna destek verilmesi gibi noktalara dikkat edilmesi kouluyla,
Hayata geirilmesi sonucunda meydana getirecegi olumsuzluklarn lke
genelinin menfaatine olmak zere elde edilecek getiri nedeniyla tolere
edilebilecek dzeyde olacag dnlmektedir.
Proje blgesinde braklacak karasal fauna asndan degerlendirildiginde, yllk
ortalama degerin % 11ine karlk gelen 0.289 m
3
/sn su yeterli olacaktr. Bu deger
blgedeki karasal fauna bileenlerinin ihtiya duyacaklar su gereksiminin de zerindedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
292/387
A-2) Flora Asndan
Dogal bir alanda, zellikle de yogun orman agrlkl bir ortamda gerekletirilmesi
planlanan her trl faaliyetin blgenin dogal bitkisel formasyonu zerine olumsuz etkileri
olmas kanlmazdr. Bu durum karasal vejetasyon yannda sucul vejetasyon iin de
geerlidir. Bu durumda zerinde durulmas gereken en nemli nokta, faaliyet nedeniyle
ortaya kacak dnmlerin degerlendirilmesi sreciyle ilgilidir. Baz kesimlerde,
zellikle de proje kapsamnda tesis edilecek kalc yaplarn yer alacag kesimlerde
meydana gelecek dnmn geriye dnme ans bulunmamaktadr. Bu nedenle
almalar ncesi burada bulunan meyve, tohum, kozalak, iek sogan gibi bitkisel
materyalin canl olarak veya agalarn en azndan kereste olarak degerlendirilmesi
dnlmelidir. Geriye kalan kesimlerde ortaya kacak tahribat daha sonra, inaat
faaliyetlerinin tamamlanmas sonrasnda gerekletirilecek rehabilitasyon almalar,
peyzajla ilgili dzenlemeler ve dogal sre ierisinde kendiliginde de dzelebilecek, bu
kesimler eski haline gelebilecektir. Bu durum zellikle kozmopolit bitkisel bileenler
asndan geerlidir. Fakat nadir, koruma altnda olan ve endemik bitkiler asndan
durum biraz daha farkldr. Gerek kalc, gerekse de geici dnmlerin meydana
gelecegi kesimlerde bulunan sz konusu bitki trlerinin alandaki, blgedeki hatta lkedeki
devamllgnn saglanmas ansa braklamayacak kadar nemlidir. Bu nedenle bu
konuya ynelik olarak baz uygulamalar yaplmas gerekecektir. Bu uygulamalar
ierisinde en nemlileri tohumlarn toplanarak saklanmas veya nadir bitkisel formlarn
mdahale edilecek kesimlerden toplanarak yakn cografyada, faaliyetten etkilenmeyecek
kesimlerde, sz konusu bitki trlerinin tercih ettikleri ortamlara tanmalardr. Sz konusu
uygulamann dogru zamanda, uygun yntemler kullanlarak, deneyim sahibi kiilerce
yaplmas nemlidir. Bu tip bir uygulamada baar ans olduka yksektir.
suda yaayan bitki tr olmadgndan ve higrofit ve hidrofit vejetasyonu oluturan bitki
trleri minimum su miktarnda dahi kkleri yardmyla gerekli su miktarn bulabilmektedir.
Bu nedenle braklacak su miktar bu trler zerinde olumsuz bir etki brakmamaktadr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi
kapsamnda gerekletirilecek almalar ncesinde yukarda vurgulanan noktalara zen
gsterilmesi; koruma altnda yer alan Cyclamen coum Miller var. coum trne ynelik
olarak vurgulanan koruma nlemlerinin alnmas; almalarn tamamlanmas sonrasnda
rehabilitasyon ve peyzaj almalarna agrlk verilmesi; bu srete yrenin dogal bitki
trlerinin tercih edilmesi gibi noktalara zen gsterilmesiyle meydana gelebilecek
dnmlerin kabul edilebilir dzeyde olacag dnlmektedir.
Proje blgesinde etkilenecek alan dnldgnde sucul bitkiler asndan n
plana kan ve korunmas gereken bir tr bulunmamaktadr. Bununla birlikte yllk
ortalama degerin % 10luk (0.262 m
3
/sn) can suyu miktar olan blgedeki higrofil
vejetasyonun saglkl olarak yaamas iin yeterli olacaktr.
B) HDROJEOLOJK AIDAN
nceleme alannda yaplan almalara sonucunda blge genelinde mostra veren
jeolojik birimlerin hidrojeolojik zellikleri ortaya konulmutur. Talkaya regltrnn ve
HESin yaplacag alan ierisinde kireta birimi hidrojeolojik ynden en nemli akifer
sistemleridir. nceleme alan genelinde HES projesi iin gerekli olan su miktarn
karlamak amac ile kullanlacak olan derede taban malzemesini genellikle geirimsiz
birimlerden oluan atak formasyonu oluturmaktadr. Bununla beraber inceleme
alannn hidrojeolojik yaps ve buna bagl olarak da yeraltsuyuna olan talebi gz nnde
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
293/387
bulunduruldugunda yaplan projenin hidrojeolojik sistemi etkilemeyecegi sonucuna
varlmtr. Ayrca Karata reglatrnn yer aldg Ball Deresi etrafnda herhangi bir
karstik ve jeomorfolijik yap bulunmaktadr.
nceleme alannda yer alan Talkaya reglatr yerinden Ball Deresine aylk
bazda braklmas gerekli olan can suyu miktarlar degiik yntemler kullanlarak
belirlenmitir. Bu yntemler sonucunda reglatr tarafndan kullanlacak su verileri Tablo
138.de gsterilmektedir.
Tablo 138. Farkl Yntemlere Gre Belirlenen Can Suyu Miktar ve Reglatr Tarafndan Aylk Bazda
Kullanlacak Su Miktarlar (m
3
/sn)
Islak evre Yntemi
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
Qe (%) 11.8
Qort-Qe 2.379 2.020 1.303 1.038 1.183 1.826 3.453 4.709 3.810 2.363 1.576 2.163
Diger Yntemler
Ortalama
(m3/sn)
2.70 2.29 1.48 1.18 1.34 2.07 3.92 5.34 4.32 2.68 1.79 2.45
ABF (Qe)
Qort-ABF 1.58 1.17 0.36 0.06 0.22 0.95 2.80 4.22 3.20 1.56 0.67 1.34
Q95 (Qe)
Qort-Q95 1.82 1.42 0.60 0.30 0.47 1.20 3.04 4.46 3.45 1.81 0.91 1.58
Q75 (Qe)
Qort-Q75 1.27 0.86 0.05 - - 0.64 2.49 3.91 2.89 1.25 0.36 1.02
Q50 (Qe)
Qort- Q50 0.50 0.09 - - - - 1.72 3.14 2.12 0.48 - -
Q25 (Qe)
Qort-Q25 - - - - - - 0.47 1.89 0.87 - - -
7Q10
Qort-7Q10 1.32 0.91 0.10 -0.20 -0.04 0.69 2.54 3.96 2.94 1.30 0.41 1.07
7Q20
Qort-7Q20 2.42 2.01 1.20 0.90 1.06 1.79 3.64 5.06 4.04 2.40 1.51 2.17
Baz Akm Yntemi
(Qe)
Qort-Baz Akm
Yntemi
1.23 0.82 0.01 - - 0.60 2.45 3.87 2.85 1.21 0.32 0.99
1.117
0.874
1.430
2.200
3.45
1.467
1.38
0.28
Yukarda Tablo 138.de verilen ve farkl yntemlere gre hesaplanan aylk bazda
can suyu miktarnn derede meydana getirecegi su seviyesi ve su hz Islak evre
yntemi verilerinden yararlanlarak elde edilen seviye-debi ve su hz- debi arasndaki
eitlikten hesaplanmtr . Bu eitlige gre hesaplanan debi seviye ve su hz- debi
arasndaki ilikiler Tablo 139. ve Tablo 140.da gsterilmektedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
294/387
Tablo 139. Farkl Yntemlere Gre Hesaplanan Can Suyu Mikatarna Gre Derede Oluan Su Seviyesi
Qort 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
h(m) 0.24 0.23 0.20 0.18 0.19 0.22 0.28 0.32 0.29 0.24 0.21 0.24
h (cm) 24.49 23.03 19.53 17.92 18.83 22.17 28.19 31.68 29.25 24.44 20.98 23.64
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
0.36
35.84 Q95
Islak evre
0.44
0.40
40
ABF
7Q10
7Q20
0.43
0.23
42.56
23.28
43.55
Baz Akm Y.
Q25
Q50
Q75
0.43
43.14
0.51
50.73
0.60
60.12
Tablo 140. Farkl Yntemlere Gre Hesaplanan Can Suyu Mikatarna Gre Derede Oluan Su Hz
Islak evre V (m/sn) 1.04 0.98 0.85 0.78 0.82 0.95 1.18 1.31 1.22 1.04 0.90 1.00
ABF V (m/sn)
Q95
V (m/sn)
Q75
V (m/sn)
Q50
V (m/sn)
Q25
V (m/sn)
7Q10
V (m/sn)
7Q20
V (m/sn)
Baz Akm Y. V (m/sn)
1.61
1.46
0.99
1.74
2.31
1.70
1.72
1.99
Bu durumda dere ve dere etrafndaki ekolojik dengeyi korumak ve ayn zamanda
HESten maksimum verdiye saglamak amac ile Talkaya HES almas iin
evresel/ekosistem su ihtiyac belirlemede Islak evre yntemi baz alnm ve dereye
braklmas gereken aylk bazda can suyu miktar Tablo 138.de verilmitir. nk, Tablo
139. ve Tablo 140.da grldg gibi Islak evre yntemine gre aylk bazda hesaplanan
can suyu miktarna gre derede oluan su seviyesi 17.92 ile 31.68 cm arasnda ve buna
bagl olarakta deredeki su hznn ise 078 ile 1.31 m/sn arasnda degitigi grlmektedir.
Yukardaki bu verilerin Tablo 141.de yer alan balk trlerinin yaayabilecegi minimum
akm hz ve derinlikleri sagladg grlmektedir.
Bu alma kapsamnda yaplan degerlendirmeler, proje alanndaki dogal akm
koullarn temsil etmektedir. Su kullanm haklar ile ilgili her hangi bir degerlendirme
yaplmamtr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
295/387
C) HDROBYOLOJ AISINDAN
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin sucul
canllar zerine olas etkileri ve alnabilecek nlemlere ilikin degerlendirmeler yukarda
verilmitir.
Sucul yaam asndan kurak ve yagl dnem olarak iki ayr hesaplama yaplmak
yerine yl boyunca braklmas gereken tek bir deger nerilmektedir. Ball deresinde, kurak
dnemler ayrldg zaman yllk ortalama deger dk kmaktadr. Oysa yagl dnemler
de hesaplamaya dahil edilirse yllk ortalama deger daha yksek olur. Bylece braklacak
suyun yzde degeri degimese dahi miktarnda bir art olacaktr. Yagl dnemlerde
(Mart-Haziran), ayn debisinin fazla olmasndan dolay dolu savaktan zaten dere
yatagna minimum miktarn ok stnde su verilmek zorunda kalnacaktr. Bu nedenle
kurak dnemlerde verilecek minimum su miktarnda da bir art saglayacak ekilde yllk
hesaplama yaplmas ekosistem iin uygun grlmtr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin Ball
deresi sucul ekosistemine olan en nemli etkisi, reglatr ile santral arasnda kalacak
blgedeki dere yatagna braklacak can suyu miktar olacaktr. Ekolojik olarak yaplan
degerlendirmelere gre yllk ortalama akm olan 2,629 m
3
/snnin % 12lik degerine karlk
gelen 0,315 m
3
/sn can suyu dere yatagna braklacaktr. Bu minimum akm degerleri
saglandg takdirde Ball deresinin proje blgesindeki sucul yaamn devamllg, minimum
seviyenin stnde bir dzeye ulaabilecektir. Buna ilaveten reglatr ile santral arasnda
kalan kesimde bir ok yan kol Ball deresine karmakta olup braklacak can suyuna
nemli katk saglayacaktr.
Hidrojeoloji raporunda verilen hesaplamalar, reglatr ile santral arasnda kalan
Ball deresi yatagnn en geni oldugu ve akntnn nispeten yavaladg kesitten alnan
verilere gre hesaplanmtr. Buna gre, nerilen can suyu miktarnn braklmas
durumunda, belli bir ykselti oluturarak dere akmaya devam edecek ve zellikle balk
trlerinin blgedeki mevcudiyetlerini srdrebilecegi bir akm saglanacaktr. Balklar ile ilgi
olarak yaplan ekolojik degerlendirmelerde, bu canllarn belli bir stok oluturmas ve
ryebilmesi iin gerekli koullar dikkate alndgnda, nerilen yllk ortalamann % 12lik
su miktarnn sucul yaamn srdrlebilmesi iin yeterli oldugu dnlmektedir. Yaplan
hesaplamalarda, braklmas nerilen 0,315 m
3
/sn can suyu 23 cme yakn bir derinlik
oluturarak akacagn gstermektedir. Bu derinlik, bata alabalklar olmak zere diger
balklarn stok oluturarak reme ve beslenmeleri iin kabul edilir snrlar ierisinde
kalmaktadr (Cows and Welcomme, 1998). Hidrojeoloji raporuna bakldgnda Islak evre
Metoduna gre, yllk ortalama degerin % 11.8lik bir ksm dere yatagna brakldgnda,
aylara gre minimum 17.92 ve maksimum 28.19 cm derinlik olumaktadr. Bununla birlikte
Ekolojik Degerlendirme Raporunu hazrlayan uzmanlar tarafndan nerilen ve tm yl
boyunca braklmas gereken % 12lik 0,315 m
3
/sn miktarndaki su dere yatagna
brakldgnda derinlik 23 cmden fazla olmaktadr. Bu durum ise sucul yaam asndan
daha iyi koullarn gelimesine olanak tanyacaktr.
Proje blgesinde bulunan Salmo labrax (dere rk) tr blgede dogal olarak
bulunmaktadr. Tabak ve ark (2001) tarafndan Dogu Karadeniz Blgesindeki Salmo
labrax popuasyonlar ile ilgili biyoekoloji almalarnda, bu trn dere rk
populasyonlarnn ortalama boylarnn 15.04 cm oldugu ve ventral mesafenin de ortalama
7.28 cm oldugu bildirilmitir. Ayrca dere ekotipi alabalk populasyonlarnn % 50si 11-14
cm arasndaki bireylerden olumaktadr. Buradan proje blgesindeki dere ekotipi alabalk
populasyonlarnn diger deniz ekotipi (ortalama boy: 32.22 cm, ortalama ventral mesafe
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
296/387
13.01 cm) populasyonlarna gre daha kk boyutlarda oldugu anlalmaktadr. Bu
durumda dere ekotipi balk trlerinin geliimlerini srdrebilmeleri iin gerekli minimum
derinligin 15-20 cm olmas gerekmektedir. Nitekim proje alannda braklmas gereken %
12lik can suyu ile oluacak derinlik 23 cme yaklamaktadr. Bu adan, boyutlar diger
ekotiplere gre daha kk olan dere ekotipi alabalklarn yaamlarn srdrebilmeleri iin
gerekli minimum koullar ve sucul ekosistemin srdrebilirligi saglanm olacaktr (Tablo
141.).
Tablo 141. Blgedeki Balk Trlerinin Yaayabilecegi Minimum Akm ve Derinlikler (Cows and
Welcomme, 1998)
Balk Tr Yaayabildigi Minimum
Derinlik (m)
Yaayabildigi Minimum
Aknt (m/sn)
Ponticola kessleri 0,15 0,20
Alburnoides bipunctatus 0,15 0,20
Barbus tauricus 0.15 0.20
Rutilus frisii 0.15 0.20
Squalius cephalus 0.15 0.20
Alburnus chalcoides 0.15 0.20
Onchorynchus mykiss 0.15-0.20 0.25-30
Salmo labrax 0.15-0.20 0.25-30
Braklacak can suyuna ilaveten reglatr ile santral arasnda kalan kesimde bir
ok yan kol Ball deresine karmakta olup can suyuna nemli katk saglayacaktr. stelik
dere yatag proje blgesinde ok dar olup, egim fazla ve aknt hz da yksektir. Reglatr
ve santral arasnda kalacak kesimde, braklacak evresel ak miktar belli bir derinlik
oluturarak akacaktr. Buna gre, nerilen can suyu miktarnn braklmas durumunda,
belli bir ykselti oluturarak dere akmaya devam edecek ve zellikle balk trlerinin
blgedeki mevcudiyetlerini srdrebilecegi bir akm saglanacaktr. Bu derinlik, balklarn
stok oluturarak reme ve beslenmeleri iin kabul edilebilir snrlar ierisinde kalmaktadr.
Hidrojeolojik degerlendirmeler, canl hayatn devam iin braklacak su miktarn
hesaplarken nehir yatagnn geniligi ve jeomorfolojik yaps, akm hz, su derinligi gibi bir
ok parametrenin bir arada degerlendirdigi metotlar ile yaplmaktadr. Bu degerlendirmeler
yaplrken blgedeki indikatr balk trlerinin yaayabilecegi minimum derinlik ve akm
hzlar temel alnarak oluabilecek koullar degerlendirilmektedir. Bu degerlendirmeler
sonunda braklmas nerilen can suyu miktarnn braklmas durumunda (% 12lik
degerine karlk gelen 0.315 m
3
/sn) balklarn memba ve mansap hareketi iin yeterli
koullar saglanacaktr. Proje blgesindeki yatak yaps ve egimin ayn niteliklerda oldugu
ve mevcut balk trlerinin de benzer ekolojik zelliklerde oldugu grlmektedir. Bu adan
bakldgnda, sucul ekosistem asndan, V eklinde bir yatak dzenlemesi ya da tersip
bendi eklinde dzenlemelere de gerek olmadg dnlmektedir. nk braklmas
nerilen su miktar, herhangi bir yeni dzenlemeye gerek olmadan mevcut sucul yaamn
srekliligi asndan yeterli olacaktr.
Proje blgesindeki alabalklar ile ilgili degerlendirmeler ve Tabak ve ark. (2002)nn
almasna ilikin veriler de bu rapor kapsamnda sunulmutur. alma alannda
yalnzca dere tipi alabalklar mevcut olup deniz ekotipi bulunmamaktadr. Talkaya
reglatr zerinde yaplacak olan balk geitleri ile ilgili proje (Bkz. Ek-25) incelendiginde
blgedeki alabalklarn bu geitleri rahatlkla kullanabilecekleri nitelik ve zelliklere sahip
oldugu bu raporun ilgili balg altnda degerlendirilmitir.
Yukarda verilen ekolojik, hidrojeolojik ve hidrobiyolojik verilerin g altnda
Talkaya reglatrnden braklmas gereken minimum su miktar konusunda birbirine
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
297/387
yakn degerler nerilmitir. Bu faaliyetten etkilenecek en nemli canl grubu balklar
olacaktr. Blgenin diger sucul trlerinin degiiminden etkilenecek olan ilk canllar balklar
olacagndan indikatr tr olarak izlenmeleri gerekmektedir. Bu adan blge balklar
iinde en hassas tr olan Salmo labrax (dere rk)n minimum yaam koullar (15-20 cm
derinlik 0.25 m/sn akm hz) degerlendirilerek nerilerde bulunulmutur (Tablo 141).
Hidrojeolojik almalarda ok farkl metotlar uygulanm ve bunlar ierisinde Islak evre
Metodu sucul yaam canllarnn geliimi asndan yeterli koullar saglayacag
dnldgnden can suyu miktarnn hesaplanmasnda bu yntemin kullanlmas uygun
bulunmutur. Diger metotlardan bazlarnda ise yksek miktarda can suyu nermi
olmasna karn projenin uygulanabilirligi ve srdrlebilir gelime ilkeleri ile
rtmemektedir. Islak evre Metodunda elde edilen ve nerilen can suyu miktar (% 12
ve 0.315 m
3
/sn) ile minimum su derinligi ve akm hz indikatr tr olan Salmo labrax
trnn ryebilmesi ve belli bir populasyon oluturabilmesi iin gerekli koullar
saglayabilecek olmasndan dolay nerilmektedir.
Rapor kapsamnda fauna (yllk ortalamann % 11i olan 0.289 m
3
/sn) ve flora (yllk
ortalamann % 10u olan 0.262 m
3
/sn) almalar sonucunda su miktarnn, karasal
canllar, su ii bitkileri ve higrofil vejetasyon asndan yeterli oldugu Ekolojik
Degerlendirme Raporunu hazrlayan uzmanlar tarafndan nerilmektedir. Hidrojeolojik
degerlendirmeler, hidrobiyolog tarafndan verilen ve balklarn yaamlarn srdrebilmesi
iin gerekli minimum derinlik ve akm hz temel alnarak hesaplanmtr. Buna gre
blgedeki balklarn zellikle Salmo labrax (dere rk alabalk)n yaamn srdrebilecegi
ortalama 20 cm derinlik saglayabilecek su miktar hesaplanm ve bu dogrultuda gerekli
koullarn saglanabilmesi iin % 11.8lik su miktarnn yeterli olacag belirtilmitir. Sucul
ekosistem degerlendirmesi sonucunda ise, bu ekosistem iin gerekli minimum koullar
saglayacak hidrojeolojik hesaplamalar temel alnm ve yllk ortalamann % 12lik
degerine karlk gelen 0.315 m
3
/sn suyun Talkaya reglatrnden sonra dere yatagna
braklmas nerilmitir.
Bununla birlikte proje kapsamnda projenin faaliyete geecegi alanlarda BASAK-
SU MHENDSLK NSAAT TAAHHT TARIM SANAY ve TC. LTD. ST. tarafndan
mevcut su haklarnn tespitine ynelik bir alma gerekletirilmitir (Bkz. Ek-13).
Yaplan almalar neticesinde; Talkaya Reglatr ile santral binas arasnda su
ile alan su degirmeni, balk iftligi ve tarm arazilerinin bulunmadg tesbit edilmitir.
Talkaya reglatr iin, yllk ortalama debiler kullanlarak yaplan
degerlendirmelerde, yllk ortalama akm 2,629 m
3
/sn olmaktadr. Bu akmn %12sine
karlk gelen 0,315 m
3
/sn suyun dere yatagna braklmas ekosistem raporunda
nerilmektedir.
Tablo 142. Ekosistem Raporunda TaIkaya Reglatrnden Sonra Braklmas nerilen Minimum Su
Miktarlar
Son On YIn Ortalama
Akm Degerleri
Ortalama Akmn 10% Ortalama Akmn 12%
TaIkaya
Reglatr
2,629 m
3
/sn 0,262 m
3
/sn 0,315 m
3
/sn
1. Son 10 yllk ortalama akm degerleri kullanlmtr.
Ball deresindeki sucul canllarn, reglatrn alt ksmlarnda yaamlarn
srdrebilmesi iin gerekli olan ve biyolojik olarak ihtiya duyabilecegi minimum su miktar,
reglatrn alt ksmlarndaki toplam balk stoku ile yakndan ilikilidir. Suyun az verilmesi
durumunda balklar derin ve havuz oluturmu alanlarda toplanacaktr. Toplam balk
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
298/387
stokunun fazla olmas bu kk havuz sistemlerinin tayamayacag miktarda olursa toplu
balk lmleri meydana gelebilecektir. Toplu olarak bir arada bulunma, scaklk art,
znm oksijen miktarndaki azalma, besin maddesi birikimi ve devamnda
trofikasyona giden olumsuz koullar oluacaktr. Bu adan bakldgnda indikatr bir tr
olarak nitelendirilebilecek balklarn mevcudiyetini srdrebilmesi, verilecek su miktar ile
yakndan ilikilidir.
Blgede varlg balk trlerinin reme dnemleri, Nisan-Haziran aylarnda
gereklemektedir. Bu dnemde braklmas gereken su miktar, yaglardan dolay yksek
oranlarda olacaktr. nk proje debisinin zerinde gelecek olan su savaktan dere
yatagna zaten verilecektir. Dolays ile reme dnemlerindeki su miktar, debinin fazla
olmasndan dolay zaten braklacaktr ve balklarn mevcudiyetleri ve remelerinin
gerekletirmeleri iin yeterli su dolu savaktan verilmek zorunda kalacaktr.
Ball deresi yatagnn en geni oldugu ve akntnn nispeten yavaladg kesitten alnan
durumunda, belli bir ykselti oluturarak ay akmaya devam edecek ve zellikle balk
ryebilmesi iin gerekli koullar dikkate alndgnda, nerilen yllk ortalamann % 12lik su
miktarnn sucul yaamn srdrmesi iin yeterli oldugu dnlmektedir. Yaplan
3
oluturarak akacagn gstermektedir. Bu derinlik, balklarn stok oluturarak reme ve
beslenmeleri iin kabul edilir snrlar ierisinde kalmaktadr.
birimlerden oluan atak formasyonu oluturmaktadr. Bununla beraber inceleme alannn
hidrojeolojik yaps ve buna bagl olarak da yeraltsuyuna olan talebi gz nnde
varlmtr.
Can suyu ve Su Kullanm Haklar Raporu dikkate alnarak TaIkaya Reglatr
ve HES (22,658 MWm/ 22,052 MWe) projesi kapsamnda hesaplanan braklacak su
miktarlar Tablo 143.de detayl olarak sunulmaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
299/387
Tablo 143. TaIkaya. Reglatr Can suyu Miktarlar (Can suyu + Sulama Haklar) (m
3
/sn)
O
c
a
k
u
b
a
t
M
a
r
t
N
i
s
a
n
M
a
y
s
H
a
z
i
r
a
n
T
e
m
m
u
z
A
g
u
s
t
o
s
E
y
l
l
E
k
i
m
K
a
s
m
A
r
a
l
k
Su Kullanm Hakk
(m
3
/sn)
- - - - - - - - - - - -
Can
Suyu (m
3
/sn)
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
Toplam Braklacak
Su (m
3
/sn)
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
0
,
3
1
5
Toplam Braklacak
Su (%)
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
Ayrca projenin su kullanm konusunda Devlet Su leri (DS) ile Eyner Enerji
retim ve Tic. Ltd. Sti. arasnda Su Kullanm Hakk ve letme Esaslarna likin Anlama
imzalanm olup Ek-15de verilmitir. Yaplan bu anlama geregi 18.08.2009 tarih ve
27323 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Elektrik Piyasasnda retim
Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna likin Usul ve
Esaslar Hakknda Ynetmelikte Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelikte yer alan 7.
Madde hkmlerine uyulacaktr.
Proje kapsamnda DS Blge Mdrlg tarafndan onaylanm fizibilite raporuna
ve Su Kullanm Haklar Raporuna Uygun Hareket edilecektir.
Proje kapsamnda iletme aamasna geilmeden nce AG (Akm Gzlem
stasyonu) Kurulacak olup; kurulma aamasnda DS (Devlet Su leri) Blge
Mdrlgne mracaat edilerek uygun yer iin gr alnacaktr. Ayrca AG stasyonunun
GPRS Modemli cihaz ile donatlmas aglanacaktr.
Buna ek olarak, reglatr yerine gelen debinin proje debisinden byk olmas
durumunda, fazla su yine Ball deresine yatagna braklacaktr.
V.2.5. Suyun Temin Edilecegi Kaynagn Kullanlmas, Su Tutulmas Sonucu
Mansapta Olabilecek Degiimler, Bu Degiimlerin Su Kalitesine ve Su Ortamndaki
Canllara Etkileri, Dogal Yaam zerine Etkiler (heyelan, erozyon, nehir hidrolojisi,
sucul yaam, sediment gelii vb.)
Projenin bu blmndeki bilgiler iin Ek-12de verilen Ekolojik Degerlendirme
Raporundan faydalanlmtr.
a) Projenin letme Aamasnda Sucul Ekosisteme Olan Etkileri ve
AlnacakTedbirler
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
300/387
nc basamakta, baraj gvdesinin olumas ile fauna ve florada degiimler
oluabilecektir.
aagda verilmitir.
saglanabilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
301/387
b) Projenin letme Aamasnda Karasal Fauna Ekosistemine Olan Etkileri
ve AlnacakTedbirler
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesiyle ilgili olarak
tesislerin inaat ve ilgili donanmn montaj almalarnn tamamlanmas sonrasnda
santralden enerji retilmeye balanacaktr. Bu srete akarsu yatagndan evrilerek ksa
sreler iin reglatr gvdesi arkasnda biriktirilmi olan sudan istifade edilecektir. Tesis
edilen reglatr gvdesi araclgyla akarsu yatagndan evrilecek sular tesis edilecek
iletim yaps araclgyla nce ykleme havuzuna iletilecek oradan da santral binas
bnyesindeki trbinlere drlerek elektrik retimi gerekletirilecektir. retim
sonrasnda akarsu yatagndan belli bir mesafe boyunca ayrlm olan sular yeniden
akarsu yatagna dearj edilecektir. Bu srete zerinde durulmas gereken en nemli
nokta, bu rapor ile nerilen ve yetkili merciler tarafndan onaylanarak son ekli verilen,
miktar belirlenen evresel Ak Miktar (Can Suyu) olarak tanmlanan su miktarnn
akarsu yatagnda bulunmasnn saglanmasdr.
Bilindigi gibi HES projelerinde elektrik retimi sreci, ilgili otorite tarafndan
dzenlenmektedir. Sunuma ve talebe gre baz zaman dilimlerinde elektrik retimine ara
verilmesi gerekebilecektir. Bu srete akarsu yatagnda bulunmas gereken su miktaryla
ilgili herhangi bir risk sz konusu olmayacaktr. Tersi kabul edildiginde, TaIkaya
Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinde aralksz olarak elektrik
enerjisi retilecegi kabul edildiginde reglatrden sonra, santralden akarsu yatagna
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
302/387
braklacag kesime kadar olan mesafede akarsu yatagnda bulunmas gereken su
miktarnn nemi byktr. Akarsu yatagndaki sucul yaam bileenleri yannda karasal
ortamlarn sakinleri olmalarna karlk degiik amalarla akarsu yatagndaki sudan
istifade eden formlarn blgede bulunmalar asndan braklacak suyun yaamsal nemi
vardr. Burada temel prensip, enerji retimi yaplmadg dnemlerde bile akarsuyun
bulundugu blgede hakim olan ortalama scaklklar ve ekstrem koullar gz nne
alnarak en scak dnemde akarsu yatagnda bulunan su miktarnn altnda kalmayacak
miktarda suyun akarsu yatagnda bulunmasna zen gsterilmesidir. Bu srete bu
amala braklan su miktarn dzenli olarak izlemeye ynelik bir donanmn tesis edilecegi
de bilinmektedir. Burada iletmeciye den sorumluluk izleme artlarna gerek olmadan
sz konusu suyun akarsu yatagna braklmasn kendisinin de istemesi, lokal dogal
yaamn devamllg asndan sz konusu suyun akarsu yatagnda olmas gerekliligini
anlam olmasdr.
letme aamasnda zerinde durulmas gereken diger nemli nokta ise almalar
nedeniyle degiik derecelerde dnme ugram kesimler ile eitli amalarla geici
olarak kullanlm ortamlarn rehabilite edilmesidir. almalara balamadan nce
hazrlanm olan raporlarda vurgulanan ve zmlerine ynelik olarak taahht edilen
rehabilitasyon ve iyiletirme almalar mutlaka, eksiksiz olarak yerine getirilecektir.
Blgede, gerek proje sahasnda, gerekse de diger kesimlerde almalar nedeniyle ortaya
km, eitli nedenlerden veya aksaklklar nedeniyle unutulmu veya kaldrlmas
sonraya braklm tm olas atklarn veya artk malzemenin dikkatli bir ekilde
uzaklatrlmas, yasa ve ynetmeliklere gre tasfiyesi veya depolamasnn
gerekletirilmesi ve bu kesimlerin alma ncesindeki durumuna getirlmesi de ok
nemlidir. Karadeniz Blgesine has iklim ve bitki rts bu konuda gereken destegi
saglayacaktr. Yani kaldrlmas gereken malzemeler dogal ortamlardan uzaklatrldktan
sonra dnme ugram kesimlerde ksa sre ierisinde nce tek yllk bitkiler, daha
sonra da ok yllk bitkiler birbirini izleyecek, herhangi bir olumsuz sre yaanmadg
takdirde bu kesimler zaman ierisinde, yava da olsa eski konumuna geri dnecektir.
Bu srete katk saglamak amacyla peyzaj almalar, bitkilendirme ve
agalandrma almalar yaplacaktr. Bu amala yaplacak almalarda geliigzel
uygulamalar yerine yrenin bitkisel formasyonunun ana bileenlerinin kullanldg veya bu
formasyon ile uyumlu trlerin tercih edilmesi baar ansn artracak, iyiletirme srecini
de ksaltacaktr. Bu srete konunun uzmanlarndan veya proje sahasna yakn
kesimlerde bulunan ilgili kurululardan destek alnabilecektir.
Bu srete dikkat edilmesi gereken en nemli noktalardan birisi de inaat
srecinde akarsu yatagna yaplan bilinli veya bilinsiz mdahalelerin ortadan
kaldrlmas konusundadr. Her ne kadar inaat srecinde bu konuda ok zenli olunmas,
akarsu yatagna herhangi bir dearj veya tasfiye yaplmamas nerilmi olsa da
istenmeyen nedenlerle bu tip etkiler gerekleebilmektedir. naat almalar sonrasnda,
reglatr inaas haricinde akarsu yatagnn dogal yapsn degitirecek ekilde gelimi
tm mdahalelerin ortadan kaldrlacaktr. Bu nedenle yataga dm ta ve kayalarn,
eger hafriyat yaplm ise bu malzemenin zenli bir ekilde bu kesimlerden
uzaklatrlmas saglanacaktr. Bu alma srecinde ksa sreli de olsa dogal akn
kesilmesine; akarsu yatagnda uzun sreli bulanklga neden olabilecek alma
ekillerinden kanlmasna dikkat edilecektir.
Bu aamada dikkat edilmesi gereken nemli noktalardan birisi de tesis edilen
reglatr gvdesi arkasnda ekillenen su birikintisinin kesinlikle bir retim veya ss
havuzu eklinde kullanlmasna izinverilmeyecektir. Benzer ekilde buralara
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
303/387
alanabilecek farkl balk trleri akarsu sisteminde ok nemli sorunlar da beraberinde
getirebileceginden bu konuda da ok hassas olunacaktr.
c) Faaliyetlerin Meteorolojik ve Hidrojeolojik Duruma Etkisi
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)projesi kapsamnda
depolama yaplmayacagndan tesis faaliyetlerinin yerel meteorolojik koullar zerinde
herhangi bir olumsuz etki yaratmas beklenmemektedir. Benzer biimde, reglatrn
mansab kesiminde mevcut hidrojeolojik koullarn degimesi de beklenen bir durum
degildir. Bu kesimde yeraltsuyunca dereye olduka zayf bir beslenimin saglanmas olas
grlmektedir.
d) Hidrolojik ve Hidrojeolojik Durum ile Biyolojik ve Ekolojik Yap likisi
alma alannda dere akmlar byk oranda yzeysel ve yzeyalt aktan
beslenim ile saglanmaktadr. Dereye evreleyen jeolojik birimlerin hidrojeolojik
zelliklerinden dolay dereyi beslenimine katklar olduka snrldr. nceleme alan
ierinde ar kurak baz yllarda Ball Deresine ait yataktaki akm aylk bazda 0.480 m
3
/s
ye kadar dmtr. Bu deger 32 yllk ortalama akmn (2.629 m
3
/s) yaklak %
18.26sna karlk gelmektedir. Uzun dnemde biyolojik ve ekolojik yapnn sreklilik
gstermesi sz konusu ksa sreli kuraklgn tolere edilebildigine iaret etmektedir. Diger
bir deyile, biyolojik ve ekolojik yapnn hidrolojik ve hidrojeolojik yap ile uyum iinde
gelitigi anlalmaktadr.
e) Yzey-Yeraltsuyu likisi ve Projenin Olas Etkileri
alma alannda akarsuyu evreleyen volkanik kkenli birimlerin yeraltsuyu
depolama ve iletme zellikler olduka snrldr. Bu nedenle, yzey ve yeraltsular
arasnda dikkate deger bir etkileim sz konusu degildir. Projenin uygulanmas ile gerek
Talkaya Reglatr ve gerekse mansabndaki kesimde akarsu ile civar jeolojik birimlerin
su seviyeleri arasndaki yk gradyannda nemli degiim olmas sz konusu degildir. Bu
srecin projenin uygulamaya gemesi ile degimesi beklenmemektedir.
V.2.6. Projenin Membaa ve Mansabnda Varsa Diger Projelerin (baraj, reglatr, HES
vb.) Belirtilmesi, Ekosistem zerindeki Etkilerinin Degerlendirilmesi,
nas ve iletilmesi dnlen TaIkaya Reglatr ve HES (22,658
MWm/22,052 MWe) projesinin bulundugu havzadaki diger tesislere mesafelerini gsterir
tablo ve ekil aagda verilmitir.
Tablo 144. Proje Havzasnda Bulunan Diger Tesisler ve Konumlar
TaIkaya HES TaIkaya Reglatr
amlca HES 7346 m 12160 m
amlca Baraj 4892 m 7963 m
Mete Reglatr 541 m 5233 m
Akman Reglatr 5102 m 5972 m
Paalar HES 5237 m 4893 m
Paalar Reglatr 8210 m 4958 m
Baky HES 14624 m 16500 m
Baky Reglatr 14220 m 150230 m
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
304/387
ekil 44. Projenin Havzadaki Diger Tesisler likisini Gsterir ematik Plan
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
305/387
V.2.7. Kaynaga Ait Varsa Diger Kullanm ekilleri ve Etkileri, (proje alanna yakn
yerleim yerlerine ait su haklar ve tarmsal faaliyetlere ilikin degerlendirme)
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm / 22,052MWe) projesi kapsamnda
ina edilecek tm niteler orman arazisi vasfndadr.
Proje kapsamnda reglatr ile evrilen Ball Deresi sular iletim tneli vastasyla
ykleme havuzuna oradanda cebri boru ile santral binasnda bulunacak trbinlere
arptrlarak enerjisi alndktan sonra tekrar Ball Deresi yatagna geri verilecektir.
Sz konusu proje kapsamnda reglatr yaps ile santral binas arasnda kalan
blm iin BASAK-SU MHENDSLK NSAAT TAAHHT TARIM SANAY ve TC. LTD.
ST. tarafndan mevcut su haklarnn tespitine ynelik bir alma gerekletirilmitir (Bkz.
Ek-13).
Ayrca projenin arazi hazrlk ve inaat aamas esnasnda ve iletme aamasnda
bu blgede kurulabilecek tarm alanlar ile sulamaya alabilecek yeni alanlar olmas
durumunda tarm alanlar iin gerekli olan sulama miktar reglatrden braklacak ve yre
halk magdur edilmeyecektir.
Ayrca proje alan yaknlarnda herhangi balk retim tesisi bulunmamaktadr.
V.2.8. Yeralt ve Yzeysel Su Kaynaklarna Olabilecek Etkiler,
Bu raporda nerilen Talkaya Reglatr talvegden 7,08 m ykseklikte olup, gl
alan ve hacmi olduka kk olacak ve bir su reglasyonu yapmayacaktr, Reglatr
yerinde enerji iin gerekli su iletim tneline alnarak kalan su yataga braklacaktr. Suyun
yetersiz oldugu zamanlarda da tespit edilen mansap su hakk braklacagndan, projenin
sucul denge zerinde nemli bir etkisi sz konusu olmayacaktr. Gl alan kk
oldugundan ve santrale iletilen suyun ak yn, miktar ve debisi nemli bir degiiklige
ugramayacagndan suyun rejiminde degiim olumayacaktr.
Reglatrn yapm srasnda ve kaz ilemlerinde suya hafriyat malzemesi
karabileceginden mansapta su kalitesinde d olabilecektir. Sadece inaat srasnda
meydana gelebilecek olan bu olumsuzlugu gidermek iin nehir yatag dzenlenerek suyun
bir mddet dinlendirilmesi ve kat maddelerin keltilmesi iin gerekli tedbirlerin alnmas
gerekecektir.
Toz oluumunu nlemek iin su kullanm sonucunda nemli lde atk su
olumayacaktr. Bunun dnda atksu oluturacak tek su kullanm projenin inaat
srasnda alacak personelin ime ve kullanma suyudur.
evre kirliliginin enegelelenmesi iin gerekli tm nlemler alnacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
306/387
V.2.9. Orman Alanlarna Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Kar Alnacak Tedbirlerin
Tanmlanmas,
Ek-18de verilen Orman Genel Mdrlg, Artvin Orman Blge Mdrlgnden
alnm ED inceleme degerlendirme formunda da belirtildigi zere proje alan orman
arazisi vasfndadr. Proje alanndaki kayplar en aza indirmek amacyla, alternatif sahalar
yaratma ilkesi gz nnde bulundurulmutur. Bu ilke uyarnca, inaat aamasna paralel
olarak yrtlecek ve gerekirse iletme aamasnda da devam ettirilecek bir agalandrma
faaliyeti planlanacaktr.
Proje kapsamnda ina edilmesi planlanan iletim tneli yapm esnasnda
yeraltnda gevetme patlatmalar yaplacaktr. Patlatma ileminde patlayc madde olarak
Anfo ve dinamit, ateleyici olarak gecikmeli kapsl kullanlacaktr. Patlatma ilemi iin
sadece gerekli miktarda patlayc madde gerekli izinler alnarak meri mevzuat
erevesinde ve jandarma nezaretinde alnarak kullanlacaktr. Patlayc maddelerin
kullanm ile ilgili olarak 29 Eyll 1987 tarih ve 12028 sayl Tekel D Braklan Patlayc
Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali, tanmas, Saklanmas,
Depolanmas, sat, kullanlmas, yok edilmesi, denetlenmesi, Usul ve Esaslar tzk
hkmlerine uyulacaktr.
Proje kapsamnda ihtiya duyulan gevetme patlatmalar kularn reme dnemi
dnda yaplacaktr.
Faaliyet sahasnda, kabilecek herhangi bir yangna kar yeterli sayda yangn
sndrme ekipman (kazma, krek, balta, su kovas vs.) bulundurulacak Tesiste, 4857
sayl Kanunu ve bu kanun uyarnca kartlan ynetmelik, tzk, genelge, tamim vb.
hkmlerine uyulacaktr. Yangn kmas durumunda olabilecek etkiler ve yaplacak
grevler iin tesis personeli egitilecektir. Yangn olaslg durumunda diger yakn
kurululara haber verilecektir. Yangnn fark edilmesi ve alarm verilmesi halinde yangn ile
mcadele kaynaklarndan yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldrlmasna allacak
ve aagdaki hususlar yerine getirilecektir.
Yangn fark edildiginde, ncelikle evredekilere, binada alan personele,
lojmandakilere ve daha sonra da ilgililere haber verilecektir.
En yakn gvenlik ve itfaiye birimlerine haber verilecektir.
Acil mdahale ekibi ile ilgili tarafndan evre gvenligi saglanacaktr.
Sndrme ekipleri derhal yangna mdahale edecektir.
Likit gaz ve elektriksel nedenli yangnlarda, yangn yaknndaki yanc
madde kaynaklar derhal izole edilecektir.
Yangnda can kurtarmak yaplacak ilk i olacaktr. Bu gibi durumlarda,
kiilerin kendisinin ve bakasnn hayatn lzumsuz hareketlerle tehlikeye
atmas nlenecektir.
Yangn, en yakndaki uygun sndrc cihazlar yardm ile sndrlmeye
alacaktr.
Dumann yakc ve bogucu etkisine kar agz ve burunlar slak bez ile
kapatlacaktr.
Yangn sndrlrken lzumsuz tahribatlara, krma ve ykmalara neden
olunmayacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
307/387
Yeterli sayda eleman ve kpkl yangn sndrcleri her ana kullanlacak
ekilde hazr olacaktr. tfaiye arac statik elektrigi ileten toprakl bir yapda
olacaktr.
Yangn sndrmede grevli acil mdahale ekipleri, yerel itfaiye ile irtibatl
olacaktr.
Her yangn yerine ambulans gidecektir.
Santral sahasnda, olas bir yangn tehlikesine kar aagda belirtilen yangnla
mcadele sistemleri hazr bulundurulacak ve kullanlacaktr.
Gaz Tpleri (Pskrtme yaplarak kullanlacak sndrme gazlar)
Duman/alev Dedektr (duman/alev knda, kontrol paneline otomatik
olarak iletim yapacak ekilde)
Tesis ierisinde alanlar iin herhangi bir tehlike ve risk yaratmamas iin gerekli
yerlere tehlike ve ikaz panolar konulacak ve bylece olas tm tehlike ve riskler asgari
dzeye indirilecektir.
V.2.10. Tarm Alanlarna Olabilecek Etkiler ve Bu Etkilere Kar Alnacak Tedbirlerin
Tanmlanmas,
Proje alannn tamam orman arazisidir. Blgenin engebeli ve derin vadilere sahip
topografik yaps nedeniyle tarma elverili alan bulunmamakta olup, uzmanlarca
hazrlanan Su Kullanm Hakk Raporunda da Ball Deresi sularndan tarm amal
yararlanlmadg belirtilmitir. Dolaysyla projenin tarm alanlarna inaat ve iletme
aamasnda herhangi bir etkisi olmayacaktr.
V.2.11. Karasal ve Sucul Flora/Fauna zerine Olas Etkiler ve Alnacak Tedbirler,
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)te; Ball Dere
zerinde ina edilecek reglatrde toplanacak sular tesis edilecek iletim kanallaryla
akarsuyun ak istikametinde, daha dk bir ykseltide ina edilecek olan hidroelektrik
santraline iletilecektir. Suyun iletilmesinde kullanlmas planlanan tneller, ak ynne
gre sag sahilden daglk kesime girecek ve santral alanna yakn bir kesimde aga
kacaktr.
Bilindigi gibi akarsu ortamlarnn en nemli faunal formu balk trleridir. Bu trlerden
sonra akarsu ortamn yaam alan olarak seen gruplar ise srasyla ikiyaamllar, baz
srngenler, baz ku trleri ve az sayda da memeli hayvan trdr. Bu nedenle akarsu
yatagna braklacak suyun miktar ve srekliligi bu gruplar asndan da nem
tamaktadr. rnegin kiyaamllarn yaam dnglerinde, zellikle de reme dneminde
mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadr. Bu nedenle en azndan ilkbahar dneminde
akarsu yatagnda mutlaka su bulundurulmaldr. Diger gruplar asndan ise suyun
bulunmas yl boyunca su gereksinimlerini bu sulardan karlayan diger fauna bileenleri
asndan nemlidir. Balk trleri iin hesaplanacak ve akarsu yatagna braklacak su
miktarnn diger fauna bileenlerinin su gereksinimlerini karlamak asndan yeterli
olacaktr. Can suyu olarak adlandrlan sz konusu suyun akarsu yatagna braklmas
durumunda bu habitat tipindeki dogal yaamn kesintiye ugramayacag dnlmektedir.
Klasik baraj projelerinde byklkleri olduka farkl olsa da reglatr havuzlarna
gre ok daha geni alanlarda su toplanmaktadr. Baraj gvdesi arkasnda meydana gelen
rezervuarn byklgne bagl olarak biriken su ktlesi blgenin iklimi zerinde de baz
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
308/387
dnmlere neden olabilmektedir. rnegin yaz boyunca snan sularn k dneminde
aldklar sy evreye yava yava vermeleri nedeniyle iklimde lokal bir iyileme sz
konusu olabilmektedir. Benzer ekilde k dnemlerinde pus ve sis oluumu da meydana
gelebilmektedir. Talkaya-HES projesi kapsamnda tesis edilecek reglatr nedeniyle
meydana gelecek havuz ve birikecek su miktar olduka snrl olacagndan dolay bu tip
etkiler meydana gelmeyecektir.
uzmanlarca Proje Alan snrlar ierisinde ve yakn evresinde yaamakta olan bitki ve
karasal ve sucul yaamn belirlenmesi iin hazrlanan Ekolojik Degerlendirme Raporu
Ek-12de verilmitir.
Raporda uzmanlarca yaplan degerlendirmede;
Reglatr ve baraj alanlarinda kalacak karasal ortam ile nehir yatagi, kk bir gl
ve glet ekosistemine dnecektir. Bunun diinda bu tr faaliyetler, kirlilik yaratacak
faaliyetler ierisinde bulunmamaktadir. Ancak inaat aamasinda yikici bir takim etkiler
olabilirse de bu durum kalici olmayip kisa srede sistem kendini toparlayacaktir. Su
kalitesinde olumsuz degiiklikler yaratmamasi iin su tutma alani altinda kalacak ali ve
aga gibi organik maddelerin rmesinin engellenmesi iin siyrilma yapilmalidir. alima
alani ierisinde yer alan istasyonlardaki sucul sistemlerinin evresi aga rts ile kaplidir.
Bu alanlarda siyirma ileminin yapilmasi, reglatrn uzun mrl olmasi aisindan
nemlidir.
anlamna gelmektedir. Akarsu ortamnda, bagl olarak yaayan trler, gl ve glet oluumu
ile serbest yaayan planktonik formlar halinde grlmeye balayacaklardr. Durgun su
ortamlarnda yine sedimen, ta ve bitkiler zerinde bagl yaayan algler mevcudiyetlerini
srdreceklerdir. Ancak bu kesimde, nceden olduka az bulunan fitoplanktonik formlar
olduka artacaktr. Durgunlaan su askdaki partikllerden kurtulacag iin gn derinlere
kadar inmesi de saglanabilecektir. Talara, bitkilere ve sedimene bagl yaayan trler
yaamlarn, gl kenarlarnda ve gn derinlere girebildigi yere kadar devam
ettireceklerdir. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar glalan
ierisinde zooplanktonik organizmalara besin kaynag olacaklardr.
Akntl suya adaptasyon gsteren bentik canllar, durgun su olan reglatr ve baraj
gllerinin kapladg alanlardan uzaklaacaklardr. Ayrca srklenme davran gsteren
trlerin daglmnda degiiklik ortaya kabilecektir. Reglatr oluumundan sonra, su
toplama alanndaki bentik tr kompozisyonu nitelik ve nicelik asndan degitirecektir. Bu
alanlardaki akntnn azalmas ve hatta yok olmas ile birlikte dip yaps da degiecektir.
akll ve byk kayalkl zemin yaps yerine, geni olarak amur ve balkl alanlar
oluacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
309/387
yaamlarn srdrebileceklerdir.
saglanabilecektir.
Sularn altnda kalacak olan bitki topluluklarnn su toplanmaya balanmadan nce
temizlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde ksa srede ayrmaya balayacak olan bu bitki
topluluklar ar besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum dogal
gllerde grlen trofikasyon srecini hzlandrr. Besin maddesinin art fitoplanktonik
organizmalarn zaman zaman patlama dzeyinde artlarna neden olabilir ve bu durum
sistemin ekolojik dengesini tamamen bozmas anlamna gelmektedir. Bu tr gelimeler
baraj yaplarnn mr ve rekreasyon amal kullanm iin olumsuz sonular dogurur.
Kavak deresi yatagnn en geni oldugu ve akntnn nispeten yavaladg kesitten alnan
durumunda, belli bir ykselti oluturarak ay akmaya devam edecek ve zellikle balk
ryebilmesi iin gerekli koullar dikkate alndgnda, nerilen yllk ortalamann % 12lik su
miktarnn sucul yaamn srdrmesi iin yeterli oldugu dnlmektedir. Yaplan
3
oluturarak akacagn gstermektedir. Bu derinlik, balklarn stok oluturarak reme ve
beslenmeleri iin kabul edilir snrlar ierisinde kalmaktadr.
birimlerden oluan atak formasyonu oluturmaktadr. Bununla beraber inceleme alannn
hidrojeolojik yaps ve buna bagl olarak da yeraltsuyuna olan talebi gz nnde
varlmtr denilmekte olup, konu ile ilgili gerekli nlemler alnarak aagdaki nlemler
alnacaktr.
Su tutma alan altnda kalacak alanlarda al ve aga gibi organik maddelerin
rmesinin engellenmesi iin syrma yaplacak,
Raporda nerilen yllk ortalamann % 12lik, 0,315 m
3
/sn can suyu 20 cme yakn
bir derinlik oluturarak ekilde su miktar sucul yaamn srdrmesi iin dere
yatagna braklacaktr.
tamaktadr. Talkaya Projesi kapsamnda yer alan reglatr Ball Dereden su alacak
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
310/387
bulunacaktr.
Ayrca Reglatr yaps ile santral binas arasnda kalan alanlarda sadece can
suyu brakldg iin derenin slak zeminleri d gstermektedir. Dolays ile Reglatr
yapsnda bulunan kapaklar ylda 2 veya 3 defa alarak, dere yatagna yeterli su ak
saglanacak ve bu sayede su ak ile birlikte dere yatagnn tamamen slanmas
saglanarak, bakteri oluumu iin uygun artlar yerine gelecektir. Bu sayede de bu
alanlardaki bakteri oluumu omurgasz canllarn ogalabilmelerini saglayacaktr.
V.2.12. Projenin letilmesi Srasnda alacak Personelin ve Bu Personele BagI
Nfusun Konut ve Diger Sosyal/Teknik Altyap htiyalarnn Nerelerde, Nasl Temin
Edilecegi,
Tesisin iletme sresince bakm, gvenlik, kontrol ve diger alanlarda vardiyal
olmak zere toplam 18 kiinin almas planlanmaktadr. Bu personel mmkn oldugu
kadar blgede yaayan halk arasndan temin edilecektir. Tm iletme personeli iin
kalacak yerler, en yakn yerleim yerinde kurulacaktr. Bu amala ierisinde mdriyet
makam, mdr muavin odas, teknisyen, personel ve ofr odalar ile toplant salonu, ay
ocag, ambar, gvenlik bankosu, telefon santrali gibi ksmlarn bulunacag bir idare binas
tesis edilecektir.
Vardiyal olarak alacak olan teknik personel ve gvenlik personeli mmkn
oldugunca yakn evrede bulunan yerleim blgelerinden temin edilecek ve vardiya
degiimlerinde evlerinden servislerle alnmalar ve braklmalar saglanacaktr.
Personelin saglk durumlarnn denetlenmesi ve acil tedavi gibi saglk hizmetleri
iin civar kylerde bulunan saglk ocag ve/veya hastaneler kullanlacaktr. K aylarnda
personelin bulundugu enerji nitesi, idari ve sosyal tesisler, beki kulbeleri gibi binalarn
stlma ilemlerinde klima ve yeterli olmadg durumlarda elektrikli stclar kullanlacaktr.
Ayrca iletme aamasnda personelin yemek ihtiyac, santral binas alannda ina
edilmesi planlanan yemekhaneden saglanacaktr.
V.2.13. dari ve Sosyal nitelerde me ve Kullanma Amal Sularn Kullanm
Sonrasnda Oluacak Atk Sularn Artlmas iin Uygulanacak Artma Tesisi
Karakteristigi, Prosesinin Detaylandrlmas ve Artlan Atk Sularn Hangi Alc
Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasl Verilecegi,
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)projesi kapsamnda
iletme aamasnda 18 personelin altrlmas planlanmaktadr. Personelin tkettigi ime
gerekli olan su miktar 200 lt/gn alnrsa;
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
311/387
letme Aamas;
alacak i Says :18 kii
Kii ba kullanlacak su miktar :200 lt/kii-gn = 0,2 m
3
/kii-gn
Toplam Su htiyac :0,2 m
3
/kii-gn x 18 kii
:3,6m
3
/gn
Sz konusu projede sadece iletme aamasnda alacak olan personelin kullanm
sonucunda evsel nitelikli atksu oluacaktr. letme aamasnda personelin kullandg
suyun tamamnn atk su olarak dnecegi kabul edilmesi halinde aga kacak evsel
nitelikli atk su miktar toplam 3,6 m
3
/gn olacaktr.
Projenin inaat aamasnda kullanlan biyolojik paket atksu artma tesisi iletme
aamasnda da kullanlacaktr. Biyolojik artma tesisi piyasada satlan TSE onayl ve
uygun kapasiteye sahip olarak seilecektir. Artma tesisi proje onay 2005/5 sayl Proje
Onay Genelgesi Kapsamnda yaplacak olup, gerekli izinler alnacaktr. Sz konusu
atksular 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Su
Kirliligi Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik) Su Kirliligi
Kontrol Ynetmeligi Tablo 21.1 ve 1380 Sayl Su rnleri Kanunu Ynetmeligi Ek-5 ve
Ek-6ya uygun olarak artlacaktr. Artlan atksularn, Ball Deresine dearj edilmesi
planlamaktadr. Konu ile lgili DS Blge Mdrlgnden gr ve Artvin l evre ve
Orman Mdrlgnden dearj izni alnacaktr.
Tablo 145. Evsel Nitelikli Atksu Dearj Kriterleri (letme Aamas)
PARAMETRE BRM
KOMPOZT NUMUNE
2 SAATLK
KOMPOZT NUMUNE
24 SAATLK
Biyokimyasal Oksijen htiyac
(BO5)
(mg/L) 50 45
Kimyasal Oksijen htiyac (KO) (mg/L) 180 120
Askda Kat Madde (AKM) (mg/L) 70 45
pH - 6-9 6-9
Tablo 146. Tipik Evsel Atk Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonlar (letme Aamas)
PARAMETRE KONSANTRASYON
pH 6-9
AKM 200 mg/L
BO5 200 mg/L
KO 500 mg/L
Toplam Azot 40 mg/L
Toplam Fosfor 10 mg/L
Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980
Yukardaki tabloya gre projenin iletme aamasnda 18 kiilik personelden
kaynakl oluacak evsel nitelikli atk su ierisindeki kirletici ykleri;
Tablo 147. Evsel Nitelikli Atk Su erisindeki Kirletici Ykleri (letme Aamas)
AKM 0,72 kg/gn (3,6m
3
/gn x 200 mg/lt /1000)
BO5 0,72 kg/gn (3,6m
3
/gn x 200 mg/lt /1000)
KO 1,8 kg/g (3,6 m
3
/gn x 500 mg/lt /1000)
Toplam Azot 0,144 kg/gn (3,6 m
3
/gn x 40 mg/lt /1000)
Toplam Fosfor 0,036 kg/gn (3,6 m
3
/gn x 10 mg/lt /1000)
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
312/387
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658MWm / 22,052MWe)projesi kapsamnda
31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi
Kontrol Ynetmeligi (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair
Ynetmelik) ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu Ynetmeligi hkmlerine riayet edilecektir.
keltme tankndan alnan amur, amur rtme tankna alnarak bekletilmek
suretiyle ve organik faaliyet sonucu amur rtme ilemi gerekletirilmektedir. Buradan
amur rtme tankna alnan amur szlmek suretiyle koyulatrlr. Sznt sular geri
devir hatt ile havalandrma tankna geri beslenir. amur Kurutma Tanknda kalan yogun
amur ise periyodik olarak buradan alnarak naylon torbalara konularak evsel nitelikli kat
atklar ile birlikte ilem grr. Tesisten kaynaklanacak amur miktar (Q
) 0,72 kg/gndr.
keltme havuzu knda klorlama ileminin gerekletigi dezenfeksiyon tank
mevcuttur. Burada artlm suya otomatik klor dozaj yaplr. Bylelikle artlm su
ierisinde bulunan patolojik mikroorganizmalar zararsz hale getirilir. Dozaj pompas
sistem knda bulunan sv seviye elektrotundan alacag kontrol ile birlikte devreye girip,
kacaktr. Bylelikle dozaj pompas yalnzca tesisten su k oldugu zamanlarda
alarak, iletme maliyetini azaltr.
V.2.14. Konut, Sosyal ve dari Tesislerden Oluacak Kat Atk Miktar ve zellikleri,
Bu Atklarn Nerelere ve Nasl Tanacaklar veya Hangi Amalar iin ve Ne ekilde
Degerlendirilecegi,
Projenin iletme aamasnda 18 personel altrlacaktr. Personelden
kaynaklanan evsel nitelikli kat atk oluumu sz konusudur. Gnlk kii bana retilen
evsel nitelikli kat atk miktar 1.34kg (www.cevreorman.gov.tr) kabul edilmektedir.
alacak personelden meydana gelecek evsel nitelikli kat atk miktar hesaplamas
aagda verilmektedir.
letme aamasnda;
alacak Kii Says : 18 kii
Kullanlacak Kat Atk Miktar : 1.34kg/gn
Oluacak Kat Atk Miktar : 1.34kg/gn x 18 kii
: 24,12 kg/gn
letme aamasnda aga kan evsel nitelikli atksularn artldg biyolojik paket
artma tesisinden atk amur oluumu sz konusudur. Oluacak atk amur hesab
atksuyun ierdigi askda kat madde miktarna bagl olmaktadr. Buna gre atk amur
miktar;
Tesiste artlacak su miktar : 3,6 m
3
/gn
AKM Ortalama Konsantrasyonu : 200 mg/m
3
amur miktar(Q) : 3,6 m
3
/gn x 200 g/m
3
/ 1000
: 0,72 kg/gn
Proje kapsamnda; iletme aamasnda oluacak evsel nitelikli kat atk miktar
24,12 kg/gn-kii, biyolojik paket artma tesisinden aga kacak amur miktar 0,72
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
313/387
kg/gndr. Projenin iletme amasnda aga kan kat atk miktar toplam 24,84 kg/gn
olarak hesaplanm olup, bu atklarla ilgili 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeligi
hkmlerine uyulacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliginin 8.Maddesine uygun olarak
bu atklar, evreye zarar vermeden bertarafn ve degerlendirilmesini kolaylatrmak, evre
kirliligini nlemek ve ekonomiye katkda bulunmak amacyla ayr ayr toplanarak
biriktirilecek ve gerekli tedbirler alnacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliginin kat
atklarn toplanmas ve tanmas ile ilgili drdnc blm 18. Maddesinde belirtilen
esaslara uyularak kat atklar evrenin olumsuz ynde etkilenmesine sebep olacak yerlere
dklmeyecek, agz kapal standart p kaplarnda muhafaza edilerek toplanacaktr. Proje
kapsamnda aga kacak kat atklar gerekli izinler alndkta sonra Arhavi Belediyesi p
Depolama Alanna sevk edilecektir.
Tekrar kullanm ve geri dnm mmkn olan kat atklar (kagt, cam, plastik,
metal kutular vb.) organik kkenli atklardan ayr olarak biriktirilecek ve 24.06.2007 tarih ve
26562 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ambalaj Atklarn Kontrol Ynetmeliginin
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Ambalaj
Atklarnn Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik) ilgili
hkmleri dogrultusunda geri dnm tesislerine verilecektir. Ayrca, personel
yemekhanesinden oluan bitkisel atk yaglar, 19.04.2005 tarih ve 25791 sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Bitkisel Atk Yaglarn Kontrol Ynetmeligi
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Bitkisel
Atk Yaglarn Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik)
hkmlerince, szdrmaz, i ve d yzeyleri korozyona dayankl kaplarda biriktirilecek ve
lisansl tayclarla lisansl geri kazanm veya bertaraf tesislerine gnderilecektir.
letme dneminde ise makine ve ekipmanlarn bakmlar sonucu bir miktar atk
yag olumas beklenmektedir. Ancak bu yaglar, bakm ve onarmdan sorumlu firma
tarafndan, bakm sonrasnda sahadan uzaklatrlacak ve bertaraf edilecektir.
Projenin iletme faaliyetleri esnasnda oluabilecek atk akmlatrler, kullanlan
binek aralarnn bitmi akleridir. Aralarn ak degiimleri, bu almalara ynelik
altyaps yeterli olan yerlerde yaplacak ve ara bakm-onarm yerleri tarafndan
yapan iletmelerce veya belediyelerce oluturulmu toplama noktalarna teslim edilecektir.
Proje kapsamnda oluacak atk pil ve akmlatrler 31.08.2004 tarih ve 25569 sayl
Resmi Gazetede yaymlanan Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeligi
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Atk Pil
ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair
Ynetmelik)uyarnca toplanarak degerlendirilecektir.
letme dneminde olumas beklenen stb, florasan gibi tehlikeli atklar ise
beton saha zerine yerletirilmi saglam, szdrmaz, emniyetli ve uluslararas kabul
grm standartlara uygun konteynrlar ierisinde geici olarak muhafaza edilecek ve
lisansl aralar vastasyla lisansl tehlikeli atk geri kazanm veya bertaraf tesisine
gnderilecektir. Bu atklar, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeligi (30.03.2010 sayl ve
27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Tehlikeli Atklarn Kontrol
Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik) uyarnca bertaraf edilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
314/387
V.2.15. Proje nitelerinin letilmesi Srasnda Oluacak Grltnn Kaynaklar ve
Kontrol iin Alnacak nlemler,
Tesisin iletme srecinde en nemli grlt kaynag, santral binasnda bulunan
trbin milinin eksen etrafnda dnmesinden kaynaklanan mekanik grltdr. Ayrca, cebri
boru ve trbinde su ak srasnda eperlere su vurmas sebebiyle grlt oluacaktr.
Santraldeki diger grlt kaynaklar ise, bina iklimlendirilmesinden kaynaklanan grltler
ve jeneratrlerin devreye girmesi sonucu oluacak kesikli grltlerdir. Bu projedeki teknik
zelliklere sahip trbinlerin yaklak ses gc dzeyleri 100er dB civarnda olacaktr.
Projede bu ekipmanlar santral binasnda kapal bir alan ierisinde yaltml bir odada
bulunacaktr.
Sz konusu grlt iletimini en aza indirgemek amacyla aagdaki maddeler
uygulanacaktr.
Yan duvarlarda ve tavanda ve tabanda yaltm malzemesi kullanlacak
Yaltm malzemesi olarak ta yn kullanlacak
Kap altlarndan ve anahtar deliklerinden grltnn gemesini nlemek amacyla
zel ses geirmeyen kaplar kullanlacaktr.
Yukardaki maddelerin uygulanmas ile maksimum dzeyde yaltm saglanmas
hedeflenmektedir. yi yaplan yaltm sonucu ses basnc yaklak olarak 40 dBA kadar
drlebilmektedir.
letme aamasnda alacak tm personele koruyucu ekipman temin edilecek ve
bunlarn kullanlmas saglanacak, Saglg ve i Gvenligi Tzg ile evresel
Grltnn Degerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeligi hkmleri dogrultusunda gereken
diger nlemler de alnacaktr.
Proje kapsamndaki ilgili btn faaliyetler boyunca, grltnn asgari seviyede
kalmas iin gerekli btn nlemler alnacaktr. Projenin inaat ve iletme faaliyetleri
boyunca 1593 sayl Umumi Hfzsshha Kanunu ile 4857 sayl Kanununa ve ilgili btn
ynetmeliklere uyum gsterilecektir.
letme aamasnda gerekli grldg durumlarda, i saglg ve gvenligi ile ilgili
mevzuata uyulacak olup, alanlarn zel balk, kulaklk veya kulak kullanmlar
saglanacaktr.
Bahse konu faaliyet iin 07.03.2008 tarih ve 26809 sayl Resmi Gazetede
yaynlanarak yrrlge girmi olan ve 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede
degiikligi yaymlanm olan evresel Grltnn Degerlendirilmesi ve Ynetimi
Ynetmeligi Madde-8 c bendi dogrultusunda; iyeri ama ve alma ruhsat safhasnda
ve/veya yaplacak denetimlerde yetkili idarenin talebi dogrultusunda evresel Grlt
Seviyesi Degerlendirme Raporu hazrlanacaktr.
V.2.16. Diger zellikler.
Bu blm balg altnda deginilecek baka bir konu bulunmamaktadr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
315/387
V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik evre zerine Etkileri
V.3.1. Proje le Gereklemesi Beklenen Gelir Artlar; Yaratlacak stihdam
mkanlar, Nfus Hareketleri, Gler, Egitim, SagIk, Kltr, Diger Sosyal ve Teknik
Altyap Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanlma Durumlarnda Degiiklikler vb.,
lkemizin petrol kaynaklar ynnden yetersiz olmas, buna karlk yzeysel su
kaynaklar ynnden zengin olmas, enerji politikasnn hidroelektrik santrallere (HES)
dogru kaymasn zorunlu hale getirmitir. Hidroelektrik santraller iletim maliyetlerinin
dk olmas ve evreye ok nemli zarar verici etkileri bulunmamas nedeniyle tm
dnyada tercih edilen balca enerji kaynaklarndandr.
Proje Trkiyenin enerji agn karlamak iin gerekletirilecek olan projelerden
bir tanesidir. Hidroelektrik santraller de enerji retimi konusunda en temiz sistemlerdir.
letme aamasnda evreye hibir zarar vermemektedir. naat aamasnda verilen
zararlar da geici olup, gerekli nlemler alnacak, projenin tamamlanmas ile de sona
erecektir. Proje, yrenin ekonomik ve sosyal yapsna da canllk getirecektir. Sonu olarak
proje faydal bir proje olup fiziksel, biyolojik ve sosyal evreye olumsuz ynde bir etkisi
olmayacaktr.
Proje alannn mevcut kullanm durumu gz nne alndgnda nerilen proje ile
enerji retimi faydas saglanacak, projenin hayata geirilmesi ile yre halkna i imkan
yaratlacak, yre ve lke ekonomisine katk saglanacaktr.
Planlanan faaliyet ile inaat aamasnda yaklak 100 kii, iletme aamasnda
yaklak 18 kiiye istihdam saglanacak olup, proje kapsamnda gerekli olan personelin
ogunlugu civar kylerdeki halktan saglanacaktr. Bunun sonucu olarak da yre halkna i
imkan yaratlacak, civar yrelerdeki ticari yaam hareketlenecek ve alverilerden dolay
gelir art sz konusu olacaktr.
V.3.2. evresel Fayda-Maliyet Analizi.
Projenin evresel faydalar u ekilde sralanabilir:
alanlarn yre halkndan seilmesine zen gsterilecektir. Gerek yreden temin
edilen personele istihdam yaratlmas, gerekse ehir dndan gelen personelin
ihtiyalarnn yreden karlanmas dolaysyla yerel ekonomiye de katk
saglanacaktr.
naat srasnda inaat malzemeleri alm, ara ve i makinesi kiralanmas ile
bunlarn servis hizmetleri yreden saglanacaktr.
Yatrmlarda alnan evresel tedbirler ve uygulamalar daha sonra yaplacak
yatrmlar iin rnek tekil edecektir.
Evsel kat atklarn alnmas konusunda, Arhavi Belediyesi p Depolama Alan
kullanlarak, oluan evsel kat atklarn koku, haere, hastalk oluumu vb. evresel
sorunlarn olumamas saglanacaktr.
naat aamasnda k aylarnda merkezlere baglant yollarnn ak olmas iin
karla mcadele almalar yaplacaktr. Bylece yre halknn da merkezlerle
irtibat kesilmemi olacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
316/387
naat aamasnda kullanlacak ulam yollarnn bakmlar yaplacak ve rehabilite
edilecektir. Bylece yre halk da bu durumdan yararlanm olacaktr.
Nkleer, termik santraller, dogalgaz evrim santralleri gibi elektrik retim
eitlerine gre ok daha temiz olmas,
lkenin yenilenebilir kaynaklarn kullanyor olacaktr.
Suyun kontroll bir ekilde iletilmesi, bylece sel ve taknlarn engellenmesi
saglanacaktr.
Proje alan ve evresinde yer alan yollarn iyiletirilecektir.
Projenin balca evresel maliyetleri ise u ekilde sralanabilir:
Projenin arazi hazrlk ve inaat dneminde oluacak grlt ve toz emisyonuna
kar alnacak tedbirlerin maliyeti,
Ekosistem zerinde olabilecek etkilere kar alnacak tedbirlerin maliyeti,
Projenin evreye olabilecek etkilerine kar raporda belirtilen nlemlerin maliyeti.
Gl altnda kalan arazi ve iskan sahiplerine kamulatrma bedelinin denmesinden
kaynakl maliyet;
naat aamasnda k aylarnda merkezlere baglant yollarnn ak olmas iin
karla mcadele almalar yaplmasndan kaynakl maliyet,
V.3.3. Projenin Gereklemesine BagI Olarak Sosyal Etkilerin Degerlendirilmesi.
hazrlk ve inaat aamas ile iletme aamasnda alacak personelin mmkn
mertebede yakn yerleim yerlerinden saglanmas planlanmaktadr. Bu sayede ise
projenin inaat ve iletme aamalarnda yre halkna i imkan saglayacaktr. Diger
yandan sz konusu proje ile enerji retilerek lke ekonomisine katkda bulunulacaktr.
naat srasnda ayn anda alacak personel saysnn yaklak 100 kii olacag
ngrlmektedir. nerilen projenin iletme aamasnda ise yaklak 18 kii grev
alacaktr.
Personel ihtiyac ncelikli olarak proje alan yakn evresinde bulunan yerleim
yerlerinden saglanacaktr. Bu nedenle projenin yresel istihdama olumlu etkileri olacaktr.
Ayrca altrlacak personel elektriki, topograf, makine operatr, makine
yagcs olarak altrlacak ve sonuta meslek sahibi olacaklardr. altrlacak personel
sayesinde yredeki isizlik orannn nne geilerek g bir nebze engellenecektir.
Ayrca yre halk ile yaplan grmelerde; daha nceden inaat yaplm olan
HES Projelerinde altklarndan dolay HES Projelerinin inaatna yabanc olmadklar
anlalm olup; yre halk ve proje sahibi iin bu durum avantaj olarak grnmektedir.
Sonu olarak yre halknn projeden kaynakl ekonomik kayba ugramas sz
konusu degildir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
317/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-VI
LETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABLECEK VE SREN ETKLER VE BU
ETKLERE KARI ALINACAK NLEMLER
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
318/387
BLM VI: LETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABLECEK VE SREN
ETKLER VE BU ETKLERE KARI ALINACAK NLEMLER
VI.1. Arazi Islah,
Hidroelektrik santrallerin ekonomik mr beton yaplarn mrne bagldr. Beton
yaplarn bakm veya yenilenmesi ile (reglatr ve su alma yaplarnn rehabilitasyonu,
kondvilerin yenilenmesi, ktrme havuzlarnn bakm ve gerektiginde onarm vb.)
tesisin iletmesi hidrolojik koullara bagl olarak ok uzun yllar devam etmektedir.
Elektromekanik tehizatn (trbinlerin degitirilmesi, trbin kanatlarnn kavitasyon bakm,
kanat ayarlar ve szdrmazlk sistemi revizyonu, jeneratr sarglarnn yenilenmesi, kontrol
sistemlerinin revizyonu vb.) yenilenmesi ile hidroelektrik santralleri uzun yllar verimli bir
ekilde enerji retebilmektedir.
49 yllk iletme periyodu sonunda ortaya kabilecek artlar geregi iletmenin
faaliyete kapatlmas gndeme gelirse, membadan gelen su akl geidi ve diger ilgili
yaplar yardmyla mansaba aktarlarak, nehir dogal aka uygun hale getirilecektir. Arazi
slah gerektiginde alan tesviyesi, ekillendirilmesi ve teraslama ilemleri yaplacaktr.
Yrenin bitki rts yogun yag nedeniyle kendini hzla yenileme kapasitesine sahiptir.
Projenin ekonomik mrn tamamlamasndan sonra kullanlmamas durumunda;
HES de bulunan mrn tamamlam E/M hidromekanik donanmn bu tr hurda
malzeme alclarna hurda olarak satlmak suretiyle degerlendirilmesi ngrlmektedir.
Bundan sonraki srete ise; HES binasnn blgede orman yangn gzlem yeri, flora
fauna aratrmalarnda (vejetasyon dnemi almalar vb.) ve/veya kamu kurum kurulu
almalarnda (orman iletmeleri vb) istasyon, konaklama vb amalar dogrultusunda
kullanlabilecegi ngrlmektedir.
Santral yaplar blgelerinde kullanlacak alanlarda yol d kullanlan blmlerde
aslna ve topografyaya uygun arazi slah almalar yaplarak bu alanlarn floristik
yapsn kazanma sreci hzlandrlm olacaktr.
Enerji gibi amalara hizmet eden bu tip tesisler ok uzun sreli yatrmlar olarak
planlanmakta ve ina edilmektedir. Proje iin ekonomik mr ngrlmekle birlikte, bu tr
projeler bu sreden daha uzun bir dnemde iletilebilmektedir.
VI.2. Proje Alan ve Konkasr Tesisinde Yaplacak Arazi Islah ve Reklamasyon
almalar,
Sz konusu proje kapsamnda bir adet har nitesi tesisi ve bir adet krma-eleme
tesisi kurulmas planlanmaktadr.
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda kullanlacak krma-eleme tesisi ve
har nitesi tesisi, inaat aamas sresince iletmede kalacak TaIkaya Reglatr
ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesinin inaat aamas tamamlandktan sonra
almalar durdurulacak ve makine ve ekipmanlar sklecektir. Ykm ve skm ilemleri
srasnda ses, trafik ve estetik asndan olumsuz etkiler oluacaksa da, bu etkiler geici
ve aralkl olacaktr. Saha zerindeki yaplarn ve altyapnn sklmesi ve kaldrlmasndan
sonra, ykmla ilgili btn kalntlar temizlenecek ve saha eski haline dndrlecektir.
naat almalarnn tamamlanmasnn ardndan sahann topografik yapsna uygun
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
319/387
tefsiye almalar yaplarak araziye belirli bir egim verilecektir. Burada amalanan,
blgede erozyon, g gibi dogal afetlerin olmas halinde muhtemel etkiyi minimuma
indirerek gerek mhendislik yaplarn gerekse evreyi korumaktr.
Proje kapsamnda almas planlanan iletim tnelinden karlacak malzeme
Krma-Eleme ilemine tabi tutulduktan sonra beton malzemesi olarak kullanlmas
planlanmaktadr.
Ocagn iletilmesiyle tahrip edilip ve dogal dengesi bozulacak araziyi, iletme
sonrasnda eitli rekreasyon ve rekltivasyon yntemleriyle ilk haline getirmek olas
degildir. Yaplacak onarm almalar, bozulmu araziyi eskiye en yakn konuma
getirmeye allarak evresiyle her adan uyumlu olmasn saglamaya ynelik olacaktr.
letmenin balangcnda yzeyden alnarak faaliyetin yaplmadg alanda
depolanan st toprak katman (organik madde ve mineralce zengin toprak), iletme
faaliyete kapandktan sonra, yeniden agalandrma yaplabilecek ekilde iletme
faaliyetleriyle bozulan mevcut topografyann durayllgnn saglanmasndan sonra kaz
ukurlarnn zerine serilecek ve restorasyon saglanacaktr.
VI.3. Mevcut Su Kaynaklarna Etkiler,
Teknik anlamda iletmenin faaliyete kapatlmas, tesisten verimli ekilde enerji
retilememesine bagldr. letme periyodu sonunda ortaya kabilecek artlar geregi
iletmenin faaliyete kapatlmas gndeme geldiginde membadan gelen su akl geidi ve
diger ilgili yaplar yardmyla mansaba aktarlarak, nehir dogal aka uygun hale gelecek,
gvde mansabndaki su seviyesi nehir yatagnn eski konumuna ykselecektir. Bu
durumda Ball Deresinin dogal ak bozulmayacaktr. Ball Deresinin suyunun kalite ve
miktar ynnden memba-mansap fark olmayacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
320/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-VII
PROJENN ALTERNATFLER
