ezoterika

http://www.fortunecity.com/meltingpot/sanjacinto/708/
Bu site'nin amaci, tarih boyunca ezoterik akimlarin dsnce, kavram ve inanlarini nesnel olarak incelemek ve bu konu ile ilgilenenleri bilgilendirmektir. Ilke olarak, site'de yer alan yazilar hibir siyasi grs ya da inancin propagandasini yapmadigi gibi, kesinlikle herhangi bir kurumun, grubun, dsnce ve inan toplulugunun karsisinda da degildir. Site'nin temel ilkeleri nesnellik ve zgr ifadedir....... Derleyen: Thamos (GEOMETRI)

Ezoterizm Ezoterik greti Sistemi Nedir ? ..........................................Derleyen: Thamos (Geometri) Ezoterizm, asil gereklerin yalnizca anlayabilecek yetenek ve bilgide olanlara bildirilebilecegi grs zerine temellenen bir greti sistemidir. Genel olarak, Arapa ve Eski Trkede Batiniyye, Fransizcada Esotrisme ve Ingilizcede Esoterism ya da Esotericism karsiligidir. Bu szcgn Trkede yeni kullanilan karsiligi Irekiliktir. Ezoterizm znde, bilgi ve grglerin kapali bir topluluk iinde ve asamali olarak verildigi bir alisma ve greti sistemi olarak tanimlanabilir. Bu tanimda dikkat edilmesi gereken en nemli unsur, ezoterizmde aktarilan bilgiler ve grglerin ister bilimsel, isterse tresel-dinsel nitelikte olabilmesidir. Ezoterizm bir greti sistemidir ve bu sistemle aktarilan greti bilimsel ve agdas olabilecegi gibi, tresel ya da dinsel de olabilir. Ne var ki, Ezoterizmin bu zelligi ogunlukla gz ardi edilir ve hemen her zaman Ezoterizmi, Gizemcilik (Mistisizm) ya da Gizlicilik (Okltizm) ile karistirma yanlisina dslr. Ezoterizm szcg, kken olarak Yunancadaki esoterikos sifatindan tremistir. Ezoterik biiminde yaygin olarak kullanilan bu sifat, irek yani disa kapali ve kendi iine dnk ya da apaik olmayan anlamlarina gelir ve bir topluluk ya da bir rgt, bir yntem ya da sistemi, bir yazi ya da konusmayi nitelendirmek iin kullanilabilir. Ezoterik sifati, genel ve herkesin olabilen anlamina gelen eksoterik (disrak, Ingilizcede Exoteric, Fransizcada Exotrique) teriminin karsitidir. rnegin dinler eksoterik, Gizemcilik ezoteriktir. Antikagin gizemci dsnr Pisagor, grencilerini esoterikos ve exoterikos diye ikiye ayirir, gizli gretisini yalnizca birincilere aktarirmis. Ezoterik sifatinin tanimi geregi, bir greti sistemi olarak Ezoterizmin temel zelligi vardir: gretiyi alacak kisilerin zenle seilmelerinden sonra, inisiyasyon yntemiyle topluluga kabul edilip yine ayni yntemle ilerletilmeleri; gretilerin, inisiyasyon yntemi uyarinca bir dereceler silsilesi iinde verilmesi; gretilerin kapsaminda ncelikle simgelerin, allegorilerin ve zdeyislerin kullanilmasiyla, bireye kendi gereklerini bulma yolunun ailmasi. Grldg gibi, Ezoterizm bir sistem olarak aktarilan gretinin znden bagimsizdir ve temelde biimsel bir isleyisi nitelendirmektedir. Ezoterik greti sisteminin dogusu, Insanoglunun doga yasalari zerinde dsnmeye koyulmasi ve doganin ve evrenin gereklerini arayip bulmaya baslamasi kadar eskidir. Ulasilan gerekleri, insanlarin byk ogunlugu ya anlayamamis, ya tepkiyle karsilamis, ya da bunlari kendi ikarlari iin ktye kullanmaya kalkismislardir. Bu durum, gereklerin arastirilip dogrularin aktarilmasinda, kapaliligin insanlar ve Insanlik iin daha yararli sonular saglayacagi dsncesini yaratmis ve bylece Ezoterizm ortaya ikmistir. Ezoterizmde, herkese duyurulmasi sakincali grlen bilgilerin, yalnizca belirli bir kltr dzeyine erisen kisilerce anlasilabilecegi gerekesi kapaliligi zorunlu kilmistir. Bu anlamda Aristoteles gretisi de ezoterik sayilmalidir; Aristoteles sabahlari sekin grencilerine ders verirken, aksamlari halka ders verirmis ve grettikleri de ayri ayri bilgilermis. Ezoterizm uygulayan topluluklarin byk ogunlugu, ulastiklari gereklere iliskin bilgi ve bulgulardan yalnizca kendi yelerinin yararlanmalarini ngrmez; kendi dislarindaki toplumu ve tm Insanligi da gzetirler. Ne var ki, yeterince uyumlu bir ortam saglanmadika, gereklerin gelisigzel bir biimde ortaya dklmemesini ve sakli tutulmasini yararli ve hatta gerekli bulurlar. Bu yaklasimin dogal sonucu olarak, gereklerin topluluk disina yayilmasi, Insanliga maledilmesi gecikebilir. Ezoterizmin kapalilik gerekesi Hermesiligin su szleri ile daha iyi anlasilabilir:

Her us byk gerekleri kavrayamaz. ogunluk ya aptal, ya ktdr. Aptalsalar, gerek karsisinda akillarini bsbtn yitirirler. Ktyseler, bu geregi ktye kullanarak, bsbtn ktlk ederler. Geregi gizlemekten baska yol yoktur. Bulmak, bilmek, susmak gerek... Benzer bir yaklasimi Seyh Bedreddinde de bulmak olanaklidir: Her bilgi kendi mertebesinde haktir. Gerekler halka daha isin basinda sylenirse, ya yollarini saptirirlar, ya da geregi syleyeni sularlar. Halk ve hak, orta bir yolla ve ayri ayri gzetilerek birbirine alistirilabilir. Ama herhalde halk, hak ve hakikate alistirilmalidir... Ezoterizmin islevi, bazilarinca bilinen bir takim gereklerin, bilemeyenlere aktarilmasindan ibaret degildir. Ezoterizmin islevleri arasinda, topluluk yeleri arasinda uyumlu bir iletisim saglamak olgusu da vardir. Bu iletisim sayesinde, bilgileri gelistirmek, derinlestirmek, yenilemek, genisletmek ve olgunlastirmak iin olumlu bir yapi saglanir. Ezoterizmin temel kurali geregi, bilgiler yalnizca yeterli dzeyde anlayis yetenegi olan ve bu yolda ilerleme zelligi gsterebilen kisilere aktarilmalidir. Ezoterik sistemde alisan bir topluluga katilan kisiye bilgilerin tm bir anda yklenmez, kisi belli dzeylerde sinanarak daha ileriye gitme yeteneginin olup olmadigi anlasilmalidir. zellikle dinsel ve tresel nitelikte olan bilgiler aik ve belirgin bir kesinlikle verilmemeli, bylece gretiyi alacak kisilerin kendilerine gretilenleri putlastirmalari nlenmelidir. Ezoterik sistem iinde bilgileri grenmeye baslayan kisi, yalnizca kendisi iin grenmekle yetinmemeli, bilgilerini birlestirip olgunlastirarak baskalarina da yararli olmaya alismalidir. Ezoterizmi benimseyip uygulayan kuruluslar ve topluluklar, kendi gretileri kapsaminda ogunlukla din, tre, bilim ve sanat gibi konulari bir btn biiminde isleyip, gretilerine gre yorumlamislardir. Bununla birlikte, salt bilimsel, salt dinsel-tresel ya da salt sanatsal Ezoterizmden de sz edilebilir. Salt bilimsel Ezoterizm, yalnizca dogal ve evrensel gereklerin, bunlarin yasalarinin ardina dsmstr. Salt sanatsal Ezoterizm, bireyler arasindaki iletisimin gelismesinde znelligi ne alarak, duyumsal algilamayi gelistirmeyi ngrr. Salt dinsel-tresel Ezoterizm ise, dinlerin akil ve mantiga uymayan gelerini ayikladiktan sonra, Tanri buyruklarindan isel anlamlar ikarmak yoluyla Gizemcilige yaklasir; eger akil ve deney yoluyla ulasilan bilgilerin tesinde, sezgi yntemi ile saglanabilen bilgilere ncelik verilirse Gizlicilik ile bagdasir. Genel olarak dinsel Ezoterizmde, usa-aykiri dinsel dogmalarin, usa-uygun bir yoruma kavusturulma abasi da bulunmaktadir. Ne var ki, kimi ezoterik yorumcular, bu yorumlarda bsbtn usa-aykiriliga dsmekten kainamamislardir. Ezoterizmi benimseyen topluluklar, kendilerine zg bir alisma yntemi ve gretisi olan, yesi olmayan kisileri alismalarina almadigi gibi, gretilerini kendi yelerinden baskasina amayan rgtlenmelerdir. Bir ezoterik toplulugun bu zelligi, onun bir gizli rgt olmasini gerektirmez. Zira ezoterik bir toplulugun ya da kurumun varligi, amalari, ilkeleri, yelerinin kimler oldugu, alismalarinin nerede yapildigi, nasil alistigi herkese bilinebilir. Bir ezoterik toplulugun gizli olarak nitelendirilebilecek tek yn, yelerinin kendi aralarinda yaptiklari toplanti ve alismalarin ierigidir. Kaynaklar: Mason Szlg, M. zgen Ayfer Felsefe Szlg, Orhan Hanerlioglu Dnya Inanlari Szlg, Orhan Hanerlioglu

Ezoterik rgtlerde Inisiyasyon Ezoterik Inisiyasyonun Anlami ve Ilkellerde Erginlenme Trenleri...... Yazan: Thamos (GEOMETRI) Ezoterik Inisiyasyon Nedir? Ezoterik Inisiyasyon (Erginlenme, Tekris);disaridaki, yabanci, harici, bigne kisinin ieri alinmasi, mahrem kilinmasi, ezoterik toplulugun yesi durumuna getirilmesi, ezoterik bilginin isigina kavusmasidir. Ezoterik Inisiyasyon; bireyde, varligin bir alt asamasindan bir st asamasina geisi ruhsal olarak gereklestirmeye ynelik sretir. Burada ama, bir takim simgesel eylemler ve fiziksel edimler araciligiyla, bireye yeni bir yasama dogmak zere ldg duygusunu asilamaktir. Bu nedenle, kimi ezoterik rgtlerde inisiyasyona, Ikinci Dogus da denilmektedir. Inisiyasyon yoluyla, kisi daha yetkin bir tinsel duruma girmekte, stn bir evrene ulasmaktadir. Bu aidan bakildiginda, inisiyasyon, en derin anlamiyla, bir esit tanrilastirma dir. Temel islevi, kisinin, dis yasamindaki her trl kosullu durumunun tesine gemesidir. Bylesi bir tanrilastirma eylemi, evrenin zndeki byk varligin bireyde belirmesi olgusunu varsayar. Bu varsayim temelini Panteist dsncede bulmaktadir. Evren ile Tanriyi bir ve ayni sey sayan gretilerin ve inan sistemlerinin genel adi Panteizmdir. Kamutanricilik da denilen Panteizmin temel ilkesine gre, evrende bulunan her sey tek bir Varliktan olusmustur. Gerekte varolan bu tek Varliktir ve tm nesne ve canlilar onun esitli grnmleridir. Eski gizemci ve ezoterik topluluklarin ogunda Panteist ilkeler benimsenmistir. Felsefe olarak Stoacilik ve Neoplatonizmde panteist anlayislar vardir. Kabalacilik tmyle panteisttir. Vahdet-i vcut anlayisi ile Tasavvuf ta da panteist olgu benimsenmistir. Birey, inisiyasyon yoluyla, kendinde zaten varolan bir z canlandirmaktadir. Bu bir i gereklesmedir. Bu nedenle, ezoterik inisiyasyon uygulanan kisinin, belirli bir takim zellik ve egilimlere bastan sahip olmasi gereklidir. Inisiyasyonnin Bati dillerindeki karsiligi olan initiation szcg, Latincedeki initium szcgnden tremistir. Initi ise aslinda yola koyulmus, baslamis demektir. Ezoterizmde en nemli kavram Inisiyasyondir. Ezoterizm (Batiniyye, Ireklik), bilgilerin ve grglerin kapali bir topluluk iinde ve asamali olarak verildigi alisma ve greti sistemidir. Asil gereklerin anlayabilecek yetenek ve bilgide olan kisilere aktarilabilecegi grs ezoterik sistemin zdr. Sistemin nemli zelligi vardir: 1)gretiyi alacak olanlarin zenle seilmelerinden sonra, inisiyasyon yntemi ile topluluga kabul edilerek, yine ayni yntemle ilerlemeleri. 2)gretilerin bir dereceler silsilesi iinde verilmesinin yanisira hiyerarsik yapi gzeten bir rgtlenmenin bulunmasi. 3)gretilerin kapsaminda simge, allegori ve zdeyislerin kullanilmasi. Ezoterik yaklasimin z; bireyin kendi kendini aydinlatamamasi olgusuna baglidir. Genelde, ezoterik greti uygulamasina karsin; bazen, Mistisizm (Tasavvuf, Gizemcilik) kavrami ile ezoterizm kavrami bu noktada ayrilirlar. Mistik kisi (mutasavvif, gizemci) ogu zaman elini etegini dnyadan ekmis bir mnzevidir, dzen ve denetim disidir, hatta disiplinsizdir. Gerege bir anda sezgi yoluyla varabilir. Oysa, ezoterizmde, kisi ancak inisiyasyonya dayali (initiatique) bir rgt tarafindan isiga kavusturulabilir. Ezoterik rgt kisiye, ncelikle ruhsal bir etki asilar, sonra bu etkinin zerine bir greti kurmaya alisir; bunu yaparken de belirli bir hiyerarsik yapiyi ve disiplini izler. Mistisizmin bazen salt bireysel dzeyde kalabilmesine karsin, ezoterizm daima rgtsel bir yapidadir. Mistisizm (Tasavvuf, Gizemcilik), duygu ve sezgiye dayali bir inan yolu olarak, us ile deney alani disinda, duygu ve sezgilerle gerege ulasma anlayisidir. Tanribilimsel aidan, kisinin kendi iine kapanarak, Tanriyi kendinde aramasi biiminde de tanimlanir. Mistisizmin son asamasi, Tanrinin varliginda eriyerek,

kisiligin yokedilmesidir. Inisiye olan kisi zerinde olusturulan ruhsal etki, esas olarak, Inisiyasyon treninin haricilere aktarilamaz olan temel niteligidir. Aristoteles, Eleusis Gizemlerinden szederken, grenmek yerine hissetmek diyordu. Inisiyasyon sirasinda da, aktarilan bir greti yoktur, yasanan yogun duygular vardir. Ama, bu duygular, ilerde gretinin serpilecegi uygun topragi yaratmaktadir. yleyse inisiyasyonnin gizemi, dile getirilemez, szcklerle anlatilamaz bir gizemdir; ancak riteller araciligi ile yasanir, ilesi ekilir, hissedilir. Gerekten, tm ritelleri en ufak ayrintisina kadar hariciler tarafindan bilinse bile, ezoterik rgtlerin gizemleri tam olarak zlemez ve zlemeyecektir. Zira bu gizemler ancak kisisel olarak yasandigi zaman duyumsanabilir. Tm ezoterik rgtlerde bulunan ve stnkr incelendiginde anlamsiz grnen ritellerin, aslinda, ister korkutucu, ister yadirgatici olsun, inisiye olan kisiler zerinde bir tr psikanalitik tedavi etkisini andiran tinsel yankilanmalari vardir. Bu durumda, inisiyasyon yoluyla, birey kendi kendini gereklestirmekte, yetkinlesme srecine ilk adimi atmakta, kendi znde sakli olanlari kuramsaldan eylemsele yneltmektedir. stelik bu durum bir kez kazanilinca, bir daha yitirilmeyen bir niteliktir. Inisiyasyon olgusu artik srekli bir durumdur. Inisiye olmak bir daha geri alinamaz bir zelliktir. Sonu olarak; ezoterik inisiyasyon: A) Kisinin nceden belirlenen egilimleri ve zellikleri zerine yapilandirilan, B) Belirli bir ruhsal etki yaratarak, kisinin bilinaltina ynelen, C) Bireyin kendisinin tamamlamasi gereken bir sakli zn gereklestirilmesi abasindan olusan l bir sretir.

Inisiyasyon Trenlerinin Nitelik ve Amalari Ezoterik rgtlerde, Inisiyasyon Trenleri, bireyin benligini etkilemeyi amalayan, ve hem fizik, hem de tinsel birer sinav niteligi tasiyan deneyimlerdir. Aslinda, inisiyasyon, ezoterik rgt yelerinin, haricilere amamak konusunda yemin ettikleri bir gizem dir. Trenin, katilanlarin kisiligine bagli olmayan, kendiliginden bir etkenligi vardir. Bu etkenlik trenin kendi znden kaynaklanmakta olup, treni yneten ve dzenleyenlerin, ayrica diger katilicilarin kisiliginden bagimsizdir. Treni yneten nemli degildir, nemli olan trenin islevidir. Buradaki yaklasim, dinsel yaklasimla paraleldir; rnegin, namazin degerinin, imamin kisiliginden bagimsiz olmasi gibi. Diger taraftan, etkin sonulara ulasabilmek iin, trenin riteline, en ufak ayrintisina kadar uyulmasi gerekmektedir. Ancak, yine de, egilimleri aisindan yatkin olmayan kisilere uygulanan inisiyasyonnun etkisiz kalmasi olasidir. Bu noktada, dinsel yaklasimdan ayrilinir; rnegin, hristiyanlarda, vaftiz treni, egilimine bakilmaksizin herkese uygulanir. Gizemci aradigi isiga, bilgiye bir anda sezgiyle ulasabilir. Buna karsilik, inisiye olmus kisi, bilgiyi ancak, zamanla ve bir takim asamalardan sirasiyla geerek elde eder. Bu nedenle, inisiyasyon yolu, uzun, ileli, aktif katilim gerektiren bir yoldur. Bunun sonucu olarak, inisiyasyonu temel alan tm ezoterik rgtlerde, hiyerarsik bir yapi olusmustur. Inisiyasyonun esitli asamalari, yelerin ulastigi varsayilan esitli yetkinlik dzeyleri, bir takim derece lerle, rtbe lerle belirlenmistir. Hiyerarsinin geregi olarak, her ezoterik rgtlenmede, yelerin seilmesine, trelerin gzetilmesine, geleneklerin srdrlmesine egemen olan, ogunlukla olduka karmasik ve ayrintili bir organizasyon bulunur. Ayni sekilde, ritellerin izlenmesinde de, yine hiyerarsik yapinin geregi olarak, disipline siki sikiya uyulur. Ezoterik Dsncenin z: Inisiyasyon Ezoterizm (esotrisme) szcg, eski Yunancada ieri almak anlamina gelen eisotheo szcgnden tretilmistir. Bu terimin anlami ok aiktir: ieri almak demek, bir kapi amak, disardaki insanlara ieri girme firsatini vermek demektir. Simgesel olarak bu, sakli bir geregi, gizli bir anlami aiklamaktir. Btn bunlar, ezoterizm szcgnn, bir kapali greti ifade ettigini ortaya koyar. Disaridan ve kalabaliktan soyutlanmis bir topluluga, belirli bilgilerin aktarilmasi sz konusudur. Bu durumda, ezoterik dsnce temelinde, bu kapsama giren tm rgtlerin ortak noktalarini yakalamak olasidir. A) Inisiyasyon kendi kendine bilgiye ulasmak degildir. Inisiyasyonu olusturan esitli gizler belirli bir

gretinin dogmatik aiklamalari olmaktan ok, inisiye olan kiside bir dirilis, bir yeniden dogusla talanan bir lm duygusu yaratmaya ynelik trenler, riteller ve teknikler dizisinden olusmustur. Tm uygulanan tren, ritel, ayin, allegorik yk ve efsanelerin simgesel z, birbirine olduka benzeyen bir ana tema etrafinda sekillenir: tm ezoterik rgtlerde, inisiyasyon sreci, karanliklar (lm) iine yapilan bir girisle baslar. Bu asama boyunca, inisiyasyonya aday kisi, kendisinde ldg duygusunu yaratmayi hedefleyen, bir takim korkutucu olaylar ve meknlar iine sokulur, esitli sinav lara tutulur. Bu asama, bir tr cehenneme inis tir (Orpheus, Isis, Persephone, Tammuz gibi). Inis ya da lm asamasini izleyen asama, genellikle tm ezoterik inisiyasyon trenlerinde, belirli duygulanimlarla ykl olmasina zen gsterilen, yine de bir takim simgesel sinavlarin uygulandigi, bir ikis, ykselis asamasidir. Bu noktada, genellikle, dar bir geitten geisle simgelenen, tipik bir dogum olgusu da yer alir. Inisiye olan kisinin gzleri daima baglidir, ve bu da, henz karanliktan kurtulamadigini vurgulamaktadir. Son asamayi, gz baglarinin zm ve ani bir isiklandirmayla (Aydinlanma, Nurlanma) ile baslayan, esitli gzellikte sahnelerle ssl, neredeyse kendinden geisi andiran, bir doruklanma olusturur. Alabildigince esitlendirilmis, ama hemen tm ezoterik rgtlerde birbirini andiran, simgelerle canlandirilan ve inisiyasyon treninin iskeletini olusturan, bu inis-ykselis ya da lm-dogum temasinin aktarmak istedigi z nedir? Inisiyasyon sreci, bir yandan, evrendogum (kozmogoni) srecinin asamalarini, Kaos un Isik tarafindan dzenlenmesini simgesel olarak canlandirmakta, temsil etmektedir; diger yandan, kisinin, Ademin Ilk Gnahiyla yitirilen ayricaliklara fiktif bir sekilde yeniden kavusmasi, Eksiksiz Bilgiye ermek iin gerekli mistik kosullarin iine yeniden dogmasidir. Evrendogum (Kozmogoni), evrenin olusumu, yaradilisi ile ilgili ilksel ve inansal tasarimlardir. Genel olarak evrenin yoktan, hilikten, kaostan varedildigi inanci, yani Yaradilis kavrami evrendogumu ifade eder. Ademin Ilk Gnahi, Tevratin Tekvin blmndeki Cennetten elma alma yksdr. Insan soyunun bu nedenle her zaman gnahkar olarak yasayacagi dogmasinin temellendigi ve Aziz Paul ve Aziz Augustinus tarafindan olusturulan bu dogma, Isanin bu yzden cisimleserek, gnahkar insan soyunu bagislatmak iin kendini feda ettigini ileri srer. Bu ilk gnah insan soyunun mutsuzlugunun nedeni sayilir. zetle, inisiyasyon; a)Bir arinma dir. Insan bylece, eksiksiz, yetkin bir varlik olabilmek iin, dis yasamdan getirdigi tutku ve yanlislarindan siyrilir. b)Bir nurlanma dir. Insan bylece, yitirilmis bilgiye erme, Yitik Kelmi yeniden bulma umuduna kavusur. c)Bir btnlenme dir. Insan bylece, Gnahtan nceki ayricalikli durumuna yeniden dogar ve evrenin zndeki Byk Varlik la birlesir. Yitik Kelm, Yitirilmis Bilgelik, insanoglunun yaradilis sirasinda sahip bulundugu, ama sonradan yitirdigi, sonsuz zgrlk ve mutluluk veren eksiksiz bilgiyi simgeler. Tanri bu bilgiyi insanlara vermis, ancak haketmediklerini grnce geri almistir. Bu bilgiye yeniden ulasabilmek iin, haketmek yani ileli bir aba gstermek sarttir. Bu nedenle, gelisigzel her insan bu bilgiye ulasamaz, sadece sekin kisiler, belirli sinav ve asamalardan geerek bilgiyi elde edebilirler. B) Ta baslangitan beri, insanoglu, nereden gelip nereye gittigini, varolusunun amacini, lmden sonraki yazgisini grenmek arzusuyla yanmis; buna kosut olarak da, btn aglar boyunca, bir takim ezoterik rgtler, evreni yneten yasalari kavramis olduklarini, temel sorulari zen Dile Getirilmez Giz e ulastiklarini ileri srmslerdir. Nereden Geliyoruz? Kimiz? Nereye Gidiyoruz?. Insanoglu, sinirsiz kudrete ve Tanriya ulasmaya duydugu susuzlukla, hep bu soruyu soragelmistir kendine. Bu kesin ve eksiksiz bilgiye aliktir. Ister dini, ister felsefi, ister mistik ya da isterse Gizlici (Occult) olsun, tm ezoterik rgtleri besleyen ana kaynak bu aliktir. Gizlicilik (Occultisme), evrenin gizli geregine ancak dogast ve bysel islem ve yntemlerle varilabilecegi inancidir. Teosofik inanlar ve Hermetik Bilimler (Astroloji, Simya, Terji, Fal, Kehanet,

By ve Sihir gibi islemler) bu kapsamdadir. Ezoterizm ve Din Tarihsel olarak degerlendirildiginde, ezoterik rgtlerle dinlerin eski aglarda hemen hemen tmyle (rnegin Misirda Hermetizm, Yunanda Eleusis, Dionysos Misterleri ve Orfizm, Yahudilerde Kabalacilik ve Essenliler, Ortadogu ve Akdeniz evresinde Mithracilik, Manicilik, Hristiyanlikta Gnostikler, Katarlar, Sovalye Tarikatlari, Islamda Batini Tarikatlar), yakin aglara kadar da kismen iie olusup gelistiklerini grebiliriz. Bu gn bile, ezoterik rgtlerden bazisi belirli bir din erevesi iinde kendini srdrme abasindadir. Yapisal aidan degerlendirildiginde, ezoterik rgtlerle dinler arasindaki benzesim ve ayrimlar kolayca ortaya ikar. Her iki kurumda da, inanlar ve/veya gretiler, belirli ayin, tren, riteller araciligiyla pekistirilmekte; ve bunlar belirli bir hiyerarsinin gzetim ve denetiminde gereklestirilmektedir. Gene her iki kurum da, esitli simgeler, mitler, efsane ve allegorilerden genis boyutlarda yararlanmakta; olumlu bilimlere ancak kendi ilkelerinin koydugu sinirlar iinde gz yummaktadir. Ayrimlara gelince, tek bir temel ayrim bulunur: Dinler, inanlarini yayma abasi iinde olduklarindan, herkese aik kurumlardir. Diger bir ifade ile, ekzoterik (exotrique)dirler. Oysa, ezoterik kurumlar, ilkesel olarak, zel nitelikler ve egilimler tasiyan kisilere aiktirlar. Inisiyasyonun Kkeni: Ilkel Topluluklarda Erginlenme Trenleri Yapilan bilimsel arastirmalar, tm ilkel topluluklarda, zaman ya da mekn farki olmaksizin tmnde, bilimsel adi Geis Ayinleri (Rites de Passage) olan, bir tr inisiyasyon treninin varligini ortaya koymustur. Genel olarak, ilkel topluluklarin sosyal yapilarinda, drt temel gruba ayrilma ilkesi geerlidir. Bunlar; ocuklar, genler, yetiskinler ve evlileri de kapsayan yaslilar (ya da eskiler) gruplari olarak belirlenmektedir. Bir toplumsal gruptan, bir digerine ykselme her zaman bir geis ayini vasitasiyla gereklesmektedir. Bu tr ayinler, ilkel toplulugun tm yelerine aik (ekzoterik) trenlerdir. Kuskusuz en nemli ve en yetkin geis ayini, yeni yetmenin yetiskinler topluluguna katilmasi sirasinda yapilir. Bu geise erginlenme adi verilir. Erginlenme, tm ilkel topluluklarda grlms, rnegin Fijililer ve Avustralyalilar gibi en geri kltr asamalarinda bile yaygin oldugu saptanmistir. Erginlenme, dzenli olarak, asamada gereklestirilmektedir; adayin toplumdan yalitilmasi, bekletme ve egitim, yeni duruma geis. Bu asamalarin tamamlanmasiyla kisi, artik yetiskinler arasina kabul edilmekte, hem varolussal rejiminde, hem de toplumsal konumunda kkten bir degisim olmaktadir. Trenin amaci, bireyi bir nceki toplumsal statsndeki kurallar ve davranislar sisteminden tmyle kurtarmaktir. Ama bu kurtulus sirasinda, adayin oynadigi rol btnyle edilgendir. Adaya, neredeyse kirli bir nesne gibi davranilmakta, aritilmasi gereken bir esya olarak bakilmaktadir. Sonuta, erginlenen kisi, eski toplumsal etkinligi ile ilgili nesne ve teknikleri artik tanimiyormus, kullanamazmis durumuna zorla itilir. Tmyle eski benligini yitirmis, eski yasamindan kopmus oldugu varsayilir. Bu kopus, bu yapay bellek yitimi yanlizca kuramsal dzeyde kalmamakta, esitli asagilamalar, iskenceler, agir sinavlar araciligi ile somut sekilde yasanmaktadir. rnegin: Masailerde (Kenya) ayinle snnet edilen erkekler, yaralari kapanincaya kadar kadin giysileri ile dolasmak ve kpe takmak zorundadirlar. Kimi topluluklarda, dis skmek (Afrika), ggs adalelerinden baglanip asilmak (K.Amerika), parmak kesmek (Okyanusya) gibi daha gaddarca uygulamalar da vardir. Hemen tm erginlenmelerde rastlanan bu zorlamali bellek yitimi, anilardan arinma yoluyla, kisinin bilincinde bir tr bekaret saglamakta, kisiyi artik geersiz ve yetersiz duruma gelmis eski baglarindan kurtarip, kendi kendinden siyirmaktadir. Bylece, kltrn en ilkel dzeylerinden baslayarak, erginlenmenin, kisinin olusumunda nemli bir rol oynadigini ve zellikle de genlerin varoluslarinda esasli bir siramayi ifade ettigini gryoruz. En ilkel toplum insani bile, kendini dogal durumuyla eksik grmekte, doga tarafindan yaratilmis, verilmis haliyle tamamlanmamis olarak kabul etmektedir. Asil anlamiyla insan olabilmesi iin, bu ilk eksikli durumunda lmesi, hem kltrel, hem tinsel ve hem de sosyal olarak daha st bir yasama dogmasi gerekmektedir.

Erginlenme eylemi, sonuta, paradoksal ve doga-st bir lm ve yeniden dirilis/ikinci dogus deneyine indirgenebilir. Erginlenme insanin baska olmak istedigini, dogal dzeyinde kalmak istemedigini, ideal bir imgeye gre kendini yeniden yaratmaya abaladigini gsterir. Ilkel insan, insanligin tinsel lksne ulasmaya bylece adim atmaktadir. Tren, her ilkel toplulukta, adayin ailesinden uzaklastirilmasi ile baslar. Uzakta, ayirin ortasinda ya da ormanin iinde bir kulbede, bazen bir magarada bekletilir aday. Daha bu ilk adimda lm simgesi vardir. Yanlizlik, orman, karanliklar lm vurgular. Bazi ilkellerde bir kaplanin gelip adayi ormanin ilerine gtrecegi inanci vardir. Banda kabilesinde adayin bir canavar tarafindan yutulmus oldugu varsayilir. Aslinda kulbe ana rahmini simgelemektedir. Burada adayin lm ve cenin durumuna geri dns sz konusudur. Gen adaylar sinavlarinin bir kismini burada vermekte, kabilenin sirlarini burada grenmektedirler. Bu asamada lm simgeciligi alabildigine abartilir. Bazi toplumlarda, adaylar yeni ailmis mezarlara gmlrler, l gibi hareketsiz kalirlar, lye benzemek iin vcutlarina beyaz toz srerler. Dis skme, parmak kesme gibi islemlerin yani sira snnet, dvme yapma, deride iz ama bu asamada uygulanir. lm simgeciligi, her zaman, yeniden dogus simgeleriyle iiedir. Adaylar, erginlenmeden sonra baska adlar almakta (Dede Korkut Masallarinda ad kazanmaya alisan genler), nceki yasamlarina ait herseyi unutmus sayilmakta, ayinin pesisira bebekler gibi baskalarinca beslenmekte, kollarina girilerek yrtlmektedirler. rnegin; Bantu larda adayin yataga yatip bebek gibi aglamasi zorunludur. Erginlenen kisi, yanlizca lp, yeniden dogan olmayip, ayni zamanda, metafizik dzeyde aiklamalar edinen, bilgilenen, sirlari grenen kisidir. Kabilenin tanrilarini, onlarin gerek adlarini, dnyanin olusumuna ait efsaneleri grenmistir. Erginlenen kisi, bilen kisidir. Bu nedenle, erginlenme, bilinc krlg veren dogal durumun asilmasi anlamina gelir. Adayin varolusunun gerek boyutlarini kesfe, insan sorumlulugunu stlenmeye agridir. Simgesel Aiklamalar Ilkellerdeki erginlenmelerde rastlanan bazi uygulamalarin simgesel anlamlari asagida ailanmaya alisilmistir: A)Katilma Kulbesi: Simgesel olarak, mezar ya da ana rahmini belirtir. Dogum, yasam, lm ve yeniden dogum evriminde baglanti noktasini olusturur. B)Dar Kapidan Geis: Bir varlik durumundan digerine, bir varolus srecinden baskasina dnsm, yani dogum olayini simgeler. Kapi ya da sika grldg zere tehlikeli geit, kpr olgusu, disari ile ieri arasindaki sinirlamayi oldugu kadar, bir durumdan tekine geisi de simgelemektedir. Bu geis olayi aslinda varolussal bir siramadir. Bir kopusu ve bir askinligi vurgular. esitli mitler ve dinsel geleneklerde yeralmaktadir. rnegin: Yunan mitolojisinde Hadesin kapisi, kapida duran Kerberos, geilmesi gereken Styx irmagi, Iran mitolojisinde Cinvat kprs, Islam inancinda Sirat kprs, Ortaag efsanelerinde Kutsal Kse Graali arayan Lancelotnun getigi sularla rtl kpr ve sato kapisi, Iskandinav mitolojisinde cehennemin zerinden geen kpr. Kutsal Kse Graal, Isanin son yemekte kullandigi ve sonradan iine kaninin toplandigina inanilan kutsal tasa verilen addir. Inanisa gre bu kase, Bati Avrupaya Arimetheali Joseph tarafindan getirilmis, fakat kaybolmustur. Bir ok Breton efsanesinin konusu ve zellikle Kral Arthur Efsanelerinin eksenini Graalin aranisi olusturur. Graal bu efsanelerde, insanligin evrensel mutlulugunu ya da gerek bilgiyi simgeler. Yitirilmis Bilgelik kavramina denk dser. C)Yardim Gerektiren Yolculuklar Yrmeyi yeni grenen bebek simgesi, bir nceki yasamdan herseyin silinmesini simgeler. Yolculuk eski yasamdan kopus ve yeni yasama ulasma anlamindadir. Yolculugun hedefi Gerek Bilgi ye ulasmaktir. Graalin aranisinda oldugu gibi zorlu sinavlar ve tehlikeler ierir. D)Sivi Simgeciligi Ilkel topluluklarda, erginlenme sirasinda adayin su, yag, sidik ya da kan ile yikanmasi, vcudunun ovulmasi en sik grlen uygulamalardandir. zellikle tm vcudun suya batirilmasi dikkat eker. Bu uygulama bir yandan Hristiyanlarin vaftiz islemini animsatirken, diger yandan bir ok ezoterik rgtte

yapilan su ritellerine denk dser. Sivi simgeciligi hem adayin sivi iinde bulunan cenin durumuna dnerek yeniden dogusunu vurgularken, hem de suyun aritici niteligi sayesinde nceki yasamin pisliklerinden kurtulusu amalar. E)Ates ile Arinma Ilkellerin erginlenme trenlerinde, yine sika grlen bir uygulama da, atesin kullanimidir. Ates sayesinde adayin cesareti ve zverisi sinanir. Ates zerinden atlama, korlar zerinde yrme, vcudun bir blmnn daglanmasi gibi zorlu uygulamalar yapilir. Burada, atesin hem aritici, hem de dnstrcdegistirici niteligi n plana ikar. Zaten ates tapimi bilinen en eski dinsel inanlardan biridir. Ates tapimina Misirda, Slavlarda, Germenlerde, Keltlerde eski Yunan ve Romada, Iranda, Hindistanda, Kuzey Amerika yerlilerinde, Meksikada, inde, Afrikada ve Polinezyada rastlanmistir. Ancak en yetkin uygulamasi Mazdeizmde bulunur, Zerdst dininde ates, Ahura Mazdayi simgeler ve hi sndrlmeden korunur. Gnmzde Hindistanda Parsilerde ates tapimi srmektedir. F)Toprak Simgeciligi Toprak Ana (Terra Mater) en ilkel toplumlarda bile rastlanan, temel imgelerden nde gelenidir. Bu imge tm kltrlerde, sayilamayacak kadar ok biim altinda grlmstr. Insanlarin toprak tarafindan dogurulmasi evrensel yayginliga sahip bir inantir (Ademin topraktan yaratilmasi inanci). En genel anlamiyla, toprak insanoglunun kozmik anasi olarak degerlendirilir. Ana ve dogum kavramlarinda oldugu gibi, lm ve mezar kavramlari da, toprakla btnlesmektedir. Bu nedenle, lm ve ikinci dogum simgeciliginde bas rol toprak oynamaktadir. Ekzoterikten Ezoterige Evrensel dzeyde, her ilkel kltrde rastlanan herkese aik, ekzoterik Erginlenme olgusu, nasil olmus da, ezoterik bir yapiya evrimlenmistir? Bu degisimin temelde iki ayri nedeni gzlemlenmistir. Ilki; tektanrili dinlerin gelismesi ile bagdastirilabilir. Bu dinler, bir yandan panteistik inanlari trplerken, diger yandan insan iradesini hor gren bir niteliktedirler. Dogaya aik, doganin iinde onurlu bir konum sahibi olan ilkel insani, bu durumundan uzaklastirip, kul dzeyine indirgemisler, kader olgusu ile zgrlgn yoketmislerdir. stelik, pagan inanlarla kiyasiya savasim vermisler, insanoglunu tanrilastiracak her trl yaklasim ve dsnceyi sapkinlikla sulamislardir. Diger neden, ezoterik rgtlerin, smrge olus kosullarinin zorlamasiyla, ilkel anlayisin uygar anlayisa karsi kendini savunma gds geregi, siyasal nitelik kazanmalarina baglidir. Ama, uygarligin karsisinda sarsilan eski gelenek, rf ve inanlari pekistirmektir. Afrikada Ngui-Goril adamlar, Nkee-Pars adamlar, Bwiti ve Poro, Malenezyada Duk-duk ve Iniet, Orta Amerikada Kakek, Kuzey Amerikada Didewiwin, Hamatsa ve Kaina bu tr ezoterik rgtlerdir. Son Sz Ezoterik yaklasim erevesinde, inisiyasyon olgusu bir sretir. Ister en ilkel uygarlik dzeyinde, isterse en gelismis teknoloji toplumlarinda olsun, yapilan trenler, bu srecin simgesel olarak baslangicini temsil ederler. Hangi uygarlik dzeyinde olursa olsun, inisiyasyon sreci, mevcut kltr ve retim biimlerinde, belirli bir rasyonalizm (akilsallik) geregini ngrr. Burada sz konusu olan rasyonalizm, temel olarak, insanin doga ve toplum iinde kendi zgnlgnn ayrimina varmasi demektir. Bu farkindalik kavrami, ezoterik anlayisa gre bilinlenme anlamina gelir. zetle, ezoterik rgtlerde inisiyasyon; insanin kendi zgnlgnn bilincine varmasi srecidir. Bu da, temel kltr kavramlarinin yorum ve kiyas yoluyla, enine boyuna irdelenmesini gerektirir. Bu nedenle, kltr kavramlarinin zmsenmesi dogrudan bilinlenme, inisiyasyon srecinin kendisini olusturur. Simgeler ise, kavramlarin billurlasmis hali, somutlanmasidir. Somut olarak yasananlarin soyutlanmasi kavramlari, soyut kavramlarin yeniden somutlanmasi da simgeleri olusturur. Fakat, inisiyasyon abasi iindeki her birey iin, somut simgeler o bireyin kendi soyut yorumunu yaratacak, soyut yorum da, bireyin yasaminda somutlasacaktir. Iste, toplumun kltr yapisindan bireyin yasamina uzanan inisiyasyon sreci budur. Her simge ve temsil ettikleri her kavram, uzun bir tarihsel srecin rndr. Ne simgeler, ne kavramlar, ne de bilinlenme-inisiyasyon, insanligin kltr tarihinden bagimsiz olamaz.

EZORETIZM NASIL DOGDU? Ezoterizm'in Gelisim ve Evrimi zerine Bir Kuram........................Yazan: Thamos (GEOMETRI)

Tm topluluk yelerine aik olan, ekzoterik "Erginlenme" yani "Geis Ritleri"nin temel asamada gereklestirildigi belirlenmistir: (1) Eski durum ya da statden kopma, (2) Iki durum arasindaki esik ya da statszlk durumu ve (3) Yeni durum ya da stat ile btnlesme. Antropologlarin zel nem verdikleri durum, "liminarite" (esiksellik) diye adlandirdiklari, geis ritine tabi olan kisinin statszlk durumudur. Bu esiksellik evresinin trdeslik, esitlik, anonimlik, mlkszlk, dis grnse nem vermeme, servete bagli ayrimlarin olmamasi, cmertlik, boyun egme, yalinlik, aci ve istirabin kabul...gibi zelliklerle belirlenen bir "communitas" (yoldaslik) durumu oldugu belirlenmektedir. Bir tr toplumsal stat yitimi olan bu communitas durumunun ezoterik yapinin gelismesinin temel tasi oldugu savunulmaktadir. Diger bir syleyis ile Ezoterizm bilinli olarak srekli olarak "esiksellik" durumunu srdrme abasidir. Bu asamada sormamiz gereken soru sudur: Evrensel dzeyde, her ilkel kltrde rastlanan herkese aik, ekzoterik "Erginlenme" olgusu, nasil olmus da, ezoterik bir yapiya evrimlenmistir? Bu soruya yanit arayabilmek iin ok eskilere dogru bir zaman yolculugu yapmak gerekiyor. Vardigimiz dnemde yapacagimiz tarihsel zdeki gzlemlerin temelini ekonomi, sosyoloji ve antropoloji olusturmali.

Proto-Neolitik (I. 7500 -5500) ve Neolitik ag (I. 5500 - 4500) Ilk gezimiz "Geis Ritleri"nin herkese aik olarak uygulandigi bir dneme. Bu agda insanlar, ya avcitoplayici gruplar biiminde, ya da en ilkel tarzda tarim yapan ok kk ifti-oban topluluklari olarak yasamaktalar. Topluluk yeleri arasinda en basit dzeyde bir isblm var, ancak yeler arasinda toplumsal bir farklilasma belirmemis. zel mlkiyetin bulunmamasi, siyasal iktidar kurumunun yoklugunu tayin ediyor. Dolayisiyla devlet de yok...Esitliki ideolojinin egemen oldugu devlet-ncesi sinifsiz bir toplum yapisi bu. Bu dnemde geerli olan inan dizgesi tmyle "ritus" temelli. Yani inan olgusu, bagimsiz irade sahibi olarak tasarlanan doga glerini, toplulugun varligini srdrebilmesi iin gerekli kosullari saglamaya ikna etme abalarindan ibaret. Bu asamada "ritus"u tanimlamak gerekiyor: uzlasimsal simgesel anlamlar tasiyan ve kutsal ile bagintili geleneksel davranis ve uygulamalar. Diger bir anlatimla, szel trelerin simgesel davranislarda kurumlasmasi...Ritus, evreni aiklamaya alisan ilkel bir kozmoloji/kozmogoni yaklasimidir; insani, evrenin karmasasi karsisinda tutarli bir ereveye oturtma abasi olarak grebiliriz ritusu. Bunlar simgesel, standartlasmis, yinelenen, degismeyen, kendiligindenlige yer vermeyen davranislar. rnegin geis ritleri... Ritusun islevi belli: ncelikle evreni anlamak iin bir ara. Bilinmeyenden kainmayi, toplum yasamini standartlastirmayi ve bylece kaygi gidermeyi saglayan psikolojik islevleri de var. Toplumsal staty belirleyerek ve bireyi toplumla btnlestirerek egitsel bir islevde stleniyor. Kltrel islevi ise toplulugun kltrn gelecek kusaklara aktarmasiyla ortaya ikiyor. Ritus uygulamalarina toplulugun tm yeleri katiliyorlar; katilimcilar yogun bir duygudaslik iindeler; uygulamada hiyerarsik bir yapi yok, ritusu yneten saman disinda tm yeler esit ve anonim. Ama, dogayi yansilamak ve onunla zdeslesmek. Inansal yapi topraga ve meteorolojiye ynelik. Temel gereksinimler erevesine oturtulmus kaba bir bereket klt geerli. Ana Tanria (Toprak Ana) ve ogul/sevgili temasi. Mevsimler rnek alinarak dzenlenmis bir "dogum-lm" eksenli inan yrrlkte ve bu inan dizgesinde, egemen bir kollektivitenin genel ve soyut ifadesi biimlenmis. Esas olan kollektivite

10

olunca, ekzoterik yapi toplulugun tmn kapsiyor.

Ge Neolitik (I. 4500 - 3500) Ikinci zaman gezimiz ayni topluluga ancak bu kez Ge Neolitik aga gidiyoruz. ok seyler degismis aradan geen yillarda. Bizim kk ky, neredeyse bir kent dzeyine ykselmis. Sulamaya dayali tarim ve saban kullaniminin yayginlasmasi nfusu arttirmis. Avci-toplayicilik tmyle terkedilmis. Hayvancilik da gelismis. Yazi bulunmus, geri ok sinirli kullaniliyor ama. Isblm uzmanlasmaya dayali duruma gelmis, toplum yeleri arasinda farklar belirmis. En nemlisi zel mlkiyet ortaya ikmis. Yneten-ynetilen olgusu belirmis, henz kurumsallasmamis olsa da bir siyasal iktidardan sz etmek olasi. Bunu bir tr erken-devlet olarak nitelendirebiliriz. Bu erken-devlet, isblm ve teknolojik gelismenin sagladigi retim artisini, retime katilmaksizin denetleyen bir kesimin elinde yogunlasmasi sonucu, dogan gerilimi yok etmek, zel mlkiyeti gvence altina almak ve sinifsal atismalari frenlemek iin abaliyor. Inan dizgesi, yine rituslara dayaniyor ama kozmogoni/kozmoloji kurumsallasarak mitoloji biimine dnsms. Ritus uygulamalari rgtlenmis, bu uygulamalarin yapilmasi iin belirli kutsal mekanlar olusturulmus. Bu mekanlarda, rgtlenmis ritus uygulamalarini yneten bir ruhban sinifi ortaya ikmis; toplulukta herkese aik ritus uygulamalari sryor ancak, ynetenler ve ruhban sinifi, kapali katilimli baska rituslar uygulamaya baslamislar, bir tr ezoterik uygulama baslamis. Erginlenme hakki sinirlanmis. Toplulukta ekonomik ve siyasal gce dayali bir sekincilik belirmis; sekinler kendi aralarinda farkli bir inan dizgesi uygularken, topluma sunduklari inan tmyle yneticilik ideolojisini mesru kilmak amacini tasimakta. Kutsal ynetici kavrami gelisiyor. Bereket klt ayrintili anlatimlarla zenginlesmis. Ynetici, yiten/len ve yeniden dogan tanri ile zdeslesmis ve giderek bereketin saglayicisi durumuna ykselmis. Bunun cezasi da var...Bereketi saglayamayan ya da saglayamayacak kadar yaslanan ynetici (kral) ldrlyor (Regicide). Siyasal g sahiplerinin iradesi, rahipler tarafindan mitolojiye tasinmis. Inan giderek bir devlet klt halinde rgtleniyor ve siyasal iktidari mesrulastirma islevini stleniyor.

Bizim iin esas degisim, ezoterik bir uygulamanin bilinli olarak yrrlge sekinler (ynetici ve ruhban sinifi) tarafindan konulmus olmasi. Kent Devletleri (I. 2500den sonra) nc zaman gezimiz, kent devletinin kkl bir biimde ekonomik ve sosyal yasami dzenleyip denetledigi bir aga... Kent nfusu iyice artmis, isgc rgtlenmis ve mesleki uzmanlasma gelismis. Tarim ile ilgili teknolojik gelisme ve yazinin iletisimde kullanimi belirgin nitelikler. nemli bir gelisim ticaretin giderek artan bir hizla yogunlasmasi. Kentler arasi ticaret gelisiyor; hatta ticaret yollarinin denetimi iin diger kent devletleri ile savaslar yapiliyor. Ticari kazan, toplum ii ayrimlarin daha keskinlesmesine yol amakta. Kent devleti, kurumlasmis siyasal iktidari kullaniyor. Yasalar konulmus, zel mlkiyet ve yneticinin haklari yalnizca inanla degil, artik yazili yasalarla da korunuyor. Inan dizgesi: ritus+mitos temelli hala, ancak zaman zaman belirli bir akilsalligi ngren "logos" ilkesini de gzlemlemek olasi. Zaman iinde mitosla ilgili unsurlar silinecek, logosun agirligi artacaktir. Ilerdeki aglarda, logos da giderek dogmaya dnsecek ve klasik dinsel yapi ritus+dogma biime oturacaktir. Ancak bu gelismeler iin henz ok zaman var. Tam anlamiyla rgtlenmis ve kurumsallasmis bir ruhban sinifi, siyasal iktidari mesrulastiracak olan dinsel inanci bir ideoloji olarak tm topluma yayginlastirmayi basarmis. Ancak kendi kapali rgtlenmelerini ve bu ereve iinde farkli inan ve hatta siyaset yorumlarini olusturmaktalar. Toplumda tam anlamiyla iki katli bir felsefe egemen: bir yanda kendi ezoterik yapisi iinde ynetici-ruhban sinifi yani sekinler, diger yanda genis topluluklara yayilan siradan inandirma teknikleri...Sekinlerin ezoterik rgtlenmesi, kendi aralarinda siyasal iktidari mesrulastirma endisesini tanimadigi iin, inan bakimindan devrimci yaklasimlar sergileyebiliyor. Kamutanrici, tektapimci ve giderek tek tanrici yaklasimlar da var. Tanri-Kral kavrami pekismis. Kral siyasal gcnn dorugunda. Bu nedenle artik kral kurban edilmesi uygulamasi terk edilmis, bunun yerine 7 ya da 11 yillik dnemlerde yapilan dinsel bayramlarda kralin yerine bir sahte kral (mock king) kurban ediliyor. Ne var ki, bu iki katli yapi da zaman iinde bir farklilik gsterecek; sekinler disinda kalan hosnut

11

olmayanlar da inansal, siyasal ya da ekonomik amalarla, kendi ezoterik rgtlenmelerini kuracaklar ve yapi bylece katli bir rgtlenmeye dnsecektir. Ekonomik amali olanlar toplumsal yapi iinde gerekli ve verimli bulunacak; oysa siyasal ya da inansal nitelikli olanlar sapkin damgasi yiyerek baski altina alinacaktir. Toplumun tmne yayilan, ekzoterik nitelikli byk tektanrili dinler de iste bu baskaldiran ezoterik yaklasimlardan kaynaklanacaktir.

Son Sz Ezoterik yaklasim erevesinde, inisiyasyon olgusu bir sretir. Ister en ilkel uygarlik dzeyinde, isterse en gelismis teknoloji toplumlarinda olsun, yapilan trenler, bu srecin simgesel olarak baslangicini temsil ederler. Hangi uygarlik dzeyinde olursa olsun, inisiyasyon sreci, mevcut kltr ve retim biimlerinde, belirli bir rasyonalizm (akilsallik) geregini ngrr. Burada sz konusu olan rasyonalizm, temel olarak, insanin doga ve toplum iinde kendi zgnlgnn ayrimina varmasi demektir. Bu farkindalik kavrami, ezoterik anlayisa gre "bilinlenme" anlamina gelir. zetle, ezoterik rgtlerde inisiyasyon; insanin kendi zgnlgnn bilincine varmasi srecidir. Bu da, temel kltr kavramlarinin yorum ve kiyas yoluyla, enine boyuna irdelenmesini gerektirir. Bu nedenle, kltr kavramlarinin zmsenmesi dogrudan bilinlenme, inisiyasyon srecinin kendisini olusturur. Simgeler ise, kavramlarin billurlasmis hali, somutlanmasidir. Somut olarak yasananlarin soyutlanmasi kavramlari, soyut kavramlarin yeniden somutlanmasi da simgeleri olusturur. Fakat, inisiyasyon abasi iindeki her birey iin, somut simgeler o bireyin kendi soyut yorumunu yaratacak, soyut yorum da, bireyin yasaminda somutlasacaktir. Iste, toplumun kltr yapisindan bireyin yasamina uzanan inisiyasyon sreci budur. Her simge ve temsil ettikleri her kavram, uzun bir tarihsel srecin rndr. Ne simgeler, ne kavramlar, ne de bilinlenme-inisiyasyon, insanligin kltr tarihinden bagimsiz olamaz. Tarih, aslinda, aralarinda bir tinsel bag bulunan olgu ve kavramlardan meydana gelir. Olgu ve kavramlari birbirine baglayan tinsel bag tarihsel yorum dur. Bu nedenle, tarihsel yorum degistike, tarihin anlami da degisir ve farkli izmler ortaya ikar. Tarihsel yorumlama, aslinda bilinlenme iin gerekli olan akilsal, kavramsal yapidir. Bu yapi; zemin, yntem ve erek olmak zere l bir dizge tarafindan belirlenir. Zemin, bu l dizgede, yorumlamanin temelini ve yapinin zn olusturan gizil zne durumundadir. Yntem ise, tarihsel yorumun evresini olusturan iliskiler ve kosullar sistemi; structure anlamindadir. Temelde kavranmasi gereken bu l dizgedeki i bagintilardir. Zemin, yntem ve eregi belirlerken; ayni zamanda yntem de eregi sekillendirmekte, diger yandan bylece olusturulan erek zemini etkileyerek, evrimi tamamlamaktadir. stelik bu karsilikli etkilesimler bir sarmal gelisim gstermektedirler. rnek olarak; ilkel toplumlar; zemine dogayi, ynteme de doga insan iliskilerini koyup, erek olarak insani tanimayi almislar ve bylece ilkel bir metafizik aydinlanmaya ulasmislardir. Bu dizge en basit dzeyde bir varlikbilim (ontoloji) ailimidir. Bir baska rnek de; zemine Tanriyi, ynteme dinsel kurallari (vahiy) oturtup, erek olarak da ahlaksal ve sosyal dzen (etik) alinirsa ortaya ikan din kurumudur.

Tampliyeler Tampliyelerin yks - I Tampliye Svalyeleri Tarikatinin Kurulusu...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Ilk Hali Seferi (1) Kutsal Savasa agri Ortaag Avrupasinda, ynetici sinifin ahlak anlayisi Nibelungenlied efsanesi ile eski Izlanda sagalarindaki ahlak ilkelerine bagli kalmisti. Onuncu yzyila kadar, Jom-Vikingler adi verilen bir pagan dinsel rgt Iskandinavyada etkinlik gstermisti. Bu rgt, ok siki bir disiplin altinda yasayabilen, cesaretleri kanitlanmis mthis savasilardan olusuyordu. Savas alaninda can vererek, Valhallaya gitmek ve orada

12

Wodene (Odin) kavusmak en byk arzulariydi. Normanlarin Ingiltereyi fethetmeleri ile sonulanan Hastings Savasinda kendilerini pek kanli bir biimde kanitlayan Carles Birliklerinin kurucusu da, eski bir Jomsburg kardesligi komutani olan Kral Sweyn Forkbeard idi. stelik, bir ok Avrupali soylu Norman kani tasiyordu. Onikinci yzyilda, bu kuzeyli savasilarin anilari hala ok canliydi ve bir tr kahramanlik siiri olan chanson de gesteler bu savasilarin pagan lklerini dile getirmeye devam ediyordu: fizik g, yagmacilik ve intikam hirsi. Desmond Seward, The Monks of War Kuzey Avrupa Savas Kltlerine bagli askerler, savas alanlarindaki ilgin vahsetleri ile korku salmislardi. Bir ok derebeyine bagli olarak varliklarini srdren bu savasilar, Kutsal Roma Imparatorlugunun ynetiminde olusturulmak istenen baris iinde bir birlesik Avrupa lksne engel oluyorlardi. Kilise, umutsuzca akan kanlari durdurmaya abaladi. Bu girisimin ilk rneklerinden biri; Tanrisal Ateskes adi verilen ve soylulara belirli gnlerde savasmayi yasaklayan bir dinsel uygulamaydi. Kanli igdleri ehlilestirmek iin uzun vadeli zm olarak da Svalyelik kurumu dsnlyordu. Savasilara bir hristiyanlik lks asilayan, zgn olarak savas becerisini arttirmayi amalayan, ama pratikte, dinsel bir agri niteligine brnen, silahlarin kutsanmasi ve namus yeminleri gibi yari dinsel ayinlerle ssl yeni bir uygulamaydi bu. Kuzeyli savasilarin kan tutkusu, savunmasizlari korumayi n plana alan, dualarla dolu bir kendini feda etme islemine dnstrld. Desmond Seward, The Monks of War Bir svalye, ktlk iermeyen merhamet, hile iermeyen nezaket, aci ekenler iin sefkat ve eli aiklik sahibi olmalidir. Dsknlere yardima hazir olmali, hirsizlara ve katillere karsi ikmalidir. Adaletli bir yargi gibi davranmali, onurunu yitirmektense lm semelidir. Kendini savunamayan Kutsal Kiliseyi de korumalidir. Chretien de Troyes Sagalar zamanla yerlerini Kral Arthur romanslarina birakti, ilgin Galyali Amadis giderek Don Quixoteye dnst. Roma Imparatorlugunu isgal eden barbarlari uygarlastirma ve Avrupa ile kaynastirma isinde Katolik Kilisesinin uygulamalarindan bir rnekti bu. Ancak, bu kltrel islem yzyillar srebilirdi ve daha acil, daha hizli bir zm gerekiyordu. Bu gerilim Papalikta bir devrime yol ati. Gregory VII (1073-85) papalik kurumunu, bati hristiyan dnyasinda tam bir yargi ve nder konumuna ykseltti. Tipki yasam sresince, ruhun bedene bagli oldugu gibi, dinsel iktidarin da askeri bir gce bagli olmasi gerektigini ileri srerek, bir papalik ordusu, Militia Sancti Petriyi olusturdu. Avrupa artik bu kral-papalari daha saygi ile dinliyordu. 1095 yilinda, Papa Urban IInin, 683 yilindan beri mslmanlarin elinde olan Kuds kurtarma agrisi olaganst bir heyecanla karsilandi. Isanin kentinin inansizlarin elinde kalmasi Tanrinin buyruklarina aykiriydi. Aslinda, Kutsal Savas, barbar kani tasiyan soylularin yikici enerjilerini harcayabilecekleri bir firsatti. Norman kani tasiyan soylular, bu agriyi hem Tanriya asker olarak hizmet etme sansi, hem de, daha nce Ingilterede ve Gney Italyada oldugu gibi, yeni topraklar ele geirme firsati olarak degerlendirdiler. Tm Avrupa Deus li volt (Tanri istiyor) igliklari ile inledi. Vexilla regis prodeunt (Kralin sancagi nde gidiyor) ilahisini syleyerek, hemen her siniftan savasi-hacilar Kutsal Topraklara dogru yola iktilar. Desmond Seward, The Monks of War Ilk Hali Seferine katilan svalyeler, birlik disiplini ile kisisel cesareti kaynastiran, esitli savasi gruplari olarak dzenlenmislerdi. St. Bernard tarafindan ihtiraslari, yarasizliklari ve siddete yatkinliklari elestirilen bu ilk svalyeler, giderek bireysel bir arayis tarzina dnsen ve rahiplerin kutsal hac yolculuklarini animsatan bir sakinlige yaklasan, yeni bir svalyelik ruhuna yerlerini terk ettiler. ogunlukla maddi ve hatta erotik deneyimler ieren maceralar pesinde kosturan gezgin svalye ile gnahlarinin affi ugruna hali seferlerine katilmayi kabul eden svalye arasinda artik bir benzerlik kalmamisti. Peter Partner, The Murdered Magicians 1099 yili Temmuz ayinda Halilar Kuds ele geirdiler. Yagma ve katliamin siddeti, Kilisenin soydan gelen kiyicilik igdlerini yeterince hristiyanlastirmayi beceremedigini ortaya koyuyordu. Kutsal kentin

13

tm nfusu, yahudiler ve mslmanlardan olusan, erkek, kadin ve ocuk tam 70.000 kisi gn sren bu toplu ilginlikta yasamlarini yitirdiler. Kentin bazi sokaklarinda askerler dizlerine kadar ykselen kan gl iinde yrmek zorunda kaldilar. Bu sanli (!) fatihler, gzyaslari iinde Kutsal Mezar Kilisesinde yalinayak, aglayarak dua ediyorlar ve sonra tekrar yagma ve katliama katilmak iin disari kosuyorlardi. Sonradan, Kutsal Topraklarda kalip yerlesenler, ogunlukla geride birseyleri olmayan fransiz servencilerdi ve kendi bildikleri feodal dzeni aynen Filistinde de kurdular. Kral, altin islemesi bir cppe ile keyfiye takiyor, toplantilarda hali zerinde bagdas kurup oturuyordu. Soylular, Fransanin yn ve krkten olusan giyim tarzini terkedip ucu yukari kivrik terlikler, turbanlar, ipekliler, sam isi muslinler ve pamukluluar giyiyorlardi. Avlulu ve esmeli villalarda oturuyorlar, divanlara uzanip, ut dinliyor, dans eden kizlari izliyorlardi. Avrupanin hi tanimadigi sekerlemeleri, narenciye rnlerini ve kuyuklarda sogutulmus kavunlari yiyorlar; kadinlar da kozmetik ve ayna kullaniyorlardi. Kalabalik pazarlara, kadinlarina pee taktirmaya ve cenazelerde profesyonel aglayicilar bulundurmaya alismislardi. Paralarinin zerinde arapa yazilar bile vardi... Kisa ama firtinali kislar ile uzun, bogucu yazlardan olusan iklim, olduka gelismis arap tip bilimine karsin, Filistinin yeni sahiplerinin hastalik ve lm oranlarini ykseltiyordu... Halkin ogunlugu mslmandi.... lm, iskence ve klelik tarafindan srekli glgelenen yasam, ancak zdenetim sahibi gl insanlarin ayakta kalmasina izin veriyordu. Desmond Seward, he Monks of War Kafirlerin saldirilari sonucunda, pespese gelen yenilgiler ve Tanrinin ocuklarinin (hristiyanlar) kitle halinde lmleri ile Kutsal Kilisemizin nasil yiprandigini grenince, inaniyoruz ki herkes yardima kosacaktir. Sizleri, Kiliseyi kurtarmak ve kardeslerimizi savunmak iin elinizden gelen herseyi yapmaya agiriyoruz. Papa Calixtus II, 1123 (2) Yeni Tarikat Tampliye tarikati, ilk Hali Seferi sonrasinda Kudste kuruldu. 12. yzyilin baslarinda, Kudste bulunan bir grup dindar asker Sleyman Tapinaginin Fakir Svalyeleri Tarikatini kurdu. Kutsal Topraklari ziyarete gelen hacilari, liman kenti Yafa ile Kuds arasindaki tehlikeli yollarda yapacaklari yolculuk sirasinda korumak grevini stlendiler. St. Augustine tarikatinin dinsel kurallarina bagliydilar ve Kudsteki Kutsal Mezar Kilisesinden yardim ve dinsel rehberlik sagliyorlardi. Peter Partner, The Murdered Magicians 1104 yilinda, Champagne Kontu, Kudsten geri dnen bazi yksek rtbeli soylular ile bir toplanti yapti...Bu toplantida, Andr de Montbard da bulunuyordu. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Toplantidan hemen sonra, Hugues de Champagne Kutsal Topraklara yollandi. 1108 yilina kadar Filistinde kaldi. 1114 yilinda, bir kez daha kisa sreli bir yolculuk yapti ve Champagnea geri dnd. Clairxuaxdaki malikanesini St. Bernarda bagisladi. Bundan drt yil sonra, Champagne Kontunun hem vasali ve hem de akrabasi olan Hugues de Payens nderliginde, Andr de Montbard ve yedi arkadasi grevlerine basladilar. 1125 yilinda, Hugues de Champagne da tarikata katildi ve bylece, kendi vasalinin emri altina girdi. Lynn Picknett & Clive Prince, Turin Shroud Hugues de Payens, aslen Champagne yresindendi ve soyu Troyes Kontlarinin bir dalina dayaniyordu. 1123 tarihli bir belge, Hugues de Payensi Magister Militum Templi (Tapinak Svalyleri stadi) olarak nitelendirmektedir. Magister Militum nvani Roma Imparatorlugunda Baskomutan karsiligindadir. Oysa, o dnemde bu kk grup sadece bir kardesler birliginden ibarettir ve ilk yillarda yeni katilimcilar bulmakta pek glk ektikleri iin neredeyde dagilmak zeredir. Desmond Seward, The Monks of War Kuds krali, eskiden Sleyman Tapinaginin bulundugu blgeyi onlara merkez olarak bagislamisti. Bu nedenle, Tampliyeler kendilerine militia templi (tapinak askerleri adini semislerdi.

14

John J. Robinson, Born in Blood Yeni tarikatin tam ismi Pauperes Commilitones Christi Templique Solimanis (Sleyman Tapinaginin ve Isanin Fakir Askerleri) idi. Ilk grevleri, Kuds yolunu korumakti ama, kisa bir sre sonra gnll bir polis gcne dnstler. Noel Currer-Briggs, The Shroud and the Grail Kendilerini Tanriya adamis, namuslu ve disiplinli bir yasam arzulayan, varliga deger vermeyen bazi yksek dzeyli soylu svalyeler, Patrik hazretlerini gzetimi altinda, Isaya hizmet etmek iin bir araya geldiler. Bu kisilerin arasinda en nemlileri; Hugues de Payens ile Geoffroy de Saint-Omerdi. Kalacak bir yerleri ya da kendilerine ait bir kiliseleri bulunmadigi iin, kral (Kuds Krali II. Baudouin) geici olarak, onlari kendi sarayina, Tapinagin gney kismina yerlestirdi. Patri ve diger piskoposlar tarafindan, eski gnahlarinin affi iin verilen ilk grevleri, yeteneklerinin tmn kullanarak Kuds yollarini, hacilarin gvenligi iin, soyguncular ve saldirganlardan temizlemekti. William of Tyre Kral Baldwin, savasi-rahiplere, kendi sarayinin dogu kismini, eskiden Sleyman Tapinaginin bulundugu yerin tam karsisina dsen ve sonradan insa edilecek olan El-Aksa Camiinin yaninda bulunan bir blgeyi bagisladi. Kutsal Mezar Kiliseisnin ahirlari da atlarina tahsis edildi. Peter Partner, The Murdered Magicians (2) Sion Birligi Tampliye Svalyelerinin ardinda, onlari askeri ve idari subesi olarak kurmus bulunan bir gizli rgt mevcuttu. esitli isimler altinda varligini gnmze dek srdren bu rgtn en ok taninan adi Sion Birligi (Prieur de Sion)dur. Prieur sz, dinsel birlik ya da topluluk anlamina gelmektedir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Baigent, Leigh ve Lincoln, Sion rgtn de kapsayan (bir ok yerde Our Lady of Sion ya da Notre Dame de Sion diye de geer) ve Champagne blgesinden ok sayida aileyi de iine alan, bir komplonun kanitlarini ortaya ikardilar. Onlara gre, Tampliyelerin kurulusunun ardinda bile bu komplo mevcuttu. Olaylarin ardindaki asil dzenleyici, Tampliye tarikatinin kurulmasini saglayan ve sonradan 1125 yilinda kendisi de Tampliyelere katilan Champagne kontu Hugues idi. Bazi tarihiler, Hugues de Champagnein Hugues de Payensin akrabasi oldugunu ileri srerler, ancak bu konuda belgeler kesin degildir. Kesin olan, Hugues de Payensin Hugues de Champagnein vasali olmasidir. Lynn Picknett & Clive Prince, Turin Shroud Bazi yazarlar, Tampliyelerin aslinda, Isanin yalanci peygamber oldugunu ve gerek Mesihin Vaftizci Yahya (John the Baptist) oldugunu ileri sren Mandean ya da Johannit (Yahyaci) din sapkinligina bulastigini iddia ederler. Ortadogudaki varliklari sresince, Tampliyeler kuskusuz bazi Johannit mezheplerle karsilasmislardir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Johannit mezhebinin basrahipleri Christ adini tasirlar ve Vaftizci Yahyadan bu yana hi aksamadan sregelen bir zincir olustururlar. Tampliye tarikatinin kurulusu sirasinda (1118 yilinda), basrahip olan Theocletes, Hugues de Payensi yakindan taniyordu. Ona Johannit gizemlerini gretti, ayricalikli davranarak, kisa srede rahiplik ve st dzey yneticilik nerdi. En sonunda, Hugues de Payensi kendi yerine geecek kisi olarak belirledi. Kenneth Mackenzie, The Royal Masonic Cyclopedia Sion Birliginin en az iki Byk stadinin Johannit baglantili eylemlere katildigi biliniyor. Hugues de Payensin de gizli bir Johannit oldugu 19. yzyilda nce Vatikan, sonra da Teosofistlerce aiklanmistir. Johannitler gizli kiliselerinin kurulusunu Vaftizci Yahyaya baglarlar ve mezheplerinin basrahiplerine Christos, Mesih ya da Kutsanmis adini veririler. Basrahipler, Yahyadan bu yana birbiri ardinca hi aksatmadan dinsel iktidarlarini srdrmslerdir. Tampliye tarikatinin kurulusu sirasinda, bu hayali

15

niteliklerin sahibi olan Theoclet isimli bir sahis Hugues de Payensi bu szde kilisenin gizemlerine ve umutlarina ortak etmis, rahiplik ve yneticilik vaatleri ile kandirmis ve sonunda da, onu kendi yerine basrahip olacak kisi diye saptamistir. Pio Nono of Vatican, Against Freemasons Isanin ve hristiyanligin gerek yks Johannit (diger adiyla Nazaren) mezhebinin basrahibi tarafindan Hugh de Payense aiklandi. Sonradan bu giz, Filistindeki svalyelere, ayrica St. John tarikatinin daha soylu ve daha aydin yelerine aktarildi. Gizli amalari, entellektel fikir zgrlgne kavusmak ve evrensel bir dinin kurulmasiydi. Itaat, fakirlik ve namus yeminleri ile baglanmis, vahsi topraklar zerinde, yaban bali ve ekirgelerle beslenen, Vaftizci Yahyanin gerek askerleriydi onlar. Gelenekler ve gerek kabalaci uygulama byledir. M. P. Blavatsky, Isis Unveiled (3) Gizli Ama 1099 yilinda Halilar Kuds aldiklarinda, kentte az sayida kalan yahudilerden Kutsallarin Kutsali hemen orada, Dome of the Rockda (Kubbet-s Sahrada) bulundugunu grendiler. Ancak Halilar, yanlislikla islam yapisi olan Kubbet-s Sahrayi Sleyman Mabedi sandilar. Noel Currer-Briggs, The Shroud and the Grail 1118 yilinda, aralarinda Geoffroi de Saint-Omer ve Hugues de Payensin de bulundugu, dokuz hali svalyesi kendilerini dine adayarak, Photius zamanindan beri Romanin dinsel otoritesine gizli ya da aik dsmanlik eden Constantinople (Istanbul) Patrikine yeminle baglandilar. Tampliyelerin herkese aiklanan grevi kutsal yerleri ziyarete gelen hristiyan hacilari korumakti. Gizli amalari ise, Ezekiel tarafindan kehaneti yapilan modele uygun olarak Sleyman Mabedini yeniden insa etmekti. General Albert Pike, Morals and Dogma Dokuz svalyenin gerek grevi, eski Misir ve Yahudi gizli geleneklerinin z hakkinda bilgiler bulunduran, bazilari tahminen Musanin zamanindan kalma, yazit ve kutsal esyalari arastirmakti...Bu zel grevi yerine getirdiklerine hi kusku yoktur. Elde ettikleri bilgiler, tarikatin gizli toplantilarinda agizdan agiza yayilmistir. Gaetan Delaforge, The Templar Tradition in the Age of Aquarius 1960larda, Louis Charpentier, aik ve kesin ifadeleri ile dikkat eken iki kitabinda, Tampliyelerin Kutsal Topraklara Sleyman Mabedinin Ahit Sandigini bulup Avrupaya gtrmek amaciyla St. Bernard tarafindan gnderildiklerini iddia etti. Bu amaca ulastiklarina dair kanit olarak da, Tampliyelerin simya yoluyla elde ettikleri gmsler sayesinde Avrupadaki gotik katedralleri insa ettirdiklerini ileri srd. Ayrica, Kolombtan yaklasik yz yil nce, Tampliyelerin amerika kitasina giderek, oradan da gms getirip La Rochelle limanina bosalttiklarini iddia etti. Peter Partner, The Murdered Magicians ...Bir ok yahudi ve islam efsanesi, Kudsteki Ruhlar Kuyusunun (Well of Souls) altinda topragin derinliklerine inen bir gizli geit bulundugunu ve Sleyman Tapinaginin yikildigi zaman, Ahit Sandiginin oraya gizlendigini anlatir. Bir ok kisi, cinler ve seytanlar tarafindan korunan Ahit Sandiginin hala orada olduguna inanmaktadir. Hugues de Payens ve destekisi Champgne Kontunun, Tampliye rgtn kurmalari ve bu sayede Tapinak tepesinin kontrolunu ele geirmelerinin asil nedeni Ahit Sandigini ele geirmek olabilir. Eger, gerek amalari bu idiyse, aika grlyor ki, basarisiz olmuslardir. 12. yzyilda, basit bir kutsal esyanin bile inanilmaz bir degeri vardi. Kaldi ki, Ahit Sandigi gibi essiz bir kutsal esyaya sahip olanlar mthis bir g ve prestij kazanabilirlerdi. Bu nedenle, eger Tampliyeler Ahit Sandigini bulmus olsalardi, byk bir zafer ilan ederek Avrupaya gtrrlerdi ve herkes bundan haberdar olurdu. Graham Hancock, The Sign and the Seal (4) Tampliyelerin Mimari Ustaliklari

16

Kudste sarayin diger yanina Tampliyeler yeni bir bina insa ettiler. Bu yeni binanin eni, boyu, yksekligi, bodrumu, katlari, merdivenleri ve atisi o yrede bulunan binalardan ok farkliydi. Gerektende, binanin atisi o denli yksekti ki, yksekligini sylesem dinleyenler bana inanmazlar. Theoderic (1174) Tamplyelerin mimari ustaliklari neredeyse dogast bir gelismislikte olup, zellikle kavisler ve sivri atilarla dikkat ekmektedir...Sivri atilar ve kavisler, ayni zamanda gotik mimari dzeninin ayirt edici zelligi olup, 12. yzyilda insa edilen Chartres ve diger fransiz katedrallerinde belirgindir. Bu yapilari, bilimsel anlamda, o dnemin mimari bilgilerinin izin verdiginden ok daha stn olarak degerlendiren uzmanlar vardir. Louis Charpentier, The Mysteries of Chartres Cathedral Tapinak tepesinde yaptuklari kazilar sonucunda, Sleyman mabediyle ilgili yazitlar, belgeler, planlar buldular mi? Bu bulgular, antik aglarin byk anitlarini yapanlarin ve hatta piramitleri insa edenlerin bildikleri, ama oktandir yitirilmis uyum, denge, oran ve geometri ile igili mimari gizleri kapsiyor muydu? Tampliyeler, tarikatlarina verdigi destegin karsiligi olarak, bu gizleri St. Bernard ile paylasti lar mi? Graham Hancock, The Sign and the Seal Tampliyelerin dinsel nderi St. Bernard, gotik mimarinin erken dneminde, bu stilin yayginlasmasi ve gelismesinde yapici bir rol oynamistir. 1134 yilinda, Chartres Katedralinin kuzey kulesinin insasi sirasinda St. Bernard gcnn doruklarindadir ve bu harika yapinin insasinda, ama zellikle kuzey kulesinin yapiminda kullanilan kutsal geometri ilkelerini srekli olarak eserlerinde vurgulamistir. Gotik mimari...1134 yilinda Chartres Katedralinin kuzey kulesinin yapim alismalariyla dogmustur. Bu tarihten hemen nceki yillarda, katedralin insasi iin hazirliklarin srdg dnemde, St. Bernard, Chartres paspiskoposu Geoffroy ile zel bir dostluk gelistirmis, insaatin planlarina olagandisi bir ilgi gstermis, yapi ustalari ile hemen hergn konusmustur. Tanri nedir diye sorulunca, St. Bernardin yaniti O boy, genislik, ykseklik ve derinliktir olmustur. Tm Chartres Katedrali, byk bir dikkatle, derin dinsel gizemlerin bir anahtari olarak, zellikle dizayn edilmistir. rnek olarak; mimarlar ve duvarci ustalari, yapinin birok farkli yerinde, taslar zerine karanlik anlamlar tasiyan trensel szleri kazirken gematria (alfabedeki harfler yerine sayilarin kullanildigi eski bir ibrani sifre sistemi) kullanmislardir. Ayni sekilde, sslemeciler ve heykeltraslar da, yarattiklari binlerce farkli bezeme ve figrlerde, insan dogasi, gemis olaylar ve Incilin anlami hakkinda karmasik mesajlari dikkatlice gizlemislerdir. Bir diger rnek, kuzey kapisi zerinde yeralan bir sahnede, bir kz arabasina yerlestirilmis olan Ahit Sandiginin bilinmeyen bir yne dogru tasinmasi temsil edilmektedir. Silinmis ve yipranmis yazitta Hic Amicitur Archa Cederis (Ahit Sandigi burada gizlidir) szleri bulunmaktadir. 1139 yilinda, adayligi St. Bernard tarafindan heyecanla desteklenmis olan, II Innocent papa seilince, Tampliyelere benzeri hi grlmemis bir ayricalik tanidi; kendi kiliselerini insa etme hakki. Bu ayricaligi Tampliyeler sonuna kadar kullanmasini bildiler ve genellikle, tipki Londradaki Temple kilisesi gibi, yuvarlak formu olan ve Tampliyelerin mimari ustaliklarini vurgulayan gzel kiliseler insa ettiler. Graham Hancock, The Sign and the Seal St. Bernardin Tzg (1) Gl nder Kutsal hizmete bas koyan her kardes, cehennem korkusuyla, stada mutlak itaat gstermelidir. Isa Mesih iin, itaatten daha aziz bir davranis yoktur ve eger, stad ya da onun yetkilendirdigi bir kisi emrederse, sanki Tanridan gelen bir emirmis gibi hemen yerine getirilmelidir...Kendi zgr iradenizden tmyle vazgemelisiniz. Tampliye Tzg, Troyes 1128 1118-1119 yillarinda, Tampliye svalyeleri Kudste ilk kurulus dneminde, esas grevi kiyi kenti Yafa ile Kuds baglayan yollari korumak olan fakir bir tarikatti. Ancak, bu yeni dogmus rgt, kurucularindan Andre de Montbardin yegeni olan St. Bernardin korumasi altina girince, nemli degisiklikler yasadi. Zaten, St. Bernardin kendisi de, yirmi yasindayken dinsel yasama girene kadar, tam bir svalye egitimi

17

almisti. Edward Burman, The Assassins - Holy Killers of Islam St. Bernarda Clairvaux topraklarini bagislayan Hugues de Champagnedi. St. Bernard, orada manastirini kurdu ve imparatorlugunu genisletmeye basladi. Tapliyelerin resmi sponsoru olarak, Troyes konsilinde papaligin tarikati tanimasini sagladi...St. Bernardin eski grencilerinden ve Clairvauxnun rahiplerinden biri olan papa Innocent II, Tampliye tarikatini papa disinda hi bir otoriteye hesapvermek durumunda olmayan, ayricalikli bir statye ykseltti. Lynn Prickett & Clive Prince, Turin Shroud 1128 yilinda, Bernard de Clairvaux daha henz yirmisekiz yasindayken, Troyes konsili Tampliyeler iin bir tzk hazirlanmasini ondan istedi. St. Bernard, bunun ok daha fazlasini gereklerstirdi ve tarikatin dinsel nderi oldu. Para ve arazi bagislari yapilmasini sagladi; soylu ailelerin erkeklerini, tarikate katilarak kili ve ha sayesinde gnahlarindan arinmalari konusunda tesvik etti. John J. Robinson, Born in Blood St. Bernard, feodal soylularin enerji fazlasini yneltebilecegi ve bylece canileri, hirsizlari ve katilleri dine kazandirabilecegi bir yntemi yaratmisti. Hugues de Champagnea yeni adamlar bulmak ve bir tzk hazirlamak szn verdi: Tanrinin savasinda, Isanin askerleri olacaklar... Askeri hristiyanlik gerek yaraticisini bulmustu. Desmond Seward, The Monks of War ...dsmani ldrmek gnah degildir...Isanin askerleri sevap iin adam ldrr ve kendi lrse daha byk sevap olur. Kendi kurtulusu iin lr, Isa iin ldrr. St. Bernard St. Bernard, Tampliyelerin Tanriyi hosnut eden dinsel yasantilari ile diger svalyelerin, zina, yagma, hirsizlik ve diger birok gnahla dolu ahlaksiz yasantilarini kiyaslayarak, genleri Tampliye rgtne katilmaya agiriyordu. Isaya kendini adamak, dua ve erdemlerle dolu bir yasam, inansizlara karsi savasirken lebilmek; tm bunlar, nceden islenmis gnahlardan arinmak iin yeterliydi. Bu bakimdan, St. Bernard tm ruhunu ktlk sarmis katilleri ve tecavzcleri Tampliyelere katilarak, ruhlarini kurtarmaya davet ediyordu. Aforoz edilmisler iin bile bir ikis yolu, bir af olanagiydi bu. Tampliye yemini kiliseye bagliligin kesin kanitiydi, gerek ha ugruna savasla geecek bir yasam da Tanri hosnutlugunun garantisiydi. John J. Robinson, Born in Blood Tampliyeler, kuzu kadar uysal ve aslan kadar yirticidirlar; bir rahibin yumusakligi ile bir svalyenin cesaretini kendilerinde birlestirirler. Sleyman Mabedini mcevherler yerine silahlarla, altin talar yerine kalkanlarla, samdanlar yerine kosum takimlariyla sslerler. Shrete degil zafere, satafata degil savasa dskndrler. Bos konusmalardan, gereksiz eylemlerden, lsz glslerden, dedikodudan ve tm bos seylerden nefret ederler. ok sayida olmalarina karsin, tek ati altinda, tek tzge bagli, yek ruh ve tek yrekle yasarlar. St. Bernard Tarikatin bir baska insan kaynagi, at ve silah alacak olanaklari olmayan fakir svalyelerdi (iyi bir savas atinin fiyati yaklasik 400 gnlk tarim isisi cretine esitti). Tarikate girislerinde, tm bunlarin yanisira, hizmetkar ve seyislere de sahip olabiliyorlardi. Yeterli besin ve yatacak yer garantisi vardi...nceden ne lde azalmis olursa olsun, kendilerine olan saygilari kisa zamanda ykseliyordu. John J. Robinson, Born in Blood (2) Giris Treni Adaylarin tarikate kabul treni haftalik toplantilarda yapilirdi. Kardeslerin ogunlugu uygun bulursa, aday toplantiya getirilir, kardesler tarafindan sorgulanirdi. Verdigi yanitlar tatmin edici bulunursa, en nemlisi pi

18

degilse ve eger soylu ve zgr bir kisiyse, stadin huzuruna ikartilirdi... Noel Currer-Briggs, The Shroud and the Grail Byk gizlilik iinde yapilan giris trenleri, her zaman Kudsteki Kutsal Mezar Kilisesinin rotundasinin bir rnegi seklinde dzenlenmis bir salonda gereklestirilirdi. Zaten, Tampliyelerin insa ettigi bir ok kilise ve sapel Kutsal Mezar Kilisesinin bir rnegi olarak yapilmis ve tipki Ispanyanin Segovia kentinde bulunan Vera Cruz Tampliye kilisesinde oldugu gibi, tam merkeze Isaninmezarini temsil eden iki katli ve merdivenlerle ikilabilen bir lahit yerlestirilmistir. zel trenlerin belirli bir asamasinda, tarikat yelerine bu lahite ikarak, kisa bir sre iin temsili olarak Tanrinin yzne bakabilme sansi veriliyordu. Ian Wilson, The Shroud of Turin Geceleri yapilan gizli trenlerde yeni svalyeler tarikate katiliyordu. Byk Egitmen (Grand Prior) toplantiya katilan kardeslere, bir ka kez adayin aralarina alinmasinda bir itirazlari olup olmasigini sorardi. Eger hi bir itiraz yoksa, tzk maddeleri geregince, adayin ailesi, borlari, hastaliklari ve bir baska rgte yeligi sorgulanirdi. Tm bunlara uygun yanitlar alinirsa, aday diz kerek, tarikatin bir klesi ve hizmetkari olmak istedigini bildirir ve Tanri ve Kutsal Meryem adina baglilik yemini ederdi. Ancient Wisdom and Secret Sects Tarikate kabul treni sirasinda, bir ka kez, Tanrinin lmszlg ve Tanrinin oglunun safligi dile getirilirdi. Tren yneticisi adaya lmeyen ve hibir zaman lmeyecek olan Tanriya inaniyor musun? diye sorardi. Zamani gelince, aday, yemin etmek iin alisilmis oldugu zere Incil zerine degil de, Massin Isanin cesedinden szeden blmne el basardi. Adayin kutsandigi asamada ise, tm kardesler Hoc est enim corpus meum szlerini hep bir agizdan sylerlerdi. Yemin sonrasinda, aday artik resmen tarikate katilmis olur ve adaya beyaz manto gitdirilirdi. Treni yneten en son olarak 133. Mezmuru okurdu. Noel Currer-Briggs, The Shroud and the Grail Ecce quam bonum et quam jocundum habitare fratres in unum. Ne iyi, ne gzeldir, birlik iinde kardese yasamak ! Basa srlen degerli yag gibi, Sakaldan, Harunun sakalindan Kaftaninin yakasina dek inen yag gibi. Hermon daginda yagan ig Sion daglarina yagiyor sanki. nk Rab orada bereketi, Sonsuz yasami buyurdu. 133. Mezmur (Davudun Hac Ilahisi) Bu mezmur, Israillileri Misirdan ikislarinda besleyen ve yksek bir teknoloji rn olan Mana Makinasi hakkindaydi. Gizemli glere sahip bu makina Ahit Sandigi olarak da bilinmektedir. George Sassoon, The Mana Machine (3) Yoksulluk ve Kardeslik Cistercian tarikati (St. Bernardin kendi kurdugu tarikat) tzgne gre herseyden nce temel yemin gelir; erdem, yoksulluk ve itaat yeminleri. Bu yeminleri aynen kabul eden Tampliye tarikatinda, erdem kuralina gre, hibir svalye, annesi ve kizkardesi de dahil, asla bir kadina dokunamaz. Kadinlarla konusmak bile sakincalidir, ogu zaman da yasaktir. Tampliyeler hibir durumda ikarmalarina izin verilmeyen kuzu derisi klotlar giyerler. Klot ikarma yasagi, cinsel eylemleri engellemek amaciyla konmustur. Tampliye tzg kardeslerin yikanmalarini bile yasaklamistir. Hi kimse, zellikle bir diger kardes, bir Tampliyeyi iplak grmemelidir. Manastirlar da dahil olmak zere, sadece erkeklerden olusan topluluklarin srekli problemi olan escinselligi engellemek maksadiyla, yatakhaneler geceleri de daima aydinlatilmis olmak zorundadir.

19

John J. Robinson, Born in Blood Sessizlik zerinde nemle durulurdu. Yemekhanelerde, konusma yasagi nedeniyle sadece isaretle iletisim kurulurdu. Talimler ve ayinler disinda, kardesler daima sessizce dua eder gibi dolasirlardi. Gnde iki kez, bir kardes Incil okurken (zellikle Jozhua ve Makabiler blmleri) hi konusma olmadan yemek yenirdi. Oru tutarak zayif dslmemesi iin, tm kardesler esler halinde birbirini denetlemek zorundaydilar. Her yemekte sarap bulunurdu ama et haftada sadece kez yenirdi. Tm yasam savasin gereklerine gre dzenlenmisti. Her svalyenin tane ati vardi. Aslan avi disinda, avlanmak da tzk geregi yasakti. Salar her zeman kisa kesilmeli, mutlaka sakal birakilmaliydi. Hristiyanlik tarihinde ilk kez, askerler rahipler gibi yasamak durumundaydilar. Desmond Seward, The Monks of War Tampliyelerin kalkanlari, tipki sonradan hristiyanlastirilan Grail kahramani Sir Galahadin kalkani gibi, beyaz zerine kirmizi renkte genis bir ha resmi ile sslyd. Tarikatin amblemi ise, iki svalyenin birlikte bindikleri tek bir at figrnden olusmustu. Bu amblem, kardesligi ve yoksullugu simgelemekteydi. Kirmizi bir ha deseni islenmis beyaz mantolar giyerlerdi. Savasa giderken, birliklere Beauseant adini tasiyan siyah-beyaz bir bayrak nclk ederdi. Beauseant ayni zamanda Tampliyelerin savas narasiydi. Ancient Wisdom and Secret Sects Her svalye emirlere sonuna kadar itaat etmek zorundaydi. Tarikat, papa disinda hibir otoriteye hesap vermek zorunda olmadigi iin, itaatsizlik karsisinda, lm cezasini da ieren kendi cezalandirma sistemini yrrlge koymustu. ...Tampliyelerin zel yasamlari hi yoktu. Bir kardesin aldigi mektup bile, herkesin arasinda ve stadin huzurunda yksek sesle okunurdu. Savas alaninida, e karsi tek kalana dek, geri ekilemezlerdi. Bu da ancak stadin emri zerine yapilabilirdi. Aslinda, Tampliye tarikatina girenler, savasta lmekten baska bir umut tasiyamazlardi. John J. Robinson, Born in Blood Bir Tampliye iin,inansiz bir insani ldrmek dinsel bir devdi. St. Bernardin szlerine gre Isa adina adam ldrmek, cinayet degil, ktleri yok etmek, adaletsizligi ortadan kaldirmaktir...Bir dinsiz ldrmek, zafer kazanmaktir, zira Isaya san verir...Savasta lmek din sehidi olarak kutsanmak anlamina gelir. Bu hevesle, iki yzyil boyunca, yaklasik yirmibin Tampliye din sehidi mertebesine ykselmistir. St. Bernardin dehasi, iste bylece Kuzey Savas Kltn dinsel bir adanmisliga dnstrmstr; tipki pagan tanrilarin hristiyan azizlerine dnsmesi gibi. Sonunda, Isa Wodeni (Odin) yenmistir. Desmond Seward, The Monks of War

Tampliyelerin yks - II Kan ve Ates ile Sinav...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Kutsal Topraklarda Dostlar ve Dsmanlar (1) lme Gel Tampliye svalyeleri askeri mimarlikta da ok basariliydilar. zel olarak insa ettikleri, Filistin ve evresindeki kalelerinin fethedilmesi neredeyse olanaksizdi. Bu nemli kaleler arasinda en nde geleni Atlit kalesi (Chateau Pelegrin - Hacilar Satosu) idi. Bu kale, 1218 yilinda Tampliyelerin onikinci Byk stadi William of Chartre tarafindan insa ettirilmisti... Graham Hancock - The Sign and the Seal Hasisi topraklarina en yakin olan kaleler, 1152 yilinda Tampliyelere Kuds krali tarafindan bagislanmis olan Tortosa kalesi ve Beyaz kale (Chastel Blanc) idi.

20

Ciddi ve manevi degerlere ok saygili kisiler olan Tampliyeler, yitik bir yetkinlik biimini eskilerde arayip, duygusal ve nostaljik bir svalye dzeni lksn gereklestirmek amacindaydilar. Kendi cesaret, baglilik ve dini emellerinin bilincinde olan bu kisiler, Hasisilerin yntem ve amalarini kendilerine yakin bulmazlik edemezlerdi. Hasisileri ve Tampliyeleri olusturan benzer bir insan kaynagi vardi: din disi yasamda bir etkinlik stlenme firsatlari olmayan, asilzadelikten uzak, tasrali alakgnll toprak sahipleri. Basarilari, her iki tarikatin da baskici hiyerarsik yapisi ve kati kurallari altinda, kendi kisisel ve dinsel kimliklerini israrla aramalarindan kaynaklanan, yeni tr maceracilardi bunlar. Tampliye rgtndeki, birader, avus ve svalye siralamasi, Hasisilerdeki lazik, fedai ve refik dzeninin esiydi. Tampliye svalyelerinin, kirmizi hala bezenmis beyaz pelerinlerine karsilik, onlarin Hasisilerdeki esdegeri olan refikler beyaz zerine kirmizi izgileri olan bir pelerin giyerlerdi. Iki tarikatin yksek dereceleri de, dikkat ekecek kadar benzesmekteydi. Tampliyelerin prior (nder), bas prior ve stad nvanlari, dai, byk dai ve seyh derecelerine denk dsyordu. Bu bakimdan, Tampliyelerin tzgn St. Bernard hazirlarken, hiyerarsik yapinin sonradan ve ok farkli bir kaynaktan aktarildigini gzden kairmamak gerekir. Edward Burman, The Assassins - Holy Killers of Islam Kutsal Topraklarda, silahli Tampliye svalyelerinin sayisi, avuslar da dahil edilse bile, hi bir zaman yz kisiyi asmamistir. Ancak, bu vurucu birlikler hemen her zaman, siradan askerler, at usaklari ve parali Trk askerlerle desteklenmislerdir. Bu nedenle, byke kalelerde ekirdegini 50-60 svalye ve avusun olusturdugu, 400-500 kisilik bir garnizon bulunurdu. Peter Partner, The Murdered Magicians Hasisi kaleleri, etrafi surlarla evrili bir binalar toplulugu olup, surlarin en zayif noktasinda bir kule bulunan, ele geirilmesi zor korunaklardir. Aslinda, bu kaleler savunma amacindan ok, yapilacak operasyonlara bir s olusturmak grevini yerine getirirler. Hlagunun yaklasik bir yzyil sonra Alamuta karsi kullanacagi gelismis kusatma aralarinin olmadigi bu dnemde, Suriyede bulunan Hasisi kaleleri olduka kk ve Irandaki kalelerin dogal korumasindan yoksundu. Tampliye ve diger hali tarikatlarinin, Hasisilerden aktarip gelistirdikleri strateji, kalelerin, toprak kontrolu ve dsman birliklerinin yolunu kesme grevinden ok, smrgelestirici islevleriydi. Edward Burman, The Assassins - Holy Killers of Islam Hasisilerin Suriye kolunun Tampliyelere dedigi nl yz altin olayi, hi bir zaman zlememis sirlardan biridir. Bir grs, bu tutarin hristiyanlara hara olarak dendigini ileri srer. Bir diger grs ise, bu demeyi, byk rgtn kgne destek olmasi seklinde yorumlar. Hasisileri, fanatik mslmanlar ve bu nedenle, kendi inanlarina gre kafir olan kisilerle asla isbirligine yanasmayan insanlar olarak dsnenler byk yanilgi iindedirler. Zira, Hasisiler iin, herseyin dogrusunu sadece Seyh-l Cebel (Rasid-el Din Sinan; 1162-1193 arasi Suriye Hasisileri seyhi) bilir ve Kutsal Topraklarda Allah adina halilarla savasan diger mslmanlar, Hasisi gretisine yanasmadiklari srece, en az halilar kadar gvenilmez ve ktdrler. ...Selahaddin Eyyubi, 3 Temmuz 1187 Cuma sabahi, safakla Hittin yakinlarinda saldiriyi baslatti. Savas sonunda, aralarinda Kuds kralinin da bulundugu, otuzbin hali esir edilmisti. Mslman belgelerinde, esirler arasinda hibir Tampliyeden sz edilmez. Oysa, o gnlerde, Selahaddinin nl savas narasi lme kosun, Tampliyeler! herkes tarafindan bilinmektedir. Halbuki, hristiyan tarihiler, Tampliye Byk stadi Gerard de Ridefortun da esir dstgn bildirmektedir. Gerek imanin isigina dnmeleri kosuluyla, Selahaddin tm esirlerin yasamlarinin bagislanacagini syler. Tm reddederler ve Byk stad disinda, herkesin basi vurulur. Bir baska sav, bir grup Tampliyenin saf degistirip, mslmanlara katildigi ve onlarin soyundan gelenlerin bugn kuzey Arabistanda yasayan Salibiyye (halilar) kabilesi oldugu biimindedir. John J. Robinson, Born in Blood Aslinda bir Tampliye oldugu dsnlen bir trubadurun (gezgin ozan) Provensal lehesi ile kaleme aldigi siirinde, 1265 yilinda feci bir sekilde yitirilen bir ok kale ve kent (zellikle, Kayseriye kenti ve Arsuf kalesi) konu edilmektedir: Aci ve azap yle yregimi doldurdu ki, kendi canima kiymayi dsnyorum. Hata can veren adina, hata

21

serefle can vermeyi ben de istiyorum. Ne Kutsal Ha, ne de Onun adi, bizleri bu lanet Trklerden koruyamiyor. Aslinda, Tanrinin Trkleri destekledigi asikar. Tek bir saldiri ile Kayseriyeyi aldilar. Gl Arsuf kalesi de dst. Tanrim, ne zor bir yola saldin, Arsuf duvarlari arasinda sikisip kalan svalyeleri. Ne yazik! Suriye kralligi yle bir yitip gitti ki, eski gc darmadagin oldu. Trklerle savasmak ilginlik, Isa bile onlara karsi ikmiyor. Franklari, Tatarlari, Persleri ve Ermenileri yok ettiler. Ve her gn bize yeni yenilgiler tattiriyorlar. Bizim koruyucu Tanrimiz uykuda ve Muhammed (Bafometz) Sultan iin tm gcn kullaniyor. Ricault Bonomel (2) Akkanin Dss ...1291 Yili Mart ayinda, 160,000 piyade ve 60,000 svariden olusan muazzam bir Memlk ordusu Akka zerine yrd. En gelismis silahlara sahip mslman ordusunda, en az 100 kadar mancinik da vardi. Savunmadaki Akkanin tm sivil ahalisi 50.000 kisi kadardi ve yalnizca 14,000 dz asker ile 800 svari savasi mevcuttu. Trk mhendisler srekli surlarin ve kulelerin altina lagim kazip, mayin dsyorlardi. Bitmez tkenmez mancinik salvolari nedeniyle surlarda yer yer gedikler ailmaya baslamisti. Ayrica, kent iine dogru devamli Rum atesi ve ok yagmuru vardi. Henri III anlasma yollarini denedi, ama el-Esref kosulsuz teslimden baskasina yanasmadi. 15 Mayisa gelindiginde, ilk siradaki surlar ve tm savunma kuleleri tmyle yerle bir olmustu. Ikinci surlarin nndeki hendegi kum torbalari, at ve insan cesetleri ile dolduran Memlkler kentin ana kapisina ulastilar. Develere binmis 300 davulcunun srekli aldiklari davullarla cesaret bulanlar kente girmeyi basardilar. Kentin dar sokaklarindan at stnde saldiran Tampliye ve Hospitalye svalyeleri bu ilk dalgayi geri pskrtmeyi basardi. Ancak, aksama dogru, gn boyu sren saldirilardan umutlarini yitiren Franklar i kaleye siginmak zorunda kaldilar. Ertesi gn, kentin limanindan, tm kadin ve ocuklari gemilere bindirip, Kibrisa gndermek istediler, fakat ne yazik ki, firtinali hava denize ailmaya uygun degildi. 18 Mayis Cuma gn, safaktan hemen nce Sultan el-Esref genel saldiri emrini verdi. nce tek bir byk davul almaya basladi, sonra ona katilan yzlerce davul, borular ve zillerin rpertici ezgileri saldiri emrini herkese ilan etti. Okular ve manciniklar, lanetli kenti srekli ates altinda tutuyordu. Neft yagli oklar yagmur gibi yagarken Memlk intihar timleri dumandan yararlanarak kentin iine sizdilar Akka artik kesin olarak yitirilmisti. Korku iindeki halk; kadinlar, ocuklar ve yaslilar aresizce limana kostular. Kral Henri III oktan denize ailmisti ve limanda pek az sayida gemi kalmisti. Kalabalik sandallarda itis kakis basladi; yk fazla olanlar sulara gmldler. Tm bu felakete bir yenisi eklendi ve mthis bir firtina basladi. Memlkler bu sirada rihtima ulasip geride kalanlari kilitan geirdiler. Sag kalan Tampliye svalyeleri, deniz kiyisinda kendilerine ait olan bir kaleye ekildiler. ok sayida kadin ve ocuk da Tampliyelerin kalesine siginmayi basarmisti. Tampliyeler bu zavallilari, kendi gemilerine bindirip, Kralin filosuna yetismek zere yolcu ettiler. Herkes yetecek kadar yer olmadigi iin, tm svalyeler, hasta ve yarali olanlar bile geride kaldilar. Son gemilerin yola ikisina tanik olan bir kisi, sonradan sunlari kaleme almistir: Gemiler kiyidan uzaklasip, yelken amayi basarinca, geride kalan tm Tampliyelerden bir sevin igligi ykseldi... Bir ka gn sonra, Sultan el-Esref pek uygun kosullarla bir baris nerisi gnderdi. Tarikat marsali Pierre de Sevrey, kalede bulunan tm insanlarin, mal ve mlkleri ile birlikte Kibrisa gitmesine izin verilmesi karsiliginda, kaleyi Memlklere teslim etmeyi kabul etti. Sayilari yz bulan Memlk askeri, hazirliklar iin kaleye alindi ve Sultanin hilalli sancagi burlara asildi. Ancak, ieri giren Memlkler tamamiyle disiplinsiz davrandilar ve hristiyan kadinlara saldirdilar. Buna ok kizan svalyeler, kale iindeki tm Memlk askerlerini kilitan geirdiler. lnceye kadar direnmeye yemin eden Tampliyeler, Sultanin sancagini indirip yerine Beau Seanti ektiler. Gece bastirinca Pierre de Sevrey, tarikatin komandani Thibaut Gaudin ve bir ka yarali kisi ile tarikat hazinesi ve kutsal esyalari bir kayikla Saydaya gnderdi. Ancak, ertesi gn, el-Esref kendi askerlerinin hatali oldugunu ve layik olduklari lm bulduklarini syleyerek, ok uygun kosullarla baris nerisini yineledi. Pierre ve bir ka svalye grsmelerde bulunmak zere kaleden iktilar. Henz Sultanin adirina kadar ulasmadan, yakalandilar ve derhal idam edildiler. Kalenin duvarlari zerinden olanlari gren Tampliyeler kapilarin ardina esya yigarak mcadeleye devam ettiler, fakat mslman lagimcilarin surlarin altina kadar ilerleyen byk bir lagim kazmalarini engelleyemediler. 28 Mayis gn, kelenin kara tarafindaki cephesi kmeye basladi. Ikibin Memlk askeri ailan gedikten kaleye daldilar. Zaten kmekte olan temele bu agirlik fazla geldi ve tm bina byk bir grltyle yerle bir oldu. Memlkler ve Tampliyeler yikintinin altinda kaldilar. ...Isanin Fakir Svalyelerinin son ugrasi olan, Kilisenin tefecilik karsisindaki tutumunu degistirme

22

abalari tam anlamiyla ekonomikti. Kapitalizmin dogusuna, Tampliyelerden baska hibir Ortaag kurumu bu denli katki gstermemistir. Ancak, tm bunlara karsin, Tampliyeler, finans uzmanlari olarak animsanmaktansa, Akka kahramanlari olarak belleklerde kalmaya layiktirlar. Isa adina, tm o agdaki Hristiyanligi bile huzursuz edecek kadar olaganst bir biimde lme atilan kardesler olarak animsanacaktirlar. Desmond Seward, The Monks of War

Tampliyelerin yks - III Tampliye Tarikatinin Sonu...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Tarikatin Ortadan Kaldirilmasi (1) Sylentiler ve Komplolar Tampliyeler byk bir servet biriktirmeyi basarmislardi. Batinin yalnizca en byk askeri gc olmakla kalmiyorlar, ayni zamanda en etkin bankerleri olarak da gze arpiyorlardi. Ayrica, katedraller insa ettiriyorlar, uluslararasi iliskilerde arabuluculuk yapiyorlar, hatta Avrupanin tm saraylarinda mabeyincilik grevini de stleniyorlardi. Peter Tompkins, The Magic of Obelisks Tarikatin tm varliklari, hem lisan adi verilen ve milliyetlere bagli olarak ayni dilin konusuldugu blgelere, hem de ayrica, lke sinirlarindan bagimsiz olarak dogrudan Fransaya bagli, on provincee ayrilacak tarzda rgtlenmisti. Her lisanin ana merkezi (Priory) dogrudan Byk stada bagliydi. Lisanlar sirasiyla; Provence, Auvergne, Fransa, Italya, Aragon (Navar, Katalonya, Rousillon ve Sardinya dahil), Ingiltere (Iskoya ve Irlanda dahil), Almanya (Macaristan, Bohemya, Polonya, Danimarka, Isve ve Norve dahil) ve Kastilya (Leon, Portekiz, Algarve, Granada, Toledo, Galicia, ve Endls dahil) olarak siralaniyordu. St. Bernardin hazirladigi tarikat tzgne 1140 yilinda yapilan bir ekle ortaya konan dogrudan Fransaya bagli provinceler de; Kuds, Trablus, Antakya, Fransa, Ingiltere, Poitou, Anjou, Portekiz, Apulia ve Macaristan seklinde dzenlenmislerdi. Noel Currer-Briggs, The Shroud and the Grail - A Modern Quest for the True Grail Tampliyelerin feodal yasalara karsi isledikleri sular aslinda o gnlerde hemen herkesin isledigi sulardan farksizdi. Basindan beri yagmaya biraz fazla hevesli olmalari bile diger feodal beylerin tutumuna benziyordu. Hospitalyelerle birlikte, mslman ve Hasisi yneticilerden aldiklari yksek tutarli haralar, olagan feodal yntemlere ve Kutsal Topraklardaki uygulamalara paraleldi. Ancak, bir konuda Tampliyeler tm feodal kavramlarin karsisina dikiliyorlardi: mevduat toplama ve nakit kredi verme...Aslinda rsvet uygulamalarina da pek yabanci sayilmazlardi. Onurlandirmak istedikleri kimselere verecekleri armaganlarin degerleri bile zel kurallarla belilenmisti. Peter Partner, The Murdered Magicians Yoksul soylulara ykl tutarlarda kredi vererek, Avrupadaki tm hanedanlarin, hatta ayni zamanda kimi mslman hkmdarlarin da, bankacisi roln stlenmislerdi. Yalnizca para ticareti yapmakla yetinmiyorlar, ayni zamanda fikir alisverisinde de bulunuyorlardi. Yahudi ve Islam kltrleri ile, uzun sreli ve itenlikli ilsikileri sayesinde, yeni dsncelerin, yeni bilgilerin ve yeni bilimlerin adeta takas merkezi durumundaydilar. Tampliyeler, dnemlerinin en gelismis teknolojisi zerinde tekel kurmuslardi. Silah reticilerinin, duvarcilarin, deri isilerinin, mimar ve mhendislerin en iyileri emirlerindeydi. Kadastro, haritacilik, yol insasi ve denizcilik alanlarinda gelismelere dogrudan katkida bulunuyorlardi. Kendi limanl3ewari, tersaneleri, askeri ve sivil donanmalari vardi. Denizcilikte manyetik pusula ilk kez Tampliyeler tarafindan kullanilmisti. Tip alaninda, yarali ve hastalari iyilestirmek iin, ila kullaniminda uzmanlasmislar, kendi hastanelerini kurmuslar, kendi cerrah ve tabiblerini

23

yetistirmislerdi. Temizlik ve saglik aisindan neredeyse modern ilkelere yaklasmislar, yara tedavisinde kf kullanarak, antibiyotikler konusunda nclk etmislerdir. Kendi dnemlerinden ne denli ilerde olduklari, sara hastaligini, seytanin insani ele geirmesi olarak degil de, kontrol altinda tutulabilecek bir hastalik olarak kabul etmelerinden anlasilabilir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Kutsal Topraklarin yitirilmesiyle, kilise karsiti hareket neredeyse evrensel bir dskirikligina ugradi. Bu kosullar altinda, Batiya dnen, issiz gsz ama servet ve ayricalik sahibi Tampliyeler ve Hospitalyeler, ikiyzl ve asalak rahipler sinifina yeni ve rahatsiz edici bir ilaveymis gibi kabul edildiler. Peter Partner, The Murdered Magicians Kutsal Mezar Kilisesini kurtarmak adina toplanan parayi arur ettiler. Tanriya karsi ikip, insanlari aldattilar. Onlar ve Hospitalyeler, Kuds ve Akkayi kafir Trklere kaptirdilar ve ve tipki bir sahin gibi arkalarina bile bakmadan katilar. Hepsini temelli basimizdan atamamamiz ne yazik! Rostan Berenguier de Marseilles Seytanin tm hristiyan alemini artik dogrudan tehdit etmekte oldugu ve Kutsal Tampliye tarikatinin ktlklere karsi koruyuculugunun bundan sonra tamamen yitirildigi dsncesi kadar, Tanri dzeninden uzaklasildigi duygusunu keskinlestiren baska bir olgu olamaz. Peter Partner, The Murdered Magicians Gizlilik ilkesini neredeyse bir saplanti sekline dnstren Tampliye tarikati hakkinda yillardir acaip sylentiler yayilmisti. Dsmanlikla krlesen zihinler, karanlik sulamalari yklemeye hazirdilar; duygu ve dsnceler arasinda kusku, tipki kuslar arasinda bir yarasa gibidir; alaca karanlikta bile uar. Btn svalyeler zehirli bir dedikodu agiyla sarmalandilar. Desmond Seward, The Monks of War Fransa krali IV. Philip, Tampiyelere baslangita, yalnizca hali politikasinin bir unsuru olarak bakiyordu. Bu bakimdan, hem Tampliyeler, hem de Hospitalyeler ve Papa, kralin kendi politikasina pasif bir diren gstermekle yetinmekteydiler. Fransa ynetimi, yillardir iki askeri tarikatin birlesmesini talep ediyordu. Diplomatik grsmelerde, iki rgtn birlesmesinden sonra neler olacagi zellikle gizli tutulmaktaydi. Ancak, kral yandaslarinin yazismalari sayesinde, bugn, Fransa kralinin ogullarindan birinin ynetiminde tek bir tarikat planlandigini biliyoruz. Bagnaz bir Katalan olan, Ramon Lull, tm hristiyan hali gcn birlestirip ynlendirecek bir Savasi Kral zlemini dile getirmeye baslamisti. Ge Ortaag krallari arasinda, hali seferlerine katilma sz vererek, kiliseden ykl paralar elde etmek, olduka sik grlen bir uygulamaydi. Hali Vergisi adi altinda, kendi lkelerindeki kilisenin vergilendirilmesi iin Papadan izin koparmak yetiyordu. Genellikle, toplanan vergiler dogrudan kralin kontroluna geer ve o da, bazen itenlikle, bazen de ikiyzl olarak, paralari hali seferleri iin harcayacagina sz verirdi. Gerekte, toplanan paralarin pek az bir kismi halilar iin kullanilirdi. Paralar, kraliyet hazinecilerinin eline geince, lkenin genel maliyesi iinde, su ya da bu mazeret ileri srlerek, kaybolup giderdi. Ayni agdasi Ingiltere krali I. Edward gibi, Gzel Philip de bu yolla byk tutarlarda servet edinmeyi bilmisti. Peter Partner, The Murdered Magicians ...Philip gibi, herseyden kuskulanan ve hastalik derecesinde titiz olan bir kralin, yalnizca parasal kazan saglamak ugruna, Tampliyelere aika ve dogrudan saldirdigina inanmak pek gtr. Diger taraftan, Barberin Tampliyelerin Yargilanmasi isimli eserinde, tarikati tmyle dis mihraklara baglama abalari ve tm svalyelerin Philipin iskencelerine esit sekilde maruz kaldigini iddia etmesi ikna edicilikten uzaktir. Hor grlen Lombardiyalilari ve hristiyan ahlak anlayisini zorlayan Yahudileri canindan bezdirmek baska; hristiyan Avrupanin en yce degerlerini temsil eden ve zamanla silinmeye yz tutsa bile, yksek bir ruhani prestije sahip olan bir manastir tarikaina karsi harekete gemek bambaskadir. Zaten bu iki eylemin arasindaki ahlaki farki, dinsel duygular konusunda deneyim sahibi olan Philipin anlamamis olmasi olanaksizdir.

24

Barberin kendisi de, Philipin 1305 gibi erken sayilan bir tarihte bile, Tampliyelerin davranislari hakkinda, rettigi dedikodulari Aragon Krali II. Jamese pazarlamayi basaramayan Esquieu de Floyran gibi adi muhbirlerden raporlar aldigini belirtmektedir. Aragon kralinin aksine, Philipin bu dedikodulara ilgi gsterip deger vermesi, karisi Jeanne de Navarrein 1305 Nisaninda lmn izleyen gnlerde, kisisel davranislarinda dinsel egilimin artmasi ile aiklanabilir. Karisinin lm Philipi ok sarsmis ve hem kendini, hem de kralligini kutsal ve aziz bykbabasi Saint Louisnin imajina uygun olarak yenilemek iin fanatik bir arzuya kapilmisti. Sonuta, kanitlar, Philipi ynlendiren olgunun para hirsi degil de, dinsel tutuculuk ve kisisel duygular oldugunu ortaya koymaktadir; Bu durum ise, dsnce zgrlg ve tekdzen karsitligi iin Barberin ekindiklerinden ok daha tehlikelidir. Gabrielle M. Spiegel (2) Fransada Toplu Tutuklamalar 1305 Yilinda, kral Philipin huzurunda ta giyen Papa V. Clementin yasadigi kent Avignondu...1307 Yilinda, tm hristiyan topraklari zerinde yasayan Tampliyelerin tutuklanmasi emrini veren de Papa V. Clementdi. ...Philipin, Tampliyelere karsi olan bu eylemi, yaklasik bir yil ncesinden, yani 1306dan beri planlamakta oldugunu ve bu plani Papa ile birlikte dzenlediklerini ortaya koyan kanitlar mevcuttur. Graham Hancock, The Sign and the Seal Fransa krali Gzel Philip, merkezi Kudste bulunacak, genis bir hristiyan imparatorlugunun ynetimine geme hayalini kurmaktaydi. Paraya ok ihtiyaci vardi. Kralligindaki tm Yahudileri yakalatip, birer gzlerini ikartti. Onlari, ikinci gzleri karsiliginda tm servetlerini vermeye zorladi. Sonradan, varliklarina el koymak iin, Tampliyelere karsi harekete geti. Peter Tompkins, The Magic of Obelisks Tampliyelerin son byk stadi Jacques de Molaydi... 12 Ekim 1307 Persembe gecesi, Philipin askerleri Molay ve 60 kardesini tutukladilar. Kimi kraliyet hapishanesine gtrlrken, digerleri tarikatin kendi zindanlarina atildi. 13 Ekim Cuma sabahi tutuklananlarin sayisi 1500e ulasmisti. Svalyelerin yanisira, avuslar, seyisler, hatta tarikatin iftliklerinde alisan kyller bile tutuklanmislardi. Byk olasilikla, bunlarin 500 kadari tarikata tam ye, 200 kadari ise ye adayi idi. Haftasonunda, Fransanin her tarafinda, kiliselerde vaizler, Fakir Svalyeleri saskin kalabaliklar karsisinda suluyorlardi. Aslinda tutuklamalar yasadisiydi. O dnemdeki yasalara gre, sivil otorite sadece Romaya karsi sorumlu olan din adamlarini tutuklayamazdi. Ama Philip, bir ok dinsel sulamayi ileri sryordu - Isa karsitligi, puta tapma, haa tkrme, Albililerle zdeslesmis doga karsiti gnah olan escinsellik. Ayrica, tm din sapkinligi yargilamalarinda toplu halde ileri srlen esitli ithamlar. Itiraflari insanlarin agzindan ekip almakta ustalasmis Dominikenler (Tanrinin kpekleri) Fransiz engizisyonuna egemendiler. Svalyeler ve tarikatin cahil askerleri, tirnak sken, kol kiran mthis iskence aletleri ile herseyi didikleyen yasa adamlarinin birlesimi karsisinda aresiz kaldilar. Insanlarin kollari ve bacaklari gerdiriliyor, yksekten birakilan kursun dolu torbalarla kirdiriliyor, ya da huni ile bogulana kadar girtlaklarindan ieri su boca ediliyordu. En aci veren iskenceler en basitleriydi; et ve tirnak arasina akilan iviler, sklen disler, aikta kalan sinir ularinin kurcalanmasi. O gnlere kadar, Mlmanlar karsisinda her trl sikintiya ggs geren Tampliyeler, rutubetli, karanlik hcrelerde sistemli olarak a tutulduktan sonra, kendi dindaslari tarafindan yapilan iskenceler karsisinda umutuszluga dsyorlardi. Desmond Seward, The Monks of War ...Byk Engizisyon tarafindan sorguya ekilen 138 Tampliyeden sadece 14 svalye rtbesindeydi. Olaylara karisan en fazla 150 kadar svalye olmalidir ve bu sayi, bazilarinin ileri srdg gibi, Fransa kralina ynelik 2000 svalyeden olusan bir askeri kuvvetten olduka uzaktir. Peter Partner, The Murdered Magicians (3) Kovusturma

25

 Papa VII. Boniface ile Fransa krali Gzel Philipi karsi karsiya getiren mcadele, Kilise ve Devlet arasinda olduka eskiden beri sregelen bir ekismeden kaynaklaniyordu. Guillaume de Nogaret adinda sivil bir fransiz grevli, emrinde bulunan zel bir askeri birlikle Papayi Italyada tutuklamaya kalkismisti. Amaci Bonifacei Fransaya gtrmek ve fransizlar tarafindan kontrol edilen bir kilise konsilinde yargilamakti. Ancak, planin bu son blm yrmedi ve bir ka gn iinde, taraftarlarinin bir karsi saldirisi sayesinde Papa zgrlgne kavustu. Ancak, VII. Boniface, yenik ve gzden dsms olarak, olaydan bir ka hafta sonra, 12 Ekim 1303 tarihinde hayata veda etti. Saldirganlara gelince, tm otomatik olarak kilise yasalarinca afaroz edildiler. Dogrudan Fransa kralina karsi kilise tarafindan konulan yaptirimlar ise, bir sre sonra kaldirildi. Oysa, sonraki yillarda Fransa basbakanligina kadar ykselen Guillaume de Nogaretin aforoz cezasi, Bonifacei izleyen Papalar tarafindan asla iptal edilmedi. Fransa ynetimi ise, kendi payina hazirladigi koca bir dosya ile, lms bulunan Papayi bir sapkin, inansiz, byc ve sihirbaz olarak sulamaktan geri kalmadi. Byclk konusunda, ileri srlen en etkin iddia, Bonifacein seytanlarla konustugu, onlari yardima agirdigi ve hatta seytana taptigi seklindeydi. Tampliye davasinin en ironik taraflarindan biri de, onlari sulayan bassavci Guillaume de Nogaretin aslinda kilise tarafindan afaroza ugramis bir kisi olmasindadir. Peter Partner, The Murdered Magicians Bes sekin Ingiliz akademisyen tarafindan hazirlanmis bulunan Tampliyelerin Suu isimli eserde, G. Legman Tampliyelerin tam olarak escinsel olmadiklarini, ancak gizli giris trenlerinde, ritelik olarak, iplakliga yer vermelerinden byle bir iddianin kaynaklandigini ileri srer. Peter Tompkins, The Magic of Obelisks Ahlaksiz ps, ya da latince osculum infame, o agda kamuoyunu sakinliga srkleyen bir baska Tampliye uygulamasiydi. David Conway, Ritual Magic Madde- sz geen tarikata yeni katilan kardeslerin giris treninde, kimi zaman katilan kisi, kimi zamanda onlari kabul eden kisi, agzindan, gbek deliginden, karindan, kabaetlerden ve kuyruk sokumundan plr. Madde- kimi zaman birbirlerini gbekdeliklerinden perler. Madde- kimi zaman birbirlerini kuyruksokumlarindan perler. Madde- kimi zaman birbirlerini penislerinden perler.

Sulama Maddeleri ...Tam aksine, St. Bernard, ruhsal yetkinligin asamalarini simgeleyen kutsal l ps simgesini kullanirdi... Tampiyelerin giris treni ve onun bir blm olan szde psme uygulamasi konusunda ok seyler uyduruldu. Aslinda, Tampliyelerin psmesi, o dnemde sik sik uygulanan, bir derebeyi ile vasali arasindaki bagi saglayan homage trenindeki psmeden farkli degildi. Vasal dizker, kavusturdugu ellerini efendisinin elleri arasina koyar ve Efendim, artik senin adamin oldum der, sonra da baglilik andi ierdi. Derebeyi bunun zerine vasali ayaga kaldirir ve trensel olarak birbirlerini perlerdi. Artik, bu trenden sonra vasal, efendisinin sevdigini sevmek, nefret ettiginden nefret etmek, ne szle ne de kilila efendisini yaralamamak taahhd altina girmistir. Noel Currer-Briggs, The Shroud and the Grail Tampliyelere karsi srlen sulamalar arasindan en ciddisi, kfr ve sapkinlik- haa tkrme, hain zerine basma ve Isayi reddetme- sulamalariydi. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Tapinak Svalyeleri Tarikatina karsi ailan sorusturmanin maddeleri sunlardir:

26

ncelikle, Papalik makami tarafindan usulne uygun sekilde onaylanarak kurulmus olmasina karsin, tarikata yeni yelerin girisinde ve giris sonrasinda, asagida siralanan sapkin eylemler bir ok kez uygulanmistir: Esas olarak, herbir tarikat kardesi, giris treni sirasinda ya da daha sonradan uygun bir firsat ikar ikmaz, diger eski kardeslerin ynlendirmesiyle, Isayi ya da Hai ya da Tanriyi ya da Kutsal Meryem Anamizi ve kimi zaman da Tanrinin tm azizlerini reddetmislerdir. Madde- Bunu (bu eylemi) kimi zaman giris treninden sonra yapmislardir. Madde- Isanin gerek Tanri olmadigini aiklayip, yenilere gretmislerdir. Madde- Isanin yalanci peygamber oldugunu ileri srmslerdir. Madde- Isanin aci ekmedigini, aslinda insanligin kurtulusu iin degil de, kendi sulari yznden ldrldgn sylemislerdir. Madde- Kurtulusa Isa sayesinde ulasacaklarina inanmadiklarini sylemislerdir. Madde- Yeni kardesleri, Haa ya da Isanin resmine tkrmek zorunda birakmislardir. Madde- Hai ayaklar altina almislar, tekmelemislerdir. Madde- Hain stne isemisler ve bunu kutsal Cuma gn yapmislardir.

Sulama Maddeleri (4) Her Trl Iskenceyi Yapin Elde edilen itiraflarin birbirlerine olaganst benzerlik gstermesi, yapilan sorgunun ne kadar standartlasmis oldugunu gstermektedir. Daha nceleri bir ok cadi davasinda basarisi kanitlanmis bu standart sorgu yntemi, ayrintilarda bile dikkati eken bir benzerligi garanti etmekteydi. Peter Partner, The Murdered Magicians Engizisyon, sorguculara Her trl iskenceyi yapin ! emrini vermisti. Bu buyruk iskencecilerin en vahsi hayallerini aiga ikarmistir. John J. Robinson, Dungeon, Fire and Sword Ekim ve Kasim aylari boyunca, Pariste sorgusu yapilan 138 Tampliyeden 105 tanesi tarikate girislerinde Isayi reddettiklerini, 123 haa tkrdklerini, 103 uygunsuz sekilde pstklerini ve 102si de kardesler arasinda escinsel iliskilerin bulundugunu itiraf etmislerdir. Ancak, dogrudan escinsel iliskiye girdiklerini itiraf eden sadece 3 kisi vardir. Byk stad Jacques de Molay da dahil, neredeyse tm Tampliyelerden alinan bu msterek itiraflar, tarikatin zerinde artik bir daha hi temizlenemeyecek bir leke olusturdu. Her ne kadar, itiraflar iskence ile alinmis ve de Papalik sorgusu sirasinda reddedilmis olsalar da, Tampliyeler kendi agizlariyla kendilerini mahkum etmislerdi bile. Gabrielle M. Spiegel Aslinda, Fransada sorgulanan 138 kisinin 123nn en igren sulari bile kabullenmeleri hi de sasirtici sayilmamali. Zira, ortaagda, insanlarin baski ve iskence altindayken yeminler ederek itiraflarda bulunmalari ve daha sonra, kendilerini gvende bulduklari zaman, yeminlerinden vazgeip itiraflarini reddederek, gnahlarinin bagislanmasini istemeleri (absolution), olagan ve yasalarca kabul edilmis bir durumdu. Absolution dinsel bir uygulama olarak ok yaygindi. En basta, hirinlikla reddettigi escinsellik sulamasi ile asagilanan Jacques de Molay bile sonradan bu stratejiye siginmisti. Byk stadin itiraflari, her ne kadar politik bir taktik eseri olsalar da, kardeslerini pek kizdirmisti. Kendisine yneltilen her suu kabullenen, gnll bir isbirligine girerek, puta taptiklarini bile itiraf eden tarikat hazinecisi Fra. Hugues de Peyraudnun tutumu ise tm Tampliyeleri korkuya dsrmst. Carcasonneda iki kardes Baphomet adini verdikleri bir puta taptiklarini kabul etmisler; Floransali bir baska Tampliye de bu putun adinin Mahomet oldugunu ileri srmst. Bir baskasinin itiraflarinda da, putun uzun sakalli ama gvdesi olmayan bir heykel oldugu ileri srlmst. Kraliyet ajanlari, byk bir heyecan iinde, adi geen bu putun gesine dsmsler ve tarikatin kutsal esyalari arasinda metal kaplamali bir kafatasi bulmuslardi.

27

Aslinda, tm bu puta tapma itiraflari, sonsuz aci ve umutsuzluk altinda, insanlarin ne akla hayale sigmaz seyler uydurabildiklerini gstermis, bylece iskence altinda saglanan diger kanitlarin da degersizligini aiga ikarmistir. Desmond Seward, The Monks of War Ingiltere, Aragon, Navarre (Philipin byk oglu Louisnin ynetiminde), Majorca, Kastilya, Portekiz, Italya ve Almanyadaki yargilamalar incelenirse, sadece Fransa ve Fransa ynetimi altindaki lkelerde, Tampliyelere karsi ileri srlen sulamalarin itiraf edildigi ortaya ikmaktadir. Bu durum, fransiz ynetiminin iskence uygulamasinin bir sonucudur. Yasalarin devletin iskence yapmasini yasakladigi Ingiltere ve Aragonda, itiraflar ancak Papalik ve engizisyonun sorguyu ele alip iskence uygulamasindan sonra elde edilebilmistir. Iskence uygulanmadan alinan itiraflar iin tek istisnayi absolutionun gcne gvenen Ingiltere Tampliyeleri olusturmustur. Gabrielle M. Spiegel Ingilterede Tampliyeler, kilisenin kendilerine yneltigi sulari yani kendi sapkinliklarini yeminle kabul ederek ve sonradan gnehlarinin bagislanmasini (asbolution) talep ederek, az bir ceza ile kurtulacaklarini ve kilise nezdinde affedilerek yeniden zgr olacaklarini biliyorlardi. Bu reddedilmeyecek bir firsatti ve Ingilteredeki tm Tampliyeler bu sansi degerlendirdiler. Kamu karsisina ikarak itiraflarini yaptilar, absolution talebinden sonra cezalarini ekmek iin manastirlara kapatildilar. Ceza sresi dolunca, bir ogu Hospitalyelere katildi; digerleri ,kilisenin bir rahibin yemek ve giyimi iin tahsis ettigi asgari gelire razi olarak, dinsel yasama devam ettiler. John J. Robinson, Dungeon, Fire and Sword (5) Papalik Yasaklari Templiyelerin Hali Seferleri esnasinda, nasil lm gze alarak dvstkleri dikkate alinirsa, onlarin masum olduklarina inanmak pek zor olur...En keskin sulamalarin Albi blgesinden gelmesi elbette basit bir rastlanti degildir; Nogaret Provenceli, Esquiu ise bir Katalandir. Bu blgedeki yerel Tampliye rgt, Katar sapkinliginin zirveye iktigi bir nceki yzyil boyunca, kendi kumandanliklarini birer Katar hcresine dnstrmekten ekinmemislerdi. Katarlarin son kalelerinin 1244 yilinda dsmesinden hemen nce ortadan yok olan Katar hazinesini ele geirmek amaciyla, Tampliyeler kaak sapkinlari kendi aralarina kabul etmislerdi. 1307 yilina gelindiginde, aslinda Katarizm tmyle yok edilmis bulunuyordu. Ancak, Tampliyeler arasinda Katar inanci ve anilari hala canliydi. Iste btn bunlar, Tampliyelere yneltilen seytana tapma, gizli ayinler yapma, escinsellik gibi sulamalara kaynaklik etmis olabilir, zira bu ayni sulamalar zamaninda Katarlara da yneltilmisti. Desmond Seward, The Monks of War Tampliyelerin Katarizmle bagdastirilmalari tmyle bir samaliktan ibarettir. Bu yanlislik, bir Tampliye Byk stadi olan Bertrand de Blanquefortun, olduka benzer bir isim tasiyan, Bertrand de Blanchefort adli bir Katar soylusu ile karistirilmasindan dogmustur. Gerekten de, latince metinlerde iki ismde Blancofortis seklinde gemektedir. Ancak, Tampliye Byk stadi Guyennelidir ve Languedoctaki Katarlarla hibir ilgisi yoktur. Noel Currer-Briggs, The Shroud and The Grail V. Clement 1305 yilinda papa seildikten sonra, sarayini Romadan Avignona tasidi. Papalar bu tarihten itibaren tam 70 yil Avignonda oturdular (Kilise tarihinde ikinci Babil esareti diye anilan dnem). Isanin yeryzndeki bu yeni temsilcisi, V. Clement, sagligi yerinde olmayan ve zayif karakterli bir adamdi. stelik, seilmesini ykl rsvetler dagitarak saglayan Philipten pek ekiniyordu. Papa, nceleri, Tampliyelerin basina gelenlere karsi ikti ve 27 Ekim 1307 tarihinde Fransada engizisyonu askiya aldi. Ancak, sonradan Philip, olagandisi bazi ipulari buldugunu, rnegin; Fra. Jacques de Molayin itirafta bulundugunu syleyince, Kasim sonlarinda, Papa ikinci bir bull (papalik emirnamesi) ile tm Tampliyelerin tutuklanmasini emretti. Hristiyan dnyasinin her tarafinda sorusturmalar basladi. Ocak 1308de, bir lde isteksiz de olsa, Ingilteredeki Tampliyeler de tutuklandi. Bunu Irlanda ve Iskoya izledi. Iskoyada yakalanan Tampliyelerin, ikisi disinda tm, sonradan kaarak Robert Bruceun gerilla ordusuna katildilar. Sonradan Iskoya krali olan Bruce, Tampliye rgtnn yasal olarak ortadan kaldirilisini asla kabul etmedi.

28

Ispanya ve ta uzaklardaki Kibristan, Tampliyelerin susuz olduguna dair haberler Ingiltereye ulasiyordu. Ingiliz kraliyet sorguculari da onlari susuz bulmaya baslamisti. Elde bulunan elli kadar Tampliyenin sorgularindan hi bir kanit elde edilemedi. Papanin istegi ile 1310 yilinda yapilan ikinci bir sorgu da sonu vermedi. Sonunda Papa, Ingiltere krali II. Edwarda iskence kullanimini emretti. Edward, bu buyruga karsi ikmadi ama organ koparma, yara ama ve siddetli kan akitma olmayacak kosullarini ileri srd. Desmond Seward, The Monks of War Tm dinsel sapkinliklarin nlenmesi, orataya ikarilmasi ve cezalandirilmasi konularinda sorumluluk ncelikle engizisyondaydi. Engizisyon ise tmyle Dominiken tarikatinin ellerine teslim edilmisti. Gney Fransadaki Katar sapkinlarina karsi amansiz mcadelesi ile adini duyurmus olan ispanyol rahip Dominic Guzman (sonradan Saint Dominic) tarafindan kurulmustu bu tarikat...1311 yilinda, Papa tarafindan Ingiltereye gnderilen Dominiken iskenceciler Tampliyelerin gizlerini korumak amaciyla sadece kendi rahiplerine gnah ikarttiklari ve zel durumlarda bazi gnahlari iin absolution talebinde bulunabilecekleri bilgilerinden baska bir sey grenemediler. John J. Robinson, Born in Blood Ingilterede 1310 ve 1311 yillarinda srdrlen sorgular sonunda, sadece drt Tampliye haa tkrdklerini itiraf ettiler. Oysa, daha 1310 Mayisinda, Pariste 120 Tampliye yakilmisti bile... Tampliyelerin karsilastigi belki de en byk iskence, inanlarini yitirmekti. Sanki Tanri lmst onlar iin. Fransiz halki, tarikatin sulu olduguna hi kusku duymadan inanadigi iin, akilalmaz sylentiler dilden dile dolasiyordu. Tampliyelerin cehennemden disi seytanlari agirip onlarla yattiklari, ocuk yagiyla parlatilmis putlarin karsisinda dogan pileri kizarttiklari ve hatta kedilere taptiklari bile anlatiliyordu. Kimi Kastilyali Tampliyeler, bu sylentilerin baslarina aacagi belalardan ylesine korktular ki, Granadaya kaip mslman oldular. 1312 yili Subat ayinda, Fransada Etats Gnraux tarikatin mahkumiyetini talep etti. Nihayet, Mart ayinda Papa Clement danismanlari ile yaptigi kapali toplanti sonunda, Sleyman Tapinaginin Fakir Svalyeleri Tarikatini isnat edilen tm sulardan resmi olarak sorumlu kabul etti. 3 Nisanda Kilise Genel Konsili toplandigi zaman bir oldu-bitti ile karsilasti. Papa, Tampliyeler hakkinda saglam ve yasal kanitlar bulunmadigini, ancak kendi kisisel kanaatine gre tarikatin sulu olduguna karar verdigini ve bu nedenle, tarikati mahkum etme zorunlugunun dogdugunu aikladi. Genel Konsil bu aiklamayi itirazsiz kabul etti. Vox in Excelso isimli Papalik emri (bull) ile tarikat kapatildi. 2 Mayis 1312 tarihinde, bir baska bull tarikate ait tm gayrimenkulleri Hospitalye tarikatina devretti. Itiraflarini reddedenler ya da hibir itirafta bulunmayanlar yasam boyu hapse mahkum oldular. Itiraflarinda israr edip sonradan absolution isteyenler ise hafif cezalarla kurtuldular. Desmond Seward, The Monks of War (6) zlme 14 Mart 1314 gn, Tampliyelerin drt byk sorumlusu, haklarinda verilen mr boyu hapis cezasini ilan edilmesi iin, Notre Dame kilisesinin nne getirildiler. Desmond Seward, The Monks of War Tarikatin Byk stadi Jacques de Molay hi beklenmedik bir anda itiraflarini reddetti. Yasamimin sonuna yaklastigim (yetmis yaslarindaydi) su gnlerde, gerekmis gibi ortaya konulanlarin ve din adina yapilanlarin karsisinda duydugum dskirikligini ailamam gerektigini saniyorum. Tm burada bulunanlarin huzurunda, yeryznn ve cennetin nnde, en kt gnahin sulusu oldugumu kabul ediyorum. Ancak, bu gnah, tarikatimiza yapilan igren sulamalari kabul ederek yalan sylemis olmamdir. Ailamam gerekir ve iste aikliyorum ki, Tampliye tarikati susuzdur; safligi ve azizligi tartisilmaz. stad fra. Jacques de Molay Diger iki stad korku ile dinlerken, tarikatin Normandiya egitmeni (Preceptor) fra. Geoffroy de Charnay ayni sekilde ekinmeden konusarak Byk stadin yaninda yer aldi. Ertesi sabah, Tampliye tarikatinin bu en yksek rtbeli iki kardesi, alevler aresindan susuz olduklarini haykirarak, Seine nehrinin zerindeki bir

29

adada, agir agir yanan kmr atesinde canli canli yakildilar. Izleyen kalabalik, onlari son demlerinde bile susuz olduklarini iddia ettikleri iin, din sehidi olarak kabul etti. De Molayin krali ve papayi lanetliyerek, Tanri karsisinda son ve gerek yargilama iin yanina agirdigi seklinde bir sylenti yayildi. Papa bu olaydan sonra bir ay iinde, kral ise sonbaharda ld. De Molayin lanetinin, kralin oglunun da gen yasta lmesine neden olduguna halk inandi. Desmond Seward, The Monks of War Sorgulamalarin amaci Tampliyelerin sularini itiraf etmeleriydi. Bilindigi kadariyla, itiraflar saglandiktan sonra, hibir Tampliye, itirafini geri ekmedike, lme mahkum edilmedi. 1310 yilinda yakilanlar ve en son 1314 yilinda yakilan iki lider, dinsel bagliliklarini ve katolik inanlarini sonuna kadar savunarak lme gittiler. Onsekizinci yzyilda, Mason kitaplari saticisi alman Friedrich Nicolai, o dnemdeki Tampliye Masonlarinin, ortaagdaki Tampliyelerden aktarilma ile, ilk Gnostiklerden kaynaklanan bir sapkin gretinin mirasisi olduklarini ileri srd. Bu inancini, eski kilise babalarinin din sapkinligi hakkinda yazdiklarindan alintilar ile arpici bir anlatimin karisimi olan yazilariyla destekledi. Nicolainin teorisi, yanlis etimoloji ve vahsi speklasyon zerine bina edilmisti ama, ok rtkili oldu. Byk olasilikla, ortaagdaki Tampliyelerin byc olduklarini iddia eden Cornelius Agrippadan esinlenmisti. Peter Partner, Murdered Magicians

Tampliyelerin yks - IV Tampliyelerin Gizemleri...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Baphomet (1) Sylentiler ve Sulamalar Baphomet adini verdikleri bir put araciligiyla seytana tapmakla sulanmalari, Tampliyelerin halkin gznde degerini yok etmisti. Baphomet, ynlendirilmis irade gcn temsil eden ve fallus ibadetine dayanan gnostik ayinlerin bir simgesiydi. Kei sakalli ve kei ayakli, cinsiyeti belli olmayan bu put, eski aglarin boynuzlu tanrisi Mendes keisi ile bagintiliydi. Peter Tompkins, The Magic of the Obelisks Bazi svalyeler, iskence altinda yapilan sorgulama sirasinda; kizil, gri ya da kara renkli bir kedi seklinde bir puta taptiklarini itiraf ettiler. Yaptiklari ayinlerde, bazi durumlarda, kedinin kuyruk altinin plmesi de gerekliydi. Kimi zamanlarda da, bu kedi putu, yakilmis ocuklardan elde edilen yagla ovuluyordu. Tampliyeler, savasta lms kardeslerinin cesaretlerinin kendilerine gemesi amaciyla, yemeklerine lms svalyelerin kllerini serpiyorlardi. John J. Robinson, Dungeon, Fire and Sword 12 Agustos 1308 tarihli Engizisyon sulama listesinden; Madde; bu putlara ya da bir puta tapiyorlardi. zellikle byk toplantilarda onlara tapiyorlardi. Madde; putlara Tanri yerine tapiyorlardi. Madde; kurtarici olarak tapiyorlardi. Madde; putun onlari kurtaracagini sylyorlardi. Madde; zenginlik verdigini sylyorlardi. Madde; agalari ieklendirdigini, tohumlari yeserttigini sylyorlardi. Madde; putlara kusaklar, bezler, ipler bagliyorlar; sonra bu bezleri ve ipleri gmleklerinin altinda, vcutlarina sariyorlardi. Madde; tarikata giriste her yeni yeye bu bez ve iplerden veriyorlardi. Madde; putlara byle tapiyorlardi. Madde; yeni girenlere yemin ettiriyor, bunlari kimseye sylememeye and iiriyorlardi.

30

Sulama Maddeleri ...Bir ok yerde, fiziksel zellikleri farkli sekilde tanimlanan bir puta tapiyorlardi. Bu puta Baphomet adini vermislerdi. Bu sz, etimolojik olarak, eski Fransizcadaki Muhammet sz ile ayniydi (sorgu sirasinda bazi Tampliyeler dogrudan Muhammet adini bir ka kez kullanmislardi). Daha nce kovusturmaya ugramis olan bir ok sapkin topluluk gibi, Tampliyelerin de gizli toplantilarini geceleri yaptiklari ileri srlmst. Tampliyelerin, Muhammet peygamberin adini tasiyan bir puta tapma uygulamasini Dogudan edinmeleri olanaksizdi. Ismailler ve Drziler gibi, en u sapkinliktaki Mslmanlar arasinda bile, byle bir put asla varolmamisti. Mslmanlarin puta taptiklari dsncesi de, Batili Hiristiyanlarin Doguyu kk gstermeye abalayan iftira sisteminin bir parasidir. Peter Partner, The Murdered Magicians Melek Tavus tarikatina (Yezidiler) giris trenlerinde, mritler boyunlarina i ie rlms siyah ve kirmizi ynden yapilma bir iplik baglarlar. Parsilerin kutsal ipinde ve diger eski Orta Dogu kltlerinde oldugu gibi, bu iplik asla zlmemelidir. Sapkin sulamasi ile ortadan kaldirilan Tampliye tarikatinda da bu uygulamaya aynen rastlanir. Arkon Daraul, Secret Socities (2) Baphometin Tanimi Koskoca sakalli bir adam kafasi. Tm tasra kararghlarinda bu puta saygi gsteriyorlar, tapiyorlar. Fakat, btn tarikat yeleri bunu bilmiyorlar; sadece Byk stat ve kidemliler biliyorlar. Philipin Talimatlari 1307 Yilinda, Tampliyelerin yargilanmasi sirasinda, Fra. Jean de Taillefer su kanitlari ortaya koydu: Tarikata Champagne kararghina bagli blgeden biri olan Mormantta katilmisti. Inisiyasyon treninde, sunaga bir adam kafasini temsil eden bir put konuldugunu syledi. Bir baska Tampliye, Burgundyli Hugues de Bure, sapelde yapilan toplantida, bir dolap ya da sandiktan bir kafa ikarildigini, uzun sakalli bir adam heykeli olan bu putun, altin ya da gmsten imal edilmis oldugunu anlatti. Fra. Pierre dArbley putun hem nnde hem de arkasinda iki yznn bulundugunu syledi. Akrabasi Guillaume dArbley ise, putun yalnizca byk toplantilarda sergilendigini ve sadece zel durumlarda kidemli svalyelere gsterildigini belirtti. Tarikatin Paris hazinecisi Jean de Turn, byk toplantilardan birinde, boyali bir kafatasi biiminde bir puta taptiklarini itiraf etti. Neredeyse tm aiklamada bulunan tarikat kardesleri, putun uzun sakalli ve uzun sali oldugunda birlesiyorlardi. Ayrica, baskaca bir nedeni olmasa bile, o agda ogunlugun dsncelerine uygun olarak, uzun sai, kadinsiligin bir belirtisi olarak kabul ettikleri iin, sasirtici buluyorlardi. Noel Currer-Briggs, The Shroud and the Grail ...Gerek bir insan basi byklgnde, sakalli ve hasin ifadeli... Jean de Tailleferin Sorgusu Tam olarak tarif edemeyecegini, ama kirmiziya alan bir rengi oldugunu sandigini aikladi. Ian Wilson, The Shroud of Turin Pariste yapilan bir tarikat toplantisinda, rahip tarafindan getirilip sunaga yerlestirildi. Renksiz, soluk, ssl olmayan, tipki bir Tampliye gibi daginik sakallari olan bir adam kafasiydi bu. Stephen de Troyes Aika anlasiliyor ki, kopyalari inceleyenler, altin ya da gms kutulardan, kafanin zerinde tutuldugu ahsap panellerden sz ederler; halbuki, gerek put, yani kutsallarin kutsali olarak kabul edilen Paristekiydi. Orada yapilan trenler de, tipki eski Bizans kilisesi trenlerine benzemekteydi.

