Professional Documents
Culture Documents
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Αρχαϊκή περίοδος
( από το δεύτερο μισό του 8 αιώνα έως και το ¼ του 5ου αιώνα) - Χρόνια της
γραφής.
Είναι το έπος, λυρική ποίηση (ελεγεία, ίαμβος, μονωδία, χορική ποίηση).
Τα πρώτα κείμενα φιλοσοφικού στοχασμού. (προσωκρατική φιλοσοφία)
Ιωνία παράλια της Μ. Ασίας, κάτω Ιταλία.
Κλασική Περίοδος
2ου τέταρτο του 5ου (Τέλος Περσικών) μέχρι το 2ο μισό του 4ου αιώνα 323.
Χαρακτηριστικά της περιόδου
Η μεγάλη πνευματική κίνηση με επίκεντρο τη Δημοκρατική Αθήνα.
1
κωμωδία
σατιρικό δράμα
2. Ιστοριογραφία
3. Ρητορική
Ελληνιστική Περίοδος
323 – 31 π.χ. (Ναυμαχία στο Άκτιο) – Εγκαθίδρωση του Αυγούστου στη Ρώμη
Φιλοσοφικές σχολές
Πνευματικό κέντρο της εποχής Αλεξάνδρεια
Από τις φιλοσοφικές σχολές γεννιέται ο Ρωμαϊκός Φιλοσοφικός στοχασμός.
Επίσης χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου στη Ρητορική στο γραπτό και τον
προφορικό λόγο είναι
• αττικισμός -> ουσία -> σκέψη θεατή
• ασιανισμός -> καλλωπισμός λόγου - συναίσθημα.
2
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Γραφικές Ύλες
Πάπυρος, περγαμηνή
Ιδιωτικά Βιβλία τον 5ο αιώνα π.χ.
Βιβλιοθήκες -> Πέργαμο Αλεξανδρείας
ΟΝΟΜΑΣΤΟΙ ΛΟΓΟΙ
3
Ο ουμανισμός στηρίχτηκε στη κλασική αρχαιότητας
Ανακάλυψη τυπογραφίας
Σημαντικές εκδόσεις - Μανούτιος - Μουσούρος
Ρεύμα νεοκλασσικισμού
Γκαίτε, Σίλερ, Νίτσε
Ξεκινά ένα θέμα μετάφρασης με κυρίαρχο πρόβλημα την μη σωστή απόδοση.
ΕΠΟΣ
Προομηρικό Έπος (επική παράδοση)
Έπος: Το είδος της ποίησης που μιλά για κλέα ανδρών (δόξα).
Ομηρικό ζήτημα: Πατρότητα και χρονολόγησή τους.
Τα επικά ποιήματα καλύπτουν την εποχή από την Θεογονία του Ησίοδου έως
το θάνατο του Οδυσσέα.
Μυθολογικοί κύκλοι (τέσσερις): Αργοναυτικός κύκλος, Τρωικός, Θηβαϊκός,
Αιτωλικός.
4
ΙΛΙΑΔΑ
Ραψωδία Α’
Περιγράφεται ο θυμός του Αχιλλέα και ο λοιμός.
Στο προοίμιο σημαντική είναι η επίκληση του ποιητή στη Μούσα.
Ραψωδία Β’
Όνειρος του Αγαμέμνονα.
Κατάλογος στρατιωτών.
Ραψωδία Γ’
Έναρξη εχθροπραξιών, ναυμαχιών. Για πρώτη φορά η εμφάνιση της Ωραίας
Ελένης στα τείχη.
Ραψωδία Δ’
Κυριαρχεί το Συμβούλιο των Θεών.
Ραψωδία Ε’
Ξεκινάνε οι αριστείες (Διομήδης), με τη βοήθεια της Αθηνάς.
Ραψωδία Ζ’
Απομάκρυνση Θεών από τη μάχη (Έκτορας και Ανδρομάχη).
Ραψωδία Η’
Μονομαχία Έκτορα – Αίαντα. Ισόρροπο αποτέλεσμα.
Ραψωδία Θ’
Περιγραφή μαχών (νικούν οι Τρώες).
Ραψωδία Ι’
Αποστολή στον Αχιλλέα με σκοπό να γυρίσει στη μάχη (Νέστορας).
Ραψωδία Κ’
Αποστολή ανιχνευτών / Δολοφονία Ρήσσου και αρπαγή των αλόγων.
Ραψωδία Λ’
Αριστεία του Αγαμέμνονα.
Ραψωδία Μ’
Προβάδισμα των Τρώων.
Ραψωδία Ν’
Εμφάνιση Ποσειδώνα, με την μορφή του μάντη Κάλχα.
Ραψωδία Ξ’
Ενθάρρυνση των Αχαιών από τον Αγαμέμνονα (κοίμηση του Δία).