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
321/387
BLM VII: PROJENN ALTERNATFLER
(Bu blmde yer seimi, teknoloji, alnacak nlemler, alternatiflerin karlatrlmas
ve tercih sralamas belirtilecektir.)
Bu blm kapsamnda yaplan optimizasyon almalarnda yaplarn nihai boylar
tam olarak belli olmadgndan mukayesede kabul edilen ller ( tneller ve cebri
borularn boyu gibi) nihai durumdan kk oranda farkl olabilir. Ancak bu durum
optimizasyon sonucunu etkileyecek nitelikte degildir.
Hidroelektrik santraller; yenilenebilir olmalar, yerli dogal kaynak kullanmalar,
iletme ve bakm giderlerinin dk olmas, fiziki mrlerinin uzun oluu, daha az dzeyde
olumsuz evresel etki yaratmalar, krsal kesimde ekonomik ve sosyal yapy
canlandrmalar gibi nedenlerle diger enerji retim sistemlerine nazaran stnlk arz
etmektedir. Hidroelektrik santrallerin yer seiminde evresel ynden titiz davranlmas ve
projenin fizibilite ve tasarm aamalarnda olas olumsuz etkilerin boyutlandrlmasnn
dikkate alnarak yaplmas, bu tesislerin evre zerindeki basklarn azaltmaktadr.
Enterkonekte sistem iinde, hidroelektrik santraller, enerji talebinin
karlanmasnda ok nemli bir yere sahiptirler. Nitekim talep degiikliklerine annda uyum
saglayabilmeleri, ksa srede devreden kp girme zellikleri ve nihayet sistemin frekans
kontrol ve sabitleme zellikleri sebebiyle, ok tercih edilen ve gerekli tesisler
olmaktadrlar.
nerilen hidroelektrik santrali, proje sahasnn mevcut hidrolojik, jeolojik,
topografik, yerleim alan, ulam zellikleri incelendiginde baraj kurarak su depolamaya
elverili olmadg anlalmtr. Bu nedenle bu alternatif uygulanmam ve nerilen bu
proje bir Nehir Tipi Santral projesi olarak tasarlanmtr. Nehir tipi hidroelektrik santraller
su depolayan ve su tketen tesisler degildir. Proje kapsamnda elektrik retimi iin
kullanlacak su, bir kayp olmadan ayn miktarda ve kalitede yataga geri dndrlecektir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi tesislerini
oluturan, reglatr yerleri ve su kotlarnn nerilen proje formlasyonu dikkate
alndgnda alan alternatifi bulunmamaktadr. Sz konusu proje kapsamnda fizibilite ve
optimizasyon almalar yaplmtr. Bu almalar sonucunda arazi koullar dikkate
alnarak, proje kotlar nehir suyundan optimum dzeyde faydalanarak maksimum enerji
elde edilebilecek ekilde belirlenmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
322/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-VIII
ZLEME PROGRAMI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
323/387
BLM VIII: ZLEME PROGRAMI
VIII.1. Faaliyetin naat iin nerilen zleme Program, Faaliyetin letmesi ve
letme Sonras iin nerilen zleme Program ve Acil Mdahale Plan,
17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren
evresel Etki Degerlendirme Ynetmeligi Madde 18de; Proje sahibi veya yetkili
temsilcisi, evresel Etki Degerlendirmesi Olumlu veya evresel Etki Degerlendirmesi
Gerekli Degildir kararn aldktan sonra ilgili mevzuat uyarnca aldg diger izin ve ruhsatlar
ile yatrmn balang, inaat, iletme ve iletme sonras dnemlerine ilikin izleme
raporlarn valilige iletmekle ykmldr. denilmektedir. Planlanan projenin izleme
raporlar ve izlemesi ED Raporunu hazrlayan Topuoglu Mad. San. Ve Tic. Ltd. Sti.
tarafndan yaplarak evre ve Orman Bakanlg tarafndan belirlenecek periyotlar halinde
evre ve Orman Bakanlgna ve Artvin l evre ve Orman Mdrlgne sunulacaktr.
naat Aamas in nerilen zleme Program
Proje kapsamnda inaat aamasnda genel olarak aagda sralanan hususlara
dikkat edilecektir.
naatn szleme planna ve artnamelere uygun olarak yrtlmesi,
naat kalitesi yeterliliginin denetlenmesi ve inaatla ilgili her trl kaytlarn dzgn
tutulmas,
Uygulama aamasnda, hazrlanan kesin proje dokmanlarna ve izimlere uygun
olarak inaatn yrtlmesi,
ve ii gvenligi mevzuat gereklerinin yerine getirilmesi.
Bunlarn haricinde inaatn evre zerindeki etkilerini azaltmak amacyla inaat
sresince yrrlkteki mevzuat geregi izleme yaplacaktr. naat aamasndaki izleme
alan inaatn yapldg alanlar, mteahhit sitesi, reglatr-santral yeri arasndaki akarsu
ortam, inaat alan rehabilitasyon alanlardr.
zleme program aagdaki hususlar ierecektir.
naat sresince oluan evsel kat atklarn bertaraf edilmesi
naat sresince oluan evsel sv atklarn bertaraf edilmesi
naat faaliyetlerinden etkilenebilecek Ball Deresi suyunun, Proje Sahasnn
mansabndan su numuneleri alnarak bulanklk bata olmak zere gerekli su
kalitesi parametreleri periyodik olarak incelenmesi
naat alanndan kaynaklanacak toz emisyonlar ve grltnn periyodik kontrol
naat aralarnn servis ve bakmlarndan kaynaklanan atklarn kontrol
Hafriyat atklarnn kontrol
Tbbi atklarn kontrol
naat aamasnda bozulan peyzajn dzeltilmesi
letme Aamas in nerilen zleme Program
Su Kullanm Hakk ve letme Esaslarna likin Anlamaya gre yatrmc firma,
dere yatagnn su alma yeri mansabnda dogal hayatn idamesini saglamas ve bu
kesimde su haklarn karlayacak miktardaki suyu dere yatagna brakacaktr.
letme aamasnda etkilenebilecek Ball Deresi suyunun, Proje Sahasnn
mansabndan su numuneleri alnarak bulanklk bata olmak zere gerekli su
kalitesi parametreleri periyodik olarak incelenmesi
letme sresince oluan evsel kat atklarn bertaraf edilmesi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
324/387
letme sresince oluan evsel sv atklarn bertaraf edilmesi
letme aamasnda grltnn periyodik kontrol
Acil Mdahale
Proje kapsamnda kullanlacak olan teknoloji ve malzemelerden meydana
gelebilecek kaza riski, i saglg ve gvenligi mevzuatna harfiyen uyulmas durumunda
ok dktr. saglg ve gvenligi ile ilgili politika ve prosedrler, projenin her
aamasnda geerli olacak ve yrtlecek olan tm faaliyetler 09.12.2003 tarih ve 25311
sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Saglg ve Gvenligi Ynetmeligi
hkmlerine uyulacaktr. Ek olarak, kullanlacak olan patlayc maddeler, seyyar depoda
depolanacak ve patlayc maddelerin tanmas, depolanmas ve kullanm esnasnda
29.09.1987 tarih ve 19589 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Tekel
D Braklan Patlayc Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali,
Tanmas, Saklanmas, Depolanmas, Sat, Kullanlmas, Yok Edilmesi, Denetlenmesi
Usul ve Esaslarna likin Tzkdeki hkmlere uyulacaktr.
Proje kapsamnda acil mdahale planlar (AMP) hazrlanacak ve bu planlara
harfiyen uyum gsterilecektir. AMPlerin en nemli amac, acil bir durumda yaplmas
gerekenleri tanmlamaktr. Dogal felaketler, kazalar ve sabotaj, bu proje kapsamnda acil
durum olarak nitelendirilmektedir. Tehlike durumundan nce, nfusun uyarlabilmesi iin
alnan nlemler, AMPnin en nemli parasn oluturmaktadr. Bunun yan sra, AMPler
hazrlanrken aagda belirtilen hususlar dikkate alnacaktr:
Acil bir durumda (yangn, patlama v.b.), annda mdahale edebilmek iin gerekli
olan ara ve gereler belirlenerek ayr bir yerde tutulacaktr. Bu tr ara ve
gerelerin arasnda kazma ve krekler, yz maskeleri, koruyucu gzlkler,
eldivenler, eitli pompalar, patlamaya mahal vermeyen elektrik motorlar, telsizler
ve benzeri ekipmanlar bulunacaktr.
nden ykleyici ve dozer gibi agr i makinelerinin herhangi bir acil duruma ne
ekilde mdahale edecekleri nceden planlanacak ve i makinelerinin park yerleri,
bu husus dikkate alnmak suretiyle seilecektir.
AMPler, acil mdahale ekiplerinin listesini, gvenlik ara ve gerelerinin yerlerini,
ka yollarn ve prosedrlerini de kapsayacaktr. Ayrca acil durumlarda irtibat iin
telefon numaralar da plan iinde bulunacaktr.
AMPler, srekli olarak kontrol edilecek ve ilgili tm ekipmann periyodik muayene
ve bakmlar dzenli olarak yaplacaktr. Kilit personel bu konuda egitilecektir.
Acil bir durumda en yakn gvenlik birimine (polis veya jandarma) ve en yakn
itfaiye birimlerine haber verilecektir.
Proje kapsamnda olabilecek her trl kaza, sabotaj ve dogal afet gibi maddi ve
manevi zarar verici unsurlarda aagdaki acil mdahale plan takip edilecektir. Bu sayede
faaliyetin bu olumsuzluklara karda sistemli olarak ilerligi saglanacaktr. Acil mdahale
plan ise aagdaki gibidir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
325/387
ekil 45. Kazas in Acil Mdahale Plan
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
326/387
ekil 46. Yangn in Acil Mdahale Plan
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
327/387
ekil 47. Deprem in Acil Mdahale Plan
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
328/387
VIII.2. ED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda Yeterlik Tebliginde Yeterlik
Belgesi alan kurum/kurulularn ykmllkleri BaIgnn kinci Paragrafnda Yer
Alan Hususlarn Gerekletirilmesi ile lgili Program.
18.12.2009 tarih ve 25383 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Yeterlik Tebliginin
9. Maddesinin ikinci paragrafnda ED Olumlu Karar verilen projelerle ilgili proje sahibi,
bu Teblig kapsamnda yetkilendirilmi kurum/kurululardan herhangi birine, yatrmn
balang ve inaat dnemlerinde belirtilen taahhtlerin yerine getirilip getirilmedigini,
yatrmn iletmeye geiine kadar proje sahasna giderek, yerinde izleme kontroln
yaptrmakla ykmldr. denilmektedir.
Programn kapsam; projeye bagl yaplacak olan tm almalarda evre ve
saglga zararl sonular dogurabilecek faaliyetlerin, ED Raporunda taahht edilen
hususlarn ve bu konuda uyulmas gereken yasal ykmllklerin izlenmesi, denetlenmesi
ve denetlemelerin raporlanmasdr. naat srecinin izlenmesi; inaat srecindeki olumsuz
etkilerin raporda belirtilen nlemlerle ilgili ynetmelik snr degerlerini ap amadg
ve/veya bertaraf edilip edilmediginin kontrol eklinde gerekleecektir.
Proje kapsamnda; rapor ierisinde belirtilen nlemlerin ve taahhtlerin yerine
getirilmesi ile ilgili olarak Blm VIII.1.de belirtilen ana balklar erevesinde
oluturulacak evre zleme Program kapsamnda izlenecektir.
Bu baglamda, TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe)
Projesi ED Raporu iin ED Olumlu Belgesi verilmesi durumunda Nihai ED
Raporundaki izleme program evre ve Orman Bakanlgnn belirledigi aylk sreler
erevesinde uygulanacak ve zleme Raporlar Formu dzenlenerek Bakanlga ve Artvin l
evre ve Orman Mdrlgne iletilecektir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) ED nceleme
Degerlendirme Formu Ek-24de verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
329/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-IX
HALKIN KATILIMI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
330/387
BLM IX: HALKIN KATILIMI
(Projenin etkilenmesi muhtemel yre halknn nasl ve hangi yntemlerle
bilgilendirildigi, proje ile ilgili halkn grlerinin ve konu ile ilgili aklamalarn ED
Raporuna yanstlmas)
17.06.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazete yaymlanarak yrrlge giren
evresel Etki Degerlendirme Ynetmeliginin 9. Maddesi geregince, yatrm hakknda
bilgilendirmek, projeye ilikin gr ve nerilerini almak zorunlu klnmtr. Bu konuda
Bakanlgn tarih belirlemesinden sonra, Artvin l evre ve Orman Mdrlg ile irtibata
geilerek toplantnn yeri ve saati konusunda almalar yaplmtr.
Toplantnn konusunu, yerini ve saatini belirleyen bir ilan hazrlanarak toplantdan
en az 10 gn nce ulusal dzeyde yaymlanan bir gazetede ile yerel bir gazetede ilan
edilmitir (Bkz. Ek-23).
Proje ile ilgili olarak halk bilgilendirmek amac ile ED ynetmeliginin 9. maddesi
geregi proje hakknda yre halkn bilgilendirmek, gr ve nerilerini almak amac ile
18.03.2010 tarihinde, saat 13:30de Artvin li. Arhavi lesi Musazade Mahallesi,
Cumhuriyet Meydan, Cordan Apatman 2. katta bulunan Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas
Toplant Salonunda, Artvin l evre ve Orman Mdrlgnden evre Yn. ve ED ve
Planlama Sube Mdr Yaar ISIKn bakanlgnda Halkn Katlm Toplants
yaplmtr.
Halkn Katlm Toplantsnda planlanan faaliyet ile ilgili olarak; proje kapsamnda
yaplacak almalar, projeden kaynaklanacak evresel etkiler ve bu etkilere kar
alnacak nlemler hakknda vatandalara bilgi verilmitir.
Toplantya, Artvin l evre ve Orman Mdrlgnden evre Ynetimi ED ve
Planlama Sube Mdr Yaar ISIK, evre Mhendisi Yunis YRC, Bilg. lt. lker Kaan
ALTUN ve yerleim yerlerinden gelen ky muhtarlar ve halk katlmtr.
Toplantda proje hakknda genel bilgi verildikten sonra yre halknn sorularna
cevap verilerek, halk bilgilendirmeye gidilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
331/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-X
YUKARIDAK BALIKLAR ALTINDA VERLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR
ZET
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
332/387
BLM X: YUKARIDAK BALIKLAR ALTINDA VERLEN BLGLEN TEKNK
OLMAYAN BR ZET
(Projenin inaat ve iletme aamalarnda yaplmas planlanan tm almalarn ve
evresel etkiler iin alnmas ngrlen tm nlemlerin, mmkn oldugunca basit,
teknik terim iermeyecek ekilde ve halkn anlayabilecegi sadelikte anlatlmas)
planlanmaktadr.
saglayacaktr.
bulunacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
333/387
Proje kapsamnda yzey ve yeralt sularna olumsuz etkide bulunabilecek tm
kirletici unsurlara kar gerekli tm nlemler Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. ti.
tarafndan alnacak ve alacak personele kar yeralt ile yzey sularna kar gerekli
titizliligin gsterilmesi iin bilgilendirme yaplacaktr.
kardan all kontrolsz beton agrlk tipinde tasarlanan Talkaya regltr talvegden
7.08 m ykseklikte, 983.00 m talveg kotunda ina edilecektir. Reglatrle evrilen sular
3284 m. lik iletim tneli ile ykleme havuzuna getirilecek ve cebri boru ile Talkaya HESe
Ayrca inaat dneminde kullanlmak zere krma-eleme tesisi ve har nitesi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
334/387
gsterilecektir.
almaktadr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi iin reglatr
yerinde, santral yerinde, cebri boru gzergahnda ve yollarn Orman Alanlar ierisinde
kalmas dolaysyla Orman Blge Mdrlgnden ED nceleme Degerlendirme Formu
bavurusunda bulunulmu olup Ek-18de verilmitir. Sz konusu projenin inaat
aamasna balanlmadan nce Eyner Enerji reim ve Tic. Ltd. ti. tarafndan Artvin
Blge Mdrlgne mracaatlar yaplarak Kesin zin alnacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
335/387
Ek-13).
Ek-12de verilmitir.
miktarlar Tablo 143.de detayl olarak verilmekte olup; ortalama 0,315 m
3
/sn su Reglatr
yapsndan srekli olarak braklacaktr.
Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna likin Usul
ve Esaslar Hakknda Ynetmelikte Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelikte yer alan 7.
Proje kapsamnda ina edilecek Talkaya Reglatr ve HES ile inaat aamas
sresince kurulacak Krma-Eleme Tesisi ve Har nitesi Tesisi iin 17.05.2005 tarih ve
25818 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi olan Sulak Alanlarn
Korunmas Ynetmeliginin 23. Maddesi kapsamnda Orman ve Su leri Bakanlgna
bavuru yaplarak EK-2 zin Belgesi alnacaktr.
Proje kapsamnda oluacak atk su, kat atk, hava kalitesine etkiler, hafriyat
atklar, grlt ve flora-fauna zerine etkiler gibi evresel etkiler ve bu evresel etkilere
kar alnacak nlemler ve bertaraf yntemleri balklar halinde ED Raporu ierisinde
verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
336/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
BLM-XI
SONULAR
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
337/387
BLM XI: SONULAR
(Yaplan tm aklamalarn zeti, projenin nemli evresel etkilerinin sralandg ve
projenin gereklemesi halinde olumsuz evresel etkilerin nlenmesinde ne lde
baar saglanabileceginin genel bir degerlendirme, proje kapsamnda alternatifler
aras seimler ve bu seimlerin nedenleri)
planlanmaktadr.
saglayacaktr.
bulunacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
338/387
Proje kapsamnda yzey ve yeralt sularna olumsuz etkide bulunabilecek tm
kirletici unsurlara kar gerekl tm nlemler Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd. ti.
tarafndan alnacak ve alacak personele kar yeralt ile yzey sularna kar gerekli
titizliligin gsterilmesi iin bilgilendirme yaplacaktr.
kardan all kontrolsz beton agrlk tipinde tasarlanan Talkaya regltr talvegden
7.08 m ykseklikte, 983.00 m talveg kotunda ina edilecektir. Reglatrle evrilen sular
3284 m. lik iletim tneli ile ykleme havuzuna getirilecek ve cebri boru ile Talkaya HESe
Ayrca inaat dneminde kullanlmak zere krma-eleme tesisi ve har nitesi tesisi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
339/387
gsterilecektir.
almaktadr.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) projesi iin reglatr
yerinde, santral yerinde, cebri boru gzergahnda ve yollarn Orman Alanlar ierisinde
kalmas dolaysyla Orman Blge Mdrlgnden ED nceleme Degerlendirme Formu
bavurusunda bulunulmu olup Ek-18de verilmitir. Sz konusu projenin inaat
aamasna balanlmadan nce Eyner Enerji reim ve Tic. Ltd. ti. tarafndan Artvin
Blge Mdrlgne mracaatlar yaplarak Kesin zin alnacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
340/387
Ek-13).
Ek-12de verilmitir.
miktarlar Tablo 143.de detayl olarak verilmekte olup; ortalama 0,315 m
3
/sn su Reglatr
yapsndan srekli olarak braklacaktr.
Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna likin Usul
ve Esaslar Hakknda Ynetmelikte Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelikte yer alan 7.
Proje kapsamnda ina edilecek Talkaya Reglatr ve HES ile inaat aamas
sresince kurulacak Krma-Eleme Tesisi ve Har nitesi Tesisi iin 17.05.2005 tarih ve
25818 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi olan Sulak Alanlarn
Korunmas Ynetmeliginin 23. Maddesi kapsamnda Orman ve Su leri Bakanlgna
bavuru yaplarak EK-2 zin Belgesi alnacaktr.
Sz konusu projenin arazi hazrlk ve inaat aamas ile iletme aamasnda
evresel etkiler sz konusu olacaktr. Oluacak evresel etkiler ve bu etkilere kar
alnacak nlemler maddeler halinde aagda verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
341/387
SU HTYACI VE ATIK SU;
ARAZ HAZIRLIK VE NAAT AAMASI
Tozumann nlenmesi amal spreyleme suyu
alanlar iin ime-kullanma amal su
Beton yapm iin gerekli olan beton karma suyu
Har nitesi tesisi ekipmanlarnn ( transmikser, pan mikser, pompa vb.) ilerinin
ykanmas iin gerekli sudur.
Personelin kullanma suyu ihtiyac, beton karma suyu, har nitesi tesisi
ekipmanlarnn ykanmas ve tozumann nlenmesi iin gerekli olan su gerekli izinlerin
alnmas artyla Ball Deresinden saglanacaktr. Sz konusu projenin inaat aamasnda
gerek duyulacak suyun Ball Deresinden karlanacag ile ilgili olarak DS 26. Blge
Mdrlgne gr sunulmu ve kullanlmasnda saknca olmadgna dair yaz alnmtr
(Bkz. Ek-21).
Proje kapsamnda alacak personelin ime suyu ise piyasada mevcut olan
hijyenik damacana sularndan damacanalar vastasyla temin edilecektir.
KULLANIM AMALARINA GRE SU KULLANIM MKTARLARI
Beton Yapm Iin Gerekli Olan Beton Karma Suyu
Proje kapsamnda ise 1 adet ve 30 m
3
/saat kapasiteli har nitesi tesisi
kullanlacak olup; har nitesi tesisi iin gerek duyulacak su miktarn gnlk 30m
3
dr.
Har nitesi Tesisinde Yer Alan Ekipmanlarn Ykanmas
Har nitesi Tesisinde kullanlacak mikserlerin, pompalarn ykanmas gibi ilemler
iin gnlk 10 m
3
su tketilecektir.
Spreyleme Suyu
naat aamasnda tozlanmay nlemek iin yaplacak spreyleme almalarnda
kullanlacak olan su miktar kesin olarak belirlenememekle birlikte, kaz yaplacak ya da
hafriyat malzemesinin dklecegi alanlarda ve ulam iin kullanlacak yollarn %10 nemli
kalmasn saglayacak ekilde yeterli miktarda sulama gerekletirilecektir. Blgede yagl
gnlerin dnda uygulanacak bu ilem iin gnlk ortalama 30.000 lt (30m
3
/gn) su
tketiminin olacag ngrlmektedir.
Personelin Ime Kullanma Suyu
inaat aamasnda 100 personelin altrlmas planlanmaktadr. Personelin tkettigi ime
gerekli olan su miktar 200 lt/gn alnrsa; gnlk 20 m
3
su kullanm sz konusu olacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
342/387
I Makinelerinin Ykanmas Iin Gerekli Olacak Su
dlarnn ykanmasna ihtiya duyulacaktr. Hangi makinenin ne zaman ykanacag
birlikte degiiklik arz edebilecektir.
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) kapsamnda gnlk
kullanlacak su miktar; 30 m
3
+ 10 m
3
+30 m
3
+20 m
3
= 90 m
3
olup; personel iin gerekli
ime suyu piyasadan mevcut olan hijyenik damacana sularndan damacanalar vastasyla,
personel iin gerekli olacak kullanma suyu, tozlanmay nlemek iin kullanlacak su, beton
malzemesi iin gerekli olacak su ve har nitesi tesisinde kullanlacak mikserlerin ve
pompalarn ykanmas iin gerekli olacak su Ball Deresinden saglanacaktr. Konu ile ilgili
olarak DS 26. Blge Mdrlgne gr sunulmu ve kullanlmasnda saknca
olmadgna dair yaz alnmtr (Bkz. Ek-21).
ATIKSU OLUUM KAYNAKLARI
Proje kapsamnda arazinin hazrlanmas ve inaat aamasnda alacak
personelden ve har nitesinde tesisinde beton retim ilemleri aamasnda, har nitesi
tesisinde kullanlacak mikserlerin ykanmas sonucunda yksek askda kat madde ieren
atksu oluacaktr.
Personelden Kaynakl Evsel Nitelikli Atksu
personelden kaynakl gnlk toplam 20 m
3
atksu oluacaktr.
Faaliyet alan ve yakn evresinde atksu (kanalizasyon) sistemi olmadgndan;
projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak evsel nitelikli atksular, Santiye
Sahas ierisinde kurulacak paket atksu artma tesisinde artlacaktr. Paket atksu artma
tesisinde artlacak olan sular ise, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol Ynetmeliginde verilen dearj kriterlerini
sagladktan sonra Ball Deresine dearj edilecektir.
Paket Atksu Artma tesisinde ileme tabi tutulacak atk sular 31.12.2004 tarih ve
Ynetmeligi Tablo 21.1deki parametrelere gre artldktan sonra Ball Deresine dearj
edilecek ve 29.04.2009 tarh ve 27214 sayl Resmi Gazetede yaymlanan ve 01.01.2010
tarihinde yrrlge giren evre Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda
Ynetmelik hkmleri erevesinde, Artlm Atksularn Alc Ortama Dearj in evre
zin Belgesi Alnacaktr.
Spreylemeden Kaynakl Atksu
alma blgesinde kullanlacak yollarda tozumay nlemek iin Ball Deresinin
sular kullanlarak arazz ile nemlendirme ilemi yaplacak olup, kullanlacak 30 m
3
su
Har nitesi Tesisinden Kaynakl Atksu
Har nitesi tesisinde retilen betonu tayan transmikserler malzeme tarken
szdrma yapmamaldr. Tama yapan mikserler beton tarken ve beton dkmnden
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
343/387
sonra mutlaka tesise dnp ilerinin ykanmas gereklidir. Har nitesi tesisinde,
mikserlerin ilerinin ykanmas ilemi sonucu 10 m
3
/gn atksu oluacaktr. Ortaya
kacak atk sulardaki AKM konsantrasyonu ve bulanklk olduka yksektir. Bu
nedenlerde atk sularn ve agregann geri kazanlmas iin keltme Havuzu ina
edilecektir. Bu amala har nitesi tesisi sahas zerinde 24 saat bekletmeli 3 gzl ve 56
m
3
(3,75 m x 3,75 m x 4 m) hacimli keltme havuzu planlanmaktadr. Bylece, ierisi
ykanan transmikserlerin suyu ve agregas szdrmasz keltme havuzuna verilerek
ierisindeki kat maddelerin sudan ayrlmas saglanacaktr.
Havuz ierisinde bulunan ve AKM ynnden artlm su yzeye yerletirilecek
pompa vastas ile geri dng yaplarak tekrardan transmikserlerin ilerinin ykanmasnda
kullanlacaktr.
Ayrca, beton karmada kullanlacak 30m
3
/gn su imento ile hidratasyon
saglayarak beton yapsnda kalacag iin atksu olarak geri dnmesi sz konusu
olmayacaktr.
I Makinelerinin ykanmasndan kaynakl atk su
dlarnn ykanmasna gerek duyulacaktr. Hangi makinenin ne zaman ykanacag
birlikte degiiklik arz edebilecektir. Proje kapsamnda kullanlacak aralarn ykanmas
Santiye Sahas ierisinde gerekletirilecektir.
Aralarn ykanacag yerin zemini egim oluturacak ekilde beton ile kaplanacak
ve egim ile birlikte atk sular bir ukurda biriktirilecek ve bu atk sular bir kanal veya boru
ile paket atk su artma tesisine sevk edilerek ileme tabi tutulduktan sonra Ball Deresine
dearj edilecektir.
Dolays aralarn ykama sular da Paket Artma Tesisinde ileme tabi
tutulacagndan tr, kurulacak paket artma Tesisi 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl
Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol Ynetmeligi Tablo
20.3deki parametreleri saglayacak ekilde projelendirilecektir.
Iletim tnelinden kaynakl atk su
TaIkaya Reglatr ve HES (22,658 MWm/22,052 MWe) Projesi
kapsamnda ina edilmesi planlanan letim Tnelinin almas aamasnda deliciler iin
kullanlacak su ve sznt sularndan kaynakl atk su olumas muhtemeldir. Oluacak bu
atk su ierisindeki AKM konsantrasyonu ve bulanklk olduka yksektir. Oluacak bu atk
sular boru ve pompa vastasyla tnel giriine yaplacak szdrmasz ktrme
havuzlarnda ktrldkten sonra Ball Deresine verilecektir.
Ayrca proje kapsamnda kullanlacak su miktarlar, oluacak atk su miktarlar ve
berteraflar Tablo 116.da verilmitir.
LETME AAMASI
Sz konusu projede sadece iletme aamasnda alacak olan personelin kullanm
sonucunda evsel nitelikli atksu oluacaktr. letme aamasnda personelin kullandg
suyun tamamnn atk su olarak dnecegi kabul edilmesi halinde aga kacak evsel
nitelikli atk su miktar toplam 3,6 m
3
/gn olacaktr. Projenin inaat aamasnda kullanlan
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
344/387
biyolojik paket atksu artma tesisi iletme aamasnda da kullanlacaktr. Biyolojik artma
tesisi piyasada satlan TSE onayl ve uygun kapasiteye sahip olarak seilecektir. Artma
tesisi proje onay 2005/5 sayl Proje Onay Genelgesi Kapsamnda yaplacak olup, gerekli
izinler alnacaktr. Sz konusu atksular 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Su Kirliligi Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna
Dair Ynetmelik) Su Kirliligi Kontrol Ynetmeligi Tablo 21.1 ve 1380 Sayl Su rnleri
Kanunu Ynetmeligi Ek-5 ve Ek-6ya uygun olarak artlacaktr. Artlan atksularn, Ball
Deresine dearj edilmesi planlamaktadr. Konu ile lgili DS Blge Mdrlgnden gr
ve Artvin l evre ve Orman Mdrlgnden dearj izni alnacaktr.
KATI ATIK
alanlarn gnlk ihtiyalarnn karlanmas sonucu oluacak evsel nitelikli
atklar,
Kaz almalar sonucu aga kacak ve hafriyat atklar,
ktrme havuzunun dip amuru,
naattan kaynakl kat atklarn oluumu sz konusu olacaktr,
Evsel Nitelikli Kat Atklar
personelden kaynakl toplam 134 kg/gn kat atk oluacaktr.
naat aamasnda oluacak kat atklarn toplanmas, biriktirilmesi ve
uzaklatrlmas Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliginde belirtildigi zere yaplacaktr.
Evsel nitelikli kat atklarn 14/03/1991 tarih ve 20814 sayl R.G.de yaymlanan Kat
Atklarn Kontrol Ynetmeligi Madde 18de belirtildigi gibi; denizlere, gllere ve benzeri
alc ortamlara, caddelere, ormanlara ve evrenin olumsuz ynde etkilenmesine sebep
olacak yerlere dklmesi yasaktr. Bu dogrultuda proje kapsamnda meydana gelecek kat
atklar antiye sahasnda bulundurulacak agz kapal konteynrlarda biriktirilecek ve
dzenli olarak, alanlar tarafndan kapal zel aralarla Arhavi Belediyesi p Dkm
Alanna nakledilecektir.
Proje kapsamnda oluan kat atklarn bertaraft aamasnda, 14 Mart 1991 tarih
ve 20814 Sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge giren Kat Atklarn Kontrol
Ynetmeligi ile 03 Nisan 1991 tarih ve 20834 Sayl, 22 Subat 1992 tarih ve 21150 Sayl,
2 Kasm 1994 tarih ve 22099 Sayl, 15 Eyll 1998 tarih ve 23464 Sayl, 18 Eyll 1999
tarih ve 23790 sayl, 29 Nisan 2000 tarih ve 24034 sayl, 25 Nisan 2002 tarih ve 24736
sayl ve 5 Nisan 2005 tarih ve 25777 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge giren
degiikliklere titizlikle uyulacaktr.
Hafriyat Atklar
Proje kapsamnda yer alan tesislerin inaat ncesinde arazinin hazrlanmas ve
temel kazs almalar yaplacaktr. Bu alma kapsamnda ncelikle yzeydeki bitkisel
toprak syrlacaktr. Yaplacak kaz almalar neticesinde hafriyat atg oluumu sz
konusu olacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
345/387
m
3
3
3
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
346/387
Projeler kapsamnda oluacak hafriyat atklarnn bertaraf konusunda 18.03.2004
tarih, 25406 sayl R.G.de yaymlanarak yrrlge giren Hafriyat Toprag, naat ve Yknt
Atklarnn Kontrol Ynetmeliginin ilgili hkmlerine uyulacaktr. Sz konusu ynetmelik
geregince; pasa ve hafriyatn sulu tarm ve bag ve bahe olarak kullanlan araziler, ime,
sulama ve kullanma sular rezervuarlarnn mutlak ve ksa mesafeli koruma alanlar, takn
riskinin yksek oldugu yerlerde, yagmur sularnn akn engelleyecek vadilerden veya
dere yataklarnn heyelan, g ve erezyon blgelerine dklmeyecektir. Pasa ve hafriyat
dkm yeri en yakn yerleim yerlerine 200 m, mezarlklara olan uzaklg ise 100 mden
uzak olacaktr. Hafriyat atklar dklmeden nce ilgili belediye veya mahallin en byk
mlki amirine bavurularak gerekli izinler alnacaktr.
Inaattan Kaynakl Kat Atklar
naat almalar esnasnda, kalplk kereste artklar, imento ambalaj kagd,
inaat demiri, demir boru, beton ve enjeksiyon artg malzemeler vb, atklarn oluumu sz
konusu olacaktr. Bu atklar proje alan ierisinde uygun blgelerde toplanarak, bunlar
degerlendiren lisansl geri kazanm tesislerine gnderilecektir. Beton ve enjeksiyon atg
malzemeler ise dolgu malzemesi olarak kullanlacaktr.
Atk Lastikler
Atk lastikler geliigzel atldgnda ve depolandg zaman sivrisinek ve fareler iin
uygun bir reme alan oluturdugu gibi salgn hastalklarn yaylmasnda etkin rol
oynamaktadr. Ayrca lastiklerin yanmas sonucunda siyah bir bulut halinde tonlarca
dioksin-furan gibi zehirli gazlar yaymaktadr. Atmosfere yaylan bu gazlar insan saglgna
direk olarak tehdit etmelerinin yan sra yakn evredeki toprak ve sularn kirlenmesine
neden olmaktadr.
Dolays ile proje kapsamnda atk lastik olumamas iin kullanlacak olan i
makinelerinin lastik degiimleri yeterli altyapya sahip olan yetkili servislerde
Ancak saha ierisinde lastik degitirilmesinin zorunlu oldugu durumlarda, ortaya
kan kullanlm lastikler 25.11.2006 tarih ve 26357 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrlge girmi olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede degiikligi ile
yaymlanan mrn tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmeligi uyarnca bertaraf
edilecektir.
Proje kapsamnda; inaat aamasnda biyolojik paket artma tesisinden aga
kacak amur miktar 4 kg/gndr. Biyolojik Paket Artma Tesisinden aga kacak
amur 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi
olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeligi hkmlerine uyulacaktr. Bu dogrultuda proje
kapsamnda meydana gelecek amur antiye sahasnda bulundurulacak agz kapal
konteynrlarda biriktirilecek ve dzenli olarak, alanlar tarafndan kapal zel aralarla
Arhavi Belediyesi p Dkm Alanna nakledilecektir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
347/387
LETME AAMASI
Proje kapsamnda; iletme aamasnda oluacak evsel nitelikli kat atk miktar
24,12 kg/gn-kii, biyolojik paket artma tesisinden aga kacak amur miktar 0,72
kg/gndr. Projenin iletme amasnda aga kan kat atk miktar toplam 24,84 kg/gn
olarak hesaplanm olup, bu atklarla ilgili 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge girmi olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeligi
hkmlerine uyulacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliginin 8.Maddesine uygun olarak
bu atklar, evreye zarar vermeden bertarafn ve degerlendirilmesini kolaylatrmak, evre
kirliligini nlemek ve ekonomiye katkda bulunmak amacyla ayr ayr toplanarak
biriktirilecek ve gerekli tedbirler alnacaktr. Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliginin kat
atklarn toplanmas ve tanmas ile ilgili drdnc blm 18. Maddesinde belirtilen
esaslara uyularak kat atklar evrenin olumsuz ynde etkilenmesine sebep olacak yerlere
dklmeyecek, agz kapal standart p kaplarnda muhafaza edilerek toplanacaktr. Proje
kapsamnda aga kacak kat atklar gerekli izinler alndkta sonra Arhavi Belediyesi p
Depolama Alanna sevk edilecektir.
Tekrar kullanm ve geri dnm mmkn olan kat atklar (kagt, cam, plastik,
metal kutular vb.) organik kkenli atklardan ayr olarak biriktirilecek ve 24.06.2007 tarih ve
26562 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ambalaj Atklarn Kontrol Ynetmeliginin
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Ambalaj
Atklarnn Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik) ilgili
hkmleri dogrultusunda geri dnm tesislerine verilecektir. Ayrca, personel
yemekhanesinden oluan bitkisel atk yaglar, 19.04.2005 tarih ve 25791 sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Bitkisel Atk Yaglarn Kontrol Ynetmeligi
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Bitkisel
Atk Yaglarn Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik)
hkmlerince, szdrmaz, i ve d yzeyleri korozyona dayankl kaplarda biriktirilecek ve
lisansl tayclarla lisansl geri kazanm veya bertaraf tesislerine gnderilecektir.
letme dneminde ise makine ve ekipmanlarn bakmlar sonucu bir miktar atk
yag olumas beklenmektedir. Ancak bu yaglar, bakm ve onarmdan sorumlu firma
tarafndan, bakm sonrasnda sahadan uzaklatrlacak ve bertaraf edilecektir.
Projenin iletme faaliyetleri esnasnda oluabilecek atk akmlatrler, kullanlan
binek aralarnn bitmi akleridir. Aralarn ak degiimleri, bu almalara ynelik
altyaps yeterli olan yerlerde yaplacak ve ara bakm-onarm yerleri tarafndan
yapan iletmelerce veya belediyelerce oluturulmu toplama noktalarna teslim edilecektir.
Proje kapsamnda oluacak atk pil ve akmlatrler 31.08.2004 tarih ve 25569 sayl
Resmi Gazetede yaymlanan Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeligi
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Atk Pil
ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair
Ynetmelik)uyarnca toplanarak degerlendirilecektir.
letme dneminde olumas beklenen stb, florasan gibi tehlikeli atklar ise
beton saha zerine yerletirilmi saglam, szdrmaz, emniyetli ve uluslararas kabul
grm standartlara uygun konteynrlar ierisinde geici olarak muhafaza edilecek ve
lisansl aralar vastasyla lisansl tehlikeli atk geri kazanm veya bertaraf tesisine
gnderilecektir. Bu atklar, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeligi (30.03.2010 sayl ve
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
348/387
27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Tehlikeli Atklarn Kontrol
Ynetmeliginde Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik) uyarnca bertaraf edilecektir.
GRLT
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak grlt hesaplamas Blm
V.1.16.da yaplmtr.
Hesaplamalar en kt ihtimal olan i makinelerinin hepsinin e zamanl altg
kabul ile yaplm olup sz konusu i makinelerinin hepsi e zamanl almayacaktr.
Faaliyet kapsamnda toplam 2 adet kompresr, 2 adet ykleyici, 10 adet kamyon, 2
adet ekskavatr, 1 adet dozer, 1 adet arazz, 2 adet beton pompas, 2 adet beton mikseri,
1 adet mobil vin, 1 adet lastikli kepe kullanlacak olup sz konusu makine ve tesisatn
500-4000 Hz arasndaki drt oktav bandndaki toplam ses gc dzeylerinin
hesaplanmas iin 30.12.2006 tarih ve 26392 sayl resmi gazetede yaymlanan Ak
Alanda Kullanlan Tehizat Tarafndan Oluturulan evredeki Grlt Emisyonu ile lgili
Ynetmelik in Msaade Edilen Ses G Seviyeleri ve Grlt aretlemesi ve Standartlar
adl 5. maddesinde motor gc seviyelerine gre verilen formller kullanlmtr.
Proje yerine en yakn yerleim yeri; santral alanna yaklak 243 m mesafedeki
Kamilet Mezrasdr.
En kt artlarda 100 m den itibaren grlt degeri 68,70 dBA civarnda olup, bu
noktadan sonra GDYYde belirtilen snr degerin altnda kalmaktadr. Ayrca yukarda
yaplan hesaplar i makinelerinin ayn anda alacag kabul ile yaplmtr. Ancak sz
konusu i makineleri ve nakliye aralar gn iinde farkl zamanlarda ve farkl yerlerde
kullanlacaktr. Dolaysyla proje kapsamnda yer alan yerleim yerlerine olumsuz bir etki
sz konusu olmayacaktr.
LETME AAMASI
Tesisin iletme srecinde en nemli grlt kaynag, santral binasnda bulunan
trbin milinin eksen etrafnda dnmesinden kaynaklanan mekanik grltdr. Ayrca, cebri
boru ve trbinde su ak srasnda eperlere su vurmas sebebiyle grlt oluacaktr.
Santraldeki diger grlt kaynaklar ise, bina iklimlendirilmesinden kaynaklanan grltler
ve jeneratrlerin devreye girmesi sonucu oluacak kesikli grltlerdir. Bu projedeki teknik
zelliklere sahip trbinlerin yaklak ses gc dzeyleri 100er dB civarnda olacaktr.
Projede bu ekipmanlar santral binasnda kapal bir alan ierisinde yaltml bir odada
bulunacaktr.
Sz konusu grlt iletimini en aza indirgemek amacyla aagdaki maddeler
uygulanacaktr.
Yan duvarlarda ve tavanda ve tabanda yaltm malzemesi kullanlacak
Yaltm malzemesi olarak ta yn kullanlacak
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
349/387
Kap altlarndan ve anahtar deliklerinden grltnn gemesini nlemek amacyla
zel ses geirmeyen kaplar kullanlacaktr.
Yukardaki maddelerin uygulanmas ile maksimum dzeyde yaltm saglanmas
hedeflenmektedir. yi yaplan yaltm sonucu ses basnc yaklak olarak 40 dBA kadar
drlebilmektedir.
letme aamasnda alacak tm personele koruyucu ekipman temin edilecek ve
bunlarn kullanlmas saglanacak, Saglg ve i Gvenligi Tzg ile evresel
Grltnn Degerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeligi hkmleri dogrultusunda gereken
diger nlemler de alnacaktr.
Proje kapsamndaki ilgili btn faaliyetler boyunca, grltnn asgari seviyede
kalmas iin gerekli btn nlemler alnacaktr. Projenin inaat ve iletme faaliyetleri
boyunca 1593 sayl Umumi Hfzsshha Kanunu ile 4857 sayl Kanununa ve ilgili btn
ynetmeliklere uyum gsterilecektir.
letme aamasnda gerekli grldg durumlarda, i saglg ve gvenligi ile ilgili
mevzuata uyulacak olup, alanlarn zel balk, kulaklk veya kulak kullanmlar
saglanacaktr.
Bahse konu faaliyet iin 07.03.2008 tarih ve 26809 sayl Resmi Gazetede
yaynlanarak yrrlge girmi olan ve 04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede
degiikligi yaymlanm olan evresel Grltnn Degerlendirilmesi ve Ynetimi
Ynetmeligi Madde-8 c bendi dogrultusunda; iyeri ama ve alma ruhsat safhasnda
ve/veya yaplacak denetimlerde yetkili idarenin talebi dogrultusunda evresel Grlt
Seviyesi Degerlendirme Raporu hazrlanacaktr.
EMSYON
Proje kapsamnda Reglatr, letim tneli, Ykleme Havuzu, Cebri boru ve santral
binas inaatlar yaplacaktr. Ayrca bu nitelerin inaat aamasnn gerekleebilmesi iin
biri ykleme havuzuna ulam saglamak amacyla digeri ise reglatr alanna ulam
saglamak amacyla yol dzenlemesi yaplacaktr. Proje kapsamnda ayrca har nitesi
tesisi ve krma-eleme tesisinin ierisinde bulunacag bir adet Santiye Sahas kurulacaktr.
Projede farkl niteler farkl noktalarda yer aldg ve farkl yerleri etkilendigi iin toz
emisyonu hesaplamalar;
1. Reglatr Sahas(reglatr yaps+batardolar+derivasyon kanal+keltim havuzu)
2. letim Tneli
3. Ykleme Havuzu
7. Santiye Sahas (Krma-ElemeTesisi+Har nitesi Tesisi)
Proje kapsamnda oluacak hafriyat malzemelerinin kullanlabilir olanlar Krma-
Eleme Tesisinde leme Tabi tutulduktan sonra beton malzemesi olarak kullanlmas
planlanmaktadr.
Blm V.1.8.de yaplan hesaplamalar neticesinde oluacak toz emisyonundan
yakn yerleim yerlerin zarar grmemektedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
350/387
Krma-Eleme Tesisinden kaynakl toz oluumunun engellenmesi amacyla ise
krma-eleme tesisinde kullanlacak ekipmanlar kapal sistem olarak tasarlanacak ve torba
filtreler kullanlacaktr.
Sahada inaat aamasnda kullanlacak yakt sadece kullanlacak makineler iin
gerekli olup, snma vb. amal yakt tketimi olmayacaktr. Makinelerde yakt olarak
motorin kullanlacaktr.
Zemin hazrlayc bir i makinesi saatte yaklak 4 litre yakt harcayabilir.
Kullanlacak i makinelerinin harcayacag maksimum yakt miktarnn maksimum yaklak
30 lt/saat-ara kabul ile her aracn oluturacag ktlesel debi hesaplamalar Blm
V.1.13.de verilmitir.
Hesaplamalardan da anlalacag zere hesaplanan emisyon miktar geni bir
alanda ve saatlik zaman ierisinde atmosfere terk edilecek olmas nedeniyle kirletici debisi
dk olacaktr. Ayrca meteorolojik etkiler ve topografik faktrlerin etkisiyle devaml bir
hava sirklasyonu olacag dolaysyla oluan emisyonlar atmosferde seyrelerek
daglacagndan alma alannda ve evre atmosferinde snr degerlerin altnda kirlilik
oluacaktr.
03.07.2009 tarih ve 27277 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge giren
Sanayi Kaynakl Hava Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi Ek 2 de yer alan Tesislerin Hava
Kirlenmesine Katk Degerlerinin Hesaplanmas ve Hava Kalitesi lm blmnde
Mevcut ve yeni kurulacak tesislerin bacalarndan veya baca dndan atmosfere verilen
emisyonlarn saatlik ktlesel debileri, mevcut tesisler iin bacalarda llerek, baca
dndan atmosfere verilen emisyonlar ile yeni kurulacak tesisler iin emisyon faktrleri
kullanlarak tespit edilir. Saatlik ktlesel debi (kg/saat) degerleri Tablo 2.1de verilen
degerleri amas halinde, tesis etki alannda emisyonlarn Hava Kirlenmesi Katk Degeri
(HKKD) mmknse saatlik, aksi takdirde, gnlk, aylk ve yllk olarak hesaplanr hkm
yer almaktadr. Bu degerlendirmeye gre ilgili ynetmelik geregi faaliyet Tablo 2.1de yer
alan Baca Dndaki Yerler olarak degerlendirilmi ve bu tablodaki degerlerle
karlatrlm snr degerlerin altnda kaldg grlmtr.
alacak aralardan kaynaklanacak emisyonlarn minimuma indirgenmesi iin,
04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren Egzoz
Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmeliginin 7. Maddesi uyarnca; kullanlacak tm ara ve
ekipmanlarn rutin kontrolleri yaptrlarak bakm gereken aralar bakma alnacak ve
bakmlar bitene dek almalarda baka aralar kullanlacaktr. Ayrca Trafik Kanununa
uygun ekilde almalar konusunda uyarlarak zellikle ykleme standartlarna uygun
ykleme yapmalarna dikkat edilecektir.
Sahada kullanlacak aralarn bakm, onarm, yag ve filtre degiimleri yeri Ama ve
altrma Ruhsatl benzin istasyonlarnda yaplacaktr.
gml tanklarda muhafaza edilecektir. Ynetmeliklere uygun ekilde ara ve makineler
Proje kapsamnda Reglatr yapsndan Mansaba braklacak su miktar Blm
V.2.4.de detayl olarak verilmitir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
351/387
Proje kapsamnda projenin faaliyete geecegi alanlarda BASAK-SU
MHENDSLK NSAAT TAAHHT TARIM SANAY ve TC. LTD. ST. tarafndan mevcut
su haklarnn tespitine ynelik bir alma gerekletirilmitir (Bkz. Ek-13).
Talkaya reglatr iin, yllk ortalama debiler kullanlarak yaplan
degerlendirmelerde, yllk ortalama akm 2,629 m
3
/sn olmaktadr. Bu akmn %12sine
karlk gelen 0,315 m
3
/sn suyun dere yatagna braklmas ekosistem raporunda
nerilmektedir.
miktarlar Tablo 143.de detayl olarak verilmekte olup; yllk ortalama 0,315 m
3
/sn su
reglatr yapsndan srekli olarak braklacaktr.
Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna likin Usul ve
Esaslar Hakknda Ynetmelikte Degiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelikte yer alan 7.
Proje kapsamnda iletme aamasna geilmeden nce biri menbaada digeri ise
mansabda olmak zere 2 adet AG (Akm Gzlem stasyonu) kurulacak olup; kurulma
aamasnda DS (Devlet Su leri) Blge Mdrlgne mracaat edilerek uygun yer iin
gr alnacaktr. Ayrca AG stasyonunun GPRS Modemli (on-line baglantl) cihaz ile
donatlmas saglanacaktr.
Ayrca proje kapsamnda balk geidi yaplacak olup srekli alr durumda olmas
saglanacaktr.
Ayrca proje kapsamnda Fizibilite Raporu, Su Kullanm Hakk Raporu ve
Ekosistem Raporuna uygun hareket edilecek olup; proje kapsamnda degiiklige gidilmesi
durumunda ED Ynetmeligi kapsamnda yeniden bavuru yaplarak izin alnacaktr.
Projenin ekonomik mrn tamamlamas sonrasnda; HES de bulunan mrn
tamamlam E/M hidromekanik donanmn bu tr hurda malzeme alclarna hurda olarak
satlmak suretiyle degerlendirilmesi ngrlmektedir. Bundan sonraki srete ise; HES
binasnn blgede orman yangn gzlem yeri, flora fauna aratrmalarnda (vejetasyon
dnemi almalar vb.) ve/veya kamu kurum kurulu almalarnda (orman iletmeleri
vb) istasyon, konaklama vb amalar dogrultusunda kullanlabilecegi ngrlmektedir.
Planlanan projenin ekonomik ve sosyal etkileri gz nne alndgnda, projenin
gerekletirilmesinin yrede olumlu bir etkisi olacag anlalmaktadr. Proje alannn
mevcut kullanm durumu gz nne alndgnda nerilen proje ile enerji retimi faydas
saglanacak, yre halkna i imkan yaratlacaktr.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
352/387
Ayrca proje kapsamnda 10.08.2005 tarih ve 25902 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrlge giren Yeri Ama ve altrma Ruhsatlarna likin
Ynetmeliginin ilgili maddesi geregince; Santral Binasna, Krma-Eleme Tesisine ve Har
nitesi Tesisine Yeri Ama ve alma Ruhsat (GSM) alnacaktr.
Projenin gereklemesi ile blge iinde ekonomik hayatn canlanmasna ve
gelimesine nemli lde yardmc olunacak ve dolaysyla yre halknn gelirlerinde ve
yaam seviyelerinde bir ykselme meydana gelecektir. Tesislerin yapm aamasnda
evrede yeni i olanaklarnn yaratlmas tesis yerlerine ulam saglayacak yeni yollarn
yaplmas ve mevcut yollarn slah edilmesi, gelime plannn gereklemesi ile meydana
gelecek diger faydalardr. retilecek olan enerji enterkonnekte sisteme verileceginden
tm lke ekonomisinin enerji ihtiyacna katkda bulunarak sanayinin gelimesine ve lkede
ekonomik ve sosyal refahn yaygnlamasna katkda bulunacaktr.
Proje kapsamnda;
17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrlge
girmi olan ve 19.12.2009 tarih ve 27437 sayl Resmi Gazetede degiikligi ile
yaymlanan evresel Etki Degerlendirmesi Ynetmeligi
03.07.2009 tarih ve 27277sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrlge
girmi olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede degiikligi
yaymlanan Sanayi Kaynakl Hava Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi
06.06.2008 tarih ve 26898 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge
girmi olan ve 05.05.2009 tarih ve 27219 sayl Resmi Gazetede yaplan
degiikliklerle ilave edilen Hava Kalitesi Degerlendirme ve Ynetimi
Ynetmeligi
girmi Hafriyat Toprag naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmeligi
girmi olan ve 31.07.2009 tarih ve 27305 sayl Resmi Gazete ile 30.03.2010
tarih 27535 sayl Resmi Gazetede degiikligi ile yaymlanan Atk Pil ve
Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeligi
girmi olan ve 04.09.2009 tarih ve 27339 sayl Resmi Gazete ile 30.03.2010
tarih ve 27535 sayl Resmi Gazetede degiikligi ile yaymlanan Tehlikeli
Atklarn Kontrol Ynetmeligi
girmi olan Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmeligi
yaymlanan mrn tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmeligi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
353/387
yaymlanan Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Ternefillerin Kontrol Hakknda
Ynetmelik
girmi olan Atk Ynetimi Genel Esaslarna likin Ynetmelik
girmi olan ve 22.10.2009 tarih 27384 sayl Resmi Gazetede degiikligi ile
yaymlanan evre Denetim Ynetmeligi
giren Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmeligi
girmi olan, 30.05.2009 tarih 27243 sayl Resmi Gazetede dzeltmeye
gidilmi olan ve 24.12.2009 tarih ve 27442 sayl resmi Gazete ile 24.02.2010
tarih ve 27503 Sayl Resmi Gazetede degiikligi ile yaymlanan evre
Kanununca Alnmas Gereken zin ve Lisanslar Hakknda Ynetmelik
girmi olan, 04.02.2009 tarih ve 27131 sayl Resmi Gazete ile 17.02.2009 tarih
ve 27144 sayl Resmi Gazete ile degiikligi yaymlanan evre Dzeni
Planlarna Dair Ynetmelik
girmi olan mrn Tamamlam Aralarn Kontrol Ynetmeligi
14.03.1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge
girmi olan ve 05.04.2005 tarih, 25777 sayl Resmi Gazete degiikligi ile
yaymlanan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeligi
13/02/2008 tarih ve 26786 sayl RG degiiklik ile revize edilen Su Kirliligi
Kontrol Ynetmeligi
19/03/1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge
giren Lagm Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara
Ait Ynetmelik
giren Toprak Kirliliginin Kontrol Ynetmeligi,
30.07.2008 Tarih ve 26952 sayl Resmi Gazete de yaymlanarak yrrlge
yaymlanan Atk Yaglarn Kontrol Ynetmeligi
02.11.1986 Tarih ve 19269 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge
yaymlanan Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeligi
07.03.2008 tarih ve 26809 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrlge
giren evresel Grltnn Degerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeligi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
354/387
giren s Saglg ve Gvenligi Ynetmeligi
yaymlanan Ambalaj ve Ambalaj Atklarn Kontrol Ynetmeligi
14 Aralk 2007 tarih ve 26730 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrlge
yaymlanan Madencilik Faaliyetleri le Bozulan Arazilerin Dogaya Yeniden
Kazandrlmas Ynetmeligi
giren 5403 sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu
28.02.1998 tarih 23272 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren
4342 sayl Mera Kanunu
04.04.1971 tarih 13799 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren
1380 sayl Su rnleri Kanunu
07.02.1939 tarih ve 4126 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrlge giren
3573 sayl Zeytinciligin Islah ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakknda
Kanun
giren 3213 sayl Maden Kanunu
03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazete'de yaynlanarak yrrlge
giren Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelikte
Degiiklik Yaplmasna likin Ynetmelik
14.07.2007 tarih ve 26582 sayl Resmi Gazete'de yaynlanarak yrrlge
giren Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik
09.09.2006 tarih ve 26284 say ile yrlge giren Dere Yataklar ve Taknlar
ad ile yaynlanan 2006/27 nolu Babakanlk Genelgesi
Hkmlerine titizlikle riayet edilecektir.
Projede iletme aamasnda toplam 18 kii alacak, ancak retilen enerji
enterkonnekte sistem ile tm lkeye dagtlacagndan ve enerji de kalknmlgn
gstergelerinden biri oldugundan yarar byk olacaktr. Sonu olarak; proje konusu
tesisin, raporda belirtilen kontrol ynetmeliklerinin titiz ve eksiksiz biimde uygulanmas
neticesinde, evresine ve etki alanna olumsuz bir etkisinin olmayacag grlmektedir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
355/387
NOTLAR VE KAYNAKLAR
Talkaya Reglatr ve HES Projesi Fizibilite Raporu
www.deprem.gov.tr (Deprem Aratrma Merkezi Resmi nternet Sitesi)
www.kg.gov.tr (Karayollar Genel Mdrlg Resmi nternet Sitesi)
MTA Genel Mdrlg - Ankara
Artvin li evre Durum Raporu, Artvin Valiligi l evre ve Orman Mdrlg
Hava Kirliligi, Kontrol ve Denetim, Kimya Mh. Odas yayn, 1991
evre Kirlenmesi ve Kontrol, Prof. Dr. Mehmet KARPUZCU
Mezzinoglu, A. Hava Kirligi ve Kontrolnn Esaslar Dokuz Eyll Yaynlar, 2000
Meteoroloji Genel Mdrlg- Ankara
www.artvin.gov.tr (Artvin Valiligi Resmi nternet Sitesi)
www.cevreorman.gov.tr (evre ve Orman Bakanlg Resmi nternet Sitesi)
www.dkmp.gov.tr (Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg Resmi nternet Sitesi)
www.deprem.gov.tr (Deprem Aratrma Merkezi Resmi nternet Sitesi)
www.tusiad.org.tr/turkish/rapor/enerji/html/sec8.html
www.teias.gov.tr (Trkiye Elektrik retim A.S. Resm nternet Sitesi)
www.tuik.gov.tr (Trkiye statistik Kurumu Resmi nternet Sitesi)
Trkiye Diri Fay Haritas: lek: 1 / 2 000 000, MTA Genel Mdrlg Yaynlar,
ANKARA
DEMRSOY, A., 1999, Genel ve Trkiye Zoocografyas,
DEMRSOY, A.,Yaamn Temel Kurallar, Entomoloji, Cilt-2/Ksm-2
SEMEN, ., 1995, Tohumlu Bitkiler Sistematigi, Ege niversitesi Fen Fakltesi
Kitaplar Serisi
KOCATAS. A., 1996, Ekoloji ve evre Biyolojisi, Ege niversitesi Su rnleri
Fakltesi Yaynlar
EKM, T., 1989, Trkiyenin Tehlike Altndaki Nadir ve Endemik Bitkileri,
Uslu, O. (2004): Kullanlm Sularn Artm Ders Notlar
Batrk, A.(1992): Kat Atklar Ders Notlar (YT Mh. Fak. evre Mh. Blm)
Biyolojik Terimler Szlg
Davis,P. H. (1965-1988): Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol 1-10,
University Press, Edinburg
Ege nv. Fen Fak. Kitaplar Serisi, zmir,(1998): Tohumlu Bitkiler Sistematigi
Kaynak,G.(1996): ieksiz Bitkiler sistematigi Ders Notlar
Akaln,S., 1956. Byk Bitkiler Klavuzu, Ankara.
Baytop,T.1994:Trke Bitki Adlar Szlg.Trk Dili Kurumu Yaynlar no:578-Trk
Dil Kurumu, Ankara.
Davis, P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and East Aegean slands.Vol.1-10, Univ.
Press. Edinburgh.
Ekim, T., M.Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z.Aytac ve N.Adgzel, 2000: Trkiye
Bitkileri Krmz Kitab. Trkiye Tabiatn Koruma Dernegi, Ankara.
Gner,A., zhatay, N., Ekim, T., Baer, K.H.C.2000. Flora of Turkey and the East
Aegean Islands(supplement 2). Edinburgh Uni. Press. Edinburgh.
Davis, P.H. (ed.), Flora of Turkey and yhe East Aegean Islands. Vol. 1-9, 1965-1985
(Edinburgh).
Gner, A., Vural, M., Sorkun, K., Rize Floras, Vejetasyonu ve Yre Ballarnn Polen
Analizi, Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu, Matematik, Fizik ve Biyoloji
Bilimler Aratrma Grubu, Proje No: T.B.A.G. 650, 1987 (Ankara).
Tutin, T.G. et al. (ed.), Flora Europaea, Vol. 1-5, !964-1979 (Londra)
Anin, R., Dogu Karadeniz Blgesi floras ve asal vejetasyon tiplerinin floristik
ierikleri, Doentlik tezi, 1980 (Artvin ).
Davis, P.H., ve Cullen, J., The identification of flowering plant families, 1979
(Londra).
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
356/387
Gner, A., Kakar Daglarnn Kuzey Yamacnn Floras, TUBTAK, TBAG-463 nolu
proje raporu, 1983 (Ankara).
Pemen, H., Six nex species from Anatolia, Ibid. 38:435-441, 1980.
Seyhan, S., Rize linin nemli zehirli ve ifal bitkileri, Trk Vet. Hek. Derg. 23:630-
633, 1953 (Ankara).
Gner, A., New records for the Flora of Turkey and two species from Anatolia, Notes
R.B.G. 41(2): 283-288, 1983 (Edinburgh).
Akbulut, A., 1996, Trkiye Tatlsu Algleri, In Demirsoy, Genel ve Trkiye
Zoocografyas "Hayvan Cografyas", sf. 405-463, Ankara.
Baglinire, J.L. and Maisse, G. 1999. Biology and Ecology of the Brown and Sea
Trout, Praxis Publishing Ltd, Chichester, UK
Bellmann, H. (1988): Leben in Bach und Teich. Pflanzen und Wirbellose der
Kleingewsser. Steinbach Naturfhrer. 287 s.
Biro, K., 1981, Kleiner Bestimmungsschlssel fr Zuckmckenlarven (Diptera:
Chironomidae). Wien 329 s.
Bold, H.C., Wynne, M.J., 1985, Introduction to the Algae, Structure and
Reproduction, Second Ed., 720 pp., New Jersey
Cox, E.J., 1996, Identification of Freshwater Diatoms From Live Material, Chapman
and Hall, 158 pp., London
Cows, I. G. and Welcomme, R. L., 1998; Rehabilitation of Rivers for Fish. FAO.
Czernecki. D. B. and Blinn, D. W., 1978, Diatoms of Colarado River, J. Cramer, 181
p. Germany.
Edington, J. M., A. G. Hildrew (1981): Caseless Caddis larvae of the British Isles.
Freshwater Biological Association Scientific Publication No:43, 92 p.
Edington, J.M., Hildrew A.G., 1981, Caseless Caddis larvae of the British Isles.
Elliot, J. M., K. H. Mann (1979): A key to British Freshwater Leeches. Freshwater
Biological Association Scientific Publication No: 40, 72 s.
Elliot, J.M., 1994. Quantitative ve Ecology and the Brown Trout. Oxford Univ. Press,
Oxford, 286 pp.
Elliot. W., Stoching, C. R., Barbour, M. G., Rost, T. L., 1992, Botany, An Introduction
to Plant Biology, 6 nd. Ed., John Wiley and Sons, Singapure.
Foged, N., 1981, Diyatoms in Alaska, J. Cramer, 310 p., Germany.
Foged, N., 1982, Diyatoms in Bornholm, Denmark, J. Cramer, 174 p., Germany.
Geldiay, R. ve Balk, S., 1999, Trkiye Tatlsu Balklar, E.. Su rnleri Fakltesi
Yaynlar No:46, zmir, 532 s.
Germain, H., 1981, Flora Des Diyatoms, Diatomophyces, 441 p., Paris.
Gler, P., Meier Brook, C., Ostermann O., 1992, Ssswasser mollusken: Ein
Bestimmung-sschlssel fr die Bundesrepublic Deutchland. Hamburg. 111 s.
Hellawell, J. M., 1986, Biological Indicators of Freshwater Pollution and
Environmental Management. Elsevier Publishers, London, 546 pp.
Huber Pestalozzi G (1938). Das Phytoplankton des Sswassers, 1. Teil,
Cyanophyceae. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Huber Pestalozzi G (1941). Das Phytoplankton des Sswassers, 2. Teil, 1.
Hlfte,Chrysophyceen. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Euglenophyceen. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Chrysophyceae (Ordung:Volvocales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Verlagsbuehhandlung.
Huber Pestalozzi G (1968). Das Phytoplankton des Ssswassers, 3. Teil,
Cryptophyceae, Chloromonadophyceae, Dinophyceae. Stuttgart: E.
Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
357/387
Huber Pestalozzi G (1982). Das Phytoplankton des Sswassers, 8. Teil, 1. Hlfte,
Conjugatophyceae (Zynematales und Desmidiales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Hustedt, 1930, Die Sswasser-Flora Mitteleuropas, 466 pp. Jena
Hutchinson, G.E., 1967, A Tereatise on Limnology, Department of Yale University,
1115 P.
Illies, J., 1978, Limnofauna Europea. Gustav Fisher Verlag. 532 s.
Kiefer, F., 1978, Das Zooplankton der Binnengewasser 2. Teil. Freilebende
Copepoda.
Die Binnengewasser Band XXVI E. Schweizerbantsche, Verlagbuchhandlung,
Stuttgart. 315 pp.
Kolisko, R.A., 1974, Plankton Rotifers Biology and Taxonomy, Biological Station
Lunz of the Austrian Academy of Science, Stuttgard, 974 p.
Komrek J (1983). Das Phytoplankton des Sswassers, 7. Teil, 1. Hlfte,
Chlorophyceae (Ordung: Chlorococcales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Verlagsbuchhandlung.
Koste, W., 1978a, Die Radetiere Mitteleuropas 1. texband Berlin Stutgart 670 P.
Koste, W., 1978b, Die Radertiere Mitteleuropas II. Tafelband Berlin Stutgart, 235 P.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1986, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/1, 1. Teil: Naviculaceae, Gustav Fischer Verlag, 876 pp.,
Stuttgart.
Bacillariophyceae, Band 2/2, 2. Teil: Bacillariaceae. Epithemiaceae, Surirellaceae,
Gustav Fischer Verlag, 584 pp., Stuttgart.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1991a, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/3, 3. Teil: Centrales, Fragilariaceae, Gustav Fischer
Verlag, 576 pp., Stuttgart.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1991b, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/4, 4. Teil: Achnanthaceae, Kritische Ergnzungen zu
Navicula (Lineolatae) und Gomphonema Gesamtliteraturverzeichnis, Gustav Fischer
Kuttikova, A., 1970, Rotatoria (The Rotifer fauna of SSCB), 670 P.
Lelek, A., 1980. The occurence taxonomy and Future of trouts in North East Turkey,
Report for European Committee for the Conservation of Nature and Natural
Resources.
Ludwig, H.W., 1993, Tiere in Bach, Fluss, Tmpel, See, Merkmale, biologie,
Lebensraum Gefhrdung BLV Bestimmungsbuch 255 s.
Macan, T.T. 1982 A guide to Freshwater Invertebrate Animals. Longman. 118 p.
Mann, K. H. (1962): Leeches (Hirudinea) Their Structure, Physiology, Ecology and
Embryology. Pergamon Press. 201 p.
Metcalfe, J. L., 1989, Biological water quality assessment of running waters based
on macroinvertebrate communities: History and present status in Europe,
Environmental Pollution, 60, 101-139.
Needham, J.G., Needham P.R., 1962, A guide to the study of Freshwater Biology.
San Francisco 107 p.
lmez, M., Korkmaz, . and Atay, D. 1998. Age and growth of the brown trout (Salmo
trutta magrostigma Dumeril, 1858) population in the Hatilla Brook, the oruh River,
Eastern Turkey, First International Symposium and Ecology, 469-474.
Patrick, R., Reimer, C. W., 1966, The Diatoms of the United States, Vol. 1-2, Part I,
Philadelphia.
Pejler, B., 1962, Taxonomic notes on some planktonic-freswater rotifers, zoologiska
Bidrag Fran Uppsalla, Bond 35, 302-319.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
358/387
Pennak, R. W. (1978): Freshwater Invertebrates of the United States. John Wiley
and Sons Publication. 803 p.
Prescott, G.W., 1975, Algae of Western Great Lake Area, Brown Comp. Pub., 977 p.
Quigley, M. (1977): Invertebrates of Streams and Rivers. A key to Identification.
London 874 p.
Rider, M. de, 1981, Rotifera, Cercle Hydrobiologique de Bruxelles, 190 P.
Round, F.E., 1973, The Biology of the Algae, Second Ed., Edward Arnold Pub., 278
pp., London.
Sennika, S.A.B. (1943): Contributions to the Ecology and Biology of the Danish
Freshwater Leeches (Hirudirea). Kbenhaum Denmark 109 p.
Sreenivasa, M. R., Duthie, H. C., 1973, Diatom Flora of the Grand River Ontario,
Canada, Hydrobiologia, 42: 161-224.
Tabak, ., Aksungur, M., Zengin, M., Ylmaz, C., Aksungur, N., Alkan, A., Zengin,
B., Msr, S., 2001, Karadeniz Alabalg (Salmo Trutta Labrax Pallas, 1811)nn
Biyoekolojik zelliklerinin Tespiti ve Kltre Alnabilirliginin Aratrlmas Projesi,
Sonu Raporu (TAGEM/HAYSUD/98/12/01/007) Su rnleri Merkez Aratrma
Enstits Mdrlg, Trabzon
Van Heurck, H., 1962, A Treatise on the Diatomaceae, J. Cramer, 555 p., London.
Bekta, O.,1983, Kuzeydogu Pontid Magmatik Yayndaki (I) Tipi Granitik Kayalar
ve Jeoteknik Konumlar: Trkiye Jeol. Kur. 37. Bil. ve Tek. Kurultay, Bildiri zetleri,
49-50.
ogulu, E., 1970, Gmhane ve Rize Granit Pltonlarnn MukayeseliPetrografik
ve Jeokronometrik Etd. Do. Tezi, .T..stanbul.
Gven, .H. 1993, Dogu Pontidlerin Jeolojisi ve 1/250.000 lekli Kompilasyonu
MTA. Ankara ( Yaynlanmam).
HR Wallingford and DFID, 2003. Handbook For the Assessment of Catchment
Water Demand and Use, Final report, Wallingford, UK.
Keskin, M., 2003. Magma generation by slab steepening and beneath a subduction
accretion complex: an alternative model for collision-related volcanism in Eastern
Anatolia, Turkey. Geophys. Res. Lett. 30, 24, 8046.
Ketin, ., 1966. Umumi Jeoloji, Cilt 1, .T.. Maden Fak. Yay. 1096 s., stanbul
King., J., Tharme, R.E. and Brown, C., 1999. Definition and Implementation of
Instream flows, World Commission on Dams Final Report, Cape Town, South Africa.
Linsley RK, Kohler MA, Paulhus JLH, Wallace JS, 1958. Hydrology for engineers.
McGraw Hill, New York
Marotz, B. and Muhlfeld C., 2000. Evaluation of minimum flow requirements in the
South Fork Flathead river downstream of Hungry Horse dam, Bonneville Power
Administration Report, 19-19-3, Montana, USA
McKee, T.B., N. J. Doesken, and J. Kleist. 1993. The relationship of drought
frequency and duration to time scales. In Proceedings of the 8th Conference of
Applied Climatology, 17-22 January 1993, Anaheim, CA. American Meterological
Society. pp.179-184
Okay, A.I. ve Tysz, O., 1999. Tethyan sutures of northern Turkey. The
Mediterranean Basin: Tertiary extension within the Alpine orogen'da Geological
Society, London, Special Publication 156, 475-515.
Taner, M.F.. 1977, Etde Geologique et Petrographique de la Region de Gneyce-
kizdere, Situee Ausud de Rize (Pontides oriantales, Turquie): Ph.D.Thesis,
niversite de' Geneve, 180 s.
Tennant, D.L., 1976, Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation, and related
environmental resources, in Instream flow needs, Volume II: Boise, ID, Proceedings
of the symposium and specialty conference on instream flow needs, May 3-6,
American Fisheries Society, p. 359-373.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
359/387
Thornthwaite, C.W., 1948, A new and improved classification of climates, The
Geographical Review, 38 p.
Tokel, S. 1981, Plaka Tektoniginde Magmatik Yerleimler ve Jeokimya: Trkiye'den
rnekler. Yeryuvar ve nsan, 6, 3-4, 53-65.
Pamir, H.N. ve Baykal, F., 1943, Bingl blgesi ile burann imal ve cenubundaki
jeolojik yap: MTA Rap., 1447 (yaymlanmam), Ankara
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
360/387
EKLER
EK-3 1/25.000 lekli Proje Alann Gsterir Jeolojik Harita
EK-4 1/25.000 lekli Ulam Yollarn Gsteriri Topografik Harita
EK-5 1/25.000 lekli Proje Etki Alann Gsterir Topografik Harita
EK-6 1/100.000 lekli Proje Alann Gsterir Arazi Varlg Haritas
EK-7 1/25.000 lekli Proje Alann Gsterir Mesere Haritas
EK-8 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Yer Bulduru Haritas
EK-9 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Google Earth Fotograflar
EK-10 Talkaya Reglatr ve HES Projesine ait Fotograflar
EK-11 Talkaya Reglatr ve HES Projesine Ait Plan ve Kesitleri
EK-12 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Ekolojik Degerlendirme Raporu
EK-13 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Su Kullanm Haklar Raporu
EK-14 Talkaya Reglatr ve HES Projesi SKKY Tablo-1e Gre Su Analiz Raporu
EK-15 Talkaya Reglatr ve HES Su Kullanm Hakk Anlamas ve Lisans
EK-16 Meteoroloji Genel Mdrlgnden Alnm Artvin line Ait Meteorolojik Veriler
EK-17 DS Genel Mdrlgnden Alnm Onayl Reglatr Yeri Akm Degerleri
EK-18 Talkaya Reglatr ve HES ED nceleme Degerlendirme Formu
EK-19 Protokol anlamas
EK-20 Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanlar in Alnm Kurum Grleri
EK-21 Ball Deresinden Su Kullanm le lgili DS 26. Blge Mdrlgnn Gr
EK-22 leksiz keltim Havuzu Plan
EK-23 Halkn Katlm Toplants Gazete lanlar
EK-24 Nihai ED Raporu zleme Raporlar Formu
EK-25 BalkGeidi izimi
EK-26 Topuoglu Madencilik San. Ve Tic. Ltd. Sti. Adna Bro Tescil Belgesi ve Yeterlilik
Belgesi
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
361/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-1
1/25.000 LEKL PROJE ALANINI GSTERR
TOPOGRAFK HARTA
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
362/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-2
TOPOGRAFK HARTA
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
363/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-3
JEOLOJK HARTA
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
364/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-4
1/25.000 LEKL ULAIM YOLLARINI GSTERR
TOPOGRAFK HARTA
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
365/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-5
1/25.000 LEKL PROJE ETK ALANINI GSTERR
TOPOGRAFK HARTA
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
366/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-6
1/100.000 LEKL PROJE ALANINI GSTERR ARAZ
VARLIGI HARTASI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
367/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-7
MESERE HARTASI

TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
368/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-8
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES YER
BULDURU HARTASI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
369/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-9
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES GOOGLE
EARTH FOTOGRAFLARI
MEVCUT YOL
SANTRAL ALANI
REGLATR ALANI
ULAIM YOLU
YKLEME HAVUZU
ULAIM YOLU
LETM TNEL
CEBR BORU
LETM TNEL CEBR BORU
ANTYE SAHASI
YKLEME HAVUZU
ULAIM YOLU
REGLATR ALANI
MEVCUT YOL
SANTRAL ALANI
REGLATR ALANI
ULAIM YOLU
YKLEME
HAVUZU ULAIM
LETM TNEL
CEBR BORU
LETM TNEL
CEBR BORU
REGLATR ALANI
LETM TNEL
REGLATR ALANI
ULAIM YOLU
DAR VE SOSYAL
TESSLER
BETON SANTRAL
REGLATR ALANI
KIRMA-ELEME TES
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
370/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-10
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJESNE AT
FOTOGRAFLAR
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
371/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-11
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJESNE AT
PLAN VE KESTLER
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RA WN BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
K ONTROL
CHECK ED BY
A RSIV NO
D WG FI L E NO
HARITA NO
MAP NO
TARIH
D A TE
LEK
SCALE
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI RETIM SIRK ETI /
POWER GEN ERATI ON COMPANY
lIZIBILITE RA PORUNU H AZ I RLA YA N SIRK ET /
COMPA NY PREPA RI NG THE FEA SI BI LI TY REPORT
H .H .A. MHEND ISLIK
ENERJI LTD. S1I.
TA SD IK MERCII / APPROVI NG AUTHORI TY
T.C. EN ERJI V E TA BI K AYNAK LAR BAK ANLI GI
D EVL ET SU ISL ERI GENEL MDRLG
REPUBLI C OF TURK EY MI NI STRY OF EN ERGY & N ATURAL RESOURCES
GENERA L DI RECTORATE OF STA TE HYDRAULI C WORK S
INCEL END I
REV I EWED
TASD IK OL UNUR
A PPROVED
TASLI K AYA YK LEME H AVUZ U,
CEBRI BORU ve HES
GENEL D URUM PLANI
F46-c1
H AZ IRAN 2007
JUN E 2007
011
EYNER AAT GIDA HARF.
TAAHHT TC.LTD
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
01
FR 171 H .17
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RA WN BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
K ONTROL
CHECK ED BY
A RSIV NO
D WG FI L E NO
HARITA NO
MAP NO
TARIH
D A TE
LEK
SCALE
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
H .H .A. MHENDISLIK
ENERJI LTD. S1I.
INCEL ENDI
REV I EWED
TASDIK OL UNUR
A PPROVED
TASLI K AYA H ES BOYK EI1I
F46-c1
H AZ IRAN 2007
JUN E 2007
011
TAAHHT TC.LTD
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
01
FR 181 H .18
450
500
550
600
650
700
750
800
850
900
950
1000
9
8
0
TASD IK OLUNUR
APPROVED
TASD IK MERCII / APPROVI NG AUTHORI TY
T.C. ENERJI VE TABI K AYNAK LAR BAK ANLI GI
D EVLET SU ISLERI GENEL MDRLG
REPUBL I C OF TURK EY MI N I STRY OF ENERGY & NATURAL RESOURCES
GEN ERAL D I RECTORATE OF STATE HYDRAULI C WORK S
lIZIBILITE RAPORUN U H AZ I RLAYAN SIRK ET /
COMPANY PREPARI N G TH E FEASI BI LI TY REPORT
EN ERJI RETIM SIRK ETI /
011
H AZ IRAN 2007
JUNE 2007
H H A
MHEN D ISLIK
151 FR
001
G46-c1
1/ 500
H H A
MHEN D ISLIK
H H A
MHEN D ISLIK
H H A
MHEN D ISLIK
IN CELENDI
REVI EWED
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
LEK
SCALE
TARIH
D ATE
HARITA NO
MAP NO
ARSIV NO
D WG FI LE NO
K ONTROL
CH ECK ED BY
SUN AN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RAWN BY
YAPAN
D ESI GN ED BY
H .15
TASLI K AYA REGLATR
GEN EL YERL ESIM PLANI
TAAHHT TC.LTD
H .H .A. MH EN D ISLIK
EN ERJI L TD. S1I.
9
9
0
011
H AZ IRAN 2007
JUNE 2007
TAAHHT TC.LTD
T ASLI K AYA REGLATR
PLAN ve K ESITLERI
H H A
MH EN D ISLIK
161 FR
001
G46-c1
1/ 250
H H A
MH EN D ISLIK
H H A
MH EN D ISLIK
H H A
MH EN D ISLIK
IN CEL ENDI
REVI EWED
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
LEK
SCALE
TARIH
D ATE
H ARITA NO
MAP NO
ARSIV NO
D WG FI LE NO
K ON TROL
CH ECK ED BY
SUN AN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RAWN BY
YAPAN
D ESI GN ED BY
TASD IK OLUNUR
APPROVED
T.C. EN ERJI VE TABI K AYNAK LAR BAK ANLI GI
REPUBL I C OF TURK EY MI N I STRY O F ENERGY & NATURAL RESOURCES
H .16.a
EN ERJI L TD. S1I.
COMPA N Y PREPARI N G TH E FEASI BI LI TY REPORT
162 FR
ARSIV NO
D WG FI LE NO
H .16.b
H AZ IRAN 2007
JUN E 2007
TASLI K AYA REGLATR
ve K ELTIN K ESITLERI
H H A
MHEN D ISLIK
001
G46-c1
1/ 200
H H A
MHEN D ISLIK
H H A
MHEN D ISLIK
H H A
MHEN D ISLIK
IN CEL ENDI
REVI EWED
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
LEK
SCALE
TARIH
D ATE
H ARITA NO
MAP NO
K ON TROL
CH ECK ED BY
SUN AN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RAWN BY
YAPAN
D ESI GN ED BY
TASD IK OLUNUR
APPROVED
T.C. EN ERJI VE TABI K AYNAK LAR BAK ANLI GI
REPUBL I C OF TURK EY MI N I STRY O F ENERGY & NATURAL RESOURCES
EN ERJI L TD. S1I.
COMPA NY PREPARI N G TH E FEASI BI LI TY REPORT
191 FR
001
1/ 5000
HHA
MHEN D ISL IK
HHA
MHEN D ISL IK
HHA
MHEN D ISL IK
HARITA NO
MAP NO
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RA WN BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
K ONTROL
CHECK ED BY
A RSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D A TE
LEK
SCALE
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI LTD. S1I.
ILETIM TN ELI GZ ERGAHI
JEOLOJI K ESI1I
H .19.a
INCEL END I
REV I EWED
TASD IK OL UNUR
A PPROVED
F46/ c1
001
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
TAAHHT TC.LTD
T
N
E
L