31

Ian Wilson, The Shroud and the Grail Byk olasilikla, bu put, Tampliyeler tarafindan ne lde saygi ve sevgi ile anildigi dsnlrse, Vaftizci Yahyanin kesik basini simgelemekteydi. Tampliyeler, 1203-1204 yillari arasinda yapilan 4. Hali Seferinde, Bizansin yagmalanmasina istirak etmislerdi. Robert de Clari, aralarinda Vaftizci Yahyanin kesik basinin da bulundugu iddia edilen, Istanbuldaki Boucoleon sarayi sapelindeki sayisiz kutsal emanetleri etraflica anlatmistir. (Boucoleon sarayi bugn Tekfur sarayi olarak bilinmektedir, sarayin sapeli ise byk olasilikla Kariye olmalidir). Baphometin kimligi hakkinda bir baska ipucu da, Yuhanna Inciline gre, Isanin cenazesine baharat getiren Nicodemusla ilgilidir. Evangelum Nicodemide (Nicodemus Incili, 4. Yz yil), Isa lehine taniklik eden Yahudilerin yneticisi olarak da adi geer Nicodemusun. Chretienin Perceval isimli eserinin birinci devam extrapolationunda Arimatheali Josephus ile Nicodemusun beraberce Ingiltereye kaislari anlatilir. Noel Currer-Briggs, The Shroud and the Grail Nicodemus, armihta aci ekerken grdg haline uygun olarak, Isayi temsil eden bir kafa heykeli yapmisti. Eminim ki, bu heykelin yapimina Tanrinin eli de karismisti; nk, bu kafa asla bir insan tarafindan yaratilmis olamazdi. Percevalin Birinci Devam Extrapolationu Tampliyelerin putlari, Mandylion kefeninden kopya edilmis olan Isanin yzn temsil etmekteydiler. Ingilterede Templecombeda bulunan bir rnek, renkli bir panel zerinde, gerek insan basi boyutunda, kizil sakalli bir erkek kafasidir. Bu kafa, Tampliyelerin verdikleri tanimlara uymaktadir; gerek boyutlarda, sakalli adam kafasi, ahsap plaka zerine raptedilmis vs.. Ian Wilson, The Shroud of Turin Baphometin ileri srlen fiziksel zellikleri, ya Maufeye (Kuzey Avrupa folkloruna ait bir cin), ya da eski kilise reliklerine baglanabilir. Peter Partner, The Murdered Magicians Sorgucu: Bize kafadan sz et ! Fra. Raoul: Kafa mi? Evet, Fra. Hugues de Peraud baskanliginda yapilan yedi ayri toplantida, kafayi ben de grdm. Sorgucu: Nasil tapiyorlardi? Fra. Raoul: Syle..Kafa ortaya ikarilip, gsterilince, herkes kendini yere atiyor, cppelerini aiyor ve tapiyordu. Sorgucu: Kafa nasildi? Fra. Raoul: Korkuntu. Bana bir seytanin, bir Maufenin yzyms gibi gelirdi. Her grdgmde o kadar korkardim ki, bakmaya cesaret edemezdim.

M. Michelet, Le Proces des Templiers Korkun yz ve daginik sakallari olan bir cin seklinde tarif edildigine bakilirsa, bu putun Asmodeusu (tapinagin yapiminda Sleymana yardim eden koruyucu cin) temsil ettigi sylenebilir. Rennes Le Chateauda bulunan ky kilisesinin kapisinda da Asmodeusun bir heykeli mevcuttur. Kudsteki Tampliye kararghi 1244 yilinda Mslmanlarin eline geti. Muzaffer sultan Baybars, Tampliye kalesini arastirtti ve kulede koruyuculuk yaptigina inanilan kocaman bir put bulundu. Baybars, putun yok edilmesini ve yerine bir mihrap insa edilmesini emretti. Ian Wilson, The Shroud of Turin (4) Disi Kken ?

32

Tampliyelerin, bir tr kafa ile baglantili gizli trenler yapmalari sulamasinin dayandirildigi tartisilmaz kanitlar bulunmustu. Gerekten de, Engizisyon kayitlarinda agirlik tasiyan en nemli konu byle bir kafanin varligiydi...Paris kararghinda el konulan esyalar arasinda, kadin basi biiminde garip bir l kalintisi da vardi. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Dvlms gmsten mamul, byk ve pek gzel bir kadin basi. Bu gms kafanin iinde, kirmizi ve beyaz ynl kumaslara sarili olarak duran iki adet kafa kemigi vardi. zerinde CAPUT LVIIIm yazili bir de etiket takiliydi. Kemikler olduka ufak tefek bir kadina aittiler. Oursel, Le Proces des Templiers CAPUT LVIIIm - KAFA 53m, hala sasirtici bir mesele olmaya devam ediyor. Ancak, en sonda yer alan M harfinin, dogrudan bir harf olarak degil de, Virgonun (Basak burcu) astrolojik simgesi olabilecegi ne srlyor. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Von Hammere gre, Tampliyelere ait bir kadeh zerinde yazili olan bir slogan syleydi: Tm varliklari tomurcuklandiran ve ieklendiren Meteye vgler olsun. O bizim kkmzdr. Bir ve yedidir. Sekizli isimdir. G. Massey ise, Metenin Baphomet ya da Anne anlamina geldigini ileri srer. Kenneth Grant, Nightside of Eden Herodot, bir kafatasini metalle kapladiktan sonra, ona tapan ve kurbanlar sunan Issedonlar isimli bir halktan bahseder. Ispartali Cleomenes, Archonidesin kafatasini bal dolu bir kova iinde saklamis ve nemli kararlar arifesinde kafatasindan kehanetler beklemistir. I 4. Yz yildan kalma, Etruriada bulunan bazi vazolarin zerinde, kesik kafalara tapinan ve onlardan kendilerine yol gstermelerini bekleyen insanlar resmedilmistir. Aristo da, Karianlarin kesik kafalarindan sz etmistir. Julian Jaynes, The Origin of Conciousness Kutsal Kse Grail ile ilgili bir Gal romans olan Peredurda, Keltlerin kesik kafa kltne ve geleneklerine ait blmler bulunmaktadir: Saydali bir Tampliye svalyesi, Maracleali bir gen kadina deliler gibi asikti. Ancak, kadin henz daha pek genken ld. Cenaze gecesi, ilgin sik mezari kazip l bedeni ikardi ve lyle sevisti. Bunun zerine, gaipten ykselen bir ses, dokuz ay sonra geri gelmesini, zira bu mezarda bir evlat bulacagini syledi. Tampliye bu emre uyarak, tam dokuz ay sonra mezari tekrar ainca, iskeletin bacaklari arasinda bir kafa buldu. Gaipten gelen ayni ses bu kafayi iyi muhafaza et, nk tm gzellikleri ve iyilikleri sana verecektir dedi. Tampliye kafayi yanina alarak uzaklasti. Ward, Freemasonry and the Ancient Gods yknn bir baska anlatiminda, kadinin adi da verilir; Yse. Aika, Isisten tretilmis bir isim. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Bir zamanlar yalnizca Tanri vardi. Gc sinirsizdi ve tek basinaydi. Yalniz olmaktan hosnut degildi, bu yzden bir es yaratmak iin kendini ikiye bld. Dzen ve Mantik gelerini kendinde tutarken, Cosku ve Kargasa gelerini esine verdi. Esinin adini Yse koydu. Yse, yaratilisi sirasinda, ylesine sevgi ile dolmustu ki, Tanri onu ilk ptg anda, sonradan Seilmis Yanit diye adlandirilacak olan, bir tepkide bulundu. Evrende, bir kadin ile bir erkek arasinda olusan ilk etkilesim ve ilk onaylamadir Seilmis Yanit, insanligin en byk gizemi ve bilmecesi olan Kutsal Ksedir (The Holy Grail). Synopsis from the Merovingian Bible, The Gnostic Christian Path Essene Odyssey isimli kitabinda Dr. Hugh Schonfield, bazi Essene/Zadokit/Nazaren metinlerinde kullanilan bir sifre yntemini kesfettigini ileri srmstr. Atbash sifresi adini verdigi bu teknigin, Qumranda bulunan bir ok eski belgede yer aldigini belirtmistir.

33

Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy Schonfield, Ibran Atbash sifresini Baphomet szcgne uyguladiginda, disil bilgelik anlamina gelen Sophia szcgne ulastigini aiklamistir. Plutarkos ise, Sophianin Isisi simgeledigini belirtmistir. David Wood, Genesis Isisin bys ile Misir tanrisi Thotun bilgeligi baglasiktir. Thotun karisi Nehemaut ise Gnostiklerce Sophia diye adlandirilir. Bu yaklasimla, Tampliyelerin Baphomete tapinmalari aslinda, Bilgelik ilkesine tapinmalari anlamina gelmektedir. Graham Hancock, The Sign and the Seal Tampliyelerin Atbash sifresini kullanmis olmalari, Orta Doguda, on ikinci yzyil sonlarina kadar, Nazaren ya da Neo-Nazaren tarikatlarin varligini ve gretilerinin Batiya ulastigini kanitlar. Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy (5) Kara Bakire Plutarkos, Isisi bilgiyle es tutarken, Typhonu cehaletle birlestirir. Aydinlanan kisinin ruhunu isiklandiran gizli gretinin karsitidir Typhon. Gerek Bilgi kadar degerli baska hibir tanrisal armagan yoktur. General Albert Pike, Morals and Dogma ogunlukla kara derili bir kadin olarak betimlenen, simya biliminin anasi byk Misir tanriasi Isis, Avrupada bulunan Siyah Madonnalar ile birlestirilir. Lynn Pickett & Clive Prince, Turin Shroud Isisin elinde tasidigi ankh (st kolu halka biiminde Misir hai), Siyah Madonnalarin ellerinde bulunan garip grnml asalari andirmaktadir. Bu heykellerin kara-yesil renkleri, simyacilara gre, gizemi Isisin seks organinda sakli olan, byk yaraticiligi (opus) simgelemektedir. Ean Begg, The Cult of the Black Virgin Kara Bakire Isistir ve gerek adi Isik-Kadindir (Notre Dame de Lumiere). Pierre Plantard de St. Clair (Sion Birligi eski Byk stadi) Chinon satosunda lm bekleyen Tampliyeler, Kara Bakireye dua ediyorlardi. Kara Bakire dinini kuran kisi St. Bernarddi. Yazdigi sayisiz ilh ve verdigi vaazlari ona adamisti. Sleyman ve Saba Melikesi iin Eski Ahitteki Nesideler Nesidesinde (Songs of Songs) Ben karayim, fakat gzelim, Ey Kudsn kizlari dizeleri, Siyah Bakire kltnn nakaratidir. Ean Begg, The Cult of the Black Virgin Ben karayim, fakat gzelim, Ey Yerusalim kizlari! Kedar adirlari gibi, Sleymanin byk adirlari gibi.

Nesideler Nesidesi 1:5-6 Adlarina Siyah Madonnalar denilen ve Fransada bulunmus olan bir ka yz heykelin hemen hepsi dumanla ya da kandil isiyle karartilmistir. Az sayida, koyu renkli agatan oyulmus olanlar ya da yag ve sarapla uzun sren islemler sonucu karartilanlar da vardir. Hali seferleri sirasinda, Fransaya tasinan Suriye, Misir ve Kipt kkenli putlar Siyah Madonnalara ilk rnekleri olusturmuslardir. Kara Bakire kiliseleri genellikle Mary Magdalenein adini tasirlar. 1247 Yilinda, Tampliyelerin Kudse yerlesmesini saglayan kral Baudouin II, Turin Kefeninin bazi paralarina karsilik, Vezelay Manastirindan Mary Magdalenein oldugu ileri srlen bir cenazeyi almistir. Gizli bir gelenege gre, Magdalene Isanin karisidir ve onun ocugunu Gney Fransaya gtrmeyi basarmistir.

34

Ean Begg, The Cult of the Black Virgin

Tampliyelerin yks - V Tampliye Tarikatinin Mirasi...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Tampliyelerin Mirasi (1) Afrikanin Derinlikleri 1145 Yilinda, alman piskopos Otto von FreiSign, Chronicon adli tarihinde, ok sasirtici bir yazismadan sz eder. Papa, o gne dek varligi hi bilinmeyen, Hindistanin Hiristiyan hkmdarindan bir mektup almistir. Bu kral, mektubunda, Cennet Irmaginin kendi lkesinde bulundugunu bildirmektedir. Mektup, aslinda Suriyenin Akdeniz kiyisinda bulunan Gebal kentinin piskoposu araciligiyla Romaya kadar ulastirilmistir. Hiristiyan hkmdarin adi Yasli John (Yuhanna) ya da ayni zamanda bir rahip oldugu da ileri srldg iin Vaiz John olarak geer. Dediklerine gre, bebek Isayi ziyaret eden Magilerden birinin soyundan gelmektedir. Iranin tm Mslman hkmdarlarina boyun egdirmis, Dnyanin diger ucunda, gelisen bir Hiristiyan kralligi kurmustur. Graham Hancock, The Sign and the Seal Vaazci Yuhanna aslinda, Havari Yuhannanin yozlastirilmasindan baska bir sey degildir. Incilde bile, Yuhannanin hi bir zaman lmeyecegi sylentilerinin iktigi ama bunun dogru olamayacagi yazilidir. Avrupanin Mslman tehdidiyle yz yze geldigi dnemlerde, Bizans tahtina ikan bir ok imparatorun adi Batida Yuhanna diye geer. Bu sadece, yardim umutlarinin bir sylenti sayesinde pompalanmasini ifade etmektedir. Steve Sharper Piskopos Ottonun Vaazci Johnun varligini ve lkesinde bulunan Cennet Irmagini aiklamasinin zerinden pek fazla zaman gemeden, Papa resmi bir bildiri ile Hali Seferlerinin yinelenmesi agrisinda bulundu. Iki yil iinde, 1147de, Alman Imparatoru Conrad, diger derebeyleri ve bir ok soylu ile birlikte Ikinci Hali Seferini baslatti. Halilarin talihlerinin ykselip alalmasina uygun olarak, Avrupada zaman zaman Vaazci John hakkinda sylentiler belirip kayboluyordu. O dnemin tarihilerine gre, 1165 yilinda, Vaazci John Bizans Imparatoru, Kutsal Roma Imparatoru ve diger krallara gnderdigi yeni bir mektupla, pek yakinda, ordulari ile Kutsal Topraklara ulasacagini haber veriyordu. lkesini yine pek satafatli bir tarzda anlatiyor, bu kez sadece Cennet Irmaginin degil, ayni zamanda Cennetin Kapilarinin da lkesinde bulundugundan sz ediyordu. Graham Hancock, The Sign and the Seal Eger gerekten byk gcmn nereden kaynaklandigini merak ediyorsaniz, o takdirde kuskusuz olarak inanin ki, ben Vaazci John...Gk yznn altinda yasayan tm yaratiklardan daha varlikli, daha bilge ve daha kuvvetliyim. Yetmis iki kral bana hara demekte. Yrekten dinine bagli bir Hiristiyanim ve lkemdeki dindaslarimi her an korumaktayim...Byk bir ordu ile gelip, Tanrinin mezarini ziyaret etmeye yemin ettim...Isanin hainin dsmanlarina da savas aacagim ve onlari acimasizca cezalandiracagim. Grkemim Hindistani tmyle kapliyor ve hatta, St. Thomasin mezarinin bulundugu uzak Hindistana bile yayiliyor. lleri asiyor ve gnesin dogdugu yere, Babil Kulesinin yakinindaki issiz Babil vadisine kadar uzaniyor... Bizans Imparatoru Manuel Comnenusa gnderilen mektup (1165) Vaazci John neredeydi ? St. Thomasin mezarindan sz etmesi Hindistani isaret ediyordu. Ancak, orta agin cografya kavramlari ylesine geriydi ki, Hindistan Nil nehri yakinlarinda saniliyordu. Bu nedenle, 1177 yilinda Papanin Vaazci Johna yazdigi mektup Habesistana dogru yola ikiyordu.

35

Mysteries of the Past Kardesi Lalibela tarafindan tahttan indirilene kadar Habesistan hkmdari olan Harbayin efsanev Vaazci John olabilecegi saniliyor. Graham Hancock, The Sign and the Seal Vaazci Johnun mektubunda, kendisine karsi kardesi ile is birligi yapan Tampliyeler hakkinda bile bir uyari vardi: Sizin soyunuzdan gelen, sizin maiyetinizde bulunan bazi Fransizlar Sarasenler (Mslmanlar) ile is birligi yapiyorlar. Size yardim edeceklerine inanip, onlara gveniyorsunuz ama onlar sahtekr ve hilebazlar...Cesur olun ve dua edin...Sahtekr Tampliyeleri ldrmeyi ihmal etmeyin. Vaazci Johnun esitli krallara gnderdigi mektup (1165) Wolfram von Eschenback Parzivalde, Graili arayanlardan birinin, Rohasin tesine, Afrikanin derinliklerine yaptigi yolculugu anlatir. Rohas, Habesistanin en uzak blgelerinde bir kenttir. 1185 Yilinda, Lalibela zaferle girdigi Rohasin adini degistirir, kendi adini verir yeni baskentine...Lalibela, lkesine geri dnmeden nce, yillarini Kudste Tampliyelerle birlikte geirmistir. Tampliyelerin, kayip Ahit Sandigini gizledigine inanilan Habesistandan gelen bir soyluya ilgi gstermelerinin nedeni asikrdir. Graham Hancock, The Sign and the Seal Habesistan ile Hiristiyan Avrupa arasindaki iliskiler bir sonraki yzyilda da devam etmistir: Kurtulusumuzun 1306. yilinda, Habesistan Imparatoru Wedem Araad, Avignonda bulunan Papa V. Clementa otuz kisiden olusan bir heyet gnderdi. Giovanni da Carignano (Cenovali bir haritaci) Habesistanda kayalara oyulmus on bir kilise, Afrikanin en gelismis mimar yapilaridir (UNESCO tarafindan Dnyanin Harikalari arasinda gsterilmislerdir)...Kiliseler, insa edilmelerinin zerinden sekiz yz yil gemis olmasina ragmen, bu gn de ibadete aiktir. Bu kiliselerin zellikle belirtilmesi gereken nitelikleri, alisilmis yntemlerle insa edilmek yerine, dogrudan kirmizi volkanik kayalara oyulmus olmalaridir. Bu nedenle, sadece boyut olarak degil, isilik ve kavrayis aisindan da, insanst bir grnmleri vardir. ...Gerek niteliklerini anlayabilmek iin ok aba sarf edilmistir: bazilari derin hendeklerde bulunurken, digerleri kocaman magaralarin iindedir. Tm kiliseleri bir birine baglayan, karmasik ve hayret verici, bir tneller, geitler, galeriler, mezarlardan olusan bir lbirent agi vardir. Ebedi grevlerini yerine getiren rahiplerin uzak ayak sesleri ile yankilanan, los ve nemli, yosun tutmus serin duvarlari ile bir yer alti dnyasi. St. Mary kaya kilisesinin tavaninda, Davut Yildizinin iine izilmis stilize bir ha resmi bulunmaktadir. Bir Hiristiyan mabedi iin olduka sasirtici bir sslemedir bu, ancak Tampliyelerin en nem verdikleri simgelerden biridir Davut Yildizi. Bu izimin altinda, kumas kapli bir stun vardir. Rahipler, bu stunun Lalibelanin bizzat kendisi tarafindan oyuldugunu ve kaya kiliselerinin mimar gizlerinin iinde sakli oldugunu sylerler. Graham Hancock, The Sign and the Seal (2) Portekiz: Isanin Svalyeleri Portekizde, Tampliyeler kisa sren bir sorusturmadan sonra aklandilar ve yalnizca adlarini Isanin Svalyeleri seklinde degistirerek, varliklarini 16. yzyila kadar srdrdler. Denizcilik alanindaki kesifleri tarihe geti: Vasco de Gama bir Isa svalyesiydi, Denizci Prens Henry ise (Dom Enrique) tarikatin Byk stadiydi. Gemilerinde hala Tampliyelerin kizil hai ile desenli yelkenleri kullaniyorlardi. Colombun Yeni Dnyayi kesfetmek zere Atlantiki asan gemisinde de Tampliye halari dalgalaniyordu. Zaten Colomb, tarikatin Byk stadinin kiziyla evliydi ve kayinpederinin haritalarina ve evraklarina bakma firsatini bulmustu. Baigent & Leigh, The Temple and the Lodge ...Hakkinda geerli bilgi sahibi olunabilen en nemli ve nde gelen kisi Denizci Prens Henrydir (Dom Enrique). Tarikatin Byk stadi olan Henry, yasam yksn kaleme alan Zuraraya gre, gl duyum

36

ve keskin zek sahibi, nemli ve yce eylemleri basarmak iin olaganst ihtirasli bir kisilikti. 1394 Yilinda dnyaya gelen Henry, 1415 yilindan itibaren etken olarak denizcilikle ugrasmaya baslamisti. En byk ihtirasi, kendisinin aika itiraf ettigi gibi, Vaazci Johnun lkesine denizden ulasabilmekti. Dnemin tarihileri kadar modern tarihiler de, yasaminin byk blmn bu amacin ardinda geirdiginde hemfikirdirler. Kendini kozmografi, matematik, astroloji arastirmalarina adamisti. evresi devamli olarak, gk bilimciler ve Yahudi bilim adamlariyla doluydu. Graham Hancock, The Sign and the Seal Portekizde, Isanin Svalyeleri rgtnn Byk stadi Dom Enrique, Denizci Prens Enrique olarak adini duyurdu. En modern denizcilik tekniklerini kullaniyor, maiyetinde cografyacilar, gemi yapimcilari, dil uzmanlari, Yahudi haritacilar ve Arap kaptanlar bulunduruyordu. Ekip alismasi ile harita yapimi ve denizcilik aygitlarinin, zellikle pusula ve usturlabin gelistirilmesi konusunda aba harciyorlardi. Madem Mslmanlar Ispanyayi ele geirmislerdi, yleyse Hiristiyanlar da, Afrikayi ve sonra da Asyayi ele geirmeliydiler. 1425 Yilina gelinceye kadar, rgt Madeira ve Kanarya adalarini almisti bile. 1445 Yilinda Azorlari elde ettiler. Bati Afrika kiyilarinin sistemli arastirmasi 1434 yilinda baslatildi. O agin en hizli gemileri olan yeni karaveller tm bunlari olasi kilmisti. Enriquenin yaptigi yolculuklar hakkinda bilgimiz pek sinirlidir. Bunun nedeni, gereklerin, tarihi olgularin, seyir defterlerinin, haritalarin, talimatnamelerin ve tm raporlarin rgt tarafindan uygulanan bir gizlilik ilkesinin arkasinda kalmis olmasidir. Edgar Prestage, The Portugese Pioneers Gerekten de, Enriquenin zamaninda gizlilige olan baglilik o denli fazlaydi ki, yapilan esitli kesif gezilerinin sonulari hakkinda bilgi aiklamanin cezasi lmd. Buna ragmen, yine de, Prensin asil saplantisinin Habesistanla dogrudan iliski kurmak oldugu grenilmisti. Bunu ancak, Afrika kitasinin etrafini dolasarak basarabilecegini de anlamisti, zira Akdenizden Misira geip, oradan da Kizil Denize ailma zm Mslmanlarin o blgedeki egemenligi nedeniyle geersiz duruma gelmisti. Her olasilik gze alinarak, yine de, Bati Afrika kiyilarini kesfe ikan denizcilere, Vaazci Johnun lkesine karadan ulasacak daha kisa bir yolu arastirmalari da tembih edilmisti. Enriquenin yasaminin son yillarina ait, bazi gizli arsivler ancak yirminci yzyilda aiga ikartilabildi. Bu belgeler arasinda, Vaazci Johnun bir elisinin Enriquenin lmnden sekiz yil ncesinde, Lizbona geldigini gsteren bir belge bu arsivlerin arasinda bulundu. Bu ziyaretin amaci ve grsmelerin konusu bilinmiyor. Ancak, bu ziyaretten tam iki yil sonra, Portekiz krali V. Alfonsonun, Habesistanin ruhan ynetimini Isanin Svalyeleri rgtne devrettigini aiklamasi bir rastlanti olamaz. 1487 Yilinda, ayni zamanda Isanin Svalyeleri tarikatinin Byk stadi olan, o dnemin Portekiz krali II. John, yardimcilarindan Pedro de Covilhani, Akdeniz, Misir, Kizil Deniz yolu ile Vaazci Johna eli olarak gnderdi. Bir tccar kimligine brnen Covilhan, Iskenderiye ve Kahireden geerek, Suakinden bir kk Arap gemisiyle Adene ulasmayi basardi. Ancak orada, esitli engellere takilarak uzun zaman harcamak zorunda kaldi. Ancak 1497 yilinda, Habesistana varabildi. Imparator sarayinda, nce cosku ile karsilandi fakat, sonra nedeni bilinemeyen bir tatsizlik sonucunda bir tr oda hapsine tbi tutuldu (Covilhanin asil becerisinin casusluk oldugu biliniyor; daha nce Ispanyada da casus olarak grev yapmisti). 1497 Yilinda, yine Isanin Svalyelerinden bir denizci, Vasco de Gama Hindistana yaptigi kesif gezisinin byk kismini Dogu Afrika kiyilarini arastirmaya ayirmisti. Mozambikte demir attigi zaman, Vaazci Johnun lkesinin, ok yakinda, kitanin ilerine dogru biraz kuzeyde bulundugunu grenince, sevinten agladigi biliniyor. Vaazci Johnun sarayina ulasabilen ilk resmi Portekiz elilik heyeti Masawa limaninda karaya ayak bastiginda yil 1520 olmustur. Sekiz ay sren bir kara yolculugu sonucunda, baskente ulastiklarinda, tahtta 1508 yilindan beri oturan kral Lebna Dengel tarafindan karsilanirlar. Graham Hancock, The Sign and the Seal Byk sevinle Imparator Vaazci Johnun kulbelerini ve adirlarini grdk Portekiz Heyeti (20 Ekim 1520) adirdan sarayin tam merkezinde, kirmizi dseli bir blmede, aslan derisinden giysileri olan savasilar tarafindan korunan Habesistan Imparatorunun karsisina iktilar. Nihayet, aradiklarina ulasan Portekizliler,

37

ne imparatorun ne de maiyetindekilerin Vaazci Johndan hi haberlerinin olmadigini grendiler. Mysteries of the Past (3) Ispanya: Viva la Muerte Ispanyada, Calatrava, Alcantara ve Santiagoda bulunan Tampliyeler Reconquistanin (Ispanyanin Mslmanlarin elinden geri alinmasi) vurucu gcn olusturuyorlardi. Hiristiyan ilerleyisini glendiren, Granada ve Cordobadaki Islm uygarligini yok eden onlardi. Hiristiyan halk, Arap akincilarin korkusundan, genis yaylalara yerlesememisti. Sadece, Tampliyelere bagli iftliklerde koyun ve sigir srleri otlatilabiliyordu. Orta agin sonlarina dek, Kastilya ynetimini ele geirmek isteyen politikacilar Tampliyelerin gcn arkalarina almak istediler. Islma karsi srdrlen bes yz yillik savasin en yetkin silhli gc onlardi. Ancak, sonlari Fransada yasanan rnekten farkli olmadi. Tampliyelerin ortadan kaldirilmasi ile, Ispanyol kardesler isimlerini Isanin Svalyeleri ve Montesa Kardesleri seklinde degistirerek varliklarini srdrmeyi basardilar. Aslinda, bu tarikatlar hakkinda etraflica bilgi sahibi olmadan, Ispanya tarihinin byk blmn anlayabilmek olasi degildir. Bu tarikatlar Reconquista olgusunun ta kendisidir ve Tercio Extrajeronun Viva la Muerte! (Yasasin lm) sloganinda anlamini bulan Ispanyol askeri geleneginin kurucularidir. Bu askeri gelenek, mthis bir kiyicilikla, inanilmaz bir centilmenligi birlestirebilmektedir. Iste bu ruh ve Reconquistanin askeri teknikleri sayesinde, Aztek ve Inkalar dize getirilip, Ispanya Imparatorlugunun temelleri atilmistir. Diger taraftan, Portekizli tarikatlar, hali ruhunu bir kolonizasyon hareketine dnstrmeyi basararak, Avrupayi tm dnyaya egemen kilmislardir. Desmond Seward, The Monks of War Tampliye rgtnn dagitilmasinin zerinden ok zaman gemeden, aiklamasi olanaksiz sekilde, Avrupanin her tarafinda, kesin dogrulukta deniz haritalarinin ortaya iktigi grld. Adina portolan denilen bu yeni tr haritalar, manastirlarda ve niversitelerde akademisyenler tarafindan etd edilen Ptoleme tr haritalardan ok daha stndler. Portolanlarin ogunlugu deniz ticareti iin pek nemli olan blgeleri, zellikle Akdenizi ve Atlantik okyanusunun kiyilarini gstermekteydiler. Portolanlarin bilinen en eskisi, 1335 tarihini tasiyan, Opicinis de Canestris isimli Akdeniz haritasidir. Bu harita, Philip ve Clement V. tarafindan Tampliye rgtnn ortadan kaldirilmasindan yaklasik olarak sadece 20 yil kadar kisa bir sre sonra, portolanlarin elden ele dolasmaya basladigini gstermektedir. ...Colomb, Palostan denize ailirken, bayrak gemisi olan Santa Marianin yelkenlerinde Tampliye kocaman bir hainin bulunmasi bir rastlanti midir? Bu yolculugun sanildigi gibi, Isabellanin mcevherleri sayesinde degil de, Yahudileri ve baska sapkin inanli zengin kisileri bir araya toplayan bir gizli topluluk tarafindan finanse edilmis olmasi bir rastlanti olabilir mi? Colombun 3 Agustos 1492 gn, tam da Yahudilerin Ispanyayi terk etmeleri gereken son mhletten bir ka saat nce, demir almasi da nasil bir rastlanti sayilabilir? Michael Bradley, Holy Grail Across the Atlantic (3) Ingiltere: 1381 Kyl Ayaklanmasi 1381 Yilinda, Ingilterede meydana gelen Kyl Ayaklanmasindan nceki son bir ka yil sresince, asagi ruhban sinifindan ds kirikligina ugramis bir grup rahibin, kyleri tek tek dolasarak, zenginler aleyhine ve kilisenin yozlasmasi hakkinda vaazlar verdikleri bilinmektedir. Baskaldirinin tam ncesinde, son bir ka ay iinde de, Orta Ingiltere blgesinde bir ok gizli toplanti dzenlenmistir. Ayaklanma bastirildiktan sonra, yakalanan asi elebasilari, Londrada bulunan byk bir gizli rgtn ajanlari olduklarini itiraf etmislerdir. Bir baska esrarli olay ise, bu ayaklanmalar sresince, St. Jean Hospitalye Svalyeleri Tarikatinin (Malta Svalyeleri) bir ok gaddarca saldirinin hedefi olmalaridir. Asiler, Hospitalyelere ait mlkleri yakip yagmalamakla yetinmemisler, tarikatin Byk Egitmenini Londra Kulesinden zorla ikartip, Canterbury piskoposu ile birlikte idam etmislerdir. Kesilen kafalar, ilgin kalabaligin sevin igliklari arasinda Londra Kprsne asilmistir. Sonradan, yakalanan bir elebasina isyanin amaci sorulunca, verdigi yanit:Hospitalyelerin yok edilmesi olmustur. Unutulmamalidir ki, Ingilteredeki bu isyandan tam yetmis yil nce, Papa V. Clement, Tampliyelerin tm varliklarinin Hospitalyelere devredilmesini emretmisti. William the Tyler, Kyl Ayaklanmasinin tartisilmaz lideri olarak, esrarengiz bir sekilde ortaya ikip,

38

Ingiltere tarihine bir bomba gibi dstgnde, tarih 7 Haziran 1381 Cuma gnyd. Tyler, ortaya iktigi kadar ani bir biimde tarih sahnesini terk etti; topu topu sekiz gn sonra, yani 15 Haziran 1381 Cumartesi gn, yakalandi ve kafasi kesildi. Bilinen bu sekiz gnlk sre disinda, Tylerin yasami hakkinda hi bir bilgi yoktur. Adinin bile gerek olmadigi tahmin edilmektedir, zira masonlukta tyler deyimi, loca koruyucusu, muhafiz anlamini tasimaktadir. William the Tyler tarafindan boynu vurdurulan Canterbury piskoposunun yerine geen ve bylece Ingilterenin dinsel lideri olan piskopos Courtenay, 1382 baharinda, yani ayaklanmadan bir yil kadar sonra, isyani krkleyen bir Lollard grubunun varligini ortaya ikardi. Onlari Oxforddan srd ve bu hareketi tmyle yok etmeye alisti. Ancak, Lollardlar yeraltina inerek, yikici faaliyetlerini tm lkeye yayilan bir hcre sistemi ile ve gizli toplantilarla srdrdler. Her nasilsa, aristokrasinin bazi yelerinin, zellikle svalye sinifinin destegini elde etmeyi de basarmislardi. John J. Robinson, Born in Blood 14. Yzyil baslarinda, Oxford niversitesinde bir ilahiyat profesr olan John Wycliffe, Ingiliz Kilisesinin temel sorununun, sadece latince oldugu iin, Incilin ancak ruhban sinifi ve soylularca okunmasindan kaynaklandigini fark etti. Halk genellikle okuma yazma bilmiyordu. Wycliffe, Incilin Ingilizceye evrilmesi halinde, genel okuma yazma oraninin da gelisecegini dsnd. Bunun zerine, tercme alismalarini gereklestirmek iin, Fakir Vaizler Tarikati adinda bir rgt olusturdu. Bu rgt, eviri alismalari biter bitmez, yeni Incili tm lkede okuma bilen herkese dagitabilmek iin kollari sivadi. Siradan insanlar, ilk kez olarak, Incilde neler yazili oldugunu dogrudan grenmek firsatini buldular. Tm kyller, ky meydanlarinda ve kiliselerinde toplanarak, Fakir Vaizlerin Ingilizce Incil okumasini dinlediler. Wycliffein Fakir Vaizler Tarikatina karsi ikan tutucu kilise yeleri, onlara Lollard (bos gezenler, tembeller) adini takmisti. Lollardlarin sayisi, sadece kyller arasinda degil, esnaf ve soylular arasinda da, hizla ykseldi. yle ki, bir Lollard karsiti rastladigim her iki kisiden biri Lollard diyerek, bu gelismeyi dile getirmistir. Lollardlar yle bir etki uyandirdilar ki, pek gemeden kilise Wycliffein yazilarini yasakladi. Papa, yargilanmasi iin Romaya getirilmesini emretti. Oysa, Wycliffe 1384 yilinda, Romaya hareket etmeden nce kalp krizinden ld. 1425 Yilinda, Wycliffein lmnden tam kirk bir yil sonra, Roma Kilisesi hala o denli ileden ikmis haldeydi ki, Wycliffein cesedinin mezarindan ikarilip, yazmis oldugu 200 kadar kitapla birlikte yakilmasini buyurdu. W. T. Still, New World Order (4) Iskoya; Isko Muhafizlar O dnemde (1307 yilinda) Iskoya ile Ingiltere arasinda savas vardi. Karisikliklar nedeniyle, yasal nlemlerin alinip uygulanmasina firsat bulunamadi. Bylece, Tampliyeleri ortadan kaldiran Papalik kararnameleri Iskoyada asla yrrlge konulamadi. Teknik olarak, Tampliye rgt Iskoyada varligini kesintisiz srdrd. 16. Yz yil sonunda, Hospitalyelerin dzenledigi listelerde, Iskoyada tam 519 adet bagimsiz Tampliye mlknn (Terrae Templariae) varligi belirtilmistir. Bir ok Ingiliz ve bilindigi kadariyla Fransiz Tampliye svalyesi Iskoyaya sigindi. 1314 Yilinda yapilan Bannockburn muharebesine, Robert Brucen yandasi olarak, nemli bir Tampliye birligi de katilmistir. Sylentilere gre (sylentileri destekleyen aik kanitlar da vardir), Tampliye tarikati Iskoyadaki varligini 4 yz yil daha devam ettirmeyi basarmistir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail 1424 Yilindaki, kanli Verneuil savasinda, Fransiz ordusuna bagli Isko birlikleri byk cesaret ve fedakarlik gsterdiler. Ancak, komutanlari John Steward ile birlikte, neredeyse tmyle yok edilmekten kurtulamadilar. Charles VII tarafindan 1445 yilinda kurulan yeni Fransiz ordusu, her biri 660 kisiden olusan 15 alaydan meydana gelmekteydi. Bu birliklerin arasinda, Isko Muhafiz Alayinin (Compagnie des Gendarmes Ecossais) zel bir konumu, askeri bir nceligi vardi. rnegin, tm geit trenlerinde ilk sirayi onlar aliyorlardi. Isko Alay komutani da, Fransiz Svarileri Birinci stadi unvanina sahipti. 1474 Yilinda, bu Isko birliginin sayisi yeniden belirlendi: bir komutan ynetiminde 77 kisi Kraliyet Muhafiz Birligini olustururken, bir diger komutan ynetiminde 25 kisi kralin zel korumasini stlendi. Isko muhafizlarin tm komutan ve subaylari, her zaman iin ve hi eksiksiz olarak, St. Michael Tarikati

39

yesiydiler. Bu tarikatin bir kolu sonradan Iskoyada da kuruldu. Isko muhafizlar, aslinda tam bir neo-Tampliye kurulusu olarak, Dizbagi, Yildiz ve Altin Post gibi diger saf svalye rgtlerinden ok stndler. Muhafizlari olusturan soylular, Tampliye geleneklerinin mirasisiydi. Bu gelenekleri Fransaya geri getirip, iki yz yil sonra meyve vermesi iin tekrar ekenler onlardi. Guise ve Lorraine hanedanlari ile srdrdkleri yakin iliskiler de, onlari Fransanin bir diger ezoterik gelenegiyle temasa getiriyordu. Bu ezoterik gelenekler, Marie de Guisein Isko krali James V. ile evlenmesi vasitasiyla, Isko topraklarinda da gelisme zemini bulmuslardi. Diger taraftan, Fransadan lkelerine dnen bazi muhafizlar da, bu inanlarin Iskoyaya yayilmasini sagladilar. Sonu olarak, ortaya ikan amalgam, ilerde dogacak yeni bir rgtn, Masonlarin ekirdegini olusturuyordu. Baigent, Leigh & Lincoln, The Temple and the Lodge (5) Batiya, Amerikaya Fransada, Tampliyelerin insa edip kontrol ettikleri yol sebekesinin haritasina bakildiginda, tm uzun menzilli yollarin tek bir noktada kesistikleri hemen gze arpar. Bu nokta Atlantik kiyisinda bulunan La Rochelle liman kentidir. Bir krfezin iinde yer alan kent, tam bir dogal liman grnmndedir. Savunmasi da kolaydir. Tarikatin ilk yillarindan itibaren, La Rochelle Tampliyelerin ilgisini ekmis, rgtn buraya slenmesiyle de hizla gelismistir. Tampliyeler La Rochellede ok sayida gemiden olusan bir filo bulundurmaktaydilar. Kuzeye dogru, Ingiltereye ve Gneye dogru, Akdeniz ve kutsal topraklara yapilan seferlerin baslangi noktasi hep La Rochelle limani olmustur. Halbuki, La Rochelle cograf konumu aisindan, Filistine yapilacak seferlerin baslangi noktasi olarak fazlasiyla kuzeyde kalmakta, ayni sekilde, Ingiltere yolculuklari iin de, fazlasiyla gneye dsmektedir. Aslinda Britanya adalarina hizli ve kolay ulasmak iin, kuzey Fransada ok daha uygun limanlar bulunmaktadir. Bu bakimdan, La Rochelle limaninin Tampliyeler iin, ok daha zel bir anlami olmasi gerekir. Liman kenti, basit bir Tampliye kararghi olmaktan ok, rgtn tasra merkezi niteligindedir. Yillar boyunca, nfus hizla artmis ve kent dikkati eken bir gelisme gstermistir. Eger, ne gney ve ne de kuzeye yapilan seferlere pek uygun degilse, La Rochelle hangi yne yapilmasi dsnlen gemi yolculuklari iin en msait konumdadir? Kentin cograf konumu nedeniyle bu soruya en akla yakin yanit olarak su geliyor: Tampliye gemileri La Rochelleden yola ikarak batiya dogru, Amerika kitasina gidiyorlardi. 1809 Yilinda, Napoleon ordulari Romayi isgal edince, Vatikanin gizli arsivlerinden alinan bazi belgeler Parise geri gtrld. Bu belgeler arasinda, Tampliyelerin yargilanmalari ile ilgili sorusturma tutanaklari da vardi. Bunlardan bir tanesi, Nemours blge kararghindan Jean de Chalonsun itiraflari, zellikle dikkat ekiciydi. Johannes and Peter Fiebag, The Discovery of the Grail Baskindan nceki gece, 12 Ekim 1307 Persembe gecesi, Gerard de Villiers komutasinda 50 atlinin, saman ykl araba ile Paristen ayrildiklarini bizzat grdm. Arabalara gizlenmis sandiklarda, rgtn tm hazinesi vardi. Batiya dogru, denize yneldiler; tarikatin on sekiz gemisi onlari tasimak iin kiyida hazir bekliyordu. Jean de Chalons (6) Mason Kardesler Diger Byk statlar gibi, Jacques de Molay da, belgeleri imzalarken Magister Templi (Tapinak stadi) unvanini kullanirdi. Sleyman Tapinagindan adini alan bu yeni tapinak, Tampliye statlarinin ldrlmesi nedeniyle tamamlanamadi. statlari sonunda ldren, ama ldrmeden nce sirlarini alabilmek iin iskence eden katil vardi. Jubelo, Jubela ve Jubelum (Sleyman Mabedinin mimari Hirami ldren katiller) degildi bunlar; bu katiller, IV. Philip, V. Clement ve Hospitalye tarikatiydi. John J. Robinson, Born in Blood Sleyman Mabedini yeniden insa etmeyi amalayan Tampliyeler, kendilerine rnek olarak, Eski Ahitteki, bir elinde kili, bir elinde mala ile alisan Zorobabelin savasi-duvarcilarini semislerdi. Tampliyelerin en nde gelen simgeleri kili ve malaydi. Sonradan, bilindigi gibi, Tampliyeler kendilerini Mason Kardesligi adi altinda gizlediler.

40

General Albert Pike, Morals and Dogma Tampliye svalyeleri tarikati, baslangicindan itibaren, Romanin tiarasina (Papanin giydigi baslik) ve krallarin talarina karsi ikma davasina kendini adamisti. Tm tarikat yneticileri sapkin kabalaci gnostik inanlara sahiptiler. Zaten, gnostiklerin babasi Yuhannanin kendisi degil miydi? Isanin Kelm oldugunu reddeden kendi mezhebini korumak iin yazdiklari, Incilin ruhunu tmyle yanlis anlayip yorumladigini ortaya koymaktadir. Kaba bir tahminle kkenleri Dionysos isilerine ya da alman tas ustalarina baglanabilen Masonlar, iste bu nedenle, Incilci Yuhannayi kendilerine pir olarak kabul ederler. Ancak, Romanin kuskularini uyandirmamak iin, Incilci Yuhannayi Johannit sapkinliginin basi Vaftizci Yuhanna ile bagdastirarak, kendilerini hem kabalacilarin hem de Essenelerin evldi olarak iln ederler. Pio Nono, Against Free Masons Saint Bernard Tampliye Svalyelerinin (GEOMETRI)

Koruyucusu

Byk

Gizemci

Saint

Bernard...........Derleyen:

Thamos

St. Bernardin Dindarligi Bernard, 11. yzyil sonlarina dogru, Burgundyli soylu bir ailenin evladi olarak dnyaya geldi...Bernardin yasamini degisitiren an, 1112 yilinda kk Citeaux manastirinin kapisini aldigi andi. Ardisira, manastira onunla birlikte kabul edilmeyi isteyen otuz arkadasi da vardi. Manastirlarin kayitlarinda o gne kadar hi grlmemis bir durumdu bu...Bernard, kendi soylu statsne uygun olan Clunydeki zengin Benediktin manastirina katilmak yerine, Citeauxdaki kk ve yoksul topluluga katilmak iin basvurmayi kasitli olrak semisti. Citeaux manastirina girisinden tam yil sonra Bernard, bir ka kesis ile birlikte yani bir manastir kurmak ve bu yeni manastirin bas rahibi olmak iin grevlendirildi. On kisiden olusan bu kk grup, yeni manastira uygun bir yer arayisina iktilar. Setikleri yer Cistercian tarikatinin standartlarina tam olarak uygun, vahsi ve korkutucu bir vadideydi. Bugn, bu vadinin adi Clairvaux (Isik Vadisi) olarak biliniyor, zira St. Bernard ve yoldaslari o vadiyi gerekten isikla doldurdular. Bernard, hi bir zaman, ilimli Benediktin gretilerini uygulamadi ve bu ilkelerin yayilmasi iin alismadi. Bu gen Cistercian kesisi, herkesten daha kati ve asiri bir mnzevi idi. Genlik yillarinda kendine karsi korkun bir disiplin uygulamis, bedenini acimasizca cezalandirmisti. O denli sik oru tutmustu ki, sonunda sagligini bozmus, yasaminin sonuna kadar mide rahatsizligi ekmisti. Tad alma hissini de yitirmisti; artik su mu yoksa zeytinyagi mi itigini bile ayird edemiyordu. Basrahip olmasina ragmen odasi merdiven altinda, sefil bir hcreydi; bir odadan ok bir dolaba benziyordu. Bas egmeden ayakta durmak olanaksizdi ve daracik bir pencere, bu karanlik odanin aydinlanmasi iin pek yetersizdi. evresine saman sarilmis bir odun, geceleri yastik grevi gryordu. Iste bu kosullarda tam otuz yilini geirdi Bernard ve tm kesis yoldaslarinda da ayni davranislari bekledi. Bernardin manastirina katilan genlerin byk ogunlugu Fransanin en soylu ailelerindendiler. Bernard, manastir dzenini, soylulugu gerekli gren bir dzen olarak gryor ve yalnizca soylu kisilere agrida bulunuyordu. Bernard iin soyluluk, kandan ok ruhta hissedilmeliydi. Bernarda gre bir kesis, St. Benedictin kurallarinda daha nceden yazilmis oldugu gibi, Isanin svalyesi sayilmali ve yasamini Isanin hizmetinde tinsel silahlar kusanmis olarak geirmeliydi. Kendi kesislerine de kabul ettirdigi ve hemen hemen insanst bir aba vermek iin esinlendirdigi yksek lk iste buydu... Ninian Smart, The Religious Experince of Mankind yleyse, kutsal havarilerin bizlere grettikleri ve hala da gretmeye devam ettikleri nelerdir? Onlarin grettikleri, balik tutmak, adir kurmak,....., Platonu okumak, Aristo mantigini kullanmak, srekli grenmek ve yine de geregin bilgisine hibir zaman ulasamamak degildir. Hayir. Peter ve Pauln bizlere grettikleri nasil yasamak gerektigidir. St. Bernard, Sermons Bernard mnzevi bir yasayisa egilimliydi ve bazen kendini bu denli zorlamasi yoldaslarina bile fazlasiyla kati geliyordu...Entellektel olarak St. Augustineden etkilenen Bernardin ilgi alani felsefi olmaktan ok varolus ile ilgiliydi. Mistik yasamda, tinin, bedenden kurtulup Tanrida eriyecegine inaniyordu...Tanriya ykselen insan sevgisi ile Tanridan insan ruhuna inen kayra sayesinde, tin ve Tanrinin bir araya gelecegine inaniyordu.

41

Bernard, yogun gizemcilik ile olaganst liderlik glerini ve bir de kisisel rnek olusturma zelligini kendisinde toplayabilmisti. Cistercian tarikatinin 12. yzyilda kaydettigi hizli gelisme tmyle St. Bernard sayesinde gereklesmisti. Bu bakimdan St. Bernard, ortodoks yaklasimin gl bir savunucusuydu. ...Cistercian ve Benediktin kesisleri el emegi ile geinirlerdi (zellikle Ingilterede yaban araziyi tarima kazandirmakla dikkat ekmislerdir). Ninian Smart, The Religious Experince of Mankind Bernard, mistik yasama kayitsizcasina kendini kaptirdi, hain nnde tarifsiz coskular yasadi... Kesislerden biri, Isanin ivilerle delinmis yarali ellerini armihtan kurtararak hizmetkari St. Bernarda sarildigini grdgn ileri srmstr. Walter Nigg, The Warriors of God Onun var oldugunu nasil olup da bildigimi soracaksiniz o zaman...Evet, O yasiyor ve enerji ile dopdolu. Gnlme girer girmez, uyuyan ruhumu canlandirir; tas gibi sert ve kipirtisiz olan gnlm uyandirir, kiskirtir...Bir ok kez benligime girdigi halde, Onun gelisini ne kulaklarimla duydum, ne gzlerimle grdm. Ne hareketlerinden taniyabildim Onu, ne de varligimin derinliklerine dek isledigini kendi bedenimde hissettim. Syledigim gibi, yalnizca gnlmn canlanisi ile Onun varligini sezinledim. Bir de, gnahin ekiciliginin aniden azalmasi, bedensel isteklerin kuvvetle engellenisi Onun gelisini ortaya koydu. St. Bernard, Sermons on the Songs of Solomon St. Bernardin gizem gretisinin z, Sleymanin zdeyislerinin ilk szlerinden aktardigi l ps simgesindedir: Agzinin psleri ile psn beni, birakin. Isanin tanrisal ve insansal dogalarinin birlesmesini ifade eder bu ps. Isanin sicakligini, sinirsiz azmini, yakici-yokedici atesini duyumsamak iin bu ps animsamak yeterlidir. Walter Nigg, The Warriors of God Mutlu ps, ne mthis, ne harika bir tenezzl. Yalnizca, dudagin dudaga degmesi degil bu, insanin Tanri ile birlesmesi. Gerekte, dudagin dokunusu, ruhlarin birlesmesini ifade eder; Tanriya ait olan ile insana ait olanin birlesmesi, dnya zerindekiler ile cennettekilerin mutabakatidir. ...Birakin gnahkari, ilahi Gveyin dudaklarina uzanmakta aceleci davranmasin, kutsal korkunun penesinde, benimle beraber, siddet dolu Tanrinin ayaklarina kapansin. Birakin, gzlerini gklere evirmekten korkarak titresin. St. Bernard, Sermons on the Songs of Solomon ...St. Bernard, bu yzkoyun yere kapanmanin adini ayak pme koymustur. Yetkinlik merdiveninin ilk basamagini olusturur. Tipki Aziz Luka incilindeki gnahkar kadin gibi, sululukla ezik ruh Tanriya byk bir tevazu iinde yaklasir ve ayaklarina kapanir. St. Bernarda gre btn Hiristiyanlarin yasamlarinda bulunmasi gereken kefareti simgeler bu Ayak pme eylemi. Ruh, byle pismanlikla dolu bir durumda kalmali ve gzyaslari ile Isanin ayaklarini yikamalidir. Ilahi Gvey, hosnutluk veren tm gnahlarin affedildi szlerini syleyene kadar ayaklarini pslerle sarmalamak gereklidir. Ikinci ps, Tanrinin ellerine ynelmelidir. Bundan byle ruhun imanla dolu olarak Isanin izinde oldugunu ve szverisinde sebat edecegini belirtir. nc asama, ruhu esriten ve Tanrinin bagislayici alakgnlllg olan tarifsiz agiz psdr. Bu ps, insanoglunun ulasabilecegi en yksek ltuftur; ruhun Tanri ile birlesmesini belirten gerek mistik deneyimdir. Tinsel evlilikle (bu deyimi ilk kullanan St. Bernarddir), ruh kendisi ile ilgili tm dsncelerden siyrilir. Byle bir cosku, kuskusuz, sonsuz mutlulugun yalnizca bir ipucudur. Yine de, aska dsms ruhu glendirecek en yce mutluluktur. Bernardin mistik yasami, kendi agi iin yeni sayilan bir tavir ve Isanin gerekligini duyumsama deneyimidir. Ortaagin ilk dnemleri hala tmyle, Isayi sonsuz grkemi iinde degerlendiren ve tanrisalligin hasmeti karsisinda ezilen, erken hiristiyan dsnslerinin egemenligi altindadir. Insanlar, Isanin insan tarafina yaklasmaktan hala ekinmektedirler. Bernard ile birlikte, Isanin insanliginin kavranmasinda derin bir degisim gereklesmistir. Bernardin kendisi de, Kurtaricinin alakgnlllgne kapilmistir...Isanin tutkusu, Bernard iin gerek ve tmyle kisisel bir deneyim olmustur.

42

Walter Nigg, The Warriors of God Grn Onu! Paavralarla kapli, baglardan morarmis, tkrklerle kirletilmis, lm solgunluguyla benzi atmis St. Bernard, Sermons on the Songs of Solomon Bernard, bu aci eken insani, Tanrinin sanli ogluyla birlestirmekle yetinmemis, Isa iin besledigi kisisel bir sevgiyi de canlandirmistir. Bu durum, Isanin tarihi bir kisilik olmaktan ikip, yasayan ve hissedilen bir g biimine dnsmesi ile olusan yeni bir deneyim ve bilgidir. Aci eken ve len kurtarici imgesini ilk kez kullanan ve Ortaaga tanitan St. Bernarddir. Bunu ylesine yogunlukla gereklestirmistir ki, bu kavram, o gnden beri hiristiyan dindarliginin temel unsuru olmustur. Walter Nigg, The Warriors of God St. Bernardin Politik Eylemleri Bernardin politik girisimleri, Kilisenin iine dstg kt duruma ve aginin sorunlarina dogrudan bir yanit olarak kalkisilmis eylemlerdir. Bernard, Kilisenin kt gidisinden fazlasiyla etkilenmisti. Ama, sorunlarin ciddiyeti karsisinda, olmayacak hayallere kapilmiyordu: Kilisenin hastaligi ta ierden... demisti yazilarinin birinde,...ve stelik iyilesecek gibi de degil. Bir diger yazisinda, Kilisenin tm bedenine yayilmis igren idrar kokusundan sz etmisti. Bernardin Avrupanin hemen her tarafina yapitigi sayisiz geziler, kisisel san kazanmak gibi bos bir ama ugruna degildi. Kendi itiraf ettigi gibi, yalnizca hiristiyan dininin byk gereksinimleri, onu manastirindan disari ikartip kamu isleri ile ilgilenmesine yol aabilirdi. ...Bernardin politika ile son kez ilgilenmesi, ikinci Hali Seferi (1147-49) nedeniyle olmustu. Kisisel bir heves ugruna degil, Papanin ve Fransa kralinin israrlari zerine bylesi zorlu bir abanin iine girmisti...stlendigi yeni rol, hi kimsenin karsi ikamayacagi lde gl bir Tanri haberciligi, bir tr peygamberlikti. Dindaslarinin zerine adeta bir gktasi hiziyla ulasti ve parlakligi ile herkesin gzn kamastirdi. Zavalli katiri ile bir oraya bir buraya yolculuk ederek, mucizeler bile gsterdi, topallari yrtp cin tutmuslari kurtardi. ...Bernardin Hali Seferi iin yaptigi atesli propaganda olaganstyd. Szleri, diren gsterilemeyecek bir duygusal cazibe yaratiyor, onu dinleyenler hain altinda toplanip sefere katiliyordu. Bir keresinde Speyer Katedralinde, Bernardin bizzat mucizelerin mucizesi dedigi bir olay gereklesti: Bernardi dinleyen Alman krali III. Conrad, tm tedbir gtlerine ve Papanin karsiikmasina ragmen, sefere katilmayi kabul etti...Bernardin dilini anlayamayanlar bile, atesli konusma tarzindan etkileniyorlardi. Tm dnya nimetlerini reddetmis, ancak kutsal bir atesle yanan siska kesis, dindaslari zerinde unutamayacaklari bir etki birakiyordu. Bylenmisesine, prensler emirlerini dinliyor, piskoposlar buyruklarina uyuyorlardi. Bernardin her yolculugu ayri bir zafer getiriyordu. Sokaklari dolduran kalabaliklar ilginca bagiriyor, anlar aliyor, insanlarin yrekleride dogan cosku dnyanin eski altin aglarini agristiriyordu. Bernarda gsterilen derin saygi neredeyse tapinmaya esdegerdi. ...Bernardin bu dnemde en iyi bilinen politik eylemi, Tampliyeleri destekleyip korumasiydi. Arzulanan Hali Seferi, cesaret ve zveri ile baslamisti. Ancak, politik ve mali hazirliklar yetersizdi ve sonunda Sefer i karartici bir basarisizliga ugradi. Bundan sonra, Bernarda neredeyse sahte bir peygambermis gibi bakildi. Mutlu gnlerde onu alkislayanlar, artik Bernardi tasa tutmaya hazirdilar. Bernard bu kisisel yenilgiyi gururla karsiladi; insalarin Tanridan umut kesmesindense, tm suu onun omuzlarina yikmalarini tercih etti. ...Bernard, 20 Agustos 1153 tarihinde ld. n Reform dnemini bile dogrudan etkiledi. Luther onu dnyanin tm rahip ve kesislerinden daha yce olarak nitelendirdi...Ancak, Bernardi degerlendirmek iin, belki de en dogru rehber Dantedir. Ilahi Komedyada, Virgil ve Beatricenin yanisira, Bernardin da eserin bas kahramanlarindan biri olup olmadigi edebi tartisma konusudur. Dante, Bernardin Tanriya ne lde yaklastigini sezinlemisti. Bu nedenle, eserde Danteyi cennetteki amacina kavusturma rol Bernarda verilmistir. Bu sekilde Dante, Bernardin gerek islevini ortaya ikarmistir...Ilahi Komedyanin son doruk noktasi, Bernardin Kutsal Bakireye yakarisidir. Walter Nigg, The Warriors of God

43

Masonluk Masonlukta Kken teorileri Masonluk Nerede, Nasil, Ne Zaman Basladi?...... Yazan: Thamos (GEOMETRI) Dsnsel (Spekltif) masonluk ne zaman, niin ve nerede baslamistir? Nereden kaynaklanmaktadir? Yogun arastirmalar iin harcanan bunca aba ve zamana karsin, bu sorulara henz yanit bulunamamistir. Gerekte sorunlar, iyi niyetli ancak bilgisi yetersiz kimi mason tarihiler tarafindan daha da karmasiklastirilmistir. Yaklasik olarak yz elli yildan bu yana, mason tarihiler geleneksel tarihlerini esitli yntemlerle arastirma abasindadirlar ve 1717 yilinda Ingiltere Byk Locasinin kurulusundan nceki dnemlere iliskin, belgelere dayanan gerek kanitlarin taramasina girismislerdir. Diger taraftan, bu tr bilimsel sayilabilecek arastirma ve yayinlara karsin, gizemci ya da romantik diye tanimlayabilecegimiz bazi mason arastirmacilarin isleri daha da karistiran yayinlari da sregelmektedir. Bu durumda, dsnsel masonlugun tarihine iki temel yaklasimin bulundugunu ileri srebiliriz; dogrulanabilir olgu ve belgelere dayanan bilimsel (ya da otantik) yaklasim ve masonlugu gizemci gelenekler erevesine oturtmaya alisan, ritelik ykler ve simgeler araciligi ile esitli ezoterik (irek) geleneklere baglamaya alisan romantik yaklasim. Sorunlari daha da karistiran bir yn de, her iki ana yaklasimin kendi ilerinde de esitli fikir ayriliklari iermesidir. Ritelde Tarih Masonlar, masonluk tarihine iliskin temel bilgilerini dogrudan kendi ritellerinden edinirler. esitli trenler sirasinda, Kudste Sleyman Tapinaginin yapimini, orada alisan irak ve kalfa duvarcilari, onlarin basindaki usta Hirami, mason gizlerini aiga vermek istemeyen Hiramin ldrls yksn grenirler. Ritellerde ortaya konulan tarih, masonlugun Hz. Sleyman zamaninda (I 950) varoldugu ve o gnlerden beri yasayan bir sistem olarak sregeldigi biimindedir. Oysa, ritellerin amaci tarihsel gerekleri ortaya koymak degil, masonlugun ilke ve gretilerinin aktarildigi dramatik bir yk sunmaktir. Anderson Yasalari Resmi anlamda ilk mason tarihi, 1723 yilinda James Andersonun ilk Byk Loca iin kaleme aldigi Temel Yasanin bir blm olarak yazilmistir. Andersonun alismasi, cennet bahesindeki Hz. Ademden baslayarak, 1717 Ingiltere Byk Locasinin kurulusuna kadar sren, genis bir masonik sylenceden ibarettir. Bu tarih yorumu nedeniyle Anderson sert elestirilere ugramistir. Ancak, onun bir tarihi olmayip, o dnemde yeni olarak dsnlebilecek bir kuruma onurlu bir gemis kazandirmaya ugrastigi animsanirsa, bu elestirilerin haksizligi anlasilir. stelik Anderson, zgn bir alisma yaptigini da savunmamis, yalnizca Gotik duvarci yasalarini yeniden dzenledigini belirtmistir. 1738 Yilinda, Anderson Temel yasasinin yeni bir baskisini hazirlar. Sinirsiz ds gcnn egemen oldugu yeni bir tarih yorumu yaparak, Ingiliz masonlugunun 10. yz yildan 1717 yilina kadar ayrintili bir tarihini verir. Kral Edwinin 926 yilinda York kentinde dzenledigi byk toplantiyi Byk Locanin ilk bir araya gelisi olarak ileri srer. Ve bu toplantilarin dzenli bir biimde 1700lere kadar yapildigini savunur. Mimarlari ve insaat meslegini uygulayanlari korumus olan tm Ingiliz soylularini ve bilinen tarihi kisileri byk stat olarak listesine alir. Ilk baskida hak ettigi hos gry, ikinci baskida yer alan ayrintili ancak kanitlanmasi olanaksiz savlar nedeniyle yitirir. stelik Andersonun Eylemsel masonlukla Dsnsel masonluk arasinda hi ayrim yapmamis olmasi da nemli bir eksikliktir. Andersonun yapiti Byk Loca adina yazildigi iin, sonralari neredeyse kutsal bir nitelige ulasmis, ierdigi

44

tarih yorumu uzun sre tartisilmamis, masonlarin kendi tarih anlayislarini derinden etkilemistir. Tarihsel Kanitlarin Pesinde Andersonun eylemsel-dsnsel masonluk ayrimini hi yapmamis olmasi, bilimsel yaklasima bagli tarih arastirmacilarini huzursuz ederek, bu resmi tarih yorumunu elestirmeye yneltmis ve eylemsel masonluk ile dsnsel masonluk arasinda dogrudan bir baglanti kurma arzusunu ykseltmistir. Gn isigina ikan her kanit kirintisi bile dikkatle incelenmis, arastirma alanlari mimari kayitlardan eski lonca defterlerine kadar genisletilmistir. Ama asikrdir: eylemsel masonluktan dsnsel masonluga dnsmn kanitlanmasi gerekmektedir. Gerekten de, arastirmacilar Iskoyadaki eylemsel mason localarinin ilgin zellikler gsterdigini kanitlamislardir. Bu localar cografi olarak birbirinden ayri birimler biiminde dzenlenmisler ve lkedeki tm insaat islerini srdrp denetlemislerdi. Isko eylemsel masonlugunda, bir baska locanin blgesine geen insaatilarin kendilerini tanitabilmek iin, esitli gizli parola ve isaretleri kullandiklari da belirlenmistir. Bu durum, farkli localarin, en azindan bu tanitim isaretlerini ve parolalari saptamak iin bir araya geldiklerini, bu bulusmalarin da localari birlestiren bir rgtlenmenin ilk adimi oldugu dsnlebilir. te yandan, arastirmalar, Iskoyadaki szkonusu eylemsel localarin 16. ve 17. yz yillarda, insaat mesleginden olmayan kisileri de kabul edilmis (accepted) ya da centilmen mason niteligiyle aralarina ye olarak aldiklarinin sarsilmaz kanitlarini ortaya koymustur. stelik, 17. yz yilin sonlarina dogru bazi localarda kabul edilmis yeler ogunlugu ele geirmisler ve bu degisimi gsteren localar tmyle dsnsel bir nitelik kazanmislardir. Tm bu kanitlarin bir araya getirilmesiyle, eylemsel masonluktan dsnsel masonluga kademeli geis kuraminin, en azindan Iskoya iin, dogrulandigi sylenebilir. Ingiltere Masonlarinin Yorumu Iskoyada belirlenen bu eylemselden dsnsele geis kanitlari karsisinda, Ingiltere masonlugunun savunusu olduka ilgintir. Onlara gre, yapilan arastirmalar Ingilterede tam anlamiyla gelismis eylemsel localarin bulunmadigini gstermektedir. Ortaagda Ingiliz duvarcilarin rgtlenmesi, alet ve takimlarin saklandigi ve dinlenme zamanlarinin geirildigi basit bir barakadan ibarettir ve bunun tesinde nemli bir gelisme gstermemistir. 1600 Yillarinda, Ingiliz lonca sistemi zaten kms durumdadir. Ne yresel dzende rgtlenmeler, ne de gizli tanitim isaretleri saptanabilmistir. Hele eylemselden dsnsele geis dnemini belirleyen karma localara ynelik hibir ipucu yoktur. Kisacasi, sz konusu geis ya da dnsm kurami Ingiltere iin pek geerli grlmemektedir. Bu durumda, Ingiliz mason kuramcilar, kabul edilmis masonlugun hi bir eylemsel ncle bagli olmadan Ingilterede kendiliginden yepyeni bir kurum olarak dogdugunu ileri srmekten kainmamislardir. Kanitlanmasi pek olasi olmayan bu savin yani sira, dsnsel masonlugun Iskoyadan Ingiltereye gemis olabilecegi tezini de, geleneksel ulusuluklari ile yadsimaktadirlar. zetle Ingiliz mason tarihilerin bir blmne gre, bugnk masonluk Ingiltereden, hi bir nceligi olmaksizin ve hibir baska ulustan etkilenmeksizin, kaynaklanmistir. Ingiliz Adalari Disinda Eylemsel Masonlar Zamanla, dsnsel masonlugun dogrudan kaynagi olabilecek duvarci rgtlerinin Ingiliz Adalarinin disinda varolabilecegi tartisilmis ve derinlemesine bir arastirmaya ynelinmistir. a)Roma Imparatorlugu ncelikle, Romanin Collegia Fabrorumlari, yani meslek rgtleri ele alinmistir. ogu zaman, Collegia szcgne gizemci ve dsnsel klt anlamlari yakistirilmaya alisildigi olmustur. Oysa, Collegialar Romanin, varliklari en eski aglara kadar uzanan esnaf ve zanaatkr dernekleridir. Bunlar arasinda zellikle Magistri Comacini (Como Ustalari) 7. ve 8. yz yillarda tm Orta Avrupaya yayilmis bir insaati toplulugudur. Bu rgtn en nemli iki niteligi; kendi iinde bir derecelenme sistemi uygulamasi ve yeler arasinda siki bir kardeslik baginin kurulmus olmasidir. Roma mimari anlayisini Avrupaya yayan bu topluluk, Gotik mimarinin gelistigi 10. yz yilda etkisini yitirmistir.

45

Daha sonraki dnemlerde, Orta Avrupa lonca sisteminde ve mimar-duvarci-tas yontucu mesleklerinin rgtlenmesinde Collegialardan esinlenilmis oldugu dsnlebilir. Anadoludaki Ahi lonca rgtlenmesinde, Bizans yoluyla aktarilan Roma Collegialarinin etkisinin olup olmadigi ayri bir inceleme konusu olabilir. b)Manastirlar Yaklasik olarak 8 yz yilla 12. yz yillar arasi Avrupada, insaatilik alismalari manastirlarin atisi altinda srdrlmstr. Eylemsel masonlugun en parlak dnemini yasamasini saglayan Gotik mimari stili de manastirlarda ortaya ikmistir. Muhtesem Gotik katedralleri insa eden masonlar, manastirlarda olduka huzurlu bir yasam ve alisma olanaklari bulmuslardir. Roma Kilisesinin manastirlar zerinde giderek artan baskici denetimi ve Gotik mimarinin etkisini yitirmesi zerine, bu masonlar zamanla manastirlardan bagimsizlasmislar ve Collegialardan rnek alarak kendi rgtlerini olusturmuslardir. c)Fransiz Compagnonagelari - Alman Steinmetzenleri Ortaag sonrasinda Fransada olusturulan meslek birliklerine genel olarak Compagnonage denir. Szlk anlami birliktelik olan bu rgtler ekonomik kriz dnemlerinde meslektaslar arasi dayanisma olusturmak ve gvence saglamak amacindadirlar. Birer nc sendika niteliginde olan bu kuruluslar, zamanina ne devlete desteklenmisler ne de kilise tarafindan korunmuslardir. Duvarcilarla birlikte diger meslek gruplarindan kisileri de barindiran Compagnonage rgtlerinin amblemlerinde gnye ve pergel bulunmasi olduka anlamlidir. Yine Ortaag sonrasinda, bu kez Orta Avrupada, zellikle Almanyada rgtlenen eylemsel masonlar Steinmetzen yani tas ustalari olarak adlandirilirlar. 12.Yz yildan baslayarak, manastirlarla tm baglantilarini koparan duvarci rgtleri, 13-17. yz yillar arasinda tm Avrupaya yayilmislardir. Steinmetzenler 14. yz yilda Strasbourg kentini s edinen bir merkezi rgtlenme olusturmuslar ve 1452 yilinda da bir anayasa dzenlemislerdir. Ancak, hem Compagnonagelar hem de Steinmetzenler zerinde yapilan arastirmalar dsnsel nitelikte bir alismanin varoldugu hakkinda herhangi bir kanit ortaya ikaramamistir. Eylemsel Masonlukla Dolayli Baglanti Kuramlari Otantik arastirma anlayisina bagli bazi mason tarihiler, duvarci rgtleri ile dsnsel masonluk arasinda dogrudan degil de, dolayli iliskiler olasiligi zerinde durmaktadirlar. Bu yaklasim, dsnsel masonlugun kurucularinin zamaninda aika uygulanmasi olanaksiz eylem ve dsnlerini gizlemek amaciyla, kendilerine eylemsel bir rgt grnm verdikleri varsayimini irdelemektedir. 15. Ve 16. yz yillar, siyaset ve dinin i ie getigi ve fikir ayriliklarinin savaslara bile yol aabildigi huzursuz bir dnemdir. zellikle dinsel kurallara uymayan kisilere siddetli yasal yaptirimlar uygulanmaktadir. Bu kurama gre ilk dsnsel masonlar, devlet politikalarina ve dinsel uygulamalarin katiligina karsi ikan ve toplumsal gelismenin saglanmasi amaciyla esitli grs ve inanta kisileri bir araya getirmek isteyen kisilerdir. Yaklasimlari devrimci bir nitelikte olmakla birlikte, geerli dinsel yapiyi alasagi etmeyi dsnmeden, vicdanlarin zgr kilindigi bir toplum dzenini kurmak arzusundadirlar. Yine bu dolayli etkilenme kurami erevesinde, bir alternatif grs de, masonlugun kaynagina dsnsel aidan degil de, bir hayir kurumu niteligi aisindan yaklasmaktir. Bu varsayim, masonlugu 17. yz yilda gelisen bir yardimlasma rgt olarak ele alir. Diger rgtlerle Dogrudan Baglanti Kuramlari Dsnsel masonlugun kaynagina iliskin olarak gelistirilen diger bazi kuramlar da, eylemsel masonlugun tmyle disinda bulunan bir takim topluluklari ele almislardir. a) Gl-Ha rgt (Rozikrsyenler)

Bu topluluk 16. yz yilda Almanyada ortaya ikmistir. Kurucusu, gerekten yasayip yasamadigi bilinemeyen Christian Rozenkreutz isimli bir kisidir. Bu rgt 17. yz yilda Fransa ve Ingiltereyi de kapsayan genis bir alana yayilmayi basarmistir. Ilk bakista hem localar, hem de dereceler aisindan masonlukla byk benzerlikler gstermektedir. Gl-Ha rgt znde gizemci bir topluluktur. Evrenin ve

46

yasamin gizlerini tmyle gizemci bir yaklasimla, hermetizm ve kabala gibi uygulamalarla tanimaya alismaktadirlar. Masonlugun hemen her ritinde bulunan Gl-Ha Svalyesi derecesi nedeniyle, dsnsel masonlugun Gl-Halardan kaynaklandigi sika ileri srlmstr. yle ki, Ingilteredeki ilk dsnsel masonlar arasindan bazilarinin ayni zamanda Gl-Ha rgtne ye olduklarinin bilinmesi, dogrudan bir baglantinin kaniti olarak sunulmustur. Bazi savlar masonlugun, Gl-Halarin Ingilteredeki subesi oldugu noktasina kadar vardirilmistir. b) Tampliyeler

Dsnsel masonlugun kaynagi olabilecek rgtler arasinda belki de zerinde en ok durulmus ve tartisilmis olani Tampliyelerdir. zellikle, bir ok mason ritinde bazi yksek derecelerin adi olarak Tampliye Svalyesi unvaninin benimsenmis olmasi dikkatleri bu rgt zerine ekmistir. Bir kesis-svalye tarikati olan Tampliyeler, 1118 yilinda Kudste kurulmustur. Grnen amalari, Hiristiyanlarin Kutsal Topraklarda esenlik iinde yolculuk yapabilmelerini saglamakti. Bir adi da Isanin Yoksul Askerleri olan bu tarikat, Kudste Sleyman Mabedinin yikintilarinin bulundugu bir blgede yerlesmisti. Bu nedenle de, ayni zamanda Tampliye yani tapinak tarikati adi ile tanindilar. Tampliyeler, 1128 yilinda toplanan Troy konsilinde, St. Bernardin girisimleri ile Roma Kilisesi tarafindan onaylandi ve Papadan baska hibir otoriteye hesap vermeyecek bir statye kavustu. Tarikat kisa srede tm Avrupali soylulardan ve dinsel kurumlardan parasal destek grd ve hizla gelisti, hem yelerinin sayisi, hem de mal varligi artti. Zamanla, bankerlik islemlerine de basladilar. Para ve degerli mallarin para karsiliginda bekiligini yapiyorlar, faiz karsiligi bor veriyorlar, Avrupa limanlari ile Filistin arasinda kredi mektubu, ek gibi islemler uyguluyorlardi. 12. Yz yil sonlarina dogru, topluluk tm Avrupaya yayilmis, yaklasik 30.000 yesi bulunan ve inanilmaz bir mal varligina sahip bir g haline gelmisti. Tarikat tarafindan, kprler, yollar, katedraller ve satolar insa edilmisti. Tampliyeler artik Fransa ve Ispanya krallarina bile bor verir duruma gelmislerdi. Doguda, Filistinde Mslmanlarla iliskilerini gelistirmisler ve zellikle Snni otoriteye karsi ikan Sii-batini Islam tarikatleriyle (Lbnanda Drziler ve Suriyede Hashasiler) dostluk kurmuslardi. Ancak, nce Kudsn sonra diger Kutsal Topraklarin tekrar Mslmanlarin eline gemesi, Tampliyelerin prestijini sarsti. Ellerinde bulundurduklari byk maddi g, Fransa krali IV. Philipi huzursuz etmekteydi. Nihayet, Avignon kentinde zorunlu olarak ikamet etmekte olan V. Clement, Philipin politik baskilarina dayanamayarak, Tampliye tarikatinin dzmece sulamalarla yargilanmasina karar verdi. 1309 Yilinda, Fransada bulunan svalyeler Byk statlari Jacques de Molay ile birlikte tutuklandilar. Sulamalar, dinden ikarak seytana ve puta tapma ile sapik cinsel iliskilerdi. Bir ok svalye engizisyonun iskenceleri ile can verdi. Sularini itiraf etmeyen Byk stat Jacques de Molay ile iki nde gelen svalye 1314te Pariste yakilarak ldrld. Tarikat Papa tarafindan kapatildi ve tm tasinmaz mallari Hospitallier tarikatina devredildi. Tm nakit varliklar da Fransa kralinin kasasina aktarildi. Bazi kaynaklarin ileri srdgne gre, 1309 yilindaki tutuklamadan kaan kimi svalyeler Iskoyaya kamisti. Burada bulunan yerel Tampliye rgtne siginan bu kaaklar, Isko krali Robert Brucen ordusuna katilarak 1314 yilinda Iskoya-Ingiltere savasina katilmislar ve daha sonra da Heredom yakinlarinda bulunan Kilwinnig isimli bir eylemsel mason locasina girmisler. Kesin olarak kanitlanamayan bu savlara gre, Tampliyeler daha 14. yz yil baslarinda, ilk kabul edilmis masonlar olmuslar. Ayni grs, Avrupanin diger lkelerinde bulunan Tampliyelerin de esitli localara katildiklari biiminde yinelenmistir. Tampliyeler en gl olduklari dnemlerde, Avrupanin hemen her yerinde esitli loncalar ve meslek dernekleri ile yakin iliskiler kurmuslardi. Tarikatin her subesinde, nde gelenler arasinda bir Magister Carpentarus bulunurdu ki bunlar gerek mimarlardi. Tarikat zellikle Pariste ok glyd. Kentin yaklasik te biri tarikatin denetiminde ve kralin yargilamasi disindaydi. Tampliyelere baglanan meslek kuruluslari zgr dernekler olarak kabul ediliyorlar ve kraliyet yargilarinin yetkilerinin disinda kaliyorlardi. Bylece hara, angarya, gz alti gibi yaptirimlardan kurtulan tm bu meslek sahipleri tarikatin kurallarina gre yasiyorlardi. Tampliyelerin 1314 yilina kadar olan tarihleri saglam belgelere ve kanitlara dayanmaktadir. Ancak, mason localarina katildiklarina dair tutarli kanitlar bulunamamistir. Yalnizca, Rite de Bouillon adi verilen bir 18. yz yil yazmasinda, dsnsel masonlugun Tampliyelerden kaynaklandigini belirten bir ritel saptanmistir. Aslinda, bir adi da Eski Isko Riti olan Bouillon riti Andrew Michael Ramsay tarafindan kurulmustur. Ramsay bu ritin kurulusunu 1737 yilinda baslatmis ve dsnsel masonlugun Tampliye kaynakli oldugunu savunmustur. Bu rit, 1758 yilinda Olgunlasma Ritini, 1786 yilinda da Eski ve Kabul Edilmis Isko Ritini

47

dogurmustur. Romantik Kuramlar Dsnsel masonlugun kaynaklarina iliskin diger bir byk kuramlar toplulugunu, genel olarak romantik kuramlar olarak adlandirmak olasidir. Bu kuramlar su ana akimlara indirgenebilir: a)Irek Yaklasim Bu yaklasim mason ilkelerinin, ritlerin, simgelerin ve ritelik terimlerin, diger irek rgtlerdeki unsurlarla olan benzerliklerinin irdelenmesi ve bulunan benzerliklerin rastlantisal olmayip kasdi oldugunun savunulmasi ve bylelikle diger irek rgtlerle gelenek baglarinin kanitlanabilecegi savlarina dayanan yaklasimdir. Bu anlayista, ilke ve ogu simgelerin evrensel olabilecegi gz nnde tutulmadan, tm inisiyasyon treni araciligi ile girilen rgtlerin, gerek ya da zorlama benzerlikler araciligiyla, dsnsel masonlukla baglantisi oldugu dsnlmektedir. Bu tr irek rgtler arasinda Isis-Osiris kltleri, Gnostik tarikatler, Pisagorculuk, Mitracilik, Orfizm, Kabalacilik, Simyacilar, Gl-Ha rgt gibi topluluklar bulunmaktadir. b)Gizemci Yaklasim Masonluk mesleginin, dsnsel geleri ile birlikte, ezelden beri sregeldigini, znde Hiristiyanlik degerlerini ieren bir kurum oldugunu, Orta agdan itibaren lonca sistemi ile btnlestigini, dereceler biiminde rgtlenme ve nesiller boyu mason gizlerinin aktarilmasi gibi unsurlar nedeniyle gizemci bir sisteme dnstgn savunan bir yaklasimdir. Bu yaklasimin bir hareket noktasi da simgelerdir. Mason simgelerinin esitli dinler, tarikatler, gizli rgtler ve gizemci kurumlarin simgeleri ile karsilastirma ve iliskilendirme yolunu tutar. c)Geleneki Yaklasim Anderson gelenegini srdrerek, dsnsel masonlugu cennet bahesine ve Ademe kadar geri gtrr. Kesin belge ve kanitlarin bulundugu dnemlerde bile, masonlugun degisim ve gelismelerini yadsiyarak, ritelin tm ayrintilari ile ezelden beri uygulana geldigini savunan, tam anlami ile dogmatik bir anlayistir. Sonu Dsnsel masonlugun kaynaklarina iliskin kesin bilgi ve belgelerin bulunmamasi, bu konudaki yaklasimlarin esitliligini arttirmistir. Masonlukta, merkezi denetime bagli tek bir ritel ve standart bir ritel yorumlamasi bulunmadigi iin, her mason toplulugu kaynak konusunda kendine ait ayri bir tarih yorum ve anlayisi gelistirebilmistir. Bugn iin, tm mevcut loca ve eski meslek rgtlerinin kayitlari gzden geirilmis olmasina karsin, dsnsel masonlugun gerekten nereden kaynaklandigini kanitlamak olasi degildir. Ancak mason tarihini arastiranlar, henz kilise ve zel aile arsivlerini incelemek olanagini elde edebilmis degildirler.

Mason tarihi Modern Masonlugun Kurulusu (Eski Ykmllkler ve 1717 Ingiltere Byk Locasi)...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Eski Ykmllkler (1) Operatif Masonluk Masonlugun hem islevsel (operatif), hem de dsnsel (speklatif) kkenleriyle baglantili kanitlar olarak kabul edilen bazi eski belgelere, nceleri Andersonun deyimiyle Gotik Yasalar, simdi ise Eski Ykmllkler adi verilmektedir. 113 Adedi bugn elde bulunan, 127 degisik versiyonun izi bulunabilmistir....Eski Ykmllklerin tm benzer sekilde dzenlenmistir: a)bir ailis duasi

48

b)Incile baglanan bir baslangitan, Ingilterede kurulusuna kadar, efsanevi bir Masonluk tarihi c)statlar, kalfalar ve iraklar iin, mesleki uygulamalari ve ahlak ilkelerini ieren kurallar dizgesi d)katilimin zorunlu tutuldugu, genis boyutlu blgesel toplantilarin dzenlenme esaslari e)kurallara uymayanlar iin yargilama ve cezalandirma prosedrleri f)nceden hkm giymemis olan yeni yelerin kabul esaslari ve bir baglilik andi Tarihsel olarak, Eski Ykmllkler grupta toplanabilir. Ilk grup, en eski iki versiyondan, 1390 tarihli Regius ve 1420 tarihli Cook belgelerinden olusur...Ikinci ve en genis grup, 25 Aralik 1583 tarihli Byk Loca No. 1 belgesi ile baslayarak, 1717 yilinda ilk Byk Locanin kurulusuna kadar olan tm versiyonlari iermektedir. nc grup ise, 1717 yilindan itibaren tm elyazmasi ve basili versiyonlari kapsamaktadir. John Hamill, The Craft, A History of English Freemasonry Oxford mzesinin kurucusu Elias Ashmolea ait oldugu sylenen, ancak ne yazik ki orijinali diger masonik belgelerle birlikte devrim sirasinda kaybolan, IV. Edward zamaninda dzenlenmis bir belge, o dnemde Masonlugun durumunu syle ifade etmekteydi: Kardesligin Ingilteredeki eski kayitlarinin byk bir kismi, Saksonlar ve Danlarla olan savaslarda kaybolmustur. Ancak, bilinmektedir ki, Incili Saksoncaya eviren Ingilterenin ilk meshedilmis krali Athelstan (kudretli mimar, kral Byk Alfredin torunu), lkede huzur ve barisi sagladiktan sonra, Fransadan bir ok masona agrida bulunarak, sayisiz byk eserin insa edilmesini saglamistir. Yanlarinda, Roma zamanindan beri uyguladiklari loca kurallari ve ykmllkleri ile gelen Fransiz masonlar ustabasi olarak grev yapmislar ve Athelstan ile birlikte, Ingiliz loca kurallarinin dzenlenmesi ve masonlarin cretlerinin ykseltilmesi iin alismislardir. William Preston, Illustrations of Masonry (1804) Druidler ve Romalilardan baslayarak Masonlugun Ingilteredeki tarihi konusunda Prestonun anlattiklari, Anderson Yasalarinda (1773) bulunan mitlere dayanmaktadir: Ingilterenin batisinda, hi bir yerde benzeri olmayan bir katedraller dizisi vardir: Exeter, Gloucester, Worcestershire, ve Hereford katedrallerinin yani sira bir ok manastir ve kale, X. yz yildan sonra gelen bes yz yillik sre iinde, neredeyse srekli devam eden bir alisma sonunda insa edilmislerdir. 1360 Tarihli yitik bir el yazmasina dayanan iki belge, Regius ve Cooke belgeleri, Eski Ykmllklerin Reform ncesinden kalma yegane versiyonlaridir. Her iki belgede de; Tm Ingilterenin krali olmadan nce, Wessex krali olan Athelstanin (895-939), 932 yilinda, masonlari grevlendirerek, Exeter katedralinin mjdecisi olan manastirlari insa ettirdigi yer almaktadir. Cooke belgesinde, Athelstanin en kk oglunun, geometri bilimini pek sevdigi ve kendisinin de mason oldugu, dzenli mason toplantilarinin yapilmasi iin babasindan izin aldigi yazilidir. Brother J. R. Clarke, The Old Charges (A New Look at the Oldest of Them) II. Henrynin dneminde, Tampliye Svalyelerinin Byk stadi, masonlari kral adina denetlemekle grevliydi ve 1155 yilinda, Fleet Streetteki Tampliye merkezinin insasinda masonlari grevlendirmisti. Masonluk, bu rgtn himayesinde, 1199 yilinda, Aslan Yrekli Richardin yerine kardesi Yurtsuz Johnun tahta ikmasina kadar kaldi. William Preston, Illustrations of Masonry (1804) Londra Kent Belediyesi kayitlarinda, freemason (zgr mason) deyiminin ilk grldg tarih 1375 yilidir. Free (zgr) deyimi ile feodal sistemin kyllerin topraklarindan ayrilmalarina izin vermedigi bu dnemde, lke iinde seyahat edebilme hakkina sahip olan mimar ve duvarcilar kastediliyordu. Demirci ve derici gibi zenaatkarlarin aksine, ok sayida mason birlikte byk insaatlarda alisiyorlar, bir sato ya da katedralin yapimi sona erince, hep birlikte bir baska insaatin yrtlmesi iin yola ikiyorlardi. Karsilikli yardimlasma, egitim ve grenim iin, masonlar insaat blgesinde bulunan yerel localara baglaniyorlardi. Bu localar, insaat alanlarinda kurulan, alisanlarin dinlenmesi ve yemek yemesi iin hazirlanmis barakalardi. Dogal olarak, loca sz, belirli bir yrede grev yapan bir mason grubunu da simgeliyordu. Freemasons; Mortar and Mysticism, Ancient Wisdom and Secret Sects VI. Henrynin tahta yeni iktigi dnemde, 1425 yilinda, masonlarin yillik toplantilari yasaklandi. Bu

49

yasaklamanin nedeni, masonlarin Isi Nizamnamelerine (The Statutes of Labourers) aykiri davranmalariydi. Masonlar, bu karara, diger meslek yeleri kadar kendilerinin de kanunlara saygili ve bagli olduklarini belirterek karsi iktilar. Yasaklama karari hi bir zaman gerek anlamiyla yrrlge konmadi ve 1562 yilinda resmi olarak feshedildi. Belki bir rastlandiydi, ama Reform ncesi Eski Ykmllklerin ilk versiyonlarinin ortaya iktigi dnem de bu yillara denk geliyordu. Brother J. R. Clarke, The Old Charges (A New Look at the Oldest of Them) Masonlar birligi, diger bir deyimle zgr-masonlar, eski ve saygin bir kurum olarak, birbirini seven kardesler gibi, esitli zamanlarda, iten ve candan toplantilar yaparlardi. VI. Henrynin refah dolu hkmdarliginin on ikinci yilinda, 1434te de, byle bir toplantiya katildilar. William Preston, Illustrations of Masonry (1804) Islevsel (operatif) baglamda, zgr-mason niteligi, freestone (kolay islenebilen bir tr tas) mason deyiminin bir yadsimasidir...zgr-mason deyiminin ilk kullanilisi, 1536 yilinda yayinlanan The Pilgrimage of Perfection (Yetkinlige Hac Ziyareti) isimli eserdedir. Bu eserin yazarinin William Bonde oldugu genellikle kabul grmstr. John Hamill, The Craft, A History of English Freemasonry Ortaagin sonlarina dogru, Iskoyada ok sayida mason loncasi vardi (loncalara genellikle ortaklik adi verilirdi) ve sayilari hizla artiyordu. David Stevenson, The First Freemasons Iskoyada masonlari koruyan ve destekleyen kral I. Jamesti. Esaretten dnp tahta geince, bilginlerin koruyucusu ve Masonlugun atesli bir taraftari olmustu. Sik sik localari ziyaretleri ile onurlandirirdi. Byk Loca tarafindan seilen ve kral tarafindan onaylanan bir soylunun ya da taninmis bir kilise adaminin Byk stat olarak masonlari ynetmesi, her stat derecesindeki masonun Byk stada yilda drt pound deme yapmasi, ayrica meslege her yeni katilan kardesin de bir katilim creti demesi kurallarini I. James olusturmustu. William Preston, Illustrations of Masonry (1804) Iskoyada, uzun sreli insaat isleri iin olusturulan localar kent meclisinin denetimi altina girerdi. On besinci yz yil sonlari ve on altinci yz yil baslarinda, bu tr localara Aberdeen ve Dundee kentlerinin kayitlarinda rastlanmistir. Ancak, bu localar 1560 Reformunun Iskoyaya yeni bir protestan kilisesi getirmesiyle, zamanla azalarak, yokolmuslardir. Masonlukta sonradan, ortaag masonlarinin mirasi olan bir ok zellik saptanmistir: rgtn mitsel tarihi, geometri ile masonlugun zdeslesmesi, loca organizasyonu, gizli isaret ve parolalar ve inisiyasyon trenleri gibi.. David Stevenson, The First Freemasons (2) Korsanlarla Kardes Dnyanin en byk kitapliklarindan biri olan Oxforddaki Bodleian kitapliginda yaptigim arastirmalar sonucunda, kesinlikle emin olarak aikliyabilirim ki, Masonluk Ingilteredeki ortaag duvarci loncalarindan gelmemektedir, zira Ingilterede ortaagda duvarci loncalari hi bir zaman mevcut olmamistir. Masonlukta kullanilan deyimlerin kklerinin fransizca olmasi, Masonlugun kkeninin Fransada oldugunu ve on drdnc yz yilin ilk yarisinda var oldugunu gstermektedir... John J. Robinson, Born in Blood Robinsonun Fransizca kkenli oldugunu ileri srdg Ingilterede kullanilan Mason deyimleri: Tyler: Tailleur (kesen) Masonlukta: muhafiz. Cowan: Couenne (cahiller, hdkler) Masonlukta: Due Guard: Geste du garde (koruyucu isaret) Masonlukta: gizli isaret. Lewis: levs (filiz, srgn) Masonlukta: bir masonun oglu.

50

Abiff: biffer (yok etmek, vurmak, kirmak) Masonlukta: Hiram Abif: yok edilen, ldrlen Hiram. Intrant: entrant (giren) Masonlukta irak, yeni giren. Ingilterede, Tampliye svalyeleri, sorgu ve iskenceden kamak ya da saklanmak zorunda kaldilar. ...On drdnc yz yildan nce, Tampliyeler de dahil olmak zere bazi dinsel rgtlerin disinda, yelerinin birbirlerine kardes diye hitap ettigi hi bir baska kurum mevcut olmamistir. Eski mason ykmllklerinden birinde eger bir mason kardes size siginirsa, ona iki hafta boyunca is verin, srenin sonunda, eline bir miktar para verdikten sonra bir baska locaya gnderin seklinde bir buyruk vardir. Neden kendi locasinin disinda bir diger locaya siginmak zorundadir bu mason? Neden paraya gereksinmesi vardir? nk, kamaktadir ve saklanmak zorundadir. John J. Robinson, Born in Blood Tm zavalli ve istirap eken masonlarin, denizlerin ya da karalarin hangi ksesine dagilmis olurlarsa olsunlar, tm ektikleri acilardan tez kurtulup, eger arzu ediyorlarsa anavatanlarina dnmelerini dilerim. The Tylers Toast (Muhafizin kadeh kaldiriken yaptigi konusma) Tm andlarda ve Eski Ykmllklerde, bir karsilikli yardim ve koruma rgtnn temellerini buluyoruz. Yakalandiklari takdirde lme gidecek olan insanlarin korunmasi iindir tm bunlar. John J. Robinson, Born in Blood Bize yari iplak, eli kolu baglanmis ve savunmasiz olarak geldiniz. Barinmaniz ve beslenmeniz iin paraniz yok. Dsmanlarinizin darbelerini savusturacak zirhiniz, kendinizi savunacak silahlariniz yok. Rahatlayin, nk tm kardesleriniz size yardim etmeye and itiler. iplaksaniz, sizi giydiririz. Asaniz, sizi besleriz. Barindirir, dsmanlarinizdan koruruz sizi. Sirlarinizi saklariz. Yardim agriniz asla karsiliksiz kalmaz. Masonic Initiation Bir diger Eski Ykmllk, yerel locadan kendisine kefil olacak bir kardesi tarafindan refakat edilmedike, ziyareti bir kardesin asla kentte yalniz dolasmamasi gerekir demektedir (o dnemde kentlerin yerel yetkilileri, isi bilinmeyen yabancilari tutuklama hakkina sahiptir). ...nc derece stat masonun ykselme treninde...aday, gizlilik andini bozdugu takdirde, bedeninin yarilip, bagirsaklarinin atese atilmasina razi oldugunu bildirir. Bir duvarci loncasindaki bir tas isisinin yeminini bozmasi karsisinda pek agir bir ceza degil mi bu? Oysa, gnler, haftalar sren zincirli, kirbali, kizgin demirli iskenceler ve hatta diri diri ateste yakilarak ldrlme tehlikesini tasiyan insanlar iin, ihanet karsiliginda verilecek bir ceza iin garip gelmiyor. La Rochelleden kamayi basaran on sekiz Tampliye gemisinden, ne Fransa kiyilarinda, ne de Ingiltere limanlarinda hi bir bilgi kirintisi bile yoktur...Tampliye gemilerinin ogunlugu kadirgadir ve kadirgalar korsanlik iin en uygun gemilerdir, nk rzgara diger gemiler kadar fazla gereksinme duymadan yol alabilirler. stat derecesine ykselen mason iin yapilan inisiyasyon treninde okunan bir blmde, yeni stada bu dereceye ykselerek artik korsanlarin da kardesi oldugu bildirilir. Ortaag duvarci ustalarindan gelen bir topluluk iin bu cmle pek anlamsiz kalmaktadir. John J. Robinson, Born in Blood ...Bir ok kisinin bildigi gibi, Jolly Roger adi verilen korsan bayraklarindaki, kurukafa ve apraz kemikler, Tampliye ve Masonluk simgeleriyle baglantilandirilmistir. Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chateau and the Prieure du Sion Modern Masonlugun Kkeni (1) Kabul Edilenler

51

Modern Masonlugun kurucusu niteligini, herkesten ok hak eden kisi William Schawdir. Sarayla yakin iliskileri olan bir toprak sahibinin oglu olan Schaw, mimariye byk bir ilgi beslemis ve 1583 yilinda Iskoya krali VI. James tarafindan, kraliyet bas mimari olarak atanmistir...Kraliyet muhafizi ve bas mimari olarak Schaw 1598 ve 1599 yillarinda iki ayri nizamnane hazirlamistir. Bu nizamnamelerde, mason mesleginin localar halinde organize olmasini saglayan ve uygulamalarini dzenleyen kurallar yer almaktadir. Ilk bakista, Schaw nizamnameleri, masonlarin, yalnizca meslek kurallarini ve organizasyonlarini dzenleyen kurallar olarak belirmektedir. Ancak, derinlemesine bir inceleme, Schawin, bir rnesans atmosferi iinde, ortaag Masonlugunun tren ve mitlerini canlandirdigini ve gelistirdigini gsterir. Iskoyadaki ilk masonlar, byk bir olasilikla, dinsel uygulamalari kendi localarina sokmak istememislerdi. Bunun nedeni, kilisenin dinsel tekeline karsi ikan bir duruma dsmekten kainmak ve bylece kilise ile dogrudan bir srtsmeye meydan vermemek arzusuydu. Ancak sonradan, localarda gelisen din disi ahlak, hosgr arayan deist egilimli kisiler iin Masonlugu ekici duruma getirdi. David Stevenson, The First Freemasons Iskoyada, kendi yasalari bulunan ve cografi bir organizasyona sahip operatif localarin varligini ortaya koyan bir ok kanit saptanmistir. On altinci yz yilin baslarindan itibaren, Isko operatif localarina, operatif mason olmayan kisilerin alindigini gsteren bir ok belge de bulunmustur. Ancak, bu masonluga kabul edilmis, ama gerekte mason olmayan kisilerin, Isko operatif localarini on yedinci yz yil baslarina kadar, speklatif (dsnsel) localar haline getirdikleri hakkinda bir kanit bulunamamistir. Oysa, o dnemde (1700lerde), Ingilterede Kabul Edilmis Masonluk oktan kurulmus durumdadir. Tm kanitlar, Kabul Edilmis Masonlugun (Accepted Masonry) nce Ingilterede dogdugunu ve oradan Iskoyaya getigini ortaya koymaktadir. Commacine Ustalari sylencesi, Kuzey Italyadaki Como yresinden masonlarin, bir Papalik buyrugu ile (bu emirname asla bulunamamistir), meslegin derin sirlarini diger masonlarla paylasmak zere, tm Avrupaya yayildiklarini anlatir. Commacine Ustalarinin gerekten var olduklarini gsteren bir kanit yoktur. Diger taraftan, Alman Tas Ustalari (Steinmezen) ve Fransiz Kompanyonaj (Compagnonage) rgtlerinin kayitlari, her hangi bir speklatif unsur tasiyip tasimadiklarinin grenilmesi iin dikkatle ve gayretle arastirilmis ve hi bir sonuca ulasilmamistir. Gerek kanitlar, dnp dolasip her zaman, operatif olmayan Masonlugun dogum yeri olarak on yedinci yzyil Ingilteresini gstermektedir. John Hamill, The Craft, A History of English Freemasonry On yedinci yzyilda, bazi mason localari, meslekten olmayan kisileri de, onur yesi olarak kabul etmeye basladilar. 1619 Yilinda, Londra Mason Birligi (London Masons Company) bu amaci gereklestirmek iin Kabul Edilmisler adinda paralel bir organizasyon olusturdu. Mason olmayan, ama giris cretinin iki katini demeye razi olan kisileri bu rgte kayit etmeye basladi. Freemasons; Mortar and Mysticism ...zgr-masonlarin arasina ilk kabul edilen kisinin Elias Ashmole oldugu bilinir. Oysa, ilk kayitlara geen meslekten olmayan bir kisinin katilimi, 1641 yilinda Edinburghta Dr. Robert Moray tarafindan gereklestirilmistir. Hem Elias Ashmole, hem de Dr. Robert Moray, ayni zamanda Britanya Kraliyet Derneginin (British Royal Society) kurucularindandirlar. Gerry Rose, The Venetian Takeover of England and Its Creation of Freemasonry Soylu bir rgt; dogudaki savas yararliklari kadar, batida elde ettikleri varliklarla da nl olmuslardir...Akli basinda olan herkes, Tampliyelerin gerek sularinin, byk zenginlige ulasmalari oldugunu bilir. Elias Ashmole, Institutions, Laws and Ceremonies of the most Noble Order of the Garter (1672) Masonluk ylesine moda olmustu ki, on yedinci yzyil boyunca, kabul edilenler (operatif mason olmayanlar) mason localarinda ogunlugu ele geirdiler. rnegin, 1670 yilinda, Aberdeen Locasinda, 39 kabul edilmise karsin, yalnizca 10 operatif mason kalmisti. Ingilterede, politik bilince sahip kisileri birlestiren tek bir ana dsnce vardi: 1642-1651 yillari arasindaki isavasta elde edilen haklari yitirmemek ve kralin gcnn sinirlandirilmasi. Localardaki resmi ve tatsiz alismalar sona erdikten sonra, toplanti yerlerinin (genellikle tavernalar)

52

sagladigi gizlilik iinde, ok iki iilir, ok yemek yenir ve ayni zamanda, bir ok konuda tartismalar yapilirdi. Konusmalar ne denli gzel, tartismalar ne denli heyecanliysa, loca o lde iyi kabul edilirdi. Makbul olan, localarda pahali ve savurgan agirlamalardi. Stephen Knight, The Brotherhood (2) Grnmeyen Kolej Kraliyet Derneginin kurulusu, nceden bilindiginden daha eski bir tarihte gereklesmistir. 1640 Yilinda, Ingilterede bir dizi gizli toplantilar yapildi. 1640 yili aslinda Ingiltere tarihinde ok nemli bir yildir, nk Uzun Parlamento (Long Parliament) ayni yil greve baslamistir. Hem Comenius, hem de Samuel Hartlib, bu parlamentoda grevliydiler. Bohemya asilli bir kisi olan Comenius ile yakin dostu olan Samuel Hartlib, Gl-Hali yillarda Palatinateda yasiyorlardi. Yenilgi sonrasinda, her ikisi de, farkli yollardan Ingiltereye katilar. Uzun Parlamentonun ilk kuruldugu gnlerde, aniden ortaligi Gl-Ha kitapiklari ve oskulu bir Gl-Ha edebiyati doldurdu. Bu eserlerden birini, nl Macaria Kralliginin Anlatimi (A Description of the Famous Kingdom of Macaria) adli kitabi Hartlib kaleme almisti. Bir yil kadar sonra da, Comenius Isik Yolu (The Way of Light) adli kitabi yayinladi. Her iki eserde de Grnmeyen Kolej adli bir rgtten sz ediliyordu. Aslinda, Grnmeyen Kolej Gl-Halarin kod adiydi. 1645 Yilinda, doga bilimlerinin tartisilmasi amaciyla bir toplanti dzenlendi. Bu toplantiya, Palatinatetan Theodore Haak ve Dr. John Wilkins de katilmislardi. Aslinda Wilkins, sonradan 1660 yilinda Kraliyet Dernegine dnsecek olan Oxford toplantilarini dzenleyen kisiydi. Kraliyet Derneginin bir diger kurucusu olan Robert Boyle da, mektuplarinda bir Grnmeyen Kolejden sz etmisti. Wilkins, 1648 yilinda adi Matematik Bys (Mathematical Magic) olan bir kitap yazdi. Bu eserde, zellikle Gl-Hatan sz ediyor ve gizlibilimci Robert Fludd ve John Deeye gndermelerde bulunuyordu. Ancak, Kraliyet Derneginin Gl-Ha geleneklerine baglanmasinda anahtar roln stlenen kisi Elias Ashmoledur. Ashmole, 1654 yilinda yazdigi bir mektupla, Gl-Ha Kardesligine katilmak arzusunda oldugunu bildirmisti ve sonradan da aika bir Gl-Ha oldugunu ekinmeden sylemekteydi. Ashmoleun bilimsel eserleri, John Deenin alismalarinin bir savunmasi biimindeydi. zellikle, Deenin Monas Hieroglyphicas adli kitabindan etkilenmisti. Ashmole, bu esere dayanarak yazdigi ve tm Ingiliz simyacilarini yazilarini bir araya getirdigi 1652 tarihli Theatrum Chemicum Britanicum adli eserinin giris blmnde, bir Gl-Ha yesinin, Norfolk Dknn czzamini nasil iyilestirdigini etraflica anlatir. Ashmole ile birlikte, Kraliyet Dernegi resmi kurucularindan olan, bir baska Gl-Ha yesi de Isaac Newtondu. Newton, Gl-Ha kitaplari olan Fama ve Confessionun birer kopyasina sahipti ve stelik Ashmoleun Theatrumunu elinden dsrmezdi. De Quincey, Masonlugun Gl-Ha Kardesliginden ne eksigi ne de fazlasi oldugunu, Ingiltereye gelisinde pek az degisime ugradigini ve sonradan Avrupanin diger lkelerine, gerisin geri Masonluk adi altinda ihra edildigini bildirir. De Quinceye gre, Gl-Ha Kardesligini Ingiltereye getirip, yeni bir isimle yayan kisi Robert Fludd idi. Gerry Rose, The Venetian Takeover of England and Its Creation of Freemasonry Londra, Oxford ve Cambridgede gizlice toplanan bilim adamlari, bu yrelerde bulunan mason localarinda Grnmeyen Koleji olusturdular. Ilk gizli toplantilari, Galileonun lmnden sadece yil sonra, 1645 yilinda yapildi. 1660 Yilinda, II. Charlesin protestan egilimleri sayesinde kendilerini yeterince gvende hisseden bu kisiler, krala basvurarak resmi bir izin talebinde bulundular. Kraliyet izni 1662 yilinda verildi ve bylece Dogal Bilginin Gelismesi iin Londra Kraliyet Dernegi resmen kurulmus oldu. John J. Robinson, Born in Blood Masonlugun kkenine iliskin bir ok yk anlatilir. Iste 1676 yilina ait bir toplanti duyurusu:Modern Yesil Kusak Kabalasi, eski Gl-Ha Kardesligi ve Hermetik Ustalar ile birlikte, Kabul Edilmis Masonlarin toplantisini bildiririz...Geleneklerin ne denli aika ortaya konuldugu pek ilgin. Gerry Rose, The Venetian Takeover of England and Its Creation of Freemasonry 1717 Yilinda, Masonluk herkese grenildiginde, Kraliyet Derneginin Masonlugun bir yan kurulusu oldugu ortaya ikti. Dernegin tm kurucu yeleri ve neredeyse tm yeleri masondu.

53

John J. Robinson, Born in Blood (3) Yeni Byk Loca 1717 Yilinda kurulan yeni Byk Loca sistemi baslangita sadece bir tek inisiyasyon derecesini ieriyordu. Kurulustan bes yil sonra, iki yeni derecenin eklenmesi ile sistem dereceli sekle dnst: irak, Kalfa ve stat dereceleri. Bu dereceye genel olarak Mavi Dereceler adi verilir, zira simgesel olarak mavi renk bu dereceler iin btk nem tasir. William Bramley, The Gods of Eden Isko operatif localari, onyedinci yzyil sresince, operatif olmayan kisileri kabul edilmis ya da centilmen mason adi altinda localara almaya basladilar ve on sekizinci yzyil baslarina gelindiginde, bazi localarda kabul edilmisler, yani centilmen masonlar ogunluga ulastilar. Bu localar speklatif biime dnsrlerken, diger localar operatif olarak varliklarini srdrdler. Speklatif localar 1736 yilinda Iskoya Byk Locasini meydana getirdiler. John Hamill, The Craft, A History of English Freemasonry Masonluk, Akil aginin en nemli belirtilerinden biridir. Yalnizca hayirseverlik, deism ve akilcilik aisindan degil, bir yzn ezoterizme dnerek yarattigi belirsizlik aisindan da, Aydinlanma dneminin tipik bir kurumudur. On sekizinci yzyilin baslarinda olusumunu tamamlarken, Hanover Ingilteresinin hosgr ve gven ortamini yansitmistir. Ideolojisi, evrenin mimarisine ve tapinagin yeniden insasina ynelik benzetmelere dayanarak, tam anlamiyla deisttir. Masonlar, hakliligina pesin olarak inandiklari, sivil otoriteye itaat etmeyi bir zorunluluk olarak grrler. Bu iyimser tutum ise, Whiglerin kendine gvenen yapilarinin bir yansimasidir. Kendilerini egitimli ve aydin olarak grrler; yeni bir seyler grenmeye de pek yanasmazlar. Bu tutum onlari, agdaslari olan akademisyenlerden ayiran baslica zelliktir. Peter Partner, The Murdered Magicians 1730 Yillarinin sonuna dogru, Belika, Rusya, Italya, Almanya ve Isvirede localar ailmisti. Fransada ise, Ingiliz kkenli her seye oldugu gibi, zel bir ilgi dogmustu. 1735 Yilinda, Pariste bes loca bulunuyordu, 1742 yilina gelindiginde loca sayisi yirmi ikiye ikmisti. Kirk bes yil kadar sonra, Fransiz Devriminin arifesinde, tm Fransada mason sayisi 100.000e ulasmisti. Ancient Wisdom and Secret Sects 1730 Yilinda, bir katolik olan Norfolk Dk Byk stad olana kadar, tam dokuz Byk stad basa gemistir. Bunlarin altisi soylu kani tasimaktadir. Kraliyet soyundan ilk Byk stad, II. Georgeun kk oglu Cumberland Dkdr ve 1782 yilinda seilmistir. 1787 Yilinda ise, hem Galler Prensi (sonradan IV. George adiyla tahta geer), hem de kardesi William (sonradan IV. William olarak kral olur) mason olurlar. Bu yeni gizli rgtn kraliyet ailesi tarafindan himaye altinda tutulmasi bylece garantilenmistir. Bugn ise, rgt kralie II. Elizabethin himayesindedir. Stephen Knight, The Brotherhood

Mason Gelenek ve Ilkeleri Masonlugun Ritelleri, Ilkeleri, Gelenekleri ve Uygulamalari...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Gelenekler (1) Hiram Abifin ldrlmesi Masonluk, yelerine duvarcilik mesleginin tekniklerini greten bir kurulus degildir; aslinda, ortaag masonlarinin gerek operatif alismalarini, insanin moral gelisimi iin bir model olarak kullanmaktadir. Bu nedenle, bugn Masonlukta kullanilan simgeler, eski tas ustalarinin kullandigi tanidik aletlerdir; mala, tesviye, pergel, gnye ve cetvel gibi...Tm bu aletlerin Masonlukta simgesel bir degeri vardir. rnegin; tm masonlarin tesviyede bulusmalari deyimi, btn masonlarin, sosyal stat, kisisel zenginlik, locada

54

ya da loca disi yasamlarinda bulunduklari mevki gibi farkliliklar gzetilmeksizin, kardes olduklari anlamini tasir. Diger mason aletleri iin de benzer simgeler bulunmaktadir. John Hamill, The Craft, A History of English Freemasonry stat-Mimar Hiram Abif yks, Masonlugun en nemli alegorisidir. Bu simgesel anlati, Eski Ahitte sz geen bir kisiye dayandirilmistir. Ancak, anlatilanlarin z, dinsel ve tarihi olaylarda degil, aktarilmak istenen simgesel mesajda odaklanmaktadir. A. E. Waite, New Encyclopedia of Freemasonry Aydinlanmis bir mason iin mimar Hiram Abif baba, evrensel ruh, zde birlik, grnmde leme anlamlarini tasir. Bu anlamlar erevesinde, ldrlen stat, gizemleri tm dnya zerinde onurlandirilan, bir tr kozmik sehit, armiha gerilen iyilik ruhu, ldrlen tanri niteligindedir. yknn bugnk biiminin olduka modern olmasina karsin, Hiram sylencesinin kkenlerini bulma abalari, simgesel z olusturan ilkelerin en eski aglara kadar gittigini ortaya ikarmistir. agdas mason arastirmacilar, sehit edilen Hiramin yksnn, Eski Misirdaki Osiris ritlerinden kaynaklandigini genellikle kabul ederler. Osirisin lm ve yeniden dogusu, insanin ruhsal lmn ve gizemleri grenerek dirilmesini simgelemektedir. Zmrt tablet yazitlari vasitasiyla, Hiram ayni zamanda Hermes ile de zdeslestirilebilir. Manly P. Hall, Masonic, Hermetic, Quabbalistic & Rosicrucian Symbolical Philosophy Eski Ahitte anlatilanlara bakilirsa, Hiramin bir mimar degil, bakir ve tun ustasi oldugu grlr. stelik cinayete kurban gittigine dair bir ifade de mevcut degildir. Eski Ahitte, tapinagin tamamlanmasina kadar Kudste kaldigi ve sonra da yurduna dndg yazilidir. Baigent & Leigh, The Temple and the Lodge Mason gelenekleri, Sleyman Tapinaginin tun isleri tamamlandiktan sonra, Hiramin yardimcisi (Jubela, Jubelo ve Jubelum) tarafindan ldrldgn kabul eder. Bu cinayet yks, ylesine anlamla ykl olarak tasarlanmistir ki, tm masonlarin stat derecesine ykselme trenlerinde, yeniden canlandirilir ve topluca bir kez daha yasanir. Bu trende, statliga ykselecek olan kalfa, cinayet kurbani mimar Hiramin roln stlenir. Graham Hancock, The Sign and the Seal Gzleri bagli olarak yerde yatan aday, katillerin onu geici bir sre iin bir moloz yigininin altina gizleyeceklerini ve tam gece yarisi cesedi tapinaktan ikartip uzaklara tasiyacaklarini isitir. Hiramin molozlarin altina gmlmesini temsilen, aday kalin bir rtye sarmalanir ve salonun bir ksesine tasinir. Bir sre sonra, on iki kez alan bir an sesi duyulur. Katiller cesedi molozlarin altindan ikartip Moriah tepesinin (Kudsteki Tapinak tepesi) bati yamacinda yeni kazilmis bir mezara gtrrler. Aday, yine yatirildigi yerden, canilerin onu gmp, mezari bir akasya dali ile isaretledikten sonra, Kizil Denizi asip Habesistana kamaya karar verdiklerini duyar. J. J. Robinson, Born in Blood (2) Eski Gizem Dinlerinin Simgeciligi 18. Yzyil sonlari ve 19. yzyil baslarinda, Avrupalilar Ortadoguyu yeniden kesfettiler. Orada, eski gizem dinlerini hala uygulayan kltrlerin kalintilarini buldular. zellikle, masonlar, dsnsel bir yaklasim iinde, bu eski gelenekler ile kendi rgtleri arasindaki benzerliklerin farkina varmakta gecikmediler. rnegin; Mithra tapinaklarinda yer alan merdivenler gibi, es simgeler kullanildigini grdler. Bu durum, Masonlugun bu eski ritlerle dogrudan bir baginin bulundugu dsncesini glendirdi. Eski gizem dinleri ile Masonluk arasinda genel bir baglantinin varligi kabul edilse bile, dsnsel ve simgesel gelerin nasil aglar boyunca aktarilmis oldugunu aiklamak olanaksizdi. stelik, Engizisyon baskisi ile geen karanlik aglarda, byle bir gelenegin nasil olup da gizli kalabildigini anlayabilmek daha zordu.

55

W. Kirk MacNulty, Freemasonry - A Journey through Ritual and Symbol Masonluk, kendi gizlerini; Bilgeler, Yetkinler ve Sekinler disinda herkesten saklar. Yanlis yollara sevk edilmesi gereken kisilerin karsisinda, masonlarin adina Nur (Isik) dedikleri Geregi gizlemek iin, ya da o kisileri Nurdan uzak tutmak iin, simgelerin sahte yorumlarina ve uydurma aiklamalara basvurmaktan asla kainmaz. General Albert Pike, Morals and Dogma Her seye Kadir Olan Isik olsun ! dedi, Kaosun karanlik sulari yarildi, Ykselen Dnya aydinlandi. Hosnut oldu Byk Jehovah Ve Yce G gezegenleri yaratti. Tanrisal Isigi kutsamaya ve vmeye Masonlar korosu da katildi. Anthem III in William Prestons Illustrations of Masonry (1804) (3) Evrenin Mimari

Royal College of Arttan Profesr Cornford, inceledigi tm eski ustalarin resimlerinin dikdrtgenin geometrik ya da aritmetik alt blnmelerine dogrudan ve sasmaz biimde uyumlu oldugunu ileri sryor. Eski ressamlar bunun iin iki ayri yntem kullanmislar. Ilk yntem, Platonun Timaeusunda anlatilan ve Albertinin on ciltlik Mimarlik isimli eserinde (Floransa 1485) aktarilan, yaratilis tanimina uyuyordu. Hem planlama ve hem de insaat sirasinda kullanilan bu yntem, Rnesans ve izleyen dnemlerde ok ragbet grms olup, Ortaagin eski mason geleneklerine bagli mimarligi ve sanati bagdastiriyor, ayrica hmanist bir bilgeligi de ieriyordu. Dahasi, uygulanan kutsal sayilara bagli hesaplamalar, bu yntemle izilen yapi planlarini ve resimleri, bir tr tanriya yakari halinde, ilk yaratilisin mikrokozmik bir yinelenmesi biimine sokuyordu. Digeri ise, tam anlamiyla, masonik - geometrik bir yntemdi. Cornforda gre, megalitik kltrde ve Eski Misirda da uygulanan bu yntem digerine nazaran ok daha eskiydi. ogunlukla bir klt gizliligi iinde, Albertinin agina kadar etkin olan bu yntem, sonradan zamanla silinmistir... Henry Lincoln, The Holy Place Ustanin Yolunda ilerleyen kisi daima aklinda tutmalidir ki, o Tanri iin bir tapinak insa etmektedir. Bilincinde yarattigi bu yapida, kendisi sadece tek bir tas olacaktir. Zaman iinde her birey, kendi tasini yontarak, bu tapinaga yerlestirecektir. Tapinak tamamlaninca, Tanri Varlik Aynasinda kendini grecek, ve artik tipki baslangita oldugu gibi, yalnizca Tanri varolacaktir. Kirk MacNulty, The Way of the Craftsman Hiristiyanlik dnyanin en gl dini haline geldiginde bile, eski gizem dinlerinin varligi sona ermedi. Byk Pan lmedi ! Panin hala yasamakta oldugunun kaniti Masonluktur. Hiristiyanlik ncesinin gizem dinleri, bu yeni inancin simgelerini benimsediler. Dnyanin baslangicindan beri, bilgelerin ellerinde tuttuklari byk gereklerin, Hiristiyanlik simge ve alegorileri arasinda da yer aldigini grmekte gecikmediler. Aslinda, eger pagan dsncesi ile yorumlanmazsa, hi bir Hiristiyan simgesinin dogru bir aiklamasi mevcut degildir. Misir, Hindistan ve Iran bilgelerinin gizem anahtarlari olmaksizin, gerek Bilgeligin kapisi asla ailamaz. Manly P. Hall, Masonic, Hermetic, Quabbalistic & Rosicrucian Symbolical Philosophy nk, O (Tanri) evrenin tapinaginin yapicisi ve mimaridir. O verbum sapientidir (bilgece eylem). Yost, i, 411 Yaraticiyi, evrenin mimari olarak gsteren en eski tanimlama Platonun Timaeus adli eserinde bulunmaktadir. Yaratici, bu eserde, tekton (yapici, usta) olarak adlandirilir. Arche - tekton sz, bylece, byk yapici ya da ustabasi anlamina gelir. Platona gre, Arche - tekton kozmosu geometri ile yaratmistir.

56

Baigent & Leigh, The Temple and the Lodge Masonluk, her adayin Tanriya olan inancini teyit etmesini gerekli bulmaktadir. Buna ragmen, sonradan bu konunun zerine yogunlasilmaz. Din ve uygulamalari tmyle bireyin kendi kisisel yaklasimina birakilir. Sonu olarak, her tr dinsel inanca sahip kisiler, Masonlugun ahlaki ve felsefi ilkelerinin grenimine katilabilirler. W. Kirk MacNulty, Freemasonry - A Journey through Ritual and Symbol (4) Thoth ve Enoch Eski Misirda, byk mimari projelerde alisan mhendis, mimar, ressam ve tas isilerine zel bir ayricalik taninmisti: bu kisiler sekin loncalar biiminde rgtlenmislerdi. Bu zel loncalarin varligi hakkinda kanitlar, nl arkeolog Petrienin Libya lnde 1888 ve 1889 yillarinda yaptigi kazilarda elde edilmisti. Petrie, lde bulunan bir kent harabelerinde, bir dizi papirs gn isigina ikartti. Belgelerin bir blm I 3000 yillarinda, ezoterik toplantilar yapan bir loncadan sz ediyordu. alisma saatleri, cretler ve is kurallarinin tartisildigi bu toplantilar kk bir mabette yapilmis olup, lonca tarafindan sikinti eken isilere, dul ve yetimlere yardim eli uzatilmisti. Papirslerde belirtilen bu rgte iliskin grev dagilimi, bugnk Masonlugun stat ve kalfa derecelerinin grevlerine byk benzerlik gstermekteydi. William Bramley, Gods of Eden Ilahi kayiktaki Byk Tanriyim ben...Yeraltinda, Abydosta meshedilen siradan bir rahibim ve inisiyasyonun yksek derecelerine ikiyorum...Destek olsun diye kutsal kemeri insa eden sanatkrlarin Byk stadiyim. Thoth to Osiris, The Egyptian Book of Dead ok eski bir mason gelenegine gre, Misir tanrisi Thoth mason bilgilerinin Tufan sirasinda korunarak sonradan insanlara aktarilmasinda bas rol oynamistir. David Stevenson, The Origins of Freemasonry Gayretli bir alisma sonucu kaleme alinmis olan akademik bir alismanin (The Origins of Freemasonry) yazari olan David Stevenson, isi ilk aglarda masonlarin Thothu kendi koruyucu tanrilari olarak kabul ettiklerini sylemeye kadar vardirmistir. Graham Hancock, The Sign and the Seal Enochun Kitabi masonlar iin daima pek degerli olmustur...Kral Bruceun dneminden ok nceleri bile uygulanan bazi trenler, Enochu Misirin bilgelik tanrisi Thoth ile zdeslestirmisti. Kraliyet Mason Ansiklopedisinde yer alan bir maddede sunlar yazilidir: Enoch yaziyi bulmus ve insanlara gretmistir, yapi sanatini da insanlara greten Enochtur. Tufandan nce, Gerek Gizlerin kaybolacagindan korkarak, Byk Gizi kizil bir tasa kazimis ve topraga gmmstr. Graham Hancock, The Sign and the Seal Tren ve Giysiler (1) nlkler Misir tapinaklarinda bulunan duvar resimleri tanrilari nlkl olarak gsterir. Bu nedenle, rahipler de, tanrilara olan bagliliklarini belirtmek ve yetkilerini simgelemek iin nlk takarlardi. William Bramley, Gods of Eden Misirda rahiplerin ynden yapilmis giysiler giymesi yasakti. Yn hayvanlardan elde ediliyordu ve hayvanlar temiz olarak kabul edilmezlerdi. Rahipler, ince ketenden yapilmis giysiler giyerlerdi. Keten kumaslar tapinaklarin zel blmelerinde muhafaza edilirler, rahipler kumaslarin daima temiz tutulmalarina zen gsterirlerdi.

57

Bob Brier, Ancient Egyptian Magic En Eski tren nlkleri sade ve ssszd. Zamanla, nlklere gizemli simgeler ve sslemeler eklendi. Belki de, nlklerde en nemli degisim, Eski Ahitte pek yce bir degere sahip olan Kenan krali Melchizedekin hkmdarligi dneminde gereklesti. Melchizedek sekin bir rahipler topluluguna baskanlik ediyordu. I 2000 Yillarindan baslamak zere, Melchizedek rahipleri tren nlklerini kuzu derisinden imal ettiler. Beyaz kuzu derisi nlkler, masonlarca da kabul edildi ve o gnlerden bu yana kullanildi. William Bramley, Gods of Eden Saygideger stat, bana kuzu derisinden beyaz bir nlk takti. Bu nlgn masumiyetin simgesi oldugunu syledi. Ayni nlg, krallarin, prenslerin ve hkmdarlarin da taktigini; Roma Kartalindan ve Altin Posttan daha eski, Yildiz ve Diz Bagi nisanlarindan daha serefli oldugunu szlerine ekledi. Duncans Guide to the Three Symbolic Degrees of the Ancient York Rite Eskiden masonlar, zerinde hi ss bulunmayan kuzu derisinden yapilma nlkleri ggslerine baglarlardi. Bu nlkler masonlar iin, safligin ve masumiyetin simgesidir. Benzer biimde, Tampliye tarikati yelerine de, koyun derisi giysi disinda, tm sslemeler yasaklanmistir. Tampliye svalyeleri, saflik ve masumiyet kavramlarini da ieren erdem yeminlerini daima akilda tutabilmek iin, ggslerine kuzu derisinden yapilmis bir kusak sararlardi. W. Kirk MacNulty, Freemasonry - A Journey through Ritual and Symbol (2) Inisiyasyon Adayin locaya kabul edilmesi ile kazandigi irak niteligi, Ham Tas ile simgelenir. Masonlukta, Degismez Mcevher diye tanimlanan, temel simgenin birincisi Ham Tastir. Ham Tas, yapida kullanilacagi yere uygun olarak henz biimlendirilmemis yapi tasi anlamini tasir. W. Kirk MacNulty, Freemasonry - A Journey through Ritual and Symbol ...Yetkin Tas, yapiya uygun olarak, esitli aletlerle yontulup, biimlendirilmis yapi tasidir. Duncans Guide to the Three Symbolic Degrees of the Ancient York Rite Ilk dereceyi olusturan gereler, iragin kendisine ve kendi ruhuna daha derinlemesine bakmasina yardim ederler. Zaten kisinin mason olmasinin nedeni de bu olmalidir. Ancak, kendini henz buna hazir bulmayanlar, byle bir sorumlulugu stlenmeye zorlanmamalidir. W. Kirk MacNulty, Freemasonry - A Journey through Ritual and Symbol S- Nasil hazirlandiniz ? C- Tm metallerden arinarak, ne giyimli ne de iplak, ne pabulu ne de yalinayak, gzlerim bagli ve boynumda iple; iste bu kosullar altinda, sonradan kardesim olacak olan bir dost beni loca kapisina getirdi. S- Gzleriniz bagliysa, bir kapida oldugunuzu nasil anladiniz ? C- nce direnle karsilasip, sonra ieri kabul edilince. S- Nasil kabul edildiniz ? C- dzenli vurusla. S- Ieriden size ne dendi ? C- Kapidaki kim ? S- Yanitiniz ? C- Uzun zaman karanlikta kalip, simdi isiga ikmak isteyen, bu saygideger locanin hak ve yararlarindan pay almayi arzu eden, tm kardeslerimin be meslektaslarimin benden nce yaptiklari gibi, Tanriya ynelen ve St. Johnlara (Vaftizci Yuhanna ve Incilci Yuhanna) kendini adayan, ben Mr................

Duncans Guide to the Three Symbolic Degrees of the Ancient York Rite (3) York Riti

58

York Riti, tipki Isko Riti gibi, Masonlugun organlarimdan biri olup, Mavi Localarda yer alan ilk derecenin zerinde bazi ilave derecelere sahiptir. Mark stadi, Gemis stat, Pek Yetkin stat (bu derecelere Royal Arch Sapitri adi verilir), Kraliyet stadi, Seilmis stat, En Yetkin stat (bu derecelere rtl Dereceler ya da Sekin statlar Konsili denir), Kizil Ha Svalyesi, Malta Svalyesi ve Tampliye Svalyesi (bu derecelere Mabet Dereceleri denir) unvanlari York Ritinin derecelerini olusturur. York Ritinin en yksek derecesini olusturan ve adina Temple (Mabet) dereceleri denen, st dereceler tmyle Hiristiyan dininin etkisi altindadir. En azindan, bu dereceler de iilen and tam olarak bir Hiristiyan yeminidir. Kisi Hiristiyan olmasa bile, bu yemini etmek zorundadir. Diger derecelerde dinsel agrisimlar pek daha azdir. Andrew Fabbro, Freemasonry FAQ Version 1.2 York Ritine bagli bir mason, bir dizi dereceden geerek, en sonunda bir Mason Tampliye Svalyesi olacaktir. ABDde, York Ritine bagli eyrek milyon masonun bulundugu ileri srlmektedir. York Riti, ocuklarda grlen gz hastaliklarina iliskin bir arastirma vakfi ile fakirler iin katarakt ameliyati saglayan bir yardim fonu kurmustur. John J. Robinson, Dungeon, Fire and Sword (4) Royal Arch Bilerek ya da isteyerek, su anda burada stlendigim ykmllkleri igner ya da onlara karsi ikarsam, nasil tm dnyanin gnahlari Kurtaricinin basina yklendiyse, iste bu kurukafanin tm gnahlari da, benim gnahlarina eklenerek basima yklensin...yleyse Tanri yardimcim olsun. The Royal Arch Oath ...!723 Ile 1813 yillari arasinda, dualarin sonunda bulunan Isa adi kayboldu. Mason metinlerinde yer alan Incil alintilarindan da Isa adi silindi. Royal Arch masonlarinca tanimlanan masonik tanri, tm insanlarin kabul edebilecegi bir Tanridan o denli uzakti ki, Kutsal Royal Arch alismalarinin artik Byk Locaya bagli localarda degil de, bir Byk Sapitrin denetiminde sapitrlerde yapilmasina karar verildi...Gnmzde, mevcut masonlarin beste biri daha atesli, daha koyu ve daha iine kapanik bir ekirdek olan Royal Archa baglidirlar. Stephen Knight, The Brotherhood Royal Arch ya da yedinci dereceye ykselme treninde, yasayan Archin bir tanimi verilmektedir (Archin tam karsiligi yay ya da kemer olmaktadir). mason, birbirlerinin sol bileklerini ggsleri hizasinda, sag bileklerini de baslarinin zerinde kavrarlar. Ve hep birlikte: Kutsal Sz tutmak iin Baris, birlik ve sevgide Nasil anlasmissak biz mz Kutsal Sz aramak iin de Baris, birlik ve sevgide yle anlasiyoruz mz. Bu Royal Archi kapatmaya Bizim gibi bir l karar verene kadar.

szlerini sylerler. kez defa kollarini sallayip, sag ellerini serte sol ellerinin altina indirirler. Sonra, sag ellerini baslarinin hizasina kadar kaldirip, fisiltiyla ve her heceyi sirayla tekrarlayarak: Jah-bu-lun, Jeho-vah, G-o-d szlerini sylerler... Duncans Guide to the Three Symbolic Degrees of the Ancient York Rite ...Yceltme treninde, Evrenin Ulu Mimarinin adi JAH-BUL-ON olarak aiklanir... Bu dile getirilmeyen isimde bulunan her hece, lemenin bir kisiligini temsil etmektedir:

59

JAH=Jahweh (Yehova), Ibranilerin Tanrisi BUL=Baal, eski Kenanda bereket tanrisi, sehvetli by trenleri ile bagdastirilir. ON=Osiris, Eski Misirin yeralti tanrisi

Stephen Knight, The Brotherhood Baal, yalnizca efendi ya da Rab anlamina gelen Ibrance bir szcktr. Ortadoguda isimleri bize kadar ulasmamis olan bir ok tanri kisaca bu isimle anilmislardir. Yahudi inancinda hala kullanilan bir onursal unvandir. rnegin; Tanri adina mucizeler yaratabilen bir kisi Baal Shem adiyla agrilir ki anlami Isimlerin Efendisi demektir. Jahbulon sznn, Jehovah, Baal ve Osiris lsn belirttigini ileri srmek tam bir uydurmacadir. Bu szn anlamini hi kimse tam olarak bilemez, hatta tam sylenisi bile, yz yillar sren yasaklamalar nedeniyle, unutulmustur. Baal, yalnizca efendi ya da Rab anlamina gelen Ibrance bir szcktr. Ortadoguda isimleri bize kadar ulasmamis olan bir ok tanri kisaca bu isimle anilmislardir. Yahudi inancinda hala kullanilan bir onursal unvandir. rnegin; Tanri adina mucizeler yaratabilen bir kisi Baal Shem adiyla agrilir ki anlami Isimlerin Efendisi demektir. 1. JAH. Tanrinin 68. mezmurdaki adidir. 2. BAAL ya da BEL. Bu sz efendi, sahip ya da Tanri anlamina gelmektedir. Bu nedenle, Dogudaki bir ok ulus tarafindan Dnyanin Sahibi ve Her Seyin Efendisini anlatmak iin kullanilmistir. 3. ON. Jehovahin Misirdaki adidir.

Duncans Guide to the Three Symbolic Degrees of the Ancient York Rite Slaleler devri Misir gnes tanrisi Ranin klt merkezi Annu kentiydi. Annuya, Ibraniler On, Yunanlilar Heliopolis derlerdi , bugn ise Kahire denilmekte. Shawn C. Knight, Egyptian Mythology FAQ ON Misir tanrisi Amonun bir diger adiydi...Revelationa (1:8) esin veren ilk orijinal metinde Isanin kullandigi yunanca szck On (varolan) idi. Brad Steiger, Worlds Before Our Own Ibranicede on sz, bir ya da tek anlamina gelir. Jah-Baal-On bylece Her varligin tek Tanrisi Jehovah olarak yorumlanabilir. Bu da Royal Arch ritlerinin Hiristiyan kkenlerine ne denli bagli kaldigini ortaya koymaktadir. Royal Arch ritelinde, masonlar Sleyman mabedinin bulmak iin yapilan kazilari canlandirirlar. Tapinagin esas kemerinin kse tasi temsili olarak ortaya ikarilinca, tren syle devam eder: C- Gnes yle grkemli parliyordu ki, daha derinlere inebildim. En doguda, tuhaf biimli bir sandik vardi. Altinla kapli sandigin zerinde ve yanlarinda esrarli isaretler bulunuyordu. Bunu grnce, yukari isaret gnderip tirmanmaya basladim. Kemerin en st noktasina ulasinca, tepeden gelen yogun isik nedeniyle ister istemez ellerimle gzlerimi kapatmak zorunda kaldim. Sandigi Byk Konsil toplantisina getirdik. S- Sandik hakkinda dsnceleri neydi? C- Ahit Sandigi oldugunu dsndler. S- Iinde neler vardi? C- Bir mlek, bir asa ve bir kitap vardi. S- mlek hakkinda ne fikir yrttler? C- Manna mlegi oldugunu bildirdiler. Musanin, Tanri buyrugu ile, Israil ogullarini yabanda kirk yil boyunca besledigi mucize gida olan mannanin anisina mlek Ahit Sandiginin iine konulmustu. S- Asa hakkinda ne dediler? C- Harunun asasi oldugunu sylediler. Tanri buyrugu ile tomurcuklanan ve iek aan, bir gn iinde

60

meyve veren bu asayi, Musa kanit olmasi iin Ahit Sandigina koymustu. S- Kitap iin neler dediler? C- Iinde Ben Rabim, byk ve kutsal adimi bilmeyen ve beni her seye kadir Tanri olarak taniyan Ibrahime, Isaka ve Yakupa grnen Tanri benim yazan yasalar kitabi oldugunu bildirdiler. S- Kitapta neler yaziliydi? C- Kitapta, Ahit Sandiginin zerinde ve yanlarinda bulunan esrarli isaretlerin anahtari vardi. Sandigin yanlarinda yazili isaretler, byk stadimizin isimlerinin bas harfleriydi. S. K. I. (Solomon, king of Israel / Sleyman, Israil krali), H. K. T. (Hiram, king of Tyre /Hiram, Sur krali) ve H. Abif. Sandigin zerinde yazili olan sz ise, biz Royal Arch masonlarinin, sadece yasayan Archin altinda, kez defa anlasarak syleyebildigimiz, gizli Royal Arch szcg bulunuyordu. Duncans Guide to the Three Symbolic Degrees of the Ancient York Rite Gnmzde Masonluk Tarih, Masonlugun, totaliter rejimlerde daima yasadisi ilan edildigini gstermektedir. Nazi katliamlarinda yaklasik 200.000 masonun yasamini yitirdigi sanilmaktadir. Hem Ingiltere Kilisesi, hem de Baptist Kilisesi, geenlerde yaptiklari arastirmalarin sonucunda, Masonlugun kendileri iin tehlikeli olmayip, sadece siradisi bir rgt olarak kabul edilmesi gerektigini aiklamislardir. InterNews 1.0 wolfe.wimsey.com Masonlarin byk blmn olusturan stat derecesindekiler, kendi derecelerinden sonra gelen otuz dereceden ogu zaman haberdar olmazlar. Byleleri zaten hi bir zaman bu yksek derecelere ikamayacaklardir ve hi bir zaman onlarin yanlarinda bundan sz edilmez. Ilk derece Byk Locanin, geriye kalan otuz derece de Supreme Council (Yksek Sura) ynetimindedir. Masonluk,..... uluslararasi bir rgtlenmeye sahip degildir. Bu bakimdan, gerek anlamiyla uluslararasi boyutlarda faaliyet gsteren tek mason grubu, Eski ve Kabul Edilmis Masonlarin 33. derecesidir. Londrada bulunan Yksek Sura, dnyanin bir ok yerlerindeki Yksek Suralardan yalnizca biridir ve ABDdeki Charleston Yksek Surasina baglidir. Masonluk, dnyanin esitli lkelerindeki yneticiler, politikacilar, hukuular ve silahli kuvvetler mensuplari ile sanayiciler, isadamlari ve diger meslek sahibi masonlarin olusturdugu etkin bir rgt olarak faaliyet gstermektedir. Stephen Knight, The Brotherhood Masonluk anayasasini byk lde yeniden dzenleyerek, 1877 yilinda, ilahi bir varliga ve ruhun lmszlgne inanma gerekliligini reddeden Fransa Byk Dogusu, bir ok Byk Loca tarafindan dzensiz olarak kabul edilir. Bu degisim, esas olarak, Masonlugun ayri bir din gibi grlmesi riskini yok etmek iin yapilmistir. Masonluk eger bir din degilse, o takdirde yasalarinda bunu dogrulayacak greti ve dogmalara yer vermemelidir. Ancak, bu davranis, Masonlugun yasalarinin ihlal edildigini dsnen Ingiltere Byk Locasini hiddetlendirdi. Ingiltere Byk Locasi ile Fransa Byk Dogusu arasinda tm iliskiler kesildi. Fransadan gelen ziyaretiler, Evrenin Ulu Mimarina inanilan bir locada inisiye olduklarini kanitlayamadiklari zaman, Ingilteredeki localara kabul edilmemektedirler. Diger taraftan, Fransa Byk Dogusu, kemdi yetkisi altindaki localarda, kabul ve ykselme trenleri iin Memphis ve Mizraim Ritinin de kullanilmasina izin verdi. Bugn, Fransada tm mason localari Blgesel Localarin yetki ve ynetiminde faaliyet gstermektedir. Fransa Byk Dogusunun Memphis ve Mizraim Ritine serbestlik tanimasi ve bu byk locanin Ingiltere Byk Locasi ile iliskilerinin kopmasi, dnya zerindeki bir ok Byk Locanin da, Fransa Byk Dogusunu dzensiz kabul etmesine yol ati. Jody Lemoine (jody.xteam.com) Masonlukla dogrudan iliskileri olmasa da, bugn bir ok sosyal dernek rgtlenmesini Masonlardan aktarmis durumdadir. ABDde, bu derneklerin basinda, Ancient Arabic Order of the Nobles of the Mystic Shrine (Eski Arap Gizemli Trbe Soylulari Tarikati) gelmektedir. AAONMS, ya da kisaca Shrine, yelerini yalnizca 33. derecedeki masonlar arasindan kabul etmektedir.

61

Shrine, 1870lerde New Yorkta aktr William Florence tarafindan kurulmustur. Fransa gezisi sirasinda, bir Arap diplomatin davetine katilan Florence, dogu greneklerine hayran kalmis ve bylece Shrinei kurma dsncesine varmistir. Ancient Wisdom and Secret Sects AAONMS (dikkat edilirse anagrami A MASON oluyor) yeleri, daima ya Isko Ritinin 32. derecesinden, ya da York Ritinin Tampliye Svalyesi derecesinden olmak zorundadir. Shrine, hayirseverlige agirlik vermekte ve yasama nese ile bakis zelligini n plana almaktadir. ogu zaman, Masonlugun oyun bahesi diye adlandirilir. Slogani ly kaimayan keyif, kabaliga varmayan konukseverlik ve terbiyesizlige yol amayan nesedir. Andrew Fabbro, Fremasonry FAQ Amerikadaki en zengin hayir kurumu Shrinedir. Gelirler Mdrlg tarafindan, 1984 yili varliklari 1,9 milyar $ olarak hesaplanmistir. Bu tutar, ikinci sirada gelen Amerikan Kizil Hainin varliklarinin yaklasik iki katidir, nc siradaki Amerikan Kanser Vakfinin varliklarinin ise drt kati. William T. Still, New World Order

Masonlar ve Politika Masonlarin Politik Eylemleri ya da Politik bir G olarak Masonluk...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Isko Riti (1) Svalye Andrew Ramsay On drdnc yz yilin sonlari yaklasirken, Ingiltere ile Iskoya arasinda, sert mcadeleler cereyan etmekteydi. Bu olaylara bagli olarak, Iskoyanin kltrel ynelimi bu dnemden itibaren Kita Avrupasina dogru kaydi. Meydana gelen bu perspektif degisimini, o dneme ait Isko mimarisinde aika gzlemek olasidir. rnegin, Melrose Abbey, ok belirgin biimde Fransiz mimarisinin etkisini tasimaktadir. Bu binanin yapiminda, Fransiz masonlarin uygulamalari ve dsnceleri olduka aik bir tarzda grlebilir. W. K. Kirk MacNulty, Freemasonry, A Journey through Ritual and Symbol Ingiltere Byk Locasinin kurulmasindan onlarca yil ncesinde bile, Iskoyada bir ok masonun Stuart hanedanina destek olduklari biliniyor. Koyu Stuart taraftari olan Iskolar politik entrikalarini tasarlamak iin, mason localarini gizli toplanti yeri olarak kullanmislardir. Aslinda Stuarti masonluk eylemlerinin tarihi 1660 yilina dayanir. Bu tarih, Stuart Restorasyonu (Stuart hanedaninin tahti Puritanlardan geri almalari) diye bilinen dnemin baslangicidir. Bazi eski mason tarihilerin yorumlarina gre, Restorasyon tmyle bir mason marifetidir. (Stuartlarin tahti geri almalarinda byk rol oynayan general Monkun bir mason oldugu bilinmektedir). Andrew Michael Ramsay, Stuart hanedanindan III. James tarafindan, Fransada bulunan iki oglunun egitilmesi iin tutulmus, bir Isko gizemcisidir. Ramsayin amaci, Avrupada itibari lekelenmis olan Tampliye svalyeleri tarikatini yeniden kurmakti. Amacina ulasmak iin Ramsay, Londra Byk Locasinin organizasyonel yaklasimini aynen benimsedi; yeniden canlandirilacak Tampliye rgt, esitli mesleklerden kisilere kapilarini aan, gizli bir kardeslik/gizemcilik dernegi olacakti. Eski svalye unvanlari, giysileri, silah ve esitli esyalari, Masonluk baglaminda, simgeler ve riteller olusturmak iin kullanilacakti. William Bramley, The Gods of Eden Sion Birliginin Byk statlarindan biri oldugu ileri srlen ve ayni zamanda Newtonun yakin dostu olan Charles Radclyffe, Ramsayin yesi oldugu locaya baskanlik etmisti.

62

Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Ramsayin 1736 yilindaki mdahalesinden kisa sre nce kurulmus bulunan Fransiz Masonlugu, baslangicindan itibaren, her zaman en st dzey aristokrasi tarafindan himaye edilmisti. Bu durum, ilk Fransiz localarinda statligin hep Jacobit Isko soylularinca stlenilmesinden kaynaklanmisti. Masonlugun, operatif tas ustalarindan gelmekte oldugu ileri srlmekteydi, ancak Ramsay, soylulardan olusan bir kitleyi ynlendirmek iin, dogal olarak, siradan esnaflardan daha saygin bir kken arayisina girdi. Bylece, ortaag halilarindan bazilarinin, hem tas ustalari, hem de ayni zamanda, savasi svalyeler olduklarini ileri srerek, Masonluga uydurma bir hali svalye kkeni armagan etti. Ramsay, Fransiz masonlarina yaptigi nl zgr ve Kabul Edilmis Masonlardan zr adli konusmasinda, masonlarin en eski aglarin bilgeligine sahip olduklarini iddia etti. Bu bilgelik, kismen Incil kkenli olup, Eski Ahitteki din ulularina ve Sleyman Mabedinin insaat ustalarina, kismen de Eski Misir ve Yunan gizemleriyle, pagan aglarin gizlerine baglaniyordu. ...Hali dnemlerinin masonlarindan, alakgnll zanaatkrlar olarak degil, en yce tapinaklari insa eden ve insanligi aydinlatan bilgelige sahip, din ve savas lordlari olarak sz ediyordu. Sleyman Tapinagi hakkinda daha nceden syledigi, yalin anlatimlari bir yana birakip, karakter ve amalarda soylulugu ne ikartan bir metaforu benimsiyordu. Peter Partner, The Murdered Magicians Ramsayin grsne gre, Tampliyeler hem hali savasilar, hem de tas ustalariydilar. stelik Masonlugun gizli szckleri, savas alanlarinda kullanilan Tampliye parolalarindan tretilmisti. Ramsay, Hali Seferleri sona erdiginde, Avrupada bir ka locanin faaliyete oktan baslamis oldugunu da ileri sryordu. Ramsayin belirttigine gre, on nc yz yilda, Ingiltere krali III. Henrynin oglu prens Edward, Kutsal Topraklarda yenilgiye ugramis olan Hiristiyan askerlerini kendi lkesine davet etmisti. Sonradan I. Edward adiyla tahta ikacak olan prens, kendilerini masonlar diye adlandiracak olan bu kardeslik kolonisinin asil kurucusudur. Ancient Wisdom and Secret Sects Gerekte, Ramsay Tampliyeler hakkinda bir tek sz bile sylememistir. Tam aksine, hali masonlarla St. Jean svalyelerinin yakinligindan bahsetmistir. Zaten, bu nedenle mason localarina St. Jean Localari adi verilmektedir. Peter Partner, The Murdered Magicians 2) Jacobit Masonluk Kirmizi Masonlukta bulunan ezoterik olgular, mavi Masonluga nazaran ok daha belirgindir. Isko Masonlugu ya da kirmizi Masonluk, sosyal dzen ve hiyerarsi aisindan, daha geleneki yaklasimlara bir dns olarak kabul edilebilir...Diger taraftan, Isko Masonlugunda bulunan yksek dereceler, son tahlilde, esitlikilik ilkesinden kismen de olsa vazgeildigini ortaya koymaktadir. Yksek derecelerin varligi, alt derecelerin bagimliligini gerektirmekte, ayrica alt derecelerdeki masonlarin, yksek derecelerdeki bilgelik hakkinda cahil kalmalarina yol amaktadir. Peter Partner, The Murdered Magicians Stuart egilimli politikalarina uygun olarak, Isko localari mavi derecelerin Incilden kaynaklanan simgeciligini, Stuart hanedanini temsil eden politik simgecilikle degistirdiler. Ramsayin yarattigi yksek dereceler sistemi, Ingiltere tahti karsisinda, neden masonlarin Stuartlara destek olmalari gerektigini aiklayan ilave simgeler iermekteydi. Bu bakimdan, bir ok kisi Isko Masonlugunu, masonlari Hanover monarsisini destekleyen Ingiltere Ana Locasindan uzaklastiran ve biraderleri Stuart yandaslari durumuna dnstren, zekice bir girisim olarak degerlendirmektedir. Stuartlarin kendileri de Ramsayin organizasyonuna katildilar. III. James, Tampliye unvanlarindan biri olan St. George Svalyesi payesini aldi. Oglu Charles Edward yeniden kurulan Tampliye Svalyeleri tarikatina 24 Eyll 1745 tarihinde katildi. Ayni yil iinde, Jacobitlerin Iskoyayi isgal etme girisimlerine nderlik etti. Iki yil sonra ise, 15 Nisan 1747de Charles Edward Fransanin Arras kentinde Isko Jacobit Sapitri adinda bir mason locasi kurdu.