Ραψωδία Ο’
Ξύπνημα του Δία.
Ραψωδία Π’
Κάψιμο των πλοίων των Αχαιών. Μονομαχία Πάτροκλου – Έκτορα.
Ραψωδίες Ρ’ & Σ’
Θυμός του Αχιλλέα. Η μητέρα του Θέτις, παραγγέλλει καινούργια όπλα για τον
γιο της (οπλοποιία).
Ραψωδία Τ’
Συμφιλίωση Αχιλλέα – Αγαμέμνονα και ανταλλαγή δώρων.
Ραψωδίες Υ’ & Φ’
Μάχες ανάμεσα στον Σκάμανδρο ποταμό.
Ραψωδία Χ’
Μονομαχία Αχιλλέα – Έκτορα (θάνατος του Έκτορα) και προφητεία του τέλους
του Αχιλλέα.
Ραψωδία Ψ’
Προετοιμασία ταφής του Πάτροκλου.
5
Ραψωδία Ω’
Επιστροφή του πτώματος του Έκτορα στον Πρίαμο. Τελετουργικό της ταφής
του Έκτορα.
Δομή Ιλιάδας
1. Γεγονότα 10 ετών – περιγράφονται σε 52 ημέρες.
2. Ιλιάδα. Ο τίτλος προέρχεται από το Ίλιον (Τροία).
3. Κεντρικό θέμα: Μήνις (θυμός) Αχιλλέα.
4. Σύγκρουση Ύβρεως (Αγαμέμνονας) – Τιμής (Αχιλλέας).
5. Μοίρα.
6. Ο Όμηρος είναι έξοχος γνώστης της ανθρώπινης ψυχολογίας.
7. Τα γεγονότα δεν ακολουθούν αυστηρή χρονολογική σειρά.
8. Η τεχνική που χρησιμοποιεί λέγεται αναδρομή στο παρελθόν. Άλλες
τεχνικές είναι: της προαναγγελίας ή τεχνική της διεύρυνσης και η
τεχνική της συμπύκνωσης.
9. Προσδίδει στο έργο δραματικό χαρακτήρα.
10. Επινοήσεις του Ποιητή που απομακρύνονται από την παράδοση.
11. Αντικειμενικός ο Όμηρος. Το κριτήριο κυρίως είναι η πολεμική αρετή.
12. Ειρηνική ιδεολογία.
Ομηρικό Ζήτημα
1. Πατρότητα
2. Χρονολόγηση
3. Ο τρόπος δημιουργίας
Ξεκίνησε από την Αρχαιότητα με πρώτο το πρόβλημα της πατρότητας.
Χωρίζοντες: Υποστηρίζουν πως τα δύο ποιήματα είναι δημιουργήματα
διαφορετικών δημιουργών.
Βασικοί εκπρόσωποι χωριζόντων: Ελλάνικος, Ξενώνας.
Ιδεολογικός του αντίπαλος: Αρίσταρχος (προς το Ξένωνος παράδοξο).
Αρνητικοί εκτιμητές του έργου του Ομήρου από άποψη Θρησκευτική και
Ηθική.
Τέτοιοι αντίπαλοι του Ομήρου ήταν οι: Πλάτωνας, Ξενοφάνης, Ηράκλειτος, ο
κυνικός φιλόσοφος Ζωίλος, ο οποίος ονομάστηκε «ομηρομάστιξ».
Νεώτεροι χρόνοι
1795 Wolf “Prolegomena ad Homerum)
Εκπρόσωπος των χωριζόντων. Θεμελιωτής της Αναλυτικής Σχολής.
Υποστηρίζει ότι ο Όμηρος έγραψε και έζησε το 970 π.Χ.
Άλλη θεωρία, είναι αυτή των μικρών επών. Υποστηρίζει πως ο Όμηρος
συγκόλλησε προγενέστερα μικρά έπη.
Θεωρία της Συμπίλησης (Kirchhoff). Ο κάθε ποιητής προσέθετε και κάτι δικό
του.
6
2. Ανακάλυψη επανάληψης στίχων.
3. Ανακάλυψη αναχρονισμών.
4. Διαφορές ύφους.
ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Μεταπολεμικό Έπος.
Κινείται ανάμεσα στον εξωτικό μύθο και την πολιτική πραγματικότητα.
Στην Οδύσσεια παρατηρείται για πρώτη φορά η Κατάβαση θνητών στον Άδη
«νέκνια» (Ραψωδίες λ’ και ω’).
Βασικό χαρακτηριστικό της Οδύσσειας είναι ότι ξεκινάει η διήγηση “in medias
res” (από την μέση των γεγονότων).
1. Η Οδύσσεια χρονικά συμπίπτει με τους δύο μεγάλους αποικισμούς, Μ.