B
A
S
L
A
N
G
I
C
I
K
m

0
+
0
0
0
,0
0
A
K
I
S
M
A
H
A
T
T
I
K
m

1
+
7
3
3
,0
0
HHA
MHEN D ISL IK
6
,
6
2
INCEL ENDI
REV I EWED
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
HARITA NO
MAP NO
A RSIV NO
K ONTROL
CHECK ED BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RA WN BY
YAPAN
D ESI GNED BY
TARIH
D A TE
0
LEK
SCALE
TASLI K AYA YK LEME
HAVUZ U
GEN EL YERLESIM PLAN I
011
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
201 FR
001
H.20
TAAHHT TC.LTD
8 10m 6 4 2
HHA
MHEN DISL IK
F46-c1
1/ 200
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
TASDIK OL UNUR
A PPROVED
H.H.A. MHEND ISLIK
ENERJI LTD. S1I.
YAN DOLU SAVAK
KONTROL VANASI
1
,
1
5
E.J.
A
TASLI K AYA YK LEME
HAVUZ U K ESITLERI
011
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
TAAHHT TC.LTD
8 10m 6 4 2 0
HHA
MHEN DISL IK
211 FR
001
F46-c1
1/ 200
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
INCEL ENDI
REV I EWED
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
LEK
SCALE
TARIH
D A TE
HARITA NO
MAP NO
A RSIV NO
D WG FI L E NO
K ONTROL
CHECK ED BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RA WN BY
YAPAN
D ESI GNED BY
TASDIK OL UNUR
A PPROVED
H.21
H.H.A. MHEND ISLIK
ENERJI LTD. S1I.
A-A KES
CEBR BORU
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RAWN BY
SUN AN
SUBMI TT ED BY
K ON TROL
CHECKED BY
ARSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D ATE
LEK
SCALE
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI RETIM SIRKETI /
lIZIBILITE RAPORUNU HAZ I RLAYAN SIRKET /
COMPANY PREPARI N G THE FEASI BI LI TY REPORT
ENERJI LTD . S1I.
TASLI KAYA H ES TRBIN KAT
PL ANI
H.22
TASDIK MERCII / APPROVI NG AUTHORI TY
T.C. EN ERJI VE TABI KAYNAKLAR BAKANLI GI
D EVLET SU ISL ERI GENEL MDRLG
REPUBL I C OF TURKEY MI NI STRY OF EN ERGY & NATURAL RESOURCES
GENERAL D I RECTORATE OF STATE HYD RAULI C WORKS
INCEL ENDI
REVI EWED
TASDIK OL UNUR
APPROVED
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
H ARITA NO
MAP NO
1/ 200
F46-c1
001
FR 221
HHA
MH EN DSILIK
TAAHHT TC.LTD
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
011
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RAWN BY
SUN AN
SUBMI TT ED BY
K ON TROL
CHECKED BY
ARSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D ATE
LEK
SCALE
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI LTD . S1I.
TASLI K AYA H ES GIRIS K AT
PL ANI
H.23
INCEL ENDI
REVI EWED
TASDIK OL UNUR
APPROVED
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
H ARITA NO
MAP NO
1/ 200
001
FR 231
HHA
MH EN DSILIK
F46-c1
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
011
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RAWN BY
SUN AN
SUBMI TT ED BY
K ON TROL
CHECKED BY
ARSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D ATE
LEK
SCALE
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI LTD . S1I.
TASL I K AYA H ES BOYKEI1I
H.25
INCEL ENDI
REVI EWED
TASDIK OL UNUR
APPROVED
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
H ARITA NO
MAP NO
1/ 200
001
FR 251
HHA
MH EN DSILIK
F46-c1
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
011
TAAHHT TC.LTD
G1
3
G3
3
PC1
-UB3
-UB1
-UB2
PC2
-DS
-DS
-EDS
-CB
M
Varh
Wh
51L
-ES
U>
A W
51LN
V
Vk
-EDS
M
-CB
3
DG
Varh Varh
Wh Wh
-LBS
-EDS
M
-CB
-EDS
-DS -DS -DS
M
-CB
KUPLAJ KESNE
A RSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D A TE
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
FR
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
011
001
261 H .26
H .H .A. MHENDISLIK
ENERJI LTD. S1I.
HHA
MHEN DISL IK
K ONTROL
CHECK ED BY
HARITA NO
MAP NO
LEK
SCALE
SUNAN
SUBMI TTED BY
----
HHA
MHEN DISL IK
----
INCEL ENDI
REV I EWED
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RA WN BY
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
TASLI K AYA H ES TEK H AT SEMASI
TASDIK OL UNUR
A PPROVED
TAAHHT TC.LTD
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
372/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-12
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES EKOLOJK
DEGERLENDRME RAPORU
ARTVN, ARHAV
TA$LIKAYA- HES PROJES
EKOSSTEM
DEGERLENDRME RAPORU
NSAN-2011
2
Artvin Ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde, Kapistre Deresinin kolu olan Balli Dere
zerinde tesis edilmesi planlanan Taslikaya-HES projesiyle ilgili olarak hazirlanmis
olan bu Ekosistem Degerlendirme Raporu Ekoloji, Hidrobiyoloji ve Hidrojeoloji
kisimlarindan olusmaktadir.
I-EKOLOJ KISMI
Artvin Ili, Arhavi Ilesinde, Kapistre Deresinin kolu olan Balli Dere zerinde tesis
edilmesi planlanan Taslikaya-HES projesi kapsaminda yer alacak yapilarin insa
edilecegi kesimlerden olusan proje alani sinirlari ierisinde ve yakin evrede
yasamakta bitki ve hayvan trlerini belirleyebilmek amaciyla tarafimizdan bir saha
alismasi gereklestirilmistir. Ayrica gereklestirilmesi planlanan faaliyetle ilgili
olarak ekolojik bir degerlendirme yapabilmek amaciyla faaliyet alaninda ve civarda
gereklestirilmis olan alismalara ek olarak tarafimizdan gemis dnemlerde, farkli
projeler kapsaminda bu blgede gereklestirilmis olan saha alismalarinda toplanmis
olan verilerden de istifade edilmistir. Tm bu alismalari destekleyici olmasi aisindan
bazi yre sakinleri ile yz yze grsmeler gereklestirilmis, ayrica literatr
kontrolleri de tamamlanmistir.
Bu alismalar sonucunda Taslikaya-HES proje alani sinirlari ierisinde ve yakin
evrede, ekolojik olarak birbirinin devami niteligindeki kesimlerde yasadigi belirlenen
yabanil fauna bilesenleri; bu trlerin blgedeki statleri ile ulusal ve uluslararasi
koruma statlerini gsteren envanter tablolari olusturulmustur. Bu amala IUCN
tarafindan hazirlanmis olan Avrupa Kirmizi Listesi Bern Szleymesinin fauna iin
hazirlanmis olan ek listeleri; Kus ve memeli hayvan trleri iin Milli Parklar Av ve
Yaban Hayati Genel Mdrlg Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafindan
hazirlanmis ve gncellenmis koruma listelerinden yararlanilmistir.
Proje sahasi kus trleriyle ilgili olarak yapilan degerlendirmelerde Kiziroglu tarafindan
hazirlanmis Trkiye Kuslari Kirmizi Listesi (Species List in Red Data Book=R.D.B)
den de yararlanilmistir.
3
A-FLORA
Materyal ve Metot
Artvin Ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde kalan Taslikaya Reglatr ve HES
projesi kapsaminda alanda hakim olan floral yapiyi meydana getiren bitki trlerini,
bu trlerin koruma statlerini ve bu trlerin karsi karsiya bulunduklari riskler ile
alinmasi gereken koruma nlemlerini belirleyebilmek amaciyla 2011 yili ierisinde
tarafimizdan aik alan alismalari gereklestirilmistir. Aik alan alismalari
sirasinda alandan bitki rnekleri toplanmistir. Toplanan bu yas bitki rnekleri
herbaryum teknigine uygun olarak kurutulmustur. Kurutulan bitki rneklerinin
teshis edilmesi asamasinda "Flora of Turkey And East Aegean Islands" adli
kaynaktan yararlanilmistir. Teshis edilen bitkilerin listesi Tablo I de verilmistir.
Olusturulan floristik listede alanda mevcut oldugu belirlenen bitkilerin sistematik
konumlari kontrollerde kolaylik saglamasi bakimindan alfabetik olarak verilmistir.
Birinci stunda familya, Ikinci takson, nc stunda endemizm durumu,
drdnc stunda biliniyor ise fitocografik blgesi, besinci stunda bitkinin Trke
adi verilmistir. Bitkilerin Trke adlarinin belirlenmesinde Sinasi Akalin tarafindan
hazirlanmis olan "Byk Bitkiler Klavuzu" ve Prof. Dr. Turhan Baytop
tarafindan hazirlanmis olan "Trke Bitki adlar" adli kaynaklardan
faydalanilmistir.
Tablonun altinci ve son stununda taksonun tehlike kategorisi verilmektedir.
Bitkilerin tehlike kategorileri IUCN komisyonunun tespit ettigi kriterlere gre ve
Ekim v.d. tarafindan hazirlanmis ve Trkiye Tabiatini Koruma Dernegi tarafindan
yayinlanmis olan "Trkiye Bitkileri Krmz Kitab" adli kaynaktan
faydalanilmistir.
Bitki trlerinin tehlike kategorilerinin tesbitinde kullanilan kisaltmalar ve
aiklamalari:
EX: Tkenmis LC: Az tehdit altinda
EW: Dogada tkenmis DD: Veri yetersiz
CR: ok tehlikede NT: Tehlike altina girmeye aday
EN: Tehlikede
VU: Zarar grebilir
4
Habitat Snflar:
1- Orman
2- Maki
3- Frigana (ogu dikenli, alak boylu ve yumak yastik olusturan bitkiler
4- Kltr alanlari (Bag, bahe v.b.)
5- Kuru ayir
6- Nemli ayir, Bataklik ve Sulak Alan
7- Yol kenari
8- Kayalik
Nisbi Bolluk Snflar:
1- ok nadir
2- Nadir
3- Orta derecede bol
4- Bol
5- ok bol
Endemizm:
L- Lokal endemik
B- Blgesel endemik
Y- Yaygin endemik
Vejetasyon
Taslikaya Reglatr ve HES proje sahasinda; orman vejetasyonu, hidrofit-higrofit
vjetasyon ve orman aikliklari tespit edilmistir.
1- Orman Vejetasyonu
Taslikaya proje sahasinda orman vejetasyonunda, Pinus sylvestris L., Picea
orientalis (L.) Link, Aquilegia olympica Boiss., Helleborus orientalis Lam.,
Ranunculus caucasicus Bieb. subsp. caucasicus, Alliaria petiolata (Bieb.) Cavara
& Grande, Turritis glabra L., Viola alba Beser, Phytolacca americana L.,
Hypericum bithynicum Boiss., Acer campestre L. subsp. leiocarpum (Opiz) Pax,
Acer trautvetteri Medw., Crataegus monogyna Jacq. ve Rosa canina L. gibi trler
tespit edilmistir.
5
2- Riparian Vejetasyon
Taslikaya proje sahasinda riperian vejetasyonda ise; Alchemilla caucasica Buser,
Sibbaldia parviflora Willd. var. parviflora, Lythrum salicaria L., Epilobium
angustifolium L., Juncus atratus Krocker, Juncus effusus L., Luzula forsteri (Sm.)
DC. ve Carex divisa Hudson tespit edilmistir.
FLORSTKANALZ
Artvin ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde kalan Taslikaya Reglatr ve HES
proje sahasinda toplanan bitkilerin degerlendirilmesi ve alana yakin yerlerde,
benzer ekolojik yapiyi gsteren yerlerde yapilan floristik alismalardan
faydalanarak olusturulan floristik listede; 59 familyaya ait 169 cins, 212 tr, 19
alttr ve 3 varyete tespit edilmistir. Bu alandan tespit edilen bitkilerin fitocografik
blgelere gre dagilimi ise syledir; Akdeniz elementi 2, Avr.-Sib. elementi 43, Ir.-
Tur. elementi 8 ve ksin elementi 36 seklindedir. 123 tr ise fitocografik blgesi
bilinmeyen ya da birden fazla fitocografik blge elementidir. alisma alanindan
tespit edilen bitki trlerinin 212 side LC (Az tehdit altinda) kategorisindedir. Proje
insaat sahasindan endemik bitki tr bulunmamaktadir. Fakat, BERN szlesmesine
gre koruma altinda bulunan trler listesinde olan; Cyclamen coum Miller var.
coum tr tespit edilmistir. Bu tr iin alinmasi gereken koruma nlemi asagida
detayli olarak verilmistir.
nemli Bitki Trlerine Ynelik Alnmas Gereken Koruma nlemleri
Endemik olmayip, BERN szlesmesi kapsaminda koruma altinda olan Cyclamen
coum Miller var. coum tr iin koruma nlemi alinmasi gerekmektedir. Alinmasi
koruma nlemi; insaat alismalari baslamadan proje alani ierisinde bulunan
Cyclamen coum Miller var. coum populasyonu uygun habitatlara tasinmalidir.
Tasima islemi iin en uygun dnem Haziran-Temmuz aylari arasidir.
Proje Alannn Uluslar aras Szleymeler Asndan ve Milli Parklar Asndan
Degerlendirmesi
Taslikaya Reglatr ve HES proje sahalarinin floristik listeleri
degerlendirildiginde; 3 Mart 1978de Washington da imzalanan CITES (Nesli
tehlikede olan hayvan ve bitki trlerinin uluslararasi ticaretine iliskin szlesme)
geregi koruma altina alinan ve ticareti yasaklanan bitki trlerinin hibiri alanda
bulunmamaktadir. Ayrica 09.01.1984 tarihinde Trkiyenin resmen taraf olarak
6
onayladigi BERN szlesmesi kapsaminda koruma altinda olan Cyclamen coum
Miller var. coum tr iin koruma nlemi alinmasi gerekmektedir. Alinmasi
koruma nlemi; insaat alismalari baslamadan proje alani ierisinde bulunan
Cyclamen coum Miller var. coum populasyonu uygun habitatlara tasinmalidir.
Tasima islemi iin en uygun dnem Haziran-Temmuz aylari arasidir.
Taslikaya proje sahasinda ve evresinde, statl, korunan alan ya da milli park
yoktur.
Flora Asndan nyaat Ayamasndan nce Alnacak nlemler
Proje sahasinda insaat asamasindan nce alinmasi gereken nlemler iki asamada
olmalidir. Birinci asama proje sahasindan tespit edilen endemik bitki trlerinin
hepsi IUCN kriterlerine gre LC kategorisinde oldugundan insaat ncesinde ya da
insaat sonrasinda bu trlerin korunmasina ynelik nlem alinmasina gerek yoktur.
Ikinci asamada ise proje sahasinda topragin verimli tabakasi olan yaklasik ilk 10
cmlik kisminin siyrilmasi ve insaat tamamlandiktan sonra peyzaj alismalarinda
kullanilmasi iin uygun alanlarda depolanmasi. Depolanacak toprak dz bir
zeminde, en fazla 3 m uzunlugunda 1 metre yksekligini gemeyecek sekilde
depolanmalidir. Insaat faaliyetleri tamamlandiktan sonra bu toprak alanin yeniden
eski haline getirilmesinde kullanilmalidir. Depolanan topragin iinde bulunan
tohumlar toprak yeniden serildiginde imlenecek ve alanin eski haline gelmesi daha
kisa zamanda olacaktir.
Flora Asndan nyaat Ayamasnda Alnacak nlemler
Taslikaya Reglatr ve HES sahasinda insaat asamasinda zellikle ikacak toza
karsi nlem alinmasi gerekmektedir. Insaat asamasinda ikan toz, zellikle
bitkilerin yapraklarinin zerinde bir tabaka olusturmakta, bitkilerin stomalarinin
kapanmasina, gaz alis-verisinin engellenmesine neden olmaktadir. Belli bir zaman
sonra bitkinin yapraklarinin prsmesine, kurumasina ve dllenemeden solmasina
neden olmaktadir. Ayrica ieklerin dllenmesin de, zellikle tozlar stamenleri
(erkek reme organlari) zerini kapatarak tozlasmanin olmasini engellemektedir.
Bu olumsuz durumlarin engellenmesi iin zellikle insaat asamasinda sicakliga
bagli olarak toz ikisini engellemek iin arazzlerle sulama yapilmasi
gerekmektedir. Dllenemiyen ieklerin bir sonraki yil ieklenme dnemlerinde
populasyonlarinda azalma olmakta, bu durum eger yapiliyor ise ariciligi byk bir
7
oranda engellemektedir. Bir yillik ya da iki yillik bitkilerde toz bitkilerin
dllenmesinde olumsuz bir rol oynamaktadir. Fakat ok yillik aga ya da ali
trlerinde bu durum biraz daha tolere edilebilmektedir. ok yillik bitkilerin
adaptasyonu bir ya da iki yillik bitkilere gre daha kolay olmaktadir.
8
Tablo-1. Taslikaya Reglatr ve Hes Proje Sahasi Floristik Listesi
Familyalar Takson Trke Ad Fitocografik
Blge
Habitat Nisbi Bolluk ENDE-
MZM
IUCN
PTERIDOPHYTA 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 L B Y
Equisetaceae Equisetum ramosissimum
Desf.
At kuyrugu x x LC
Sinopteridaceae Chelianthes marantae
(L.) Domin
__ __ x x LC
Hypolepidaceae Pteridium aquilinum (L.)
Kuhn.
Kartal egrelti __ x x LC
Aspleniaceae Asplenium trichomanes L. Esmer srgnl
serit egrelti
__ x x LC
Athyriaceae Athyrium filix-foemina
(L.) Roth
__ __ x x LC
Polypodiaceae Polypodum vulgare L.
subsp. vulgare
__ __ x x LC
GYMNOSPERMA
E
Pinaceae Pinus sylvestris L. Sari am Avr.-Sib. ele. x x LC
Picea orientalis (L.) Link Dogu ladini __ x x LC
SPERMATOPHYT
A
ANGIOSPERMAE
DICOTYLEDONE
S
Ranunculaceae Aconitum nasutum Fisch.
ex Reichb.
Kaplan bogan ksin ele. x x LC
Anemone caucasica
Willd. ex Rupr.
Anemon __ x x LC
Aquilegia olympica Boiss. Haseki kpesi __ x x LC
9
Caltha polypetala Hochst.
ex Lorent
Nerkiz __ x x LC
Consolida orientalis
(Gay) Schrd
__ __ x x LC
Helleborus orientalis
Lam.
pleme ksin ele. x x LC
Ranunculus cappadocicus
Willd.
Dgn iegi ksin ele. x x LC
Ranunculus caucasicus
Bieb. subsp. caucasicus
Dgn iegi __ x x LC
Ranunculus
constantinopolitanus
(DC.) dUrv.
Dgn iegi __ x x x LC
Brassicaceae Alliaria petiolata (Bieb.)
Cavara & Grande
__ __ x x LC
Alyssum callichorum
Boiss. & Bal.
Kaya teresi __ x x x LC
Barbarea minor C. Koch
var. robusta Cullen &
Coode
Kis teresi __ x x LC
Capsella bursa-pastoris
(L.) Medik.
oban antasi __ x x LC
Cardamine impatiens L.
var. impatiens
Yaban teresi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Cardaria draba (L.)
Desv. subsp. chalepensis
(L.) O.E.Schultz
__ __ x x LC
Draba hispida Willd. Kaya iegi ksin ele. x x LC
Erophila verna (L.)
Chevall. subsp. verna (L.)
Chevall.
irir otu __ x x LC
Sisymbrium loeselii L. Blbl otu __ x x LC
10
Thlaspi arvense L. Aka iegi __ x x LC
Thlaspi perfoliatum L. Aka iegi __ x x LC
Turritis glabra L. __ __ x x LC
Violaceae Viola alba Beser Menekse __ x x LC
Viola arvensis Murray Menekse __ x x LC
Caryophyllaceae Arenaria rotundifolia
Bieb. subsp. rotundifolia
Kum otu,
kanarya otu
__ x x LC
Cerastium cerastioides
(L.) Britt.
Boynuz otu __ x x LC
Dianthus cretaceus Adam Karanfil __ x x LC
Holosteum marginatum
C.A.Meyer
Holosteum __ x x LC
Silene alba (Miller)
Krause subsp.
eriocalycina (Boiss.)
Walter
Nakil __ x x LC
Illecebraceae Herniaria glabra L. Kirik otu __ x x LC
Chenopodiaceae Chenopodium botrys L. Kuzu kulagi __ x x LC
Polygonaceae Polygonum alpinum All. oban degnegi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Polygonum amphibium L. oban degnegi __ x x LC
Rumex acetocella L. Labada __ x x LC
Rumex tuberosus L.
subsp. horizontalis (C.
Koch) Rech.
Labada __ x x x LC
Amaranthaceae Amaranthus albus L. Amarant __ x x LC
Phytolaccaceae Phytolacca americana L. Sekerci boyasi __ x x x LC
Hypericaceae Hypericum bithynicum
Boiss.
Kuzu kiran ksin ele. x x LC
Hypericum fissurale
Woron
Kuzu kiran __ x x LC
Hypericum perforatum L. Kuzu kiran __ x x LC
11
Malvaceae Alcea calvertii (Boiss.)
Boiss.
Hatmi Ir.-Tur.
elementi
x x x LC
Malva neglecta Wallr Hatmi __ x x LC
Geraniaceae Erodium cicutarium (L.)
LHerit. subsp.
cicutarium
Dnbaba __ x x LC
Geranium sylvaticum L. Turna gagasi __ x x LC
Polygalaceae Polygala major Jacq. xxx Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Aceraceae Acer campestre L. subsp.
leiocarpum (Opiz) Pax
Aka aga Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Acer trautvetteri Medw. Aka aga ksin ele. x x LC
Oxalidaceae Oxalis acetocella L. Kuzu kulagi __ x x LC
Fabaceae Anthyllis vulneraria L.
subsp. boissieri (Sag.)
Bornm.
Yara tiIili __ x x LC
Astragalus bicolor Lam. Geven Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Coronilla varia L. subsp.
varia
Koronilla __ x x x LC
Genista tinctoria L. Katir tirnagi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Lathyrus aureus (Stev.)
Brandza
Mrdmk ksin ele. x x LC
Lathyrus laxiflorus
(Desf.) O. Kuntze subsp.
laxiflorus
Mrdmk __ x x LC
Lotus corniculatus L. var.
tenuifolius L.
Gazal boynuzu __ x x LC
Medicago lupilina L. Tas yoncasi __ x x LC
Medicago xvaria Martyn Yonca __ x x LC
Melilotus officinalis (L.) Tas yoncasi __ x x LC
12
Desr.
Psoralea acaulis Stev. Katran Yoncasi ksin ele. x x LC
Trifolium campestre
Schreb.
gl __ x x LC
Trifolium canescens
Willd.
gl ksin ele. x x LC
Trifolium pratense L. var.
pratense
gl __ x x LC
Trifolium repens L. var.
repens
gl __ x x LC
Vicia sepium L. Fig Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Vicia villosa Roth subsp.
villosa
Fig __ x x LC
Rosaceae Agrimonia eupatoria L. Kasik otu __ x x LC
Alchemilla barbatiflora
Juz.
Arslan penesi ksin ele. x x LC
Alchemilla caucasica
Buser
Arslan penesi ksin ele. x x LC
Crataegus monogyna
Jacq.
Ali, Geyik
dikeni
__ x x LC
Fragaria vesca L. ilek __ x x LC
Potentilla reptans L. Besparmak otu __ x x LC
Rosa canina L. Yabani gl
kusburnu
__ x x x LC
Rubus idaeus L. Ahududu __ x x LC
Sibbaldia parviflora
Willd. var. parviflora
Sibbaldya __ x x x LC
Lythraceae Lythrum salicaria L. Kirmizi
Hevhulma
Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Onagraceae Epilobium anatolicum
Hausskn. subsp.
Yaki otu __ x x LC
13
Prionophyllum
(Hausskn.) P.H.Raven
Epilobium angustifolium L. Yaki otu __ x x LC
Thymelaeaceae Daphne glomerata Lam. Yalanci defne ksin ele. x x LC
Datiscaceae Datisca cannabina L. Yabani Kendir __ x x LC
Crassulaceae Sedum album L. Dam korugu __ x x LC
Sedum alpestre Vill. Dam korugu __ x x LC
Saxifragaceae Saxifraga paniculata
Miller subsp. paniculata
Taskiran otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Apiaceae Anthriscus sylvestris (L.)
Hoffm.
Frenk
maydanosu
__ x x LC
Astrantia maxima Pallas
subsp. maxima
Astrasya __ x x LC
Carum carvi L. Kimyon __ x x LC
Eryngium giganteum
Bieb.
Tokuz otu ksin ele. x x LC
Caprifoliaceae Lonicera caucasica Palas
subsp. caucasica
Kafkas
Hanimelisi
__ x x LC
Sambucus ebulus L. Mrver Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Valerianaceae Valeriana alliariifolia
Adams
Kedi otu __ x x LC
Valeriana officinalis L. Kedi otu __ x x LC
Valerianella amblyotis
Fisch. & Mey.
Kedi otu Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Dipsacaceae Cephalaria gigantea
(Ledeb.) Bobrov
Pelemir ksin ele. x x LC
Dipsacus pilosus L. Fira otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Knautia involucrata
Somm. & Lev.
Esek kulagi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Scabiosa crinita Kotschy Uyuz otu Ir.-Tur. x x LC
14
& Boiss. elementi
Asteraceae Achillea millefolium L.
subsp. millefolium
Civan peremi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Anthemis marschalliana
Willd. subsp. pectinata
(Boiss.) Grierson
Kpek
papatyasi
ksin ele.
x x x LC
Anthemis triumfettii (L.)
All.
Papatya __ x x LC
Arctium minus (Hill)
Bernh subsp. minus
__ __ x x x LC
Aster alpinus L. Alp asteri __ x x LC
Bellis perennis L. Bellis Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Centaurea hypoleuca DC. Peygamber
iegi
ksin ele. x x LC
Cichorium intybus L. Hindiba __ x x x LC
Cirsium arvense (L.)
Scop. subsp. arvense
Cirsium hypoleucum DC. Deve dikeni ksin ele. x x LC
Cirsium vulgare (Savi)
Ten.
Conyza canadensis (L.)
Cronquist
__ __ x x LC
Crepis sancta (L.)
Babcock
Hindiba __ x x LC
Lapsana communis L.
subsp. intemedia (Bieb.)
Hayek
__ __ x x LC
Petasites albus (L.)
Gaertner
Veba kk Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Pilosella auriculoides
(A.F.Lang) Sell & West
__ __ x x LC
15
Scariola viminea (L.)
F.W.Schmidt
__ __ x x LC
Senecio vernalis Waldst.
& Kit.
Kanarya otu __ x x LC
Sonchus oleraceus L. Esek marulu __ x x LC
Tanacetum coccineum
(Willd.) Grierson subsp.
chamaemelifolium
(Somm. & Lev.) Grierson
Gms dgme __ x x LC
Taraxacum bessarabicum
(Hornem.) Hand.-Mazz.
Arslan disi __ x x LC
Tripleurospermum
oreades (Boiss.) Rech.
subsp. oreades
__ __ x x LC
Xanthium spinosum L. Dikenli siraca
otu
ksin ele. x x LC
Campanulaceae Asyneuma amplexicaule
(Willd.) Hand.- Mazz.
subsp. angustifolium
(Boiss.) Bornm.
__ Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Campanula
rapunculoides L. subsp.
rapunculoides
an iegi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Ericaceae Rhododendron
caucasicum Sims.
Kafkas orman
gl
ksin ele. x x LC
Rhododendron luteum
Sweet
Sari iekli
orman gl
ksin ele. x x LC
Rhododendron ponticum L. Mor iekli
orman gl
ksin ele. x x LC
Primulaceae Anagallis arvensis var.
arvensis
Fare kulagi __ x x x LC
Cyclamen coum Miller Siklamen __ x x LC
16
var. coum
Primula vulgaris Hudson.
subsp. sibthorpii
(Hoffmans.) W.W.Sm. &
Forrest
uha iegi ksin ele. x x x LC
Gentianaceae Gentiana asclepiadea L. Mavi gentian Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Convolvulaceae Calystegia silvatica (Kit.)
Griseb
Deniz sarmasigi __ x x LC
Convolvulus arvensis L. Tarla Sarmasigi __ x x LC
Boraginaceae Anchusa azurea var.
azurea
Sigir dili __ x x LC
Echium vulgare L. Engerek otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Myosotis lazica Popov Unutma beni ksin ele. x x LC
Myosotis lithospermifolia
(Willd.) Hornem
Unutma beni __ x x LC
Symphytum asperum
Lepechin
Karakafes otu ksin ele. x x x LC
Symphytum iberucum
Steven
Karakafes otu ksin ele. x x LC
Solanaceae Atropa belladona L. Gzel Avrat
Otu
Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Solanum nigrum L. subsp.
schultesii (Opiz) Wessely
Kpek memesi __ x x LC
Scrophulariaceae Digitalis ferruginea L.
subsp. ferruginea
Yksk otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Digitalis ferruginea L.
subsp. schischkinii (Ivan.)
Werner
Yksk otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Scrophularia chrysantha
Jaub. & Spach
Siraca otu ksin ele. x x LC
17
Verbascum gnaphalodes
Bieb.
Sigir kuyrugu ksin ele. x x LC
Veronica biloba Schreber Yavsan otu Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Veronica filiformis J. E.
Smith
Yavsan otu __ x x LC
Veronica verna L. Yavsan otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Verbanaceae Verbana officinalis L. Mine iegi __ x x LC
Lamiaceae Ajuga orientalis L. Dogu Mayasil
Otu
__ x x LC
Ajuga chamaepitys (L.)
Schreber subsp. chia
(Schreber) Arcangeli
Mayasil otu __ x x LC
Ajuga reptans L. Mayasil otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Clinopodium vulgare L.
subsp. vulgare
Yabani feslegen __ x x LC
Galeopsis bifida Boenn. __ Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Lamium crinitum
Montbret & Aucher ex
Bentham
Balli baba ksin ele. x x LC
Mentha pulegium L. Nane __ x x LC
Prunella vulgaris L. Erik Otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Salvia glutinosa L. Ada ayi ksin ele. x x LC
Scutellaria albida L.
subsp. colchica (Rech.)
Edmond.
Kaside ksin ele. x x LC
Stachys annua (L.) L.
subsp. annua var. annua
Karabas __ x x LC
18
Plantaginaceae Plantago lanceolata L. Damar Otu __ x x LC
Euphorbiaceae Euphorbia oblongifolia
(c. Koch) C. Koch
Stlegen ksin ele. x x LC
Euphorbia squamosa Stlegen ksin ele. x x x LC
Buxaceae Buxus sempervirens L. Adi simsir Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Urticaceae Urtica dioica L. Isirgan Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Fagagceae Castanea sativa Miller Anadolu
kestanesi
Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Fagus orientalis Lipsky Dogu kayini Avr.-Sib
element
x x LC
Quercus infectoria
Olivier subsp. infectoria
Mese Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Corylaceae Carpinus betulus L. Adi Grgen Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Corylus avellana L. var.
pontica
Adi findik ksin ele. x x LC
Ostraya carpinifolia
Scop.
Grgen yaprakli
kayacik
Akdeniz
elementi
x x LC
Salicaceae Populus nigra L Kara kavak __ LC
Salix alba L. Ak sgt Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Salix caprea L. Sgt Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Rubiaceaea Asperula glomerata
(Bieb.) Griseb. subsp.
eriantha (Hausskn. ex
Bornm.) Ehrend.
Asperula __ x x LC
Galium verum L. subsp.
verum
Yogurt otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
MONOCOTYLEDONES
19
Liliaceae Allium kunthianum Vved. Sogan Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Colchicum speciosum
Steven
Aci igdem ksin ele. x x LC
Gagea luteoides Stapf Altin yildiz __ x x LC
Muscari tenuiflorum
Tausch
Misk __ x x LC
Ornithogalum narbonense
L.
Tkrk otu Akdeniz
elementi
x x LC
Ornithogalum
oligophyllum E.D.Clarke
Tkrk otu __ x x LC
Scilla siberica Haw.
subsp. armena (Grossh.)
Mordak
Ada sogani __ x x LC
Amaryllidaceae Galanthus ikariae Baker Kardelen __ x x LC
Irdaceae
Crocus kotschyanus C.
Koch subsp.
suworowianus (C. Koch)
Mathew
igdem __ x x x LC
Crocus vallicola Herbert igdem ksin ele. x x LC
Gladiolus atroviolaceus
Boiss.
Gladiol __ x x x LC
Juncaceae
Juncus atratus Krocker ayir sazi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Juncus effusus L. Kofa __ x x LC
Juncus inflexus L. ayir sazi __ x x LC
Luzula forsteri (Sm.) DC. Luzul Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Cyperaceae
Carex divisa Hudson Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Carex muricata L. Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
20
Carex brevicollis DC. Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Carex orbicularis Boott.
subsp. kotschyana (Boiss.
& Hohen) var. caucasica
. Nilsson
Saparna ksin ele. x x LC
Poaceae Alopecuris aequalis Sobol Tilki kuyrugu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Bromus hordaeceus L.
subsp. hordaeceus
Brom __ x x LC
Bromus tectorum L. Brom __ x x LC
Calamagrostis
arundinace Tzvelev
__ Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Catabrosella parviflora
(Boiss. & Buhse) Alex. ex
R. Mill subsp. calvertii
(Boiss.) Alex. ex R. Mill
__
Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Dactylis glomerata L. Domuz ayrigi
Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Digitaria squinalis (L.)
Scop.
__ __ x x LC
Elymus hispidus (Opiz)
Melderis subsp. podyerae
(Nab.) Melderis
Elim __ x x LC
Elymus repens (L.)
Gould. subsp. repens
Elim __ x x LC
Festuca pratensis Hudson Fetk __ x x LC
Koeleria nitidula Velen. __ __ x x LC
Nardus stricta L. __
Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Phleum pratense L. Tilki kuyrugu __ x x
LC
21
Fotograf 1: Rhododendron luteum Sweet Fotograf 2: Polygala alpestris Reichb.
Fotograf 3: Viola arvensis Murray Fotograf 4: Muscari tenuiflorum Tausch
Fotograf 5: Picea orientalis (L.) Link Fotograf 6: Pteridium aquilinum (L.) Kuhn.
22
Fotograf 7: Bellis perennis L. Fotograf 8: Petasites albus (L.) Gaertner
Fotograf 9: Ornithogalum oligophyllum
E.D.Clarke
Fotograf 10: Rhododendron ponticum L. subsp.
ponticum ponticum
Fotograf 11: Colchicum speciosum Steven Fotograf 12: Crocus vallicola Herbert
23
B- FAUNA
Proje alani faunistik yapisiyla ilgili olarak gereklestirilen alismalar sucul ve karasal
fauna basliklari altinda degerlendirilmektedir. Bu amala gereklestirilen saha
alismalarinda sucul fauna hidrobiyolog tarafindan, karasal fauna ise ekolog
tarafindan degerlendirilmistir. alismalarda karasal omurgali faunasi siniflarini
meydana getiren Ikiyasamlilar, Srngenler, Kuslar ve Memeli Hayvanlar siniflariyla
ilgili gzlem, inceleme ve degerlendirmeler yapilmistir. Bu alismalarin sonulari
asagida verilmektedir.
B.1.kiyayamllar
Proje alani sinirlari ierisinde; ayrica proje alanina bitisik tm habitat tiplerinde
tarafimizdan gereklestirilmis alismalar sonucunda yrede 4 Amfibi trnn
yasamakta oldugu belirlenmistir. Grldg gibi sulak ve nemli habitatlarin sz
konusu olmasina karsilik proje sahasi ierisinde yasadigi belirlenen Ikiyasamli tr
sayisi fazla degildir. Bu durumun ilk nedeni Trkiye sinirlari ierisinde bugne kadar
kaydedilmis olan Ikiyasamli tr sayisinin da ok fazla olmamasidir. Ayrica yrede
sulak alan olarak nispeten hizli akan bir akarsu ve yan kollarin mevcudiyeti; blge
genelinde baskin olan yogun bitki rts yaninda gl, glet veya glck gibi amfibiler
tarafindan ncelikle tercih edilen durgun su ortamlarinin fazlaca bulunmamasi ve
proje alaninin da sinirli byklkte olmasi yatmaktadir.
B.I-Srngen Trleri
Proje alani sinirlari ierisinde ve yakin evrede tarafimizdan gereklestirilmis olan
saha gzlemleri ile yrede yasayan srngen trleri ve esitli zellikleri arastirilmistir.
alismalar sonucunda proje alani sinirlari ierisinde ve yakin evrede srngenler
aisindan uygun habitatlarda dokuz srngen trnn yasadigi belirlenmistir. Bu
trlerden drt tanesi kertenkele, 1 tanesi Yilanimsi kertenkele, geriye kalan 4 tanesi
ise yilan trdr.
B.III- Kuy Trleri
Proje Alani ierisinde ve civarda grlebilen kus trlerinin hangileri oldugunun
belirlenebilmesi amaciyla alanda tarafimizdan gereklestirilmis olan ornitolojik
gzlem ve degerlendirmeler sonucunda tcler ve tc Olmayanlar takimlarina
bagli 66 kus tr tespit edilmistir.
24
B.IV- Memeli Hayvan Trleri
Proje alani ierisinde ve komsu alanlarda tarafimizdan gereklestirmis olan faunistik
alismalarda Memeli Hayvanlar siniIina, yani Bcekiller, Yarasalar, Tavsanlar,
Kemiriciler, Yirticilar ve Toynaklilar gruplarina ait olan yabanil formlar, bu formlarin
proje sahasi ile iliskileri ve faaliyetle etkilesimleri degerlendirilmistir.
Gereklestirilmis olan saha gzlemleri, incelemeler ve degerlendirmelerimizin
sonularina gre projeyle ilgili kesimlerde 10 Memeli hayvan trnn yasamakta
oldugu belirlenmistir.
FAUNA BLE$ENELERNN KORUMA STATLER
1.Amfibi Trlerinin Koruma Statleri
Yrede yasadigi belirlenmis olan Amfibi trlerinin koruma statleri ile ilgili olarak
yapilan degerlendirme kapsaminda, Bern Szlesmesi kriterleri baz alinarak yapilan
incelemeye gre envanter listesinde yer alan trler arasinda yer alan ve Ek-IIye giren
Gece Kurbagasi (Pseudepediale viridis) disinda kalan amfibi trlerinin tamaminin
Bern Listesi Ek-IIIde, yani Koruma Altindaki Trler Listesinde yer aldiklari
belirlenmistir.
IUCN tarafindan hazirlanmis olan Avrupa kirmizi Listesi (ERL)ne gre yapilan
degerlendirme sonucunda yrede yasadigi belirlenmis olan Amfibi trleri arasinda yer
alan Kafkas Semenderinin VU, yani Hassas, Zarar Grebilir kategorisinde yer aldigi,
kalan 3 Amfibi trnn ise LC yani en dsk derecede tehdit altinda kategorisinde
yer aldiklari belirlenmistir.
Ulusal Koruma Listesi olan Merkez Av Komisyonu Listelerinde ikiyasamli trleriyle
ilgili herhangi bir degerlendirme bulunmamaktadir.
2.Srngen Trlerinin Koruma Statleri
Bern Szlesmesi ek listelerine gre yrede kaydedilmis olan srngenler arasindan iki
srngen tr Ek-IIde, yani Mutlak Koruma Altindaki Trler listesinde; kalan 7
Srngen tr ise Ek-IIIte, yani Koruma Altindaki Trler listesinde yer
almaktadirlar.
Avrupa kirmizi Listesine gre yapilan degerlendirme sonucunda, alanda ve yakin
evrede kaydedilmis olan Srngen trleri arasindan 1 kertenkele trnn NT yani
Tehlikeye Yakin kategorisinde yer aldigi, geriye kalan 8 srngen trnn ise
25
LC, yani En Dsk Derecede Tehdit Altinda kategorisinde bulunduklari
belirlenmistir.
Merkez Av Komisyonu koruma listelerine gre, yrede yasamakta oldugu belirlenen
dokuz srngen trnn tamaminin Ek-Ide, yani Bakanlik Tarafindan Koruma
Altina Alinmis Olan Yaban Hayvanlari listesinde yer aldiklari belirlenmistir.
3.Kuy Trlerinin Koruma Statleri
Proje alani ierisinde yasadigi belirlenen kus trlerinin ulusal ve uluslar arasi koruma
statlerini ortaya koyabilmek amaciyla gereklestirilen degerlendirme sonulari
asagida verilmektedir. Buna gre sz konusu kus trleri arasindan 56 tr Bern Listesi
Ek-IIde, yani Mutlak Koruma Altindaki Trler listesinde yer alirken 7 kus tr Ek-
IIIte yani Koruma Altindaki Trler listesinde bulunmakta kalan 3 kus tr ise
listelerde yer almamaktadir.
Avrupa Kirmizi Listesi (ERL)ne gre yapilan degerlendirme sonucunda proje alani
ve yakin evresinde kaydedilmis olan kus trlerinden 64nn LC kategorisinde
yer aldigi, kalan trler arasindan 1 trn NT, 1 trn ise EN kategorisinde yer
aldigi belirlenmistir.
evre ve Orman Bakanligi Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg Merkez
Av Komisyonu (MAK) 2010-2011 dnemi koruma listeleri esas alinarak yapilan
degerlendirme sonularina gre proje alaninda yil boyunca bulunan veya geici
sreler iin yasadigi belirlenmis olan kus trleri arasindan 55 kus trnn Ek-Ie, yani
evre ve Orman Bakanligi Tarafindan Koruma Altina Alinan Yaban Hayvanlari
listesine girdigi; 7 kus trnn Ek-IIye, yani Merkez Av Komisyonu Tarafindan
Koruma Altina Alinan Av Hayvanlari Listesi girdigi; 4 kus trnn ise Ek-IIIe,
yani, Belli Edilen Srelerde Avlanmasina Izin Verilen Av Hayvanlari Listesine
girdigi belirlenmistir.
Trkiye kus trleri iin hazirlanmis olan Kirmizi Liste (R.D.B) kriterleri esas
alinarak yapilan degerlendirme sonucuna gre ise, proje alaninda kaydedilmis olan
kus trleri arasindan
A.1.2 kategorisine giren 11 kus tr,
A.2 kategorisine giren 15 kus tr,
A.3.1 kategorisine giren 10 kus tr,
26
A.5 kategorisine giren 7 kus trnn bulundugu belirlenmistir.
Proje alani sinirlari ierisinde ve yakin evrede yasadigi belirlenmis olan kus trleri
arasinda hibir endemik kus tr yer almamaktadir.
4.Memeli Hayvan Trlerinin Koruma Statleri
Gereklestirilecek faaliyet kapsaminda tesis edilecek esitli yapilarin yer alacagi
kesimler ile bu kesimlere yakin habitatlarda kaydedilmis olan memeli hayvan
trlerinin ulusal ve uluslar arasi koruma statlerini ortaya koyabilmek amaciyla
gereklestirilmis olan alismalarin sonularina gre yrede yasadigi belirlenmis olan
memeli hayvan trlerinden 2 tanesinin, Bern Listesi Ek-IIye girdigi; bunun yaninda 4
memeli hayvan trnn de Ek-IIIde yer aldiklari belirlenmistir. Geriye kalan 3
memeli hayvan tr ise Bern Szlesmesi Ek Listelerinde yer almamaktadir.
Uluslararasi Dogayi Koruma Birligi (IUCN) tarafindan hazirlanmis olan Avrupa
Kirmizi Listesi (ERL)ne gre yapilan degerlendirmede proje alani ve yakin
evresinde dogal olarak bulunduklari belirlenen Memeli Hayvan trlerinin tamami ise
LC (=Least Concern), yani En Dsk Derecede Tehdit Altinda kategorisinde yer
almaktadirlar.
T.C evre ve Orman Bakanligi Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg,
Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafindan 2010-2011 dnemi iin gncellenmis olan
koruma listelerine gre yapilan degerlendirme sonucuna gre ise:
2 memeli hayvan tr Ek-Ie, yani T.C evre ve Orman Bakanligi Tarafindan
Koruma Altina Alinan Yaban Hayvanlari Listesine girerken 1 memeli hayvan tr
Ek-IIye, yani MAK Tarafindan Koruma Altina Alinmis Av Hayvanlari listesine
girmekte olup kalan memeli hayvan trleri ise Ek-IIIe, yani 2010-2011 Avlanma
Dnemi Iin Belli Edilen Dnemlerde Avlanmasina Izin Verilen Trler listesinde
bulunmakta olup kalan 4 memeli hayvan tr ise listelerde yer almamaktadir.
Bitki Trlerinin Uluslararas Koruma Szleymeleri ve Ynetmelikler
Proje sahasi ierisinde dogal olarak bulundugu belirlenen bitki trleri arasinda
CITES (Nesli tehlikede olan hayvan ve bitki trlerinin uluslararasi ticaretine iliskin
szlesme) geregi koruma altina alinan ve ticareti yasaklanan bitki tr
bulunmamaktadir.
27
Benzer sekilde Avrupanin Yaban Hayati Ve Yasam Ortamlarini Koruma
Szlesmesi (BERN) szlesmesi ek listesinde yer alan herhangi bir bitki tr de
bulunmamaktadir.
28
Tablo-2: Artvin-Arhavi, Taslikaya-HES Proje Alani Ikiyasamli Trleri ve Koruma Statleri
Bilimsel Ad Trke Ad
REG
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN
URODELA KUYRUKLU KURBAGALAR
SALAMANDRIDAE SEMENDERLER
Mertensielle caucasica Kafkas semenderi -- + + VU Ek-III
ANURA KUYRUKSUZ KYA$AMLILAR
BUFONIDAE KARAKURBAGALARI
Pseudepediale viridis Gece Kurbagasi -- + + LC Ek-II
Bufo b. Bufo Karakurbagasi, Sigilli kurbaga -- + + LC Ek-III
RANIDAE OVA VE SU KURBAGALARI
Pelophylax ridibundus Ova/Su kurbagasi + -- + LC Ek-III
29
Tablo-3. Artvin -Arhavi, Taslikaya-HES Proje Alani Srngen Trleri ve Koruma Statleri
Bilimsel Ad Trke Ad
REG
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN
MAK
(2010-2011)
SQUAMATA YILAN VE KERTENKELELER
LACERTIDAE GEREK KERTENKELELER
Darevskia rudis Kaya Kertenkelesi -- + + LC Ek-III Ek-I
Darevskia derjugini Derjugin kertenkelesi + -- + NT Ek-III Ek-I
Lacerta trilineata Iri Yesil kertenkele + -- + LC Ek-II Ek-I
ANGUIDAE YILANIMSI KERTENKELELER
Anguis fragilis Yilanimsi kertenkele + -- + LC Ek-III Ek-I
COLUBRIDAE YILANLAR
Dolichopis schmidti Kirmizi Yilan -- -- + LC Ek-III Ek-I
Eirenis modestus Uysalyilan + -- + LC Ek-III Ek-I
Zamenis hohenackeri Kafkas Yilani -- -- + LC Ek-III Ek-I
Natrix t. tesellata Su yilani + -- + LC Ek-II Ek-I
30
Tablo-4: Artvin-Arhavi, Taslikaya-HES Proje Alani Kus Trleri ve Koruma Statleri.
Bilimsel Ad Trke Ad REG.
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN MAK
(2010-2011)
R.D.B STAT
CICONIIFORMES LEYLEKSLER
ARDEIDAE BALIKILLAR
Botaurus stellaris Balaban + + + LC Ek-II Ek-I A.2 YZ, T
Ardea cinerea Gri balikil -- -- + LC Ek-III Ek-II A.3.1 Y
Egretta garzetta Kk akbalikil -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G, Y
CICONIIDAE LEYLEKLER
Ciconia nigra Karaleylek -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ,T
ACCIPITRIFORMES YIRTICI KU$LAR
ACCIPITRIDAE ATMACA- KARTALLAR
Circus macrourus Bozkir Delicesi -- -- + NT Ek-II Ek-I A.1.2 T
Accipiter nisus Atmaca + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ
Accipiter brevipes Yoz Atmaca -- -- + LC Ek-II Ek-I A.4 Y,T
Circaetus gallicus Yilan Kartali -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ,T
Buteo rufinus Kizil sahin -- -- + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Buteo buteo Sahin + + + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ, T
Pernis apivorus Ari Sahini -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ, T
31
Aquila pomarina Kk Orman Kartali + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ, T
Aquila nipalensis Step Kartali -- -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
Aquila chrysaetos Kaya Kartali + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
Hieraaetus pennatus Kk Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y,T
Haliaeetus albicilla Akkuyruklu Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
FALCONIFORMES DOGANLAR
FALCONIDAE DOGANGLLER
Falco tinnunculus Kerkenez -- -- + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Falco cherrug Uludogan -- -- + EN Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
LARIDAE MARTIGLLER
Larus cachinnans Sari Ayakli Marti -- + + LC EK-III EK-II A.4 Y
COLUMBIFORMES GVERCNLER
COLUMBIDAE GVERCNGLLER
Columba livia Kaya gvercini -- + + LC Ek-III EK-III A.5 Y
CUCULIFORMES GUGUKKU$UGLLER
CUCULIDAE GUGUKKU$LARI
Cuculus canorus Gugukkusu + + + LC Ek-III EK-I A.2 Y
STRIGIFORMES GECE YIRTICILARI
STRIGIDAE BAYKU$GLLER
32
Athena noctua Kukumav -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
APODIFORMES SAGANLAR
APODIDAE EBABLGLLER
Apus apus Ebabil, Kara sagan -- -- + LC Ek-III Ek-I A.3.1 G, T
CORACIIFORMES KUZGUNKU$LARI
MEROPIDAE ARIKU$UGLLER
Merops apiaster Arikusu + + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G
UPUPIDAE AVU$KU$UGLLER
Upupa epops Ibibik, avuskusu -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 G
PICIFORMES AGAKAKANLAR
PICIDAE AGAKAKANGLLER
Dendrocopus medius Albas agakakan + -- -- LC Ek-II Ek-I A.2 Y
PASSERIFORMES TC KU$LAR
ALAUDIDAE TARLA KU$LARI
Galerida cristata Tepeli toygar + -- + LC Ek-III Ek-II A.3 Y
HIRUNDINIDAE KIRLANGIGLLER
Hirundo rustica Is kirlangici + + + LC Ek-II Ek-I A.5 YZ, T
Riparia riparia Kum Kirlangici + + + LC Ek-II Ek-I A.5 YZ, T
MOTACILLIDAE KUYRUKSALLAYANLAR
33
Motacilla flava Sari kuyruksallayan -- + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G
Motacilla alba Ak kuyruksallayan + + -- LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Motacilla cinerea Dag Kuyruksallayani -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Anthus spinoletta Dere Incirkusu + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ
CINCLIDAE SU KARATAVUKLARI
Cinclus cinclus Derekusu + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
TROGLODYTIDAE T KU$LARI
Troglodytes troglodytes it Kusu + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
PRUNELLIDAE BOZBOGAZGLLER
Prunella modularis Bozbogaz, it Seresi + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
TURDIDAE ARDIKU$UGLLER
Erithacus rubecula Kizilgerdan + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Luscinia. megarhynchos Blbl + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 G
Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ
Phoenicurus phoenicurus Bahe kizilkuyrugu -- -- + LC Ek-II Ek-II A.3 Y
Phoenicurus ochruros Kara Kizilkuyruk + + + LC EK-II EK-I A.2 Y
Turdus merula Karatavuk + + + LC Ek-III Ek-I A.3 Y
Turdus torquatus Sarkici Ardi + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
Turdus philomelos Sarkici Ardi + + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
34
SYLVIDAE TLEGENGLLER
Cettia cetti Setti blbl -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Sylvia melanocephala Karabas kk tlegen -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Phylloscopus collybita Cif caf + -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Phylloscopus trochiloides Yesil Sgtblbl + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 YZ
MUSCICAPIDAE SNEKKAPANGLLER
Muscicapa striata Gri sinekkapan -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 G
Ficedula parva Cce sinekkapan + + + LC Ek-II Ek-I A.2 T
PARIDAE BA$TANKARALAR
Parus major Byk bastankara + + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Parus ater am Bastankarasi + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
LANIIDAE EKRGE KU$LARI
Lanius collurio ekirgekusu -- -- + LC Ek-III Ek-I A.3 G
Lanius excubitor Byk ekirgekusu
+ + + LC Ek-III Ek-I A.1.2 G
CORVIDAE KARGAGLLER
Garrulus glandarius Kestane kargasi + + + LC -- EK-III A.3.1 Y
Corvus corone Les kargasi -- + + LC Ek-III EK-III A.5 Y
Corvus corax Kuzgun + + + LC Ek-III Ek-II A.5 Y
PASSERIDAE SEREGLLER
35
Trkiye Kuylar Krmz Liste (RDB) Kategori Aklamalar
A.1.2= Bu kus trlerinin nfuslari Trkiye genelinde ok azalmistir. Izlendikleri blgelerde 1 birey-10 ift( =1-20 birey) ile temsil edilirler.
A.2= Bu kus trlerinin sayilari, gzlendikleri blgelerde 11-25 ift(22-50 birey) arasinda degismektedir.
A.3= Bu kus trlerinin Trkiye genelindeki nfuslari, gzlendikleri blgelerde genel olarak 26-250 ift(52-500 birey) arasinda degismektedir.
A.3.1=Bu kus trlerinin populasyonlarinda, gzlendikleri blgelerde azalma sz konusudur. Bu trlerin nfusu da 251-500 ift (502-1000
birey) arasinda degismektedir.
A.4= Bu trlerin IUCN ve ATS ltlerine gre yogunluklari, gzlendikleri blgelerde henz tkenme tehdidi altina girmemis olmakla birlikte,
populasyonlarinda lokal bir azalma sz konusudur. Ayrica bu egilimin srmesi durumunda zamanla tkenme tehdidi altina girmeye adaydirlar.
Bu trlerin populasyonlari gzlendikleri blgelerde 501-5000 ift (=1002-10 000 birey), arasinda degismektedir.
A.5= Bu kus trlerinin gzlenen populasyonlarinda henz bir azalma veya tkenme tehdidi gibi bir durum sz konusu degildir.
A.6= Bu kategori yeterince arastirilmamis ve haklarinda saglikli veri olmayan trleri ierir. Sadece rastlantisal tr olarak bir veya en fazla iki
gzleme dayandiklari iin, su an gvenilir bir degerlendirme sansi yoktur ve arastirilmalari gerekmektedir.
Passer domesticus Ev seresi + -- + LC -- Ek-I A.5 Y
Passer montanus Dag seresi + -- + LC -- Ek-III A.5 Y
FRINGILLIDAE SPNOZGLLER
Fringilla coelebs Ispinoz + + + LC Ek-III Ek-II A.4 Y
Carduelis chloris Florya + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Carduelis carduelis Saka + -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Carduelis cannabina Keten Kusu + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ
Carpodacus erythrinus Karmen Sakragi + + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Pyrrhula pyrrhula Sakrak + + + LC Ek-II Ek-I A.2 YZ
EMBERIZIDAE KRAZKU$UGLLER
Emberiza hortulana Kirazkusu + + + LC Ek-III Ek-II A.2 G
36
Tablolardaki Kisaltmalar
Y = Dzenli olarak yurdumuzda kulukaya yatan yerli kus trleri,
G = Yurdumuzda kulukaya yattiktan sonra g eden trler,
KZ = Kis aylarini yurdumuzda geiren, kis ziyaretisi trlerdir.
T= Transit
LC = En Dsk Seviyede Kaygi Verici
VU=(Vulmerable) Hassas
ERL=(European Red List) Avrupa Kirmizi Listesi
MAK= Merkez Av Komisyonu Kararlari
37
Tablo-5. Artvin, Arhavi Taslikaya- HES Proje Alani ve Yakin evresinde Belirlenen Memeli Hayvan Trleri ve Koruma Statleri.
Bilimsel Ad Trke Ad
REG.
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL
(IUCN)
BERN
MAK
(2010-
2011)
INSECTIVORA BCEKLLER
SORICIDAE SVRFARELER
Sorex araneus Orman Sivrifaresi -- -- + LC Ek-III --
MICROCHIROPTERA BCEKL YARASALAR
RHINOLOPHIDAE NALBURUNLUYARASALAR
Rhinolophus ferrumequinum Nalburunlu Bykyarasa + + + LC Ek-II Ek-I
VESPERTILIONIDAE DZBURUNLU YARASALAR
Pipistrellus pipistrellus Cce Yarasa + -- + LC Ek-III --
RODENTIA KEMRCLER
SCIURIDAE SNCAPGLLER
Sciurus anomalus Anadolu Sincabi -- + + LC Ek-II Ek-I
38
MURIDAE FARE VE SIANLAR
Apodemus flavicollis Sariboyunlu Ormanfaresi -- -- + LC -- --
CARNIVORA ETLLER, YIRTICILAR
CANIDAE KPEKGLLER
Vulpes vulpes Kizil tilki -- + + LC -- Ek-III
MUSTELIDAE SANSARGLLER
Martes foina Kayasansari -- -- + LC Ek-III Ek-III
Meles meles Porsuk + -- + LC Ek-III EK-II
ARTIODACTYLA FT TIRNAKLILAR
SUIDAE ESK DNYA DOMUZLARI
Sus scrofa scrofa Yabani domuz + + + LC -- Ek-III
39
Taylkaya-Hes Projesinin Lokal Fauna Bileyenleri zerine Olas Etkileri ve
Alnmas Gereken nlemler
Taslikaya-HES projesinin hayata geirilmesi asamasinda projenin sekillenecegi dogal
alanlarda ve bu alanlari degisik sekillerde kullanan lokal fauna bilesenleri zerinde bazi
etkilerin meydana gelmesi kainilmazdir. Bu etkilerin ortadan kaldirilabilmesi veya en
aza indirilebilmesine ynelik olarak alinmasi gereken nlemler insaat asamasi ncesi
ve Insaat asamasi ile isletme asamasi olmak zere 2 alt baslik altinda
degerlendirilmistir.
1) nyaat Ayamas ncesinde ve nyaat Ayamasnda
Artvin Ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde gereklestirilmesi planlanmis olan
Taslikaya-HES Projesi kapsaminda Kapistre Derenin bir kolu olan Balli Dere
zerinde, 983.00 kodunda tesis edilecek Taslikaya Reglatr; akis asagi kesimde,
akarsu kiyisinda tesis edilecek bir hidroelektrik santrali, reglatrde toplanan suyu
hidroelektrik santraline iletmek amaciyla yararlanilacak 3.824 metre uzunlugunda, 3 m
apinda bir iletim tneli; tnel ile tasinan suyun hidroelektrik santraline dsrlmeden
nce tutulacagi bir ykleme havuzu ve buradaki suyun HESe dsrlmesinde
kullanilacak, 750 metre uzunlukta, 1,15 cm apinda bir cebri boru ile olduka sinirli
byklkteki bir santiye alani bulunmaktadir.
Proje bilesenleri arasinda en nemli dnsm reglatr, ykleme havuzu ve santral
binalarinin yer alacagi kesimlerde gereklesecektir. Balli Dere zerinde, derenin
kiyisinda tesis edilecek kalici su toplama yapisi, tnel, ykleme havuzu ve santral
binasi daimi olarak bu kesimlerde kalacak beton yapilardir. Bu kesimde
sekillendirilmis olan santiye alani ise geici mahiyettedir.
Reglatr, Balli Dere zerinde beton zellikte, byke bir havuz seklinde olacaktir.
Insaat zemini olarak akarsu yatagi zerinde sinirli byklkteki bir aiklik seilmistir.
Reglatrn tesis edilecegi kesimin akarsu kiyisinda kendiliginden meydana gelmis,
nispeten dz ve bitkisiz bir alandan seilmesiyle bu kesimlerde dogal bitki rtsne,
zellikle de orman formasyonuna ve bu kesimlerden yararlanan fauna elemanlarina
verilebilecek zararlarin da nne geilmesi hedeflenmistir. Faaliyetle ilgili olarak
gereklestirilen saha alismalarinda zeminde yasamakta olan bazi kemirgen trleri
belirlenmistir. Bu trler habitat olarak genellikle orman alanlarini tercih etmektedirler.
Bu nedenle orman alanlari disinda, iki farkli noktada tesis edilmesi planlanan kalici
40
beton yapilarin insaati srecinde bu trlere bagli bireyler herhangi bir zarar grmesi
beklenmemektedir.
Teorik olarak akarsular zerinde tesis edilecek reglatrlerin tesis edilis ve isletilme
sekilleri yredeki dogal yasamin korunmasi ve srekliligi aisindan byk nem
tasimaktadir. Taslikaya Projesi kapsaminda yer alan reglatr Balli Dereden su alacak
olsa da gerek konumu, gerekse de isletilis sekli akarsu yataginda srekli olarak su
bulunacak sekilde olacaktir. Sadece insaat sresinde degil santralden enerji retimine
geilmesinden sonraki srete de reglatr ve HES arasindaki mesafede Balli Dere
yatagindaki dogal su akisini tamamen engellemeyecek sekilde isletilecektir. Yani
klasik baraj tiplerinde oldugu gibi akarsuyun n tamamen kesilerek bir baraj gl
meydana getirilmeyecektir. Bu durum, planlanmis olan proje nedeniyle akarsu
ortaminin durgun su ortamina dnstrlmeyecegi anlamina gelmektedir. Yani byk
ve kalici evresel dnsme neden olan bir uygulama sz konusu olmayacaktir.
Aksine en az miktari, yilin en sicak dneminde akarsu yataginda bulunan su
miktarindan daha az olmayacak dzeyde ve bu kesimde yasayan yabanil formlarin
rutin yasamsal faaliyetlerini olumsuz etkilemeyecek miktardaki su Balli Dere yatagina
birakilacaktir. Beslenme amaciyla su kiyisina gelen omurgali hayvan trleri yaninda
reme amaciyla zorunlu olarak akarsu kiyisina gelen ikiyasamlilar yumurtalarini
birakacak ve baskalasim sreci tamamlanincaya kadar, hatta erginler karaya
iktiklarinda bile akarsularin yataginda yeterli miktarda su bulunacaktir.
Bilindigi gibi akarsu ortamlarinin en nemli faunal formu balik trleridir. Bu trlerden
sonra akarsu ortamini yasam alani olarak seen gruplar ise sirasiyla ikiyasamlilar, bazi
srngenler, bazi kus trleri ve az sayida da memeli hayvan trdr. Bu nedenle akarsu
yatagina birakilacak suyun miktari ve srekliligi bu gruplar aisindan da nem
tasimaktadir. rnegin Ikiyasamlilarin yasam dnglerinde, zellikle de reme
dneminde mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadir. Bu nedenle en azindan
ilkbahar dneminde akarsu yataginda mutlaka su bulundurulmalidir. Diger gruplar
aisindan ise suyun bulunmasi yil boyunca su gereksinimlerini bu sulardan karsilayan
diger fauna bilesenleri aisindan nemlidir. Balik trleri iin hesaplanacak ve akarsu
yatagina birakilacak su miktarinin diger fauna bilesenlerinin su gereksinimlerini
karsilamak aisindan yeterli olacaktir. Can suyu olarak adlandirilan sz konusu suyun
akarsu yatagina birakilmasi durumunda bu habitat tipindeki dogal yasamin kesintiye
ugramayacagi dsnlmektedir.
41
Bilindigi gibi klasik baraj projelerinde byklkleri olduka farkli olsa da reglatr
havuzlarina gre ok daha genis alanlarda su toplanmaktadir. Baraj gvdesi arkasinda
meydana gelen rezervuarin byklgne bagli olarak biriken su ktlesi blgenin iklimi
zerinde de bazi dnsmlere neden olabilmektedir. rnegin yaz boyunca isinan
sularin kis dneminde aldiklari isiyi evreye yavas yavas vermeleri nedeniyle iklimde
lokal bir iyilesme sz konusu olabilmektedir. Benzer sekilde kis dnemlerinde pus ve
sis olusumu da meydana gelebilmektedir. Taslikaya-HES projesi kapsaminda tesis
edilecek reglatr nedeniyle meydana gelecek havuz ve birikecek su miktari olduka
sinirli olacagindan dolayi bu tip etkiler meydana gelmeyecektir.
Balli Dere zerinde insa edilecek reglatrde toplanacak sular tesis edilecek iletim
kanallariyla akarsuyun akis istikametinde, daha dsk bir ykseltide insa edilecek olan
hidroelektrik santraline iletilecektir. Suyun iletilmesinde kullanilmasi planlanan
tneller, akis ynne gre sag sahilden daglik kesime girecek ve santral alanina yakin
bir kesimde aiga ikacaktir. Tesis edilmesi planlana tnel dogal bitki rtsne zarar
vermeyecek insaat teknigiyle gereklestirilmesi byk nem tasimaktadir. zellikle
tnellerin giris ve ikis noktalarinda gereklestirilecek aga kesimleri esnasinda
olduka zenli olunmasi, mmkn oldugunca az aga ve bitki kesilmesi
nerilmektedir. Bylelikle bu kesimlerdeki sz konusu bitkisel formasyonda yasayan
veya bu kesimlere gelmesi olasi fauna elemanlarinin etkilenme riskini de en aza
indirebilecektir.
Blgedeki bitki rtsnn yogunlugu ve yillik yagis ortalamasinin yksekligi gibi
avantajlar insaat dnemi sonrasinda gereklestirilmesi nerilen peyzaj alismalarini
Yine, iyilestirme alismalari kapsaminda ali ve agalarin kesilmek zoruna kalindigi
kesimlerde gereklestirilecek bitkilendirme alismalarinda ncelikle yrenin dogal
formlarindan istifade edilmesi fauna bilesenlerinin yeniden bu kesimlere yerlesmesinde
yarar getirecektir.
Insaat asamasinda tnel gzergahinin kazilmasiyla ortaya ikacak malzemenin
degerlendirilme sekli ok byk nem tasimaktadir. Bu malzemenin kesinlikle akarsu
yatagina bosaltilmamasi veya gelisigzel dogal ortamlara tasfiye edilmemesi
gerekmektedir. Eger herhangi bir sekilde, geici olarak bile depolanmasi gerekiyorsa
bu alanlarin dikkatli bir sekilde seilmesi ve dkm srecinde srekli kontrol altinda
42
bulundurulmasi hareketli fauna formlarinin zarar grebilme riskini ortadan
kaldiracaktir.
Bu konuda en iyi zm ikarilan malzemenin es zamanli olarak gereklestirilecek
baska bir faaliyet kapsaminda kullanilmasi imkninin arastirilmasidir.
Proje bilesenlerinden olan reglatr, HES tesisleri, ykleme havuzu, isletme binasi ve
cebri borunun geecegi kesimlerde ve civarinda ibreli ve genis yaprakli aga formlari
ile ali formlari baskin karakterdedir. Projenin gereklestirilmesi asamasinda, sz
konusu binalarin ve tesislerin kurulacagi kesimlerde, zellikle de bitkisel formasyonun
mevcut oldugu alanlarda az sayida da olsa kesim, tiraslama ve isleme faaliyeti
gereklestirilecektir. ncelikle belli sayidaki aga kesilecek, daha kk boylu, ali ve
benzeri bitkiler ise tiraslanarak buradan uzaklastirilacaklardir. Proje sahasinin
tamamina ynelik olarak tarafimizdan gereklestirilmis olan gzlem ve incelemeler
esnasinda kuslar ve srngenler basta olmak zere bazi karasal omurgali hayvan
trlerinin bu bitki formasyonunu ve bu formasyonun bulundugu kesimlerdeki
habitatlari ok yogun olmasa da degisik ihtiyalarini karsilamak amaciyla
kullanabildikleri belirlenmistir. Bu kesimlerdeki aga ve ali formlarinin kesilmesi
srecinde bu kesimleri kullanan fauna bilesenleriyle ilgili olarak bazi nlemlerin
alinmasi gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir nlem alinmadigi durumda bu
habitatlari kullanan yabanil formlarin zarar grme, yaralanma veya lme riski
gndeme gelecektir. Risk altinda bulunan yabanil formlar arasinda ulusal ve uluslar
arasi koruma statlerine sahip trler bulunmaktadir. Nadir veya korunan trlere ait
bireylerin zarar grmesine ek olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal lekli koruma
nlemleri disinda uluslar arasi szlesmelere de ters dsmektedir. Bu durum lke
bazinda degisik yaptirimlari gndeme getirebilecektir.
Her iki ynyle de istenmeyen bu durumun nne geilebilmesi amaciyla,
kesim/tiraslama ncesinde yabanil fauna bilesenlerinin alanda bulunmadigina, bu
kesimlerden uzaklasmis olduklarina emin olunmalidir. Kesim ncesi gereklestirilecek
grsel kontrollerde rastlanan hayvanlarin kendiliklerinden kaarak uzaklasmalari
beklenmektedir. Aksi takdirde, yani herhangi bir nedenden dolayi bu kesimlerden
uzaklasmamis bireylerin sz konusu oldugu durumlarda bu bireylerin zarar
grmemeleri iin bu kesimlerden uzaklastiracak yntemler kullanilmalidir. Genellikle
kairmaya ynelik olarak seslerden yararlanilmaktadir. Alisilmadik ve yksek tondaki
seslerden meydana gelecek rahatsizlik sonucu bitkilerin iine, arasina veya altina
43
saklanan formlar ortaya ikarak yakin alanlarda, kendilerini daha gvenli
hissedecekleri habitatlara uzaklasmak zorunda kalacaklardir.
Eger kairma uygulamasindan sonu alinamazsa uygun yakalama kepeleri
kullanilarak yakalanan yabanil formlar eldivenlerle dikkatlice tutularak alan disinda,
zarar grmeyecekleri uygun habitatlara tasinarak uzaklastirilmasi gerekmektedir. Bu
uzaklastirma uygun yakalama yntemleri ve donanimlari kullanilarak deneyimli bir
kisi ya da ekip tarafindan gereklestirilebilir. Bu amala faaliyet alanina yakin
evredeki ilgili kisi ve kuruluslardan uzman destegi talep edilebilir.
Yabanil formlarin bu kesimlerden uzaklastigina emin olunduktan sonraki asama
kesimi gereklestirilen tek ve ok yillik bitkisel materyalin bu kesimlerden
uzaklastirilmasidir. Tasima asamasinin hemen ncesinde bu malzeme yeniden gzden
geirilmelidir. iplak elle dokunmaksizin, dogrudan gzle yapilacak kontrollerde
kesilmis materyalin zerinde, altinda veya ierisinde bulunmasi olasi yilan, kertenkele
veya kemirgenler gibi omurgali hayvanlar, yukarida deginildigi sekilde uygun
yakalama donanimi ve yntemleriyle zarar verilmeden yakalanacak ve basit bez
torbalara konularak faaliyetten etkilenmeyecek komsu alanlara tasinarak bu kesimlerde
dikkatli bir sekilde dogal ortamlarina birakilacaklardir.
Bitkisel formasyon ierisinde barinmasi olasi trler yaninda zeminde, toprak altinda da
yasamakta olan yabanil trler sz konusudur. Bu trler arasinda koruma altinda
olmayan trler bulundugu gibi koruma altinda olan birok tr de sz konusudur.
alismalar ncesinde alisma yapilacak kesimler dikkatlice gzden geirilecektir. Bu
kontroller esnasinda, zeminde yasayan ve toprak altina barinan yabanil formlara ait
yuva giris delikleri ve zemin zerindeki tmseklerin yerleri belirlenecektir. Bu
kesimlerde yapilacak alismalarda zellikle dikkatli olunacaktir. nk toprak
ierisinde, yzeye yakin kesimlerde bazi kemirgenler, kurbaga, kertenkele, yilan ve
diger memeli formlarin bulunmasi olasiligi vardir. Bu kesimlerde bu yabanil formlarin
mevcut oldugu durumlarda is makinelerinin faaliyeti esnasinda aiga ikabilecek, hatta
bu esnada esitli derecelerde zarara ugrama riski sz konusudur. Istenmeyen bu
durumun nne geebilmek, yani hayvanlarin is makinelerinden olumsuz