63

William Bramley, The Gods of Eden ...Biz, Charles Edward Ingiltere, Fransa, Iskoya ve Irlanda krali, H. Sapitrinin Byk stadi, Kartal ve Pelikan Svalyesi unvaninin sahibi... Arras Locasi Tutanaklari Fransada kaldiklari sre iinde Ingiltere tahtinda hak iddia eden Charles Edward ve diger Stuartlar Masonlugun yayilmasina byk katkilarda bulundular. Stuartlar, aslinda, Isko Riti diye bilinen zel bir Masonluk biiminin kaynagi olarak kabul edilirler. Isko Riti, o dnemdeki diger Masonluk sistemlerinden daha fazla sayida derece iermekteydi. Iskoyada korunmus ve nesilden nesle aktarilmis daha nemli ve daha derin gizemleri gretmeyi taahht ediyordu. Masonluk ile, Gl-Ha kkenli aktiviteler olan simya, kabala, hermetizm gibi esitli gizli bilimler arasinda dogrudan baglantilar olusturuyordu. Yalnizca eski aglari kurcalamakla yetinmiyor, Masonlugun grkemli soyagacini da karmasik bir biime getiriyordu. Isko Ritinin, Masonlugun diger bir ok ritinde oldugu gibi, sadece ateistler ve zgr dsnceli kimselerden olustugu sylenemezdi. Bu rit, dinsel ve hatta by ile ilgili ynelimlere derinden bagliydi. Kutsal bir sosyal ve politik hiyerarsiyi, ilahi bir dzeni, kozmik bir planin varligini vurguluyordu. M. Chaumeilin ileri srdgne gre, bu ritin yksek dereceleri, Sion Birliginin ilk derecelerini olusturmaktaydi. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail 1745 Ayaklanmalarinin bastirilmasindan sonra, Jacobit Masonluk, belirli politik ynelimi ve Stuart soyuna olan bagliligiyla, giderek etkisini yitirmeye basladi ve sonunda eriyip yok oldu. Yine de, bu Masonlugun kimi varyasyonlari, politik ieriklerinden arinarak ve Ingiltere Byk Locasinin abalari sayesinde ehlileserek, varliklarini srdrdler. rnegin, Irlanda Byk Locasinin uyguladigi yksek derecelerde yasamaya devam ettiler. Ancak, Isko Ritinin mirasini stlenen akimlar arasinda en nemlisi, von Hund tarafindan biimlendirilen Strict Observance (Kesin Itaat) riti oldu. En yksek derecesinin adi Tampliye Svalyesi olan Strict Observance Riti kisa sre iinde tm Avrupaya yayilmayi basardi. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail (3) Eski ve Kabul Edilmis Isko Riti Bu gn varolan, otuz dereceli biimiyle, Eski ve Kabul Edilmis Isko Riti on sekizinci yz yil sonlarinda, Gney Carolinanin Charleston kentinde, sayilari yarim dzineyi asmayan bazi atilimci masonlar tarafindan dzenlenmistir. Charles Sotheran (1877) Eski ve Kabul Edilmis Isko Riti, mavi localarin bir parasi olmayan, ama Masonlukla siki sikiya iliskili, ayri ve bagimsiz bir yapidir. Bu rite katilacak kisinin, mavi localarda stat derecesine ulasmis olmasi kesin kosuldur. Eski ve Kabul Edilmis Isko Riti, 4. dereceden 33. dereceye kadar olan asamalari kapsar. Her stat mason, bu rite katilmaya hak kazanir. Eski ve Kabul Edilmis Isko Ritinde, zel bir onursal derece bulunmaktadir; 33. derece. Bu derece, yalnizca, Masonluga, topluma ya da tm insanliga olaganst bir katkida bulunmus kisilere verilebilir. Bu dereceyi almak ya da hak etmek, ritin diger tm derecelerini almaktan ok farkli bir anlam tasir. 33. Derece, nadiren bagislanan, byk hayranlik uyandiran, zel bir onurdur. Andrew Fabbro, Freemasonry FAQ Eski ve Kabul Edilmis Isko Ritinde, belirli bir dereceye ulasan masonlar Kados Svalyesi unvanini alirlar. Kados szcg dogrudan Ibraniceden gelir ve kutsal anlamini tasir. Bu derecedeki Kutsal Svalye elbette Tampliyeleri ifade etmektedir. Bu dereceye ykselme treninde, adaya Tampliye tarikatinin kisa tarihi ile birlikte, Byk stat Jacques de Molayin son gnlerinin yks aktarilir. Derecenin z, her esit kisisel ve dinsel adaletsizligin bilicine varip, azimle karsi durmaktir. John J. Robinson, Born in Blood (4) Tampliyecilik

64

Masonlukta, Tampliyecilik (Templarism) olarak adlandirilan yaklasim Almanyada dogmustur. Geleneksel Masonlugun esitliki ve akilci egilimlerine diren gsteren eski tarzda sinif egemenligine bagli bir toplum anlayisi vardir Almanyada. Bu nedenle, Almanlar, muhafazakr doktrinlere ve gotik yasam tarzina daha uyumlu bir Masonlugu talep etmektedirler. Yedi Yil Savaslari dneminde, Almanlarin eline esir dsen bir Fransiz, sonradan Samuel Rosa takma adini benimseyecek olan bir Alman rahiple ortaklasa bir alisma iine girmis, Alman mason localarinin gereksinimlerini karsilayacak bir Tampliye mitini beraberce uydurmuslardir. Uydurduklari ykye gre, Tampliye tarikatinin Byk statlari, gizemci bir Yahudi mezhebi olan Essenelerden miras aldiklari, zel bir ruhsal aydinlanma gizine sahiptiler. Bu giz, Kudsteki Kutsal Mezar Kilisesinin rahiplerince yz yillar boyunca korunmus ve sonunda Tampliyelerin eline gemisti. Son Byk stat de Molay, Sleyman Mabedinin ldrlen mimari Hiramin adini kendine mason kimligi olarak semisti. Aldatilan ve sonunda yakilan de Molayin cnn alinmasi dsncesi, tapinak mimari Hiramin ldrlmesi ve Sleymanin sekin statlari intikam almaya gndermesi miti biimine dnserek, Masonlugun ortodoks ilkeleri arasina bylece oturtulmustu. Kililar, iskeletler, kafasi kopuk mankenler gibi bazi localarda kullanilan takim taklavatin yeterince korkutucu olmasina karsin, baslangita, bu szde cinayetin ve alma tutkusunun ardinda, herhangi bir politik baglam bulunmuyordu. Masonlukta bulunan intikam derecelerinin ierdigi z, aydinlanmis kimselerin (ki her aydinlanma asamasi yeni bir derecenin amacini olusturmaktadir) Hiramin ldrlmesi ile islenen kfrn cn almaya kendilerini adamalaridir. rnegin, otuzuncu derece, ortaag adaletini uygulayacak bir yargi roln stlenen Kados Svalyesi adini tasir. Hiramin, Jacques de Molay ile zdeslestigi dsnlrse, mason svalyelerin de, Tampliye tarikatinin cn Fransa tahtindan almak iin kendilerini adadiklari belirlenir. Alman Tampliyeciliginin en basarili organizatr ve bir dnem tm alman Masonluguna egemen olma durumuna ulasan kisi, Kuzey Dogu Saksonya blgesinden bir toprak sahibi olan Karl Gotthelf von Hund idi. Hund, kendilerini n plana ikarmaya abalayan Rosa ve Johnson gibi sarlatanlardan zde ok farkli bir kisilikti. Neredeyse tm yasamini bir uyurgezer gibi geirdigi sylenen, tam anlamiyla kendi kendini inandirmis bir fanatikti. Masonlukla ilgilenmeye Fransada kaldigi sre iinde baslamis, Tampliye yklerinin ortaligi doldurdugu dnemde, o da kendi mitini uydurmus, sonra da uydurduklarina kendi de sonuna kadar inanmisti. Hundun yarattigi rgtn en st noktasinda, kimlikleri asla bilinemeyen Unknown Superiors (Bilinmeyen stnler) adinda bir otorite bulunuyordu. Bu esrarli, ama gerekte var olmayan komiteye tam ve sorgusuz bir itaat gerekliydi (zellikle simyaya iliskin bilgilerin yayginlastirilmasi konusunda). Hund, btn kalbiyle, kendi rgtnn basinda bulunan kisinin Charles Edward olduguna inanmaktaydi. Oysa, bilindigi kadariyla, Charles Edward hem Strict Observance rgtnn, hem de von Hundun varligindan habersizdi. Ayrica, von Hundun Bilinmeyen stnlerden oldugunu belirttigi ve gnlden itaat etmeye kendini adadigini syledigi Clermont Kontu da, ne Hunda ne de rgtne hi nem vermemisti. Peter Partner, The Murdered Magicians Isko Ritinin bir uzantisi niteligindeki Strict Observance, rgtn st otoritesi konumundaki Bilinmeyen stnlere kesin ve sorgusuz bir itaat andini da gerekli buluyordu. Ritin temel ilkesi, 1307-1314 tasfiyesinde kurtulduktan sonra varligini Iskoyada srdrms olan Tampliyelerin bir devami olmasiydi. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail 1782 Yilinda, Brunswick Dk, Hessendeki Hanau kenti yakinlarinda bir konferans (ya da mason deyimi ile konvan) dzenleyerek, tm kuskulardan arinmaya karar verdi. Aristokrat kkenlerine bagli kalan Strict Observancein bu son toplantisi tam bir soylular geidi gibi oldu. Ancak, ds kirikligi ve rmslk egemendi. rgtn basariyla saklanan gizemleri, sikici trenlerden baska bir sey retememisti. Simyacilar buluslar yapamamislar, Tampliyelerin varliklari geri alinamamisti. Uzun sredir gizli kalan Bilinmeyen stnlerin kimliklerinin aiklanmasini zaten kimse beklemiyordu. Gizemci aydinlanmaya olan susuzluk sregeliyordu, ama bu susuzlugu Tampliye pinarinda giderme umudu artik sona ermisti. Peter Partner, The Murdered Magicians

65

Devrim (1) Ideal Politik Yapi 1830larda, Ingiliz Masonlugu, Byk Loca ynetimi altinda kltrel ve sosyal yapilanmanin merkezi durumuna gelmisti. nl masonlar arasinda Desaguliers, Pope, Swift, Hogarth, Boswell ve hatta ilerde Avusturya Imparatoriesi Maria Theresanin kocasi olacak Charles de Lorraine de bulunuyordu. Ingilterede Byk Loca, giderek hem dinsel etkilerden, hem de politikadan uzaklasiyor; zamanla bir ilimlilik, hosgr ve esneklik ruhu kazaniyordu. stelik, sik sik Anglikan kilisesiyle isbirligine girebiliyordu. Bir ok kilise mensubu, her hangi bir baglilik eliskisi yasamaksizin, Masonluga girebiliyordu. Oysa, diger tarafta, Katolik Avrupada, Masonluk militan bir kilise dsmanliginin ve dzen karsitliginin, giderek devrimci duygu ve eylemlerin deposu haline dnsmst...rnegin Fransada, Marki de Lafayette, Philippe Egalite, Danton ve Sieyes gibi nde gelen masonlar, mason ilkelerine uyumlu davranarak, 1789 olaylarina ve bunu izleyen tm gelismelere ilk devinimi veriyorlardi. Bavaria, Ispanya ve Avusturyada Masonluk otoriter rejimlere direnmenin odak noktasini sagliyor ve 1848 devrimleriyle zirveye ikan sosyal hareketlerin basini ekiyordu. Italyanin birlesmesini saglayan tm olgular - on sekizinci yzyilin sonundaki devrim hareketlerinden Mazzini ve Garibaldiye kadar her sey- temel olarak Masonluktan kaynaklanmisti. Baigent & Leigh, The Tample and the Lodge ...Amerika Birlesik Devletleri, bu gn bildigimiz anlamiyla bir cumhuriyet olarak kurulmamistir. Amerikan Cumhuriyetini kuran kisilerin ogunlugu sadik masonlardi ve yeni ulus, Masonlugun ilkeleriyle biimlendirilmis bir ideal politik yapi olarak tasarlanmisti. Devlet, btnyle, Locanin bir uzantisi ve makro dzeye tasinmasi olarak ele alinmisti. Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy Bostondaki St. Andrew locasi (bu loca, 1773 yilinda Boston ay Olayi diye adlandirilan, Ingiltereye ihra edilecek olan aylarin denize dklmesi eylemini dzenleyen locadir), 29 Agustos 1769 tarihinde Edinburgh locasindan yetki alarak bir Tampliye derecesi olusturmustu. Yetki basvurusu Amerikan Devriminin baslangicindan on yil nce gereklesmisti. Masonlarin bir kismi, yalnizca Ingiltere tahtindaki Hanover hanedanina karsit olmakla kalmiyor, tm monarsilerin yikilmasini amaliyorlardi. William Bramley, The Gods of Eden 1776 Yilinda, Amerikan Kongresine egemen olanlar ilimli masonlardi. Aralik ayi iinde, Kongre bir yandan Parlamentoya kafa tutarken, diger yandan krala bagliligini bildirince, ilimli tutum aika ortaya dklms oldu. Ancak zaman iinde, bu yaklasim degisti ve kktenci unsurlar glenmeye basladilar. Thomas Painein yazdigi Kamu Oyu isimli kitapik kutuplasmayi daha arttirdi ve o ana dek Ingiltereye bagli olan kisileri de bagimsizlik dsncesine yaklastirdi. 11 Haziran 1776 tarihinde, Kongre Bagimsizlik Bildirgesini hazirlamak iin bes kisiye grev verdi. Bu bes kisilik komitede, Benjamin Franklin ve Robert Livingston masondu...Diger iki kisinin, Thomas Jefferson ve John Adamsin, mason olduklari sika ileri srlms olmasina karsin, bu konuda kesin kanit mevcut degildir...Bildirgeyi sonradan imzalayanlardan, dokuz kisinin mason olduklari kesindir; on kisinin de mason olmalari byk olasilik dahilindedir. Mason olduklari kesin olan kisiler arasinda ise; Washington, Franklin ve Kongre Baskani John Hancock gibi nl simalar vardir. Diger taraftan, ordu tmyle masonlarin ynetimi altindadir. Brian Francis Redman (2) Masonluk Karsiti Eylemler 1738 Yilinda, Papa XII. Clement masonlari Roma Kilisesinin dsmanlari olmakla sulayan ve aforoz eden bir emirname yayinladi...Bu metinde, Mason dsncesinin sapkin inanlar temeline dayandigini ve masonlarin Isanin tanriligini inkr ettiklerini bildirdi. Ayrica, Masonlugu yneten dsnce ve ruhun, Lutherci reformlari kiskirtan dsnce ve ruh ile ayni oldugunu da aikladi.

66

Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail 1740 Yilinda, Malta Svalyelerinin Byk stadi Papa XII. Clementin emirnamesini adada yayinladi ve tm mason toplantilarini yasakladi. Bunun zerine, bazi svalyeler ve yurttaslar Maltadan ayrildilar. 1741 Yilinda, engizisyon Maltada masonlari kovusturmaya basladi. Mason toplantilari dzenleyenlere agir cezalar verildi, alti svalye mason toplantilarina katildiklari gerekesi ile yasam boyu srgne gnderildi. Commander Gourdin 1826 Yilinda, William Morganin ortadan yok olduguna dair haberler duyulunca, Kuzeybati New York yresinde yasayanlar kisa srede tepkilerini dile getirdiler. Aslinda, ds kirikligina ugramis bir mason olan Morgan, yazdigi bir kitap ile mason sirlarini herkese aiklamisti. Masonlarin Morgani ldrdkleri dedikodusu hizla yayildi. Bu olaylar karsisinda, Mason rgt kayitsiz kalmayi ve sessizligi tercih etmisti. Ancak, yerel politik organizasyonlar bir tepki kampanyasina basladilar. Anti-Mason Partisi adinda yeni kurulan bir rgt, Masonluga ve diger gizli rgtlere dsmanlik besleyen kisileri kisa srede yanina ekti. Parti, kisa srede gelisti ve yayilma alanini Bati New Yorktan Pennsylvania, Ohio, New Jersey, Massachusetts ve Vermonta kadar genisletti. Masonluk karsiti bu hareketin hizla bymesi, olaylari baslatan nedenin silinmesine yol ati ve ne Morganin kaderi, ne de Mason rgtnn sululugu bir kesinlik kazanmadi. Onun yerine, yeni ve liberal Anti-Mason Partisi giderek, yoksul vatandaslarin varliklilara karsi ykselen sesi (masonlar halkin gznde hep varlikli kisiler olarak grlmst), muhafazakrlarin Unitarianlara ve diger liberal din rgtlerine karsi szcs durumuna dnst. Parti yalnizca gizli rgtlere ya da gizli hkmetlere karsi ikmakla kalmiyor, bor nedeniyle tutuklanmalara ve kura ile askerlik uygulamalarina da muhalefet ediyordu. Ancak, parti glendike daha sag fikirlere kaymaya basladi: yerel sanayiin korunmasi iin ithal mallar zerine gmrk vergisi konmasini, mallarin etkin dagitim kanallarina kavusmasi iin dzenli ulasim olanaklarinin saglanmasini desteklemeye basladi. Bu haliyle, politikacilarin kendi amalari iin kullandiklari Anti-Jacksoncu bir hareket durumuna dsmst. Thurlow Weed ve William Seward gibi politikacilar, partiyi Martin van Burenin Albany Regency adindaki demokratik hareketini engellemek iin alet ettiler. Thad Stevens ise sadece kisisel gcn artirmak iin partiyi kullanmaktan kainmadi. Artik, parti, Jacksonculara karsi, Ulusal Cumhuriyeti Parti (National Repuclican Party) ile birlikte hareket ediyordu. 1834 Yilinda, Anti-Mason Partisi tmyle saga kaydi ve Whig Partisinin kurulusuna destek verdi. 1836 Yilinda da, Whig Partisine katilarak politika sahnesinden ekildi. Brian Francis Redman 1880 Yilina kadar, tam olarak sekiz ayri Papa Masonlugu mahkm eden emirnameler yayinlamisti. Bu yillarda, masonlar ugradiklari bu sulamalarin haksiz ve gereginden ok sert oldugunu aiklamaya giristiler. Son gelismeler zerine, 1884 yilinda Papa XIII. Leo, nl Humanum Genus emirnamesini yayinladi. Papa, Masonlugu Seytanin Kralliginda kurulmus bir gizli rgtler agi olarak nitelendirdi ve (ayni Yunan Ortodoks Kilisesinin yarim yz yil sonra tekrarlayacagi gibi) masonlarin pagan davranis ve geleneklerini geri getirmeye alistiklarini aikladi. Stephen Knight, The Brotherhood XIII. Leo, sorunlu bir kisilik sergiliyordu. Demokratik devrimler sonucunda Kilisenin gcn, nemini ve varliklarini yitirmesinden pek fazla etkilenmisti. ylesine derin bir gvensizlik iindeydi ki, Vatikanin tm altinlarini bir sandik iinde kendi odasinda sakliyordu. Seytanin Kralliginin bir yntemi olan demokrasinin ktlgne gnlden inaniyordu. XIII. Leoya gre, tm laik hkmetleri denetlemek Katolik Kilisesinin hem hakki, hem de greviydi. John J. Robinson, Born in Blood ...Sirada sosyal bilimlerin ilkeleri var. Bu konuda, her insanin esit haklara sahip oldugu ve kosullarinin tam olarak esit olmasi gerektigini gretiyorlar. Insanlarin dogal olarak bagimsiz oldugunu, kimsenin bir baska kisiye hkmedemeyecegini, insanin kendinden kaynaklanmayan bir yetkeye boyun egmesinin zorbalik oldugunu yayiyorlar. Papa XIII. Leo, Humanum Genus VATICAN CITY (1985) - Mason localarina yelik konusundaki tutumunu netlestiren Vatikan, dn yapilan bir aiklama ile, bu tr organizasyonlara katilan Katoliklerin byk gnah islediklerini bildirdi. Vatikan

67

gazetesi Osservatore Romanoda yer alan bu animsatmanin, temelde Amerika Birlesik Devletlerindeki Katoliklere ynelik oldugu saniliyor. Bilindigi gibi, Kilise tarafindan kisa sre nce yapilan bazi aiklamalar, ABDde, mason olmayi yasaklayan 247 yillik kararin gevsetilmesi olarak yorumlanmisti. 25 Kasim 1983 tarihinde yayinlanan yeni Kilise Yasasinda, mason rgtlerine ye olmak, otomatik aforoz gerektiren eylemler arasindan ikartilmisti. United Press International

Sherlock Holmes Sherlock Holmes, Karindesen Jack ve Masonlar...... Yazan: C. DeForrest Trexler ....eviren: Thamos (GEOMETRI) Nedir btn bu samaliklar, Holmes? Bu szleri James Mason tarafindan canlandirilan saskinlik iindeki Dr. John Watson syler, zira bu sirada, Christopher Plummerin oynadigi Sherlock Holmes, mason isaretleri vererek, Londra Polis Komisyonu Baskani (aktr Anthony Quayle) ile gizemli bir tokalasma uygulamaktadir. Holmes, bu isaretler ve tokalasmanin 33. dereceden masonlarin birbirini tanimakta kullandiklari gizli bir uygulama oldugunu aiklar. Hayali Dr. Watsondan daha fazla gerek masonlari hayrete dsren bu sahne, 1978 yapimi Cinayet Karari (Murder by Decree) adli filmde yer almaktadir. Dogrusu, her ne kadar gerek olmasa da dnyanin en nl dedektifi Sherlock Holmes ile masonlar arasinda nasil bir baglantinin bulundugu merak uyandiriyor. Bu sorunun karsiligi, filmin kendi dramatik akisina bagli olarak, sonra gelen bir sahnede verilir. Holmes, kendisinin bir mason olmadigini, ancak tipki diger esrarli konularla ilgilendigi gibi, masonlarin gizli ritellerini de arastirmis oldugunu aiklar. Daha sonra, Londra Mason Binasinda geen bir sahnede Holmes, Britanya Hkmetinin nde gelen yesiyle karsi karsiyadir. Bu kisiler ayni zamanda sekin masonlardandir, stelik aralarindan biri Basbakandir (aktr John Gielgud tarafindan canlandirilmaktadir). Holmes, bu ly adaletin gereklesmesini engellemekle sular. Gndemdeki sorun, 1888 sonbaharinda Londranin kenar mahallesi East Endde islenen cinayetlerdir. Korkun biimde ldrlen bes fahisenin katili, o dnemden beri yalnizca rktc lkabindan baska hakkinda pek bir sey bilinemeyen Karindesen Jacktir. Sinema ekraninda Holmes tarafindan ileri srlen kuram syledir: Karindesen Jack, o gnlerden beri sanildiginin aksine, bir ilgin degildir, nl katil aslinda Kraliyet Ailesinin bir yakinidir ve Britanya monarsisini tehlikeye sokacak bir rezaletin aiga ikmasini engellemeye alismaktadir. Dahasi, katil bir masondur ve bu nedenle, polis ve hkmetin yksek mevkilerinde bulunan mason biraderleri onu korumaya yemin etmislerdir. Karindesen Jack adli katilin neden hi yakalanamadigi ve gerek kimliginin neden aradan bir yz yila yakin bir zaman gemis olmasina karsin belirlenemedigi sorularina Cinayet Karari filminin getirdigi aiklama masonlar arasi dayanismadir. 1974 Yilinda BBC televizyonunda gsterilen alti blmlk The Ripper File (Karindesen Dosyasi) adli dizide de, cinayetlerde olasi bir mason baglantisi ele alinan bir ok kuramdan bir tanesidir. BBCnin dizi senaryosu sonradan ayni isimle bir kitap halinde yayinlanmis ve bu kitap Cinayet Karari adli filmin kaynaklari arasinda belirtilmistir. Ancak, televiyon prodktrnn aikladigi zere, dizi olasi bir mason entrikasina syle bir deginmekte ve kanit yoklugu nedeniyle byle bir kurami inandiriciliktan uzak bulmaktadir. Karindesen Jack cinayetlerinde mason baglantisi kurami, tm dayanaksiz ve tutarsiz bulunan husus zerine dayanmaktadir. ncelikle, cinayet kurbanlarinin, simgesel mason derecelerinde sz geen eski cezalandirma yntemlerine benzer biimlerde biaklanmis ve ldrlms olduklari ileri srlmektedir. Gerekten de, kurbanlarin bogazlari kesilmistir. Ancak, bu uygulama bir ok cinayet, hayvan kesimi ve ritelik kurban trenlerinin ortak yntemidir. Bunun tesinde, Karindesenin kurbanlari zerinde gereklestirdigi tarifsiz kasaplik, mason ritellerinde yer alan simgesel cezalarla benzerligi olmayan bir canavarligi yansitmaktadir. Ayrica, mason ritellerinde bulunan cezalarin amaci, masonluga kabul edilenleri

68

ykmllklerine bagli kilmaktir. Mason olan kisi, kendine gsterilen gvene ihanet etttigi takdirde simgesel cezalara tabi tutulmayi kabul ederek, verdigi kardeslik gvencelerinin saglamligini dogrulamaktadir. Mason kurallarinin hi bir yerinde, sulari ne olursa olsun, mason olmayanlara ceza uygulanmasi yer almamaktadir. Bu bakimdan, filmdeki Sherlock Holmesin mason ritelleri zerine yaptigini iddia ettigi arastirmalarin pek yzeysel kaldigi grlmektedir. Ikinci olarak, Karindesen Jack cinayetlerinden birinin yakininda bir duvara tebesirle Juwes biiminde sifreli bir mesajin yazili bulunmasi dikkat ekmektedir. Mason baglantisinin varligini savunanlar, bunun genellikle sanildigi gibi Musevi aleyhtari bir slogan olmayip, Hiram yksndeki katile gnderme oldugunu ileri srmektedirler. te yandan, eger bu cinayetleri bir mason islemis olsaydi, masonlugu thmet altinda birakacak bir ipucu birakmasinin ve bunu bes cinayetin yalnizca bir tanesinde yapmasinin ne mantigi olabilirdi ? nc husus, sonusuz kalan cinayet arastirmalarinin sorumlulugunun hemen tm aktif birer mason olduklari bilinen polis yetkililerinde bulunmasiydi. Mason olduklari gereginden hareketle, bu polislerin katili yakalamakta basarisiz olduklari, zira kendi mason kardeslerinden birini koruduklari sonucuna ulasmak olasi mi? Ortak bir ilgi alani ve dostluktan, byle bir cina fesat rgt ikarsamasi yapmak akla yakin mi? Bu sorular, cafcafli bir ifadeden teye bir anlam tasimiyor. Zira, son yillarda Britanya polis teskilati zerindeki mason etkisinin yarattigi tartisma, bir ok kisinin byle bir olasiliga inanmasina yol amistir. Polis zerinde masonlarin sinsi etkisi, Stephen Knightin 1976 yilinda yayinlanan Jack the Ripper: The Final Solution (Karindesen Jack: Son zm) adli kitabinda ele aldigi bir konudur. Knight, bu kitabinda, The Ripper File dizisinin isledigi incecik ipularindan yola ikar ve sonuta ylesine bir rg yaratir ki, mason entrikasi artik kanitlanmamis bir kuram olmaktan ikar, reddedilemez bir gerek biimine gelir. Ne fayda ki, Knightin ilgincasina mason karsiti olmasi, tm inanirligini yitirmesine yol aar. Knightin tutarsiz imalari arasinda, Wolfgang Amadeus Mozart ve William Morganin da masonlarca ldrlms olduklari yer almaktadir. Ne yazik ki, televizyon prodktrlerince pireyken deve yapilan mason baglantisi yksn, Knight gerek olarak kabul etmistir. 1985 Yilinda, beyin tmr nedeniyle erken yasta hayata veda edene kadar, bu saplantisinda israr eder. Knightin lmn de bir mason komplosu olarak dsnenler bulunmaktadir. Byk olasilikla Stephen Knight ve benzerlerinin, Karindesen Jack cinayetlerinin aiklamasi olarak mason komplosu kavramini ele almis olmalarinin altinda yatan ama mason karsiti kiskirtmaydi. Onlarin gerekte ilgilendikleri cinayetlerin zm degildi. Onlarin asil derdi, iktidarin zellikle adaletin, gizli bir topluluga olan bagliliklarini, kamu grevlerinden n planda tutabilecek bazi kisilerin elinde toplanmasinin yol aacagi sorunlardi. Geen yz yilda Amerikada ykselen mason karsiti alevleri krkleyen de, William Morganin ortadan kaybolmasindan ok, benzer bir anlayisin yayilmasiydi. Pekiyi, tm bunlarin arasinda Sherlock Holmesin ne isi var? Dnyanin en nl dedektifini, adaletten kamayi basarabilen en alak caninin pesine takmanin, zellikle her ikisinin de (biri gerek, digeri kurmaca olsa da) ayni zaman diliminde Londra sokaklarini arsinladiklari dsnlrse, pek dayanilmaz bir ekicilige sahip oldugunu itiraf etmek gerekir. Cinayet Karari, buna kalkisan biricik eser de degildir. Bununla beraber, Sherlock Holmesin yaraticisi Sir Arthur Conan Doyle, byle bir ayartiya asla boyun egmemistir. Sherlock Holmesin servenlerini anlatan drt roman ve elli alti yknn hi birinde, usta dedektif olaganst becerilerini Scotland Yardi sasirtan Karindesen olayini zmek iin kullanmamistir. Cinayetlerin ilk Holmes yklerinin yayinlandigi zamana denk dsmesine karsin Doyle, dedektif ykleri yazma girisiminin basarisi henz kesinlesmemisken bile, halkin begenisini kazanmak iin Karindesenin kt shretini kullanmayi dsnmemistir. Conan Doyle, 1859 yilinda koyu Katolik bir ailede dnyaya geldi ve egitimini cizvit okulunda aldi. Tip doktoru olduktan sonra, mesleginin kuskulu kazancini desteklemek iin yazmaya basladi. 1887 Yilinda, Sherlock Holmes ile tipki Doyle gibi yasam mcadelesi iinde bir doktor olan John Watsonu herkese tanitan ilk romani Kizil alismayi (A Study in Scarlet) yayinladi. Ikinci Holmes romanini 1890 yilinda ikardi. Ertesi yil The Strand dergisinde, Sidney Pagetin izimleri ile resimlenen bir dizi Holmes serveni yazmaya baslayinca, yazarlikta byk basariya ulasti. nn duymayan kalmadi. Neredeyse bir gece iinde, bu paltolu, geyik avcisi baslikli, elinden hi piposunu ve bytecini dsrmeyen, ince uzun dedektif herkesin ilgi odagi oldu (hayranlari, Holmesin kokain bagimliligini grmezden geliyorlardi). Bir ok okur, Doyleun yarattigi bu siradisi kisiligin gerek olduguna ve 221B Baker Street adresindeki apartman dairesinin varligina inaniyordu.

69

Yine de Doyle, okurlarinin heyecanina katilmadi. Kisa srede Holmesten bikti, zira aslinda tarihi servenler yazmak istiyordu. Bylece, 1893 yilinin sonunda, Isvire Alplerinde geen bir servende, Holmesi en byk dsmani Profesr Moriartye ldrterek, ondan kurtuldu. Holmesin lm halkin protestosuna yol ati. Okuyucular, aboneliklerini iptal ederek, bunun acisini The Strandtan ikardilar. Zamanla Doyle yumusadi. 1901 Yilinda Sherlock Holmesin en nl serveni olan Baskervillelerin Kpegini kitap olarak yayinladi. 1903 Yilinin sonlarina dogru da Holmes, The Strandin sayfalarinda yeniden hayat buldu. Katolik yetisme tarzina karsin, ya da belki de bundan dolayi, Doyle genliginde kurumlasmis dine karsiydi. Katolikligin kati dogmalarindan ve ara bozuculugundan tiksinmisti. Kilise yerine doga ile kendini insana aiklayan, evrensel ve hayirsever bir Tanriya inaniyordu. Belki bu yaklasimi nedeniyle, belki de inancini yeniden tanimlamak arzusuyla, Conan Doyle mason oldu. 1893 Yilinda, Portsmouthta 257 No.lu Phoenix locasinda inisiye edildi. Masonluk deneyimleri, onun gereksinimlerini tmyle karsilamamis olacak ki, sonralari kendisini saygili bir agnostik olarak nitelendirerek, spritalist deneylere katildi. Doyleun kaleme aldigi bes ayri Sherlock Holmes yksnde masonlarin sz gemektedir. Ancak, bunlarin hi birinde masonluk, yknn temel rgsn olusturmaz. A Scandal in Bohemia(Bohemyada Bir Skandal) The Strandda yayinlanan ilk Holmes yksdr ve Poenun The Purloined Letter (alinan Mektup) yksnn bir benzeridir. Zaten, Poenun dedektifi Dupin, Doyleun kahramaninin edebi ncl olarak kabul edilmektedir. ykde, bilgi almak ugruna bir damat roln stlenen Holmes, Watsona at yarisi meraklilari arasinda bir masonluk vardir diye bir aiklamada bulunur. Burada sz edilen, dogrudan bir kurum olarak masonluk degildir. Doyle, burada masonluk szcgn, bir dostluk ve beraberligi nitelendirmek iin kullanmistir. Diger drt yknn tmnde, Holmesin dikkati, tasiyanin mason oldugunu belli eden, takilarin stnde toplanmaktadir. Ancak, Holmes bu takilara bir kez dikkat ettikten sonra, konunun zerinde daha fazla durmamaktadir. Yine de, bu masonik referanslarin nemsiz ve siradan oldugunu dsnmemek gerekir. Zira, Doyle her zaman Holmesin kisilerin dis grnmleri ile ilgili ilk izlenimlerine byk nem vermistir. nl dedektif, edindigi ilk izlenimlerden hareketle, kisilerin egitimi, karakteri, gdleri hakkinda degerlendirmeler yaparak, cinayetlerin zmnde nemli adimlar atabilmektedir. Kizil alismada cinayet kurbani olan Enoch Drebber, basik alinli, koca burunlu ve ikik eneli...maymuna benzer grnml, olaganst karanlik bir kisidir. zerinde bir mason isareti olan yzk takmaktadir. yknn devaminda Drebblerin, karanlik grnmyle uyumlu ktlkleri yznden, lyik oldugu bir intikam sonucu ldrldgn greniriz. Romanin byk bir blm, Utahtaki Mormon yerlesimlerinin ilk gnleri sirasinda geen olaylari anlatmaktadir. Doyle, dinsel dogmatizme ynelik sulamalarini, Mormon ilahiyatinin asiriliklarini kullanarak, melodramatik bir biimde vurgulamaktadir. Mason olmadan alti yil nce yazdigi bu ykde Doyle acaba masonlugu, Drebberin gizli sulari ile mi, yoksa kurumsal dinde buldugu ktlkler ile mi ayni kefeye koymaktaydi? The Red-Headed League (Kizil Kafalar Dernegi) The Strandta ikan ikinci Holmes yksyd. ykde, rehinci Jabez Wilson, her gn aldatilarak dkkanini terk etmek zorunda birakiliyor ve bylelikle caniler yakinda bulunan bir bankayi soymak iin bu binayi kullanma zgrlgn buluyorlardi. Wilson, sisman, kendini begenmis ve kalin kafali olarak betimleniyordu. Yipranmis ve pek de temiz olmayan giysileri zerinden dklyordu. Wilsonun da, taktigi pergel ve gnyeli bir igne sayesinde, mason oldugu anlasilmaktaydi. Yine, mason olmadan nce yazdigi bu satirlarda Doyleun, masonluk hakkinda pek de iyi yargilara sahip olmadigi sezinleniyor. The Adventures of the Norwood Builder (Norwood Insaatisinin Serveni) adli ykde ise, masonlugun olduka farkli bir grnm yansitilmistir. Vasat mali durumu olan bir avukat, John Hector McFarlane, varlikli bir msterisini ldrmekle sulanmistir. Bu ykde Holmes, dedektiflik yeteneklerini sonuna kadar zorlayacak ve en sonunda, pek ustaca tasarlanmis bir tuzakla, szde kurbanin kendi lmn dzenledigi ve yillar nce evlenme teklifini reddeden McFarlanein annesinden bylece intikam almak istedigini ortaya ikaracaktir. Tm kanitlar McFarlanenin aleyhindeyken, Holmesi avukatin masumiyetine ikna eden neydi? Ilk karsilasmalari sirasinda Holmesin dikkatini eken gen adamin taktigi mason saati buna neden olabilir mi? Son olarak, The Adventure of the Retired Colourman (Emekli Boyacinin Serveni) isimli ykde, Holmes pek sik yapmadigi bir ise kalkisir ve Baker adinda bir diger dedektifi ver. Hatta, Bakerin kendine rakip olabilecegini bile kabul eder. Bu arada, Bakerin kravat ignesi onun bir mason oldugunu ortaya koymaktadir. Doyle, kahramaninin bir mason olup olmadigini okuyucularina asla sylemez. Cinayet Karari filminde

70

pek inandirici olmadan ileri srldg gibi, Holmesin mason ritellerini inceleyip incelemedigi de bize aiklanmaz. Kendisi bir mason olan Doyle, parasal kazan ugruna, masonluk hakkinda bildiklerini ya da rgtn gizlerini aiklamaktan kainmis olabilir. Yine de, Holmesin kendi ikarsama tekniklerini kullanarak, usta dedektifin masonluga ye olmadigini akla yakin bir kesinlikle syleyebiliriz. Doyle, ogu kisinin Sherlock Holmese uygun buldugu hayranlik veren imaji hi bir zaman amalamamistir. Pagetin izimlerini fazlasiyla mkemmel bulmus ve kamunun olumlu tepkisine olduka sasirmistir. Holmesin yasam tarzi ok iine kapalidir, aliskanliklari tuhaftir. davranislari ters ve ogu zaman baskicidir, tutumunda asiri burnu byk olmasa da, pek kibirlidir. Ilgisini saplantiya varan lde ynelttigi tek bir ugrasi vardir: cinayet sorusturmasi. Sonuta, toplumdan, hemcinslerinin gnlk kaygilarindan ve insanligin genel yararlarindan uzak duran byle bir kisinin bir mason locasinin kayitlari arasinda adina rastlanmasi pek olasi degildir. Tanzimat Dneminde Toplum ve Masonluk Tanzimat Dneminde Osmanli Toplum Yapisi ve Bir Model Olarak Mason Locasi...... eviren: Thamos Bu yazinin asli, Tanzimatin 150. yil dnm nedeniyle, 5-6 Mayis 1989da Almanyada Essende yapilmis panele, Fransizca teblig olarak Paul Dumont tarafindan sunulmustur. Son dnemde ortaya ikartilan bazi belgelerden anlasildigi kadariyla Masonluk, pek farkli bir biimde de olsa, Osmanli Imparatorlugunda, XVIII. yz yilin baslarindan beri varligini srdrmekteydi. Bununla birlikte, Osmanli Masonlugunun gerekten gelismesi ancak XIX. yz yilin ortalarinda Glhane Hattinin ilnindan sonra baslamistir. Abdlazizin saltanatinin son dnemindeki bir ka yil iinde, tm de Osmanli topraklarinin disindaki Mason rgtlerine bagli bir ok loca, lkenin belli basli kentlerinde hizla kurulmustur. Bu ilgin gelisme, Osmanli Imparatorlugunun Batinin politik ve ekonomik etkisine ailmasiyla byk lde aiklanabilir. Bu, ayni zamanda, Avrupada geerli olan dsncelere ve Batinin yasam tarzina da bir ailis olarak nitelendirilebilir. Aslinda, 1840lardan baslayarak Osmanli Eldoradosunu dolduran ok sayida Avrupali servenci olmasaydi, Osmanli Masonlugunun gelisimi pek dar bir ereve iinde kalacakti. Tanzimat dnemini inceleyen tarihiler aisindan ilgin olan ise, Osmali Masonlugunun, iinde o dnemin toplumsal olaylarini etkileyen bir ok dsncenin dogup gelistigi bir esit kk evren olmasidir. Bu dnemi inceleyen alismalarin hemen tm pek hakli olarak, gereklestirilen reformlarin yaraticisi olarak sadrazamlari, dsnrleri, politikacilari, edebiyatilari ve dnemin gzde kisilerini taniyorlar. Oysa, tm bu kisilerle birlikte, adi hi bilinmeyen baska bir ok reformcu da vardi: brokratlar, aydinlar, hukukular, teknisyenler, subaylar, gretmenler; zetle, reform tasarilarinin hazirlanmasina ve uygulanmasina katilan herkes, Osmanli lkesinin bir ucundan digerine yeniliki akimin yayilmasina nayak olmus btn yurttaslar. Bu adi sani bilinmeyen kisilerin gerek erevesini izebilmek iin, tarihilerin Mason localarina bakmasi yeter. Kuskusuz, ne denli hizla gelismis olursa olsun, Osmanli Masonlugunu, o dnemdeki Bati Masonlugu ile karsilastirmak pek yerinde bir yaklasim olmaz. Zaten Osmanli Imparatorlugunda Masonluk, olduka sinirli bir politik etkinlige sahip olmus ve ideolojik atismalara ancak yardimci yan g olarak katilmistir. Tm bunlara karsin, Tanzimat sonrasinda dogan toplumsal ve kltrel devinimin en anlamli belirtilerinden biri Masonluk olmustur. Osmanli Masonlugunun niteligini tam anlamiyla kavrayabilmek ve nasil bir kk toplumsal model olusturdugunu grebilmek iin, bir ok rnek arasindan bir tanesini, 1863 yilinda Istanbulda kurulan LUnion dOrient (Dogu Birligi) locasini inceleyelim. Fransa Byk Dogusuna bagli olarak kurulan bu loca, adindan da kolaylikla anlasilabilecegi gibi, Tanzimatin nde gelen lklerinden biri olan, kardese bir arada yasama ve irklar arasi dayanisma dsncesini ilke edinmisti. 1869 Yilinda locanin, Osmanli toplumunun esitli kesimlerinden gelen tam 143 yesi bulunuyordu. yeler arasinda, bir ok Fransizin yani sira, Avrupanin farkli lkelerinden gelip Osmanli lkesinde kendilerine bir gelecek arayan esitli kisiler de vardi: zanaatkrlar, tccarlar, bankacilar, avukatlar. Ancak, zellikle belirtilmesi gereken, locanin Imparatorlugun esitli azinliklarini atisi altinda toplamis olmasidir. En basta Yahudi toplumunun nde gelenlerinden bir grup dikkati ekiyor. Rumlari, gazeteci Jean Vretos, tccar Alexandre Ismyrides, nl Cleanti Scalieri ve digerleri temsil ediyor. Loca yesi Ermenilerin ogunlugu banka ve ticaret dnyasindan gelen kisiler. Ancak aralarinda yksek dzeyde bazi kamu grevlileri, memurlar ve serbest meslekten olanlar da var. Herseye karsin, en ok dikkat eken husus, loca yeleri arasinda elli kadar Mslman yenin varliklari. Mslmanlarin ogu ordu kkenli. Aralarinda birka yksek devlet grevlisi, hatta iki din adami bile var. Loca, ogunlukla kilit konumda bulunan kisileri atisi altinda toplamayi basarmis. Mslman yeler

71

arasinda su kisiler bulunuyor: Sultanin Basyaveri Rauf Bey, Basmabeynci Cemil Bey, Zabita Nezareti Mfettisi Abdurrahman Hilmi Bey, Sakiz Valisi Mehmet Remzi Efendi, eski Kuds Valisi Izzet Pasa, yksek rtbeli birok subay, ticaret mahkemesi yargilarindan drd, on bes kadar memur. 1868 Yili iinde locanin en nemli kazanimlari, Devlet Sursi Baskani Ibrahim Edhem Bey ile Gen Osmanlilarin nderi Prens Mustafa Fazil olmus. Locanin 1870lerin basinda bir araya topladigi bu kadro, reformlarin gereklesmesinde rol oynayan aydin kisilerin ancak pek kk bir blmn olusturabilir. Ne var ki, locanin yeleri arasinda yer alan bu kisilerin Osmanli kent toplumunu pek belirgin biimde temsil ettiklerini sylemek gerekir. yelerin sosyal kkenlerinin de ortaya koydugu gibi, ordu ve brokrasi mensuplari reform taraftarlarinin nemli bir blmn olusturuyor. Pek sasilacak bir konu degil bu. Kamu ynetimindeki devlet daireleri ve kislalarin Tanzimatin laboratuvarlari olduklari zaten biliniyor. II. Mahmud dneminden baslayarak, Bati dillerini bilen egitimli kamu grevlilerinin yetistirilmesine ve Batili uzmanlarin yol gstericiligine birakilmis bir modern ordu kurulmasina ncelik verilmisti. Bu ugraslar sonu vermekte gecikmediler. 1870 Yillarinda yksek dzeyde tipik bir Osmanli brokrati, olduka iyi bir Fransizca bilgisi ile Bati yasam tarzina ve dsncelerine kendini uydurabilme yetenegini sergilemektedir. Tipki brokratlar gibi, subaylar da yalnizca niforma degistirmekle yetinmediler ve neredeyse yeni bir kisilige brndler. En yeni asker teknoloji bilgisi ve bilimlerle donatilmis olan subaylar Osmanli modernlesmesinin nc gc olarak belirirler. Aslinda bir bakima yikici etkileri olan bir yenilesme akimi szkonusudur. Tanzimatin savasilari olarak Voltaire ve Rousseau okumus kisiler, gelecekteki devrimlerin de kapisini aralamaktadirlar. Asker ve brokrat kadrolarin yani sira, hemen bir diger grup ne ikmaktadir: tccarlar ve bankacilardir bunlar. Neredeyse tmyle azinliklardan olusan bu kisiler, geleneksel olarak pek iyi bildikleri bir rol srdrrler. Bu rol, Avrupa ile Osmanli Imparatorlugu arasinda ayricaliklara sahip bir araciliktir. Mal alis verislerinin ve sermaye akimlarinin uzmani olan bu kisiler, kendi yasam tarzlarini, en yeni teknikleri ve dnya grslerini de yaymaktadirlar. Bir diger islevleri de, lkedeki degisime finansal destek vermektir. Osmanli Devleti, yenilesme akiminin simgesi olan saraylari, okullari, kislalari bu kisilerden sagladigi fonlarla kurar. Ordunun modernlestirilmesi ve ekonomik kalkinma iin gereken altyapi yatirimlarinin yapilmasi iin gereken borlanma furyasini pompalayanlar ve bylece byk varlik edinenler de bu kisilerdir. Reformlarin yayginlasmasina katkida bulunanlar arasinda esitli serbest mesleklere mensup kisiler de vardir. Bunlar gazeteciler, hekimler, eczacilar, mhendisler, avukatlardir. Aslinda bu meslekler varliklarini zaten Batilasma akimina borludurlar. Ister Avrupada, isterse Istanbulda egitim grms olsunlar, bu meslek mensuplarinin tm Tanzimatin yeni atmosferine itenlikle katilirlar ve yenilikiligin en atesli savunuculari arasina girerler. Giderek kentlesen bir evrede, modern olgularin gndelik yasama girmesi iin, bu meslek mensuplarinin bir ka yillik abalari yeterli olacaktir. Yenilikilerin bir kesimi de, sahip olduklari meslek bilgilerle kendi lkelerini terk ederek Osmanli Imparatorlugu topraklarina yerlesmis Avrupalilardir. Ayakkabici, Fransadan belli bir modeli ve atmosferi getirmistir. Paris niversitesini bitirmis bir eczaci, kimya formlleri elinde ikar gelir Istanbula. Berlinde yetismis bir mhendis, proje dolu dosyalari ile grnr. Bu Avrupalilardan ogu ortama uymakta zaman yitirmezler. Tm, yanlarinda getirdikleri atesin sorumlulugunu stlenmeye hazir grenciler ya da iraklar yetistirerek, Osmanli lkesinde birok yeniligin baslaticisi olurlar. Avrupadan Doguya dogru bu beyin gnden en ok yararlanan Osmanli hekimleri olmustur. Abdlazizin son yillarinda, belli basli Osmanli kentlerinde, alismalarinin en son bilimsel buluslara uyumlu srdrme kaygisi tasiyan, Avrupadan gelmis onlarca hekim vardir. Dikkat eken sonuncu grup din adamlaridir. LUnion dOrient locasinin yeleri arasinda pek az sayidadirlar. Oysa, lkenin drt bir yaninda Tanzimatin gereklesmesi iin aba gsteren olduka kalabalik bir din adami toplulugu vardir. Baskentteki kurumlarin ogunda, Tanzimat hedeflerine ulasilmasi amaciyla Bab-i Alnin yerlestirdigi ulema bulunmaktadir. Abdlmecid dneminden baslayarak meydana gelen degisikliklere karsin, temelde adaletin isleyisini saglayan hala ulemadir. Okullarda, hatta laik bir nitelik gsteren okullarda da, ulema etkindir. Dahasi, yerel ynetimlere ve bazi bakanliklara yine ulema egemendir. Din adamlarinin Tanzimatin uygulayicilari arasinda nemli bir kesim olusturmalarini nasil aiklamali? Akla gelen ilk yanit syle: Osmanli Devleti, Tanzimatin yarattigi tm yeni grevleri stlenecek yetismis laik kadrolara sahip olmadigi iin, dogal olarak, ynetim ve bilginin geleneksel unsurlarina, yani ulemaya dayanmak zorundadir. Ancak, ayrica belirtilmesi gereken bir nemli olgu da, Tanzimatin ne dine, ne de ulemaya karsi olmadigi konusudur. Tam tersine, Osmanli reformculari ogunlukla Islma bagliliklari ile biliniyorlar. Din adamlari

72

da, yenilikleri gemisin degerlerinin restorasyonu olarak algiladiklari iin, reformlara karsi degillerdi. Bu kosullar altinda, din adamlarinin reformculara katkida bulunmalari pek de garip gelmemelidir. Sonu olarak, Imparatorlugun etnik ya da dinsel unsurlarindan hi biri Tanzimati kendi tekeline almaya kalkismamistir. Mslman ulema, Ermeni tccar, Yahudi hekim, Rum gazeteci ve Paristen g etmis saati, hep birlikte, en eski zamanlardan beri Dogu Akdeniz kiyilarinda yer alan geleneksel ok irkli ve ok dinli devleti korumaya abalamislardir.

Mason Tarihi Kronolojisi I (1717 Yilindan ncesi) 1173 Canterbury'de insaatilar arasinda William of Sens'in "Magister" (Usta - stad) unvaniyla agrilmasi. 1187-1199 Coventry Katedrali insaati sirasinda William the Englishman'in "Magister" unvanini alamasi. 1189-1200 Lincoln Katedralini insa eden Gaudfridus de Noiers'in "Magister Nobilis Fabricae Constructor" unvaniyla agrilmasi. 1212 "Sculptores Lapidum Liberorum" (zgr Tas Yontuculari) deyiminin ilk kez Londra cret Yargi Cetvellerinde (Assize of Wages) kullanimi. 1230 Londra Belediye Ynetmeliklerinde "iraklik" uygulamasinin dzenlenmesi. 1257-1260 III. Henry tarafindan John of Gloucester'e "King's Mason" unvaninin verilmesi. 1268 Etienne Boileau'nun "Le Livre des Mtiers" (Meslekler Kitabi) adli kitabinda, Paris'li masonlar (tas isileri) rgtnn yer almasi. 1275 Alman tasilarinin "Steinmetzen" ilk kez Strasbourg'da toplanmasi. 1277 - 1278 "Logias" (Vale Royal Abbey, Ingiltere): "Loca" teriminin toplanma yeri anlaminda ilk kez kullanimi. 1283 "Logia" (Notre-Dame de Paris Kayit Defteri): "Loca" teriminin Paris'li "Operatii" (Isiler) iin toplanti yeri olarak kullanimi. 1351 III. Edward tarafindan onaylanan "Statutes of Labourers" (alisma Yasalari): "mestre maon de franche peer" biiminde kullanilan terim "zgr tas mason ustasi" anlamina geliyor. 1356 Londra'da, Ingiltere masonlarinin meslek rgt olan "Mason's Company"nin kurulmasi. 1360 cretlerin dzenlenmesi iin ikarilan yasada, masonlar iin zel hkmlerin yer almasi. 1376 Londra'da "Freemason" teriminin ilk kez kullanilmasi. 1377 Merton Colledge, Oxford'da "Magister Operis" unvanli bir "Free Master Mason"un grevlendirilmesi. 1388-1395 Henry de Yeveley'in Westminister Kilisesi iin "Master Mason" olarak grevlendirilmesi. 1390 "Ms Regius" belgesi: "Constituciones Artis Gemetriae Secundum Euclydem", bugne dek bilinen en eski mason belgesi, "Old Charges" (Eski Ykmllkler) hakkinda siir. 1397 "Steinmetzen" iin Trves Yasalari. 1410 "Ms Cooke" belgesi: "The History and Articles of Masonry" (Masonluk Tarih ve Makaleleri), Eski Ykmllkler hakkinda dzyazi. 1423 "Steinmetzen" iin Erfurt Yasalari. 1444 Bir "Frank Mason"un cretinin yasa ile belirlenmesi. 1459 "Steinmetzen" iin Rastisbonne Yasalari. 1462 "Steinmetzen" iin Torgau Yasalari. 1472 Tm masonlar rgt ve birlikleri adina "London Mason's Company"e "Arms" (arma - rozet) verilmesi. 1475 Edinburgh'da yayinlanan "Chapter of Incorporation of the Freemen-Masons and Wrights of

73

Edinburgh" (zgr-Masonlar Kurulusu ve Edinburg Haklari Yazisi). 1490 Wells Katedrali iin ikarilan yasa ile "freemason" olarak nitelendirilen M. Atwood'un katedral insaatina atanmasi. 1532 Isko masonlarina "Seal of Causes" (yasal haklar) taninmasi. 1537 "London Mason's Company"nin ayni zamanda "The Company of Free Masons" (zgr Masonlar rgt) olarak nitelendirilmesi. 1539 Fransa Krali I. Franois'nin tm kardeslik birliklerini kapatma karari. 1550 Iskoya'da "Mason Word"un (Mason Sz) dzenlenmesi; gizli isaret, davranis ve parolalar derlemesi. 1563 "Steinmetzen" iin Strasbourg Yasalari ve "Brother Book"un (Kardeslik Kitabi) yazilmasi. 1564 Almanya'da "Steinmetzen"in son toplantisi. 1578 Corpus Christi College'in insaat kayitlarinda "rough" (kaba, sert, kati) ve "free" (zgr, yumusak) masonlarin ayri tutulmasi. 1583 "Grand Lodge Ms No.1" belgesi: Eski Ykmllkler hakkinda dzyazi. Dundee, Iskoya'da "Saint Mary's Lodge" adli bir locanin varligi. 1590 Iskoya Krali VI. James tararindan "Warden and Justice over the Art and Craft of Masonry" Masonluk Sanat ve rgtnn Adalet ve Nezaret) grevi Edaucht Laird'i Patrick Cuipland'da verilir. 1598 Bilinen en eski masonik ynetim islemleri: "Saint-Mary's Chapel Lodge - Edinburgh". Kayitlar, iraklarin inisiyasyon ncesi kabul islemlerini ve kalfa derecesine ykselme ritelinin varligini kanitlamaktadir. 1598 - 1599 "Schaw Statutes": Iskoya masonlarinin yasalari. Bu yasalarda, "Lodge" terimi bir kente bagli belirli bir grup masonu ifade etmektedir. Schaw'un grevi "Master of King's Work and General Warden of Masons" (Kraliyet alismalari stadi ve Masonlarin Genel Naziri) olarak belirtilmistir. Bu yasalarda "Killwinning" locasinin "Ana Loca" olarak nitelendirilmesi ile Edinburgh'taki "Saint-Mary's Chapel" locasindan nceligi vurgulanmistir. 1600 Edinburgh "Saint-Mary's Chapel" loca kayitlari bu tarihe kadar geri gider ve dnyanin en eski loca kayitlari olma niteligini hak eder. Bu loca kayitlarinda, ilk kez operatif mason olmayan bir kisinin, Auchinleck'li John Boswell'in loca toplantisina katildigi (8 Haziran) yer almaktadir. Ocak ayinda, Iskoya St. Andrews'da bir masonlar konvansyonu toplanir. 1604 Oxford kentinde "The Company of Freemasons"un kurulmasi. 1619 - 1620 Londra'da "Mason's Company"nin bulunabilen en eski kayit defterleri: Kayitlarda, bir "Acception" (Kabul) locasinin varligi belirtilmektedir. 1620 Glasgow locasinin kayitlari bu tarihe kadar geri gitmektedir. 1634 Sir Alexander Strachan, diger operatif olmayan kisilerle birlikte "Saint-Mary's Chapel" locasina ye olur. 1640 "Sloane" Ms. 3329 belgesi. 1642 "Kilwinning Ana Locasi"nin en eski kayitlari bu tarihten baslar. 1646 Elias Ashmole, tmyle "Accepted" (kabul edilmis) masonlardan olusan bir locada mason olur (Warrington, Lancashire 16 Ekim). "Sloane" Ms. 3848 belgesi: Edward Sankey tarafindan hazirlanan yasalar. 1655 "The Company of Freemasons" adini "The Worshipful Company of Masons" (Masonlarin Saygideger rgt) olarak degistirir. 1658 Iskoya'da "Scoon and Perth" locasina Kral VI. James'in ye olmasi. Loca kayitlarina gre, Iskoya'da "Kilwinning" locasi birinci, "Scoon" locasi ikinci ailan locadir. 1662 Ingiltere Krali II. Charles'in, 1646'dan beri etkin olan "Royal Society"nin kurulusunu onaylamasi. O dnemdeki tam adi "The Royal Society of London for the Improving of Natural Knowledge by

74

Experiments" (Doga Bilgisini Deneylerle Gelistirmek iin Kraliyet Dernegi). 1663 "Roberts Family Ms. Constitutions" belgesi: Yasalara yedi adet yeni kural eklenmesini kanitlayan belge. 1665 "Kilwinning Ms. Constitutions" belgesi: Kilwinning Yasalari. "Harl 2054 Ms. Constitutions" belgesi: Bu belgede mason parola ve isaretlerinin masonlar disinda herkesten gizlenmesi kurali vurgulanmaktadir. Londra'da "Mason's Company"de sayim yapilmasi. Envanter listelerinde Yasalarin esitli kopyalari ile "Accepted Masons" (Kabul Edilmis Masonlar) olarak nitelendirilen bir ye listesi de yer almaktadir. 1670 Iskoya'da "Aberdeen" Locasinda, operatif masonlarin azinliga dsmesi. "Ancient Stirling" locasi kayitlari bu tarihten baslamaktadir. 1671 Durham Piskoposu tarafindan ikartilan bir ferman ile kentteki tm meslek rgtlerini bir araya toplayan bir birlik olusturulur. Fermanda yer alan meslekler listesinde masonlar ilk sirada yer almaktadir. Bu yeni kurulan meslek rgt, her yil "St. John the Baptist" (Vaftizci Yahya) gnnde bir araya gelecek ve biri kesinlikle masonlar arasindan olmak zere kendilerine drt nazir seeceklerdir. 1674 "Melrose" locasinin ilk kayitlari. 1675 "Dunblane" locasinin ilk kayitlari. 1678 Rahip Georges Hickes'in "Mason's Word" (Mason Szcg) Babil Kulesi kadar eski bir "gizli sinyal" olarak nitelendirmesi. 1686 Robert Plot'un "The History of Staffordshire" (Staffordshire Tarihi) adli kitabi yayinlanir. Kitapta, Staffordshire kentinde herkesin ok saygi duydugu bir mason derneginin varligi belirtilmektedir. 1687 "Dumfries" locasinin ilk kayitlari. 1688 "Trinity College, Dublin": Irlanda'da ilk operatif olmayan locanin kurulusu. 1691 "The Goose and Gridiron" (Kaz ve Izgara) locasinin kurulmasi. Saint Paul Kilisesinde bir mason konvansiyonunun toplanmasi (18 Mayis). 1693 Saint Thomas hastanesinde, hastanenin yeniden insasi iin Sir Robert Clayton baskanliginda geici bir loca ailmasi. 1696 "Trinity College Ms" belgesi: Irlanda'da Eski Ykmllkler hakkinda dzyazi. Ilk kez "Master Mason" (stad Mason) derecesinin grlmesi. "Edinburgh Register House Ms" belgesi: Bilinen en eski mason din bilgileri. "Dunblane" locasi kayitlari operatif masonlarin azinliga dstklerini gstermektedir. 1717 Drt operatif olmayan loca tarafindan dnyada ilk kez bir Byk Loca'nin, "Londra Byk Locasi"nin kurulmasi ve Anthony Sayers'in Byk stadliga seilmesi (24 Haziran - Vaftizci Yahya gn).

Bu kronolojide yer alan tm tarih ve bilgilerin geregi yansittigini savunmak dogru degildir. Ancak, olanaklar el verdigi lde kesin kanitlara dayanan ve farkli kaynaklarin karsilastirilmasi ile denetlenen bilgilerin listelenmesine zen gsterilmistir. zellikle, sylencesel ve kuskulu bilgilere yer vermekten kainilmistir. Yine de, bazi hatalar ve eksikler olabilir. Dikkatinizi eken hata ve eksikleri, ltfen kaynak da belirterek, thamos@fcmail.com adresine e-mail ile bildirirseniz, gerekli dzeltmeler yapilacaktir.

Kaynaklar: A New Encyclopedia of Freemasonry, Arthur Edward Waite The Royal Masonic Cyclopedia, Kenneth MacKenzie La Franc-Maonnerie, Histoire et Initiation, Christian Jacq Histoire, Rituels et Tuileur des Hauts Grades Maonniques, Paul Naudon Masonluk, Paul Naudon

75

Mason Tarihi Kronolojisi II (1717-1800 Yillari Arasi) 1717 Drt operatif olmayan loca tarafindan dnyada ilk kez bir Byk Locanin, Londra Byk Locasinin kurulmasi ve Anthony Sayersin Byk stadliga seilmesi (24 Haziran). 1718 - 1719 Byk Locanin ikinci Byk stadi George Payne. Bir ok eski yasanin incelenmek zere bir araya getirilmesi. Masonlugun bu yildan baslayarak Fransaya aktarildigi ileri srlmektedir. Ancak, bunu kanitlayan herhangi bir belge yoktur. 1719 -1720 John Theophilus Desaguliers, anglikan katolik rahibi, Londra Byk Locasi nc Byk stadi. 1720 - 1721 George Payne in yeniden Byk stad seilmesi. General Regulationsun (Genel Kurallar) olusturulmasi. Birok eski elyazmasinin yabancilarin eline gememesi iin yakilmasi. Dunblane locasi kayitlarinda, bir masonun gnyeden pergele getigi, irak derecesinden kalfaliga ykseltildigi yer alir (27 Aralik). 1721 - 1722 Montagu Dk John, Londra Byk Locasinin besinci Byk stadi ve ilk soylu Byk stad seilir. Toplantida on iki loca temsil edilmektedir. Desaguilers, Edinburgh Saint-Marys Chapel Locasina masonlugun tm niteliklerine sahip ziyareti olarak kabul edilir. Bu onay, Ingiliz kabul edilmisler ile Isko operatifler arasindaki devamliligi kanitlamaktadir. Londra Byk Locasi tarafindan tm Old Gothic Constitutions (Eski Gotik Yasalar) hatali kabul edilir ve James Anderson yeni yasalari hazirlamakla grevlendirilir. Andersonun hazirladiklarini denetlemek amaciyla on drt mason tarafindan olusturulmus bir komite kurulur. 1722 Yayincinin adiyla anilan Robert Yasalarinin Londrada yayinlanmasi: The Old Constitutions belonging to the Ancient and Honourable Society of Free and Accepted Masons (zgr ve Kabul Edilmis Masonlarin Eski ve Saygideger Dernegine ait Eski Yasalar). Komite, az sayida degisiklik yaparak, Andersonun hazirladiklarini onaylar ve yeni yasalarin baskiya verilmesini buyurur (25 Mart). 1722 - 1723 Wharton Dk Philip, Londra Byk Locasinin altinci Byk stadi ve John Theophilus Desaguilers Byk stad Yardimcisi. 1723 Anderson Yasalarinin ilk yayimi (17 Ocak). Anderson hazirladigi Yasalarin ilk baskisini Byk Locaya sunar. Toplantida yirmi bes loca temsil edilmektedir. Byk Loca toplanti tutanaklari bu tarihten itibaren dzenli olarak saklanmistir. Londrada mason gizlerini aiklayan ilk kitap A Masons Examinationun (Bir Masonun Incelenmesi) yayinlanmasi. Bu kitapta Arch ve Mark derecelerinden sz edilmektedir. 1723 - 1724 Dublin Byk Locasinin (sonradan Irlanda Byk Locasi adini alacak olan) kurulmasi. Ingiltereye bagli olmayan bu dnyanin ikinci Byk Locasi, Anderson Yasalarini uygulamaktadir. Byk stad Rosse Kontu Richard. 1724 Jacobit egilimli Gormogon Tarikatinin kurulusu. Hizla gelisen Masonlukla rekabet etmeye alisan bu rgt byk olasilikla Wharton tarafindan kurulmustur. 1725 1705 Yilindan beri Yorkshirein esitli kentlerinde toplanan bir rgt York kentinde Byk Loca niteligini kendine verir. Grand Lodge of All England at York (Tm Ingilterenin Yorktaki Byk Locasi) adini alan bu rgt, Ingiltereden bagimsiz nc Byk Locadir. 1792 Yilinda kapanacaktir. Londra Byk Locasi kayitlari altmis drt locayi iermektedir. nc derecenin edilmesi. Ingilterede yayginlasmasi ve bu dereceye ykselme treninden ilk kez sz

76

1726 Ms Graham belgesi: Mason dinsel bilgiler derlemesi. stad derecesine ykselme treni uygulamasi hakkinda en eski kanit: Dumbarton Killwinning Locasi, 25 Mart. Irlandada Munster Byk Locasi hakkinda ilk kanit. 1731 Yilinda, bu locanin Byk stadligina, daha sonra Dublin Byk Locasi ve Londra Byk Locasi Byk stadligini yapacak olan olan Kingston Lordu James seilir. Dublin ve Munster Byk Localari 1733 yilinda birlesirler. Fransadaki ilk mason locasi Saint Thomas Pariste Ingiliz soylusu (Lord Charles Radcyffe, Heguerty ve Maskelyne) tarafindan kurulur. 1728 Lord Kingston, Londra Byk Locasi Byk stadi seilir. Wharton Dk tarafindan Ispanyada ilk loca Madridte ailir. 1729 Londra Byk Locasi kayitlari elli drt locanin varligini belirtmektedir. Bu localarin kirk drd Londrada, on biri tasra kentlerinde ve bir tanesi de Madridtedir. Kesin kanitlari bulunmamasina karsin, Pragda The Three Stars ( Yildiz) locasinin bu tarihte aildigi ileri srlr. Tmyle operatif olmayan yelerden olusan ilk Isko locasi Edinburgh Kilwinning adi ile kurulur. 1730 Londra Byk Locasi ilk iki derecenin tanitma szcklerini dzenleyerek ritellerde degisiklik yapar. Norfolk Dknn Londra Byk Locasi Byk stadi seilmesi. Samuel Prichardin Masonry Dissected (Incelenen Masonluk) adli kitabinin yayimi. Bu kitap, 1738 yilinda La Rception Mystrieuse (Gizemli Kabul) adiyla Pariste yayinlanir. Dublin Byk Locasinin John Pennell tarafindan hazirlanan yeni yasa kitabi. Kitabin girisinde Saint Trinity (Kutsal Teslis) duasi yer almaktadir. Bu yasalar 1741 ve 1751 yillarinda iki kez resmi olarak Edward Spratt tarafindan yayinlanacak ve 1756da Ahiman Rezon adini alacaktir. Bu yeni yasalardan Dublin Byk Locasinin iki derece zerinde alistigi anlasilmaktadir. Kalktada bir mason locasinin ailmasi. Bu loca Avrupa disinda ailan ilk locadir. 1731 Napoli Kralliginda bir mason locasinin ailmasi. Lorraine Dknn aydinlanarak, hanedan yesi ilk mason olmasi. Kingston Lordu, Dublin Byk Locasi Byk stadi seilir. Amerika, Philadelhiada ilk locanin kurulmasi. 1732 Londra Byk Locasi Pariste Louis dArgent Locasini kurar (3 Nisan). Fransada Bordeaux kentinde Loge Anglaise (Ingiliz Locasi) kuruldu (27 Nisan). Bu loca daha sonra Londra Obediyansina baglanacaktir. Ilk kurulus patenti Dublin Byk Locasi tarafindan bir askeri locaya verildi. 1733 Londra Byk Locasi kayitlarinda ilk kez bir Scotch Masons Lodge (Isko Mason Locasi) teriminin grlmesi. Bu drdnc derece (Scotch Mason ya da Scotch Master) Ingilterede Royal Arch derecesine dnsecek ve 1758de kaybolacaktir. Bostonda Saint John locasinin kurulmasi. Henry Pricein New England, Amerika Blge Byk stadi seilmesi. Lord George Sackvillein Floransada bir loca kurmasi. Hamburgta ilk locanin kurulmasi. Loca stadi Earl of Stratmore. 1734 Anderson Yasalarinin ilk Amerika yayimi. 1735 Fransa masonlarinin yillik Byk Loca toplantisi. James Hector Mac Leane yeniden Byk stad seildi. Bu kanitlardan hareketle Fransa Byk Locasinin daha nceki bir tarihte kurulmus oldugu anlasiliyor. Londra Byk Locasi Andersonun yeni bir yasa dzenlemesi yapmasini buyurur (31 Mart).

77

Hollandada Hague kentindeLondra Byk Locasi patenti ile Le Vritable Zele adli bir locanin kurulmasi. Ayni yil, Masonluk Hollandada yasaklanir. Stockholmda ilk locanin kurulmasi. Gney Carolina, Charlestonda Solomon locasinin kurulmasi. Ayni isimle bir diger loca da Georgia, Savannahda kurulur. Lisbonda ilk locanin kurulmasi. 1736 Iskoya Byk Locasinin Edinburghta kurulmasi (29 Kasim). Ingiltereden bagimsiz drdnc Byk Loca. Bugn yasayan, Ingiltere ve Irlandadan sonra nc en eski Byk Loca. Ilk Byk stadi Rosselynli William Saint-Clair (Sinclair). Toplantida otuz loca temsil edilmektedir. Svalye Andr Michel de Ramsay, Louis dArgent locasinda nl konusmasini gereklestirir (26 Aralik). Bu konusma, Fransada Ecossismein (Isko Riti) resmi grs biimine gelecektir. Derwentwater Kontu Charles Radcyffe Fransa Localari Byk stadi olarak seilir. Cenevrede ilk locanin kurulmasi. 1737 Fransa Byk stadi Isvete localar ama yetkisini Baron Scheffere verdi. Kardinal Fleury, Fransada mason toplantilarini yasaklar. Cenevrede Londra Byk Locasina bagli bir Blge Byk Locasi kurulmasi. New England Blge Byk stadligina Robert Tomlinson getirilir. Galler Prensi Frederick mason olur. 1738 Yeni Anderson Yasalarinin basimi. Bu yayinda York, Irlanda, Iskoya, Fransa ve Italya Byk Localarinin bagimsizligi onaylanmistir. Londra Byk Locasi resmen Ingiltere Byk Locasi biimine dnsr (25 Ocak). Edinburgh locasi kayitlarinda Master (stad) derecesinin ilk kez grlmesi. Masonlugun Papa tarafindan ilk kez mahkum edilmesi: XII. Clemensin In Eminenti Apostolatus Specula fermani (24 Nisan). Prusya veliaht prensi Frederick, Brunswickte Mother German Lodgeda (Alman Ana Locasi) aydinlanir (14 Agustos). Hollandada Masonluk zerinde baskilarin artmasi. Isvete Masonlugun yasaklanmasi. Dresdende The Three Eagles ( Kartal) locasinin kurulmasi. Maltada Secrecy and Harmony (Gizlilik ve Uyum) adli bir locanin kurulmasi. Izmir ve Halepte mason localarinin kuruldugu ileri srlmektedir. 1739 Ingiltere Byk Locasinin tutumunu onaylamayan ve ritellerin degismesine karsi ikan bazi yeler ayrilirlar ve York Obediyansindan bazi yelerle birleserek Londrada yeni localar kurarlar. Kendilerine Eski York Masonlari adini verirler. Ingiltere Byk Locasini Modernler olarak nitelendirirler. Ingiltere Byk Locasindan ayrilan bazi localar da bunlara katilirlar ve Grand Lodge of Freemasons of England, according to the Old Constitutions (Eski Yasalara gre Ingilterenin zgr Masonlar Byk Locasi) adi ile yeni bir obediyans olustururlar. Antin Dk Louis de Pardaillan de Gondrin, Fransa localarinin ilk Fransiz Byk stadi olarak seilir. Varsovada, Papalik fermani nedeniyle bazi localar kapanir. Floransada Engizisyon masonlari kovusturur. Sardinyada ilk locanin kurulmasi. 1740 York Byk Locasi yirmi yil sre ile uyku dnemine girer. Ingiltere Byk Locasi ile Iskoya Byk Locasi arasinda ilk kez iletisim kurulmasi. Berlinde The Three Globes ( Kre) locasinin ailmasi.

78

Fransada mason toplantilarinin yeniden baslamasi ve masonlarin tutuklanmasi (Nisan). Ingiltere Byk Locasina bagli Hamburg ve Asagi Saksonya Blge Byk Locasinin kurulmasi. Ingiltere Byk Locasina bagli Rusya Blge Locasinin Kurulmasi. Blge Byk stadligina General Keithin atanmasi. Ispanya Krali V. Philipin Masonluk karsiti bir emir yayinlamasi. Malta Svalyeleri Byk stadinin Maltada Masonlugu yasaklamasi. 1741 Virginiadaki ilk loca Norfolkda Cornelius Harnett tarafindan kurulur. The Three Compasses ( Pergel) adli Alman locasi kurulur. Almanyada Leipzig ve Bayreuth kentlerinde yeni localar ailir. 1742 Frankfurtta Union (Birlik) adli bir loca ailir. Viyanada ailan ilk loca: The Three Firing Glasses. Histoire, Obligations et Statuts de la Tres Vnrable Confraternit des Franc- Maons (Pek Saygideger Masonlar Kardesliginin Tarih, Grev ve Yasalari) Frankfurtta yayinlandi. Fransada bir ok baski yapacak olan bu yapit, Anderson Yasalarinin ilk Fransizca evirisini ve Ramsayin konusmasini iermektedir. 1743 Kraliyet kanindan gelen Clermont Kontu Clment-Louis de Bourbon-Comd Fransa Localari Byk stadi olarak seilir. Iskoyadaki The Stirling Rock Royal Arch Chapterin tutanaklari bu tarihten baslamaktadir. Iskoya Byk Locasi ilk kez bir askeri loca iin patent verir. Kopenhagda ilk loca: Saint Martin locasi. Portekizde Kraliyet buyrugu ile Masonluk baski grmeye baslar. Baron Karl von Hunda gre Rite of Templar Strict Observance bu yil kurulmustur. Ancak bunu kanitlamak olanakli degildir. 1744 Dublinde ilk kez Royal Arch derecesinin ortaya ikisi. Gabriel-Louis Calabre Praunun Le Secret des Francs-Maons (Masonlarin Gizi) adli kitabi yayinlanir ve halk arasinda byk ilgi eker. Fransa Byk Locasi, patent vererek tasrada bir ok loca ailmasini saglar. Fransada ilk askeri localar ailir. Varsovadaki The Three Brothers ( Kardes) locasi kendini Byk Loca ilan eder. Berlinde bulunan The Three Globes ( Kre) locasi Royal Mother Lodge (Kraliyet Ana Locasi) adini alir ve Prusya Veliaht Prensi Frederick Byk stad seilir. Kopenhagda Zerubbabel locasi ailir. Fransada ritellerde ilk kez Adonhiram adina rastlanir. 1745 Fransada Bordeaux kentinde Etienne Morin tarafindan Saint-Jean de Jrusalem locasinin kurulmasi. Fransada ilk Maitre Ecossais (Isko stad) derecesi. Fransada Toulouse kentinde, Jean de Barnewall tarafindan Saint-Jean Ancienne locasinin kurulmasi. Tm Kuzey Amerika Blge Byk stadligina Thomas Oxnard seilir. Norvete ailan ilk loca: Saint Olaus locasi. 1746 Salisburydeki Old Lodge kayitlari bes yenin Scots Mason (Isko Masonu) yapildigini ierir. 1747 Fransada Pariste Antoine de Feuillard tarafindan ilk kalici Isko locasinin kurulmasi. Bu loca adini Souverain Conseil de la Sublime Mere Loge dEcosse du Grand Globe Franais (Byk Fransiz Kresinin Yksek Ana Isko Locasi Hakim Konseyi) adini alacaktir. Lord Byron Ingiltere Byk Locasi Byk stadi olur.

79

1749 Benjamin Franklin Pennsylvania Blge Byk stadi olur. Masonlugun Macaristana ilk kez girisinin bu yil gereklestigi ileri srlr. 1750 Chevalier de lOrient ou de lEpe (Dogu ya da Kili Svalyesi) derecesi Paris ve Bordeauxda ilk kez ortaya ikar. Transylvaniada ilk mason locasinin bu yil ailidigi ileri srlr. Pennsylvania Blge Byk stadi olarak William Allen seilir. Benjamin Franklin yardimciliga atanir. Berlinde Friendship (Dostluk) locasi kurulur. 1751 The Most Ancient and Honourable Society of Free and Accepted Masons (zgr ve Kabul Edilmis Masonlarin Pek Eski ve Saygideger Dernegi) adli bir komite kurallar yayinlar. Bu Anciens (Eskiler) komitesine dahil bazi localarin olusturdugu bir federasyondur ve Modernler olarak nitelenen Ingiltere Byk Locasina karsi ikmaktadirlar. Fransanin Marsilya kentinde, George Duvalnons adli bir Isko Saint-Jean dEcosse locasini kurar. Papa XIV. Benedict, Masonluga karsi yeni bir ferman ikarir. Ispanya Krali VII. Ferdinand masonlari lme mahkum eder. 1752 Lord Carisford Ingiltere Byk Locasi Byk stadi seilir. George Washington, Virginiada Fredericksburg locasinda aydinlanir (4 Kasim). Hindistan, Madrasta bir loca ailir. Fransa Byk Locasi patenti ile Stockholmde Saint Jean Auxiliaire locasinin Knut Karlsson Posse tarafindan kurulmasi. 1753 Eskiler federasyonlarini bir Byk Loca biimine dnstrerek ilk Byk stadlarini seerler: Robert Turner (5 Aralik). Ilerde 1756 Yilinda Templar Strict Observancei kuracak olan Baron Karl von Hund Almanyada dsncelerini yaymaya baslar. Isve Krali Masonlugun Koruyucusu ilan edilir. New York Blge Byk stadligina George Harrison seilir. Frederiksburg locasinda Royal Arch derecesine ait en eski tutanaklar bu tarihte baslar. 1754 Viyanada ikinci loca ailir: The Three Hearts ( Kalp). Berlinde Eintracht locasinin kurulmasi. 1755 Saint-Jean de Jrusalem locasi tarafindan hazirlanan 44 maddelik yeni Yasa. Virginiada The Port Royal Kilwinning locasinin ailmasi. 1756 Anderson Yasalarinin John Entick tarafindan gzden geirilmis nc basimi. Carnarvon Markisi Ingiltere Byk Locasi Byk stadi seilir. Lord Aberdour Iskoya Byk Locasi Byk stadi seilir. Eskiler Byk Locasi, Laurence Dermottun gzden geirdigi yasalari Ahiman Rezon adiyla kabul eder. Hollanda Byk Locasinin on drt loca tarafindan kurulmasi. Templar Strict Observancein (Tampliye Siki Baglilik) Almanyada kurulmasi. 1757 Speklatif teriminin ilk kez Dr. Thomas Manningham tarafindan kullanilisi. Carnarvon Markisi istifa edince, Iskoya Byk Locasi Byk stadi Lord Aberdour Ingiltere Byk Locasi Byk stadligina da seilir. Ingiltere Byk Locasi bir mektupla Hollanda Byk Locasini Isko dercelerini kullanmamak konusunda uyarir. 1758 Irlanda Byk Locasinin Eskiler ile iliski olusturmasi. Fransada Byk stad Clermont Kontu, Sainte-Trinit locasi stadi Jacques Lacorneu kendi yerine

80

geecek kisi olarak belirler. Martines de Pasqually Chevaliers Maons Elus de Coens de lUnivers (Evrenin Seilmis Coen Masonlari Svalyeleri) rgtn kurar. Bombayda bir loca kurulmasi. 1759 Ingiltere Byk Locasi patenti ile Qubecte localar ailmaya baslar. 1760 Pariste bulunan yirmi kadar loca stadi, Lacorneun yetkilerine karsi ikarak ayrilirlar ve SaintMartin locasi stadi Martin Penyi Byk Loca Baskani olarak seerler ve yeni yasa ve kurallar hazirlarlar. Isve Byk Locasinin kurulmasi. Byk stad Baron Scheffer. Isvirede Strict Observancea bagli localarin ailmasi. Fransada ilk Rite dAdoptionun ortaya ikisi. Bostonda Saint Andrew locasinin kurulmasi. 1761 York Byk Locasinin uyanisi. Fransada kargasayi gidermek isteyen Clermont Kontu, yerine geecek kisiyi Antoine Chaillon de Jonville olarak degistirir. Fransa Byk Locasi ile Yksek Dereceler Dzenli Localari Byk Konseyi birlikte, Amerikada yksek dereceleri yaymasi iin Etienne Morini grevlendirirler. Morine Fransiz localari mfettisi patenti verilir. Fransada Metz kentinde Grand Inspecteur Grand Elu Chevalier Kadosh (Byk Seilmis Byk Mfettis Kados Svalyesi) derecesi ortaya ikar. Fransada Souverain Prince Rose-Croix (Hakim Gl-Ha Prensi) unvaninin ortaya ikisi. Viyanada Royal Militaire adli yeni bir locanin kurulmasi. 1762 Ingilizlere esir dsen Morin, Modernlerin Byk stadi Ferrers Kontu tarafindan kurtarilir ve Amerikadaki Ingiliz kolonilerinde yksek dereceleri yaymak iin grevlendirilir. Fransada bir Isko Locasi Byk stadi olan Pirlet Conseil de Chevaliers dOrientni (Dogu Svalyeleri Konseyi) kurar. Kendisi Grand Empereur de lOrient (Dogunun Byk Imparatoru) unvanini alir. Marsilyada Saint-Jean dEcosse locasi kurucusu ile arasi bozulan Alexandre Routier Mere Lodge Ecossaise de Marseillei (Marsilya Isko Ana Locasi) kurar. Dresden Byk Locasi bir karar alarak Strict Observancea katilir. 1763 Fransa Byk Locasi yeniden birlesir. Fransa Byk Locasi ileri gelenleri Souverain Conseil des Chevaliers dOrient de Parisi (Parisin Dogu Svalyeleri Hakim Konseyi) kurarlar. 1764 Lord Blayney Ingiltere Byk Locasi Byk stadi olur. Eskilerden aldigi patentle Pennsylvania Blge Byk Locasi kurulur. 1765 Tschoudy Baronu Theodore-Henry, Metz ve Pariste Saint Andr dEcosse derecesi kolejlerini kurar. Amaci bu dereceyi Kados derecesi yerine koymaktir. Ingiltere Krali III. Georgeun kardesi York Dk Edward Berlinde The Three Doves locasinda aydinlanir. Strict Observance Rusyada kurulur. Hamburg Blge Byk locasi Strict Observancea katilir. Danimarka Blge Byk Locasi Strict Observancea katilir. Charles Tollmann Isve Blge Byk stadi olur. 1766 Ingiltere Byk Locasi ile Fransa Byk Locasi arasinda konkordato yapilmasi.

81

Fransa Byk Locasi grevlilerinin seimi sirasinda ikan olaylar nedeniyle, on loca stadinin masonluktan ikarilmasi. Fransa Byk Locasi ile Souverain Conseil des Chevaliers dOrient birlikte ikardiklari iki teblig ile tasrada bulunan ana localari ve Kados derecesini iptal ederler. Pirletnin rgt Souverain Conseil des Empereurs dOrient et dOccident (Dogu ve Batinin Imparatorlari Hakim Konseyi) adini alir ve Fransa Byk Locasina birlesme teklif eder. Bu teklif kabul edilmez. Amerikada, Boston disinda Ingiltereye bagli localarin sayisi otuza ulasir. Ingiltere Byk Locasi Frankfurtta bir Blge Byk Locasi kurar. Almanyadaki localarin ogunlugu Strict Observancea gemistir. Macaristanda Pressburg kentinde Taciturnitas locasi kurulur. 1767 Anderson Yasalarinin drdnc basimi. Fransa Byk Locasi hkmetin emri zerine alismalarini durdurur. Amerikada ilk Isko yetkinlesme locasi, Morinin bir delegesi tarafindan New York, Albanyde kurulur. Ispanya Byk Locasi kurulur. 1768 Cenevrede Union des Coeurs (Kalplerin Brligi) locasi kurulur. 1769 Mark Mason derecesinin ortaya ikisi (Portsmouth, 1 Eyll). Almanyadaki Strict Observance ynetimi Bayreuthdan Auspacha tasinir. Bagimsiz bir Cenevre Byk Locasi kurulur. Kont Augustus Moczyuski Polonya Byk stadi olur. Bostonda Iskoya Byk Locasina bagli bir Blge Byk Locasi kurulur. St. Andrew Royal Arch Chapteri Excellent Mason (Yetkin Mason), Super-Excellent Mason (Pek Yetkin Mason) ve Knight Templar (Tampliye Svalyesi) derecelerini kullanmaya baslar. 1770 Belikada Namur kentinde Primitive Scottish Ritein (Ilkel Isko Riti) kurulmasi. Zinnerdorf tarafindan Berlinde Grand National Lodgeun (Byk Ulusal Loca) kurulmasi. Ingiltere Byk Locasi Isvete tek masonik yetkili olarak Isve Byk Locasini tanir. 1771 Clermont Kontunun lm zerine Fransa Byk Locasi alismalarina yeniden baslar. Byk stadliga Chartres Dk Louis-Philippe-Joseph dOrlans (Philippe Egalit) seilir. Isve Krali III. Gustavus ve iki kardesi mason olurlar. 1772 William Prestonun Modernlerin Genel Sekreteri olarak seilmesi. Chartres Dk, Souverain Conseil des Empereurs tarafindan Souverain Grand Maitre de tousles Conseils, Chapitres et Loges Ecossaises du Grand Globe de France (Fransa Byk Kresinin tm Konseyleri, Sapitrleri ve Isko Localarinin Hakim Byk stadi) olarak ilan edilir. Fransa Byk Locasi ile Souverain Conseil des Empereurs birlesirler. Brunswick Dk Fredinand Strict Observancein Byk stadi olur. Strict Observance Templiere adini Rite Ecossais Rectifi biiminde degistirir. Rusyaya Blge Byk stadi olarak bir Ingiliz gnderilir. Polonyanin paralanmasi zerine bir ok loca kapanir. Joseph Warren Amerika Kitasi Byk stadi olur. 1773 Iskoya Byk Locasinin Eskiler ile iliski olusturmasi. Fransada Monmorency-Luxembourg Dk tasra localarini Grand Loge Nationale de France (Fransa Ulusal Byk Locasi) adi altinda birlestirir. Kimi zaman Clemont Byk Locasi adiyla da anilan bu yeni Byk Loca, Fransa Byk Locasina baglidir. Bu nedenle Fransa Byk Locasi adini Grand

82

Orient de France (Fransa Byk Dogusu) olarak degistirir. Grand Orient de Francein Byk stadi Chartres Dkdr. 1774 Fransanin Lyon kentinde Jean-Baptiste Willermoz tarafindan Rite EcossaisRectifinin kurulmasi. Grand Orient de France bir Rite dAdoption kurar. Zinnendorf Almanya Byk Locasi Byk stadi seilir. Hirvatistanin Varasd kentinde The Three Dragons locasi kurulur. 1775 Charles-Pierre-Paul Savalette, Fransada Philalethes ritini olusturacak bir komisyon kurar. Louis-Claude de Saint-Martinin Le Philosophe Inconnu (Bilinmeyen Filozof) ve Des Erreurs et de la Verit (Yanlislar ve Gerek stne) adli yapitlari yayinlanir. Iki Sicilya Krali IV. Ferdinand mason olmayi lm cezasini gerektirecek bir su olarak duyurur. 1776 Anderson Yasalarinin William Prestonun giris yazisi ile birlikte besinci basimi. Adam Weishaupt tarafindan Bavyerali Illuminatinin kurulmasi (Ingolstadt, 1 Mayis). Grand Orient de France ile Lyon, Bordeaux, Strasbourg ve Montpellierde bulunan Rite Ecossais Rectifi ynetimlerinin birlesmesi. Luxembourg locasinin kurulmasi. Royal Arch derecesi Modernler tarafindan kabul edilir. 1777 On iki dereceden olusan Isve Ritinin kurulmasi. Londrada Grand Chapter of Royal Archin kurulmasi. Virginia Byk Locasinin kurulmasi (6 Kasim). 1778 Lyon konvaninda, Stricte Observance Templierein tasra rgtleri LOrdre des Chevaliers Bienfaisants de la Cit Sainte (Kutsal Kentin Iyiliksever Svalyeleri Tarikati) adini alir. 1779 William Prestonun Modernlerden ayrilarak Grand Lodge of England South of the River Trenti (Trent Nehrinin Gneyinde Ingiltere Byk Locasi) kurmasi. Rite Ecossais Rectifiye bagli Grand Prieur Indpendante dHelvtienin (Isvire Bagimsiz Byk Birligi) kurulmasi. Rusyada Ulusal Byk Locanin kurulmasi. Byk stadliga Prens Gagarin seilir. 1780 Fransada Philalethes ritinin dzenlenmesinin tamamlanmasi. Chefdebien dAigrefeuille tarafindan Narbonneda Rite Primitifin (Ilkel Rit) kurulmasi. Avusturya Masonlugu Strict Observancea geer. Ispanya Byk Locasi adini Ispanya Grand Orienti biiminde degistirir. Madras Byk Locasinin kurulmasi. Goethe mason olur. 1781 New York Byk Locasi kurulur. 1782 Rite Ecossais Rectifinin evrensellestirilmesi amaciyla toplanan Wilhelmsbad konvaninda, Masonlugun Tampliye kkenleri onaylanir. 1783 Iki mason, Franz Anton Mesmer ile Nicolas Bergasse La Societ de lHarmonieyi (Uyum Dernegi) kurarlar. Amerikada Maryland Byk Locasi kurulur. The Three Globes locasi Strict Observancedan ayrilir. Hamburg Byk Locasi karar alarak Strict Observancedan ayrilir. 1784 John Noortouck tarafindan gzden geirilmis ve dzeltilmis olan Anderson yasalarinin altinci basimi.

83

Bavyerada Illuminati rgt dagitilir. Avusturya Byk Locasi kurulur. 1785 Philalethes ritinin ilk konvani toplanir. Cagliostro adiyla taninan Guiseppe Balsamo Pariste kurdugu Rite Egyptien (Misir Riti) ile byk basari kazanir. Bu rit Belika, Hollanda, Polonya, Almanya, Ingiltere ve Isvireye kadar yayilacaktir. 1786 Eskiler ve Modernler Madras Hindistanda birlesme karari alirlar. Avusturya Imparatoru II. Joseph tim mason localarini kapatir. Amerikada Georgia Byk Locasi kurulur. New Jersey Byk Locasi kurulur. Grand Orient de France yedi dereceli Fransiz Ritini kurar. 1787 Philalethesin ikinci konvani. Gney Carolina Byk Locasi kurulur. 1788 Modernler tarafindan The Royal Masonic Institution for Girlsn (Kizlar iin Kraliyet Mason Enstits) kurulmasi. 1789 Prestonun Grand Lodge of England South of the River Trent adli Byk Locasinin Ingiltere Byk Locasi (Modernler) ile birlesmesi. Fransada Clermont Byk Locasinda kopmalar. Connecticut Byk Locasinin kurulmasi. New Hampshire Byk Locasinin kurulmasi. Maltada Secrecy and Harmony (Gizlilik ve Uyum) locasinin yeniden ailmasi. 1791 Fransada Clermont Byk Locasi uyku dnemine girer. Danimarkanin Odense kentinde Maria of the Three Hearts ( Kalbin Mariasi) locasinin kurulmasi. Rhode Island Byk Locasinin kurulmasi. 1792 York Byk Locasinin yok olusu. Bostonda Eskiler ve Modernler birlesir. 1793 Chartres Dk, Byk stadlik grevinden ayrilir (5 Ocak), sonradan giyotinde can verir (6 Subat). Grand Orient de France uyku dnemine girer. Isve Krali IV. Augustus mason olur. 1794 arie Katerinanin istegi ile Rusyada tm localar kapanir. Vermont Byk Locasi kurulur. 1795 Clermont Byk Locasi uyanir. 1796 Grand Orient de France uyanir ve Byk stadliga Roettiers de Montaleau seilir. 1798 Eskiler tarafindan The Royal Masonic Institution for Boysun (Oglanlar iin Kraliyet Mason Enstits) kurulmasi. Prusya Byk Locasi kurulur. 1799 Clermont Byk Locasi tmyle Grand Orient de France ile birlesir. Amerikada Grand Chapter-General of the Royal Arch kurulur. 1800 Portekiz Byk Locasi kurulur. Kentucky Byk Locasi kurulur. Bu kronolojide yer alan tm tarih ve bilgilerin geregi yansittigini savunmak dogru degildir. Ancak, olanaklar el verdigi lde kesin kanitlara dayanan ve farkli kaynaklarin karsilastirilmasi ile denetlenen

84

bilgilerin listelenmesine zen gsterilmistir. zellikle, sylencesel ve kuskulu bilgilere yer vermekten kainilmistir. Yine de, bazi hatalar ve eksikler olabilir. Dikkatinizi eken hata ve eksikleri, ltfen kaynak da belirterek, thamos@fcmail.com adresine e-mail ile bildirirseniz, gerekli dzeltmeler yapilacaktir. Kaynaklar: A New Encyclopedia of Freemasonry, Arthur Edward Waite The Royal Masonic Cyclopedia, Kenneth MacKenzie La Franc-Maonnerie, Histoire et Initiation, Christian Jacq Histoire, Rituels et Tuileur des Hauts Grades Maonniques, Paul Naudon Masonluk, Paul Naudon

XVIII. YZ YILDAN BIR MASON PORTRESI: GIACOMO CASANOVA Kadinlarin gzdesi nl servenci Casanova..................Derleyen: Thamos (Geometri) XVIII. Yz yilda yasamis olan nl yazar ve servenci Giacomo Casanova bir masondu. Ancak onu nl yapan mason olarak gereklestirdigi etkinlikleri degil, yasaminin diger blmyd. Gerekten Casanova nn hak eden bir apkindi. Yasami sresince yilda ortalama kadinla iliskisi olmustu. Yine de, bazi filmlerde gsterildigi gibi, acimasiz bir kadin avcisi degildi Casanova. Iliski kurdugu kadinlara, birlikte oldugu srede hep sadik kalmis, gnl oyunu sona erince de onlarin mr boyu dostu ve akil hocasi olmustu. Casanovanin lmnden sonra Dux Satosunda bulunan ok sayida mektup onun bu zelligini kesinlikle dogrulamaktadir. Bazi hanimlarla tam kirk yil sresince mektuplasmisti! O agda kadinlarin toplum iindeki durumu pek parlak degildi ve ogunlukla Casanova yillar boyunca zor durumdaki eski asklarinin sirdasi ve moral destekisi olmustu. Oysa Casanovanin kendi yasami pek de rnek olusturacak kadar temiz degildi. Pek ok sahtekarlik ve kalpazanlik olaylarina karismisti. Bir byc oldugunu ileri srerek, ok sayida saf insani dolandirmisti. Diger taraftan, genlere gtler vererek, yasamlarinda dogru bir yol tutmalarini saglamis, darda kalan bir ok kisiye yardim elini uzatmisti. Giacomo Casanova 1725 yilinda Venedikte dnyaya gelmis ve 1798 yilinda, 73 yasinda iken, gnmzde ek Cumhuriyeti topraklarinda bulunan Dux Satosunda yasama gzlerini kapatmisti. Genliginde din ve hukuk egitimi alan Casanova, yasami boyunca mzisyenlik, yazarlik, askerlik, casusluk, diplomatlik gibi bir ok degisik isle ugrasmistir. Ama onu en iyi aiklayan nitelendirme: servencilik olabilir. Bir tiyatrocunun ogluydu. Uygunsuz davranislari nedeniyle San Cyprianus Ilahiyat Okulundan kovulunca, bir kardinalin hizmetinde alisti. Bu isten kisa srede sikilip, Venedikte kemanciliga basladi. Daha sonra Lyon, Paris, Viyana, Prag ve Dresdende kaldi. Genis Kabala bilgisinden yararlanarak evresindekileri bir byc olduguna inandiriyor ve sonra bu zavallilari dolandiriyordu. Eger mason olmasaydi, Casanovanin yasami daha sakin geebilirdi. Masonluk sayesinde aginin en nl kisileri ile, rnegin Voltaire ve Prusya Krali Frederick ile tanismis, pek ok saygin kisiyle bir araya gelmisti. Casanovanin Masonluk ile ilk tanismasi 1749 yilinda Venedikte yakin dostu Antonio Badaletti (1724 1789) sayesinde gereklesmisti. Bir yil sonra, Fransanin Lyon kentinde Amiti (Dostluk) ya da Amis Choisis (Seilmis Dostlar) locasinda aydinlandi. Onu Masonluga neren kisi, bir Fransiz generali olan Marquis de Rochebarondu. Ayni yil Parise geerek yeni locasinda yksek derecelere ikti. Casanovanin Pariste Fransa Byk Locasi Byk stadi Clermont Dknn locasina getigi ileri srlr, ancak bunu dogrulayan bir kanit yoktur. Casanovanin ulasmayi basardigi yksek dereceler, bugnk Isko Ritinin atasi sayilan bir sisteme bagliydi. Arastirmacilara gre, Avrupada kentten kente sik sik yaptigi yolculuklar Casanovanin mason etkinlikleriyle aiklanabilir. rnegin, Mozartin operalarinin librettolarini yazan Lorenzo Daponteyi Masonluga neren Casanovadir. Venedik Cumhuriyetinin nl senatr Andrea Memmo da Masonluga Casanovanin nerisi ile katilmistir. Ne var ki, mason olmasi Casanovanin basini belaya sokmakta gecikmemistir. Bu hareketli yillar boyunca Casanova, mason toplantilarina katilmayi hep srdrmstr. 1758de Hollandada ve 1772de Bolognada mason localarini ziyaret ettigini kendi anilarinda belirtmistir. Artik yaslanan Casanova 1785 yilinda, bir mason olan Kont Waldsteinin Dux Satosunda ktphaneci olarak grev almistir. Yasaminin son gnlerinde anilarini yazmistir. Bir insan ve bir mason olarak, yasami boyunca bencil ve ahlaksiz olan Casanova, herseye karsin agina gre aydin ve cesur bir kisiydi.

85

Kaynak: Casanova Giacomo, Memoirs, 3 vols. Paris: Gallimard, 1958. Eric Ouellet, Was Casanova a Mason?, Masonic Universal Bulletin. Encyclopedia Brittanica.

MISRAIM RITININ KKENI Doksan Dereceli Gizemci Bir Ritin Kurulus yks.........................eviren: Thamos (Geometri) Mason ritleri arasinda belki de en gizemlisi, XIX. yz yil sonunda ortaya ikmis olan Misraim ritidir. Bu rit, hem XVIII. yz yilda filizlenen esitli ezoterik mason sistemlerinin bir devami, hem de eski Misir geleneklerinin mirasisi oldugunu iddia etmektedir. Bir yandan gizemci ve Kabbalaci arastirmalara olan ilgisi, diger yandan hayret verici dereceler hiyerarsisi ile Misraim riti, kendisi ile iliski kurmakta isteksiz davranan diger mason obediyanslarindan olduka degisiktir. Tinsel iletisim kavraminin temel oldugu ve genellikle Byk stadlarin mr boyu grevde kaldigi Misraim ritinde, diger mason ritleri ile baglantilar en birincil sorunu olusturmaktadir. Zira ortaya ikisindan beri Misraim ritine, sayica daha stn olan radikal ve materyalist egilimli diger mason rgtleri tarafindan sik sik esitli iftiralar ve baskilar yneltilmistir. Misraim ya da Misir ritinin kkeni olduka gizemlidir. ogu bu ritin ileri gelenlerinden olan kimi mason yazarlar, Misraim ritinin eskiligini kanitlayabilmek amaciyla, hemen hemen ogu sylenceden ibaret olan bazi tarihsel iddialarda bulunmuslardir. Oysa, dsnsel masonluk nispeten yeni bir gelisim sayilir ve bir mason ritinin ycelmesi, kurulus tarihinin eskiligine bakilmaksizin, mason gretilerini ne lde dogru aktarabildigine ve mason degerlerine ne kadar saygi duyduguna bagli olmalidir. Ilk Misraim locasinin 1814 yilinda Pariste Bdarride kardesler tarafindan kuruldugu kesin kanitlarla dogrulanmistir. Bu kurulusun ncesindeki dnemlerde, hem isim, hem de kimi ritel benzerliklerinden tr, Cagliostronun Haute Maonnerie Egyptienne (Misir Yksek Masonlugu) riti ile Misraim riti arasinda baglantilar oldugu sanilmaktadir. Yine de, bu akrabalikla ilgili birok ipucu bulunmasina karsin, bu izlerin hi biri yeterinde gvenilir grnmemektedir. Robert Ambelaine gre Misraim riti, 1788 yilinda Venedikte Strict Observance Templiere (Tampliye Siki Izleyis) ritine bagli bir loca olarak dogmustur. Bu loca, Cagliostronun verdigi patent ile bir grup Socinien (Lelio Socini tarafindan kurulmus ve kutsal leme dogmasina karsi ikan bir protestan akimi) tarafindan olusturulmustu. Kendisi de Venedikli olan Reghellini de Schioya gre ise; Cagliostro, tutuklanarak hapse atilacagi Romaya gitmeden nce, 1788de Venedik yakinlarinda bulunan Rovereto kentinde bir loca kurmus ve sonradan bu locadaki tm yetkilerini Francesco Battagia de Moriye devretmistir. Gastone Venturanin belirttigi bazi belgelere gre, 1796 yilinda Venedikte bir Misraim riti locasi mevcuttur. Bu loca, Avusturya ordularinin isgali zerine 1797de uyku dnemine girmis ve 1801 yilinda Tassoni tarafindan yeniden etkinlige kavusturulmustur. Avusturya gizli polisinin 1818 tarihli bir raporu, adina Gizli Misir Dernegi denilen bir mason rgtnn zellikle Italya, Iyon Adalari ve Misirda yogun etkinlik gsterdigini ileri srmektedir. Rapora gre, bu rgtn basinda bulunan kisinin unvani Grand Cophte (Byk Kipti) olup, Cagliostronun kendisine verdigi unvanla aynidir. Szkonusu gizli Misir derneginin varligi, Cagliostronun ritinin Venedikten yayilan esitli uzantilari oldugunu kanitlayan bir ipucudur. Yalniza yksek derecesi bulunan Cagliostronun ritinin XIX. yz yilda da varligini srdrdg, Guiseppe Gabrielli tarafindan ortaya ikarilan yeni bir belge ile kanitlanmistir. Bu belgeye gre, 1815 yilinda Napolide bulunan La Vigilanza locasi Cagliostro ritine bagli olarak alismis, bu locanin Saygideger stadligini Pietro Coletta ve Grand Cophtelugunu da Montemayor Baronu yapmistir. Napoliden Fransaya dnen Bdarride kardesler tarafindan Parise tasinan Misraim riti, tipki Cagliostronun riti gibi eski Misir geleneklerine bagli oldugunu ileri srmektedir. Ancak, Cagliostro ritinin sadece yksek derecesi olmasina karsin, Misraim riti Fransada ilk etkin oldugu dnemlerde bile doksan dereceli bir sistem biimindedir.

86

Grldg gibi, Misraim ritinin 1814 yilindan nceki dnemlere ait tarihi olduka karisiktir. Ne var ki, 1811 yilindan kalma, Italyanin Abruzzi blgesindeki Lanciano kentinde verilmis bir diplomanin geenlerde ortaya ikarilmasi, Misraim ritinin kkenlerine ait arastirmalara isik tutmus ve ritin kuruculari arasinda nem kazanan yeni bir isim ortaya ikmistir: Charles Lechangeur. Renzetti adli bir masona 66. dereceyi veren bu diplomanin zerinde, ritin o dnemdeki nde gelen yetkilisinin, tm 77. dereceden mason olan Lasalle, Marc Bdarride ve Charles Lechangeurn imzalari bulunmaktadir. Yapilan arastirmalar, Misraim ritini Fransaya getiren ve sonradan Belika, Irlanda ve Isvireye yayan kisilerin yalnizca Bdarride kardesler olmadiklarini, Lechangeurn de nemli katkilarinin bulundugunu belirlemistir. Misraim ritinin Pariste yeni ortaya iktigi dnemde, nl mason Thory tarafindan kaleme alinmis olan su satirlar olduka ilgintir: Fransada bir ka yillik gemisi olan bu rgt, 1814 devriminden nce Venedik ve Iyon adalarinda olduka etkindi. Apulia ve Abruzzi blgelerinde de bir ok Misraim locasi mevcuttu. Bu ritin 87. derecesinde bulunan nderleri, rgtlerini tehdit edecek kargasa ortamini nceden sezerek, merkezlerini Parise naklettiler ve yeni Byk Localarini 21 Mayis 1814 tarihinde atilar. Misraim sz Ibranicede Misir anlamina gelmektedir. Eski Ahitte Misraim, Misirlilarin atasi olan Samin ikinci oglunun adidir. Gl-Ha rgt sylencelerine gre, Misraim kutsal gelenekleri Misir lkesine gtren kisidir. Marc Bdarridein hazirladigi Misraim Riti ritellerine gre ise, bu Eski Ahit kahramani rite kendi adini veren gerek kurucudur. Bir mason riti iin ilk kez ne zaman Misraim adinin kullanildigi bilinmiyor. Sir Martin Folkes tarafindan 1740 yillarinda Romada kurulmus olan mason ritinin bu adi tasidigi saniliyor. Renato Sorigaya gre, Misraim adi verilen ilk rit, Napoli prensi Raimondo di San Severo tarafindan kurulmustur. XIX. Yz yil sonunda Italyadaki Misraim ritinin Byk stadi olan Giambattista Pessina, ritin 10 Aralik 1747 tarihinde Napolide kuruldugunu ve 1805 yilinda yeniden dzenlendigini yazmistir. Misraim ritinin kurulmasinda etkin rol almis olan Bdarride kardesler ile Vitta Polaco ve Parenti gibi ileri gelenlerin hemen hepsi Yahudiydi. O dnemde Yahudiler, Masonluga kolaylikla kabul edilmiyorlardi. Bdarride kardeslerin, inanlarina daha uygun oldugunu hissettikleri bir ritel biimine baglanmalari dogaldi. Diger taraftan, bazi belgelerde Misraim ritini Fransada 1782 yilinda kuran kisinin Ananiah adinda bir Yahudi din nderi oldugu biiminde iddialar yer almaktadir. Bu kisi byk olasilikla, Orta Dogu kkenli nl kabbalaci Hayyim Joseph David Azulai olabilir. Bdarridelerin, Misraim ritinin 69. Ve 76. Derecelerindeki gizemci uygulamalari dzenlerken, Azulainin gretilerinden yararlanmis olmalari pek uzak bir olasilik degildir. Misraim ritinin gelisme gsterdigi evrenin, Napolon ynetimi sirasinda Italyanin isgal altinda bulunan blgelerindeki askeri localarda olmasi dikkat ekicidir. Yerel halktan ve zellikle kendi ie kapanikliklarindan siyrilmak isteyen Italyan Yahudilerinden bu localara ok sayida katilim olmustur. 1796 Yilinda Livorno kentinin Fransiz garnizonu subaylari tarafindan kurulmus olan Les Amis de lUnion Parfaite (Yetkin Birligin Dostlari) adli loca bu durumu yansitan iyi bir rnektir. Bu baglamda, Kabbala ve Masonlukla ili disli olan Italyan Yahudilerinin ortamina aliskin Bdarride kardeslerin, gizemci dereceleri filizlendirecek uygun topragi bylece bulmus olduklari da varsayilabilir. Marc Bdarridein Yahudi geleneklerine verdigi nem De lOrdre Maonnique de Misraim (Misraim Mason Dzeni Hakkinda) adli yapitinda daha belirgindir. Marc Bdarride, bu kitabinda Misraim Masonlugunu Eski Ahitin en eski din nderlerine kadar geri gtrmekte, zellikle Samin oglu MisraimI israrla vurgulamaktadir. Ancak, bu kitapta Isadan hi sz edilmemis olmasi da ilgin bir noktadir. Marc Bdarridee gre, dinler tarihinde Samin oglu Misraimin bir diger adi da Menes olarak geer. Aslinda Menes, Osiris, Adonis ya da Serapis adlari altinda tapinilan hep ayni tanridir. Bu sz geen Misraim (ya da Menes), dnemin diger mason sylencelerinde ve zellikle XVIII. yz yilin Gl-Ha rgt ritellerinde de yer almaktadir. Ne var ki, yine Marc Bdarridee gre, Masonluk daha da eskidir ve ilk locayi ocuklari ile birlikte Adem kurmustur. Marc Bdarridein, Habil ve Kabil arasindaki rekabet sorununu nasil zmledigini grenmek de ilgin olacaktir. Ortodoks Yahudi inanlari, Yahovanin yetkisine boyun egen gmen-oban Habilin yandasidir. Oysa Masonluk, Kabilin soyundan gelenlerin tm sanat ve teknikleri bulanlar oldugunu ileri srerek, tarimci ve insaati Kabilin yaninda yer alir. Marc Bdarride, bu sorunu dogrudan ggslemek yerine, evresinden dolasmayi seer; Kabilin zaten tvbe ettigini ve Ademin iki oglunun soyundan

87

gelenlerin Tubal-Cain dneminde baristiklarini ileri srer. Marc Bdarride, Babil Kulesini insa ettiren Nemrutun gnahkar girisimine de karsidir. Bylelikle, Misraim Masonlugunun, Eski Ahitte elestirilen tm kisileri (Kabil, Nemrut, Esav vs...) yceltme egilimindeki Kabilci gelenekle ilgisi bulunmadigini kanitlamis olur. Gastone Venturanin ileri srdg belgelere dayanarak, Venedik Cumhuriyeti ile bagli Iyon Adalarinda, XVIII. yz yilin sonlarinda Misir kkenli oldugunu iddia eden ve yksek derecelerde etkinlik gsteren bir rit ya da Misraim adli bir loca bulundugu dsnlebilir. Bu varsayim, 1788 yilinda Venedikte Cagliostrodan patent almis bir Misraim riti uygulamasi oldugunu belirten Robert Ambelainin grslerine de uygun dsmektedir. Ancak Venedikliler, Cagliostronun Kabbala ve by karisimi ritini uygulamak istemeyip Tampliye Siki Izleyis ritinde alismayi semis olmalidirlar. Bu durumda ortaya ilgin bir sentez ikmaktadir: Cagliostronun isigi altinda, Tampliye gelenegi ile damgalanmis, Ingiliz Masonlugunun ilk derecesi ile Alman Masonlugunun yksek derecelerinin bir karisimi. Sonu olarak, arastirmalarin bugn ulastigi dzeyde, Misraim ritinin zgn kkeninin Venedikte bulundugu ve Napolon dneminde Italya isgali sirasinda Napoli Kralliginda bulunan Fransiz-Italyan localarinda gelistigini sylemek olanaklidir. Misraim ritinin nde gelen kuruculari ve destekileri olarak Parenti kardesler, Cesar Tassoni, Charles Lechangeur, Pierre de Lasalle, Theodoric Cerbes, Vitta Polaco ile Gad Bdarride ile iki oglu Marc ve Michel Bdarride sayilmalidir. Kaynak: La Grande Loge de Misraim (Misraim Byk Locasi) Internet Sitesi: http://www.misraim.org.

OBEDIYANS, JRIDIKSIYON, RIT ve ORDER Masonik Terminolojideki Obediyans & Jridiksiyon & Rit & Order Kavramlari.....Yazan: Tayan GIRIS Masonluk, Royal Art, yani Sahane Sanat, sifatindan anlasildigi gibi, fikir, tefekkr ve tefsir sanatidir. Masonlugun eklektik felsefesin gelmis gemis inan sistemleri ve fikir akimlarinin, hedefi insan olmak sartiyla, ortak paydalari olusturur. Gnmzn Masonlugu, Rnesans ve Reformla baslayan Aydinlanma agina zg bir fikir ve zihniyet styapi kurumu olarak Bati Uygarligi iinde dogmus ve gelismistir. Her ne kadar, Masonlugun zndeki ortak paydalarin byk blm, Anadolu dahil Ortadogu kltrlerinin Eski Misterlerinden muhtelif vesilelerle Batiya aktarilmis olsa bile; Masonluk Avrupada kurulmustur. Masonluk, yurdumuz dahil, diger lkelere Batidan ithal edilmistir. Bu nedenle, masonik terminolojinin iinde Bati dilleri kkenli ok sayida, kelime, kavram ve terim yer alir. Bunlardan bazilarinin yerine, gnmze gre eski kalan Osmanlica kelimeler uyarlanmissa da; bazilari tutmus ve bazilari tutmamistir. Tutmayanlar, Avrupadan geldikleri zgn hliyle kullanilmaya devam edilmistir. Bir blmne, yeni Trke denilebilecek agdas karsiliklar bulunmustur. Bylece, Trk Masonlugunda, kompozit ve kendisine zg eklektik bir masonik terminoloji gelismistir. Bu terminoloji dogal olarak pek de kimseyi rahatsiz etmemektedir. Daha sonra, arasira, eski dilden veya yabanci dilden olanlarin yerlerine yapilagelen uyarlamalar, tepki gstermezse tutmakta ve masonik terminolojiye yerlesmektedir. Ancak, yine de bir blm terimler yurdumuza girdigi dildeki sekliyle devam etmektedir. Bunlar rneklenirse, en belirgini Mason terimidir. Resmen yabanci dilden olmasina ragmen, hi kimse Mason yerine Duvarci veya Dlger demek iin pek de israrci olmamistir. Ama, Freemason veya bir zamanlarin modasi Farmason tutmamis; yerine Hr sifatinin getirilmesiyle Hrmason gibi yari Trke-yari yabanci birlesik isim tretilmistir. Benzer olarak, Loca ve Rit de aynen kullanilmaktadir. Obediyans ve Jridiksiyon, zaman zaman, degistirme abalarina ragmen, yerlerine ikme edilenler pek tutmadigindan Trk Masonlugu terminolojisine yerlesmistir. Son yillarda gndeme gelen Order kelimesinin nasil Trkelestirilecegi konusu kesin zme varamamistir. Bu incelemenin amaci, basliktaki terimlerin yazara gre- yorumlanmasidir. OBEDIYANS NEDIR ? Obediyans; Latince Obedientia, Fransizca Obdience, Ingilizce Obedience, Almanca Obdienz kelimelerinin, Fransizca okundugu sekilde, Trk Masonluguna alinmistir. Kelime, en eski kullanisi bakimindan, klenin efendisine kayitsiz sartsiz boyun egmesi ve tam itaat etmesi; Hiristiyan aidan bagli olunan din kuruma itaat ve baglilik anlamindadir. Siyasal olarak tebnin, monarsa veya devlete

88

bagliligi bu kelime ile tanimlanir. Bylece, genel anlami itibariyle, obediyans, bir otoriteye veya mercye itaat etmek; yasalarina ve kurallarina veya emirlerine ve kisitlamalarina uymak ve bagli olmak ve boyun egmek anlamina gelir. Obediyans terimi, hem iten ve hr irade ile baglilik hlini yansittigi gibi; hem de, bunlarin olmadigi hllerde, zorlayici bir yaptirimi gsterir. Obediyansin Masonluktaki anlami, bu ereveyi kapsamak zere, daha genis ve ok daha zeldir. Bir rnekle aiklanirsa: yedi Masonun bir araya gelerek bir loca kurabilecegi masonik gelenektir. Locayi kuran masonlar, olusan yeni locanin kazandigi tzel masonik kisiligi ile obediyansin birinci asamasini olustururlar. Yani, kurduklari locanin dogan tzel kisiligine ve mevzuatina itaat ederler. Bu yeni loca ya bagimsiz kalabilir; ya mevcut bir obediyansa katilabilir; ya da yeni obediyans kurma girisimine baslayabilir. lkede, bu yeni locada yapilacak tekrislerle artacak mason sayisina gre, ayni sekilde, yeni yeni diger localar da kurulabilir. Bylece, kurulan her bagimsiz loca iin, ayri bir yeni bagimsiz obediyans erki ortaya ikar. Bir lkede ok sayida locanin birbirinden bagimsiz alismasi masonik kaos yaratir. Localarin ahenk ve nizam iinde masonik uyum saglayabilmeleri iin, aralarinda birlik kurmasi, hatta kendilerinin ynetimsel aidan bagli olacaklari bir ynetimsel kurum ve hatta merkez birim olusturarak esgdm saglamasi, operatif dnemden yansimis olan bir speklatif masonik yntem, hatta jargondur. Masonluktaki kurallasmis bu gelenege gre, memlekette kurulan localarin sayisi buldugu veya astigi zaman, bu loca (veya daha fazla loca), kendi arzu ve hr iradeleriyle, kendi aralarinda federatif olarak rgtlenerek, bagimsiz bir merkez ynetim birimi kurarlar. Bu merkez birim, Muntazam Masonlukta Byk Loca, zel hllerde Byk Dogu (Grand Orient) adini alir. Byk Loca merkez ynetimin kurulmasiyla beraber; Byk Loca, onu kuran localar ve masonlar bagimsiz bir obediyans teskil eder. Ayni zamanda, localar ve masonlar, merkez ynetim biriminin hkim ve nzim otoritesi altinda Byk Locanin obediyansini olustururlar. Bylece, o lkedeki Masonluk artik tzel kimlik kazanarak; ulusal ynetimi, hatta kamu nezdindeki kanun ve resm temsil stats belirlenir. Byk Locayi kuran localar, kendilerini idare etmek, masonik alisma yapmak, yaptirmak ve denetlemek yetkisini Byk Locaya biraktiklarindan; Masonlar-Localar-Byk Loca dizisi, alttan ste, tabandan doruga dogru bir obediyans; yani, hiyerarsik itaat piramidi olusur. Bu sistem, o lkenin Byk Locasinin obediyansi veya lkedeki Masonlugun obediyansi gibi adlar alir. Mesel, Trkiye Byk Locasi denilince, Trkiyede ynetim ve denetim egemenligi altindaki localarin ve masonlarin bagli olduklari, uyduklari ve itaat ettikleri federatif ynetim biriminin obediyansi anlasilir. Buna benzer olarak, Trk Masonlugu denilince de, ilk planda, bu lkedeki masonik obediyansin hkim ve nzim otoritesi Trkiye Byk Locasi akla gelir. Masonik obediyansin asil zelligi, hr ve mstakil olmasidir. Mevcut localar vasitasiyla federatif olarak bizzat kendi kendini kurmustur. nk, masonik ilkelere gre, Byk Loca kurmak yetkisi olan baska hi bir kurumsal veya kisisel kudret ve kuvvet yoktur. Yksek Sra veya baska bir masonik otorite tarafindan bir obediyans kurulmasi, yani jridiksiyonu iinde kurdugu localar vasitasiyla Byk Loca rgtlenmesi; Muntazam Masonlukta ok nemli olan bagimsizlik, kurulus ve kken meseleleri nedeniyle, geerli masonik ilkelere ve kurallara uymaz. Bu nedenle, byle kurulmus Byk Localar, kendilerini kuran masonik birimler tarafindan daha sonra bagimsizlik verilmis olsa bile, kken ve kurulus ynnden kuskulu obediyanslar seklinde tanimlanir ve dnyadaki diger muntazam obediyanslar tarafindan taninmalari sorun ikarir. Byle bir Byk Locanin, Muntazam Masonluk camiasi tarafindan taninabilmesi iin bir takim islemlerin yapilmasi ve kkensel kanitlarin bulunmasi gerekir. rnek olarak, aslinda 1909 yilinda kurulan Trkiye Byk Locasi, 1956 yilinda bagimsizligini da kazanmasina ragmen, ancak 1965 yilinda tamamlanan masonik islemlerle Muntazam Masonluk lemi tarafindan taninabilmistir. Diger taraftan, federatif olarak tesekkl etmis bir masonik birim, bagimsiz, yari-bagimli ve hatta bagimsiz bile kurulmus olsa, eger sonradan, baska bir Byk Locadan berat alir veya baglanir veya himayesine girerse; veya konfederatif bir birlik olusturursa veya mevcut bir konfederasyonun yesi olursa; her ahvalde, az veya ok istikllini kaybedeceginden; ister istemez, emir komutasi hline girerek tebsi olacagindan, adi Byk Loca bile olsa, artik hr ve mstakil sayilamaz. Kaldi ki, ulus-devlet modelinde, hr lkeye yakisir Masonluk jargonu, hr ve mstakil bir Masonlugu temsil eden Byk Loca olmakla mmkndr. Yeni kurulan bir Byk Loca, ayni devlet gibi, hr ve bagimsizdir. Ancak, masonik ilkelerin evrenselliginden dolayi, genel ynelim, bu Byk Locanin dnyadaki kendi esdegeri diger Byk Localarla masonik iliski kurmasidir. Bu iliski, karsilikli Tanisma olarak, ayni devletlerin esit dzeyde birbirlerini tanimalari seklinde kurulur. Yoksa, bir digerinin himayesine girmek veya hrriyetine glge

89

dsrecek sekilde baglanmak, hem temsil ettigi masonik sistemi hem de kuruldugu lkenin istikllini risk altina sokacagindan asla sz konusu olamaz. Bu nedenle, her Byk Loca kendine zg temel ilkeleri veya Tanisma Kurallarini kendisi belirler. Bunlar, Muntazam Masonlugun ana ilkeleri ve landmarklariyla uyumludur. Taraflarin belirledigi kendi ilkelere karsilikli mutabakat saglandigi ve ayni ilkelere uyuldugu takdirde Byk Localarin arasinda Tanisma saglanir. Teesss eden Tanismada, hi bir ast st iliskisi veya birbirlerinin i islerine karismak yoktur. Her bir birim, ulusal, hr ve bagimsizdir. Mill Obediyansin esasi ve teminati budur. Bu ilke, hem kurulus, hem de sonraki sre iin geerlidir. Muntazam olarak tesis edilmis bir obediyansin iine, baska obediyanslardan alinacak patentlerle derece eklentisi yapmak, hem olusum ilkesine hem de milllik sifatina glge dsrr. Bu arada, Byk Loca ile Byk Dogu arasindaki farki belirtmek gerekir. Byk Loca, Craft Hrmasonlugun sadece irak, Kalfa, stad Mason dereceleri olmak zere sembolik derece ile yapilan masonik alismalari iin kurulan, genel olarak sadece bir rite gre veya kendisine zg uyarladigi bir alisma Modeli (Working)ne gre alisan ve daha ok Muntazam Masonlukta geerli olan bir masonik ynetim merkezidir. Rit ve alisma Modeli (Working) terimleri, ismen farkli bile olsa, aslinda ayni seydir; Working kavrami, Rit terimini sevmeyen Anglosakson Masonlugu tarafindan tercih edilir. Dnyada, birden fazla ritte alisan ve sifatlari muntazam Byk Localar da istisna olarak vardir. Ancak, Muntazam Masonlukta, Byk Loca ve obediyans denilince, akla dereceli Sembolik Masonluk, yani Craft Hrmasonluk erevesinde alisan localarin kurdugu federatif bir masonik ynetim birimi akla gelir. Buna karsilik, Byk Dogularin zelligi, sembolik derecenin yaninda yksek derecelerin de alisilmasina imkn vermesidir. Yani, Muntazam Masonluk ynteminin aksine olarak, Byk Dogu, hem ilk Craft Hrmason derecesinin hem de seilen Ritin yksek derecelerinin alisma ve alistirma yetkisini ve denetimini stlenir. Ama, Muntazam Masonluk camiasinda da, bazi yksek dereceleri sembolik dereceli Craft Hrmasonluga syle veya byle ekleyen Byk Localar da vardir. Mesel, Ingilterenin Royal Arch; Irlandanin, nceki stadi Muhterem, Mark, Royal Arch; Iskoyanin, Mark derecelerini dahil etmesi gibi... Localarin federatif rgtlenmeyle Byk Loca kurmalarinin sebebi, lkede masonik alismalarin dzenlemesi, gerekli yasa ve tzklerin ikarilmasi; zetle, yasama, yrtme ve yargi erklerinin tek bir elden yapilmasinin temini iindir. nk, her locanin kendisine zg kararlarla ynetilmesi, lkede gerekli masonik birligi ve ahengi saglayamaz. Kaos olur. Kaos, amaci ve ortami Kozmos olan, Masonluga zarar verir. Bunun iin, bir tek merkez ynetim ve denetim birimi sarttir. Byk Loca, kurulusunu takiben, kendisini kuran localar ve masonlar zerinde ve kendisine masonik mevzuat ynnden bagli olunan tek ve esiti olmayan yegne hkim ve nzim masonik otorite sifatini kazanir. Bylece, Byk Loca, ona bagli localarla birlikte bir obediyans olusturur. Bu obediyans, hem localar olarak kurumsal hem de localardaki masonlar aisindan bireysel olarak vardir ve geerlidir. Bu nedenle, localar kendileriyle ilgili yasalarin ve tzklerin dzenlenmesini, ynetimlerin belirlenmesini ve denetlenmesini, haric dnyayla veya resm kurumlarla iliskilerinin saglanmasini ve genel masonik konularin zmlenmesini, teorik olarak kendi hr iradeleri ile olusturduklari obediyansin tzel kisiligine, tabi pratik olarak obediyansin, yani merkez ynetim biriminin, olusturulan kurullarina ve organlarina devretmis olurlar. nk, Byk Loca obediyansi soyut bir tzel kisilikten ibarettir. Kurumun ynetim ve denetim islevinin soyuttan soyuta ikmasi, yasamayi stlenen Genel Kurul, yani Konvan gibi; ynetimi stlenen Ynetim Kurulu, yani Byk Grevliler Kurulu gibi; yargiyi stlenen Yargi Kurullari gibi organlarla mmkn olur. Kurulan her obediyansin, kuruldugu lkenin ulusal sinirlari iinde masonik obediyansi vardir. Bir lkede bir obediyans mevcut oldugu takdirde veya tesisinden sonra bagli localardaki masonlarin kuracaklari her yeni loca, masonik mevzuata gre, obediyansin yetkili kararlarinin izni ve denetimi altinda kurulmak anlaminda, obediyansin merkez ynetim birimi Byk Locadan berat almak zorundadir. Ancak, bu sekilde kurulan bir loca muntazam sayilir. Aslinda her lkenin ulusal sinirlari iinde o lkenin masonlugunu temsil eden bir Byk Loca, yani obediyans olmasi, Muntazam Masonlugun geregidir. Ama, Muntazam Masonlukta bile bu gerege pek uyulmamaktadir. Mesel, ABDnin ynetim sisteminin farkliligi nedeniyle, ayri ayri cograf blgeler teskil eden her eyalette ayri bir Byk Loca vardir. Avustralya kitasindaki, Kanadadaki, hatta Almanyadaki mstakil Byk Localar oklu obediyans rnekleridir. Ingiltere basta olmak zere bazi lkelerde, adi Blge Byk Locasi veya Vadi Byk Locasi oldugu hlde,

90

aslinda obediyans olmayan masonik ynetim birimleri vardir. Ancak, bu gibi Byk Localar, lkede ayri bir obediyans niteligi tasimaz. Bu Byk Localar bagli olduklari veya subeleri olduklari asil Byk Locanin obediyansi kapsamindadir. Ancak, uzak ve kalabalik localarin oldugu vadilerde, byle bir idar uygulamaya gidilerek, blgesel olarak, mesel, kendi Konvanlarini yapmak veya asil Byk Konvanda gsterecekleri adaylarin arasindan kendilerinin Blge Byk stadini veya Byk stad Yardimcisini semek kolayliklar saglayan sistemler de vardir. Ancak bu uygulama, bir zamanlar yurdumuzda da oldugu gibi, her blgede bagimsiz, niter birer Byk Loca seklinde ok baslilik degildir; her blgede, merkez Byk Loca obediyansi altinda alisan, birer Blge Byk Locasi vardir. Bazi lkelerde, adi Byk Loca ve/veya Byk Dogu olan birden fazla merkez masonik ynetim birimi varsa da, bunlardan sadece biri Muntazam Masonlugun o lke iin tanidigi Byk Loca; digerleri masonik intizam disindaki camiaya ait olusumlardir. zetle, gnmz Masonlugunda obediyans denilince, Craft Hrmasonluk, yani Sembolik Masonluk derecesi ile alisan localarin federatif bir rgt olarak, tabandan tavana dogru federatif olarak kurduklari bir Byk Loca otoritesine bagli masonik sistem veya masonik evrim anlasilir. Daha da zetle, Muntazam Masonlukta, obediyans esittir Byk Loca demek mmkndr. Yazar, ana dilde ayni olan obediyans teriminin kullaniminin Trk Masonlugunda aynen srdrlmesinden yanadir. JRIDIKSIYON NEDIR ? Masonlukta obediyansla birlikte veya ayri olarak kullanilan Jurisdiksyon veya okunus olarak Jridiksiyon veya Juridiksyon terimi, Fransizca ve Ingilizcede Jurisdiction, Almancada Jurisdiktion olarak yazilir. Asli, Latincede yasa, kanun anlaminda jus ve juristen; sylemek, telffuz anlaminda dico kelimelerinden meydana gelen jurisdictiodan tremistir. Anlami, bir grevlinin, otoritenin, resm makamin, mercinin veya adaletin etkinlik gc ve hem de bu gcn etkinlik alanidir. Jridiksiyon, Masonlukta bir masonik ynetim biriminin, greti, uygulama ve denetim alanlarini kapsamak zere, hem masonik alisma yaptirma, hem de kendisine bagli yeni masonik birimler kurma yetkisi ve egemenligi anlaminda kullanilir. Ayrica, bu yetkinin ve egemenligin alaninin sinirlarini da belirler. Masonik ynden jridiksiyon, hem bir yetki ve otorite tarifi; hem de ayri bir masonik kurumlasma biimini aiklamak zere iki ayri anlamda kullanilir. Hatta, bu iki anlam bir yerde zitlasir. Bu itibarla, jridiksiyonun, hem obediyansla birlikte geerli anlamini; hem kendine zg anlamini incelemek gerekir. Her obediyansin, yani Byk Locanin veya merkez ynetim biriminin kendisini olusturan localar zerindeki masonik alisma yaptirmak, ynetmek, yasa kullanmak, yargilamak hak ve yetkilerinin tmne birden jridiksiyon denir. Bu hak, daha aik bir ifadeyle, obediyansin jridiksiyonudur. nk localar kendi aralarinda bagimsiz fedaratif rgt olarak Byk Loca kurmak suretiyle bir obediyans olusturduktan sonra, ynetimsel haklarini bu otoriteye devretmislerdir. Yani, masonlardan localar ve localardan Byk Loca olusumu seklinde, demokratik, hatta Byk stadin kimliginde meritokratik bir sistem kurulmustur. Ancak, bundan sonra, merkez otorite Byk Locanin obediyansi zerinde, yani kendisini olusturan localarin ve masonlarin zerinde jridiksiyon hakki baslamistir. Bu islev, baska bir deyisle, tabandan tavana dogru kurulan obediyansin, tavandan tabana dogru inen jurisdiksiyon olarak aiklanir. Bu nedenle her obediyansin, sorumlu oldugu ulusal veya cograf sinirlar iindeki Masonluk zerinde jridiksiyonu vardir. Ancak, yukarida deginildigi gibi, obediyans kavrami dereceli Sembolik Masonluk iin geerli bir terim oldugundan, burada aiklanan jridiksiyon da sadece Byk Locanin obediyansiyla sinirlidir. Bir obediyans iindeki localar, dis islerinde tamamen Byk Locaya bagli, i islerinde Byk Locanin belirledigi yasa, tzk ve kurallar dogrultusunda alisan zerk masonik birimler veya yasal aidan kollardir. Bir locanin bagli oldugu obediyansindan ikmasi mmknse de; rnekleri, mesel bir zamanlarin Azim Locasi vakasi gibi, ok nadirdir. nk, bagimsiz bir locanin masonik yasami ok sinirli ve kisitlidir. Bir obediyansin jridiksiyonu altindaki bir locanin beratini, yasada yazili gerekelerle geri almasi, yani pratik anlamda masonik yasama yetkisi ile kapatmasi jridiksiyon hakkidir. Yukarida aiklanan tanimlamadan daha baska anlam ifade eden, farkli masonik strktr gsteren baska bir jridiksiyon tanimi ve kullanimi vardir. Bu ikinci tanimlama bir yetki tanimlamasi oldugu gibi, ayni zamanda, zellikle, bir rgtlenme ve bir kurulus tanimlamasidir. Syle ki, bazi masonik birimler federatif olmamalarina ragmen, yetki gcn kendilerinin yasa ve geleneklerinden alarak, kendilerine bagli baska masonik birimler kurabilir ve btn bunlarin zerinde jridiksiyon hakkini kullanirlar. Bundan dolayi, bu tr masonik birimlerin hem olusum tarzi, hem yetki sekli jridiksiyondur. rnek olarak, Sembolik Masonlugun

91

genellikle ilk derecesinin tesindeki yksek dereceler dizilerinden olusan Ritler ve ogu Orderlar, bu tr jridiksiyonlara rnektir. Merkez birimin ana kurulusu, daha nce kurulmus bir ana masonik kurulustan berat almak seklinde olur; ve adi mesel Yksek Sra veya Sprem Konsey olan bu en yksek merkez birim veya otoriter organ nce kendi kendisini kurar ve sonra da geregine ve ihtiyaca gre kendi altindaki birimler, siniflar ve derecelerden olusan rgtn olusturur; bu sistem zerindeki, yasama, ynetim ve yargi yetkisini dogrudan kullanir. Dolayisiyla, kurulus ve yetki olarak, otokratik tarzda kurulan ve isleyen bu tr masonik sistemler tam bir jridiksiyondur. Mesel, Sko Riti veya York Riti gibi... Ancak, jridiksiyonun yntemleri ve tarzi her ritte ayni degildir. Farklidir. Mesel, Sko Masonlugu tarzi ritlerde, bir lkede jridiksiyon kurmak hakki bir beratla 33li bir kisiye verilir. O, bir digerini 33ye ykselterek sayiyi ikiye ikarir. Sonra ikisi birden 33ye ykselttikleri bir nc ile sayiyi e ikarir. Bylece, Yksek Sra teskili iin gereken 33li dokuz mason sayisina ulasilarak, jridiksiyonun dorugu olan merkez otoriter ynetim birimi tesis edildikten sonra, bu birimin arzu ve iradesine gre rgtlenilir. Bu itibarla, bir tek kisi tarafindan kurulup rgtlenmeyi mmkn kilan bu otokratik merkez sistem, her ne kadar demokratik degilse de; kurulus ve isleyis ynnden, daha abuk, daha hizli ve daha etkilidir. Bundan dolayi, yayilimi abuk ve etkin bir sekilde kisa zamanda gereklesir. Halbuki, York Riti dahil, Anglosakson tarzi masonik rgtlenmelerde, daha demokratikmis gibi grnen bir anlayisla, yeni bir olusum iin yeterli sayida dzenli masonun bir araya gelerek; nce, belirli sayi ve dzeyde derecelerden olusan bir birim olusturmalari; daha sonra, daha ileri yksek dereceleri ieren diger birimlerin kurulmasi; en sonra da, btn bu birimlerin ok merkezli ve ok basli olarak bir araya toplanmalariyla yeni bir sistem veya rit olusturmalari seklinde isler. Mesela, York Riti, bylesi ok sayida rit ve orderin bir araya gelmesinden meydana gelmistir. Bu nedenle, sistem, her ne kadar daha demokratik olsa da; masonik uygulama aisindan, olusum ve yayilimi fazla zaman gerektirdiginden gelisme imknlari sinirlanmakta ve hem de birimlerin arasinda ikan ynetimsel sorunlar masonik isleyisi zorlastirmaktadir. Obediyans ve jurisdiksiyon arasindaki masonik temel fark basit bir kural olarak syle aiklanabilir: Her obediyansin jridiksiyonu vardir; ama, her jridiksiyonun obediyansi yoktur. Bu kural lkemizden rneklenirse: Trkiye Byk Locasi, daha nce kurulmus localar tarafindan federatif olarak olusturulmus bir obediyanstir ve kendisine bagli localar zerinde jridiksiyonu vardir. Bu tarz, obediyansin jridiksiyonuna rnektir. Halbuki, Eski ve Kabuledilmis Sko Riti Trkiye Yksek Srasi, daha nce kurulmus bir Sko Riti merkez otoritesinin verdigi yetkiyle nce kendi kendisini olusturduktan sonra jridiksiyonunu kurmustur ve bu jridiksiyon alani iinde jridiksiyon yetki ve egemenligini kullanmaktadir. Bu olusum ve isleyis tarzi da, dogrudan jrisdiksiyonun varligina, jridiksiyonun obediyansi olmamasina rnektir. Iki kurulus arasindaki konkordatoya gre, Trkiye Byk Locasinin obediyansininin jridiksiyonu, kendisini olusturan ve kendisinin olusturdugu localardaki dereceli masonik alismalari ieren Craft Hrmasonluk iin geerli; Trkiye Yksek Srasinin jridiksiyonu nc derecenin tesindeki Sko Riti dereceleri iin geerlidir. Bu rneklerden anlasilacagi gibi, obediyans terimi Craft Hrmasonlugun ynetimini stlenen Byk Localar iin, jridiksiyon terimi zellikle Ritler ve kismen Orderlar gibi yksek derecelerle ilgili birimler iin geerlidir. lkemizde obediyansi, Sembolik Hrmasonluk ve Trkiye Byk Locasi; jridiksiyonu Eski ve Kabuledilmis Sko Riti ve Trkiye Yksek Srasi temsil eder. Byk Loca obediyans, Yksek Sra jridiksiyon statsn ve islevlerini rnekler. Obediyanslarin jridiksiyonlari, stten alta, yani tavandan tabana dogru farkli boyutlar ve isimler alir. Byk Localarin, biri ulusal ve digeri de localar zerindeki kurumsal olmak zere iki ayri jridiksiyonu vardir. Ulusal jridiksiyon, bir Byk Locanin masonik hak ve yetkilerini kullanabilecegi lke veya blge sinirlari olarak tanimlanir. Ilk akla gelen ulus-devlet modelinde, her lkede bir tek Byk Loca vardir ve egemenlik haklari lke sinirlarina kadar uzanir. Ancak, her zaman iin kural geerli olmamistir. Bazi Byk Localar, lke sinirlari disinda kalan kolonilerde, hatta bagimsiz lkelerde bile kendi obediyanslarina bagli localar kurmak yoluyla obediyans ve jridiksiyon alanlarini genisletmislerdir. ogu zaman, Masonlugun kurulus ve gelisme dnemlerinde grlen bu uygulama, siyasal bagimsizliklarin kazanilmasiyla gitgide ortadan kalkmis denilecek kadar azalmissa da, bu yntemi srdren bazi obediyanslar vardir. Ancak, genel olarak, her bagimsiz lkede o lkenin bagimsiz Byk Locasinin jridiksiyonunun olmasi ve bu hakkin baska hi bir yabanci Byk Loca veya masonik otorite ile kismen veya tamamen blslmemesi ok degerli ve vaz geilemez bir ilkedir. Bu itibarla, bir Byk Locanin baska bir lkenin Byk Locasina tanisma protokoluyla saglanan dostluk iliskisinin disinda, berat veya baska bir suretle bagli olmasi masonik haysiyet yaninda, lkenin istiklli ve hrriyeti ile asla bagdasamaz. Trkiye Byk Locasi, bir zamanlar yasadigi bu sikintilarin bedelini bagimsizlik savasimi ile demis tamamen ulusal ve hr bir masonik kurumdur. Dnyada hibir masonik kuruma, dogrudan veya dolayli kanun, idar, mal

92

bagimliligi yoktur. Zaten jurisdiksiyonun anlami da budur. Baska, bir obediyansa veya jridiksiyona bagli olan bir Byk Locanin masonik hrriyeti olmadigindan, jridiksiyonundan sz edilemez. nk, bir obediyansin baska bir obediyans zerinde jridiksiyonu olamaz. Bu ne demektir? Trkiye Byk Locasi, antimasonik karalamalarda iddia edildigi gibi, kk disarida degil demektir. Yurtdisinda yabanci hi bir masonik birime bagli degil demektir. Hi bir yabanci lke masonik kurulusunun Trkiye Byk Locasi zerinde egemenligi ve yaptirimi yoktur ve de olamaz demektir. Trk Masonlugu mill ve mstakildir demektir. Nitekim , milllik ve mstakillik vasiflari titizlik tesi kiskanlikla korunur. Byk Localarin localar zerindeki jridiksiyonunun bir altindaki ikinci asama, localarin cograf veya masonlar zerindeki jridiksiyonudur. Aslinda, bazi obediyanslarda localar iin belirlenen cograf sinir kisitlamalari her lke iin geerli bir ilke degildir. Ancak, bazi obediyanslardaki zellikle vadi localarinin jridiksiyonu kendi cograf sinirlari iinde yasayan masonlarin zerindedir. rneklenirse, Yakacik vadi sayilirsa, localari sadece kendi cograf alanlari Anadolu yakasinda isi veya evi olanlardan ye alabilecekler, buna karsilik Rumeli yakasindan ye almayacaklardir. Gnmzde gerek loca gerek mason sayisinin sorun yaratamamasi nedeniyle bu husus hi nemli degilmis gibi grnrse de, ilerideki yillarda Kadiky merkezinin faaliyete gemesi durumunda, Yakacik ve Kadiky arasinda bir cograf jridiksiyon sinirinin belirlenmesi gerekli olabilir. Localarin masonlar zerindeki masonik jridiksiyonu, Trkiye Byk Locasi Tzg ve Localar Genel Tzgnn baglayici hkmleri yaninda localarin I Tzkleri ve teaml, gelenek, rf gibi yazili olmayan kurallari ile izilmistir. Dolayisi ile, her locanin matriklndeki Kardesler zerinde kesin bir jridiksiyonu vardir. Yazar, masonik terminolojide ok nemli bir yeri anlami olan jridiksiyon teriminin, ayni obediyansta oldugu gibi, bu hliyle kullanilmasindan yanadir. RIT NEDIR ? Masonlukta ok yaygin bir terim olan Rit, Latince Rithus kelimesinden gelir; Fransizca ve Ingilizcede Rite, Almancada Ritus yazilir. Rit, yasa, gelenek, det olarak tesbit edilmis ilh veya kutsal bir hizmetin uygulanma sekli veya kutsal veya dinsel tren iin bir uygulama veya uygulamalar dizisi veya dinsel ayin treni veya kisaca kutsal ayin ve dinsel tren sekli anlamina gelir. Diger bir anlami, belirli ama iin belirlenmis bir belirli yoldur. Iki anlamin bir araya gelmesiyle; Rit teriminin Masonluktaki belirli bir ama iin belirlenmis bir belirli yoldaki derece ve trenler sistemi seklinde zel anlami ortaya ikar. Yani, rit, pratik olarak, belirli dereceler dizisiyle Masonlugun yorumudur. Masonlukta farkli yorumlarin mmkn hatta gerekli olmasi nedeniyle, ritin iine tefekkr ve tefsir, dolayisiyla felsefe girer. yleyse ritler, farkli yol, yordam ve felsefelere gre, masonik isigi yorumlayan zel masonik birimlerdir. Ayni, dinin farkli yorumlari olan mezhepler ve tefsir fraksiyonlari tarikatlar gibi! Bu nedenle ritlerin zelligi, amalarinin ayni olmasina ragmen; aralarinin, yani gretilerinin ve yntemlerinin niteliksel ve niceliksel olarak, farkli olmasidir. Mezheplere esdeger ritler gsterildigi gibi, tarikatlari temsilen orderlar verilebilir. Eski dinsel trelerden, erken dnem Masonluga aktarilan trensel uygulamalar seklinde Ritler de vardir. Bunlar, Kutsal Yere Girerken Ayakkabi ikarma (Discalceation) , Bir Kutsal Yeri Tavaf (Circumambulation), Vaftiz (Purification- Lustration), Tekris (Initiation), nlk Kusatma (Investure) Ritileridir. Bu Ritler, daha sonra, Speklatif Masonluk ritellerine trensel pratikler olarak alinmistir. Hrmasonluktaki irak, Kalfa ve stad Mason dereceleri, bir bakima, mstakil ritler olarak sayildigi gibi; ayni zamanda, global olarak Hrmasonluga, Sembolik Rit ve hatta Hrmasonluk Orderi da denir. Sembolik Ritin devami, Masonluga baglanan temalar aisindan, Hiramik Rit, Kapitler Rit, Kriptik Rit, Svalyelik Riti vb olarak siralanir. Bunlar, birbirini izleyen bir ritler dizisi olarak tanimlanir. Hatta, bazilari, yazar da bu grstedir- ilk Craft Hrmasonluk derecesine Kapitler Ritin dorugu olan Royal Arch derecesinin eklenmesinden olusan Ingiltere Masonlugu Sistemine zg Working adi verilen zel alisma tarzina Ingiliz Riti demeyi uygun bulurlar. Ritlerin, bugnk anlami ve sekline gre, Masonluga girisi 18.yy ortalarindan itibaren Fransada baslayan Sko Masonlugu Yksek Dereceler furyasi ile olur. Rit kavraminin bu hliyle Masonluga ilk girisi 1738 yilidir. Bylece, Ritlerin tren sekli ve dizisi olan eski yapisinin yerini; bir otorite tarafindan ynetilen ve denetlenen bir dereceler dizi tanimi alir. Daha sonra, 19.yya kadar gitgide artarak ve yayilarak gnmzdeki ritlerin hemen hepsi kurulur. Son yillarda kurulan yeni pek rit yoktur. Ama, bazi eski ritler degisik adlar altinda yeniden canlandirilmaya alisilmaktadir.