Ασία, Μεσόγειο και Εύξεινο Πόντο. Κεντρικό θέμα της Οδύσσειας: ο
Νόστος / Νόστιμον Ήμαρ. Στην Οδύσσεια γεγονότα 10 ετών,
περιγράφονται σε 40 ημέρες.
2. Η Θρησκεία: περιλαμβάνει τους Ολύμπιους Θεούς.
3. Γλώσσα / Τεχνητή.
4. Προοιωνίζει την δημιουργία της Πόλης – Κράτους.
Σαν γενικό συμπέρασμα, η Οδύσσεια αποτελεί σύνθεση επικού παρελθόντος
και σύγχρονου κόσμου. Ιπποτικού κόσμου των ευγενών.
Δόλος και ενέδρα: θεμιτά μέσα επιβίωσης.
Μέτρο: Δακτυλικό εξάμετρο.
Αφηγηματικοί τρόποι Οδύσσειας:
1. Παρομοιώσεις
2. Επιβράδυνση
3. Προαναγγελία
4. Αναδρομή στο παρελθόν
5. Ενσωμάτωση δευτερευουσών διηγήσεων
6. Ταυτόχρονη διήγηση γεγονότων σε διαφορετικούς χώρους.
ΚΥΚΛΙΑ ΕΠΗ
Σώζονται συνολικά 120 στίχοι.
ΟΜΗΡΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ
Ποιητικά δημιουργήματα γραμμένα σε εξάμετρα (επικά – λυρικά).
7
Είναι σωσμένα σε μία συλλογή. Δεν τηρούν χρονολογική σειρά.
Ησίοδος:
Σημαντικότερος ποιητής μετά τον Όμηρο. Βασικός εκπρόσωπος του
διδακτικού έπους.
Κοινά σημεία με τον Όμηρο:
Μέτρο. Επική γλώσσα (ύφος). Ραψωδική παράδοση.
Αντιθέσεις:
Ο Ησίοδος μιλάει με προσωπικό ύφος και πάθος.
Έχει γεννηθεί στην Άσκρα Βοιωτίας (αγροτική περιοχή).
«Έργα και Ημέραι» (αγροτικές συμβουλές για έναν τίμιο βίο).
Ο Ησίοδος, εκτός της Ομηρικής παράδοσης, επηρεάζεται και από μύθους της
μέσης Ανατολής, κάτι που φαίνεται στην «Θεογονία».
Η ποίηση του Ησίοδου κινείται σε δύο πόλους: Μυθολογία και Ανθρώπινη
κοινωνία (εξ ου και λαϊκός φιλόσοφος).
Έργα:
«Θεογονία» : 1.022 εξάμετρα. Προοίμιο: επίκληση στις μούσες (ομηρική
επίδραση). Μάχη Θεών και Γιγάντων, Τιτάνων, επικράτηση των Θεών.
«Έργα και Ημέραι»: 828 εξάμετρα. Διδασκαλία και συμβουλές με κύριο θέμα
το δίκαιο και την εργασία.
ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Λυρικοί – Ελληνιστικοί χρόνοι.
Λυρικό «εγώ»: αξία στο άτομο.
Μέσα από την Λυρική ποίηση διακρίνουμε τα τρία φύλλα του αποικισμού:
Αιολείς, Ίωνες, Δωριείς.
ΕΛΕΓΕΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Ελεγεία: ποίηση με θρηνητικό περιεχόμενο.
Ελεγειακό δίστιχο: 1 δακτυλικό εξάμετρο – 1 δακτυλικό πεντάμετρο.
Αναπτύχθηκε κυρίως στην Ιωνία.
Εκπρόσωποι:
• Καλλίνος: 21 στίχοι έχουν σωθεί από το έργο του. Το περιεχόμενο
αυτών είναι η παρότρυνση των νέωννα υπερασπισθούν την πατρίδα
τους με τα όπλα.
8
• Τυρταίος: (5 τόμοι). Έχουν σωθεί 2 τίτλοι: «Υποθήκαι» (συμβουλευτικά)
– «Ευνομία» (εγκώμιο για το Σπαρτιατικό πολίτευμα – πολεμικά
εμβατήρια).
• Μίμνερμος: καταγωγή από τον Κολωφώνα της Μ. Ασίας. Έγραψε έργα
μελαγχολικά. Συνήθη θέματα: νιότη, χαρές της ζωής και του έρωτα και η
φρίκη του γήρατος και του θανάτου. Από το έργο του σώζονται δύο
τίτλοι: «Νανώ» και «Σμυρνηίς».
• Αρχίλοχος: δηκτικό και αντιηρωικό ύφος.
• Σόλων: 2 έργα: «Σαλαμίς» και «Ελεγεία Μουσών» υπέρ της ευνομίας
και κατά της κακονομίας.