etkilenmesinin nne geebilmek iin ya kendiliklerinden kamalarina msaade
edilecek ya da yine uygun donanim ve yntem ile yakalana bireyler alan disinda uygun
ortamlara tasinacaklardir.
44
Taslikaya-HES Projesi kapsaminda, Balli Dere zerindeki reglatr araciligiyla
toplanan ve iletim kanali araciligiyla ykleme havuzuna aktarilan sular buradan cebri
boru araciligiyla santral bnyesindeki trbinlere dsrlecektir. Ykleme havuzundaki
suyun asagida yer alan HES ile arasindaki ykseklik farki nedeniyle byk bir hizla
santraldeki trbinlere dsrlerek elektrik enerjisi retilecektir. Akarsu akis ynne
gre asagi kesimde Insa edilmesi planlanan HESin kaplayacagi fiziksel alan olduka
sinirli olup hemen hemen bir apartmanin kaplayacagi alan kadardir. HESin yer alacagi
kesim Balli Dere zerinde, akarsu akis ynne gre sag sahilde, ok fazla egimi
olmayan bir topografya zerindedir. Balli Dere bu kesimde nispeten genis ve kiyilari
taslarla kapli bir yatakta akmaktadir. Santral yeri olarak seilen kesimde ok yillik
bitkilerin bulunmamasi bitki rtsne verilebilecek zarar riskini de ortadan
kaldirmaktadir.
Dogal ortamlarda gereklestirilen faaliyetler esnasinda en fazla zarar gren kesimler
yollarin genisletilmesi ya da yeni yollarin ailmasi nedeniyle dnsme ugrayan dogal
yasam alanlaridir. Bu kesimlerde gereklestirilecek alismalar nedeniyle dogal bitkisel
doku zarar grmekte, bu kesimlerden istifade eden yabanil formlar ise genellikle yasam
alanlarini kaybetmektedirler. Bu nedenle yol ailmasi veya genisletme alismalari
srecinde yabanil formlarin zarar grmemesi iin dikkatli olunmasinda, alismalar
ncesinde, esnasinda veya sonrasinda ortaya ikabilecek canli trlerinin zarar
grmeden bu kesimlerden uzaklastirilmasinda; alismalar esnasinda ortaya ikmasi
olasi fazla malzemenin gelisigzel dogal ortamlara tasfiye edilmeyip nceden
planlanmis alismalarda kullanilmasi ya da geici veya daimi depolama alanlarina
bosaltilmasinda byk yararlar vardir.
Proje kapsaminda sz konusu yollarin ailmasi veya genisletilmesi; insaat
alismalarinda kullanilacak malzemelerin temin edilmesi, kirilmasi, is makineleriyle
tasiyici aralara yklenmesi, tasinmasi ve kullanilacagi kesimlere bosaltilmasi
asamasinda toz emisyonlari sz konusu olabilecektir. zellikle bu malzemenin elde
edilmesi ve islenmesi asamasinda sulama ve ktrme gibi yntemlerle bu
emisyonlarin nne geilebilmektedir. Bylece bitki rts basta olmak zere yakin
evrede yabanil formlar tarafindan degisik gereksinimlerin karsilanmasi amaciyla
kullanilan habitatlarin ve bu kesimlerde bulunmasi olasi yabanil formlarin aiga ikan
tozdan olumsuz etkilenmelerinin nne geilebilecektir.
45
Insaat faaliyetine baslanmasiyla birlikte birok kaynaktan, farkli dzeylerde grltler
ortaya ikacaktir. Bilindigi gibi birok hayvan tr insanlara gre daha dsk
habitatlarini terk ederler ya da, basta reme olmak zere beslenme, dinlenme, barinma
gibi degisik faaliyetlerine ara verirler veya tamamen vazgeebilirler. Istenmeyen bu
durumun nne geebilmek amaciyla insaat sezonunun kuluka/reme dnemine
rastlayan dilimlerinde grltnn tamamen nlenmesi sz konusu olamayacagina gre
en azindan ynetmelikle belirlenmis olan minimum dzeye indirilmesini saglayacak
nlemler alinarak bu durumun nne geilebilir.
Faaliyet alani sinirlari ierisinde farkli gereksinimlerini karsilayabilmek amaciyla
dogal olarak bulunan yerel fauna bilesenlerinin bazilari insaat asamasinda is
makinelerinden, isletme asamasinda ise degisik kaynaklardan ortaya ikan grltden
rahatsizlik duyabileceklerdir. Bu rahatsizlik nedeniyle bazi trler alandan geici veya
srekli olarak uzaklasabileceklerdir.
Insaat faaliyetinin basladigi zaman diliminde yrede kuluka faaliyetine baslamis
trler ile daha sonra baslayacak trler sz konusu olabilecektir. Aralardan
kaynaklanan grlt seviyesinin yksek olmasi durumunda reme faaliyeti ierisinde
olan trler arasindan kulukayi, hatta yavru bakimini bile yarida birakma riskleri sz
konusu olabilecektir. Alinacak nlemler ile bu grlt dzeyinin, faaliyet alanini yurt
olarak kullanan yabanil fauna bilesenlerini bu kesimlerden g etmeye zorlayan bir
dzeyde olmamasina zen gsterilecektir. Bu yapilamadigi durumlarda, faaliyet
takviminde gereklestirilecek dzenleme ile tr listelerinde yer alan trler arasindan
faaliyet alaninda kulukaya yatan trlerin kuluka dneminde yksek dzeyde grlt
ikaran aralarin alismalarina ara verilebilir. Bu amala faaliyet dneminde konunun
uzmanlarindan yardim alinabilecektir. Bu konuda zerinde durulmasi gereken nokta
kuluka dnemi basladiktan sonra, yani trler reme faaliyetine basladiktan sonra
ortaya ikabilecek yksek desibeldeki grltye izin verilmemesidir. reme dnemi
basinda ortaya ikabilecek rahatsizlik sonucunda bazi bireyler yakin evrede ayni
zellikteki habitatlara g ederek oralarda reme faaliyetlerine devam edebilirler. Bu
trler iin herhangi bir kayip sz konusu olmayabilecektir. Fakat yumurta birakmis,
hatta yavru ikarmis trler bu tip bir rahatsizlikla karsilastiklari zaman yumurta ya da
yavrulari terk edebileceklerdir. Bu da istenmeyen bir durum olarak karsimiza
46
ikacaktir. Bu nedenle insaat faaliyetlerinin tr ve reme takvimi arasinda bir
korelasyon saglanabildigi takdirde insaat faaliyeti sirasinda ortaya ikabilecek sesten
hayvanlarin olumsuz etkilenmesini nne geilebilecektir. Bu korelasyonun
saglanabilmesine ynelik olarak en yakin ilgili kurum ya da kurulustan bu alanda
deneyim sahibi bir uzman destegine de gereksinim duyulabilecektir.
Proje kapsaminda degisik yapilar tesis edilecektir. Tesis edilecek yapinin ve insaatin
trne bagli olarak farkli kesimlerde gereklestirilecek insaat alismalarinda ve
malzeme tasinacak gzerghlarda yogun bir trafik sz konusu olacaktir. rnegin tnel
insaati asamasinda araliksiz alisma kosullari sz konusu olacaktir. Faaliyetle
baglantili olarak yararlanilacak ulasim yollarinin yakinindaki kesimlerde srekli olarak
yasayan veya geici sreler iin buralarda bulunan hayvanlar, ara kaynakli degisik
risklerle karsi karsiya kalacaklardir. Mekanik zararlar disinda bunlardan en nemlileri
kontaminasyon ve eksoz rnlerinin meydana getirebilecegi ldrc olmayan
zehirlenme riskidir. Bilindigi gibi lastik kaplama maddeleri, motorun hareketli
paralari, gvdenin diger paralari, fren izleri ve yaglama yaglarinin yanma rnleri
kontaminasyona yol aan bilesenlerdir. Bu risk sadece yaban hayvanlari iin degil hali
hazirda kullanilmakta olan yollarin civarinda yasayan, yre sakinleri dhil evredeki
tm canlilar iin de geerlidir.
Gn getike evreye daha az emisyon birakan aralarin retilmesi ve kullanilmasi
zorunlulugu ile agir vasitalar gibi grlt ve evre kirliligine yol aan aralarin belli
zaman dilimleri ierisinde kullanimina izin verilmesi gibi gelisen teknolojinin
kullanimi ve ynetimlerce alinan tedbirler ile dzenlemeler karayolu kkenli kirliligin
en aza indirilmesi amacina yneliktir ve ne derece titizlikle uygulanirsa amaca o
derece yaklasilmis olacaktir.
Proje Alan ve Kuy G Yollaryla liykisi
Trkiye konumu itibariyle kuzey-gney enlemleri arasinda uzanan nemli kus g
gzerghlarindan bazilarinin zerinde bulunmaktadir. Ayrica lke ierisinde kuslar
aisindan byk nem tasiyan sulak alanlar arasinda da degisik zelliklerde g
hareketleri sergilenmektedir. Bu g hareketlerinin sekillenmesi srecinde en nemli
etkenlerden birisi de topografik yapidir. zellikle g yollari zerindeki yksek dag
olusumlari ve vadiler g yollarini belirleyen ana olusumlardir. Gmen formlar g
esnasinda karsilarina ikan yksek dag formasyonlari sz konusu oldugunda en yakin
47
vadilere ynelmektedirler. lkemizin diger kesimlerinde oldugu gibi Karadeniz
blgesi zerinde de degisken yogunluklu g hareketleri yasanmaktadir. Proje alanina
yakin olan ve Dogu Karadeniz blgesi zerinden geen g gzergahi proje alanina
yakin degildir. Bu nedenle bu kesimden geis yapan gmen formlar bu kesimleri
kullanmamaktadir. Bu aidan herhangi bir risk sz konusu degildir. Diger taraftan,
zellikle kis dneminde kuzey enlemlerinden gney enlemlerine dogru dzensiz bir
g hareketi sekillenmektedir. Bu hareketin bas aktrleri su kuslaridir. Basta rdekler
ve kazlar lkemiz sinirlari ierisindeki sulak alanlara gelerek kis dnemini geirirler.
Iste bu srete Karadeniz Blgesinde denize dik uzanan akarsu vadilerinin byk bir
kismi kullanilmaktadir. Sonbahar mevsiminde de Taslikaya-HES projesinin hayata
geirilecegi kesimler zerinden g hareketleri gereklesmektedir. Bu g hareketleri
genellikle yirtici kus trlerinin yogunlastigi srler tarafindan gereklestirilmektedir.
Fakat hibir zaman Dogu Karadeniz Blgesinde en yogun g hareketlerinin
sergilendigi oruh Vadisi zerinden gereklesen g hareketlerinin yogunluguna
ulasamamaktadir.
Korunan Fauna Bileyenleriyle lgili Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler
a) Bern Szleymesi Ek Listelerinde Yer Alan Trlerle lgili Olarak;
Hazirlanmis olan fauna envanter tablolarindan da (Tablo: 2-5) grlebilecegi gibi proje
alani ierisinde Bern Szlesmesi ek listelerinde (Ek-II ve Ek-III) giren trler
bulunmaktadir. Bern Szlesmesinin II. Blmnde tm taraf lkelerin EK-II ve EK-
IIIe giren gmen trler aisindan nem tasiyan alanlara zel nem vermek zorunda
olduklari vurgulanmaktadir. Proje alani bu aidan da degerlendirilmis ve alanin
gmen trler aisindan beslenme, dinlenme gibi amalarla kullanilmadigi
belirlenmistir.
Szlesmenin 6. Maddesine gre, zellikle EK-IIde bulunan yabanil fauna trleri iin
yakalama, tutsak etme ve ldrme fiilleri,
bu trlere ait dinlenme ve reme alanlarinin bozulmasi veya tahrip edilmesi,
Yabanil fauna trlerinin zellikle reme, beslenme, kislama periyotlarinda rahatsiz
edilmesi,
bu trlere ait yumurtalara zarar verilmesi, bu yumurtalarin bos bile olsa toplanmamasi
gerekmektedir.
48
Proje alaninda gereklestirilecek her trl faaliyet esnasinda, zellikle Bern
Szlesmesi ekleri EK-II ve EK-IIIe giren yabanil hayvan trleriyle ilgili olarak
yukarida verilen nlemlere titizlikle uyulacaktir.
Szlesmenin EK-IIIe giren yabani fauna trleriyle ilgili olarak dzenlemeleri Madde
7de belirtilmistir. Buna gre tm taraf lkeler EK-IIIe giren yabani fauna trleri iin
uygun ve gerekli yasal ve idari nlemleri almak zorundadir. Bu nlemler EK-IIIte yer
alan trlerle ilgili her trl isletme faaliyetinin yabanil hayvan trlerinin
populasyonlarini tehlikeye dsrmeyecek sekilde dzenlenmesini sart kosmaktadir.
Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg Merkez Av Komisyonu kararlari
dogrultusunda hazirlanan koruma listelerinde bulunan trler iin bu komisyon
kararlarinda belirtilen koruma tedbirlerine uyulmasi gereklidir. Bu trler arasindan EK
LISTE-I de yer alan yaban hayvanlari, 4915 sayili Kara Avciligi Kanunun 4.
maddesinin birinci fikrasi geregince Bakanlik tarafindan koruma altina alinmistir. Bu
listede yer alan yaban hayvanlarinin avlanmasi, l ya da canli bulundurulmasi ve
nakledilmesi yasaktir.
b) Avrupa Krmz Listesinde Yer Alan Trlerle lgili Olarak
Taslikaya-HES proje sahasinda yasadigi veya geici sreler iin bu kesimleri ziyaret
ettigi belirlenen fauna bilesenlerinin byk bir kismi Avrupa Kirmizi Listesi (ERL)
kriterlerine gre LC (=Least Concern) yani En Dsk Derecede Tehdit Altinda
kategorisinde yer almaktadir. Bu kategoriye giren trlerle ilgili olarak ok zel koruma
nlemlerine gereksinim bulunmamaktadir. Bern Szlesmesi ve Merkez Av Komisyonu
koruma listelerinde yer alan trlerle ilgili olarak yapilmasi gerekenler bu kategoride
yer alan trler aisindan yeterli olabilecek nlemlerdir.
Faaliyet sahasi sinirlari ierisinde ve yakin evrede dogal olarak bulunan yabanil fauna
bilesenleri arasinda yer alan trler arasindan Avrupa Kirmizi Listesinde Vu, yani
Hassas, Zarar Grebilir kategorisine giren trler iin yine bu listelerde orta vadeli
bir gelecekte nesli tkenme tehlikesiyle karsi karsiya olan trler tanimlamasi
yapilmaktadir. zellikle bu trler ve habitatlariyla ilgili olarak faaliyetten
kaynaklanabilecek ikabilecek risklerin ortadan kaldirilmasinda ncelikler sz
konusudur.
Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg, Merkez Av Komisyonu kararlari
dogrultusunda hazirlanan 2011-2012 Av Dnemine ait koruma listelerinde bulunan
trler iin bu komisyon kararlarinda belirtilen koruma tedbirlerine uyulmasi gereklidir.
49
2) yletme Ayamasnda
Taslikaya-HES projesiyle ilgili olarak tesislerin insaat ve ilgili donanimin montaj
alismalarinin tamamlanmasi sonrasinda santralden enerji retilmeye baslanacaktir. Bu
srete akarsu yatagindan evrilerek kisa sreler iin reglatr gvdesi arkasinda
biriktirilmis olan sudan istifade edilecektir. Tesis edilen reglatr gvdesi araciligiyla
akarsu yatagindan evrilecek sular tesis edilecek iletim yapisi araciligiyla nce
ykleme havuzuna iletilecek oradan da santral binasi bnyesindeki trbinlere
dsrlerek elektrik retimi gereklestirilecektir. retim sonrasinda akarsu yatagindan
belli bir mesafe boyunca ayrilmis olan sular yeniden akarsu yatagina desarj edilecektir.
Bu srete zerinde durulmasi gereken en nemli nokta, bu rapor ile nerilen ve yetkili
merciler tarafindan onaylanarak son sekli verilen, miktari belirlenen evresel Akis
Miktari (Can Suyu) olarak tanimlanan su miktarinin akarsu yataginda bulunmasinin
saglanmasidir.
Bilindigi gibi HES projelerinde elektrik retimi sreci, ilgili otorite tarafindan
dzenlenmektedir. Sunuma ve talebe gre bazi zaman dilimlerinde elektrik retimine
ara verilmesi gerekebilecektir. Bu srete akarsu yataginda bulunmasi gereken su
miktariyla ilgili herhangi bir risk sz konusu olmayacaktir. Tersi kabul edildiginde,
Taslikaya-HES projesinde araliksiz olarak elektrik enerjisi retilecegi kabul
edildiginde reglatrden sonra, santralden akarsu yatagina birakilacagi kesime kadar
olan mesafede akarsu yataginda bulunmasi gereken su miktarinin nemi byktr.
Akarsu yatagindaki sucul yasam bilesenleri yaninda karasal ortamlarin sakinleri
olmalarina karsilik degisik amalarla akarsu yatagindaki sudan istifade eden formlarin
blgede bulunmalari aisindan birakilacak suyun yasamsal nemi vardir. Burada temel
prensip, enerji retimi yapilmadigi dnemlerde bile akarsuyun bulundugu blgede
hakim olan ortalama sicakliklar ve ekstrem kosullar gz nne alinarak en sicak
dnemde akarsu yataginda bulunan su miktarinin altinda kalmayacak miktarda suyun
akarsu yataginda bulunmasina zen gsterilmesidir. Bu srete bu amala birakilan su
miktarini dzenli olarak izlemeye ynelik bir donanimin tesis edilecegi de
bilinmektedir. Burada isletmeciye dsen sorumluluk izleme sartlarina gerek olmadan
sz konusu suyun akarsu yatagina birakilmasini kendisinin de istemesi, lokal dogal
yasamin devamliligi aisindan sz konusu suyun akarsu yataginda olmasi gerekliligini
anlamis olmasidir.
50
Isletme asamasinda zerinde durulmasi gereken diger nemli nokta ise alismalar
nedeniyle degisik derecelerde dnsme ugramis kesimler ile esitli amalarla geici
olarak kullanilmis ortamlarin rehabilite edilmesidir. alismalara baslamadan nce
hazirlanmis olan raporlarda vurgulanan ve zmlerine ynelik olarak taahht edilen
rehabilitasyon ve iyilestirme alismalarinin mutlaka, eksiksiz olarak yerine getirilmesi
de byk nem tasimaktadir. Blgede, gerek proje sahasinda, gerekse de diger
kesimlerde alismalar nedeniyle ortaya ikmis, esitli nedenlerden veya aksakliklar
nedeniyle unutulmus veya kaldirilmasi sonraya birakilmis tm olasi atiklarin veya
artikmalzemenin dikkatli bir sekilde uzaklastirilmasi, yasa ve ynetmeliklere gre
tasfiyesi veya depolamasinin gereklestirilmesi ve bu kesimlerin alisma ncesindeki
durumuna getirlmesi de ok nemlidir. Karadeniz Blgesine has iklim ve bitki rts
bu konuda gereken destegi saglayacaktir. Yani kaldirilmasi gereken malzemeler dogal
ortamlardan uzaklastirildiktan sonra dnsme ugramis kesimlerde kisa sre ierisinde
nce tek yillik bitkiler, daha sonra da ok yillik bitkiler birbirini izleyecek, herhangi bir
olumsuz sre yasanmadigi takdirde bu kesimler zaman ierisinde, yavas da olsa eski
konumuna geri dnecektir.
Bu srete katki saglamak amaciyla peyzaj alismalari, bitkilendirme ve agalandirma
alismalari yapilabilir. Bu amala yapilacak alismalarda gelisigzel uygulamalar
yerine yrenin bitkisel formasyonunun ana bilesenlerinin kullanildigi veya bu
formasyon ile uyumlu trlerin tercih edilmesi basari sansini artiracak, iyilestirme
srecini de kisaltacaktir. Bu srete konunun uzmanlarindan veya proje sahasina yakin
kesimlerde bulunan ilgili kuruluslardan destek alinabilecektir.
Bu srete dikkat edilmesi gereken en nemli noktalardan birisi de insaat srecinde
akarsu yatagina yapilan bilinli veya bilinsiz mdahalelerin ortadan kaldirilmasi
konusundadir. Her ne kadar insaat srecinde bu konuda ok zenli olunmasi, akarsu
yatagina herhangi bir desarj veya tasfiye yapilmamasi nerilmis olsa da istenmeyen
nedenlerle bu tip etkiler gereklesebilmektedir. Insaat alismalari sonrasinda, reglatr
insaasi haricinde akarsu yataginin dogal yapisini degistirecek sekilde gelismis tm
mdahalelerin ortadan kaldirilabilmesi nemlidir. Bu nedenle yataga dsms tas ve
kayalarin, eger hafriyat yapilmis ise bu malzemenin zenli bir sekilde bu kesimlerden
uzaklastirilmasi nerilmektedir. Bu alisma srecinde kisa sreli de olsa dogal akisin
kesilmesine; akarsu yataginda uzun sreli bulanikliga neden olabilecek alisma
sekillerinden kainilmasina dikkat edilmelidir.
51
Bu asamada dikkat edilmesi gereken nemli noktalardan birisi de tesis edilen reglatr
gvdesi arkasinda sekillenen su birikintisinin kesinlikle bir retim veya ss havuzu
seklinde kullanilmasinin gndeme gelmemesidir. Benzer sekilde buralara
asilanabilecek farkli balik trleri akarsu sisteminde ok nemli sorunlari da
beraberinde getirebileceginden bu konuda da ok hassas olunmasi gerekmektedir.
Av Hayvanlaryla lgili Degerlendirme
Bilindigi gibi lkemiz gerek flora, gerekse de fauna bilesenleri aisindan bulundugu
cografyada zengin olarak tanimlanabilecek bir konumdadir. Faunanin zenginligi
kaynagi fauna olan av ve avcilik faaliyetlerini de dogrudan ilgilendirmektedir. Bilindigi
gibi av hayvanlarinin tamamina yakinin karasal fauna bilesenlerinden olan kuslar ve
memeli hayvanlar siniflarina bagli trlerdir.
lkemizde av hayvanlarinin belirlenmesi ve avcilik ile ilgili dzenlemeler Su ve
Orman Bakanligi tarafindan dzenlenmektedir. Bakanlik tarafindan her av sezonu iin
av hayvanlari yeniden belirlenmektedir. Iste bu listeler esas alinarak yapilan
degerlendirme sonucunda proje alani sinirlari ierisinde kaydedilen av hayvanlari ile
ilgili bir degerlendirme de yapilmistir. Bu degerlendirme Kuslar ve Memeli Hayvanlar
siniflariyla ilgili olarak hazirlanmis olan envanter tablolarinda ilgili stunlarda
verilmektedir. Bu stunlarda av hayvani konumundaki yabanil trler iin Bakanlik
tarafindan belirlenmis dzenlemeler isiginda gereken bilgilendirmeler yapilmis, trler
Ek-I, Ek-II ve Ek-III gibi kategoriler araciligiyla tablolarda, ilgili stunlarda
degerlendirilmistir. Ayrica metin ierisinde bu kategorilerin aiklamalari da verilmistir.
alismanin sonunda, HES Projesinin Fauna Bilesenlerine Olasi Etkileri ve Alinmasi
Gereken nlemler kisminda ise bu siniflandirmaya giren av hayvanlari ile ilgili
degerlendirmeler yapilarak alinmasi gereken nlemlere de deginilmistir.
52
Tablo-6. Taylkaya-HESProje Alani Sinirlari Ierisinde ve Yakin evrede
Kaydedilmis Olan Trler Arasindan Av Hayvani Statsne Sahip Olan Kus ve
Memeli Hayvan Trleri, MAK Kategorileri ve Populasyon Durumlari
Bilimsel Ad Trke Ad
MAK
Kategorisi
(2011-2012)
Alandaki
Populasyon
Durumlar
KU$LAR AVES
Columba livia Kaya gvercini EK-III Az
Garrulus glandarius Kestane kargasi EK-III Az
Corvus corone Les kargasi EK-III Az
Passer montanus Dag seresi Ek-III Az
MEMEL HAYVANLAR MAMMALIA
Vulpes vulpes Kizil tilki Ek-III Nadir
Martes foina Kaya Sansari Ek-III Nadir
Sus scrofa scrofa Yabani domuz Ek-III Bol
Proje Sahasna Yakn Kesimlerde zel Statl Korunan Alanlarn Mevcudiyeti
Bu alisma kapsaminda Taslikaya-HES projesiyle ilgili olarak tesis edilmesi
planlanmis olan farkli yapilarin yer alacagi degisik kesimlerin herhangi bir koruma
alani ierisinde bulunup bulunmadigi; ayrica sz konusu kesimlere yakin, projeden
etkilenebilecek herhangi bir korunan alan bulunup bulunmadigi; eger varsa sz konusu
projeden etkilenip etkilenmeyecegi konusunda da inceleme ve degerlendirmeler
yapilmistir.
Bu degerlendirme ve incelemeler sonucunda Taslikaya-HES proje sahasinin
tamaminin ya da bir kisminin herhangi bir korunan alanin sinirlari ierisinde yer
almadigi; ayrica proje sahasina yakin kesimlerde Taslikaya-HES bnyesinde
gereklestirilecek alismalardan olumsuz etkilenebilecek bir korunan alanin
bulunmadigi da belirlenmistir.
53
Akarsu Yatagna Braklmas Gereken Su Miktarnn Lokal Fauna Bileyenleri
Bilindigi gibi akarsu ortamlarinin en nemli canli bilesenleri balik trleridir. Bu
formlar disinda birok makroskopik ve mikroskobik sucul form da akarsu ortaminin
vazgeilmez geleridir. Omurgali formu olan balik trlerinden sonra akarsu ortamini
yasam alani olarak seen canli gruplari arasinda yer alan omurgali siniflarindan
ikiyasamlilar, bazi srngenler ve kus trleri yaninda sinirli sayida da memeli hayvan
trdr.
Akarsu ortamlarinda tesis edilen her trl yapi bu ortamlardaki su rejimini, en azindan
belirle mesafeler boyunca etkileyebilmektedir. Bu etkilenme sonucunda dogal yapi ve
bilesenler aisindan bazi riskler ortaya ikmaktadir. Bu risklerin ortadan
kaldirilabilmesi veya en aza indirilebilmesi aisindan reglatr ile santral arasinda
kalan mesafede akarsu yataginda belli miktarda suyun bulunmasi zorunlulugu sz
konusudur. Bu miktar evresel Akis Miktari olarak adlandirilmaktadir. Akarsu
yatagina birakilacak su miktarinin belirlenmesi srecinde hem akarsu yataginin dogal
sakinlerinin gereksinimleri ncelikli olarak gz nnde bulundurulmak hem de sz
konusu kesim boyunca tarimsal faaliyetlerini srdrmekte olan yre sakinlerinin su
kullanim haklarinin da gz nnde tutulmasi zorunlulugu vardir. Yrrlkte olan
ynetmelikler geregi akarsu yatagina birakilmasi gereken su miktarinin yillik ortalama
akis degerinin % 10undan dsk olmamasi zorunlulugunu getirmistir. Sz konusu
miktarin enerji retiminde kullanilmamasi da baska bir zorunluluktur.
Bu nedenle akarsu yatagina birakilmasi gereken su miktari ve srekliligi ncelikle
baliklar, daha sonra da yukarida deginilen diger karasal omurgali faunasinin bazi
bilesenleri aisindan degisen derecelerde nemlidir. Ikiyasamli trleri disinda kalan
omurgali faunasi sakinleri aisindan akarsu yataginda suyun bulunmasi, zellikle su
gereksinimlerini ve kismen de besin ihtiyalarini bu ortamdan karsilayan trler
aisindan nem tasimaktadir. ncelikle Balli Dere sakinleri olan Balik trleri iin
hesaplanan ve akarsu yataginda bulunmasi gereken su miktari diger fauna
bilesenlerinin su gereksinimlerini karsilamak aisindan da yeterli olacaktir.
Resmi Gazete 26.06.2003 tarihinde yayinlanan 25150 sayili Elektrik Piyasasnda
retim Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna
likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik hkm ve bu alisma kapsaminda
54
gereklestirilen hidrojeolojik degerlendirmeler sonucunda Taslikaya Reglatr akarsu
kesit alanindan Balli Dere akarsu yatagina birakilmasi nerilen evresel akis miktarinin
yillik ortalama degerinin yil boyunca % 11inden az olmamasi gerektigi
dsnlmektedir.
evresel Akis veya Can Suyu olarak da adlandirilan sz konusu miktarlardaki suyun
Balli Dere akarsu yatagina birakilmasi durumunda bu habitat tipindeki dogal yasamin
kesintiye ugramayacagi, diger habitatlardan bu kesimlere farkli gereksinimlerini
karsilamak zere gelen yabanil formlar aisindan da nemli bir sorun yasanmayacagi
dsnlmektedir.
55
II-HDROBYOLOJK ALI$MALAR
1. GR$
Taslikaya Reglatr ve HES Projesi, Artvin ili Arhavi ilesinde yer alacaktir. Proje
Kapistre Deresi zerinde gereklestirilecektir. Bu alisma kapsaminda yapimi
planlanan reglatr ve santral alanlarindaki sucul canlilara iliskin rneklemeler
gereklestirilmistir. Koruma altinda bulunan sucul trler belirlenerek planlanan
faaliyetin bu canlilar zerine olasi etkileri ve alinmasi gereken nlemler konusunda
neriler ortaya konulmustur.
Materyal ve Metot
Proje kapsaminda yapilan reglatrn kapsadigi alan itibari ile ekolojik habitatlar
bakimindan degerlendirmeler yapilmis olup faaliyet alanindaki dere ve kollarindaki
habitat yapilari dikkate alinarak iki ayri sucul rnekleme istasyonu seilmistir.
Fitoplanktonik ve zooplanktonik organizmalari tespit etmek amaciyla 55 m por
aikliginda, 60 cm. apinda ve 1,5 m. uzunlugunda plankton kepesi kullanilmistir.
Plankton kepesi ile horizontal olarak suyun akis hizi ynnde 3-4 dakika sre ile
beklenilmis ve rnekler, 250 cc'lik plastik kavanozlara alinmistir. Ayrica tatlisu
alglerinin sucul ortamlarda ok farkli habitatlari isgal etmis olmalarindan dolayi
bitkilerin, taslarin ve sedimenin yzeyinden kazima yapilmak suretiyle rnekler
alinmistir. Planktonik numuneler % 4'lk formaldehit ile tamponlanarak fikse
edilmislerdir.
Laboratuara getirilen rneklerden diyatome disindaki tatlisu alglerin geici preparatlari
hazirlanarak Nikon marka mikroskop altinda teshisleri yapilmistir.
Alglerin teshis islemlerinde asagida belirtilen literatrler kullanilmistir (Krammer and
Lange-Bertalot, 1986; 1988; 1991a; 1991b; Bold and Wynne, 1985; Czernecki and
Blen, 1982; Foged, 1981, 1982; Germain 1981; Hustedt, 1930; Patrick and Reimer,
1966; Sreenivasa and Duthie, 1973; Van Heurck, 1962; Cox, 1996; Huber Pestalozzi,
1938; 1941; 1955; 1961; 1968; 1982; Prescott, 1975, Komarek, 1983).
Zooplanktonik organizmalarin taninmasi iin de, geici ve kalici olmak zere iki esit
preparat hazirlanmistir. Geici preparatlar, alisma sirasinda lam zerine alinan
rneklerin zerine lamel kapatilarak ya da dogrudan incelenmesiyle elde edilmistir.
Daimi preparatlarin yapilmasinda, 0.00 numarali bcek ignesi kullanilmistir. Daimi
56
preparatlarin hazirlanmasinda Euromex arnhem marka binokler mikroskop
kullanilmistir. Alinan organizma lamin tam ortasina gelecek sekilde ayarlanmis ve
organizmanin deforme olmasini engellemek amaciyla, lamelin drtkenarina plastilin
degdirilerek kapatilmis ve gliserin ierisindeki suyun tamamen buharlasmasi
saglandiktan sonra, lamelin kenarlari entellan ile kapatilarak etiketlenmistir.
Rotifera trlerinin tanisinda Hutchinson (1967); Pejler (1962); Kuttikova (1970);
Kolisko (1974); Koste (1978a; 1978b); Ridder (1981) kaynaklarindan yararlanilmistir.
Cladocera ve Copepoda iin Kiefer (1978)'in referansi kullanilmistir. Ayrica tespit
edilen trlerin yayilis alanlari da Illies (1978)'e gre kontrol edilmistir.
Bentik omurgasiz rnekleri belirlenen istasyonlardan bes dakika boyunca dip kepesi
ile akarsu tabaninin taranmasiyla toplanmistir. Toplanan bu rnekler %80'lik alkolde
saklanmis ve daha sonra laboratuarda binokler mikroskop ile incelenip teshisleri
yapilmistir.
Teshisler iin kullanilan literatrler sunlardir; Sennika, 1943; Mann, 1962; Needham
and Needham, 1962; Macan, 1982; Quigley, 1977; Pennak, 1978; Illies, 1978; Elliot
and Mann, 1979; Biro, 1981; Edington, 1981; Bellman, 1988; zesmi, 1988; Gler,
1992; Ludwig, 1993.
Balik rnekleri dip kepesi ile alanin taranmasi yolu ile ve elektro-soker kullanilarak
yakalanmistir. Balikilardan elde edilen farkli trlerde balik rnekleri de alinarak
degerlendirilmistir. Baliklar nce % 4'lk form aldehite alinmis, daha sonra alkolde
muhafaza edilerek balik trlerinin teshisleri yapilmis ve istasyonlara gre dagilimlari
degerlendirilmistir.
BULGULAR
Tatlsu Algleri
Algler su ortaminda primer retici canlilardir. Yapilarindaki pigmentleri sayesinde
karbondioksit ve suyu isigin etkisi ile karbonhidratlara evirirler, bylece su
ortamindaki besin degerinin ve znms oksijen oraninin artmasini saglarlar. Sonuta
kendi gelisimlerini saglayarak besin zincirinin ilk halkasini olustururlar. Bu sekilde
retime olan katkilari ve st basamaktaki canlilarla olan iliskileri aisindan nem
tasimaktadirlar.
57
Algler, gerek yapisal olarak gerekse de dis grnsleri bakimindan olduka farkli
grnmdedirler. Yapisal olarak eukaryotik (gelismis hcre tipi) ve prokaryotik (basit
yapili hcre tipi) olmak zere iki byk gruba ayrilirlar. Buna gre Mavi-Yesil algler
gstermis olduklari hcre organizasyonlari bakimindan prokaryot hcre zelligi
tasimaktadirlar. Belirgin bir hcre ekirdeginin olmamasi ve ok basit olan kromatofor
yapisindaki pigmentlerin dagilimi ve prokaryotik hcre zellikleri bakimindan diger
alglerden ayrilirlar. Dis grnmleri bakimindan tek hcreli ve ipliksi formlardan
karisik olarak gelismis bireylere kadar degisik biimlerde gzlenebilmektedirler
(Round, 1973).
Blgeden tespiti yapilan tatlisu algleri Tablo-7de verilmistir.
Tablo-7. alisma Blgesinin Tatlisu Alg Trleri
BACILLARIOPHYCEAE
Amphora ovalis
Achnanthes lanceolata
Achnanthes minutissima.
Aulacosira varians
Cymbella affinis
Cymbella amphicephala
Cymbella cistula
Cymbellacymbiformis
Cymbella pediculus
Cymbella prostrata
Caloneis silicula
Ceratoneis arcus
Cocconeis placentula
Cyclotella comta
Cyclotella ktzingiana
Cyclotella ocellata
Cymatopleura solea
Diatoma vulgare
Fragilaria acus
Fragilaria ulna
Gomphonema olivaceum
Gyrosigma acuminatum
Hantzschia amphioxys
Navicula bacillum
58
Navicula cryptocephala
Navicula radiosa
Navicula rhynchocephala
Nitzschia sigmoidea
Nitzschia sublinearis
Nitzschia acicularis
Nitzschia constricta
Pinnularia borealis
Pinnularia gibba
Pinnularia maior
Rhoicospheniea curvata
Surirella angustata
Surirella ovata
CHLOROPHYCEAE
Spirogyra spp.
Zygnema spp.
Oocystis sp.
Scenedesmus quadricauda
Ankistrodesmus falcatus
Chlorella elipsoidea
Ulothrix zonata
Ulothrix sp.
Oedogonium sp.
Cladophora sp.
Closterium tumidum
Cosmarium botrytis
Cosmarium blytti
CYANOPHYCEAE
Merismopedia sp.
Anabaena sp.
Oscillatoria agardhii
Oscillatoria formosa
Oscillatoria limosa
EUGLENOPHYCEAE
Euglena sp.
Arastirma alani ierisinde 4 ayri alg siniIina ait toplam 56 takson teshis edilmistir.
zellikle Bacillariophyceae grubu algler esitlilik bakimindan en zengin sinif
olmustur. Bu sinifa ait 37, Chlorophyceae'ya ait 13, Cyanophyceaeya ait 5 ve
Euglenophyceaya ait 1 takson bulunmustur.
59
zellikle Bacillariophyceae siniIi taksonlari bagli algler ierisinde dominant olmustur,
serbest formalari olan fitoplanktondaki tr sayisi ise azdir.
Diger siniflarin baskinlik durumlari Bacillariophyta ile karsilastirildiginda olduka
dsk dzeyde yogunluga sahiptirler.
Genel olarak teshisi yapilan tatlisu alg trlerinin hepsi kozmopolit olup blgeye zg
endemik, nadir ve tehlike altinda olan bir tr bulunmamaktadir.
2. Zooplanktonik Organizmalar
Zooplanktonik organizmalarin nemli bir grubunu olusturan Cladocera ve Copepoda,
olduka kk, ogunlukla mikroskobik hayvanlarin olusturdugu gruplardir. Cladocera
takimina ait trlerin byk bir ogunlugu tatlisularda yayilis gstermektedir.
Tatlisularda yasayan trler genellikle planktonik olup gllerin limnetik ve akarsularin
durgun blgelerinde bulunurlar. Zooplanktonik organizmalarin bir diger grubu ise
Rotifera'dir. Rotifera'ya ait bireylerde olduka kk, mikroskobik canlilardir. Byk
bir ogunlugu tatlisularda yayilis gstermektedir. Trlerin byk bir kismi planktonik
olup, gllerin limnetik ve littoral blgelerinde yasarken bir kismi da dip kesimlerde
sesil olarak yayilis gsterirler. Tatlisu sistemlerinin su kalitesini saptamada, Rotifera
trlerinin indikatr olarak kullanilmalari, sucul ekosistemlerde birok omurgasiz ve
omurgali canlinin besinlerini olusturmalari nedeniyle nem tasimaktadir.
Blgeden tespiti yapilan zooplanktonik organizmalar Tablo-8de verilmistir.
Tablo-8. alisma Blgesinin Zooplanktonik Organizmalari
ROTFERA
Asplanchna priodonta
Brachionus angularis
Brachionus urceolaris
Euchlanis dilatata
Keratella sp.
Synchaeta sp.
Lecane sp.
Lecane hamata
Polyarthra dolichoptera
COPEPODA
Cyclops vicinus
60
Zooplanktonik organizmalar ogunlukla suyun hareketine bagli olarak yer degistirirler
ve durgun su habitatlarinda yasarlar. Akarsularin hizli akintili kisimlarindaki
mevcudiyetleri ok sinirlidir. Ancak bazi gruplarda hizli akan derelerde psammofil
olarak yani taslarin altinda yasayabilen trler olarak grlebilirler. zellikle Rotifera
grubuna bagli trler tas altlarini kullanmakta olup akinti hizinin olumsuz etkisini
bertaraf etmektedirler. alisma alanindaki zooplanktonik organizmalara iliskin
bulgular bu degerlendirmeyi glendirecek yndedir.
alisma taslarin altinda bagli olarak yasayabilen Rotifera trleri iin uygun zemin
yapisina sahiptir. Tm istasyonlarda yapilan rneklemelerde zooplanktonik
organizmalar ierisindeki Rotifera grubundan 10, Copepodadan ise tek bir takson
yakalanmistir. Proje alaninda su akintisinin olduka hizli olmasi ve dar bir dere yatagi
oldugu iin Copepoda grubuna ait trlerin yasamasi iin gerekli durgun alan
olmadigindan rnekler toplanamamistir.
Belirtilen nedenlerden dolayi dere kisimlarindaki tr esitliliginin zengin olmadigi
grlmstr. Tespit edilmis olan trler de kozmopolit olup yaygin trlerdir.
3. Bentik Organizmalar
Bentik hayvanlar ile ilgili alismalar, evresel degiskenlerle iliskili olarak tanimina ve
dagilimina odaklanmistir. Her ne kadar bu gibi incelemeler topluluklarin ilk
degerlendirmeleri iin gerekli olsa da, dzenleyici evresel degiskenlerin fizyolojik
kkenli deneysel incelemeleri, planktonik topluluklar arasindaki alismalarda
kullanildigi kadar bentik topluluklar arasinda kullanilmamistir. Denizlerde, bentik
faunanin populasyon, verimlilik ve beslenme iliskileri ok az anlasilabilmistir;
akarsularda ise biraz daha iyi bilinmektedir.
Bentik hayvanlar son derece esitlidir ve protozoalardan byk makroomurgasizlar ve
omurgalilara kadar neredeyse tm subelerle temsil edilirler. Bu gerek, heterojen
habitat, beslenme, gelisme, reme, lm ve davranis zellikleri ile birlesince bu
hayvanlarin btnsel ve fonksiyonel bir yaklasimla ele alinmalarini son derece
zorlastirmaktadir.
Blgeden tespiti yapilan bentik organizmalar Tablo-9da verilmistir.
61
Tablo-9. alisma Alanindaki Bentik Omurgasiz Trleri
$ube: MOLLUSCA
Snf: Gastropoda
Planorbis planorbis
$ube: ANNELIDA
Snf: CLITELLATA
Hiruido sp.
Lumbricus sp.
$ube: ARTHROPODA
Snf: CRUSTACEA
Gammarus pulex
Potamon sp.
Snf: INSECTA
Takm: HEMPTERA
Corixa sp.
Geris sp.
Notonecta sp.
Takm: DPTERA
Culex sp.
Simulium sp.
Takm: EPHEMEROPTERA
Baetis spp.
Caenis macrura
Rhithrogena spp.
Iron alpestris
Heptagenia sp.
Ephemerella ignita
Takm: PLECOPTERA
Nemoura sp.
Isoperla obscura
Perla sp.
Takm: COLEOPTERA
Hydrobius sp.
Elmis sp.
Takm: TRICHOPTERA
Psychomyia pusilla
Hydropsyche sp.
Takm: ODONATA
Anax sp.
Libellula sp.
Snf: ARACHNIDAE
Aranea gen sp
62
alisma blgesindeki rneklemelere gre byk subeye ait toplam 26 bentik
omurgasiz tr teshis edilmistir. Bunlardan 1'i Mollusca, 2si Annelida ve 23
Artropoda subelerine baglidir. Artropoda iindeki takson dagilimina bakildiginda 2si
Crustacea ve 1i Arachnida siniflarina ait olmakla birlikte digerleri Insectaya bagli
trlerdir. Insecta ierisinde Hemiptera 3, Diptera 2, Ephemeroptera 6, Coleoptera 2,
Plecoptera 3, Trichoptera 2 ve Odonata 2 takson ile temsil edilmektedir.
Sucul ekosistemlerde, bentik organizmalar nemli oranda indikatr trlere sahiplerdir.
Bu canlilar zellikle antropojenik etkiler sonucu kirlenen veya stres altinda olan
komnitelerin de indikatr grubudur. rnekleme sonularina gre kirlilik indikatr
olarak nitelendirilebilecek bir tr bulunamamistir. Bunun yanisira yksek dag sularinda
bulunan ve temiz su indikatr olarak kabul edilen trler baskindir ve temiz su
indikatr olarak bilinmektedirler.
4. Balklar
Ekolojik olarak alg, zooplankton ya da bentik canlilarla beslenen baliklar su
ierisindeki zincirin en st halkasinda yer almaktadirlar. Zincirin daha st halkalarina
da kuslar ve nihayet insanlar tamamlamaktadir. Ekolojik oldugu kadar ekonomik
nemleri bakimindan da nemli bir girdi kaynagini olusturmaktadirlar.
Blgeden tespiti yapilan balik trleri Tablo-10da verilmektedir.
63
Tablo-10. alisma Blgesinin Balik Trleri
Latince Ad Trke Ad Endemik IUCN BERN CITES Kaynak Habitat
Ekonomik
nemi
Cyprinidae
Alburnoides bipunctatus
Noktali Inci
Baligi
- - App. III - Literatr Durgun ve akintili kesimler Yok
Alburnus chalcoides Inci baligi - LC App. III - Gzlem Durgun ve akintili kesimler Yok
Barbus tauricus escherichi Biyikli Balik - - - - Gzlem Durgun ve akintili kesimler Var
Rutilus frisii Levkit Baligi - LC App. III - Literatr Durgun ve akintili kesimler
Squalius cephalus Tatlisu kefali - LC - - Gzlem Durgun ve akintili kesimler Var
Ponticola kessleri Dip Baligi - LC App. III - Literatr Dipte kisimda
Salmonidae
Salmo labrax (dere irki) Alabalik - LC - - Gzlem Temiz ve hizli akintili ortamlarda Var
Onchorynchus mykiss Gkkusagi - - - - Literatr
Temiz ve hizli akintili ortamlarda
Var
64
alisma alanina iliskin olarak 2 ayri familyaya ait 8 balik tr belirlenmistir. Cyprinidae
familyasi en fazla trle (6 tr) temsil edilmektedir. Bu familya ierisinde Squalius cephalus en
nemli tr olarak dikkati ekmektedir..
alisma alaninin en nemli trleri arasinda Salmonidae familyasina bagli Salmo labrax (Dag
Alabaligi) ve Oncorynchus mykiss (Gkkusagi Alabaligi) trleri de bulunmaktadir. Bunlardan
Salmo labrax blgenin dogal tr olmasina karsin Oncorynchus mykiss kltr trdr ve bu
sularin dogal baligi degildir. Bu derenin alt havzasinda bulunan balik iftliklerinden kaan
bireyler bu ortamlara adapte olmuslardir.
Dogu Karadeniz Blgesindeki akarsularda ve Karadenizde, Salmo labrax`in farkli ekotipi
bulunmaktadir. Bunlar, deniz ekotipi, dere ekotipi ve gl ekotipidir. ekotipinde Bunlar
arasinda renk ynnden byk varyasyonlar grlr. rnegin, deniz ekotipi deniz ve tatlisu
arasinda g edici bir form oldugundan, gen yavrularla ergin bireyler arasinda morfolojik
bakimdan ve zellikle renk ve desen ynnden byk farklar grlmektedir. Bu ekotipin gen
yavrulari henz tatlisularda iken vcutlarinin yan taraflarinda daginik siyah benekler ve
kirmizi lekeler tasidiklari halde, denize dndklerinde bu renk ve desenlerini yavas yavas
kaybederek gms beyazi bir renge dnsr ve denizdeki ebeveynlerinin rengini alirlar
(Slastenenko, 1956; Svetovidov, 1984). Deniz ekotipinde byle bir durum grlrken, gl ve
dere ekotiplerinde yavru ve erginler arasinda belirgin bir renk ve desen farki
grlmemektedir. zellikle dere ekotipinde yavrularda ok daha karakteristik olan kirmizi
benekler, bydkleri zamanda ayni kalmakta ve hayatlari boyunca kaybolmamaktadir
(Svetovidov, 1984; elikkale, 1988).
Proje blgesinde sz konusu ekotiplerden yalnizca dere ekotipi alabaliklar bulunmaktadir. Gl
ekotipine benzer sekilde, bazi tatlisu formlari bir akarsuya baslanmis olup, btn yasamlarini
orada srdrmektedirler. Bunlar, deniz ve akarsular arasinda g etmedikleri halde, akarsu
ortaminda, kaynak, yan kollar ve dere agzi arasinda kisa mesafeli gler yapmaktadirlar.
reme periyodu olan kis mevsiminde, yumurtalarini sig ve zemini akilli yerlere birakmak
iin akarsuyun yukari havzalarina yani kaynagina dogru ikarlar (Slastenenko, 1956; Geldiay
ve Balik, 1996).
Trkiyede yapilan dere irki alabalik populasyonlari ile ilgili alismalarda, alabaliklarin
yasayabildigi, reyebildigi ve stok olusturabildigi minimum derinlik 20 cmdir. Bununla
birlikte deniz irki olarak bilinen populasyonlarin yasayabildigi minimum derinlik ise 30 cm
olarak kabul edilmektedir. Yapilan arazi alismalarinda proje blgesinde yalnizca dere irki
alabalik populasyonu bulundugu belirlenmistir.
65
Alandan belirlenen trler arasinda Bern (Ek III) listesine giren drt balik tr
bulunmamaktadir (Alburnoides bipunctatus, Alburnus chalcoides, Rutilus frisii, Ponticola
kessleri). Ayrica European Red List'te gre bes takson da dsk riskli-LC (Rutilus frisii,
Ponticola kesleri, Salmo labrax, Squalius cephalus, Alburnus chalcoides) kategorisindedir.
Projenin nyaat Ayamas ve Sonrasnda Sucul Ekosisteme Olan Etkileri
evre sorunlarina yol ama bakimindan, hidroelektrik santralleri en az zararli etkileri yaratan
enerji retim tesisleridir. Bu tr tesisler hava, su kirliligi, kati atik ve radyoaktif sizinti
tehlikesi yaratmazlar. Bundan dolayi bu tr tesislerin kendileri degil suyun toplandigi
havzalara olan etkileri incelenmektedir.
Baraj yapimi sonucunda, ekosistemde meydana gelebilecek etkiler genel olarak asagidaki
maddeler altinda verilebilir.
Birinci basamakta, suyun fiziksel, kimyasal yapisinin ve jeomorfolojik olarak
meydana gelen degisim ve suyun dogal akintisinda meydana gelen degisim,
Ikinci basamakta, nehir kenarlarindaki bitkiler, su ierisindeki bitkiler ve suyun alt
kisimlarindaki dogal sulakalanlarda, primer prodksiyondaki degisimler,
nc basamakta, baraj gvdesinin olusmasi ile fauna ve florada degisimler
olusabilecektir.
Bu basliklar altinda olabilecek etkiler ve sonulari ve alinabilecek nlemler ise asagida
verilmistir.
a) nyaat Ayamasnda
Reglatr insaatlari sirasinda olusacak fiziksel ve mekanik etkiler (patlatma, nehir sistemine
partikl karisimi gibi) sucul canlilari etkileyebilecektir. Ancak insaat asamasindan sonra
sistem kendini kisa srede toparlayabilecek bir dinamik etkilesim potansiyeline sahiptir.
Bununla birlikte insaat alismalarinin baliklar aisindan nemli olan yumurtlama
dnemlerinde minimum dzeyde yrtlmesi nem tasimaktadir. Alanda yakalanan balik
trlerinin biyolojilerine bakildiginda Nisan ve Temmuz aylari arasinda yumurta biraktiklari
bilinmektedir. Bu sre ierisinde sucul sisteme verilecek maddeler baliklarin yumurtlama
faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecektir. zellikle alabalik trleri iin reme dnemi de
Kasim-Ocak aylari arasindadir. Blgenin en nemli balik tr olarak kabul edilen
alabaliklarin bu dnemdeki remeleri iin birakilacak su miktari nemlidir ve insaat
faaliyetlerinin bu dnemlerde minimum dzeyde tutulmasi nem tasimaktadir.
66
Reglatr gvdesinin insaati sirasinda, kazima alismalari sonucu bazi materyaller su ktlesine
karisarak bulanikligi arttirabilir ve sucul canlilara olumsuz etkisi olabilir. Ayni zamanda akis
asagiya gelen bu materyaller su kalitesinde bazi degisimlere neden olabilmektedir. Bunun iin,
reglatr gvdesinin insaati sirasinda, faaliyetin srdrlecegi kisimda suyun yatagi
degistirilmeli ve olusan hafriyatin, su ile temas edilmeyecek sekilde kazima alismalari
yapilmalidir. Bylece olusacak silt ve malzemenin de akis asagi gitmesi kismen engellenmis
olacaktir. Bunun yani sira sediman tutucu olarak kullanilan bazi jeo tekstil materyalleri
kullanilarak olusabilecek sedimanin akis asagilara gitmesi engellenebilinir.
Faaliyetin gereklestirilecegi alan ve santiye Balli deresinin kenarinda olacagindan, santiyenin
atiklarinin dereye birakilmamasi gerekmektedir. alisan isilerin olusturdugu kanalizasyon ve
diger atiklarin dereye desarj edilmeden bertaraf edilmesi gerekir. Aritilmadan dereye verilecek
sular, derenin organik madde miktarini arttirarak trofikasyon srecini hizlandirabilir. Bunun
iin septik tanklar ya da paket aritma tesisleri kullanilarak pis sular aritilabilinir.
Reglatr ve baraj alanlarinda kalacak karasal ortam ile nehir yatagi, kk bir gl ve glet
ekosistemine dnsecektirAncak insaat asamasinda yikici bir takim etkiler olabilirse de bu
durum kalici olmayip kisa srede sistem kendini toparlayacaktir. Su kalitesinde olumsuz
degisiklikler yaratmamasi iin su tutma alani altinda kalacak ali ve aga gibi organik
maddelerin rmesinin engellenmesi iin siyrilma yapilmalidir. alisma alaninin evresi
aga rts ile kaplidir. Bu alanlarda siyirma isleminin yapilmasi, reglatrn uzun mrl
olmasi aisindan nemlidir. Aksi takdirde kisa srede ayrismaya baslayacak olan bu bitki
topluluklari asiri besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum dogal gllerde
grlen trofikasyon srecini hizlandirir. Besin maddesinin artisi fitoplanktonik
organizmalarin zaman zaman patlama dzeyinde artislarina neden olabilir ve bu durum
sistemin ekolojik dengesini tamamen bozmasi anlamina gelmektedir. Bu tr gelismeler baraj
yapilarinin mr ve rekreasyon amali kullanimi iin olumsuz sonular dogurur.
b) yletme Ayamasnda
Reglatr yapimi ile kismen durgunlasan su algler iin yeni habitat olusmasi anlamina
gelmektedir. Akarsu ortaminda, bagli olarak yasayan trler, gl ve glet olusumu ile serbest
yasayan planktonik formlar halinde grlmeye baslayacaklardir. Durgun su ortamlarinda yine
sedimen, tas ve bitkiler zerinde bagli yasayan algler mevcudiyetlerini srdreceklerdir.
Ancak bu kesimde, nceden olduka az bulunan fitoplanktonik formlar olduka artacaktir.
Durgunlasan su askidaki partikllerden kurtulacagi iin isigin derinlere kadar inmesi de
saglanabilecektir. Taslara, bitkilere ve sedimene bagli yasayan trler yasamlarini, gl
67
kenarlarinda ve isigin derinlere girebildigi yere kadar devam ettireceklerdir. Artan
fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar glalani ierisinde
zooplanktonik organizmalara besin kaynagi olacaklardir.
Zooplanktonik organizmalarin yasam ortamlarinin durgun sular oldugu dikkate alinacak
olunursa, yapimi dsnlen reglatr sahalarinda olusacak durgun su ktlesi bu canlilarin
nemli oranda artisi ile sonulanacaktir. Suyun mekanik etkisinin ortadan kalkmasi ve bu
canlilarin besinlerini olusturan fitoplanktonik organizmalarin artislari zooplankton aisindan
olumlu sonu doguracak ve gerek yogunluk gerekse de tr esitliliginde bir artis olacaktir.
Akintili suya adaptasyon gsteren bentik canlilar, durgun su olan reglatr ve baraj gllerinin
kapladigi alanlardan uzaklasacaklardir. Ayrica srklenme davranisi gsteren trlerin
dagiliminda degisiklik ortaya ikabilecektir. Reglatr olusumundan sonra, su toplama
alanindaki bentik tr kompozisyonu nitelik ve nicelik aisindan degistirecektir. Bu alanlardaki
akintinin azalmasi ve hatta yok olmasi ile birlikte dip yapisi da degisecektir. akilli ve byk
kayalikli zemin yapisi yerine, genis olarak amur ve balikli alanlar olusacaktir.
Alanda yasadigi belirlenmis olan balik trlerinin nemli bir kismi, lkemizde yaygin ve
genellikle gl ekosistemine adapte olabilen trleri iermektedir. Durgun su sistemine adapte
olamayacak trlerin ise rezervuar ncesi ve sonrasindaki akintili alanlarda yasamlarini
srdrebileeklerdir.
Alandaki reglatrlerin, durgun su olusumu sonrasinda, baliklarin besinlerini olusturan
fitoplanktonik ve zooplanktonik trlerin nitel ve nicel artislarinin beklenmesi nedeniyle, bu
durumun balik populasyonlarini da olumlu olarak etkileyecegi dsnlmektedir. Ayrica
olusacak rezervuar alani ile; su kuslari aisindan da beslenme, barinma ve konaklama imkani
saglayacagindan dolayi farkli trlerin barinmalarina imkan saglanabilecektir.
Reglatrden tnele alinan su, santralden iktiktan sonra kalitesinde bir miktar degisim
gsterecektir. nk yksekten gelerek ok hizli bir sekilde trbine arptiktan sonra santralden
dsk sicakliklarda ikacaktir. Soguk su, biraz bekleyebilecegi bir kanal sistemine alinip, daha
sonra dere yatagina verilmelidir. Bylece soguk ortamlara adapte olamayacak sucul trler iin
su kalitesi uygun hale gelebilir. Bununla birlikte, isletmede kullanilan su santralden iktiktan
kisa bir sre sonra uygun su kalitesi degerlerine kavusacaktir.
Reglatrlerin yapimindan sonra, akis asagida taskin alanlarindaki dogal besin dngsnde
degisimler olacaktir. Reglatrler, derelerdeki su akisinin dogal miktarini ve sresini ciddi
olarak degistirmektedirler. Dogal sistemlerinde yasayan trlerin mevcudiyetleri akintinin
68
miktari ile yakindan iliskilidir. Dere sistemi boyunca hareketli olan sedimen, derenin dip ve
kiyi yapisini sekillendirmektedir. Bu materyallerin zellikleri sucul canlilar iin hayati neme
sahiptir. Taslikaya reglatrnn yapimindan sonra bu materyal rezervuar alaninda
toplanacak ve alt sistemlere ulasamayacaktir. Bu durum, akis asagidaki sistem iin gerekli
organik materyalin eksilmesine ve dolayisi ile alt kisimdaki sucul ekosistemde belli habitat
kayiplarina yol aabilecektir.
Reglatrlerin gvdelerinde sediment ve besin maddelerinin tutulmasi asagi kisimlardaki dere
yatagi ve taskin alanlar iin bir sorundur. Bu durum basta balik olmak zere birok trn
habitatinin da kaybi anlamina gelmektedir. Su tutma yapilari yoluyla azaltilan sediment
tasinmasi, nehrin alt kisimlarinda kiyilarin bozulmasina ve baliklarin dogal habitatlarinin ve
durgun su vejetasyonun azalmasina, sucul kuslarin ve diger sedimana bagli trlerin (bentik
omurgasizlar) olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Dnyadaki tm su tutma yapilarinda bu
durum kainilmaz bir olgudur. Bu materyal birikimi, yapinin mrn kisaltmakta ve isletme
niteligini bozabilmektedir. Proje alani iin de bu beklenen bir durumdur ve reglatr sonrasi
meydana gelebilecek bu olumsuzluk iin tatmin edici bir nlemin alinmasi sz konusu
degildir. Ancak reglatrde yapilacak olan akil geitleri kismen bu sorunu zebilecek
niteliktedir. Bu geitler hem reglatrn mrn uzatmakta hem de alt havzadaki dere
yataginin dogal yapisini korumasina kismen katki saglamaktadir.
Reglatr sonrasi dere ekosisteminin akis hizindaki degisimlerin biyolojik yasama ve
esitliligine olan etkileri ok nemli bir unsurudur. Akinti miktarinin zamani, sresi ve sikligi
bitki ve hayvan kommniteleri iin kritik neme sahiptir. Dogal sistem ierisinde kk
nitelikteki akintilar balik ve omurgasiz gleri iin biyolojik bir sinyal niteligindedir. Akinti
miktarinin artmasi durumda ise asindirma ya da sedimanin tasinmasi yoluyla habitatlar
dzenlenir ve muhafaza edilir.
Taylkaya Reglatr Balk Geidi Projesinin Degerlendirilmesi
alisma alani ierisinde Salmo labrax ve Cyprinidae familyasindaki bazi trler
bulunmaktadir. zellikle Salmo labrax soguk ve hizli akintili sulari tercih etmektedir ve
reme dnemlerinde nehrin yukari ve asagisina g etmektedir. Balik geitleri, bu tr baraj ve
reglatrlerde, projelendirme yapilirken mutlaka dsnlmesi gereken olusumlardir. Fiziksel
bir engel olarak baraj yapilari nehrin st kisimlari ve alt kisimlari arasinda hareket eden
trlerin geisini engellemektedir. Reglatr gvdeleri bu tr gleri farkli derecelerde
engelleyebilmektedir. Baliklarin glerini engelleyen bir yapi olarak grlen reglatrler
69
yapilarindaki bu olumsuzluklar, balik geitleri ile kismen zmlenebilmektedir. Balik
geitleri, yapimi gereklestirilen barajin konumuna ve zelliklerine gre dzenlenmektedir.
alisma alaninda yakalanan ve g eden alabalik trlerinden Salmo labrax trnn, mevcut
kosullar altindaki yasam sartlarinin devamligini saglamalari aisindan balik geitleri
yapilmalidir. Balik geidi dar bir alana sikismis olan baliklarin asagi ve yukari glerinde
kullanacaklari bir yapi olacaktir.
1380 Sayili Su rnleri kanunun geregince su tutma yapilari zerinde balik geitlerinin
yapilmasi zorunludur. Bu nedenle g eden baliklarin ya da diger sucul organizmalarin nehrin
alt ve st kesimleri arasindaki geislerinin saglanmasi zorunluluktur.
Taslikaya reglatrnde yapilacak balik geidi plani yapilirken, blge baliklarinin biyolojik ve
ekolojik zelliklerinin dikkate alinarak dzenlenmesi gerekmektedir. Baliklarin geide
ynlendirilmesi, basamaklar arasindaki mesafe ve genel egimleri aisindan ynlendirici ve
uygun zelliklere sahip olmalidir. Ayrica balik merdivenlerinin derinligi ve basamaklarin alt
ve st kesimlerindeki geis deliklerinin byklkleri ve konumlarina da dikkat edilmelidir.
Baraj yapisina bagli olarak degisik tiplerde balik geitleri (havuzlu geitler, dikey yarikli
geitler ters akisli geitler, balik asansrleri) bulunmaktadir. Taslikaya reglatr zellikleri
dikkate alindiginda en uygun balik geidi yapisinin havuzlu geitler oldugu grlmektedir. Bu
barajda yapilacak balik geidinin planlari incelendiginde, blge baliklarinin biyolojik ve
ekolojik zelliklerinin dikkate alindigi grlmektedir. Balli deresinin nemli trleri aisindan
yapilan degerlendirmede ortalama uzunlugun 10-15 cm oldugu grlmektedir. Havuzlar
arasindaki geis blmelerinin ykseklik ve enleri 20 cmden byk olup baliklarin bu
blmelerden geebilmesi iin uygun niteliktedir. Ayrica balik merdivenlerinin derinligi ve
basamaklar arasindaki ykseklik standartlara uygundur. Balik geit yapisina iliskin proje,
basamaklar arasindaki mesafe ve genel egimleri aisindan da uygun zelliktedir.
Taslikaya reglatr balik geit projesi, FAOnun ve DSInin ngrdg kosullari tasimakta
olup blge baliklarinin biyolojik ve ekolojik zellikleri aisindan yeterli teknik zelliklere
sahiptir.
Taylkaya Reglatr ve HES Projesi evresel Aky Miktar
Balli deresinin debisi degerlendirildiginde nemli bir akim potansiyeline sahip oldugu
grlmektedir. zellikle bahar aylarinda ok byk miktarlarda su akisi sz konusudur. Proje
tamamlandiktan sonra birakilacak minimum su degerleri gz nne alindiginda, baliklarin bu
ortamda devamliliginin saglanabilmesi iin, ortalama derinligin 15-20 cm, akinti hizinin da
70
ortalama 0.25 m/sden bym bir akim sistemi saglanmasi nemlidir ve bu kosullarin nerilen
minimum akim degerleri ile saglanabilecegi dsnlmektedir.
Taslikaya reglatr iin, yillik ortalama akimin % 12sine karsilik gelen suyun dere yatagina
birakilmasi minimum yasam ortaminin srekliligi aisindan kabul edilebilinir. Balli deresinin
yillik ortalama akim miktari 2.629 m
3
/sn olarak hesaplanmis ve 0.315 m
3
/sn akim yillik
ortalamanin % 12sine karsilik gelmektedir.
71
III. PROJE ALANININ JEOLOJK VE HDROJEOLOJK YAPISI
1. Projenin Yeri ve Topografya
Proje sahasi Karadeniz Blgesinde, Dogu Karadeniz Havzasinda Artvin ili sinirlari iinde
Arhavi ilesi sinirlari ierisinde yer almaktadir. Taslikaya Reglatr yeri 1/25000 lekli
Artvin F46/c1 numarali haritada reglatr yeri 41
0
22 10K ve 41
0
12 50 D, santral yeri de
41
0
21 13 K ve 41
0
14 51 koordinatlarinda kalmaktadir. Arhavi yzey sekilleri
aisindan genel olarak daglik ve engebeli bir grnm arz etmektedir. Ilenin yzey sekilleri
ana hatlariyla Dogu Karadeniz daglari ve Kavak (Kapisre) deresi ile ona baglanan derelerin
derince yardigi vadiler olusturur. Arhavi de 8.km'lik sahil seridi boyunca Kavak deresinin
olusturdugu ova haricinde kiyi olduka dik ve falezlidir. Kiyi dzlgnn byk bir kismi, iri
birikinti malzemeleri ile Rize Hopa karayolu tarafindan kaplanmistir. Ile merkezinde
genisligin artmasi ile yer kum seritleri ve kk apta plajlara da rastlanir. Kiyi boyunca
hakim kiyi sekilleri falezler, taraalar ve girinti ikintilardir. Ancak taraa ve falezler Rize
Hopa karayolu insaati sirasinda genis lde tahrip edildigi iin her yerde belirgin degildir.
En belirginin ile merkezinin hemen kuzey dogusunda yer almaktadir. Artvin Hopa
arasindaki karayolu ulasimi bu taraanin altinda insa edilmis olan tnelden saglanmaktadir.
Genisligi 100 metre civarinda olan bu taraanin hemen eteginde yksekligi 25 30 metre
civarinda olan yrenin en belirgin falezi yer almaktadir. Yredeki tek ova olan ile
merkezinin kuruldugu saha, Kavak deresinin getirdigi alvyonlar ve irili ufakli akil taslari ile
olusmustur. Kiyidan 5 km kadar ieriye girmektedir. Ova bati kesiminde Kavak deresinin
biriktirmesine devam etmesi sonucu denize dogru bir girinti yapmistir (Sekil 1).
Ilenin topografyasinin olduka engebeli ve arizali bir yapi arz etmesinde zellikle Kavak
deresi ve ona baglanan Sahinkaya, Agara, Balikli, ifte kpr ve Lome deresinin araziyi
derince yarmasi ve asindirmasidir. Bu nedenle yreden kiyi dzlg ile kabaca 2000 metre
arasinda basik sirtlara hemen hi rastlanmaz. Kavak deresi ve ona baglanan kollarin amis
oldugu derin vadiler ayni zamanda iledeki en nemli ulasim gzerghlarini olusturur.
Arhavi de en hakim tomografik sekiller olan daglar zellikle gneye dogru 3000 metreye
kadar ykselirler. Baslica zirveler Kiziltepe( 3210 m .), at kaya (2985m.), Koyun yaylasi
(2292m.), Mete(2142m.), Dikme (2068m.), Vat ( 1180 m .), Agra ( 1143 m .), Bas tepe ( 1049
m .), Demiraga ( 1013 m .)' dir. Kuzeyden gneye dogru hizla ykselen arazi yapisi ierisinde
yaylalarda gneyde yer tutmaktadir. 30 2000 metre ykseklikte ok sayida yayla
bulunmaktadir. Baslicalari Agara, Soguksu, Sen yurt, Yazlik, Pinarlik, Akincilar, Gnesli,
Mete, Aydinli yaylalaridir. Buzul asindirmasini etkili oldugu bu kesimde irili ufakli birok gl
72
bulunmaktadir. Bunlarin baslica Gadit, Sarigl, Alacal, Bykagara , Kkagara ve
Karagllerdir.
alisma alaninin denizden ortalama yksekligi 2109.47 m. olup maksimum 3404.66 m ve
minimum ise 210 m arasinda degisen bir topografik yapiya sahiptir (Sekil 2).
$ekil-1. Inceleme alanin yer bulduru haritasi
73
$ekil-2. Inceleme alanin topografik yapisi
2. klim
Herhangi bir yrenin ekonomik faaliyetleri zerinde iklimin gerek direk gerekse dolayli
etkileri oldugu tartisilmaz bir gerektir. Gerektende iklim sartlari, toprak zellikleri, bitki
rts, yetistirilen rnler, hayvancilik faaliyetleri, turizm ve sanayi faaliyetleri gibi birok
sahada direk veya dolayli etkiler yapmaktadir. Yayla yasamiyla yrenin ekonomik
faaliyetlerine gemeden nce bu faaliyetler zerinde nemli etkileri olan iklim kosullarinin
74
fazla detaya girmeden incelenmesi gerekmektedir. Ancak iklim basli basina bir inceleme
konusu oldugu iin sadece yrenin sicaklik ve yagisli kosullari ile yil ierisindeki dagilimini
incelemek gerekir. Arhavi ve yakin evresi, Karadeniz kiyi kusaginda oldugu gibi her mevsim
yagisli, ilik kislari ve olduka yksek yillik sicaklik ortalamalari gsteren Karadeniz ikliminin
etkisi altindadir.
Artvin-Arhavi ilesi sinirlari ierisinde yer alan Arhavi meteoroloji istasyonunda 1983-1993
yillari arasinda yapilan uzun yillar aylik ortalama sicaklik degerlerine gre yilin en sicak ayi
olan Agustos ayinin ortalamasi 21.9
0
C, en soguk ayi olan Subat'in ortalamasi ise 5.9
0
C dir
(Tablo 11). alisma alani genelinde Mart ayi itibariyle artmaya baslayan sicaklik Agustos
ayinda maksimum olmakta ve Sonbahar mevesimi ile azalmaya baslayarak Subat ayinda
minimum degerlere dsmektedir (Sekil 3).
Tablo-11. Artvin-Arhavi Meteoroloji Gzlem Istasyonu Aylik Ortalama Sicaklik Degerleri
(
0
C)
Ocak $ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Agustos Eyll Ekim Kasm Aralk
1983 - - - - - - - - - 14.1 11.3 8.5
1984 9.4 6.9 10.1 10.7 15.3 18.2 20.2 19.1 19.7 14.9 11.6 5.8
1985 8.3 2.5 5.9 11.6 16.7 18.9 19.1 21.8 17.6 13.2 13.5 7.3
1986 8.3 8 7 12.5 13.2 19.5 21.9 23.3 20.1 14.5 9.3 7.5
1987 7.4 7.8 5.1 9.6 14.9 18.9 21.91 20.6 17.2 14 10.6 7.2
1988 5 6.8 8.6 10.9 14.6 19.1 22.5 21.7 17.9 15.8 9.3 8.1
1989 4.2 5.8 8.3 13.7 16.6 20.1 22.1 23 18.5 15.2 11.7 7.2
1990 5.2 7.2 8.1 13.5 15.2 20.1 22.7 22 19.7 15.3 13.4 9.4
1991 5.8 5.5 7.4 13 16.3 20.5 23.7 22.4 19.2 18.7 12.8 7.7
1992 3.4 3.4 8 11.6 14.8 21.4 21.6 23.2 18.8 16.8 10.7 5.9
1993 4 5 8.8 11.7 16.4 18.6 19.8 - - - - -
Ortalama 6.1 5.9 7.7 11.9 15.4 19.5 21.6 21.9 18.7 15.3 11.4 7.5
Maksimum 9.4 8.0 10.1 13.7 16.7 21.4 23.7 23.3 20.1 18.7 13.5 9.4
Minimum 3.4 2.5 5.1 9.6 13.2 18.2 19.1 19.1 17.2 13.2 9.3 5.8
Yl
Ay
75
$ekil-3. Aylik ortalama sicaklik parametresinin zamana bagli degisimi
Artvin-Arhavi meteoroloji istasyonu 1983-1993 yillari arasi 11 yillik yagis durumu (Tablo
12) ele alindiginda 11 yillik ortalama yillik toplam yagis degeri 2385.17 mmdir. Arhavi
ilesinde en yagisli mevsim Sonbahar ve en az yagisli mevsim ise Ilkbahardir. Fakat
mevsimler arasinda ok belirgin fark yoktur. Sekil 4 de grldg gibi Temmuz ayindan
itibaren artamayan baslayan yagislar alisma alani genelinde Ekim ayinda en yksek
seviyesine ulasmaktadir. En yagisli ay olan Ekim ayinin yagis ortalamasi 329.13 mm ve en az
yagisli ay olan Nisan ayinin ortalamasi ise 90.57 mmdir. Uzun yillar aylik ortalama yagis
miktari ise yaklasik 198.764 mmdir. Bununla beraber inceleme alani genelinde Agustos-
Subat aylari arasinda aylik ortalama yagisin zerinde yagis dsmekte diger aylarda dsen
yagis miktari ise aylik ortalama degerin altinda gereklesmektedir. Bundan dolayi Agustos-
Subat aylari arasi yagisli, diger aylar ise kurak dnem olarak kabul edilebilir.
0
5
10
15
20
25
c
a
k
l
k