93

Masonlukta ilk Rit, 1736/37 nutuklari ile Sko Masonluguna ivme kazandiran Svalye Ramsay tarafindan (veya adina izafeten) Fransanin Bouillon sehrinde kurulan Eski Sko Riti veya diger adiyla Ramsay Ritidir. Bu Rit, sembolik 3 derecenin zerine eklenen 3 yksek derece ile toplam 6 derecelidir. Ilk Riti takiben binden fazla farkli derecelerden olusan dizilerle, yzlerce (bazilarina gre 600) rit kurulmussa da, bunlarin arasinda gnmzde aktif olanlarin sayisi 20den az; nemlileri belki 10 kadardir. Masonluk tarihinde, 1762 yilinda Fransada kurulan 25 dereceli Perfeksiyon (Olgunlasma) Riti, kurumsallik ve yapilasma aisindan ilk belirli ve nemli Rittir. Bu Rit, daha sonralari, Sko Masonlugundaki diger ritlerin de esin kaynagi olmasi yaninda, Eski ve Kabuledilmis Sko Ritinin temelini teskil etmistir. Perfeksiyon Ritini, Sko Masonlugu tarzinda kurulan ok sayida rit izlemistir. Sko Masonlugu tarzindaki en nemli rit, 1786 yilinda Almanyada, Perfeksiyon Ritinin 25 derecesine, diger ritlerden aktarilan 8 derecenin eklenmesiyle olusturulan Eski ve Kabuledilmis Sko Ritidir. ABDindeki Sko Riti alismalari da 1801 yilinda ilk Yksek Sranin Charlestonda kurulmasi ile sonulanmistir. Bylece, biri Avrupa ve digeri Amerika olmak zere ift kitada kurulan Sko Ritinin merkez ynetim otoritesi niha derece 33li masonlardan olusan Yksek Sralardir. Ritler, belirli bir dereceler dizisinden olusur. Bir merkez birim tarafindan ynetilir ve denetlenir. Merkez birim, bizzat kendi kendini olusturur. Sonra, kendisine bagli dereceler dizisini kurar. Iste bu sistemin adi jridiksiyondur. Bu nedenle, Masonlukta, rit, bir merkez otoriteye bagli olarak alisan, sembolik derece zerinde belirli sayida yksek dereceden olusan juridiksiyon sistemi olarak tanimlanir. Obediyanslarda alisilan Sembolik Masonlugun Craft Hrmason derecesi, istisnalar disinda, ritlerin temel derecesini teskil eder. Bu temelin zerine, ritin zel greti yntemine gre belirledigi yksek dereceler dizisi eklenir. Sko Riti, btn bu alt birimlerin dogrudan bagli oldugu, Yksek Sra tarafindan temsil edilen tek basli, yani otokratik, bir ynetim mekanizmasi sergiler. Yksek Sranin otoriter jridiksiyonu, alismalari Byk Localara birakilan ilk 3 sembolik derecenin zerinde kalan, 4 ile 32yi kapsar. Ritin dorugunda tek bir yksek merkez otorite olmasina ragmen, gretim ve idare kolayligi aisindan, dereceler dizisi siniflara blnerek birer yari-zerk alt birime baglanir. Mesel, Sko Ritindeki, Olgunlasma Locasi, Hkim Sapitr (veya Konsey ve Sapitr), Konsistuvar, Yargi ve Danisma Divanlari gibi! Ritlerin merkez ynetim birimi standarti, zamanla, ihtiyalara ve pratiklere gre revize ve modifiye edilmektedir. York Ritinde, Sko Ritindeki otoriter merkez ynetimin zitti olan ok basli ynetim sistemi geerlidir. York Ritinde, derecelerin olusturdugu siniflarin ynetim ve denetimi, birbirinden bagimsiz ve zgr ynetim merkezlerindedir. Bu yetkili merkezler, Sapitr, Konsey ve Komandrlktr. York Riti, Dereceler, Ritler ve Orderlar karisimidir. York Ritinde, 1 irak, 2 Kalfa, 3 stad Masondan olusan birinci birime Sembolik Rit adi verilir. Sembolik Rit, Byk Localarda alisilir. Ikinci birim, 4 Mark stadi, 5 nceki stadi Muhterem, 6 En Mmtaz Mason, 7 Royal Arch Masonu, 8 Yce Mmtaz Mason olmak zere 5 dereceden olusur; Royal Arch Masonlari Sapitri veya Kapitler Rit adi verilir. Bu ikinci blmn mstakil merkez otoritesi Sapitrdir. nc birim, Kriptik Rit adini alir ve 9 Royal stad ile 10 Seilmis stad derecelerinden olusur; merkez otoritesi Konseydir. Drdnc birim, Svalyelik Riti veya Svalye Masonluk Orderlaridir. Merkez otoritesi Komandrlktr. Svalyelik Riti, ynetimsel olarak Komandrlk birimine yari bagli olmakla birlikte, aslinda, birbirinden bagimsiz 3 ayri Svalyelik Orderindan olusur; bunlar: 11 Kizilha Orderi, 12 Malta Svalyesi Orderi, 13 Tampliye Svalyesi Orderi dir. Yani, York Ritinin niha birimi olan rit bile, mstakil orderdan olusur. zetle, Sko Ritinde tek bir merkez otorite olmasina karsilik; York Ritinin ynetimi ok baslidir. Her sinif bagimsiz bir merkez ynetim birimidir. Bu anlamda York Riti demokratik bir rittir. nk, ok merkezli, yani birbirinden ynetimsel olarak bagimsiz ve rit denilen birimlerin bir araya gelmesinden olusmustur. Bu birimlerin jridiksiyonlari, sadece kendi derecelerine smildir. Ritin dorugundaki ayri orderli Komandrlgn jurisdiksiyonu bile kismdir; nk, her order zerktir. Ritlerde derecelerin gretileri farkli kaynaklardan seilmistir. Ama, Kitabi Mukaddes kaynakli veya diger dinsel lejandlara ve kismen pagan efsanelerine dayanan gretiler egemendir. rnek olarak, hemen btn ritler, Simyacilik, Apokaliptik, Mimar, Nuh Tufani, Astroloji, Svalyelik, Operatif Masonik, Hali, Hiristiyan, Kriptik, Sko, Seilmis, Sleyman Mabedi, Ikinci Mabed, Enos, Hiram, Tarih, Sihirli, Asker, Dokuzuncu Kubbe, Noasit, Mistik, Kriptik, Okkultik, Rosikrusiyen, Felsef, Ycelmis, Sembolik, Tampliye tarzi derecelerin bir dizi seklinde bir araya gelmesi ile olusmustur. Ritlerdeki derecelerin tarzi, kaynagi veya kkeni ile ilgili bu tesbiti, Trkiyede mevcut yegne rit oldugu iin, Sko Ritinden, ama York Riti ile karsilastirmali olarak vermek, yararli olur. nce Sko, sonra York derecelri verilmistir. Tekris: Sko 1; York 1

94

Meslek veya Sleyman Mabedi: Sko 2,6,8,12; York 2,4,5,6 Hiramla ilgili ve Seilmis: Sko 3, 4, 5, 9, 10; York 2, 4, 5, 6 Kriptik, Sko, Royal Arch, Okunamaz Isim: Sko 13,14,20; York 7, 9 Tarih, Mteferrik: Sko 21, 22; York 10 Ikinci Mabed: Sko 15, 16; York 11 Hiristiyan, Svalyelik, Asker: Sko 27, 29; York 12, 13 Hiristiyan, Svalyelik, Felsef: Sko 18, 26, 30; York Mistik, Felsef: Sko 17,19, 23, 24, 25, 28, 31; York Siyas, Idar: Sko 7, 11; York Asker, Siyas: Sko 32; York Anlasilacagi gibi, derece esitligi ve zenginligi ynnden Sko Riti, York Ritine oranla daha zengin bir btndr. Rit derecelerinin kompozisyonu veya dizisi zamanla ortaya ikan ihtiyalara gre modifiye edilerek derlenmis; esitli siniflar veya birimler altinda tekli veya ok basli jridiksiyonlar olusturmuslardir. Zaman zaman, bir Ritten digerine derece transferleri olmustur. Mesel, York Ritinin Kriptik dereceleri olan 9 Royal stad ve 10 Seilmis stad, aslinda, Sko Masonlugunun yan dereceleri olmalarina ragmen, daha sonradan York Ritine aktarilmislardir. Baska bir ilgin nokta, mesel Royal Arch gibi ok zel bir gretinin, farkli ritlerde degisik dzeylerde incelenmesi ve tarihsel takdim tehire, hatta masonik anakronizmaya hi dikkat edilmemesidir. Bu rnek, Sko Ritinde Olgunlasmanin dorugu olarak 13de islenen ve 14de ikmal edilen Royal Archin, dayandigi allegori farkli olsa da, York Ritinde 7 olarak islenmesinden sonra; ayrica ikmali iin de 8nin ve hatta 9-10Kriptik derecelerin tipik bir anakronizma ile Rit bnyesine dahil edilmesidir. Sko Riti ile York Riti arasinda syle bir karsilastirma yapilabilir: Sko Riti, Iskoyada Sko Masonlugu olarak tohumlanan, Fransada byyen, Almanyada gelisen, ABDnde erginlesen bir Rittir. Bu nedenle, kita Avrupasi ve Amerikan kltr izlerini tasidigi iin miks ve heterojendir. Doktriner olmaktan ziyade, lkelere gre degisebilen ve uyum saglayan fleksibl yapisi nedeniyle daha ok yayilmistir. York Riti, Ingiltere-Yorkda, York Masonlugu olarak dogmus ve dogrudan aktarildigi Amerikada byyp gelismis ve olgunlasmistir. Zaten, bir adi Amerikan Ritidir. York Riti, sembolizma aisindan zengin; ancak, Mistik, Felsef, Siyas, Idar ve diger felsef esitlilik ve masonik sosyal pratikler aisindan eksiktir. Sko Ritindeki doruga yakin menzil olan Svalyelik dereceleri, York Ritinde niha order olarak dorugu olusturur. York Ritinde, Areopaj ve Konsistuar gretilerinin olmayisi, felsef dsncenin farkli bakis ailariyla btnlenememesi ynnden dezavantajdir. York Ritinin agir doktriner Israiliyat veya Hiristiyan muhtevasi ve diger inanlarin temalarina yer verilmemesi, laik bir masonik ortama ve greti yntemine ters dstg iin tek tarafli ve tutucu sayilir. Bu nedenle, gelisimi, ABD, Latin Amerika, Orta Amerika, Anglosakson lkeleri, bazi Ingilizce konusulan lkeler ve bir iki Avrupa lkesi ile sinirli kalmistir. Ancak, Sko Ritinin din inan kriterinin her zaman liberal olmadigini, lkeden lkeye degistigini; mesel, Ingilterede sadece Hiristiyanlarin Rite ye olabildigini de belirtmek gerekir. Ama, bazen Hrmasonluk iin de ayni sey geerlidir. rnek olarak, Isvete Hiristiyan olmayanlar Mason olamazlar. Olamazlarsa, Masonlugun bagnazligin tamamen kalkmasi ve evrensellik ilkesinin yerlesmesi iin yapacak daha ok isi vardir. Ritlerle ilgili bu genel aiklamada sonra, gnmzde aktif olarak alismakta olan ritler ve adi rit olmamakla birlikte rit gibi alisan diger yksek dereceli masonik kurumlar syle siralanabilir: Eski ve Kabuledilmis Sko Riti: 33 derece; tm dnyada yaygin York Riti: 13 derece; ABD, Orta Gney Amerika, kismen Avrupa Fransiz Riti (Modern Rit): 9 dereceli; Fransa, Frankofil masonik lkeler Isve Riti: 10 derece Schroeder Riti: 3 sembolik dereceli Alman yorumu; Almanya

95

Swedenborg Riti: 6 derece; Iskandinav lkeleri Rektifiye Sko Riti: 7 derece; Fransa, Isvire Iskoya Eski Byk Riti: 47 derece; Iskoya Reforme Rit: 5 derece; Isvire, Ingiltere, ABD ------------------------------------------Ingiliz Masonlugu Sistemi: 3 Craft Hrmason + Royal Arch = 4 derece Irlanda Masonlugu Sistemi: 4 Craft Hrmason +Mark + Royal Arch= 6 derece Iskoya Sapitr Masonlugu Sistemi: 4 Craft Hrmason+ Mark + 11 yksek derece = 16 derece Ingiltere Mttefik Dereceler: 32 derece ABD Mttefik Dereceler: 12 derece ABD Ritleri Byk Koleji: 16 derece; ABD Kutsal Royal Arch Tampliye Svalye Rahipleri: 33 derece, ABD Birlestirilmis Memfis-Mizraim (OTO): 96 derece; Fransa, ABD Irlanda Svalye Masonlar: 5 derece; Irlanda, Ingiltere, ABD Bunlarin disinda, zaman zaman ortaya ikan ritler veya Meksika Mill Riti gibi yerel ritler de varsa da, evrensel boyutta masonik nemleri ok sinirlidir. Burada akla nemli bir soru gelebilir: Trkiye Byk Locasi hangi Ritte alismaktadir? Trkiye Byk Locasinin, bu konuda, resm beyani yoktur. Bilindigi gibi 1965 Reformuna kadar Trkiye Byk Locasinin derece ritelleri ve alisma tarzi Sko Ritidir. Dnya Muntazam Masonlugu tarafindan taninma abalari kapsaminda, loca alismalarinin ve dolayisiyla ritellerin Anglosakson modeline gre uyarlanmasi sirasinda, Sko Riti ritelleri ve tarzi yrrlkten kaldirilmistir. Bunlarin yerine, nce, dogrudan, Iskoya Byk Locasi tarafindan kullanilan Modern Scottish Ritualin tam evirisi ikme edildigi gibi; mabetlerin yapisi da degistirilmistir. Bylece, Byk Locaya bagli dereceli sembolik localarda Sko Riti ritelleri ve alisma tarzi terk edilmistir. Bundan sonraki srete, resmen baska bir Rit de benimsendigine gre, Byk Locanin alismasi hibir Rite gre degil, uygun grdg Sembolik Masonluk veya Craft Hrmasonluk tarzina gre devam etmektedir. Bu tarz Emulation Working de degildir. nk, 1965den sonraki yillardaki revizyon ve modifikasyonlarda, Modern Sko Ritelinden, yapi ve anlam olarak, ok seyler ikarilmis veya degistirilmistir. Yapilan eklemeler, eski dnemin aliskanliklariyla, daha ziyade Sko Ritinin ilk derece ritellerinden ve Schrder Ritelinden aktarilan; mesel kili gibi, Tefekkr Hcresi gibi, ayna vb. zel nanslar ve esprilerdir. Bylece, Modern Sko tarzinin Anglosakson hamuruna Kita Avrupasi Masonlugu mayasi eklenerek, Trk Masonluga zg yeni bir eklektik ritel modeli ve alisma tarzi ortaya ikmistir. Trkiye Byk Locasinin resmen kullanmakta oldugu bu yeni riteller ve alisma tarzi acaba, adi henz konulmamis olsa bile, bir Trk Ritinin veya Anadolu Ritinin en azindan mjdecisi olamaz mi? Yazar, masonik styapi rnleri niteligindeki derece ritellerinin kesinlige kavusturulmasindan ok nce, ritellerin oturacagi masonik altyapinin, yani sistemin, yani ritin veya alisma tarzinin kesin olarak belirlenmesi gerektigi dsncesindedir. Kaldi ki , tek bir rit seilmesi kurali yoktur; masonik zenginlik aisindan, Fransa Mill Byk Locasi rnegi gibi, birden fazla ritte alisilmasi da mmkndr. ORDER NEDIR ? Trk Masonlugunda, Order veya esdegeri bir resm terim yoktur. Ama, Masonlukta, rit disinda yaygin diger masonik birim adi orderdir. Latince, ordo, ordinis kelimelerinden trer. Fransizca Ordre, Ingilizce Order, Almanca Orden yazilir. Order, incelenen konu aisindan, toplumda ayri bir sinif insan, ayni meslekten insanlarin olusturdugu bir grup, toplumda ayricaligi olan bir sinif, toplum iinde kendine zg bir kurum, din kardeslik grubu, tarikat, ayni nvanlari tasiyanlarin olusturdugu bir sinif, farkli dereceden insanlarin grubu, kutsal nitelikli din adamlarinin ye olduklari bir rgt, svalyelik tarikati, manastir tarikati anlamlarina gelir. Din trdeki manastir kurumlari Benedikten ve Augustiyen tarikatlari ile asker trdeki svalyelik kurumlari

96

Hospitaliye, Tampliye ve Ttonik tarikatlari, ilkinin operatif meslek benzerligi ve hatta patronaji ynnden operatif; ikincinin kaynak birligi ve iliskisi ynnden operatif ve speklatif yansimalari, Masonik Orderlarin dogdugu ve yararlandigi ana kaynaklardir. Masonlukta order nedir ? Orderin Masonluktaki anlami, belirli bir ortak lk ve ama dogrultusunda olusan, kendine zg ilkeleri, yasalari, kurallari olan, genellikle inisiyatik ye kabuln benimseyen, yeminle baglanilan, zel kilik kiyafet, arma ve sembolleri olan, ezoterik greti yntemlerini uygulayan, yelerinin birbirlerine kardeslik ve dostlukla bagli olduklari kurum, tarikat veya rgt olarak aiklanir. Orderlar, ezoterik ve inisiyatiktir. Yani, inisiyasyonla girilir. Ezoterik yntemle aktarilan ve yeminle saklanan sirlar, Kardes olarak order yelerini baglar. Bylece, ayni kutsal lkye ynelik kutsal sirlarin karsilikli bilinmesi ve saklanmasiyla, hariclere gre imtiyazli Kardeslik Bagi olusturmasi orderiin zelligidir. Her orderin belirli bir lks ve amaci vardir. gretileri bu yne hedeflenmistir. Orderlarin lks ve amaci, genel olarak, din ahlkiyat ve/veya svalyelik erdemleridir. ogu kez, bu iki temel rtserek din svalyelik sentezine gider. Zaten, Hiristiyan anlamda svalyelik din adina veya din parametreler dogrultusunda yapilan kutsal bir hizmettir. Bu anlamda, masonik orderlarda ogu zaman dinsel muhteva ve svalyelik karizmasi birbiriyle rtsr. Masonlukta, din olmayan order ok nadirdir. Bu nedenle, orderlarin adinin basina zellikle kutsal veya mbarek anlaminda Holy kelimesi gelir. Holy sifati, orderin genel olarak din ve zel olarak Hiristiyan aidan kutsal veya mbarek bir tarikat oldugunu gsterir. Holy sifati, orderin din oldugunun gstergesidir. Mesela, Royal Arch, Iskoya Royal, Tampliye ve Malta Svalyesi gibi masonik; Dogu Yildizi, Gkkusagi Kizlari ve DeMolay gibi ko-masonik; Shrine gibi quasi-Islm amasonik orderlar ve daha bir ogu Holydir. Rit ve Order arasinda ne fark vardir? ncelikle, ritler iin bylesi bir adlandirma sifati hi geerli olmamasina ragmen; hemen btn orderlar Holy, yani dinseldir. Halbuki, zellikle bazi ritlerin muhtevalari dinsel yogun olmasina ragmen, Holy sifati tasiyan rit, yok denilecek kadar, ok nadirdir. Halbuki, diger yandan, Holy sifati tasimayan orderlar nadir sayilir. Ritlerin hedefi Masonluktur. Ritlerin derece temalarinin masonik hedefe ve lkye gre seilmesine ve uyarlanmasina karsi, orderlarin hedefi mutlaka masonik olmayabilir. Mesel, bir order, Masonlukta da ortak payda olan sadece tek bir dinsel erdemi veya temel erdemi veya gretiyi isleyebilir. Mesel, Malta Svalyesi Order in temasi ve gretisi, asker bir Hiristiyan tarikat olarak, cesaret, sadakat, sefkat gibi erdemlerin islenmesidir. Royal Arch Orderin temasi, kaybolan Kelimenin, Israiliyat kapsaminda kesfedilmesidir. Iskoya Royal Orderin temasi Heredom tarzi nc Derece gretisi ve Rose Croix gretisinin islenmesi seklinde ok yogun Hiristiyan masoniktir. Shrine Orderin amasonik filantropik hedefi Islm olarak islenir. Ritler yapi olarak, York Ritinde oldugu gibi, derecelerin bir blmn ieren alt-ritler veya orderler ierebilir. Halbuki, orderlarin, rit alt blmleri yoktur. Yani, ritler orderlardan olusabilir; ama, orderlar ritlerden olusmaz. Her order bir btndr. Ama, bir order; baska rite, ordera, hatta Royal Archda oldugu gibi bir dereceye bile baglanabilir. Ritler, derecelere ve/veya orderlara blstrdkleri masonik gretileri kademeli bir egitim sreci ile, bir btn hlinde, aktararak ritin amalanan asil hedefine ulastirir. Ama, orderlar iin byle bir muhteva btnlg sart degildir. Tm gretinin sadece tek bir asamasini veya derecesini ieren ve yeterli bulan orderlar vardir. Bu anlamda ritler, order mahiyetinde olsun veya olmasin, farkli dinsel temalari derece allegorisi olarak alir ve greti olarak kullanirlar. Ancak, orderlarin esasi, din ve zellikle Hiristiyan agirlikli temalar, pasajlar ve ve allegorilerdir. Bunlarin masonik olmasi sart degildir. Mesela, York Ritinin Kapitler Rit Konseyini olusturan derecelerden yedincisi Royal Arch, basli basina bir orderdir; hem de bir Kutsal Order. Orderlarin temasi ve gretisi, dinsel veya mistik oldugu iin, Tarikat adi rahatlikla uygun dser. Zaten, Avrupa veya ABD Masonluklarindaki ogu dinsel masonik orderlarin asli esasi, bir tr Hiristiyan basrahiplik veya dinsel svalyelik tarikati olmasidir. Bu gibi orderlara sadece Hiristiyan Masonlar ye olabilir. nk, edilen yeminde Hiristiyan inan saglamligi kriteri yer alir. Bu itibarla, Tarikat adi, bazi orderlarin Holy sifatiyla iktisap ettigi dinsel kutsallik nedeniyle tarikatin tasidigi anlama tam karsilik gelmektedir. Ama, kimilerince ngrlen rgt kavrami, ekzoterik hava verdiginden

97

Order teriminin pek karsiligi degildir. Kimileri, order iin Nizam karsiligini nerir. Nizam terimi, yazara gre, orderin mot a mot anlamdasi degildir. Nizam, Masonlugun bir blm iin degil, tm iin geerlidir. Mesel, Hrmasonluk Nizamdir. Kaldi ki, Nizamdan treyen Intizam kelimesine karsilik kullanilan Dzen veya Dzenli esdegeri Nizam kelimeleri, Masonlukta nemli bir belirleyici stat karsiligi geerlidir. Bu nedenle, masonik aidan nizam veya dzenli olmayan orderlar da var oldugundan, Orderin karsiligi Nizam degildir. zgn terimin aynen Order olarak kullanilmasi belki daha dogrudur. Rit kullanildigina gre, Order neden olmasin ki! Orderlarin Masonlukta ne olup ne olmadigini anlamak iin uygulamadaki bazi gncel rnekleri incelemek gerekir. Gnmzdeki en nl order, Ingiliz Masonlugundaki Holy Royal Arch Order of Jerusalem, yni Kuds Kutsal Royal Arch Orderidir. Holy Royal Arch Order, Ingilterede Craft Hrmasonluk kapsaminda stad Mason derecesinin tamamlayicisi olarak kabul edilmistir. Yani, bir order, bir Craft derecesine eklenmistir. Olur mu? Olur! nk, Ingiliz Masonlugu kendine zg bir Sistemdir. Irlandada, yine Holy olan Royal Order, Craft Hrmasonluk kapsaminda nceki stadi Muhterem derecesini ve Mark stadi derecesini izleyen ayri bir derecedir. Iskoyada Holy sayilmayan Royal Arch, Craft Hrmasonluktan mstakil olarak Sapitr kapsaminda alisilan bir yksek derecedir. ABD Masonlugunda, Royal Arch bir Order degildir; York Riti-Kapitler Rit dizisinin 7sidir. Ingilteredeki diger Orderlar: Sir Katibi (Secret Monitor) Order; Iskoya Royal Order, Mttefik Masonik Dereceler Orderi; Masonik ve Militer Kizil Ha, Kutsal Mezar ve Aziz Mjdeci St.John Orderlari; Din, Asker, Masonik Tampliye ve Kuds St.John, Filistin, Malta, Rodos Svalyeleri Orderi; Kutsal Royal Arch Tampliye Rahip Svalyesi Orderi; Baldwyn Ordugahinin Bes Kutsal Svalyelik Orderi; August Nur Orderi; Eri Orderi; Kuds Iyiliksever Svalyelerinin Kutsal Orderidir. Bunlarin tm Hiristiyandir. Ancak, Hiristiyan Masonlar ye olabilir. ABDde, tam bir furyasi vardir. En byg, Masonlarin ye oldugu 640 bin yeli amasonik Shrine Orderdir. Ayrica, Mason eslerinden olusan Dogu Yildizi Order, Amaranth Order, Nil Kizlari Orderi; Mason kizlarinin Eybn Kizlari Orderi, Gkksagi Orderi; erkek ocuklarin olusturdugu DeMolay Orderi, komasonik ve amasonik orderlar olarak nemlidir. Ayrica, masonik orderlar olarak, Birlesik Masonik Dereceler Konseyi Orderi, Gms Mala Orderi, Svalye Masonlar Orderi, Yksek Khin Orderi, York Seref Hai Svalyeleri Orderi, Konstantin Kizil Hai Svalye Kompanyonu Orderi, Irlanda Svalye Masonlari Evrensel Ahenk Orderi, Argonotlar Orderi, Oriental Palmiye Orderi ve Masonlukla iliskili daha onlarca order sayilabilir. zetle orderlar, dnya masonlugu portfynde, Byk Localarla temsil edilen Craft Hrmasonluk tesinde yksek veya yan derecelerin sistemli organizasyonlari olan ritlerin yaninda veya kapsaminda yer alan; fakat, uygulamasi rahatlikla masonik alan disina da tasabilen, belirli bir masonik veya masonlugun da yararlandigi temayi isleyen inisiyatik-ezoterik tarikat tr kurumlardir. Orderlar, Masonlugun ssleridir. Kaynaklar AYAN Tamer, EKSR Olgunlasma AYAN Tamer, ift Basli Kartal AYAN Tamer, Iskoya Royal Order, Mimar Sinan AYFER Murat zgen, Mason Szlg AYFER Murat ZGEN, Masonluk Nedir ve Nasildir BAYNARD Samuel, Scottish Rite Freemasonry COIL Henry, Masonic Encyclopedia COIL Henry, Freemasonry Through Six Centuries DRAFFEN George, Royal Order of Scotland GOULD Robert, The Concise History of Freemasonry HAWKINGS, E.L., A Concise Cyclopedia of Freemasonry JACKSON Keith, Beyond the Craft JONES Bernard, Freemasons Guide & Compendium MACKEY Albert, Encyclopedia of Freemasonry NAUDON Paul, Historie, Rituels et Tuileur des Hauts Grades Maonniques PICK Fred. & KNIGHT Norman, The Pocket History of Freemasonry STEVENSON David, The Origins of Freemasonry VOORHIS Harod, The Story of The Scottish Rite WAITE Arthur Edward, A New Encyclopedia of Freemasonry

98

THE HIRAM KEY - HIRAM ANAHTARI "The Hiram Key" adli kitabin zeti............................................Hazirlayan: Sarastro SUNUS Bu alisma, Christopher Knight ve Robert Lomas adli yazarlarin, ilk baskisi Century yayinevi tarafindan 1996 yilinda yayinlanan The Hiram Key adli yapitlarinin ok kisa bir zetidir. Her ikisi de mason olan yazarlar, bu yapitlarinda Masonlugun kklerini arastirmaktadirlar. GIRIS Kitap Masonlugun kkenini, inisiyasyon ve ykselme trenlerinin simgesel ve allegorik yapilarinin altindaki gerek anlami ve bunlarin gemisle baglantilarini arastirir. Masonlugun odak noktasi sayilan, Hiram Abif'in kimligine ulasabilmek iin ikilan yolda, baslangi noktasi 4000 yil nce Misirda uygulanan Kral-Yapmak (King-Making) ritelidir. Bunu I.. 1570 yilinda Misirda islenen bir cinayetin yks izler (8.Blm). Teb ve Kuds kentlerinin baglantisi...Bu baglantida Musanin rolEsseneler Tampliye SvalyeleriVe bu sre iinde Masonlugun olusumu... Kitabin yazarlari, Bati uygarliginin gizli bir sistem biiminde varligini srdren, ok eski bir felsefenin stne kurulmus aldugu inancindadirlar. 1.BLM: MASONLUGUN KAYIP SIRLARI Masonluk, Nuh Tufanindan da eskidir. Ortaya ikisi dn kadar yakindir. Bir eglence aracindan baska bir sey degildir. Ruhlari kemiren tanritanimaz bir rgttr. Byk potansiyeli olan politik bir dzendir. Hibir gizi yoktur. yeleri, insanogluna verilmis en byk bilgilere sahiptir. Seytanin himayesinde, gizemli ayinler dzenlerler. Btn yaptiklari son derece masum, bir o kadar da aptalcadir. Cinayetler islerler. Varliklarinin nedeni, evrensel kardeslik ve refahi saglamaktir. Tm bunlar, masonlara, disardan atfedilen samaliklardir. Masonluk hakkinda ne kadar az bilgi varsa, o kadar ok sey onlara maledilir. Bu satirlar, Daily Telegraph London'dan; Tarih: 1871. Masonluk, yeleri arasinda yksek ahlak degerlerinin yerlesmesine agirlik verir. Fakat, gizemli el sikismalari ile birbirini tanimak iin parola ve isaretler kullanan bir toplulugun, iyilikten ok ktlg akla getirmesine, pek de sasmamak gerekir. Eger geregi gizlemiyorlarsa, bu yntemler niye? Gizlenecek bir sey yoksa, bu gizlilik niin? Masonlugun disindakilere gre, o kiyafetler, seanslarinda okunan o anlasilmaz metinler, o garip riteller, ylesine aptalca seyler ki, bunlarin altinda baska mel'un maksatlar aranmalidir. Byk olasilikla yoktur. Ama bir seyin olmadigini, yani olumsuzu kanitlamak, ok zordur.

99

Bu satirlar da ayni gazeteden. Bu kez tarih 1995. Masonlugun kapisi, yirmibir yas zerinde, vcut ve ruh sagligi yerinde ve Tanriya inanan herkese aiktir. Aristoktat, zengin ve gl olanlara biraz daha aik oldugu da bir gerek. Inisiyasyon ve ykselme ritelleri, ogu masonlar tarafindan bile bilinmeyen ve anlasilmayan garip trenler yumagidir. Unutulmus, baslangici ve evreleri bilinmeyen ayinler: Hiram Abifin Sleyman Mabedinde sirrini vermemek iin lme razi olusu; Iki stun; Jachin ve Boaz adlari ile anilan, dzen ve gcn simgesi olan iki stun; Stunlarin birlesmesi ile dogacak istikrar; stad mason derecesine ykselme ritelinde sahnelenen simgesel lm ve dirilis. Altin Psteki ve Roma Kartalindan da eski oldugu ileri srlen bu rgt nerede, ne zaman, nasil dogdu? 2.BLM: ARASTIRMA Masonlugun baslangici, Sleyman Mabedinin yapilisi ve tamamlandiktan sonra, orada geen trajik olaylardir. Masonluk, Ortaag tas isilerinin kurduklari loncalarin, sonradan speklatif bir biime; etik degerleri yceltme amacina ynelik bir rgt haline dnsmesi sonucudur. Masonluk, Tampliye Svalyelerinin mirasidir. Yazarlarin yillar sren arastirmasi, nc sikki n plana ikarir. Ilerdeki blmlerde grlecegi gibi, mabetlerin konu ile yakin iliskisi vardir. Drt ayri mabetten sz etmek gerekir. Sleyman Mabedi. 3000 yil nce efsane kral Sleyman tarafindan yaptirilir. Ikincisi, peygamber Ezekiel'in Babil srgnnde dsledigi ve gereklesmemis olmasina karsin Yahudi tarihinde derin izleri olan hayali mabet. ncs, Babil srgnnden dnste kral Zerrubabbel tarafindan yaptirilan mabet. Sonuncusu da, Isa zamaninda, kral Herod'un yaptirdigi ve I.S. 70 yilinda Romalilarin yiktigi mabet. Sleyman mabedinin yapiminda Sur krali Hiram, hem malzeme verir, hem de yapinin mimarini gnderir. Mimarin adi Hiram Abif'tir. Bu yk, Masonlugun Holy Royal Arch derecesine ykselme treninde ayrintilari ile canlandirilir. Mabet aslinda, Sleymanin hareminden daha kk ve bin yil ncesinde yapilmis Smer tapinaklarinin yaninda bir hayli snktr. Bir kilise, cami ya da sinagog anlaminda bir tapinak degildir: Orasi Tanri Yahwehin evidir. Gnmze kalmis hibir izi yoktur. Belki o gnleri ok sonra anlatan yazarlar, bu altin kaplamali mabedi kendileri yaratmistir. Mabedin ifte stunlu kapisindan sonra daima kapali tutulan karanlik bir odaya girilir: Kutsallarin Kutsali diye tanimlanan yer. Burada, Tanri ile yapilan antlasmanin (Arc of the Covenant) saklandigi sandik vardir. Tanri Yahweh de sandigin iindedir. Tampliye Svalyelerinin iki bin yil sonra kazi yapacagi yer, burasi degil, Herod mabetinin kalintilaridir. Ama onlar, Sleyman mabedinin bekileri olarak bilineceklerdir. 3. BLM: TAMPLIYE SVALYELERI Birinci Hali Seferinden sonra, Kudste ilk Hiristiyan kralligi kurulur. 1118 yilinda, Hugues de Payen isimli bir Frank soylusu, kraldan kendisi gibi birer svalye olan sekiz kisi ile birlikte yeni bir rgt kurmak iin izin alir. rgtn adi: Isa'nin ve Mabedin Fakir Svalyeleridir. Avrupadan gelecek hacilar iin, kiyidan Kudse uzanan yollarin gvenligini sagliyacaklardir. Dokuz svalye, dokuz yil boyunca rgte hibir yeni ye almadan, yollarin gvenligini saglar (?). Saray kayitlarinda haklarinda en kk bilgi yoktur. Bir baska ama (?) iin orada olduklari kesindir. Bu amacin ne oldugu bu gn biliniyor: Herod mabedinin altinda kazi yapmak. 1128 Yilinda Papa'nin resmen tanimasi ve kurallarinin belirlenmesi ile rgt, kisa srede hizla gelisir, yarim yz yil sonra Hiristiyan evreninin en byk gc haline gelir. rgt 1307 yilinda, Fransa Krali ve Papanin ortak girisimi ile ortadan kaldirilir. Engizisyonun onlara ykledigi sapkinlik sulamasinda, gizli ayinler ve Kilise gretisine aykiri dsnce ve uygulamalari en nemli yeri tutar. Kiliseyle uyusmayan bir felsefe ve o felsefeyi yansitan riteller nereden geliyordu? Kazilarda bulduklari bilinen yazitlarin, rgtn sekillenmesindeki rol neydi? 4. BLM: GNOSTIK ILISKI Yukari Misirda, Nag Hammadide, 1947 yilinda bazi yazitlar bulunur. Gnostik Incil olarak bilinen yazilardir bunlar. I.S. 350-400 yillarinda yazilmis olduklari kabul edilir. Vatikanin inan kavrayisina karsi,

100

Gnostisizmi ne ikaran bir felsefenin rndrler. Kilise, Isanin dirilis yksn maddi anlamda kabul eder. Gnostik Incil, bunun, bir yasarken dirilmek oldugu tezini savunur. Tipki Masonlukta nc dereceye ykselme treninde canlandirilan dirilis gibi. Gnostiklerin, Vatikan tarafindan sapkin ilan edilmesi son derece normaldir. Byle bir akim, Kilisenin temel tasini yerinden oynatacak, hiyerarsik otoritesinin sonunu getirecektir. 5. BLM: ISA INSAN-TANRI-MIT-MASON ? cra bir ksede, bir bakireden dogmak, ilelerle dolu bir yasamdan sonra, halkinin kurtulusu iin kendini kurban etmekBu mitin insanlik tarihi kadar eski olusu Kilisenin en ciddi sorunu olagelmistir. Isa bu mitin tek ve ilk kahramani degildir. Sonuncusu da olmamistir: Budha ( I.S. 600), Dionysos (suyu saraba dndren Yunan tanrisi), Quirunus (Romanin kurtaricisi), Attis (Frigya tanrisi), Indra (I.S. 700), Adonis, Krishna (I.S. 1200 Hint tanrisi ), Zerdst (I.S. 1500) ve Mithra (I.S. 600)...Hepsi bir bakireden dogma. Ne ok gen kiz, tanrilardan gebe kalip tanri dogurmus. Firavunlardan beri, krallarin tanri soyundan geliyor olmasi her kltrde grlen bir gelenek. Bu yetkenin en yksek yere dayandirilmasi gereksiniminden kaynaklanmistir. Isa da, kendisi hakkinda Tanrinin oglu (Son of God) deyimini kullaniyordu. Hiristiyanligin bu gnk biimi Roma-Yunan felsefesine, Yahudi ve zellikle Ilk Kilise (Kumran/Nasoren/Essene toplulugunun kilisesi) gretisinden ok daha yakindir. Isa Christ (Isa Mesih) adi aslinda Yunancadir. Yeoshua Isa; Messiah da Christ olmustur. I.S. III. Yz yilda Eski Ahit Yunancaya evrildigi (Septuagint) zaman, ikarmalar ve eklemeler yapilmis oldugu kesindir. Eski Ahitte bir Mesihin gelecegine dair hibir kayit yoktur. O gnlerde, Yahudilerin beklentisi kendilerini Romadan kurtaracak Davud soyundan bir kral, bir nderdi. armihta len kimdi? Isa ile Barabbas yks? Iki bin yillik bilmece Isanin armihta len kisi olmadigi pek ok Hiristiyanin ve Mslmanlarin paylastigi bir inantir. Bu ilgin konuya ilerde, dnlecektir. I.. ve I.S. I. Yz yillarda, Kudste grup Yahudi yasamaktadir: Saddusiler, Farisiler ve Esseneler. Saddusiler dinsel nderlik ve brokrasiyi ellerinde tutan, statkoyu kabullenmis, Romanin dmen suyunda, her lkede, her zaman ynetici kadrolarin olageldigi gibi bir sinif. Farisiler, ortodoks Yahudiligin uygulayicilari ve bekileridirler. Esseneler, 1947 yilinda l Deniz kenarinda bulunan ve l Deniz Yazitlari (Dead Sea Scrolls) diye bilinen yazilardan sonra gn isigina ikan bir azinliktir. Diger iki gruptan onlari ayiran zellik, topluluklarina dogustan gelen normal srele degil de, kisinin istegi ve bazi inisiasyon kurallari ile giriliyor olmasidir. Yazitlarin, Hiristiyanligin temelleri ve felsefesine; dolayisiyla, Bati dsncesine getirdigi yenilikler ve Kiliseyi sarsan yeni-eski gerekler, bir baska inceleme konusu olusturur. Topluluga giris ve ykselis trenleri, beyaz giysileri, kisisel hibir maddi varlik edinmemeleri, sirlarini saklama antlari ile Tampliye Svalyelerine ve masonik usluba uzanan yolun basindaki insanlardir Esseneler. Isanin da iinde bulundugu, ancak nderi olmadigi bir topluluk. Isanin aile yapisi da tartisilagelmistir. Kardesleri oldugu, Incilde (Matta 13:55-56) yazilidir. Bu kardesler Yusufun bir nceki evliliginden olan ocuklari midir? Isanin kuzenleri midir? Ya da diger Meryemin (bakire Meryemin kizkardesinin) ocuklari midir? Bu sonuncu sav neredeyse glntr: Iki kizkardes ve ikisinin de adi Meryem. Isaya, Nasirali (Isa of Nazareth) denildigi Incillerde ne srlr: Nasirali Isa. Oysa o gnlerde Nasira diye bir yer yoktur. Isanin Nasoren/Kumran/Essene toplulugunun bir yesi olmasi ok daha mantiga uygundur. Bu gn Gney Irakta varligini srdren Sabii tarikati Nasoren/Essenelerin devamidir. Sabiiler, Isayi degil, Vaftizci Yahyayi temel figr olarak kabul ederler. Onlara gre Isa, kendisine verilen sirlari disariya aan bir sapkindir. Arkon Daraulun yaptigi arastirmalar, Sabiilerin gnostik felsefeye bagli, inisiyasyon ve zel el sikismalar gibi ritelleri olan bir toplum oldugunu ortaya koyar. Yeni yelerinin simgesel lm ve dirilmesi trenlerinde sessizce dua ederler. Ayni stad masonlarin, simgesel mezarlarindan kaldirilirken, kulaklarina fisildanan sihirli szckler gibi. Acaba Isanin aikladigi gizler bunlar miydi? Sabiiler Yahudi-Yunan-Kelt-Essene karisimi bir kltr yasatirlar. Batida, uzak denizlerin tesinde, ancak iyi insanlarin grp yasayabilecegi bir yer oldugu inancini srdrrler. Parlak bir yildizin altinda, ilahi bir yerdir bu. Yildizin adi ise Mericadir. 1307 Yilinda Tampliye rgt, ugradiklari baskinla ortadan kaldirilirken, bir kisminin kaip kurtuldugu

101

biliniyor. Uzaklara, bilinmeyen bir yerlere, Mericaya gittiklerine dair ok kanit var. Bu yeri nasil biliyorlardi.? Herod mabedindeki kazilarinda bulduklari yazilar onlara bu bilgiyi vermis miydi? Bu konuya ilerde dnlecektir. Masonluk, Tampliye Svalyeleri, Nasoren/Essene toplulugu...Bu zincirin daha da ncesi nerelerde, hangi tarihlerde baslar ? 6. BLM: INSANIN YARATTIGI TANRI Insanlar konusmaya, nerede ne zaman basladi? Bu bilinmiyor. Ilk yazi I.. 4000 yillarinda Smerde ortaya ikar. Uygarligin besigidir Smer. Kentlerde yasayan, yksek binalar ve stunlar yapabilen, sulama kanallari ile ziraat yapan, metalleri isleyen, cam kullanan, parayi bilen, okuyup yazan ve tekerlegi icad eden inanilmaz bir toplumdur Smerler. Tanri fikri ve Yaradilis dsncesi de Smerin insanliga armaganidir. Yahudilerin tanrisi Yahweh Smer tanrilarindan yzyillar sonra dogmustur. Nuh Tufani Eski Ahitten ok nce Smerin kil tabletlerinde anlatilmistir. 50.000 nfusu ve ay tanrisi Nannaya adanan muhtesem ziggurati ile Ur Smerin en byk kentidir. Tanrilarini ihmal etmeleri sonucu I.. 2000 yillarinda Elamlarin istilasina ugrarlar. Kisisel tanrilar giderek diger tanrilarin nne geer. Babadan ogula intikal eden, kisiye zel, koruyucu bir tanrisi vardir her ailenin. Smerler zaman iinde, etrafa yayilip uygarliklarini da tasimislardir. n Asyanin gebe insanlarina, birer tanri gibi grnms olmalidirlar. Smerden ikip gidenlerden biri de Abramdir ( soradan Ibrahim): Yahudiligin baslangici ve byk dinin babasi Ibrahim. Kendi tanrisinin ona ve ondan geleceklere vadettigi topraklari bulup yerlesmek zere yola ikar Ibrahim. O topraklar elbette bos degildi. Eski Ahitte anlatilan o kanli savaslar, yagmalar, katliam ve tecavzler hep tanri Yahwehin vaadi, izni ve yardimi ile olur. Yahweh tam bir savas tanrisidir. Ibrahimin oglu Ishakin kurban edilmekten kil payi kurtulusunda, bir tr dirilis izi olabilecegi dsnlse bile, bu baglamda Masonlugun kklerini daha da gerilerde aramak gerekecektir. Ibrahimin kisa sre, Musa ve Yusufun daha uzun yasamis olduklari eski Misirda... 7. BLM: MISIRIN MIRASI Misirda firavunlar agindan ok nceleri, tanrilarin da insanlar gibi dogup yasadigi ve sonunda ldg inanci vardi. Belki de, gebe halktan ok tede bilgi ve beceriye sahip bir gurup insan onlara tanri gibi grnms ve o inanci dogurmustu. Sonradan her kentin bir tanrisi olur. Heliopolisin Rasi ile Memphisin Ptahi en byk tanrilardir. Ra ya da Ptah, sanat ve bilimlerin, zellikle yapiciligin kaynaklaridir. Firavunlar, bu tanrilarin ogullaridirlar. ldklerinde babalari ile birlesip tek olurlar ve cennete giderler. Bu, tanri-ogul dngs Osiris ile baslar: Gk tanriasi Nut'un bes ocugundan en byg olan Osiris hem insan, hem de tanridir. Kiz kardesi Isis ile evlidir. Sag kolu durumundaki tanri Thothun da yardimi ile lkeyi ynetmektedir. Kiskan kardes Set, Osirisi ldrp paralarini Nil nehrine atar. Osirisin ocugu olmadigi iin krallik Sete kalacaktir. Isis, kocasi Osirisin paralarini toplayip bir araya getirir ve kisacik bir yasam solugu fleyerek hemen onunla birlesir. Isis artik hamiledir. Osiris, yildizlara karisip ller diyarinin kralligini stlenir. Isis, bir oglan dogurur: Horus. Bu ocuk byr ve babasinin katili Seti delloya davet eder. Horus, Setin testislerini kesip atar. Ancak kendisi de bir gzn kaybeder. Ama galiptir ve kral olur. Artik, her kral, tanri Horus olacak, ldgnde Osirise dnsecek ve onun oglu yeni Horus olacaktir. Smer iin stunlar ve zigguratlar ne idiyse, Misir iin de piramitler ve stunlar odur. Insanlarin dnyasindan gkteki tanrilara uzanan yapilardir bunlar. Asagi ve Yukari Misir, iki ayri krallik halindeyken, Heliopolis ve Tebte iki kralligi temsil eden iki stun vardir. Bu iki stun, gk tanriasi Nutun gksel kemeri ile birlestiginde, Jachin-Boaz-Denge lemesi ortaya ikar. Misir tarihi incelenirken firavunlarin, vezirlerini Ma'at kurallarina uymalari konusunda uyardiklari grlr. Ma'at? Dzgn, dengesinde, simetrik anlamlarini ieriyor bu szck. Ama bu baglamda ifade ettigi dogruluk, gerekilik ve adalettir. Masonlugun daha kisa, daha iyi bir tanimi her halde yapilamazdi. Bati, en genis anlami ile esitlik ve dengeyi yaratabildigi gn Ma'ati yeniden kesfedecektir. Masonlar, 4000 yillik gemislerinden bahsederken, buna kendilerinin de ne kadar inandigi tartismaya deger. Eski Misir ile olan baglar gn isigina ikarilirsa, bu byk gemis kanitlanmis olacaktir.

102

len firavun arkasinda bir ogul birakmamissa, yeni firavun seiminde tanrilarin yardimina bas vurulurdu. Elbette karar tanrilardan degil, insanlardan gelirdi. Bir Kraliyet Locasinin setigi aday, inisiyasyon tamamlanip firavun derecesine getirilince, o artik Horustur. Iktidari tartisilamaz. Tahta ikis, eski kralin lmnden hemen sonra olmasina karsin, ta giyme treni belli bir sre sonraya birakilir. Kral yapma (King-making), Unas piramidinde, gece sabaha kadar sren, bir trenle ve elit bir toplulugun huzurunda gizlice gereklestirilir. lms olan kral yeni kralin kisiliginde dirilir.Yeni kral trenin yapildigi salonda, tm lkeyi simgesel olarak dolasir. Krala bir serbet iirilmistir; bu, onu sabah yildizi dogana kadar, derin bir uykuda tutar. Uyandiginda, yildizlardaki yolculuk bitmis; baba, orada kalmis; kendisi, tanrilarin arasina karismis, yeni Horus olmustur. Misirin gemisi ile birlesmis bir tanri-kraldir. Yukardaki blm, bir varsayimdir. Tam bir gizlilik iinde, birka sekin din adaminin huzurunda yapilan ve eski Misirin en byk gizi olan bu trenler hakkinda, herhangi bir kayit olmamasi ok dogal. Acaba o sihirli serbet, gerekten kullanildi mi? Neden kullanilmasin? Osiris-Horus efsanesine dayali tanri/kral dirilis ritelleri; iki stunla sembolize edilen g-dzen-istikrar gelenegi; Sabah yildizi ve Toth-Hermes; Maat kavrami; Dirilis ritellerinin saray disinda da kullanimi ve bu baglamda bir gizli rgtlenmenin varligina dair bilgilerBtn bunlarin, Masonluk tarafindan sonradan kopya edilmis olmasi olanakli degil zira, bu bilgileri ieren hiyeroglif metinler Rosetta tasinin bulunmasindan sonra okunabilmistir. Masonlugun, resmen ilan edilisi ise ( 1717 ) bundan bir hayli ncedir. 8. BLM: ILK MASONLAR stad mason derecesine ykselmis masonlar, ykselme treni iinde bir olayin (!) canlandirilmasinda, kendilerine verilen rol oynarlar. Olay, Sleyman Mabedinin mimari Hiram Abifin ldrlmesidir. Yapinin sirlarini vermemek iin lm yegleyen Hiram Abif...Eski Ahitte bu olayla ilgili en kk kayit yok. Misir, I.. 1780-1570 yillarinda Suriye ve Filistin civarindan gelen gebe insanlarin istilasina ugrar. Bunlar Hyksos'lardir. Sami kkenli bir topluluk. Misirin Habiru (Ibrani? Hebrew?) adini verdigi insanlar. Hyksos-Misir birlikteligi, baslangita sorunsuzdur. Iki taraf da birbirinden bir seyler grenir. Zamanla Hyksoslar, egemen taraf olur. Tebdeki Misir kralligi, Hyksos krallarina hara vererek varligini srdrr hale gelir. Ve Hyksos krallari, Misir krallarinin gcne ulasmak ister: Tanrisal Krallik. Bunun iin de Misirin byk gizini grenmek gerekir: Kral-Yapma. Artik, gnlk yasamlarinda istilacilarin isteklerini kabullenmis olan Misirlinin, gkteki ve yerdeki tanrilarina da el uzatilmasina gz yummasi beklenemez. Hyksos krali Apepis kendisini asagi ve yukari Misirin krali ilan eder ve tanri Ranin oglu unvanini da takinir. Simdi sira, Tebdeki Misir krali Seqenenre Tao'dan, tanri kralligin gizlerini grenmeye gelmistir. Apepis, baskenti Avaristen Seqenenreye ''Sarayindaki hipopotam havuzunu yok et, grlt beni rahatsiz ediyor mesajini gnderecek kadar kstahlasmistir. Oysa aradaki mesafe 400 milden fazladir. Bu mcadele Seqenenre Tao'nun ldrlmesi ile noktalanacaktir. Misir-Yahudi iliskileri, Eski Ahitte uzun uzun anlatilir. Ibrahim-Ishak-Yakub-Yusuf-Musa zinciri iinde masalimsi bir tarzla anlatilan olaylarda, zellikle Yusuf ve Musanin nemli yerleri vardir. Exodus ve diger bazi belgelerden Apepis, Seqenenre Tao ve Yusufun ayni tarihlerde yasadigi, bu arada Yusufun Hyksos sarayinda ok yksek bir yere kadar geldigi anlasilmaktadir. Olaylarin gelisimini ve varilacak sonucun gerege yakinligini gstermek iin yine Eski Ahitten bir ayrinti: Yakubun (sonradan adi Israil olacaktir) on iki oglu vardir. Bunlar, sonradan Yahudilerin 12 kabilesinin reisleri olacaktir. Genesis 49:6, Yakubun lm dseginde son szlerini syle yazar: ''Gizlerini grenemediniz. Bunu yapamadiginiz gibi, kendinize hakim olamayip onu ldrdnz. Her seyi berbat ettiniz. Dnyayi basimiza yiktiniz. Bu szleri Simeon ve Levi adli iki ogluna syler. Kimdi bu ldrlen? Ve elegeirilemeyen giz neydi? Hiram Abif, Sleyman Mabedinde yapinin gizlerini elegeirmek isteyen kisi tarafindan ldrlr. Mason ritellerinde canlandirilan bu olayda, Hiram Abifin basindan aldigi darbe ile ldg anlatilir. Ve bir kez daha vurgulamak yerinde olacaktir: Eski Ahit bu konuda hibir sey sylemez.

103

Hyksos krali Apepis, tanri-kral olmaga kararlidir. Bu gizin Seqenenre Taodan alinmasi isini, veziri Yusufa verir. O da, kardesleri Simeon ve Leviyi grevlendirir. Iki kardes Tebe gelirler. nce gen bir din adami ile temas kurulur. Masonik gelenege uyarak bu gen adama Jubela diyebiliriz. Jubela, onlari mabede gtrr. nce, en yksek derecedeki iki rahip ldrlr. Sonra, gizini vermemekte direnen Seqenenre, basina nn birlikte vurdugu darbelerle lr. Jubela yakalanir. Seqenenre ve iki rahip ldrldg iin, artik Kral-Yapma gizi yok olmustur. Yeniden kurulacak kral-yapma ritelinde kardes katili Setin roln stlenecek en uygun aday Jubeladir. Testisleri kesilir ve diri diri bandajlanarak tabuta konulur. Mumyalanmasi daha sonra yapilacaktir. Bugn Kahire mzesinde kral Seqenenrenin mumyasi 61051 katalog numarasi ile grlebilir. Basindaki darbenin, kafatasinda biraktigi izler aika bellidir. Misir krallari iinde trajik bir biimde len tek kisidir Seqenenre. Yine ayni mzede 61023 katalog numarasi ile belirlenmis, gen bir adamin mumyasi vardir. Testisleri olmayan, byk iskencelerden getigi anlasilan bir yari mumya: Jubela. Hiram Abif, Seqenenre Tao'dan baskasi degildir. Masonlugun nc derece (stad Mason) ritelinde, simgesel mezarindan kaldirilan biradere fisildanan anlamsiz szckler var : Ma'at-neb-men-aa, Ma'at-ba-aa . anlami, eski Misir dilinde Masonlugun stadi byktr; Masonlugun ruhu byktr Bu eviride kk bir degisiklik yapilmis, Ma'at yerine Masonluk konulmustur. Ma'at szcgnn ifade ettigi gerek, iyilik, adalet, uyum ve etik degerleri topluca karsilayacak, tek szck ancak Masonluk olabilir. Bu szler, bu ritele nereden, nasil, ne zaman girmistir? Bunun yanitini, yine eski Misirda, Musa dneminde aramak gerek. 9. BLM: YAHUDILIGIN DOGUSU Misir, Seqenenrenin lmnden kisa bir sre sonra Hyksoslari lkeden kovar ve yeniden eski gnlerine dner. Simdi lkede bir yabanci dsmanligi baslamistir. Habirular bir tr esaret yasaminda madenlerde ve yapicilik islerinde alisirlar. Eski Ahit Misirdan ikisin (Exodus) II. Ramses zamaninda oldugunu (I..12901224) anlatir. Son arastirmalar, olayi Hyksoslarin kovulmasiyla ayni zaman dilimine koyar. Musa adli birinin yasadigi hemen hemen kesindir. Bir Misirliyi ldrp kaan, lde Medianilere siginan, sonra Misira geri gnp Habirulari Vaadedilmis Topraklara gtren bir nderdir Musa. Misir sarayinda yetismis yetenekli bir ynetici ya da bir asker de olabilir. Acts 7-22de syle bir kayit var: Musa, Misirin tm bilgilerini grendi. Bu bilgiler arasinda Kral-Yapma treninin de olmasi byk olasilik. Kenanda (Vaadedilmis Topraklar) yerli halklarla yillar sren savaslar; Hakimler (Judges) dnemi; Sonra krallar dnemiKral-yapma gizi, Musadan Hakimlere, onlardan da Israil krallarina gemistir. Davud ve Sleyman, peygamber krallardir. Masal-gerek karisimi bu dnemde, Israil tarihinin en parlak gnlerini yasar. nl Mabet yapilmistir. Tanri Yahweh seilmis kullarinin kendisi iin yaptirdigi iki stunlu evine kavusmustur. Dirilis ve tanri/kral yaratmanin gizleri, Musa ile Misirdan Israile tasinmis ve sonra Isa ile bir kez daha su yzne ikmistir. Seqenenre Tao ne zaman, ne sekilde Hiram Abif oldu ? 10. BLM BIN YILLIK MCADELE Sleymanin lmnden sonra lke ikiye ayrilir. Tanri Yahwehi unuttuklari, ihmal ettikleri iin felaketler birbirini izler. nce Israil, Asurlular (I.. 721); sonra da Judah, Babilonya tarafindan (I.. 597) ortadan kaldirilir. Babil srgn...Babil, asma baheleri ve stunlari ile Mezopotamyanin en grkemli kenti. Yahudiler yeni yasama uyum saglamakta gecikmezler. Fakat, Yahwehe ihanetin ne belalar getirdigini unutmayan fanatikler, Nabukadnezar'in yiktirdigi Mabedin hayalinden vaz gemez. Peygamber Ezekiel, Yahvehten kopusta eski Misir geleneklerinin srdrlms olmasinin etkisini allegorik bir uslupla dile getirir. Ezekiel, yapilacak yeni mabedin fikir babasidir ve Seqenre Taonun vermemek iin ldg sirri, Hiram Abif kisiliginde, Sleyman Mabedinin mimarina maleden de odur.

104

Babil srgn dnsnde, yeni mabet kral Zerrubabbel tarafindan yaptirilir. Yahwehin emirleri daha da dnsz bir sekilde uygulanmak istenir. Ama, Yahwehi Misir ve Babilden daha gl bir tehdit beklemektedir: Byk Iskender ve onun srkledigi Helenizm Misir, Iskenderi tanri ilan etmekte gecikmez. Iki kralligi temsil eden ifte stunlar, artik Toth'u degil, onun yerini almis olan Hermes'i temsil eder. Diaspora helenistik dnyanin cazibesine kapilir. Sinagoglar Mabetten daha toleransli yerledir. 11. BLM: BOAZ VE JACHIN Hristiyanlik, Isanin lm ve dirilmesi varsayimi rtldg anda, temelini kaybeder. Kilisenin kendi onayi disindaki her trl dsnce ve belgeyi yok saymasi dogal kabul edilebilecek bir gayrettir. Din, elbette akil degil, inan isidir. Ama dogmalari aklin stne ikartmak da, herhalde Tanriyi onurlandirmaz. 1947 yilinda ortaya ikarilan l Deniz Yazitlari, Hiristiyanliga farkli bir boyut getirmistir. Kumranda ilk kilisenin kuruculari Esseneler tarafindan yazilmis olan ve bilinen en eski metinlerden bin yil ncesine ait belgelerdir bu yazitlar. Essene toplulugunun, I.. 150 civarinda olustugu kabul edilir. Kumranda manastir kurallarina yakin bir yasam tarzi srdrrler. grup biiminde rgtlenirler: Israel, Levi ve Aaron: yani yeler, alt dzey din adamlari, ve st dzey din adamlari. Topluluga girmenin ilk kosulu Tanriya inanmaktir. Bu gnn Masonlugunda oldugu gibi. Her kademede bir bekleme sresi ve ykselmek iin bir sinav gereklidir. Toplulugun, titizlikle saklanan son gizlerine ulasilmasinda, tipki stad Masonluga ykselme treni gibi, riteller uygulanir. Toplulugun ortak degerleri ve uyulmasi sart olan kurallar gnmz masonlarinin normlarindan pek farkli degildir: gerek, dogruluk, iyilik, adalet, alakgnlllk ve kardese sevgi. Eli ayagi tutmayan, yarali bereli, sagir, dilsiz, kr, topal ve asiri yaslilar topluluga alinmaz. Esseneler, varliklarini 250 yil kadar srdrrler. Toplulugun Isa zamanindaki nderi, ilk kilisenin kurucusu ve bas rahibi Jamestir (Isanin kardesi). Isanin etken oldugu son bir yil sresince, iki kardesin toplulugun istikrari ve kurtulusu iin gerekli iki stunu ( Jachin ve Boaz ) temsil ettikleri dsnlebilir. Esseneler, Romanin artan baskilari ile kainilmaz sonun geldigini bildikleri iin tm yazilarini gizli bir yerde saklamaya karar verirler. En uygun yer, mabetin iinde, Kutsallarin Kutsali olarak bilinen blmdr. yle yaparlar. Roma, I.S. 70 yilinda Kudus ve Mabedi yerle bir eder. Daha nce oraya gmlms olan gizler bin yil sonra Tampliye Svalyeleri tarafindan bulunacaktir. Misirin gizleri Musa-Esseneler kanali ile Svalyelerin eline geecek ve baskalarina da devrolacaktir. 12. BLM: SUYU SARABA DNSTREN ADAM Isa hakkinda yapilan arastirmalar ve yeni bilgilerin isiginda ortaya ikan yeni Isa imaji pek ok kisiyi rahatsiz edebilecek nitelikte olabilir. Ama gerek gerektir. Onun hakkinda sylenecek ilk sey gl ve etkili bir insan oldugudur. Vaazlari, sadece bir yil srmstr: Vaftizci Yahyanin lm ile kendi lm arasinda geen bir yil. evresi ile, zellikle Ilk Kilisenin nderi James ile devamli srtsme halinde olan, Kumran toplulugu ve ailesi ile anlasamayan ve Incillerin syledigi kadar popler olmayan bir adamdir Isa. Zamanin kisaldigi ve sonun yaklastigi inanci ile sert ve radikaldir. Iki stunun glerini kendisinde birlestirmek iddiasi ve yolundadir. Suyu sarap yapmasi, lleri diriltmesi, Kilisenin empoze etmege alistigi gibi birer mucize degil, alismalarinin simgesel ifadesidir. Su ve l, iinde bulundugu toplulugun disindaki inansizlar; Sarap ve Diri ise Yahwehin vaadettigi kurtulusa ve sonundaki mutlu topluluga inananlardir. Yakin evresine fanatik mcadele taraftari olan Zealotlari toplar. Kk topluluklarina yeni yeler bulmak amaciyla ve para toplayabilmek iin herkesle temas kurar. Hasta, sakat, gnahkar, kadin, hatta orospulari bile yanina alir. Btn bu insanlar, Isaya gre kazanilmasi ve kurtarilmasi gereken potansiyel yelerdir. Aile baglarindan kurtulmayi savunur. Kavgasi Romayi kovmak ve Yahudileri mutlu sona tasimak iindir. Baris ve iyiligi Yahwehin yardimini sagliyabilmek iin nerir. Tm abasi, insanliga degil, iinde yasadigi topluma yneliktir. Kudse bir esek sirtinda girisi Zachariah 9:9da mjdelenen kurtaricinin anlatilan girisidir. Bu, artik Yahudilerin Krali olmak iddiasinin aika ortaya vurulmasidir. Mabede girip masalari devirmesi ve gnahkarlari tehdit etmesi ok etkili bir sovdur. Bu sov, Romayi ve onun dmen suyundaki Yahudileri, Essene toplulugunun artik bastirilmasi geregine inandiracak ve Isanin sonunu getirecektir.

105

Pontius Pilatusun karsisinda yargilanan iki Isa vardir. Biri Yahudilerin krali olmak iddiasindaki Isadir. Digeri Jesus Barabbastir (Tanrinin Oglu). Barabbas aslinda Jamestir. Yargilanan iki kardes...Pilatus, halkin galeyanini yatistirmak iin birini susuz bulmayi yegler. ogunluk, daha popler olan Jamesin affini ister ve sonuta Isa, armiha gerilir. Ufak tefek, kambur bir insanin (o gnlerin tarihini grerek yazan Josephus, geen yzyil ortaya ikan slavca bir yazisinda Isayi byle tanimlar) armihta, kisa srede lmesi dogaldir. Isanin, bu tarifle helenistik dnyaya yakismayan bir imaj vermesini istemeyen ilk Hiristiyanlarin, Tanrinin bu irkin ogluna biraz rtus yapmis olmalari byk olasilik. James ve Isanin isaretleri, ya da Yahudiligin simgesi olarak kabul edilen Davud Yildizi rtsen iki genden olusur. Biri, tabani yerde gge uzanan; digeri, gkten yeryzne uzanan iki Mesih. Tamami da, Davudun soyunu simgeleyen sabah yildizi. Her iki genin de tabanlari silinirse, geriye kalan sekil, Masonlugun simgesidir. Yildiz, iki geni ile, Isada birlesen dnyasal ve tanrisal gc temsil ettigine gre, Hiristiyanligin simgesi olmalidir. O zaman, Yahudiligin simgesi nedir? Ha ! Musa, Misirdan kaip Medianilerin yanina sigindigi zaman, T seklindeki ha, yani Tau isareti, Yahwehin simgesi idi. Hamursuzda kapilarin zerine konulan isaret de, Isanin gerildigi armih da o idi. Hristiyanligin kabullendigi ha, zerinde ikintisi olan bir T dir. Hiyeroglif yazisinda o seklin anlami, Kurtaricidir. Yahudi dilinde Joshua, Yunancada Jesus. Yani, Isanin gerildigi ha, onun simgesi degil, ismidir. James ( Adil James-Isanin kardesi) Ilk Kilisenin bas rahibi olarak, basina Mitre (bu gn hala piskoposlarin giydigi yksek baslik) takiyordu. Bu baslik sekli, hiyeroglif yazisinda, Tebin yaratici tanrisi Amen'in simgesidir. Teb, Seqenenre Tao'nun kenti. Dirilis treninin sihirli scg Amen...Bu gn hala, byk dinde de, dualarin sonunda, tanri Amen yardima agirilir. Isanin lm ile baslayan alkantili gnlerde, ortaya yeni bir isim ikar: Tarsuslu Paul. Bir Roma vatandasi. Diasporadan bir Yahudi. Tutkulu bir serven adami. Ilk Hiristiyanlara karsi hareketlere karistigi asilsizdir. O gnlerde henz, Hiristiyanlik yoktur. Paul, Romanin hizmetinde, Essenelere karsidir. Damascus'a (Sam degil, Kumranin diger adi) gelip, James ile tanisir. Yeni hareketin iinde, kendine bir yer aramaktadir. Toplulugun iinde bir yil kalir ve yeni bir senaryo yaratir. Bu senaryo iinde yeni bir Isa ve yeni bir akim dogar. James, Ilk Kilisenin basrahibi olarak Mabede girmek ister. Kutsallarin Kutsalini yilda bir grmeye hakki oldugunu dsnr. Ancak yanilmistir. Lin edilir. Kendisine atirilan mezarina yatirilip, karninin stne byk bir ashlar (insaat iin hazirlanmis blok tas) konulur ve taslanarak ldrlr. Mason localarinda, bu gn kuzeydogu ksesine byle bir tas konulur. Jamesin ldrlmesi bardagi tasiran damla olur ve Romaya karsi isyan baslar. I.S. 67-70 yillarinda kan gvdeyi gtrr. Roma, sonunda Kuds ve Mabedi yikar. Son Kumranlilar Massadada toplu intihar ile yok olur. Ama byk miras, mabedin altina gmlmstr. Bin yil sonra Tampliyelerin bulacagi yazilar ve hazine.. Aradan geen bin yillik boslugun doldurulmasinda, 33. Derece mason ritelinin ve bu baglamda, Iskoya kilisenin ve Isko krali Robert Brucen rolleri ne olabilir? 13. BLM: DIRILIS I.S. 70 yili felaketinden kurtulanlar, Ebionim tarikati halinde varliklarini srdrr. Misirda ve Ingiliz Adalarinda Jamesin gretisi dogrultusunda, Isayi lml bir insan olarak algilayan ve dogal olarak Kilise tarafindan sapkinlikla sulanan bu tarikata gre, bir insana Tanri ya da Tanrinin oglu diyen Vatikan gerek sapkindir. Zamanla Irlanda, Iskoya, Galler ve Kuzey Ingiltereye yayilan bu Jamesi Hiristiyanlik, Kelt kilisesinin cra yerlerdeki manastirlarinda etkili olur. Bakire Meryem, Tanri Isa, Ilk Gnah gibi kavramlari reddeden, Yeni Ahitin Eski Ahiti geersiz kilmasina kari ikan bu tarikat, 664 yilinda Whitby Sinod'unda, Kelt kilisesinin Vatikana baglanmasi ile silinir. 1915 yilinda, Royal Arch Masonlugu hakkinda yazilmis eski bir kitapik bulunur. Bu kitapta Holy Royal Arch riteli zgn biimi ile yazilidir: Bu trende aday, ikinci mabedin Kutsallarin Kutsali blmne kadar simgesel olarak iner. Oraya, yanina gelmis olan iki kisinin tuttugu bir halatla inmistir. Vardigi yerde, mermer zerine kazilmis, kutsal yaziyi grr. Simgesel olarak zaman, gnesin tepe noktasina vardigi gle

106

saatidir. Seqenenre Taonun Amen-Ra iin son duasini yaptigi zaman...Mermer zerindeki yazi sudur: Ben, gkteki Tanri ve herseyin Babasiyim ve yle kalacagim. Yazittaki yer alan Jah-Baal-On, byk tanrinin (Misir, Kenan ve Yahudi) toplam adidir. Ayni tanrinin degisik isimleri Masonlugun Amentsdr. Yukarida anlatilanlar, Zerrubabbelin Babil srgnnden sonra yaptirdigi mabette gemis gibi nakledilir. Ancak, harsiz kemerler Romadan nce bilinmedigine gre, yer Herod mabedidir. Masonluk bu riteli bir yerden aktarmis olmalidir. Tampliye Svalyeleri, Herod mabedinin altinda dokuz yil boyunca kazi yapmistir. 1894 Yilinda ayni yerde kazi yapan bir Ingiliz ekibi, Tampliyelerin izlerini bulmustur. Svalyeler, bulduklari yazilarin ne oldugunu anlamak iin ilerinden ikisini, Fransaya gnderir. Lambert adinda yasli bir papaz yazilari okur. Bu arada, Ilahi Kuds taslaginin da bir kopyasini ikarir. Bu izimde, Kudsn Essenelerin hayalindeki tasarimi vardir. Tampliyeler, bulduklari hazine ve edindikleri yeni bilgilerle, kisa srede, Avrupada, Masonlugun operatif ve speklatif uygulayicisi olurlar. rgte girilirken yapilan inisiyasyon riteli, giz saklama yeminleri..Bir yz yil iinde, Fransada, 80 muhtesem katedral ve 500 civarinda manastir insa ederler. 14. BLM: GEREK ORTAYA IKIYOR XIII. Yz yil sonlarina dogru, Kutsal Topraklarin kaybedilmesi ile Tampliye rgt, prestij kaybina ugramaga baslamistir. Avrupada sayisiz gayrimenkul, gl bir savas kadrosu, iyi bir donanma, Kk Asyadan Ingiltereye uzanan bir ticaret ve bankacilik agi ve masalimsi hazinesi ile rgt, yine de Hiristiyan dnyasinin en byk gc grnmndedir. Yasadiklari yerlerin, siyasi otoritelerinden bagimsiz, sadece Papaya sorumludurlar. rgtn, artik sorgulanmaya basladigi bu dnemdeki Byk stadi, 1292 yilinda seilmis olan, Jaques de Molaydir. Ayni tarihlerde Fransa tahtinda gen, haris ve bor iinde bir kral vardir. IV. Philip. Daha ok bilinen adiyla Gzel Philip. Tampliyelerin maddi gcn ele geirmek iin, Papa'nin sapkinlikla sulanmasindan, zehirlenmesine kadar, her trl yntemi kullanacak kadar kararli ve pervasiz bir kral. 13 Ekim 1307 Cuma sabahi, ok iyi organize edilmis bir baskinla Fransada yasayan, on bes bin Tampliye svalyesi, tutuklanir. Jacques de Molay, byk iskencelerden sonra Engizisyonun istedigi tm itiraflari yapar. Iskence, sonradan de Molayin zerine rtlen beyaz beze, onun resmini neredeyse aynen izer. Turin Shroud olarak bilinen, yz yillarca Isanin armihtan indirildikten sonra sarildigi kefen olarak kabul edilen ve bezdeki grntnn de Isaya ait oldugu iddia edilen Turin Shroud... 1988 Yilinda, bez zerinde yapilan karbon testi, bu gizemli kefenin, I.S. 1260tan eski olamayacagini ortaya koyar. Grnt Isaya ait olamaz. Bu yapitin yazarlarinin, ikinci kitabi olan The Secod Mesiahta (Ikinci Mesih) ileri srdkleri gibi, bezdeki grnt Jacques de Molaya aittir ve onun kisiliginde Dirilis yenilenmistir. Tampliyelerin bir kismi kaip kurtulur. Donanmalarinin bir blm, o sabah bilineyen bir yne yelken amis ve bir daha izlerine rastlanmamistir. Bayraklari, yz yillarca dalgalanmaga devam edecektir: Bir kuru kafa ve iki apraz kemik. Gemilerin bir kisminin Portekize, bir kisminin da ok uzaklara, Amerikaya gittigi kesin gibidir. Tampliye Svalyeleri, Herod Mabedinin altinda bulduklari yazilardan, Batida parlak bir yildizin (La Merica) altinda, bir yer oldugunu grenmislerdi. Bugn, Massathusettte Westford kasabasinda, kayaya oyulmus bir svalye resmi var. Kilicinin kabzasi Avrupa svalyelerininkilerle ayni. Ve kalkaninda bir resim: Bir yildizin rehberliginde, Batiya yelken amis bir gemi. 15. BLM: KAYIP YAZITLAR YENIDEN BULUNUYOR. Tampliyeler, rgtleri dagildiktan sonra, Iskoyada, gvenli bir siginak bulurlar. Isko krali Robert Bruce, Papa tarafindan aforoz edilmistir. Tampliyeler, bitmez tkenmez Ingiliz-Isko savaslarinda Iskolarin yaninda yer almislar, 1314 Bannockbrun savasinda, St. Clair komutasinda Iskoyanin kaderini belirleyecek kadar nemli bir rol oynamislardir. Papa, sonunda Robert Bruce'u bagislar, ama St. Clair ailesi, hala iyi bir siginaktir. Bugn Iskoyada, ok iyi korunmus bir yapi, bu kitaptaki savlarin reddedilmez kaniti olarak ayaktadir: Rosslyn Chapel!... Bina, William St. Clair tarafindan yaptirilmis, 1480 yilinda tamamlanmistir. Yapi, Tampliyelerin Herod Mabedinin altinda bulduklari, Ilahi Kuds tasariminin bir kopyasidir. Binanin planinda, Masonlugun Royal Arch treninde verilen tariflere uygun, ayrintili bir sembolizm aika grlr. Jachin ve

107

Boaz stunlari belirgindir ve komsu stunlarla birlikte l Tao'yu meydana getirirler. Diger stunlarin bazilari, uygun izgilerle birlestirildigi zaman, Sleyman Mhr (Davud Yildizi) ortaya ikar. Bu yildizi meydana getiren iki genin merkezinin tam stnde, tavanda bir ikinti hazinenin gml oldugu yeri isaret eder(?) Binada, karanlik bir odanin girisinde kk bir figr: Elinde de bir anahtar! St. Peter olabilir mi? Hayir! nk, elindeki anahtar tek ve bir gnyeye takili! Oda yazitlarin gml oldugu tonozun girisidir ve anahtar ise Hiramin Anahtaridir. Ingiliz i savasinda Cromwell, pek ok kraliyet ve kilise malini yakip yikar. Rosslyn'e dokunmaz. Kendisi bir masondur. 1650 yilinda general Monk, St. Clair satosunu yikar ama Rosslyn'e o da dokunmaz. Rosslyn Chapel'in tavan ve stun sslemelerinde, Amerika kkenli bitki motifleri var. Amerikanin kabul edilen kesif tarihi 1492dir. Binanin tamamlanis tarihi ise 1480! Birileri, Amerikayi Colombus' tan nce bulmuslardi... Tampliyelerin Herod Mabedinden getirdigi yazilar ve hazine, Rosslynde gml m? Rosslyn, bir gn ailip da gizler ortaya ikinca; Isa, agdaslari ve Hiristiyanligin ilk gnleri hakkinda bilinenler herhalde ok degisecektir. Rosslyn'in duvarlarinin birinde Latince birka satir var: Sarap gldr; Kral daha gldr; Kadin daha da fazla. Ama gerek, hepsinden gldr. Masonlugun dogusunu, Rosslyn Chapelin yapimi ile baslatmak hata olmayacaktir. Hiram Abifin yks ve Masonlugun unutulmus kklerinin arastirilmasi burada biter. Yazarlar, gerek Hiristiyanliga ailacak kapinin anahtarini da sunduklari inancindadirlar.

TOLSTOYUN KALEMINDEN MASONIK INISIYASYON Savas ve Barisin II. Cilt III. ve IV. Blmleri.....................Derleyen: Thamos (Geometri) Savas ve Baris romaninin bas kisilerinden Pierre Bezuhovun St. Petersburg kentinde bir mason locasinda aydinlatilmasini anlatan asagidaki blmler, eserin Constance Garnett tarafindan evrilmis Ingilizce metninden tercme edilmistir. Tolstoy, bu eserini 1862-1867 yillari arasinda kaleme almistir. Romandaki olaylar 1810-1820 yillari arasinda gemektedir. III. Blm

...Locanin bulundugu byk evin bahe kapisindan arabayla getiler; karanlik bir merdivenden iktilar; pek byk olmayan sofaya girip, usaklarin yardimi olmadan, paltolarinin ikardilar. Sofadan baska bir odaya getiler. Kapida tuhaf giyimli bir adam belirdi. Villarsky, adama dogru yrd, alak sesle Fransizca bir seyler syledi ve kk bir dolabi ati. Pierre, dolabin iinde o gne dek hi grmedigi esitli giysiler grd. Villarsky dolabtan bir mendil aldi ve onunla Pierrein gzlerini bagladi. Mendile arkadan dgm atarken, Pierrein salarini sikistirarak canini yakti. Sonra Pierrei kendine ekti, pt ve elinden tutarak bir yere gtrd. Salari dgme sikistigi iin Pierrein cani yaniyordu; yzn burusturuyor ve belirsiz bir utanla glmsyordu. Kollari yanina sarkmis, burusturdugu yznde bir glmseyis, kocaman gvdesiyle gvensiz ve rkek adimlar atarak Villarskynin ardindan yrd. Villarsky, onu on adim kadar yrttkten sonra durdu. Basiniza ne gelirse gelsin, dedi, aramiza girmeye karar verdiyseniz, hepsine cesaretle dayanmalisiniz. (Pierre, olumlu anlamda basini egerek karsilik verdi.) Kapiya vuruldugunu duyunca, gzlerinizdeki bag zersiniz. diye ekledi Villarsky. Size cesaret ve basarilar dilerim. Pierrein elini sikan Villarsky ikti. Yalniz kalan Pierre ayni biimde glmsemeye devam ediyordu. Iki kez omuzlarini silkti, elini zmek istiyormus gibi mendile gtrd, sonra tekrar indirdi. Gzleri bagli olarak geirdigi bes dakika ona bir saat

108

gibi geldi. Kollari uyusuyor, dizleri kesiliyor, bitkinlik hissediyordu. Karmasik ve eliskili duygular iindeydi. Olacaklardan korkuyor, korkusunu belli etmekten daha ok korkuyordu. Basina gelecek olanlari, kendisine aiklanacak gerekleri merak ediyordu; ama herseyden ok, Osip Alexyevitch ile karsilastigi gnden beri hayalini kurdugu, kendini yenileyecegi ve erdem dolu bir yasama atilacagi anin gelmis olduguna seviniyordu. Kapi serte vuruldu. Pierre, gz bagini zd ve etrafina bakindi. Oda zifiri karanlikti: yalnizca bir yerde, beyaz bir seyin iinde yanan kk bir kandil vardi. Pierre yaklasti ve kandilin aik bir kitabin bulundugu siyah bir masanin zerinde durdugunu grd. Kitap Incildi: iinde kandilin yandigi beyaz sey ise, gz oyuklari ve disleriyle bir kafatasiydi. Incilin ilk szlerini okudu: Baslangita Sz vardi ve Sz Tanri ile birlikteydi, Pierre, masanin etrafini dolasti ve birseylerle dolu byk, aik bir sandik grd. Bu ii kemiklerle dolu bir tabuttu. Grdkleri onu hi sasirtmadi. Yepyeni, eskisinden tmyle farkli bir yasama baslamayi umdugu iin olaganst, hatta grdklerinden daha olaganst seyler bekliyordu. Kafatasi, tabut ve Incil, hep ona bekledigi seylermis gibi geliyor; bunlardan fazlasini umuyordu. Kendinde dinsel duygular uyandirmaya abaliyarak evresine bakindi. Kendi kendine Tanri, lm, ask, insanlarin kardesligi diye syleniyor, bu szlerini bir biimde belirsiz ama sevinli beklentilere bagliyordu. Kapi aildi ve ieri birisi girdi. Solgun ama artik gzlerinin alistigi isikta Pierre, kisa boylu bir adamin yaklastigini grd. Herhalde isiktan karanliga girdigi iin adam durakladi; sonra dikkatli adimlarla masaya dogru yrd, deri eldivenler iindeki kk ellerini masaya dayadi. Kisa boylu adam, ggsn ve bacaklarinin bir blmn rten beyaz deri bir nlk giyiyordu; boynuna gerdanliga benzer bir sey takmisti, gerdanligin altinda, asagidan gelen isikla aydinlanan uzun yzn evreleyen dik beyaz bir dantelli yaka grnyordu. Ieri giren adam, Pierrein ikardigi hafif bir hisirti zerine ona dogru dnerek Buraya niin geldiniz? diye sordu, Geregin isigina inanmayan, o isigi grmeyen siz, buraya niin geldiniz? Bizden ne istiyorsunuz? Bilgelik mi, erdem mi, aydinlanma mi? Kapi ailip o tanimadigi adam ieri girince, Pierre ocukluk gnlerindeki gnah ikarmalar sirasinda duyduklarina benzer, korku ve kutsal bir heyecan hissetmisti: yasam kosullari altinda kendine tmyle yabanci, ama insanlarin kardesligi bakimindan ise yakin bir insanla basbasa oldugunu duyumsuyordu. Nefesini kesen bir yrek arpintisi ile Pierre, Rhetora dogru dnd (kardesler arasina katilmak isteyenleri hazirlayan kisiyi masonlar byle adlandirirdi). Biraz daha yaklasinca Rhetorun tanidik biri oldugunu farketti: Smolyaninovdu. Ama gelen kisinin tanidik biri oldugunu dsnmek ona utan verici bir sey gibi grnd: o, bir kardesten, erdem yolunda bir nderden baska biri degildi. Pierre uzun sre sesini ikarmayinca, Rhetor sorusunu yinelemek zorunda kaldi. Pierre glkle konustu: Evet, ben...ben...herseye yeniden baslamak istiyorum. Peki dedi Smolyaninov ve hemen ekledi, Amaciniza ulasmaniz iin kutsal rgtmzn size nasil yardim edecegi konusunda bilginiz var mi? Bu szleri sakin bir tavirla ve hizla sylemisti. Pierre, heyecandan ve soyut konularda Rusa konusmaya alisik olmadigindan, titrek bir sesle: Ben...yardiminizla...nderliginizle...kendimi yenilemeyi umuyorum dedi. Masonluk hakkinda dsnceniz nedir? Masonlugu bir fraternit, erdemli amalari olan kisiler arasinda bir esitlik olarak anliyorum. Pierre, bu szlerinin o anin grkemine hi uymadigini dsnerek utandi. Saniyorum ki... Herhalde bu yanittan hosnut kalan Rhetor acele ile Peki dedi. Amaciniza ulasmak iin dinde are aradiniz mi? Hayir, ben dini gerek saymiyor ve onun yolundan gitmiyordum. Bunlari yle alak sesle sylemisti ki, Rhetor szlerini isitmedi ve ne syledigini sordu. Pierre Ben Ateisttim diye yanitladi. Bir anlik sessizlikten sonra Rhetor, Siz geregi, yasaminizda onun kurallarina uymak iin ariyorsunuz: demek ki, bilgeligin ve erdemin pesindesiniz, yle mi? dedi. Pierre, Evet, evet diye yineledi. Rhetor ksrd, eldivenli ellerini ggsnde kavusturdu ve konusmaya koyuldu.

109

Simdi, size rgtmzn temel amacini aiklayacagim. Eger bu ama sizinkine uyuyorsa, aramiza katilmanizda yarar vardir. rgtmzn ilk ve en byk amaci, zerinde ykseldigi ve hi bir insan gcnn yikamayacagi temel, nemli bir gizin korunmasi ve kusaktan kusaga aktarilmasidir...Bu giz, en eski aglardan, hatta ilk insandan bizlere kadar gelmistir ve belki insanligin kaderi bu gize baglidir. Ancak, bu yle bir gizdir ki, uzun bir sre kendini arindirmayan hi kimse onu grenemez ve ondan yararlamamaz. Hi kimse bu gize kisa srede ulasmayi beklememelidir. Bu yzden, ikinci bir amacimiz vardir; bu da elimizden geldigince yelerimizin yreklerini yenilemek, o gize ulasmak iin aba harcamis olan kisilerden bizlere gelenekler yoluyla aktarilmis yntemleri kullanarak zihinlerini temizlemek ve aydinlatmak, bylece onlari o gizi anlayabilecek duruma getirmektir. yelerimizi arindirarak ve yenileyerek, nc bir amaca, tm insanligi gelistirme amacina da yneliyoruz. yelerimizin iyilik ve drstlgn rnek olarak insanliga sunuyor, bylece tm gcmzle dnyaya egemen olan ktlge karsi savasiyoruz. Bunlarin zerinde dsnn, yaniniza tekrar dnecegim dedi ve odadan ikti. Pierre, Dnyaya egemen olan ktlge karsi savasmak... diye yineledi ve bu ynde ileride gereklestirecegi isleri hayalinde canlandirdi. Sanki karsisinda iki hafta ncesine kadar kendisinin bulundugu durumda olan kisiler vardi ve onlara gtler veriyordu. Kt ve mutsuz insanlara szleriyle ve davranislariyla yardim ettigini, aci eken kurbanlari zalimlerin elinden kurtardigini dslyordu. Rhetorun aktardigi ama arasindan sonuncusu, insanligin reformu, Pierrein zellikle ilgisini ekiyordu. Rhetorun anlattigi o bilinmeyen byk giz merakini uyandiriyordu, ama elle tutulur bir gerek gibi grnmyordu; kendini arindirmak ve yenilemek olan ikinci ama ise Pierrei simdilik o denli ilgilendirmiyordu, nk zaten o sirada kendisini nceki ktlklerinden tamamen kurtuldugunu ve yalnizca iyilik yapmaya hazir oldugunu hissettiren bir mutluluk duygusu iindeydi. Yarim saat sonra Rhetor, Sleyman Tapinaginin yedi basamagina karsilik dsen yedi erdemi bildirmek iin geri dnd. Her mason kendini bu erdemlere gre egitmeliydi. Bu erdemler sunlardi: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Suskunluk, mason gizlerini koruma, Yksek mason yetkililerine itaat, Ahlak, Insanligi sevme, Mertlik, Cmertlik, lm sevgisi.

Yedinci olarak, sik sik lm dsnmeye abalayin dedi Rhetor, bunu dsne dsne, yle bir duruma gelin ki, lm size korkulacak bir dsman gibi degil, bir dost...bu zorlu yasamin iinde erdemli olmak iin irpinan ruhunuzu bir dl ve teselliye ulastiran bir dost gibi grnsn. Rhetor, bunlari syledikten sonra Pierrei yalniz basina dsnmeye birakti. Pierre, Evet, byle olmali diye dsnd, byle olmali, ancak ben hala o denli zayif bir insanim ki, anlamini ancak simdi yavas yavas zmeye basladigim yasamimi ok seviyorum. Fakat, parmaklariyla saydigi erdemlerden sadece besini animsayinca, kendi ruhunda mertligi, cmertligi, iyi ahlakliligi, insan sevgisini ve en ok da itaat etmek istegini duydugunu hissetti. Hatta itaat etme, ona bir erdem gibi degil, bir mutluluk gibi geliyordu. (Simdi artik eski basibos yasaminin arzularindan siyrilmak, iradesini o saltik geregi bilen kisilere bagli duruma getirmek, onu o kadar sevindiriyordu ki!) Yedinci erdemi unutmustu, bir trl animsayamiyordu. Rhetor, nc kez ok gecikmeden Pierrein yanina dnd, ona kararinda azimli olup olmadigini, kendisinden beklenenlere uyup uymayacagini sordu. Pierre, Her seye hazirim dedi. Size sunu da belirtmek zorundayim dedi Rhetor, rgtmz gretisini aiklamak iin yalniz szlere degil, gerek bilgeligi ve erdemi arayanlara szlerden daha ok etki yapan baska arelere de basvurur. Bu tapinak ve iinde grdkleriniz, yreginiz gerekten aiksa, sizi szlerden daha ok etkilemistir. Ilerledike sizi aydinlatacak baska trenler de greceksiniz. Bizim rgtmz, gretilerini hiyerogliflerle aiklayan eski aglardaki derneklerin izinde yrr. Hiyeroglif, herhangi bir nesnenin simgesine verilen isimdir; duygularla anlasilmaz ve o simgenin benzeri olan nitelikleri tasir. Pierre, hiyeroglifin ne oldugunu pek iyi biliyordu, ama konusmaya cesaret edemiyordu. Hi sesini ikarmadan Rhetoru dinliyor, btn benligiyle biraz sonra sinavlarin baslayacagini anliyordu.

110

Rhetor, Pierree yaklasarak, Eger kararinizda azimliyseniz, sizi giris trenine hazirlamaliyim. Cmertlik isareti olarak zerinizdeki tm degerli esyayi bana vermenizi rica ederim dedi. Pierre, sahip oldugu herseyi vermesini istediklerini sanarak, ama, zerimde hi bir sey yok! dedi. zerinizde ne varsa: saat, para, yzk... Pierre acele ile czdanini, saatini ikardi, ancak zn sre kalin parmagindan nikah yzgn siyiramadi. Bunu da basarinca mason, Itaate hazir oldugunuzu gsteren bir isaret olarak, soyunmanizi rica ederim dedi. Pierre ceketini, yelegini ve sol izmesini Rhetorun syledigi gibi ikardi. Mason, Pierrein gmleginin sol ggs tarafini ati; egilip, pantolonunu sol dizine kadar siyirdi. Pierre, hemen sag izmesini de ikarip sag bacaginda da pantolonu sivamak ve bylece tanimadigi bu kisiyi zahmetten kurtarmak istedi; ama mason bunun gerekli olmadigini belirtti; sol ayagina geirmesi iin bir terlik verdi. Pierre, elinde olmayarak dudaklarinda ocuka bir utangalik, endise ve iinden kendisiyle alay ettigini gsteren bir glmseyisle, kollarini asagi sallandirmis, bacaklarini amis, Rhetor biraderin karsisinda, yeni emirler bekleyerek duruyordu. Son olarak, itenliginizin kaniti olarak, sizden en byk tutkunuzu bana aiklamanizi rica ederim dedi Rhetor. Pierre, Benim tutkularim o kadar ok ki! diye yanitladi. Btn tutkulariniz arasinda, erdemli olmaniza en fazla engel olani soruyorum diye aikladi mason. Pierre, bir yanit arayarak sustu. Sarap mi? Oburluk mu? Aylaklik mi? Tembellik mi? Hemen fkeye kapilma mi? Kizginlik mi? Kadin mi? diye iinden sayiyor, hangisinin daha agir bastigini bulmaya alisiyor, ama hangisine ncelik verecegini bilemiyordu. Hemen hemen hi duyulamiyacak bir sesle, Kadin dedi. Rhetor, bu karsiliktan sonra uzun sre hi bir sey sylemedi; kipirdamadi bile. Sonunda Pierree yaklasti, masanin zerinde duran mendili alarak Pierrein gzlerini bagladi. Size son olarak sylyorum: tm dikkatinizi kendinize evirin, duygularinizi zincirleyin ve mutlulugu tutkularda degil, yreginizde arayin. Mutlulugun kaynagi, disimizda degil, iimizdedir... Pierre kendinde, varligini arindiran mutluluk kaynagini oktandir duyumsamaya baslamisti bile. Bu kaynak, Pierrein ruhuna sevin ve tatli bir heyecanla doldurmustu.

IV.

Blm

Kisa bir sre sonra karanlik odaya Pierrei almak iin daha nce grstg Rhetor degil de, ona kefil olan Villarsky geldi. Pierre, onu sesinden tanidi. Kararinin kesin olup olmadigi konusunda sorulan yeni soruya Pierre: Evet, evet kabul ediyorum diye yanit verdi. Parildayan ocuka bir glmseme ile, tombul ggsn amis, ayaklarindan biri iplak, digeri izmeli, ekingen bir tavirla ve birbirine uymayan adimlarla ilerledi. Villarsky kinindan ikardigi kilicini Pierrein iplak ggsne yaslamisti. Odadan ikip koridordan getiler. Ara sira ileri geri evirip duruyorlardi Pierrei. Sonunda loca kapisina geldiler. Villarsky ksrd, ierden masonlarin eki vuruslari duyuldu, nlerindeki kapi aildi. Kalin bir ses (Pierrein gzleri hala bagliydi) ona kim oldugunu, nerede ne zaman dogdugunu sordu. Sonra Pierrei yine gzlerinin bagini amadan bir yerlere gtrdler. Bu yrys boyunca ona hep simgeler kullanarak, bu yolculugun zorluklarindan, dostlugun kutsalligindan, evrenin lmsz yaraticisindan, glklere ggs germek iin gstermesi gereken cesareten sz ettiler. Yolculuk devam dereken Pierre, kendisinden bazen arayici, bazen aci eken, bazen de talep eden diye sz ettiklerini, her seferinde de kililarla ya da ekilerle ayri ayri sesler ikararak bir yerlere vurduklarini farketti. Kendisini bir yere yaklastirdiklari zaman, yneticilerinin arasinda bir kargasalik ve bir telas sezdi. evresindekilerin aralarinda fisildayarak tartistiklarini, birinin onu ne oldugunu bilmedigi bir halinin zerinden geirilmesi iin israr ettigini duydu. Ondan sonra sag elini tutup bir seyin zerine koydular, sol eliyle de kendisine verilen bir pergeli ggsne bastirmasini sylediler; sonra da ona baskasinin okudugu ve mason kurallarina sadik kalacagini gsteren andin szlerini yinelettiler. And okunduktan sonra mumlari sndrdler. Pierrein kokusundan ispirto oldugunu anladigi bir seyi yakarak ona ok solgun bir isik gredegini sylediler. Gzlerinin baginin zdler. Pierre, dsteymis gibi,

111

ispirtonun lgn isiginda Rhetorda grdgne benzer nlkler takmis birka kisinin karsisinda durdugunu, ellerindeki kililarin da ggsne evrilmis olduklarini grd. Aralarinda beyaz, kanli gmlekli bir adam duruyordu. Pierre, bunu grnce kililarin ggsne saplanmasini istiyormus gibi ne dogru ilerledi. Ama kililar geri ekildiler. Hemen sonra gzlerini yeniden bagladilar. Simdi kk isigi grdn dedi birinin sesi. Mumlari tekrar yaktilar ve ona byk isigi gstereceklerini sylediler. Gzlerini bagini yine zdler ve on kisiden fazla insan sesi duyuldu: Sic Transit Gloria Mundi. Pierre, yavas yavas kendine gelmeye, bulundugu odayla oradaki insanlara gz gezdirmeye basladi. Siyah bir rtyle kapli uzun bir masanin evresinde on iki kisi oturuyordu. Tm daha nce grdkleri gibi giyinmislerdi. Bazilarini Petersburg sosyetesinden taniyordu. Baskanlik yerinde, boynunda ha biiminde zel bir nisan olan hi tanimadigi gen bir adam, sagda iki yil kadar nce Anna Pavlovnada grdg Italyan rahip vardi. Ierdekiler arasinda nemli bir devlet adami ile eskiden Kuraginlerde oturan Isvireli bir gretmen de bulunuyordu. Herkes byk bir ciddiyet iinde susuyor, elinde eki tutan baskanin szlerini dinliyordu. Duvarin bir kismi oyulmus, iine yanan bir yildiz yerlestirilmisti; masanin bir yaninda, yerde, zerinde esitli sekiller bulunan kk bir hali, diger yaninda zerinde Incil ve kafatasi bulunan mihrap gibi bir sey vardi. Masanin evresinde kilislerdeki samdanlara benzeyen yedi adet samdan duruyordu. Mason biraderlerden ikisi Pierrei mihraba yaklastirdilar, ayaklarini yanyana dik ai yapacak biime getirdiler ve locanin kapilari nnde yere kapanmasini sylediler. Masonlardan biri, Daha nce ona malanin verilmesi gerekir dedi. Bir baskasi, Aman, yeter artik ltfen diye sylendi. Pierre, saskin miyop gzleriyle, sylenenleri yerine getirmeden evresine bakiniyordu. Birden iinde bir kusku uyandi: Neredeyim ben? Ne yapiyorum? Bu insanlar benimle alay etmiyorlar mi? Sonradan bunlari animsayip utanmayacak miyim? diye dsnd. Ama bu kusku sadece bir an srd. Pierre, evresindekilerin ciddi suratlarina bakti, o ana kadar olanlari dsnd ve artik yari yolda durmanin olanaksiz oldugunu anladi. Duydugu kuskudan tr dehsete kapildi, yine ayni tatli heyecani duymak iin kendini zorlayarak locanin kapilari nnde yere kapandi. Gerekten eskisinden gl, tatli bir heyecan iini kapladi... Pierre, bir sre yerde yattiktan sonra ona kalkmasini sylediler, zerine digerlerindekine benzer beyaz deri bir nlk geirdiler. eline bir mala, ift de eldiven verdiler. O zaman baskan ona dnd; karakter saglamligini ve temiz yrekliligi simgeleyen bu nlge hibir leke srlmemesine alismasini syledi; sonra mala ile yregini kusurlardan temizlemesini, baskalarinin kusurlarini da alakgnlllk gstererek rtmesini ekledi. Kendisine ilk verilen eldivenin anlamini henz bilemeyecegini ama onu kaybetmemesini, ikinci ift eldiveni toplantilarda giymesini syledi. nc ift eldiven iin syle dedi, Sevgili Kardesim, bu kadin eldiveni size ayrilmistir. Bunlari herkesten ok saygi duydugunuz kadina veriniz. Bu armaganla kendinize arkadas olarak seeceginiz kadini yreginizin temizligine inandiriniz. Baskan bir sre sustu ve devam etti, Aman dikkat, sevgili kardesim, bu eldivenler kirli elleri sslemesin. Bu son szleri sylerken, Pierree baskan sikiliyormus gibi geldi. Pierre daha ok sikildi; ocuk gibi kipkirmizi kesildi. Gzleri yasarmisti. Huzursuzluk iinde evresine bakmaya basladi ve odada sikintili bir sessizlik oldu. Bu sessizligi masonlardan biri bozdu ve Pierrei haliya yaklastirip bir defterden halinin zerindeki simgelerin anlamlarini okumaya basladi. Orada gnes, ay, eki, sakul, mala, yontulmamis kp biiminde bir tas, stun, pencere ve bunlara benzer sekiller vardi. Sonra Pierree yerini gsterdiler, locanin diger simgelerini grettiler, sonunda oturmasina izin verdiler. stad ynetmeligi okumaya basladi. Ynetmelik ok uzundu. Pierre de sevinten, heyecandan, utancindan okunani anlayacak halde degildi. Yalnizca ynetmeligin son szlerine kulak verdi, bu szler aklinda hep kalacakti. stad, Biz mabedlerimizde iyilikle ktlk arasindaki basamaklardan baska basamak tanimayiz diyordu. Esitligi bozacak herhangi bir ayrim yapmaktan ekin. Kardeslerinin yardimina kos, kim olursa olsun! Yoldan ikmis olani dogru yola ynelt, dseni kaldir, kardeslerine karsi hibir zaman kin ve dsmanlik besleme. Sefkatli ve nazik ol. Tm yreklerde iyilik atesini yak. Insanlarla mutlulugu paylas, bu temiz zevki hibir zaman kiskanlik bulandirmasin. Dsmanini bagisla, ondan intikam alma, ona verecegin tek karsilik iyilik olsun. Bylece yce kurali yerine getirerek, yitirdigin eski yceligini yeniden kazanmis olursun. Szlerini bitirdi, kalkarak Pierrei kucaklayip pt. Pierre, gzlerinde sevin yaslariyla bakiyor, onu saranlarin kutlamalarina ve yeni kurulan dostluklara nasil karsilik verecegini bilemiyordu. Artik baska dostlara gerek yoktu, tm bu insanlari elele vererek sabirsizlikla ise koyulmak istedigi birer kardes olarak

112

gryordu. stad ekiciyle vurdu, herkes yerine oturdu ve kardeslerden biri neden alakgnll olmak gerektigi konusunda bir ders okudu. stad son grevin yapilmasini istedi; nemli devlet adami yerinden kalkarak kardesleri dolasmaya basladi. Pierre, bagis listesine zerinde ne kadar para varsa tmn yazmak istedi; ama bununla gzteris yapmis olmaktan ekiniyordu. Bu yzden digerleri ne kadar yaziyorlarsa, o da o kadar yazdi. Toplanti bitmisti. Pierre, eve dnnce yillarca srms uzun bir yolculuktan dnms gibi bir duygu iinde kaldi. Sanki bambaska biri olmus, eski aliskanliklarindan, yasaminin eski dzeninden uzaklasmisti.

PRIEURE DE SION Holy Blood, Holy Grail Bu alisma Holy Blood, Holy Grail kitabinin kisa bir zetidirHazirlayan: Sarastro Giris Michael Baigent, Richard Leigh ve Henry Lincoln tarafindan hazirlanan kitap 1982 yilinda nce Ingilterede, sonra Amerikada yayinlanir ve Vatikan zerindeki etkisi, neredeyse bir Coup dEtat olur. Birmingham Piskoposu kitabi bir seks smrs olarak niteler. Oysa, tmn okumamistir bile. Sonra, saldirisini yumusatir ve yapitta 79 tarihsel hata belirledigini syler. Bu hatalarin yalnizca drdn kanitlar. Saldirilar inan noktasinda dgmlenir. Varilan sonular iin yeterli kanit gsterilemedigi iddia edilir. Isanin bir bakireden dogdugu, su stnde yrdg, lleri dirilttiginin kanitlari aranmaz Bir peygamberin gretisi, mucizelerle desteklenmemis ise, o greti ya yanlistir, ya da inananlarin imani zayiftir. Saldirilarin hemen tm Protestanlardan gelir. Vatikan sessizdir. Kitapta varilan sonularin olabilirligi resmi olmayan bir biimde kabul edilir; hatta Isanin evlenmis olabilecegi varsayiminin dince reddedilmeyecegi belirtilir. Tarihilerin elestirisi, kitabin akademik yntemlerin disinda kalmis olmasina yneliktir. Oysa yazarlar, tarihilerin ortodoks tutumunun, bir ok olay ve olgunun ayrinti kabul edilip geregince ele alinmamasi sonucunu dogurdugunu ne srerler. Ezoterik akimlar, Astroloji, Kabala, Tarot, Simya, Tampliye Svalyelerinin serveni, Gl-Ha rgt ve Masonluk Bunlarin tarihin akisi iindeki yeri ve o akisa etkileri ne olmustur? Henry Lincoln, 1969 yilinda yayinlanan kk bir kitap okur: Grard de Sdein Le Trsor Maudit (Lnetli Hazine) adli kitabi. Bir ky papazi, kilisesinde gizlenmis bazi sifreli yazilar bulur. Onlari desifre eder. Bunun zerine, yasaminda byk degisiklikler olur. Byk paralarla oynarKitapta gerek isimler kullanilmistir. Henry Lincoln sezgilerine uyarak arastirmaya baslar. BBC iin alismaktadir. Iki tane kisa metrajli film yapar: Kudsn Kayip Hazineleri ve Papaz, Ressam ve Seytan. Arastirmalar kisa srede, tek kisinin altindan kalkamayacagi boyutlara varir. Michael Baignet ve Richard Leighin katilimi ile kurulan ekip alismaya koyulur. Bir ky papazi, kilisesinde bir sey bulmustur. Bu kisa zet o seyin yksdr. Rennes-le-Chteau 1885 yilinda Fransanin gneyinde (tarihte Languedoc olarak bilinen blgede) Rennes-le-Chteau kyne bir papaz atanir: Brenger Saunire. Kk kyn evresi kanli Orta ag tarihinin kalintilari ile dolu Papaz, bir ka yil sonra, kilisesini restore etmeye girisir. Bir kolonun iinden drt parsmen ikarir. Sifreli yazilar: Bu hazine, burada yatan kral II. Dagobert ve Siona aittir. Sifresi zlemeyen iki adet mesaj Papaz yazilari bir stne gtrr, oradan da Parise gider Pariste eksantrik bir gen din adami, Emile Hoffet ile tanisip birden kentin renkli ortamina girer. Mallarm, Maeterlink, Debussy ve Emma Calv. Emma ile bir gnl iliskisi olur. Kyne dnerken reprodksiyon tablo satin alir. Bunlardan biri ressam Nicholas Poussinin bir tablosu: Les Bergers dArcadie(Arcadia obanlari). Kilisesini bastan asagi restore eder. Yeni bir kule ilve edip kitapligi oraya tasir: Magdala Kulesi (Incilde adi geen Mary Magdalena). Yeni bir villa yaptirir: Bethania (Isanin, Marynin agabeyi Lazarusu dirilttigi yer). Yollar yaptirir. Kyn yakininda eski bir satonun kalintilari vardir: Blanchefort Satosu. Bertrand de Blanchefort

113

XII. yz yil ortalarinda Tampliye Svalyelerinin drdnc byk stadi olmustur. Papazin byk bir servet ele geirdigi kesindir. Avusturya Imparatorunun kuzeni Arsidk ziyaretine gelir ve hatiri sayilir tutarda para verir. Piskopos, bu saibeli servetini aiklamasini istediginde, Saunire reddeder. Durum Vatikana kadar akseder. Ama Papa, papazi temize ikarir. Saunire 1917 yilinda aniden hastalanir. lm dseginde, gnah ikarmasi iin gelen din adami, ok kisa srede odadan ikar. arpilmis gibidir. lye son hizmeti reddeder. Saunire lr. Tabutu bir hafta ncesinden ismarlanmistir! Vasiyetinde tm varligini hizmetisi, siradisi bir kadin olan Marie Denarnauda birakmistir. Kadin 1946 yilina kadar bolluk iinde yasar. Bu tarihte Fransanin aldigi Yeni Frank karari ile meteliksiz kalir. Bethania villasiini satar. Sattigi adama, lmeden nce byk bir sir verecegini syler. Insani, yalniz zengin degil, ok gl yapacak bir sir. 1953te Denarnaud da, papaz gibi, ani bir hastalikla lr. Sirrini syleyemeden Papazin, 1960larin Fransasinda bilinen yks budur. Zaten Rennes-le-Chteau bu tr senaryolar iin ok uygun bir yerdir. Bir zamanlar Vizigotlarin merkezi olmustur bu yre. Romanin Kuds yiktiktan sonra, Sleyman hazinesini Romaya tasidigi, ayni hazinenin Romayi yikan Vizigotlarin eline getigi tarihe biliniyor. Katharlarin da bir hazinesinden bahsedilir. Ayrica, Tampliye Svalyelerinin bir hazineyi sakladiklari yaygin bir sylentidir ve Tampliyelerin byk stadinin satosu, Rennes-le-Chteaunun hemen yakininindadir. Papaz, bu hazineyi, ya da onun bir parasini mi bulmustu? Buldugu, altin ya da elmasin tesinde bir sey miydi? Arsidkn verdigi para, Papanin korumasi nasil aiklanabilir? Marie Denarnaudun insani yalniz zengin degil, ok gl de yapacak olan sirri neydi? Saunire, grendigi bir seyi aiklamamasi iin mi servete bogulmustu? Ekibe, BBC iin yaptigi ilk filmden (Kudsn Kayip Hazineleri) sonra nemli bir mektup gelir. Mektuba gre hazine, altin ya da kiymetli taslar degildir; Isanin armiha gerilis yksnn tamamen uydurma oldugunun ve onun I.S. 65 yilina kadar yasamis oldugunun reddedilemez kanitidir. Mektubun yazari yeni bir isim vermekle yetinir: Lilley. Lilley, 1940 yilinda lmstr. Pariste, Katolik Modernist Hareketi iinde olmus ve Emile Hoffet ile tanismistir. Bir baska ipucu bulunur: Ressam Poussin 1656 yilinda Romada iken, Paristen bir ziyaretisi gelir. Gelen XIV. Louisnin hazinedarinin kardesidir. Sonradan agabeyine yolladigi bir mektupta Poussinin asirlarca zlemeyen ve zlmeyecek bir sirri, bize krallarin bile kiskanacagi bir g verecek diye yazar. Ancak, hazinedar kisa sre sonra tutuklanir. Hapiste, kimseyle grstrlmeden lme terkedilir. Mektuplarina el konulur. XIV. Louis, Arcadia obanlari isimli tablonun orijinalini buldurup zel dairesine astirir. Resimdeki mezarin aynisi, Rennes-le-Chteaunun 6 mil, Blanchefort satosunun 3 mil uzaginda bulunmaktadir. Mezar tasindaki yazilar anlamsiz gibidir: Et In Arcadia Ego (Arkadyadaydim). Harflerin yeri degistirildiginde, yeni bir cmle ikar: ekilin! Tanrinin sirrini gizliyorum Katharlar Olaylarin biraz daha baslangicina dogru, ayni blgeye (Languedoc) XII. yz yilda bakildiginda, burasi, halkin kendi aralarindan ikmis soylular tarafindan ynetildigi bagimsiz bir yredir. Kltr ve sanat Bizans dzeyinde, hatta stndr. Hiristiyanligin, Roma Katolik modelinin disinda bir algilanisi ve uygulamasi vardir. Kabala gretisinden izler tasiyan Katharism (ya da diger adiyla Albigenism) ok yaygindir. Katharlar, asiri dalist bir akimdir. armiha inanmazlar, Haa ibadet etmezler, din adamlari sinifini tanimazlar. remeyi tesvik etmezler ama cinsel yasami reddetmezler. Her seyi kaynagindan saf hali ile grenmeyi (Gnostisizm) yeglerler. Romaya gre tam bir sapkinliktir bu akim Din sapkinligi, Orta agi niteleyen kavramlarin belki de en nde gelenidir. Roma Kilisesine gre sapkinlik, dine ynelik en byk tehdittir. Sapkin, grnste inanli, fakat gurur ve kibiri yznden, Tanri szn birakip Seytanin yolunu semis insandir. Sapkinlik, gizlilik ve kfrdr. Tipki ilk Hiristiyanlarin Roma penceresinden grns gibi. Tm Orta ag byc, cadi ve sapkin avi ile doludur. Soylular, krallar hatta Papalar bile bundan kurtulamaz. Katharlar da bu avin penesine dsecektir. 1165 Yilinda, Albi konseyinde Roma bu akimi mahkum eder. Albigenism ismi buradan gelir. Bir yandan, egemenliginin tehdit edildigini gren Roma Kilisesi, diger yandan blgeyi yagmalamak isteyen Kuzeyli baronlar. 1209 Yilinda 30.000 kisilik bir ordu Languedoca girer. Kirk yil srecek bir katliam baslar. Ordunun iindeki Roma temsilcisi Papaya, insanlarin sapkin olup olmadigini nasil anlayacaklarini sordugunda, cevap ok insancildir! Hepsini ldrn. Ayirimi Tanri yapacaktir. Ve yle olur. Katillerin dl nceden belirlenmistir: Tm gnahlarindan arinmak; cennette iyi bir kseyi garantilemek ve sinirsiz yagma Katharlarin sonu gelmistir.

114

Sonraki dnemlerde grlecek pek ok dinsel akim Katharismden etkilenmistir. Katharlarin son direnme noktasinin Montsgur oldugu biliniyor. Kathar hazinesinin bu kalede oldugu ve kusatma sirasinda kairildigi byk olasilik. Kaledekiler sonunda teslim olmayi 15 gnlk bir n sre kosulu ile kabul ederler. Bu sre verilir. Sre sonunda bir festival yapilir ve festival sirasinda drt kisi, iple uuruma sarkitilip kairilir. Beraberlerinde bir seyi de kairirlar. O festivalde bulunmasi yasamsal nem tasiyan bir sey O gnleri anlatan masalimsi yklerde, Katharlar ile Montsgur derebeyi bir arada anilir. Montsgurun halk arasinda adi Grail Satosudur. O gece Montsgurdan kairilan sey at sirtinda yarim gnlk yoldan Rennes-le-Chteauya mi getirildi? Papaz Saunirein buldugu, o sey miydi? O reddedilemez kanit? O seyi sonradan kimler korudu? Tampliyeler Bu noktada, yz yillar boyu gizemini korumus bir olgu ile karsilasiyoruz: Tampliyeler, yani Tapinak Svalyeleri Hain ve Isanin kahraman svalyeleri. Iki yz yil boyunca Ingiltereden Kudse kadar her olayda parmagi olan muhtesem rgt. Krallari bile rkten magrur sarhoslar. Kilise ve devletin birleserek ortadan kaldirdigi, Hiristiyanligi oktan asmis din sehitleri. Bu tanimlardan hangisi onlari en iyi anlatiyor? Hepsi birden mi? 1118 Yilinda, Hugues de Payen, Kuds krali Baudouinden sekiz yoldasi ile birlikte bir rgt kurma izni alir. Dokuz yil sresince rgte baska kimseyi almazlar. Kuds Sarayinin bir kanadi onlara ayrilir. Bu blm Sleyman Mabedinin kalintilari zerindedir. Grnen amalari, denizden Kudse uzanan ha yollarinin gvenligini saglamaktir. Yoksulluk, itaat ve baglilik rgtn temel ilkeleri olarak belirlenmistir. Hizla gelisip Avrupada yayilirlar. 1128 Yilinda Saint Bernardin vglerini kazanirlar. Troyes konseyinde, Hugues de Payen Byk stad nvanini alir. 1139 Yilinda Papa, rgtn yalnizca kendisine karsi sorumlu olacagini iln eder. Avrupanin soylulari rgte katilabilmek iin siradadir. 1146 Yilindan baslayarak beyaz giysilerinin zerine kirmizi ha konulur. Varliklari, krallara bor verecek dzeyi de gemistir. Tm Avrupa ve Yakin Doguda para ve mal akimini kontrol ederler. ek kullanirlar. Arap ve Yahudi dnyasi ile yakin iliski iindedirler. Hasisileri de kullandiklari rivayet edilir. Tip, mhendislik, denizcilik bilgileri Avrupa dzeyinin stndedir. Savas ve ticaret filolari, zel hastaneleri vardir. Isanin yoksul svalyeleri, dnemin el verdigi en byk olanaklara sahiptir 1187 Yilinda nce Hattin Savasi ve sonra Kuds Araplar tarafindan geri alinir. rgt sorgulanmaya baslamistir. Bir yz yil daha geer. 1297 Yilinda Akk da dser. rgt, merkezini Kibrisa tasimak zorunda kalir. Artik, varlik nedenleri ortadan kalkmistir, ama Avrupadaki gleri hal yerindedir. Languedocta bir devlet kurup yasamlarini orada srdrmek uygun grnr. Bu sirada Fransa tahtinda IV. Philip (Gzel Filip) vardir. Philip iin oktandir aklina koydugu darbenin zaman gelmistir. Tampliyeleri ortadan kaldirmak iin harekete geer. nce Papayi yanina almasi gerekir. Bunun iin en yetenekli adami Nogareti Romaya gnderir. Nogaret Papayi (VIII. Boniface) esir alir. Fransaya gtremez ama hakkinda bir dosya hazirlar: Papa bir sapkindir. Seytani ayinler yapar, tefecidir, homosekseldir. Papa bir iki hafta iinde lr. Yeni Papa XII. Benedict, Nogareti afaroz eder. Fakat, o Papanin mr de bir yil iinde biter. Papa V. Clment ise Gzel Filipin adamidir. Nogaretin afaroz kararini kaldirmaz ama onunla grsr. 13 Ekim 1307 Cuma sabahi tm Fransada ayni saatler iinde, Tampliye kararghlari basilir, ele geenler tutuklanir. Engizisyon mahkemeleri islemeye baslar. Izleme ve yargilamalarda bas rol oynayan kisi Nogarettir. Kilise ile afaroz edilmis bir adam uyum iinde Tampliyelerin sonunu getirir. Engizisyon kayitlari gnmze kadar gelmistir: Iddialara gre, Svalyeler Baphomet isimli bir puta taparlar. Sapik ayinler yaparlar. Isayi tanimazlar. Haa tkrrler. 1312de Papa, rgt resmen lagveder. 1314 Yilinda, son byk stad Jacques de Molay Pariste agir ates zerinde kizartilarak ldrlr. Bylece Avrupa, komplo reten bir rgtten kurtarilir. Voltairee gre bu komplo, iktidarin farazi dsmanlarina karsi uyguladigi bir zulmdr. Sullanin Yahudilere, Bizansin Manicilere, Kuzeyli soylularin Katharlara, Ispanyollarin Azteklere, Gzel Filipin Tampliyelere ve nihayet Hitlerin Yahudilere uyguladigi yok etme politikalari gibi Tampliyeler varliklarini degisik isimler altinda ve gizlilikle srdrr. Portekizde Isa Svalyeleri olarak grnrler. Kristof Kolomb bu svalyelerden birinin damadidir. Kayinpederinden bir seyler grenmis olmalidir. Vasco de Gama bir Isa Svalyesidir. Prens Denizci Henrique de yle. Kolombun, Amerikaya dogru atigi yelkenlerinde Tampliye hai vardir. Tampliye efsanesi srer gider. Sihirli bilgilere dayali gizli gleri vardir. Jacques de Molay ateste kizarirken, Papa ve Gzel Philipin kisa srede kendisi ile bulusacagini syler. Her ikisi de kuskulu biimde bir yil iinde lr. XIII. Yz yil basinda yazilmis Parsival, Tampliyelerin Grail satosunu, Grail ailesini ve Kutsal Graili korudugunu anlatir. Yz yillar boyu her gizli rgt bu svalyelerin devami

115

oldugunu syler. Masonlar da kklerini onlara dayandirir. Tampliyelerin baslangicina dnp olaylara degisik bir aidan bakildiginda yeni bir resim grlebilir. Onlar hakkinda bulunabilen ilk kaynak, rgtn kurulusundan yarim yz yil sonra yazilmistir. Kurulus yillarinda (1118) Kuds sarayinda resmi bir tarihi vardir. Onun kayitlarinda rgte dair tek szck yoktur. Sarayin bir blmn isgal eden bir rgtten saray tarihisinin haberi yok! Dokuz kisi, dokuz yil, ha yollarini, hi bir yeni ye almadan koruyacak! Mantigi zorlayan bir durum 1104-1128 yillari arasinda Fransa-Filistin arasinda dikkat eken bir trafik var. Champagne Lordunun sponsorlugunda Brienne Joinville, Chamont soylulari, Andr de Montbard, yegeni Saint Bernard. Toplantilar ve yolculuklar birbirini izler. Tampliye rgt kuruldugunda, Champagne Kontu da katilir. rgtn basindaki de Payen Lordunun vasalidir. Bu soylular toplulugu, Kudste bir seyin gizlenmis oldugunu biliyorlarsa, bulunmasi iin bir rgt kurup grevlendirmis olamazlar mi? Yz yillar sonra ortaya ikan l Deniz Yazitlarinin birinde (Bakir yazit), tapinagin altinda, byk bir hazinenin ve de baska bir seyin Romalilardan gizlendigi yazilidir. Tampliyeler engizisyona pek ok seyi anlatmis ama o masal hazineden bir sey ikmamistir. O byk baskinda sadece Bzu kararghi kurtulmustur. Rennes-le-Chteau yakininda, Blanchefort nderliginde (1153-1170) kurulmus bir kararghtir bu. 13 Ekim 1307 gn burada, takviye svalyeler vardir. Baslarindaki kumandan: Seigneur de Goth. Bu isim Philipin kukla Papasi V. Clment in gerek adi ile ayni. Papanin annesi de Ida de Blancheforte. Niin o sabah Bzuda takviye svalyeler bulunmaktadir? Bzu o gn neden korunmustur? Blanchefort ailesi bir gizemin bekisi mi idi? Papaz Saunirein buldugu yazilar, o gnlerde Bzudan kairilmis olamaz mi? Btn bunlar bir raslanti olabilir miydi? Ya da gizli bir g m olaylara yn vermisti? Prieur de Sion 1956 yilindan itibaren Fransada, Rennes-le-Chteau ile ilgili yazilar pespese ortaya ikar. Takma isimler, sahte adresler. Yazilarin ogu Paris Ulusal Kitapliginda bulunabilir. Casusluga karismis isimler, kaybolan antalar, ldrlen ajanlar. Kizil Yilan isimli kitabin altinda imzasi olan kisinin ardarda kendini asip (!) intihar etmesi ilgintir. Kizil Yilanda, Rennes-le-Chteau, Tampliyeler, Blanchefort ailesi, ressam Poussin, Arcadia obanlari, Papaz Saunire ve Merovenj hanedani anlatilir. Arastirmalarin bu asamada vardigi sonular syle zetlenebilir: Tampliyelerin arkasinda gizli bir rgt vardir. esitli isimler arasinda en ok bilineni Prieur de Siondur. Prieur de Sion yz yillardir Batinin yasam ve kltrnde iz birakmis olan byk stadlar tarafindan ynetilmistir. 1307 yilinda Tampliyeler ortadan kalkar. Prieur de Sion devam eder. Prieur de Sionnun gayesi, Merovenj hanedanini Fransa ve Avrupada is basina getirmektir. Merovenjler VIII. yz yilda tahti kaybetmis, fakat hanedan silinmemistir. Dagobert II., oglu Sigisbert ve evlilikler yoluyla Godfroi de Bouillona ve Blanchefortlara ulasmistir Degisik dokmanlar Prieur de Sionun, 1100 yilinda Kudste Sion tepesinde bir Bizans kilisesi kalintilarinda kuruldugunu syler: Notre Dame de Sion kesisleri. Bir baska olasilik: 1070 yilinda Calabriadan gelen bir kesis grubu Boullion ailesinin topraklarinda bir manastira yerlesir. Bu insanlar sonunda topluca ortadan kaybolur. Aralarinda bir Hermit vardir. Muhtemelen I. Hali seferinin nl Pierre LHermiti. Godfroi, Filistine ayak bastiginda onu karsilayan birileri vardir. Kuds zaptedince onu kral seen yine o birileri XII. Louisnin II. Hali Seferinden dnerken, 62 Prieur de Sion yesini beraberinde gtrdg resmi kayitlarda var. 1187 Yilinda Kudsn dsmesi ile Prieur de Sion Fransaya tasinir ve Prieur de Sion ile Tampliyelerin yollari ayrilir. O tarihe kadar iki rgt tek byk stada bagli iken artik ayrilirlar. Prieur de Sion ismi de bu tarihte baslar. O zamana kadar rgtn adi Ordre de Siondur. Ikinci bir isimle daha anilir: Ormus. Bir adi daha var: Ordre de la Rose-Croix Veritas

116

1308 yilinda engizisyon mahkemesine, tevkif sirasinda buldulari bir delili (yaldizli bir kadin basi) veren kisiden biri Guillaume de Gisors, o tarihte Prieur de Sion nun byk stadidir. Tampliyelerin sonunu Prieur de Sion mu hazirlamisti? Bir ikinci olasilik, tevkiflerde Tampliye hazinesi ve dokmanlarinin bulunmayisini Gisors, nceden haber vererek, saglamis miydi? Yoksa iki tarafli mi oynamisti? Bu sorular hi bir zaman yanitlanamayacak. XII. Yz yildan gnmze varan yazilar, zellikle Prieur de Sion dokmanlari ve gizli dosyalar, Prieur de Sionun Tampliye rgtn kurdugunu ve gnmzde de yasadigini gsteriyor. Krallar, soylular, filozoflar, bilginler, artistler rgtn iinde yer almis ve byk stadligini yapmis. Btn byk stadlar halef-selef olmadan tanismis, hepsi de bir lde ezoterik olgular ile ilgilenmis. Iste byk stadlardan bazilari: Iolande de Bar (Ren DAnjounun kizi), Boticelli, Leonardo da Vinci, Isaac Newton, Robert Boyle, Victor Hugo, Claude Debussy, Jean Cocteau, Charles Nodier... 1976 Yilinda Italyada, Papa XXIII. Johnun yazdigi iddia olunan bir kitap yayinlanir. nsznde, Papanin bir Rose-Croix Veritas yesi oldugu yazilidir. Prieur de Sionun diger adi Papa XXIII. John, Prieur de Sionun byk stadligini ve papaligi ayni zamanda mi yrtmst? Prieur de Sion bin yila yaklasan varligini, yeni kosullara uyum ve kesin gizlilik ilkeleri ile srdrebilmistir. 1614 Yilinda Almanya ve Ingilterede Rosicrucian manifestolari anonim bir sekilde yayimlanir: Insanlik yeni bir agin kiyisindadir. Ren dAnjoudan baslayip Rnesansla mjdelenen bir agdir bu. Doganin gizli armonisi ile btnlesip, ruhun zgrlge kavusacagi bir yasam tarzi. Kiliseye ve Kutsal Roma Imparatorlugu kalintilarina bir baskaldiridir. Manifestolarin bir Alman din bilgini Johann Valentin Andrea tarafindan yazildigi kesin gibidir. Andrea, 1637-1654 yillarinda Prieur de Sionun byk stadidir. 1619 Yilindan itibaren Prieur de Sion adi hi bir yerde gemez. Kardinal Mazarin, Kardinal Richelieu, XII. Louis ve XIV. Louis dnemlerinin Fransasinda bu gl isimleri iktidardan dsrmeye alisan bir sirket vardir. Fransayi on yil tehdit eden i savaslar ikar: Tarihte Fronde adiyla bilinen ayaklanma. Frondeurlardan bazilarinin adi Prieur de Sion dokmanlarinda geer. Sirket Prieur de Sionun bir yan kurulusu ya da degisik bir isimle kendisi olabilir mi?. Saunirein komsusu (bazi dokmanlara gre, Sauniree aktarilan paralarin aracisi ve olaylarin ynlendiricisi) papaz Henri Boudetin yayinlanmis bir eserinde gizli bir politik dernek anlatilir. 1873 Yilinda kurulan bu dernegin adi: Hieron du Val dOr. Trans-Hiristiyan bir kurulus. Hiristiyanlik ile diger inanislarin (pagan dahil) ve gizemlerin karistigi yeni bir Kutsal Roma Imparatorlugu, daha dogrusu Birlesik Avrupa. Daha silik bir Vatikan, daha tanrisal krallar. Tipki Misirin tanri-krallari gibi. I. Dnya Savasi ile yikilip giden hayaller. Val dOrun, yani Prieur de Sionun yeleri I. Dnya Savasindan sonra ne oldu? 20 Temmuz 1956 tarihinde Fransanin haftalik resmi yayin organi Journal Officielde bir baslik: Saint Julien en Gnvois Prieur de Sion yelerine toplanti duyurusu. Konu: yeler arasi karsilikli yardimlasma 13 Subat 1973 tarihli Midi Libre gazetesi, Prieur de Sion hakkinda uzun bir arastirma yayinlar. Prieur de Sion, Merovenj hanedaninin 20. yz yil uzantisi ile iliskilidir. Hanedanin o gnk temsilcisi de aiklanir: Alain Poher. II. Dnya Savasi kahramanlarindan, iki kez Cumhurbaskan vekili ve yazinin iktigi tarihte Senato Baskanidir. Fransa tahtinin (!) gerek hak sahibi. Prieur de Sion dokmanlari esitli biimlerde Fransiz basininda yer alir. Izlenen ana tema sudur: Merovenj hanedani olmasa Prieur de Sion da olmazdi; Prieur de Sion olmasa, Merovenjler silinip giderdi. 1979 Yilinda Prieur de Sion dokmanlarinda en sik geen isimle iliski kurulabilir: M. Plantard. Bu kisi, Alman isgalinde bir sre hapis yatmis, Direnis iinde nemli rol oynamis, De Gaullen ykselisinde byk yardimi olmus ve Malrauxnun da yakin dostudur. Prieur de Sionun sadece tarihi hakkinda konusur. Verdigi nemli haber sudur: Yakinda Fransada byk degisiklikler olacak ve Merovenj hanedani iktidara gelecektir. Kuds hazinesi ellerindedir ve zamani geldiginde sahibine verilecektir. 20. Yz yilin sonlarinda, 1300 yil nce iktidari kaybetmis bir hanedani yeniden Fransanin basina geirmek! Sagduyu sinirlarini zorlayan bir gayret. Ama ciddi Neredeyse iki bin yildir varligini ve iddiasini srdren gl bir rgt. Nedir bu Merovenj hanedanini bu derece vazgeilmez kilan sey? Merovenjler Orta ag kilisesinin okuma yazma zerindeki siki tekelinden sizabilen masalimsi bilgiler: Merovenjleri ve Kral Arthuru ayni zaman dilimine koyar. Ilk Merovenjin annesi hem bir insandan, hem de bir deniz yaratigindan (?) hamile kalmistir. Bu kandan gelen krallar dogustan bir isaret tasir: ggs ya da sirtlarinda bir ha yahut bir gl lekesi. Doga st yeteneklere ve her trl ezoterik bilgi ve beceriye sahiptirler. Uzun salari onlara Samsonun gcn verir. Tanrisal iradenin somut simgesidirler. Isa gibi

117

Franklar Hiristiyanligi kabul ettigi zaman, hanedanin kurucusu Merovenin torunu Clovis kraldir. Kilise ile Clovis arasinda bir anlasma imzalanir. Kilisenin Avrupada srdrecegi 1000 yillik tartismasiz egemenlik baslamistir. Bu pakt tipki Tanri ile Davut arasindaki anlasma gibidir. Merovenjlerin son krali II. Dagobertnin yasami tarihsel kayitlara dayali masalimsi bir servendir. ocukken kairilir, lmden kurtulup Iskoyaya geer. Bir Visigot prensesi ile evlenir. Languedocta, Rennes-le-Chteauda glenip tahtini yeniden ele geirir. Sonra ldrlr Orta aga ait kayitlarda Dagobertin adi gemez. Ne o, ne de oglu Sigisbert sanki hi yasamamistir. Ancak 1655 yilindan sonraki resmi kayitlarda anilirlar. Bir evre israrla, Merovenj soyunun tkendigini kanitlamaya alisir. Bu kandaki korkulan, ayni zamanda hep aranan sey neydi? Holy Grail: Kutsal Kse Btn bu arastirmalar, dokmanlar ve sylenceler iinde hep tekrarlanan bir sey var: Holy Grail Champagne Kontu (Tampliye kurulusunun ncs) zamanindan baslayan Holy Grail sylencesi nce Katharlara, sonra Tampliyelere maledilir. Neydi Holy Grail? Son Yemekte kullanilan sarap ksesi mi? Isa armihta iken damlayan kaninin toplandigi kse mi? Ikisi birden mi? Isa ile bu denli iie olan bir motif, neden 1000 yil boyunca hi bir kayitta veya sylencede yer almaz ve neden birden Hali Seferleri ile su yzne ikar? 1188 Yilinda Chrtien de Troyes Le Roman de Perceval veya Le Conte de Graal isimli manzum eserinde, Percevalin nasil Holy Graili aradigini anlatir. Kuds kralligi, Katharlar ve Tampliyeler glerinin zirvesinde iken, iki yz yil kadar Holy Grail hep gndemdedir. Tampliyeler silinip gider, Holy Grail de 15. Yz yil sonlarina dogru Sir Thomas Malhori Arthurun lm isimli eseri ile konuyu yine diriltir. Btn sylencelerde Holy Grailin, Joseph of Arimathea tarafindan, Isanin lmnden hemen sonra, Avrupaya (Fransa? Ispanya? Ingiltere?) getirildigi sylenir. 1200 Yillarinda yazilmis anonim ( yazarin bir Tampliye olmasi ok muhtemel) eserde Grail esitli simgelerle anlatilir. Grail yklerinin en ok bilineni Wolfram Von Eschenbachin (1200lerde yazilmis) munzum eseridir: Grail mucizeler yaratan bir seydir ve gizemleri yalniz seilmislere aiklanabilir. Bu gizemleri grenen, baskasina devredemez. Tampliyeler Grailin bekiligini yapmistir. Grail ailesi ile Merovenjler arasinda kan bagi vardir. Grail konusuna 2000 yil boyunca hi bir tarihi veya teologun dokunmamis olmasi, muhtemelen bu disiplinlerin analitik mantik aliskanligi ile aiklanabilir. Masalimsi sylenceler ile tarihi gereklerin sentezine hi gidilmemistir. Homeros-Truva baglantisi, profesyonel bir arkeologun degil, Schieleman gibi bir amatrn eseridir. Bu tarz bir yaklasim, Mary Magdalenanin Ispanyaya ayak bastigi zaman yaninda bir de ocuk getirmis olabilecegi olasiligini akla getirebilir. Merovenj sylencesinde ilk Merovenin annesi, denizlerin tesinden bir yaratiktan hamile kalmistir. Denizlerin tesindeki Baba! Isa Bu ok arpici varsayimi biraz daha amak iin Hiristiyanligin temelini ve bir bakima da blnmslgn doguran ana temaya dnp bakmak gerekiyor: Isanin yasami ve lm ve de dirilmesi Drt Incilde de, Isanin ailesi, dogumu, ailenin maddi durumu ve oturdugu yer, armiha gerilis gn ve armihtaki son szleri gibi ok nemli bilgiler farklidir; hatta eliskilidir. Btn Incillerde bazi eklemeler, bazi ikarmalar ve bazi degisiklikler yapildigi da kesinlikle biliniyor. Isa dnemindeki Filistin, Romanin boyundurugunda, kukla krallar ve din adamlari ynetimindedir. Bir kurtarici Mesih beklentisi doruktadir. Incillerde bu atmosfer yansitilmamistir. Yansitilamazdi da Btn Inciller Romanin egemen oldugu bir ortamda yazilmistir. Roma sulanamaz. Isanin lmnn sorumlusu Roma degil, Yahudilerdir. Bu drt Incilden, Johnun(?) Efeste(?) yazdigi sonuncusunda, satir aralarida nemli bilgiler vardir. Canaada yapilan bir dgn anlatilir. Dgnde sarap biter, annesi oglu Isaya Misafirlerin sarabi bitti, bir seyler yap der. Isa, ilk mucizesini gsterir. Sarabi ogaltir. Bir baskasinin dgnnde bunca isgzarlik niin? Yoksa damat kendisi miydi? Btn Incillerde, iki Maryden bahsedilir: Magdali Mary ve Bethanili Mary (Isanin dirilttigi Lazarusun kardesi). Isa ile beraber grnrler. Ayaklarini ve armihtan sonra vcudunu pahali yaglarla ovarlar. Ama her defasinda biri vardir. O gnn Filistininde aiklanmasi g bir yakinlik. Bu iki Mary ayni kisi ve de Isanin karisi olamaz mi? Incillerde, Lazarus hep en sevilen havari olarak geer. Bu ayricalik niin? armiha gerilme olayi da karisiktir. Infaz, Roma kanunlarina gre yapilmamistir. Isanin infazdan sonra iki saatte lmesi pek olasi degildir. Susadigi zaman kendisine uzatilan sngere emdirilmis sivinin ne oldugu

118

bilinmez. Ve sonunda cesedin Joseph of Arimatheaya verilisi Btn bunlar dsnlnce, Isanin armihtan, lmeden indirildigi sylenebilir. Ya da armiha gerilen o degildir. Joseph of Aramathea, zengin ve nfuzlu bir Sanhedrin yesidir. armih sovunu bilmezden gelebilecek tek kisi de Roma valisi Pontius Pilatedir. Her trl rsvete aik bir kisi Isanin Davutun kanindan geldigi ve Yahudilerin Rabbi-Krali oldugu inanci halk arasinda yaygindir. Beklenen Mesihtir o. Suu Yahudilige karsi degil, Romaya karsidir. yle olmasaydi, lm kararini Sanhedrin meclisi verebilirdi. Oysa hkm Roma valisi Pilate vermistir. Barabbas yks de dsndrcdr. Valinin, iki suludan birisini badislamak iin halkin oyuna basvurmasi gibi bir uygulama yok. Barabbasin bir hirsiz olusu da, Mary Magdalenanin fahise olusu gibi bir kilise klisesi. Kayitlar ve olaylar Barabbasin bir Zealot oldugunu gsteriyor. Incillerde yazilan tam ismi, Jesus Barabbas. Orijinalinde Jesus Bar Rabbi olabilir. Rabbinin oglu Jesus. Isanin babasinin bir Rabbi olmadigi biliniyor. Bir baska olasilik: Isim, Jesus Bar Abba olabilir. Babanin oglu veya Jesusun oglu. Bir an iin iki mahkumdan birisinin affi kuralini gerek kabul eder ve halkin Barabbasin affini istedigini dsnrsek, olay neydi? Halk, Pilateden Barabbasin bagislanmasini isterken, kralini feda edip, soyun devamini mi kurtariyordu Isa armiha gerilmedi ya da armihta lmedi ise ne oldu? Bu, hi bir zaman bilinmeyecektir. Kesmirde grldg, Masada kalesindeki toplu intiharda ldg, Iskenderiyede yasadigi sylentileri var. Isa, sahneden, su ya da bu biimde silinir. Mary Magdalena byk olasilikla Joseph Arimathea ile Filistinten kaar, Avrupaya (Fransa? Ispanya?) siginir. Beraberinde, Davutun kanindan szlp gelen seyi de getirir: Holy Grail! Hiristiyanlik, Irenaneus (Lyons I.S. 180) ile teolojik, Constantin (I.S. 300) ile de politik kimligini saglamlastirmistir. Kilisenin dogma ve kabullerinin disindaki her dsnce sapkinliktir. Acimasizca cezalandirilmalidir. Yine de, degisik sapkin akimlar Kiliseyi hep tehdit etmistir. Maniciler, Katharlar. Bu akimlar iinde en ciddi ve uzun tehdit Arianizm (Arius, Iskenderiye I.S. 350) olmustur. Isayi normal bir insan olarak kabul eden dalist bir akimdir bu. Merovenjlerin hkm srdg gnlerde, Fransadaki piskoposlarin hemen hepsi Ariancidir. Vizigotlar, Ostrogotlar, Lombardlar, Vandallar gibi kavimlerin tm Arianci Mary Magdalenanin buraya gelip, Vizigotlar ve daha sonra Franklarla olacak evlilik baglarini baslattigi ve Merovenj soyunu ortaya ikardigi atmosfer! Bu kuramlari dogrulayacak bir tarihi kanit elbette yok. Fakat, Merovenjlerde pek ok Yahudi isminin olusu, salari ile gleri arasinda bir baginti oldugu inanci (Samson) bir Yahudi kkeni dsndrr. Septimaniada (Fransa ve Ispanyanin gneyinin bir kismi) bir yz yil kadar yasayan kk bir yahudi kralligi vardir. Kral Guillem de Gellone, Merovenj soyundan gelir ve bir Yahudidir. Davutun kanindan geldigi Papa, Bagdat halifesi ve Karolenjler tarafindan kabul edilen bir Yahudi. Isa, Judah kabilesinden yani Davutun soyundan gelir. VIII Yz yilda Septimaniada (Magdalenanin Holy Graili getirdigi yer) bir Yahudi kral var ve Davutun soyundan geldigi biliniyor. Ayni zamanda bir Merovenj. Volfram Von Eschenbach, nl eserinde, bu kralin Holy Grail ile iliskisini anlatiyor. Godfroi de Bouillon (I. Hali Seferinde Kuds fatihi ve sonra da Kuds krali), uzun ve karisik bir soy agacinda, Gellonenin kanindan gelir Bu tablo, tm ile bir varsayimdir, kanitlanamaz. Ama, Prieur de Sionnun elinde, Aksi iddia edilemeyecek kanitlar olduguna inaniliyor. Sonu zetle: Isanin karisi Mary Magdalena, ocugu ile Fransaya gelir. Buradaki Yahudi toplumuna siginir. Evlilik baglari ile ok sonra Merovenj soyu ortaya ikar. Kilise 436 yilinda bu soydan kral Clovis ile bir akit imzalar. Byk olasilikla, Merovenjlerin kkenini bilerek. Bu kan bagi Dagobert II., Sigisbert, De Gellone zinciri ile Godfroi de Bouillona uzanir. De Bouillon, Kuds kralligini kuran adam. Bin yil nce, Yahudilerin Krali Isanin elinden zorla alinan krallik Holy Grail! Isanin kanini barindiran kse. Isanin kani. Bu kani tasiyan Mary Magdalena. Belki de I.S. 70 yilinda tapinak yikilip talan edilirken kairilip Pirenelere getirilen hazine veya daha da nemlisi, dokmanlar. Isanin dogum, evlilik ve babalik sertifikalari. M. Plantard, hazinenin bu gn Prieur de Sionnun elinde oldugunu sylemistir. Tampliyeler, o hazineyi bulmak iin kurulmustu. Bulduklari ve Rennes-le-Chteau civarinda bir yere gizledikleri byk bir olasilik. Papaz Saunire ve kalfa kadin Marie Denarnaud, sirlarini mezara gtrmslerdir. Bulunan sifreli drt kagittan ikisi aiklanmistir. Diger ikisi? Bilinen tek sey, Londrada Lloyds Bankin bir kasasinda muhafaza edildikleridir. Papaz Saunirein

119

kullandigi byk servetin, ona Abbe Henri Boudet tarafindan verildigi biliniyor. O servetin kaynagi neydi? Habsburg hanedani mi? Prieur de Sion mu? Ya da Vatikan mi? Bu sir zlmemistir Pek ok giz ve olasiliklarin altinda, kesin gibi grnen sonu sudur: Merovenj hanedaninin kkeninde Isa vardir. Bu hanedani Fransa, hatta Avrupada egemen kilmak iin en az bin yildir alisan bir rgt var: Prieur de Sion Bu arastirmalar sonunda ortaya ikan Isa, Roma Kilisesinin Isasindan ok farklidir. Hiristiyanligin temelinde, Isanin insan biiminde Tanrinin ta kendisi oldugu inanci yatar. Bylece Tanri, insani daha yakindan taniyacaktir. Isaya atfedilen cinsel safiyet, onu eksik bir insan yapmaz mi? Evlenmis ve ocuk sahibi olmus bir Isa, daha tam insan olmaz miydi? O tam insanin bedenindeki Tanri, insani daha tam tanimis olmaz miydi? Prieur de Sionnun, gl insanlar toplulugu oldugu kesin bir gerek. 1956 Yilindan bu yana, ye adedini drde katladigi da biliniyor. Bu dnem iinde, varligini duyuracak yayinlar da yapmis. Bu yz yil baslarinda, insanlara, mutluluk ve gven vaadeden, ideoloji, sistem, kurum ve politikalar; ve zellikle de bunlarin vitrindeki temsilcileri, derin bir hayal kirikligi yaratmistir. Insanlik, yeni bir inan, yeni bir yol, yeni bir Kurtariciya susamis grnmektedir. Bu gn insanligin getirildigi noktada, artik Kiyamet dsncesi de somut bir ifade bulmustur: Nkleer Yokolus Dnya, Prieur de Sion gibi bir rgtn varligini ve amacini arar hale geldigi bir boslugun iine itilmis gibidir. Bir Mesihin ikinci gelisi iin ortam uygun gibi grnyor olabilir

Prieur de Sion - I Gizemli bir rgt, Defineler ve Krallar...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Rennes-le-Chteau Definesi 1885 Yilinda, Katolik kilisesi Saunire adinda bir rahibi Rennes-le-Chteaudaki kk bir ky kilisesine tayin etti. Saunire otuz yasinda, tasrali olmasina karsin iyi egitim grms ve olduka yakisikli bir adamdi. Yeni rahibin ilk isi, altinci yzyildan kalma, kutsal addedilen bir Vizigot harabesinin zerine insa edilmis olan kyn kk kilisesinin restorasyonuna baslamak oldu. alismalar sirasinda, sunak tasinin altinda, ortasi bos bir Vizigot stununun iinde, gen rahip bir dizi parsmen buldu. 1244 ve 1644 yillarindan kalma iki adet soy agaci ile birlikte, kilisenin 1780 yillarindaki rahibi, Antoine Bigou tarafindan dzenlenmis bazi belgeler de bylece ortaya ikti. Baigent, Leigh ve Lincolne gre, Bigounun dzenledigi belgelerde bir ok sifre ve kodlamalar vardi. Sifrelerin bir blm, bir bilgisayari bile zorlayacak kadar karmasikti. Saunire, bulduklarini Carcasonnedaki piskoposa gtrd. Piskopos ise, din bilginleri tarafindan incelenmesi iin Saunirei belgelerle birlikte Parise gnderdi. Nispeten basit olan sifrelerden biri zldgnde sunlar ortaya ikti: Bu define kral II. Dagoberte ve Siona aittir ve o burada lmstr. (Burada lms oldugu sylenen kisinin kimligi anlasilamamistir). 50 Great Conspiracies of All Time Belgeler, Marie dHautpoulun sirdasi olan rahip Antoine Bigou tarafindan 1781 yilinda yazilmislardi (Benzer sifreler Marie dHautpoulun mezar tasinda da saptanmistir). Grndg kadariyla, belgelerde Incilden latince blmler yer almaktaydi, ancak bu yazilarin daha derin sirlar ierdikleri asikrdi. Saunire in kendisi de, blgede yaptirdigi yapilarda ve olduka alisilmadik sekilde dzenledigi kendi kilisesinde, baska ipulari birakmisti. Ikinci bir parsmende daha garip bir mesaj vardi: Kadin oban gnaha agri yok Poussin ve Teniers anahtari tutuyorlar baris 681 bu ha ve Tanrinin bu ati ile iblis bekiyi yok ederim (ya da btnlerim) glende mavi elmalar Poussinin en nl tablosunun adi Les Bergers dArcadiedir (Arkadya obanlari). Bu tabloda, bir mezar etrafina toplanmis obanlar bulunmaktadir. Mezarin zerinde ise esrarli Et in Arcadia Ego... (Arkadyada bulunuyorum) szleri kazilidir.

