Alkoholizm

Autor: dr n. med. Marek Krzystanek, psychiatra

Recenzent: dr hab. n. med. Irena Krupka-Matuszczyk

Uważa się, że uzależnienie od alkoholu (alkoholizm) to:

1. Codzienne picie ok. 0,5 l. mocnego alkoholu lub odpowiednika w celu utrzymania
zadowalającego funkcjonowania.
2. Regularne picie sobotnio-niedzielne dużych ilości alkoholu.
3. Ciągi picia co najmniej dwudniowe występujące naprzemiennie z okresami
trzeźwości.
Charakterystyczne zachowania człowieka uzależnionego od alkoholu:
- niemożność powstrzymania się od picia lub ograniczenia ilości alkoholu spożywanej
jednorazowo
- przerwy w życiorysie
- kontynuowanie picia pomimo istnienia choroby, która pogarsza się w następstwie
picia (np. nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, anemia, marskość wątroby)
- spożywanie alkoholi niekonsumpcyjnych (zwanych przez alkoholików
"wynalazkami"), np. spirytusu salicylowego, denaturatu
- nieświadomość przymusu picia
- umieszczania alkoholu na szczycie hierarchii potrzeb
- tolerancja alkoholu (tzw. "mocna głowa") w pierwszym okresie picia; potem w
wyniku uszkodzenia wątroby, która oczyszcza krew z alkoholu, tolerancja na alkohol
słabnie, dlatego alkoholik upija się mniejszą ilością alkoholu niż przeciętny człowiek
- objawy abstynencyjne po zaprzestaniu picia (np. nocne poty, drżenie poranne,
wymioty poranne, drgawki - tzw. padaczka alkoholowa, majaczenie drżennne)
- pozorna trzeźwość przy utrzymywaniu się stężenia alkoholu we krwi (zjawisko
tolerancji).

Jako ciekawostkę można nadmienić, iż zapach, jaki czuć od chorego pochodzi z

zanieczyszczeń w produkcji alkoholu i nie jest wiarygodnym objawem w rozpoznaniu
alkoholizmu.

Epidemiologia alkoholizmu

W Polsce procent wódki w strukturze picia wynosi 80 %. 8 razy częściej uzależniają

się mężczyźni. Mężczyźni piją najwięcej między 20-30 r.ż., kobiety 30-40 r.ż.

Zwykłe upojenie się alkoholem (upojenie proste)

Upojenie proste powoduje dość często spotykany zespół objawów. Zachowanie

człowieka ulega zmianom, wzrasta agresja i pobudzenie, spada koncentracja uwagi,
nastrój staje się chwiejny i łatwo przechodzi od euforii do smutku. Towarzyszy temu
zamazanie mowy i zaburzenie koordynacji ruchowej. Czasami naturalne cechy
osobowości (np. podejrzliwość) ulegają wzmocnieniu, u innego człowieka mogą z kolei
pojawić się nowe cechy (np. u człowieka nieśmiałego otwartość i pewność siebie). W
tym stanie odhamowania może dochodzić do czynów kryminalnych oraz urazów i
wypadków.
W ciężkim zatruciu alkoholem dochodzi do śpiączki, zwolnienia a nawet zatrzymania
oddychania oraz spadku temperatury ciała. Przedłużająca się śpiączka stanowi
zagrożenie życia.
Ciężkie upojenie alkoholem wymaga leczenia szpitalnego w ramach Oddziału
Intensywnej Terapii.