(
o
C
)
Zaman (ay)
Or t alama
Maksimum
Minimum
76
Tablo-12. Artvin-Arhavi Meteoroloji Gzlem Istasyonu Aylik Ortalama Yagis Degerleri
(mm)
$ekil-4. Aylik ortalama yagis miktarlarinin zamana bagli degisimi
Artvin Meteoroloji Istasyonunun 1970-2010 tarihleri arasinda 41 yillik toplam yagis degerleri
Sekil 5 de degerlendirilmistir. Artvin Meteoroloji Istasyonu yagis degerlerinin 41 yillik
ortalamasi 714.022 mm olup maksimum yillik toplam yagis 1992 yilinda (1005.9 mm)
minimum yillik toplam yagis ise 409.4 mm ile 1975 yilinda gereklesmistir. Ortalama 5 yillik
degisim periyotlarina bakildiginda grafik egrisi yaklasik ayni salinimi gstermekte ve dolayisi
ile uzun dnemde iklimin degismedigini gstermektedir (Sekil 6).
Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll Ekim Kasim Aralik Toplam
1983 - - - - - - - - - 328.6 334.4 294.2
1984 89.8 71.4 118 83.3 144.9 80.2 85.3 238.5 84 371.1 273 193 1832.5
1985 188.7 541.7 115.8 67.6 99.4 183.7 108.5 48.5 297.9 479.2 117.6 396.5 2645.1
1986 270.5 208.6 134.4 72.7 152.9 161.4 42.1 82.7 310.4 384.3 195.4 200.8 2216.2
1987 274 170.1 111.8 200.8 18.7 108.7 434 191.7 272.6 144.4 320.3 2247.1
1988 344.1 72.4 178.9 52.3 208.7 148.2 152 575.4 304.6 372.6 584.5 283.6 3277.3
1989 303.9 125.1 117.4 46.8 112.4 118.9 35.5 21.9 281.5 352.8 391.7 217.2 2125.1
1990 228.1 83.3 98.2 139 66.7 130 80.8 274.6 242 146.7 197.5 1686.9
1991 227.3 179.4 129.9 25.6 224.8 119.1 101.5 194.2 192.7 194.9 51.2 247.1 1887.7
1992 287.1 293.7 95.5 95.3 87.1 378.9 336.5 65.1 344.3 293.2 402.1 320.4 2999.2
1993 443.5 137.6 109.2 122.3 43.7 228.8 107.1 - - - - - -
Ortalama 265.70 188.33 120.91 90.57 115.93 165.79 116.59 207.54 253.52 329.13 264.10 267.06 2385.17
Maksimum 443.50 541.70 178.90 200.80 224.80 378.90 336.50 575.40 344.30 479.20 584.50 396.50
Minimum 89.80 71.40 95.50 25.60 18.70 80.20 35.50 21.90 84.00 194.90 51.20 193.00
Yil
Ay
77
$ekil-5. 1970-2010 yillari arasi Artvin (Merkez) yillik ortalama yagis degerleri.
Yillik yagislarin zamana gre degisiminin ve uzun yillar iinde kurak ve yagisli dnemlerin
belirlenmesi amaciyla ortalama yillik yagistan eklenik sapma analizleri gereklestirilmistir.
Yillik toplam yagislar ve eklenik sapma grafigi incelendiginde, kurak ve yagisli dnemler
belirgin sekilde ayirt edilebilmektedir. 1970-2010 yillari arasinda en belirgin kurak dnemler
1971-1986 ve 1996-2006 , en belirgin yagisli dnemler ise 1970-1971, 1986-1994 ve 1996-
2010 yillari arasidir (Sekil 6).
$ekil-6.1970-2010 yillari arasi eklenik sapma grafigi
78
3. Su Potansiyeli ve Su Bilanosu
Inceleme alanina ait su bilanosu hesabi ise, Solhan meteroloji istasyonunda degisik dnem
araliklarinda gzlemlenen yagis ve sicaklik verilerinin aylik ortalama degerleri kullanilarak,
Thornthwaite Yntemine (1948) gre ikarilmistir (Tablo 13).
Yapilan hesaplamalar sonucunda, yillik potansiyel buharlasma terleme miktari (Etp) , 663.79
mm. ve gerek buharlasmanin (Et
a
) ise, 663.79 mm. olarak gereklestigi belirlenmistir.
Hesap sonularina gre, inceleme alaninda btn aylar boyunca dsen aylik yagis miktari,
potansiyel buharlasmadan fazla olup, bu dnemde potansiyel buharlasmanin (Etp), gerek
buharlasma-terleme (Et
A
) degerine esit oldugu hesaplanmistir.Su fazlasi yillik toplami
1721.38 mm olarak belirlenmistir. Yillik toplam yeraltina sizma miktari yani yeraltisuyuna
girdi 1494.80 mm ve yzeysel akisa geen miktar ise 890.37 mm olarak hesaplanmistir.
Tablo-13. Inceleme alanina iat su btcesi
4. Hidroloji
4.1. Drenaj Alan
Proje sahasinin en nemli su kaynaklari Balli Deresidir. Balli Deresi, ortalama 2109.47 m
kotlarindan bosalan kaynaklarla beslenen Alacagl, Karagl ve Nohadit Dere gibi srekli
akarsularin ve irili ufakli bir ok mevsimsel derelerinin birlesmesinden olusmaktadir. Bu
derelerin birlesmesinden olusan Balli Deresi inceleme alani ierisinden yzeysel akisina
devam ederek Karadenize dklmektedir.
Proje alanindaki havzalar: Taslikaya reglatr ve membasinda kalan kisim yaklasik 68.87
km
2
lik bir drenaj alanina sahip tek bir alt havzadan olusmaktadir (Bkz. Sekil 2). Balli Deresi
genelde bu havza ierisini dsen yagmur-kar gibi yagis sulari ile beslenmektedir.
Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll Ekim Kasim Aralik Yillik
P
Aylik ortalama
Yagis (mm)
265.7 188.33 120.91 90.57 115.93 165.79 116.59 207.54 253.52 329.13 264.1 267.06 2385.17
T
Aylik ortalama
sicaklik (
o
C) 6.1 5.9 7.7 11.9 15.4 19.5 21.6 21.9 18.7 15.3 11.4 7.5
-
Etp (mm)
Potansiyel
Buharlasma
terleme
17.06 16.28 23.68 43.69 62.79 87.52 101.06 103.04 82.51 62.22 41.13 22.82 663.79
P-Etp 248.64 172.05 97.23 46.88 53.14 78.27 15.53 104.50 171.01 266.91 222.97 244.24 1721.38
Rw Zemin rezervi 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1200.00
Eta
Gerek
buharlasma-
terleme
17.06 16.28 23.68 43.69 62.79 87.52 101.06 103.04 82.51 62.22 41.13 22.82 663.79
Dw Eksik su 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Ew Fazla su 248.64 172.05 97.23 46.88 53.14 78.27 15.53 104.50 171.01 266.91 222.97 244.24 1721.38
I Sizma 124.32 148.18 122.71 84.80 68.97 73.62 44.57 74.54 122.77 194.84 208.91 226.58 1494.80
P-I Yagis-sizma 141.38 40.15 -1.80 5.77 46.96 92.17 72.02 133.00 130.75 134.29 55.19 40.48 890.37
ANK
Aylik nem
katsayisi
14.57 10.57 4.11 1.07 0.85 0.89 0.15 1.01 2.07 4.29 5.42 10.70 55.72
79
4.1.1. Ball Deresi
Ori deresinin en nemli ana kollarindan biri Balli Deresidir (Foto 1). Balli Deresi inceleme
alani genelinde yagislara bagli olarak gelisen irili ufakli bir ok yzey suyu kaynaklarindan
beslenmektedir (Foto 2). Balli Deresi zerinde yer alan Taslikaya Reglatr yerinde 1982-
2009 yillari arasinda yapilan aylik akim gzlem sonularina gre deredeki ortalama su
miktari yksek kotlara dsen karlarin havalarin isinmasi bagli olarak erimeye baslamasi ile
Subat ayi itibariyle artis gstermekte (Sekil 7) ortalama akim miktari Mayis ayinda
maksimum degere ulasmaktadir (5.339 m
3
/sn) (Tablo 14). Derede llen debi degerindeki
degisim sreci 2-kurak dnem ve 2-yagisli dnemden olmak zere 4 farkli periyottan olusan
heterojen bir salinim sreci gstermektedir. Uzun yillar aylik ortalama debilerine gre
maksimum debi miktari mayis ayinda (9.980 m
3
/sn ) ve minimum debi miktari ise Ocak
ayinda (0.480 m
3
/sn) olarak llmstr.
Fotograf 13. Balli Deresi
Fotograf 14. Balli dereye bosalan esitli yzey suyu kaynaklari
80
$ekil-7. alisma alaninda yer alan Balli deresine ait aylik debi degerinin zamana gre
degisimi (1978-2010)
0
2
4
6
8
10
12
D
e
b
i