120

Bu szlerin, zerinde yapilan esitli yorumlar sonucunda, Dnya cennetinde (Arkadya) bile, ben (lm) varim anlamini tasidigina ogunlukla inanilmistir. Ilgin olan, Rennes-le-Chteau yakinlarinda, kirlik bir yrede tablodaki mezarin neredeyse bir esinin bulunmasidir. Ayrica, Saunire in kk kilisesinde gerekten bir ifrit heykeli vardir. Bu heykelin, Tapinagin yapimi sirasinda Kral Sleymana yardim eden Asmodeus isimli cini temsil ettigi sanilmaktadir. Diger bir gariplik ise, kilisenin camlarindan ieri yansiyan glen isiklarinin, yrede adina mavi elmalar denilen bir optik olay yaratiyor olmasidir. Arkadya temasi, Elizabeth dnemi Ingiliz edebiyatinda sika rastlanan bir olgudur. Edmund Spencer, Sir Philip Sidney ve hatta Shakespearein eserlerinde Arkadya szne Altin ag anlami yklenmistir. Rennes-le-Chteaudaki ky kilisesi 1059 yilinda Marie Magdalene adina kurulmustur. Kilisenin kapisinin zerinde olduka garip bir kitabe bulunmaktadir: Terribilis est locus iste (Burasi korkun bir yer). Kapinin hemen yaninda Asmodeus isimli cinin heykeli adeta nbetilik yapmaktadir. Kilisenin duvarinda bulunan, Isanin hai tasimasiyla ilgili resimlerde de tuhaf tutarsizliklar mevcuttur. Resimlerin birinde ekose desenli kumasa sarinmis bir ocuk vardir. Bir baska resim Pontius Pilatusu pee takmis olarak gsterir. Bir digerinde, Isanin bir ikiz kardesi oldugunu syleyen eski efsaneyi hatirlatir sekilde St. Joseph (Yusuf) ve Meryemin kucaklarinda birer ocuk tasirlar. Diger resimler genellikle batin egilimleri olan bazi azizleri alisilmadik pozlarda gstermektedir. St. Roch yarali uylugunu isaret ederken, St. Antoine elleri arasinda kapali bir kitap tutmaktadir, St. Germaine nlgnden bir demet gl ikartirken ve Marie Magdalene de kucaginda bir vazo tutarken resmedilmistir. Bir sre sonra Saunire kaynagi belli olmayan ykl tutarda bir servet sahibi oldu. Oysa 1885 yilinda o denli yoksuldu ki, geinmek iin kyllerin yardimina muhtati. Bu serveti ky kilisesini yenilemek ve blgede bir ok yapi insa etmek iin kullandi. Yaptirdigi binalardan biri de Tour Magdala (Magdalene Kulesi) idi. Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chteau and the Prieur du Sion Saunire, aralarinda Tour Magdalanin da bulundugu esitli yapilar insa etmek iin bir servet harcadi. Antikalar, porselenler ve pahali esyalar biriktirmeye basladi. Ancak Saunirenin varliginin kaynaklari daima bir sir olarak kaldi. Bu sirrini, hakkinda sorusturma aan kilise yetkililerine de aiklamayi inatla reddetti. 50 Greatest Conspiracies of All Time Saunire 1917 yilinda olaganst varliginin gizini hizmetisine aikladiktan sonra ld. Bakici kadin Marie Dernaud rahibin sirrini lmeden nce herkese aiklamaya sz verdi. Ancak ne yazik ki, Marie Dernaud 1953 yilindaki lmnden nce geirdigi fel nedeniyle konusma yetenegini yitirdi ve okuma yazma bilmeyen kadin sirri mezara gtrd. Rahibin servetinin kaynagi hakkinda bir ok sylenti yayildi. Acaba yredeki kayip Tampliye ya da Kathar hazinelerini mi bulmustu? Yoksa buldugu Vizigot altinlari olabilir miydi? Belki de hizmetleri karsiliginda Habsburglar ya da baska bir hanedan ona demelerde bulunuyordu? Simyagerlerin altin yapma sirrini ele mi geirmisti? Ya da korkun bir geregi grenmis ve Kiliseye santaj mi yapmisti? Bu son olasilik en gl kanita sahiptir, zira lmnden nce gnah ikarisi sirasinda syledikleri ylesine sasirticiydi ki, onu dinleyen rahip Saunire in gnahlarini affetmeyi reddetmis ve son dinsel gerekleri yerine getirmeksizin lmekte olan meslektasini terkedip gitmisti. Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chteau and the Prieure du Sion Kral Soyu (1) Savasi Krallar Vizigotlar, Isanin tanrisalligini reddeden Ariusu sapkin bir mezhebe bagliydilar. Onlarin soyundan gelenler Merovenj hanedanini kurup Galyayi II. Dagobertin lmne kadar ynettiler. Merovenjlerin hkmdarlik haklarinin damarlarindaki Royal Bloodtan (Sang Real-Kral Kani) geldigi sylenirdi. Sangreal geleneksel olarak Kutsal Kse (Saint Grail-Holy Grail) diye yorumlanir. Efsaneye gre, Marie Magdalene Kutsal Kseyi gney Galyadaki Ibrani Kralligina getirmisti (Rennes-le-Chteau da bu blgededir). Gizli bir inanis ise, Marie Magdelenein Isanin karisi oldugunu ileri srmektedir. Fransa ya getirdigi de bir kse degil, rahminde tasidigi bebek yani Davud un kral soyudur.

121

Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chteau and the Prieur de Sion Baigent, Leigh ve Lincoln, Isanin soyunun devam ettigine dair bir teori ortaya atmislardir. Buna gre; Isanin soyundan gelenler, Fransanin gneyine yerlesmisler, Franklarin kraliyet soyu ile evlenerek, gizemli Merovenj hanedanini olusturmuslardir. yleyse, Tampliyelerin ve Sion Birliginin asil grevi yalnizca Halilarin definesini degil, ayni zamanda Graili de korumaktir. Grail, ortaag metinlerinde Sangraal ya da Sangreal biimiyle yer alir; bu szcg, Baigent ve ekibi, Gerek Kan ya da Krallik Kani olarak yorumluyorlar. Diger bir deyisle, aika, Isanin Hanedani anlamina geldigini ileri sryorlar. Jonathan Vankin & John Whalen, Descendants of Jesus? ...O dnemlerde, Merovenjler, yari gizemli, dogast glere sahip, savasi-krallar olarak kabul edilirlerdi Jonathan Vankin & John Whalen, Descendants of Jesus? Yakin gemise kadar, Karanlik aglar denilen tarihi dnemde yasamis olduklari iin, uzun sali krallar (Merovenjler) hakkinda pek az bilgi vardi. Hanedanin kurucusu, Merovechin iki babasinin oldugu efsanesi bugn de bilinir: Merovechin annesi Kral Chlodionun ocuguna hamile iken, efsaneye gre, okyanus kiyisinda bir Quinotor tarafindan bastan ikarilir ve bylelikle, Merovech, bir yandan Frank krallarinin kanindan, diger yandan esrarli bir deniz yaratiginin kanindan dogmustur. Tipki Nazarenler gibi, asla salarini kesmeyen Merovenj krallarinin hepsinin omuzlarinda dogustan kizil bir ha biiminde bir leke oldugu sylenirdi. Gizli Bilimler ve by ile ugrastiklari ileri srlrd. Gerektende, bir Merovenj kralin mezarinda, altin bir kz kafasi, bir kristal kre ve altindan yapilmis bir sr ari heykelcikleri bulunmustur. Garip olan, Merovenj hanedanina mensup krallarin tmnn kafataslarinda dinsel bir tren sonucu aildigi sanilan delikler bulunmaktadir. Merovenjler, tahta ikmakla birlikte, asla hkmdarlik yapmayan kutsal krallardi. Kralligin ynetimini Saray Valileri adi verilen bir tr kraliyet vekiline birakmislardi. Zaten, Merovenj hanedanina son vererek, Karolenj hanedanini kuran Sisman Pepin, kraliyet vekillerinden biriydi. Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chteau and the Prieur de Sion Tarihin, belki de en garip detaylarindan bir tanesi Septimania Prensliginin yksdr. Karolenj hanedanindan Pepin III tarafindan blgede yasayan kalabalik yahudi nfusuna bagislanan bu topraklarin ilk krali olan Theodoric, yalnizca Merovenjlerden geldigini degil, ayni zamanda Kral Davud soyundan geldigini de iddia ediyordu. Hem Fransa krali, hem de Papa bu soy iddiasini kabul etmislerdi. Theodoricin oglu Guillem de Gellone, hakkinda von Eshenbachin Wilehalm adli eseri de dahil olmak zere, alti adet destan kaleme alinmis olan, olaganst, efsanevi bir kahramandi. Tam onyedi nesil sonra, Guillemin soyundan gelen Godfroi de Bouillon, ilk Hali Seferinin kumandani, Papa tarafindan Kuds Krali olarak ilan edilmistir. J. J. Collins, Sangraal, The Mystery of the Holy Grail (2) Gizli rgt Son zamanlarda, kopan firtinalarin kaynagi Pierre Plantard de Saint-Clair adina bir kisidir. Paris Ulusal Kitapliginda yaptiklari arastirma sonucunda, Baigent, Leigh ve Lincoln, Merovenj hanedaninin son krali Dagobert IIyi Pierre Plantarda baglayan bir soy agaci kesfettiler. Paristeki Ulusal Kitapligin gizli dosyalarinda, adina Sion (ya da Zion) Birligi denilen gizli bir rgte ait ok ilgin referanslar da vardi. Lincoln ve arkadaslari, Fransiz yetkililere basvurdular ve gerekten gnmzde de varligini srdren ayni isimde bir rgtn varoldugunu grendiler. stelik, bu rgtn genel sekreteri olarak adi geen kisi, Pierre Plantardtan baskasi degildi. Jonathan Vankin & John Whalen, Descendants of Jesus? Sion Birligi rgt 1090 yilinda, ilk Hali Seferinin nderlerinden biri olan ve Kuds alan Godfroi de Bouillon tarafindan kuruldu. Tampliyelerin ve Hugues de Champagnein girisimlerinin ardinda gizlice yer alan rgtn Sion Birligi oldugu ileri srlmektedir.

122

Lynn Prickett & Clive Prince, Turin Shroud Sion Birliginin kkleri, Ormus adinda bir kisinin nderligini yaptigi bir tr Hermetik ya da Gnostik rgte kadar gitmektedir. Bu kisinin Hiristiyanlik ile pagan inanlarini bagdastirdigi ileri srlmstr. Ancak, Sion Birligine tarihte ilk kez ortaagda rastlanmistir. 1070 Yilinda, Prens Ursus adinda bir kisinin ynetiminde bir grup Calabriali kesis, Fransada Ardennes blgesinde Stenay kenti yakinlarinda Orval Manastirini kurmuslardir. Iste bu kesisler, 1099 yilinda Godfroi de Bouillon tarafindan olusturulan Sion Birligine katilimislar ve birligin temelini olusturmuslardir. Jonathan Vankin and John Whalen, Descendants of Jesus ? Sion Birliginin aiklanan ve zerine and iilen amaci, hem yeniden Fransa tahtina, hem de diger Avrupa lkelerinin tahtlarina, Merovenj hanedaninin kanini tasiyan kisileri geirmektir. Oysa hanedanlar arasi evlenmeler sonucunda, Merovenj soyu, aralarinda Kuds fatihi Godfroi de Bouillonun atalarinin da bulundugu, bir ok soylu aile ve krallik hanedanlari ile karismis durumdadir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Sylenceye gre, Godfroi de Bouillon, Merovenj kani tasiyarak Grail ailesinin bir yesi ve bylelikle Davud soyundan geldigi iin de, Kudsn gerek krali sayiliyordu. Godfroinin tm bunlarin farkinda oldugu asikrdir. Hali seferi iin yola ikarken, tm varliklarini satmis olmasi, Kutsal Topraklarda temelli kalmaya niyetlendigini ortaya koyar. stelik, Godfroi de Bouillon, hem Champagne kontunun, hem de Hughes de Payensin yakini olup, zellikle kardesi Baudoin Tampliyelerin kurulusuna katkida bulunmustur. J. J. Collins, Sangraal, The Mystery of the Holy Grail Godfroi de Bouillonu bir anlamda krallar krali ya da kral yaratan olarak adlandirmak yalnis olmaz; zira Kuds krallarini tayin eden Sion Tarikatini kuran kisi odur. Michael Bradley, Holy Grail Across the Atlantic Kudsn gneyinde Sion Tepesi ykselmektedir. Tam bu tepede, 1099 yilinda, Godfroi de Bouillonun emirleri ile alel acele, eski bir Bizans bazilika yikintisinin zerine, bir manastir insa edilmistir. 1172 Yilinda kaleme alinmis bir belgeye gre, manastir, gl surlari ve kuleleri ile, tipki bir kale kadar saglam bir yapidir. Bu manastirin adi Notre Dame de Siondur (Sionlu Hanimimiz). Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail 1979 Yilinda, M. Plantard, bizlere Sion Birliginin Sleyman Mabedinin hazinelerine sahip oldugunu kesin bir biimde aiklamisti. Kudste bulunan bu hazineler, I. S. 66 yilindaki ayaklanmalar sirasinda Romali askerler tarafindan yagmalanmis ve sonuta Gney Fransaya, Rennes-le-Chteaunun yakinlarina getirilmis. M. Plantard, zamani gelince bu hazinelerin Israile geri verilecegini de szlerine ekledi. Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy Lincoln ve arkadaslarinin savunularina gre, hazineler Merovenjlerden Sion Birligine gemis, birlige bagli Tampliye svalyeleri bu degerli varliklari Kutsal Topraklardan ikarip Katharlara vermisler. Katharlar da kilise ve engizisyon tarafindan yok edilmeden nce, hazineyi Pirenelere saklamislar. Pekiyi de, eger bu hazineler, altin ve degerli taslardan farkli bir seyler ise? Ne de olsa, Katharlarin ok degerli ve pek kutsal bir kalita sahip olduklari ve hatta bir ok sylentiye gre, bunun Holy Grail (Kutsal Kse) oldugu dilden dile yayilmistir. Jonathan Vankin & John Whalen, Descendants of Jesus ? 19 Temmuz 1116 tarihinde, Sion Tarikatinin adi ilk kez olarak resmi ferman ve belgelerde yer aldi. 1152 yilindan kalan ve Fransa Krali VII. Louisnin mhrn tasiyan bir baska ferman, Sion Tarikatina Avrupadaki ilk byk merkezlerini (Orleans merkezi) bagislandigini aikliyordu. Papa III. Alexandrein mhrn tasiyan, 1178 tarihli bir belge ise, Sion Tarikatinin yalnizca Kutsal Topraklarda degil, Fransa, Ispanya ve Italyada (Sicilya, Napoli, Calabria ve Lombardia) da toprak sahibi oldugunu dogrulamaktaydi.

123

Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy Yaklasik olarak bir yzyil boyunca, Tapinak Tarikati (Tampliye Svalyeleri) ile Sion, grnrde ayni liderler tarafindan ynetilmislerdi. Ancak, 1188 yilinda, Gisorsda Kara Aga Kesimi Olayi nedeniyle iki tarikatin yollari ayrildi. Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chteau Onnc yzyilin sonlarina dogru, zel bir Tampliye birligi, Aragonun Rossillon blgesinden Gney Fransadaki eski bir Cathar merkezi olan Rennes-le-Chteau yresine gnderildi. Bu taze birlik Bezu Dagi zirvesine yerlesti ve orada bir gzc kalesi ile bir sapel insa etti. 13 Ekim 1307 tarihinde, IV. Philipin adamlarinin saldirisindan kurtulan tek Tampliye grubu bu birlik oldu. O dnemde, Bezudaki Tampliye birliginin komutani de Goth isminde bir svalye idi. Papa V. Clement, papa olmadan nce Bordeaux piskoposu idi ve asil adi Bertrand de Gothdu. stelik bu papanin annesi de, Ida de Blanchefort idi ve Tampliyelerin drdnc byk stadi Bertrand de Blanchefortun akrabasiydi. Acaba, Papa kendi ailesinin nezaretine teslim edilmis bir sirri mi bilmekteydi? Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail Ister 16. yzyilin entrikalari ve din savaslari olsun, isterse 17. yzyildaki Fronde ayaklanmasi ya da 18. yzyildaki Mason komplolari olsun, hep ayni ailelerin pespese gelen nesillerinin, istikrarli ve ortak bir gidise uygun davranarak, tm bu olaylara bulastiklari grlyor. ...1619 Yilindan kalan belgelerde, Fransa Krali XIII. Louisnin hismina ugrayarak, Orleansda bulunan merkezlerini bosaltmak zorunda kalmistir Sion Birligi. Kral, bu merkezi Cizvitlere bagislamistir. Bu tarihten sonra, 1956 yilinda Fransa Resmi Gazetesinde tescil kayitlari yeniden grlene kadar, Sion Birligi, en azindan bu isim altinda, tarih sahnesinden kaybolmustur. Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy

Prieur de Sion - II rgtlenme ve Byk stadlar...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Gizemli Baglantilar (1) rgtlenme Sion Birliginin etkin oldugu yrelerde, Arcadia, Siyah Madonnalar ve Maria Magdalena gibi konulara dikkat ekecek kadar ok sayida rastlaniyor. Ayni biimde, bu konular, Sion ile baglantisi oldugu ileri srlen ozan, yazar ve ressamlarin eserlerinde de sika kullanilmislar. Bu yinelenen temalarin bir ezoterik inancin yeralti akintisinin gstergesi oldugu dsnlebilir. Lynn Prickett & Clive Prince, Turin Shroud ...Bu esrarengiz rgt, 1956 yilinda kendini aiga verdi. Fransa dernekler rehberinde Bagimsiz ve Geleneki Katolik Kural ve Kuruluslar Svalye Birligi (Fransizcada bu ismin bas harfleri ile olusan CIRCUIT sz hem akim anlamina gelmekte, hem de ayni zamanda rgtn yalnizca kendi yeleri arasinda dagitimini yaptigi derginin adi olmaktadir) adi altinda listelendi. Sion Birligi, ya dokuz derece zerinden 9841 yeye ya da yedi derece zerinden 1093 yeye sahiptir. rgtn en yksek derecesi, yani byk stad Nautonnier (Denizci) unvanini tasimaktadir. Bu grev 1963 yilina dek Jean Cocteau tarafindan yrtlmstr. Yakin gemise kadar, bu grevin Pierre Plantard de St. Clair tarafindan srdrldg sanilmaktadir. Pierre Plantard, grevi 1984 yilinda biraktigini aiklamistir. Bugn rgtn basinda kimin bulundugu bilinmemektedir. Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chteau Sion Birligi yeleri, dokuz derecelik bir hiyerarsik yapida, su biimde rgtlenmislerdir: 1-Novices (iraklar) 6561 ye

124

2-Croices (Halar) 2187 ye (27 komutanliga bagli olarak) 3-Preux (Yigitler) 729 ye 4-Ecuyers (Seyisler) 243 ye 5-Chevaliers (Svalyeler) 81 ye 6-Commandeurs (Komutanlar) 27 ye 7-Connetables 9 ye 8-Senechaux 3 ye 9-Nautonnier 1 ye Nautonnier (Denizci) derecesi Isisin kayigi ile simgelenir. Isis sag elinde kk bir yelkenli tekne tutmaktadir. Yelken diregi bir ikrik igi biimindedir ve diregin tepesinde bir su testisi bulunmaktadir. Testinin kulbu zehirle dolu bir yilan biimindedir. Bu simge, Isisin firtinali zaman okyanusunda, dertler ve sefaletle dolu, yasam teknesini ynettigini ifade eder. Ig ise, Isisin yasam ipligini egirip kestigini anlatmaktadir. Manly P. Hall, Masonic, Hermetic, Quabalistic & Rosicrucian Symbolical Philosophy Isisin teknesi, Argo takimyildizina yerlestirilmistir. Misirda bu takimyildizin adi, Sothis ya da Soth-Isisdir ve Isisin yildizi anlamina gelir. Dahasi, Misir mitolojiisnde, Isisin teknesi kadin dogum organini da simgeler. Eski Israilogullarinin Ahit Sandiginin, Isisin teknesini rnek alarak hazirlandigi tahmin edilmektedir. David Wood, Genisis (2)Byk stadlar ...Sion Birliginin Byk stadligi grevinin, esas olarak birbirinden farkli iki tr kisi tarafindan stlenildigi sanilmaktadir. Bir yandan, Bati tarih, kltr ve gelenegine sanat, bilim ve dsncelerle etki yapmis olan anitsal kisiler vardir. Diger yandan, belirli ve birbiriyle iliskili soylu ailelerin yeleri grevi almislardir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and Holy Grail Ilk Byk stad, 12. yzyilda Norman svalyelerinden Jean de Gisors idi. Bu Byk stadin, II. Jean adini almis olmasi, I. Jeanin kim oldugu sorusunu akla dsrmektedir. Vaftizci Yahya mi, Incilci Yahya mi, Kutsal Yahya mi? Lynn Prickett & Clive Prince, Turin Shroud Bu ardillik, St. Petere dayanan eksoterik Papaligin karsisinda, Yuhannaya dayanan ezoterik ve hermetik bir diger Papaligin varligini aika ortaya koymaktadir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and Holy Grail Tampliye svalyelerinin ilk Byk stadi Hugues de Payensin, Vaftizci Yahyayi peygamberleri olarak kabul eden Johanniteler tarikati tarafindan grevlendirildigi ileri srlmstr. Sion gizli dosyalarina gre, Birligin Byk stadligina seilen her kisi sirayla Jean (Yuhanna ya da Yahya, Ingilizcede John), adini almaktadir. Listede bulunan Byk stadlardan biri olan Leonardo da Vinci, Vaftizci Yahyaya eserlerinde zel bir nem vermistir. Bir diger Byk stad, Sir Isaac Newton, Incilci Yahyaya atfedilen Incildeki Apocalypse blm ile pek fazla mesgul olmustur. Sion gizli dosyalarina gre, Byk stadlar arasinda su isimler bulunmaktadir: Nicholas Flamel (1330-1418) - Simyacilarin en taninmis olani. Pariste bir noter olan Flamel, dsnde gizli bilimleri anlatan bir kitap grr. Gerekte, bu sifreli kitabi bulmayi basardigi ve Kabala adi verilen gizemli Ibrani yazilarini taniyan bir Yahudi bilgin sayesinde kitabin sifresini zmledigi ileri srlr. 1382 Yilinda, Byk Amaa ulastigini, yani simya ile altin yapmayi basardigini aiklamis; bu tarihten sonra ok zengin olmus ve kiliselere byk lde bagislarda bulunmustur. Encyclopedia Britannica ...Modern bilim adamlari tarafindan pek iyi bilinen bir simyagerlik simgesi, basinin arka kisminda aynaya bakan gen bir kadin sekli olan sakalli ve yasli bir adami gstermektedir. Nantes Katedralinin dis

125

cephesinde bu grnmde bir heykel bulunmaktadir. Chartres Katedrali kapisinda da, Saba Melikesini betimleyen bir heykel, kadin bedenine sahip sakalli bir kral biimindedir. ...Hermafrodit (ifte cinsiyetli varlik) simya simgelerinin en safidir. Hem Byk Ama iin saglanmasi gereken yetkin dengeyi, hem de bizzat simyagerin tinsel ve bedensel olarak ulasmasi gereken yetkin varlik durumunu simgelemektedir. Bu durum, adanmislikla arzulanan bir tkenistir ve bugn anladigimiz anlamda seks ile bir ilgisi yoktur. Byk Ama, gizemli arayisin somutlastigi ve gizilgcn bir patlama ile gerege dnstg andir. Simyagerler asagida ne varsa, yukarida da o vardir derler. Bu sre, ruhu maddeye dnstrdg gibi, bir maddeyi de baska bir maddeye dnstrebilir. stelik, insanoglunu tanrilastirir. ...Newton gibi kisilerin saygi besledigi Flamel, Yahudi Ibrahimin Kutsal Kitabini kesfetmistir. Bu kitap Bati ezoterik geleneginin en nl eseridir. Lynn Prickett & Clive Prince, Turin Shroud Ren dAnjou (1418-80) - edebi alismalari ve Cosimo de Medicisnin ezoterik ve hermetik ilkelere bagli Yeralti Akintisi adinda bir grup kurmasinda olan etkisi ile Rnesansin basta gelen itici gc olmustur. Fransa Kralina, evlilik yoluyla akraba olan dAnjou, Ingiltere ile yapilan savasta daima krala sadik bir mttefik olmustur. Ne yazik ki, Italya seferindeki basarisizliktan sonra, yalnizca bir sanatsever ve kitap koleksiyoncusu olarak yasamistir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and Holy Grail Sanat ve edebiyati himaye etmesi ve bilginin yayilmasina olan katkilari ile Ren dAnjou, Rnesansin filizlenme dneminin en nemli kisilerinden biridir...Dogrudan dogruya onun etkisiyle, Cosimo de Medicis, eski metinleri toplayarak Neoplatoncu ve hermetik dsnceleri canlandirma abalarina kalkismistir. Lynn Prickett & Clive Prince, Turin Shroud Sandro Filipepi(1483-1510) - nl Rnesans ressami Botticelli adiyla bilinir. Leonardo da Vinci (1510-1519) - Sinirli bir egitim almis olmasina ragmen, Leonardo, Nicholas de Cusanin yeni dnya grsn heyecanla kabul etti. Uzayda sinirlari olmayan bir evren ve baslangici ile bitisi olmayan bir zamani ieren bu grs, modasi gemis kutsal kilise yetkisine karsi ikisi dogrulamaktaydi. Iyonyalilar dneminden beri ilk kez olarak, dinsel gretilere ve felsefeye dayanmayan, tmyle laik bir bilim kavramini Leonardo da Vinci ortaya koymustur...Leonardoda, sanati, bilim adami ve mucid nitelikleri bir arada bulunuyordu. Eric Lerner, The Big Bang Never Happened Leonardo solakti ve kati bir etyemezdi. Kadavralari kesip inceler, simyagerler ve byclerle birlikte olurdu. Pazarlari da alisir, yalnizca saraydayken ayinlere istirak ederdi. Leonardonun yapimina istirak ettigini bildigimiz tek heykel, Floransada bulunan Vaftizci Yahya heykelidir. Leonardo, bu heykelin yapiminda, ayni zamanda nl bir simyager olan Giovan-Francesco Rustici ile birlikte alismistir. Leonardonun yaptigi son resim de Vaftizci Yahyaya aittir. Bu eserde Vaftizci Yahya, tipki Mona Lisa gibi yznde yarim bir glmsemeyle grlmekte, sag elinin isaret parmagi ile yukarilarda bir yeri gstermektedir. Bu hareket, Leonardonun eserlerinde daima Vaftizci Yahya ile baglantili bir isarettir. Adoration of the Magi isimli resimde de, parmagiyla gkleri isaret eden bir kisi, bir keiboynuzu agacinin topraktan ikmis kkleri zerinde durmaktadir. Keiboynuzu agaci, hem kurban kanini, hem de Vaftizci Yahyayi simgeler. St. Anne adli eserde de, Bakireyi uyaran St. Anne ayni hareketi yaparken grlmektedir. Son Yemek tablosunda ise, Isanin yzne fazlasiya yakin duran bir mez ayni jesti yinelemektedir. Tm bu isaretler Yahyayi animsayin anlamina gelmektedir. Lynn Prickett & Clive Prince, Turin Shroud Robert Fludd (1595-1637)- Gl-Ha hareketine katilan bir ok kisi arasinda Fludd, John Deenin tahtina Andrea ile birlikte oturarak, Ingiliz ezoterik dsncesinin nde gelen etkileyicisi olmustur. Gl-Ha Aydinlanmasi adli eserinin Gl-Ha ve Masonluk blmnde tarihi Frances Yates, de Quinceyin su szlerini yineler: Masonluk, ne eksigi ne de fazlasiyla, Ingiltereye adapte edilmis Gl-Ha

126

dsncesidir. Sonradan, Masonluk isimiyle diger Avrupa lkelerine ihra edilmistir. De Quicey, Gl-Ha akiminin yeni adiyla Ingiltereye yerlesmesini saglayan kisinin Fludd oldugunu belirtir. Gerry Rose, The Venetian Takeover of England and Its Creation of Freemasonry Johann Valentin Andrea (1637-54)- Andrea, yari gizli Hiristiyan topluluklarinin kurucusu ve Tampliyeler ile Kutsal Kse sylencelerine baglanan, hermetik bir alegori niteligindeki Gl-Ha manifestolarini kaleme alan kisidir. Onun Byk stadligi dneminde, Lorraine hanedaninin zayiflamasi zerine, Sion Birligi Stuart hanedani ile isbirligi iine girmistir. Zaten, Stuartlar, Palatinateli Frederickin Ingiltere krali I. Jamesin kizi Elizabeth ile evlenmesiyle giderek daha gl bir konuma ulasmaktaydilar. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and Holy Grail Frederick, merkezi Heidelbergte bulunan yeni bir Gl-Ha devleti kurmustu. Francis Yates Yatesin tarih alismalari sayesinde, o dnemde Avrupada Gl-Ha dsncelerinin ne denli etkinlik kazandigini greniyoruz... Fredrick, bir ok kisinin sabirsizlikla bekledigi, Kilise ve Devlet reformlarini gereklestirecek olan kahramandi ve tm ezoterik dsnrler Bohemyada onun etrafinda toplanmislardi. Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chteau Robert Boyle (1654-91) - Boyle, Ingiliz ve Avrupali etkin kafalarin meydana getirdigi Invisible College (Grnmez Kolej)in bir yesiydi. Bu grup, 1660 yilinda baslayan Restoration (kralligin yeniden kurulusu) dneminde, II. Charles Stuartin koruma ve desteginde, Royal Society (Kraliyet Dernegi) biimine dnsecektir...Robert Boyleun en yakin iki dostu, Isaac Newton ile John Locketu. Bu arkadas, simya ile ilgili alismalari incelemek amaciyla sik sik bir araya gelirlerdi. ...Eskiden, simyaya Gizli Bilim adi verilirdi. Simya, Isadan sonraki ilk yzyil sresince Iskenderiyede filizlenmisti. Baslangicta, cam ve metal isleme tekniklerinin ortak bir rnyd bu gizli bilim. Ancak sonralari, astroloji ve okltizm ile, tm varliklarin drt temel elemanin (ates, su, hava ve toprak) birlesiminden olustugunu ileri sren Helen felsefesinin sentezi haline dnsmstr...Simyanin temel ilkesi, ruhun, ister canli olsun isterse cansiz tm varliklara nfuz edebilmesine dayanir. Madde dnyasinin varliklari, kimyasal sentez islemleri ve yaratici dsnce sayesinde, ruhsal dnyanin varliklarina dnstrlebilir. David Maybury-Lewis, Millenium Gnostizmin ana dsncesi, ruhu ve gerek varligi olusturan zn, bir dizi kozmik felket sonucunda, kendine tmyle yabanci olan alt dzey bir evrende kapana kisilmis olmasidir. Iste bu nedenle simyagerler, ruhun bir biimde maddenin karmasik yapisindan ayristirilarak damitilabilecegini dslemislerdir. Terence McKenna, The Archaic Revival Isaac Newton (1691-1727) - Newton, simya sayesinde insanoglunun, evrendeki Tanri vergisi canliligi kavrayarak ve ona katilarak, yasami biimlendirebilecegine ve denetleyebilecegine inaniyordu. Cambridgedeki Trinity Collegede, byk gizlilik iinde, simya deneylerini srdrd. Tek basina yilmadan alisti. Kimseden yardim almadan, deney firinlarini bile kendisi hazirladi... Sonralari John Boyle ile, birbirlerine aktardiklari simya bilgilerinin baskalarindan gizlenmesi konusunda anlasma yaptilar. Zira, maddenin zorlukla ele geen, soylu kudretinin ve bu kudreti denetleme yntemlerinin, Tanrinin gvendigi sekin kullar disinda, herkesten gizlenmesi gerekiyordu. ...Newton, Incilin sayfalari arasinda gizli bir bilgeligin sakli oldugu dsncesine kafasini takmisti. zellikle, Eski Ahitin Daniel ve Yeni Ahitin Yuhanna blmleri ile ilgileniyordu. Bu blmlerde yer alan kehanetlerin sifreli simgeler olduklarina ve zmlenmelerinin degisik bir yorum yntemini gerektirdigine inaniyordu. Gerektigi gibi alisabilmek iin Ibranice grendi. Sleyman Mabedinin planini yeniden olusturabilmek iin...Ezekiel kitabinin titiz ve yorucu bir incelemesini yapti...Ahit Sandiginin konutu olarak insa edilen bu byk binanin, evreni aiklayan bir tr sifre olduguna ikna olmustu. Eger bu sifreyi zebilseydi, belki de Tanrinin zihnine ulasacakti.

127

Graham Hancock, The Sign and the Seal ...Newton, byclerin en sonuncusuydu, Babillilerin, Smerlilerin en sonuncusu. Etrafina, onbin yil ncesinden beri, insanligin entelektel mirasini yaratanlarin gzleri ile bakmasini becerebilen son dahiydi. Newton, tm evrene ve evreni dolduran tm varliklara, bir bilmece gibi bakiyordu. Kimi gereklerden hareketle saf mantik uygulayarak ulasilacak bir giz, ezoterik kardesler iin dzenlenmis bir tr define avi, Tanrinin dnya zerine sakladigi bazi mistik ipulari olarak algiliyordu evreni. Bu ipularinin, bir blmnn cennetin gereklerinde bulunabilecegine, ancak diger kisminin ise, ilk sifreli vahiyden beri, bir zincir gibi nesilden nesile aktarilan geleneklerde ve yazilarda yer aldigina inaniyordu. John Maynard Keynes, Newton the Man Tipki evrenin, isigin belirmesi ile kaostan yaratilarak, hava ve suyun topraktan ayrilmasi gibi, bizim alismalarimiz da, maddenin aydinlatilmasi ve elemanlarin ayristirilmasi ile, karanlik kaostan yaratilmistir. Sir Isaac Newton Charles Radclyffe (1726-46) - Radclyffe, Prens Bonnie Charles Stuartin zel sekreteriydi ve kurucusu olmasa da, Isko Riti Masonlugu yayginlastiranlar arasinda en nde gelen kisiydi. Radclyffe, Andrew Ramsay ile birlikte, yari masonik, yari Gl-Haci bir dernek olan Philadelphesin yesiydi. Isaac Newtonun yakin dostu olan Ramsayin Masonlugu Avrupaya yayan kisi oldugu ileri srlr. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and Holy Grail Charles de Lorraine (1746-80) - Charles de Lorraine, Kutsal Roma Imparatoru Franois de Lorrainein kardesidir. Franois, mason olmayi kabul eden ilk avrupali prenstir. Franoisnin Viyanadaki sarayi, Masonlugun Avrupadaki baskenti olmustur. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and Holy Grail Charles Nodier (1801-1844) - Nodier, aralarinda Victor Hugo, Balzac, Delacroix, Dumas, Lamartine, Musset, Theophile Gautier, Grard de Nerval ve Alfred de Vignynin bulundugu, tm de ezoterik ve hermetik geleneklere bagli olan, mthis bir neslin hasmetli gretmeniydi. 1793 Yili dolaylarinda, Philadelphesin iinde ayri bir grup olusturarak, Napolona karsi entrikalara girismistir. William T. Still, New World Order Victor Hugo (1844-85) - Hugo, yirminci yzyilda savaslarin ortadan kalkacagi, sinirlarin bulunmayacagi, dogmalarin yok olacagi....bir dnya kehanetinde bulunmustur. Insanoglu yirminci yzyilda, tm bunlardan daha stn degerlere ulasacaktir,.....tm dnyaya, byk umutlara,...btn cennete sahip olacaktir. Marilyn Ferguson, The Aquarian Conspiracy Claude Debussy (1885-1918) - Debussy, dneminin nde gelen sanatilari olan Oscar Wilde, W. B. Yeats, Paul Valery, Andre Gide ve Marcel Proust ile birlikte, simgeci topluluklarin yesi olmustu. Cabalistic Order of the Rose-Croix (Kabalaci Gl-Ha Tarikati)nin kurucusu olan Stanislas de Guaita ile zel bir dostluk kurmustu. Ayrica, MacGregor Matthersi Order of Golden Dawn(Altin Safak Tarikati)ni kurmaya tesvik eden, nl Satanist Jules Boise ile yakin arkadasti. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and Holy Grail Jean Cocteau (1918-) - Andre Malrauxnun alisma arkadasi olan Cocteau, Alman isgaline karsi Direnise katkilarindan dolayi, Legion dHonneur nisani kazanmisti. Kraliyet taraftari katolik evrelerle iliskileri oldugu bilinse de, Cocteaunun katolikligi pek siradisi zellikler gsterir ve dekore ettigi kiliselerde bir ok Gl-Ha simgelerine rastlanir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and Holy Grail agdas Merovenj Baglantisi (1) Napoleon Bonaparte Sion Birligi her zaman, Fransada ortaya ikan kraliyet karsiti hareketlerin merkezinde bulunmustur. 17.

128

Yzyilda, Guise ve Lorraine hanedanlarinin taraftari olan Compagnie du St. Sacrement hareketi ile 18. yzyildaki Fronde hareketlerinde rol almistir. Daha sonra, 19.yzyildaki Sionun basini ektigi, Hieron du Val dOr eylemleri, Habsburglari tm Avrupanin imparatorlari haline getirmek isteyen bir girisimdir. Steve Mizrach, The Mysteries of Rennes-le-Chteau and the Prieur de Sion ...1740 Yilinda, Malta Svalyelerinin Byk stadi, Papa Clement XIInin Masonluk karsiti nl tebliginin yayinlanmasini sagladi ve adada mason toplantilarini yasakladi. Bunun zerine, birok mason ve bazi svalyeler Maltayi terkettiler. 1741 Yilinda, Engizisyon adada kalan masonlari kovusturmaya basladi. Byk stad, masonlarin ok sert biimde cazalandirilmasi istiyordu. Alti Malta Svalyesi , mason toplantilarina katildiklari gerekesi ile, adadan mr boyu srgn edildiler. Richard Woof, A Sketch of the Knight Templars and the Knights of St. John of Jerusalem 1796 Yilinda, Napoleon, Fransayi yneten devrimci Direktuarin yesinden biri idi. Bir diger Direktuar yesi Abb Sieyes idi...Sieyes, Napoleonu Josephine Beauharnais ile evlenmesi ve kadinin nceki evliliginden olan iki oglunu evlt edinmesi iin tesvik etmisti. Josephine, Merovenj soyundan geliyordu ve ocuklari da bu eski kral kanini tasimaktaydi. ...1798 Yilinda Napoleon, Misir Seferine giderken yolunu degistirip Maltayi ele geirdi ve Malta Svalyelerinin hazinelerine el koydu. Michael Bradley, Holy Grail Across the Atlantic Fransizlar sansliydilar, zira Sen Jan Svalyelerinin (Malta Svalyeleri) savasacak pek gc kalmamisti. Son Byk stad olan von Hompesch, Bonapartin kosullarini kabul etmeden nce, bosuna bir diren gstermeye kalkisti...Yalnizca askerin lmesine karsilik, Fransizlar essiz bir deniz ssne ve ykl hazinelere sahip oldular... Adanin isgalinden sonra geen bes gn iinde, Napoleon Maltanin tm yasamini degistirdi. Sen Jan Svalyeleri tarikati ortadan kaldirildi ve Misir Seferine katilmaya razi olan bir kai disinda, tm svalyeler adayi terketmek zorunda birakildi...Bes yzyil boyunca biriktirilen tarikat hazinelerine acilen el konuldu... David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon ...1804 Yilinda, imparator olarak ta giyisinde, Napoleonun imparatorluk pelerini Clovisin mezarinda bulunan altin heykelciklerle sslenmisti. Napoleon kendini, Fransizlarin degil, Franklarin imparatoru olarak gryordu... Michael Bradley, Holy Grail Across the Atlantic

Kutsal Kan, Kutsal Kse - I Isa, Masonlar, Uzaylilar, Zrih Cceleri, Siyah Yahudiler ve Mavi Elmalar...... Derleyen: Amadeus Bu yazi byk lde Anton Wilsonun bir makalesinden derlenmistir. Giris Baigent, Lincoln ve Leigh tarafindan yazilip, 1981 Yilinda yayinlanan Holy Blood, Holy Grail (Kutsal Kan, Kutsal Kse) isimli kitap dnya kamuoyuna Sion Birliginin (Prieur de Sion, The Priory of Sion) varligini ilk kez aiklamisti. Kitap, ylesine heyecan uyandiran ve ylesine uuk speklasyonlarla doluydu ki, bir ok okuyucu, kitapta yazili olan hibir seye inanamadi. Bazilari, kitabin ana konusunu olusturan ve 800 yasinda bir gizli rgt olan Sion Birliginin var oldugundan bile kusku duydular. Digerleri ise, Kutsal Kan Kutsal Ksede yer alan her konuyu kusku duymadan kabullenecek kadar Okltizm (Gizlicilik) heveslisiydiler. Gnmzde, kitapta ileri srldg gibi, Isanin Mary Magdalena (Mecdeli Meryem) ile evlendigine, onlarin soyundan gelenlerin Avrupa kraliyet ailelerinde bugn de yasamakta olduklarina ve bu kutsal soyun dost ve destekilerinin Sion Birliginin belkemigini olusturduguna cosku ile inanan genis bir alt-kltrn varligi asikrdir. Aslinda, bu yeni sapkin gizli rgtle ilgili verileri bir irpida onaylamak ya da reddetmek pek dogru

129

olmamali. Aristo mantiginin kesin tavri, duyumsal ve varolussal evrenin gereklerini elde etmek iin yetersiz kalabilir. Bu nedenle, Kutsal Kan, Kutsal Kse adli kitabi toptan dogrulamak ya da toptan iskartaya ikarmaktansa, kitapta yeralan bilgilerden hangilerinin kanitlanabilir, hangilerinin ise rtlebilir oldugunu, ya da en azindan hangi verilerin geici olarak, tipki kararsiz quantum paraciklari gibi, belki dogru olabilir durumunda bulundugunu arastirmak gerekir. Kutsal Kan Kutsal Ksenin tarihsel altyapisi ele alinirsa, bunun byk bir kisminin belki kategorisinde yer aldigi anlasilir. Bunun anlami, bilimsel yntem uygulamaya alisan tarihilerin kullandiklari hi bir teknigin, kitapta bulunan speklasyonlari kanitlamaya ya da tam tersine rtmeye olanak vermemesidir. Elbette, bu bilgiler arasinda bir blm yksek olabilirlige sahipken, diger blmn olabilirligi olduka dsktr. rnegin; Avrupa kraliyet ailelerinin birbirleri ile olan evlilikleri yz yillardan beri titizlikle belgelendigi iin, von Hapsburg hanedanini ya da Hollanda Prensi Bernhardi karanlik aglardaki Merovenj krallarina baglayan soyagalarinin dogru olma sansi yksektir. Ancak, nl Sir Isaac Newtonun Sion Birligine ye olmasi rneginde oldugu gibi, kitapta ileri srlen bir ok savin kanitlanma olasiligi pek dsktr. Baigent, Lincoln ve Leighin tezleri kesin olmadigi gibi, ogu zaman akla yatkin da degildir. stelik, zaman iinde daha geriye dogru giden, yani Merovenj krallarindan Isaya kadar olusturulan soy baglari ok daha dsk olasiliga sahip, neredeyse ilginca varsayimlardir. Daha fazla bilgi toplayarak, tm yknn el yordami ile uydurulup uydurulmadigini anlamak iin, Sion Birligi gizemi ile ilgili diger kitaplari karistirmak gereklidir. esitli kaynaklar zerinde yapilacak bir arastirma, Sion Birliginin gerekten var oldugunu ortaya kesinlikle koyacaktir. Ancak, bu rgtn 800 yillik gemisi ve Isa ile bir baginin olup olmadigi konusunda, diger kaynaklar da kesin kanitlara sahip degildir. Zrih Cceleri Yalnizca Kutsal Kan Kutsal Kseyi okumus olan kisilerin tahmin edemeyecegi kadar ok sayida Sion Birligi hakkinda yayinlanmis kitap vardir. Dahasi, bu eserler birbirlerinden olduka farkli yaklasimlar iermektedir. esitli yazarlar, Sion Birligini farkli kuramlarla ortaya koyma ve aiklama abasina girmislerdir. Hatta, bazi kitaplarda ileri srlen grslere kiyasla, Isa/Magdalena soy agaci yks olduka agirbasli kalmaktadir. ok ok ok gizemli (!) ve ilgin speklasyonlarla dolu, stelik mantik disi kitaplara dalmadan nce, ele alinmasi gereken ilk kaynak, kuramsal ve gizemli ancak olduka akla yatkin ve karamsar bir eser olan, 1973 Basel basimi Les Dessous dune Ambition Politique (Siyasi bir Ihtirasin Perde Arkasi) adli kitaptir. Isvireli bir gazeteci olan Mattieu Paoli tarafindan kaleme alinmis olan bu kitabin konusu, kimi tekin olmayan deginmeler disinda, olduka siradandir. Paoli, Fransiz aydinlari ve aristokratlarindan olusan bir tr gizli rgtn varligini ortaya ikarmistir. Bu gizli toplulugun dergileri, pek sinirli bir biimde, yalnizca Isvirenin en genis ve en etkin mason kurulusu olan Alpina Byk Locasi yeleri arasinda dagitilmaktadir. Komplo meraklilari arasinda, Alpina Byk Locasinin byk shreti vardir. En gayretkes arastirmacilarin bile, Alpina Byk Locasinin uygunsuz ya da yasa disi bir tutumunu kanitlayamamis olmalarina karsin, genel kani bu toplulugun, Isvirenin en varlikli kisilerini bir araya getiren bir tr grnmez hkmet ya da en azindan, kendi ikarlarini kollamak iin olusturduklari bir g birligi oldugu biimindedir. Genel bir bakisla Alpina Byk Locasi, Ingiltere eski Basbakani Harold Wilsonun bir zamanlar Zrih Cceleri diye nitelendirdigi, Avrupadaki tm hkmetlerden daha gl olan bir bankerler ve finans yneticileri rgtdr. Alpina Byk Locasi hakkinda ikartilan bir diger dedikodu da, tam bir su ve fesat rgt olan P2 (Propaganda Due) ile isbirligi yaparak, Vatikan Bankasina sizmis olmasidir. P2, 1970li yillarda Italyan Gizli Polisini denetimi altinda tutan, hem CIA ve hem de KGBden para alan (ve anlasilan ikisini de dolandiran), Italya devleti iinde 900e yakin yesi bulunan bir mason locasidir. Daha nemlisi, P2 mason locasi, banka sahtekrliklarindan, cinayet ve terorizme; Mafianin uyusturucu paralarini Vatikan Bankasinda aklamaktan, fasist darbe planlamaya kadar akla gelebilecek her trl suu islemis bir rgttr. Alpina Byk Locasinin Vatikan Bankasina sizdigi ve P2nin pis islerine destek oldugu savlarinin kaynagi, David Yallopun In Gods Name (Tanri Adina) adli kitabidir. Bu kitap genelde olduka tutarlidir. Ancak, yine de dogrulugu kanitlanamayacak bir ok aiklama kitapta yer almaktadir. Zira Yallop, yasamlarini tehlikeye atmamak iin, bilgi kaynaklarinin isimlerini ifsa etmemistir. Bu bakimdan, Yallopun yazdiklarinin byk blm de ister istemez belki kategorisinde kalmaktadir. Bu noktada, Masonluk hakkinda bazi aiklamalar yapmak gerekiyor. Genel kaninin tersine masonlar, tek bir greti ve ritele bagli global bir kardeslik rgt degildir. Dnya zerinde, diger mason localarini gerek masonlar olarak tanimaya yanasmayan, bir sr farkli mason locasi mevcuttur. Masonlar arasinda iki tr blnmslk sz konusudur. Blnmenin ilk tr tam anlamiyla politiktir ve tm

130

mason rgtlerinin Kilise karsiti ve radikal (yani mutlak monarsileri yikip, yerine anayasal monarsi ya da demokratik ynetim kurmaya egilimli) olduklari Fransiz Ihtilli dnemlerinden kaynaklanmaktadir. Bu radikal anlayis, Ingiliz masonlarinin Kita Avrupasindaki localari fazlasiyla solcu bularak, en azindan Ingilterede Byk stadin kraliyet ailesine mensup kisilerden seilmesini saglamalari ve bylece bir lde muhafazakr bir yapiyi korumak istemeleri sonucunda blnmeye ugradi. Kita Avrupasinda bulunan localarin byk kismi (rnegin; Fransa ve Italya Byk Dogulari) radikal tutumlarini gnmzde bile srdrmektedirler. Masonlar arasinda ortaya ikan ikinci tr blnme metafizik kkenlidir. Masonlarin bir blm, pratik amalarla rgte katilmis olup, Masonlugun mistik amalarina pek aldiris etmezler. Oysa, diger bir blm, eski Gizem Dinleri, Gnostisizm ya da Tasavvuf rgtlerine benzer bir inisiyasyon sistemini bilinli olarak uygulamaktadirlar. Isleri daha da karmasik duruma sokan bir baska olgu da, bazi masonlarin, ritelleri giderek Panteizme (Kamutanricilik) ya da bir tr askin Hmanizme kayan bir yapida grmelerine karsilik, diger masonlarin ritelleri geleneksel Teizme, hatta Teokrasiye egilimli olarak degerlendirmeleridir. Bu bakimdan, Sion Birligini dogrudan bir mason rgt ya da Masonlugun bir trevi olarak grmek, Birligin isel geleneklerini anlamak iin yeterli degildir. Vatikan, bir ok kez Masonlugu mahkm etmis ve tm masonlari da afaroz ettigini duyurmustur. Iskoya Presbiteryen Kilisesi de, hi kimsenin ayni anda hem mason hem de Hiristiyan olamayacagini geenlerde iln etmistir. Asiri tutucu olanlarin bu davranisi kendi i mantigi erevesinde hakli grlebilir. Zira Masonluk, zgn olarak, tm dinlerin aslinda tek gerek inancin nemli lde bozulmus kalintilari oldugunu ileri sren bir gretiye dayanmaktadir. Gerek inan, her kisinin ayri ayri yasamasi gereken isel deneyim ile, yani Gnosis sayesinde, yeniden kesfedilebilir. Tipki ?amanlar, Sufiler, Tibet Budizmi ve Gurdjieff tarikatlerinde oldugu gibi, Mason ritellerinin amaci da, arpici dramatik sahneler sayesinde bu Gnosisi ynlendirmektir. Hiristiyan lkelerde bulunan muhafazakr localar, hala Incili and krslerinin ana unsuru olarak kullanmaktadirlar. Orleanist localar ise, Gnostik gelenegi tersine evirmisler ve tam anlamiyla Agnostizme (Bilinemezcilik) dnmslerdir. Bu localar, and krslerinde sayfalari tmyle bos olan bir kitap bulundurmaktadirlar. Dsk Maliyetli Konut Yapiminin Hak ve Ayricaliklari Mattieu Paoli ve Alpina Byk Locasi ile gizli Fransiz masonlari arasindaki baglantiya geri dnelim. Paolinin, bu gizli topluluk hakkinda daha fazla bilgi toplamak iin giristigi abalarin bir komedi biimini aldigini grrz. stelik, Paolinin anlattiklari da olduka eglencelidir. Fransiz Grubu, yalnizca kendi yelerine ve Alpina Byk Locasi mensuplarina dagitmakta oldugu bir dergi yayinlamaktadir. Derginin adi Circuitdir (Akim) ve kapaginda Davud Yildizi altinda bir Fransa haritasi grlmektedir. Davud Yildizinin zerinde ise, bir tr uzay gemisi ya da UFO izilmistir. Bu durum, her ne kadar, yahudi dsmanlarinin ve ilgin UFO kuramcilarinin paranoyalarini azdirsa da, Sion Birliginin bunu zellikle kiskirttigi ve olduka gelismis bir mizah duygusuna sahip oldugu da anlasilmaktadir. stelik, Sion Birliginin adi bile, Zion Belgeleri sahtekrligina hala inanan garibanlara korku salmaya yeterlidir. Tmyle astrolojik ve ezoterik konulara yer veren Circuit dergisinin sahibi olarak Dsk Maliyetli Konut Yapiminin Hak ve Ayricaliklari Komitesi adinda bir kurulus kayitlidir. Bu kurulusun yerini ne Paoli, ne de baska bir arastirmaci bu gne dek belirleyememistir. Paoli, derginin basildigi matbaaya kadar iz srmstr. Circuit dergisi, de Gaulle hkmetinin nl ve pek gl Kamu Gvenligi Komitesi tesislerinde, Pariste basilmaktadir. Fransiz Ihtillindeki Kamu Gvenligi Komitesi ile ayni adi tasiyan bu agdas kurulus, Baskan de Gaullen iki yakin dostu tarafindan ynetilmektedir. Bu kisilerden biri, Nobel edebiyat dl sahibi, nl romanci ve sanat elestirmeni Andr Malrauxdur. Ikinci kisi, asagida yer alan satirlarda hakkinda daha ok seyler greneceginiz, ancak iliskilerini daha az anlayacaginiz Pierre Plantard de Saint Clairdir. Dsk Maliyetli Konut Yapimi Hak ve Ayricaliklari Komitesi maskaraliginin ardinda bulunan gerek gcn Sion Birligi oldugunu ortaya ikaran Paoli, de Gaullen Circuitde ikan bir makalesi zerine, Fransiz Hkmetinin bu karanlik toplulugun farkinda oldugunu ve hatta amalarina sempati besledigini anlamistir. Paolinin kitabinin geri kalan blmleri, Sion Birliginin de Gaullec ve muhafazakr evrelerde nemli bir gce sahip oldugunu kanitlama abalarini ierir. Olduka tutarli kanitlara dayanarak Paoli, Sion Birliginin Fransa ve Avrupa siyasetinde gl bir sag egilimi amaladigini ve Marxizmin genislemesi karsisinda duracak bir tr Hiristiyan Sosyalizmini planladigini ileri srer. Belki yalnizca bir rastlanti olabilir ama sonradan Paolinin casusluk kuskusu ile Israilde ldrldgn belirtmek yerinde olacaktir.

131

Uzaylilar ve Kurbaga Yagmuru Yine 1973 yilinda Gerard de Sedenin La Race Fabuleuse (Mthis Irk) adli kitabi yayinlanir. Bu kitap, ister inanin ister inanmayin, Circuitin kapaginda yer alan Davud Yildizi ile uzay gemisine bir aiklama getirmektedir. zetle, La Race Fabuleuse, von Daniken ve Velikovskinin kitaplarini seven kisilerin hayran olacaklari trden bir eserdir. zellikle adi belirtilmemesine karsin kitabin konusunu gizli bir rgt olusturmaktadir. De Sede sonradan, Kutsal Kan Kutsal Kse kitabinin yazarlari olan Baigent, Lincoln ve Leighe, konu ettigi gizli rgtn Sion Birligi oldugunu itiraf etmistir. La Race Fabuleuse, Fransa tarihinin zlmemis gizlerini arastirmakta, okurlarina yeni savlar ile akil karistiran yeni bulmacalar sunmaktadir. rnegin; armasinda bir seytan basi resmedilmis olan Stenay kenti dolaylarinda sik sik kurbaga yagdigi raporlanmaktadir. Eger bu tr aiklamalardan heyecanlaniyorsaniz, Sion Birligi gizemlerini zmek iin de Sede tam aradiginiz kisi olabilir. Kitapta yer alan diger acaip bilgiler arasinda; Merovenj krali II. Dagobertin 23 Aralik 689 tarihinde Ardennes ormaninda faili mehul bir cinayete kurban gittigi, Ardennesin adinin tas devrinden kalma bir ayi-tanrianin adindan geldigi, eski Yunandaki Arkadianin da aslinda bir ayi-tanrianin adindan tretildigi, nl Nostrodamusun adinin Bakire Meryem anlamina geldigi bulunmaktadir. Kitapta koskoca bir blm, Nostrodamusun kehanetlerinin aslinda, gelecege ait ngrler olmayip, gemiste gerekten olmus ve ancak resmi tarihin disina atilmis nemli olaylarin sifreli aiklamalari oldugunu anlatmaktadir. De Sede, Demir Maskeli Adam hakkinda ileri srdg yeni bir kurami yarida birakip, birdenbire neden XV. Louisnin Poussinin tablolarina merakli oldugu arastirmasina dalmakta, Poussinin Arkadia obanlari isimli tablosu ile yeniden ayi-tanria konusuna dnmektedir. Bir sre sonra okuyucu, de Sedein aslinda hi bir seyi aiklamayip, dzinelerle farkli ynlere ailan yeni ipularini etrafa satigini anlamakta ve tm kitabin karmasik bir muziplik oldugu kuskusuna kapilmaktadir. De Sede, bu bilgileri elde ettigi kaynagin adinin ne yazik ki gizli oldugunu ve onu yalnizca B. Markisi unvani ile kitabina alabildigini aiklar. Halbuki, B. Markisi zaten tm bu yazilanlari dogrulayacak durumda degildir, zira tipki II. Dagobert gibi Ardennes ormaninda, rastlantiya bakin ki yine 23 Aralik gn, ancak bu kez 1971de faili mehul bir cinayete kurban gitmistir. Her neyse, eger hala inatla bu yaziyi okuyorsaniz, Dagobert ile Markinin aslinda gizli bir rgte ye olduklari iin ldrldklerini grenmenizde yarar var. Bu gizli rgt, eski Filistindeki Bnyamin Kabilesinin soyundan gelen kisiler tarafindan olusturulmusmus. stelik, bu kabilenin mensuplari yle siradan Yahudiler degilmisler. nk, Sirius yildizindan gelen uzaylilarla evlenmisler, bylece hepsi birer spermen olmuslar ve sonra, ilk nce Yunanistana, oradan da Fransaya g etmisler. Sunulan acaip bilgilerin isiginda byle bir mavala inanip inanmamakta zgrsnz ama, La Race Fabuleuese kitabinin daha kafa karistiran zelligi, bu Yahudi-Uzayli-Fransiz soylularina ikna olsaniz bile, bu kuramin kitapta yer alan tarihi gizemlerin sadece bir blmn aiklayabilmesidir. Stenayda gkten yagan kurbagalarin aiklamasi yoktur. Neden her iki ormanin da adi bir ayi-tanriadan tremistir? Bizim spermenleri ldrp duranlar kimdir? Spermenler neden kendilerini korumakta bu denli basarisizdir? Kitap bunlarin hi birini aiklamaz, ama okuyucuyu pek hasin ve yogun dsncelere (!) salar. Define, Sifreler ve Mavi Elmalar Daha sonra yayinlanan LOr de Rennes-le-Chteau (Rennes-le-Chteau Altini) adli kitabinda de Sede, bu sorularin hi birini yaniylamadigi gibi, okuyucularina daha ilgin kuramlar ve daha garip bilgiler sunar. Kisaca, Provence yresinde ksk bir ky olan Rennes-le-Chteauda bulunan bir eski kilisede, Saunire adinda bir rahip sifreli el yazmalari bulmustur. Aslinda Rennes-le-Chteau, cinayete kurban giden II. Dagobertin mensubu oldugu Merovenj hanedanina ait Ortaagdan kalma bir kaledir. Eger biraz glmece duygunuz varsa, btn bunlara bayilacaksiniz. Zira de Sede, Saunirein buldugu yazmalarin sifrelerini zmez, ama bunlar bir ocugun bile zebilecegi kadar basittir. Parsmenlerde bulunan yazilar arasinda bazi harfler digerlerinden daha iri yazilmistir. Bu harfler bir araya getirilirse, Kutsal Kan, Kutsal Ksenin becerikli yazarlarinin buldugu mthis mesaj ortaya ikar: Kral II. Dagoberte ve Siona aittir bu define ve o burada lmstr...Kadin oban, bastan ikarma yok, Poussin ve Teniers anahtara sahipler, baris 681. Ha ve Tanrinin ati ile, tamamlarim (ya da yok ederim) bu ifrit bekiyi glende mavi elmalar. Dagobert ile Sion arasindaki mesajda yer alan baglanti, Sion Birliginin iddia edilen Ortaag kkenini dogrulamaktadir (Oysa, bilindigi kadariyla, Saunire parsmenlerinin karbon-14 yntemiyle tarihlendirilmesi yapilmamistir). Gizli mesajin geri kalanindan, gnlnzn ektigi her sonucu ikartabilirsiniz. Kabalacilar, zellikle 681 sayisindan ilgin sonular yakalayabilirler. Digerleri, Tanrinin ati ile ifrit arasinda baginti kurmaya alisabilirler. Uykusuzluk ekenler ise, mavi elmalardan esitli speklasyonlar retebilir ya da estetik heveslerini tatmin edebilirler.

132

Bu ykde gerek oldugu kanitlanan tek unsur, parsmenleri bulan Peder Saunirein bilinmeyen bir biimde ok byk servete kavusarak, yaklasik olarak yz yildir, tm komplo meraklilarini ve bulmaca dsknlerini mesgul eden Rennes-le-Chteaunun Gizemi konusunu yaratmis olmasidir. Gerekstclk ve Katolik Gelenekleri Jean Delaudeun kaleme aldigi kisa, fakat basim tarihi belli olmayan Le Cercle dUlysse (Ulyssein emberi) adli kitabindan sz etmenin zamani geldi. Bu kitapcik yle ifritler, Tanrinin atlari ya da gkten yagan kurbagalardan sz etmiyor, stelik iinde bir tane bile mavi elma mevcut degil. Kitap, aik aik Sion Birliginin, Baspiskopos Lefebvrei Papa yapmak amacinda olan gizli bir muhafazakr Katolik rgt oldugunu sylyor. Delaude, Sion Birliginin byk stadinin rahip Ducaud-Bourget (Lefebvrein nde gelen grencisi) oldugunu iddia ediyor. Ayrica, bir nceki byk stadin da, 1963 yilina kadar, gerekstc ozan Jean Cocteau oldugunu belirtiyor. Kutsal Kan, Kutsal Kse kitabinda, Cocteaunun gerekten Sion Birliginin byk stadi oldugu belgelenmistir. Herseyden kuskulananlar ise Cocteaunun adinin Sion belgelerine ustaca bir sahtekrlikla kaydedildigini dsnebilirler. Mavi elmalarin, olaya Cocteauvari ve gerekstc bir lezzet katmasina karsin, Saunire parsmenlerinin 1890lardan beri bilindigi anlasiliyor. Bu nedenle, Sion Birliginin, gerekstclerin en son ve en byk sakasi olmasi olasiligi bulunmuyor. Cocteau, rgte kendi zevkini asilamis olabilir ama, Sion Birliginin, ta Bnyamin kabilesi ile Siriustan gelen UFO gezginlerinin iftlesmesi zamanlarina kadar geri gitmese bile, Cocteau-ncesi bir kkeni oldugu kesindir. Baspiskopos Lefebvre ve rahip Ducaud-Bourgetye gelince, gerekten bu kisiler asiri sag grsl din adamlari olup Katolik Gelenekilik diye adlandirilabilecek bir akimin lideri durumundadirlar. Bir ok kisi onlari fasist olarak nitelendirmekten kainmamaktadir. Gariptir ki, Lefebvre 1930larda fasist egilimli Action Franaise (Fransiz Eylemi) grubunun yesiyken; Ducaud-Bourget 1940larda Nazi karsiti direnis rgtlerine dahil olmustur. Bugn, her ikisi de Katolik Kilisesinin en muhafazakr fraksiyonunun nderleri olarak, kendi grslerine gre Vatikanin gittike liberallesmesine bas kaldirmaktadirlar. Onlar hakkinda en ilgi ekici ve en garip olgu, bu aik bas kaldiriya karsin, hala afaroz edilmemis olmalaridir. Baspiskopos Lefebvre, uzun zaman ncesinden beri, Vatikanin Masonlar ve ?eytana Tapanlar tarafindan ele geirildigini ileri srmektedir. Katolik Gelenekilik akimi, tm masonlari seytana tapan kimseler olarak grdg iin, bu ifade gereksiz bir tekrar iermektedir. Papa I. Jean Pauln lmnn bir cinayet oldugunu ileri sren ilk kisi de, Ducaud-Bourget olmustu. Yine de, Vatikan kendi iindeki bu sapkinlara hosgrl davranmaktadir. Guardian gazetesi, Lefebvrein Vatikani bir biimde tehdit ettigini, ancak tehditin konusunun ne oldugunun bilinmedigini yazmistir. Elbette, Baigent, Lincoln ve Leigh, bunun Isanin seks yasami ile ilgili bir bilgi oldugunu dsnebilirler. Papa II. Jean Paul bir ka yil nce Fatimada ldrmeye kalkisan rahip Juan Krolm, Baspiskopos Lefebvre tarafindan rahiplige alinmis ve egitilmisti. Krolmun yargilanmasi sirasinda Antichristi (II. Jean Paul byle nitelendiriyordu) ldrmenin bir su sayilmayacagini sylemesi pek ilginti. Kennedynin ldrlmesinin disinda, zerinde en fazla komplo kuramlari retilen olay Papa I. Jean Pauln lm olmustur. Rahip Malachi Martin, kaleme aldigi (Roma Kilisesinin Gerilemesi ve Dss) adli kitapta, Lefebvrein I. Jean Paule bazi ok gizli ve nemli belgeler gnderdigini ileri srmstr. Martine gre, Lefebvrein Papaya yolladigi belgeler arasinda, bazi Kardinallerin masonlukla olan iliskileri ile bazi Vatikan yetkililerinin seks skandallari (gen kiz ve oglanlarla fotograflari) yer almaktaydi. Rahip Martin, Papa I. Jean Pauln Lefebvrein gnderdigi bu belgeleri almasindan kisa sre sonra aniden ldgn aiklamaktadir. Bu speklasyonlar hakkinda ne dsnrseniz dsnn; ya da Yallopun In Gods Name adli kitabinda kaynagi belirtilmeksizin aiklanan Papanin lm zerindeki savlara ister inanin, ister inanmayin; kesin kanitlari bulunan tek olay var: LOsservatore Politico dergisi editr Mino Pecorellinin basina gelenler. Pecorelli, Papanin lmnden kisa sre nce, Vatikan yetkilileri arasindan P2 mason locasina ve Byk Alpina Locasina ye olanlarin listesini Papaya gndermisti. Pecorelliye olanlar, speklasyona pek yer birakmiyor. Zira Pecorelli, Romada sokak ortasinda, profesyonel katiller tarafindan vurularak ldrld. stelik katiller, Mafianin muhbirlere uyguladigi sasso in bocca gelenegine uygun olarak, Pecorellinin agzina da bir kursun siktilar. Bu yazinin devami Kutsal Kan, Kutsal Kse - II de yer almaktadir.

133

Kutsal Kan, Kutsal Kse - II Isa, Masonlar, Uzaylilar, Zrih Cceleri, Siyah Yahudiler ve Mavi Elmalar...... Derleyen: Amadeus Bu yazi byk lde Anton Wilsonun bir makalesinden derlenmistir. (Yazinin baslangici Kutsal Kan, Kutsal Kse - Ide yer almaktadir.) Isanin Seks Yasami zerinde ok tartisilan Kutsal Kan, Kutsal Kseyi henz okumamis olanlar iin, kitapta yer alan karsitsavlari kisaca gzden geirmek yararli olacak. Kitabin yazarlari, Baigent, Lincoln ve Leigh, Paolinin bagimsiz bir arastirmaci olmasina karsin, de Sede ve Delaudeun dogrudan Sion Birliginin mensubu olduklarini savunmaktadirlar. De Sede ve Delaudeun yazdiklari, geregi aiklamaktansa, merak, karmasa ve gizem duygusu yaratmayi amalamakta, bylece Fransadaki entellektel ortami, Sion Birliginin yakin gelecekte planladigi politik ve dinsel degisimlere hazirlamaktadir. Baigent, Lincoln ve Leigh, zellikle, Baspiskopos Lefebvrein sagci rgtnn Sion Birligi ile bir bagi olmadigini ileri srmekte, varsayilan baglantinin Lefebvrein aleyhine gelisen bir Sion Birligi komplosu oldugunu sylemektedirler. Uzaylilar masalini da kesinlikle reddederek, onun yerine Sion Birliginin Isa ile Mary Magdalenadan tredigi masalini koymaktadirlar. Isa ile Mary Magdalena arasinda varsayilan romantik iliskinin Baigent, Lincoln ve Leighnin bulusu olmadigini aiklamak yerinde olacaktir. Ortodoks Incilleri kadar eski ve inandirici olan Gnostik Incillerin bir ok yerinde byle bir iliskinin varoldugu belirtilmektedir. Isanin yasadigi aglarda bekrlik garip, erkeklikten uzak ve ters bir yasam biimi olarak kabul edilir, bekrlara iyi gzle bakilmazdi. Ayrica, ortodoks Incillerde bile Isa Rabbi (gretmen, haham) olarak kabul edilmektedir ki, Yahudiler arasinda evlenmemis bir kisinin Rabbi olmasi imknsizdir. Bu olgular laik dsnrler ve gizemciler tarafindan iyi bilinmekte ve zerinde sik sik tartisilmaktadir. Kimi liberal Hiristiyan tanribilimciler de, ihtiyatla da olsa, bu durumu dile getirmislerdir. Kutsal Kan, Kutsal Kse kitabina zg olan fark, Isa ve esinin soyundan gelenlerin bugn aramizda yasamakta olduklari savidir. Ileri srlen bu iddianin bile gemiste bir rnegi vardir: Ingiliz Israelites (Israilliler) tarikati, Ingiltere kraliyet soyunun Isadan olmasa da, Davudtan geldigini ileri srmstr. Tarihsel perspektifte, ortodoks Hiristiyanlarin Isayi bir koca ve bir baba olarak kabullenmelerinin yaratacagi sok benzersiz olacaktir. Tm byk dinlerin nderleri - Zerdst, Buddha, Muhammed, Konfys - evli barkli kisilerdi. Pagan tanrilar arasinda, aile sahibi olanlar yanisira, srekli zina yapanlar da vardi. Hiristiyanlarin Isanin cinselligini reddetmeleri, dogurganligin kutsal kabul edildigi ve cinselligin tanrisal kayra ile gzelligin isareti sayildigi dinsel gelenek normlarindan garip bir sapma yaratmistir. Ne olursa olsun, bu noktada akillarda iki tr kusku uyanmaktadir. Ilki, Baigent, Lincoln ve Leighin iddia ettigi gibi, eger bazi Fransizca kitaplar bagimsiz arastirmalar grnmnde olmakla birlikte esasen Sion Birliginin propagandasini yapmaktaysalar, ayni propaganda sulamasi Kutsal Kan, Kutsal Kse iin de yapilamaz mi? Ikinci olarak, neden kimi yazarlar, rnegin de Sede, kendi kuramlarina pek uymayan bir ok konuyu kitaplarinda islemekteler? Ipulari mi veriyorlar, yoksa belli etmeden olaylarin etrafinda bir duman perdesi oluturmak mi istiyorlar? Belki de, yalnizca daginik bir dsnme tarzlari var! rnegin; Baigent, Lincoln ve Leigh de, tipki de Sede gibi, Isa/Magdalena kuramlariyla dogrudan bir ilgisi olmamasina ragmen, Fransa ve Yunanistanin ayi-tanrialarina olduka fazla yer ayirmislar. Ayni biimde, Poussinin Les Bergers dArcadie (Arkadya obanlari) tablosu da, nemini aika vurgulamasalar da, kitapta pek fazla yer tutan konular arasinda. Byk olasilikla, tabloda yer alan mezarin Isa ile Magdalenanin ogullarina ait oldugunu sezdirmek arzusundaydilar. En sonunda Baigent, Lincoln ve Leigh, Sion Birliginin bir yesiyle, stelik rgtn byk stadi oldugunu ileri sren bir mensubu ile rportaj yapmak firsatini yakalarlar. Bu kisi, rgtn yayin organi Circuitnin basildigi Kamu Gvenligi Komitesinin yneticilerinden biri olan gizemli Pierre Plantard de Saint Clairdir. Byk stad, Baigent, Lincoln ve Leigh ile yaptigi sohbette olduka rtl lflar ederek, Isa ile Magdalenanin soyundan geldigini ne kabullenir, ne de reddeder. Rahip Saunirein buldugu yazilarda sz edilen definenin, maddi olmaktan ok, manevi bir degeri oldugunu itiraf eder ve bu definenin Israile ait oldugunu ve gn geldiginde iade edilecegini syler. Bu kasten rtl tutulmus aiklamanin kimseye pek yarari olmaz. Baigent, Lincoln ve Leigh, bu definenin Pierre Plantard de Saint Clairin damarlarinda akan Isanin kani oldugunu dsnmektedirler.

134

Bankacilar, Anarsistler ve Oyuk Dnya Kutsal Kan, Kutsal Ksenin 1981 yilinda yayinlanmasindan sonra, BLL 1986 yilinda The Messianic Legacy (Mesih Mirasi) adli bir kitap daha yayinladilar. Bu kitap, Isa/Magdalena kuramini, ogu speklatif olsa da, yeni kanitlarla desteklemeye abalayan bir eserdi. Dogal olarak, bu ikinci kitap olaya yeni lezzetler katiyordu. Pierre Plantard de Saint Clair, bizim yorulmak bilmeyen arastirmacilarimiza yeni grsmeler yapma olanagini tanimisti. Elbette, bu grsmeler sirasinda yaptigi aiklamalarin tm olduka rtl ifadelerden olusuyordu. En sonunda da, kaba bir tarzla, artik kendisinin Sion Birliginin byk stadligindan ayrildigini, yerine geen kisinin adini veremeyecegini bildiriyordu. Kapi arastirmacilarimizin yzne kapanmisti. M. Plantardin sinirli aiklamalari ellerinde, ne yapacaklarini bilmez biimde kalmislardi. Ancak, grsmelerden elde ettikleri bir ipucu, Sion Birliginin yalnizca FransaIsvire ile sinirli olmayip, Ingiltere ve ABDde de gl kollari bulunan ve bankacilik endstrisinin esitli blmleri ile baglantilari olan bir kurulus oldugunu inandirici biimde belgelemelerini sagladi. Bu durum, dogal olarak Paolinin ortaya ikardigi banka baglantilarini animsatmakta ve pesinde kosulan gizemli rgtn olduka karanlik ve pis iliskiler iinde oldugunu dsndrmektedir. Uluslararasi bankacilik komplolarini modasi gemis bulanlar iin, Michael Lamynin kaleme aldigi Jules Verne: Initiate et Initiateur (1984) adli kitabi ilgin bir alternatif olusturabilir. Lamye gre, Jules Verne yalnizca Sion Birliginin bir yesi olmakla kalmaz, o ayni zamanda Illuminati rgtnn de mensubudur. stelik, Sion Birligi de, bir ok bakimdan, Illuminati rgtnn yeni bir olusumundan baska bir sey degildir. Lamy, Sion Birliginin politik yaklasimini Nietzschevari bir aristokrat-anarsist politika olarak nitelendirir. Bunu anlamak iin Vernenin kitaplarindaki kahramanlara bakmak yeterlidir. Lamynin sundugu gerek eglence Rennes-le-Chteau gizemleri ile ilgilidir. Rennes-le-Chteaunun gerek gizemi - hazir misiniz?- dnyanin oyuk olmasidir ! (Hep bundan kuskulanmamis miydiniz zaten?). Rennes-le-Chteauda bulunan kk kilisede, bu yeralti dnyasina giden bir kapi mevcuttur. stelik, yeraltinda yasayan lmsz spermenlerden olusan bir irk vardir. Grdnz m? Vernenin eserlerinde bunun bir ok ipucuna rastlamak mmkndr. Lamynin szn ettigi kilise gerekten mevcuttur. Henz hi kimsenin yeraltina giden kapiyi bulamamis olmasina karsin, Hiristiyan dnyasinin en garip kilisesidir. Bir ok sasirtici zelliginin yanisira, kilisenin kapisinda Burasi Korkun Bir Yer yazilidir. Isanin armiha gerilmesi ile ilgili resimlerin bir tanesinde, ekose kumasa brnms bir kk ocuk hai tasiyan Isayi seyretmektedir. Diger bir resim, bir takim adamlari geceyarisi Isayi mezarindan tasirken gstermekte ve bylece Resurrection (Dirilis) inancini bosa ikarmaktadir. Bu garip kilisenin Mary Magdalenaya adanmis olmasi kuskusuz durumu daha ilgin biime sokmaktadir. Lamynin yazdiklarina gre, Rennes-le-Chteau kilisesinin bu Vatikan-karsiti dekorlarini yaptirtan Saunire, Pariste Hermetik Isik Kardesligi adli bir gruba yedir. Gerard Encausse ve Aleister Crowley de bu grubun yelerindendir. Eserlerini Papus adi ile imzalayan Encausse en etkileyici Tarot kitaplarini yazan kisidir. Sonradan Rusyaya gitmis ve orada Rasputin ile bir arada olmustur. Crowley de, Tarot hakkinda pek etkileyici bir kitap yazmis, ayrica Ordo Templi Orientis (Dogu Mabedi Tarikati) isimli bir gizli rgt kurmustur. Garip ama, bir ok yorumcu Sion Birligi ile O.T.O. arasinda baglantilar oldugunu, ayrica bu iki rgtn de Tampliye ?valyeleri Tarikatindan tredigini savunmuslardir. Illuminati ve Malta Svalyeleri Gizli rgtler zerine arastirma yapanlari tkezleten bir rastlantiyi belirtmeden gememek gerekir. Kutsal Kan, Kutsal Kse yazarlari, Saunirein bu acaip kiliseyi Arsidk Ferdinand von Hapsburgtan aldigi paralarla restore ettigini yabana atilmayacak kanitlara dayanarak ileri srmektedirler. Yaklasik yz yil ncesinde, Avusturyada Masonlugu yasallastiran ve Katolik okullarini kapatarak, laik egitime geilmesini saglayan Imparator Joseph von Hapsburgtur. Beethovenin ilk byk eseri Imparator Joseph Kantatinin kahramani olan, Isik Tasiyan ve Karanligin ve Batil Inanlarin Dsmani sifatlariyla onurlandirilan kisi de Imparator Joseph von Hapsburgtan baskasi degildir. Maynard Salomonun yazdigi Beethoven biyografisine gre, Hapsburg hanedaninin bu Aydinlanmis Kralinin propagandasi iin para verip sz konusu kantati Beethovene ismarlayan aslinda Illuminati rgtdr. Btn bunlar, Sion Birligi hakkindaki kitaplarin ima ettigi gibi, von Hapsburglarin en azindan iki yz yildir, esitli ezoterik gruplarin elebaslari olup olmadiklari konusunu ister istemez akla getiriyor. Elbette Kutsal Kan, Kutsal Kse kitabinda von Hapsburglarin Isa/Magdalena evliliginden geldiklerini gsteren soyagalari yer almakta ve kan baginin Merovenjler ile Dagobert araciligiyla getigi ileri srlmektedir. De Sedein tezini kabul ederseniz, von Hapsburglarin da eski Yahudiler ile Sirius yildizindan gelen uzaylilarin torunlari olduklarina inanmaniz gerekecektir. Hangi kurami seerseniz sein,

135

ya da isterseniz tmne kusku ile bakin farketmez; von Hapsburglarin tam 800 yil boyunca Kuds Krali onursal unvanini tasidiklari bir gerektir. Bugn, von Hapsburg ailesinin basi olan Dr. Otto von Hapsburg Avrupa Birlesik Devletleri Liginin baskanidir. Bu rgt, Avrupa Parlamentosunun kurulusunda nemli rol oynamis olup, son gnlerde Avrupa lkeleri arasinda daha siki bir birligin olusmasi iin abalamaktadir. Dr. Otto von Hapsburg ayni zamanda - nefesinizi tutun ! - Bilderberg rgtnn yesidir. Hollanda Prensi Bernhard da her iki rgte yedir. Bilderberg rgtnn hem kurucusu, hem de nderi olan Bernhard, Baigent, Lincoln ve Leighin soyagaci tablolarina gre, Merovenj krallarinin soyundan gelmekte ve bylece hem Isa, hem de Siriuslu uzaylilar ile akraba olmaktadir. te yandan, Dr. Otto von Hapsburg atesli bir komnizm dsmani oldugu gibi, ayni zamanda bir Malta ?valyesidir, yani Katolik rgtlerinin arasinda en sagci kurulus olan Sovereign Military Order of Malta (Egemen Malta Askeri Tarikati) yesidir. SMOMnin diger nl yeleri arasinda Franz von Papen (Hitlerin Sanslye olmasi konusunda Hindenbergi ikna eden kisi), William Casey (Irangate sorusturmasi sirasinda len CIA baskani), General Richard Gehlen (Hitlerin istihbarat baskani olup, sonradan CIA adina Sovyet Rusyada gizli operasyonlar dzenleyen kisi), General Alexander Haig, Alexander de Marenches (Fransa eski istihbarat servis sefi), William F. Buckley, Licio Gelli (CIAnin ynettigi Latin Amerika diktatrlerinin kokain parasini aklayan Cisalpine Overseas Bank vasitasiyla P2 locasinin kurucusu), Roberto Calvi (Banco Ambrosiano ile Cisalpine Bankin sahibi, Londrada bir kprye asilmis olarak cesedi bulundu) ve Michele Sindona (Mafianin avukati, Vatikanin ABDdeki finansal islerini yrten kisi, New Yorkta banka sahtekrligindan ve Romada bir banka mfettisini ldrmek suundan mahkm oldu, P2nin bombali saldirilari nedeniyle yargilanmayi beklerken hcresinde ld) gibi kimseler bulunmaktadir. Ingiliz gazeteci Gordon Thomas, The Year of Armageddon adli kitabinda, Malta ?valyelerinin Vatikan ile CIA arasinda kurye hizmeti grdklerini iddia etmektedir. En safdiller bile, tm bun olan bitenlerin Katolik kilisesi ve diger muhafazakr ikarlari bir araya getiren ve politik-ekonomik hedefleri gereklestirmeye ynelik akilci bir paradigma olusturdugunu sezinleyebilirler. Isin ilgin tarafi Vatikanin, SMOM disinda, ise karisan diger tm rgtlere karsi olmasi ve sik sik bu rgtleri resmen mahkm etmesidir. Illuminati, O.T.O, Hermetik Isik Kardesligi, P2 ve Sion Birligi gibi rgtlerin tm, Vatikanin Masonluga karsi yayinladigi mahkmiyet listelerinde bulunmaktadir. Ayrica, siralanan bu rgtlerin hepsinin Vatikan tarafindan sapkin olarak nitelendirilen ezoterik dsnce sistemlerine bagli oldugu asikrdir. Dahasi, bu incelemede sz edilen tm kitaplarda, bu gizli kuruluslarin Roma Kilisesi yerine, Gnostik dsncelerle yogurulmus bir tr mistik Hiristiyanlik amaladiklari aiklanmaktadir. Siyah Meryem Ean Beggin yazdigi The Cult of the Black Virgin (Siyah Bakire Klt) adli kitap okuyucularini ok daha koyu karanliklara ekmektedir. Her seyden nce, kitabin arka kapagi bizlere Ean Beggin eskiden Dominiken tarikatina bagli bir rahip oldugunu ve artik Jung ekolne bagli bir psikoterapist olarak yasamini srdrdgn bildirmektedir. Yazarinin egitimi, bugne dek yayinlanan Sion Birligi kitaplari arasinda felsefe bakimindan en doyurucu kitap olabilecegini dsndrmektedir. Begg esas olarak, Avrupa arkeolojisinin ve Katolik kilisesinin bugne dek zmlenmemis olan en byk gizemine parmak basmaktadir. Bu gizem, Avrupanin esitli kiliselerinde bulunan ve sayilari 400 askin olan, siyah renkli, rahatlikla zenci olarak nitelendirilebilen, Kutsal Bakire Meryem heykellerinden kaynaklanmaktadir. Elbette, Marcus Garveyin mritleri ve Rastafarianlar, Isa ve yakinlarinin (hatta tm eski Israilogullarinin) siyah olduklarini ileri srmektedirler. Ancak, bu Madonna heykelleri Rastafarian propagandasi olamayacak kadar eskiler. Avrupa kiliselerinde bulunan bu Siyah Meryemler yz yillardir biliniyor ve hatta bazilarinin neredeyse Hiristiyanligin dogusu kadar eski olduklari tahmin ediliyor. Uzaylilar ve oyuk dnya tezlerinden sonra, Ean Beggin bu heykelleri, Sion Birligi ile bagdastirmasi dogal olarak kimseyi fazla sasirtmayacaktir. Neden Sion Birligi yeleri etrafi dolasip, Isanin annesinin zenci olduguna dair kanitlar sasinlar ki? Eger, bir takim Rastafarian yandasi irki gretileri yaymak ve Tanrinin sekin halkinin zenciler oldugunu duyurmak amacinda olsalar, Isayi, Yusufu ve tm Havarileri de siyah olarak gstermezler miydi? Begg, bu sorulari yanitlamiyor. Aslinda hi bir soruya yanit vermedigi gibi, yeni sorular ile daha fazla akil karistiriyor. Siyah Bakire heykellerinin Misir tanriasi Isisi temsil ettigi hakkinda, pek bilinen iddialari ileri srmekle zaman yitiriyor. Bir ok heykelin Misirdan getirilmeyip, dogrudan Avrupada yapildigi kesin oldugu iin, bu yaklasimin gizemin zmn saglayamayacagini biliyor.

136

Begg kitabinda bizlere, Jungun Anima (her erkegin ruhunda bulunan ideal disi imgesi) kuraminin duyarli bir uygulamasini gsteriyor ve Isis ile Mary Magdalenanin, aslinda Animanin farkli grntleri oldugunu aiklayip, bu dsncesini dogrulayan eski sylenceleri anlatiyor. Aika olmasa da, Magdalenanin Isanin esi oldugu konusunda ipulari veriyor. Srekli olarak Siyah Bakirelerin, aslinda bakire olmayip Magdalenanin, yani Animanin grntleri oldugunu yineliyor. stelik, Animanin Batili erkegin kafasinda bakire kavramindan ok daha nemli bir arketip oldugunu vurguluyor. Konunun disina ikarak, pek ok yerde Tarottan sz ediyor ve okuyucularini Tarotun Sion Birliginin en gizli ynleri iin bir rehber olabilecegine ikna etmeye abaliyor. Ne yazik ki, Begg okuyucularini Ali Babanin magarasinin kapisina kadar getiriyor, ama ieri sokmuyor. Iki nemli izlenim ya da ipucu edinmek mmkn bu kitaptan: nce Jungu anlamamiz gerekli, sonra da tasavvuf dncesini. Jung zaten kendini bir tr Gnostik olarak gryor. Tasavvuf ise, bazilarinin savundugu gibi, Gnostizmin Dogudaki uygulamasi olarak, hem Siyah Madonnalarin, hem de Sion Birliginin gerek anahtari durumunda. Kitapta yer alan bir ok ipucu, Beggin bir harici olmayip, Sion Birliginin gizemlerine inisiye olmus bir kisi oldugu kuskusunu yaratiyor. Atlantis ve Nuitin Vaginasi Bu tuhaf konu ile ilgili, en son ve en ilgi ekici kitap, David Woodun yazdigi Genisis. Kitabin adinda herhangi bir yanlislik yok, yalnizca Joycevari ya da hermetik bir szck oyunu yapiyor Wood. Bu kitapta da, Magdalena-Isis bagintisi islenmis. Wood izimlerden hoslanan bir yazar. Rennes-le-Chteau evresini tipki Pytagoras gibi, diyagramlar ve esitli izgilerle bezemis. Bu izimlerin sonucunda Woodun ortaya ikardigi, yredeki tm kiliselerin karmasik ama belirgin bir sablona uyumlu olarak yerlesmis olmasi. Kiliseleri birlestiren izgilerden olusan biime Wood Nuitin Vaginasi adini vermis. Kitaptaki izim bir vaginaya ancak Hitlerin Gandiye benzedigi kadar benziyor. Her neyse, Wood elde ettigi bu izim sayesinde, Misir gk-tanriasinin cinsel organindan yola ikarak sasirtici aiklamalara ulasiyor. Genisis adli kitabin tam olarak neleri aikladigini tutarli olarak ortaya koymak, Dalinin tablolarini btn ierigi ile izah edebilmek kadar umutsuz bir is. Isis, Toprak Ananin bir ynn ifade ediyormus, Nuit ise bir baska ynn. Ayrica, belirsiz bir nedenden dolayi Tampliye Svalyeleri, kilisenin suladigi gibi oglancilik yapmalari bir tarafa, kendi penislerini kesip, kutsal kadehlere koyarlarmis (Wooda anlamli gelen bir nedeni var bu davranisin, ama baska anlayan var mi?). Tm bu aiklanan bilgiler de (!), Fransanin bir zamanlar Atlantisin bir kolonisi oldugunu ortaya ikariyormus (Hoppala, bu da nereden ikti demeyin !). Yalnizca bazi kraliyet mensuplarinin degil, aslinda tm insanlarin kkeni uzaydaymis, yani insanlik ninsanlarla (bu da ne demekse?) kendilerini Tanrinin ogullari olarak yutturan uzaylilarin (Space Biraderler) iftlesmesinin bir rnyms. stelik, biz zavallilari hayvan dzeyinden alip insanlastiran bir yce genetik mhendisi varmis. Bu mhendisten Incilde Satan (Seytan) olarak sz ediliyormus ve.kitap gittike daha ilgin ve korkutucu bir havaya brnyor. Sonu Olarak Sonu olarak, Sion Birligi hakkinda kamu oyuna yapilan tm kitap ve aiklamalarda olduka yksek bir masal, hatta palavra zelligi grlmekte. Sion Birliginin ne oldugu hakkinda bes ayri alternatif kuram tasarlanabilir ve tm bu kuramlar, tmyle inandirici olmasalar da, mantikli grnebilir. 1. Sion Birligi, Illuminati gelenegine bagli bir ezoterik-oklt gruptur. Amaci, Vatikanin politik gcn silmek ve Gnostik Hiristiyanligi yeniden kurmaktir. Uzun vadeli planlari belirsizdir. Gnostik bir klt olarak, dinsel aristokrasiden totaliter bir rejime, ya da Dionysosu anarsiye bile kaymalari olasidir. 2. Sion Birligi, tipki Italyadaki P2 gibi, Malta Svalyelerinin bir cephesini olusturmaktadir. Amaci, Vatikanin gizli polisi roln stlenmektir. Kendilerini mason gibi gstermektedirler. Eger herhangi bir su islerken yakalanirlarsa, tm pisligi masonlarin zerine atabileceklerdir. (Bu plan Italyada aynen uygulanmistir. P2nin tm nderlerinin Gelli, Calvi, Sindona Malta Svalyesi olmasina karsin, konuyu etraflica arastiranlarin disinda hemen herkes P2yi bir Mason Komplosu zanneder.) 3. Sion Birligi gerekten Baspiskopos Lefebvre ve Katolik Gelenekilik akiminin bir kurulusudur. Amaci liberalizmi, sosyalizmi ve modernizmi yok etmek olup, dnyayi Ortaag karanligina ve Papaligin mutlak egemenligine geri gtrmektir. Bylece ortalikta hi bir din sapkini kalmayacaktir. 4. Sion Birligi, tmyle aydinlanmis kisilerden olusmaktadir. Bu kisilerin tm aslinda zengin bankerlerdir; sanat severdirler ve sanatilari korurlar. Isleri gleri, kendini aydinlanmis zanneden ama gerekte aydinlanmamis kisi ve gruplari dalgaya almaktir. 5. Sion Birligi, bir ok ticari komplo gruplarindan bir tanesidir. Farkli zelligi, Avrupanin sanat ve kltr yasami ile hasir nesir olmasidir. Cocteau ve Debussynin Sion Birligi yelikleri belgelenmistir. Malraux, Pierre Plantard de Saint Clair ile paylastigi ofiste neler dndgn bilemeyecek kadar saf olamaz.

137

Genel olarak, Avrupali politikacilar ve is adamlari, Amerikali meslekdaslarindan ok daha aydin ve kltrldr; dostlari arasinda sanatilarin bulunmasini, Amerikalilar gibi tuhaflik olarak kabul etmezler. Amerikanin, sanatsal/dsnsel ilgileri kadinsi bulan saplantisi Avrupada bulunmaz. Eger Amerikalilar, en ufak bir entellektel davranisin onlari yumusak olarak gsterecegine inanmiyor olsalardi, Bohemya Kulb Sion Birliginin bir esi haline gelebilirdi. Kisacasi, Sion Birligi zengin, gl, tarihsel ve gizemli oyunlardan zevk alan kisilerin olusturdugu bir gruptur. Hangi kurami seerseniz sein, hatta isterseniz bir kuram da siz ortaya atin, tm bu Sion Birligi efsanesi, Ishmael Reedin nl szlerine srrealist bir lezzet katmaktadir: Dnya tarihi, gizli rgtler arasinda yapilan savaslarin tarihidir.

GIZEM KLTLERI Eski Yunan ve Romada Gizem (Mysterion) Kltleri......................Hazirlayan: Thamos (Geometri) Gizem Dinleri, Greko-Romen kltr dnyasinda kamuya aik resmi dinler tarafindan saglanamayan bireysel dini deneyimler sunan esitli gizli kltlere verilen addir. Bu dinlerin kkeninin, ilkel insanlar tarafindan dnyanin esitli yrelerinde uygulanan kabile trenlerinde bulundugu ileri srlmstr. Ilkel kabile topluluklarinda hemen herkes inisiye olurken, Grek dnyasinda Gizem Dinlerine inisiyasyon kisisel seim konusudur. Gizem Dinleri, Isadan sonra gelen ilk yz yil sresince en yaygin olduklari dnemi yasamislardir; ama kkenleri Grek tarihinin en eski dnemlerine kadar geri gider. Etimolojik olarak, Mysterion (Gizem) szcg Grekede gzleri ve dudaklari kapatmak anlamini tasiyan myein (muein) fiilinden tremistir. Gizem Dinleri, daima adaylarin inisiye (ieri alinma) olarak girebildikleri gizli kltlerdir. Inisiye olan kisiye mystes, adayi neren kisiye mystagogos (mystesin nderi) adi verilir. Kltn nderinin adi ise hierophantes (kutsali aiklayan) ya da dadouchos (mesale tasiyan) olmustur. Bir gizem toplulugunun temel uygulamalari toplu yemekler, dans ve inisiyasyon trenleridir. Ortak yasanan bu deneyimler klt ii bagliliklari glendirir. Gizem Dinleri (Mystery Religions) genelde yalnizca belirli bir toplumsal birimin yesi olarak kabul edilen kisilere aik trenlerden olusmustur. Yasama ve yasamin srdrlmesine sikica bagli olan bu gizemlerin baskalarina aiklanmamasi temel kosuldur. Gizem dinleri, gizemlere ulasan kisilere toplumsal anlamda degismez nitelikler ve zel bir stat verir. Gizemler iki ana nitelikte ele alinabilir: birincisini, bir bireyi toplumsal yapi iinde, eriskinlerin yasamina ya da gizli bir dernege alan gizli trenler olusturur ve bu trenler daima gizemci bir yeniden dogum dsncesini ierirler; ikincisi ise, belirli mevsim degisimlerinde mitoslarin canlandirilmasindan, her uygulamada bir arketip (ilk rnek) ile gereklik ve nitelik bakimindan esdeger oldugu ngrlen kutsal temsillerden olusur. Gizem Dinlerinin uygulamalarina benzer dramatik riteller olduka yaygindir. Bu trenlerin nitelikleri, yasamin srdrlmesi iin gerekli kosullar, dogal evre ve toplulugun inan yapisina baglidir. Ilk aglarda Mezopotamyada, yaz sicaginin bitkileri yok etmesi, Tammuzun lm ve dirilmesini canlandiran mitos ve klt dramalarinda karsiligini bulur; gnesin kis mevsimi tarafindan yenilgiye ugratilmasi ve baharda geri dns ise, Mardukun yeralti dnyasina hapsedilmesini ve kurtarilmasini anlatan trenlerle kutlanir. Suriye ve Fenikede Adonis, Bati Anadoluda Attis ve Misirda Osiris de, bu tr dramatik ritellerin basrol oyunculari olarak grlmelidir. Bu ritellerin hemen tm, topragin verimliligi ve canlilarin dogurganligi ile ilgili Gizem (Mystery) trenlerini olusturur. Atinada nl Eleusis trenleri ve yalnizca kadinlara zg Thesmaphoria bu dinlerden sayilir. Bir Gizem (Mysterion), gizeme ulasarak inisiye olanlar disinda herkesten gizli tutulan (muein = kapali) bir riteldir. Adaylar, bir hierofan (ierofantis) yani kutsali aiklayan nderliginde gizemlerin kendilerine aiklanmasi iin hazirlanirlar. Izmirli Theona gre Eleusis trenlerinde bu hazirlik drt asamada gereklesir: n arinma asamasi, bilgilendirme ve ynlendirme asamasi, gizemin aiklanmasi asamasi ve son olarak artik ayricalikli bir kisi olan kisinin basina ta ya da boynuna elenk takilmasi. nc asama olan gizemin bildirilmesinin, yalnizca konusularak yapilan bir uygulama olmayip, dramatik bir gsteri biiminde oldugu da bugn bilinmektedir. Ayrica, tm gizem trenlerinde dansin da nemli bir yer tuttugu aiklanmistir.

138

Eleusis trenlerinde gizliligin nedenleri olarak, bazi dsnrlerce, egemen Grekler tarafindan yerel halkin dinsel baski altinda tutulmasi sonucunda kltlerin gizlilige siginmasi biiminde aiklanmasi agirlik kazanmistir. Gerekten, Giritte Grek gizem trenlerinin benzeri tmyle aik olarak uygulanmakta olup, hibir gizemli yn bulunmuyordu. Ayrica, Eleusisteki Telesterion (gizem treninin gereklestigi tapinak) Minos-Miken mimari tarzinda olup Eleusis adinin bile byk olasilikla Grek ncesi bir kkeni oldugu ileri srlmstr. Gerek Eleusis ve gerekse diger Gizem Dinleri trenlerinde Grek ncesi bir ok unsurun yasamaya devam ettigi kesinlikle saptanmistir. Bu dsnceye karsilik, Gizem Dinlerinin tanrilari arasinda kesin olarak Grek oldugu bilinenlerin (Demeter, Kore gibi..) bulunmasi, ritellerin yerel dinlerin kalintisi olmadigini dsndrmektedir. Bu trenlerin, ogu zaman soylu ve nde gelen aileler tarafindan dzenlenmesi ve trenlerdeki by uygulamalarinin varligi gizliligin nedeni olarak ileri srlebilir. Gizem Dinleri tanrilarinin tm, birer toprak ya da yeralti tanrisi (chtonian) niteliginde olup, her ne kadar koruyucu ve iyiliksever olsalar da, dogalari geregi yanlarina yaklasilmasi tehlikeli olan varliklardir. Bu bakimdan, herhangi kritik bir anda dogabilecek bir soruna yer vermemek iin, trenlerin bir gizlilik rts altinda yrtlmesi ve bylece arinmamis kisilerin uzak tutulmasi yoluna gidilmis olmalidir. Attis-Kybele, Isis ve Dionysos Sabaziusa bagli ve sonradan Yunanistan ile Roma Imparatorlugunu istila eden Dogu Gizemleri, Eleusis trenleri ile bir ok ortak zellikler tasimaktadirlar. Ancak, Dogu Gizemlerinde katilanlarin kendinden geisleri (vecd) ok daha siddetli, stelik tanrilarla btnlesme arzusunun yarattigi psikolojik gerilim ok daha tehlikeliydi. rnegin, bas rahibin tanrinin adini tasidigi Attis tapiminda inisiyeler kendilerini hadim ederlerdi. Tanri ile btnlesme, ya boga kurbani (Taurobolium) sirasinda kana bulanma, ya da sunak zerinde kendi kollarinin biakla kesilmesi ile saglanirdi. Ayrica bir kutsal evlenme treni dzenlenir ve inisiye byk tanria ile cinsel iliski kurardi. Frigya gizemlerinde, dramatik olarak ifade edilen, Attisin lm ve dirilmesi ok belirgindi. Bu trenlerin gereklestirildigi Hilaria (sevin ve nese) bayrami ilkbahara rastlardi. Eleusis gizem trenleri de, Boedromion ayinin son yarisinda, yani yaz sonunda gereklestirilirdi. Bu yrede hasat zamani, kuzey iklimlerine gre daha nce gelir, gizem trenleri uygulandigi gnlerde harmandan elde edilen taneler oktan toprak altina gmlms olurdu. Trenlerin baslangicinda Kore (Persephone = tahil bakiresi) kesin olarak yeraltina g etmistir. Mevsimin en yagissiz ayi olmasi nedeniyle, tarlalar bos ve kuru grnmdedir. Ancak, gz yagmurlari baslayip tarlalarin srlmesi ve ekim zamani gelince Kore geri dnecektir, yani hasat olacaktir. Trende, Korenin yeraltina kairilisi temsil edildikten sonra, ritelin yarattigi heyecan doruga vardigi anda, biilmis bir bugday basagi katilanlara gsterilirdi. Bu kltlerin ogunda inisiyeler, aci ekmisler ve sonunda zafer kazanarak tanriyla btnlesmislerdir; bu dnyada tanrinin sevgisini kazanmakla kalmayip br dnyada da mutluluklarinin garanti altina alindigi inancini tasimaktadirlar. Inisiye olanlar, tanri ile birlesirler, onun yasamini ve lmn kendilerinde gereklestirirler. len ve yeniden yasama dnen tanri gibi, gerek lmden sonra da sonsuz yasama kavusacaklarina inanirlar. Gizem Dinlerinin inisiyeleri, eski yerel-ulusal dinlerin sinirlarini asip, artik daha kisisel ve daha derin bir kurtulus dinine girmislerdir. Simdi Yunan ve Roma uygarliklarinda etkili olan Gizem Dinlerini birer birer inceleyelim: Dionysos Tm Grek kentlerinde Dionysosa (Bacchus) tapan erkek, kadin ya da karma zellikte esitli kardeslik rgtleri vardi. Dionysos, genelde bir bereket ve bitki tanrisi olmakla birlikte, znde sarap tanrisiydi. Dionysos adina dzenlenen ve adina Dionysiac ya da Bacchanalia denen senlikler, topluluk yelerinin gndelik yasamin dngsnn disina ikmalari iin bir firsat olustururdu. Bu senlikler, yalnizca sarap imeyi ve cinsel eylemleri iermekle kalmaz, ayni zamanda korolar ve pandomim gsterileri gibi Grek uygarliginin degerli kltr etkinliklerini de kapsardi. ogu kez, yalnizca inisiye olanlarin bu trenlere katilmasina izin verilirdi. Ancak, zaman iinde topluluktaki hemen tm bireylerin inisiye olmasi saglandigi iin, Dionysos kltne giris, ilkel kabilelerin inisiyasyon trenleri ile paralellik gsterir. yle grnyor ki, bireyin cinsel yasaminin baslangici ile Dionysos kltne girisi ayni anda gereklestirilirdi. Ne var ki cinsel reme eylemi, asla lm dsncesinden tmyle ayri tutulamadigi iin, Dionysosa tapanlar lms atalari, yasayan nesil ve toplulugun gelecekteki yeleri arasindaki gizemci birlikteligin bilincindeydiler. Eleusis Tahil tanrisi Demeter (Ceres) ile kizi Kore (Persephone) adina kurulmus en nemli tapinak Attikada, Atina

139

ve Megara arasinda yer alan Eleusis kentindeydi. Adina Byk ve Kk Eleusis Gizemleri denilen ve tahilin ekim, filizlenme ve biim dnemlerinin kutlandigi nl dinsel tarim senlikleri Eleusis kentinde yapilirdi. Kore mitosunda dile getirilen tahilin yasam dngs ile insanin yasam dngsnn paralel olduguna inanilirdi. Homerosun yazdigi Demetere Agitta yer alan bu mitos, kendine bir es arayan yeralti tanrisi Hadesin (Pluton) Koreyi topragin derinliklerine kairisini anlatmaktadir. Gnler boyu kizini arayan anne Demeter, Eleusise varir ve tahillarin bymesini durdurur. Sonunda Hades, Koreyi dnyaya geri gndemeye razi olur. Kore, tahil bakiresi olarak aydinliga dner ve oglu Plutusu dogurur (Kore, bakire, Pluton, zengin olan, Plutus, bolluk anlamina gelmektedir). Oysa Kore, dogum ve lm simgeleyen narlardan yemistir ve bu yzden karanliklardan tmyle kurtulamaz; bir orta yol bulunur, yilin te birini kocasi ile yeraltinda geirecek, kalan srede annesi ile birlikte olacaktir. Bu zme sevinen Demeter, tahillarin yeniden bymesine izin verir ve Eleusis halkina kendi ritlerini gretir. Eleusis senliklerinde, Demeter ve Korenin tm yks titizlikle yeniden canlandirilir. Tipki mitosta Korenin yeraltina kairilmasi, Hades ile evlenmesi ve Plutusu dogurmasinda oldugu gibi; ayni biimde, tahil da yeni bir yasam vermek zere topraga ekilir. Tipki topraktan fiskiran, biilen ve hem insanoglunun ekmegi biimine dnsen, hem de tohum olarak yeniden kullanilan tahil gibi, Korede annesinden kopartilir ve yeni bir yasam dogurmasi iin bakireligi yok edilir. len insanlar da, yasamin yenilenmesi dngsne mistik anlamda katkida bulunmak iin topraga gmlrler. Eleusisin mesaji budur: her mezardan yeni bir yasam fiskirir. Bu nedenle inisiyeler, lmden sonra ulasilacak lmszlk iin umut beslemelidirler. Tm Grek kentlerinde Eleusis senliklerinin yapilmasina karsin, gerek Eleusis Gizemleri yalnizca Eleusis kentinde kutlanmaktaydi. Baslangita Demeter klt yerel bir inanti ve bu klte inisiyasyon, kisisel degil, topluluk ya da kabile dzeyindeydi. Eleusis Gizemlerine katilan birey, bagli oldugu toplulugun tam bir yesi oluyordu. Bu dzen, I.. 600 yillarinda Eleusisin Atina topraklarina katilmasina kadar srd. Bu tarihten sonra, toplumsal stat saglama yntemi olarak nemi azalan inisiyasyon, giderek tmyle dinsel bir tren biimine dnst. Tm Atinalilar Eleusis Gizemlerine katildilar ve kisa sre iinde gizemler tm Grek dnyasina yayildi; bylece Eleusis senlikleri uluslararasi bir nitelige kavustular. Ancak, inisiye olmak isteyenler yine de Eleusise gitmek zorundaydilar. Eleusis gizem riti artik bir kabile treni olmaktan ikmisti. Her birey, katilip katilmama konusunda kendi kararini kendisi veriyordu. Bu gelisim ancak, byk bir kent olan Atinanin, din de dahil olmak zere, kisilere kendi yasam biimilerini seme hakkini taniyan farkli bir kltr yapisina sahip olmasiyla saglanmisti. Hem Dionysos, hem de Eleusis Gizemleri genis bir anlam ierigine sahiptiler. Bu gizemlerin z, hi bir yazili kaynakta yer almaz; yalnizca toplulugun kutsal gnleri olan senlik dnemlerinde yasanarak grenilirdi. Yine de katilanlarin byk ogunlugu, trenlerin sadece yzeysel ynlerini taniyabilirler ve hosa zaman geirmek iin bir firsat olarak degerlendirilerdi. Ancak, trenlerin daha derin anlamlari da bulunmaktaydi; ama bu gizler, herhangi bir teoloji ya da inan dizgesi ile aiklanmaz, dogrudan dinsel eylemin yasanmasi ile aktarilirdi. Bu bakimdan, inisiye olmamis kisilere gizemleri szlerle aiklamak olanaksizdi. te yandan, gizli danslari yabancilara anlatmak bile dinsel ihanet sayilirdi. Din Disi Gizem Topluluklari Inisiyelerden olusan bir topluluk, zamanla tm dinsel baglantilardan arinarak, tmyle sosyal bir dernek biimine dnsebilirdi. Yine de kardeslik, gizlilik ve birlikte yenilen yemekler srdg iin, Grekler ve Romalilar bu tr dernekleri de gizem topluluklari olarak grrler, dinsel gizem topluluklarindan farkli olarak degerlendirmezlerdi. Bu tr dernekler arasinda aristokratik nitelikte olanlarin Atina politikasi zerinde nemli etkileri olmustu. I.. 415 yilinda nl Gizem Skandali meydana geldi. Bir ka aristokratik dernek, Atina demokrasisini devirmek iin komplo dzenlemisti. Tm yeleri taahht altinda tutabilmek amaciyla, her yenin katilmak zorunda oldugu toplu bir su islenmesi yoluna gidildi. Bir gece, btn yeler birlikte, Atina sokaklarinda bulunan sayisiz Hermes heykellerinin erkeklik organlarini ekile kirdilar. Bylece ilerde ortak siyasal amatan sapma gsterecek olan kisi, kendi dostlari tarafindan dine karsi su islemek ithamiyla ihbar edilecek ve stelik bu sulamayi dogrulamak iin bir ok tanik kolayca bulunacakti. Atina halki gelismekte olan komployu kisa srede fark etti. Bir dizi yargilama sonrasi, komplocular cezalandirildi ve srgne gnderildi. Komploculardan biri olan nl hatip Andocidesin savunma konusmasi olan On the Mysteries (Gizemler Hakkinda) bir edebiyet eseri olarak gnmze kalmistir. Din disi gizem topluluklari Grek ve Roma tarihi boyunca varliklarini srdrdler. zellikle Romalilar gizli topluluklara karsi gvensizlik beslemekteydiler. Bu kusku, I.. 63 yilinda ynetimi devirmeye kalkisan ve bunun iin gizem topluluklarini kullanan Catiline tarafindan dogrulanmisti. rnegin, I.S. 98 - 117 yillari arasinda Imparator olan Trajan, bir itfaiye ekibi olusturmak zere bir dernek kurmak isteyen Nicomedia (Izmit) halkina izin vermemis; iyilik isleri iin bir dernek kurmak isteyen Amisus (Samsun) halkina ise pek gnlsz bir onay vermistir.

140

Orpheus Topluluk inisiyasyonlarinin yani sira, daha derin dinsel deneyimler yasamak isteyen bireyler iin de trenler mevcuttu. Bu trenler Orpheus Gizemleri adini tasimaktaydilar. Orpheus, insanst mzik yetenegine sahip olan ve gizemli yazilar kaleme aldigi ne srlen bir mitos kahramaniydi. Orphic Rapsodiler adiyla bilinen bu yazilar, lm sonrasi ve ruhsal arinma gibi konulari islemekteydiler. Bagimsiz bir Orpheus kltnn asla varolmamasina ve Orpheusu kk topluluklarin gretilerinin birbirinden olduka farkli olmasina karsin, sz konusu bireysel inisiyasyon uygulamalarinin ortak bir yapisi oldugu grlmektedir. Orphic diye adlandirilan Orheus Gizemlerine bagli kisilerin gnah ve su kavramlarina iliskin gl duygulari oldugu sanilmaktadir. Insan ruhunun tanrisal zellikleri olduguna, ruhun bedene esir dstgne ve insanin asil grevinin ruhunu kurtarmak olduguna inanirlardi. Kurtulus, ancak Orphic bir yasam srmekle saglanabilirdi: yani et, sarap ve cinsel iliskiden kesinlikle uzak durmak gerekliydi. lm sonrasinda, ruh yargilanacaktir. Eger kisi dogru bir yasam srdyse, ruhu Elysiumun ayirlarina gitmeye hak kazanacak; ancak kisinin yasami ktlklerle doluysa, ruhu esitli cezalara ugrayacak, hatta belki de cehenneme gidecektir. dllendirme ya da cezalandirma dneminin sonunda, ruh yeni bir bedende yasama dnecektir. Bu dngden, yalnizca kez stste dindar bir yasam srdren ruhlar kurtulabilecektir. Pisagorcular I.. VI. yz yilin baslarinda Gney Italyada ortaya ikan Pisagor kardeslik rgtnn temelinde Orphic inanlar yatmaktaydi. Pisagorcular, kimi zaman politik egilimlere de sahip olan aristokratik nitelikli bir kardeslik rgtlenmesiydi. Yine de temel basarilari mzik, geometri ve astronomi alanlarinda gereklesmisti. Bu alanlarda yer alan esitli olgularin, sayilar ya da orantilar sayesinde anlasilabilecegini ortaya ikarmislardi. Kendi buluslari ile Orphic eskatoloji (lm ve lmden sonrasinin dinsel anlamda incelenmesi) arasinda bir btnlk saglamislar; mzik, geometri ve astronomiye dinsel degerler yklemislerdi. gretilerine gre, insan ruhunun zgn yuvasi yildizlardaydi. Ruh, yildizlardan yeryzne dsms ve bedenle birlesmisti. Bu bakimdan, insan aslinda yeryzne yabanciydi ve bedenin baglarindan kurtularak gklerdeki yuvasina geri dnmek iin irpinmaktaydi. Platoncular Platonun (I.. 428 - 348) felsefesi, gizem kltleri ile baglantilarin dogrudan bir sonucudur. Platon, eski Grek dininden, zellikle Pisagor kardeslik rgtnden ve Eleusis topluluklarindan bir ok dsnceyi dn almistir. Kendisi de, felsefesinin gizem dinlerinden tredigini belirtmistir. rnegin, Eleusis Gizemlerinde pek nem verilen arama ve bulma kavramlari Platon felsefesinde de bas kseyi tutmaktadir: filozof, geregi arayisina asla ara vermemelidir. Buna karsin Platondan sonraki Gizem Dinleri, diyaloglarin zengin dsgcnden yararlanarak, Platonun dsncelerini dn almislar ve bylece Platonculuk ile derinden kaynasmislardir. Evren kuramini sergiledigi Timaeus adli eserinde Platon, ayrica bir de ruh kurami gelistirmistir. Yeryz, yedi gezegenin olusturdugu kreler tarafindan evrelenmistir; sekizinci kre sabit yildizlarin bulundugu kredir. Sekizinci krenin tesinde tanrisal lke yer almaktadir. Tanrisal gle devinen sabit yildizlar kresi degismez bir hizla saga dogru dnmektedir. Bu saat ynnde devinim, saat ynnn tersine devinen diger kreleri etkilemektedir. lmllerin kreleri gezegenler dzeyinde baslamaktadir. Her ruhun zgn mekani sabit yildizlardan biridir. Krelerin devinimi nedeniyle ruhlar krelerden ayrilip, bedenlerle btnlesecekleri yeryzne dogru dsmektedirler. Bu dss sirasinda ruhlar esitli gezegenlere zg nitelikler kazanmaktadirlar: Saturnden miskinlik, Marstan kavgacilik, Vensten cinsellik, Jupiterden sehvet ve Merkrden agzllk. Sonuta, her ruh bagli oldugu bedenden ayrilarak, ait oldugu yildiza geri dnmeye abalamaktadir. lmden sonra ruh, kendi yildizina geri dner, tipki inisiye olan adaylar gibi edindigi tm niteliklerden siyrilir, gndelik degerlerden arinarak kutsal mekana girmeye hazirlanir. Platon; krelerin mzigi, ruh g, ruhun kendi gksel kkenini animsamasi, dogrunun dllenmesi ve ktnn cezalanmasi gibi bir ok baska geleneksel inanlari da yinelemektedir. Daha sonra gelisen Gizem kltleri ise bu aiklamalardan derinden etkilenerek, Platonun pek gzel ifade ettigi bu kavramlari benimsemislerdir.

Helenistik Dnem Byk Iskenderin Asya kralliklarini Inds nehrine kadar ele geirmesi ile Grek dnyasinin sinirlari byk

141

lde genislemis oldu. Ne var ki, Yunanistanin ve Iskender Imparatorlugunun Bati blmlerinin dinsel dsncelerinde degisim ok yavasti, zira zaten dnyanin hakimi olan Greklerin herhangi bir degisimi gereksiz grmeleri pek dogaldi. Bu dnemde de Gizem kltlerinin etkinlikleri srmekteydi. rnegin, Messenia blgesinde bulunan Andania kentinde Demeter ve Persephone onuruna gizem senlikleri kutlanmaktaydi. I.. 92 yilindan kalma uzun bir anlati, Andania ritlerinin uygulamasini olduka kapsamli biimde anlatmakta, ancak dogal olarak inisiyasyon treni sirasinda olan biten hakkinda hi bir ayrinti vermemektedir. Bir diger rnek; Samothrace adasinda uygulanan gizem ritleridir. Cabeiri (esitli bereket tanrilari) onuruna dzenlenen bu senlikler, o dnemde byk dikkat ekmektediler. Cabeiri, denizcilerin yardimcisi olduklarina inanilan tanrilardi ve bu gizemlere inisiyasyon, genelde her trl felakete, ama zel olarak deniz kazalarina karsi koruyucu olarak kabul edilirdi. Dionysos Gizemleri, senlik ve cmbsleri ile, tm Grek tarihi boyunca srp gitti. Grek uygarliginin bir ok zelligi ile birlikte, bu klt de Italyaya tasindi. Dionysos Gizemleri daha ok alt-orta tabakadan kentlilerce kutlaniyordu ve gizliligin altinda kaba seks partileri ve siddet ieriyordu. I.. 186 yilinda, Bacchanalia (Dionysos senliklerinin Latince adi) ile baglantili bir rezalet Romalilari ylesine olumsuz etkiledi ki, Senato ikardigi bir karar ile bu klt tm Italyada yasakladi. Helenistik dnemde, Gizem kltleri ile ilgili en nemli gelismeler Yunan kltr ile Dogu dinlerinin karsi karsiya geldigi Dogu lkelerinde meydana geldi. Grek uygarligi ile temas, okur-yazarligin yalnizca bir ka rahip ve katibin ayricaliginda bulunan Dogudaki yasami tmyle degistirmisti. Iskenderin fetihlerinden sonra toplum yapisi nce dagildi ve daha sonra yeni izgilerde gelisim gsterdi. Dinsel dsncede de degisim kainilmazdi. Bunu Dogu geleneklerinin Grekleri etki altina almasi izledi. Geri, degisim sreci olduka yavasti ve ancak bir ka yz yil sonrasinda kendini aika belli etti. Halbuki, Krallik kurumu aisindan Dogu-Bati kaynasmasi pek hizli gereklesmisti. Eski Yakin Doguda krallik kutsaldi. Suriye ve Misirda yeni ortaya ikan Grek kralliklarinin halki, Makedon krallarina yari tanri gzyle bakiyorlardi. Yunanlilarin kendileri de, kisa sre iinde bu politik ve dinsel karisima uyum sagladilar. Kutsal-kral biresimi, toplumsal yapinin devlet ya da ulus biiminde soyutlanmasini kavrayamayan ve ancak politik yapinin birligini kralin kisiliginde bulabilen Suriyeliler ve Misirlilar iin pek dogaldi. Kral, gvenligin bir simgesiydi ve bireylerin dzenli bir toplumda yasamasina yardim etmekteydi. Byle bir ortamda gelisen ve adina Kraliyet Gizemleri (Royal Mysteries) denen riteller zellikle Misirda ok etkiliydi. Geleneksel Misir dinine gre, egemenlik sren firavun gnes-tanri Horusun yeniden yasama dnms biimiydi. Firavunun karisi gkler kraliesi Isisi, bir nceki lms firavun da bereket tanrisi Osirisi simgelemekteydi. Helenistik dnemde Osirisin adi, Zeus ve Apis isimlerinin bir sentezi olan Serapis olarak degisti. Tm Misir tanrilari Grek tanrilari ile esdeger biime geldiler: Isis, Demeter ile Aphroditein, Horus, Apollon ile Heliosun, Serapis de hem Dionysos, hem Hades ve hem de Zeusun yerini tutuyordu. Grek ve Misir mitoslari tm bu tanrilara uyarlandi. Misirin Byk Iskender tarafindan kurulan yeni baskenti Iskenderiyenin mahallelerinden biri Eleusis adini tasimaktaydi ve burada Eleusis Gizemlerinin Misira uyarlanmis bir biimi uygulanmaktaydi. Dionysos Gizemleri ise, Misirda ok daha genis bir uygulama alani bulmustu. Firavunun yeniden yasama kavusmus Dionysosu simgeledigi Bacchus senlikleri o denli sik dzenlenmekteydi ki, saray halki bile kargasa iine girmisti. Pisagorcu ruh g kavrami da aktarilarak, Horusun hkm sren firavun olarak yeniden dogusu ile ilgili geleneksel Misir inanci ile harmanlanmisti. Ne var ki politika ve dinin ii ie gemesi, Gizemlerin Akdeniz dnyasina yayilmasi iin bir engel olusturuyordu. Misir ve Suriyede yasamakta olan Grekler bile, tanri ile insan ayrimina dayanan geleneksel kavrami korumaya alistilar ve ancak Gizem kltlerinin politik ynleri silindikten sonra, dinsel unsurlar kendilerine ait bir bagimsizliga kavusabildiler. Delos adasinda bulunan yazitlar bu durumu pek iyi aiklamaktadir. Delos adasina Serapis tapimi, adanin Grek kkenli firavunlar tarafindan bir deniz ss olarak kullanildigi dnemlerde girmisti. Ada zerindeki Misir etkisi hafifledike, Sarapis klt gelisti ve yeni doruklara ulasti. Delos adasi, daha sonralari Romalilarca Dogu Akdeniz ticareti iin serbest bir liman olarak kullanildi ve bu sayede Sarapis ve Isis tapimi, tm Grek limanlarina, Napoli krfezine ve Romaya kadar yayildi. Kral tapimi ile Gizem kltleri unsurlarinin karisimi, Dogu Anadolu topraklarinda bulunan Kommagene kralliginda da aika gze arpar. Kommagene krallari, byk paralar harcayarak tm lkeyi devasa tapinaklarla doldurmuslardi. Bu tapinaklarda her yil, krallarin tahta ikis gnleri tanrilar onuruna dzenlenen senliklerle kutlanmaktaydi. Tapinak kalintilarinda bulunan yazitlar, Gizem kltlerinde kullanilan mitas ve dualarla arpici benzerlikler gstermektedir.

142

Roma Imparatorlugu Dnemi Gizem Dinlerinin en sanli dnemi, Romalilarin tm Akdenize kendi barislarini kabul ettirmeleri ile baslamaktadir. Dionysos dernekleri Imparatorlugun her yaninda, Yunanistanda, Ege Adalarinda, Kk Asyada, Tuna boylarinda ve zellikle Italya ve Romada yeserdiler. Romada Porta Maggiore (Byk Kapi) yakinlarindaki yeralti bazilikasinda oldugu gibi, kimi topluluklarda Orheus ve Dionysos kltleri birlesmisti. nl Orpheus Agitlari da bu tr bir karma kltn rndr. Genellikle Anadoluda grlen bu karma kltlerin yeleri geceleri toplanir ve mesaleler altinda tapinirlardi. Ritelde kansiz bir kurban treni uygulamasi da vardi; dualar, agitlar sylenir; ttsler yakilirdi. Eskiden beri bilinen Gizem kltlerinin yani sira, Dogu halklarinin ulusal dinlerinin Greklesmis uyarlamalari da yayilmaya baslamisti. Bu dinleri saran hafif ekzotik atmosfer, Romalilar ve grekler iin pek ekici gelmekteydi. Dogu Gizemleri iinde en yaygini Isis kltyd. Hiristiyanligin dogus yillarinda, Augustus zamaninda Isis klt Romada modaydi. Gerek Roma dinsel geleneklerini yeniden geerli kilmak isteyen Augustus, Dogu etkilerinden nefret ediyordu. Ancak, evresindeki gl ve saygideger kisiler Isis Gizemleri iin pek gl bir egilim beslemekteydiler. Ask tanriasi Isis, kibar sarayli hanimlarin da gzdesiydi. Isis klt, Italyada I.S. I. ve II. yz yillarda iyice yayginlasti. Bir bakima, Roma Imparatorlugu topraklarinda Hiristiyanligin yayilmasi, Misir kltlerinin ayyilmasiyla ayni dneme dsmektedir. Diger bir nemli etki de Anadolu kkenli kltlerden kaynaklanmaktaydi. I.. 200 yillarinda Byk Ana Kybele (Magna Mater) ve sevgilisi Attis, Roma pantheonuna girmislerdi ve artik birer Roma tanrisi olarak kabul ediliyorlardi. Kybele-Attis klt zellikle Imparator Claudius dneminde pek yaygin biime ulasti. Magna Mater evrensel ana niteligi ile ne ikiyor ve zellikle yabanil doga zerindeki egemenligi simgeliyordu. Gizem trenleri, sevgilisi Attis ile olan iliskisi arasiligiyla, Toprak Ananin ocuklari ile olan baglantisini vurguluyor; inisiyeler zerinde, zel bir yntem sonucunda, Kybele ile btnlestikleri hakkinda znel bir inan durumu yaratmaya yariyordu. Bu klt de, lmden sonraki yasam hakkinda gl bir umut unsuru belirgindi. Perslerin Isik tanrisi Mithra daha ge bir dnemde, byk olasilikla I.. II. yz yilda yayginlasmaya basladi. Mithra klt, yasamin baslangicini Mithra tarafindan yakalanan ve kurban edilen kutsal bogaya baglamaktaydi. Pers kaynaklarina gre, kutsal boga lm ile gklerin, gezegenlerin, yeryznn, bitki ve hayvanlarin dogumunu saglamisti; bylelikle Mithra yasamin yaraticisi durumuna ykseliyordu. Suriyeden de esitli kltler Batiya dogru yayildilar; Jupiter Heliopolitanus (Heliopolisin -modern Baalbekkentinin tanrisi) ve Jupiter Dolichenus (Dolichenin -modern Dlk- kentinin tanrisi) en nde gelenleriydi. Byblos kentinin bitki tanrisi Adonis, uzun sreden beri Greklere asinaydi ve genellikle ritleri ve mitleri pek benzer olan Osiris ile baglantili kabul ediliyordu. Adonisin disi esdegeri Greklerin Aphrodite ile ayni kabul ettikleri Atargatis idi. Imparator Marcus Aureliusun egemenlik srdg yillarda, I.S. II. yz yilin sonlarina dogru, Paflagonyali Iskender adli bir sahte-peygamber, Glycon adli kutsal bir yilana tapmak zere yeni bir Gizem klt gelistirmis ve ok etkili olmayi basarmisti. Suriye etkisinin doruga vardigi dnem, I.S. III. yz yilda, Sol Invictus adli Suriye gnes tanrisinin neredeyse Roma Imparatorlugunun bas tanrisi durumuna ykseldigi yillardir. Bu klt I.S.220 yilinda, kisisel olarak Imparator Elagabalus tarafindan Romaya tanitilmis ve I.S. 240 yilindan baslayarak Sol onuruna dzenlenen Pythia senlikleri baslamistir. Imparator Aurelianus (270-275), Solu en yce tanri dzeyine ikarmis ve Imparatorlugun drt bir yaninda Sol tapinaklari insa edilmistir. Imparator Byk Constantine bile, uzun sre Sol ile Isa arasinda tereddt geirmis, her iki dinin birlikte hkm srmesine izin vermistir. Sonunda, Constantinein girisimi ile Hiristiyanlik Romanin resmi dini olmustur. Farkli Gizem Dinleri zaman iinde birbirinden esinlenmislerdir, ancak her bir Gizem Dini farkli bir sosyolojik gruba ynelik olmustur. Grek ve Roma kentlerinin orta sinif halki Dionysos topluluklarini seerken, Isis liman kentlerindeki orta tabakayi ekmistir. Magna Materin izleyicileri ogunlukla zanaat ve meslek rgtleri olmus, Mithra askerleri ve memurlari etkilemistir. Kleler iin ayri inan topluluklari olusmamis, isteyen kle istedigi klte toplumsal statsn korumak kosulu ile baglanabilmistir. Yalnizca senlikler sirasinda kleler, zgr yurttaslar ile esit kabul edilmislerdir.

GIZEM KLTLERI - 2

143

Gizem Kltlerinde Inanlar ve Trenler................................Hazirlayan: Thamos (Geometri) Hiristiyanligin ilk yz yillik gelisme dnemi sresince, Roma Imparatorlugu topraklari zerinde esitli Gizem Kltleri yan yana varliklarini srdrmslerdir. Tm bu kltler, ulusal ve yerel inanlardan kaynaklanarak gelismisler ve sonradan kozmopolit ve uluslararasi niteliklere kavusmayi basarmislardir. Ne var ki, tm Akdeniz dnyasinin Romalilar tarafindan birlestirilmesinin yarattigi yeni toplumsal kosullar olusmamis olsaydi, Gizem Dinleri asla ulastiklari gelisim ve yayilma dzeyini saglayamazlardi. Byk kentlerde ve limanlarda, Imparatorlugun en uzak yrelerinden gelen halklar toplaniyordu; bir ok insan alismis olduklari evreden uzaklasmak zorunda kalarak yalnizlik iine itilmisti. Bu kisiler, tanidik bir evre iinde zmsenme gereksinimi duyarak, yalnizca bir topluluga ait olabilmenin saglayacagi gvenligi aramaktaydilar. Roma Imparatorlugunun getirdigi ekonomik ve politik kosullar da, Gizemlerin gelisimini hizlandirmisti. Bir Gizem toplulugu yeleri birbirine destek oluyordu. Bir zanaatkar, bir tccar ya da bir hukuku iin Gizem topluluguna ye olmak basarinin yolunu aabiliyordu. stelik, monarsi tarafindan ynetilen bir toplumda, kisisel girisimlerin basari sansi olduka azdi. Imparatorluk yapisinin stnlg karsisinda girisimleri hsrana ugrayan kisi, daha iyi bir gelecek iin umut baglayabilecegi bir topluluga ynelmekteydi. Gizem dernekleri, bylelikle hem bireyselligin zevkini, hem de kardeslik ortaminin yararlarini bir arada saglamaktaydi. En azindan, ilke olarak Gizem topluluklarinda herkes esit kabul ediliyor, toplumsal stat ve ulusal kkenine bakilmaksizin herkes kardes olarak grlyordu. Aslinda, Gizem topluluklarina katilmak bir kisisel seim konusu oldugundan, propaganda ve misyonerlik kainilmazdi. Isis ve Mithra kltlerinde, misyonerlerin gayretleri asikardi; bu Gizemlerin izleyicileri Romayi kendi kltlerinin merkezi olarak kabul etmekteydiler. I.S. II. yz yilda yasamis olan yazar Apuleiusa gre, Romaya Sacrosanta Civitas (Kutsal Kent) adini vermekteydiler. rgtlenme Genel olarak Gizem Kltlerinin rgtlenmesi olduka gevsekti. Dionysos Gizemlerinde rahipler, Yunanistanda her zaman oldugu gibi, varlikli kisilerdi. Romada Magna Mater Kltnde Galli olarak adlandirilan ok sayida rahip grev alir; baslarinda Archigallus denilen bir bas rahip bulunurdu. Ayrica, salarini uzatan, kadin giysileri giyen ve kokulu yaglar srnen bir hadimlar grubu da bulunurdu. Bu kisiler, Magna Mater kutlamalari sirasinda, vahsi bir mzik esliginde ilginca dans ederler, osku ve heyecanin doruklarina ulasinca kendi kendilerini kamilar ve yaralarlar, sonunda bitkin dserlerdi. Rahiplerin disinda, rahibeler ve ok sayida siradan grevliler de bulunurdu. Kltn tm yeleri, ritelik geit treni sirasindaki islevlerine gre rgtlenmislerdi: Dendrophori (Aga Tasiyanlar) ve Cannophori (Kamis Tasiyanlar) gibi. Isis Gizemlerinde yksek dereceler, mutlaka Misirin rahipler sinifina mensup ya da bu soydan gelen kisilere aitti. Aslinda, soy olarak rahipler sinifina mensup olmak, daima yetenek ve ustaliktan nce gelemekteydi. Bu durum, rahiplerin sayisini sinirli tutmakta, buna karsilik diger dinler ile rekabette ciddi bir engel olusturmaktaydi. Ancak, Yunan ya da Roma kkenliler iin dinsel toplulugun iinde ykselmenin ikinci bir yolu daha vardi: Misirda adina Pastophori (Kutsal Sandik Tasiyanlar) denilen bir grup din adami mevcuttu ve bunlar rahipler sinifinin en alt dzeyini olusturmaktaydilar. Halbuki, Yunanistan ve Romada Pastaphori Misir soyundan rahipler sinifinin yerini almislar ve tm dinsel topluluklarin nderi durumuna ulasmislardi. Ritler ve Senlikler Gizem kltlerine giris trenlerinin ncesinde bir hazirlik dnemi geirilirdi. rnegin, Isis kltnde giris treni ncesinde et, sarap ve cinsel birlesmeden kainilmasi gereken on bir gnlk bir sre geirilirdi. Klt merkezinde bulunan kutsal blmde Hagneuontes (Erdemli Yasayanlar) diye adlandirilan adaylar herkesten uzak tutulurlardi. Tm Gizem Dinlerine giriste adaylar mutlaka bir gizlilik andi imek zorundaydilar. Isis Gizemlerinin andinin kayitli oldugu papirs gnmze kalmistir. Inisiyasyon ncesinde adaylarin gnahlarini itiraf etmeleri istenirdi. Adaylar ogu zaman, trenin bir blmn olusturan Vaftiz islemine kadar gemis olan tm yasamlarini, isledikleri gnahlarla birlikte anlatmak durumunda kalirlardi. Adaylarin itiraflari tm topluluk yelerince dikkatle dinlenirdi. Vaftiz uygulamasinin adaylarin gemisteki tm gnahlarini silecegi ve o andan baslayarak adaylarin kurtarici tanrinin hizmetinde daha iyi bir yasama baslayacaklarina inanilirdi. Mithra Gizemlerinde yedi derece vardi: Corax (Kuzgun), Nymphus (Damat), Miles (Asker), Leo (Aslan), Perses (Pers), Heliodromus (Gnesin Habercisi) ve Pater (Baba). En alt derecedeki yeler, ritelin en nemli trenlerinden bir olan kutsal ekmek ve su treninde tm topluluga hizmet etmekle ykmlydler.

144

Inisiyasyon trenleri her zaman lm ve yeniden yasama dnsn bir taklidiydi. Bu trenler olasi en arpici biimde canlandirilirdi. Kimi uygulamalarda adaylar topraga gmlrler ya da byk kplerin iine sokulurlar; hatta kimi zaman simgesel olarak i organlarinin ikarilmasi (tren iin bir hayvanin i organlari nceden hazirlanirdi) ve mumyalanmalari bile taklit edilirdi. Baska bazi uygulamalarda ise, adaylarin kafalarinin kesilmesi ya da suda bogulmalari temsil edilirdi. Orpheus kltnde, Dionysos Zagreus mitinin temsilinde, bir ocuk kalbi simgesel olarak pisirilir ve katilanlarin yemesi iin dagitilirdi. ogunlukla ilgin etkinliklere sahne olan Vaftiz uygulamasi, suyla oldugu gibi atesle de olabilirdi. Vaftiz treni sirasinda kkrtl mesaleler yakilir; yanan mesaleler suya daldirilir ve izleyenleri hayrete dsrerek, sudan ikartilan mesaleler yanmaya devam ederdi. Bir baska sasirtici uygulama, karanlik bir odada nceden hazirlanmis bir yazinin aniden duvarda parlayarak grnmesiydi. Treni yneten rahibin basinin evresinde nasil hale olusturulacagini (bu islem Nimbus etkisi olarak bilinir) anlatan talimatnameler bu gne dek kalabilmistir. Rahibin basi tras edilir ve koruyucu bir yag ile sivanir, daha sonra basin arka kismina ii az miktarda alkolle dolu bir metal kap baglanirmis; karanlik bir odada alkol yakilinca, kisa sre iin istenen Nimbus etkisi saglanabilirmis. Dionysos ve Isis Gizemlerinde, inisiyasyon treni ogunlukla bir Kutsal Evlilik yani kutsal iftlesme riti ile noktalanirdi. Inisiyasyon trenleri genellikle mzik ve dans esliginde uygulanirdi. Bu trenlerde ok sayida aktr rol alirdi. Dionysos topluluklarinda, mimik gsterileri iin zellikle ayrintili alismalar yapilirdi. Kutsal rollerin isimleri yreden yreye farkli olurdu. En ok rastlanan roller Dionysos, Ariadne (Dionysosun esi, bitki tanriasi), Palaemon (bir deniz tanrisi), Aphodite (ask ve gzellik tanriasi), Proteurythmos (mzikte ritmi bulan tanri), Kore, Demeter, Asclepius (tip tanrisi), Pan (obanlar tanrisi), Curetes (uzun sali genler), Nympheler (doga tanrialari), obanlar, Silenler, Satirler (yari insan yari hayvan vahsi yaratiklar), Maenadlar (Dionysos kltnde gece eglentilerine katilan kadinlar), Kentaurlar (yari insan yari at yaratiklar) ve Magaranin Bekisi rolleriydi. Trenlerde her zaman Imparatorun sagligi ve esenligi iin bir dua yer alirdi; tm Roma Imparatorlugu iin de ayrica bir hayir duasi yapilirdi. Aslinda, siyaset ve din ylesine i ie gemisti ki, zaman zaman kullanilan Emperyal Gizemler ifadesi hi de sasirtici degildi. Bu bakimdan, zellikle Dionysos klt iin, trenlerin uygulamalari yelerin sosyal statlerine gre farklar gstermekteydi. Varliklilar iin ve st orta sinif iin, senlikler sosyal etkinlikler olarak grlrd. Bu topluluklarin yeleri, Imparatorun kendilerine sagladigi baris, gvenlik ve iyi yasam firsati iin mtesekkirdiler; Roma Imparatorluguna sadakatle bagliydilar ve bu duygularini trenlerde belirtmekteydiler. Dionysos, ayni zamanda aktrlerin de koruyucu tanrisiydi. Uluslararasi aktrler toplulugu kendi toplantilarini Dionysos Gizemlerine uygun biimde kutlamaktaydi. Roma Imparatoru seyahate iktigi zaman, esitli kentlerde Imparator onuruna dzenlenecek olan senlikleri hazirlamak sorumlulugu bu aktrler birligine aitti. Imparatorun gezi programi nceden belirlendigi iin, yolculuk Gizem trenlerine yakindan benzeyen bir cafcafli festivaller dizisine dnsrd. Gizem topluluklarinin toplantilari, birlikte yenilen yemeklere gre adlandirilirdi. Dionysos Gizemlerinde toplantilarin adi Stibas (Saman) idi; zira yeler yemeklerini saman demetlerinin zerinde oturarak yerlerdi. Attis Gizemlerinde yemekli toplantinin adi Kline (Sedir) idi; zira yemekler sedirlerde uzanilarak yenirdi. Mevsimsel Senlikler Dionysos, Demeter, Isis ve Magna Mater kltlerinde bir tr dinsel takvim dzeni bulunmaktaydi. Bu takvim dzenine gre gereklestirilen mevsimsel festivaller, bagbozumu ve tahil ekim-hasat zamani ile yakindan baglantili olan eski kabile trenlerinden miras kalmisti. Senliklerin zamanlamasi, Gizemlerin kaynaklandigi lkelerin mevsim ritlerine verdigi neme ve cografi kosullara gre degismekteydi. Dionysos senlikleri drt mevsimde de kutlanirdi; ama en nemlisi bagbozumu senlikleriydi. Dionysos kltnde, Demeter inanlari ile yakindan iliskili oldugu iin, tahil ekimi ve hasat zamani senlikleri de kutlanirdi. Magna Mater kltnde ise, yasamin yenilenmesini temsil eden bir bahar senligi kutlanmaktaydi. Isis senlikleri, Nil nehrinin dngs ile baglantili olan mevsime (taskin, ekim ve hasat) gre ayarlanmisti. Her yil yaklasik olarak 19 Temmuzda, tm lke sicaktan kavrulmus durumdayken, tipki bir mucize gibi, Nilin sulari ykselir ve taskin baslar. Iste Misirlilar iin kutsal yilbasi olan o gn, gnes dogmadan nce, Isisin yildizi olan Sirius ufuktan ykselerek, taskin mevsiminin ilk habercisi olur. Nil taskini senlikleri eski Misirin en byk senlikleriydi. Ayrica, ek,m ve hasat senlikleri de vardi. Ancak Misir takvimi, artik yil hesabi gzetilmeden dzenlenmis, 365 gnlk bir gnes takvimi oldugu iin, belirli bir tarihe baglanan senlikler her drt yilda bir gn geri gider ve bylece ciddi bir karisiklik ortaya ikardi. Romalilar, artik yil uygulamasini getirerek, Misir takvimini yeniden dzenlediler. Roma Imparatorlugunda,

145

Isis senlikleri 25 Aralik, 6 Ocak ve 5 Mart tarihlerinde kutlaniyordu.