Powikłania psychiatryczne w przebiegu uzależnienia od alkoholu

Nadużywanie alkoholu w nieubłagany sposób prowadzi do uzależnienia i powikłań
psychiatrycznych. Należą tutaj:
1. Zespół abstynencyjny
Występuje on 12-24 h po zaprzestaniu picia. Po tym okresie mogą wystąpić objawy
takie jak: drżenie kończyn i języka, przyśpieszenie akcji serca, nadciśnienie,
wzmożenie potliwości, nudności, wymioty, biegunka, lęk, drażliwość, bóle głowy,
bezsenność. Objawy te mogą utrzymywać się do 1 tygodnia.
Leczeniem zespołu abstynencyjnego zajmuje się psychiatra.
2. Drgawki alkoholowe (tzw. "padaczka alkoholowa")
Napad drgawek może wystąpić w 2-3 dobie po zaprzestaniu picia alkoholu. Przebiega
on w sposób typowy dla dużego napadu padaczkowego: z utratą przytomności,
uogólnionymi drgawkami, mimowolnym oddaniem moczu, czasami z przygryzieniem
języka.
W razie wystąpienia drgawek należy zabezpieczyć chorego przed urazami i
skontaktować się z pogotowiem.
3. Majaczenie alkoholowe (majaczenie drżenne, delirium tremens)
Majaczenie alkoholowe jest poważną i ostrą psychozą. Podobnie jak drgawki
alkoholowe majaczenie pojawić się może w 2-3 dniu po zaprzestaniu picia. Nasilonym
objawom abstynencyjnym towarzyszą zaburzenia świadomości - chory nie wie gdzie
jest, czasami nie jest w stanie podać danych personalnych, nie potrafi podać
dokładnej daty. Mogą pojawiać się omamy (najczęściej wzrokowe i słuchowe) i
urojenia.
Majaczenie alkoholowe jest stanem zagrożenia życia. Leczenie majaczenia powinno
odbywać się w szpitalu.
4. Halucynoza alkoholowa
Zaczyna się 2-3 dni po zaprzestaniu picia. Objawem choroby są omamy słuchowe
najczęściej grożące lub komentujące zachowanie chorego.
Leczeniem powinien zajmować się psychiatra.
5. Zespół amnestyczny
Głównym objawem są zaburzenia pamięci świeżej i dawnej. Luki pamięciowe
pokrywane są tzw. konfabulacjami tj. fałszywymi wspomnieniami. Chory człowiek jest
przekonany o ich prawdziwości. Przyczyną zespołu amnestycznego jest niedobór
witaminy B1. Leczenie polega na podawaniu dużych dawek witaminy domięśniowo.
Podawanie jej drogą pokarmową nie ma sensu z powodu złego wchłaniania z
przewodu pokarmowego.
Czasami zespół amnestyczny jest początkiem otępienia.
6. Depresja
Objawy depresji mogą pojawić się w trakcje leczenia objawów abstynencyjnych.
Wymagają konsultacji psychiatrycznej, ponieważ depresja może skłonić człowieka do
powrotu do picia alkoholu. Alkoholizm może być też formą samo leczenia się
człowieka, chorującego na depresję; wiadomo bowiem, iż alkohol wywiera działanie
euforyzujące. Osoby uzależnione od alkoholu częściej niż w populacji ogólnej
popełniają samobójstwo.

Powikłania somatyczne w przebiegu uzależnienia od alkoholu

- zanik mózgu
- choroba mięśnia sercowego (kardiomiopatia)
- marskość wątroby
- nadciśnienie
- zanik mięśni
- impotencja
- niedokrwistość (anemia)
- uszkodzenie płodu (nawet małe ilości alkoholu spożywane w czasie ciąży mogą
powodować poważne uszkodzenie płodu!)

Jak leczyć alkoholizm?

Leczeniem zajmują się wyspecjalizowane ośrodki leczenia odwykowego. Po

zakończeniu leczenia chory nadal powinien uczęszczać na zebrania Anonimowych
Alkoholików. Warunkiem sukcesu jest całkowita abstynencja. Do końca życia człowiek
pozostaje alkoholikiem, który nie pije. Przy pierwszej próbie powrotu do alkoholu nie
będzie on w stanie przestać pić. Pomocne jest leczenie farmakologiczne prowadzone
przez psychiatrę. Polega ono na uczulaniu na alkohol, podawaniu środków
zmniejszających głód alkoholu oraz leczeniu towarzyszącej depresji lub innych
powikłań psychiatrycznych.

Rola rodziny i otoczenia w leczeniu alkoholika

Rodzina i otoczenie (znajomi, przyjaciele) powinni potępić postępowanie chorego i

zmusić go do leczenia. Nie pomaga współczucie i tłumaczenie zagrożeń, jakie niesie
ze sobą alkohol. Człowiek chory manipuluje otoczeniem, kłamie innych i siebie, stąd
czasami konieczne jest radykalne postępowanie.