• Θεόγνης: ποιητής των συμποσίων, εκπρόσωπος της αριστοκρατικής
αντίληψης (1.400 στίχοι). Χωρίζονται σε 2 βιβλία.
• Φωκυλίδης ο Μηλίσιος: ηθολογικού χαρακτήρα ποίηση.
• Δημόδοκος από τη Λέρο.
• Ξενοφάνης: φιλοσοφική ελεγεία.
ΙΑΜΒΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Όνομα: Ιάμβη (σκλάβα της Ελευσίνας που έκανε την Δήμητρα να γελάσει).
Ιαμβική Ποίηση: ποίηση με σκωπτικό χαρακτήρα σε Ιαμβικό Τρίμετρο.
Εκπρόσωποι:
Αρχίλοχος (η καταγωγή του ήταν από την Πάρο). Η παράδοση τον θέλει
αρραβωνιασμένο με την Νεοβούλη (η αιτία της διάλυσης του αρραβώνα, ήταν
τα σκωπτικά ποιήματα). Οι αρχαίοι τον τοποθετούν δίπλα στον Όμηρο.
Διαφορά: ο Όμηρος μιλά ανώνυμα.
Ο Αρχίλοχος ενδιαφέρεται για το εδώ και τώρα.
Έκανε το «εγώ» περιεχόμενο ποίησης.
Καθιέρωσε το «ασυνάρτητο», δηλ. στίχους με διαφορετικό μέτρο και έκταση.
Σόλων: Βασικά έργα:
1. «Απελευθέρωση της γης»
2. «Διαγραφή των χρεών»
3. «Σεισάχθεια»
Συμεωνίδης Σάμιος:
Έργα: «Ίαμβος των γυναικών». Παρομοιάζει τις γυναίκες με ζώα και θεωρεί
αγαθό τύπο, την γυναίκα – μέλισσα.
Η διαφορά του Συμεωνίδη με τους άλλους Ιαμβικούς, είναι πως ο Συμεωνίδης
δεν μιλάει για το «εγώ», αλλά για την ομαδική κακοδαιμονία.
Ιππώνακτας: καθιέρωσε ένα ιδιαίτερο μέτρο τον «χωλίαμβο» (κουτσό μέτρο).
Ο Ιππώνακτας μέσα από την ποίησή του σκιαγραφεί το περιθωριοποιημένο
άτομο.
ΜΕΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Καλλιεργείται κυρίως στην Λέσβο. Ένα άτομο και συνοδεία λύρας. Επειδή
τραγουδιέται από ένα άτομο, ονομάζεται και Μονωδία.
Εκπρόσωποι:
Αλκαίος: έζησε την εποχή Τυράννου Μυρσίλου και Πιττακού. Λόγω της ζωής
του, την διάρκεια της Τυραννίας όλη του η ποίηση είναι μια πρόσκληση σε
Δημοκρατία.
9
S.O.S. Στον Αλκαίο συναντάμε την αληγορία της πόλης, να παρουσιάζεται
ως καράβι. Τα ποιήματά του εκδίδονται σε 10 τόμους, από τον Αριστοφάνη τον
Βυζάντιο. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι απλή Αιολική διάλεκτος.
Μέτρο: Αλκαϊκό 9σύλλαβο.
Σαπφώ: γεννήθηκε στην Έφεσσο και έζησε στη Μυτιλήνη.
Τα ποιήματά της, μας δίνουν στοιχεία για την καθημερινή ζωή.
Ένας ύμνος της Σαπφούς «Ωδή στην Αφροδίτη», έχει χαρακτήρα ερωτικό.
Παρουσιάζει τον έρωτα ως αρρώστια που χτυπάει τη γη ανελέητα.
Οι Αλεξανδρινοί κατέταξαν τα έργα σε 9 βιβλία.
S.O.S. Επιθαλάμια: τραγούδια του γάμου. Γράφει σε Αιολική διάλεκτο.
Μέτρο: Σαπφική Στροφή.
Ανακρέων: έγραψε ποιήματα συμποσιακά, σε διάφορα μέτρα.
Κόριννα.
Τελέσιλλα.
Πράξιλλα.
ΧΟΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
ΠΕΖΟΣ ΛΟΓΟΣ
Ιστοριογραφία: καταγραφή της Ιστορίας.
Τα πρώτα βήματα με τους Ίωνες λογογράφους που καταγράφουν την
Μυθολογική και Ιστορική παράδοση του τόπου τους καθώς και γεωγραφικ΄ς
και εθνογραφικές έρευνες.
10
Ο πρώτος Ίωνας λογογράφος: Εκαταίος ο Μηλίσιος. Έργα του: «Γης
περίοδος», «Γενεαλογίες».
Παράδειγμα εξιστόρησης πόλης είναι του Χάροντα από την Λάμψακο «Όροι
Λαμψακηνών».