ELEUSIS GIZEMLERI Eski Yunanda Eleusis Gizem Klt ve Trenleri..........................Hazirlayan: Thamos (Geometri) Tahil tanriasi Demeter (Ceres) ve kizi Persephone (Kore) onuruna her yil dzenlenen Eleusis Gizemleri, eski Yunanistandaki tm ritel kutlamalarinin en kutsali ve en saygi duyulaniydi. Bu senlikler, Atinanin yaklasik yirmi iki kilometre batisinda bulunan Eleusis kentinde, byk olasilikla Miken dneminden beri kutlanmakta olup, iki bin yillik bir gemise sahiptiler. Yunanistanin her yerinden ve sonralari tm Roma Imparatorlugunun drt bir yanindan gelerek bir araya toplanan mritler Atina ve Eleusis arasini yryerek haci olurlar ve sonra da Grek dininin en yce mertebesi kabul edilen Eleusis gizli trenlerine katilirlardi. nl mitosa gre; bereket ve tahil tanriasi olan Demeter, Iasion adinda bir lml tarafindan bastan ikarilmisti. Buna ok kizan Zeus, gnderdigi bir yildirim ile Iasionu ldrms ve Demeterle kendisi sevismisti. Bu birlesmenin sonucunda Demeter ile Zeusun Persephone adinda bir kizlari olmustu. Yeralti tanrisi Hades (Pluton) Zeustan Persephoneyi es olarak istemis ve Zeus bu istegi onaylamisti. Ancak Demeterin, kizini sonsuza kadar yeraltinda yitirmeyi istemeyecegini ve bu evlilige karsi ikacagini dsnen Zeus, Hadesin Persephoneyi topragin derinliklerine kairmasina yardim etmeye karar verdi. Zeus, toprak ana Gaiadan Persephonenin dolastigi kirlara pek sevimli iekler samasini istedi. Persephone ve arkadaslari bu iekleri toplarken, arabasiyla yeraltindan ikiveren Hades zavalli kizcagizi kucaklayip topragin derinliklerine kairdi. Bir lml kiligina brnen Demeter, gnler ve geceler boyunca sevgili kizini bos yere aradi durdu. Ugradigi her kyde insanlara ekinlerin ve harmanin sirlarini gretiyordu. Arayislari bosa ikan Demeter, kizi geri dnmezse, tahillarin bymesini durduracagini ve kitlik baslatacagini syledi. Bunun zerine Zeus, Persephonenin geri dnmesine karar verdi. Ne var ki, Persephone yeraltindayken bir ka nar tohumu yemisti ve bu nedenle yilin en az te birini Hades ile birlikte topragin altinda geirmek zorundaydi. Persephonenin yeraltinda kaldigi sre boyunca, Demeter ekinlerin bymesini durdurmaktadir. Eleusis Senlikleri de, Persephonenin yeryzne dnsn kutlamak iin dzenlenmektedir. Aslinda Eleusis trenlerinin ve Demeter-Persephone mitosunun benzerlerine, tarima dayali anaerkil yapidaki kltrlerin dinsel inanlarinda sika rastlanmaktadir. Eleusiste de, tipki Dionysos ya da Orpheus trenlerinde ya da Helenistik dnemde diger Dogu Gizemlerinde oldugu gibi, mritler kendi yasamsal kosullarini asarak daha yce, neredeyse insanst bir varlik durumuna ulasmak amaciyla inisiyasyona katilirlardi. Inisiyasyon trenleri, bir kken mitosunu, yaratici tanrinin servenlerini, lmn ve yeniden canlanmasini yinelemek amaciyla uygulanirlardi. te yandan, bu gibi inisiyasyona dayanan kltlerin hi biri Grek zekasinin bir yaratimi olarak kabul edilmemeli. Zira bu kltlerin kkeni tarihin derinliklerine dayanmaktadir. Greklerin yaptigi Asya, Girit ve Trakya geleneklerini aktarip zenginlestirmek ve yeni bir dinsel ati altinda birlestirmekti. Eleusis kentinin Pan-Helenik bir din merkezi olmasi da Atina sayesindedir; ancak bunun ncesinde de Demeter-Persephone gizemleri Eleusiste yz yillar boyunca kutlanmistir. Bu bakimdan Eleusis inisiyasyonu, tarlalarin bereketini denetleyen bir tanrisal gcn lmn ve yeniden canlanmasini merkez alan tarimsal bir gelenegin dogrudan mirasisi olarak grlmelidir. Gerekten, Eleusisteki Demeter-Persephone kltnn I.. iki bin yillarindan kaldigi, kk bir tapinak-ev kalintisinin ortaya ikarilmasiyla kanitlanmistir. Eleusis kentinin Atinanin politik g alanina girmesiyle, klt binalarinin sayisinda hizli bir artis olmus, I.. 600 yillarinda diktatr Pisistratus zamaninda, Eleusis Gizemleri Pan-Helenik bir klt durumuna ykselmistir. Kirk iki adet stunuyla Byk Gizemler tapinagi bir sonraki yz yildan kalmadir. Roma Imparatorlugu dneminde de Eleusiste bulunan binalar byk lde genislemis ve zenginlesmistir. Eleusis trenleri, tm diger dinsel inanlari iinde eriterek ve ayni zamanda kltr, sanat ve demokrasi kavramlarini da etkileyerek, dneminin uygarligini damgalamistir. Anthesterion ayinda (Subat) Atina yakinlarindaki Agrai kentinde, Kk Gizemler kutlanirdi. Bu dar kapsamli trenler, Boedromion ayinda (Eyll) Eleusiste kutlanan Byk Gizemler ritelinin bir hazirligi niteligindeydi. Gerekten, kutsal Boedromion ayi byk saygiyla karsilanir, insanlarin senliklere katilabilmesi iin srmekte olan savaslara ara verilirdi. Ateskes ilan edilir ve Sparta, Attika, Trakya ya da Pelopenesusta baris saglanirdi. Ritel ncelikle kutsal nehirlerde olduka eglenceli biimde gereklestirilen arinma trenleri ile baslardi.

146

Arinma uygulamasinin ardindan gelen bir ka gn sresince evrede bulunan kk tapinaklarda esitli kurbanlar sunulur, dualar edilirdi. Senliklerin asil baslangici byk kalabaliklarin Atinada Akropolde toplanarak Eleusise dogru yryse ikmasi ile gereklesirdi. Mritler beyazlar giyinmis olurlar, mesaleler ve Hiera adi verilen kutsal esyalar tasiyarak yol boyu sarki sylerler ve dans ederlerdi. Geit, Eleusiste bulunan Telesterion denilen byk tapinakta son bulurdu. Greke konusmayanlar ve kan dktkten sonra arinmamis olanlar Eleusis ritlerine asla kabul edilmezlerdi. Mystes adi ile agrilan her yeni adaya, ogulukla Eleusisin nde gelen ailelerine mensup Mystagogos denilen deneyimli bir nder ilk bilgileri verir ve yol yordam gretirdi. Ezoterik bilginin daha yksek dzeylerine ulasmak amaciyla, ikinci kez trenlere katilanlara ise Epoptes adi verilirdi. Byk tapinakta bir araya getirilen adaylara nce kutsal bir iki sunulur ve sonra da Demeter, Persephone ve Hadesi canlandiran aktrler tarafindan bir drama gsterisi izlettirilirdi. Tm senlik tarimda bereket temasi zerinde yogunlasmisti; bolluk yeraltindan kaynaklanir dsncesi egemendi. Oynanan dramada, biilen tahil lmekte ama verdigi tohumlar yeniden bymektedir. Bu dng insan ruhunun da servenini aktarmaktadir. Bylelikle adaylara, lmn aslinda kt degil, iyi bir olgu oldugu dsncesi asilanmaya alisilmaktadir. Sonunda adaylar, gelismeye ve daha ok bilgi almaya layik bulunurlarsa, Anaktoron adi verilen gizli ve kk tapinaga alinirlardi. Burada, byk bir gizlilik iinde kutsal ritel uygulanirdi. Eleusisteki tapinagin merkezinde Plutonion adi verilen bir magara bulunmaktaydi ve bu magarada Omphalos (Gbek Deligi) tasi yer almaktaydi. Omphalosun tm yeralti ve yerstnn enerjilerini bir araya topladigi farzedilirdi. Bylece tm Grekler iin Omphalos, bereket ve retkenligin kaynagi olarak topragi gsteren bir simge biimini almisti. Gizli trende neler olup bittigi bilinmiyor. Ancak Eleusis Gizemlerine inisiyasyonun ruhsal bir yenidendogum ve bireyin tm varliginin yenilenmesi anlamini tasidigi dsnlmektedir. Bu trenin bir diger anlami da, bireysel varligin kozmosun tanrisal gc ile btnlesmesi arayisi, yani trene srekli eslik eden ve belki de tm uygulamanin gerek degerini olusturan bir bilinlenme sreci olmasidir. Ne var ki, tm bunlar bir tahminden teye gidememektedir, zira edilen lmcl yeminler sayesinde gizlilik tam olarak saglanmistir ve adaylara nelerin aiklanigi bugn kesinlikle bilinememektedir. Arkeologlar ve tarihiler bu gizemler zerine ok sayida tahminler yrtmslerdir, ama Anaktoronda neler olup bittigini hi kimse ortaya ikaramamistir. Senliklerin sonunda katilanlar, ller iin zel trenler uygulardi. Ttsler yakilir, topraga kutsal sular dklrd. Artik glerinin sonuna gelmis olan mritler kk gruplar halinde ya da tek baslarina Atinaya dnerlerdi. Senliklerin bitisinde dzenlenmis zel bir tren yoktu; artik herkesin yalniz kalip yasadiklari zerinde dsnmelerinin zamani gelmis olurdu.

Mithra Gizemleri Mithracilik, Hiristiyanlik ve Masonluk Bagintilari...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Irandaki Kken Mithra ayinleri, zamanla Dionysos-Sabazius gizemlerinin yerini alirken, Mithranin magaralari da, Babilden Ingiltereye kadar yayilan bir alanda, eski tanrilarin yeralti tapinaklarinin yerine geiyordu. M. P. Blavatsky, Isis Unveiled Ge Helenistik dnem ktmserligin egemen oldugu bir agdi. Bu agda hem Helen akilciligi, hem de Dogunun otoriter din kurumlari iflas etmisti. Her ikisi iin de tek ikar yol, kurulu yasalari yok sayan, akil ve mantik st bir kurtarici bulmakti. Batidaki Mithranin kklerinin, Irandaki Zerdst Mithrasi inanlarinda degil de, Mezopotamya ve Anadoluda tapinilan daevic tanri kltnde bulunma olasiligi daha fazladir. Batinin Mithrasi, kurtarici tanrilar aginda, bir kurtarici tanriydi.

147

Richard N. Frye, The Heritage of Persia Mithra klt, eski Arilerin Ahura-Mazda tapimlarindan tremis ve yaklasik olarak I on besinci yz yilda eski Iranda ortaya ikmistir. Mihr (Mithranin Farsa karsiligi) yalnizca gnes anlamina gelen bir szck olmakla kalmaz, ayni zamanda dost, arkadas anlamini da tasir. Bu pagan tanriya zgn tapimin, yani hem gnes tanrisi, hem de sevgi tanrisi olarak tapilmasinin, asil nedeni belki de bu anlamlardan kaynaklanmaktaydi. I nc yz yil baslarinda, Pers Imparatorlugunun Bati sinirlarinda bulunan askeri ynetimler Mithraya ilahi savasi olarak tapmaya basladilar. Mithra, artik sevgi dolu gnes tanrisi olmaktan ikip, gcn dostu, askerlerin yenilmez tanrisi haline gelmisti. Quest for the Past Eski Ermenilerin inanlari arasinda en evrensel olani Mithra kltyd. Mithra bir yandan gnes, yani Helios ile, diger yandan Apollon ve Hermes ile esdegerdi. zgn olarak bu tanri, Ahura-Mazdanin yandasi olarak savasan bir isik kaynagi, bir tr melek biiminde kabul edilmisti. Mithranin savasi niteligini daima korudugu anlasilmaktadir...Mithra bayramlari, Mithrakanalar, Iranda her yil yedinci ayin on altinci gnnde kutlanirlardi. Bu bayram, degisiklik geirmis haliyle, Islamin dogusuna kadar devam etmistir. Barney and Lang, The People of the Hills Mithranin Ahura-Mazdanin gz olduguna ve dnyayi onun ynettigine inanilirdi. Bu kltn inanlarina gre, en yce tanrinin yerine Mithra gemis, Iyi ve Kt arasindaki byk mcadeleye katilmis ve zaferle sonulandirmisti. Mithra, kendi zaferini gven altina almak iin, doganin prototipi olarak kabul edilen, byk bir boga kurban etmisti. Bu kurban edilen boga sayesinde, doga verimlilige kavusmustu. Ninian Smart, The Religious Experience of Mankind Mithracilik Pers ordularinin fetihleri ile yayildi. Perslerin muhtesem savas makinasi Suriye, Kalde ve Kk Asyaya dogru genisledike, Mithranin n ve etkisi ayni lde gelisiyordu. nl Pers general ve yneticisi, Dariusun lmnden sonra bile, Helen kltrnn rekabetine ragmen, Mithracilik halkin ilgisini ekmeye devam etti. Mithracilik hi bir zaman Yunanistanda degerli bulunmadi ve kabul grmedi. Bu ilgi eksikligi, Helenlerin Perslere karsi hissettigi antipatiden ve iki ulusun aralarindaki unutulmaz savaslardan kaynaklaniyordu. Ancak, bu antipati yalnizca Helenlere zg olarak kaldi; zira Hiristiyanligin baslangicinda, Mithra inanci, Doguda Inds vadisinden, Batida Karadenize kiyilarina kadar yayilmis durumdaydi. Mithracilik Anadolu yaylasinda byk lde kabul grmst. Romalilar, Mithracilik ile, Aziz Paulun memleketi Kilikyada tanistilar. ...Romali askerler kisa srede Mithra inancini baskentlerine tasidilar. Helenistik dnemde, Dogunun disinda pek fazla taninmayan Mithracilik, bylece tm Italyaya yayildi. Harry Kenison, The Mystery of Mithra Mithra klt, Romali lejyonerlerce byk ilgi ve hevesle karsilandi. Mithracilik lejyonerlerle birlikte Irandan Romaya, Tunusa, Ren nehri boylarina ve ta Londra ve Hadrianus surlarina kadar yayildi. Mithra, insanlari Hiristiyanliga ynlendiren hemen hemen ayni gereksinim ve drtleri tatmin etmekteydi, zira rtbe ve karsilikli sorumluluklarin, yerlesik toplumsal statye gre degil, kapali bir evrenin gizli baglarina gre olustugu bir kardeslik topluluguydu. Mithracilik, Roma Imparatorlugunun toplumsal yapisinin iine yayilmis ve gl sadakat gerektiren bir yeralti sebekesiydi. John Romer, Testament Klt Uygulamalari Diger gizem dinlerinin aksine, Mithracilik yalnizca erkeklere aikti. Bu nedenle, hi bir bakimdan evrensel bir inan olarak degerlendirilmesi olasi degildir. Mithra, yenilmeyen ve hi bir zaman da yenilmeyecek olan gnesi (sol invictus) temsil etmekte ve askerlerin cesaret, basari ve zgvenini simgelemekteydi. Kltn etik degerleri, bir asker iin gerekli olan zdenetim ve benzeri erdemleri iermekteydi. Bu degerler, Mithraciligin Roma ordusunda yayginlasmasinin ana nedeniydi. Imparatorlarin koruyuculugu da olduka etkin olmustu. IS Ikinci yz yildan baslayarak, Roma Imparatorlari invictus unvanini takinmislardi.

148

Ninian Smart, The Religious Experience of Mankind Mithracilik, tanrisal bilginin yedi derecede dzenlendigini kabul ediyordu. yelerin bir dereceden bir sonrakine gemeleri, her dereceye zg zel bir inisiyasyon treni, cesaret ve dayaniklilik sinavlari ile gereklesmekteydi. Yedi bilgi derecesi, yedi gezegene karsilik geliyor, dereceleri tirmanmak ruhun gezegen katmanlarini asarak cennete dogru ykselmesini simgeliyordu. Ancient Wisdom and Secret Sects Yeni yenin lmn ve bambaska bir insan olarak yeniden dogumunu simgeleyen inisiyasyonun en dsk derecesi Sacrement (dinsel tren) olarak adlandirilirdi. Arkon Daraul, Secret Societies Liturgy of Mithra (Mithra Ayini) adli, Hermetik Gnostizmin etkisinde olan bir metinde su szler yer alir:Bugn, senden yeniden dogan kisi, lmszlge kavusan sayisiz kisilerden biridir... ve Yasam veren dogumun yinelenmesi iin yeniden dogan... Mircea Eliade, Rites and Symbols of Initiation Ykselis, her biri bir gezegen tarafindan ynetilen, yedi inisiyasyon derecesi ile simgeleniyordu: Kuzgun (Merkr), Gelin (Vens), Asker (Mars), Aslan (Jpiter), Pers (Ay), Gnesin Habercisi (Gnes) ve Baba (Saturn). En son ama, kozmosun tm dzeylerini asmak ve duragan yildizlara, sonsuzluga ulasmakti. An Encyclopedia of Archetypal Symbolism Magaralarda gizlice dzenlenen ayinlerde, her bir derece iin ayri bir maske ve giysi giyilirdi. Adaylar, Mithra kltne on iki ayri sinavdan basari ile geerlerse kabul edilirlerdi. Bu sinavlar arasinda ates, su, alik, soguk, kirbalanma, daglanma ve kan akitilmasi gibi zorlu denemeler vardi. Adaylari neredeyse tketen bu sinav sreci yedi hafta kadar srerdi. Basarili olanlar, dinin gizemlerini saklayacaklarina and ierler ve ondan sonra vaftiz edilirlerdi. Quest for the Past Adaylar gizlilik andi itikten sonra, yalnizca klt yelerinin bildikleri kutsal szckleri grenirlerdi. Adaya sivri bir baslik, zerinde takimyildizlarin resimleri bulunan bol bir tnik ve bur simgeleri ile ssl bir kemer giydirilir, eline bir oban degnegi tutusturulurdu. Ggsne takilan altin bir yilan adayin bir Mithra mriti olarak inisiye oldugunu kanitlardi. Mithra trenlerinin arasinda en dikkat eken uygulama, adayin sahte bir lm deneyimi yasamasiydi. lm, yasamin yenilenmesinin ve tm manevi degerlerin bastan olusturulmasinin mantikli bir hazirligi olarak dsnlyordu. Mithracilikta lm, yeni bir yasamin baslangiciydi. lm ve yeniden dogus zelligi o denli inandiriciydi ki, Imparator Commodus, ritelin uygulamasinda gerek bir cinayet islemekten kendini alamamis ve treni lekelemisti. Harry Kenison, The Mystery of Mithra Mithraciligin baslica treni taurobolium idi. Ritelik olarak bir boganin kurban edildigi bu trende, Mithranin ilk eylemi yinelenir ve anisi kutlanirdi. Adaylar, boga kaniyla vaftiz edilerek, boganin yasam veren zelliklerini kendilerine aktarirlardi. Trenin bu blmnn, Kk Asyanin Byk Anasi olan Kybele kltnn ayinlerine ok benzedigine dikkat etmek gerekir. Ninian Smart, The Religious Experience of Mankind Bogayi ldrdkten sonra Mithra ve Sol, boganin etini paylastiklari bir ziyafet ile dostliklarini kesinlestirirlerdi. Bu sirada, hayvan maskeleri takmis kisiler onlara hizmet ederlerdi. Slenin sonunda, iki tanri Solun arabasi ile cennete ykselirlerdi. Bu slen, inisiyasyon dzeylerini gsteren maskeler takmis bulunan iyilik yandaslarinin hep beraber paylastiklari bir ortak sofra paradigmasi olusturmaktaydi. Ayni biimde, Mithraya iman edenler, boganin etini yemek ve kanini imekle, yeniden dogacaklarina ve Mithra ile birlikte gnesin gklerdeki evine ykselerek, lmszlge kavusacaklarina inanirlardi.

149

An Encyclopedia of Archetypal Symbolism Gnmzdeki gizli rgtlerden bazilarinin kkeninde bulunmasi olasi olan Mithraciligin, bu tr rgtlerin esasini olusturan bir ok geyi ierdigi grlmektedir. Mithra klt, mensuplarinin zerinde, yce bir varlikla gerek ya da kurgusal bir iliski kurma deneyimini yaratmaya abalayan bir egitim sistemidir. Insanoglunun gcn asan bazi olaylari saglamak iin birtakim szcklerin kudretine inanmak, Mithracilikta bulunan bysel yn gstermektedir. ...Dinin gizli gretisi, kendi bedeninin zerinde kudret kazanmak iin kendini fiziksel olarak dizginlemekti. Cinsel arzuyu psisik alanlara ynlendirme egitimi znde Mithraciligin da, tm mistik akimlarda bulunan disiplin sayesinde tinsel g kazanma yntemini izledigini gstermektedir. Bu bakimdan Mithra klt, tm tapimlari ayrim gzetmeyen cinsel dsknlk ve toplu ahlaksizliktan ibaret olan, daha ilkel ve daha nemsiz akimlardan kesin izgilerle ayrilmaktadir. Arkon Daraul, Secret Societies Mithracilik ve Hiristiyanlik Mithra dini ve ayinleri hakkinda yeterince bilgimiz olmamasina karsin, Pauln mektuplarinda kullandigi anlatim tarzinin, Incillerden ok Mithra kltnn terimlerine yakin oldugunu aika grebilmekteyiz. E. Wynn-Tyson, Mithras Mithracilikta kiyamet, yargi gn, dirilis ve Mithranin bizzat ktlk ilkesini alt ettigi ikinci gelisi dinsel gerekler olarak kabul edilmistir. Bir magarada dnyaya gelen Mithraya obanlar hizmet etmisler ve armaganlar getirmislerdir. Baigent, Leigh and Lincoln, The Messianic Legacy Tipki Hiristiyanlar gibi, Mithracilar da kurtaricilarinin gklerden yere indigine, on iki yandasi ile son yemegini paylastigina, kendi kanini saarak insanligi gnehlarindan kurtardigina ve ldkten sonra yeniden canlandigina inanirlardi. Boga kani ile olsa bile, gemis gnahlardan arinmak iin yeni inananlari vaftiz ederlerdi. Quest for the Past Mithranin simgesi olan gnesin dogusu ve batisi, Isanin lm ve dirilisini animsatir. stelik, gnes tanrinin dogusunun kutlandigi Mithra bayrami, Isanin dogum gn olan 25 Araliktadir. Her iki dinde de, vaftiz ile ekmek ve sarabin kutsanmasi trenleri vardir. Ancient Wisdom and Secret Sects Benim bedenimi yemeyenler ve kanimi imeyenler, bylece benimle birlesmeyenler kurtulamayacaktir. J. M. Vermaseren, Mithras, The Secret God Onlar yemek yerken Isa ekmegi alip kutsadi. Sonra blp grencilerine verdi. Alin, bedenimdir bu dedi. Ardindan bir bardak aldi, tesekkr sunduktan sonra onlara verdi. Hepsi itiler. Isa, Bu biroklari iin akitilan antlasma kanimdirdedi. Markos 14:22-26 Matta Incilinde, Isayi Mithra ile esitleyen son yemek sahnesi yer almaktadir, ancak rahiplerin Baba ve basrahibin de Babalarin Babasi biiminde adlandirilmasiyla ilgili Mithraci adet reddedilmistir. William Harwood, Mythologies Last Gods: Yahweh and Jesus Ama sizler Rabbi diye agrilmayin. nk gretmeniniz tektir, hepiniz de kardessiniz. Yeryznde hi kimseye baba demeyin. nk Gksel Babaniz tektir. Size ynetici demelerine de izin vermeyin. nk Yneticiniz birdir: Mesih. Matta 23:8-10 Mithracilarin Kutsal Babasi (basrahip) kirmizi baslik ve giysi giyerdi, yzk takar, bir oban degnegi

150

tasirdi. Hiristiyanlarin basi da, ayni unvani aldi ve ayni biimde giyindi. Hiristiyan rahipler, ayni Mithra rahipleri gibi, Isanin kesin yasaklamasina karsin, Baba (peder) adini kullandilar. ...Mithra rahipleri, grevlerinin simgesi olarak, uzun bir baslik takarlardi. Hiristiyan rahipler de bu basligi benimsediler. Mithracilar, gnes-tanrinin ykselisini anmak iin, mizd adi verilen, zeri Mithra hai kabartmali, gnes biiminde bir rek yerlerdi. Bu rek de Hiristiyanliga uyarlanmistir. Katoliklerde, mayasiz ekmek gnes biimini hala korumaktadir. Julius Caesardan Gratianusa kadar tm Roma Imparatorlari tanrilarin pontifex maximusu (byk rahip, papa) unvanini tasimislardi. Theodosius, bir Hiristiyan olarak bunun kendi statsne uygun olmadigini dsnd ve unvani reddetti. Bunun zerine, Roma baspiskoposu bu unvani kendisine aktardi. William Harwood, Mythologies Last Gods: Yahweh and Jesus Mithracilik ve Masonluk Mithraciligin masonlar iin byk nemi vardir, zira bu eski gizem dini, masonlugun simgelerinin bir ogunu iermektedir. Mason bilgeliginin bazi ynlerinde Mithraciligin katkisinin bulunmasi pek olasidir. Harry Kenison, The Mystery of Mithra Mithracilik mukaddes masonluktur. Sir Samuel Dill, Roman Society in the Last Century of the Western Empire Mason yazarlar, masonlukla Mithracilik arasinda bir ok benzer noktalar bulundugunu aiklamislardir. Bir keresinde, Albert Pike, Masonlugun eski gizem dinlerinin modern mirasisi oldugunu sylemistir. Bu benim pek onaylamadigim bir iddiadir. Eski gizem dinleri ile bizim kardesligimiz arasinda benzerlikler vardir, ancak bu benzerliklerin ogu yzeysel niteliktedir ve ierikten ok, rgtlenme ve rit uygulamalari gibi dis zelliklerdedir ...Yine de, masonlukla Mithracilik arasinda bulunan benzerlikler sasirticidir. H. L. Haywood, Mithraism: Freemasonry and Ancient Mysteries Mithra inancina bagli Roma lejyonlari Almanya, Fransa ve Britanya Adalarina dogru yayilirken kprler, yollar ve kaleler insa etmek iin mimarlari ve masonlari yanlarinda gtrmslerdi. Masonluk ile Mithraciligin bazi ynlerden benzerlikler iermesi, buradan kaynaklaniyor olabilir. Harry Kenison, The Mystery of Mithra Manicilik, Mithraciligin kllerinden dogmustur. Roma Katolik kilisesi ve teolojisini dzenlemek iin ok aba harcamis olan Aziz Augustine, nceleri atesli bir Maniciydi. Bu yzden, Aziz Augustine sayesinde eski Mithra inancinin pek ok zelligi Hiristiyanliga aktarilmistir. Manicilikten Paulisianizm, Paulisianizmden de Orta agin gl kltleri olan Katharlar, Patariler, Waldensesler ve Hugenotlar ile daha nice benzer gelismeler kaynaklanmistir. Bu farkli kanallar vasitasiyla Mithracilik Avrupada srp gitmistir. Sika ileri srldg gibi, bu eski kltn izlerini mason tren ve simgelerinde bulmak olasidir. Ancak, bu tr kuramlarin belirsiz ve kanitlanmasi zor olmalari kainilmazdir; stelik bu kuram zerinde fazlaca tartisilacak kadar neme sahip de degildir. H. L. Haywood, Mithraism: Freemasonry and Ancient Mysteries Masonluk, degisime ugramis Mithraciliktir...ve onun gizli inisiyasyon trenlerinin kalintilarina sahiptir. Ursus Major (www.nwlink.com/justin49/mithra.htm) The Mithraism - Freemasonry Connection

Meslek rgtleri Roma Kolejleri Roma Imparatorlugunda Meslek rgtleri...... Derleyen: Thamos

151

Giris Modern Masonlugun kkeni, esitli belgeler ve diger tarihi kayitlar vasitasiyla, Orta agdaki insaati topluluklarina (Builder Guilds) kadar geri gtrlmstr. Yapisal olarak tam anlamiyla esdeger olmamalarina karsin, bu topluluklar Osmanlidaki lonca teskilati ile benzerlik gstermektedirler. te yandan, Orta ag insaat rgtlerinin, ok daha eski meslek rgtlenme biimlerinden tremis olduklari da kanitlanmistir. Bu bakimdan, Masonlugun nasil ortaya iktigini arastiran tarihiler, modern Masonlugun kaynaklandigi insaati topluluklarinin byk olasilikla atasi olan Roma Kolejleri (Collegia Romanum) zerinde dikkatlerini yogunlastirma geregini duymuslardir. Eski Romada Kolej (Collegium) adi verilen topluluklar, genellikle ekonomik, sosyal ya da dinsel bir ama iin bir araya gelen en az kisinin olusturdugu yasal rgtlenmelerdi. Kolejlerin kendilerine ait bir toplanti yerleri bulunur, her kolej kendi i kurallarini kendisi belirlerdi. Roma Hukuku aisindan, her kolej bagimsiz bir tzel kisilige sahipti. Tzel kisilik kazanmis olmalari, Kolejlerin kendi mal varliklarini edinmelerini hukuksal bir temele baglar, Kolej yneticilerinin eylemleri nedeniyle yasal sorumluluk stlenmelerini gerektirirdi. Bu rgtler, diger bir ok lkede de yaygin olmalarina karsin, en gelismis dzeylerine Roma Imparatorlugu zamaninda ulastiklari iin, genel olarak Roma Kolejleri olarak adlandirilirlar. Eski Yunan ve Misirda Kolejler Yunanistanda bulunan kolejlerin byk ogunlugu, bir tanriya ya da bir mitolojik kahramana tapmak amaciyla rgtlenmis dinsel topluluklardi. Din, devlet tarafindan denetlenen bir kamu etkinligiydi ve resm bir nitelige sahipti. Daha doyurucu bir dinsel duygusallik yasama arzusunda olan bir ok kisi, en ok sevdikleri tanrilara zel olarak tapabilmek iin, esitli kltler olustururlardi. Bu olusumlar ogu zaman bir Kolej niteligindeydiler. nl Orfeus gizemlerinin byle bir Kolej rgtlenmesi biiminde basladigina inanilmaktadir. Bacchus tapimi iin olusturulmus bir Kolejin varligini kanitlayan tarih belgeleri I.. 186 yilindan kalmistir. Eski Yunanda, siyasi etkinlikler de genellikle Kolej rgtlenmesine uygundu. zellikle, yoksul kesimlerde ya da liman kentlerinde yerlesmis olan yabancilar arasinda Kolej biimli siyasal rgtlenmelere sika rastlanirdi. Pericles dneminde Atinada, siyaset yapan Kolejlerin bulundugu ve bunlarin karisikliklar ikardiklari bilinmektedir. I.. 413 yilinda, bazi Kolejlerin demokratik ynetimi devirmek iin eylemler yaptiklari tarihsel kanitlariyla ortaya konulmustur. Yunanistandaki Kolej rgtlenmeleri, az sayida ve pek gsz olduklari iin, Romada ulastiklari gelismislik dzeyinden olduka uzaktilar. I.. birinci yz yilda Kolejler, Misirda da olduka revataydilar. zellikle Isise tapanlar arasinda pek yaygindilar. Apuleius, I.. 79 yilinda byle bir rgtn var oldugunu bildirmisti. Misir Kolejlerinin byk ogunlugu llerin gmlmesi ve cenaze trenleri alanlarinda etkinlik gstermekteydiler. nl Fayum blgesinde I.. 67 yilinda, benzeri Kolejlerin var oldugunu kanitlayan arkeolojik bulgular ele geirilmistir. Kk Asyada da, Kolejlerin varligina iliskin esitli kanitlar bulunmustur. zellikle Thyatira kenti, tm diger kentlerden daha fazla sayida Kolej barindirmaktaydi ve bu kentin demirci Kolejleri tm dnyada n kazanmisti.

Roma Imparatorlugunda Kolejler Romada Kolej biimi rgtlenmeler o denli eskidir ki, sylencelere gre Kolejlerin kkeni ikinci Roma krali Numa dnemine kadar eskiye gider. Bu rgtler I.. birinci yz yil baslarina kadar hi bir engelle karsilasmadan gelistiler. Ancak bu dnemde Romali yasa koyucular arasinda Kolejlere karsi bir muhalefet basladi ve I.. 64 yilinda dinsel nitelikli olanlar haricindeki Kolejler yasaklandi. I.. 58 yilinda ikarilan bir yasa ile yeniden etkinliklerini srdrmelerine izin verildi. Fakat bu kez de, siyasi olaylara pek fazla karistiklari bahanesiyle Julius Caesar tarafindan yasaklandilar. Bu dnemde faaliyetlerine izin verilen yegne Kolej dinsel nitelikli bir Musevi rgtyd. Augustus imparator olunca, tm mevcut Kolejleri kisisel korumasi altina alarak, hukuk dayanaklarini olusturan bir imparatorluk yasasi ikardi. Kolejlerin gelmis gemis en byk dostu ve koruyucusu ise imparator Marcus Aurelius oldu.

152

Bu genel Kolej yasalarina yeni eklemeler yapilmayarak, Neron imparator olana dek Kolejler kendi hallerine birakildi. Ancak Neron dneminde ikartilan yeni statler sayesinde Italya yarimadasinda bulunan tm kentlerdeki Kolejler denetim altina alindi. Imparator Trajan dneminde de, bu uygulamalar tasra kentlerine dek yayginlastirildi. Zamanla Kolejler o denli nem kazandilar ki, devlet mekanizmasinin vazgeilmez dislileri durumuna geldiler. Kolejlere yelik mirasla devredilmeye basladi. Bir Kolejden digerine geis yasaklandi. Kolejlere mensup kisiler iin alisma zgrlg (ya da alismama zgrlg) kalmadi. Kolejlerin bas roln stlendigi sanayi, devlet denetiminde bir tekel biimine dnst, alisanlar askeri sikidzen iine girdiler. Son yz yillarinda imparatorluk sistemi, Kolejlerden sagladigi gle ayakta kalabildi; askeri ve siyasi rgtlenmelerin yani sira imparatorlugun dayandigi nc temel dayanak Kolejler oldu. ok sayida yasa ve kisitlayici kurallara, ayrica kurallara uymamanin getirecegi ciddi yaptirimlara karsin, bir ok Kolej resmi statleri ihll eden yapi ve amalara sahiptiler. Bazisi dinsel, digerleri de siyasi karakterdeki bu yasadisi Kolejler, gnmz anlayisiyla, birer yeralti rgt niteligini tasiyorlardi. Yakalanmalari halinde, yasadisi Kolejlerin yneticileri agir para ve hapis cezalarina arptiriliyorlardi. Kolejlerin ne denli yaygin oldugunu gsteren istatistikler pek sasirticidir. Imparatorlugun 175 kentine dagilmis 2500 Kolej bulundugu tarih belgelerinden anlasilmaktadir. Yalnizca Roma kentinde, dinsel nitelikli olanlarin disinda, 80 meslek grubunun Kolej biiminde rgtlendigi bilinmektedir. Kolejlerin bir ogu, yelerine tatminkr bir cenaze treni dzenlemek amaciyla rgtlenmis zel kuruluslardi; bunlar Teuinorum Collegia (Gm Koleji) adiyla anilirdi. Bu tr Kolejlerin her biri kendilerine ait toplanti salonlarinda dzenli olarak, yelerinin dogum gnlerini kutladiklari senlikler ya da len bir yenin onuruna siirler okunan yas toplantilari tertip ederlerdi. Ayrica, her Gm Kolejinin sahip oldugu bir de Columbarium mevcuttu. Szck anlami olarak gvercinlik demek olan Columbarium, gerekten de soylularin kus yetistirdikleri zel yapilara olduka benzeyen gmtlklerdi. Yari yariya toprak altinda bulunan karanlik odalardan olusan Columbariumda, her biri ancak bir vazo sigacak kadar genis olan bir ok girinti bulunurdu. Girintilere yerlestirilen vazolar lms yelerin klleri ile dolu olurdu. Gm Kolejlerine mensup her yenin, bir girinti ile kllerinin saklanacagi bir vazoya hakki bulunurdu. Romalilar iin lm pek korkulan bir kavramdi. zellikle yoksul kisiler, gerektigi gibi gmlmeyenlerin yalnizlik iinde ve mutsuz bir ruh olarak sonsuza dek acilar ekecegine inanirlar ve lmden fazlasiyla korkarlardi. Yasami sresince her Romali, ruhunu byle bir sondan kurtarmak iin, para biriktirirdi. Zengin Romalilar kendilerine anit mezarlar hazirlatirlardi. Oysa, kleler ve yoksullar ihmal edilirler, genellikle bir fiinin iinde toplu mezarlara gmlrlerdi. Cesetler, kent disinda ailan byk ukurlara hi bir tren yapilmadan doldurulurdu. Bylesi bir dehsetten kurtulmak isteyenler her trl zveride bulunmayi gze alirlardi. Bu bakimdan, yeterince zengin olmayan Romalilar iin tek are, gerektigi gibi gmlmek iin para biriktirmek ve bir Gm Kolejine ye olmakti. Sir William Ramsey, The Church in the Roman Empire (Roma Imparatorlugunda Kilise) adli eserinde ilk Hiristiyan kiliselerinin de, yetkililerin gazabindan kamak amaciyla birer Gm Koleji biiminde rgtlendigini ileri srmttr. Oysa Kolejlerin byk ogunlugu, daha gndelik ve dnyasal amalarla kurulmuslardi. Hemen her meslek, sanat ve ticari etkinligin, imparatorluk statlerine uygun ayri bir Kolej rgtlenmesi mevcuttu. rnegin; pler, terlik reticileri, balikilar ve peruka reticilerinin bile ayri birer Koleji vardi. Tarih belgelerinde kaydi bulunan en eski Kolej, I.. 200 dolaylarinda varligi kanitlanan bir asilar Kolejidir. Bir ok mason tarihi, duvarci-insaati-mimar Kolejlerinin ayri bir konumu bulundugunu ve zel bazi haklar ve ayricaliklardan yararlandiklarini ileri srmstr. Ciceronun mimarligi pek onurlu bir meslek olarak degerlendirdigi dogrudur. Diger bazi Romali yazarlarin da insaatilik mesleginin yararlarini vdkleri bilinmektedir. Ancak bunlarin disinda, yapicilik meslegine bagli Kolejlerin, mason yazarlarin ileri srdkleri lde ayricalikli bir konumu bulundugunu kanitlayan bir belge yoktur.

Kolejlerin rgtlenmesi

153

Her Kolej schola ya da curia adi verilen bir toplanti salonuna sahipti. Kolej baskanlari magistri, curitarius, quinquennales ya da perfecti praesides gibi unvanlar tasirlardi. Baskan yardimcilarina decuriones denilirdi. Ayrica, meslek etkinlikleri yneten factor unvanli yneticiler bulunurdu. Resm statlerinin yani sira her Kolejin kendine zg kurallari, i ynetmelikleri vardi, bunlara genel olarak lex college denilirdi. yelerden toplanan aidat ve yardimlar arca adi verilen bir sandikta birikirdi. Bu ortak fon, hayir islerinde kullanildigi gibi, ogu zaman slenlerin dzenlenmesi ya da toplanti salonunun bakimi iin harcanirdi. Varlikli yeler ldklerinde, ya kendi adina slen dzenlenmesi amaciyla, ya da rgtn genel kullanimi iin ykl tutarlara ulasan miras birakirlardi. Kolejlerin ogunun soylu bir koruyucusu bulunurdu. Genellikle kadin olan bu koruyucular, destekledikleri rgt tarafindan her firsatta onurlandirilirlar, bunun karsiliginda Kolejlerin giderlerinin karsilanmasi iin para verirlerdi. Devlet ise, Kolejlerin etkinliklerini denetlenebilmek iin, yksek siniflara mensup olan bu koruyuculardan yararlanirdi. Bir tr kast sistemine benzeyen Roma toplumsal dzeni, Kolejlerin yapisina da tam anlamiyla yansirdi. Kolejlerde yeler arasi toplumsal derecelenme titizlikle gzetilir, soylu ailelere mensup olan yeler daima zel ayricaliklardan yararlanirlardi. Sahiplerinden izin almalari kosuluyla kleler de Kolejlere kabul edilirdi. Ancak, yelerin byk ogunlugu zgr Romalilardan olusurdu. Kolejlerin dzeni; rgt yapilari, yneticileri, derecelenme sistemleri ve yayildiklari alan bakimlarindan tipik Roma kent ynetim modelinin, yani o dnemin ideal politik rgtlenmesinin bir yansimasiydi.

Kolejler ve Masonluk Bilinen ilk izlerinden bugnk durumuna kadar Masonlugun evrimini inceleyenler iin Kolejlerin tarihi pek nemlidir. Bu eski rgtlerin tam anlamiyla birer mason locasi olduklari ve Masonluk tarihinin bu sayede I.. 1000 yillarina kadar geri gtrlebilecegi biimindeki heyecan verici yaklasimin kesinlikle terkedilmesi gerekir. En dar anlamiyla bile Kolej rgtlenmeleri, sonunda agdas Masonluga kadar ulasan toplumsal gelisim zincirinde yalnizca bir halka olusturmaktadir. Roma Kolejleri ile modern Masonluk arasinda mantiksal bir devamligi irdeleyen bir ka kuram vardir. Bu kuramlardan ilki Dionysos Yapicilari (Dionysiac Artificers) kuramidir. Sz konusu kuram, Hyppolito Joseph Da Costa tarafindan 1921 yilinda yayinlanan The History of Dionysian Artificers (Dionysos Yapicilari Tarihi) adli kitapta ortaya atilmistir. Da Costanin kurami ve grsleri, Iskoya Byk Locasi tarafindan hazirlanan The History of Freemasonry (Masonluk Tarihi) adli kitapta yinelenmistir. Kuramin z, Dionysos Yapicilarinin Sleyman Tapinaginin insasinda alismis olduklari ve buradan elde ettikleri mimar gizleri koruyarak, sonradan yapicilik meslegi ile ilgili bir Roma Kolejine aktardiklari biimindedir. Bu atamada ikinci bir kuram; pek iyi bilinen Comacine kurami devreye girmektedir. Leader Scottun Cathedral Builders (Katedral Mimarlari) ve Ravenscroftun Comacines - Their Predecessors and Their Successors (Comacineler - nclleri ve Ardillari) adli eserleri Comacine kuramini ayrintili olarak aiklamaktadir. Bu kurama gre; Romanin son dnemlerinde barbar istilsindan kaan insaati Roma Koleji yeleri Kuzey Italyada Como gl (Comacine sz Comolu demektir) yakinlarina siginmislar ve kosullar dzelip Avrupa yeni bir uygarlik atilimina hazir olana dek mimarlik bilgilerini nesilden nesile aktarmislar. Barbar akinlari son bulup, yeniden kentler ve yollar yapilmaya baslandigi zaman, Comolu ustalar insaattan insaata gezerek okullar kurmuslar, Avrupanin esitli lkelerinde tipki birer misyoner gibi alisarak mimarligi yetenekli kisilere gretmisler. Masonluk ile Roma Kolejlerini ilitkilendiren nc kuram Gouldun The Concise History of Freemasonry adli eserinin ilk cildinde yer almaktadir. Gould, bu kurami enine boyuna irdelemis ancak herhangi bir biimde yandasligini yapmamistir. Bu nc kurama gre, Kolejler muzaffer Roma ordulari ile birlikte Britanya Adalarina kadar ulasmislar ve burada kprler, yollar, kiliseler ve binalarin insaatinda etkin olmuslardir. Adalardaki Roma egemenligi son bulunca, Kolejler varliklarini bir lde degistirerek de olsa, Guild adi verilen meslek rgtleri niteliginde srdrmeyi basarmislardir. Bu meslek rgtleri zamanla, nce operatif (eylemsel) mason localarini, daha sonra da spekltif (dsnsel) mason localarini, yani bugnk anlamiyla Masonlugu dogurmuslardir. Kimi tarihiler bu kuramlari toptan reddederken, digerleri desteklemektedir. Ancak, gelecekte bu kuramlari destekleyecek daha ok kanit bulunacagini umarak, simdilik hi bir kuramin yeterince saglam olmadigini

154

belirtmek gereklidir. Ileri srlen kuramlar yeterli kanitlarla desteklenmedike, Roma Kolejleri ile Masonluk iliskisi konusunda kesin yargida bulunmayi ertelemek dogru olacaktir. Bu belirsizliklere karsin Kolejler, Masonluk tarihini inceleyenler iin daima nemli bir konu olmayi srdrecektir. Zira Kolejler, Masonluk benzeri bir kurumun, insanin dogasindan nasil ve neden filizlendigi hakkinda iyi bir rnek olusturmaktadirlar. Roma Imparatorlugu zamaninda, yasam giderek daha zor ve karmasik hale gelmisti. Bu nedenle bireyler yasam mcadelesinde kendilerini yalniz hissediyorlardi. Bylece bireyler tek baslarina beceremedikleri mcadeleyi, kendi tekil glerini dostlari ve meslekdaslarinin kaynaklari ile birlestirince basardiklarini kesfettiler. Paralarini, bilgilerini, etkilerini ve iyi niyetlerini birlestirince siradan insanlarin da, kocaman ve gl dnyayi sirtlayabildiklerini anladilar.

COMO USTALARI Ortaagda bir Mimarlar rgt....................................eviren: Thamos (Geometri) Bu yazi H. L. Haywoodun The Builder dergisinde 1923 yilinda ikan Freemasonry and The Comacine Masters adli yazisindan evrilmistir. GIRIS Barbar istilalarinin sona ermesi ve Avrupanin nispeten sakin bir ortama kavusmasiyla gelisme firsati bulan Ortaag uygarligi ile Roma Imparatorlugunun klasik kltr arasinda bir kpr grevi gren Comacine (Comolu) insaat rgtlerinden, daha nceden Roma Kolejleri ile ilgili blmde sz etmistik. Haklarinda pek ok sz edilen bu rgtlere zel bir dikkatle bakmak ve onlari daha derinlemesine incelemek zamani geldi. Como Ustalarindan sik sik sz edildigini duyan bir mason rahatlikla syle dert yanabilir: Su Como Ustalarindan da, Masonlugun nasil bu rgtten kaynaklandigini ve Ortaag boyunca atesi sndrmemeyi nasil basardiklarini dinlemekten de biktim...stelik bu rgt hakkinda hemen hi bir bilgimiz yok. Aslinda bu szler tam olarak dogru sayilmaz, zira Como Ustalari hakkinda olduka yeterli bir bilgi birikimine bugn sahibiz. Ancak, gereklerin ortaya koydugundan daha fazlasini Como ustalarina mal etmeye kalkisan heveslilere tahamml edilmemesini de hakli grmek gerekir. Ne var ki, bu sorunu su ya da bu biimde zmlemek bizim buradaki amacimizi asmaktadir. Bilinen olgulari ortaya koyarak Masonluk tarihindeki Como Ustalarinin katkilarini ifade eden nl kurami aiklamak su anki gereksinimlerimizi karsilayacaktir. Como Ustalari kurami ilk kez, Leader Scott takma adiyla yazilar yazan ve gerek adi Lucy Baxter olan bir hanim tarafindan, 1899 yilinda Londrada yayinlanan The Cathedral Builders: The Story of a Great Masonic Guild (Katedral Insaatilari: Byk bir Mason rgtnn yks) adli eserde ortaya atilmistir. Bu eseri 1910 yilinda yayinlanan ve W. Ravenscroft tarafindan kaleme alinan, topu topu seksen sayfalik bir kitapik izlemistir: The Comacines: Their Predecessors and Their Successors (Como Ustalari: nclleri ve Ardillari). Bazi tarih kitaplarinin ve ansiklopedilerin disinda, bu iki kitap masonlarin elindeki Como Ustalari ile ilgili yetersiz kaynaklardir, ancak Italyancada konu ile ilgili genis bir literatr mevcuttur. COMO USTALARININ TARIHI Daha nceden grdgmz gibi, Roma Imparatorlugunda tm sanat ve meslekler Collegia (Kolejler) adi verilen kuruluslar etrafinda rgtlenmisti. Collegianin her biri, belirli bir sanat ya da bir meslek zerinde tekelci bir denetime sahipti. Barbar istilalari sonucunda bu rgtler iinde bulunduklari kentlerle birlikte yok olmuslar, yalnizca Roma ve Constantinopolis (Istanbul) kentlerinde bulunan bazilari bu yikimdan kurtulabilmislerdi. Kuzey Italyada bulunan Lombard Kralligi sinirlari iindeki sevimli Como gl kiyisindaki Como kentinde, mimarlar ve yapi ustalarinin olusturdugu bir Collegiumun varligini srdrdg sanilmaktadir. Bu rgtn nasil olup da ayakta kalabildigi bir muammadir. Ancak, yrede bulunan byk tas ocaklarinin varligi bunun nedenlerinden biri olarak kabul edilebilir. Diger nemli neden, Lombard devletinin nispeten daha gelismis ve gl olmasidir. Bu insaatilar rgt Como gl evresini yz yillar boyunca yurt edinmis ve bylece rgtn adi Como Ustalari biimine dnsmstr. Rivoiranin yazdigi Lombardic Architecture (Lombardiya Mimarisi) adli esere gre, Magistri Comacine

155

(Como Ustalari) szlerine ilk kez Lombard Krali Rotharis (636-652) tarafindan dzenlenen yasalarda rastlanmaktadir. Bu yasalarin 143. ve 145. maddelerinde Como Ustalari; kendi serf, isi ve alisanlarina sahip, her tr yapi isleri iin kontratlar ve alt-kontratlar yapmakta tam ve sinirsiz yetkili, mimar ve yapi ustalarindan olusan bir meslek ya da kardeslik rgt olarak anilmaktadir. Rivoiraya gre Como yresinde yapi etkinlikleri hi bir zaman kesintiye ugramamis, evrede bulunan ok sayida tas ve mermer ocaklari ile kereste atlyeleri isi ekmeye devam etmistir. Riccinin History of Italian Architecture (Italyan Mimarisi Tarihi) adli kitabinda, Como Ustalarinin Ortaagda geerli kisitlamalardan uzak tutulduklari ve zgrce dolasim hakkina sahip olduklari belirtilmektedir. Ancak, yogun arastirmalara karsin, ne Papalik fermanlarinda, ne Karolenj Krallarinin yasalarinda, ne de dnemin diger belgelerinde bu aiklamayi kanitlayacak bir ipucu bulunmus degildir. Como Ustalari da, diger meslek rgtleri gibi, yeni yelerin katilimi ve yeni yapi kontratlari sayesinde, diger kentlerde localar aarak etkinliklerini ve etkilerini yayginlastirmislardir. Italyan vakanvislerine gre, Papa II. Gregory tarafindan Almanyaya misyoner olarak gnderilen Saint Boniface yaninda yapi sanatinda ustalasmis ok sayida rahiple birlikte, onlara yardimci olmak zere laik mimarlar da gtrmst. Ayni kaynaklar, 598 yilinda Ingiltereye misyoner olarak giden Saint Augustinein de yaninda yapi isileri oldugunu; daha sonra Saint Augustinein manastirlarin ve kiliselerin yapimi iin daha ok adam gnderilmesini Papadan talep ettigini kaydetmektedirler. Leader Scott, her iki rnekte de, gnderilen laik yapi usta ve isilerinin Como Ustalarindan olduklarini ileri srms ve bu dsncesini insaat yntem ve biemlerine dayandirmistir. Benzer biimde, Como Ustalarinin yntemlerini Gney Italya, Sicilya ve Normandiyada bulmak olanaklidir. Italyadaki Como kentinden baslayarak evreye yayilan Como Ustalari kardeslik rgt, Avrupanin hemen tm lkelerinde kendi zgn yapi sanatlarini uygulamislardir. Byk lde Merzarionun yazdigi I Maestri Comacines (Como Ustalari) adli kitaba dayanan Leader Scott, Como Ustalarinin tarihini bir zet olarak syle ifade etmektedir. Italya Barbarlarin istilasina ugrayinca, tm Collegia rgtlenmesi sindirilmisti. Romada bulunan mimarlar koleji Comum Cumhuriyetine (Comoya) tasinmisti. Erken Orta ag dneminde, Avrupadaki en nemli yapi rgt; yasalari, yntemleri ve alismalari ile tam olarak Roma sanatinin izlerini tasiyan ve bu bakimdan Roma Collegiasinin devami niteliklerini gsteren Como Ustalaridir. Italyan vakanvisler, mimar ve yapi ustalarinin Saint Augustinei Britanya Adalarindaki misyonunda izlediklerini kaydetmisler ve diger Italyan tarihiler bu grs yinelemislerdir. O dnemde, yapi islerinden anlayan rahiplerin bulunmasi olagandi ve Como Ustalarina bagli bir rahipler grubu mevcuttu; manastir rgtleri iinde de nitelikli mimarlar bulunmaktaydi. Augustinein Britanya misyonu hakkinda Bedenin aktardiklari, misyona bagli mimarlarin bulundugunu kanitlamaktadir. Papanin Britanya misyonu iin, eski Roma insaat geleneklerine bagli Como Ustalari arasindan mimar semis olmasi gl bir olasiliktir. Britanyadaki alismalarin belgeleri de, bunun dogru oldugunu ortaya ikarmaktadir. Saxon mimarisinde de, tipki Como Ustalarinda oldugu gibi, esitli kus, canavar ve hayvan oymalari sik rastlanan ssleme tekniklerindendir. Fizyolojistler, Saxon mimarisindeki oyma konularinin Latin kkenli olduklarini ileri srmektedirler. Britanya misyonunu anlatan Bedenin ve Hagustaldli Richardin yazilarinda kullanilan bazi tmce ve terimlerin, aynen Kral Rotharisin yasalarinda yer almakta olmasi, bu yazarlarin Como Ustalarinin yapi terimlerine asina olduklarini ortaya koymaktadir. Eger bu siralanan varsayimlar dogruysa, karanlik aglar boyunca yitirildigi sanilan uygarlik ve sanatlarin aslinda Como Ustalari rgtnn isi ve sanatilari tarafindan nasil korundugunu belirleyen ok nemli aiklamalara ulastigimiz sylenebilir. Como Ustalari, yalnizca insaati olarak dsnlmemelidir; onlar, heykeltraslik, resim, mozaik, aga isleri ve oymacilik gibi bir ok farkli sanati, hatta mzik ve edebiyati da bir arada uygulamayi biliyorlardi. Iinde birok dost geminin yok oldugu azgin bir denizi asar gibi, Como Ustalari rgt, Avrupadaki firtina kesilip de, Barbar kavimler baris ve toplu yasam iin hazir duruma gelene dek, uygarlik gemisini yzdrmeyi basarmislardi. Eger mimarlik tarihinde sreklilik hi aksamamissa ve daha yakin zamanlarin yapi rgtleri kendi sanat, gelenek ve greneklerini eski aglara baglayabiliyorlarsa, bu devamlilik karanlik aglar sresince zinciri koparmamayi basaran Como

156

Ustalarinin sayesindedir. Ancak tm bu varsayim ve aiklamalar henz yeterince dogrulanmamistir ve Como Ustalari kurami hala yalnizca bir kuramdan ibarettir. Her zaman titizlik gsteren Rivoira, tm bunlari kabul etmekte ekingen davranmakta ve Como Ustalarinin rgtlenmesini ve kullandiklari terminolojiyi yeterince bilmedigimizi vurgulamaktadir. Ancak yine de, onlarin rollerinin pek nemli oldugunu dsnmekte, yalnizca eski collegia ile bir baglanti halkasi olusturmakla yetinmeyip, Gotik Mimari ile ieklenen Rnesansin yollarini da Como Ustalarinin dsedigini varsaymaktadir: Como Ustalarinin ya da Lombard yapi rgtlerinin, rgtlenme biimi ve ne tr dis etkilere aik olduklari tam olarak bilinmese de, Lombard Kralliginin son bulmasina kadar varliklarini srdrdkleri kesin olarak kanitlanmistir. zgrlklerin ilk esintisi ve yeni zanaat rgtlerinin ortaya ikisi ile birlikte, Como Ustalari, kendilerini zamanla gelistirerek yavas yavas bir Ortaag kurumuna dnsmslerdir. rgtn yelerinin, kendilerini daha yetkin bir duygu ve dsnce birligi, daha yogun bir rgtlenme iinde bulmus olmalari gerekir. Bu durum onlara, Italyadaki en yetkin yapi islerini gereklestirmelerini saglayan stnlklerini koruma kosullarini getirmistir. Bundan fazlasini sylemek olanakli degil. Ancak, tm gelenekleri bir yana biraksak da, yapilar ve anitlar sylediklerimizi dogrulamaya yeterlidir. Rivoira kadar titiz davranmayan Merzario, benzer bir taniklik sunmaktadir: Tm Italyayi kaplayan bu karanlikta, yalnizca bir tek kk lamba isik samayi srdrd ve genis Italya mezarligininda parlak bir kivilcim olarak kaldi. Bu, Como Ustalarinin isigiydi. Onlarin tek tek adlarini bilemiyoruz ama, ruhlarinin esintisini yz yillar tesinden duyumsayabiliriz. Rahatlikla syleyebiliriz ki, 800 - 1000 yillari arasinda gereklestirilen tm sanat eserlerinin byk bir kismi Como Ustalari kardeslerinin eseridir. Bilgili kisilerin yetki ve yargisi bu iddiayi dogrulamaktadir. Agostino Segredio da ayni kaniyi tasimaktadir: Insaat rgtlerinden ve onlarin kiskanlikla sakladiklari gizlerinden sz ederken, Como Ustalarindan kaynak bulan ve Ortaagin en gl, en byk rgt olan Masonlugu unutmamak gerekir. Como Ustalari, Alpleri asarak Avrupaya yayildi. Papalar bu rgt kutsadi, krallar korudu; gller bu rgtn saflarina katilarak onurlandilar. Yapi isleri ile ilgili sanatlari byk bir kiskanlik ile korudular, kati yasalar ve siddetli cezalar ile baskalarinin yapi sanatini grenmelerini engellediler. Istekliler, uzun ve zorlu sinavlardan sonra rgte katilabildiler. gretileri ve toplantilari gizemlerle doluydu. Kendi kklerini Sleymanin Tapinaginda buldular. Leader Scott ise konuyu syle zetler: Gnmz Masonlugunun iinden iktigi gerek kaynagin Como Ustalari oldugu hakkinda kesin bir kanit bulunmamasina karsin, Como Ustalari rgtnn Roma Collegiasi ile Ortaagin meslek ve sanat rgtleri arasinda bir baglanti halkasi oldugunu kabul etmemiz gerekir. Joseph Fort Newton da bu yorumu desteklemektedir: Romayi terk etmelerinden sonra, Mimarlar Collegiumunu izlemenin pek g oldugu bir dnem baslamaktadir. Ne mutlu ki, yakin zamanda gereklestirilen bazi arastirmalar bu abayi olduka kolaylastirmis ve herseyi tmyle grenmek olanakli olmasa da, servenlerinin byk bir blm aydinliga kavusmustur. Bugne dek mimarlik tarihinde, Romanin klasik sanati ile Gotik mimarinin baslangici arasinda bir bosluk oldugu dsnlmekteydi. Ayni biimde mimarlarin yksnde de, Roma Collegiasi ile katedral yapicilari arasinda benzer bir kesinti oldugu saniliyordu. Bu bosluk tam anlamiyla doldurulmamis olsa bile, Leader Scottun yazdigi, hem bir sanat yapiti ve hem de yetkin bir arastirma kitabi olan The Catherdral Builders sayesinde nemli asamalar katedilmistir. Scottun kurami, yitirilmis baglantiyi Como Ustalarinda bulmaktadir. Bu mimarlar rgt, Roma Imparatorlugunun yikilmasiyla, Como gl zerinde bulunan bir adaya tasinmis ve karanlik aglar sresince klasik sanatin geleneklerini yasatmayi basarmistir. Italyan mimarisinin farkli biemleri dogrudan bu rgtten tremis ve nihayet Como Ustalari, kendi mimarlik uygulamalarini Fransa, Ispanya, Almanya ve Ingiltereye gtrmslerdir. Byle bir kuram olduka zor kavranir ve kesin kanitlardan yoksun olabilir, ama Scott olabildigince dogru bir yaklasim iindedir. Diger yandan, Como Ustalari kardeslik rgtnn varligini bile kabul etmeyen ya da Ortaag mimarisindeki etkilerini pek nemsiz bulan yazarlar da vardir. R. F. Gould asagidaki satirlarda bunu aika ifade etmektedir: XIII. Yz yilin baslarinda tm lkelerde birer insaati Collegiasi bulundugu ve bunlarin Papaligin kutsamasi ve korumasi altinda tm yeteneklerini dinsel yapilarin insa edilmesine ynelttikleri biiminde gnmzde genellikle kabul edilmis bulunan dsnce tmyle sinirsiz bir ds rndr. Pek nl, ancak

157

olduka hayalci bir yapit olan Historical Essay on Architecture (Mimarlik zerine Tarihsel bir Deneme) adli kitabinda Hope, Magistri Comacini diye adlandirilan bir grup gezgin mimarin Ortaag boyunca Avrupada etkinlik gsterdigini belirtmektedir. Bu dsnce geenlerde Leader Scott tarafindan yeniden canlandirilmis ve Como Ustalarinin aslinda Roma kolejlerinin bir devami oldugu, Comoda yerlestikleri, Lombard krallari tarafindan grevlendirildikleri, gl ve iyi rgtlenmis bir meslek kurulusu biimine geldikleri ve tm Ortaag mimarisine egemen olduklari ileri srlmstr. Ancak byle bir kuram, olasi olsa bile, Ortaag mimarisi zerindeki karanligi gidermeye yeterli degildir. O dnemde mimarlikta karsilikli etkilenmeler sika grlen bir zelliktir; yine de yerel ekollerin alismalari ylesine kendine zg izgiler tasimaktadir ki, varligi kuskulu olan merkezi bir meslek rgtnn etkisi grlmemektedir. Diger yandan George Edmund Street, Como Ustalari kuramini tmyle hatali olarak degerlendirirken; Wyatt Papworth, byle bir rgtn hi bir zaman var olmadigini belirtmektedir. Byk olasilikla, bu karsi ikislar Como Ustalari kuraminin abartilmasina gsterilen bir tepkidir. Oysa Leader Scott, Como Ustalarinin Avrupa uygarligini kurduklarini ya da Gotik mimariyi yarattiklarini iddia edecek kadar ileri gitmemistir. Ileri srlen yalnizca, Como blgesinde bir mimarlar rgtnn uzun yillar boyunca varligini srdrdg ve yaygin bir etki yarattigindan ibarettir. Scott, Como Ustalarinin diger lkelere olan etkisi konusunda titiz davranmis, bir ok konunun henz aydinlatilmadigi hakkinda okuyucularini uyarmistir. Como Ustalari rgtnn Roma Collegiasi ile olan baglantisini kesin bir kanit biiminde degil, bir olasilik olarak sunmustur. COMO USTALARI VE MASONLUK Masonlar, kendi rgtlerinin cennet bahesinde Adem tarafindan kurulmus oldugu ya da Tanri evreni yaratmadan nce bile varoldugu biimindeki olanaksiz bir eskiligi ne sren, siradan ve yersiz savlarini oktandir bir yana birakmislardir. Masonluk bu durumuyla da olduka eski sayilir ve stelik dssel bir baglanti ile sslenmeye gerek duymayacak denli onurlu bir gemise sahiptir. Masonlugun bir evrim sonucu zaman iinde gelisip ortaya iktigi biliniyor. Bu bakimdan masonlar, Masonluga benzeyen ya da Masonlugun ncl olabilecek kurumlarin, nerede ve ne zaman olursa olsun dogus ve gelisimlerinin incelenmesine zel bir ilgi gsterirler. Isbirligi ve kardesligin kullanimi, gizlilik ilkesinin bulunmasi, amalara sadakatle baglilik iinde abalarin srdrlmesi gnllerin derinliklerinde sakli lklerin parlamasi iin daima esin vermistir. Como Ustalarinin yksne iste bu degerler isiginda bakmak gerekir. Masonlugun yalnizca genel anlamda tarihi baglarla bagli olabilecegi bu eski rgtn, bir mason rgt oldugunu ileri srmek olanaksizdir. Masonluk tarihi ile mimarlik tarihi iie gemistir. Bu yzden, mimarlik hakkinda yeni bir bilgi, Masonlugun gelisiminin daha iyi anlasilmasina yardimci olacaktir. Como Ustalarinin tarihi, Masonlugun gerek tarihinin bir blm olabilmesi aisindan degil, mimarlik tarihine isik tutabilmesi aisindan ok degerlidir. Como Ustalari rgt bir ok bakimdan, sonradan speklatif Masonlugu doguracak olan, insaati meslek rgtlerine benzerlikler gstermektedir. Ancak, ok hayalperest olmadika ya da Masonluk szcgne gereginden daha genis anlamlar yklemedike, Como Ustalarini, Masonlugun z atasi olarak grmek olanakli degildir. Izleyen satirlarda adim adim gelistirmeye alisacagim kendi kuramim, gya Ingiltereden kaynaklandigi iddia edilen Masonlugun, aslinda Gotik mimari ile dogan meslek rgtlerinin arasindan zamanla gelisip evrimlestigi biimindedir. Bu meslek rgtlerinde bulunan ahlak, din ve trensellik tohumlari, uygun bir ortam bulma sansina kavusarak gelismis ve XVII. yz yilda operatif zelliklerin giderek azalmasi ile tmyle dsnsel bir yapiya dnsmstr. Bu dnsm dneminde kimi gizlici (oklt) kaynaklardan yeni zellikler de katilmis ve bu gelisim, tm Masonlugu tretecek olan Londra Byk Locasinin 1717 yilinda kurulmasi ile zirveye varmistir. Masonluk hakkindaki bilgileri olduka sinirli olan Leader Scott, hakli olarak gnmz Masonlugu ile Como Ustalarinin Masonlugunu (!) birbirine karistirmamak konusunda pek dikkatlidir. Bu konu hakkindaki dsncelerini dile getiridgi blm hemen her zaman diger arastirmacilar tarafindan eksik olarak yinelenmistir. Bir yandan Scottun iki rgtn tarihsel baglantisi zerine gelistirdigi kurami sunmak, diger taraftan gnmzde varolan biimi ile Masonluk hakkinda ne denli az bilgisi oldugunu gstermek amaciyla, asagida bu blmn tmne yer verilmistir. Alinti yapilan blm Scottun kitabinin 16. sayfasindan baslamaktadir: Bu blm yazmaya koyuldugum sirada garip bir rastlanti sonucu, mason rgtlerinin trenleri ve uygulamalari hakkinda eski bir Italyanca kitap elime geti. Elbette, kitabin adi belli olmayan yazari ise Sleyman Tapinaginin mimari Adoniramdan basliyordu. ok sayida isiyi yneten Adoniram, tmn isimleriyle ayirdetmekte zorluk ektigi iin, isileri kisma blms: novices (iraklar), operatori (kalfalar) ve magistri (ustalar). Her sinif farkli bir isaret ve parolaya sahip oldugu iin, cretleri kolaylikla denebiliyormus ve bylelikle hile yapmaya yeltenenlere karsi nlem alinabiliyormus. alisanlar arasinda

158

ayni gruplasmanin Roma Collegiasinda da bulunmasi olduka ilgintir. Sleyman zamaninda rgtn en basta gelen simgeleri Sleyman Dgm ya da Sonsuz Dgm ile Judah Aslaniymis. Anonim yazarimiz, Masonlugun gnmzdeki tinsel anlamiyla ikinci kez canlanmasinin, herkesden ok, Oliver Cromwell sayesinde gereklestigini sylyor. Tanimladigi mason tren ve uygulamalari Ortaag batil inanlarini, ocuk oyunlarini, kanli yeminleri ve gizemli bir gizliligi yansitiyor. Tm mason isaretleri ve tm ahlak degerlerinin, mimari bir grnm altinda, mason locasi tarafindan simgelenen el dokunmaksiniz insa edilen tapinak dsn maskeledigini sylyor. Asil nemli olan husus, tm trensel uygulamalar ve mason amblemlerinin, rgtlenme ve terminoloji aisindan, ok uzun zaman nce varolmus bir geregi, Como Ustalarinin alisma dzenini isaretlemeleridir. Tm mason gizlerini aiklayan bizim isimsiz Italyan yazarimiz, her locanin biri iraklar, digeri kalfalar ve sonuncusu stadlar olmak zere gruba ayrildigini belirtiyor. Nerede ve ne zaman olursa olsun Como Ustalarinda da bu l dzenlemeyi bulmak olanakli: iraklar iin Schola, kalfalar iin Laborerium ve stadlar iin Opera ya da Fabbrica. Tm rgtn basinda bir Gran Maestro ve her locanin basinda da bir Capo Maestro bulundugunu sylyor anonim yazarimiz. Ayrica yine her mason locasinda iki Soprastanti, bir hazineci ve bir katip bulundugunu da belirtiyor. Bunlar tam olarak Como Ustalarinin rgtlenmesinde de yer almaktadir. Gnmz Masonlugunun iinden iktigi gerek kaynagin Como Ustalari oldugu hakkinda kesin bir kanit bulunmamasina karsin, Como Ustalari rgtnn Roma Collegiasi ile Ortaagin meslek ve sanat rgtleri arasinda bir baglanti halkasi oldugunu kabul etmemiz gerekir. Iki rgt arasinda yukaridaki blmde dile getirilen benzerlikleri gelistirmek olanaklidir. Como Ustalarinin localari, Byk stadlari, gizleri, LArcano Magistero adli gizli bir kitaplari vardi; nlk giyerler, kendi aralarinda para toplarlar, dsknlere para yardimi yaparlar, tanitma isaretleri kullanirlardi. stelik gnmz Masonluguna ok yakin gelen simgeleri de vardi: J ve B stunlari, pergel, gnye, mozaik dseme gibi...Ne yazik ki, Como Ustalarinin inisiyasyon trenleri hakkinda her hangi bir veriye sahip degiliz. Bu alanda arastirmalarini srdren Ravenscroft, bazi eski mason geleneklerinin ve zellikle Sleyman Tapinagi ile ilgili olanlarin, Como Ustalari tarafindan korunarak bizlere kadar ulastigini sylerken belki de haklidir. Gelecekteki buluslar bu byleyici kurami dogrulayabilir. Ancak, kisisel kanima gre, nemli bir olgu bu kurami tmyle yanlislayabilmektedir. Bu olgu, Gotik mimarinin filizlendigi meslek rgtleri ile Gotik mimarinin hi bir zaman yerlesmedigi Italyada alisan Como Ustalari arasinda hi bir bagintinin bulunmamasidir. Masonlukla bagintili oldugu kadariyla Como Ustalari kurami, henz havada kalmis ya da yalnizca emeklemekte olarak nitelendirilebilir. Tm dikkatlerini Ortaag tarihine ve mimarisine ynelten gnmz arastirmacilarinin bu ilgi ekici konu ile baglantili olarak gstermeleri gereken ok aba var. Kaynaklar: Leader Scott, The Cathedral Builders W. Ravenscroft, The Comacines A. E. Waite, A New Encyclopedia of Freemasonry, Vol. I R. F. Gould, A Concise History of Freemasonry G. Fort, A Critical Inquiry Into the Condition of the Conventual Builders G. Baldwin Brown, From Schola to Cathedral G. T. Rivoira, Lombardic Adventure Ricci, History of Italian Architecture Merzario, I Maestri Comacine J. Ferguson, Handbook of Architecture Thomas Hope, Historical Essay on Architecture Jameson, Sacred and Legendary Art J. A. Symonds, Renaissance of Art: Fine Arts Millman, A History of Latin Christianity Staley, Guilds of Florence Moller, Memorials of German Gothic Architecture Porter, Medieval Architecture J. L. Mosheim, Ecclesiastical History C. L. Stieglitz, Dictionary of Architecture C. A. Cummings, A History of Architecture in Italy

159

GILDLER Ortaagda Meslek rgtlenmeleri: Gildler...................................eviren: Thamos (Geometri) Bu yazi H. L. Haywoodun The Builder dergisinde 1923 yilinda ikan Freemasonry and The Guild System adli yazisindan evrilmistir. GIRIS Sakson ve Angl boylari, g ederek Britanyaya yerlestikleri ilk dnemlerde, askeri rgtlenme biimlerini titizlikle korumuslardi; bylece her geici yerlesim birimi bir esit askeri birlik olusturmaktaydi. Ancak zaman geip de, yerlesim birimleri kalici bir nitelik kazandika, giderek belirli bir sivil toplumsal dzen evrimlesti. Bu sosyal dzenin ilk adimi, aralarinda kan bagi olanlarin savunma ve birbirini desteklemek iin olusturduklari, hem bireyin hem de ailesinin karsilikli sorumluluk tasidiklari, akrabaliga dayali rgtlenmelerdi. Zaman iinde dzeni saglamak, bireyi ve toplulugu korumak ve benzer amalar tasiyan bu gnll olusum, giderek yalnizca kan bagi olanlari degil, ayni yerlesim birimine dahil tm bireyleri de kapsayacak biimde genisledi. Dogal olarak nitelendirilen kan bagi ortakliklarinin tersine Yapay olarak nitelendirilen ve yerlesim birimini temel alan rgtlenmeler Britanyadaki ilk Gildler olarak degerlendirilirler. Tipki yz yillar ncesinde ortaya ikan, Helenlerin Thiassoi ve Romalilarin Collegia rgtlenmeleri gibi, Gildler de dogal kosullara ve toplumsal gereksinimlere yanit olarak kendiliginden gelismislerdir. Roma Collegiasi ile Ingilteredeki Gildler arasinda tarihsel bir sreklilik ok gl bir olasilik biiminde gvenilir uzmanlarin genellikle savunduklari bir kuram olmasina karsin, dnemin tarihsel bulgulari, bu konuda kesinlik saglayamayacak kadar sinirlidir. Bylesi bir tarihsel srekliligin, Collegia rgtlenmesinin uzun sre ayakta kaldigi ve diger tm Avrupa lkeleri gibi kendi Gild sistemine sahip olan Italyada gereklesmis olmasi daha gl bir olasiliktir. Gild (ya da farkli bir yazim ile Guild) szcg, etimolojik olarak da bir muamma olmaya devam etmektedir. Kuzey Almanlarda para anlamina gelen Geld szcg vardir. Danimarkada Gilde tanri Odin adina dzenlenen bir dinsel festivalin adidir. Anglosaksonlar iin Gild belirli taksitlere baglanmis deme biimi anlamina gelir. Bretonlarda Gouil bir bayram ya da festival adidir. Gal dilinde Gmylad yine bir festivalin adidir. Sonralari Gildler tm Avrupaya yayildiklari zaman, Kuzey Almanlar Gild szcgn, Gney Almanlar Zunft szcgn, Fransizlar Metier ve Italyanlar Arte szcklerini kullanmislardir. XVI. Yz yildan baslayarak Ingilterede, Gild szcgnn yerine ogu zaman company (sirket) ya da corporation (kurum) szckleri de kullanilmistir. Ayrica bir de Gild yerine kullanilan mystery szcgne rastlanir ki, bu szck Latince ministerium (ticaret) kkeninden tremis olup gerekte gizem anlami ile iliskili degildir. Ilk Gildlerin Italyada ortaya iktigi sanilmaktadir. Buna karsin, Fransada ilk kez 779 ve 789 tarihli Karolenj Yasalarinda sz edilen Gildler, Charlemagne dneminde olduka gelismislerdi. XI. Yz yilda ise, hem ticaret hem de zanaat Gildleri Fransa, Hollanda, Norve, Isve ve Danimarkada pek yaygindilar. Bilinen en eski ordinans (bir Gildin ynetimi ile ilgili yazili kurallar) XI. yz yil Ingilteresinden kalmistir. Gild sistemi ve ilkeleri, o denli basarili olmus ve uygulamalari ylesine farkli alanlara yayilmistir ki, XII. ve XIII. yz yillarda Avrupanin ekonomik ve sosyal yasaminin nde gelen zelligi durumuna gelmistir. Gild uygulamasinin en eski ve yaygin rnegi, VI. yz yilda Kuzey Avrupada ve VII. yz yilda Ingilterede grlen ve Ine Yasalarinda da sz edilen, Firth (Baris) Gildleridir. Bu Gildler, eskiyalik ve korsanlik girisimlerine karsi ortak savunma amaciyla biraraya gelen gnlllerden olusuyordu. Amalari, ulusal hkmetlerin henz bilinmedigi bir dnemde, yerlesim birimlerinde yetki eksikligi oldugunda ve yasalar yetersiz kaldiginda, bir tr polis gc olusturarak toplulugu korumakti. Vigilanteler, bu uygulamanin ilk rneklerinden biridir. Yurttaslarin korunmasi ve yasalarin yrlg iin gelismis dzenlerin varligina karsin bugn bile, bazi topluluklarda sabirsiz kisilerin benzer yntemlerle, kendilerince yasa koymak ve alistirmak istediklerine tanik olmaktayiz. Zaman iinde Gildlerin sayisi artti ve akla gelen her trl ama iin uygulanmaya baslandi: dostluk, iki arkadasligi, cenaze trenleri, ibadet, av, yolculuk, sanat ve bankacilik ve daha bir ok alanda Gildler ortaya ikti; rahipler, kesisler, denizciler, tccarlar, oduncular, obanlar rgtlendiler. Erkekler iin, kadinlar iin, hatta ocuklar iin bile Gildler vardi. Zenginler ve fakirler, kyller ve kentliler Gildlere

160

katildilar. Gnmzde devlet tarafindan yerine getirilen ordu, okul, hastane gibi hizmetler ile dkkan, depo, fabrika, sendika gibi toplumsal yapinin farklilastirdigi sayisiz islevler, o dnemde hep Gildler tarafindan gereklestiriliyordu. Tipik bir Gild, len yeleri iin cenaze treni dzenler, dul ve yetimlere destek olmak iin ortak bir yardim sandigi olusturur, dnemsel toplantilar ve ziyafetler dzenlerdi. yelige ant ierek girilirdi. dentiler toplanir, etkinliklerin dzeni iin tzkler olusturulur, uygunsuz davranan yeler cezalandirilir, kent ynetimi ve ulusal ynetim ile isbirligine gidilirdi. Bu Gildlerin ogu kk topluluklardi. Kayitlara gemis en yaygin olani, York kentindeki 15.000 yeli Corpus Christi Gildi idi. Bazen yakin yrelerdeki Gildlerin birlestigi grlrd, ama lke genelinde bir birlesme asla gereklesmemisti. Londra kentinde, 1130 yilinda bir, 1180 yilinda 18 ve 1422 yilinda 110 Gildin var oldugu belgelerle kanitlanmistir. III. Edward dneminde tm Ingilterede 40.000 Gild oldugu kayitlidir; 1389 yilinda yalnizca Norfolk kentinde 909 Gild bulunmaktadir. Bu hizli artis, ilk duraklamayi Reformasyon dneminde VII. Henrynin tm dinsel Gildleri yasaklamasiyla yasamistir. Kapitalist sistemin gelisimi sonucunda Gildler geen yz yilda tmyle ortadan kalkmislardir. Fransada 1789-91de, Ispanya ve Portekizde 1833-40da, Avusturya ve Almanyada 185960da, Italyada 1864de, Iskoyada 1846da ve Ingilterede 1835de Gildler yasaklanmistir. Gild sistemi en parlak dnemini yasarken kilise ile yakin iliskiler iindeydi; bu baglanti o denli sikiydi ki, bazi yazarlar Gildlerin kkenini kilisede aramislardir. Hemen her Gildin kendine ait bir koruyucu azizi bulunur ve azizin heykelinin ya da resminin nnde srekli mum yakilirdi. Gildlerin bir ogu, ya kendinelerine ait kiliselerin bakimi iin ya da dogrudan Gild bnyesinde grevlendirilen rahipler iin para biriktirirlerdi. Zaten Gildler genellikle dinsel amalarla rgtlenmistiler. Ingilterede 1547 yilinda, dine dayali Gildler yasaklandilar; din disi olanlarin da kiliselere bagista bulunmasi yasa ile engellendi. znde din disi amalar tasiyan bir ok Gild, kilise ile olan dayanismalarinin sonucunda, gnmz tiyatrosunun ncleri olan, drama gsterilerine, yani gizem-mucize oyunlarina (mystery-miracle plays) katilmaktaydilar. Konulari daima dinsel olan bu gizem-mucize oyunlari bayram gnlerinde, kentin bir ucundan digerine yol alan vagonlarin zerinde oynanirlar, her zaman byk heyecan ve ilgi yaratarak kalabaliklari ekerlerdi. Oyunlarin giderlerini de Gildler stlenirdi. rnegin; kumasilar ve tuhafiyeciler dnyanin yaratilisini, bakkal ve manavlar Cenneti, demirciler Davud ile Golyatin dvsn, marangozlar Nuhun Gemisini, terziler Kralin yksn temsil ederlerdi. Bazi oyunlarda Mason Gildlerinin de rol aldiklari kayitlara gemistir. Hiram yksnn asli da, byk olasilikla, Mason Gildlerinin bayramlarda sahneledigi eski bir gizem-oyunu olabilir. Ortaagda, Gildlerin ynetimi ile kent ynetiminin ayni oldugu ve kent ynetim rgtlenmesinin Gildlerden alindigi biimindeki uzun zamandir geerli grlen dsnce bugn artik terk edilmistir. Kent ynetimi ile Gildler arasinda daima yakin bir iliski sregelmistir, ancak bu iki yetke, bir ka ihmal edilebilir rnek disinda, birbirinden tmyle farkli olmustur. Genellikle, bir kisinin yurttas olarak kabul edilmesi, bir Gilde ye olmasi n kosuluna bagli olmustu; ama Gildlerin tzkleri kent yasalari arasinda daima ikinci planda kalmisti. Ilgi eken bir olgu, Gildlere ye olarak kabul edilenlerin mutlaka Gildin meslegini uygulayan kisilerle sinirli olmamasidir. Bir ok Gild, ya onurlandirmak ya da zel bir ayricalik elde etmek iin, ya da yalnizca desteklerini kazanabilmek amaciyla, meslek disindan olanlari da ye olarak almaktaydi. Konunun en nde gelen yetkililerinden E. Lipson, Gerekte, Londradaki bir ok sirkette (companies) yelerin bagli olduklari sirketin uyguladigi meslekle genellikle pek ilgileri yoktu diye yazmaktadir. Bu olgu, meslekten olmayan kisilerin nasil olup da eski Mason localarina ya da Gildlerine ye olduklarini anlamayi kolaylastirmaktadir. rnegin, Ingiltere krallarindan IV. Henry, VI. Henry, VIII. Henry ve III. Edward, esitli Gildlere ye idiler. Bu bakimdan, dnemin nl ve gl kisilerinin, operatif masonlarin arasina katilmak istemis olmalarinda sasirtici hi bir yn yoktur. TICARET GILDLERI Genel olarak Gild sisteminin iki byk gelisme dnemi ierdigi belirtilmektedir. Bunlardan ilki, tm kentlerde alis verisi ve ticareti denetlemek ve ynetmek iin rgtlenen kurumlar olan Ticaret Gildleridir (Merchant Guilds). Byle bir kurum, belirli bir ticaret alaninin tmn, mal sahiplerinden cretlilere kadar herkesi ieren bir rgttr. Ama, tccarlarin ellerinde tuttuklari tekelci yapiyi korumak ve tm mallarin akisini denetleyen etkin bir rgtlenme saglayabilmektir. Bu rgtler, hizla geliserek glenmisler ve zamanla Ingiltere ticaretinin ncs olmuslardir; Ingilterede yzden fazla, Irlanda ve Gallerde yetmis dolayinda kent bu tr rgtlere sahiptiler. XII. Yz yilda Ticaret Gildleri gelisimlerinde doruga vardilar, XIV. yz yilda kaybolmaya basladilar ve XV. yz yilda Zanaat Gildleri (Craft Guilds) tarafindan tmyle ortadan silindiler.

161

Ticaret Gildleri, ister zel isterse kamusal alanda ylesine esitli etkinliklerde bulunmus olduklarindan dolayi, bu rgtleri tam anlamiyla tanimlamak olduka zordur. Islevleri arasinda en nemlisi, esitli mallarin ithalat ve ihracatinin denetlenmesi gelmekteydi. Ayrica, ithalat ve ihracatta belirli kotalar uygulamak, cret ve fiyat dzenlemeleri yapmak, mallarin standardizasyonu ve kalite denetimi nde gelen islevleri arasindaydi. Ticaret Gildlerine ye olanlar Scot adi verilen genel vergiyi demek, yasa ve tzklere uymak iin and imek ve yillik dentilerde bulunmak zorundaydilar; yeligin ayricaligi olarak da, ticari islemlere girisme ve pazarlik yapabilme haklarina kavusurlar, topluluk iinde ok arzulanan bir statye sahip olurlardi. Hastalandiklarinda tedavi edilirler, lrlerse ailelerinin bakimi Gild tarafindan stlenilirdi. Issiz kaldiklari zaman yeni bir is kurmalarina yardimci olunur, ugradiklari haksizliklar karsisinda Gildin destegi eksik olmazdi. Ticaret Gildleri, bir Alderman (Elder Man, yasli adam) ve ya da drt yardimcisi tarafindan ynetilirdi. Her Gildin kendine ait bir kasasi ve tzkleri bulunurdu. Gildler, kendi yelerini yargilama ve cezalandirma haklarina da sahiptiler. Sanayi gelisip karmasiklastika, bu Ticaret Gildlerinin kendi tekelci durumlarini korumalari giderek daha g hale geldi. Zamanla, eski sistemin yerini alacak olan ve adina Zanaat Gildleri denilen yeni bir dzenleme dogdu. Bu yeni sistemin temel degeri ticaret degil, zanaat idi. Belirli bir sre iin, Ticaret Gildleri ile Zanaat Gildleri arasinda bir savasim yasandi, ancak XV. yz yilda eski sistem tmyle yok oldu. ogunlukla ileri srlms olmasina karsin, aralarinda organik bir baglanti olmadigindan dolayi, Zanaat Gildleri Ticaret Gildlerinin bir devami degildir. Bunlar, ekonomik degisimlere bagli olarak, Gild kavraminda olusan iki, benzer ama tmyle farkli, gelisimdir. ZANAAT GILDLERI Zanaat Gildlerinin nde gelen amaci, bir meslegi srdren herkesin zerinde denetim olusturacak btncl bir sanayi sistemi olusturmakti. Londradan en kk kylere kadar hemen her yerde yeseren Zanaat Gildleri, esitli sanayi dallarinin farkli paralarini ayri birer bagimsiz birim olarak rgtlenmesine dayaniyordu. rnegin; Ticaret Gildleri deri sanayiini bir btn olarak rgtlerken, Zanaat Gildleri deri sanayiini uzmanlik alanlarina ayiriyor, bylece tabakilar, sepiciler, eyer yapimcilari, kosum takimlari yapanlar, ayakkabicilar, terlikiler, izmeciler ayri birer Gilde sahip oluyorlardi. Bu yksek dzeyli uzmanlasma sanatlari, sosyal yasami, egitim ve eglenceyi de kapsayacak kadar genislemisti; ylesine ki, rnegin bir kilisenin bnyesinde, rahipler iin ayri, mzisyenler iin ayri , korolar iin ayri ve mystery plays iin ayri Gildler bile olusmustu. Hatta, kilisede bulunan altarin bakimi iin bile ayri bir Gild mevcuttu. Herhangi bir zanaata adanmis olan Gildler sasirtici sayida ok ve farkli islevi bir arada yerine getirmekte, her ye iin, sosyal bir evre, is yeri, sendika, okul, bakimevi, hastane, korunak, is bulma brosu, hatali davranislarindan sorumlu tutulacagi bir mahkeme, davranislarini denetleyen bir yasa koyucu, bir tr saglik ve yasam sigortasi, kisacasi tam anlamiyla bir aile evresi olusturmaktaydilar. Bu bakimdan, mason yazarlar arasinda eskiden beri sregelen, Ortaagdaki operatif mason Gildlerinde speklatif unsurlar bulunup bulunmadigi tartismasi olduka yersiz kalmaktadir; zira grldg gibi, her Gildde bir dolu speklatif unsur mevcuttur. Economic History (Ekonomi Tarihi) adli eserinde Lipson sunlari yazar: Bir ok dilbilgisi okulu Gildler tarafindan kurulmus ve alistirilmisti. Bu okullar, Ortaaglardaki baslica egitim ocaklarini olusturuyorlardi ve zellikle bir Gild, Cambridgedeki Corpus Christi Gildi, kendisi ile ayni adi hala tasiyan nl koleji kurarak adini anitlastirmistir. Iste bu yolla, Gildler egitimin yayilmasina katkida bulunmuslar ve zanaatkarlarin gayretleri bilgi isiginin srekliligini saglamistir. Bir ok yazar, zanaat Gildlerini Ortaagin sendikalari biiminde tanimlamislardir, ancak bu tanimlama ok hatalidir. Sidney ve Beatrice Webbin History of Trade Unions (Sendikalar Tarihi) adli grkemli yapitlarinda belirttikleri gibi, Gildler ile sendikalar arasinda stnkr bir benzerligin disinda hibir baglanti yoktur. Zanaat Gildleri, yari-kamusal birer rgttr ve kent ynetimi ile ylesine ili disli olmuslardir ki, bazi yazarlar ister istemez Gildler ve sendikalari birbirine karistirmislardir. Gildler, sendikalar gibi alisanlarin ikarlarini korumak amacinda olmayip, ticaret ve retimi denetlemek amacindadirlar; bir meslegi yapmak iin Gildlere ye olmak, yerel ve ulusal yasalarla zorunlu hale getirilmistir; Gildlerin yeleri arasinda hem isverenler hem de isiler birlikte bulunurlar; cretlerin, alisma saatlerinin ve genel is kosullarinin dzenlenmesinin yani sira Gildler, yukarida da aiklandigi gibi, meslekle dogrudan ilgili olmayan sosyal nitelikli bir ok etkinligi uygulamislardir. Tipik bir Gildin st ynetiminde, ogu zaman topluluk tarafindan seilen, nadir olarak da belediye tarafindan atanan, iki ya da drt Warden (Nazir, Muhafiz) bulunurdu. Wardenlerin bir yil sreyle yrttkleri grev, Gild tarafindan srdrlen isleri denetlemek ve belirlenmis standardlara uyulmasini

162

saglamakti. Tm Gild yeleri en az yilda bir, ama genellikle yilda drt kez bir araya gelirlerdi. yelik, derece biiminde dzenlenmisti: Master (Usta), Journeyman (Kalfa) ve Apprentice (irak). Bir ok Gilde kadinlarin ye olmasi dogaldi. Gildlerin en hayranlik uyandiran tarafi, genlerin bir meslek iin egitilmesinde henz daha stn bulunmamis bir yntem olan iraklik sistemidir. Bu sistemde irak, bir ustaya belirli bir sre iin baglanir; bu sre bir yil ile on yil arasinda degiskenlik gsterebilir (1563 yilinda tm Ingiltere iin iraklik sresi yedi yil olarak kabul edilmistir). Usta, iraga yatak ve yemek verir, teknik egitim saglardi; kimi zaman kk bir cret deyebilir ya da iragi okula gnderirdi; usta, iragin velisi yerini tutar ve davranislarini denetlerdi. Bunlara karsilik irak, kendi sagligina dikkat eden sadik bir isi olmali ve ustasinin ikarlari kollamaliydi. Baslangici 1260 yillarina dayanmakta olan bu sistem, XIII. yz yilda ekonomik yasamin en can alici zelligi durumuna ykselmistir. iraklar, kent ynetimi tarafindan kayit edilirler ve topluluk iinde ayri bir sosyal statye sahip olurlardi. iraklik sresinin sona ermesiyle gen, artik bir meslek sahibi sayilir ve kalfa derecesine ykselir, bu andan baslayarak meslegin tm hak ve ayricaliklarindan diger meslektaslari ile esit dzeyde yararlanabilir. Bu derece ykselmesi, yani irakliktan kalfaliga geis, Wardenlerin denetimi altinda bir beceri sergileme biiminde gereklesen bir sinav sonucudur. Avrupada her gen kalfa, evre kentleri tanimak ve diger yrelerde mesleginin nasil uygulandigini grmek iin bir tura ikar. Ingilterede bu gelenek pek fazla uygulanmamis olup, kalfalar genellikle bir ustanin yanina iki ya da yil sre ile cretle girerler. Bu srenin sonunda, kendi dkkanlarini aarak usta olurlar, mesleklerini yanlarina yeni kalfalar ve iraklar alarak srdrrler. Zaman iinde para ve g kazanan ustalar, kural ve tzkleri kendi ikarlarina gre degistirmek istediler. Buna karsin kalfalar da, dzenli cret kazanan bir kitle olusturmaya baslayinca, kendi ikarlarini korumak iin esitli girisimlerde bulundular. Isveren konumundaki ustalar ile isi konumundaki kalfalar arasindaki ekisme giderek yogunlasti. Kalfalar, yetkililerin karsi ikmalarina ragmen, kendi Gildlerini kurdular. Kalfa Gildleri XV. yz yilda olagan hale geldi. Avrupada, zellikle sanayilesen blgelerde ve Almanyada, ustalar ile kalfalar arasindaki eliski giderek sertlesti, kavgalar kan dklmesi ile sonulanmaya basladi. Ingilterede mcadele daha sakin geti. XVI. Yz yilda kalfa Gildleri, giderek daha oligarsik bir nitelige ulasan ustalar karsisinda boyun egmek zorunda kaldilar. Byk kentlerin tmnde, ustalar denetimi kesinlikle ellerine aldilar ve zamanla, retim tekniklerinin gelisimi, kapitalizmin ve ulusulugun ykselmesi sonucunda, Gild sistemi bozuldu. XVIII. Yz yilda ise, Gild sistemi neredeyse tmyle yok oldu. Kimi zanaat Gildleri, ayakta kalmak iin mcadele ettilerse de, tm hak ve ayricaliklari, 1835 yilinda Parlamento tarafindan resmen kaldirildi.

Gotik Mimari Gotik Mimari ve Masonlar...... Derleyen: Thamos Bu yazi H. L. Haywoodun The Builder dergisinde ikan esitli yazilarindan derlenmistir. Gotik Nedir ? Gotik szcg, herkeste genellikle gzel agrisimlar uyandirir: katedraller, kiliseler, sivri kuleler, eski tarz bir dekorasyon. Oysa, bu szcg ilk kez kullanan Rnesans dnemi Italyan sanatilari iin Gotik terimi olduka degisik bir anlam tasimis ve klsik biimlere karsi ikan Kuzeyli barbarlarin, zellikle Cermen kkenli halklarin kltrn simgeleyen bir szck olarak geerlik bulmustur. Gotik szcg ilk nceleri Rnesans olgusunun disinda kalan tm barbar kltr ifade etmek iin kullanilmisti. Ancak sonradan, bu kltr daha iyi anlasilip, takdir edilmeye baslaninca daha dar bir anlamda, yalnizca mimari bir biimi belirtmek amaciyla kullanilir oldu. Daha yakin dnemlerde ise, halk dilindeki anlamiyla, tmyle dinsel yapilarla, zellikle katedraller ile bagdastirilan bir terim haline geldi. New English Dictionary (Yeni Ingilizce Szlk) Gotik szcg iin su tanimi vermektedir: Bati Avrupada XII. yz yildan XVI. yz yila kadar yaygin olan mimari stil iin kullanilan terim. Stilin temel

163

zelligi sivri kemerlerdir. Ayni zamanda mimari ayrintilarda ve sslemede de uygulanmistir. Aslinda bu tanim yeterince kesin degildir. Mimarlik tarihi uzmanlarindan bir ogu, Gotik stilin temel zelliginin sivri kemerler oldugunu kabul etmeyip, farkli kuramlar ileri srebilirler. Ayrica, Gotik stili yalnizca mimarliga zg olarak kullanmak da pek dogru degildir. Zira Gotik yalniz yapilar iin degil; mobilyalar, giysiler, sslemeler, hatta mutfak aletleri ve davranis biimleri iin bile geerli bir kavramdi. Ne var ki, gnmzde kilise yapilarinin disinda Gotik stilden geriye hemen hi bir sey kalmamistir. Konunun uzmanlari, rnegin Medieval Art (Orta ag Sanati) isimli eserinde Lethaby, Gotik stili tm Orta ag sanati ile zdes tutmakta, stelik renkli cam sslemelerini, el yazmalarini, siirleri bile Gotik kapsamina sokmaktadir. Uzmanlar, XIX. yz yilda De Caumont nderligindeki arkeologlar tarafindan Gotik szcgnn dar anlamda (yalniz mimarlik iin) kullanilmaya baslandigini belirtmektedirler. Arthur Kingsley Porter, Medieval Architecture (Orta ag Mimarisi) adli yapitinda Gotik szcgnn, Rnesans dneminde tm Orta ag yapilari iin uygulanan genel bir terim oldugunu, ancak XIX. yz yilda De Caumont ve diger arkeologlarca sivri kemerli yapilari Romanesk denilen yuvarlak kemerli yapilardan ayirabilmek iin kullanilmaya baslandigini sylemektedir. te yandan, bazi yazarlar Gotik szcgn kullanmaktan zellikle kainmislardir. rnegin Rickman Ingiliz Mimarisi, Britton da Hiristiyan Mimarisi terimlerini tercih etmitlerdir. History of Freemasonry (Masonlugun Tarihi) adli kitabinda Albert G. Mackey Gotik Mimari, tam anlamiyla Masonlugun mimarisidir demektedir. Gotik ortaya ikana dek Bati Avrupadaki tm yapi biimlerinin temelini olusturan Romanesk mimarlik olduka basit bir ilkeye bagliydi ve zn eski bazilika insaatlarindan almisti. Bu ilke, drt duvar zerine oturtulan dz bir atidan ibaretti. Eger ati kubbeli ya da ikintili olursa, yan agirliklari tasimalari iin duvarlarin kalinlastirilmasi gerekliydi. Bu nedenle, genis i meknlar gerektiren byk yapilarda duvarlar fazlasiyla kalin yapiliyordu. Duvarlarin yeterince saglam olmasi iin ise pencerelerin pek kk olmalari gerekiyordu. Sonu olarak, Romanesk yapilar bodur ve hantal grnml, i meknlari karanlik ve hznl yapilardi. Gotik mimarlar, i meknlarda yeterli genisligi saglayan sivri ve yksek kemerler kullanarak, Romanesk yapilarin uygunsuz kosullarindan kurtulma aresini bulmuslardi. stelik kemerli payandalar kullanarak yan agirliklari desteklemesini de biliyorlardi. Bu sayede, duvarlarin zerindeki byk yk azaltilmis oluyordu. Ailan byk pencereler ve kullanilan renkli camlar i meknlarin tatsiz karanligini ve hznn yok ediyordu. Zamanla, yapiyi olusturan esitli geler; kemerler, payandalar, stunlar ve duvarlar, tipki bir makinenin gerekli paralari gibi, btn halinde uyumlu bir sistem biimine dnst. Yapinin esitli gelerini uyumlu bir biimde rgtleyen bu btncl sistem Gotik stilin zn ve Romanesk stilden ayrilmasini saglayan ana niteligini olusturdu. Kemerler, payandalar, stunlar gibi teknik zellikler stili belirlemede ikinci plana dst. Violet-le-Ducn nl Gotik tanimina gre; tmyle Romanesk stilden ayri evrimlesmis olan Gotik stilin ayirt edici zelligi, yapinin tm karakter ve grkeminin titizlikle rgtlenmis ve itenlikle uygulanmis bir sisteme bagli olmasindadir. Mooreun tanimlamasina gre; Gotik mimari kisaca, payandalar ve ayaklar tarafindan tasinan bagimsiz bir kemerler agi ile bunlarin zerine oturtulmus bir atinin olusturdugu bir yapi sistemidir. Yapinin tm dengesi, agirlik ve karsi-agirliklar sayesinde saglanmistir. Tm sistem, mimari kosullara ve sanatsal formlara uygun, konularini dogadan alan yontularla bezenmittir. Gotik, dinsel inan ile esinlenmis, ulusal ya da yresel tutkularla uyarilmis laik zanaatkrlarin rn olan yaygin bir kilise mimarisidir. Moore, Gotikin anahtarini payandalarda bulur. Diger uzmanlar farkli kuramlar sunarlar. Portera gre temel nitelik kemerli atidir. Phillips sivri kemerlerin tm sistemin z oldugunu ileri srer. Gould iin, en stn deger tas atilardadir. Oysa Lethaby, Gotik stilin zn bu tr teknik zelliklerden ok, yapinin genel Orta ag karakterinde bulmaktadir.

Gotik Stili Kim Buldu ?

164

Gotikin nerede ve ne zaman basladigi konusunda mimarlik tarihileri arasinda byk grs farkliliklari vardir. Gotik stili yaratma onurunu kendi lkelerine mal etmeyi arzulayan Ingiliz yazarlar, ilk rnegin Durhamda 1100 yillari civarinda ortaya iktigini ileri srmektedirler. Oysa ayricasiz olarak tm Fransiz yazarlar, Gotikin baslangicinin Paris ve evresinde gereklestigini savunmakta ve ilk Gotik anitin, yapimina 1140 yilinda baslanan Saint Denis Manastir Kilisesi oldugunu sylemektedirler. agdas yazarlarin byk ogunlugu Fransiz kuramini kabul etme egilimindedirler. Porter, yeni stilin 1063 yilinda Pariste basladigini ve doruk noktasina 1120 yilinda Amiens nefi (orta sahini) ile ulastigini belirtir. Roman and Medieval Art (Roma ve Orta ag Sanati) adli kitabinda Goodyear, Gotik stilin baslangici ve gelismesi hakkinda sunlari dile getirir: Gotikin erken, orta ve ge dnemleri oldugu belirtilir. Oysa, bu dnemler arasinda kesin sinirlarin bulunmadigi bilinmelidir. Genel olarak XII. yz yilda Gotik Fransada baslamistir ve diger lkelerde XIII. yz yil ncesinde bu stile rastlanmaz. XIII. ve XIV. yz yillar Gotik stilin yetkinlige ulastigi dnemlerdir. XV. yz yilda ise greli olarak gerileme grlr. Hem Almanya ve hem de Ingilterede Gotik XIII. yz yilda ortaya ikmistir. Halbuki Italya, Gotiki asla tmyle kabullenmemistir. Ingiltere, Gotik stilde en yogun yerel ve ulusal uygulamalarin yapildigi lkedir ve bu nedenle Ingilterede Gotikin ikinci el olarak, bir taklit biiminde uygulandigi asikrdir. Biimsel gzellik ve genel ekicilik aisindan Ingiliz katedralleri diger tm lkeler ile yarisabilirler; ancak Gotikin ortaya ikip gelismesi aisindan ncelik Fransizlara ait olmustur.

Acaba Gotik mimarlar bu yeni sanatin gizlerini nereden tretmisler? Bu konuda da, ok sayida farkli kuramlar mevcuttur ve pek akli basinda savlarin yani sira olduka sama olanlara da rastlanabilir. Lascelles, mimarlarin sivri kemerleri Nuhun Gemisinden grendiklerini ileri srmstr. Stukeley, yeni yapi ilkelerinin Druidlerin magaralarini taklit etmeye abalarken kesfedildigini savunur. Rankinge gre Gotik stil, temelde Gnostik bir karakter tasimaktadir. Christopher Wren, Gotikin Araplardan alindigini sylemistir. Findele gre, Gotik sanati bulma onuru Cermen kkenli halklara aittir. Scott bu kurama katilmakta, ancak Fransa ve Ingiltereye yayilmasini Comacine Ustalarina baglamaktadir. Lewis, bu denli aik ve kesin ilkelerin ancak tek bir kisi tarafindan olusturulabilecegini dsnr ve Gotik sanatin kesfi onurunu Fransa krali Sisman Louisnin basbakani Sugere verir. Pownall, Gotikin aga oymaciligindan tredigini belirtir. Gnmz sanat tarihilerinin genelde birlestikleri kuram, Gotikin zamanla ve ustadan iraga szl egitim ile evrimlestigi, kainilmaz olarak dnemin mimari ve toplumsal kosullarindan etkilendigi biimindedir. Bu kurama Gould da su szlerle katilir: Gotik, bir taklit ya da alinti degil, zgn bir stildir. Avrupanin esitli yrelerinde hemen hemen eszamanli olarak belirmis ve zamanla gelismistir.

Gotik Mimarlar ve Ilk Masonlar Gotik stilin dogdugu dnemde mimarlik da dahil olmak zere tm sanatlar manastir tarikatlerinin denetimi altindaydi ve ancak byk katedrallerin yapimi sirasinda mimarlik laiklerin denetimine geti. Dogrudan insaat islerinde alisanlar hakkinda tarihsel kayitlarin ok az sayida olmasi, hemen her zaman kiliseye bagli kisiler tarafindan tutulan dnemin kroniklerinde, laik yapi ustalarindan sz etmeye tenezzl edilmemis olmasindan kaynaklanmaktadir. Bu yapi ustalari, dnemlerindeki tm diger zanaat mensuplari gibi, lonca benzeri meslek rgtlerinde (Guilds) toplanmislardi. Meslek rgtleri, zaman ve mekn bakimindan birbirlerinden ok farkli yapida olmalarina karsin, yine de ortak bazi nitelikler gstermekteydiler. Her rgt kendi toplumu iinde, ilgili meslegin ticari tekelini elinde tutan yerlesik bir dzene ve mensuplarini baglayan yasalara sahipti. Bir meslek rgt bir baska meslek rgt zerinde herhangi bir denetim yetkisi kullanamazdi. Tm bu meslek rgtlerinin ortak olarak uygulamak zorunda olduklari; iraklarin egitimi, hammadde saglanmasi ve satis kosullari gibi konular hakkinda belirli kurallari vardi. Sanatlarindaki zellikler nedeniyle, katedral yapimini stlenen meslek rgtleri bir ok nemli konuda diger meslek rgtlerinden olduka farkli bir duruma ykselmislerdi. Bu farklilik, katedral yapimi ile ugrasanlarin iinde bulunduklari alisma kosullarinin dogal bir sonucu idi. Kentlerin bir katedrale sahip olma lksn gze almalari sik rastlanan bir durum degildi ve bu yzden katedral yapiminda alisanlarin

165

her zaman is bulmalari olanakli olmazdi. stelik, pek alisilmadik meslek gizleri grenme ve elde tutmayi gerektiren bu sanat olduka zordu. Zamanla katedral yapim sanatinin essizligini anlayan yetkililer, bu meslek mensuplarina bazi zel ayricaliklar ve bagisikliklar tanidilar; rnegin bir kentten digerine zgrce dolasabilmek hakkini verdiler. Bu ayricalik, kendi kent sinirlari disinda is grmesine izin verilmeyen yerlesik meslek rgtleri ile gezgin katedral yapimcilarini ayiran en nemli nitelik oldu. Bir ok yazar, Orta agin alisilmis kisitlamalarina karsin saglanan bu seyahat zgrlg nedeniyle, bu tr Mason (yapi ustasi, insaati) rgtlerinin zamanla Freemason (zgr mason) biiminde adlandirilmaya baslandigini ileri srmektedir. Pownall, Papanin bile bu tr insaat rgtlerine zel ayricaliklar tanidigini yazmistir; ancak Vatikan arsivlerinde sonradan yapilan arastirmalarda benzeri izin belgelerine rastlanmamistir.

Gotik Mimarlarin Evrensel Kardeslik rgt (!?) Eski mason tarihilerin ayricasiz tm, sz konusu Orta ag masonlarinin; Londra, York ya da Paris gibi bir merkez tarafindan tek elden denetim altinda tutulan bir byk birlesik kardeslik rgtne bagli olduklarina inanirlardi. stelik ayni yazarlara gre, bu byk kardeslik bazi nemli sayilabilecek ama kkten olmayan degisimlerle gnmze kadar sregelmisti ve gya bugnk Masonluk aslinda Orta agdaki meslek rgtnn devamiydi. Oysa, History of Freemasonry adli kitabinda R. F. Gould sunlari aiklamaktadir:Tek bir gd ile ve tek bir slba uygun olarak, belirli bir ynelim iinde alisan evrensel ve kozmopolit bir rgtn varligi...ancak bir mit olabilir...Evrensel bir kardeslik birligi kurami tarihin bu konudaki mutlak sessizligi ile eliskilidir. Masonlugun tarihsel sorunlarina aldiris etmeden yalnizca bir mimarlik tarihisi kimligi ile arastirma yapan A. K. Porter da bu yaklasima katilmaktadir. Gould, Gotik mimarlarin kardeslik rgt kuramini reddeden yaklasimini tmyle yapilarin mimari tanikligina dayandirmakta ve arastirmacilarin dsncelerinde yanilabileceklerini ama yapilarin yanilgiya dsmelerinin olanaksiz oldugunu belirtmektedir. Goulda gre, yapilar sunduklari ihmal edilemeyecek yerel zellikler nedeniyle tek bir byk rgtlenmenin rnleri olamayacaklarini kanitlamaktadirlar. Gouldun neredeyse bir anit niteliginde olan yapitinin sagladigi en grkemli basari, esitli lkelerdeki Gotik mimarinin incelenmesi ve bu yapilarin tek bir rgtn ortak rn olmadiklarinin kanitlanmasidir. Orta ag mimarisi konusunda alisan agdas tarihiler de Gouldun grslerine katilmaktadirlar. Gotikin evrimi ile ilgili olarak bilinen her olgu, bu stilin zaman iinde gelistigini ve tm Gotik mimari gizemlerini elinde tutan tek bir rgtn var olamayacagini kanitlamaktadir. Sivri kemerler, kemerli ati, payandalar ve Gotike zg diger teknik zelliklerin, birbirinden bagimsiz biimde, aci veren deneyimler sonucunda grenildigi anlasilmaktadir. Porter, payandalarin Gotik stilin ortaya koydugu yeni bir mimarlik ilkesi oldugunu belirtmektedir: Gotik stilin dogumunu isaretleyen en nemli bulus, kemerli atilarin zaferini olanakli kilan payandalardir. Bu bakimdan byk olasilikla, payandalarin yarattigi olanak ve yararlar baslangita hemen fark edilmemistir. Ilk dnemlerde, payanda kullanilmadan insa edilen olduka byk yapilarin varligi bilinmektedir. Ancak, atinin kme tehlikesi karsisinda payandalarin sonradan eklenmesi sik rastlanan bir uygulamadir. Bu aiklamalardan anlasilacagi gibi, Gotik stili olanakli kilan payandalar ancak zamanla edinilen bir deneyimin sonucudur ve mimarlar payandalarin sagladigi yararlari yavas yavas deneyerek grenmislerdir. Eger mimari bir teknik ya da bir giz olarak payandalar tek bir rgt tarafindan nceden biliniyor olsaydi, bu zorlu ve yorucu evrime hi gerek kalmayacakti. Benzer aiklamalar, Gotikin temel unsurlarindan biri olan sivri kemerler iin de yapilabilir. Bir yapim unsuru olarak kemer olduka eskilerden beri, Halilarin Kuds ele geirmelerinden ok nceleri kullanilmaktaydi ve Gotik mimarlar tarafindan benimsenmesi zamanla ve zorunluluk nedeniyle gereklesti. Baslangita Gotik mimarlar uzun sre eski tr yuvarlak kemerleri kullanmakta israr ettiler. Ssleme amaciyla kullanimi ise daha sonralari ortaya ikti. rnekleri ogaltmak gereksiz. Zaman zaman mimarlik sanati ve zellikle Gotik stil ile neredeyse

166

anlamdas olarak kullanilan Geometri aslinda o gnlerde asla soyut bir bilim dali degildi; sayisiz abalar ve deneme/yanilma ugraslari sonucunda zamanla pratik olarak grenilmis bir bilimdi. Ayrica, Orta agdaki insaat girisimlerini elinde tutan ve Geometri bilimine tmyle egemen olmus bir byk kardeslik rgt hakkinda herhangi bir tarihsel kanit da mevcut degildir. Gotik yapilarda yer alan Romanesk sslemeler benzeri bir yky aiklamaktadir, zira tmyle Gotik nitelikte sslemeler ve renkli cam kullanimi da, tipki sivri kemerlerde oldugu gibi zamanla yavas yavas ortaya ikmistir. Sanat tarihi, yapilarin sundugu bu kanitlari dogrulamaktadir. Gotik, alisilmis tarzlardan hareketle, dnemin kosullarina bagli kalarak ve nceden var olan kosul ve aliskanliklar arasindan, zaman iinde evrimlesmistir. Bugn evindeki rahat bir koltukta oturup, tipki bir film izlemisesine tarihe bakan birisi iin Gotik stil birdenbire ortaya ikmis gibi grnebilir. Oysa olgularin daha dikkatli bir incelemesi, tmyle yeni bir sanat ve kltr insanliga bagislayan bir byk kardeslik rgt kuraminin yalnizca tatli bir hayalden ibaret oldugunu kanitlar. Bu konuda, tarihin sessiz kalmasi da kanitlayici bir tez olarak ileri srlebilir. Eger Gotik sanat, tek bir rgtn egemenliginde olsaydi, bu sasirtici rgt ayni zamanda kprlerin, yollarin, surlarin, zel konutlarin ve kalelerin yapimini da stlenmeli ve herkesin nasil giyinecegini, evlerini nasil ssleyeceklerini de gretmeliydi. Zira, daha nce belirtildigi gibi, Gotik yalnizca katedrallerin yapimi ile sinirli kalan bir mimarlik tr olmayip, aslinda tm bir kltr simgelemektedir. Hatta, bylesi bir bilgelikle donanmis bu varsayimsal rgtn, Avrupadaki her byk kentte bir merkezinin bulunmasi, o dnemdeki Katolik Kilise rgtlenmesi kadar evrensel olmasi ve tm bunlara bagli olarak, olduka kapsamli tarihsel belgeleri artlarinda birakmasi gerekirdi. Ancak, gerekte bu tr belgeler yoktur ve israrci arastirmalara karsin, dogrudan katedrallerin yapimina katilan kisiler hakkinda bile kayitlar yeterli bilgiler vermemektedir. Katedralleri insa edenler hakkinda bilgi edinmek isteyenlerin yolu sasirtici olarak daima karanlikta kalmaktadir.

Dnemin Kosullari Gotik mimari, tek bir grubun abalarinin rn degil XII., XIII. ve XIV. yz yillarda Avrupa ve Ingilterede yasayan bir ok grubun ve rgtn eseridir. zellikle Ingilterede, II. Henry ve Magna Cartayi imzalayan Yurtsuz Johnun hkmdarliklari sirasinda toplumsal yapinin ne denli karmasa iinde ve halk yasaminin ne denli enerjik oldugunu animsamak gerekir. Bati Avrupada durum pek farkli degildi; Capet hanedanini devirenler Frank topraklari zerinde, Paris ve evresinde eski Roma ile mukayese edilebilecek bir imparatorluk olusturmuslardi. Kentlerin zgrlestigi, feodal soylularin blc yaklasimlari karsisinda krallarin giderek glendikleri bir dnemdi bu. Papalik gcn tm Hiristiyan dnyasina yaymis ve neredeyse ahlk ve din bir btnlk olusturmayi basarmisti. Bu birlik ok gemeden Kuds almak iin Filistine ordular gnderecekti. Porterin Medieval Architecture (Orta ag Mimarisi) adli eserinden alinan su satirlar, Gotikin gelisme dnemindeki kosullari aiklamaktadir: Gotik katedrallerin en sasirtici tarafi retildikleri agdir. Eskiya baronlarin kargasasi, ekisen hiziplerin grlts ile Kilisenin bilgisizlik ve bosinanlari arasinda, bu alabildigine entellektel, lksel ve sevimli sanat aniden filizlenmistir. Kargasa dolu Orta agda Gotikin dogusu adeta bir zamanlama hatasi gibi grlebilir. Dneminin ruhuna kesin biimde karsit gibi grnen Gotik mimari, aslinda dnemin kosullarindan derinden etkilenmistir ve ancak o gnlerin siyasal, dinsel, ekonomik ve sosyal kosullari dikkate alindiginda Gotikin z anlasilabilir. XII. yz yil, kendinden nceki yz yillardan ok daha ileri bir dnemdir ve Fransiz Rnesansi diye adlandirilmasi hatali olmaz. Bu entellektel devrim, pek kkl bir ekonomik atilim ile birlikte olusmustur. Uzmanlar, bu dnemin getirdigi degisiklikleri XIX. yz yildaki gelismelere yakin bulurlar. Kentlerde alisanlar serflikten kurtulmuslar ve zgr rgtler altinda birlesmeye baslamislardir. Benzer bir gelisme kylerdeki serfler iin de gndemdedir. Byle bir ekonomik zgrlesmenin yararlari muazzam olmustur. Hac yolculuklari, Fransiz svalyelerinin Avrupanin her yanina dagilmasi ve hepsinden ok Hali Seferleri, ticari yasam iin nceleri hayal bile edilemeyecek yeni etkinlik alanlari yaratmistir. Giderek glenen ve sayilari artan meslek rgtleri, Normandiya ile Ingiltere arasinda gelisen ticari iliskiler, Montpellier ve Marsilya

167

kentlerinin ikiye katlanan refah dzeyi, pazarlarin ogalmasi, panayir ve fuarlarin artan nemi, tm bu degisen kosullar halkin maddi yasamindaki kkl gelisimi aiga koymaktadir. alisanlarin yasami kolaylasmis, kentlerin ekonomik retimleri artmis, yeni kprler ve yollar yapilmaya baslanmistir. Ticaret, bolluk yaratmistir. Bu yeni yasam tarzi, yeni dsnsel atilimlarda da kendini gstermistir. Felsefe, hukuk, politika ve sanat konularindaki cesur fikirlerinden tr bir ok kisi Kilise tarafindan yakilarak kurban edilmistir. Yeni bir yasam filizlenmis ve bu zenginligin iinden, tipki birer tomurcuk gibi Gotik katedraller dogmustur. Dnyanin blk prk oldugu, lkeler arasi iletisimin pek zor gereklestigi byle bir dnemde, Gotik sanatin tm Avrupada sagladigi btnlgn mantikli aiklamasi nedir? Aslinda Gotik becerinin tekilligi, bu becerinin rnlerinin her yerde ayni olmasindan kaynaklaniyordu. zel Gotik yapim teknikleri, mimarlar iin kendine zg tek bir yntemi zorunlu tutuyordu. Eger bir harita zerinde, Fransadaki tm Gotik katedraller isaretlenirse, yapilarin basta Paris civarinda yogunlastigi ve sonra ember biiminde tm lkeye yayildigi fark edilir. Bu durum, merkezde grenilen yeni mimari yntemin zamanla evreye dagildigini gstermektedir. Bu tr bir teknolojik ilerlemenin ok sayida rnekleri var. Bugn dnya zerinde sayisiz ve pek esitli tipte makina var, ama hi kimse bu makinalarin gizinin belirli bir kapali rgtn tekelinde oldugunu dsnmyor. rnegin, dnyada binlerce tip egitimi veren kurulus var; bunlar ayni mesleki terimleri (bir tr gizli dil !) ve ayni aygitlari kullaniyorlar, benzer kurallari bulunuyor ve asil nemlisi, buralardan mezun olan kisilerin egitimleri dnyanin her yerinde resmen geerli kabul ediliyor. Ancak, biliyoruz ki, tip egitiminin bu birligi hi bir zaman bir byk kardeslik rgtnn titizlikle saklanan sirlarina bagli olmamistir. Bu tekillik, tip biliminde kullanilan yntemlerin dogasi geregi saglanmistir. Bu durum Gotik sanat iin de geerlidir. Avrupanin her tarafinda birbirini andiran Gotik yapilarin ykselmesi, gizlere egemen olan merkezi bir rgtn degil, Gotik sanatin uyguladigi zorunlu teknik yntemlerin bir sonucudur. Orta agdaki mason rgtleri iin de benzer bir yaklasim geerli olmalidir. Bu rgtler de, kainilmaz biimde ve gereklestirdikleri retimin dogal geregi olarak, bir btnlk olusturmak durumundaydilar. Her tarafta yapilan alismalar birbirinin hemen ayni oldugu iin; aralarinda ye degisiminde bulundular, mesleklerine ait etik kurallar gelistirdiler ve bagimsiz kalmasina titizlikle zen gsterdikleri bir z-ynetim biimi gelistirdiler. Gsterilen abalarin dogasindan kaynaklanan bu birlik, zamanla konulan yasalar ve gelisen gelenekler sayesinde netlesti. Ve en sonunda bu birlik, XVIII. yz yil Ingilteresinde, meslek rgtlerinin (localarin) alisma kosullarinda olusan byk degisimler sonucunda, bir Byk Locanin yetki ve sorumlulugu altinda resmi bir birlik biimine dnst. Katedral yapimcisi rgtlerin ilk ortaya iktigi XII. yz yildan, Masonlugun resmen rgtl bir topluluk haline geldigi 1717 yilina dek, tarihsel sreklilikte asla bir kesinti olmadi, ama ok nemli evrimsel degisimler meydana geldi. Yasal ve teknik anlamda Masonluk 1717 yilinda Londrada dogmustur, ancak daha genis bir bakis aisiyla ve tarihsel perspektifle, XI. ya da XII. yz yilda Avrupada ortaya iktigini belirtmek hatali olmaz. te yandan unutulmamalidir ki, o ilk gnlerde bile, mimarlar herseye en basindan baslamak zorunda kalmadilar. Omuzlarina basacaklari nclleri, atalari vardi ve sanatlarini nceki birikimleri temel alarak gelistirdiler.

Ezoterik rgtler RosiCrucianlar Christian Rosenkreutz ve Gl-Ha rgtnn Gizemleri...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Dantenin Ilahi Komedyasi Gizemlerin gzpek aiklamalarini ieren Ilahi Komedya, Papaliga bir savas ilani niteligindeydi. Tipki Incilin Apocalypse (Mahser) blmnde oldugu gibi, hiristiyan dogmalarina Kabalaci simge ve sayilari cesurca uygulayarak, bu dogmalarda bulunan tm mutlak degerleri inkar eden Johannit ve Gnostik zellikler gsteriyordu. Eserde yeralan dogast dnyalara yolculuklar, Eleusis ve Thebes Gizemlerine

168

giris trenlerini andiriyordu... Dante, Cehennem ukurundan, basinin ve ayaklarinin yerlerini degistirerek, yani Katolik gretinin tam tersini uygulayarak kurtuluyor ve Seytani bir merdiven gibi kullanarak yeniden isiga dogru ykseliyordu. Faust da, yenilmis Mephistophelesin kafasina basarak cennete ulasmamis midir? Tm bildikleri Cehenneme sirt evirmek olan kisiler Cehennemden kurtulamazlar. Onun zincirlerinden ancak Cehenneme yzyze bakma cesareti sayesinde kurtulabiliriz. Aslinda, Dantenin Cehennem tablosu negatif bir Araf grntsndedir. Cenneti ise, ayni Ezechielin Pentaclei gibi, bir ha tarafindan blmlenen Kabala emberlerinden olusmaktadir. Bu byk hain tam orta yerinde bir gl amaktadir. Bylece, Ilahi Komedya ile Gl-Ha stadlarinin byk simgesi ilk kez herkese sergilenmekte ve kesin bir biimde aiklanmaktadir. Gl-Ha stadlari iin gl, evrensel uyumun canli ve gelisen bir simgesidir. Bu simge gzellik, yasam, sevgi ve zevkleri kendinde birlestirir. Yahudi Abrahamin Kitabinda Flamel, gl simyacilarin Byk Yapitinin simgesi olarak gstermistir. Gl ve hai bir araya getirebilmek, yksek aydinlanma derecelerinin asil hedefidir. Albert Pike, Morals and Dogma Islam geleneginde...Cebrail, greten ve ynlendiren melek islevini tasir ve bylece hiristiyan gelenegindeki Kutsal Ruh niteligini de kapsamina alir. Ilahi Komedyada, diger niteliklerinin yanisira, Cennetin rehberi de Cebraildir. Islam geleneginde de, Cennete ykselis motifi Cebrail ile baglantilidir. Dante eserinde, benzer bir osku dolu ykselisi, Virgil ve Beatricee yakistirmaktadir. Robert Eisman and Michael Wise, The Dead Sea Scrolls Uncovered Dantenin sundugu Cennetin Ilahi Glnn parlak grnts ile Galahadin tanik oldugu gizemli Grail grnts aynidir. Joseph Campbell, Creative Mythology Gl-Ha Manifestolari Gl-Ha, eski aglardan beri aktarilagelen ezoterik bilgelige sahip oldugunu ileri sren dnya apinda bir kardeslik rgtdr. rgtn adi, gl ve hatan olusan en nemli simgelerinden tretilmistir. Gl-Ha gretisi, farkli dinsel inan ve uygulamalari yansitan oklt unsurlardan olusur. Bazilari, 1541 yilinda len Isvireli simyager Paracelsusun, rgtn gerek kurucusu oldugunu kabul etmektedirler. Digerleri, 16. ve 17. yzyildaki gelismelerin rgtn yeniden canlanmasi oldugunu; aslinda Gl-Ha gretilerinin eski Misirda filizlendigini ve Platon, Isa ve Iskenderiyeli Philo gibi, siradisi din ve felsefe nderlerinin de rgte ye olduklarini ileri srerler. Ancak, rgtn tarihini 17. yzyildan daha eskiye dayandiracak hibir kanit mevcut degildir. Encyclopedia Britannica Kabalanin bir arketip olarak psikolojik gc, zgn Gl-Halilar tarafindan 17.yzyilda ortaya konulmustur. Kim olduklari bilinmeyen bu kisiler, atesli yazilar ve brosrlerle, grnmez mevcudiyetlerini ilan etmislerdir. Bir rgt olarak varliklari hi bir zaman tatmin edici bir biimde kanitlanamamistir. Ancak, varliklarina olan inan Avrupada bir histeri dalgasi yaratmaya yeterli olmus ve Francis Yatesin belirttigi gibi, 17. yzyilda dsn, kltr ve politik kurumlarin gelisiminde hayati bir rol oynamislardir. Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy Gl-Ha Kardesligi Yneticiler Koleji temsilcileri olan bizler, dogru insanlarin kalplerinin yneldigi En Ulunun ltfuyla, bu kentte grnmez ya da grnr olarak bulunuyoruz. Gl-Ha Duvar Ilani Gizli rgtlerin arasinda en anlasilmazi olan Gl-Ha rgtn incelemek iin ncelikle Fama Fraternitatis ile ise baslamak gereklidir. rgtn szde kurulus yksn anlatan Fama Gl-Ha adini aik ve kesin bir biimde dile getiren ilk belgedir. Yazari belli olmayan ilk almanca el yazisi nsha 1610 yilinda dolasima ikmis ve sonradan bir ka dile evrilerek basilmistir. Famanin ilk basimi 1614 yilinda Almanyada Kassel kentinde yapilmistir.

169

Ancient Wisdom and Secret Sects Fama, Gl-Ha rgtnn kurucusu olan nl Christian Rosenkreuzn gezilerini anlatir. Rosenkreuzn 1378 yilinda dogdugu ve tam 106 yasina kadar yasadigi ileri srlmektedir. Encyclopedia Britannica Rosenkreuz, grnse gre tipta ve insanlari iyilestirmekte byk hnerler gstermis ve bylece kentteki bilge kisilerin dikkatini zerine ekmis. Bu bilgelerin bilim, matematik ve diger nemli konulardaki bilgilerinden ilham almis. Gen Rosenkreuz hi gecikmeden ilk planlarini bir yana birakmis ve Arap bilgeligini kaynagindan grenmeye karar vermis. Sam bilgeleri onu Damcar adli bir kente gndermisler. Damcarin neresi oldugu bugne kadar belirlenmemistir ve bir ok kisi bu kenti mitolojik bir kent olarak kabul etmektedir. Famada anlatilanlara gre, Damcarda bulunan doganin gizini bilen bilge kisiler, bu erken olgunlasmis genci bir yabanci gibi degil, oktandir beklenen biri gibi karsilamislar, matematik, fizik, simya gretmisler ve aralarinda M Kitabi diye adlandirilan bir gizli eser de dahil bir ok gizemi gstermisler. Bazilarina gre tam adi Liber Mundi (Dnyanin Kitabi) olan bu hazine, tm evrenin gizlerini aiklamaktaymis. Gen Rosenkreuz bu kitabi latinceye tercme etmeye karar vermis; bylece Avrupaya dnnce bu gizleri baskalari ile paylasabilecekmis. Damcarda geen yil sonunda, Rosenkreuz Misira gemis. Misirda doga tarihi ile efsanevi Misirli bilge Hermes Trimegistusun metafizik eserlerini incelemis. Daha sonra, Fasin Fez kentine gitmis. Orada da, sihir ile Kabalayi grenmis. Ancient Wisdoms and Secret Sects Bugnlerde, Rosenkreuz gerek bir kisi olarak degil, simgesel bir kisi olarak kabul ediliyor. Onun yks rgtn efsanevi kkenini aikliyor. Famaya gre, Rosenkreuz Gizli Bilgelige ulasmis ve Almanyaya geri dnnce bildiklerini grencisine aktarmistir. grencilerinin sayisi bir sre sonra sekize ykselmistir. Sonradan. bu grencilerin her biri degisik bir lkeye yerlesmistir. Encyclopedia Britannica Rosenkreuz 1484 yilinda ld...ve gizli bir mezara gmld. rgtn ilk yelerinin tm yasama veda edince, mezarin yeri unutuldu. Ancak, nc nesilden stadlar, gizli bir toplanti yeri hazirlarken, mezari rastlantiyla buldular. Daniel Cohen, Masters of the Occult Ertesi sabah, kapiyi atik. Ortaya yedi yz ve ksesi olan bir yeralti mezari ikti. Her yz bes ayak genisliginde ve sekiz ayak yksekligindeydi. Bu mezarda gnes hibir zaman isildamadigi halde, tavanin ortasinda yer alan baska bir gnes her yani aydinlatiyordu. Mezartasi yerine pirin levhalarla kapli yuvarlak bir altar konulmustu. Fama Mezar odasinda bulunan simya kitaplari, V. Fredericki ven yari politik eserlerdi. Tm bu olanlar, simyaci bir protestanligin uyanis yks olarak etrafa yayildi... Famanin greti olarak, Deenin Hieroglyphic Monad isimli eseri ile benzerligi sasirticidir. Anlasilan o ki, Deenin bu eseri, Gl-Ha yazilarina model olusturmustur. ...Famaya gre, kitaplarin arasinda, nl Isvireli fiziki ve simyager Paracelsusun Vocabularium adli yapitinin da bir nshasi vardi. Oysa, gerek adi Theophrastus Bombast von Hehenheim olan Paracelsus 1493 yilinda dnyaya gelmistir ki, bu tarih Rosenkreuzn lmnden tam on yil sonradir. Terence McKenna, The Archaic Revival 120 Yil nce Christian Babanin arzuladiklarini yerine getiridklerine inanan kardesler, mezar odasinin kapisini kapatip mhrlemisler. Artik, tm dnyanin erdemlerle yenilenmesinin ve ok sayida yeni yeye ailmanin zamani geldigine dair mesaj aldiklarini biliyorlarmis. Fama Christian Rosenkreuzun Kimyasal Dgn adindaki kitap bir yil sonra Strasbourgta ortaya ikti...Alegorik ayrintilarla dolu olan yk, ayni zamanda kozmolojik, simyaci, astrolojik, bysel ve hatta

170

svalyelikle ilgili simgeler ile ssl idi. yknn baslangicinda Rosenkreuz bir kutlama trenine hazirlanmaktadir. Ancak, kutlamaya katilana kadar bir ok sinav, deneme ve garip aydinlanma trenlerinden gemesi gerekir. Tinsel gelisimi simgeleyen bu zorlu sinavlarin tmn basarir. Sonunda hedefine ulasir ve onur konugu olarak kutlamaya katilir. Bylece Altin Tas Svalye Tarikatinin yesi olur. Altin Tas simgesi, simyada asal maddelerin altin ve gmse dnstrlmesini saglayan Filozof Tasina aik bir gndermedir. Eser, Altin Tasa ulasan Rosenkreuzun asil amacinin tinsel bir degisime ulasmak oldugunu etraflica anlatir. Ancient Wisdom and Secret Sects Christian Rosenkreuzun Kimyasal Dgn adli eserin, Lutherci bir papaz olan Johann Valentin Andrea tarafindan yazildigi ileri srlmektedir. Sosyal yasamda reformlar gerektigini dsnen Andrea, bu yky yaratmis ve bastirtmistir. Bir ok kisi, Andreanin, hem ezoterik meraklarini, hem de sosyal degisim arzularini birlestiren Gl-Ha rgtn kurdugunu dsnmektedir. J. Gordon Melton, Encyclopedic Handbook of Cults in America Andreanin atesli bir Lutherci olmasi pek ilgi ekicidir. Zira Martin Lutherin armasinda bir gl ve bir ha resimleri bulunmaktaydi. Arkon Daraul, Secret Societies Gl-Ha grslerini ileri sren bir ok baska belge kaleme alinmistir. Bunlarin hemen tm, makrokozmos ile mikrokozmos arasindaki iliskiyi zmlediklerini savunmaktadirlar. Robert Fluddin da benzer bir eseri vardir. Kepler tarafindan, Kabalaci simgeciligi kullanan bir gizemci olarak sulanan Fludd, yazdiklarini hirinlikla savunmustur. Bu srtsmenin hemen ardindan, Fluddi savunan bir ok Gl-Haci belge yazilmis ve tm de ayni yayimci tarafindan basilarak dolasima ikarilmistir. ...Bacon, Fludd ve Descartes; bu kisilerin tmnn Gl-Haci olduklari ya da Gl-Hailarin pesine dstkleri ileri srlmstr. Gerry Rose, The Venetian Takeover of England and Its Creation of Freemasonry Apology (zr) isimli yapitinda Fludd, Gl-Hailari gerek hiristiyanlar ve Hermes Trimegistusun tinsel izleyicileri olarak tanimlamaktadir. Kendisinin de, rgte ye olmamakla birlikte, bir mrit olarak kabul edilebilecegini sylemistir. Hatta, Gl-Hain biimsel bir rgt olmayip, ayni tinsel ve felsefi amalara sahip kisilerden olusan bir akim oldugu kanisini benimsemistir. Fludd, geometri, cebir, aritmetik ve optik dahil olmak zere tm matematik bilimlerinde genis bir reform yapilmasi gerektigini ileri srmstr. Ayrica ahlak, politika, hukuk, dinbilimi ve ekonomi alanlarinin erdemli kisilerce dikkatle incelenerek, daha uyumlu biime getirilmelerinin gerekligini de belirtmis ve bunun GlHai bir lk oldugunu sylemistir. Ancient Wisdom and Secret Sects Tm insanlar, kendilerine hizmet edebilen Cinlerle kusatilmistir. Gl-Hailar cinleri aynalara, yzklere ya da taslarin iine hapsedebilirler ve gerektigi zaman hizmet etmek zere zgr birakirlar. Gl-Hailarin bu zelligi, Binbir Gece Masallari ile folklorize edilmis olan Arap Gizemciligi ile paralellik gsterir. Arkon Daraul, Secret Societies Eski Kelt tanrilari Irlanda hiristiyan folklorunda nasil perilere dnsmsse, Iran, Misir, Babil ve Hint tanrilari da, Islam halk inancinda cinlere dnsmstr. Joseph Campbell, The Portable Arabian Nights Gl-Hailar, varolan dnyanin sinirlarina bagimli olmadiklarini ve yalnizca grnrde ulasilmaz olan Diger Tarafa gidip geri gelebildiklerini savunmaktadirlar. Hargrave Jennings, The Rosicrucians, Their Rites and Mysteries Angliada bulunan Societas Rosicruciananin kurucusu olan Hargrave Jennings, bu rit ve gizemlerin

171

temelde cinsel nitelikli olduklarini vurgulamak iin elinden geleni yapmistir...Gl-Ha felsefesinin dayanaginin Tantrik seks oldugu konusunu srekli isleyen Jennings, bir mason simgesi olan Sleyman Mhrnn iie gemis erkek ve kadin genler biiminde yasami simgeledigini aiklikla belirtmistir. Peter Tompkins, The Magic of Obelisks

ILLUMINATI Komplo Kuramlari ve Aydinlanma aginda Politika...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Gizemli Kken (1) Islm ile Paralellik Suf tarihi Idris Sah, Illuminati (Nurlananlar, Aydinlananlar) adini, Kuranda yer alan ve isildayan bir yildizdan sz eden bir sreye kadar geriye gtrr. Robert Anton Wilson, Cosmic Trigger Illuminati terimi ilk kez 1492 yilinda Menendez Pelayo isimli bir Ispanyol yazar tarafindan kullanilmistir. Pelayo, bu terimden Ispanyada Alumbrados adiyla bilinen bir rgt belirtemek iin yararlanmistir. Alumbradoslarin, bilinmeyen bir kaynaktan gizli bilgiler elde ettikleri ve bylece stn bir zek dzeyine ulastiklari ileri srlmstr. Bu rgt, 1623 yilinda Engizisyonun fermani ile mahkm edilmistir. Kimi yazarlar, onbirinci yzyilda Joachim de Floris tarafindan kurulan Illuminated Ones (Aydinlanmislar) isimli bir rgtn Hiristiyanligin yoksulluk ve esitlik gretisini yaymaya abaladigini ileri srerler. William T. Still, New World Order Onaltinci yzyilda Afganistan daglarinda, Rsen (aydinlik, parlaklik) adinda pek gl bir gizli tarkat dogdu. Arkon Daraul, Secret Societies Bayezid Ensar Pr Rsen (1525-1580) Afganistanda, Vahdet-i Vcd (Varlik Birligi) felsefesini benimseyen Rsen tarikatini kurmustur. Meydan Larousse Bayazid Ansar Pr Rosan, genliginde ehl-i snnet mezhebine siki bir surette bagli oldugu halde, gittike vahdet-i vcd meslegine kayarak, nihayet Allahtan baska hibir seyin bulunmadigi ikrarina vardi ve seriatin ahkmina ehemmiyet vermez oldu. Kendisinin Pr-i Kmil oldugunu ilan ederek, gsterdigi yolda gidecek olanlarin necata ereceklerini syledi. Islm Ansiklopedisi Tarkatin tarihinde sz edilen ilk kisi Afganistanli Bayezid Ansardir. Bayezidin soyunun dogrudan, Muhammedin Mekkeden hicretine yardim eden Ensarlerden (yardimcilar) geldigi ileri srlmektedir. Kendi savunusuna gre, atalari bu hizmetleri sayesinde, dinsel gizemleri ve Ibrahimin Kbeyi insa ettigi dnemden kalan ezoterik egitimi edinme hakkina kavusmuslardir. Kuzeybati Pakistanda bulunan Pesaver yakinlarinda, Bayezid kk bir okul aarak, bildigi dogast bilgileri zenle seilen mritlerine aktarmaya basladi. Her aday, adina halvet (yalnizlik) denilen ve meditasyonla dolu bir deneme sresi geiriyordu. Basarili adaylar, bu srenin sonunda, Yce Varliktan yayilan Aydinliga kavusuyorlardi. Tccarlar ve askerler seyhlerinin geimine, giderleri yksek askeri ve siyasi casusluk rgtne cmerte katkida bulunuyorlardi. Bu basarili dnemde, Bayezid artik genellikle inanilan tarzda bir lmden sonrasinin bulunmadigini, yasam sona erince ne ceza ne de dl olmayacagini, yalnizca dnya yasamina

172

hi benzemeyen bir ruh durumuna girilecegini vaaz etmeye basladi. Eger, mritler ruhlarini tarkate teslim ederlerse, dnyasal zevkleri tatmayi hep srdrecekler, yiyip iip keyif sreceklerdi...Tarkat disinda hi bir bagliliga gerek yoktur. Gizli isaretimizle kendini tanitamayan herkesi ldrmek hakkimizdir. Afganistanda Rsen tarikatinin son dini-askeri liderinin lmnden kirk yil sonra, ayni isimde bir rgt (Illuminatiler) Ingolstadt niversitesinde kilise yasasi profesr olan Adam Weishaupt tarafindan Almanyada kuruldu. Tarihlerin yakinligi ve gretilerin benzerligi, Bavyerali Illuminatileri Afganistandakilere baglamaktadir. Arkon Daraul, Secret Societies (2) Adam Weishaupt Geregin baskilarina boyun egip, kendini sinirlarina hapsetmektense, onsekizinci yzyil insani hayaletlere siginmayi yegledi. zlemlerini, sahtekrlar ve byclerin sundugu mucizelerle tatmin etmeye kalkisti. Maddeden kaarak, kendi varolusunu inkr etti...Tm bir kltr yerle bir oldu. A. Viatte, Les Sources Occultes du Romantisme: Illuminisme - Theosophie Adam Weishaupt, Jean Jacques Rousseau gibi radikal fransiz filozoflarinin dsnceleri ile Hiristiyan karsiti Manicilerin gretilerini birlestirdi. Weisthaupt, tm Avrupayi dolasip kendine mritler arayan Kolmer adinda kkeni belirsiz bir tccar tarafindan 1771 yilinda Misir okltizmi alaninda egitildi. William T. Still, New World Order Parlak zek sahibi ve Cizvitlerce iktidari ele geirmek iin gerekli komplo yntemleri konusunda iyi egitilmis olan gen Weishaupt, dnyayi Romanin baskisindan kurtacak bir rgt kurmaya karar verdi. Bu rgt, insanligi Hermesi sehitlerin saf Hiristiyan imanina geri gtrecekti. Weishauptun, yillarca Misirda yasamis ve Maniciligin gizli sirlarini grenmis olan Kolmer adinda bir alman tccar tarafindan aydinlatildigi bilinmektedir. 1771 Yilinda, Weishaupt adina Illuminati (Aydinlananlar) dedigi kendi Perfectibilis (Yetkinler) rgtn bes kisi ile olusturdu. Kendilerini reformcu zgrlkler ve mutlak esitligin savasilari olarak nitelendiriyorlardi. Peter Tompkins, The Magic of the Obelisks Ingolstadt Universitesi profesr Adam Weishaupt, karsilikli yardimlasma, gtler ve felsefi tartismalar sayesinde erdemleri ve ahlki ykseltecek, dnyanin dzelmesi iin gereken temeli atacak ve ktlgn egemenligine engel olacak bir rgt tasarladi. Bu amalar rgtn adindan anlasiliyordu:Perfectibilis (Yetkinler). Daha sonra bu adin yerine, tam karsiligi entellektel olarak esinlenmis kisiler olan Illuminati adi kullanilmaya baslandi. Pek az aerodinamik bilgisine sahip olmasina karsin umaya kalkisan ilk kisilerden biri olan Weishauptun karakterinde alakgnlllge hi yer yoktu. Diger bir ok girisimciler gibi, Weishaupt da hareketine ilk itici gc verebilmek iin Masonlugun yardimina gerek duydu ve genlik yillarinda Cizvitlere bagli olmasina ragmen, 1777 yilinda bir Mason locasina girmeyi basardi...Ancak, Illuminati hareketine pek yarar saglamayan bu atilim, Masonlugu olduka kt etkiledi... Weishauptun Baron Von Knigge ile nasil iliski kurabildigi konusunda bilgimiz yok. Kuzey Almanyada yasayan bir soylu olan Von Knigge, 1773 yilinda aydinlandiktan sonra Masonluga pek ilgi gstermemisti...Weishaupt, 1780 yilinda Marki de Costanzoyu Illuminati rgtn yaymak iin kuzeye gnderdi. Belki de, Von Knigge rgt ile ilk iliskisini bu sekilde kurmustur. Illuminati projelerini grendike Von Kniggenin hevesi artiyordu. Nihayet 1781de Bavyeraya gidip tm bilgileri dogrudan grenmek iin Weishauptun agrisini kabul etti...Von Knigge, yalnizca tm aydinlanma derecelerini tamamlamakla yetinmedi, ayni zamanda rgte tutku ile baglanarak yayginlasmasina abaladi. nde gelen masonlardan J. C. Bodeyi kendi yardimcisi olarak rgte soktu. Illuminatiler kisa zamanda pek popler oldu ve Almanyanin en iyi, ama bazan da en kt kisilerini bnyesinde toplamaya basladi. ye sayisi iki bine ulastiginda, rgt Fransa, Belika, Danimarka, Polonya, Macaristan ve Italyaya yayilmisti. Henry Wilson Coil, Coils Masonic Encyclopedia Illuminati, 1779 yilinda, ogu gen soylulardan ve din adamlarindan olusan 54 kisilik bir rgtt ve drt Bavyera kentinde kollari vardi. Ancak, Katolik Bavyerada topik amalarina dogrudan ulasma olanagini bulamayacagini anlayan Weishaupt, nceden kurulmus bir rgt, Masonlugu perde olarak kullanmaya

173

karar verdi... Bundan sonra, Johann Bode adinda bir masonun da yardimi ile rgt hizla gelisti ve Gney Almanya ve Avusturyadan sonra Fransa ve Kuzey Italyaya yayildi. Goethe, Mozart, Schiller ve Herder gibi entellektelleri saflarina ekti. Peter Tompkins, The Magic of Obelisks Illuminati, gizlilige asiri nem veren bir rgtt. yeleri ve toplanti yerlerini klsik adlardan olusan kodlarla belirlemislerdi; rnegin, Weisthauptun kod adi Spartakus, Von Kniggeninki Philo idi, Eleusis sifresi merkez olan Ingolstadti, Misir ise Avusturyayi belirtmekteydi. Tarihler de bir tr sifreleme ile belirleniyordu. Henry Wilson Coil, Coils Masonic Encyclopedia Thomas Jefferson, Illuminatileri gayretle savunuyor ve Weishauptu hevesli bir hayirsever olarak tanitiyordu. William T. Still, New World Order Weishupt, devlet ve kilise baskisi altinda yasadigi iin, hem saf ahlkin ilkelerini, hem de iletisimde gizliligin geregini iyi biliyordu. Tm bunlar onun dsncelerine gizemli bir hava vermekteydi... Eger Weishaupt burada olsaydi ve insanlari daha akilli ve erdemli kilma abalarinin egemen oldugu bu ortamda yazsaydi, amalarina ulasmak iin herhangi bir gizli dzene gerek duymayacakti. Thomas Jefferson Sonunda Illuminatiler i ve dis huzursuzluklar ile kusatildilar. Weishaput, Von Kniggenin hazirladigi ritellerde yalnisliklar buldu ve dzeltilmesini buyurdu. Bunun zerine, cani sikilan Von Knigge 1784 yilinda rgtten istifa etti. Cizvitler basindan beri rgtle mcadele ediyorlardi, neredeyse tm din adamlari Illuminatilerin dsmaniydi ve ylesine yogun bir aba gsterdiler ki, Bavyera Elektr 22 Haziran 1784 tarihli bir ferman ile rgt kapatti. yelerin byk kismi tutuklandi ve Weishaupt dahil diger bir kismi da lkeyi terk etmek zorunda kaldi...Ayni ferman 1785 Agustosunda da yinelendi... Yalnizca Illuminati rgt degil, Masonluk da Bavyerada bylelikle silindi ve bir daha asla eski durumlarina kavusamadilar. 18. Yz yilin sonunda, Illuminatiler tmyle yok olmuslardi. Henry Wilson Coil, Coils Masonic Encyclopedia 1875 Yilinda Bavyerada Illuminati rgtnn kapatilmasi, etkileri New Englanda kadar ulasan, ylesine byk bir velvele yaratti ki, George Washington kusku iinde kalan Amerikali masonlara teselli verme geregini hissetti. Gerekten de Illuminatiler, istemeden de olsa, agdas komplo kuramlarinin dogmasi iin bir firsat yaratmis oldular. Toplum iin olusturduklari ileri srlen tehlike asiri abartildi ve Illuminatilere karsi bir yayin salgini basladi. Gizlilige verdikleri nem, nemli kamu grevlilerini ye yapmak iin gsterdikleri israrli abalar, bir ka yksek dereceli yenin disinda gerek toplumsal amalarini saklamalari Illuminatileri yalnizca Alman muhafazakrlari iin degil, tm Avrupa kamuoyu gznde umaci durumuna getirdi. Drt yil sonra Fransiz Devrimi basladiginda, Bavyerali Illuminatiler hakkindaki mitler, merkezinde Tampliyelerin bulundugu daha kapsamli ve genis bir komplo kuramina dnst. Peter Partner, The Murdered Magicians Gnmzde komplo kurami adi verilen yaklasim, Illuminatileri sulayan ve pek uzun bir komplocular listesi ile baglantida olduklarini iddia eden makaleler, brosrler ve kitaplar dalgasinin bir rndr. Illuminatilere yneltilen sulamalarin boyutu, aleylerinde yazilmis bir kitabin adindan kolaylikla anlasilabilir: Avrupanin Tm Hkmetlerine ve Dinlerine Karsi Komplonun Kanitlari: Masonlarin, Illuminatilerin ve Okuma Derneklerinin Toplantilari... Ilk olarak 1800lerde ikan bu kitap, 1967 yilinda John Birch Yayinevi tarafindan bir kez daha yayinlandi ve Illuminatiler bugn iin de aik ve gncel bir tehlike olarak nitelendiler. Ancient Wisdom and Secret Sects (3) Illuminati rgt Yapisi

174

Illuminatilerin kesinlikle karsit olduklari Gl-Ha localarinda srdrlen anlasilmaz aristokratik trenler Alman soylularinin muhafazakr akillarini iyice karistiriyordu. Oysa din karsiti, radikal ve bilinli bir biimde kentsoylu olan Bavyerali Illuminati rgt Alman ruhunun yalin bir yansimasiydi. Peter Partner, The Murdered Magicians Illuminati rgt ana grupta asagida siralanan derecelere ayrilmisti: I-ocuk Yuvasi 1-Hazirlik Deneme 2-Novitiate (Yamaklar) 3-Minerva 4-Minor Illuminatus (Kk Aydinlanmis) 5-Magistratus (Usta)

II-Simgesel Masonluk 1-iraklar 2-Kalfalar 3-stadlar a-Major Illuminatus (Byk Aydinlanmis) b-Illuminatus Dirigens (Ynetici Aydinlanmis)

III-Gizemler 1-Kk Gizemler a-Rahip b-Prens 2-Byk Gizemler a-Magus (Byc) b-Rex (Kral)

Henry Wilson Coil, Coils Masonic Encyclopedia Illuminati rgtne ye olabilmek iin mason olmak zorunlugu yoktu, zira Weishaupt ve Von Kniggenin olusturduklari sistemde, 4., 5. ve 6. dereceler zaten simgesel Masonlugun ilk derecesini iermekteydi. Von Knigge on dereceden olusan bir sistem olusturduklarini belirtmistir ancak, son iki dereceye, kk ve byk gizemler derecelerine ulasan hibir ye olmamamistir. Jeff-Jorczak@vos.stratus.com Aika politika yapan ve kraliyet karsiti olan Illuminati rgt, Mavi Dereceleri tamamlayan masonlara, yksek derecelere ulasma olanagi tanimaktaydi. Illuminati rgtnn gizli Byk stadi Eski stn Isko unvanina sahipti. William Bramley, The Gods od Eden Alt derecelerdeki yeler, rgtn nasil ynetildigi ve dnyayi ne yolla zgrlestirecekleri konularinda tamamen bilgisizdiler. Ykseldike, rgte hizmet etmek iin, mali ve siyasi g kazanmak ve elde edilen bu gc rgtn emrine vermek geregi ortaya ikiyordu. yelerin gayretli bir mason olmalari ve Masonlugun mali kaynaklarini da kontrol altina almalari isteniyordu. Ancak, onuncu dereceye ulasan ve rahip unvanini kazanan yelere bir takim kesin bilgiler verilmekteydi. Bu bilgiler arasinda, Illuminati rgtnn tm dnyadaki krallari ve din adamlarini yok etmek istedigi ve ancak bylelikle insanlarin zihinlerinden milliyet dsncesinin silinebilecegi aktariliyordu. Bu amalara ulasmanin yolu ise basin, egitim ve hkmette yksek mevkileri ele geirmekti. st dereceler, rgt kuran ve gelistiren materyalist kisilerin asil amalarinin dinsel inanlari yok etmek oldugunu aika ortaya ikarmaktaydi. yelere, Tanri ve dinsel inanlarin insanlarca uydurulduklari ve gerekte degersiz olduklari gretiliyordu. Sonuta rgt iinde en st dereceye (kral derecesi) ulasan ye, kendini bir krala esit buluyor, tm insanlarin bu dereceye ykselebileceklerini ve bu nedenle de insanlari

175

ynetmek iin krallara gerek duyulmasinin bir safsata oldugu sonucuna variyordu. Arkon Daraul, Secret Societies Tampliyelerin c (1) Komplo Tehditleri Bavyerada baslarina gelenlerden sonra, Illuminati rgt, degisik isimlerde etkinlik gstererek yer altina ekildi. Fransiz Devrim Klb bu durumun bir rnegidir. Bu rgte radikallerin hizla katilmasi sonucunda daha genis bir toplanti salonuna gerek duyuldu ve Jacobin Birligi salonu kiralandi. Artik, rgt Jacobin Klb olarak bilinecektir. Gizli toplantilar dzenleyen Jacobin Klb hizla gelisti ve sayilari 1300e ulasan yeleri arasina Fransanin en iyi egitim grms ve en etkin kisileri katildi. Jacobinlerin lks, tm kurumlari ve kralligi ortadan kaldirarak, adina Yeni Dnya Dzeni ya da Evrensel Cumhuriyet dedikleri bir dzen kurmakti. ...nl byc ve oklt uzmani Cagliostro, 1783 yilinda Illuminatilere katilmisti. Yillar sonra, kendi katilma trenini katolik rahiplere anlattiginda, trenin Frankfurt yakinlarinda bir yeralti siginaginda yapildigini syledi. William T. Still, New World Order Ii evrak dolu demir bir sandik aildi. Treni yneten kisi sandiktan el yazmasi bir kitap aldi ve ilk sayfasini okudu: Bizler, Tampliyelerin Byk stadlari... szlerini kanla yazilmis bir and izliyordu. Sz konusu bu kitap Illuminizmin aslinda tm monarsilere ve kiliseye karsi bir nifak oldugunu, ilk saldirinin Fransa tahtina ynelecegini ve Fransada kralligin kertilmesinden sonra siranin Romaya gelecegini belirtmekteydi. Gerekten de, 1789 yili Mart ayinda, Fransa Byk Dogusuna bagli 266 locanin tm Illuminati denetimi altina girmisti bile. Aslinda masonlarin hepsi kendilerini gizlice yneten bu rgtn farkinda degildi; yalnizca pek az sayida mason bu sirri bilmekteydi...Ertesi ay ihtill basladi. Nesta H. Webster, Secret Societies and Subversive Movements Cagliostro bir Tampliye ajaniydi. Yazdigi bir mektupta, Londradaki masonlara ezel mabedin yeniden yapimina baslama zamaninin geldigini bildirmisti. Cagliostro, Masonluga Memphis ve Misraim adi altinda yeni bir rit getirmis ve bylece Isise gizemli tapinma trenlerini canlandirmaya kalkismisti. Cagliostronun armasinda bulunan LPD harfleri Lilia Pedibus Destrue (Zambagin Ayaklari Altindaki Tehdit) szlerini ifade etmekteydi (bilindigi gibi zambak Fransa Kralliginin simgesidir). Ayrica, Cagliostroya ait 16. yz yildan kalma bir madalyonun zerinde bir zambak demetini kesen bir kili kabartmasi ve bunun altinda Talem Dabit Ultio Messem (Byle bir Hasat Alir) szleri kazilidir. General Albert Pike, Morals and Dogma 1797-1798 Yillari arasinda cilt halinde yayinlanan Mmoires Pour Servir lHistoire du Jacobinisme (Jakoben Tarihine Hizmet iin Anilar) adli eserinde, bir cizvit olan Barruel, tm ktlklerin Mani ve Manicilikten tredigini yazar ve tarih boyunca sren gizli bir komplonun varoldugunu savunur. Edward Burman, The Assassins - Holy Killers of Islam Barruel ile birlikte Le Tombeau de Jacques de Molay (Jacques de Molayin Mezari) adli bir kitabin yazari olan Cadet de Gassincourtun dsnceleri srekli bir komplo inancina saplanmistir. Onlara gre Manicilikten kaynaklanan ve dogudaki Hashasler ile batidaki sapkin mazheplerden Tampliyelere aktarilan bu yikici nifak, de Molayin 1314 yilindaki lmnden sonra varligini srdrmeyi basarabilen drt Tampliye locasi sayesinde 18. yz yila kadar ulasabilmistir. Peter Partner, The Murdered Magicians O gnden beri, en basta Cromwell ve Fransa Krali IV. Henrinin katili olmak zere, Portekiz, Brezilya ve Isveteki tm komplocular ve elbette Robespierre ve Danton dahil tm caniler ve devrimciler ayni Tampliye locasinin yesidirler.