(
m
3
/
s
n
)
Zaman (Ay)
Or t alama
Maksimum
Mini mum
81
Tablo-14. ArtvinArhavi Balli Deresinde Taslikaya reglatr yeri aylik dogal akim degerleri
(m
3
/sn)
Proje alaninda, Balli Deresinin akimlarinin 1978-2009 yillari arasindaki uzun yillar yillik
ortalama degerinin zamana bagli olarak degisimi Sekil 8 de verilmistir. Derede uzun yillara
ait ortalama debi degeri ile yillik ortalama degeri arasindaki farklar -0.954 ile 2.081 m
3
/sn
arasinda degisen bir salinim hareketi gstermektedir (Sekil 10). Maksimum fark 1992 yilinda
2.081 m
3
/sn olarak minimum fark ise 0.014 m
3
/sn ile 2005 yilinda gzlenmistir. Bu durum
deredeki debi degerinin yillik bazda homojen bir salinim srecine sahip oldugunu
gstermektedir.
Yil/Ay Ekim Kasim Aralik Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll Y.Ort
1978 1.67 2.42 2.29 1.65 2.54 3.18 2.36 4.79 3.52 3.08 1.47 1.36 2.528
1979 2.83 2.27 1.72 1.39 1.49 3.86 4.45 3.39 1.83 1.05 1.65 1.36 2.274
1980 2.24 3.72 1.45 1.58 1.75 2.72 2.4 3.44 3.94 2.87 1.64 2.85 2.550
1981 1.65 2.77 1.88 1.79 1.19 1.89 4.8 3.3 2.2 2.01 2.1 1.22 2.233
1982 3.75 2.44 2.05 0.95 1.14 2.63 3.74 3.97 4.23 3.21 1.33 1.23 2.556
1983 1.99 2.14 1.27 1.25 0.76 1.6 1.9 4.4 4.09 2.73 1.74 1.46 2.111
1984 2.9 1.64 0.96 1.32 0.93 0.81 5.26 6.89 4.18 1.81 0.63 3.43 2.563
1985 2.94 1.41 2.27 1.4 1.53 1.97 4.14 5.05 5.92 2.36 0.98 1.8 2.648
1986 2.35 1.24 1.14 1.51 1.21 1.44 3.12 5.55 3.69 2.05 2.9 2.43 2.386
1987 2.91 1.65 1.57 1.34 1.82 2.15 4.32 6.01 6.17 3.43 3.95 2.26 3.132
1988 2.62 2.78 1.33 1.33 2.53 2.25 5.86 8.94 6.37 3.96 1.15 3.78 3.575
1989 1.75 1.94 2.14 1.45 1.55 2.56 3.58 6.64 4.15 5.1 1.97 3.46 3.024
1990 2.37 1.07 0.8 1 1.46 2.96 3.91 4.33 3.34 4.14 3.11 2.08 2.548
1991 2.58 0.69 0.6 0.48 0.52 2.53 5.66 7.12 5.58 2.25 2.72 3.13 2.822
1992 3.76 2.9 1.57 1.21 2.78 5.81 8.03 9.98 7.41 4.89 3.42 4.76 4.710
1993 1.21 3.28 2.03 1.2 1.23 2.32 5.88 4.58 3.58 1.88 1.28 1.23 2.475
1994 2.55 1.95 1.75 1.69 1.1 1.55 2.58 5.78 3.88 1.9 1.28 4.28 2.524
1995 2.5 2.16 1.51 0.99 1.22 0.92 1.95 4.26 3.51 0.85 1.45 2.89 2.018
1996 3.31 1.5 1.84 2.17 1.51 1.29 4.29 5.05 3.58 3.94 2.36 4.71 2.963
1997 2.5 1.98 1.11 0.97 1.44 2.06 5.54 5.37 3.47 2.2 1.84 1.72 2.517
1998 2.85 1.9 1.51 0.83 1.19 1.21 2.67 5.48 3.87 2.82 1.11 2.26 2.308
1999 2.85 1.9 1.51 0.83 1.19 1.2 2.67 5.47 3.66 2.82 1.11 2.26 2.289
2000 2.93 3.92 1.59 0.98 1.35 1.83 6.8 5.66 5.77 2.31 1.93 2.21 3.107
2001 2.47 0.75 0.63 0.49 0.53 1.22 2.43 3.25 3.73 1.34 1.62 1.64 1.675
2002 2.85 4.79 1.65 0.66 1.12 1.93 3.52 5.34 9.22 3.92 1.39 2.4 3.233
2003 4.13 2.24 0.97 1.33 0.91 0.95 4.97 4.85 2.42 1.26 1.44 3.12 2.383
2004 3.16 3.46 1.52 0.81 1.44 2.59 4.01 5.33 5.8 2.24 0.94 1.94 2.770
2005 2.74 2.24 1.44 1.14 1.28 1.95 4 5.49 4.45 2.72 1.81 2.45 2.643
2006 5.44 3.08 1.51 1.22 1.44 2.51 4.18 5.11 3.25 3.25 1.23 1.43 2.804
2007 1.72 2.53 0.88 0.9 0.93 1.08 1.3 8.82 4.58 1.99 1.52 1.35 2.300
2008 1.4 3.36 2.09 0.61 0.55 1.57 2.54 3.07 3.8 2.59 1.31 2.38 2.106
2009 3.38 1.15 0.7 1.19 1.3 1.71 2.43 4.13 3.04 2.78 2.79 3.61 2.351
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453 2.629
82
$ekil-8.Taslikaya reglatr gzlenen uzun yillar yillik ortalama akim grafigi
$ekil-9. Inceleme alaninda yer alan Taslikaya reglatr yerinde Balli Deresi debi miktarinin
yillik ortalamadan sapma grafigi
Balli Deresi zerinde yer alan Taslikaya reglatrnde 1978-2009 yillari arasindaki aylik
ortalama akim degerlerinin mevsimsel dagilimi Sekil 10da verilmektedir. 1978-2009 yillari
arasinda Balli Deresi akim miktarinin yillik toplam akim degerine gre ilkbahar
83
mevsiminde % 35.89u, Yazin % 27.85i, Sonbahar % 23.58i ve Kis mevsiminde ise
%12.67si gereklesmektedir.
$ekil-10. Taslikaya Reglatr yerinde llen uzun yillar aylik ortalama akim degerlerinin
aylik yzde oranlari (%)
5. Genel Jeoloji
Dogu Karadeniz Blgesinde yer alan Artvin Arhavi proje sahasi ve yakin evresinde
Mesozoyik ve Senezoyik yasli kaya birimleri gzlenir. Etkinligini Liyastan baslayarak Eosen
sonlarina kadar araliklar halinde srdren magmatizma ile volkanik etkinligin durakladigi
veya hizinin azaldigi dnemlerde egemen olan tortullasma sonucunda blgede volkanik,
volkano-sedimanter ve intrzif kayalar yaygin hale gelmistir.
Ketin (1966) tarafindan Trkiyenin tektonik birlikleri kuzeyden gneye dogru Pontidler,
Anatolidler, Toridler ve Kenar Kivrimlari Kusagi olarak drt ana tektonik birlige ayrilmistir.
Okay ve Tysz (1999) bu tektonik birlikleri yeniden dzenleyerek jeolojik ve tektonik
zelliklerine dayanarak alti ana tektonik birlige ayirmistir (Sekil 11). Dogu Trkiye ise genel
jeolojik ve tektonik zelliklerine gre bes ana blme (Sekil 12) ayrilmistir (Keskin, 2003).
84
$ekil-11. Trkiyenin tektonik birlikleri ve tektonik yapilari (Okay & Tysz 1999)
$ekil-12. Trkiyenin Dogusunun Tektonik Birlikleri ve basitlestirilmis jeolojik haritasi
(Keskin 2003den degistirilerek alinmistir). I: Rodophe-Pontid Blogu (RDB), II: Kuzeybati
Iran Blogu (KIB), III: Dogu Anadolu Eklenir Prizma Kompleksi (DAEPK), IV: Bitlis-Ptrge
Masifi, V: Arap Levhasi Siniri, KAF: Kuzey Anadolu Fayi, DAF: Dogu Anadolu Fayi,
85
5.1. Jeoloji
alisma alani genelinde jeolojik birimler yaslidan gence dogru syle siralanmaktadir (Sekil
13).
st Kretase
atak formasyonu (K)
Neritik kiretaslari (Berdiga formasyonu) zerine uyumlu olarak gelen bazik karakterli
volkano-tortul istif Maka gneyindeki atak ky civarinda tipik olarak gzlendiginden
Gven (1993) tarafindan atak formasyonu olarak adlandirilmistir. Dogu Pontidler'in kuzey
zonunda ok genis alanlarda yzeylenen volkano-tortul istife ait en gzel kesitler atak
Mevkiinde izlenir.
Bazalt, andezit lav ve piroklastlari ile kumtasi, silttasi, marn, seyl ve kirmizi-bordo renkli killi
kiretasi tabaka veya seviyelerinin ardalanmasindan olusan bazik lavli volkano-tortul istif
karakterindeki atak Formasyonu, Ikizdere kuzeyinde, Gneyce, Hurmalik, Basky
evresinde ve varda yaylada yzeylenir. Genel olarak gri-yesil renkteki birimin lav, tf ve
breslerden olusan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyahimsi, ayrismis kesimlerinde ise
kahve renklidir. Bres ve aglomeralar iinde yer yer tortul kaya akil ve bloklari gzlenir.
Grimsi renkli kumtasi, marn ve seyler dzenli ince tabakalanmalardir. Lavlar genel olarak
kirikli, atlakli ve bosluklu olup etkin sekilde ayrismis ve kloritlesmistir. Bres ve aglomeralar
iinde tortul kaya akil ve bloklardi bulunabilir. Kursuni gri renkli kumtasi, marn ve seyler
dzenli ince tabakalanmalidir. Bazi kesimlerde kirmizi-bordo renkli mikritler ve rekristalize
kiretaslari yaygindir. Inceleme alan genelinde genis yayilimli olan atak formasyonunun
kalinligi yaklasik 900 m.dir.
Asidik karakterli lavlardan olusan Kizilkaya formasyonu ile uyumlu olarak rtlen atak
formasyonu tektonik hareketlilige bagli olarak paralanan ve aktivite kazanan karbonat
platformu zerinde kelmistir. Birim ierisindeki kirmizi-bordo renkli kiretaslarindan
alinan rneklerde bulunan fosil formlari Troniyen-Koniasiyen yaslari belirler.
86
$ekil-13. Inceleme alaninin genel jeolojik haritasi
Kzlkaya formasyonu (Kk)
atak formasyonunu stleyen asidik karakterli lav ve piroklastlar Gven (1993) tarafindan
Kizilkaya formasyonu olarak adlandirilmistir. Kizilkaya formasyonu sahanin KBsinda,
Grele-Akky, Tonya-Erikbeli, Torul-Kalkanli ve Zigana Geidi evresinde yaygindir. Birim
Kuzey zonda gzlenir. Formasyonun kalinligi 100-500 m. arasinda degisir.
Kizilkaya formasyonu, ogunlukla riyodasitik, dasitik lav ve piroklastlardan olusur. atak
formasyonu zerine uyumlu olarak gelen lavlar, genellikle sarimsi ayrismali gri renkleri ve
prizmatik kolon yapilari ile dikkati ekerler. Yersel ok iri kuvarsli, porfirin uyumlu porfiritik
dokulu ve akma (flidal) yapilidirlar. Yer yer dzgn tabakalanma gsteren tf, aglomera ve
bres seviyeleri formasyonun st horizonlari iinde daha yaygindir. Yerel alterasyon zonlari
kapsayan Kizilkaya formasyonu inceleme alani ve tm Dogu Karadeniz Blgesi metalojenik
provensi iinde yaygin olarak bulunan volkanojen polimetalik masif slfid yataklarinin
olusumunda rol oynayan nemli bir formasyondur.
Kizilkaya formasyonu iinde paleontolojik yas tayinine yardimci olacak olan veriler yoktur.
Troniyen-Santoniyen yasli birimler zerine gelen ve Kampaniyen-Maastrihtiyen yasli
87
aglayan formasyonu tarafindan uyumlu olarak rtlen dasitik lavlarin Santoniyen yasinda
oldugu kabul edilmistir.
Bakrky Formasyonu ( Kr )
Artvin ilinin Bakirky ( Kuvarshan ) yresinde izlenen Mestristiyen-Paleosen yasli trbiditik
karakterli bir istif Gven (1993) tarafindan Bakirky formasyonu olarak tanimlanmistir.
Inceleme alaninda; Hopa ilesi D ve GD yreleri, Artvin ili Bakirky yresi, Murgul ilesi
KD ve GB yreleri, Borka ilesi Cankurtaran geidi yrelerinde izlenen trbiditik karakterli
birim de Bakirky formasyonu ile benzer litoloji ve stratigrafik konuma sahip bulunmaktadir.
Bu nedenle birime Bakirky formasyonu adi verilmistir.
Formasyon genellikle killi kiretasi, seyl ve az oranda da kumtaslarindan olusmustur. Bu
formasyon Trabzon-Tonya ilesi yresinde kumlu kiretasi ve resifal kiretaslarindan olusan
Agillar formasyonu ile yanal geislidir. Formasyonun kalinligi yaklasik 200 m. kadardir.
Yasi ise Mestristiyen-Paleosen olarak belirlenmistir.
Eosen
Kakar Granitoyidi (Kk) (Granit)
Dogu Karadeniz Blgesinin dogu kesiminde Kakar Daglari'ndan batidaki Canik Daglarina
kadar kus uusu 500 km'ye yakin uzunlukta, KD-GB uzanimli genise bir kusak iinde
yzeylenen irili-ufakli granitoyid ktlelerinin en yogun oldugu alan Kakar Daglaridir. Bu
yrede genis lde st Kretase yasli birimlerin ve daha sonraki yenilenmesi ile de Eosen
yasli birimlerin iine sokulan ve granitten gabroya kadar genis bir yelpaze iinde degisim
gsteren intrzif kompleks Gven (1993) tarafindan, intrzyon yasina bakilmaksizin Kakar
granitoyidleri adi ile tanimlanmistir. Kakar granitoyidleri ogulu (1970)"nun Rize granitinin
karsiligidir.
Kakar granitoyidi alisma sahasi iinde st Kretase yasli birimleri kesen ve Eosen birimleri
tarafindan transgresif olarak rtlmstr. Genellikle gri, yesilimsi gri, yer yer pembemsi
renkte, ok kirikli atlakli olan granitoyidler, taneli veya porfirik dokuludur. Mineral
komposizyonlari ve dokularina gre, granit, granodiyorit, mikrogranit, kuvarsporfir, kuvarsli
diyorit ve diyoritler ayirtlanabilir. st Kretase boyunca gelisimini srdren ve yerlesimlerini
byk lde Paleosen sonunda tamamlayan granitoyidler ile Eosen yasli Kabaky
formasyonu arasinda bir asinma dzlemi bulunur. Eosen dneminde yenilenen granitoyid
intrzyonlari ise Kabaky formasyonunda kontakt etkiler yapmistir. Kakar granitoyitlerinin
88
bir blm olan Rize pltonunun yerlesiminin karmasik olduguna deginen Taner (1977) bu
pltonda Hersiniyen, Ge Kimmeriyen, Laramiyen ve Pireniyen fazlarina iliskin
intrzyonlarin varligini belirlemistir.
Granitoyidleri Pontid yay magmatizmasi iinde irdeleyen Tokel (1981) in bunlari kuzeye
dalan yitim zonunun Oligosen'deki etkinligine baglamasina karsin; granitoyidlerin dalan
okyanus kabugu ve manto kkenli olduklarini (I tipi granitler) kabul eden Bektas (1983),
gneye dogru dalimli bir yitim zonuna bagliligi savunur.
Kuvaterner
Alvyon (Qal)
Reglatr 1in insa edilecegi Oridere, Reglatr 2nin insa edilecegi Sidere ile birleserek
Kapistre Deresi ismini alir. Kapistre Deresi yataginda genel olarak denize yaklastika, akarsu
yataklarinin egiminin azaldigi blmlerde alvyon bulunmaktadir. Kum, akil, blok boyu
malzemeden olusan alvyonun reglatr yerlerinde 1-2 m, cebri boru gzergahi, santral ve
kuyruk suyu kanalinda daha kalin (5-6 m) olmasi beklenmektedir.
6. Hidrojeoloji
atak formasyonu (K)
Bazalt, andezit lav ve piroklastlari ile kumtasi, silttasi, marn, seyl ve kirmizi-bordo renkli killi
kiretasi tabaka veya seviyelerinin ardalanmasindan olusan bazik lavli volkano-tortul istif
karakterindeki atak Formasyonu, Ikizdere kuzeyinde, Gneyce, Hurmalik, Basky
evresinde ve varda yaylada yzeylenir. Genel olarak gri-yesil renkteki birimin lav, tf ve
breslerden olusan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyahimsi, ayrismis kesimlerinde ise
kahve renklidir. Bres ve aglomeralar iinde yer yer tortul kaya akil ve bloklari gzlenir.
Grimsi renkli kumtasi, marn ve seyler dzenli ince tabakalanmalardir. Lavlar genel olarak
kirikli, atlakli ve bosluklu olup etkin sekilde ayrismis ve kloritlesmistir. Bres ve aglomeralar
iinde tortul kaya akil ve bloklardi bulunabilir. Kursuni gri renkli kumtasi, marn ve seyler
dzenli ince tabakalanmalidir. Bazi kesimlerde kirmizi-bordo renkli mikritler ve rekristalize
kiretaslari yaygindir. Inceleme alan genelinde genis yayilimli olan atak Formasyonu
genelde geirimliligi dsk bazalt, andezit, silttasi, marn, seyl ve tf gibi birimlerden
olusmaktadir. Bundan dolayi alisma alani genelinde geirimsiz olarak tanimlanmistir.
89
Kzlkaya formasyonu (Kk)
Kizilkaya formasyonu, ogunlukla riyodasitik, dasitik lav ve piroklastlardan olusur. atak
formasyonu zerine uyumlu olarak gelen lavlar, genellikle sarimsi ayrismali gri renkleri ve
prizmatik kolon yapilari ile dikkati ekerler. Inceleme alani genelinde geirimsiz bir zellik
gstermektedir.
Bakrky Formasyonu ( Kr )
Formasyon genellikle killi kiretasi, seyl ve az oranda da kumtaslarindan olusmustur. Bu
formasyon Trabzon-Tonya ilesi yresinde kumlu kiretasi ve resifal kiretaslarindan olusan
Agillar formasyonu ile yanal geislidir. Inceleme alni genelinde akifer zelligi
gstermektedir.
Eosen
Kakar Granitoyidi (Kk) (Granit)
Kakar granitoyidi alisma sahasi iinde st Kretase yasli birimleri kesen ve Eosen birimleri
tarafindan transgresif olarak rtlmstr. Genellikle gri, yesilimsi gri, yer yer pembemsi
renkte, ok kirikli atlakli olan granitoyidler, taneli veya porfirik dokuludur. Kakar
granitoyidi kirikli atlakli bir zellik gsterdiginden yzey suyunun yeraltina iletilmesinde
kpr grevi grmektedir. Bununla beraber bu birim alt taraftan geirimsiz birimler
tarafindan sinirlandirildigindan bu birimde yer yer farkli debilerde kaynak bosalimlari
gzlenmistir.
Kuvaterner
Alvyon (Qal)
Kum, akil, blok boyu malzemeden olusan alvyonun incelme alani genelinde kk
alanlarda mostra verdiginden akifer olarak tanimlanmamistir.
7. Taylkaya HES
Inceleme alaninda kurulmasi planlanan Taslikaya HES ve reglatr projesinde Balli
Deresinden gelen sular kullanilacaktir (Sekil 14). Balli Deresinden aylik bazda ortalama
saniyede yaklasik (1982-2009 ) 2.629 m
3
su gelmekte olup bu su belirli bir yerde
toplandiktan sonra (ykleme havuzu) cebri bir boru ile reglatre verilecektir. Bu dereden
toplanan su miktarinin fazla oldugu aylarda HES projesinde elektrik retimini maksimum
90
olacagi diger aylarda ise toplam debiye bagli olarak elektrik retiminin gereklestirebilecegi
belirtilmistir.
$ekil-14. Taslikaya HES ve reglatr sematik sekli
8. Faaliyetlerin Meteorolojik ve Hidrojeolojik Duruma Etkisi
Taslikaya Reglatr ve HES projesi kapsaminda depolama yapilmayacagindan tesis
faaliyetlerinin yerel meteorolojik kosullar zerinde herhangi bir olumsuz etki yaratmasi
beklenmemektedir. Benzer biimde, reglatrn mansab kesiminde mevcut hidrojeolojik
kosullarin degismesi de beklenen bir durum degildir. Bu kesimde yeraltisuyunca dereye
olduka zayif bir beslenimin saglanmasi olasi grlmektedir.
9. Hidrolojik ve Hidrojeolojik Durum ile Biyolojik ve Ekolojik Yap liykisi
alisma alaninda dere akimlari byk oranda yzeysel ve yzeyalti akistan beslenim ile
saglanmaktadir. Dereye evreleyen jeolojik birimlerin hidrojeolojik zelliklerinden dolayi
dereyi beslenimine katkilari olduka sinirlidir. Inceleme alani ierinde asiri kurak bazi
yillarda Balli Deresine ait yataktaki akim aylik bazda 0.480 m
3
/s ye kadar dsmstr. Bu
deger 32 yillik ortalama akimin (2.629 m
3
/s) yaklasik % 18.26sina karsilik gelmektedir.
Uzun dnemde biyolojik ve ekolojik yapinin sreklilik gstermesi sz konusu kisa sreli
kurakligin tolere edilebildigine isaret etmektedir. Diger bir deyisle, biyolojik ve ekolojik
yapinin hidrolojik ve hidrojeolojik yapi ile uyum iinde gelistigi anlasilmaktadir.
10. Yzey-Yeraltsuyu liykisi ve Projenin Olas Etkileri
alisma alaninda akarsuyu evreleyen volkanik kkenli birimlerin yeraltisuyu depolama ve
iletme zellikler olduka sinirlidir. Bu nedenle, yzey ve yeraltisulari arasinda dikkate deger
bir etkilesim sz konusu degildir. Projenin uygulanmasi ile gerek Taslikaya Reglatr ve
91
gerekse mansabindaki kesimde akarsu ile civar jeolojik birimlerin su seviyeleri arasindaki yk
gradyaninda nemli degisim olmasi sz konusu degildir. Bu srecin projenin uygulamaya
gemesi ile degismesi beklenmemektedir.
11. Optimum evresel Aky Miktarnn Belirlenmesi
Can Suyu (evresel akis, Qe) havza minimum su ihtiyaci ile kullanim ihtiyalarinin (muhtelif
aylarda veya srekli) zerine sadece canli hayat iin eklenmis olan miktardir.
lkemizde can suyu kavrami ve hesaplanmasina ynelik alismalar, 4628 sayili Elektrik
Piyasasi Kanunu sonrasinda ilk kez bu boyutta gndeme gelmistir. Bu kanuna istinaden 2003
yilinda ikarilan Elektrik Piyasasinda retim Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanim
Hakki Anlasmasi Imzalanmasina Iliskin Usul ve Esaslar Hakkinda Ynetmelik ile tzel
kisiler tarafindan hidroelektrik enerji retim tesisleri kurulmasi ve isletilmesine iliskin DSI ve
tzel kisiler arasinda dzenlenen Su Kullanim Hakki Anlasmasi evrenin krunmasi iin esitli
hkmleri de iermektedir.
Hidroelektrik Santrallardan nehir yataklarinin mansabina dogal hayatin devami iin
birakilmasi gereken su miktarina iliskin dzenleme 18.08.2009 tarih ve 27323 sayili Resmi
Gazetede yayimlanarak yrrlge giren Elektrik Piyasasinda retim Faaliyetinde Bulunmak
zere Su Kullanim Hakki Anlasmasi Imzalanmasina Iliskin Usul ve Esaslar Hakkinda
Ynetmelikte Degisiklik Yapilmasina Dair Ynetmelik Madde 7 ile en gncel halini
almistir. Bu maddede dogal hayatin devami iin mansaba birakilacak su miktari projeye esas
alinan son on yillik ortalama akimin en az %10u olacaktir. ED srecinde ekolojik ihtiyalar
gz nne alindiginda bu miktarin yeterli olmayacaginin belirlenmesi durumunda miktar
artirilabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki diger teesss etmis su haklari ayrica ilave
edilecek ve kesin proje alismalari belirlenen toplam bu miktar dikkate alinarak yapilacaktir.
Nehirde son on yillik ortalama akimin %10 undan daha az akim olmasi halinde suyun tamami
dogal hayatin devami iin mansaba birakilacaktir denmektedir. Ayrica, menba ve
mansabinda degisen ve gelisen sartlar erevesinde, havzada ihtiyalarin nceligi, havzanin
gelisim durumu ve menba-mansap iliskisi gz nnde bulundurularak, bu hidroelektrik santral
projesi ile ilgili ilk Su Kullanim Hakki Anlasmasinin imzalandigi tarihten itibaren yirmi yillik
periyotlar sonunda, havzadaki hidrolojik veriler, mevcut ve mutasavver projelerdeki
degisiklikler ile ihtiyalarin gncellestirilmesi geregi zerinde durulmaktadir.
Bu madde ile zerinde hidroelektrik santral planlanan her nehir havzasinda projeye esas
alinan son on yillik ortalama akimin en az %10u olarak belirtilen miktarda suyun can suyu
92
ya da bir baska deyisle evresel akis olarak mansaba birakilmasi bir esasa baglanmis
olmaktadir.
Ynetmelikte nerilen bu yntem, Yillik Ortalama Akimin (YOA) belli yzdeleri ve bu
miktardaki suyun ABDnin Montana eyaletinde bulunan nehir havzalarindaki sucul habitat
zerindeki etkilerinin zayiftan-glye kadar nitel siniflamasina dayanan Montana ya da
diger adiyla Tennat ynteminin lkemize uyarlanmis bir versiyonudur.
4628 Sayili Kanun sonrasinda hidroelektrik santral projelerinin hayata geirilmesinde atilan
hizli adimlar proje bazinda havza ihtiyalarina gre evresel akisin belirlenmesi iin
atilamamistir. lkemizde halen bir ok akarsu havzasi iin ekolojik potansiyelin ihtiyalarini
belirlemeyi hedefleyen esitli sektrler bazinda alinmasi gereken nlemler konusunda
yapilmis kapsamli bir Master Plan alismasi olarak kabul edilecek bir alisma yoktur. Bu
nedenle, HES projeleri hayata geirilirken mansap kadim su haklari haricinde canli hayatin
devamliligini saglamak amaciyla birakilacak su miktarinin hesaplanmasi iin global
yntemler kullanilmaktadir (Tuna ve dig., 2009)
11.1. Montana Yntemi
Montana Yntemi ABDnde akarsular zerinde su yapilarinin yogun biimde insa edildigi
1970li yillarda, sz konusu uygulamalarin ekosistem zerindeki olumsuz etkilerinin
gzlenmesi zerine Tennant (1976) tarafindan gelistirilmistir. Yntem, Montana Eyaletindeki
akarsularda gereklestirilen hidrolik gzlemler (rg. akim hizi, yatak derinligi) ile debi
arasinda kurulan iliskiler temelinde olusturulan genellestirilmis debi oranlari izelgesinin
kullanimina dayanmaktadir. Sz konusu izelge (Tablo 6) esas olarak Islak evre yntemi ile
elde edilen sonularin genellestirilmesi yoluyla olusturulmustur.
93
Tablo-6. Montana (Tennant, 1976) Yntemine gre balik, vahsi yasam ve rekreasyon amali
akarsu i akinti oranlari.
Montana yntemine gre yillik ortalama akimin (YOA) Tablo7de gsterilen yzde
karsiliklari sucul habitat kosullarini ilgili satirlarda belirtilen szel ifadeler dogrultusunda
tanimlamaktadir. rnegin, YOA degeri 100 m
3
/s olan bir akarsuda, debinin Ekim-Mart
dneminde 30 m
3
/s, Nisan-Eyll dneminde ise 50 m
3
/s ve zerinde degerlere sahip olmasi
durumunda sucul habitat aisindan kosullar mkemmel olarak tanimlanmaktadir. Montana
Ynteminde yil iindeki akis yagisli ve kurak aylar ile sucul habitatin su gereksinim dzeyi
dikkate alinarak Ekim-Mart ve Nisan-Eyll dnemleri iin ayri ayri degerlendirilmektedir.
Dnyanin diger yrelerinde kurak ve yagisli aylarda gzlenen kaymalar ve sucul habitattaki
farkli trlerin farkli i akis kosulu (rg. akim hizi, su derinligi) gereksinimlerini dikkate
almamasi yntemin baslica zayifliklaridir. Mann (2003) tarafindan ABDnin diger eyaletlerini
de kapsayan bir degerlendirmede yntemin rettigi debilerin ilgili habitatlar iin gereksinilen
Qe miktarlarini dogru biimde tanimlamadigi saptanmistir.
11.2.Yedi Gnlk Dyk Akm Yntemi
7Q10ve 7Q20 indisi en yaygin kullanilan indistir. 7Q10 indisi,gnlk akis datasini kullanarak
10 yillik periyottaki 7 gnlk dsk akis olarakifade edilir. 7Q20 ise gnlk akis datasini
kullanarak 20 yillik periyottaki 7 gnlk dsk akis olarakifade edilir esitli lkelerde esitli
amalar iin kullanilmistir. Bunlar kabaca su basliklar altinda toplanabilir.
i)Atik sularlailgili alismalar,
ii)Kuraklik sartlarinda habitatlarin korunmasi,
iii)Sucul yasam iin kriter olusturma.
Genel Akim Kosullarin Szel Tanimi
nerilen Akim Rejimi
Yillik Ortalama Akimin
Yzdesi
nerilen Akim Rejimi
Yillik Ortalama Akimin
Yzdesi
Ekim-Mart Dnemi Nisan-Eyll Dnemi
Tasma ya da Maksimum Su Dzeyi 200% 200%
Optimum Su Dzeyi %60-%100 %60-%100
Olduka Iyi 40% 60%
Mkemmel 30% 50%
Iyi 20% 40%
Orta ya da Azalmakta 10% 30%
Zayif ya da Minimum 10% 10%
Asiri Azalma <%10 <%10
94
Ancak bu metodun asil (orijinal) kullanim alanikirlilik kontroliin su kalitesi standartlarinin
belirlenmesine katkida bulunmaktir. Amerikan Balikilik ve Yaban Hayati Servisi 1981
yilinda,gemiste bu metodun sucul yasamin korunmasi iin gerekli minimum akisin
saptanmasinda kullaniminin hatali oldugunu ifade etmistir. Caisseve El-Jabi(1995) yaptigi
alismada bu metodun sucul yasam iin gerekli olan su miktarindan daha az bir miktari isaret
ettigi konusunda uyarida bulunmustur.Massachusetts eyaletinde ekosistemlerin korunmasi
iin gerekli olan su miktariile ilgili alismalar sonucunda da (2004) bu metodun bazen uygun
sonular verse de gerekte daha fazla suya ihtiya oldugu belirtilmistir.
11.3. Debi Sreklilik ndisi veya Egrisi
Debi Sreklilik Indisi yntemi uzun sreli gnlk akim verilerinden hareketle zamanin seilen
belirli bir yzdesinde yataktan geen debi degerlerinin kmlatif frekans dagiliminin
belirlenmesine dayali bir istatistiksel yaklasimdir (Sekil 15).Akarsu debisi genellikle genis
limitler arasinda degismektedir. Kanal santrallerinde enerji retimi su akim rejimi ile ok
degiskenlik gstermektedir. Seilecek olan evrim aksinda Akim Gzlem istasyonu varsa bu
egriyi hazirlamak kolaylikla mmkn olacaktir. Bu yntemde debi sreklilik egrisi
olusturularak bir yil iinde zamanin seilen bir yzdesinde (rg. %0 70i, %99u) gereklesen
minimum debi degeri (rg. Q70, Q99) belirlenmektedir (Smakhtin, 2001). Uygulamada
ogunlukla Q90 ve Q95 degerleri kullanilmakla birlikte Q75, Q97 vb degerlerin kullanildigi
da izlenmektedir. Yedi Gnlk Dsk Akim ynteminde belirtilen zayifliklar bu yntem iin
de geerlidir
95
$ekil-15. Debi sreklilik egrisi
11.4. Islak evre metodu
Dnya genelinde en yaygin biimde uygulanan hidrolik EID analizi yntemi islak evre
yntemi olarak bilinen hesap teknigidir. Bu yntemde akarsu btnlgnn ncelikle islak
evre byklg ile dogrudan iliskili oldugu akarsu sevleri ve yatagindaki kritik biotanin
korunmasi esas alinir. Islak evre ynteminin Avustralya, Avrupa ve ABDnin bazi
blgelerindeki akarsulara uygulandigi bilinmektedir .
Islak evre Metodunda; nehir yataginin genisleyerek su hizinin ve su derinliginin azaldigi
kritik kesitlerde islak evre (akarsu yataginin suyla temas halindeki evresi) ile debi
arasindaki iliskiden yararlanilir. Bu amala boyutsuz debi ve boyutsuz islak evre
byklkleri sz konusu kesite ait esel enkesit parametrelerinden yararlanilarak hesaplanir ve
bu iki parametre Sekil 16da gsterildigi gibi grafige aktarilir. Grafigin kirilma noktasina
karsilik gelen boyutsuz debi degerinden yararlanilarak hesaplanan debi, minimum
evresel/ekosistem su ihtiyaci olarak tanimlanir.
96
$ekil-16. Islak evre-Debi iliskisi
Islak evrenin byk olmasi ekosistemde bulunan sucul canlilarin yasam alanlarinin da byk
oldugu anlamina gelir. Kirilma noktasindan nce debide meydana gelen kk degisimler
islak evrede dolayisi ile sucul canlilarin yasam alanlarinda byk degisimlere neden
olmaktadir. Kirilma noktasindan sonra ise debide meydana gelen byk degisimler islak
evrede ok az degisime (ihmal edilebilir) neden olmaktadir.
Bu yaklasimda kritik kesitte ekosistem iin yeterli yasam alani saglanabiliyor ise (kirilma
noktasindan sonra islak evrede byk bir degisim olmuyor) nehrin diger blmlerinde de
ekosistem iin uygun kosullarin saglanabildigi varsayilir. Bu nedenle ekosistemin srekliligi
iin, en az kirilma noktasina karsilik gelen debi sistemde bulunmalidir. Kirilma noktasi
boyutsuz islak evre-debi egrisinin egiminin bire esit oldugu nokta olarak tanimlanmaktadir.
Islak evre ile debi arasinda matematiksel bir iliski kurulduktan sonra kirilma noktasi ok
kolay bir biimde belirlenmektedir (Marotz ve Muhlfeld, 2000; King ve dig., 1999; HR
Wallingford ve DFID, 2003). Islak evre Metodunun ok kapsamli bir alan alismasini
gerektirmemesi, kullaniminin kolay olmasi ve hizli bir hesaplama yapmaya olanak saglamasi
gibi avantajlari vardir. Metot kapsaminda hidrolik modelleme teknikleri de
kullanilabilmektedir. Bununla birlikte metot ile sadece minimum evresel su ihtiyaci
hesaplanabilmektedir. Bu nedenle nehirden su ekilmesi durumunda ekosistemin nasil
etkilenecegi ve bu etkinin siddetinin ve byklgnn ne olacagi hesaplanamamaktadir
(Marotz ve Muhlfeld, 2000; King ve dig., 1999; HR Wallingford ve DFID, 2003).
97
11.5. ABF metodu
ABF Metodunda (Aquatic Base Flow Metodu) nce aylik ortalama debi degerleri bulunur.
Daha sonra aylik ortalama debisi minimum olan ay belirlenir. Bu aya ait aylik ortalama debi
ABF Metoduna gre minimum evresel/ekosistem su ihtiyaci olarak tanimlanir. Bu
yntemde baliklarin yumurtlama ve kuluka devri sresince ilave suya ihtiya
duymayacaklari varsayilir (HR Wallingford ve DFID, 2003; King ve dig., 1999).
11.6. Baz akm yntemi
Reglatr yerinde llen uzun yillar aylik ortalama debi miktarlarindan yararlanilarak
akarsuya ait birim hidrograf grafigi olusturulmus ve bu grafikten yararlanilarakta baz akim
degeri bulunmustur (Sekil 17).
11.7. Artan aky Yntemi
Bu metot akisin baliklar zerindeki etkisinin ne byklkte oldugunu ve bu etkileri kontrol
edebilmek amaciyla gelistirilmistir. Metodun uygulanmasinda ilk olarak belli bir tr veya
birka anahtar tr seilir. Sonra her bir trn gelisme basamaklarinda gerek duydugu yasam
ortami ihtiyalari belirlenir. Bunun sonucunda da degisik akimlar ile degisik habitatlar
arasindaki iliski bulunur. Bylece dsk akim kosullarinda esitli yasam evrelerinde bir trn
yasam alaninin (habitat) varligini srdrebilmesi iin gerekli minimum akimin ne olacagi
konusunda tavsiyelerde bulunur.
$ekil-17. Baz akim ayirma yntemleri
(1a) constant discharge method
(1b) constant slope method and
(1c) concave method (Linsley et al. 1958)
1a
1b
1c
98
11.8. Sucul Taban Aky Yntemi
Bu yntemde uzun dnemdeki Agustos ayi ortalama debisi bu aydaki akis kosullarinin sucul
habitat aisindan minimum kosullara karsilik geldigi dsncesiyle- Qe miktari olarak
seilmektedir. Uzun sreli Agustos ayi akim verisinin mevcut olmadigi kesitler iin New
Englandda (ABD) gereklestirilen gzlemler temelinde drenaj alaninin kabaca her 2.5
km
2
lik blm iin kabaca 14 l/s dzeyinde Qe miktari nerilmektedir. Baliklarin reme ve
g dnemlerinde ise sonbahar aylari iin nerilen Qe miktari ~30 l/s_2.5 km
2
, kis-ilkbahar
aylari iin nerilen Qe miktari ~60 l/s_2.5 km
2
dzeyindedir. te yandan, Yedi Gnlk Akis
ve Debi Sreklilik Egrisi yntemlerinde oldugu gibi, bu yntemde de sucul habitat
gereksinimleri aisindan nemli akim hizi ve su derinligi gibi degiskenler bu yntemde de
dikkate alinmamaktadir. Yntemin gelistirildigi New England (ABD) disindaki cografi
alanlardaki geerliligi tartismaya aik bir konudur.
12. Hesaplamalar
Bu alisma kapsaminda 6 farkli yntem kullanilmistir
12.1. Islak evre Yntemi
Islak evre Yntemi ile minimum evresel/ ekosistem su ihtiyacinin belirlenmesi amaci ile
Taslikaya reglatrn yer aldigi Balli Deresi zerinde alinan nehire ait kesit parametreleri
kullanilmistir.
Arazide yerinde yapilan alismalar sonucunda reglatr ile hes arasinda yer alan en uygun
lokasyonya dereye ait kesit profili ikarilmistir (Sekil 18).
$ekil-18. Arazide yerinde yapilan lmler sonucunda elde edilen en kesit
99
Sz konusu alan planlanan su alma noktasinin membasinda yer almaktadir. Bu yere ait
hesaplanan esel enkesit parametreleri Tablo 15de gsterilmektedir.
Tablo-15. Taslikaya reglatr yerine ait en kesit parametreleri ve boyutsuz islak evre ve
boyutsuz debi degerleri
Tablo 15de verilen boyutsuz debi ile boyutsuz islak evre arasindaki iliski Sekil 19da
gsterilmistir. Boyutsuz debi ile boyutsuz islak evre arasindaki matematiksel iliski:
Esel seviye
(m)
Q
(m
3
/sn)
Islak evre
(I) (m)
Alan (m2) I/Imaks Q/Qmaks
0.070 0.010 0.830 0.030 0.114 0.001
0.090 0.020 1.070 0.050 0.147 0.003
0.110 0.030 1.300 0.070 0.179 0.004
0.130 0.050 1.540 0.100 0.212 0.007
0.150 0.080 1.780 0.130 0.245 0.011
0.170 0.120 1.930 0.170 0.266 0.017
0.190 0.170 2.090 0.210 0.288 0.023
0.210 0.230 2.210 0.250 0.304 0.032
0.230 0.300 2.310 0.290 0.318 0.041
0.250 0.380 2.410 0.340 0.332 0.052
0.270 0.470 2.510 0.390 0.346 0.065
0.290 0.570 2.610 0.440 0.360 0.079
0.310 0.680 2.710 0.490 0.373 0.094
0.330 0.800 2.810 0.540 0.387 0.110
0.350 0.930 2.900 0.600 0.399 0.128
0.370 1.070 3.000 0.650 0.413 0.148
0.390 1.220 3.100 0.710 0.427 0.169
0.410 1.380 3.200 0.770 0.441 0.191
0.430 1.550 3.300 0.840 0.455 0.214
0.450 1.730 3.400 0.900 0.468 0.239
0.470 1.920 3.500 0.970 0.482 0.265
0.490 2.130 3.590 1.030 0.494 0.294
0.510 2.340 3.690 1.100 0.508 0.323
0.530 2.570 3.790 1.170 0.522 0.355
0.550 2.810 3.890 1.250 0.536 0.388
0.570 3.030 4.040 1.320 0.556 0.419
0.590 3.270 4.180 1.400 0.576 0.452
0.610 3.530 4.330 1.480 0.596 0.488
0.630 3.790 4.480 1.570 0.617 0.523
0.650 4.080 4.620 1.650 0.636 0.564
0.670 4.370 4.770 1.740 0.657 0.604
0.690 4.690 4.920 1.830 0.678 0.648
0.710 4.990 5.110 1.930 0.704 0.689
0.730 5.280 5.350 2.030 0.737 0.729
0.750 5.590 5.580 2.130 0.769 0.772
0.770 5.850 5.920 2.240 0.815 0.808
0.790 6.150 6.250 2.360 0.861 0.849
0.810 6.480 6.590 2.480 0.908 0.895
0.830 6.840 6.930 2.610 0.955 0.945
0.850 7.240 7.260 2.750 1.000 1.000
100
olarak elde edilmistir. Yukaridaki denkleminin boyutsuz debi degerine gre birinci trevinin
1e esitlenmesi ile kirilma noktasina karsilik gelen boyutsuz debi degeri (Q/Qmax) yaklasik
0.118 olarak bulunmustur.Yapilan bu hesaplama sonucunda Taslikaya Reglatrnde Q
e
(ekolojik su miktari ) degeri Tablo 16da hesaplanmistir.
$ekil-19. Islak evre-debi arasindaki iliski
Tablo-16. Taslikaya reglatr iin hesaplanan can suyu miktari (m
3
/sn)
Islak evre yntemine gre deredeki su seviyesi ile debi arasindaki iliski asagidaki Sekil 20 de
ve matematiksel iliski ise asagidaki esitlik ile ifade edilmistir.
IC
IC
mox
= 0 . 7 7 2 6 (