Άλλοι που έγραψαν για την πόλη: Κάδμος, Ίων, Ελλάνικος.
Οι Ίωνες λογογράφοι είναι οι πρόδρομοι του Ηρόδοτου.
11
Τον ενδιαφέρει το έργο του να μείνει «Κτήμα ες αεί».
Θεωρεί τον πόλεμο πανανθρώπινο φαινόμενο (είναι εναντίον του πολέμου και
αυτό θέλει να καταδείξει μέσα από το έργο του).
Για τον Θουκυδίδη, δύο είναι τα κίνητρα που ωθούν τους ανθρώπους στον
πόλεμο: α)το χρήμα, β)η αύξηση της πολεμικής δύναμης.
Αιτία του πολέμου (αληθεστάτη πρόφαση): (Ο Θουκυδίδης σε όλα τα
φαινόμενα αναλύει την βαθυτέρα αιτία).
• Αύξηση της Αθηναϊκής ισχύος, λόγω της Νίκης στους Περσικούς
πολέμους.
• Η αντίστοιχη Σπαρτιατική ανησυχία.
Αφορμή του πολέμου / ποτιδαϊκή διαμάχη Κέρκυρας – Ποτίδαιας.
Στον Θουκυδίδη ο πόλεμος (Πελοποννησιακός) χωρίζεται σε τρεις φάσεις:
1. Αρχιδάμειος ή δεκαετής (431 – 421)
2. Σικελική εκστρατεία (415 – 413)
3. Δεκελεικός πόλεμος (411 – 404)
Μέθοδος του Θουκυδίδη:
1. Χωρίζει το έτος κατά θέρη και χειμώνα.
2. Δεν αποσκοπεί στην πληρότητα
3. S.O.S. Δημηγορίες: ζεύγη αντιλογιών σημαντικών ανδρών.
Σημαντικό πως το συμπέρασμα το αφήνει στον αναγνώστη (δεν
παίρνει θέση).
4. Ανθρώπινες αποφάσεις στηρίζονται πάνω σε ορισμένες ψυχολογικές
διαδικασίες.
5. S.O.S. Παραδέχεται τον παράγοντα Τύχη.
6. Χρησιμοποιεί το Πιθανόν και τις εξωτερικές αποδείξεις.
7. Εκφράζει την ανησυχία του για την ανωριμότητα των μαζών και την
ευκολία λήψης αποφάσεων εν θερμώ.
12
• Τεχνικές πραγματείες, όπως: «Ιππαρχικός», «Κυνηγετικός»,
«Περί Ιππικής».
ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Παιδεία «Σοφιστικής».
Ρητορικός λόγος: χωρίζεται σε τρία βασικά είδη.
1. Δικανικός.
2. Συμβουλευτικός.
3. Επιδεικτικός (πανηγυρικός).
Έντεχνη Ρητορία: Θεωρία και άσκηση.
Πρόδρομοι της έντεχνης Ρητορικής:
Κόραξ, Τεισίας (Συρακούσες).
Οι πρώτοι που εξέδωσαν εγχειρίδιο Ρητορικής. Η όλη τους θεωρία στηρίζεται
στη θεωρία του «εικότος». Φαινομενικά αληθινό, όχι απαραίτητα σωστό.
Γοργίας: ο κατ’ εξοχήν ρήτορας. Γοργίεια σχήματα: εναλλαγή αντιθέσεων …
και ηχητικών σχημάτων με σκοπό τον εντυπωσιασμό του ακροατή (ο Γοργίας
κάνει επίκληση στον συναίσθημα, όχι στη λογική). Έχουν σωθεί δύο λόγοι του:
α) «Υπέρ Παλαμήδους απολογία», β) «Ελένης εγκώμιον».
Αντιφών: (κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος του Δικανικού λόγου). Καταδικάστηκε σε
θάνατο το 411 π.Χ. στο πραξικόπημα. Ο λόγος που υπερασπίσθηκε τον εαυτό
του στο δικαστήριο λέγεται «Περί μεταστάσεως». Σώζονται 15 δικανικοί λόγοι
που λέγονται «Φονικοί» γιατί εκφωνήθηκαν σε δικαστήρια, για περιπτώσεις
φόνων.
Ισοκράτης: φιλομακεδονικά συναισθήματα, μαθητής του Γοργία, ιδρύει σχολή
Ρητορικής. Υπέρμαχος ανθρωπιστικής παιδείας.