176

Edward Burman, The Assassins - Holy Killers of Islam Eliphas Levi, Fransiz Devriminin Tampliyelerin 14. yz yilda ektikleri acilarin intikami oldugunu ileri srmstr. David Conway, Ritual Magic Rousseaunun da destegi ile kurulan bir mason locasi, o dnemde Fransadaki devrim hareketinin merkezi oldu ve ne gariptir ki, bu locanin stadi olan ve kraliyet kani tasiyan Orleans Dk, Jacques de Molayin mezari stne, IV. Philip ve ardillarindan Tampliyelerin cn almak iin and iti. ...Tampliyelerin tahta ve tiaraya (Papanin taci) karsi giristikleri entrikalari herkese aiklamalari olanaksizdi. Bunu yapmak, Isisin peesini kaldirmak ve stadlarin gizlerini kalabaliklara yaymak anlamini tasiyacakti. ...XVI. Louis giyotinde can verince isin yarisi tamamlanmis oldu. Artik Tapinak Ordusu tm gcn Papaya karsi yneltebilecekti. General Albert Pike, Morals and Dogma (2)Terrn Egemenligi 1789 Yilinin ilkbahar ve yaz aylarinda Illuminatilerin tahil piyasasinda gereklestirdikleri manipulasyonlar sonucunda yapay bir bugday darligi yaratildi. Bu durum o denli genis bir aliga yol ati ki, tm lke kisa zamanda ayaklandi. Olaylarin basini eken kisi, Fransa Byk Dogusunun Byk stadi Orleans Dk idi. Illuminatiler, halkin ektigi acilari bir ara olarak kullanarak yarattiklari huzursuz ortamin devrimci eylemlerine yararli olacagini planlamislardi. Gerektende, besin stoklarini bloke ederek ve Ulusal Mecliste tm reform girsimlerini engelleyerek, durumu iyice ktlestirdiler ve halki tam anlamiyla aliga mahkum ettiler. ...14 Temmuz gn Bastille yagmalandi. zgr birakilan tutuklu sayisi yalnizca yedi idi. Fransiz tarihiler bugn, eylemin asil amacinin Bastillei yikmak ve tutuklulari kurtarmak olmadigini belirtiyorlar; asil ama Bastillede saklanan barut ve silhlari ele geirmekti. Bylece silhlanan Jakobenler, 22 Temmuz gnnden baslayarak o gne dek esi grlmemis ve titizlikle planlanmis bir ihtill girisimini sahneye koydular. Bu dnem tarihte Byk Korku diye adlandirilacaktir. ...ncelikle tm lkede eszamanli bir panik duygusu yaratildi. Kyden kye, kentten kente giden atlilar, yurttaslara haydutlarin ! yaklasmakta oldugunu ve kendilerini korumak istiyorlarsa silha sarilmalari gerektigini bildirdiler. Ayrica, tm bu olaylarin sorumlularinin maliknelerde ve satolarda gizlendikleri, bizzat Kralin buralari atese vermelerini buyurdugu yurttaslara sylendi. Fransa Kralina bagli olan halk bu emirlere uydu. Artik alevlerin denetlenmesi olanaksizdi, yagma ve yikim srerken, anarsi gittike yayginlasiyordu. William T. Still, New World Order 1789 Yilinda Kralligin yikilmasi ile birlikte, 10 Agustos gnnden baslayarak renkli Fransiz bayragi devrimin kizil bayragi ile degistirildi. Yasasin Kral Orleans igliklari ile masonlarin zgrlk, Esitlik, Kardeslik seslenisi sokaklari kapladi. Nesta H. Webster, Secret Societies and Subversive Movements Paris sokaklari terre teslim olmustu...1793 Kasiminda tm Fransada rahiplerin ldrlmeye baslanmasi, dine karsi bir kampanyanin yrrlge girdigini ortaya koyuyordu. Tm mezarliklara, Illuminatilerin nl slogani olan lm Sonsuz bir Uykudur szlerini ieren yazilar asilmaya baslandi. Paristeki kiliselerde Akil Bayramlari adi altinda eglentiler dzenleniyor, fahiseler tanria gibi tahta ikariliyorlardi. Bu trenlerin bir adi da Exoteriondu ve Weishauptun kaleme aldigi Ask Tanriasinin Kutsanmasi adli bir siiri rnek aliyorlardi. ...Thomas Jefferson, 1791 yilinda yil sren Fransa eliliginden Amerikaya geri dnsnde, tm bu kiyimi ne gzel bir devrim diye tanimlamis ve tm dnyaya yayilmasini umut ettigini yazmistir. Jefferson, neredeyse tm Fransa halkinin Jakoben olduguna inandigini aiklamistir. Ona gre, bu byk ogunluk, ulusal iradeyi aika ortaya koymaktadir. 1793 Yilinin sonlarina dogru, yeni devrim ynetimi sayilari yzbinlere ulasan issizlerle yz yze kaldi. Devrimin nderleri, sonradan btn diktatrlerin taklit edecegi yeni bir terr projesini uygulamaya

177

geirdiler: nfus azaltilmasi. Ama Fransanin yirmibes milyona ulasan nfusunu onalti milyona indirmekti. Robespierre, nfusun azaltilmasini kainilmaz buluyordu. William T. Still, New World Order Ticaret hayatinin yok olmasi ile genisleyen issizlik sorununa zm, sistemli bir terr uygulamasi ile bulundu. Nesta H. Webster, Secret Societies and Subversive Movements Nfusun azaltilmasi ile grevli devrim komitesi yeleri, gece gndz harita basinda her kentte ka kellenin kopartilmasi gerektigini hesapliyorlardi. Devrim mahkemeleri kimlerin lmesi gerektigine karar veriyor ve sonu gelmez bir kurban srs giyotinin yolunu tutuyordu. Yalnizca Nantesde, bir gece iinde 500 kimsesiz ocuk kent mezbahasinda ldrlyor, 144 yoksul kadin nehre firlatiliyordu. William T. Still, New World Order

PAFLIKYANLAR (PAULICIANS) Ezoterik Bir Ermeni Tarikati......................................Derleyen: Thamos (Geometri)

Ermeni Kilisesi Ermenistanda Hiristiyan inanci, II. ve III. yz yillarda hizla ilerlemis ve III. yz yilin sonlarinda (287 yilinda) ya da IV. yz yilin basinda (301 yilinda), Hiristiyanlik resmi din olarak Ermeni ulusunca kabul edilmisti. Hiristiyan inancina bagli akimlar, Kuzey-Bati ynnden Helen Tipi ve Gney-Bati ynnden Suriye Tipi biimlerinde Ermenistana girip tm IV. yz yil sresince yanyana var olmuslardi. Ayrica pagan inanlar da Hiristiyanligin kabul edilmesinden ok sonralarina kadar etkisini srdrmeyi basarmisti. teden beri sregelen Zerdst ve Mazdeist kurum ve gelenekler de bir anda sklp atilamamisti. Hiristiyanligin tm kltrel, sosyal ve politik gerekleriyle birden kabul edilmesinden sonra, Ermenilerin Batiya ynelmeleri kainilmaz olmustu. Hiristiyan inancinin korunmasi iin eski inanlar zamanla Batili bir yaklasima dnstrlmst. Bu dzeni srdrmek iin Ermenistanin gl Hiristiyan komsulari sik sik Ermeni Kilisesinin yasam alanina mdahale etmisler, dogmatik ekismelerde esitli gerekelerle kendileri iin elverisli olan zmleri saglamak iin baski uygulamislardi. Bu gelismelere ragmen, Ermeniler arasinda artan Hiristiyan etki dalgasini dengelemek zere politik ve dinsel akimlar ortaya ikmisti. Bir akim, pagan inanlarinin yeniden canlanmasi iin harekete geerken, bir digeri, Hiristiyanligi denetimi altina almak isteyerek, Hiristiyan inanlarinin en koyu bir biimde savunmasini yklenmisti. Ermeni Kilisesinin baslangi tarihi, ok sayida dinsel akimla birlikte, ruhban sinifi karsiti ekismeler ve aralarindaki iliskilerin belirlenmesi ok zor olan tarikatler karmasasini ierir. Bu tarikatlerin egilimleri ya Hiristiyanligin ahlak gretisini asan, arpitan ve bu gretiye karsi duran, ya da kilise uygulamalarindan daha fazla bir tutuculugu ieren asiriliklara ynelmekteydi. Maniciler, Messalianlar, Montanistler, Tondraklar, Borboritler ve Paflikyanlar gibi esitli tarikatler Ermenistanda verimli bir ortam bulmuslardi. Helenizm ve Gnosis Hiristiyanlik, Kudsn I.S. 70 yilinda yikilmasindan sonra kendini Yahudi etki alanindan kurtarmis olarak, ancak evresindeki Helenizmin inan ve dsnceleriyle eliski iinde bulmustu. Bu yeni olgu, Hiristiyan inancini bozabilecek tehditler ieriyordu. Ilk yillarin Hiristiyan Kilisesinin ilk girisimi, kendini Helenizm ruhuna kolayca teslim etmemek iin abalamak oldu. Hiristiyanlik, Yahudi kalibinda kalsaydi yayilamayacakti. Kolaylikla Helen kltrn benimsemis olsaydi, yine gnmzdeki durumundan ok farkli bir konumda olacakti.

178

Gereklesen gelisim, erken Hiristiyan inanciyla Helenizm arasinda beliren bir sentezdir. Helen dnyasinda olduka yaygin olan Gnostisizm, I.S. 80 ile 150 yillari arasinda Hiristiyanligin gizemci uygulamalari iin kullanilmis bir ad olup, aslinda Hiristiyan Kilisesinin en korkulacak rakibi durumundaydi. Gnostik akimin yandaslari, Kilisenin basit inancini hie sayan gizli bir bilginin (Gnosis) sahibi olduklari saviyla ortaliktaydilar. Yeni-Platonculuktan, Helenlesmis Zerdst inancindan ve Yahudilikten aktarilmis sistematik bir greti durumuna ulasan Gnostisizm, bir tr kozmolojik yaklasim ortaya koymustu. Bu yaklasim, tinsel unsurlarin maddenin tutsakligindan zamanla kurtulmasi grsn ieriyordu. Bu dsnce, Basilides ve Valentinusun kurdugu Gnostik gruplarda, Isanin insan biiminde belirmesini reddetmeye kadar vardirilmisti. Gnostisizm, Ermeni tarikatleri zerinde de nemli bir etkiye sahip olmustu. rnegin Messalianlar, Gnostisizmin etkisinde kalmis bir dilenci tarikatiydi. nerdikleri kktenci inan biimi, dnyadan tmyle koparak, insanin kurtulusu sorunun zmlenecegi yolundaydi. Messalianizm, tam anlamiyla bu dnyaya ait her trl alisma ve etkinlik biimlerinin inkarina dayanan bir dinsel akimdi. Paflikyanlar Manicilikten tremis dalist sapkin bir Ermeni tarikatidir Paflikyanlar. Paflikyan (Pavlikyan, Bavlikyan) ya da Paulician adinin kkeni karanliktir. Gibbon, bu adin Aziz Pavlusun grencileri anlamina geldigini belirtir. Paflikyanlarin bu havari iin besledikleri zel ilgi ve tm Paflikyan nderlerinin Aziz Pavlusn grencilerinden birinin adini almalari bu grs desteklemektedir. Ancak, Paflikyanlarin dsmanlari tarafindan kullanilan biimi ile Paulikianoi adi olduka ilgintir ve bu terimin Samsatli Pavlusun izleyicileri anlamina geldigi ileri srlmstr. Oysa Samsatli Pavlusun gretisi ile Paflikyanlarin hibir baglantisi yoktur. Photiusun aktardiklarina gre ise, Samsatli Kallinice adli Manici bir kadin Pavlus ve Yohan adli iki oglunu bu gretiyi yaymak zere Ermenistana gndermistir ve Paflikyanlarin adi iste bu Pavlusden gelmektedir. Ancak, bunun sadece bir yk oldugu ve bu kisilerin gerekten var olmadiklari tarihiler tarafindan ileri srlmstr. Konunun uzmanlarindan Ter-Mkrttschian, Paulician adinin Ermenicede kk Pavlusun izleyicileri anlamina geldigini belirtmekte, ancak bu kk Pavlusun kim oldugu konusuna bir aiklik getirememektedir. Paflikyan adi ilk kez, 719 yilinda Ermeni Kilisesinin Duin Sinodunda kullanilmis ve bu Sinodda hi kimse Paflikyan denilen kt sapkinlarin evini ziyaret etmeyecek biiminde bir kural konulmustur. Paflikyanlarin Tarihi Kendi adini Silvanus olarak degistiren Mananalili Constantine, Colonia yakinlarindaki Kibossada ilk Paflikyan toplulugunu bir araya getiren kisidir. gretisini yaymaya 657 yilinda baslamistir. Kendisi kitap yazmadigi gibi, tm grencilerinin sadece Incili esas almalarini istemistir. Constantineden sonra Paflikyanlarin nderligini Symeon-Titus stlenmistir. Aslinda Bizans tarafindan Paflikyanlari yok etme grevi ile gnderilen Symeon, Constantinei 684 yilinda ldrdkten sonra inancini degistirmis ve Paflikyanlara katilmistir. Ne var ki, 690 yilinda Symeon-Titus da, Bizans grevlileri tarafindan ldrlmstr. Bundan sonra ciddi bir bocalama dnemi geiren tarikat, 715 yilinda Pavlus adli bir kisinin nderliginde Phanaroea yakinlarindaki Epispariste yeniden toparlanmistir. Akimin adinin bu Pavlustan kaynaklandigi da ileri srlmektedir. Pavlus lnce iki oglu, Gegnesius-Timothy ile Theodore, nderlik iin kavgaya tutusmuslar ve Gegnesius, 717 yilinda Istanbula giderek imparator III. Leo ve patrik I.Germaniusu kendisinin bir ortodoks olduguna inandirmis, bir imparatorluk birligi ile Mananaliye geri dnerek Theodoreu yenilgiye ugratmistir. Paflikyanlarin basina geen Gegnesius bir sre sonra lms, bu kez de onun iki oglu, Zachary ve Joseph-Epaphroditius arasinda kavga ikmistir. Kisa zaman sonra Zachary ve izleyenleri Mslman ordulari tarafindan yok edilince, tm Paflikyanlar yine Josephin nderliginde birlesmislerdir. Joseph, tm Anadoluda Paflikyan topluluklari olusturmayi basarmistir. Ne var ki, Josephten sonra basa geen Vahan zamaninda tarikat hem sayica ve hem de etki olarak gerilemistir. Bu dnemde ortaya ikan Sergius-Tychius adli bir kisi, Vahandan ayrilarak, Paflikyan tarikatini glendirmek ve reforme etmek iin harekete gemistir. Paflikyanlar, Vahanitler ve Sergitler olmak zere ikiye blnmstr. Sergitler, kisa

179

sre iinde basarili olmuslar ve rakiplerini neredeyse tmyle ortadan kaldirmislardir. Bu dnemde Paflikyanlar, Bizans Imparatorlugunun bazen baskisi, bazen de korumasi altinda kalmaktaydilar. IV. Constantine ve II. Justinian, Paflikyanlara siddetli bir baski uygulamisti. III. Leo ve onu izleyen Ikona Kirici (Iconoclast) imparatorlar ise, genellikle Paflikyanlara sempati beslemislerdir. I. Nicephorus, Paflikyanlari Phrygia ve Lycaonia yrelerinde asker olarak kullanmak istemistir. I. Michael, yeniden Paflikyanlara karsi siddet uygulamasina baslamis, zellikle V. Leo, kendisinin de bir Paflikyan oldugu iddialarini yalanlamak amaciyla, mthis bir Paflikyan avina ikmistir. Bu dnemde bir ok Paflikyan, Bizanstan kaarak Mslmanlara siginmistir. Sergius 835 yilinda ldrlmstr. Imparatorie Theodora zamaninda da baski srms, Karbeas ynetiminde isyan eden Paflikyanlar kitle halinde Mslman topraklarina g etmislerdir. Artik Bizansin kanli dsmani durumuna gelen Paflikyanlar, Mslmanlar tarafindan desteklenmislerdir. Tephrikede (Divrigi) bir kale kuran Paflikyanlar, srekli olarak Bizans topraklarini yagmalamislar, giderek etkilerini arttirarak politik bir g durumuna ykselmislerdir. Imparator I. Basil zamaninda, Paflikyan ordusu Anadoluyu boydan boya geerek Efese kadar gelmis, Izmiti isgal ederek neredeyse Istanbulun karsi kiyilarina kadar ulasmistir. Ancak sonunda yenilgiden kurtulamamislar ve 871 yilinda Tephrike kalesi yerle bir edilmistir. Bu durum tarikatin askeri gcn yok etmistir. Paflikyanlar Anadolunun esitli yrelerine dagilmislardir. V. Constantine ve I. Johannes, Paflikyanlari kitleler halinde Trakyaya, zellikle Filibe kenti ve evresine ge zorlamislar ve Slavlara karsi askeri g olarak kullanmislardir. Dokuzuncu ve Onuncu yz yillar sresince Bizans ynetimi ve Kilisesi, Anadolu ve Trakyadaki Paflikyanlar ile ugrasmis, onlari Ortodoks inancina ekebilmek iin srekli aba harcanmistir. Ermenistanda Paflikyan hareketi, dokuzuncu yz yilda Smbat adli bir kisinin kurdugu Tondrak tarikati biiminde varligini srdrmstr. Trakyada ise zamanla yok olmuslardir. Alexius Comnenus tarafindan 1081 yilinda Ortodoksluga dnmeye ikna edildikleri ileri srlmstr. Onuncu yz yildan sonra, tarih sahnesinden ekilmislerdir. Ancak, gretilerinin izleri bir ok yerde grlmstr. Bulgaristandaki Bogomil tarikati Paflikyanlarin devamidir. Bogomiller, Ortaag boyunca Batiya dogru gretilerini yaymislar, Katharlar (Albililer) ve diger Manici akimlari etkilemislerdir. Ermenistanda da Paflikyanlardan treyen benzer tarikatlerin gnmze kadar varliklarini srdrdkleri kabul edilmektedir. Yz yillar sonra, 1717 yilinda Lady Mary Wortley Montagu, Istanbula gelirken Filibede durakladiginda, aynen sunlari yaziyor: Filibede kendilerine Paulin adini veren bir tarikat buldum. Bunlar eski bir kiliseyi gstererekAziz Pavlusun burada vaaz verdigini sylyorlar. Pavlus, bunlarin en makbul azizleridir... Paflikyanlarin gretisi Paflikyan gretisinin temel grs, maddi dnyayi yaratan ve yneten Tanri ile tapilmasi gereken, ruhlari yaratan gklerin Tanrisi arasindaki ayrimdir. Paflikyanlara gre tm maddi varliklar ktdr. Bu yaklasim Paflikyanlarin, Manicilikten etkilenen akimlardan biri olarak kabul edilmeleri gerektigini ortaya koyar. Ancak, Paflikyan gretisinde gl bir Marcionist etki de vardir. Eski Ahiti kabul etmezler, Isanin yeniden dogacagina inanmazlar; Paflikyanlara gre Isa Tanrinin dnyaya gnderdigi bir melektir ve gerek annesi gklerdeki Kudstr; Isanin tm eseri yaydigi gretisidir; Isaya inanmak insani son yargidan kurtarir; gerek vaftiz Isanin szlerini duymakla olur. Paflikyanlar haa deger vermezler, yalnizca Incilin bir kismina inanirlar; Isayi reddettigi iin Aziz Petrusun mektuplarini dikkate almazlar; yalnizca Luka Incili ve Pavlusun mektuplarina deger verirler. Tm resim ve heykellere karsidirlar. Maddi dnyaya ait herseyin sadece simgesel bir degeri vardir. Bu bakimdan, Paflikyanlar Kiliseyi de, Kilisenin geleneklerini, dogmalarini, kurumlarini, ruhban sinifini da reddemislerdi. Onlara gre, herkes kutsal metinleri okuyup yorumlama hakkina sahiptir. Paflikyanlar kendilerini kabul ettirmek iin ok siddetli bir misyoner etkinligi gstermislerdi. Ayrica korku duyulan savasilar olup, bu nitelik kuskusuz bulunduklari blgenin cografyasindan kaynaklaniyordu. Zira Paflikyanlar, dinleri ve uygarliklari ayiran bir sinir zerinde yer aliyorlardi. Akimin bu militan grnm, toplumsal alanda da radikal bir ideoloji ile kosuttu. Yeryznde tm tinsel yetkeyi reddetikleri iin, dnyasal iktidar ve politik haklarin varlik nedenini de inkar ediyorlardi. Bylece, dinsel dzeydeki esitlikilige, toplumsal dzeyde de bir esitliki anarsizm eklenmekteydi. Paflikyanlara gre, tm Kilise hiyerarsisi ktdr, ayni biimde tm ayinler ve kutsal esyalar da reddedilmelidir. rgtlenmelerinde en nde gelen kisiler, tarikatin farkli yrelerdeki kurucularidir. Bu kurucu azizler, genellikle adlarini Aziz Pavlusun grencilerinden alirlar ve onlarin yeniden dnyaya gelmis ruhlarini tasidiklarini ileri srerler. Azizlerden sonra, bir konsil olusturan synechdemoi (yoldaslar) ile toplantilarda dzeni saglayan notarioi gelir. Toplantilarini kiliselerde degil, proseuchainde (dua evleri) yaparlar. Baski altindayken inanlarini saklamanin ve hatta reddetmenin dogru olduguna inanirlar. Bu

180

nedenle, disardan Kiliseye bagli bir grnm sunarken, gizlice Paflikyan inanlarini srdrebilmislerdir. lkleri, tm irk ayrimlarini giderecek olan inananlarin tinsel birligine ulasmaktir. Dsmanlari Paflikyanlari srekli ahlaksizlikla sulamislardir. Hatta dua evlerinde bile ahlaksiz davranislarda bulunduklari ileri srlmstr. Kendilerinin Hiristiyan adindan baska bir adla agirilmalarindan hi hoslanmazlar. Harnacka gre Paflikyanlar, Katolik ve Ortodoks Hiristiyanligi reddeden, hiyerarsi karsiti dalist Puritanlardir. Gibbondan beri Paflikyanlar, ilk ve saf Hiristiyanligi srdrmeye alisan, dsmanlari tarafindan baski ve istirap altinda yasamak zorunda biraktirilmis, Incile bagli iyi insanlar olarak kabul edilmektedirler. Conybeare, Paflikyanlari Adopsiyonistlerin devami olarak nitelendirir. Adeney ise Paflikyanlari Protestanliktan nceki Protestanlar olarak degerlendirir. Kaynaklar: Encyclopedia Britannica The Catholic Encyclopedia Burhan Oguz, Trk Halk Dsncesi ve Hareketlerinin Ideolojik Kkenleri II, Simurg Yayincilik, 1997.

BOGOMILLER Balkanlar'da Farkli Bir Dinsel Yaklasim..................................Hazirlayan: Thamos (Geometri) X. Yz yildan baslayarak Bizansta bulunan din adamlari, Bulgaristanda Bogomiller adi verilen yeni bir dinsel akimin gelismekte oldugunu farkettiler. Akimin kurucusu Bogomil (Tanrinin sevdigi) adinda bir ky papaziydi. Yaklasik 930 yillarinda papaz Bogomil yoksulluk, alakgnlllk, dua ve tvbe ile geen bir yasami vaaz etmeye koyulmustu. X. Yz yil ortalarinda Bulgar ariesi Maria-Irenanin amcasi Istanbul Patriki Theophilaktes, damadi Bulgar ari Petrodan iki endise dolu mektup alir. Bu mektuplarda ar, Bulgaristanda ortaya ikmis yeni bir dinsel, ama Kilise karsiti akimi anlatmakta ve bu akimla nasil basedilmesi gerektigini sormaktadir. Konuya egilen Patrik, bu akimin Paflikyanlarin yeniden canlanmasi olduguna karar verir. 954 Tarihli yanitinda, bu akimi iyi bildigini ve bu kisilerin Kilise gretisine geri agrilmalari gerektigini yazar. Ancak Patrikin yaniti, bu akimi alisilagelmis bir sapkinlik olarak aiklamasina karsin, bunun Bulgaristanda yeni ortaya ikisina sasirdigini ve bundan pek etkilendigini aika sergilemektedir. Bogomilizmden ikinci kez szeden kisi bir Ortodoks Bulgar papazi olan Kozmastir: ar Petronun zamaninda Bulgaristanda Bogomil adli bir papaz yasiyordu. O, Bulgaristana sapkinligi eken ilk kisiydi. Kozmas, bu satirlari ieren ve 977 yilinda kaleme aldigi risalesinde, Bogomilizmin yesermesine olanak saglayan Ortodoks Kilisesinin tembellik ve savurganligina atmaktadir. Bogomile gre dnya ktyd, nk Isanin kardesi ve Tanrinin diger oglu olan Satanael (Seytan) tarafindan yaratilmisti; Seytan, Eski Ahitteki kiyici Tanri Yehovadan baskasi degildi. Byk olasilikla Bogomil, VI. ile X. yzyillar arasinda Anadoluda yaygin olan Paflikyanlarin ve Messalianlarin dalist inanlarindan etkilenmisti. Bogomil akiminin inanislarina gre Ortodoks kilisesinin trenleri, kutsal esyalar ve ikonalar, aslinda Seytan tarafindan yaratildiklari iin anlamsiz ve yararsizdilar; Hatan da nefret etmek gerekliydi, zira Isa hain zerinde iskence ekmis ve ldrlmst; Geerli olan tek dua, gece ve gndz drder kez yinelenmesi gereken Bizim Babamiz duasiydi. Bogomillerin kozmolojik ilkeleri arasinda Baba ile iki oglu nde geliyordu. Baba sperkozmik yrelerde, Isa gklerde, Satanael adli byk ogul dnyada egemendiler. Satanael adi, Tanriya karsi gelen anlamina geliyordu. ogu Dalist topluluklar her iki oglu da, kgn sevgiden bygn ise korkudan, yceltiyorlardi. Paflikyanlarin Seytani Tanrinin byk oglu olarak grdklerine dair bir kanit yoktur. Bu nedenle szkonusu gretinin kkeni dogrudan Bogomillere dayandirilir. Dogal olarak Bogomiller, hi kuskusuz Seytanin ktlk ortaklari olarak toprak agalarini ve soylulari gryorlar; yeryznn tm mallarini ve zenginliklerini reddediyorlardi. Eger iyi bir Tanri varsa, ktlkler nereden geliyor? Iste Bogomillerin yanit

181

bulmaya abaladiklari soru buydu. IX. ve X. yz yillarda Trakyadaki kosullar feodalitenin gelismesine elverisliydi. Kk toprak sahibi kyllerin aleyhine gl bir feodalitenin boy vermesi, kyl sinifinin sefaletine neden olmaktaydi. Blgenin sahne oldugu srekli savas durumu halkin omuzlarina hergn artan vergiler yklemekte, yoksulluga dsen kyller bir koruyucu (prostasia) aramak zorunda kalmaktaydilar. Asiri lde sert geen 927-928 yili kisini izleyen korkun bir kitlik ve veba ile birka yil yinelenen kt hasat, feodal sinifa halka ait topraklari olabildigince dsk fiyatlarla ya da birka besin maddesi karsiliginda satin alma olanagini vermisti. Bu ekonomik kosullar hi kuskusuz Bogomil propogandasinin yayilmasina yardimci olmaktaydi. Yaygin sefalet, bir yandan Bogomillerin agrisina uygun zemin hazirlarken, diger yandan gelisen bir feodalitenin olusmasini hizlandiriyordu. Tm kudret ve zenginlikler bir azinligin elinde toplaniyordu. Bu sosyal dengesizlik Bogomillerin sert karsi ikislarina yol amaktaydi. Bogomil inancinin sosyo-politik temeli, Bulgar kylsnn toprak agalarina karsi gelisen tepkisi olmustur. Bu tepki yadsiyici, olumsuz, bozguncu bir tepkiydi ve hi kuskusuz ar Petro ve ogullarinin dnemlerinde Bulgaristanin gerilemesine yol amisti. Kozmasin risalesini yazdigi dnemde Bogomilizm yeni gelisen bir akimdi ve kisa sre nce Bizans Imparatoru Yohan Tzimises, Philippopolis (Filibe) civarindaki yrelere Paflikyanlari ge zorlamisti. Bu baglamda, hosnutsuzluk yaratan ekonomik durumun ve yrede aniden ortaya ikan dalist Paflikyan inanlarinin Bogomilizmin temelini olusturdugu dsnlebilir. Genel kural olarak Bogomil gretisi, Gnostik akimlardan aktarilmis dalizm ile olabildigince tam uygulanmasi istenen Hiristiyan gretisinin arasindaki gizli ya da aik karsilastirmalarda belirginlesiyor. Bir akimin ilerleyip gelismesi, yalnizca dis etkiler ve yelerinin atesli abalariyla aiklanamaz. Ortam elverisli, insanlar etkilenmeye hazir olmalidir. Bu kosullar, o dnemde Bulgaristan ve Bosnada yeterince bulunuyordu. Bogomiller ne et yiyorlar, ne de sarap iiyorlardi; evlilige de karsiydilar. Topluluklarinda hiyerarsik bir dzen yoktu. Birbirlerine gnah ikartiyorlar, birbirlerini affediyorlardi. Zenginleri elestiriyorlar, soylulari asagiliyorlar ve siradan insanlari, edilgin bir direnis gstererek, efendilerine baskaldirmaya davet ediyorlardi. Bogomil akiminin basarisi, Kilisenin zenginlik ve ihtisami ile papazlarin degersizliklerinin yarattigi dskirikligindan kaynaklanan toplu bir adanmislikla aiklanabilir. Ancak asil etken, giderek yoksullasan ve toprak kleligine bile razi olan Bulgar kyllerinin, toprak sahiplerine ve Bizans isbirlikilerine duyduklari nefretti. Ortodoks inanlarina bu denli karsi ikan bir gretinin, ister istemez blgenin sosyal yasaminin tm geleri zerinde nemli yankilari olmustu. zellikle Kilise ile Devlet ikarlarinin bylesine iie oldugu bir dnemde Ortodoks inancinin reddi, kainilmaz olarak yasalara bir baskaldiri ve toplumsal dzenin tmne yneltilmis bir meydan okumaydi. Bogomiller halki sivil itaatsizlige agiriyorlardi: efendilerine itaat etmemeyi, zenginleri hor grmeyi, ardan nefret etmeyi, ara hizmet edenleri alak olarak degerlendirmeyi, soylulari gln duruma dsrmeyi, her irgata agasi iin alismayi reddetmeyi gtlyorlardi. Bu sosyal anarsizme karsi Kilise, siyasi yetkenin kutsalligini ileri srerek karsi ikmaya abaliyor, ar ve soylularin Tanri tarafindan grevlendirildiklerini ileri sryordu. Ancak bu toplumsal anarsizmin rol abartilarak, Bogomilller Ortaagin komnistleri gibi degerlendirilmemelidir. Bogomilizmin esitlik ilkesi, yoksulluk ve ahlaki saflik arayislarindan tremistir. Feodaliteye karsi savasimlari adeta Iyilik ve Ktlk arasindaki kozmik savasin toplumsal dzeye oturtulmasi gibidir. Yalnizca bu anlamiyla bile Bogomilizm, feodalitenin gelisimine karsi koymustur ama, esas olarak hibir zaman bir politik akim biimine dnsmemistir. Bogomiller herseyin stnde dinsel vaizler olarak kalmislar, sivil islevlere ilgi duymamislardir. Gnll yoksullukla birlikte, alismanin Bogomiller tarafindan hor grlmesi, gezgin kesis tipini ortaya ikarmistir. Bu nitelik, Paflikyanlardan ok Messalianlara zgdr. Bogomillerin edilgin tutumlari, onlari Paflikyanlardan ayiran en nemli zellikleridir. Bogomillere verilen diger bir ad olan ve Trke torba szcgnden tremis olan Torbeshi, gezgin Bogomil kesislerinin omuzlarina astiklari ve iine aldiklari sadakalari koyduklari torbadan kaynaklanmaktadir. Gnmzde Torbeshi adi, Makedonyanin Mslman Bulgarlari olan Pomaklara verilen bir addir. Bizans Imparatoru II. Basilin 1018 yilinda Bulgaristani fethinden sonra, birok Bulgar soylusu zorla Istanbula yerlestirilmisti. Bu soylular ve hatta bazi Bizansli papazlar tarafindan kabul edilen Bogomilizm kendi teolojisini gelistirme abasini srdrd. Ne var ki, bu teolojik abalar sonunda Bogomil akimi ikiye blnd. Seytanin yetkesini kabul ederek, onu ezeli ve mutlak bir tanri olarak grenler Dragovitsa Kilisesi adiyla rgtlendiler (Dragovitsa, Trakya ile Makedonya siniri zerinde bulunan bir kyn adiydi).

182

Seytani Isanin kt kardesi olarak gren eski Bogomiller ise Bulgarlar adini aldilar. Dragovitsa kolunun mutlak bir dalizmi, Bulgarlarin ise ilimli bir dalizmi savunmalarina karsin, iki grup birbirine hosgr ile bakmaktaydi. Bu dnemde Bogomilizm hizli bir atilim gsterdi; yelerinin sayisi artarken, Anadolu ve Balkanlarda yeni topluluklar olustu. X. Yz yil sonlarina dogru Bogomil topluluklari iinde hiyerarsik bir yapi gelismeye basladi: rahipler ve inananlar birbirinden ayrildi. Dua ve oruc, kesinlikle uyulmasi zorunlu uygulamalar haline geldiler; giderek trenlerin sayisi ve ayrintisi artti. Bir kyl hareketi olarak baslayan akim, XII. yz yil sonlarinda, ayrintili trenleri ve Hiristiyanliktan giderek uzaklasan dalist egilimleri olan bir manastir tarikati biimine dnst. XII. Yz yilin baslarinda, Bogomilleri baski altina almak amaciyla Kilise rgtlenmeye koyuldu. Bunun zerine Bogomiller Balkanlarin kuzeyine ekildiler. Buradan yola ikan Bogomil misyonerleri Dalmaya, Italya ve Fransaya kadar yayildilar. Bazi dnemlerde Bogomilizm, devlet dzeyinde de basarilar kazandi. rnegin; XIII. Yz yilin ilk yarisinda Ban Kulin (1180-1214) ynetimi sirasinda Bulgaristan ve Bosnada resmi din olarak kabul grd. Bogomilizmin tm tarihi boyunca srdrdg bir baska belirgin zelligi ise, degiskenlik ve kosullara uyum saglama yetenegidir. Bu bagdastirmaci nitelik, onlara agri etkinliklerini srdrebilme ya da baskilari atlatabilme firsatini tanimaktaydi. Bogomiller, diger dinlerle ya da din disi akimlarla bagdasmaktan ekinmezlerdi. Bu egilim zamanla daha belirgin biime dnst ve XIII. Yz yildan baslayarak Bogomilizm daha sik olarak Paganizm, by ve batil inanlar ile iie geti. Bu durum, herhangi bir sapkinligi Bogomilizm olarak damgalayan Ortodoks egilimini hakli duruma getirdi. XIV. Yz yilda Bogomilizm giderek etkisini yitirdi ve Osmanlilarin Bulgaristani (1393) ve Bosnayi fethetmelerinden sonra (1463) Bogomillerin byk ogunlugu Islam dinine geti. Oysa Bogomilizmin dinsel etkileri uzun sre devam etti. Gneydogu Avrupada bazi Bogomil inan ve kavramlari Apokrifalar (gizli ya da asli olmayan Inciller) araciligi ile yayilmayi srdrd. Ortaag sresince bu blgede bir ka Apokrifa, Jeremias adinda bir Bogomil papazinin adi ile baglantili biimde elden ele dolasmaktaydi. Ne var ki, bu kitaplarin hibiri aslinda Jeremiasa ait degildi. rnegin; tm Ortaag Avrupasinda iyi taninan The Wood of the Cross (Hain Tahtasi) adli Apokrifa, Gnostik kkenli Nicodemus Incilinden alinmaydi. Isa Nasil Rahip Oldu adindaki bir diger Apokrifa, Bizanslilarca uzun zamandan beri biliniyordu. Bogomiller, bu eski metinlere dalist unsurlar eklemislerdi. Hain Tahtasi adli Apokrifanin Slovence evirisi Tanri dnyayi yarattigi zaman, yalnizca kendisi ve Satanael vardi diye baslamaktaydi. Bu kozmogonik motifin ok yaygin oldugu bilinmektedir, ancak Gneydogu Avrupadaki Slavca uyarlamalarda Seytanin rol alabildigine abartilmisti. Kimi Gnostik tarikatlarin modelini izleyen Bogomiller, Seytana verdikleri nemi abartarak, dalist yaklasimlarini glendirme yolunu semislerdi. Benzer biimde Adem ve Havva adindaki Apokrifaya da Bogomiller, Adem ve Seytan arasinda gereklestirilen bir anlasma hakkinda bir blm eklemislerdi. Bu anlasma uyarinca, dnyayi yaratan Seytan oldugu iin, Adem ve soyundan gelenler, Isanin gelisine kadar Seytana ait olacaklardir. Bu temaya bugn bile Balkan folklorunda rastlanmaktadir. Bu Apokrifalari yorumlama yntemi Interrogatio Iohannis adli tek otantik Bogomil metninde aiklanmaktadir. Isa ile Incilci Yahya arasinda geen bir konusmayi ieren szkonusu metin engizisyon grevlileri tarafindan Gney Fransada Latinceye evrilmistir. Konusmanin konusu dnyanin yaratilisi, Seytanin dss, Enochun gge ykselisi evresinde geer. Aslinda metinde yeralan bir ok blm diger Apokrifalardan ve Incilci Yahyanin Sorulari adinda XII. yz yila ait Slavca bir yapittan alinmistir. Halbuki, anlatinin zndeki teoloji tmyle Bogomil inanlarini yansitmaktadir. Yine de bu metnin zgn bir Bogomil yapiti mi, yoksa Yunancadan bir eviri mi oldugu hakkinda kesin bir yargiya varilamaz. greti aisindan bu yapitin byk olasilikla eski Apokrifalardan yola ikilarak Bogomiller tarafindan derlendigi sylenebilir. nemli olan Bogomil Apokrifalarinin birka yz yil boyunca halkin dinsel inanlari zerinde oynadigi roldr. Bogomilizmde Seytana verilen nem, Tanrinin edilgenligi ve anlasilmaz aldirissizligi tm bu unsurlar ilkel dinlerde de sika grlen Deus Otiosus motifinin ifadesi olarak dsnlmelidir. Bu inanislara gre, dnyayi ve insani yaratan Tanri, Yaratilisin sonulari ile ilgilenmez, cennete ekilir ve yapitinin tamamlanmasini bir dogast varliga, yani Demiurgosa birakir. XI. Yz yilin baslarindan itibaren Italya, Fransa ve Gney Almanyada Bogomil misyonerlerinin etkinlik

183

gsterdikleri biliniyor. rnegin, bu misyonerlerin Orleansta birok soyluyu ve hatta rahipleri bile kendi inanlarina ekmeyi basardiklari tarih belgelerinde yer aliyor. Ne var ki, Fransa krali Robert bu sapkinlari ortaya ikarmakta ve yargilamakta gecikmedi. Batinin ilk dalist sapkinlari 28 Aralik 1022 tarihinde ateste can verdiler. Yine de akim yayilmasini srdrd. Bu kez Italyada yerlesmis olan Bogomil temelli Kathar (Yunanca Katharos saf, temiz- anlamina gelen bu isim 1163 yilindan itibaren kullanilmaya baslandi) inanci Provence ve Languedoc yrelerine, hatta Pirenelere kadar misyonerler gndermeye basladi. Provence blgesindeki topluluklar drt piskoposluk altinda rgtlendiler ve 1167 yilinda Toulouseda bir konsil toplandi. Bu konsile Istanbul Bogomil piskoposunun katildigi ve bu firsattan yararlanarak Gney Fransada birok kisiyi kendi kkten dalizmine ynelttigi biliniyor. Iste bylelikle Bogomil gretisi zaman iinde benzer dalist geleri ieren Kathar gretisine dnst.

Kaynaklar: Burhan Oguz, Trk Halk Dsncesi ve Hareketlerinin Ideolojik Kkenleri, Cilt II. Mircea Eliade, A History of Religious Ideas, Volume III.

GIZEMCILIK, GIZLICILIK VE NAZILER Nazizm zerine Farkli Bir Degerlendirme...............................Thamos (Geometri)

Fasizmin Kkenleri Fasizmi anlayabilmek ve aiklayabilmek iin, dogrudan maddi ve ekonomik ltlere bagli birok degerlendirme yapilmistir. En azindan bu degerlendirmeler kadar ok sayida olan, olagan sosyoekonomik olgularin tesini irdelemeye ve Fasizmin siradisi kkenlerini arastirmaya kalkisan diger yntemler de ele alinmistir. Sorun, tipki Komnizmde oldugu gibi, Fasizmde de zaman zaman birbirleriyle elisen birok farkli uygulamanin bulunmasinda yatmaktadir. rnegin, Alman Nazilerini etkiledigi dsnlen pan-Cermenizm ve neo-paganizm gibi akimlar, Katolik kklerden filizlenen Italyan, Ispanyol ya da Gney Amerika fasist akimlari zerinde hibir etki yaratmamistir. Bu gne dek, Nazizm birok degisik perpektif altinda incelenmistir. Wilhelm Reich, Nazizmi halkin cinsel doyumsuzlugunun sonucunda ortaya ikan kitlesel silahlanma olgusu olarak degerlendirmistir. Norman Cohn, Nazizm ile Ortaagdaki Lollardlar benzeri anti-Semit, eskatolojik ve Binyilci (Milleranian) akimlarin arasinda kosutluklar bulmustur. Tarihiler, Fasizmi avularina almakta ciddi sorunlarla karsilasmaktadirlar, zira Fasizm olduka genis bir siyasi akimlar yelpazesine, zellikle bilgisiz karsitlari tarafindan, yapistirilan bir etikettir. Fasist akimlarin bir kismi kollektivist ya da korporatist iken, digerleri kktenci bir bireyciligi savunmakta; bir blm asiri Priten iken, digerleri tm ahlak sinirlarini reddetmekte; bazilari emperyalist iken, digerleri iednklg semektedirler. Nazizm, zellikle Fasizmin benzersiz bir rnegi olarak yakindan incelenmeli, taninmali ve Nazizmin tarihsel soyagaci belirlenmelidir. Iki Dnya Savasi arasindaki dnemde varligini srdren Germanorden, Thule Gellenschaft, Ariosophy ve Neo-Tampliyeler gibi Gizlici rgtler gerekten Alman Nazizminin en nemli kklerinden birini olusturmustur. Helena Blavatsky Ne yazik ki, Nazizm zerine yapilan arastirmalarin ogu, Nazizmin ok esitli Gizlici ya da Gizemci kklerinin hepsini Helena Blavatsky adli zavalli yasli bir Rus kadinin kapisinin nne yigmislardir. Gizlici Alman rgtlerinin bazi teozofik dsnceleri zmsemis olduklari bir gerektir. stelik ayni hevesle Nietzschenin bazi gretilerini de arpitmislardir (Alman ulusulugunu bir budalalik uurumu olarak nitelendirdigi ve anti-Semitizme karsi iktigi blmler, Nietzschenin kendi kizkardesi tarafindan titizlikle ayiklanmistir). Nietzsche, stn Insandan sz ederken, onun Ari irktan ya da Alman olacagini asla sylememisti. Benzer biimde, Blavatskynin Alti Kk Irk gretisi Astral, Hyperborean, Lemurian, Atlantean, Ari ve Gelecegin Irki de, Ari irka pek fazla nem vermiyordu. Blavatskye gre, tm var olan irklar ve uluslar arasindan mutant bir nesil gibi ykselecek olan Altinci Irk, digerleri gibi Arilerin de yerini alacakti. Unutulmamalidir ki iktidara geen Naziler, aynen Masonluga uyguladiklari gibi, Almanyada

184

bulunan Teozofik localarin ogunu ve sayisiz Gizlici ve Gizemci Dernegi de kapatmislardir. Blavatsky disinda, Gizlici rol dagiliminda sik sik adi geen baska kisiler de vardir. rnegin Jung, mitolojiye olan ilgisi, irksal bilinalti zerine alismalari ve zellikle baslangita, Tton ayinlerini ve gizemci dsnceyi canlandirma abalari nedeniyle Nazilere destek olmasi yznden en ok sulanan kisilerdendir. Ne var ki, 1930 yilinda hastalarinin grdkleri dsler zerinde yaptigi alismasinda Jung, dslerde beliren byk sarisin hayvan arketipini gelecege ynelik bir uyari olarak kullanmistir. Jung Nazizmi, nderinin Hitlerin- bilinaltinin arketipleri tarafindan elegeirilmis oldugu bir kitle psikozu biiminde nitelendirmistir. Gurdjieff ve Crowley de, olasi Nazi destekileri arasinda sz edilenlerdendir. Ancak, her ikisinin de Fransadaki direnis hareketinde gizlice alistiklari hakkinda kanitlarin bulunmasi, bu savi tmyle anlamsizlastirmaktadir. Prieur de Sion gibi bir ok gizli rgt, Nazi Partisi izgisinde grnmekle birlikte, mttefiklere bilgi sizdirmaktan geri kalmamislardir. Yine de, Vichy Fransasi gibi yerlerde Gizlici rgtlerin Nazi taraftari olarak grnmekten baska arelerinin bulunmadigini da vurgulamak gereklidir. Gizlici Alman Tarikatlari Alman Gizlici rgtlerinin bir ok temel gretiyi Ingilteredeki Hermetik gruplardan ve kita Avrupasindaki Teozofik rgtlerden aldiklari bir gerektir. Yine de bazi ilkelerde nemli farklar vardir. zellikle, Ari irkin gizemci glerine verdikleri nem ve alt dzeydeki irklarla karismasi sonucunda Ari irkinin yozlasmaya basladigi dsncesi daha nce grlmemis benzersiz birer yaklasimdir. Ttonlara olan dsknlkleri (Tton uygarliginin Hiristiyanlik tarafindan geriletildigine inaniyorlardi), Kuzey mitlerine, Rune yazilarina ve Svastikaya olan ilgileri yeni pan-Cermen ulusulugun yarattigi atmosferden kaynaklanmaktaydi. Avrupadaki tm dillerin tek bir Hint-Avrupa kkeni bulundugu, ve Hindulardan Helenlere kadar birok mitin Ari kaynakli oldugu dsncesi saygi duyulan dilbilimciler arasinda giderek kabul grmekteydi. Diger taraftan 1905 yilindan beri Ruslar, Protocols of the Elders of Sion (Zion Bilgelerinin Protokolleri) adli brosr sayesinde, asagilik Sami irklarin Bolsevizmi yayarak Avrupa uygarliginin sonunu hazirladiklarini kanitlamak abasindaydilar. Nazi panteonunun nde gelen kisileri olan Oswald Spengler ile Alfred Rosenberg ve onlar kadar nemli olmasa da Germanorden rgtnn kurucusu Guido von Liszt gibi dsnrler, Batinin giderek geriledigi dsncesini yaymaktaydilar. Onlara gre bu gerileyisin nedeni, Ari irklari ynlendiren Faustu sinirsiz ilke ile taban tabana karsit olan ve srekli olarak Batida etki alanini genisleten Dogu Sami irklarinin felsefesiydi. Bu kisiler ayrica, Picasso ve Gaugin gibi ressamlarin Avrupa sanatina tasidiklari ilkel Afrika, Latin ve Polinezya unsurlari karsisinda dehsete dsmekte ve bunu yozlasmanin kaniti olarak grmekteydiler. Modern mzikte ve zellikle caz mziginde vahsi ormanlarin tamtamlarini sezmekte, buna karsilik Wagner operalarini kendi begenilerinin rnegi kabul etmekteydiler. Gizlici Alman dernekleri, materyalizmin ve rlativizmin gleri ile gerek tinsel Ari uygarligi arasinda yaklasmakta olan bir savasi beklemekteydiler. Bu mahseri savasta dsmana acimanin yeri hi yoktu. Nazizmin ve gereklestirdigi katliamin kkleri iste burada yatiyordu. Yeni Dnya Dzeni Nazilerin, ok daha karanlik ve gizli bir rgtn grnen yz olduklarini ileri sren birok yazar vardir. Yesil sapka takan, seytani grnsl dogulu bir kesisin sik sik Nazi Partisi ileri gelenleri ile birlikte grldg hakkinda esitli sylentiler yayilmistir. Gizlice Nazilerin iplerini elinde tutan Tibetli gizemci din adamlari (lamalar) bulundugu yks de bu sylentilere eklenmistir. Henz 1840larda bile, Agartha efsanesi Almanyada ilgi ekmeye baslamisti. Agartha efsanesi, yeraltinda bulunan bir kralliktan sz etmekte, yeryzndeki birok krali denetiminde tutan ve Dnyanin Efendisi olan Agartha kralinin ok yakinda dnyayi kesin olarak isgal edecegini anlatmaktadir. Napoleon kendini tm Avrupanin efendisi olarak dslerken, jeopolitik uzmani Naziler dnyaya egemen olma dsleri iindeydiler (Hitlerin elinde Amerikanin isgali ile ilgili hazirlanmis planlar bulunuyordu; Italyanlar Afrikayi, Japonlar ise Asyayi yneteceklerdi). George Bush, 1990 yilinda Yeni Dnya Dzeni szlerini kullandigi zaman, dnyanin drt bir yanindaki komplo kuramcilari ilgina dndler. Bu szler, OWG sifresiyle (One-World-Government = Tek Dnya Ynetimi) oktandir komplo kuramcilari arasinda sika kullaniliyordu. Ancak, bu szleri Hitlerin Bin Yillik Reich dsnden animsayanlar da vardi. Ayni szler ok uzun zamandan beri Illuminati rgt ve bu rgtn kuracagi dnya denetimi ile de zdeslesmisti.Kuskusuz Naziler, dsmanlari olan Yahudilerin, Masonlarin, uluslararasi bankacilarin ve Bolseviklerin dnyayi ele geirmek iin planlar yaptiklarini biliyorlardi! Zaten tm bu planlar Zion Bilgelerinin Protokollerinde yok muydu?

185

Aslinda tarih boyunca yinelenen bir olgudur bu: esitli komplocu rgtler, gerek ya da hayali diger komplocu rgtlere karsi durmak iin ortaya ikarlar. Bunun en arpici rnegi Kutsal Vehm rgtdr. Ortaagda Almanyadaki gizli rgtlerden biri olan Kutsal Vehm yeleri, kimliklerini gizlemek iin kesis basliklari takarlar ve devlete baskaldirdiklarini varsaydiklari komplocu din sapkinlarini ve cadilari ldrrlerdi. Hitler, bazi yazilarinda Kutsal Vehmden vgyle sz etmistir. Akildisinin Zaferi Akildisi dsncelerin nc Reich ynetimi sirasinda ne lde glendigini belirten bir ok arastirma vardir. Oyuk-Dnya kuramlari ve Buz-Dnyasi kozmolojileri gelistirilmis; devler, cinler ve kozmik savaslarla ilgili garip inanlar yayilmistir. 1930larda, tmyle Atlantis ve diger kayip kitalari arastirmaya, Kuzey halklarinin kkenini Atlantiste araymaya adanmis dergiler yayinlanmistir. Hitler, aiktan aiga kendini burjuva aklinin dsmani ilan etmis ve kan ile dsnmek kavramini ortaya atmistir. Ayni yillarin Lebensraum (Toprak Reformu) hareketi modern endstri, teknoloji ve kentlesme egilimlerine siddetle karsi ikmis; basit, saf, soylu kyl yasamini kutsallastirmistir. Kentleri terk edenler, kylerde komn yasamina kalkismislar ve ekoloji, folk mzigi, dogal yasam, iplaklik olgularini yceltmislerdir. El sanatlari, alternatif tip, meditasyon ve hatta hayvan haklari bile gndemdeki konular olmustur. Ne var ki Nazizmi, yalnizca bilimsel zdekilik ve modernlesmeye karsi bir tepki olarak grmek hatali olur. Naziler, bilimin Prometheusu gcnn bilincindeydiler ve Peenemundede bulunan V2 ssn Alman biliminin zaferi olarak yceltmislerdi. Atom enerjisi ve radar zerinde mttefikler kadar aba harcamislardi. Daha saglikli nesiller yetistirme bilimi ve uygulamali sosyal Darvinizm 1930larda Almanyada byk ragbet grmekteydi. Birok saygideger saglik kurulusu, alt sinif yelerini ve zrlleri zorla kisirlastirma programlari ngryor, Gney ve Dogu Avrupalilarla evlikleri yasaklamayi planliyordu. Nazilerin, kitlesel kiyimlari bile endstriyel ve bilimsel yntemler aisindan en etkin kesinlikteydi. Nazilerde eksik olan zeka degil, sefkat ve insanlikti. nc Reichin gizli tarihine merak duyanlarin zel ilgi alanlarindan biri de, Hitlerin Spear of Destinye (Kader Mizragi) olan dsknlgdr. Longinusun mizragi olarak da bilinen bu silah, Avusturya Impartorluk Mzesinde bulunmaktadir ve iddialara gre armihtaki Isanin bgrn desen mizrak budur. Bu mizragi tm Avusturyali Kutsal Roma Imparatorlari yanlarinda savasa gtrmslerdir. Walter Stein, Hitlerin bu silah tarafindan adeta bylendigini ve Longinusun mizragina sahip olunca Nazilerin dnya egemenliginin ve Hiristiyanlik zerindeki zaferlerinin kesinlesecegine inandigini yazmaktadir. Bu silahin Hitler iin ne denli nem tasidigi belli degildir, zira sonunda mizrak Nazilerce ele geirildiginde Hitler, en azindan herkesin arasindayken hibir ilgi ve sevin gstermez. Nazilerin kayip kutsal esyalara, zellikle Hiristiyanliga ait olanlara, zel ilgi besledikleri bilinmektedir. Edilgenlik, esitlige inan gibi Bati uygarligini yozlastirdiklarina inandiklari tm degerlerin yabanci ve Dogulu bir din olan Hiristiyanlika Ari irka zorla yutturuldugunu dsnen Nazilerin, Hiristiyanlik karsiti bu gdleri gz nne alininca, Hiristiyanligin kutsal esyalari iin bu ilgileri olduka sasirtici duruma gelir. Diger taraftan Hitlerin kendi SS birliklerini, Cizvitler, Tampliyeler ve diger Hali tarikatlerinin modellerine uygun rgtledigi asikardir. 1937den kalma nl bir poster Hitleri bir Tampliye svalyesi kiliginda, kutsal zirhi kusanmis olarak, seytanla savasa hazirlanirken gstermektedir. Nietzche, ierdigi hastalikli Hiristiyan svalye lkleri nedeniyle, Wagnerin Parsifal operasindan nefret etmisken, Nazi kadrolari bu yapiti byk osku ile karsilamislardir. Otto Rahn, 1938 yilinda Gney Fransada Holy Graili (Kutsal Kase) aramaya koyulmustur. Ne var ki, Isanin soyundan gelenleri ya da Son Yemekte kullanilan bir sarap kadehini aradigini unutmus grnmektedir, zira Kahna gre Grail, tanimlanmasi olanaksiz byklkte bir g kaynagidir. Nazilerin gerekten Ahit Sandigini arayip aramadiklari ise bilinemiyor, ancak Yahudilerin bu kutsal esyasini ele geirmek iin Kuzey Afrika ve Misirda arastirmalar yapmak zere planlar hazirladiklari hakkinda kanitlar mevcut. Parapsikoloji ve Paranormal Naziler, esitli paranormal olgulara byk ilgi duymaktaydilar. Albert Speer, aika Geomancy (toprakla ilgili bir tr falcilik) ile ilgilenmis, Almanyada bulunan kutsal yreleri listelemisti; Speerin bazi mimari yapitlari, onun Nmeroloji (sayilarla ilgili bir fal tr) ve gizemci geometrinin ilkeleri hakkinda bilgi sahibi oldugunu ortaya koymaktadir. Vril rgt ise, topragin derinliklerinde gizemli bir enerji bulundugu ve Alman halkinin bu enerjiden yararlanabilecegi dsncesini israrla yaymaya abalamisti. Hitlerin askeri harekatlar ncesi falcilara danistigi ok bilinen bir zelligidir. Naziler arasinda, bir casusluk yntemi olarak parapsikolojiden yararlanma konusu da ok ilgi ekmekteydi (bu yntem savas sonrasinda CIA ve KGB

186

tarafindan yogun biimde kullanilmistir). Ayrica Naziler, yerekimine karsi durabilen (anti-gravity) aygitlarla da ugrasmislardi; bir Nazi bilim adami olan Viktor Shauberger tipki bir uandaireyi andiran bir hava tasiti dizayn etmisti. Ancak, Hitlerin en ok zerinde durdugu konu Hipnotizmaydi. Nuremberg mitinglerinin taniklari, gsteriye katilan bir ok kisinin trans durumuna girdiklerini, cam gibi gzler ve aik agizlarla kalakaldiklarini aktarmislardir. Hitlerin, eski nderlerin gizemli karizmatik glerini incelemis oldugu ve Cizvitlerin dikkati odaklama teknikleri hakkinda arastirmalar yaptigi ileri srlmstr. Goebbelsin azami propoganda iin, isik, ses ve tonlama, kitle psikolojisi gibi toplumsal denetim tekniklerini titizlikle uyguladigi kuskusuzdur. Trevor Ravenscrofta gre, Naziler yalnizca usta propagandacilar degillerdi, onlar ayni zamanda binlerce insanin iradesini ele geirebilen gerek byclerdi. Nazizm mi ? Gizlicilik mi? Bir sreden beri, kusku duyulmasi gereken, olduka kaygan bir grs ragbet kazaniyor. Bu grs pek basit bir akil yrtmeye yaslanmakta: Naziler akildisina, paranormal olaylara ve Gizlicilige kendilerini adamislardi; Naziler korkun isler yaptilar; Ergo, eger paranormal olgulara ve Gizemcilige, Gizlicilige olan ilgiyi durdurmazsak, zgrlk ve demokrasi tehdit altina girer, bir baska Nazi rejimi iktidara gelebilir. Bu aptal akil yrtme bir sredir azami etkiyle kullanilmaya alisiliyor. Halbuki, Nazilere karsi ikan ve zgrlg korumaya abalayan bir ok Gizlici de var olmustu. Britanya Adalari evresine bir gizemci g alani yerlestirerek (!), Alman uaklarindan lkelerini korumaya alisan Coventry cadilari buna en iyi rnektir. Ne yazik ki, abalari V2ler karsisinda bosa gitmisti. Nazilerin, kendi ideolojileriyle uyusmayan gizemci ve gizlici rgtleri kapattiklari herkese biliniyor. Naziler iktidara gelince ilk is olarak halka falciligi ve Tarot kartlarini yasaklamislardi; belki de bu etkinlikler nefret ettikleri ingenelerle zdes oldugu iin. Paranormal, metafizik, gizemci ve gizlici olgulara ilgi duyan herkes Nazi degildir. Zaten Naziler, bir ok gizemci felsefeyi, kendi islerine ve amalarina uydurmak iin, degistirmislerdir. Insanoglunun akildisi ve bilinalti ynlerini aiga ikarmak amacini tasiyan Srrealistlerin bir ogu, Nazilerin dogal gerekiligi iktidar olunca Almanyadan ayrilmislardir. nceleri Nazi fikirlerine hosgr ile bakan Heidegger ve Thomas Mann gibi metafizik dsnrler, sonunda Nazilerden nefret etmislerdir. Nazizmi yalnizca bilime, akla, teknolojiye, Aydinlanmaya ve Bati uygarliginin temeli olan Hiristiyanliga karsi bir tepki olarak degerlendirmek ok yanlis ve haksiz bir tutum olur. Evrim olgusuna karsi ikan diger toplumsal akimlari Nazi olarak grmek de byk bir hatadir.

Komplolar ve Devrimler Carbonariler, Masonluk Karsiti Hareketler, Devrimler............Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Illuminati rgtnn, 1917 Rus Devrimi ile doruga ikan Avrupa devrimci akimlarinin gelismesine hi de azimsanmayacak bir katkida bulundugu ileri srlmstr. Arkon Daraul, Secret Societies ...Weisthaupt lnce, ya da belki de lmeden nce bile, Italya Carbonari rgtnn en nde gelen locasi olan Alta Vendita dnyadaki tm gizli rgtleri tek bir ynetim altinda birlestirme abasi iine girmisti. Zaten bu Alta Vendita locasi Fransa, Almanya ve Ingilteredeki en karanlik mason faaliyetlerini ynetmekteydi. Alta Vendita, bu rgtsel yapi iinden Mazzininin imparatorluk asasini ykselmesine dek, Avrupadaki tm ihtilalleri mkemmel bir basari ile ynlendirdi. Mgr. George F. Dillon, Grand Orient Freemasonry, Unmasked as the Secret Power Behind Communism 1816 Yilinda, Sion Birliginin Byk stadlarindan biri oldugu ileri srlen Charles Nodier, en ilgin ve en etkili eserlerinden birini, kendi adini vermeksizin, yayinladi: Napoleon Dneminde Ordu Iindeki Gizli rgtlerin Tarihi...Bu kitap, tm gizli rgtlerin felsefesini herkese anlasilabilir bir biimde ortaya

187

koymaktaydi. stelik, Napoleonun devrilmesi de dahil olmak zere, bir ok tarihi olayin gereklesmesi gizli rgtlere baglanmaktaydi. Baigent, Leigh & Lincoln, The Holy Blood and the Holy Grail 19.Yz yil baslarinda, Charles Nodier ve Filippo Buonarotti gibi kisiler tmyle hayal rn olan bazi gizli rgtler hakkinda kendi uydurduklari bilgileri yayinlama girsiminde bulundular. Zaten Buonarotti, Bakuninin bile hayranlik besledigi nl bir komplocu idi. Bu sahte bilgiler ylesine inandiriciydilar ki, bir ok masum kisi varolmayan bu gizli rgtlere ye olmakla sulanarak zulme ugradi. Byle bir baski karsisinda, kurbanlar kendilerini koruyabilmek amaciyla, gerekten gizli rgtler kurma yoluna girdiler. Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy Carbonariler ya da odun kmr yakanlar kendi rgtlerinin tarihini Iskoyadan baslatirlar. Baslangita basit bir mistik tarikattir Carbonari. Kusku ekecek bir gizli amalarinin olmadigini vurgulamak iin, o dnemde Iskoyanin baslica sanayi rn olan odun kmr ile ilgili bir tarikat adinda karar kilarlar. Fransa krali I. Franoisnin Iskoyada bulundugu siralarda, bu gizemci tarikate baglandigi ileri srlmstr. Franois, lkesine dndg zaman, rgte baglilik taahhdn unutmamis, kendini Carbonarilerin Koruyucusu iln ederek, ye sayisinin artmasi iin aba gstermistir. Bylece tarikat Fransa, Almanya ve Ingiltereye yayilmistir. Kimi tarihiler, Carbonarilerin ve benzeri diger tarikatlerin esin kaynaginin hiristiyanlik ncesi dnemler oldugunu savunmuslardir. zellikle Alp daglarinda yerlesik topluluklarin eski Gnostik ve Pagan dsncelere baglilik gsterdigi ve bylelikle Islm Gizemciligine benzer bazi inanlarin Tampliyelere ve masonlara aktarildigi ileri srlmstr. 1830 Yilindan baslayarak, Garibaldi, Mazzini ve Cavour gibi Italyan vatanseverler, Carbonari gizli rgtn yeniden canlandirdilar. rgt yelerinin hepsi, Carbonari iktidari ve cumhuriyet ugruna her trl zveriye hazir kisilerdi. Yarattiklari etki byk ve srekli oldu. Elli yil boyunca Italyada zgrlk iin savastilar ve Avrupada bir ok lkeye yayildilar. zellikle, Almanyada zorba yneticileri ldrmeyi amalayan Totenbund (lm Birligi) rgtnn kurulmasinda etkin oldular. Arkon Daraul, Secret Societies 1870 Yilinda, Mazzini ve Pike adini Yeni Palladian Riti koyduklari yeni bir rit kurmak konusunda anlasmaya vardilar. Pikein nvani Evrensel Masonlugun Yce Basrahibi olacak ve Mazzini de Siyasal Eylemler Yce Baskani sifatini alacakti. Tzk ve ritelleri Pike hazirlayacakti. William T. Still, New World Order Loca toplantilarinda ya da diger ritlerle yapilan ortak alismalarda bu yeni girisimden asla kimseye sz edilmedi...Yeni rit, yalnizca yksek dereceli bazi sekin kisilere byk gizlilik iinde aiklandi. ...Palladian riti, temelde bir Lucifer (Seytan) riti idi. Yeni rit, Tanrinin Dualist (ikili) bir yorumunu savunan ve Luciferi Adonayin (Hiristiyan Tanrisi) esiti olarak kabul eden bir dinsel yaklasima sahipti ve tmyle Manici yeni-gnostiklik temeline dayaniyordu. Edith Star Miller, Occult Theocracy ...Eger Lucifer tanri degil ise, eylemleri ile kiyiciligi,...,insanogluna olan nefreti, vahseti ve bilimden tiksinmesi kanitlanan Adonay ve onun din adamlari neden Lucifere bylesine iftira etsinler ? Evet, Lucifer Tanridir ve ne yazik ki, Adonay da Tanridir. Zira, sonsuz yasaya gre glgesiz aydinlik, irkinlik olmadan gzellik, kara olmadan ak olamaz. Iste bu nedenle, akli basinda Zerdst inananlari, ve onlardan sonra da Gnostikler, Maniciler ve Tampliyeler, birbiriyle sonsuza kadar savasan iki ilahi gten olusan bir sistemi tek mantikli metafizik aiklama olarak kabullendiler...Gerek ve ari felsefi din Lucifere inanmaktir. Iyiligin ve isigin tanrisi olan Lucifer insanligin kurtulusu iin karanligin ve ktlgn tanrisi Adonay ile mcadele etmektedir. Gen. Albert Pike, Instructions 1890li yillarda Pariste Leo Taxil adiyla taninan, katolik kilisesine karsi svg dolu brosrler ikartan bir yayinci vardi. Aniden bir gn, Leo Taxil katolik inancina dndgn iln etti. Kisa sre sonra da, Paladin

188

adi verilen satanist bir mason rgtnn faaliyetlerini ortaya ikardigini bildirdi. rgtten ayrilmis olan Sophia Walden isimli bir kadinin anilarini yayinlamaya basladi. Iki yil sreyle, bu yayinlar tm Avrupada anti-masonik bir histeriyi canli tutttu. Hatta Papalik, kimselerin grp tanimadigi Sophia Waldeni kutsadi. Bir ka yil sonra, Leo Taxil pes etti ve herseyi kendisinin uydurdugunu itiraf etti. Ilgintir ki, bu olaylardan yzyil sonra bile, Leo Taxilin yarattigi sahte bilgilere dayanan ve masonlarin ocuklari kairip kle olarak kullandiklarini ileri sren ykler yayinlaniyor. Gerry OSullivan, Satanism in America Hangi anti-masonik kitabi incelerseniz, tmnde Piketan yapilmis ayni alintiyi bulursunuz: Tm yksek dereceli masonlar gizlice Lucifere taparlar. Tarihsel gerek sudur ki, bu szler 1894 yilinda, yani Pikein lmnden yil sonra, yazilmislardir. Bu szleri yazan kisi, nl bir ateist ve porno kitaplar yayincisi olan Gabriel Jogand-Pages, ya da daha iyi bilinen takma adiyla Leo Taxildir. Taxil, Roma Kilisesini gzden dsrmek amaciyla incelikle hazirlanmis bir sahtekrlik tezghlamis ve asilsiz Pike alintisini bizzat uydurmustur. Asil amaci, beceriksizler ve ahmaklar tarafindan ynetildigini savundugu Roma Kilisesinin, Masonlugun yarattigi tehdidin farkinda olmadigini gstermektir. 1897 Yilinda Taxil yaptigi sahtekrligi kamuoyu nnde itiraf etmistir. Ancak, tm bu asilsiz bilgiler, Taxile kanan Albert Clarin de la Rive adinda bir yazarin kitabinda oktan yinelenmis ve Pikea isnat edilen alinti kullanilmistir. Rivein Evrensel Masonlukta Kadin ve ocuk isimli kitabi Edith Starr Millerin 1933 yilinda yayinlanan Oklt Teokrasi isimli eserine temel olusturmustur ve Miller de, Pike (!) alintisina kitabinda yer vermistir. O zamanlardan beri anti-masonik kitap yazan kisiler, kaynagini ya da dogrulugunu denetlemeksizin, bu alintiyi yineleyip durmuslardir. Taxilin geregi ailamis olmasina karsin yalan bugn bile Pikein adini lekelemektedir. Jim Tresner, Conscience and the Craft 1917 Devrimi, masonlarin bir provokasyonu sonucunda gereklesmistir. Devrimi, arin Gizli Polisinin yillardir sren baskilarina ragmen etkinliklerini devam ettirebilen bir ka Mason Locasi ynetmistir. Prens Georgi Yevgenievich Lvovun geici hkmetinde Adalet Bakani olan Alexander Kerensky bir masondu. Prens Lvovun istifasina neden olan Temmuz 1917 Petrograd ayaklanmasi sonucunda, Kerensky Basbakan oldu ve hkmetin tm kademelerine masonlari yerlestirdi. Stephen Knight, The Brotherhood rgtlenme, yeni yelerin bulunmasi, katilanlarin bagliliklarinin saglanmasi...yntemleri bakimindan Leninin devrimci partisi yapisal olarak Bakuninden esinlenmistir. Bunu Lenin de yazilarinda belirtmistir. Ancak Bakunine gre, devrim toplumsal ve politik bir olusumdan ibaret olmamali, sonuta kozmik, teolojik ve dinsel bir nitelik tasimalidir. Masonluk iinde ykselebilmek iin yasaminin yirmi yilini harcayan Bakunin, toplumsal ve siyasal dsncelerini metafizik ve felsefi bir ereveye oturtmustur. Bakunin, kendini bir satanist olarak grmektedir. Kimi yorumlara gre, seytani devrimlerin tinsel lideri ve insanin zgrlesmesinin gerek yaraticisi olarak dsnmektedir. Seytan, yalnizca en yce baskaldirici degil, ayni zamanda Hiristiyanlik ve Museviligin zorba tanrisina karsi ikan yce zgrlk savasisidir. Kilise ve devletin kurumlari, bu zorba tanrinin aralaridir ve bu nedenle, bu kurumlara karsi savasmak ahlaksal ve dinsel bir zorunluktur. Lenin ise, bu tr kozmolojik kavramlara belirgin bir biimde yz vermemistir ama, yararlarini takdir etmis oldugu kusku tasimaz. Baigent, Leigh & Lincoln, The Messianic Legacy

TRIADLAR inde Ezoterik rgtler: Triadlar ve Hong rgt...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) inde Ezoterik rgtler Uzun tarihi sresince inde gizli ya da ezoterik rgtlerin mmkn olan her esidi grlmstr. Bu muazzam lke her zaman iin bir ezoterik rgtler diyri olmus, farkli ekonomik ve sosyal gruplarin

189

temsilcilerini; ziraatilari, tccarlari, politikacilari, askerleri, din adamlarini ve hatt dilenciler ile hirsizlari bile bir ati altinda toplayan sayisiz gizli topluluklari barindirmistir. rnegin; 1674 Yilinda Ming Hanedaninin dssnden sonra, tahta ikan Ching Hanedanini devirmek ve Mingleri yeniden basa geirmek amacini tasiyan gizli rgtler byk aba iine girmisler, bunun iin sokak serserilerini bile bir araya getirdikleri Ko Lao Houei (Ihtiyar Kardesler) rgtn kurmuslardir. Serseriler, hkm sren hanedanin asla kuskulanmayacagi bir toplum kesimiydi. rgtn Ching Hanedanini devirmek olan hedefi ok gizli tutulmustu. Bir sre sonra, tm sokak serserileri devlete karsi eylemlerde bulunan birer eskiya haline dnsmst. Diger bir gizli rgt ise, jonk (bir tr yelkenli baliki teknesi) ve sampan (alti dz bir kayik tr) kullananlari bir araya toplamaktaydi. Ta Kong Pao adli bu rgtn kurallari genelde deniz ve nehir tasimaciligi ile ilgiliydi. yeler birbirine kardeslik baglari ile bagliydilar. rgt iinde pek sert bir disiplin uygulamasi yrlkteydi, rgte karsi su isleyenler olduka siddetli cezalara arptilirlardi. Tm yeler birbirine esitti ve yeler arasinda kesinlikle riayet edilen bir aiklik ilkesi geerliydi; hi bir yenin digerlerinden gizledigi bir sirri olamazdi. En nemli ahlk ilkesi sebatkrlikti. yelerin birbiriyle kavga ve alay etmesi kesinlikle yasakti. rgt yeleri, toplum iinde su isleyen kardeslerinin korunmasini da saglamakla sorumluydular. Koruma talep eden kardes, salarindan bir tutam keserek sag koluna baglardi, ayrica sol gzn silermis gibi bir isaret yaparak da siginacak bir yere gerek duydugunu aiklardi. in Tarihine Etkileri Gizli rgtlerin etkinlikleri dikkate alinmazsa, in tarihindeki bir ok nemli olay tam anlamiyla anlasilamaz. Geen yz yilda gereklesen Tai Ping ayaklanmasi ya da inin en nde gelen gizli rgtnn adiyla anilan Triad savaslari bu duruma iyi bir rnek olusturur. 1849 Yilindan 1864 yilina dek tam on bes yil sren bu ayaklanma, Hong Sieou-tsiuen adinda olaganst bir kisinin nderliginde gereklesmistir. Ayaklanmanin nderi olan Hong, kendini Ming Hanedaninin yeniden kuran kisi olarak iln etmistir. nceleri gizli tuttugu amacini, Triad rgtnn (diger adiyla Hong rgtnn) erginlenme trenlerinden alinan su sloganla aiklamistir: Chingleri indirin ve Mingleri yeniden tahta geirin. Ayaklanma hareketinin diger adi olan ve Gksel Imparatorluk anlamina gelen Tai Ping szleri de, Hong rgtnn ritellerinden alinmistir. in tahtina ikacak olan yeni hanedanin adi Tai Ping Tien Kuo yani Evrensel Barisin Gksel Imparatorlugu olacaktir. Bu ayaklanma on bes yillik bir sre iinde, on alti eyalette alti yz kentin yikilmasina ve milyonlarca insanin yasamini yitirmesine yol amistir. 17 Temmuz 1864 tarihinde, Tai Pinglerin son kenti olan Nankin muhasara edilmistir. Hong Sieou-tsiuen, kentin sokaklarinda kan gvdeyi gtrrken, ksknn bahesinde byk bir eglenti dzenler ve tm karilarini bir araya toplar. Kendini gklerin krali ilan etmis olan Hongun bir isareti zerine bahenin drt ksesinden askerler belirir. Hongun btn karilari askerlerin nnde diz kerler ve hepsi bir anda, askerler tarafindan ipek esarplarla bogulurlar. Degerli halilara sarilan cesetler kskn byk toplanti salonuna ikartilirken, Hong Sieou-tsiuen ve yandaslari zel olarak hazirlanmis altin yapraklarla bezeli kadehlerden zehir imektedirler. Bir sre sonra, alevler ksk yakip yerle bir etmistir. 26 Aralik 1911 gn, in Cumhuriyetinin ilk baskani olan nl devrimci Sun Yat-senin, Sanghayda karaya iktiginda, gereklestirdigi ilk halka aik eylem Hong gizli rgtnn geleneklerine saygi gstermek olmustur. Muazzam bir kalabaligin gzleri nnde, Minglerin anitmezarlarini ziyaret etmis ve atalarina, yz yillarca sren mcadele ve fedakarliklarin sonunda, zorba Manularin soyundan gelen Ching Hanedaninin yikildigini ve in Imparatorlugunun yeniden inlilerin ve Isigin Ogullari olan Honglarin eline getigini bildirmistir (Hong szcg, bir ok simgesel anlaminin yanisira, esas olarak su baskini, sel anlamina gelmektedir). Gnmzde de, Formoza adasinda bulunan Taiwan ynetimini destekleyen Honglar, hala Kizil indeki komnist ynetime karsi mcadele etmektedirler. Ayrica, Taiwan ynetimi zerindeki gerek etkilerinin ne denli derin oldugu bilinmemektedir. Tm Gney-Dogu Asyada oldugu gibi Malaya, Filipinler, Afrika, Ingiltere ve Amerika Birlesik Devletlerinde bulunan inli nfus zerinde, esitli degisik isimler altinda rgtlenen Honglarin gl bir etkisi mevcuttur. in Komnist Partisi bile, tam anlamiyla bir gizli rgt gibi organize olmustur. Yapisinin karmasikligi, bu rgt dnya zerinde mmkn olan en gizemli ve en kapali organizasyon haline getirmistir. te yandan, in Komnist Partisini degerlendirirken, Tai Ping isyan birliklerinin 1850lerden baslayarak savundugu yasamda oldugu gibi, lmde de birlik olmak ilkesini ve tm zel mlkiyetin artik kamunun malvarligina eklendigi grsn dikkate almak ve bylece komnist kuramin, inde zafer kazanmasindan yaklasik yz yil nce, Hong rgt tarafindan pratige konulma girisimini unutmamak gerekir. Bu olgular, Hong rgtnn gerek amalari zerine fikir yrtmeyi pek zor, hatta neredeyse olanaksiz

190

duruma getirmektedir. Byk olasilikla, Honglar kendi anlayislari erevesinde amaladiklari bir tr evrensel baris iin, ini ncelikle bir basamak olarak degerlendirmektedirler. Tm geleneksel gizli topluluklarda oldugu gibi Triadin, yani Hong rgtnn de kkeni bilinmiyor, ancak efsaneler disinda en akla yakin kani, Ching Hanedaninin baslangicinda kurulan muhalif gruplardan tremis olmasidir. Chinglerin, kurulduklari 1674 yilindan, iktidari kaybettikleri 1911 yilina kadar, srekli olarak gizli rgtlerce kiskirtilan ayaklanmalarla ugrasmak zorunda kalmis olmalari, bu kaniyi glendirmektedir. Triadin ilk politik eylemi 1787 yilinda Formozada gereklesen bir isyan sayesinde ortaya ikmistir. Zaten, daha ncesinde, 1747 ve 1786 yillarinda yayinlanan Imparatorluk fermanlari, Honglari kusku duyulmayacak biimde isyankr bir odaklasma olarak nitelendirmistir. 1911 devriminden nceki yillarda Triad, milliyeti fikirlerin zaferi iin yogun bir mcadele vermistir. Sun Yat-sene gre, Honglarin baslangitan beri, serserileri ve toplumun dsk gelirli kesimlerini rgtlemelerinin gerek nedeni, Chinglerin olusturdugu iktidar yanlisi diger bir gizli rgte karsi durmak abasinda aranmalidir. Chingler tarafindan ustalikla organize edilen bu rgt Pou Hio Kong Tse (Derin Bilginin Sinavi) adini tasiyor ve bnyesinde bilginler ile edebiyatilari bulunduruyordu. Triadin Kisa Tarihi Triadin Manu hanedanina karsi direnis hareketi olarak basladigi ogunlukla onaylanan bir grstr. Manular inin kuzeyinde bulunan bir blgeden geldikleri iin, Pekini zor kullanarak ele geirmis ve kendi hanedanlarini 1674 yilinda kurmus olan yabanci yneticiler olarak nitelenmislerdir. Honglarin mitolojik kkeni su biimde anlatilmaktadir: Ikinci Manu Imparatoru Kiang Hsi, ynetiminin on nc yilinda, Fukien yresinde ortaya ikan bir isyani bastirmak iin, bir savasi kesisler manastirinin (Siu Lam) yardimini talep etmistir. Isyan bastirilinca, bu manastira dl olarak bazi zel yetkiler taninmistir. Ancak, saray entrikalarinin sonucunda, bir sre sonra Siu Lam manastiri da Imparator tarafindan bir tehdit unsuru olarak grlms ve kesislerin zerine bir ordu gnderilmistir. Hayatta kalmayi basaran bes kesis, Manulari devirmek iin and imisler ve her biri bes ayri gizli rgt kurmustur. Amalari Ming hanedanini yeniden tahta ikarmaktir. Kirmizi renk ile simgelenen Ming hanedaninin gerek aile adi Hongtur. Bu nedenle in gizli rgtleri kendilerini Hong Mun (Hong rgt) olarak adlandirip, kirmizi rengi simge olarak alimislardir. Bu gizli rgtler, Manulara karsi girisilen bir ok baskaldiri hareketini rgtlemislerdir. Bu ayaklanmalar arasinda en nde gelenleri, 1790 yilindaki Beyaz Lotus rgt isyani, Kwangsi yresinde 1847 ve 1850 yillarindaki Cudgel ayaklanmalari ile 1849-1864 yillari arasindaki Hong Sieou-tsiuenin nderligini yaptigi Tai Ping isyani sayilabilir. Bu sonuncu isyan ancak Batili glerin de yardimi ile bastirilabilmistir. 18961900 Yillari arasindaki Boxer ayaklanmasinin arkasinda yine Beyaz Lotus ile Byk Kili ve Kizil Yumruk adli triadlar vardir. Cumhuriyeti kuran Sun Yat-sen ise Hsing Chung triadinin yesidir. Manu hanedani 1911 yilinda devrilmistir, ancak tahta geecek Ming kalmamistir. 1927 Yilinda Nankinde kurulan milliyeti ynetimin basinda, taninmis bir cani olan an Kay-sek bulunmaktadir. an Kay-sek de, Sanghayda bulunan Yesil ete adli triadin yesidir. Triadlar Gney inin ynetimini ele geirmisler ve komnistlerle mcadele etmislerdir. Ikinci Dnya Savasinda Japonlar ini isgal edince, triadlar Japon kuvvetleri ile isbirligine girmisler, Hong Kongda Japonlar adina cinayetler islemekten kainmamislar ve Japon karsiti her hareketi siddetle bastirmislardir. Japon isgal kuvvetleri tm triadlari Hing Ah Kee Kwan (Asyanin Yeseren rgt) adi altinda birlestirmislerdir. Savas ertesinde triadlarin ana hedefi yine komnistler olmustur. an Kay-sek ynetimi triad ye sayisini arttirmak iin aba gstermistir. 1947 Yilinda, yalnizca Hong Kongda 300.000 triad yesi oldugu tahmin edilmistir. Maonun 1949 yilinda zafer kazanmasiyla, triad yeleri basta Hong Kong, Singapur ve Makao olmak zere Tayland, San Francisco, Vancouver ve Perthe yayilmistir. an Kay-sekin Gney inde bulunan milliyeti ordusu Kuomingtan Burmaya ekilmis ve Batiya yapilan uyusturucu kaakiligi isini rgtlemistir. Kita ininde bulunan triadlar komnistler tarafindan yok edilmis, yelerin ogu idam edilmistir. Bugn triadlarin Taiwan ve Hong Kongda byk etkileri srmektedir. Ancak, artik tam anlamiyla bir su rgt biimine dnsmslerdir. Temel etkinlikleri uyusturucu, kumar ve kadin ticareti zerinde yogunlasmistir. Taiwanda byk lde politik etkinlikleri de vardir ve bugn Taiwani triadlar tarafindan ynetilen bir lke olarak grmek dogrudur.

191

Inisiyasyon Simgeleri Hong rgtnn inisiyasyon treni asamadan olusmaktadir: hazirlik asamasi, etkinlik asamasi ve arzulanan sonularin elde edildigi bitis asamasi. ncelikle, tren baskani tarafindan trenin cereyan edecegi meknin kutsanmasi gereklidir. Bunu saglamak iin, altarin zerine bazi ritelik esyalar yerlestirilir. Bu esyalar yedi kollu bir samdan, bir kili, beyaz renkli bir yelpaze, kirmizi renkli bir lamba, bir terazi, bir ayna, bir makas ve iinde kirmizi pirin bulunan bir lekten ibarettir. Kirmizi pirin, yasam ilesi anlamina gelen ve Yang adini verdikleri atesi simgelemektedir. Bu simgesel esyalarin arasinda en nemli olan pirin legidir. Bu lek, Hong geleneklerine gre Teou adi verilen Sgtler Kentini simgeler. Aslinda, Teou tmyle astronomik bir simgedir, zira Byk Ayi takimyildizi da Teou ya da lek adini tasir. Ayrica, bu takimyildiz Teou Mou adiyla bilinen ve Taocular tarafindan kutsal kabul edilen Kutup Yildizini bnyesinde bulundurur. Taocu evrenbilime gre Kutup Yildizi, Tien Kang adli otuz alti gksel yildizin evresinde dndg bir eksendir. Bunlarin etrafinda da, Ti Cha adi verilen yetmis iki yildiz daha vardir ve evrensel fenomenleri yaratan kutsal varliklar bu yildizlarda oturmaktadirlar. Taocu evrenbilimde byk nem tasiyan 36, (36+36=) 72 ve (36+36+36=) 108 sayilari Hong ritelinde en sik karsilasilan sayilardir. Zira ilk sekiz sayinin toplami 36 ettigi gibi, ayrica ilk sayinin kblerinin toplami da (13+23 +3 3 =) 36ya ulasmaktadir. Ritel Kutsal mekna girmeden nce, adaylarin hazirlanmasi ve arinmasi gereklidir. Adaylarin salari zlr ve sa rgleri kesilirmis gibi yapilir. Bu islem, hem dis dnyadan kopusu, hem de isgalci Manularin zorunlu tuttugu sa biimine karsi ikmayi simgelemektedir. Bundan sonra, adaylara uzun beyaz giysiler giydirilir. Beyaz renk, bir yandan Ming hanedani iin tutulan yasi simgelerken, diger yandan karanliklarin ve Chinglerin rengi olan Siyaha karsit olmaktadir. Ardindan, adaylarin yzleri Yesil ve Mavi Ejder adi verilen bir havuzda yikanir. Bu havuz, dogan gnesi ve sabahi simgelemektedir. Nihayet, adaylarin gndelik ayakkabilari ikartilir ve tmne samandan yapilma sandaletler giydirilir, zira ritelde yoksullara kimse dikkat etmez denilmektedir. Bu isler tamamlaninca treni yneten, rgtn kurulusunu ve dzenini ayrintilariyla anlatan geleneksel efsaneyi adaylara okur. Efsanenin okunmasi, Triad rgtne giris ritelinin hazirlik asamasini sona erdiren islemdir. Trenin ikinci asamasinda adaylar, yelerin tuttugu kililardan meydana getirilmis bir kemerin altindan yrtlrler. Kemeri olusturan kililarin yarisi demirden, diger yarisi da bakirdan yapilmadir. Bundan sonra adaylar, iinde korlar bulunan bir hendegin zerinden atlarlar ve ilk kapinin nne gelirler. Bu ilk kapida, her aday kendi adini bildirmek ve yirmi bir sapek (eski in parasi) demek zorundadir. Ikinci kapinin adi Itenlik ve Adalet kapisidir. Bu kapinin nnde, adaylara Hong rgtnn amalari gretilir, kendi zerlerine dsen grevlerin neler olacagi ve eger kardeslerine ihanet ederlerse, ekecekleri cezanin ne oldugu bildirilir. rgtn uyguladigi cezalar hakkinda, Ward ve Stirling, 1925 yilinda Londrada yayinlanan Hong rgt adli eserlerinde gerek bir olayi anlatirlar. Penangda yapilan bir giris treninde, kardeslerden biri diger bir kardesi ldrms olmakla sulanir. Olay hemen incelenir ve itham edilen ye sulu bulunur. Sulunun boynuna bir kement geirilir ve iki kisi birer ucundan ekerek katili bogar. Yerde bulunan gizli bir kapak ailir ve cesed asagi atilir. Bina, denize ailan bir kanalin zerinde bulunmaktadir. Bir sre sonra, dalgalar elleri ayaklari bagli ve boynunda kement olan cesedi kiyiya srkler. Cesedi bulan yre sakinleri, korkun Hong rgtnn bir kez daha, bir haini cezalandirdigini bylece grenirler. nc kapi Gk ve Yerin emberi adini tasimaktadir. Bu kapidan geen adaylar, rgtn ileri gelenlerinin nnde saygi ile selm dururlar. nderler, baslari kirmizi bir rt ile kapali olarak, kapinin ardinda oturmaktadirlar. Adaylar, bir kez daha deme yapmak zorundadirlar. Parayi deyen adayin sirtina, kilicin keskin olmayan tarafi ile vurulur. Adaylar, her kapidan geiste, treni yneten kisinin syledigi szleri yinelerler. Bu szler, bir araya getirilince Hong rgtnn bir baska efsanesi ortaya ikar: Honglar kraliesinin sekiz cini ile karsilastik. Sonra bir gemiye bindik. Gemide yirmi bir yolcu vardi. Geminin eni otuz alti adim, boyu yetmis iki adimdi, seftali agacindan yapilma omurgasina yz sekiz ivi akilmisti. Gemiyi ynetenler, Drt Dogunun Budaci bekileriydi. Ykmz kirmizi pirin, silhlar, bir kizil bayrak ve degerli bir inciydi. Nehirin birlestigi yerden getik, Byk Baris arsisinda kiyiya yanastik. Yakinda bir krfez ve bir ada bulunuyordu. Adaya ikmak iin bir kpr gemek gerekiyordu. Kpry Hong kardesler koruyordu. Kprnn basinda, zerinde otuz alti seftali bulunan bir seftali agaci ie yetmis iki erik tasiyan bir erik agaci vardi. Kprnn

192

ortasinda Buda vardi. Sonunda ise, Honglara bes renkli seftaliler satan bir ihtiyar duruyordu. Seftalilerin tanesi yirmi bir sapekti. Budalara olan saygimiz nedeniyle kpry gemedik. Ama, nehiri yryerek geip adaya ulastik. Nehri islanmadan gemek iin, gen biiminde dizili kirmizi tasin zerine bastik. Adada, Sgtler Kentine girdik. Bu kentte uyum, adalet ve baris hkm sryor, tm karsitliklar birbirini btnlyordu. Inisiyasyon treninin son kisminda, Honglarin isigini simgeleyen kirmizi bir lamba ile birlikte gezegenleri simgeleyen yedi kollu samdan yakilir. Adaylar ellerinde, er tts ubugu tutarken, tren yneticisi uzun bir dua okur. Iilecek olan andi tanrilarin kabul etmesi iin yakarir. Dua bitince, ttsler sndrlr ve tts ubuklari yere atilarak zerlerine basilir. Bu sirada adaylar hep bir agizdan Iste byle yokolsun hainler! diye bagirirlar. Sari bir kagida yazili olan andlar imzalandiktan sonra, dogu kapisinda yakilir. Bir testi yere atilarak kirilir ve bu islem sirasinda da Yalan yere and ienlerin kemikleri iste byle kirilsin! diye seslenilir. Adaylarin sag ellerinin orta parmaklari gms bir igne ile delinir. Bir horozun kafasi kesilir ve adaylarin kani ile horozun kani karistirilir. Bu karisima ayrica, sarap ile biraz nce yakilan kagitlarin klleri karistirilir. Adaylar ortaya ikan bu karisimi imek zorundadir. Artik, inisiyasyon treni tamamlanmistir. Adaylar, yalnizca tm Hong yeleri ile degil, itikleri karisim sayesinde, evreni olusturan temel varlik ile de btnlesmislerdir; zira kller mineralleri, sarap bitkileri ve horoz ise hayvanlari simgelemektedir. Giris treni tamamlanan iraga, giderlere katilma payini dedikten sonra, bir tzkler kitabi ve bir yelik belgesi verilir. Ayrica tm yeler, birbirini tanimaya yarayan drt adet Hong sapegine sahip olurlar. Hong kardesleri birbirlerini diger isaret ve parolalar ile de taniyabilirler. Bu parolalarin arasinda en nemlisi, bagli bulunduklari locanin gizli kod numarasidir. rnek olarak, Fukien byk locasinin isareti 1 x 9 olarak belirlenmistir. zellikle yemek sirasinda uygulanan kimi zel isaretler mevcuttur. Hong rgt yelerinin, sofrada sarap kadehlerini yerlestirmeleri, ay fincanlarini tutuslari ya da ttn ime biimleri bile degisiktir. Bunlarin disinda, diger Honglardan ivedi yardim talep eden zel umutsuzluk isaretleri de kullanilmaktadir. yelerden bazilari, evlerinin kapisina kare biiminde kesilmis ve zerinde Hong Kia (Hong Ailesi) yazili kirmizi bir kumas parasi asarlar. Honglarin kendi aralarinda kullandiklari bazi zel terimler vardir. rgte yeni katilan iraklar genellikle tay olarak adlandirilirlar. Daha eski yeler ise at olarak nitelendirilirler. Toplantilarin adi ise Fang Madir (Atlari Kosturmak). Kendi aralarinda kullandiklari rgte zg terimlerden olusan zel dil, atlarin konusmasi diye adlandirilir. Bu dil bir tr gizli ya da inisiyatik lisan olusturur. Benzesimler Triad hakkinda en kapsamli arastirmayi yapmis olan Ward ve Stirling, Hong rgtnn inisiyasyon riteli ile Masonluk arasindaki benzerlikler karsisinda saskinliga dsmslerdir. Her iki ritelde de, insan ruhunun lmden sonra yaptigi yolculugun, moral, allegorik ve mistik yorumlarinin bulundugunu ileri srmslerdir. Ward ve Stirling, gereklestirdikleri incelemede Hong rgtnn ezoterik niteliklerini nemsemisler ve rgtn politik niteligini ikinci plana itmislerdir. Oysa, Honglarin gizli tutulan ihtilalci amalari ok nemlidir ve ritelde sik sik, Ming hanedaninin yeniden tahta ikmasina ynelik bir ok blm yer almaktadir. Ming szcgnn, bir ok farkli anlaminin yanisira, isik anlamina da geliyor olmasi dikkat ekmektedir. stelik, Ming hanedanindan hi bir yenin hayatta kalmamis olmasi da tarihsel bir gerektir. Konuyu arastirmis olan B. Favre, Ming ve Ching szcklerinin, sirasiyla aydinlik ve karanlik anlamlarina geldigini zellikle belirtmektedir. Bu bakimdan, in inanlarindaki Ying (olumsuz) ve Yang (olumlu) ilkelerini animsamak yerinde olur. Bylelikle, ritelde yer alan Minglerin yeniden tahta ikisi biimindeki ama, daha derin bir anlam kazanarak, rgt yelerine olumsuz karanliklari yok ederek olumlu aydinligi yaymalarini bildiren bir forml biimini alir. Triad gizemlerini arastirdiktan sonra Schlegel de, 1866 yilinda yayinlanan eserinde, tipki Ward ve Stirling gibi, in ezoterik rgtleri ile Masonluk arasindaki benzerliklerden etkilenmistir. Schlegel, insan soyunun ortak gemisi dsnlrse, kardeslik duygularini glendiren her tr rgtte bu gibi benzerlikler, yani ortak kkenin anilari bulunabilir diye yazmistir. Schlegele gre belki de Masonluk da Asya kkenli olup iki kola ayrilmis, bir kol Batiya diger kol Uzak Doguya giderek, kendilerine verimli topraklar bulmuslardir. Bu dsnce olduka ekici bir varsayim olarak degerlendirilebilir. Ancak, ister Ren Gunon gibi, tm geleneksel inisiyasyon trenlerinin metafizik birligi grs savunulsun, isterse C. G. Jung gibi, insan ruhunun degismez modelleri olan arketiplerin varligi kabul edilsin, byle bir varsayimin kesinlikle dogrulanmasi gereklidir. Batida oldugu gibi Uzak Doguda da, inisiyasyon rts altinda her yerde ayni olan tek bir ezoterik bilginin gretilip gretilmedigi sorunu geerligini srdrmektedir. Belki ezoterik rgtlerin kkeni tarih bilimi tarafindan aydinlatilamayacaktir. Oysa, inisiyasyon geleneginin nesnel incelenmesi ile, bu ortak kkeni dsnsel olarak belirlemek mmkn olabilir.

193

Essenelerden Kalan Miras Esseneler, l Deniz Yazitlari ve Vatikan...... Derleyen: Sarastro 1947 de bir Bedevi oban, l Deniz kenarinda otlattigi keilerinden biri, bir magaraya girince, onu ikarak iin bir tas atar. Kirilan bir kp sesi.... Kpten, altin degil, bezlere sarilmis kagit tomarlar ikar... Yazili kagitlar.... 2000 yildir kesfedilmeyi bekleyen yazilar. l Denizin bati yakasina yayilmis bir ok magara ve harabede binlerce ve binlerce yazili kagit, deri hatta bakir levha bulunur. Tarihi ve arkeolojik degerden nce, antika meraklilarinin parasal degeri hiz kazanir. Elden ele geen buluntular 1954 yilinda, Wall Street Journalin ilan sayfalarina kadar sirar: Drt adet l Deniz Yaziti, kelepir satiliktir.... Yazitlar, arkeolog-tarihi-din adami grubunun elinde toplanmaya baslar. Bedevi obanin karanlik magaraya attigi tasi, sonraki 40 yil boyunca 40 akilli (!) ikaramayacak ya da isteyerek ikarmayacaktir. O gnlerde Kudste, Rockfeller Vakfinin finanse ettigi bir kurum vardir: Ecole Biblique. Basindaki kisi Peder Roland de Wauxdur. Kazilarin ynetimi, buluntularin siniflandirma, eviri ve yayimi isi Ecole Bibliquee , daha sonra zellikle bu amala kurulan International Teame verilir. Bu aslinda bir grev degil bir ayricaliktir. De Waux tm isi yrten, daha dogrusu ynlendiren kisidir. Yazilar Ibranice ve Aramicedir. Yazildiklari tarih, C-14 testine gre I.. 33 (200 yil + ya da - ) olmalidir. Romali tarihiler Philo ve Josephusun blge ile ilgili yazdiklari ile kurulan paralellik, yazitlarin I.. 150- I.S. 40 tarihlerine denk dstgn gsterir. Yazitlar iki genel blme ayriliyor: Biblical (Dinsel) ve Secterian (Tarikatle ilgili). Bu ayirim ve International Teamin bunlara bakis aisi ok nemli. Yazitlarin degerlendirilmesi, arastirmanin ynlendirilisi, International Teamin tm olayi ele alis biimi bu ayirimla yakindan ilgili. Bu yazitlarin yazarlari kimdir? Kabul edilen tez, bunlarin Kumran ve civarinda yerlesmis Esseneler oldugudur. Esseneler, l Deniz Yazitlari bulunmazdan nce de biliniyordu. Yine, dnemin tarihileri Philo ve Josephus onlardan sik sik bahseder. Kumran merkez olmak zere, oralarda yasayan asiri dindar bir tarikattir. Bekr din adamlari toplulugu. Mal mlk yok. Hersey ortak. Bir manastir disiplini iinde grenim grr, topluca yer ier, ibadet eder, ritellerine uygun biimde yikanirlar (vaftiz gelenegi!). Inalarina gre, ruh lmden sonra gge ikacak, ebedi mutlu yasam baslayacaktir. Essene kelimesinin Ibrani veya Arami dili ile bir baglatisi yok. Ecole Biblique ve International Team, Esseneleri yukarida belirtilen genel ereve iinde ele alir. Yazilarin onlar tarafindan, en ge I.. 100-150 dolaylarinda yazildigini, Old Testament (Eski Ahid-Ahdi-i Atik) ile sinirli oldugunu, yani Hiristiyanlikla bir ilgisi olamiyacagini israrla iddia eder. l Deniz Yazitlarinin ortaya koydugu gerekler bu mudur? Yazitlar, sonradan, International Teamin tekelinden kurtulup, Vatikanin baskisi disinda olan baska otoritelerin de incelemesine ailmis ve Hiristiyanligin baslangicini sorgulayan iddialar ortaya atilmistir. Isin kkenine inince, Ahd-i Atik (Eski Ahid) ve Ahd-i Cedid (Yeni Ahid, New Testament) hakkinda bilinenler tarihi gerekler midir? Yoksa o gerekleri veya sylenceleri kilise kaliplarina uyduran bir Sekinler Grubunun ortaya koydugu Kabul Edilmis Bilgiler yumagi midir? Kilise yz yillarca, gerekleri sekinlerin tekelinde gizlemistir. Halkin bilmesine izin verilen, daha dogrusu bilmesi gerekenler, bir btn halinde ona dayatilmistir. Umberto Econun yazdigi Gln Adi romanindaki manastir bu sekinler grubunun gayretlerini (!) arpici bir biimde ortaya koyar. Yz yillar sren bilinli bir komplonun yarattigi bu karanlik atmosferde, her sey sekinler grubunun normlari iinde degerlendirilir, yorumlanir ve karara baglanir. Sirasi geldiginde, yle gerekiyorsa, Tampliye Svalyelerini sapkinligin sembol olarak gstermek, hatta Banco Ambrosianonun iflsindan Umberto Ecoyu sorumlu tutmak bile Vatikanin isine uygun dsmstr. Kilisenin tartismasiz gc, XIX. yz yilla birlikte sarsintiya ugrar: Arkeoloji, Hiristiyan dogmalarini sorgulayan bulgulari gn isigina ikarir: Schilemann, Anadolu ve Yunanistanda; Sir Charles Willson Kudste; Flinders Petri Misirda; Robert Coldeway Babilde nemli bulgular gereklestirir. Ernest Renan yazdigi kitaplarla (Isanin Yasami- Hiristiyanligin Kkeni- Israil Halkinin Kkeni) tabulari yikar. Cin, artik sisesinden ikmistir. Vatikanin, o cini, sisesine sokma gayretleri bosunadir. Bilim, Darwin in ikislari ile, kilisenin ana dayanagini sarsar. Siyasi gelismeler, 1870lerin Alman Imparatorlugu, artik kilisenin destegini aramiyacak gtedir.

194

Garibaldinin kurdugu Italya birligi, Vatikani Romaya hapseder. Vatikan, drt yandan gelen saldirilari karsilamak zere sekin bir grup yetistirmeye karar verir. Bu grup kiliseye ynelik saldirilari etkisiz hale getirmek zere hazirlanir. Bylece Katolik Modernist Akimi dogar. Vatikanin emirleri ile hareketin dsnsel forumu olarak Ecole Biblique, peder Lagrange tarafindan kurulur. Modernistler gerekten iyi yetistirilirler. Kisa srede kilisenin dogmalarini sorgulayacak dzeye gelirler ve baskaldirirlar. Modernizmin dsnsel ekirdegi olarak kurulan Ecole Biblique, baskaldiri hareketini bogmak grevini stlenir. Ve ironik bir sonu: Modernistlerin kitaplari, Vatikanin yasak yayinlar katalogunda bas kseyi alir. Papa Leo XIII, 1903te Pontifical Biblical Commisionu kurar. Komisyon Tanrinin szlerinin (!) her trl hata ve kt dsnceden korunmasi ile grevlidir. Peder Lagrange, komisyonun yesidir. Ecole Bibliquein sonradan gelecek baskanlari da komisyonun yesi olmustur. Ecole Biblique tarihi ve arkeolojik bulgularin, katolik doktrinine uygunlugunu kanitlamak gibi bilimsel (!) bir ugras iindedir. Komisyonun doktrindeki otoritesini sorgulayacak hi bir arastirma-sonu-gretiye izin yoktur. Komisyonun bu gn (1992) baskani olan kardinal Joseph Ratzinger, ayni zamanda Congregation For the Doctrin of the Faith enstitsnn de basidir. Bu nstit, 13. asirdan beri varligini srdrmektedir. 1542deki adi Holy Officetir. Daha nceki adi ise Holy Inquisitiondur (Kutsal Engizisyon). Bylece kardinal Ratzingerin, gnmzn Byk Engizitr oldugu anlasilir. Yz yillar iinde kklesmis bir ikar hiyerarsisi. Yaygin, etkin ve gl. Din adamlari iin bu hiyerarsik yapiya karsi gelmek, o sekin evreye girebilme sansini ldrmek veya bulundugu pozisyonu yitirmek demektir. l Deniz Yazitlarinin emanet edildigi Ecole Biblique ve International Teamin genel erevesi budur. Bu iki kurulus her zaman birlikte anilir ve Vatikandan ayri dsnlemez. Ecole Bibliquein baskanlari (De Waux, Milik, Starcky, Strugnel...) bir Katolik Dominiken zinciri halinde, yazitlar zerinde tam bir tekel kurar. Israil, 1967 savasi sonunda Rockfeller mzesi ve Ecole Bibliquei fiziki olarak ele geirir. Ama bu uluslararasi gc ve hele arkasindaki Vatikani karsisina alacak yere henz ulasmamistir. Ecole Biblique ve International Team, l Deniz Yazitlarini, kendi amalarina uygun biimde ele almistir. Inceleme, yorum ve yayinlamada hedef, gerekleri aramak degil, gereklerin kilise doktrinine uydurulmasi olmustur. Yine Essenelerin kimligine dnmek, dogru bir baslangi olabilir. Tarihi Philo ve Josephus ilk bilgileri vermistir. Konu, Kumran yazitlarinin ortaya ikisindan nce de ele alinmistir. 1770 Yilinda, Byk Fredrik, Isanin bir Essene oldugunu; 1863te Ernest Renan Hiristiyanligin aslinda Essenizm oldugunu syler. 18. ve 19. yz yillarda , Isayi bir Essene olarak tanimlayan ve armihtan sonra yasamasini da Essenelere zg gizli bilgilerden aldigi gle aiklayan alismalar olur. l Deniz Yazitlarina kadar Essene imaji bellidir: dnyadan el etek ekmis asiri dindar kisiler. Yazitlar onlarin eseridir. Ecole Biblique ve International Team, bu sakin pasif insan grubunun I.. 100- 130da yasayip o yazitlari yazdigini ve ilk Hiristiyanlarla bir ilgileri olamayacagini israrla vurgular. l Deniz Yazilarinin ortaya ikardigi Essene kimligi ile, Josephus ve ona dayali geleneksel kabul arasinda derin eliskiler var: Josephusun Esseneleri bekr erkekler toplumudur. Oysa harabelerde ocuk ve kadin iskeletleri bulunmustur. Ayrica Toplum Kurallari adli yazitta, evlilik ve ocuk yetistirme konulari islenir. Bu noktada, International Teamin, yazitlarin Secterian (Tarikat ile ilgili) blmn hep gzlerden irak tutma gayreti animsanmalidir. Hi bir yazar, Essene takviminden sz etmez. Yazitlarda, Kumranin gnese endeksli bir takvimi oldugu ortaya ikarilmistir. Philo ve Josephusun anlattigi Esseneler kurban trenlerini bilmez. Halbuki harabelerde kurban edilmis hayvan iskeletleri bulunmustur; daha nemlisi, Mabet yazitinda, kurbanla ilgili kurallar vardir. Josephus, Essenelerin, Herod Antipas (I.. 20- I.S. 39 arasi Judea Tetrarki) ile iyi geindigini yazar. Yazitlarda, Essenelerin, bu Roma kuklasi krala karsit olduklari aika bellidir. Nihayet Josephus ve Philonun anlattigi Esseneler, sakin, pasif, bu dnya ile ilgisi olmayan kesislerdir. Oysa, harabelerdeki buluntular ve Savas yaziti, Kumran ve evresine yerlesmis bu insanlarin, geleneksel Essene imajindan ok, o gnlerde blgede, Roma baskisina ve Romanin isbirlikisi olan Yahudi yasamina karsi baskaldiriyi yrten Zelot tanimina daha ok uydugunu gsterir. Burada, l Deniz Yazitlarinin ortaya hangi gerekleri ikarabilecegi ve Vatikanin bunu, Ecole Biblique ve International Team kanali ile, niin nlemeye alistigini anlamak iin, o gnlerin ve o evrenin atmosferine

195

kisaca bakmak gerekir. Yahudiler, en basindan beri, dinsel ve laik nderlerin ortaklasa ynettigi bir toplum olagelmistir. Dini liderler, Levi kabilesinden Aaronun halefleri olan Zadoklardandir; laik liderler, Juda kabilesinden Davudun halefleridir. Babil srgn ve daha sonra Iskender ile baslayan Helenistik etkilerin derinlestirdigiyozlasma, politik boslugun tesinde, dini liderligin yapisini ve toplum zerindeki etkisini bozmustur. Sonunda, I.. 167de, Mattathias Maccabeaus, bir Yunan grevlinin kurban konusundaki pagan istegine karsi ikarak isyani baslatir. Maccabeaus ilk Zelottur. Oglu Judas inzivaya ekilir (Musa, Isa ve Muhammed gibi) ve sonra kardesleri ile beraber, Kutsal Topraklarda, yeniden Musa yasasina uygun dzeni kurar. Maccabeausun yandaslari Makkabiler I.. 76 yilina kadar kontrolu elinde tutarlar. Sonra yine yozlasma ve Kral Antipas. Yazitlarin, Biblical ve Secterian olarak iki ana blme ayrildigi, Biblical blmn International Team ve Ecole Biblique tarafindan n plana ikartilip, Secterian blmn glgede birakildigi bilinmektedir. Kutsal Topraklarin o dnemdeki havasi ve o hava iinde, Kumran toplulugunun gerek kimligi, yani Essenelerin gerek yz, Secterian blmlerde verilmistir: Roma Kutsal Topraklara hakimdir. Herod Antipas kukla bir kraldir. Yahudi bile degildir. Durumunu halka kabul ettirmek iin, bir Maccabi prensesi ile evlenmis, yeterince glenince de karisi ve kardeslerini ldrtmstr. Dini lider de Romanin uydusudur. Dis etkiler, i yozlasma, Yahudi toplumunu alt st etmis, Kutsal Topraklardaki yasam Musa kanunlarinin disina itilmistir. Romayi kovmak ve Musa dzenini yeniden kurmak iin lm-kalim savasi veren insanlar ikar...Bunlar Zelotlardir... Bu noktada, Incillerde ve kilisenin yz yillar boyu sregelen arastirmalarinda hep glgede birakilmis bir isimden sz etmek zamani geliyor: James!.. Isanin kardesi. Ondan sadece Acts (Nebilerin Isleri) kitabinda, bir iki yerde bahsedilir. Kumran yazitlarinda Jamesin nemli bir yeri vardir ve adi The Righteus tur (Haksever). Ilk Kilisenin (Early Church) nderidir. Milat yillari... Kutsal Topraklar... Ilk Kilise veya ilk mabet... zgr bir lke ve Musa yasalari iin lmne savasan insanlar, Zelotlar. Esseneler, Kumranlilar... Bunlar Ilk Kiliseye ve onun liderine bagli, degisik isimlerle anilan ayni insanlar. Sadece Kumranda degil, Kutsal Topraklarin tamamina yayilmis yasa ve Yolun savascilari Geleneksel Essene erevesinin ok disinda bir topluluk, rgtl bir gtrler. yelerini, yeni yeler bulmak, para toplamak iin grevlendirir. Suikastler dzenler. Isyanlar tertipler, kaleler kurar, Romayi o tarihte 80.000 kisilik bir ordu gnderecek denli rktrler. James, bu karisik ortamda bir gn mabette isimsiz birinin baslattigi bir saldirida lin edilir. Ilk din sehidi olarak bilinen St.Stephen, belki de sadece hayal rn bir kisidir ve Jamesten baskasi degildir. Romaya karsi baslayan byk isyanla Jamesin lmnn ayni yillar da olmasi basit bir rastlanti olmasa gerektir. Isyan baslar. Roma, Kuds (I.S. 68), Kumrani (I.S. 70), Masadayi (I.S. 74) yerle bir eder. Zelotlar esir dsmemek iin lm seer. Yalnizca Masadada 960 kisi (erkek-kadin-ocuk) topluca intihar eder. Jamesin lmne dnersek... Mabetteki lin olayinda, katilleri seyreden biri vardir. Sadece izleyici olmadigi bellidir. Acts 9-21de, Ilk Kiliseye saldirilar dzenledigi anlatilan biri vardir: Saul!... Saul.. Ya da transfigrasyondan sonraki adi ile St. Paul... Adina dnyanin drt bucaginda kiliseler yapilmis en byk Hiristiyan. Daha dogrusu Hiristiyanligi baslatan, yayan aziz!... Kumran yazitlarindan sonra, Hiristiyanligin dogus ve yayilisindaki rolnn ne oldugu sorgulanan Saul... Tarsuslu Saul bir Yahudidir ama ayni zamanda bir Roma vatandasidir. Onu sahnede ilk kez St. Stephenin (James?) ldrls sirasinda grrz. Bu noktada, Jamese mabetteki saldiriyi baslatan isimsiz biri nin kimligi de ortaya ikmaktadir. Acts 9-21de Saulun ilk kiliseye saldirilar dzenledigi yazilidir. St. Stephenin ldrlme nedeni Kanuna karsi gelmektir. Oysa St. Stephen, katillerini Kanun u ihll etmekle sular. Bu paradoksun mantiksal aiklamasi su olabilir: Katillerin arkasindaki g (High Priest - Haham Basi) Roma otoriteleri ile isbirligi iindedir, Ilk Kilisenin nderligindeki akimi bogmak istemektedir. Saul onlarin emrinde, fanatik bir Ilk Kilise dsmanidir. Yeni saldirilar dzenlemek zere, Sama giderken gklerden Isanin sesi duyulur: Saul! Niin bana karsisin?. Byk degisim (transfigrasyon) meydana gelir Saul, yeni adiyla Paul artik Isanin bir mrididir. Isayi sagliginda grp tanidigina dair hi bir kayit yok. Samda yil kalir. Kudse geri dner. Artik Ilk Kilisenin dsmani degildir. Ama Ilk Kilise Paul pek de kabullenmez. Tarsusa gnderilir. Bir tr srgndr bu... Topluluga yararli olabilirse iyi. Olamazsa, zaten istenmeyen bir kisidir. Paul, Tarsusta ve Antakyada vaazlar verir. Bir ara Kudsten bir heyet gelip etkinliklerini degerlendirir. Isa ve gretisi hakkinda neyi bilip bilmedigi hi bir yazida belirtilmemis olan Paul, Isaya mal ettigi bir akim yaymaktadir. Seyh umaz, O nu mritleri uurur deyimine gre bir Isa yatari. Tanrinin oglu ve ayni zamanda Tanri Isa...

196

Kudse geri agrilir. Yedi gnlk arinma ritelini yerine getirmesi istenir. Sylenenleri yapar. Ama Ilk Kilisenin temel ilkelerinden, Yoldan sapmisligi aiktir. Ona gre inan, Yasadan (Musa Yasasi) stndr. Yargilanmaktan, belki de linten Roma vatandasi oldugu iin kurtulur. Her Romali gibi, kendisini Roma Imparatoru nnde savunmak hakki vardir (neye, hangi sua karsi?...). Romaya gider. Pauln yksnn bundan sonrasi pek belli degildir... Aziz Paul!... Roma vatandasi Paul! Gl dostlari olan zengin Paul! Kukla hiyerarsi ile yakinligi bilinen Paul! Kendi insanlari arasinda tutunma sansi kalmayinca, Romali muhafizlarla Romaya gnderilip tarih sahnesinden silinen Paul! Isayi tanimayan, belki de kendine gre bir Isa yaratan Paul!... Jamesin liderligindeki Ilk Kilise... Yasayi ve Kutsal Topraklari korumak iin, toplu intiharlara srklenen dava insanlari, Zelotlar... Paul, bu lm-kalim savasinin firtinali atmosferini Dsmaninizi Seviniz anlayisina varacak biimde, neden pasifize etmistir? Bu bir yorum farki midir? Yoksa ihanet mi? Romali Paul, Zelotlarin savasini yozlastirmaya alisan bir Roma ajani miydi? l Deniz (Kumran) Yazitlari, Ecole Biblique ve International Teamin tekelinden kurtarilip, tarafsiz, yani Vatikan etkisinden uzak otoritelerce incelendigi zaman, Hiristiyanligin kkenini sarsan sorular ortaya ikmistir. International Teamin yayinlari skandal olarak degerlendirilmistir. Pek ok yazitin (belki bilinenden ok) yeralti dnyasinda, antika piyasasinda olduguna, hala kesfedilmeyi bekleyen magaralarin varligina inanilmaktadir. Bunlarin tm toparlanip, nyargilarin disinda incelendigi zaman, belki byk dinin temelleri ve ortak yanlari daha iyi ortaya ikacak, bir tek Tanriya inanan insanlar arasindaki yz yillardir sregelen dsmanligin anlamsizligi daha iyi anlasilacaktir. Din kurumunun, onu sahiplenenlerin elinde, ne korkun bir silh haline getirilebilecegi de daha aika ortaya ikacaktir.

Ihvan-s-Saf Islm Ansiklopedistleri...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Giris On birinci yz yilin ortalarina dogru (kesin olmamakla birlikte 1047-1048 yillarinda), nceleri Basrada, daha sonra Bagdatta Ihvan-s-Saf adli uzlasmaci (eklektik) bir dsnce akimi ortaya ikti. Ihvan-sSafya mensup bulunanlarin gerek kimlikleri, nerede ve ne zaman yasadiklari hakkinda kesin ve ayrintili bilgiye sahip olunamadigi iin, bu gizli topluluk gnmzde de ok tartismali bir konumda bulunmaktadir. Akimin amaci, Mslmanlari bagnazliktan kurtarmak, bilim anlayisini ve doga bilimlerine dayanan felsefeyi egemen yapmak, toplumu dzeltecek bir aydinlar ahlki yaratmakti. Ortaya ikardiklari kolektif bir eser olan, bir tr ansiklopedi ile amalarina bir dereceye kadar ulasmislardi. Ihvan-s-Safya Islm ansiklopedistleri demek yanlis olmaz. Bu akimin Arapa tam adi Ihvan-s-Saf ve Hillan-i Vef idi. Ihvan sznn anlami, candan ve samim dostlar, kardesler demektir. Saf sz ise saflik, berraklik, itenlik, arinmislik anlamina gelmektedir. Hillan, dostlar anlamina gelirken; Vef sz ise baglilik demektir. Bu dsnce grubunun adinin Trke olarak tam karsiligi Arinmislik Kardesleri ve Baglilik Dostlari olmaktadir. (Yaptigim incelemelerde, grubun adinin bir ok farkli kaynakta degisik biimlerde yazildigini gzledim. rnegin; Ihvan-s-Saf, Ihvn-i Saf, Ihvanssafa, Ihvan-s-Saf, Ihvan al-Saf, Ihvan el-Saf, Ihvan-l Safa ya da Ihvan-s Saf biimlerinde yazildigina rastladim. Hatta, ayni kaynakta farkli yazilislar oldugunu da grdm. Bu yazilislardan hangisinin dogru oldugunu belirleyemedim. Bu konuda yardimci olacaklara skran duyacagim.) Bazi arastirmacilar, toplulugun adinin Kelile ve Dimnede (hayvanlar arasinda geen ykleri ahlki olarak ele alan Hint masallari derlemesi) yer alan Gerdanlikli Gvercin (el-Hamme el-Mutavvaka) adli ykden alindigini ileri srmslerdir. Oysa, bu toplulugun bir kardeslik toplulugu olmasi ve gnl temizligi ile baglilik ve yardimlasmayi kendilerine ilke edinmeleri bu adi almalari iin yeterli bir neden olmalidir. Ayrica, Kelile ve Dimnede geen yknn z de, toplulugun bu ilkelerine uygun dsmemektedir. Gnmzde bilindigi kadariyla, etkinlikleri her ne kadar yalnizca dsnsel dzeyde gereklesmis ve Ihvan-s-Saf zde entelektel bir akim niteliginde kalmissa da, dnemin ortodoks Islm anlayisina karsi

197

ikmalari nedeniyle, rgtsel yapilari tmyle ezoterik zelliklere sahip olmustur. rgte katilacak kisilerin zenle seilmeleri, toplantilara sadece kendi yelerinin kabul edilmesi ve derecelere bagli bir hiyerarsik yapi bulunmasi Ihvan-s-Safnin ezoterik karakterini gstermektedir. Hatta, rgtn byle bir gizlilik iinde alismasi bazi arastirmacilarin onlari mason rgtlerine benzetmesine bile neden olmustur (W. Barthold, Islm Medeniyeti Tarihi - ev. M. Fuad Kprl, Ankara.1973 s.32; Seyhun Tunasar, Inan Evrimi Ihvan-s-Safa ve Masonluk, Mimar Sinan Dergisi 32, Istanbul 1979,s.23). Ihvan-s-Saf mensuplari, kendilerini aydinlanmaya ve ahlk bakimindan arinmaya adamis kisilerdi. Amalari, o dneme kadar, ortodoks Islmin kesinlikle reddettigi felsefe ve mantik gibi sorgulama ve irdeleme yntemlerini kullanarak, dinsel inanlari ve entelektel sistemi yeniden yapilandirmak ve en sonunda toplumsal yapiyi dnsme ugratmakti. Bylece, resm Islmin baskisi altinda gerek inanci yitirenlere yol gsterecekler, onlari saf dine agiracaklardi. Ihvan-s-Safya gre, seriat yanlis inanlarla bozulmustu ve felsefe, bilim anlayisiyla temizlenmeli, gerek z meydana ikarilmaliydi. Ihvan-s-Saf, lmszlgne inandiklari ruhun Tanriya ulasmasini saglayacak bir greti formle etmeye alismislardi. nerdikleri yol, ortodoks Islmin yanlislarindan kainmak iin, felsefe ile Islm kurallari arasinda bir uyum saglayacak ve bylece insanlari yetkinlige kavusturacak bir yntemdi. Felsefe ile dinsel inanlar arasinda sentezi Neo-Platoncu yaklasim saglarken, bir yandan Aristo mantigi, diger yandan Pythagorasi sayilar bilimi kullaniliyordu. Ihvan-s-Saf gretisi, eski Yunan, Hind ve Iran bilgeliginin bir karisimi biimindeydi. Bylece olusturulan sistem, Islm inanlari ile, Grek felsefesi, Zerdst dini, Hind gizemciligi ve Gnostizmden geler tasiyan dikkate deger bir senteze ulasmaktaydi. Resil Ihvan-s-Saf, Resil (Risaleler) adi verilen ve elli iki blm ya da risaleden olusan bir tr ansiklopedi ile gretilerini kaleme almislardi. Resil, sonradan Misirda basilmistir. Bu ansiklopedinin bir ok yazari vardi. esitli kaynaklara gre, risalelerin yazarlari arasinda; Eb Sleyman Mihrican, Ebul Hasen Zencan, Eb Maser Belh (Mukaddes olarak da bilinir), Zeyd bin Rufa gibi dsnrler bulunuyordu. P. Casanova Journal Asiatique isimli dergide yayinlanan bir arastirmasinda, eserde sik sik geen Zodyak (burlar) takvimine dayanarak, yazilis tarihini 1049 ve yerini de Misir olarak ileri srmektedir. Ancak bir ok arastirmaci yazilis yerinin Misir oldugunun kabul edilmesi iin bu kanitlari yeterli grmemektedir. Buna karsilik, konuyu arastiranlarin ogunun, Ihvan-s-Safnin Basrada ortaya iktigini kabul ettigi bilinmektedir. O dnemin Basrasi, yeni bir takim dsnsel ve dinsel akimlara sahne olmasi bakimindan Islm dnyasinin en nemli merkezlerinden biridir. Bir ok nemli dsnr Basrada gretilerini yaymis, Mrcie ve Kalenderiyye gibi tarikatler orada ortaya ikmistir. zetle Basra, yeni olusumlara hem alisik, hem de potansiyel olarak hazir durumdadir. Bazi kaynaklar, Ihvan-s-Safnin Bagdatta da bir kolu oldugunu belirtmektedir. Ancak bu konuda ayrintili bir bilgi mevcut degildir. Zaten bu rgtlenme, bir bakima bir felsefe kulbnn, bir dsnce derneginin gnll yelerinin iten etkinliklerini andirdigi iin, lkenin her yresinde yelerinin bulunmasi olasidir. Dsnsel Kken Ihvan-s-Safnin ortaya ikisi, o dnemin en etkin akimlari olan Ismailler, Batinler, Karmatler arasindaki politik ve rgtsel iliskiler, Ihvan-s-Safnin da bunlarla greti baglantisinin olup olmadigi gibi konular, Islm dsncesi tarihinin en zor ve en tartismali sorunlari arasindadir. Ihvan-s-Safnin, Islm toplumunun hangi dsnce ve inan kesiminden kaynaklandigi konusunda arastirmacilar arasinda bir grs birligi yoktur. Ihvan-s-Safdan gnmze kalabilmis tek eser olan Resilin incelenmesi, akimin Batinlik ile, zellikle Ismail batin akimlarla baglantili oldugunu gstermektedir. Bu konuda, Fransiz arastirmaci P. Casanova Ismail grslerinin tmnn Resilde bulunduguna eminim diye yazmaktadir. Benzer biimde MacDonald Muslim Theology (Islm Tanribilimi) adli kitabinda, Ismail mensuplarinin Ihvan-s-Safnin risalelerini grendiklerini ileri srmektedir. Sonraki dnemlerde, risalelere en fazla Ismailler sahip ikmislar, hatta Resili Kurandan sonraki Kuran olarak nitelendirmislerdir. Resilde bir ok yerde israrla yinelenen Tevil kavrami, yani Kuranin ezoterik yorumu, tmyle Si kkenlidir. Ihvan-s-Saf ile Ismail baglantisi hakkinda asagidaki blm Edward Burmanin The Assassins - Holy Killers of Islam (Hasisler - Islmin Kutsal Katilleri) adli eserinden alinmistir: Ismailler, tm risalelerin, gizli imamlardan biri olan Imam Ahmed tarafindan yazildigina inanirlardi. Suriye Hasislerinin basi, Seyh-l Cebel Resid d Din Sinanin Resilde bulunan felsefi dsnceleri ustaca yorumladigi biliniyor. Diger taraftan Ismaillerin, Resilin 2.blm 8. risalesinde dile getirilen ideal insan tanimlamasinin Hasan Sabbahi kastettigine inanirlardi. Resile gre ideal kisi, soy olarak Iranli, din olarak Arap, kltrde Irakli, deneyimleriyle

198

Yahudi, davranislariyla Hiristiyan, dine bagliligiyla Suriyeli, bilimde Yunanli, kavrayista Hindli, yasam tarzinda Sufi, ahlk olarak melek gibi, bilgide ilh ve kaderde ebed olmalidir (II, 376). Diger taraftan, Resilde yer alan bazi aiklamalar, Snn bir kkene kanit sayilabilir. zellikle, Halife-i Rasidinden (Ilk Drt Halife) sz eden risaleler (III, 489 ile IV, 408) ve Hazreti Ayseden sz eden risale (I, 358), eserin Si ve Ismail kkenli oldugu iddialarini zayiflatmaktadir. Ayrica, Resilde belirgin bir tasavvuf egilimi de bulunmaktadir. zellikle, mahiyet-l ask (III, 269-286) ve vecd (I, 240) blmleri tam anlamiyla Sufi nitelikler gstermekte ve tasavvuf terimlerini iermektedir. Ancak, risaleler dikkatlice gzden geirilirse, Ihvan-s-Safnin, dnemindeki inan farklari ve mezhep ayriliklarindan usanip, bunlara bir son vermek, bu konudaki bagnazligi yikmak amaciyla yola iktiklari anlasilir. Dsncelerini temellendirmek iin esas aldiklari tm kaynaklari, btn sinirlamalar ve nyargilardan arinmis olarak, istedikleri gibi kullanmislardir. Onlar iin, Kuran ne kadar nemli ise, Tevrat ve Incil de o kadar nemlidir. Muhammedin szleri ne kadar nem tasiyorsa, felsefede Sokratesin ya da Platonun, matematik ve geometride Pythagorasin szlerinin de nemi o kadar byktr. Ancak Ihvan-sSaf, Mslman bir toplum iinde yasamasi ve kendilerinin de Mslman olmasi nedeniyle, Kuran ve Muhammedin szlerine daha fazla agirlik vermis, daha ok alinti yapmislardir. Ihvan-s-Saf, mezhep tutkusundan uzak olduklarini ve kaynagi ne olursa olsun, dogru bulduklari her dsnceyi benimseme egiliminde olduklarini syle dile getirir: Kardeslerimizin, bilimlerden hibirine dsman olmamalari, hibir kitabi hor grmemeleri, mezheplerden hibirine nyargi ile bakip, bagnazliga dsmemeleri gerekir. Zira, bizim grs ve inancimiz btn mezhepleri kapsar ve btn bilimleri kusatir. Bizim bilimimiz, baslangici ve sonu, gizliligi ve aikligi bakimindan hepsinin tek bir ilke, tek bir neden, tek bir evren ve tek bir ruhtan olusmalari dolayisiyla, duyulan (mahsus) ve kavranan (makul) tm varliklarin incelenmesidir. (IV, 41-42) Risalelerde, Ehl-i Beytin (Muhammedin akrabalari, ev halki) stnlgn ve Kerbel olayini vurgulamis olduklarindan dolayi, asiri Si ve Ismail bir grnm vermemelerine karsin, Silikle hi ilgili olmadiklarini sylemek de olanaksizdir. Onlarin, en azindan Si sempatizani ya da Seyyid Hseyin Nasrin ileri srdg gibi Sufi egilimli Siler olduklari ynnde bir kani uyanmaktadir. Ancak, her konuda oldugu gibi, bu konuda da bagnazliktan uzak, her dsnceye aik, yararli olan her fikri alma taraftaridirlar. Bu aiklikta asiriya giderek, sonuta Islmin ruhuna aykiri dsen bir takim dsncelere sahip olduklari gerekesiyle bazi Mslman dsnrler tarafindan elestirilmisler, hatta sapkinlikla sulanmislardir. Ihvan-s-Safnin Resilde kullandigi dil fazlasiyla simgeseldir. Abbas ynetiminin hismindan korunabilmek iin zellikle seilmis bir tarzdir bu. Resil, ders ikarilacak ok sayida hayvan ykleri iermekte, bazi blmleri tmyle gizli mesajlar ve kodlardan olusmaktadir. Bu zellik, Ihvan-s-Safnin terim ve kavramlarini bilmeyenlerin, Resilin ierigini tam anlamiyla degerlendirmesini olanaksiz biime getirmektedir. Risalelerde gizli etkinliklerin en nemli anahtari olarak agzi sikilik nerilir. Bu zellik, Tanrinin bahsettigi yetenekleri baskalarina belli etmemek ilkesinden kaynaklanmaktadir. Islm Ansiklopedisine gre, Resilin ierigi uzlasmaci bir nitelikte olup, gretinin temel noktasini, evrenin tek ilh kaynagi olmasi ve ruhlarin bu kaynaga, yani Tanriya geri dns inanlari olusturmaktadir. Nasil tm szckler agizdan ikmakta, isik gnesten yayilmaktaysa, evren de Tanridan kaynaklanmaktadir. Bu Neo-Platonculuk kkenli kavramin adi Sudr (emanation, yayilma, meydana ikma) inancidir. nce Tanrinin vahdeti (birligi) ve ondan da derece derece, 2. olarak akil, 3. olarak nefs (ruh) dogar; ruhtan 4. olarak ilk madde, 5. olarak doga, 6. olarak cisimler ikar; ondan 7. olarak felekler; ondan 8. olarak elementler evreni, ondan da 9. olarak madenler, bitkiler ve hayvanlar ikar. Bu yayilista her trl ktlk ve eksikligin kaynagi maddedir. Bireysel ruhlar, evrensel ruhun birer parasidir. Nasil evrensel ruh kiyamet gn Tanriya dnecek ise, ruhlar da bedenin lm ile evrensel ruha dnmektedirler. Bu nedenle Ihvanlarin lm Kk Dirilis, evrensel ruhun Tanriya dns Byk Dirilis (Baas--bad el-mevt) olarak adlandirilir. Ihvan-s-Saf gretisinde yaratilisin bu biimde dzenlenmis olmasi, rgtlenmenin hiyerarsik yapisini etkilemis ve bilgilere dereceli olarak ulasma kavramini zorunlu biime getirmistir. Zaten Resil, drt ayri blmnde, farkli konulari isleyen bir bilimler ansiklopedisi gibi dzenlenmistir. Ilk blmde yer alan 14 risale matematik ve mantik bilimlerinden, ikinci blmdeki 17 risale doga bilimleri ile ilm-i nefsten (psikoloji), nc blmn 10 risalesi metafizikten ve son blmn 11 risalesi tasavvuf ve sihirden sz etmektedir. Resilin her blm ayri bir yas grubuna yneliktir. Yas gruplari Platonun Cumhuriyetinden esinlenerek olusturulmustur. Ilk derecede, gretmenlerin etkisine tmyle aik olan zihinleriyle 15-30 yas arasindaki genler vardir. 30-40 Yas arasini kapsayan ikinci derecede, varliklarin analojik (benzesimli) bilgisi ile din disi bilgelik konulari vardir. nc derecede, 40-50 yas arasindaki kisilere evrenin ilh

199

yasasi bildirilir. Nihayet, 50 yas st iin olan son derecede, kisi Gerege ulasir, bylece doga, greti ve yasalarin zerine ikar. Ihvan-s-Saf Felsefesi Genel bir degerlendirme sonucunda, Ihvan-s-Saf felsefesinin uzlasmaci bir yntem izledigi anlasilabilir. Hilmi Ziya lken, Islm Felsefesi adli kitabinda, Ihvan-s-Saf, matematikte Pythagorasa, mantikta Aristoya, metafizikte Platona, ahlkta Sokratese ve din felsefesinde Frbiye baglidir diyerek bu eklektik yapiyi ortaya koymaktadir. Resil, harfler ve sayilara dayanan matematik aiklamalar ile baslamakta, daha sonra mantik ve doga felsefesi konularina gemektedir. Ancak, Ihvan-s-Saf genelde tm felsefe yaklasimini nefs (ruh) ve nefsin niteliklerine dayandirdigi iin, Resil sonunda mistik ve sezgisel bir yorumla marifetullaha (Allahin bilinmesine) ulasmaktadir. Temel olarak, felsefe dizgelerinde uzlasmaci bir yntem izlemeleri, Ihvan-s-Safnin, de Boerin Islmda Felsefe Tarihi adli kitabinda belirttigi gibi, tm uluslarin ve dinlerin bilgeligini bir araya getirmek amacindan kaynaklanmaktadir. Ihvan-s-Saf, zde ezoterik bir rgtlenme olarak, dinin grnr kurallarinin siradan insanlara yneldigini, ancak yce ruhlara sahip olanlarin, bu kurallarin tesine geecek, derin dsnsel kuramlara gereksinme duyduklarini kabul ederler. Asil amacin, bedenin yok olmasindan sonra insan ruhunun duru bir tinsel yasama ykselmesi oldugunu, bu ayricaliga ancak yasamlari sirasinda felsefe sayesinde bilgisizlik uykusundan uyanan kisilerin kavusacagini savunurlar. Kendi felsefelerinin amacinin da, gleri oraninda, insan ruhunu Tanriya yaklastirmak oldugunu ileri srerler. Grldg gibi, insan ruhunu dsnce dizgelerinin temeli olarak alan Ihvan-s-Saf, antropocentrique (insan-merkezli) olarak nitelenen, yani insani tm varliklarin merkezi olarak ele alan bir felsefe anlayisina sahiptirler. Bu yaklasim, Islm tasavvufunun temel konularindan olan evren-insan iliskisi sorunsalina da uyumludur. Risalelerde sika rastlanan, insani kk bir evren ve evreni byk bir insan olarak degerlendirme, yani mikrokozmos-makrokozmos bagintisi tmyle Neo-Platoncu gelenekten kaynaklanmaktadir. Neo-Platonculuga gre, mikrokozmos-makrokozmos kavramlari ve bagintisi, ancak bir sudr (manation, meydana ikma) dsncesi erevesinde kavranabilir. Bu kavram, her seyin tek varliktan iktigini ve yine ona dnecegini anlatir. Yaratilis, bir meydana ikma ve yine aslina dnsten ibarettir. Sudr dsncesi, Resilde net bir biimde aiklanmaktadir: Tm varliklarin yaratilisi birbirine bagli ve siralidir...En asagi evrende olan olaylar, bagli olduklari en st evrenin gksel dzen ve ynetimi geregi olusurlar. Ihvan-s-Safya gre, bylelikle sudr, Tanridan baslayarak sonsuza kadar dallanan bir aga gibi, st evrenin tek biiminden yola ikip, alt evrenin oklu biimini olusturmaktadir. Bu konuda Resilde ayrica Baska evrenlerin varliklari zerinde, bu evrenin varliklari ile benzetme yaparak, akil isigi ve kalp gz ile, dsnmek gerekir szleri yer almaktadir. Resilde, insani mikrokozmos olarak nitelendiren temel dsnce syle dile getirilmistir: Bedenimiz bu evrenin bir parasidir. yleyse, ruhumuz da evrenin ruhunun bir parasi olmaktadir...Evrenin ruhu varliklari nasil ynetiyorsa, ruhumuz da bedenimizi yle ynetmektedir..Insan ruhunun eylem ve yetenekleri, Evrensel Ruhun eylem ve yetenekleri ile estir. Ihvan-s-Saf, mikrokozmos olarak degerlendirdigi insani dalist (ikili) bir yapi iinde ele alirlar. Insanin iki kisimdan, beden ve ruhtan olusan bir btn oldugunu, grnen maddi kisminin bedenini, grnmeyen manevi kisminin da ruhunu olusturdugunu sylerler: Ruh ve beden; bir eve ve evin iinde oturanlara, bir kente ve o kentte bir hkmdar tarafindan ynetilen halka, bir ata ve svarisine, bir gemiye ve gemiyi srkleyen rzgra vs.. benzetilir. Beden et, kemik ve kandan yaratilmis bir bilesimdir; topraktan gelen, bozulma ve dagilmaya elverisli, karanlik, agir, cansiz ve hareketsizdir. Oysa ruh gksel, aydinlik, paralanmayan ve bozulmayan, dsnen, hareketli ve lmszdr. Varliklarin gereklerini kavrayan, bilgili bir cevherdir ruh. Bylece Ihvan-s-Saf, insani birbirine karsit, biri maddi digeri manevi iki cevherden olusmus olarak grrler. Bedenin tm eylem ve etkinliklerini ynlendiren de ruhtur. Bu bakimdan, bilmek eylemi de ruhsal bir etkinliktir. Insanin bu evrendeki varolus amaci; nce kendini, sonra evreni ve Tanriyi tanimasi, varliklarin gereklerini kavramasi ve bylece bilgelige ulasma abasidir. Ihvan-s-Safnin kendi kendini bilmek ilkesi, Platon felsefesine uygun bir yaklasimdir. Resilde, insanin kendini tanimasi tm bilimlerin baslangicidir; bu olmayinca varliklarin geregini bilmek istemek ve bilgelige erismeye abalamak samadir...Tanriyi bilmek iin, kendini bilmekten baska yol yoktur diye

200

yazilidir. Felsefe dizgelerinde, zhir (dissal, grnen, eksoterik) ve btin (isel, gizli, ezoterik) gibi kavramlara da ok nem veren Ihvan-s-Saf, bu kavramlari, duyumlar/algilar evreni ile akil evreni (akil ile anlasilabilen) olarak nitelendirmektedir. Tanri, duyumlarimiza yansiyan dis evrende, ancak akil ile anlasilabilen i evrenin simgelerini vermektedir. Bylece zhir, btini gstermekte, yansitmaktadir. Bu nedenle, kendini bilmekten sonra, ikinci asama dis evreni arastirmak olmalidir. Ihvan-s-Saf, maddi nesnelerin bilinmesinin, yani dogal bilimlerin, nemini vurgulamakta, dis evreni kavrayan kisinin, akil evrenine benzetme yoluyla ulasabilecegini sylemektedirler. Metafizik bilgilere giden yol, fizikten gemektedir zira, Ihvan-s-Safya gre, bilginin fizik ve metafizik boyutlari birbirini yansitmakta, simgelemektedir. Ihvan-s-Saf, bilgiye ulasmanin bes ayri yntemi oldugunu aiklar: 1-Duyular yoluyla 2-Akil yoluyla 3-Kanitlama yoluyla 4-Nakiller yoluyla (grenim, iletisim) 5-Vahy ve esin-sezgi yoluyla

Ilk tr, dogrudan bireye bagli bilgilenme yntemleridir ve bunlarda birey etkin zne durumundadir. Drdnc yol bireyin ulasabildigi iletisim kanallarina baglidir ve bireyin etkin rol azalmaktadir. Son yntemde, yani Vahy ve esin-sezgi yolunda, birey tmyle edilgendir zira, bu bilgilere kisinin abasi ve seimi ile degil, Tanrinin sunusu (mevhbe) ile ulasilir. Diger bir anlatim ile, Vahy ve esin-sezgi yntemi, bireyin belirli bir ruhsal temizlige erismesinden sonra kalp gz denilen, bir isel grs ile metafizik gereklere varmasi olarak anlasilmaktadir. Sezgi ile bilgiye ulasma, bir ruh temizligini gerektirdigi iin, temelde mistik bir egilimi belirlemektedir. Burada, znel ve bireysel bir deneyim olan mistik deneyim sz konusudur. Ihvan-s-Saf, bilgi kurami aisindan, bilginin dogusu konusunda, duyumsalcilik (sensalizm) ile dogacilik (natralizm) grslerini birlestirmektedirler. Onlara gre, bilgi duyumlar ile baslar. Ancak, duyumlarin aldaticiligini da ise katarak, kuskuculuga aik kapi birakirlar. Gerekler ancak ruhun temizlenmesi ile (cil-i kalb) elde edilebilir. Burada gizemcilikten yararlanirlar. Ihvan-s-Safya gre, bilgide ve gereklere ulasmada, bir yol gstericiye, bir gretmene gerek vardir. Ancak, bu dsnceyi, batinler gibi, Imam-i Masum (Masum, Tanrinin ktlkten sakindigi kisi anlamina gelmektedir) dsncesine kadar gtrmezler ve bilgi kuramini temelde duyumsalci olarak kabullenirler. Resilde bilimler, basitten karmasiga dogru, bes grupta toplanmistir. A. B. C. D. E. Matematik ve mantik: Soyut biimlerin bilimi, Doga bilimleri: Astronomi ve fizik, Zihin bilimleri: Deneysel ve akilsal psikoloji, Tevhid ve kelm: Doganin metafizik ilkeleri, Ahlk: Tm bilimlerin hedefi olan, toplumlari dzenleyen yasalari veren bilim olarak sosyoloji. Ihvan-s-Safda bir tr evrim dsncesi de vardir. On dokuzuncu yz yilda bazi dsnrler, buna kapilarak, abartmali bir yaklasimla, onlari agdas evrim dsncesinin nderleri gibi kabul etmislerdi. Ihvan-s-Safnin, o dneme dek grlmemis bir cesaret ile, doganin tm asamalari arasinda srekli bir gelisim oldugunu syledikleri dogrudur. Risalelere gre, bitkilerin ilk derecesi, madenlerin son derecesine, bitkilerin son derecesi de, hayvanlarin ilk derecesine baglidir. Bu srekliligi belirtebilmek iin, risaleler hayvanlardan insanlara geisi de aiklamakta ve maymunda insana benzer niteliklerin nasil bulundugunu aiklamaktadirlar. Ancak, bu evrimciler (!), insandan sonra meleklere, oradan ilh evrene ve mutlak varliga dogru ykselisi anlatmaya devam ettikleri iin, grslerinin agdas evrimle ilintili olmadigi anlasilmaktadir. Sonu Ihvan-s-Safnin felsefe dizgesi, uzlasmaci yapisindan dolayi bazi sikintilar ve eliskiler iindedir. Bazi dsnceleri tmyle Islmiyete dayanmaktadir. Diger dsnceleri ise, tam anlamiyla felsefe kkenli olup, Islmiyet ile bagdasmamaktadir. Bu nedenle bir ok yerde belirsiz, mecazli ve anlasilamayan terimler kullanmak zorunda kalmislardir. Sonu olarak, Islm ansiklopedistleri olarak nitelendirilen Ihvan-s-Safdan gnmze kalan bilgiler,

201

hemen tmyle Resilde yazili olanlara dayanmakta, akimin rgtsel yapisi ile eylem ve etkinlikleri ayrintilariyla bilinmemektedir. Risaleler, bu akimin entelektel nitelikte, tmyle dsnceye dayanan bir aydinlanma srecini hedefledigini ortaya koymaktadir. Ihvan-s-Safnin kendi dneminde ortaya koydugu dsnsel yaklasim olduka akilci ve ilerici zellikler gstermektedir. Ancak, bu akimin asil nemi, risalelerde aiklanan gretinin, sonradan gelen bir ok akim, tarikat ve siyasal gruplari etkilemis olmasidir. Risalelerin ierdigi dsnceleri batin Ismail akimlarda ve Karmatlerde gzlemlemek olanaklidir. Daha sonralari, Ihvan-s-Safnin bir ok dsncesinin esitli tasavvuf okullarinin gretilerini ve Aleviligi de etkiledigi bilinmektedir.