mox
)
0 . 2 8 2 4
y = 0.7726x
0.2824
R = 0.9618
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
0.000 0.400 0.800 1.200
I
/
I
m
a
k
s
Q/ Qmaks
Ekim Kasim Aralik Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
Qe (%) 11.8
101
$ekil-20. Deredeki su seviyesi ile debi arasindaki iliski
Yukaridaki deredeki ortalama su seviyesi ile debi arasindaki iliskiyi gsteren esitlikten
yararlanilarak dereye aylik bazda birakilmasi gereken can suyu miktarinin derede meydana
getirecegi su seviyesi asagidaki Tablo 17de verilmistir.
Tablo-17. Hesaplanan aylik bazda can suyu mikatarina gre derede meydana gelebilecek su
seviyesi
Islak evre yntemine gre deredeki su hizi ile debi arasindaki iliski asagidaki Sekil 21 de ve
matematiksel iliski ise asagidaki esitlik ile ifade edilmistir.
Bcrinlik = 0 . 3 7 7 - ( x)
0 . 3 7 6 6
Qort 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
h(m) 0.24 0.23 0.20 0.18 0.19 0.22 0.28 0.32 0.29 0.24 0.21 0.24
h (cm) 24.49 23.03 19.53 17.92 18.83 22.17 28.19 31.68 29.25 24.44 20.98 23.64
102
Sekil 21. Deredeki su hizi ile debi arasindaki iliski
Yukaridaki deredeki ortalama su hizi ile debi arasindaki iliskiyi gsteren esitlikten
yararlanilarak dereye aylik bazda birakilmasi gereken can suyu miktarinin derede meydana
getirecegi su seviyesi asagidaki Tablo 18 de verilmistir.
Tablo 18. Hesaplanan aylik bazda can suyu miktarina gre derede meydana gelebilecek su
hizi
12.2 ABF Yntemi
ABF yntemine gre Ocak ayinda llen 1.177 m
3
/sn minimum evresel/ekosistem su
ihtiyaci olarak belirlenmistir (Sekil 22).
I( m/ xn) = 1. 5253( Qx)
. 33
Ekim Kasim Aralik Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll Ort
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453 2.629
Qe (m3/sn) 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289 0.310
V (m/sn) 1.04 0.98 0.85 0.78 0.82 0.95 1.18 1.31 1.22 1.04 0.90 1.00 1.005
103
$ekil-22. Karatas Reglatr yerinde llen aylik ortalama debi degerinin zaman gre
degisimi
12.3. Debi Sreklilik ndisi
Proje kapsaminda Taslikaya reglatr ait debi sreklilik egrisi uzun yillar aylik ortalama
degerlere gre hazirlanmis ve asagidaki sekilde verilmistir (Sekil 23). Taslikaya reglatr
yerinde llen verilere gre elde edilen debi sreklilik egrisinden Q25, Q50, Q75ve Q95
degerleri belirlenmistir. Elde edilen bu verilen Tablo 19da gsterilmistir.
104
$ekil-23.Taslikaya Reglatr yeri debi sreklilik egrisi
105
Tablo-19. Debi sreklilik indisine gre hesaplanan parametrelere ait degerler
13.4. 7Q10 Dyk Akm Hesaplama Metodu
Taslikaya reglatr yerinde llms olan son 10 yila ait (1995-2004) gnlk
akimlar (Taslikaya Hes Fizibilite raporu) verileri kullanilmistir. Son 10 yil ierisinde
her bir yilda llms ve 7Q10 yntemine gre hesaplanan en dsk akim degerleri
alinarak asagidaki Tablo 11 de gsterilen rakli parametrelere veriler elde edilmistir.
Tablo 20de yer alan veriler kullanilarak grafikte y-eksenine 7 gnlk dsk akim
degerleri ve x-eksenine tekerrr degerleri izilerek Sekil 24 elde edilmistir. Ortaya
ikan bu egri zerinde bir dogru uydurulduktan sonra bu dogru zerinde 10 yillik
tekerrre karsi gelen dsk akim degeri (7Q10) 1.38 m
3
/sn olarak bulunmustur.
Tablo-20. Son 10 yillik gnlk bazda llen akim verilerinden elde edilen ve 7Q10
ynteminde kullanilacak olan veri seti
Debi srekl i l i k
i ndi sl eri
Q25 Q50 Q75 Q95
Qe (m3/ sn)
3.453 2.2 1.43 0.874
lma
Olas
Tekkerrr
Aral
m/n+1 1/m/n+1
2004 0.29 0.09 1 11.00
2001 0.36 0.18 2 5.50
1995 0.39 0.27 3 3.67
2002 0.52 0.36 4 2.75
1998 0.53 0.45 5 2.20
2003 0.57 0.55 6 1.83
2000 0.68 0.64 7 1.57
1999 0.68 0.73 8 1.38
1996
0 . 7 0
0.82 9 1.22
1997 0.75 0.91 10 1.10
ralanm Yl Akm Q7 ra (m)
106
$ekil-24. Akim-tekerrr araligi arasindaki iliski
13.5. $ekil-24. Akim-tekerrr araligi arasindaki iliski
Taslikaya reglatr yerinde llms olan son 20 yila (1985-2004) ait gnlk akim
verileri (Taslikaya Hes Fizibilite raporu) kullanilarak 7Q20 degeri hesaplanmistir.
Son 20 yil ierisinde her bir yilda llms ve 7Q20 yntemine gre hesaplanan en
dsk akim degerleri alinmis ve asagidaki Tablo 21deki farkli parametrelere ait
veriler elde edilmistir. Tablo 21 de yer alan veriler kullanilarak grafikte y-eksenine 7
gnlk dsk akim degerleri ve x-eksenine tekerrr degerleri izilerek Sekil 25 elde
edilmistir. Ortaya ikan bu egri zerinde bir dogru uydurulduktan sonra bu dogru
zerinde 20 yillik tekerrre karsi gelen dsk akim degeri (7Q20) 0.278 m
3
/sn olarak
bulunmustur.
107
Tablo-21. Son 20 yillik gnlk bazda llen akim verilerinden elde edilen ve 7Q20
ynteminde kullanilacak olan veri seti
$ekil-25. Akim-tekerrr araligi arasindaki iliski
lma
Olas
Tekkerrr
Aral
m/n+1 1/m/n+1
2004 0 . 2 9 0.05 1 21.00
2001 0.36 0.10 2 10.50
1995 0.39 0.14 3 7.00
1991 0.41 0.19 4 5.25
1985 0.51 0.24 5 4.20
2002 0.52 0.29 6 3.50
1998 0.53 0.33 7 3.00
1994 0.56 0.38 8 2.63
2003 0.57 0.43 9 2.33
2000 0.68 0.48 10 2.10
1999 0.68 0.52 11 1.91
1993 0.68 0.57 12 1.75
1996 0.7 0.62 13 1.62
1997 0.75 0.67 14 1.50
1990 0.76 0.71 15 1.40
1992 0.77 0.76 16 1.31
1986 0.77 0.81 17 1.24
1988 0.78 0.86 18 1.17
1989 0.79 0.90 19 1.11
1987 0.79 0.95 20 1.05
ralanm Yl Akm Q7 ra (m)
108
13.6. Baz akm yntemi
Reglatr yerinde llen uzun yillar aylik ortalama debi miktarlarindan
yararlanilarak akarsuya ait birim hidrograf grafigi olusturulmus ve bu grafikten
yararlanilarak baz akim degeri 1.467 m
3
/sn olarak belirlenmistir.
109
SONULAR
I-EKOLOJ KISMI
a) Fauna Asndan
Artvin Ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde Kapistre Derenin bir kolu olan Balli Dere
zerinde tesis edilmesi planlanan Taslikaya Reglatr ve HES projesinin yer alacagi
kesimlerde tarafimizdan gereklestirilmis olan saha alismalariyla proje sahasinda
sinirlari ve yakin evrede yasayan fauna bilesenleri tespit edilmeye alisilmistir. Bir
sonraki asamada fauna bilesenlerinin koruma statlerine sahip olup olmadiklari ve
populasyon durumlarina ynelik degerlendirmeler yapilmistir. Son asamda ise sz
konusu faaliyetin lokal fauna bilesenleri zerine olasi etkileri; bu etkilerin ortadan
kaldirilip kaldirilamayacagi; ya da bu etkilerin en alt dzeye indirilebilmesi iin
yapilmasi gerekenlerin neler oldugu konusu degerlendirilmistir.
Saha alismalari ve diger degerlendirmeler sonucunda Balli Dere zerinde
gereklestirilecek faaliyetin lokal dogal yapi zerinde bazi dnsmlere neden
olacagi; dogal alanlara tesis edilecek kalici yapilar nedeniyle dnsmlerden
bazilarinin kalici olacagi; bazilarinin ise insaat faaliyetlerinin tamamlanmasi
sonrasinda ya kendiliginden, ya da gereklestirilecek iyilestirme abalari sonucu eski
haline dnebilme sansi sz konusu oldugundan geici zellikte olacaklari
belirlenmistir.
Dogal ortamlarda tesis edilecek kalici yapilarin yredeki dogal yasami tamamen
olumsuz etkileyecek, bazi trlerin yok olmasina neden olabilecek konumda
olmayacaklari belirlenmistir.
Blgede dogal ortamlarda sekillenen sz konusu yapilar disinda blge iin yeni
olarak nitelenebilecek bir durum da Balli Dere kiyisinda insa edilecek olan santralin
isletilme srecidir. Bu srete akarsu yatagindaki su basrolde olacaktir. Akarsu
yatagindaki suyun belli bir kismi yine sinirli bir mesafe iin akarsu yatagindan
uzaklastirilacak, santralde retim sonrasinda yeniden akarsu yatagina verilecektir.
Burada sz konusu olabilecek en nemli risk de akarsu yataginda reglatr ile santral
arasi mesafe iin yetersiz su bulunmasi veya tamamen susuz kalabilme riskidir. Bu
riske karsilik akarsu yataginda bulunmasi gereken su miktari uzun yillara ait yagis ve
iklim verileri yaninda jeolojik yapi, hidrolojik zellikler gibi esitli ve kapsamli
parametreler gz nnde bulundurularak hesaplanmaktadir. Bu sayede ncelikli
110
olarak akarsu yatagindaki sucul yasamin, baglantili olarak da yakin evredeki dogal
yasamin devamliligi garanti altina alinmis olacaktir.
Sucul formlar disinda proje sahasinda tespit edilmis olan diger canli trlerine ynelik
olarak yapilan degerlendirmeler sonucunda sz konusu canlilarin faaliyetten dogrudan
veya dolayli olarak etkilenmemeleri iin dikkat edilmesi gereken noktalar metin
ierisinde detayli olarak irdelenmistir.
Tm bu ifadeler isiginda, Balli Dere zerinde tesis edilmesi planlanan Taslikaya
Reglatr ve HES projesinin,
klasik baraj projelerine kiyasla ok kk lekli olmasi;
akarsu yatagindaki suyun evrilmesiyle reglatr gvdesi arkasinda meydana
gelecek rezervuar yzeyi ve hacminin kk lekli olmasi nedeniyle lokal
iklimsel kosullar zerinde bir farkliliga sebep olmayacak olmasi;
enerji kaynaklari aisindan gnmzde byk lde disa bagimli olan
lkemizin elektrik retimine katki saglanacak olmasi;
lokal dogal yasam bilesenleri ve habitatlar zerinde sekillenecek etkilere karsi
metin ierisinde vurgulanan neri ve tedbirlere uyulmasi;
Reglatr ile santral binasi arasinda kalacak kesim iin taahht edilen evresel
akis miktarinin gvence altina alinmasi;
sz konusu miktarin enerji retiminde kullanilmamasi;
akarsu yataginda son on yillik ortalama akimin %10undan daha az akim
olmasi halinde suyun tamaminin dogal hayatin devami iin mansaba
birakilmasi;
insaat asamasi sonrasinda, zellikle dnsme ugratilmis dogal habitatlar
basta olmak zere mmkn olan en kk boyuttaki yasam alanlarinda
iyilestirme abalarinin gndeme getirilmesi; yrede dogal yasamin korunmasi
alismalarina destek verilmesi gibi noktalara dikkat edilmesi kosuluyla,
hayata geirilmesi sonucunda meydana getirecegi olumsuzluklarin lke
genelinin menfaatine olmak zere elde edilecek getiri nedeniyla tolere
edilebilecek dzeyde olacagi dsnlmektedir.
Proje blgesinde birakilacak karasal fauna aisindan degerlendirildiginde, yillik
ortalama degerin % 11ine karsilik gelen 0.289 m3/sn su yeterli olacaktir. Bu deger
111
blgedeki karasal fauna bilesenlerinin ihtiya duyacaklari su gereksiminin de
zerindedir.
b) Flora Asndan
Dogal bir alanda, zellikle de yogun orman agirlikli bir ortamda gereklestirilmesi
planlanan her trl faaliyetin blgenin dogal bitkisel formasyonu zerine olumsuz
etkileri olmasi kainilmazdir. Bu durum karasal vejetasyon yaninda sucul vejetasyon
iin de geerlidir. Bu durumda zerinde durulmasi gereken en nemli nokta, faaliyet
nedeniyle ortaya ikacak dnsmlerin degerlendirilmesi sreciyle ilgilidir. Bazi
kesimlerde, zellikle de proje kapsaminda tesis edilecek kalici yapilarin yer alacagi
kesimlerde meydana gelecek dnsmn geriye dnme sansi bulunmamaktadir. Bu
nedenle alismalar ncesi burada bulunan meyve, tohum, kozalak, iek sogani gibi
bitkisel materyalin canli olarak veya agalarin en azindan kereste olarak
degerlendirilmesi dsnlmelidir. Geriye kalan kesimlerde ortaya ikacak tahribat
daha sonra, insaat faaliyetlerinin tamamlanmasi sonrasinda gereklestirilecek
rehabilitasyon alismalari, peyzajla ilgili dzenlemeler ve dogal sre ierisinde
kendiliginde de dzelebilecek, bu kesimler eski haline gelebilecektir. Bu durum
zellikle kozmopolit bitkisel bilesenler aisindan geerlidir. Fakat nadir, koruma
altinda olan ve endemik bitkiler aisindan durum biraz daha farklidir. Gerek kalici,
gerekse de geici dnsmlerin meydana gelecegi kesimlerde bulunan sz konusu
bitki trlerinin alandaki, blgedeki hatta lkedeki devamliliginin saglanmasi sansa
birakilamayacak kadar nemlidir. Bu nedenle bu konuya ynelik olarak bazi
uygulamalar yapilmasi gerekecektir. Bu uygulamalar ierisinde en nemlileri
tohumlarin toplanarak saklanmasi veya nadir bitkisel formlarin mdahale edilecek
kesimlerden toplanarak yakin cografyada, faaliyetten etkilenmeyecek kesimlerde, sz
konusu bitki trlerinin tercih ettikleri ortamlara tasinmalaridir. Sz konusu
uygulamanin dogru zamanda, uygun yntemler kullanilarak, deneyim sahibi kisilerce
yapilmasi nemlidir. Bu tip bir uygulamada basari sansi olduka yksektir.
Taslikaya Reglatr ve HES proje sahasinda suda yasayan bitki tr olmadigindan
ve higrofit ve hidrofit vejetasyonu olusturan bitki trleri minimum su miktarinda dahi
kkleri yardimiyla gerekli su miktarini bulabilmektedir. Bu nedenle birakilacak su
miktari bu trler zerinde olumsuz bir etki birakmamaktadir.
112
Taslikaya Reglatr ve HES projesi kapsaminda gereklestirilecek alismalar
ncesinde yukarida vurgulanan noktalara zen gsterilmesi; koruma altinda yer alan
Cyclamen coum Miller var. coum trne ynelik olarak vurgulanan koruma
nlemlerinin alinmasi; alismalarin tamamlanmasi sonrasinda rehabilitasyon ve
peyzaj alismalarina agirlik verilmesi; bu srete yrenin dogal bitki trlerinin tercih
edilmesi gibi noktalara zen gsterilmesiyle meydana gelebilecek dnsmlerin
kabul edilebilir dzeyde olacagi dsnlmektedir.
Proje blgesinde etkilenecek alan dsnldgnde sucul bitkiler aisindan n plana
ikan ve korunmasi gereken bir tr bulunmamaktadir. Bununla birlikte yillik ortalama
degerin % 10luk (0.262 m
3
/sn) can suyu miktari olan blgedeki higrofil vejetasyonun
saglikli olarak yasamasi iin yeterli olacaktir.
II- HDROJEOLOJK AIDAN
Inceleme alaninda yapilan alismalara sonucunda blge genelinde mostra veren
jeolojik birimlerin hidrojeolojik zellikleri ortaya konulmustur. Taslikaya
regltrnn ve HESin yapilacagi alan ierisinde kiretasi birimi hidrojeolojik
ynden en nemli akifer sistemleridir. Inceleme alani genelinde HES projesi iin
gerekli olan su miktarini karsilamak amaci ile kullanilacak olan derede taban
malzemesini genellikle geirimsiz birimlerden olusan atak formasyonu
olusturmaktadir. Bununla beraber inceleme alaninin hidrojeolojik yapisi ve buna
bagli olarak da yeraltisuyuna olan talebi gz nnde bulunduruldugunda yapilan
projenin hidrojeolojik sistemi etkilemeyecegi sonucuna varilmistir. Ayrica Karatas
reglatrnn yer aldigi Balli Deresi etrafinda herhangi bir karstik ve jeomorfolijik
yapi bulunmaktadir.
Inceleme alaninda yer alan Taslikaya reglatr yerinden Balli Deresine aylik bazda
birakilmasi gerekli olan can suyu miktarlari degisik yntemler kullanilarak
belirlenmistir. Bu yntemler sonucunda reglatr tarafindan kullanilacak su verileri
Tablo 22de gsterilmektedir.
113
Tablo-22. Farkli yntemlere gre belirlenen can suyu miktari ve reglatr tarafindan
aylik bazda kullanilacak su miktarlari (m3/sn)
Islak evre yntemi
Diger yntemler
Yukarida Tablo 22de verilen ve farkli yntemlere gre hesaplanan aylik bazda can
suyu miktarinin derede meydana getirecegi su seviyesi ve su hizi Islak evre yntemi
verilerinden yararlanilarak elde edilen seviye-debi ve su hizi- debi arasindaki
esitlikten hesaplanmistir . Bu esitlige gre hesaplanan debi seviye ve su hizi- debi
arasindaki iliskiler Tablo 23 ve Tablo 24 de gsterilmektedir.
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
Qe (%) 11.8
Qort-Qe 2.379 2.020 1.303 1.038 1.183 1.826 3.453 4.709 3.810 2.363 1.576 2.163
Ortalama
(m3/sn)
2.70 2.29 1.48 1.18 1.34 2.07 3.92 5.34 4.32 2.68 1.79 2.45
ABF (Qe)
Qort-ABF 1.58 1.17 0.36 0.06 0.22 0.95 2.80 4.22 3.20 1.56 0.67 1.34
Q95 (Qe)
Qort-Q95 1.82 1.42 0.60 0.30 0.47 1.20 3.04 4.46 3.45 1.81 0.91 1.58
Q75 (Qe)
Qort-Q75 1.27 0.86 0.05 - - 0.64 2.49 3.91 2.89 1.25 0.36 1.02
Q50 (Qe)
Qort- Q50 0.50 0.09 - - - - 1.72 3.14 2.12 0.48 - -
Q25 (Qe)
Qort-Q25 - - - - - - 0.47 1.89 0.87 - - -
7Q10
Qort-7Q10 1.32 0.91 0.10 -0.20 -0.04 0.69 2.54 3.96 2.94 1.30 0.41 1.07
7Q20
Qort-7Q20 2.42 2.01 1.20 0.90 1.06 1.79 3.64 5.06 4.04 2.40 1.51 2.17
Baz Akim Yntemi
(Qe)
Qort-Baz Akim
Yntemi
1.23 0.82 0.01 - - 0.60 2.45 3.87 2.85 1.21 0.32 0.99
1.117
0.874
1.430
2.200
3.45
1.467
1.38
0.28
114
Tablo-23. Farkli yntemlere gre hesaplanan can suyu mikatarina gre derede olusan
su seviyesi
Tablo 24. Farkli yntemlere gre hesaplanan can suyu mikatarina gre derede olusan
su hizi
Bu durumda dere ve dere etrafindaki ekolojik dengeyi korumak ve ayni zamanda
HESten maksimum verdiye saglamak amaci ile Taslikaya HES alismasi iin
evresel/ekosistem su ihtiyaci belirlemede Islak evre yntemi baz alinmis ve
dereye birakilmasi gereken aylik bazda can suyu miktari Tablo 22de verilmistir.
nk, Tablo 23 ve 24 de grldg gibi Islak evre yntemine gre aylik bazda
hesaplanan can suyu miktarina gre derede olusan su seviyesi 17.92 ile 31.68 cm
arasinda ve buna bagli olarakta deredeki su hizinin ise 078 ile 1.31 m/sn arasinda
Qort 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
h(m) 0.24 0.23 0.20 0.18 0.19 0.22 0.28 0.32 0.29 0.24 0.21 0.24
h (cm) 24.49 23.03 19.53 17.92 18.83 22.17 28.19 31.68 29.25 24.44 20.98 23.64
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
0.36
35.84 Q95
Islak evre
0.44
0.40
40
ABF
7Q10
7Q20
0.43
0.23
42.56
23.28
43.55
Baz Akim Y.
Q25
Q50
Q75
0.43
43.14
0.51
50.73
0.60
60.12
Islak evre V (m/sn) 1.04 0.98 0.85 0.78 0.82 0.95 1.18 1.31 1.22 1.04 0.90 1.00
ABF V (m/sn)
Q95
V (m/sn)
Q75
V (m/sn)
Q50
V (m/sn)
Q25
V (m/sn)
7Q10
V (m/sn)
7Q20
V (m/sn)
Baz Akim Y. V (m/sn)
1.61
1.46
0.99
1.74
2.31
1.70
1.72
1.99
115
degistigi grlmektedir. Yukaridaki bu verilerin Tablo 25 de yer alan balik trlerinin
yasayabilecegi minimum akim hizi ve derinlikleri sagladigi grlmektedir.
Bu alisma kapsaminda yapilan degerlendirmeler, proje alanindaki dogal akim
kosullarini temsil etmektedir. Su kullanim haklari ile ilgili her hangi bir
degerlendirme yapilmamistir.
III-HDROBYOLOJ AISINDAN
Taslikaya Reglatr ve HES projesinin sucul canlilar zerine olasi etkileri ve
alinabilecek nlemlere iliskin degerlendirmeler yukarida verilmistir.
Sucul yasam aisindan kurak ve yagisli dnem olarak iki ayri hesaplama yapilmak
yerine yil boyunca birakilmasi gereken tek bir deger nerilmektedir. Balli deresinde,
kurak dnemler ayrildigi zaman yillik ortalama deger dsk ikmaktadir. Oysa yagisli
dnemler de hesaplamaya dahil edilirse yillik ortalama deger daha yksek olur.
Bylece birakilacak suyun yzde degeri degismese dahi miktarinda bir artis olacaktir.
Yagisli dnemlerde (Mart-Haziran), ayin debisinin fazla olmasindan dolayi dolu
savaktan zaten dere yatagina minimum miktarin ok stnde su verilmek zorunda
kalinacaktir. Bu nedenle kurak dnemlerde verilecek minimum su miktarinda da bir
artis saglayacak sekilde yillik hesaplama yapilmasi ekosistem iin uygun grlmstr.
Taslikaya reglatr ve HES projesinin Balli deresi sucul ekosistemine olan en
nemli etkisi, reglatr ile santral arasinda kalacak blgedeki dere yatagina
birakilacak can suyu miktari olacaktir. Ekolojik olarak yapilan degerlendirmelere gre
yillik ortalama akim olan 2,629 m
3
/snnin % 12lik degerine karsilik gelen 0,315
m
3
/sn can suyu dere yatagina birakilmalidir. Bu minimum akim degerleri saglandigi
takdirde Balli deresinin proje blgesindeki sucul yasamin devamliligi, minimum
seviyenin stnde bir dzeye ulasabilecektir. Buna ilaveten reglatr ile santral
arasinda kalan kesimde bir ok yan kol Balli deresine karismakta olup birakilacak can
suyuna nemli katki saglayacaktir.
Hidrojeoloji raporunda verilen hesaplamalar, reglatr ile santral arasinda kalan Balli
deresi yataginin en genis oldugu ve akintinin nispeten yavasladigi kesitten alinan
verilere gre hesaplanmistir. Buna gre, nerilen can suyu miktarinin birakilmasi
durumunda, belli bir ykselti olusturarak ay akmaya devam edecek ve zellikle balik
116
trlerinin blgedeki mevcudiyetlerini srdrebilecegi bir akim saglanacaktir. Baliklar
ile ilgi olarak yapilan ekolojik degerlendirmelerde, bu canlilarin belli bir stok
olusturmasi ve ryebilmesi iin gerekli kosullar dikkate alindiginda, nerilen yillik
ortalamanin % 12lik su miktarinin sucul yasamin srdrlebilmesi iin yeterli oldugu
dsnlmektedir. Yapilan hesaplamalarda, birakilmasi nerilen 0,315 m
3
/sn can suyu
23 cme yakin bir derinlik olusturarak akacagini gstermektedir. Bu derinlik, basta
alabaliklar olmak zere diger baliklarin stok olusturarak reme ve beslenmeleri iin
kabul edilir sinirlar ierisinde kalmaktadir (Cows and Welcomme, 1998). Hidrojeoloji
raporuna bakildiginda Islak evre Metoduna gre, yillik ortalama degerin % 11.8lik
bir kismi dere yatagina birakildiginda, aylara gre minimum 17.92 ve maksimum
28.19 cm derinlik olusmaktadir. Bununla birlikte tarafimizdan nerilen ve tm yil
boyunca birakilmasi gereken % 12lik 0,315 m
3
/sn miktarindaki su dere yatagina
birakildiginda derinlik 23 cmden fazla olmaktadir. Bu durum ise sucul yasam
aisindan daha iyi kosullarin gelismesine olanak taniyacaktir.
Proje blgesinde bulunan Salmo labrax (dere irki) tr blgede dogal olarak
bulunmaktadir. Tabak ve ark (2001) tarafindan Dogu Karadeniz Blgesindeki Salmo
labrax popuasyonlari ile ilgili biyoekoloji alismalarinda, bu trn dere irki
populasyonlarinin ortalama boylarinin 15.04 cm oldugu ve ventral mesafenin de
ortalama 7.28 cm oldugu bildirilmistir. Ayrica dere ekotipi alabalik populasyonlarinin
% 50si 11-14 cm arasindaki bireylerden olusmaktadir. Buradan proje blgesindeki
dere ekotipi alabalik populasyonlarinin diger deniz ekotipi (ortalama boy: 32.22 cm,
ortalama ventral mesafe 13.01 cm) populasyonlarina gre daha kk boyutlarda
oldugu anlasilmaktadir. Bu durumda dere ekotipi balik trlerinin gelisimlerini
srdrebilmeleri iin gerekli minimum derinligin 15-20 cm olmasi gerekmektedir.
Nitekim proje alaninda birakilmasi gereken % 12lik can suyu ile olusacak derinlik 23
cme yaklasmaktadir. Bu aidan, boyutlari diger ekotiplere gre daha kk olan dere
ekotipi alabaliklarin yasamlarini srdrebilmeleri iin gerekli minimum kosullar ve
sucul ekosistemin srdrebilirligi saglanmis olacaktir (Tablo 25).
117
Tablo-25. Blgedeki balik trlerinin yasayabilecegi minimum akim ve derinlikler
(Cows and Welcomme, 1998)
Balk Tr Yayayabildigi
Minimum Derinlik (m)
Yayayabildigi
Minimum Aknt
(m/sn)
Ponticola kessleri 0,15 0,20
Alburnoides bipunctatus 0,15 0,20
Barbus tauricus 0.15 0.20
Rutilus frisii 0.15 0.20
Squalius cephalus 0.15 0.20
Alburnus chalcoides 0.15 0.20
Onchorynchus mykiss 0.15-0.20 0.25-30
Salmo labrax 0.15-0.20 0.25-30
Birakilacak can suyuna ilaveten reglatr ile santral arasinda kalan kesimde bir ok
yan kol Balli deresine karismakta olup can suyuna nemli katki saglayacaktir. stelik
dere yatagi proje blgesinde ok dar olup, egim fazla ve akinti hizi da yksektir.
Reglatr ve santral arasinda kalacak kesimde, birakilacak evresel akis miktari belli
bir derinlik olusturarak akacaktir. Buna gre, nerilen can suyu miktarinin birakilmasi
durumunda, belli bir ykselti olusturarak dere akmaya devam edecek ve zellikle
balik trlerinin blgedeki mevcudiyetlerini srdrebilecegi bir akim saglanacaktir. Bu
derinlik, baliklarin stok olusturarak reme ve beslenmeleri iin kabul edilebilir sinirlar
ierisinde kalmaktadir.
Hidrojeolojik degerlendirmeler, canli hayatin devami iin birakilacak su miktarini
hesaplarken nehir yataginin genisligi ve jeomorfolojik yapisi, akim hizi, su derinligi
gibi bir ok parametrenin bir arada degerlendirdigi metotlar ile yapilmaktadir. Bu
degerlendirmeler yapilirken blgedeki indikatr balik trlerinin yasayabilecegi
minimum derinlik ve akim hizlari temel alinarak olusabilecek kosullar
degerlendirilmektedir. Bu degerlendirmeler sonunda birakilmasi nerilen can suyu
miktarinin birakilmasi durumunda (% 12lik degerine karsilik gelen 0.315 m
3
/sn)
baliklarin memba ve mansap hareketi iin yeterli kosullar saglanacaktir. Proje
blgesindeki yatak yapisi ve egimin ayni niteliklerda oldugu ve mevcut balik
trlerinin de benzer ekolojik zelliklerde oldugu grlmektedir. Bu aidan
bakildiginda, sucul ekosistem aisindan, V seklinde bir yatak dzenlemesi ya da tersip
bendi seklinde dzenlemelere de gerek olmadigi dsnlmektedir. nk birakilmasi
118
nerilen su miktari, herhangi bir yeni dzenlemeye gerek olmadan mevcut sucul
yasamin srekliligi aisindan yeterli olacaktir.
Proje blgesindeki alabaliklar ile ilgili degerlendirmeler ve Tabak ve ark. (2002)nin
alismasina iliskin veriler de bu rapor kapsaminda sunulmustur. alisma alaninda
yalnizca dere tipi alabaliklar mevcut olup deniz ekotipi bulunmamaktadir. Taslikaya
reglatr zerinde yapilacak olan balik geitleri ile ilgili proje incelendiginde
blgedeki alabaliklarin bu geitleri rahatlikla kullanabilecekleri nitelik ve zelliklere
sahip oldugu bu raporun ilgili basligi altinda degerlendirilmistir.
Yukarida verilen ekolojik, hidrojeolojik ve hidrobiyolojik verilerin isigi altinda
Taslikaya reglatrnden birakilmasi gereken minimum su miktari konusunda
birbirine yakin degerler nerilmistir. Bu faaliyetten etkilenecek en nemli canli grubu
baliklar olacaktir. Blgenin diger sucul trlerinin degisiminden etkilenecek olan ilk
canlilar baliklar olacagindan indikatr tr olarak izlenmeleri gerekmektedir. Bu
aidan blge baliklari iinde en hassas tr olan Salmo labrax (dere irki)in minimum
yasam kosullari (15-20 cm derinlik 0.25 m/sn akim hizi) degerlendirilerek nerilerde
bulunulmustur (Tablo 25). Hidrojeolojik alismalarda ok farkli metotlar uygulanmis
ve bunlar ierisinde Islak evre Metodu sucul yasam canlilarinin gelisimi aisindan
yeterli kosullari saglayacagi dsnldgnden can suyu miktarinin hesaplanmasinda
bu yntemin kullanilmasi uygun bulunmustur. Diger metotlardan bazilarinda ise
yksek miktarda can suyu nermis olmasina karsin projenin uygulanabilirligi ve
srdrlebilir gelisme ilkeleri ile rtsmemektedir. Islak evre Metodunda elde
edilen ve nerilen can suyu miktari (% 12 ve 0.315 m
3
/sn) ile minimum su derinligi
ve akim hizi indikatr tr olan Salmo labrax trnn ryebilmesi ve belli bir
populasyon olusturabilmesi iin gerekli kosullari saglayabilecek olmasindan dolayi
nerilmektedir.
Rapor kapsaminda fauna (yillik ortalamanin % 11i olan 0.289 m
3
/sn) ve flora (yillik
ortalamanin % 10u olan 0.262 m
3
/sn) alismalari sonucunda su miktarinin, karasal
canlilar, su ii bitkileri ve higrofil vejetasyon aisindan yeterli oldugu nerilmektedir.
Hidrojeolojik degerlendirmeler, hidrobiyolog tarafindan verilen ve baliklarin
yasamlarini srdrebilmesi iin gerekli minimum derinlik ve akim hizi temel alinarak
hesaplanmistir. Buna gre blgedeki baliklarin zellikle Salmo labrax (dere irki
alabalik)in yasamini srdrebilecegi ortalama 20 cm derinlik saglayabilecek su
119
miktari hesaplanmis ve bu dogrultuda gerekli kosullarin saglanabilmesi iin %
11.8lik su miktarinin yeterli olacagi belirtilmistir. Sucul ekosistem degerlendirmesi
sonucunda ise, bu ekosistem iin gerekli minimum kosullari saglayacak hidrojeolojik
hesaplamalar temel alinmis ve yillik ortalamanin % 12lik degerine karsilik gelen
0.315 m
3
/sn suyun Taslikaya reglatrnden sonra dere yatagina birakilmasi
nerilmistir.
120
KAYNAKLAR
Akalin,S., 1956. Byk Bitkiler Kilavuzu, Ankara.
Baytop,T.1994:Trke Bitki Adlari Szlg.Trk Dili Kurumu Yayinlari no:578-Trk
Dil Kurumu, Ankara.
Davis, P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and East Aegean islands.Vol.1-10, Univ.
Press. Edinburgh.
Ekim, T., M.Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z.Aytac ve N.Adigzel, 2000: Trkiye
Bitkileri Kirmizi Kitabi. Trkiye Tabiatini Koruma Dernegi, Ankara.
Gner,A., zhatay, N., Ekim, T., Baser, K.H.C.2000. Flora of Turkey and the East
Aegean Islands(supplement 2). Edinburgh Uni. Press. Edinburgh.
Davis, P.H. (ed.), Flora of Turkey and yhe East Aegean Islands. Vol. 1-9, 1965-1985
(Edinburgh).
Gner, A., Vural, M., Sorkun, K., Rize Florasi, Vejetasyonu ve Yre Ballarinin Polen
Analizi, Trkiye Bilimsel ve Teknik Arastirma Kurumu, Matematik, Fizik ve Biyoloji
Bilimler Arastirma Grubu, Proje No: T.B.A.G. 650, 1987 (Ankara).
Tutin, T.G. et al. (ed.), Flora Europaea, Vol. 1-5, !964-1979 (Londra)
Ansin, R., Dogu Karadeniz Blgesi florasi ve asal vejetasyon tiplerinin floristik
ierikleri, Doentlik tezi, 1980 (Artvin ).
Davis, P.H., ve Cullen, J., The identification of flowering plant families, 1979
(Londra).
Gner, A., Kakar Daglarinin Kuzey Yamacinin Florasi, TUBITAK, TBAG-463 nolu
proje raporu, 1983 (Ankara).
Pesmen, H., Six nex species from Anatolia, Ibid. 38:435-441, 1980.
Seyhan, S., Rize Ilinin nemli zehirli ve sifali bitkileri, Trk Vet. Hek. Derg. 23:630-
633, 1953 (Ankara).
Gner, A., New records for the Flora of Turkey and two species from Anatolia, Notes
R.B.G. 41(2): 283-288, 1983 (Edinburgh).
Akbulut, A., 1996, Trkiye Tatlisu Algleri, In Demirsoy, Genel ve Trkiye
Zoocografyasi "Hayvan Cografyasi", sf. 405-463, Ankara.
Baglinire, J.L. and Maisse, G. 1999. Biology and Ecology of the Brown and Sea
Trout, Praxis Publishing Ltd, Chichester, UK
Bellmann, H. (1988): Leben in Bach und Teich. Pflanzen und Wirbellose der
Kleingewsser. Steinbach Naturfhrer. 287 s.
Biro, K., 1981, Kleiner Bestimmungsschlssel fr Zuckmckenlarven (Diptera:
Chironomidae). Wien 329 s.
Bold, H.C., Wynne, M.J., 1985, Introduction to the Algae, Structure and
Reproduction, Second Ed., 720 pp., New Jersey
Cox, E.J., 1996, Identification of Freshwater Diatoms From Live Material, Chapman
and Hall, 158 pp., London
121
Cows, I. G. and Welcomme, R. L., 1998; Rehabilitation of Rivers for Fish. FAO.
Czernecki. D. B. and Blinn, D. W., 1978, Diatoms of Colarado River, J. Cramer, 181
p. Germany.
Edington, J. M., A. G. Hildrew (1981): Caseless Caddis larvae of the British Isles.
Edington, J.M., Hildrew A.G., 1981, Caseless Caddis larvae of the British Isles.
Elliot, J. M., K. H. Mann (1979): A key to British Freshwater Leeches. Freshwater
Biological Association Scientific Publication No: 40, 72 s.
Elliot, J.M., 1994. Quantitative ve Ecology and the Brown Trout. Oxford Univ. Press,
Oxford, 286 pp.
Elliot. W., Stoching, C. R., Barbour, M. G., Rost, T. L., 1992, Botany, An
Introduction to Plant Biology, 6 nd. Ed., John Wiley and Sons, Singapure.
Foged, N., 1981, Diyatoms in Alaska, J. Cramer, 310 p., Germany.
Foged, N., 1982, Diyatoms in Bornholm, Denmark, J. Cramer, 174 p., Germany.
Geldiay, R. ve Balik, S., 1999, Trkiye Tatlisu Baliklari, E.. Su rnleri Fakltesi
Yayinlari No:46, Izmir, 532 s.
Germain, H., 1981, Flora Des Diyatoms, Diatomophyces, 441 p., Paris.
Gler, P., Meier Brook, C., Ostermann O., 1992, Ssswasser mollusken: Ein
Bestimmung-sschlssel fr die Bundesrepublic Deutchland. Hamburg. 111 s.
Hellawell, J. M., 1986, Biological Indicators of Freshwater Pollution and
Environmental Management. Elsevier Publishers, London, 546 pp.
Cyanophyceae. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Huber Pestalozzi G (1941). Das Phytoplankton des Sswassers, 2. Teil, 1.
Hlfte,Chrysophyceen. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Euglenophyceen. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Chrysophyceae (Ordung:Volvocales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Huber Pestalozzi G (1968). Das Phytoplankton des Ssswassers, 3. Teil,
Cryptophyceae, Chloromonadophyceae, Dinophyceae. Stuttgart: E.
Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Huber Pestalozzi G (1982). Das Phytoplankton des Sswassers, 8. Teil, 1. Hlfte,
Conjugatophyceae (Zynematales und Desmidiales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Hustedt, 1930, Die Sswasser-Flora Mitteleuropas, 466 pp. Jena
122
Hutchinson, G.E., 1967, A Tereatise on Limnology, Department of Yale University,
1115 P.
Illies, J., 1978, Limnofauna Europea. Gustav Fisher Verlag. 532 s.
Kiefer, F., 1978, Das Zooplankton der Binnengewasser 2. Teil. Freilebende Copepoda.
Die Binnengewasser Band XXVI E. Schweizerbantsche, Verlagbuchhandlung,
Stuttgart. 315 pp.
Kolisko, R.A., 1974, Plankton Rotifers Biology and Taxonomy, Biological Station
Lunz of the Austrian Academy of Science, Stuttgard, 974 p.
Komrek J (1983). Das Phytoplankton des Sswassers, 7. Teil, 1. Hlfte,
Chlorophyceae (Ordung: Chlorococcales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Verlagsbuchhandlung.
Koste, W., 1978a, Die Radetiere Mitteleuropas 1. texband Berlin Stutgart 670 P.
Koste, W., 1978b, Die Radertiere Mitteleuropas II. Tafelband Berlin Stutgart, 235 P.
Bacillariophyceae, Band 2/1, 1. Teil: Naviculaceae, Gustav Fischer Verlag, 876 pp.,
Stuttgart.
Bacillariophyceae, Band 2/2, 2. Teil: Bacillariaceae. Epithemiaceae, Surirellaceae,
Gustav Fischer Verlag, 584 pp., Stuttgart.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1991a, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/3, 3. Teil: Centrales, Fragilariaceae, Gustav Fischer Verlag,
576 pp., Stuttgart.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1991b, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/4, 4. Teil: Achnanthaceae, Kritische Ergnzungen zu
Navicula (Lineolatae) und Gomphonema Gesamtliteraturverzeichnis, Gustav Fischer
Kuttikova, A., 1970, Rotatoria (The Rotifer fauna of SSCB), 670 P.
Lelek, A., 1980. The occurence taxonomy and Future of trouts in North East Turkey,
Report for European Committee for the Conservation of Nature and Natural
Resources.
Ludwig, H.W., 1993, Tiere in Bach, Fluss, Tmpel, See, Merkmale, biologie,
Lebensraum Gefhrdung BLV Bestimmungsbuch 255 s.
Macan, T.T. 1982 A guide to Freshwater Invertebrate Animals. Longman. 118 p.
Mann, K. H. (1962): Leeches (Hirudinea) Their Structure, Physiology, Ecology and
Embryology. Pergamon Press. 201 p.
Metcalfe, J. L., 1989, Biological water quality assessment of running waters based on
macroinvertebrate communities: History and present status in Europe, Environmental
Pollution, 60, 101-139.
Needham, J.G., Needham P.R., 1962, A guide to the study of Freshwater Biology. San
Francisco 107 p.
123
lmez, M., Korkmaz, I. and Atay, D. 1998. Age and growth of the brown trout (Salmo
trutta magrostigma Dumeril, 1858) population in the Hatilla Brook, the oruh River,
Eastern Turkey, First International Symposium and Ecology, 469-474.
Patrick, R., Reimer, C. W., 1966, The Diatoms of the United States, Vol. 1-2, Part I,
Philadelphia.
Pejler, B., 1962, Taxonomic notes on some planktonic-freswater rotifers, zoologiska
Bidrag Fran Uppsalla, Bond 35, 302-319.
Pennak, R. W. (1978): Freshwater Invertebrates of the United States. John Wiley and
Sons Publication. 803 p.
Prescott, G.W., 1975, Algae of Western Great Lake Area, Brown Comp. Pub., 977 p.
Quigley, M. (1977): Invertebrates of Streams and Rivers. A key to Identification.
London 874 p.
Rider, M. de, 1981, Rotifera, Cercle Hydrobiologique de Bruxelles, 190 P.
Round, F.E., 1973, The Biology of the Algae, Second Ed., Edward Arnold Pub., 278
pp., London.
Sennika, S.A.B. (1943): Contributions to the Ecology and Biology of the Danish
Freshwater Leeches (Hirudirea). Kbenhaum Denmark 109 p.
Sreenivasa, M. R., Duthie, H. C., 1973, Diatom Flora of the Grand River Ontario,
Canada, Hydrobiologia, 42: 161-224.
Tabak, I., Aksungur, M., Zengin, M., Yilmaz, C., Aksungur, N., Alkan, A., Zengin,
B., Misir, S., 2001, Karadeniz Alabaligi (Salmo Trutta Labrax Pallas, 1811)nin
Biyoekolojik zelliklerinin Tespiti ve Kltre Alinabilirliginin Arastirilmasi Projesi,
Sonu Raporu (TAGEM/HAYSUD/98/12/01/007) Su rnleri Merkez Arastirma
Enstits Mdrlg, Trabzon
Van Heurck, H., 1962, A Treatise on the Diatomaceae, J. Cramer, 555 p., London.
Bektas, O.,1983, Kuzeydogu Pontid Magmatik Yayindaki (I) Tipi Granitik Kayalar
ve Jeoteknik Konumlari: Trkiye Jeol. Kur. 37. Bil. ve Tek. Kurultayi, Bildiri zetleri,
49-50.
ogulu, E., 1970, Gmshane ve Rize Granit Pltonlarinin MukayeseliPetrografik ve
Jeokronometrik Etd. Do. Tezi, I.T..Istanbul.
Gven, I.H. 1993, Dogu Pontidlerin Jeolojisi ve 1/250.000 lekli Kompilasyonu
MTA. Ankara ( Yayinlanmamis).
HR Wallingford and DFID, 2003. Handbook For the Assessment of Catchment Water
Demand and Use, Final report, Wallingford, UK.
Keskin, M., 2003. Magma generation by slab steepening and beneath a subduction
accretion complex: an alternative model for collision-related volcanism in Eastern
Anatolia, Turkey. Geophys. Res. Lett. 30, 24, 8046.
Ketin, I., 1966. Umumi Jeoloji, Cilt 1, I.T.. Maden Fak. Yay. 1096 s., Istanbul
124
King., J., Tharme, R.E. and Brown, C., 1999. Definition and Implementation of
Instream flows, World Commission on Dams Final Report, Cape Town, South Africa.
Linsley RK, Kohler MA, Paulhus JLH, Wallace JS, 1958. Hydrology for engineers.
McGraw Hill, New York
Marotz, B. and Muhlfeld C., 2000. Evaluation of minimum flow requirements in the
South Fork Flathead river downstream of Hungry Horse dam, Bonneville Power
Administration Report, 19-19-3, Montana, USA
McKee, T.B., N. J. Doesken, and J. Kleist. 1993. The relationship of drought
frequency and duration to time scales. In Proceedings of the 8th Conference of
Applied Climatology, 17-22 January 1993, Anaheim, CA. American Meterological
Society. pp.179-184
Okay, A.I. ve Tysz, O., 1999. Tethyan sutures of northern Turkey. The
Mediterranean Basin: Tertiary extension within the Alpine orogen'da Geological
Society, London, Special Publication 156, 475-515.
Taner, M.F.. 1977, Etde Geologique et Petrographique de la Region de Gneyce-
Ikizdere, Situee Ausud de Rize (Pontides oriantales, Turquie): Ph.D.Thesis,
niversite de' Geneve, 180 s.
Tennant, D.L., 1976, Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation, and related
environmental resources, in Instream flow needs, Volume II: Boise, ID, Proceedings
of the symposium and specialty conference on instream flow needs, May 3-6,
American Fisheries Society, p. 359-373.
Thornthwaite, C.W., 1948, A new and improved classification of climates, The
Geographical Review, 38 p.
Tokel, S. 1981, Plaka Tektoniginde Magmatik Yerlesimler ve Jeokimya: Trkiye'den
rnekler. Yeryuvari ve Insan, 6, 3-4, 53-65.
Pamir, H.N. ve Baykal, F., 1943, Bingl blgesi ile buranin simal ve cenubundaki
jeolojik yapi: MTA Rap., 1447 (yayimlanmamis), Ankara
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
373/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-13
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES SU
KULLANIM HAKLARI RAPORU
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
374/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-14
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES SKKY
TABLO-1E GRE SU ANALZ RAPORU
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
375/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-15
TALIKAYA REGLATR VE HES SU KULLANIM
HAKKI ANLAMASI VE LSANSI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
376/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-16
METEOROLOJ GENEL MDRLGNDEN ALINMI
ARTVN LNE AT METEOROLOJK VERLER
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
377/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-17
DS GENEL MDRLGNDEN ALINMI ONAYLI
REGLATR YER AKIM DEGERLER
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
378/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-18
TALIKAYA REGLATR VE HES ED NCELEME
DEGERLENDRME FORMU
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
379/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-19
PROTOKOL ANLAMASI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
380/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-20
KAZI FAZLASI MALZEME DKM ALANLARI N
ALINMI KURUM GRLER
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
381/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-21
BALLI DERESNDEN SU KULLANIMI LE LGL DS 26.
BLGE MDRLGNN GR
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
382/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-22
LEKSZ KELTM HAVUZU PLANI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
383/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-23
HALKIN KATILIM TOPLANTISI GAZETE LANLARI
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
384/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-24
NHA ED RAPORU ZLEME RAPORLARI FORMU
1
ED RAPORLARINDA VERLEN TAAHHTLERE AT
YATIRIMIN AAT DNEMZLEME-KONTROL FORMU
ED Raporunu Hazirlayan
Kurum/Kurulus Adi:
TOPUOLU MAD. SAN. TC. LTD. .
Yeterlik Belge No: 87
ED Olumlu Karar Tarihi:
Proje Adi: TALIKAYA REGLATR VE HES (22,658 MWm/ 22,052
MWe),KIRMA-ELEME VE BETON SANTRAL TESSLER
Proje Adresi: Artvin li, Arhavi lesi, Kapistre Deresinin yan kolu olan Ball Dere
zeri
Proje Sahibi: EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. .
Proje Sahibi Tel/ Faks: 0 322 231 0626-0 322 231 2212
Proje sahibinin Adresi: Karsllar Mah. 82001 Sok. No:3 Emir Apart. Zemin Kat
ukurova/ADANA
Proje Sahibinin Yetkilendirdigi
Kurum/Kurulus Adi:
Yeterlik Belge No:
TOPUOLU MAD. SAN. TC. LTD. .
87
Izleme Raporu Sunum Periyodu: ( ) 3 ayda bir ( ) 6 ayda bir ( )Yilda bir ( )
Diger
Insaat baslangi tarihi:
Insaata Baslanmamis ise nedeni:
Yatirimin isletmeye geis tarihi:
Izleme-Kontrol Tarihleri: (aiklama 1)
Koordinat (2) TAAHHT EDILEN MEVCUT DURUM
Tesise ait koordinatlar
(saat ynnde ve sirali)
Tesise ait koordinatlar
(saat ynnde sirali)
X:
Y:
X:
Y:
TAAHHT EDILEN MEVCUT DURUM
alisan Personel Sayisi
Hafriyat atiklari nasil bertaraf ediliyor?
Bertaraf Alanlari ve Koordinatlari
Bitkisel topragin geici depolanmasi ve
koordinatlari
Bitkisel Toprak koruma tedbirleri, Bitkisel
toprak nerede kullanilacak?
Kullanilacak su miktari (m
3
/gn) ve
nereden temin ediliyor?
Nerelerde kullanilacak?
Evsel atik su miktari ve bertaraf yntemi
Evsel kati atik miktari ve bertaraf yntemi
mrn yitirmis, kullanilmis lastiklerin
geici depolanmasi ve bertaraf yntemi
Alanda olusan tozuma nasil gideriliyor?
Projenin malzeme ihtiyaci nereden
karsilaniyor? Kum-akil, geirimsiz kil-
toprak ve kaya ocagi var mi? Varsa alinan
nlemler
Hazir Beton Tesisleri ve Kirma-Eleme
Tesisi var mi? Emisyon izin belgesi var
2
mi?
TAAHHT EDILEN MEVCUT DURUM
Dogal ortamlarda(dere yataklari, sulak
alanlar v.s) alisma esnasinda alinacak
nlemler nelerdir?
Atik yag kaynaklari nelerdir, depolama ve
bertaraf yntemi
Tehlikeli atik kaynaklari nelerdir,
depolama ve bertaraf yntemi
Kullanilan is makineleri ve diger
donanimdan kaynaklanan grlty
nleyici tedbirler
Tesiste revir var mi, var ise olusan tibbi
atiklarin geici depolanmasi ve bertaraf
yntemi
Orman, tarim, mera alanlari kullanilacaksa
alanlarin genisligi ne? Alinacak izinler
hakkinda bilgi
Isletmeden kaynakli atik sular iin arima
tesisi insaati tamamlandi mi?
Tesisin isletmesi asamasin da emisyon
kaynaklarinda alinacak tedbirler alindi mi?
Tesisin isletmesi asamasinda olusacak atik
yaglar ve tehlikeli atiklar iin geici
depolama yapildi mi?
Santiyenin skm ve sonrasinda yapilacak
rehabilitasyon alismalari
Not:
1-Bu formdaki sreler ED Olumlu Karar Tarihinden itibaren baslar ve belirtilen srede izleme-kontrol yapilarak Bakanliga
20 is gn iinde sunulur.
2-Formda verilen taahhtlerle ilgili fotograflar ve belgeler formun ekinde sunulacaktir.
3-Formda verilmeyen diger taahhtler varsa ekte verilecektir
4-Isletme asamasinda izinlere esas taahhtler detayli anlatilacaktir.
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
385/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-25
BALIKGED ZM

EYNERENERJRETMVETC.LTD.T.


BALIK GED SAYIIMI

AUSTOS-2011
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
386/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-26
TOPUOGLU MADENCLK SAN. VE TC. LTD. T.
ADINA BRO TESCL BELGES VE YETERLLK
BELGES
TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. .
387/387
(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
YETERLLK BELGES TEBLG KAPSAMINDA
ALITIRILMASI TAAHHT EDLEN PERSONEL

ADI AYSUN
SOYADI YILDIZBA
DOUM TARH 01.11.1978
DOUM YER ANKARA
MESLE EVRE MHENDS
ALITII KURULU TOPUOLU MAD.SAN.VE TC.LTD.T.
YABANCI DL NGLZCE
MEDEN DURUM EVL
EGTM DURUMU
FIRAT NVERSTES MHENDSLK FAKLTES
EVRE MHENDSL BLM
MESLEK DERNEKLER TMMOB EVRE MHENDSLER ODASI
MESLEK DENEYMLER
TOPUOLU MAD.SAN.VE TC.LTD.T.

Taşlikaya Çed Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Taşlikaya Çed Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. T.

TALIKAYA REGLATR VE HES

nin %86.80ni enerji maksad ile

Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

Tama srasnda bir kamyona yaklak 20 tonluk ykleme yaplabilmektedir.

You might also like