Έργα του:
• «Πανηγυρικός» (380 π.Χ. – Πολιτικό περιεχόμενο)
• «Αρεοπαγιτικός» (380 π.Χ. – Πολιτικό περιεχόμενο)
• «Περί Ειρήνης» (380 π.Χ. – Πολιτικό περιεχόμενο)
• «Φίλιππος» (φιλομακεδονική στάση)
• «Παναθηναϊκός»
• «Περί …» (δικαίωση έργου του)
Λυσίας: Δικανικός λόγος
• «Κατά Ερατοσθένους»
• «Υπέρ αδυνάτου»
• «Υπέρ Μαντιθέου»
ΤΡΑΓΩΔΙΑ
13
SOS Συνδέεται άμεσα με τη λατρεία του θεού Διονύσου.
- με την οργάνωση της πόλης κράτους και τη δημοκρατία. Χάνει το
θρησκευτικό της περιεχόμενο και το θεϊκό επίπεδο καταβαίνει στη
ανθρώπινη
- πηγές για την προέλευση της τραγωδίας
Σημαντικότερη πηγή «περιποιητικής» Αριστοτέλη
Κατά τον Αριστοτέλη προήλθε από τον Διθύραμβο
Διθύραμβος -> χορικό τραγούδι προς τιμή του Διονύσου
- Eξάρχων αυτός που αποσπάται από το χορό και αρχίζει να συνομιλεί μαζί
του. Θεωρείται δε πρόδρομος του υποκριτή.
Άλλη μία θεωρία του Αριστοτέλη λέει πως η τραγωδία μπορεί να προήλθε από
τη Σατυρική.
Αρχικά η Τραγική Τέχνη συνδεόταν με την οργιαστική τελετή του Διονύσου και
παράμενε μυστική και περιορισμένη στον αγροτικό κόσμο. Αργότερα
ταυτίστηκε με τη λαϊκή κίνηση ενάντια της αριστοκρατίας. Επεκτάθηκε και στα
αστικά κέντρα και υιοθετήθηκε από τους εκάστοτε τύραννους αρχικά ως
θρησκευτική τελετή και στη συνέχεια ως δράμα. Η τραγωδία προήλθε από
λατρευτικά δρώμενα, αρχικά γύρω από τον τάφο ενός ήρωα και κατόπιν του
Διονύσου, ως αναπαράσταση των παθών του θεού.
Στην αρχή λοιπόν σχέση με τη λατρεία του Διονύσου σταδιακά όμως όσο
επεκτείνεται και στις πόλεις ο λατρευτικός μύθος εγκαταλείπεται και δίνει τη
θέση του στον ηρωικό μύθο. Στοιχείο αυτής της αποστασιοποίησης επί
σκηνής είναι και το προσωπείο. Παρόλα αυτά ο Διόνυσος εξακολουθεί να είναι
έστω και νοητά παρών στην διάρκεια των παραστάσεων.
Η οργάνωση και η διεξαγωγή των αγώνων ήταν κρατική υπόθεση. Την ευθύνη
είχε ο λεγόμενος «Επώνυμος άρχοντας» (διαλέγει τα έργα που θα
ανεβαστούν) και του συγγραφέα και ορίζει χορηγούς (η ανάληψη της
οικονομικής δαπάνης λεγόταν λειτουργία.
14
Ο ποιητής είχε στη διάθεση τον χορό 15 ανδρών/επαγγελματίες
χοροδιδασκάλους.
Τρεις μέρες πριν την διεξαγωγή των αγώνων γινόταν ο «προαγών» (πρόβα
για το έργο.
1. Υπαίθριο
2. Χτισμένο αμφιθεατρικά και λεγόταν «κοίλο» αποτελούνταν από ένα
ημικυκλικό χώρο παραστάσεων που λέγονταν «ορχήστρα».Στη μέση
της ορχήστρας ήταν ο βωμός «Θεμέλη».
3. Πάροδοι (δύο διάδρομοι αριστερά και δεξιά της σκηνής
4. Σκηνή ή λογείον
5. Θεολογείον (χώρος όπου εμφανίζονταν οι απομηχανής θεοί.
Τα καθίσματα των θεατών στην αρχή ήταν ξύλινα και πέτρινα μόνο τα
μπροστινά για τους επίσημους (αρχιέρια άρχοντα της πόλης κλπ.)
Στη θεατρική παράσταση λάμβαναν μέρος μόνο άνδρες που υποδύονταν και
τους γυναικείους ρόλους.
Πολύ σημαντικό για την εξέλιξη του δράματος ήταν η Όρχηση (μέλος).
SOS Τα ποιοτικά μέρη της τραγωδίας ή «κατά ποιόν μέρη» της τραγωδίας
κατά τον Αριστοτέλη.
1. Μύθος
2. Ήθος (ήρωα χαρακτήρα)
3. Διάνοια (σκέψη ήρωα)
4. Λέξεις (σημασία του λόγου)
5. Όψης (κουστούμια, προσωπεία κλπ.)
6. Μέλος (μουσική μελωδία)
15
ΑΙΣΧΥΛΟΣ
Από το έργο του σώζονται 82 τίτλοι από αυτά 7 ακέραια έργα Αισχύλου.
Είναι οι καινοτομίες ( που ήδη γνωρίζουμε) και η επιλογή των θεμάτων στις
τραγωδίες του Αισχύλου. Γεννά ένα μείζονα ηθικό πολιτικό και θρησκευτικό και
κοινωνικό προβληματισμό. Η αντίληψη της εποχής δεν επιτρέπει την άρνηση
του προβλήματος αλλά την αντιμετώπιση του. Το έργο του χαρακτηρίζεται «ως
βαθύτατα ωραίο».
16
ΑΡΧΑΙΑ & ΜΕΣΗ ΚΩΜΩΔΙΑ
Καταγωγή κωμωδίας
Ο Αριστοτέλης μας λέει ότι έχουμε λίγα στοιχεία για την κωμωδία και αυτό γιατί
ως θεσμός άργησε να εισέλθει στους αγώνες.
Κατά μια εκδοχή, η κωμωδία προήλθε από κάποια φαλλικά άσματα, όπως και
για την τραγωδία έτσι και η κωμωδία αναπτύχθηκε στις Διονυσιακές τελετές.
Ανθρωπολογικά και θρησκειολογικά δεδομένα.
1. Μίμηση και χρήση προσωπείων.
2. Κωμικό και άσεμνο στοιχείο.
3. Εξοργισμός του κακού πνεύματος.
4. Επανάληψη συγκεκριμένων μοτίβων.
17
5. Παρανοήσεις, ευτράπελα, απόκρυψη στοιχείων.
ΜΕΣΗ ΚΩΜΩΔΙΑ
(400 – 320 π.Χ.)
Η βασική διαφορά από την Αττική (Αρχαία) είναι στο χορό (σιγά-σιγά ο χορός
δεν έχει άμεση σχέση με το έργο, αλλά τα χορικά είναι εμβόλιμα).
Γνωρίσματα Μέσης Κωμωδίας:
1. Υποχωρεί το προσωπικό σκώμμα και η αισχρολογία.
2. Αδιαφορία για τον πολιτικό βίο και ενδιαφέρον για την προσωπική ζωή.
3. Αύξηση κωμωδιών με μυθολογικό περιεχόμενο (συνήθως γέννηση
ενός θεού).
4. Πεζό ύφος.
5. Ομοιογένεια (συνήθως ως προς τη γλώσσα).
Εκπρόσωποι:
Εύβουλος, Αντιφάνης, Αναξανδρίδης, Αλέξις.
«ΕΙΔΥΛΛΙΟΝ»:
Έχει και αυτό ως θέμα τη ζωή στην ύπαιθρο, αλλά διαφέρει στον τρόπο
παρουσίασης της ζωής της υπαίθρου, δεν την παρουσιάζει ειδυλλιακή και
παραδεισένια, αλλά ρεαλιστική, συμβολική.
Με το όνομα του Θεόκριτου, έχουμε 31 ποιήματα και 24 επιγράμματα.
18
Γλώσσα: Γράφει σε Δωρική διάλεκτο και σε διάφορες παραλλαγές της.
«Μετα-έπος»: Γιατί επηρεάζονται από την επική ποίηση, δηλαδή συνδυάζει τη
Βουκολική απλότητα, με τη λογιότητα του ποιητή.
«Επύλιον»: Ο όρος πρωτοχρησιμοποιείται τον 19ο αι.
Ορισμός: Είναι ποίημα σε δακτυλικό εξάμετρο με μικρή έκταση (75 – 1500
στίχους). Συχνά τα ποιήματα τιτλοφορούνται με ένα γυναικείο χαρακτήρα και
έχουν κατά κανόνα θέμα ερωτικό. Αποτελεί ρεαλιστική πραγμάτευση ενός ήδη
γνωστού μύθου. Πολύ συχνά έχει τόνο λόγιο ή πολεμικό. Συνηθισμένο
στοιχείο είναι οι παρεκβάσεις και η περιγραφική διάθεση.
Τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα: «Εκάλη» του Καλλίμαχου και η «Ευρώπη»
του Βουκολικού Μόσχου.
«Ελληνιστικό επίγραμμα»: Το επίγραμμα πλέον παύει να εξυπηρετεί μόνο
πρακτικούς σκοπούς και περιγράφει σκηνές της καθημερινής ζωής.
Παράδοξα της φύσης και ερωτικά θέματα, γίνεται το κατ’ εξοχήν είδος της
εποχής.
Κατηγορίες επιγραμμάτων:
1. Επιτύμβια.
2. Αναθηματικά.
3. Ερωτικά.
4. Παιδεραστικά.
5. Συμποτικά.
6. Σκωπτικά.
7. Εκφραστικά.
8. Επιδεικτικά.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
Χαρακτηριστικά:
1. Τα κέντρα εξουσίας βρίσκονται και εκτός Ελλάδος.
2. Ποικιλία γλωσσική και πολιτιστική.
3. Ενότητα της Ελληνικής παρουσίας.
4. Ζύμωση του ντόπιου και του Ελληνικού στοιχείου.
5. Καθιέρωση της Ελληνιστικής Κοινής ως επίσημης γλώσσας.
6. Πολυπολιτισμική κοινωνία. Κατάργηση πόλης – κράτους.
7. Η εξουσία ανήκει στους ηγεμόνες. Το ενδιαφέρον γίνεται ατομοκεντρικό.
8. Αισθητική πολυμορφία σε επίπεδο καλλιτεχνικό.
9. Αλεξάνδρεια: το μεγάλο πνευματικό κέντρο.
19
Σχέση του Ελληνιστικού Έπους με το παραδοσιακό
Ομοιότητες:
1. Τεχνικές αντιθέσεις και μίμησης.
2. Σημάδια διακειμενικότητας.
3. Λογιότητα ποιητή.
Διαφορές:
1. Το νεωτερικό, οφείλει τη διάδοσή του στη γραφή.
2. Το πρότυπο του ήρωα, αλλάζει ριζικά.
Το αντιπροσωπευτικότερο έργο: «Αργοναυτικά» του Απολλώνιου του Ρόδιου.
Πηγές του έργου αυτού:
Ηλιάδα, Οδύσσεια, Ηρόδοτος, 4ος Πυθιόνικος του Πινδάρου, Μήδεια του
Ευριπίδη.
Καλλίμαχος:
Γεννήθηκε το 320 π.Χ. (Κυρίνη Αιγύπτου), πέθανε το 240 π.Χ.
Έβαλε σε τάξη τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας με ένα έργο 120 τόμων. Μαζί
με την βιβλιοθηκονομία, συνδύαζε και την φιλολογία.
Χαρακτηριστικά της ποίησής του:
1. Το έργο του έχει λόγιο χαρακτήρα.
2. Ανανέωση ποιητικού λόγου.
3. Δημιουργική εκμετάλλευση ποιητικής παράδοσης.
4. Επιλογή σπάνιων λέξεων.
5. Εμμονή σε νέα άγνωστα θέματα.
6. Τάση για ανατροπή καθιερωμένων και παραδοσιακών αξιών.
7. Επιστρατεύει νέους αφηγηματικούς τρόπους.
8. Συνθέσεις μικρής έκτασης.
Έργα του:
• «Αίτια»: (τα βιβλία είναι τρία). Στα δύο πρώτα βιβλία, ο κοινός τους
σύνδεσμος είναι οι μούσες. Το 3ο βιβλίο, περιλαμβάνει μια ερωτική
ιστορία, την οποία εμπνέεται από την χρονογραφία του Ξενομήδη
(ήρωες ο Ακόντιος και η Κυδίππη).
• Εκάλη (χαρακτηριστικό επύλλιο).Εκάλη είναι το όνομα μιας γριούλας
που φιλοξένησε τον ήρωα Θησέα μετά τον άθλο με τον Ταύρο του
Μαραθώνα. Μετά από το έργο αυτό αναδεικνύεται το στοιχείο της
Ελληνιστικής ποίησης που είναι η ανάδειξη καθημερινών ανθρώπων
και η σμίκρυνση του ήρωα και των πράξεών του.
20
• Ύμνοι : Άρτεμη, Δήμητρα, Λουτρά παλλάδας, Δία, Δήλο, Απόλλωνα
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Χαρακτηριστικό του Λουκιανού είναι πως αντιτίθεται στη Ρητορική τέχνη της
εποχής του «υπεραττικισμός», εκφυλισμός της ρητορικής. Ο Λουκιανός
χρησιμοποιεί το Διάλογο ως μέσο έκφρασης στα έργα του. Πιστεύει πως η
αναζήτηση τρόπου έκφρασης αποτελεί και την ουσία του κάθε καλλιτέχνη.
Έχουν σωθεί 86 έργα (με προβλήματα χρονολόγησης).
21
Το έργο του χωρίζεται σε δύο περιόδους :
1. Νεότητας : Επικροτεί τη Ρητορική
2. Ωριμότητας : Καταδικάζει τη Ρητορική και επικρατεί ο σατυρικός λόγος.
Έργα :
• Διάλογοι : Διάλογοι θεών, Ενάλιοι και Εταιρικοί
Μενίππειοι Διάλογοι με θέματα κοινωνικής φιλοσοφίας
Πλατωνικοί Διάλογοι
• Ενύπνιος (αυτοβιογραφία)
• Δημόνακτος Βίος : κατατάσσεται στο είδος των απομνημονευμάτων .
Βιογραφία
22
23