Ittihat ve Terakki Masonlukla Baglantisi var mi?...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Gizlilik Dnemi Komplocular (Jn Trkler), kisa zamanda etkinlik merkezi Selnikte kurulu diger bir kurulustan, Masonlukdan, yararlanabileceklerini dsndler...Mason localari bu sehirde, aiktan aiga olmasa bile, kesintisiz alismaktaydilar ve aralarinda Abdlhamitin devrilmesini sevinle karsilayacaklarin sayisi hayli kabarikti. Dolayisiyla, Osmanli Hrriyet Cemiyeti yeleri, Selnik mason localarinin davalari iin biilmis kaftan oldugunu kisa zamanda farkettiler. Anlasilan Cemiyet, mason localarinin hemen hepsini toplanti yeri olarak kullanmis, masonlardan oguna kendi davalarini kabul ettirmis ve masonlarin yeni adaylari denemek iin uyguladiklari yntemlerin ogunu benimsemisti. te yandan, Selnik masonlariyla karsilasmalari sonucu, Cemiyetin alismalarinin hiz kazandigi da anlasilmaktadir. E. E. Ramsaur, Jn Trkler ve 1908 Ihtilli nce, Ramsaurun Masonluktan yararlanmanin Cemiyetin kurulusundan sonra dsnldg fikrine katilmadigimiza isaret etmeliyiz.. ..Vardigimiz kani, daha Cemiyet kurulmadan, Masonluk iinde bunun fikriyati yapilirken, localardan nasil yararlanabilecegi dsncesinin belirmis oldugu yolundadir. Cemiyete alinanla Masonluga alinan arasindaki farklar, giris farkliliklari, Cemiyetin karma yapisi (mason olan ve olmayan), gizli evrakin byk bir gvence altina alinmasi, zellikle Cemiyetin bazi subelerine hafiyelerin sizmasina karsilik bunlarin hi tehlikeye dsmemesi, nceden tasarlanmis ve mkemmel bir rgtlenmenin gereklesmis oldugunu gsteriyor. Bu da mason localarinin grevlerinin nceden saptanmasiyla mmknd. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar ...Selnikte oturanlarin Masonlugu ekici bulmalarina sasmamak gerek. esitli millet ve inanlara sahip liberal dsnceli, egitim grms kisilerdi Selnikliler, oysa Trkiyedeki mutlakiyetin dnyada bir esi yoktu. Masonluk ya da benzeri bir rgte yaklasmalari ok normaldi. Selnikte bir ok Musevi vardi ve bunlarin ogu masondu. Bu da Masonlugu Uluslararasi Yahudilik yoluyla dnyaya hakim olma abasi olarak yorumlayanlar iin kuskulu bir durum yaratiyordu. Sonu olarak, Jn Trk hareketini masonlarin ve Musevilerin hazirladiklari dnya ihtilli nin bir parasi olarak niteleyen yayinlarin sayisi hayli kabariktir. E. E. Ramsaur, Jn Trkler ve 1908 Ihtilli Kesin olarak syleyebiliriz ki, Trk ihtilli, hemen hemen tmyle bir mason-Musevi komplosudur. The Morning Post (London 1920), The Cause of World Unrest Jn Trk hareketi, Italyan Byk Dogusunun ynetimi altindaki Selnik mason localari tarafindan baslatilmistir ve ayni makam daha sonra Mustafa Kemalin basariya ulasmasina da yardimci olmustur.

202

Nesta H. Webster, Secret Societies and Subversive Movements 1900 Yillarinda Fransiz Byk Dogusu, Abdlhamitin devrilmesine karar verip, gelismekte olan Jn Trk hareketini bu yne evirmistir. Friedrich Witchl, Weltfreimaurei, Weltrevolution, Weltrepublik Mustafa Kemal Vedata (?) locasina alinmisti. Kendisini hoslanmadigi bir hava iersinde buldu. Loca, uluslararasi Nihilist bir rgte bagliydi. Yahudilere baski yapan Rusyanin ktlgnden, Yahudilere zengin olma imkanlarini taniyan Viyananin iyiliginden sz eden hi bir millete mensup olmayan adamlar vardi etrafta. Bunlar kaypak, gvenilmez, renkleri belli olmayan kisilerdi. Mustafa Kemal,...yikici yeralti faaliyetlerinde bulunan uluslararasi bir takim rgtlerin agina dstgnn farkindaydi, ama bunlarin mahiyetini tam olarak bilmiyordu. Mason trenlerine de aldirdigi yoktu, bunlardan alayla szediyordu. Harold Armstrong, Grey Wolf: Mustafa Kemal, An Intimate Study of a Dictator Hareketin asil beyinleri Yahudi ya da Dnmelerdi. Selnikin zengin Dnmelerinden ve Yahudilerinden, Viyana, Budapeste, Berlindeki uluslararasi kapitalistlerden mali yardim grmekteydiler. R. W. Seton-Watson, The Rise of Nationality in The Balkans 1908 Ihtillinin hazirlanisinda masonlara daha fazla pay tanimak, eldeki belgelere aykiri dser, nk ihtillin gerek hazirlayicilari olan nc Ordu subaylarinin hepsinin mason olmadigi muhakkakti; Selnikteki btn Jn Trklerin Masonlukla ilgisi oldugu iddia edilemez. Ittihat ve Terakki Cemiyeti 1908de gcn, Selnik evresindeki kirsal kesimden almaktaydi ki, Masonluk buralarda hi de etkili degildi. E. E. Ramsaur, Jn Trkler ve 1908 Ihtilli Ittihat ve Terakkiyi kontrol eden kisiler, kendilerini mason localarinin karmasik ritellerinin perdesi ardina gizlemekteydiler. Harold Armstrong, Grey Wolf: Mustafa Kemal, An Intimate Study of a Dictator Topluluk, yzyilin baslarinda kurulmus olan Italyan Carbonari cemiyetini rnek alarak rgtlenmistir....Napolide geirdigi gnlerde, Ibrahim Temo, bir arkadasi esliginde bir mason locasini ziyaret etmis ve Carbonarinin Italya tarihindeki rol ve rgtlenmesi zerine bilgi edinmisti ki, daha sonra, Trkiyede benzer bir gizli cemiyet kurmaya karar verdiginde, bu ziyaretin etkisi grlecektir. Daha sonra Ittihat ve Terakki olarak anilacak olan, ancak o zamanlar Terakki ve Ittihat adini tasiyan ilk Jn Trk rgtlenmesi zerinde Carbonari etkisi, yelerin birbirlerini ancak kesirli sayilar olarak tanimalarinda en belirgin olarak ortaya ikmaktadir. Bu kesirler, rgtn her hcresine ve hcredeki her yeye birer sayi vererek elde edilmekteydi...rnek olarak, yedinci hcrenin besinci yesi 5/7 olarak taninmaktaydi. Hareketin kurucusu olan Ibrahim Temo 1/1 idi. E. E. Ramsaur, Jn Trkler ve 1908 Ihtilli Baskinin arttigi yerde zgrlkler konusunda konusabilmek iin gerekli ortami Masonluk saglamaktadir. rgtn semsiyesinin altindaki gizlilik ve art dsncelerden arinmis sekilde konusup dinleme olanagi gven verir. Trkiyede de byle olmustur. Ancak burada, irklarin ve siyasal hedeflerin esitliliginin mason alismalari iin asilmaz bir engel oldugu saniliyordu...Oysa Masonluk irk ve din farkina ragmen insanlari birlestirmeyi amaliyordu. Btn bunlara ragmen, 1903te Makedonyada Sultanin baskisina tepki gsteren Jn Trklerden bazi masonlar Selnikte partilerinin merkezini kurmayi basardilar. Jn Trk komitesinin propogandasi Selnikten lkenin her ksesine, vatanseverlikle dolu beyannameler yagdirdi ve gerek Osmanlilari lkeyi mesruti bir rejime kavusturmak iin savasmaya agirdi....Ve sonunda 24 Temmuz 1908de ihtill patlak verdi. Albert Emanoel Karasso, Rivista Masonnicada Aralik 1913te yayinlanan makale Baruh Kohen adindaki Volterci, zgr fikirli bir dsnr, 1880den 1905e kadar, Selnikte bir havari gibi, fikir zgrlg vaaz etti. Havariligini bazi arkadaslari ile kurdugu, Isko Ritine bagli bir Italyan mason locasinda srdrd. Bu loca bir ka yillik faaliyetten sonra kapandi. 1901 Kasiminda Macedonia Risorta

203

adiyla yeniden aildi ve her inantan insanlari iinde topladi. Ittihat ve Terakkiye yataklik eden loca budur. Joseph Nehema, Histoire des Israelites de Salonique Selnikte, 1903 Yilinda tek olan Macedonia Risorta nin yanina, 17 Eyll 1904te Fransiz Veritas, 1906da Italyan Labor et Lux, 1907de Yunan Byk Dogusuna bagli Philippos, Ispanyol Byk Dogusuna bagli Perseverencia ve Romanya Milli Byk Locasina bagli Steaoa Saloniculiu localari kuruldu. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Veritasin yelerinin .....arasindaki en ilgi ekici kisi, Selnikin en etkili Trke gazetesini kurmus olan Fazli Necip idi. Ittihat ve Terakkinin gizli faaliyetlerine aktif olarak katiliyordu. 1908 Temmuzunda Cemiyet tarafindan Selnikteki eylemleri ve propogandayi dzenlemekle grevlendirilmisti. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Balkanlardaki subaylardan en az ikibini Ittihat ve Terakkiye yeydi. Sevket Sreyya Aydemir, Enver Pasa Osmanli ordusundaki 7000 subaydan 5000i Ittihatidir. Eugene Lautrier, Figaro Gazetesi (11 Agustos 1908) 1909 Yilindan itibaren, mason tartismasi gndeme geldiginde her Ittihatinin mason oldugu seklinde abartmalar bol keseden piyasaya srlmstr. Bunda bir gereklik payi oldugunu sanmak safdillik olur. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Ittihat ve Terakki yelerinin pek azi masondu. Zaten, ihtill sadece masonlara dayansaydi asla basarili olamazdi. Sir Edwin Pears, Forty Years in Constantinople 1873-1915 Devrim ncesinde Ittihat ve Terakkinin nl ve nsz isimlerinden hangileri ayni zamanda masondu? ok belirli isimler disinda kesin bir liste vermek mmkn degil. Talt (Pasa), Cavid, Manyasizade Refik, Mithat Skr, Naki, Kazim Nami, Cemal (Pasa), Hseyin Muhittin, Faik Sleyman (Pasa), Ismail Canbolat hemen sylenebilecek isimler. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Emmanul Karasso Efendinin hayati gzel bir rnektir. Selnikli bir Yahudi olan Karasso Macedonia Risortanin stad-i Azmi idi ve Jn Trklere mason localarinda toplanmayi nerenin o oldugu sylenir. E. E. Ramsaur, Jn Trkler ve 1908 Ihtilli Ittihat ve Terakki ile Masonlugun bagini kuran ve bunda nemli rol oynayan kisinin yasam yklerini incelersek, belki bu bagin niteligine bir isik tutabiliriz. Bu kisi, sonradan sadrAzm olan Talt Pasa, Emanoel Karasso ve Manyasizade Refik Beylerdir. ... mason-Ittihati nc arasinda,...Masonluga en ilkesel yaklasima sahip olanin Manyasizade oldugu sylenebilir. Ancak devrimciliginin eylemci niteligi, masonlugunu ok ikinci planda birakmistir. Talt, kuskusuz herseyden nce devrimciydi, onda Masonluk Manyasizadeden de geri kalir. Karasso ise ncelikle masondu, ama kendi locasini Ittihatilara yataklik iin amakla o da ilk ikisinin izgisine gelmis oldu. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Cemiyetin gizli toplantilarindan bir ogu Macedonia Risorta locasinda yapilmistir. Fransa Byk Dogusundaki bir belgeye gre E. Karasso ihtillden nceki iki yil boyunca cemiyetin gizli arsivlerini locada saklamayi kabul etmistir.

204

Paul Dumont, 20. Yzyil Baslarinda Selnikteki Fransiz Obediyanslarina Bagli Masonluk Jn Trkler Makedonya garnizonlarindaki subaylar arasinda yandaslar bulmaya ve bir rgt kurmaya baslayinca, ...nl Emanoel Karasso efendinin tavsiyesiyle Yahudi localari onlara kapilarini atilar. Talt, Cavit, Dr. Nzim, Bahattin Manastirli ve daha bir sr nemli Jn Trk bylece farmason oldular ve gven iinde, ismen Italyan ya da Ispanyol olan evlerde suikastlarini hazirladilar. Ingiliz Arap Brosu Raporu, Arap Bulletin No.23 (26 Eyll 1916), Notes on Freemasonry Cemiyetin yeler arasi isaret ve parola sistemi ile ye giris treninin mason rnegini andirdigi ileri srlmstr. Gz bagli gtrls, simgesel davranislar, karanlikta mesaj veren sesler, maskeli insanlar mason tekris treninden esin almis olabilir. Ya da birbirini tanimak iin sag eli ggse koyup hill isareti yapmak da ...Masonlukla baglantili grlebilir. Ancak iki kurumun hedefleri arasindaki byk farki gz ardi etmek olasi degildir. Birinin teorik olarak evrensellik iddiasina karsilik, Cemiyet vatanseverligi n planda tutmustur. Giris yemini, bayrak stndeki Kuran ve tabancaya el koyup vatani kurtarmak ve ykseltmek iin icabinda hayatini feda etme szn ierir. Ayrica, yine Masonlukla bagdasmayacak, yeminden dnmenin cezasini kabul sarti vardir. yeler, hainler hakkinda Cemiyetin verecegi kararlari infazi ve kendi haklarinda verilebilecek karara da kanini hell etmeyi bu yeminle pesinen kabul ederler. Bunlar kanitliyor ki, Cemiyet localardan tamamen farklidir ve onlari belirli bir ama iin kullanmaktadir. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Padisah 23 Temmuz aksami, ...anayasanin yeniden yrrlge konmasi ve meclisin toplanmasi iin gereginin vilyetlere bildirilmesi yolunda Dahiliye Nezaretini grevlendiren iradeyi ikardi. Ve bu telgraflarla her tarafa bildirildi. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar ...24 ve 25 Temmuzda Selnikte yapilan byk gsteriler sirasinda btn obediyanslara bagli masonlar yanyana bayraklari ile sokaklarda yrmsler ve herkesce vatanin kurtaricilari arasinda alkislanmislardir. Aralarinda en fazla alkis alanlar, basta Emanoel Karasso olmak zere, Macedonia Risorta locasinin yeleriydi. Programda Karassonun bir nutku da vardi Paul Dumont, 20. Yzyil Baslarinda Selnikteki Fransiz Obediyanslarina Bagli Masonluk Jn Trklerin anayasaya dogru ilerlemesinde, Dogunun kapilarinda yeseren mason localarinin tahrikleri az rol oynamadi. Giornale dItalia (31 Temmuz 1908) ...Jn Trklere destek veren Masonluk oldu. Selnikteki mason locasi Jn Trklerin genel merkezi oldu. Ordunun davaya kazanilmasi, para toplanmasi, Paris, Londra, Isvire, Italya ve dnyaya yayilmis sayisiz srgnn liderlige gelmesi hep orada hazirlandi...Yazismalar, mcadele kasasi, yeler ve komitelerle iliskiler hep Selnik locasinin kontrolundaydi. Ittihat ve Terakkinin liderlerinden biri olan Enver Bey haber ve mektuplarini localardan aliyordu...Selnik locasi, bu tarihi anin temelini ve kiymetli belgesini olusturan Ittihat ve Terakki arsivini gvenli bir yere yerlestirmekle grevini tamamlamis oldu. Giornale dItalia (12 agustos 1908) Artik Ittihati-mason baglantisi sir olmaktan ikmisti. Le Temps gazetesi yazari Jean Rodesin Manyasizade Refik Beyle yaptigi bir sylesi (20 Agustos 1908) konuya tam aiklik kazandirdi. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Masonlarin, zellikle Italyan masonlarinin bizi mnen destekledikleri bir gerektir. Iki Italyan locasinin, Macedonia Risorta ve Labor et Lux, byk yardimlari dokundu, bize toplanti yeri sagladilar. Bize siginak teskil ettiler. Localarda mason olarak toplandik; zaten aramizda hayli mason vardi, ama asil rgtlenmek iin toplaniyorduk. Beraber alisacagimiz arkadaslarimizin ogunu da bu localardan setik, nk adaylarla ilgili sorusturmalarda masonlar ok titiz davraniyorlardi, eleme islemini hemen hemen tmyle zerlerine almislardi. Le Temps Gazetesi (20.08.1908), Manyasizade Refik Bey ile rportaj Abdlhamitin karsisindakilerin farmasonlar oldugu grltsnn kopmasi pek ok Trkte mason olma

205

arzusunu yaratti ve lkede Farmasonluk hi bir zaman rastlanmadigi bir gelisme gsterdi. Sir Edwin Pears, Forty Years in Constantinople 1873-1915 Mevcut Alman ve Ingiliz localari Jn Trklere el koymazdan nce, onlari Fransa bayragi altinda toplamamiz gerekiyor. Bu bakimdan acilen Istanbulda bir loca kurulmalidir. Alman politikasinin kt etkilerini bildikleri iin bize cani gnlden iltihak edeceklerdir. Grand Orient de France arsivleri, Prrodos locasi yesi Marakyanin 27 Temmuz 1908 tarihli mektubu Kuskusuz o andaki ragbet dogrudan Masonluga degil, Ittihatilarin bulundugu mason localarinaydi. Nitekim Dumont herkesin Macedonia Risorta locasina girmeye alistigini belirtiyor. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Jn Trklerin uyguladiklari fikirlerini aldiklari kaynak Kilise degildir. Dinci ve Kralci Fransanin degil, demokratik ve masonik Fransanin fikirleridir. Jn Trklerin ogu masondur ve siyasal ilkelerini ikardiklari kaynak da localardir. Acacia (Fransiz Mason Dergisi) Kasim 1908 sayisi Ittihatilarin Selnik dzeyini birakip btn lke boyutunda bagimsiz Masonluk dsnmelerinde mutlaka Devrimle birlikte karsilastiklari su veya bu lkenin obediyansina katilma nerileri etken olmustur...Bagimsizliklarina asiri bir tutkulari vardi. Kuskusuz bu Masonluk konusunda da geerliydi. Fra nsizin, Ingilizin ya da Italyanin etkisi altinda grnmek istemiyorlardi. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar

Yksek Sra ve Byk Loca Kurulusu Trkiyede Trk Masonlugunun milli teskilatini kurmak iin ilk hazirlik toplantisi 1908 Agustos ayinda, yani Mesrutiyetin ilanindan hemen bir ay sonra Beyoglunda Splandit kahvehanesi stndeki Tokatliyan otelinin salonunda...yapilmistir. ...Ittihatilarin abalari, Eski ve Kabul Edilmis Isko Riti zerine alisan bir Yksek Sra kurulmasi amacina ynelikti. Bu abalar sonucunda 3 Mart 1909 tarihinde yapilan toplantiyla Sra-i Ali-i Osmani kuruldu. Bunun iin Talt , Mithat Skr , Cavit, Riza Tevfik, Mehmet Arif, Nesim Masliyah, Mehmet Galip, Misel Noradunkyan, David J. Kohen, Osman Adil, Fuat Hulusi ve Asima, Yksek Sranin kurulmasi iin gereken ogunlugu saglamak amaciyla 33. derece verildi. Bylece...Eski ve Kabul Edilmis Isko Ritinin Osmanli lkesinde en byk yksek ve hakim kudreti olan Yksek Sra Kurulmus oldu...Sranin kurulusu ittihada dahil diger Yksek Sralara derhal bildirildi. Kemalettin Apak, Ana izgileriyle Trkiyede Masonluk Tarihi Osmanli Yksek Srasi ve daha sonra Osmanli Byk Dogusunun kurulusunda ama, yabanci localarin ogalmasi ile, kisa bir sre sonra, Osmanli Imparatorlugunun yabanci Masonluklarin bir smrgesi haline gelmesini nlemekti. Paul Dumont, 20. Yzyil Baslarinda Selnikteki Fransiz Obediyanslarina Bagli Masonluk 9 Martta Yksek Sradan patent alarak, Istanbulda ilk Trk locasi Vatan kuruldu. stadi Aziz Hasan Pasa idi ve yelerinin ogunlugu da milletvekilleri ve ayanlardi. Kemalettin Apak, Ana izgileriyle Trkiyede Masonluk Tarihi Kendi milli ve z obediyanslarini kurmak istegi, Yksek Sranin kurulusu ile canlanmis, esitli girisimler baslamistir. Tarihe geen girisim ve Yksek Sranin kendi ikmal kaynagini dsnmesiyle drt ay sonra Trkiyedeki tm localara ve masonlara hitaben yayinladigi fransizca sirklerle, onlari Osmanli Byk Masrikinin kurulmasina davet etmistir.

206

Abdurrahman Erginsoy, Trkiyede Masonlugun Dogusu Osmanli Imparatorlugu Yksek Srasi,...Ritin yegane nzim kuvveti olmak selhiyeti ile btn biraderleri 13 Temmuz 1909 Sali gn sabah saat onda Galatada Noradunkyan haninda Viktorya d Berlin Sigorta Sirketinin mmessili David J. Kohenin yazihanesinde hazir bulunmaya davetle...Istanbulda nizami bir Masrikin (Dogu, Byk Loca) kurulmasi ile Ritin icabat ve kanunlarinin uygulanmasinin gerekli olmasi sebebiyle, ayni hissiyat ile mtehassis ve masonik kuvvet iin ok hayirli bir vazife ifasina hakiskr olan kardeslerin istirak edecekleri bu itimada Osmanli Byk Masrikinin tesisi ve vazifedarlarin seimi hususlari grslecek olup.....localarin ikiser temsilci gndermeleri icap etmektedir. 13 Temmuzda yapilan toplantida,....Byk Dogunun hemen kurulmasi onaylanmakla birlikte, ileride itirazlara sebep olmamak iin daha genis bir katilimla seim yapilmasi iin 1 Agustosta tekrar toplanilmasi kararlastirildi. Bir yandan da Byk Dogunun kurulmasi iin usulen varligi gereken yedi locanin kurulus ve katilma islemlerinin tamamlanmasina girisildi. ...Yksek Sraya bagli drt loca kurulmus bulunuyordu ki, bunlar Vatan, Muhibban-i Hrriyet, Vefa ve Safak mahfilleri idi. Biraz sonra Misir obediyansina bagli Resne locasinin iltihakiyla bu sayi bese ikti. Arkasindan Fransiz Masrikina bagli Rnesans locasindan ayrilan bazi biraderler Ittihat ve Terakkinin Hakiki Muhipleri nami altinda bir Trk locasi kurdular...Misir obediyansina bagli Uhuvvet-i Osmaniye locasinin iltihaki da temin edildiginden, yedi remzi loca tamamlanmis oluyordu. 1 Agustos gn yapilan toplantida, ilk remzi derecenin yegane nazim kudreti olarak Masrik-i Azm-i Osmani unvaniyla bir Byk Locanin tesisine karar verildi. Kemalettin Apak, Ana izgileriyle Trkiyede Masonluk Tarihi Formaliteleri tamamlamak iin gereken, Yksek Sra ile Byk Dogu arasindaki iliskileri ve karsilikli yetkileri dzenleyen konkordato da 1 kasim 1909 gn Amir-i Hakim-i Azm (Prens Aziz Hasan Pasa) ve stad-i Azm (Talt Pasa) arasinda imzalanmistir. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar 31 Mart olayinda Masonlugun etkisi pek zayiftir. ok baska sebeplere dayanan din elden gidiyor feryadina pek sinirli bir gereke olusturur. Ciddi olarak Masonluga tepki, 1909un ikinci yarisindan sonra Osmanli Yksek Srasi ve Byk Dogusunun kuruluslarinin ardindan - kismen i iktidardan pay alamayanlarin kizginligi ve kismen de dis ikarci evrelerin (Misirin elden ikacagi korkusu iindeki Ingilizler) kiskirtmalari ile belirgin hale gelir. Bu iki evre, Masonlugu Siyonizm ile zdeslestirerek Ittihatilari yipratmanin ve devirmenin yollarini ararlar. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Sonu ...Dnyadaki sayilarla karsilastirildiginda, bunun (mason sayisinin) son derece sinirli bir yapi olusturdugu grlr. Buna karsilik, masonlar isgal ettikleri mevkilerle ok etkili bir kadro olusturmaktadirlar. Yine de, lke ynetiminin salt bir mason aginin elinde bulundugunu iddia abartma olur...(1908-1913 arasindaki bes yillik srede) Ittihat ve Terakki Cemiyeti ne lke ynetiminde, hatta ne de kendi rgt zerinde tam bir kontrola sahip degildir....Ittihat ve Terakkinin tam iktidari ...1913ten sonra baslar ve 1918in nc eyregine kadar bes yil srer. ...1908-1913 arasinda, Cemiyetin ynetimi sivil kanadin elindedir. Masonlugun ulusal dzeyde rgtlenme abalari da bu dneme rastlar, ama bu dnem tamamlanmadan 1912de durgunluga girer....1912de Balkan savasi ikincaya kadar, Imparatorlugu, esitli unsurlarin (uluslarin) isbirligiyle (Ittihad-i Anasir ile) ayakta tutmanin mmkn olacagina inaniliyordu...1913-1918 arasindaki tam iktidar dneminde ynetimde agirlik askeri kanattadir. Isin ilginci, Ittihatilarin iki mason sadrazaminin (Sait Halim Pasa ve Talt Pasa) araliksiz bes yili doldurmalarina ve yine Cemal Pasa ve Cavid Bey gibi mason nazirlarin ok etken olmasina karsilik, bu ikinci dnemde Masonluk ok durgundur. stelik, Dnya Savasi sirasinda, Masonlukla hi bagdasmayan bir eylemin, Cihad-i Ekber ilani ile Panislmciligin doruga varmasi, ayrica kademe kademe Panturanciliga varacak olan Trklk akiminin doruguna bu yillarda erisilmesi, Ittihatilarin...hi de Masonlukla damgali olmadiklarini gsterir.

207

Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar Farmasonlugun, Jn Trk Ihtillinin hazirlanmasi ve uygulanmasinda bir rol oynadigina dair inandirici bir kanit yoktur. Masonluk, dolayli olarak da ihtilli etkilememis, asil Ittihatilar Masonluktan yararlanmislardir. Jacop Landau, The Politics of Pan-Islam Ideology and Organization Masonlugun, Ittihat ve Terakki zerinde bazi etkileri olmussa da, Ittihat ve Terakki-Masonluk iliskisinde baslica gd, Masonlugun istibdat ortaminda zgrlklere gvenli bir alisma ve rgtlenme ortami saglamasi olmustur. Yani, daha ok Ittihatilarin Masonlugu ara olarak kullanmis olmalari sz konusudur. Sina Aksin, Jn Trkler ve Ittihat ve Terakki Jn Trkler, Avrupada tartisilmakta olan fikirlerin poplarize edilmis sekillerinin etkisi altinda kalmislar ve byk teorisyenlerle halk arasinda mutavassit roln oynayan ikinci derecede dsnrlerin grslerini kendi fikirlerine intikal ettirmislerdir...Uzun zaman fikirsizlikten kendileri de sikayet ettikten sonra, ...ihtillci muhitlerin disinda gelistirilmis bazi siyasi ve sosyal dnya grslerini kabul etmek zorunda kalmislardir. Serif Mardin, Jn Trklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908 ...Italyan filozofu Crocenin 1910larda Italyan Masonlugunu degerlendirisi....: Masonlugun doktriner ierigine ve idealinin zaafina bakinca, herseyi soyutladigini ve basitlestirdigini farkederiz. Tarih karmasik, felsefe zor, bilim kesin sonulara olanak vermez, ahlak ise eliski ve kusku ile doludur. Masonluk btn bunlari akil, zgrlk, insanlik, kardeslik, hosgr adina zaferle asiyor. Ve bu soyutlamayla, bir bakista iyiyi ktden ayirabilecegini iddia ediyor, olaylari ve insanlari dis grnmleri ve formllerle siniflandiriyor. Tccarlar, kk meslek erbabi, ilkokul hocalari, avukatlar iin en mkemmel kltrdr, zira ucuz kltrdr. Ama ruhun, toplumun, geregin sorunlarini derinlestirmek isteyenler iin pek kt bir kltrdr Masonluk. Sadece fikren degil, moral aidan da kt. A. A. Mela, Storia della Masonneria dallUnita alla Republica Crocenin fazla basitlestirici ve kolayci buldugu Masonlugun, fikirlerin poplarize edilmis seklinden ileri gidememis olan Ittihatilarin doktrin ihtiyacini ilk adimda karsilamasi dogaldi. Gerekten akilcilik, zgrlk, insanlik, kardeslik ve hosgr Ittihatilarin da isini grecek, Osmanliyi paralamadan vatan ve devleti kurtarmanin forml olabilecekti. zellikle Masonlugun savas ve siddete karsitligi, Ittihatilarin da isine uygundu. Bylece, Anasir arasinda birlestiricilik, btnlestiricilik roln stlenebilirdi...Masonlugun temsil ettigi beynelmilelciligin (Balkan Savasi sayesinde) iflsiyla Ittihad-i Anasir suya dsnce, Ittihatilara ulusuluga ynelmekten baska seenek kalmadi. Orhan Kologlu, Ittihatilar ve Masonlar

P2 ve Vatikan Banka Rezaleti Italyada Mafia, Neo-fasistler, Masonlar, Gizli Servisler ve Kilise...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) ...Vatikanda CIA adina faaliyet gsteren rahipler araciligiyla, Devlet Bakanligina, Vatikan Bankasina ve Papanin sarayina alti adet dinleme cihazi yerlestirildi. Top atesine bile dayanabilecek kalinliktaki duvarlarin ardindaki odalarda yapilan konusmalari rahata duyabilecek gte aygitlardi bunlar. Kk kent-devlete tepeden bakan gkdelenlerdeki rgt evlerine yerlestirilmis CIA ajanlari, Vatikanin planlarina iliskin pek zel ve pek gizli grsmeleri bu sayede rahata kayit ettiler. CIAnin gzetim alismalari, 5 Temmuz 1979 tarihinden itibaren birdenbire asiri yogunlastirildi. Bu tarihte Polonyadaki isi-halk hareketinin lideri Lech Walesa, Papayi telefonla arayarak, gelismekte olan hareketin adinin Dayanisma (Solidarity) olmasina onay vermesini talep etmisti. Walesa, bu adi, bizzat Papanin kaleme aldigi Redemptor Homis adli, insanligin kurtulusunu ve sayginligini konu edinen bir inceleme kitabindan aldigini da belirtmisti. Dayanisma sz, znde birlikte eylem agrisini

208

tasimaktaydi. Walesanin istedigi onayin ne anlama geldigini hem Papa, hem de CIAnin elektronik kulaklari gayet iyi anladilar. Gordon Thomas, Journey into Madness Italyan Mason Locasi Propaganda Due, ya da kisaca P2, uzun zamandir, Avrupa ve Latin Amerikadaki komnizm karsiti kuruluslara, Vatikan ve CIA fonlarini aktararak, destek vermekteydi. Loca yelerinden Roberto Calvi, ki 1982 yilinda Londrada Blackfriars kprsnn altinda cesedi asilmis olarak bulunacaktir, bizzat kendisinin 20 milyon $ tutarinda Vatikan fonunu Polonyadaki Dayanisma rgtne gnderdigini aiklamistir. Diger taraftan, Dayanismaya giden toplam Vatikan paralarinin 100 milyon $ oldugu tahmin edilmektedir. Yine loca yelerinden, Michele Sindona, ki sonradan bir Italyan avukati ldrme suundan tutuklanmis ve 1984 yilinda hapishanede itigi zehirli bir kahve ile lmstr; sadece P2nin hazinecisi olmakla kalmayip, ayni zamanda Vatikanin da yatirim danismaniydi. Sindona, Vatikanin Italyadaki varliklarini satip, ABDde yatirim yapmasina yardim etmisti. Hem Mafia, hem de CIA iin alisan Sindona, daha nceleri, Yugoslavyadaki dostlara ve Yunanistanda 1967 yilinda iktidari ele geiren Albaylar Cuntasina da fon aktarilmasinda grev almisti. Yurt iinde ise, Hiristiyan Demokratlara Vatikan fonlarindan milyonlarca $ aktarilmasini da Sindona organize etmisti. Baigent, Lincoln & Leigh, The Messianic Legacy P2 Locasi, Italyan Byk Dogusu (Grand Orient) tarafindan 1966 yilinda bir arastirma locasi olarak kurulmustu. 1975 Yilinda, Licio Gelli adinda bir fasist P2nin Saygideger stadi olarak seildi. Ancak, ertesi yil P2 locasinin faaliyetleri Italyan Byk Dogusu tarafindan durduruldu ve loca kapatildi. Bundan sonra, hangi nitelikle olursa olsun, P2 resmi bir mason rgt olma durumunu yitirmisti. John J. Robinson, Born in Blood ...Gelli, Ispanya I Savasinda fasistler safinda harbe katilmis, Mussolininin atesli bir destekleyicisi olmustu. Daha sonra, Italyan Partizanlarina yapilan iskencelere adi karistigi iin lkesini terk etmek zorunda kalmisti. Savas sonunda Arjantine kamis, orada Cumhurbaskani Juan Peronla yakin dostluk kurmustu...Aradan yillar getikten sonra, Gelli lkesine dnd, Arezzoya yerlesti, tekstil isine basladi ve mason oldu. Stephen Knight, The Brotherhood ...Gelli, P2 locasina Vatikanin bas mali danismani Michele Sindonayi soktu. 1977 Yilinda, Sindona da, Milanoda bulunan ve ana hissedari Vatikan Bankasi olan Banco Ambrosianonun baskani Roberto Calviyi bu locaya getirdi...Calvi, hi zaman yitirmeden, en nemli projesini P2 iin uygulamaya koydu. Projenin hedefi, adina ogu zaman yalnislikla Vatikan Bankasi denilen, IOR (Instituto per le Opere di Religione-Dinsel Isler Enstits) idi. Gl bir mali kurulus olan IOR, aslinda Vatikan devletine degil, Papanin sahsina ait bir kurumdu. ...P2, Banco Ambrosiano vasitasiyla bir ok yabanci kukla sirket kurdu. Sadece on tanesi Panamada olan bu sirketlerin hisseleri Vatikan tarafindan kontrol ediliyordu. Banco Ambrosiano, bu kukla sirketlere toplam 1,3 milyar $ tutarina ulasan krediler verdi. Vatikan Bankasi da kendi fonlarindan byk kismini bu ise kullandi, ancak Vatikanda tek bir kisi bile, bu yogun fon aktarma isine ne kadar para gittigini tam olarak bilemiyordu. John J. Robinson, Born in Blood 1980 Yilinda, Sindonanin sahibi oldugu Franklin National Bank, savas sonrasi ABDnin en byk banka iflasini gereklestirerek knce, New Yorkta tutuklanan Sindona, stadi Gelliden yardim istedi. Ancak, Italyada da, Sindonanin yaptigi dolandiriciliklar sorusturulmaya baslanmisti. zellikle, Sindonanin mali imparatorlugunun tasfiyesi ile ilgili alisan bir avukatin ldrlmesi kuskulari Vatikan Bankerinin zerine ekmekteydi. Stephen Knight, The Brotherhood Olaylarin arkasindaki kanitlar aydinliga kavustuka, dikkatler Gellinin zerinde yogunlasmaya basladi. Milanolu iki yargi Gellinin Arezzoda bulunan villasinin aranmasi iin emir ikarttilar. 18 Mart 1981 gn, Italyan polisi Licio Gellinin villasini basti. Gelli ve nemli dosyalar oktan umustu. Ama, dosyalarin endeksi bulundu. Basliklarin bir blm, Sion Birligi yesi oldugu ileri srlen Dis Isleri Bakani Andreotti

209

ile iligiliydi. Baigent, Lincoln & Leigh, The Messianic Legacy Ele geirilen en nemli kanit, bizzat Gelli tarafindan hazirlanmis olan P2 locasinin yelerinin listesiydi. Bu liste Italyadaki en kudretli bine yakin kisinin adini iermekteydi. Daha sonra bir savci raporunda P2 locasi, is ve politika dnyasini bagdastirarak, lkenin anayasal dzenini yikmayi amalayan gizli bir rgttr diye yazmisti. Listede yer alan isimler arasinda; bakan (Adalet Bakani Adolfo Sarti dahil), 1972-73 ve 1976-79 yillari arasinda basbakanlik yapmis olan Gulio Andreotti ve diger bazi eski basbakanlar, 43 parlamento yesi, st dzeyde grevli 54 brokrat, aralarinda kara kuvvetleri komutani Giovanni Torsininin de bulundugu 30 general, 8 amiral, 183 yksek rtbeli subay, 19 yargi, avukatlar, savcilar, jandarmalar, polis sefleri, bankacilar, gazete sahipleri, kse yazarlari, bir ok gazeteci (lkenin nde gelen gazetesi Corriere della Seranin bas yazari dahil), 56 profesr, politik parti liderleri ve Italyanin ana istihbarat servisinin baskanlari bulunmaktaydi. Tm bu kisiler, ele geen belgelerden anlasildigi kadar, Gelliye bagliliklarini sunmuslar ve her trl agrisina hazir olduklarini bildirmislerdi. Toplam 953 ye, kendi aralarinda herbirinin ayri bir baskani olan 17 gruba, yani hcreye ayrilmislardi. Gelli, P2yi o denli dahice ve gizlice ynetmekyetdi ki, yeler kendi aralarinda kimlerin bulundugunu tam olarak bilemiyorlardi. Bir lde daha fazla bilgi sahibi olan hcre baskanlari bile ancak kendi gruplarindaki yeleri taniyorlardi. Italyadaki bir ok siyasi rgt arasindan, P2 ile baglantisi olmayan tek rgt Komnist Partiydi. Villa Wandada ele geirilen belgeleri inceleyen savcilar, sayilari yzlere varan gizli ve resmi istihbarat raporuna rastladilar. Birlesik Istihbarat Teskilatlari ortak lideri Albay Antonio Viezzer tm bu belgeleri saglayan ana kaynak olarak belirlendi. Yabanci bir g adina casusuluk yapma suundan Romada tutuklandi. Stephen Knight, The Brotherhood P2 yikici bir politik rgt olmaktan ok daha fazla niteliklere sahipti. Meclis arastirma komisyonu tarafindan toplanan belgeler, P2nin silah satislarindan ham petrol fiyatlarina kadar, hemen her konuda etki yaratabilen uluslararsi bir rgt oldugunu ortaya ikarmistir. Pino Arriacchi Ikinci Dnya Savasinda partizanlara iskence eden, fasist Peronun yakin dostu ve danismani, Italyan sagini yikma operasyonunu dzenleyen Licio Gelli, bir KGB ajaniydi. Baslangicindan beri P2 locasi, Italyayi felakete srklemek, NATOnun gney kanadini sarsmak, komnistleri Italyada iktidara getirmek iin Bati dnyasinin rktmek amacini gden bir KGB programiydi. Stephen Knight, The Brotherhood Knighta gre, P2 locasi bir KGB fesadiydi. Oysa, sonradan anlasildigina gre, Ingiliz Gizli Servisinden bir kaynak, Knighta bu konuda yaniltici bilgi vermisti...Aika anlatmak gerekiyor ise, P2 locasi CIA desteginde sag kanat darbeciligin uzun sren hazirligi iindeydi. Tipki 1967 yilinda Yunanistanda ve 1973 yilinda Silide oldugu gibi... Martin Short, Inside the Brotherhood Banco Ambrosianoyu yneten Calvi, yze yakin mali kurulustan ve zellikle yakin dostu piskopos Marcinkusun idaresindeki Vatikan Bankasindan, 1,3 milyar $ tutarinda fon toparlamisti. Bu paralar kurulan kukla sirketlere kredi olarak aktarilmis ve bu sirketler de, borsada Banco Ambrosianonun hisselerini satin alarak, hisse fiyatlarinin yapay biimde ykselmesini saglamislardi. Oysa, Marcinkus tarafindan imzalanan belgelere gre, tm bu kukla sirketlerin sahibi Vatikan Bankasi olarak grlyordu. Planete Quebec Gazetesi, Jean-Paul II, Banquier Roberto Calvi, 37 yillik bankacilik meslegine bir memur olarak baslamis ve 1971 yilinda Banco Ambrosianonun genel mdr ve baskanligina kadar ykselmisti. Kk blgesel bir banka olan Banco

210

Ambrosianoyu, uluslararasi etkinlikte bir banka durumuna getiren Calviydi. ...Bir ka yil sonra, Calvinin Michele Sindona ile olan iliskisi ortaya ikti. Mafia ile baglantisi belirlenen Sindona, 1974 yilinda Franklin National Bankin ksnde oynadigi rol nedeniyle, dolandiriciliktan sulu bulunmus ve tutuklanmisti. 1978 Yilinda, Italya Merkez Bankasi, Banco Ambrosianoyu denetime aldi ve bylece Vatikan Bankasi ile mevcut karmasik ve kuskulu baglantilar aiga ikti. 1981 Yilinda Calvi, yasadisi sermaye ihraci suundan, drt yil hapis ve 11.7 milyon $ para cezasina arptirildi. Mfettisler ayrica, Banco Ambrosianoda 1.4 milyar $ tutarinda bir yolsuzlugu da ortaya ikardilar. Bu tutar, Vatikanin sahibi olarak grldg kukla sirketlere aktarilmisti. Ayni yil iinde, kefaletle hapisten ikan Calvi Vatikan Bankasinin baskani olan Amerikali piskopos Marcinkusa basvurdu. Marcinkus, tm alacaklilara ve kamuoyuna, kukla sirketlerin arkasinda tm Vatikanin durdugunu aiklayan ve Banco Ambrosianoyu destekleyen gvenceler verdi. 1982 Mayisinda Italya Merkez Bankasinin baskisi dayanilmaz duruma gelmis ve Banco Ambrosiano batma esigine ulasmisti. Panige kapilan Calvi, nce Avusturyaya sonra da Yugoslavyaya kati. 18 Haziranda Calvinin cesedi Londrada Blackfriars kprsne asili olarak bulundu. Cesedin cepleri tuglalarla doluydu ve zerinde 15.000 $ vardi. Les Sillars, Still Chasing Gods Banker Sadece 33 gn grevde kalarak, 28 Eyll 1978 tarihinde uykusunda len Papa John Paul I, Vatikan duvarlarinin iinde bile kendine bir ok dsman edinmis bir reformcuydu. ncelikle, Vatikan Bankasi skandalini temizlemek amacindaydi. Steven Mizrach, The Vaticans Proclivity 1978 Yilinda, Papa John Paul Iin elindeki kanitlar, Vatikanda sayilari yz askin mason bulundugunu ortaya koymaktaydi. Dinsel kurallarin, mason olan bir kisinin otomatik olarak aforoz edilecegini aika belirtmesine karsin, bu masonlarin arasinda kardinaller bile vardi. ...Sindona, Calvi ve Marcinkus, birden tek bir kisinin emrindeydiler. Bu kisi, lakabi il burrattinaio (kuklaci) olan, P2nin Saygideger stadi Licio Gelli idi. ...28 Eyll 1978 tarihinde, bu alti kisi, Marcinkus (Vatikan Bankasi baskani), Villot (Vatikan Devlet Bakani, kardinal), Calvi, Sindona, Cody (dnemin CIA baskani) ve Gelli; Papa John Paul Iin planlarindan pek korkuyorlardi. Papanin aniden lmesinin onlara ok seyler kazandiracagi asikardi. Ve gerekten de, John Paul I, aniden yasama veda etti...Ya 28 Eyll 1978 gecesi, ya da 28 Eyll sabah erkenden, seilmesinden tam otuz gn sonra Papa ld. lm saati: bilinmiyor. lm nedeni: bilinmiyor (otopsi uygulanmadi). David Yallop, In Gods Name Yasadisi ve gizli P2 locasinin basi ve Italya banka skandallarinin karanlik ismi Licio Gelli 12 yil hapis cezasina arptirildi. Assosiated Press, 10 Haziran 1996, Milano Romadaki CIA istasyon sef yardimcisi Ted Shackleton, 1969 yilinda Licio Gelli ile General Alexander Haigi bir araya getirdi. Haig, o dnemde, Nixonun Genel Kurmay Baskani idi (daha sonralari, 1974-1979 arasinda, Nato Baskomutanligi grevini yerine getirmistir). Amerikan Eliligindeki, Gelli ile Italyan askeri yetkilileri ve CIA ileri gelenlerini bir araya getiren toplantilardan sonra, Haig ve o dnemde Ulusal Gvenlik Konseyi (National Security Counsil) baskani olan Kissinger tarafindan Gladio operasyonlarina hiz verildi ve daha fazla para aktarildi. William Scobie, The Observer 18/11/1990 P2 ile sagci terorizm arasindaki baglanti kanitlanmistir. Sonuta, aik olarak ortaya konulamayan, CIA ile sag terorizm arasindaki direkt baglardir. Charles Richards & Simon Jones, Independent 16/11/1990 P2 locasinin byk stadi Licio Gelli ile sagci terr arasindaki baglanti, parlamento arastirma komisyonu tarafindan belirlenmistir. Italyada komnist etkinligi denetlemekle sorumlu CIA ajanlarinin iliski kurudugu

211

esas kisi Gelli idi. Richard Norton-Taylor, Guardian 16/11/1990 Gladio, Italyan Gizli Servisleri ve P2 mason locasi arasindaki iliski asikardir. istihbarat kurulusunun da baskanlari; General Santovito (Sismi), Grassini (Sisde) ve Cellari (Cessis) locanin yeleriydi. Andreottinin Gladionun varligini reddettigi gnlerde (1974), ayni zamanda P2nin hazine stadi General Siro Dosetti silahli kuvvetlere paralel, sivillerden olusan gizli bir gvenlik yapisi hakkinda aiklamalarda bulundu. Ed Vulliamy, Guardian 5/12/1990 Devlet televizyonu RAIde yayinlanan drt programda, CIAnin terorrist eylemleri finanse etmesi iin Gelliye demelerde bulundugu aiklandi. Ilk programda, gizli adi Ajan Sifir olarak adlandirilan bir kisi, eski Isve Basbakani Olof Palmenin Amerikali rehinelerin kurtarilmasi iin CIA ile Iran arasinda yapilan pazarligin farkina varmasi zerine ldrldgn aikladi. Palme mide bulandiran bir sinekti, P2 onu temizledi. Ikinci programda, sadece glge olarak gsterilen Ajan Sifir, Gellinin tutuklanmasindan sonra, P2nin tekrar organize edildigini belirtti. Varligini srdryor. Adini P7 olarak degistirdi. Ajana gre, Avusturya, Isvire ve Almanyada bulunan subeleri sayesinde, loca etkinliklerine devam ediyor. Ajan Sifir Italyan basini tarafindan, eski bir CIA yetkilisi olan Richard Brenneke olarak tanimlandi. Richard Bassett, Times 24/7/90 Programda R. Brenneke, 1970lerde CIAnin P2 locasina byk paralar aktardigini belirtti. P2 locasinin, Agustos 1980de 85 kisinin hayatini kaybettigi Bologna istasyonu bombalanmasini tertipledigine inaniliyor. Brenneke, ayrica o dnemde CIAnin basinda bulunan (1970lerin sonlari ve 1980lerin baslari) Baskan Bushun P2nin faaliyetlerini sadece bilmekle yetinmeyip, olaylarin arkasindaki asil tertipleyici oldugunu da ileri srd. 1976 Genel Seimlerinde, Italyan Komnist Partisinin basarili sonular almasi, lkenin bir sonraki seimlerde, seimle basa gelecek ilk komnist ynetime oy verecegi dsncesini yaratti. Bu olasiligi engellemek iin, CIA, Gellinin P2 locasi vasitasiyla bir dizi sagci terorist saldiri dzenledi...CIA, bu sulamalari reddetti ve Richard Brennekenin asla kendi hesaplarina alismamis oldugunu belirtti. Paddy Agnew, Irish Times 24/7/90 ...R. Brenneke, P2 locasina 1969dan 1980e kadar, ayda 1milyon$ ile 10 milyon $ arasinda degisen paralari CIA adina dedigini aikladi. Ayrica, P2 locasinin, CIA adina, silah ve uyusturucu kaak iligi da yaptigini ileri srd. Mark Hosenball, Sunday Times 29/7/90 Italya temyiz mahkemesi, Bologna Tren Istasyonu bombalanmasindan sorumlu olan 13 kisi hakkinda verilen kararlari bozdu...P2 locasi byk stadi Licio Gelli de bu kisiler arasinda. Daha nceki yargilamada, bombacilari korumak suundan yedi yil hapis cezasina mahkum edilmisti. Fiona Leney, Independent 19/7/90 Temyizin nceki yargiyi bozmasi zerine, ilk yargilamayi gereklestiren yargi Liberato Mancuso su aiklamayi yapti: Son bir ka yildir, Italyada, ulusal varligimiz zerinde, gizli servislere, orduya ve devletin organlarina hkmeden P2 tarafindan gereklestirilen bir denetim ve kosullandirma var. Ed Vulliamy, Guardian 3/8/1990 2 Agustos 1980de Bologna garinda meydana gelen patlamayi sorusturan sorgu yargilari sasirtici sonulara ulastilar. Mahkemenin 14 Agustos tarihinde tamamladigi sorusturma sonu raporuna gre, neofasist gruplarin, P2 locasinin ve gizli servislerin ayni ama dogrultusunda bir araya geldikleri, Italyada asker ve sivillerden olusan, adina Gladio denen CIA destekli gizli bir rgtn var oldugu belirtilmektedir. Bu rgt, terr ve saldiri eylemleri de dahil olmak zere, esitli yollara bas vurarak siyasi dengeleri bozmayi amalamaktadir. rgtn ana bilesenleri bir esit grnmeyen hkmet olusturmaktadir. Bu gizli hkmetin bnyesinde P2 locasi, gizli servislerin kanun disi islere bulasmis bazi blmleri, organize su rgtleri (Mafia) ve terorizm birbirine yakindan bagliydi.

212

Edgardo Sogno, Il Golpe Bianco Daha savas sirasinda, 1944 yilinda Gelli, Amerikan besinci ordusunun istihbarat servisi olan CIC (Counter Intelligence Corps, Karsi Haberalma Servisi) ile irtibattaydi. LAtto di Accusa dei Giudici di Bologna Gelli, 1969 sonbaharinda Natodan ve Italyan silahli kuvvetlerinden subaylari locasina kayit etmek iin Kissinger ve Haigin iznini almisti. F. Tenaille, La P2 et BCCI 1981de Gellinin kizi Roma havaalaninda 1970 tarihli ok gizli bir belge ile yakalandi. Bu belge, General Westmoreland tarafindan hazirlanmis olan, Gladio faaliyetlerini dzenleyen Stabilite Operasyonu Istihbarati belgesiydi...ABD, Italyan sorusturma komisyonuna devlet sirlarini ne srerek, Gelli dosyasini vermeyi reddetmistir. Gelli et Kissinger, LEspresso 25/11/90

Cehennem Atesi Kulb On Sekizinci Yz Yil Ingilteresinde Seks, Politika ve Din...... Yazan: Daniel Willens .....(eviren: Thamos) Ingilterede Kral III. Georgeun hkmdarligi dneminde, mehtapli gecelerde, pek gl hkmet yelerinin, nde gelen aydinlarin ve etkili sanatilarin hep birlikte Thames nehrinin zerinde bir tekne iinde West Wycombe civarinda bulunan bir manastir yikintisina dogru yol aldiklari grlebilirdi. Orada, kesis kiyafetlerine brnen bu saygideger kisiler, kutsalligini yitirmis bu manastirin anlarinin almasiyla birlikte, her trl ahlaksizliga kendilerini kaptirirlardi. Gece, kendini sefahate adamis bir soylu kadinin iplak vcudu ile kutlanan bir Kara Ayin ile doruk noktasina ulasir, seytan tapinmalarini tamamlayan ele baslari Britanya Imparatorlugunun gidisati ile ilgili komplolar kurmak iin cmbse ara verirlerdi. Halk arasinda Cehennem Kulb olarak taninmis olmalarina karsin, bu gnah tarikati, kendilerini, pek yerinde bir Gotik zenti ile Medmenhamli St. Francis Kesisleri diye adlandirirlardi. Bu dedikodu dolu dnemde, toplulugun seytani etkinlikleri hakkinda epey sylenti yayilmisti, hatta 1765 yilinda Charles Johnstone adli bir yazar Medmenham Kesislerinin gizlerini aikladigi Chrysal isimli bir roman yayinlamisti. Ne yazik ki, cinsel meraklarini bir nebze olsun elestirel bir bakis ile hafifletebilenler, aslinda Cehennem Kulbnn tam olarak kendi shretine yarasmadigini fark ediyorlardi. Aziz Francis ve onun Medmenham manastirindaki tarikatini ekistiren dnemin yazarlarinin kisisel ikarlari bulunuyordu ve kulp yeleri ylesine agzi sikiydilar ki, kimi agdas tarihiler tm bu olan biteni hayal rn olarak degerlendirdiler (1). Ancak belki simdi, iki yz yildan fazla bir zaman getikten sonra, Cehennem Kulbn, kendi dneminin zeminine yerlestirerek ve szde yce rahip Sir Francis Dashwoodun esrarengiz niteliklerini kestirmeye abalayarak, degerlendirmeye kalkisabiliriz. Cehennem Kulbnn nclleri Medmenham Kesisleri tarikati, Cehennem Kulb unvaniyla onurlandirilan en nl topluluk olmasina karsin, kesinlikle zgn olani degildi. Yz yilin ilk yarisinda, Britanya Adalarinin hemen her tarafinda bir sr sehvet dskn grubun kuruldugu grlmst ve ogu zaman tm bu gruplarin etkinlikleri Dashwoodun topluluguna mal edilmisti (2). Medmenham Kesislerinin en nemli ncl Wharton Dk Philip (1698-1731) tarafindan 1719 yilinda Londrada kurulan Cehennem Kulbdr (3). Wharton, Whig partisinden ileri gelen bir politikaci ve bir masondu. Ayni zamanda ateist olan Wharton, satanist senliklere alenen nderlik ederek, dini alaya almaya abalardi. Bu toplantilar genellikle St. James meydani civarinda bir meyhanede dzenlenirdi. Kimi zaman da, halka aik bir ortama girmeleri yakisik almayan sekin hanimlarin katilimini saglamak amaciyla, yakinlarda bulunan bir binicilik okulu toplanti yeri olarak kullanilirdi.

213

Hanim yeler arasinda zellikle bir tanesi dikkat ekmektedir: Whartonun metresi olan nl Lady Mary Wortley Montagu. Lady Mary, evli bir kadinin kibar yasantisini kabullenmeyen, inati bir kisilikti. Avrupada tek basina uzun yolculuklar yapmis, dedikodulara bakilirsa, iek asisinin gizini kesfettigi Istanbulda, Sultanin haremine bile sizmisti (4). Whartonun grubunun akibeti pek ilgintir. 1720 Yilinda Parlamento Gney Denizleri yasasini kabul etti. Bu kuskulu yasa Gney Denizleri sirketinin tm ulusal borlari stlenmesini ve zamanla bu borlarin sirketin krindan denmesini kararlastiriyordu. Bu garip zellestirme denemesi, hisse senetleri borsasinda kisa sren bir ykselisi mteakip feci bir iflsla neticelendi. Wharton da dahil, binlerce kisi servetlerini tmyle yitirdiler. Yasa tasarisina basindan beri karsi ikan Wharton kendini, tek ortak noktalari Lord Sunderlandin hkmetine karsi fkeleri olan Whig ve Torylerden olusan, rk bir muhalefetin basinda buldu. Wharton ve onun homurdanan Whigleri dikkate deger bir politik g haline geldiler (5). Ancak, ogunlugu olusturan hkmet yanlisi Whigler parlak bir karsi saldiri tertiplediler. Lord Sunderland ve Sir Robert Walpole, dikkatleri Gney Denizleri balonundan ekmek ve Whartonun politik itibarini mayinlamak iin, Whartonun Cehennem Kulb etkinliklerini Parlamento nnde aikladilar. Bu ahlksizlik sulamalari tutucu Toryleri ve ilimli Whigleri muhalefetten soguttu ve bylece Whartonun gc kirildi. Cehennem Kulb yasaklandi. Wharton, 1722 yilinda Londra Byk Locasinin Byk stadi seildi. Greve getirilme treninde orkestranin, Jacobit dualarini seslendirmesi tehlikeli bir politik bagliligin beyaniydi. Jacobitler, Alman kkenli Protestan Hanover hanedanina karsi, Katolik Stuart hanedaninin Britanya tahtindaki iddialarini destekliyorlardi. Jacobit davasinin yandasi olmak iin, Katoliklere duyulan sempati, gizemli bir bagimsizlik duygusu, yabanci dsmanligi ve asla Ingilizce grenmeye abalamamis olan kibirli yabanci Kral I. Georgeun (1714-1727 yillari arasinda hkm srms olan Hanover hanedanindan ilk Kral) kisiligine olan nefret gibi, pek ok sebep vardi. Dolayisiyla, Jacobitler farkli politik felsefeleri olan ok esitli taraftarlara sahiptiler. Kisa srede, Jacobit terimi yikici fikirleri olan herkes iin kullanilir hale gelmisti. Asil niyeti her neyse, Wharton kendini Jacobit lkye adadi ve tahtta hak iddia eden James Stuarttan Yildiz ve Dizbagi nisanini aldi. Yoksul bir soylu olarak, otuz iki yasinda hayata veda etti. Acemi Hovarda Francis Dashwood 1708 yilinda, kendilerini siki alisma, politik ayak oyunlari ve stratejik evlilikler sayesinde aristokrasinin yksek mevkilerine ikartmayi basarmis namli bir Trk tccarlari ailesinin evldi olarak dnyaya geldi (6). Dashwood annesini iki yasindayken kaybetti ve bir sre sonra egitim iin Etona gnderildi. 1724 Yilinda, babasinin lmn grenince, kendisini mahzene kilitledi ve bir hafta sreyle kafayi ekti. 1726 Yilinda, acemi hovarda Avrupada byk bir geziye ikmak zere Ingiltereden ayrildi. Dashwoodun kismetine, bu gezinin ona, iyi sarap ve gzel kadinlara beslenen hayranliktan daha fazla seyler esinledigi sylenebilir. Floransada Jacobit bir Katolik ve mason olan Abbe Nicolini ile tanisti ve oradaki Ingiliz mason locasina girdi. Bir ka yil sonra, Middlesex Earl bu locanin stadi seilince, olayin anisina bir madalyon bastirildi. Madalyonun zerinde, yeni baslayan bir agi simgeleyen ve sessizligi gtlercesine parmagini dudaklarina gtrms bir ocuk grnmnde Misir Tanrisi Harpokratin bir figr vardi (7). Dashwood, gezisi sirasinda klsik sanat ve mimariye hayran kaldi ve Ingiltereye dner dnmez Dilettante Dernegini kurdu. Bu neseli topluluk bir yandan yiyip iiyor, diger yandan klsik sanat zerine tartismalar yapiyordu. Dernek, Britanyada Palladian stili mimarligin gelismesini destekliyordu ve hatta, Anadoluda yapilacak bir arkeolojik kazinin sponsorlugunu da stlenmisti. Dashwood Ingilterede ok uzun zaman kalmadi. Dernegin kurulusundan kisa sre sonra, Lord Forbes ile beraber, St. Petersburga gitti. Orada, kendini Isve Krali XII. Charles olarak tanitti ve dedikodulara gre, Rus Imparatoriesi Annei bastan ikardi. Oysa XII. Charles o siralarda oktan lmst (8). Dashwood, 1730larin sonlarina dogru Yunanistan ve Anadoluyu kapsayan yeni bir geziye ikti. Bu gezi sirasinda Sandwich Earl John Montagu ile karsilasti. Dogu gizemciligi her ikisinin de ortak ilgi alaniydi. Dashwood ve Montagu birlikte, Trk yasam tarzini tm ynleriyle taklit eden Divan Kulbn kurdular (9). 1739 Yilinda Dashwood, Abbe Nicoliniyi grmek iin gittigi Floransada, Divan Kulbne katilacak olan Lady Mary Wortley Montagu ile karsilasti (10). Bu dnemde Italyada masonlarin isleri pek yolunda gitmiyordu. Papa XII. Clement, engizisyonu mason localarinin zerine saldirtan yeni bir kararname

214

yayinlamisti (11). Ancak, 1740 yilinin baslangicinda Papa ld. Yeni Papayi seecek olan kardinaller kurulu toplantisi yapilirken, Dashwood Romaya gitti. Masonlarin en byk dsmani Kardinal Ottiboni kimligine girdi ve halkin nnde maskaraliklar ve svglerle dolu sahte bir ayin dzenleyerek Ottiboni ile alay etti (12). Dashwoodun rezil shretini pekistiren yeni muzipliginin sonulari ok daha ciddi oldu. O zamanlar Kutsal Cuma gnlerinde, tvbekrlarin Sistine Chapelde kendilerini kamilamalari deti vardi. Belki grntnn erotizminden etkilenerek, belki de mason biraderlerine yapilan baskilardan duydugu fke ile, kafasi sarapla dumanlanmis olan Dashwood, bu dindarlarin imanlarinin ne kadar gl oldugunu, zavallilari bir Ingiliz kirbaci ile kamilayarak lmeye kalkismisti (13). Tasavvur edilecegi gibi, bu olay byk bir heyecan yaratmis ve tvbekrlari seytanin gerekten var olduguna inandirmisti. te yandan, bu hadisenin Dashwoodun dine dnmesine neden olduguna dair de bir sylenti vardir. Kaynaklarini belirtmeyen yazar Daniel P. Mannixin anlattiklarina gre, Sistine Chapeldeki olaydan sonra Dashwood, kaldigi pansiyona dnms ve sarhosluktan sizmis. Gece yarisi, korkun bir feryat duyarak uyanmis ve pencereden kendisine bakan drt adet parlak yesil gz grnce korkudan dona kalmis. Cehennemden gelen bir iblisin ziyaretine ugradigina ikna olan Dashwood, kfr dolu marifetlerine tvbe etmis ve Katolik inancina siginmis. Bu andan itibaren, kilisede ayinlere aksatmadan katilir olmus ve elinden tespihini hi birakmamis. Bu dogal olmayan davranisini, gezi arkadasinin, ayni grntye kendisinin de tanik oldugunu ve iblis sandiginin aslinda pencerenin nnde iftlesen kediler oldugunu sylemesine kadar srdrms. Bu son gelisme, Dashwoodun dinden tmyle kopmasina, Katoliklik karsiti tutumunun canlanmasina ve kaderinin bir satanist olarak izilmesine yol amis (14). Her ne kadar bu yknn dogru olup olmadigini sonradan ele alacak ve Dashwoodun Katolik inancina ne lde bagli olup olmadigini ilerde degerlendireceksek de, kesinlikle gerek olan onun Jacobit davasina olan bagliligidir. O dnemde Romada bulunan Prens Charles Edward Stuart Bonnie Charlie ile karsilastigi kusku gtrmez (15). Entrika meraklilari iin bahtsizlik ama, Dashwood Prensin gretmeni ve Isko Ritinin kurucusu olan, nl mason Svalye Andrew Michael Ramsay ile hi bir araya gelememistir. Zira o siralarda, Ramsay Pariste bulunuyor ve masonlugun hali seferlerine katilan svalyelerden miras kaldigini ve Stuart hanedaninin da masonlugun mesru lideri oldugunu ilan ediyordu (16). Dashwood, Ingiltere tahtinda hak iddia eden gen Stuarttan pek etkilenmisti. O gnlerde, Stuartin Kizil Ty Svalyesi unvani ile masonik Temple tarikatinin gizli stadi oldugu da etrafta fisildaniyordu (17). 1741 Yilinda, Dashwood nihayet Ingiltereye dnd. Amcasi, Westmorland Earl onu politikaya girmeye ikna etmek istedi. Ancak, Dashwood Ingilteredeki politik hayati pek sikici bulmustu. Semen sayisi azalirken, yolsuzluklar artiyordu. 1727 Yilinda tahta ikan Kral II. Georgeun basvekili Sir Robert Walpole, Gney Denizleri rezaletini tutarli bir aba sonucu unutturmus, rsvet ve politik kadrolasma sayesinde kendine ok gl bir pozisyon saglamisti (18). Hanoverde bulunan aile topraklarini elinde tutan Kral ise, Ingiliz vergi gelirleri sayesinde Almanyadaki ordularini besliyor ve Yedi Yil Savaslarina (1756-1763) yol aacak olan dolaplarini dndryordu. Dashwoodun hosuna giden gelisme ise, Cadi yasasinin 1736 yilinda yrrlkten kaldirilmasi olmustu. Cehennem Atesi Kulb Dashwoodun Cehennem Atesi Kulbnn ilk toplantilarini Londradaki George and Vulture haninda dzenledigi biliniyor (19). Dashwood ve dostlarinin, o gnlerde cadilara taninan kesin zgrlgn keyfini srerek, Whartonun Cehennem Atesi Kulbnn gln bir taklidini canlandirmak iin, halka aik bir meknda toplanti yapmalari olasiydi. Diger taraftan, XVIII. yz yilin baslarinda, meyhanelerin sik sik mason localarinin toplantilarina sahne oldugu animsanirsa, Cehennem Atesi Kulbnn Jacobit masonlar iin bir maske oldugu da varsayilabilir. 1750 Yilinda, Dashwood Medmenham manastirini kiraladi ve ertesi yil restorasyona basladi. zgn yapi XIII. yz yildan kalmaydi ve Tudor dnemi sresince yogun eklemeler gereklestirilmisti. Dashwood, binanin Gotik havasini glendirmek iin, yikik bir kule ve bir kilise ilave ettirdi. zellikle yikik birakilmis bulunan kapinin zerinde, XVI. yz yil Fransiz dsnr Rabelaisnin su szleri yerlestirilmisti: Fay ce que voudras (ne dilersen yap). Bu ilginca girisimin sonunda Dashwoodun kulb yeni yerine kavusmus oldu. Kulbn asinasi olan kltrl kisilerin bu yikintiya verdikleri bir isim de Theleme Manastiri idi (20). Manastirin kitapliginda zenilecek bir erotik eserler koleksiyonu oldugu sylenmekteydi, ancak kitaplikta kesinlikle mevcut oldugu bilinen eserler; 1714 basimi bir Latin Incili, azizler hakkinda bir kitap ve Conjectura Cabalisticanin bir kopyasindan ibaretti. Odalardan birinin duvarlarini Ingiltere Krallarinin portreleri sslyordu; VIII. Henrynin resminde gzler kgitla kapatilmisti. Yemekhanede ise, parmagi dudaklarinda olarak resmedilmis tanri Harpokrat bas ksede idi (21).

215

Kesislerin gerek eylemlerini grenebilmek iin gerekli belli basli bilgiler herhalde toplanti salonunda bulunmaliydi. Ancak salonun hem dsenisi, hem de kullanilis tarzi bu gne kadar esrarini korudu. Sansasyon yaratmaktan hoslanan yazarlara gre, bu salon tam bir satanist tapinakti. Oysa, mason toplantilari iin kullanildigini varsaymak ok daha akla uygun grnyor. Medmenham Kesislerinin nde gelen yelerinden biri olan ve ancak kulpten ayrildiktan sonra masonluga giren John Wilkes , eski dostlarina kara alan bir makalesinde sunlari anlatmisti:Kutsal gnlerde kesislerin bir araya gelerek en gizli ayinleri yaptiklari ve satafatli trenlerle kutsal adaklari BONA DEA adina sunduklari, bu Eleusis Gizemleri toplantilarina hi bir gnahkr gz bile bakmaya cesaret edemezdi. (22) Yazar Michael Howard, bu Bona Dea, yani iyi tanria deyiminden Dashwoodun bir esit druid ayinleri dzenledigi sonucunu ikartmistir ve 1743 yilinda Dashwoodun An Ulieach Druidh Braithreachas isimli bir druid tarikatindan atildigini da ileri srmstr (23). Dashwoodun politik dsmanlarindan biri olan ve kulbe kesin bir tavirla karsi ikan Sir Robert Walpoleun oglu Horace manastir hakkinda su alayli szleri sylemisti: gretileri ne olursa olsun, uygulamalari tam olarak pagandi: bu yeni kilisenin senliklerinde hi gizlemeden Bacchus ve Venuse kurbanlar sunarlar, sarap fiilari ile nymphler girla giderdi. Manastirin evresindeki halk, bu kesislerin ne haltlar ettiklerinden yeterince bilgi sahibiydi. (24) te yandan, gerekte haricilerin tanik olduklari tek etkinlik, kulp yelerinin ara sira yaptiklari Thames zerindeki sandal sefalariydi (25). Eger o dnemlerde mevcut idiyse bile, Medmenham Kesislerinin ye listesi bugn elde degil (26). Ancak, pek byk bir olasilikla kulbe ye olan kisiler arasinda, Dashwoodun kardesi John Dashwood-King, Sandwich Earl John Montagu, John Wilkes, George Bubb Dodington, Baron Melcombe, Paul Whitehead ve daha bir ok meslek sahibi kisiler ve yerel toprak sahiplerinin bulundugu biliniyor. Halk arasinda inanilan Cehennem Atesi Hkmeti pek olasi grnmyor ama, kamunun gznde skandal sayilacak kadar nemli kisiler bunlar. Seks ve Politika Dashwood 1745te Sarah Gould ile evlendi. Uluslarin kaderinin frengiye bagli ilginlik krizleri tarafindan tayin edildigi ve bir kadin iin toplumda ilerlemenin en gvenli yolunun orospuluk oldugu bir dnemde, Medmenham Kesislerinin evrelerinde cinsel bir aura yaratmamis olmalari dogal olmazdi dogrusu. Sylentiler, kesisleri sadomazosist alemler dzenleyen ilginlar olarak resmediyor. Lady Mary Wortley Montagu ve Divan Kulb hakkindaki dedikodular ise, isin iine Dogunun cinsel bylerinin de karismis oldugunu dsndrtyor. Kesisler mutlaka dzeysiz eglencelere dskndler. yelerden biri olan yergi yazari George Selwyn, Popeun Essay on Man (Erkek zerine Deneme) adli eserine yazdigi Essay on Woman (Kadin zerine Deneme) adli nazirede, Sandwich Earlnn cinsel basarilarini vmekteydi. John Wilkes, bu nazirenin on iki adet kopyasini bastirmis ve Medmenhamlilara dagitmisti (27). Cehennem Atesi Kulbnn yeknesak bir politik grs olmadigi biliniyor. yelerinin ogunlugunu Whiglerin olusturmasina karsin, sonradan Amirallik Dairesi Birinci Lordu olan Sandwich Earl aika Tory egilimli idi. John Wilkes ise en nde gelen halki radikaller arasindaydi. Kulbn Rabelaisden alinan sloganina bakilirsa, tm yelerin, insanoglunun tepeden inme yasalar olmaksizin kendini ynetebilecegi konusunda ortak bir grs paylastiklari varsayilabilir. Dashwoodun kendisi ise, politik olarak tam bir bagimsizdi; bir partinin grslerine bagli kalmaktansa, her durumda kendi vicdaninin sesine gre oy kullanmanin daha dogru olduguna inaniyordu. Uzun ve tartismali politik kariyeri sresince, Parlamentonun her iki kanadinda da bulunmus, hem genel posta mdrlg, hem de Maliye Bakanligi yapmisti. zellikle sosyal projeler ve Fakirlere Yardim Yasasi iin aba harcamisti. Srekli olarak ulusal milis gleri kurulmasinin geregini vurgulamisti. Bu yolla kralin iktidarini rtl biimde zayiflatmak isteyen Dashwood, ulusal milis gleri sayesinde srekli bir ordunun ve parali Alman askerlerinin gereginin kalmayacagini savunmustu. Dashwood, II. Georgeun grnrdeki tek varisi olan Prens Frederickin ekim alanina kapilmisti. evresinde bir ok Jacobit bulunduran ve ayni zamanda bir mason olan Prens Fritz Dashwoodu kendine sirdas olarak semisti. 1751 Yilinda Prensin lm, Dashwoodun politik kariyerinde bir gerilemeye yol ati (28). Bonnie Prens Charlie 1744 yilinda, Fransiz-Isko destekli glerle Ingiltereyi isgal edip, tahti yeniden ele geirmek iin akibeti hsran olan ikartmayi gereklestirdigi zaman, Avam Kamarasi bir yurtseverlik cinneti geirdi. II. Georgea Baglilik Yemini zorunlu tutuldu; Dashwood, hkmdarin yurttaslarin zgrlklerini ihll etmemesi gerektigini savunarak, bu baglilik ilnini degistirmek istedi. Bu abasi, onun bir Jacobit olarak damgalanmasina neden oldu. 1770 Yilinda Dashwood, mason biraderi Benjamin Franklin ile birlikte, Britanya ile Kuzey Amerikadaki

216

huzursuz kolonileri arasinda bir mutabakat plani zerinde alisti. Ancak bu girisim grmezlikten gelindi ve kolonilerde malm sonular meydana geldi. Tm Medmenham kardesleri arasinda, politik olarak en basarili olan John Wilkes oldu (29). Devlette grev alma istegi reddedilen Wilkes, ikardigi North Briton adli bir haftalik hiciv dergisi ile, sinirini Basbakan Buteden ikardi. Derginin 45. sayisi bir dizi halk ayaklanmasina yol ainca, 1763 yilinda Wilkes hkmete karsi halki kiskirtma suu ile tutuklandi. Kadin zerine Deneme adli eseri Lordlar Kamarasinda okununca, bir de aik saik yayin yapma ile de sulandi. Medmenhamli dostlari ise onu terk ettiler. Porno yayin suundan hkm giymesi Wilkesi yildirmadi. Avam Kamarasi seimlerine katildi ve kazandi. Seim sonulari alindiginda Wilkes Kings Bar hapishanesindeydi. Parlamentonun bir hkmlnn ye olarak kabul edilemeyecegini aiklamasi ve seim sonularini iptal etmesi zerine, bir anayasa krizi bas gsterdi. Bu da yeni ayaklanmalara ve politik karmasaya neden oldu. Sonunda, Wilkes Londra Valisi oldu. Bu durum, kent ynetimi ile kraliyet arasindaki iliskileri zorlayan bir dizi yeni srtsmeye yol ati. Sik sik bir firsati olarak elestirilmesine karsin, Wilkes basin zgrlg iin ok abaladi, oy hakki ile ilgili kurallarin gzden geirilmesini sagladi ve zgrlk isteklerinde Amerikan kolonilerine esin verdi (30). Din 1770 Yilinda, Dashwood ve Benjamin Franklin Ortak Dua Kitabini (Book of Common Prayer) yenilediler. Bu, satanist oldugu ileri srlen bir kisi iin olduka garip bir etkinlikti. Byk olasilikla bu iki nl mason, Anglikan Kilisesi ile mason deizmini bir hizaya sokma abasindaydilar. Eserin giris kisminda Dashwood, Ingiltere Kilisesine bagliligindan kusku duyulacak biimde, toplum iin kilisenin ne kadar yararli oldugunu vurguluyor ve Isanin gretilerini tekrarliyordu. Dua Kitabinda gereklestirdikleri degisikliklerin hemen tm, Eski Ahit ile ilgili referanslari yok etmek ve tekrarlari elemekten ibaretti. Bu kitap, bugn bile Amerikadaki bazi Protestan tarikatlerde kullanilmaktadir (31). Dashwoodun bugne dek yarattigi etkinin tam merkezinde din sorunu vardir. Onun bir satanist oldugu hakkindaki popler inanci kabul ederek, tesine aldirmayabilirsiniz, Oysa, daha derinlemesine bir bakis, zellikle cinsel byler, manastirda bulunan kabala kitabi, her firsatta ortaya ikan Harpokratin resmi, Dashwoodun masonlarla olan ilintisi ve Medmenham Manastirinda bulunan Theleme slogani gibi unsurlar, Cehennem Atesi Kulbnn erken bir Crowleycilik oldugunu dsndrmektedir. ok daha ciddi bir yaklasim ise, Dashwoodun mason bagintilarinin zerinde durarak, manastirin toplanti salonunun bir mason mabedi oldugunu, byk olasilikla isabetli olarak, ileri srebilir. Dashwoodun tm mason dostlarinin Katolik Jacobitler olmasi olduka anlamlidir. Olduka yeni bir asilzade olarak Dashwood, kkl bir nesil sahibi olamamanin eksikligi ile, Jacobit Tampliye tarikatlarinin svalyevari ekiciligine kapilmis olabilir. Bunu akilda tutarak, Dashwoodun Romada dine dnsn yeniden ele almak gereklidir. Zaten Wilkes, manastirda yapilan Roma Kilisesinin matrak ayinlerinin sahte kutlamalarindan sz etmistir (32). Wilkesin her seyi ters anlamis olmasi olasidir. XVIII. yz yilin sonuna dek, Katoliklerin Ingilterede ayin yapmalari yasaktir. Wilkesin dinsel ayinlerin bir parodisi olarak kabul ettigi Kara Ayin, belki de gerek bir Katolik Ayini idi. VIII. Henrynin, Roma Kilisesinin dinsel yetkesini kendi tebaasindan uzak tutmaya karar verdigi gnlerden beri, Ingilterede Katoliklik adeta seytani bir inan olarak grlmekteydi. stelik Dashwoodun dneminde, giderek artan lde popler olan Gotik Romanlarda, seytani kesis pek sik kullanilan bir motif haline gelmisti. Ingilizler iin, Papaya ait her olgu satanist kabul edilmekteydi. Manastirdaki Latin Incili, azizler hakkindaki eser, VIII. Henrynin kgit kapli gzleri dsnlrse, nl satanist Sir Francis Dashwoodun aslinda bir Jacobit mason ve gizli Katolik oldugu sonucuna varmak olasidir.

NOTLAR: (1) Betty Kemp, Sir Francis Dashwood: An Eighteenth Century Independent (New York: St. Martins Press, 1967) ve Mark Blackett-Ord, The Hell-Fire Duke (Windsor Forest, Berks.:The Kensal Press, 1982). (2) Montague Summers, Witchcraft and Black Magic (London: Rider & Co.: 1946) ve Daniel P. Mannix, The Hell-Fire Club (New York: Ballantine Books, 1959) bu konuda zellikle saldirgandirlar. Johnstoneun Chrysali de akil karistirmaktadir. (3) Wharton hakkinda burada verilen bilgilerin ogunun kaynagi Blackett-Ordtur.

217

(4) Louis Kronenberger, The Extraordinary Mr. Wilkes (New York: Doubleday, 1974) p.228. Aslinda, bu asi hakkindaki bilgilerini kocasi Bykeli Edward Wortley Montagu ile birlikte Istanbulda bulundugu sirada edinmistir: Blackett-Ord, p.32. (5) Onsekizinci yz yil Britanya politikasi, kuruluslari on yedinci yz yilda gereklesen iki partinin egemenligi altindadir. Bunlar, agdas anlami ile politik partiler haline 1784 yilinda gelmislerdir. Whig ve Tory szckleri Gal dilinden alinmistir ve sirasiyla at hirsizlari ve eskiyalar anlamina gelirler ki, partililer tarafindan birbirleri iin kullanilmislardir. Toryler koyu muhafazakardirlar, dinsel hosgrye karsidirlar ve genellikle krallarin tanrisal haklarina inan beslerler. yeleri genellikle soylular ve Anglikan hiyerarsisi mensuplaridir. Whigler sayica daha byk bir partidir, yeleri toprak sahibi aristokrasi ve varlikli burjuvalardan olusur, sinirli bir anayasal monarsi taraflisidirlar, deniz asiri ekonomik yayilmayi ve o dnemin anlami erevesinde zgrlg savunurlar. (6) Trk tccari deyimi on yedinci yz yilda, Osmanli Imparatorlugu ile ticaret yapanlari belirtmek iin kullanilirdi. (7) Eric Towers, Dashwood: The Man and The Myth (Wellington, Northamptonshire: Aquarian Press. 1986) p.151. Floransa locasinin diger yeleri gibi, Middlesex Earl de Whartonun Cehennem Atesi Kulbnn yeleriydiler. (8) Horace Walpole, Memoirs and Portraits, ed. Matthew Hodgart (New York: Macmillan, 1863), p.128. Walpole, Dashwoodun basarisinin pek nemli olmadigini savunur. Isve Kralinin lm herkese bilinmektedir. Dashwoodun yks dogru olsa bile, fiziksel olarak pek arzu uyandiran bir kadin olmayan Imparatorienin gururu, herhangi bir erkegin onu bastan ikarmaya kalkismasi ile oksanirdi. (9) Henry Blyth, The Rakes (New York: Dial Press, 1971), p.86 ve Towers, pp. 63-64. (10) Blyth, p. 120 ve Mannix, p.63. (11) John J. Robinson, Born in Blood: The Lost Secrets of Freemasonry (New York: M. Evans & Co. 1989) p. 183. (12) Towers p.76. (13) a.g.e., p.77. (14) Mannix, pp. 9-13 (15) Towers, pp.78-79 ve Michael Baigent & Richard Leigh, The Temple and The Lodge (New York: Lirtle, Brown & Co., 1989), p.234. (16) Robinson p. 182. (17) a.g.e., p. 184 ve Baigent & Leigh, p. 194. (18) Rsvet, politik ilerlemenin kabul edilen bir uygulamasiydi. Oy verme hakkina sahip o denli az kisi vardi ki, tm bir yrenin semenlerini toptan satin almak olasiydi. rnegin, Parlamentoya iki ye gnderebilen Old Sarum ilesinde tek bir semen bulunuyordu. (19) Mannix, p. 19. (20) Franois Rabelais, 1534 tarihli eseri Gargantua ve Pentagruelde, adi Theleme olan bir tr hmanistler manastirindan sz eder. Bu manastirdaki tek kural Ne Dilersen Yap kuralidir, zira oradakiler zgr, soylu, iyi yetismis insanlardan olusan bir topluluktur ve dogal igdleri onlari erdemli davranislar ile gnahtan kainmaya sevketmektedir ki, bunun adina onur denmektedir. (21) Towers, pp. 144-151. (22) a.g.e. p.158. (23) Michael Howard, The Occult Conspiracy: Secret Societies - Their Influence and Power in World History (Rochester, Vt.: Destiny Books, 1989), pp. 79-80. Howardin savi ciddiye alinmayacak kadar tutarsizdir. (24) Walpole, p. 129. (25) Kemp, p. 132. (26) Kulbn tm kayitlarinin yandigi sanilmaktadir. (27) Kronenberger, p. 47. (28) Towers, p. 115 ve Baigent & Leigh, p. 205. (29) Walpole, p. 129. (30) Buradaki zet Wilkesin Anglo-Amerikan tarihi iin nemini yeteri kadar yansitmamaktadir. (31) Kempsin eserinde bu proje hakkinda bir ok belge yeralmaktadir. (32) Towers, p. 232.

CAGOULE

218

II. Dnya Savasi ncesinde Fransa'da Bir Komplo............................Derleyen: Thamos (Geometri) 1937 Yilinin 11 Eyll Cumartesi gn Pariste dzenlenen uluslararasi bir fuarin ailisinda, nl opera sanatisi Maria Muller sahnededir. Hayran biraktigi sekin izleyicilerine Richard Wagnerin Walkyrie yapitindaki Sieglinde rolnn aryalarini sunmaktadir. Birden ok yakindan gelen iki patlama sesi duyulur. Ardindan evrede bulunanlar panik iinde kamaya baslarlar. Herkes ne oldugunu merak etmistir ama kimsenin durup olanlari anlayacak cesareti yoktur. Zaten ilerleyen gnlerde de olan biteni aiklikla anlamak olanakli olmayacaktir. O dnemde Fransada politik durum pek gergindir. Uluslararasi politik iliskiler de hinla doludur; izme ve silah sesleri, saldirgan sylevlerdir o gnleri dolduran. Almanya, Italya ve Ispanyada baskici ve sert ynetimler bastadir. Fransada ise, sagin saldirgan tutumu solun birlesmesini saglamis ve 1934 yilinda Front Populairein (Halk Cephesi) iktidarini getirmistir. Ynetimin basinda nl sosyalist Lon Blum bulunmaktadir. lke ekonomisi ve subaylarin tutumlari nemli sorunlar yaratmaktadir.

Patlayan bu bombalar, politik gerilimin daha arttigini ve gelecegin korkun olaylara gebe oldugunu gstermektedir. Bombalarla birlikte, Fransada ynetimi ve Cumhuriyet rejimini devirerek yerine Krallik ynetimini getirmeyi amalayan Cagoule olayi patlar. Bombalardan ilki, Presbourg sokagi 4 numaradaki Fransiz Isverenler Sendikasinin drt katini yerle bir etmis, ikincisi Boissiere sokagi 45 numaradaki Maden Sanayi Isverenler Birliginin merkezini yok etmistir. Zarar byk olmus, iki nbeti polis yasamlarini yitirmistir. Gazeteler hi duraksamadan bu cinayetlerin faillerinin belli oldugunu ileri srerler. Kimler tarafindan dzenlenmistir bu korkun sabotajlar? Kuskusuz komnistler tarafindan. Isverenlere karsi saldiri dzenleyenler baska kimler olabilir ki! Bir diger olasilik, bu saldirilarin isavasin srdg Ispanyadan gelen anarsistlerce gereklestirildigi biimindedir. Polis sorusturmasi da yerinde saymaktadir.

Ancak, hi beklenmedik bir gelisme olur. Bu gelisme, polisi eyleme geirmekle kalmayip baska ynlere bakmasini da saglayacak ve saldirilarin aslinda sagdan kaynaklanan bir kiskirtma oldugunu ortaya koyacak yeni bir olaydir. 16 Ekim gn, Isvireli gmrkler Cenevre-Paris yolu zerinde bir aratan dsms mermi sandiklari bulurlar ve durumu Fransiz meslektaslarina bildirirler. Onlar da Les Rousses yakinlarinda bir dnemete ayni tr mermiler bulurlar. Yapilan arastirmada mermi sandiklarini tasiyan aracin sahibinin kimligi belirlenir: Pariste Porte DAuteuilde oturan Jacubiez adli bir nakliyecidir. Jacubiez, kamyonundaki tm yk Paris banliysnde bir villaya bosalttigini itiraf eder. Polis hemen villaya baskin yapar ve heryeri bastan asagi arar. Bulunanlar pek sasirticidir: Mahzendeki bir gizli kapi hcrelerden olusan bir blme ailmaktadir. Ayrica son model ameliyat gereleri ile donatilmis bir de revir bulunmaktadir. Villanin bekisi tutuklanir ve glk ikarmadan villanin sahibinin adini verir: Dieppeli, daha nce asiri sagci bir rgtte militanlik etmis olan Anceaux adinda bir mteahhittir. Anceaux sorgusunda Genel ayaklanmada tutuklulari kapatacak ve yaralilari tedavi edecek biimde hazirladim villami diye aiklar. Polisler hangi genel ayaklanma? diye sorarlar. Yanit ilgintir: Fransayi kizillardan, komnistlerin diktatrlgnden kurtaracak olan ayaklanma Anceauxnun itiraflari yeni bir adrese ynlendirir polisleri. Ampere sokaginda bir dairede ileri bos on iki byk silah sandigi bulunur ve dairenin kiracisi olan Robert de La Motte Saint-Pierre tutuklanir. Onun aiklamalari ise yeni bir adresi belirtir: Auteuildeki Juchereau pansiyonu. Pansiyonun mahzeninde drt yz el bombasi, drt yz kutu dinamit, yz bin esitli apta mermi, on alti makinali tfek, on iki tfek, on bes tabanca ve Presburg ile Boissiere sokaklarinda patlayan bombalarin benzeri bombalar bulunur.

Ayni gn Rotrou sokaginda bulunan bir antikaci dkkanina yapilan baskin tam bir askeri karargahi ortaya

219

ikarir. Bu kez neredeyse tm bir orduyu donatacak sayida niformalar, botlar, tozluklar ve her trde askeri malzeme ele geirilir. Tm bu hazirliklarin ardindaki nder kimdir? Bu aramalar ve baskinlar sirasinda, Pariste bir yerlerde, kirk yedi yasinda bir adam yasaminin uzun yillari sresince gelistirdigi dsnn yikilmasini izlemektedir. Bu kisinin adi Eugene Deloncledur. ilgin projesi suya dsmstr ama, bu onun akilsizligindan ya da tembelliginden degildir. Zira Deloncleun sasirtici bir zekasi, olaganst bir bellegi ve tkenmez bir alisma gc vardir. Hi bir seyi unutmaz, gecede yalnizca drt saat uyur. Tam anlamiyla karizmatik bir kisiligi vardir. Politeknik okulunu bitirmis, Yksek Denizcilik okulundan mhendis olarak iktiktan sonra Penhoet tersanelerinde danisman olarak is yasamina baslamistir. Olaganst alisma gc sayesinde hizla ykselmis ve byk servet sahibi olmustur. Kirk yedi yasina vardiginda bir ok sirketin yneticisi konumuna ulasmistir. Siradisi bir rgtleme ve ynetme yetenegine sahiptir. te yandan Deloncle siddetli bir milliyetidir. Iki is grsmesi arasinda sokaga inip Humanit saticilari ile yumruklasmasi olagan olaylarindandir. Komnistlerden nefret eder ama, dsnlebilecegin tersine Almanlardan da hi hoslanmaz. Ona gre iki byk dsmana, komnizm ve Alman ordularina karsi Fransayi koruyabilmek iin Cumhuriyet pek zayif dsms ve yozlasmistir. Bu nedenle Cumhuriyet ynetimini devirmeye karar verir. Tm varligini ve gcn bu projenin gereklesmesi iin harcamaya baslar.

Birlikleri, komandolari, silahlari ile tam bir askeri rgt kurar. nceleri evresindekilerin alaylarina hedef olan Deloncle, Fransanin her yerinde silah depolari ortaya ikinca kimseyi gldrmeyecektir artik. Bu Fransa siyasal tarihinin en byk komplolarindan biridir. Bu mthis komplo nceleri basinda, sonralari halk arasinda Cagoule (okunusu: kagul) diye adlandirilmistir. Szck anlami olarak Cagoule, basi ve yz tmyle rten ve yalnizca gzleri aikta birakan bir esit kukuletayi ifade etmektedir. Cagoule szcg sz konusu akimin gizli ama ve eylemlerini vurgulamak iin kullanilmistir. Tarihsel ve siyasal baglamda Cagoule denince, Front Populaire iktidari sirasinda, eylemci asiri sagin yikici muhalefeti anlasilmaktadir. Tarihsel gerekler yerine sansasyon pesinde kosan dnemin basin organlari, Blum Hkmetini soyvet tipi bir devrimin hazirliklarini yapmakla sulayan tm gizli sag rgtlenmeleri Cagoule torbasinin iine toplamaktan ekinmemislerdir. Cagoule tr rgtlenmelerin ilki General Duseigneur ve Dk Pozzo di Borgo tarafindan olusturulan Savunma Eylem Komiteleri Birligi (LUnion des Comits dAction Defensive ya da kisaca U.C.A.D. ) olmustur. Cumhuriyet kurumlarinin savunmasi mazeretini ileri srerek Paris disinda rgtlenmisler ve Marksist tehlikeden endise duyan taraftarlarina askeri egitim vermislerdir. U.C.A.D.in amalari arasinda mahalle ve sokak komiteleri olusturmak ile yeterince silah stoklamak nde gelmekteydi. U.C.A.D. ile yakin iliskide olan Cagoule tr rgtlerin en nemlisi Ihtilalci Eylem Gizli Komitesi (Comit Secret dAction Revolutionnaire ya da kisaca C.S.A.R .) idi. Bu rgtn ekirdeginde kisi bulunuyordu: cinayet islemekten bile ekinmeyen, kavgaci ve fanatik Jean Filliol; srekli komplolar dzenleyen Doktor Martin; ezoterizm ve gizli rgtler tarihine tutkun, komplolar stadi Eugene Deloncle. C.S.A.R.in amaci, ulusun yararini nde tutan bir tr Masonluk vasitasiyla yeralti eylemleri dzenleyerek hkmeti devirmekti.

C.S.A.R. tek bir merkezden ynetilen bir gizli rgtler silsilesiydi. Bu gizli rgtler birbirlerinden bagimsiz ve birbirlerini tanimayacak biimde, hcre tipi rgtlenme ile dzenlenmislerdi. rgte katilim sirasinda bir simgesel inisiyasyon treni uygulanmakta ve aday sadakat, itaat ve suskunluk andi imekteydi. Bu and karsiliginda rgte katilan militana askeri egitim ve her durumda koruma garantisi saglaniyordu. Ihanetin ise tek bir cezasi vardi: lm. Cagoule, askeri modele gre dzenlenmis brolar halinde rgtlenmisti. rgtn genel ynetiminden sorumlu Birinci Broda Eugene Deloncle ve en gvendigi adami Jacques Correze bulunuyordu. Istihbarati saglayan Ikinci Bronun ynetimi Doktor Martin tarafindan gereklestiriliyordu. Georges

220

Cachier ve Franois Mtnier nc Broda eylemleri dzenliyorlardi. Personel ve malzeme saglamakla ykml olan Drdnc Broyu Jean Moreau de La Meuse ve Joseph Darnand ynetiyordu.

Deloncle hkmet darbesi yapmanin modern tekniklerini arastirmisti ve ayaklanmayi titizlikle hazirliyordu. Otomatik silahlarla donatilmis gizli savas gruplari, basta komutan Loustanau-Lacau olmak zere, Fransiz Ordusunun sempatizan subaylari tarafindan egitilmekteydi. Bu militan gruplarin elinde ordu depolarindan alinmis ya da yurt disindan satin alinmis silahlar bulunuyordu. C.S.A.R.in eylem planlarinda ordunun nemli bir rol vardi ve Deloncle, ayaklanma sirasinda ordu birliklerinin de kendisine katilacagini ve milliyetilerle birlikte iktidari ele geirecegini dsnyordu. Bu nedenle General Petain ile temasa gemisti, ancak Petain destek vermeyi kesinlikle reddetti. 1937 Yilinda Deloncle, Franchet dEsperey ile anlasti. Ne var ki, polis oktan Cagouleun iine sizmisti. 18 Kasim 1937de Iisleri Bakani Marx Dormoy, Cumhuriyete karsi dzenlenen byk Cagoule komplosunu basina aikladi. Cagouleun elinde tm bakanlarin adresleri, askeri depolarin ve fabrikalarin nbeti sayilari gibi bilgiler bulundugu anlasildi. Ayaklanma basladiginda bir grup komando Mont-Valerian silah deposunu basacak, bir diger grup Paris otobslerinin ve p kamyonlarinin garajini ele geirecekti. Leon Blum ve Vincent Auriol basta, bir ok politikaci ldrlecekti. Komplocularin elinde Elyseye, Meclise ve baslica bakanliklara ikan yeralti geitlerini gsteren, Paris kanalizasyon planlari vardi. Parisin enerji merkezlerini gsteren semalar ve kenti karanliga gmecek eylem planlari hazirdi. Bu planlarda Saint-Germainden Quai dOrsaye giden elektrik hatlarinin izimi, demiryollari ve metronun elektriklerini kesecek dgmelerin kullanilis biimi, postanelere gizlice girmenin yollari, gaz fabrikalarinin adresleri ve su boru hatlarinin izimleri de bulunuyordu.

Pespese gelen tutuklamalar sonucu ele geen Cagoule yelerinin sayisi elli yediye ulasti. Filliol, Martin ve Correze Fransa disina katilar. Usule uygun bir dava aabilmek iin yeterli kanitlari toplamak aylar srd. Davaya gelmemis bulunan tm saniklar lm hkm giydiler. Davada bulunanlara esitli hapis cezalari verildi. Ancak bir sre sonra baslayan Ikinci Dnya Savasi ve izleyen Alman isgali, sorusturmalarin ve davanin devamini engelledi.

Paralanan Cagoule yeleri savas ve isgal sirasinda olduka farkli seimler yaptilar. Deloncle ve Correze, yeni bir fasist rgt kurdular: Toplumsal Ihtilal Hareketi (Mouvement Social Revolutionnaire). LoustanauLacau, Martin ve Pozzo di Borgo Fransiz Direnis Hareketine katildilar. Mtnier ise, Petainin kurdugu hkmette bakan oldu. Komnizm nefreti Darnarda Alman Wehrmacht niformasini giydirdi. Deloncle, isgal sirasinda giderek Alman karsitligini gelistirdi. 1944te Gestapo tarafindan tutuklandi ve oglu ile birlikte kursuna dizildi. Cagoule son bombasini en ok nefret ettigi adama, Cagouleu yokeden Marx Dormoya saklamisti. 1941 Yazinda, eski Iisleri Bakani Dormoy evine yerlestirilen bir bombanin patlamasi sonucu ld.

Cagoule yargilamalari savastan sonra da devam etti. zgr Fransa iin arpismis olanlar bagislandi, digerleri hkm giydi.

221

Sabetay Sevi Unutulmus Bir Etnik Cemaat: Trkiyeli Sabetaycilar...... Yazan: Ilgaz Zorlu Bu yazi, kendisi de bir Sabetayci olan Ilgaz Zorlunun Sabetaycilar adli sitesinden aynen alinmistir. Ilgaz Zorlunun sitesinde konu ile ilgili daha ayrintili yazilar bulunmaktadir. Tarihte yasanmis bazi yle olaylar vardir ki etkileri sadece yasandiklari dnemle sinirli kalmamis ok uzunca bir sre devam ederek pek ok baska olaya da kaynaklik etmistir. Sabetaycilik veya bilimsel literatrde genel olarak kullanilan sekliyle Dnmelik hareketi de bunlardan biridir. Fakat bu hareket ne yazik ki o kadar fazla etkili olmustur ki, yasandigi dnem sonrasindan gnmze kadar sren etkileri modern Trkiyenin tarihinde belirleyici olmustur. Belki de sirf bu sebeple arastirilmamasi konusunda daima baskilar olmus, kapatilmasi ve konusulmamasi iin zel bir aba sarfedilmistir. Konuyu arastiran kisiler daima engellenmis, Trkiye tarihini arastiran shret sahibi bilimadamlari dahi savunduklari bilimsel arastirma ilkelerinin disina ikarak konuyu grmezden gelmislerdir. Bu yazi Trkiyenin bu ok nemli hareketini ve bu harekete bagli olarak dogan ve hala devam eden cemaatlerin tarihini konu edinmistir. Yahudi dinsel sistemi iki ana dsnce zerinde gelismistir. Ilki Torah-Talmud ekol, ikincisi ise TorahKabbala ekoldr. Musaya (Mose) Sinada indigine inanilan ve Trkede Tevrat olarak bilinen kutsal metinlerin aslinda Musaya verilen kismi bes tanedir ve buna Torah denmektedir. Fakat daha sonra gelen peygamberlerin yorumlamalarina dayali olan diger kitaplar da vardir ki, bunlar Neviim ve Ketuvim olarak taninirlar ve Torah ile beraber bunlara Tanah (Tevrat=Ahd-i Atik) denilmektedir. Bu kutsal metinlerin yorumlanmalari ve gnlk hayata geirilmeleri konusu daima bazi tartismalara yolamistir. Iste bu dnemde Talmud ortaya ikar. Talmud hahamlarin Tevrat yorumlaridir ve ortodoks Yahudiligin temelini teskil eden bir kaynaktir. Oysa daha sonralari Ispanya Diasporasinda (altin ag) ortaya ikan bir diger anonim kaynak daha vardir ki bu da Kabbaladir. Kabbala tamamen mistik Yahudiligin bir kaynagidir ve kaynaklari konusunda hala tartismalar vardir, dini pratiklerdeki yeri konusu da ok aik degildir. Yahudiler genel olarak Kabbalanin gizemli ve ekici dnyasindan etkilenmislerse de genelde korkuyla yaklastiklari da bir gerektir. Bugnk Israil din otoritelerinin de Kabbalizme karsi ok sempati tasidiklari sylenemez. Talmudun ve Kabbalanin Toraha karsi bakislari ok farkli olmustur. Talmudist yaklasim Torahi bir yasaklamalar btn olarak ele alip, Tanrinin insanlari cezalandiran kurallar koyan bir g oldugundan hareket etmektedir. Talmudistler Tanaha dayanarak ikardiklari Mitzvotlar (uyulmasi gerekli kurallar) yoluyla insan hayatini sinirlandirmaktadirlar. Onlara gre insan bu dnyaya bir sinav vermek iin gelmistir ve tamamen Tanrinin gc karsisinda oldugunu bilerek hareket etmelidir. Bu grs ve siki kurallar altinda bes bin yil boyunca ezilen Yahudi bireyi gettosunda tamamen dis dnyaya kapali ve gizlilik iinde yasamaya baslamistir. Oysa Kabbala Talmuddan bu ynyle ayrilmaktadir. Kabbala Tanriyi bir enerji olarak algilar ve insanin yaptigi eylemlerin negatif veya pozitif enerjinin bir parasi olduguna inanir. Kabbalist, Tanriyi ceza veren ve kurallar koyan biri olarak degil, aksine insani zgr birakan fakat ktlklere karsi ona tavsiyelerde bulunan bir koruyucu olarak algilamaktadir. Insanin Tanriya yakarislari (dua) Talmudulukta oldugu gibi bir dev degil, aksine insani rahatlatan bir eylem olarak benimsenir. Tanridan korkan insan Onu nasil sever sorusunu arkadasini kendin gibi sev felsefesiyle zdes kilan Kabbalistler Tanriya ulasmaya, Adam Kadmon (stn insan) olmaya gayret etmektedirler. Talmudun sinirci ve kuralci yaklasimina karsi Kabbala tamamen serbest birakmaktadir bireyi. Iste bin yillar boyunca ortodokslar ile Kabbalistler arasindaki temel sorun burada yatmistir. Fakat Yahudiligin kendine zg dekoru iinde bu iki zit dsnce atismamaya gayret etmis, birbirini dislamamaya alismis, Talmudistler Kabbalistleri daima ihtiyatla fakat reddetmeden izlemislerdir. Ancak ogu kez yorumlarinda da Kabbaladaki kelime-sayi baglantilarini kullanmaktan da kainmamislardir. Bu iki dsncenin belki de en temel ortak noktalarindan biri mesih inanci olmustur. Talmudistler direkt olarak Torahta olmamasina karsin, ayetlere verilen birtakim anlamlar ile Kabbala kaynakli olan mesih dsnceyi kabul etmislerdir. Kabbala ise kurtulusu tamamaen mesih zerine odaklamistir. Lurianin teorileri ile mesihilik adeta bir ngr haline gelmistir. O kadar ki, sayisal hesaplamalar ve yntemler hep mesihin gelis tarihi zerine yogunlasmistir. Daniel ve Isayadaki ayetler gizemli bir yntemle sorgulanmis ve kurtulus tarihi belirginlestirmeye alisilmistir. Fakat bu abalar ortodokslarin kati kurallarina karsi illegal olarak yapilagelmistir. Kabbala her zaman gizlidir, gerek szl olan kisim ve gerekse Zohara ve Sefer Yetziraha dayali olan blmler her zaman gizli bir atmosferde incelenmistir. Kabbalist, Tanrisal gc kesfetmek iin dinsel kurallara uymak gerekliligine inanmakta ve eger bunlari yapmadan Kabbala yaparsa

222

felketler yasanacagina inanmaktadir. Bu o kadar byk bir gizdir ki hal binlerce yillik metinler sadece szl olarak Zfatta veya Galilde (Israil) tarikat yeleri arasinda dis dnyaya kapali olarak tartisilmaktadir. Talmud ve Kabbalanin rekabeti XVI. yz yil sonrasinda doruga ikar. Zfata Polonyadan gelen Rav Izak Luria Askenazi bu kentte kurdugu Kabalistik egitim veren kolejiyle bir akimin baslaticisi olur. Zfat Aslanlari olarak kendilerini tanitan bu grup mesih kurtulus doktrinini temel alarak dini bir takim sonulara ulasirlar. Tzimzum (bzlme), Tikun (tamirat, kurtulus) kavramlari burada nem kazanmaktadir. Luria yaratilisi bir kirilma teorisi ile zetlemektedir ve tamirat ancak mesihin gelisiyle olacaktir demektedir. Bu bekleyis tm Yahudi cemaatlerinde hizla yayilir, birbiri ardinca gelen katliamlar ve baskilar mesih dnemin adeta habercisi olarak kabul edilir. Lurianin lm sonrasinda da bu mit devam etmektedir, 1600l yillara gelindiginde ise had safhaya ulasir. Sabetay Sevi (Zwi=Sebi) 1622 yilinda o dnemin en nemli Yahudi cemaatlerinden birinin yasadigi Izmirde dogar. Kk yaslardan itibaren din bir atmosferde byr ve ailesinin isteklerinin tersine din bir egitim alir. Bu din egitim onu zamanla Kabbalanin iine dogru iter. Kendi ruh yapisinin da elverisli olmasindan dolayi gen yasta mistik bir hayat tarzini benimsemistir. Sevinin Zohar ile tanismasi ve ardindan da Lurianin fikirlerini grenmesine paralel olarak gelisen dsnceleri baslarda pek fazla dikkate alinmaz. O Israil ulusunun dnyanin her tarafinda yasadigi sikintili ve acilarla dolu yasantisini kendisine mal etmektedir. Ona gre mesih kurtulusun gereklesmesine az bir zaman vardir. Gen Sabetay mesih oldugu iddiasiyla sinagoglarda vaazlar vermeye baslar. Tamamen Zohara dayanan bazi yorumlar yapar, geleneksel olan din kurallari hie sayarak yeni dzenlemeler getirir, dogal olarak Yahudi cemaati onu dislar. Yalniz zellikle Orta Avrupada meydana gelen Yahudi kiyimlarinin yarattigi gerginlik ve korku da halkin mesih beklentisini kuvvetlendirmektedir. Sabetay Sevinin hayatindaki dnm noktasi Gazzeli teolog Nathan Levi ile tanismasi sonrasinda olacaktir. Nathan, Sabetay Sevinin beklenen mesih olduguna inanmaktadir ve Seviyi de buna inandirmistir. Nathan, tm Yahudi cemaatlerine mektuplar yazarak mesihin geldigini ve mesih dnemin basladigini belirtmektedir. Bu dnemde tm kurallar ortadan kaldirilacaktir ve mesih, yeni tanrisal kurallar koyacaktir. Bunun ortodoks Yahudilerce kabul edilemez oldugu muhakkakti ve kisa srede cemaatler ikiye ayrildi; Seviyi mesih kabul eden bazi cemaatler olmussa da genel olarak Izmir ve Istanbul cemaatleri ona karsiydilar. Fakat Sevinin hareketi beklenmedik bir hizla yayilmaya basladi, o kadar ki Amsterdamdan Hamburga, Luganodan Kudse Yahudiler gruplar halinde Osmanli topraklarina gelmeye basladilar. Bu durum karsisinda otoritelerini kaybetme korkusu iine giren Yahudi liderleri Seviyi ldrmeyi de basaramayinca, areyi onu saraya ihbar etmekte buldular. O zamana kadar saraydan herhangibir hareket gelmemesine karsilik bir anda kalabaliklarin akini karsisinda idareciler nlem almak durumunda kaldilar. Sevi tutuklanarak hapsedildi. Ancak bu mritlerini korkutacagina daha da glendirdi, hcresi bir kralinki gibiydi ve ziyaretilerle dolup tasiyordu. Bu siralarda siyasi ortam Osmanli lkesinde de karisikti. Mehdi oldugu iddiasiyla ortaya ikan bazi kisiler vardi ve Sevinin hareketi onlara gre Deccalin isaretiydi, nk Islm inancinda Mehdinin gelisinden evvel Deccalin gelecegi rivayet olunmaktadir. Bu siralarda, Sevinin agdasi olan Niyazi Misri isminde bir sairi de dnemin nemli aktrlerinden biri olarak grmekteyiz. Misri, Mehdi oldugu iddiasiyla ortaya ikmisti ve daha sonralari kaderi de tipki Sevininki gibi olacakti. Bazi kaynaklar bu iki din adaminin Istanbulda bir araya geldigini yazmaktadirlar. 16 Eyll 1666da Sevi divana ikartilarak lm ve yasami arasinda bir tercih yapmaya zorlanacaktir; ya mslman olacaktir, ya da ldrlecektir. Sevi, Islm dinini seer. Sevinin din degistirerek mslman olmasi konusu olduka tartismalara aik bir meseledir. Tarihiler bunu korkuya bagli olarak algilamislar ve Sevinin hareketinin dsnsel yapisini grmezden gelerek bunu basit bir sahte mesihlik hareketi olarak yorumlamislardir. Sabetayci kaynaklar bu konuda olabildigince sessiz kalmislardir, bunun nedeni Sevinin emirlerine dayanmaktadir. Sabetayciligin daha sonra deginilecek din yapisinda da grlecegi gibi inancin temelleri daima gizlilige dayanmaktadir. Yalniz Zoharda varolan bir inanca gre mesih kendi cemaati tarafindan kabul edilmeyecegi iin bir baska dine geecektir ibaresi Sabetayci tefsirlerinde anlatilmaktadir. Isa da yine ayni sekilde Yahudiler tarafindan mesihligi kabul edilmeyerek lme mahkum ettirilmisti. Fakat Hiristiyan inanci onun ldgn kabul etmemistir. Sevi, bizzat Nathanin yazdigi bir mektuba gre Yahudi cemaatinin yok edilmesini nlemek iin bir din degisikligi yapmistir. Fakat bu asla kalben yapilmamistir ve daha sonralari Sevinin kaybolusundan evvel yaklasmakta olan Kipur bayrami iin Yugoslavya Yahudi Cemaatinden bir dua kitabi istemis olmasi da bunun en nemli kanitidir. Ben daha evvelki makalelerimde de Sabetay Sevinin hayati konusunda ayrintili bilgiler verdigimden burada konuyu daha kisa tutmak istiyorum. Ancak meraklilari iin Gershom Scholemin The Mystical Messiah:Sabbatai Sevi isimli devasa alismasi bu konudaki basyapittir. Sonuta Sevi kendisine verilen bir paye ile devlet hizmetine alinir (kapicibasi). Fakat zamanla Sevinin bu dini gerekte benimsemedigi anlasilacaktir ve kendisi Arnavutluka srgn edilecektir. Onun Arnavutluka gitmesi sonrasinda din prensiplerine inanan bir topluluk ortaya ikmistir. Bu topluluk onunla beraber degil onun kaybolusu sonrasinda Islm dinine toplu olarak gemislerdir ve Sabetay Sevinin mesih olduguna inanan ve Kabbalizmin isiginda yepyeni bir Yahudi dsncesini

223

benimseyen Sabetaycilar tarih sahnesine ikmislardir. Sevinin Arnavutlukta bir magarada kayboldugu inanci vardir. Bu sebeple her sabah Sabetaycilarin deniz kiyilarina giderek mesihi beklemeleri buna dayanmaktadir. Sevinin ldgne inanmayan mritleri onun tekrar gelecegini kabul etmektedirler. Seviden sonra Yakov Qerido (kayinbiraderidir) cemaat ynetimine geer. Fakat zamanla cemaat arasinda bazi din konularda tartismalar yasanacaktir. Cemaat nce Yakov Qeridonun Sevinin halifesi oldugunu benimseyen Yakubler daha sonra da Seviye bagli kalanlarin olusturdugu Kapancilar ve Baruhya Ruso isimli bir hahamin Sevinin halifesi olduguna inanan Karakaslar olarak gruba ayrilir. Bu gruplar zamanla kendi ilerinde yeni bir takim Kabbalistik yorumlar getirmislerdir ve her birinin din inanlari arasinda farkliliklar olmustur. Fakat Seviye en bagli olan grup Kapancilar olmustur. Bu cemaatler 1924 yilina kadar Selnikte birbiriyle iliski kurmadan yasamislardir. Fakat zellikle XIX. yz yil sonrasinda toplumsal hayata girmeye baslamislardir. Sabetaycilarin din inanlarini tahlil ederken gznne alinmasi gereken nokta her cemaatin farkli zellikler tasimasidir. Genel olarak bu cemaatlere bakildiginda bunlar ite Yahudi, dista tamamen Mslman bir kimlik iinde olmuslardir. Benzet-benzeme prensibini esas alan Sabetaycilar Selnikte kendilerine ait din meknlarda dua ederlerdi ve bunlar disaridan farkedilemeyecek kadar gizli evlerdi. Khal veya Ortaevi denilen bu din merkezlerde Hoca (Kapanci), Ogan (Karakas), Peytan (Yakub) gibi sifatlarla adlandirilan din adamlari grev yapmaktaydilar. Bu din adamlari cemaatin kendi okullarinda egitim grmekteydiler. Kapancilar XX. yz yilin ortalarina kadar sren aktif din yasamlarinda, Khal denilen din merkezleri kullandilar. Hoca veya Sakalli denilen din adamlari belirli zamanlarda yapilan merasimleri ynetirdi. Dualar tamamen Yahudilerinki ile ayni olmakla beraber Sabetay Sevi iin okunan siirler mevcuttu ve bunlarin yanisira Mezmurlar (Tehilim) denilen Tanah blm hergn okunmaktaydi. Cemaat bir organizasyon olarak birbirine bagliydi, zenginlerden fakirlere dogru isleyen bir yardim mekanizmasi vardi. Zengin kisiler fakir olanlara yardim ederlerdi. Bu yardimlasma o kadar ileri gitmisti ki Selnikten Trkiyeye gelinirken her Sabetaycinin gemi cretini o dnemin en zengin kisilerinden olan ttnc Kzim Emin Efendi demisti. Kapancilar, din geleneklerinde Yahudilige en bagli olan gruptu. Karakaslar, Sabetay Sevinin halifesi olarak kabul ettikleri Osman Babaya (ya da dede) inanirlardi. Baruhya Ruso isimli bu kisi zamaninin nemli Kabbalistlerinden biri olarak kabul edilmekteydi. Onun soyundan gelen kisilerde bir kudsiyet olduguna inanilmaktadir. Bugn hal din yapilarini muhafaza eden Karakaslar, Sabetay Sevinin prensiplerinden giderek uzaklasmislardir. Daha ziyade Ispanyolca dualarin agirlikli oldugu din sistemlerinde Osman Babaya kudsiyet ykleyen ifadeler mevcuttur. Bu grubun kendine ait din adamlarina Ogan denilmekle beraber Hoca lkabi da kullanilmaktadir. Cemaat yeleri arasinda bir yardimlasma genelde vardir. Din adamlari bugn hal mevcudiyetini koruyan Yesivalarda egitim almaktadirlar. Hoca olabilmek iin kisinin anne ve babasinin Karakaslardan olmasi ve evli olunmasi kosulu vardir. Genel inan, mesihin tekrar kendi gruplarindan ikacak biri olacagidir. Yakubler ilk olarak ana cemaatten ayrilan gruptur ve bunlar genellikle Islm inancina en yakin grup olmustur. zellikle disa en fazla ailan grup olarak ailelerde nemli lde Avrupalilarla evlenmeler olmustur. Yakov Qeridoyu mesih olarak bekleyen Yakublerde din yapi bozulmus olmakla beraber zellikle Izmirde ok nemli bir topluluklari oldugunu bilmekteyiz. Trk siyasi hayatindaki ok nemli kisiler bu cemaat kkenliydi. XIX. Yx yilin sonundan itibaren Osmanli Imparatorlugunda yasanan kargasalik Sabetaycilari da yakindan etkilemistir. O dneme kadar tamamen gizli olarak srdrdkleri din yasantilarina paralel olarak asla entegre olmadiklari devlet sistemine karsi bu tarihten itibaren bir yakinlasma hissetmeye baslamislardir. Bunun en nemli nedeni belki de Sabetaycilarin da milliyetilik fikirlerinden etkilenmelerinde aranmalidir. O yillarda herkesin kendi kaderini tayin etme zorunlugunun ortaya iktigini farkeden cemaatler, ellerinde bulundurduklari servetleri sayesinde politik roller stlenmeye baslamislardir. zellikle Selnikin merkezden uzak ve kozmopolit yapisi iinde Ittihat ve Terakki, Masonluk ve Osmanli tarikatlerinde etkili olduklari sylenebilir. O kadar ki bu kurumlarin iindeki nemli noktalarda Sabetaycilari grmekteyiz. 1924de Trkiyeye yaptiklari zorunlu g sonrasinda Sabetaycilarin ilk anlarda byk bir bosluk yasadiklari farkedilebilir. O dnemdeki siyasi baskilar sebebiyle giderek dini yapilarda zlmeler baslamistir. Artan dis evlilikler yoluyla kapancilar ve yakubiler genel olarak asimile olma srecine girmislerdir. Siyasi hayatta etkinlik kazanan bazi kisilerin Sabetayci kkenleri konusunun Trk basininda tartisma konusu yapilmasina paralel olarak Sabetaycilik giderek artan bir sekilde hedef alinmaya baslanmistir. Savas sonrasinin yarattigi milliyeti ortamda Sabetaycilar dnme lkabiyla asagilanmislar, bu kkenden gelen kisilere karsi hakarete varan ifadeler kullanilmistir. Giderek Almanyadaki nasyonel sosyalizme paralel gelisen sovenizm Dnme-Mason-Yahudi geni saplantisina kapilarak olaylarin arkasinda bu sebepleri aramistir. Selnikteki serbest ve birlesik yasam sonrasinda yasanilan dagilma

224

cemaatleri derinden sarsmistir. Baski ve korkular din ritellerin yapilmasini azaltmis, cemaat yeleri genel olarak kimliklerini gizleme yolunu semistir. Bu siralarda aslini sormadan Kendini Trk kabul eden herkes Trktr felsefesine dayali Kemalist milliyetilik anlayisi Sabetaycilarin siki sikiya sarildiklari bir ideoloji haline gelmistir. Kaybettikleri menev oratami da Masonlugun ritelleriyle ikame yoluna gitmisler bylelikle Trkiye halkinin stne Modern-Atatrk-Batici bir anlayisla egemen olmuslardir. Bugn hal Atatrk Dsnce Dernekleri yeleri arasinda Sabetayci kkenli kisilerin olmasi bunun bir kanitidir. Sabetayci kimlik konusu ise olduka muallakta kalmistir. Yaptigim incelemeler genel olarak Sabetaycilarin zellikle ilk iki kusaginda kimligin tamamen gizlenmesi ve Selnikli oldugunu sylememe seklinde grlmektedir. Ancak nc kusagin kkenini grendiginde, ailesi ve kendisiyle bir mcadeleye girdigi grlyor. Bazi gen Sabetaycilar kendilerini Yahudi olarak grmekte, bazilari bu konunun kapanmasi gerektigine inanmakta, bazilari ise Sabetayci inanlarindan bir kimlik olusturmaktadirlar. Bu konuda hehangi bir kesin yargiya su an iin ulasilamadigi aiktir. Fakat Sabetayci genlerin bazi kurumsal hareketleri oldugu da bilinmektedir. Kuskusuz zamanla Sabetayciligin daha fazla arastirilmasi ile en azindan insanlarin Sabetayci kkenlerinden utanmamayi grenebileceklerini tahmin etmek herhalde ok yanlis olmayacaktir. Basta Trkiye Yahudi Cemaati olmak zere hibir Yahudi cemaati ve Israil Sefarad ve Askenaz hahambasiliklari Sabetayciligi Yahudi dininin ve kltrnn bir parasi olarak grmemektedirler. Sabetaycilarin 1917, 1991 ve 1996 da Yahudi dinine geis istekleri reddedilmistir zellikle son iki aba Israilde politik olarak algilanmistir. Bugnn Trkiyesinde zellikle devlet ve siyasi hayatta topluma yn veren nemli kislerin Sabetayci kkenli olmalari ve bunlarin Kemalist bir dsnceyi benimsemeleri toplumun bazi kesimlerinden tepkilere neden olmaktadir. Bu durumda alinacak bir dinI kararin Trkiye Yahudi Cemaati iinde bir tehlike yaratilacagina inanilmaktadir. Fakat 1996da Israil Giyur (din degistirme) hahambasiliginin verdigi bir karar dikkat ekicidir. Buna gre Diasporada yasayan bir cemaatin Yahudiligi meselesinin Israilde nemli olmadigi belirtilmektedir. Halbuki Falasalar (Etiyopyali Yahudiler) de lkelerinde yasadiklari dnemde Yahudilikleri meselesi tartisilmisti. Grlyor ki, bu konudaki kararlar tamamen politik olmaktadir. Ayrica Trkiye Hahambasiligi da iki gncel olay sirasinda (Halil Bezmenin A. B. D deki demeleri ve Israil gazetelerinde Sabetaycilikla ilgili yayimlanan yazilar sonrasinda) konuyla ilgili sorular yneten basin mensuplarina Sabetaycilarin Yahudilikle ilgisi olmadigini israrla belirtmislerdir. Fakat Sabetaycilar kltr olarak Sefarad kltrnn bir parasidirlar. Gelenekler ve kltr olusturan diger unsurlar (yemekler, mzik, yasam biimi gibi) aisindan Sefarad Yahudileri ile ayni kltr evrenini paylasmaktadirlar. Bu sebepledir ki, gndelik hayatta bu cemaatle iliskileri oldugu bilinmektedir. Dolayisiyla bu dislanma sun olarak ortada bulunmaktadir. Zaten giderek Sabetayci-Yahudi evliliklerinde de son dnemlerde bir artis oldugu gzlenmektedir. stelik zellikle A. B. D ve Bati Avrupada Sabetaycilarin Yahudi topluluklarina karistiklari da bilinmektedir. Sabetaycilar bugn genel olarak dinsel aktivitelerini kaybetmislerse de, halen her topluluk iinde de varolan ve geleneksel yapiyi muhafaza eden aileler oldugu da bir gerektir. zellikle, Karakaslarin cemaati yapiyi koruduklari bilinmektedir. Sabetayci kkenli ailelerden gelen kisilerin bugnk Trkiyede ekonomik ve toplumsal ynden nemli roller slenmis olduklari gzardi edilemez. Her ne kadar bu kisilerin genelde Sabetayciliga yaklasimlari kendilerini gizleme ve konuyu unutturma seklinde olmaktaysa da, unutulmamalidir ki bu kisileri sahip olduklari sosyal statye ulastiran etkenlerin basinda Batili bir egitim anlayisinda gelisen ve Sabetayci kltrn zelliklerine dayali olan aile yapilarinin geleneksel Mslman-Trk aile yapisindan farkli olmasi gelmektedir. Nitekim gerek toplumda milli gelirden aldiklari pay aisindan, gerek Trkiyenin genel egitim seviyesinin st sinirinda yeralmalarindan dolayi Sabetaycilar kolaylikla gndelik yasamda bir takim avantajlar elde etmislerdir. Kimliklerini gizlemelerinin de en nemli nedeni sahip olduklari ekonomik stnlkleri kaybetme korkusuna dayanmaktadir. zellikle varlik vergisi sirasinda devletin cemaat mensuplarina karsi takindigi olumsuz tavir ve ayrimcilik byle bir endisenin nedeni olarak algilanabilir. Benim yapmis oldugum arastirmalarda, ailelerin ellerinde halen ok nemli ilk el kaynaklar oldugu ortaya ikmistir. Ancak anlamadiklari bir lisanda (Ibranice ve Ladino) yazilmis olan bu aile yadigrlari maalesef bu korkular nedeniyle gn yzne ikartilmamaktadir. Bu arada yine bana gelen bilgiler dogrultusunda, sanildiginin aksine Sabetaycilarin sadece byk kentlerde yasamadiklari 1924 mbadelesi sonrasinda Bergama, Usak, Dikili, Soma gibi Egedeki nemli merkezlere de yerlestiklerini tespit ettim. Bu merkezlerin zellikle gnmz de Trkiye ekonomisinde tasidiklari deger dsnlrse arastirmalarin ne kadar yetersiz kaldigi ortaya ikmaktadir. Sonuta bugn btn karsi ikislara ve reddetmelere ragmen bir Sabetayci cemaatin varoldugu aiktir. Bu cemaat yelerinin farkli bakis aisini bir kez daha belirlemek gerekiyor. Genel olarak ilk iki kusak Sabetayciligin unutularak tarihe mal olmasi arzusundadir. nc kusakta da bu fikri destekleyenler oldugu gibi kendini Sabetayci inancin iinde gren ve geleneksel yapiyi muhafaza etmek isteyenlerin yanisira tamamen Yahudi olduguna inananlar da mevcuttur. Dolayisiyla Trkiyede yasayan bu gizli ve nemli cemaatin tarihinin bir an evvel antropologlar, sosyologlar ve zellikle de tarihiler tarafindan ele alinmasi gerektigine inaniyorum.

225

Kabbala Yahudi Gizemciligi ve Kabbala.Derleyen: Thamos (Geometri) Giris Kabbala, XII. yz yildan baslayarak Yahudi gizemciligini tmyle etkisi altina almis olan ezoterik bir akimdir. Her zaman temelde szl bir gelenek olan Kabbala, Ibranicede szck anlami olarak da gelenek karsiligini tasimaktadir. Gizemci deneyimlerin ierdigi olasi kisisel tehlikelerden kainabilmek amaciyla, Kabbala gretisine ve uygulamalarina inisiyasyon mutlaka bir nderin, bir yol gstericinin gzetim ve denetiminde gereklestirilmelidir. Her ynyle gizemci bir greti olan Kabbalanin, znde Tanrinin Musaya aktardigi ilh vahy olan Torahin (Tevrat) yazili olmayan gizli bilgilerini ierdigi ileri srlmstr. Yahudiligin temel ilkesinin Musa yasalarina uyum olmasina karsin, Kabbalanin insana dogrudan Tanriya ulasma yollarini sagladigi varsayilmistir. Bu bakimdan Kabbala, bir oklari tarafindan tehlikeli biimde kamutanrici (panteist) ya da sapkin olarak nitelendirilen gizemci yaklasimlar ieren bir dinsel boyutu Yahudilige katmistir. Kken Kabbalanin kkeni I.S. I. yz yilda Filistinde filizlenen Merkava (ya da Merkabah) gizemciligine kadar geri gtrlebilir. Merkava gizemciliginde temel ugras, Eski Ahitte peygamber Ezekielin dsledigi ilh taht ya da araba (merkava) hakkinda derin dsncelere dalmak ve bu sayede osku iinde kendinden gemektir. VII. ve XII. yz yillar arasinda uygulama alani Filistinden Babilonyaya kayan ve yogun biimde Gnostik inanlarin etkisi altinda kalan Merkava gizemciliginde asil ama, Tanrinin tahtini ve gksel dzeni dsleyebilmektir. Gizemci Merkava yaziminda, osku iindeki ruhun ykselisi, dsman meleklerle dolu yedi kreyi ya da yedi gk katini asmak iin yapilan tehlikeli bir yolculuk olarak tanimlanmaktadir. Ruhun bu yolculuktaki amaci, merkavanin zerinde bulunan ilh tahta ulasmaktir. Tzenuim adi verilen Merkava uygulayicilari, zel ahlk niteliklerine sahip olan az sayida sekin kisilerdi ve srekli oru tutarak kendilerini gizemci deneyimlere hazir tutmalari gerekliydi. Bu sekinlerin yapacagi basarili bir dssel yolculuk iin her seyden ok mhr olarak tanimlanan bazi byl szlerin ve formllerin kullanimi zorunluydu. Bu byl szler, her bir gk katinin kapisinda bekilik yapan melekleri yatistirmak iin gerekliydi. Hatali bir mhr kullanimi, nemli yaralanmalara, hatt korkun lmlere yol aabilirdi. Talmuda gre, Merkava uygulamasina kalkisan drt kisi arasindan biri lms, digeri delirmis, teki dinden ikmis ve yalnizca Rabbi Akiba ben Joseph gerek bir dssel deneyime nail olmustur. Merkava uygulayicilari kimi zaman Dogast Dnyanin Gezginleri olarak da adlandirilirlardi. Bu gizemci akimin en eski iki yazimsal kaynagi; Rabbi Akibaya ait oldugu sanilan Kk ve Rabbi Ishmael ben Elishaya ait oldugu sanilan Byk metinlerdir. Ayrica, Enochun Kitabi ve Tanrinin olduka abartili antropomorfik (insan biimli) betimlemelerini ieren Shiur Qoma (Ilh Boyutlar) adindaki metinler de Merkava gelenegine aittirler. Sefer Yetzira Kabbala geleneginde III. ve VI. yz yillar arasinda ortaya ikmis olan ikinci basamak Sefer Yetzira (Yaratilis Kitabi) adli kitaptir. Sefer Yetzira, by ve evrenbilim (kozmoloji) konusunda bilinen en eski Ibranice eser olup evrenin, Ibrani alfabesinin 22 harfi ile Sefirot adi verilen 10 ilh rakkamdan yaratildigini anlatmaktadir. Harfler ve rakkamlar birlikte Tanrinin evreni yaratirken kullandigi gizli bilgeligin 32 yolunu olustururlar. Sefer Yetziranin, hatali olarak Hz. Ibrahime ait oldugu da ileri srlmstr. Bu nedenle kimi zaman kitabin adi Otiyyot de Avraham Avinu (Ibrahim Babamizin Alfabesi) olarak geer. Yetzira, sonraki dnemlerde Yahudiligi derinden etkileyecek olan sefirot kavramini ortaya atmistir. ogul olan Sefirot szcg Ibranicede sayilar anlamina gelmektedir. Szcgn tekil biimi Sefira ya da Sephiradir (yani sifre).

226

Yetziraya gre Sefirot, yaratici Tanrinin kendini gsterdigi on ayri olusum ya da g olarak yorumlanabilir. En Sof adi verilen Bilinemeyen Sonsuz Tanridan yansiyan on ayri asama bulundugu ileri srlmektedir. Bylece her sefira, Tanrinin ayri bir yaratici niteligini ifade etmektedir. Kabbalaya gre her sefiranin bir baska sefira ile olan baglantisi yaratilisin ritmini olusturmaktadir. Kabbalada, Sefirotun gizemci yapisi ve kesin islevi en sik tartisilan konudur. Bu tr speklasyonlarin tmyle sapkinlik oldugu yolundaki sert elestirilere karsin, sefiralar Kabbalaci gizemciligin temel ilkesini olustururlar. Sefiralar sirasiyla; keterelyon (yce ta), halhma (bilgelik), bina (zek), hesed (sevgi), gevura (kudret), tiferet (gzellik), netzah (sonsuzluk), hod (grkem), yesod (temel) ve malkhut (krallik) olarak siralanirlar. Sefiralara; adimlar, ilkeler, nitelikler, talar gibi baska isimler de verilmistir. On adet sefiranin iindeki ilk drtl grup evrensel elementleri (Tanrisal Ruh, Hava, Su ve Ates), kalan altili grup ise ynleri (Sag, Sol, n, Arka, Yukari, Asagi) simgelemektedir. Sefirot ile birlikte alfabenin harfleri, insan bedeninin esitli kisimlarina denk gelmekte ve bylece insani yaratilisin mikrokozmosu biimine dnstrmektedir. Sefer ha-Bahir Kabbalanin bir diger nemli metni, XII. yz yilda ortaya ikan Sefer ha-Bahir (Parlaklik Kitabi) adli eserdir. Bu kitabin, ezoterik Yahudi gizemciligi ve genel olarak Yahudilik zerindek etkisi derin ve kalici olmustur. Bahir, yalnizca Sefiralari yaratilisin ve evrenin srekliliginin aralari olarak yorumlamakla kalmamis, ayni zamanda Gilgul (ruh g) gibi kavramlari da ortaya atarak yogun bir gizemci simgecilik katkisiyla Kabbalanin temellerini glendirmistir. Bahir, aslinda Eski Ahitin genis kapsamli bir simgesel yorumudur ve dayandigi temel motif, Ibrani alfabesindeki harflerin ses ve biimlerinin gizemli anlamlaridir. Kitabin ilk olarak, XII. yz yilin ikinci yarisinda Fransanin Provence blgesinde ortaya iktigi sanilmaktadir. Oysa Kabbalacilar Bahirin ok daha eskiden kaldigini ve ilk uygulamalarinin I.S. I. yz yilda Rabbi Nehunya ben Haqanaya ait oldugunu ileri srerler. Ayrica, kitapta yer alan bazi ifadelerin ise Tannaim adi verilen III. yz yil Yahudi bilginlerinden aktarildigini savunurlar. Orta agdan kalma el yazmalari zerinde yapilan nesnel bir degerlendirme Bahirin yazarinin, Dogudan Avrupaya daha nceden gelmis bulunan bazi gizemci kavram ve metinleri eserine ekledigini ortaya koymustur. Ibranice ile Aramice karisimi bir dille yazilmis olan Bahir, olduka dzensiz ve genellikle bulmacamsi yapisina karsin, yogun bir gizemci simgeciligi Kabbalaya ve Kabbala yoluyla da Yahudilige basariyla sokmustur. agdas Yahudi arastirmaci Gershom Gerhard Scholem, bu gizemci simgeciligi Kabbalanin Yahudi dinsel dsncesi zerindeki en nemli etkisi olarak degerlendirmistir. rnegin Bahir, evrenin yaratilmasi ve varligini srdrmesini gizemli bir biimde simgelendiren on adet Tanrisal Olusumun bilinen en eski aiklamasini iermektedir. Kendi iinde adet st ve yedi adet alt belirtiye ayrilan bu on sylem (Maamarot), Kabbaladaki nl Sefiralar olarak tanimlanmistir. Bahir, ayni zamanda, Kabbalaci kuramlar arasina Ruh G (Gilgul) kavrami ile Tanrisal yaratma gcn simgeleyen Kozmik Aga dsncesini de eklemistir. Ayrica ktlk kavraminin da, Tanrinin kendisinde bulunan bir temel ilke oldugu da Bahirde belirtilir. Eserin son blm, Byk Gizem (Raza Rabba) adli eski bir gizemci metinden alintidir. Kabbalacilar, Bahirin ierdiklerini buyruk olarak kabul ederler; oysa Bahir bir ok Yahudi din adami tarafindan sapkin olarak nitelendirilmektedir. Sefer ha-Temuna Ilk olarak XIII. Yz yilda Ispanyada ortaya ikan Sefer ha-Temuna (Imge Kitabi), yazari bilinemeyen Ibrance bir eserdir. Temuna, Ibran alfabesinde bulunan harflere mistik anlamlar ykler ve Tevratin insan gz ile grlemeyen bazi blmlerinin oldugunu ileri srer. Temunanin en nemli katkisi Kabbalaya Kozmik Devirler (Shemittot) kavramini eklemesidir. Buna gre, her kozmik devir, kendine denk dsen Tanrisal niteliklerle uyumlu ayri birer Tevrat yorumu getirmektedir. Temunanin ierigi, Tanrinin niteliklerinden kayra, yargi ve insaf tarafindan ynetilen ilk Shemittot zerinde yogunlasmistir. Sonu olarak, sz edilen her devir ayri birer Tevrata sahiptir ve henz yargi dnemini yasamakta olan insanlik, Tevrati bir buyruklar ve yasaklar dizisi olarak algilamaktadir. Tevratin Temuna tarafindan byle greli bir biimde yorumlanmasi, XVII. yz yilda Osmanli topraklari zerinde ortaya ikan ve mesihi bir akim olan Sabetaycilik dsncesini kuvvetle etkilemistir. Sabetayciligin temel kurami, Tevratin ancak grnrde oratadan kaldirilmasi ile gerek amacina ulasacagi biimindedir. Temunadan kaynaklanan bu kuram, Yahudiligi kesin kurallari olan bir din olarak degil, her farkli devirde ayri kurallari olan bir inan olarak grmektedir.

227

Sefer ha-Zohar Bazi Kabbalacilar tarafindan Tevrata rakip olacak lde kutsallik atfedilen nl Sefer ha-Zohar (Grkemin Kitabi) da ilk olarak Ispanyada ortaya ikmistir. Genel olarak, yaratilisin gizemini ve Sefiralarin islevlerini anlatan Zohar ruh, ktlk ve yaratilis gibi konularda gizemci kavramlar gelistirmektedir. ogunlugu Aramce olan ve XIII. yz yilda yazilmis olan bu kitap, ezoterik Yahudi Mistisizminin ya da Kabbalanin klsik metni olarak degerlendirilmektedir. Yahudi dininde, ezoterik gizemciligin I.S. I. yz yildan baslayarak islenmesine karsin, Zohar geleneksel gizemci yaklasimlara XIV. Yz yildan sonra yeni bir canlilik ve hiz getirmeyi basarmistir. Zohar, yedi ayri blmden olusmaktadir. Bu blmlerin en genis olani, Eski Ahitin ilk bes kitabi (Tevrat) ile Ruth ve Sleymanin zdeyisleri blmlerinde yer alan kutsal metinlerin isel (gizemci, simgesel) anlamlarini islemektedir. Zoharda, tm Simeon ben Yohai (I.S. II. yz yil) ve grencilerini merkez alan olduka uzun vaazlar, kisa sylev ve ykler yanyanadir. Zohar, yazar olarak Simeonun adini zellikle vermekteyse de, agdas arastirmacilar eserin byk bir blmnn Moses de Leon (1250-1305) tarafindan yazildigina ikna olmuslardir. Yine de, elde bulunan metinde bazi eski mistik yazilardan alintilarin kullanildigi olasiligini gz ardi etmemektedirler. Luria Kabbalasi 1492 Yilinda Ispanyadan srlmelerinden sonra, Yahudilerin dnyanin sonu ve mesihin gelisine dair beklentileri giderek yogunlasti ve bunun sonucu olarak Kabbalaya duyulan ilgi byk lde artti. Iste byle bir manevi ortamda, XVI. yz yilda Kabbalanin tartismasiz merkezi durumuna, gelmis gemis en byk Kabbalaci olarak kabul edilen Isaac ben Solomon Lurianin yasadigi, Galiledeki Safed kenti ulasti. Arslan (ha-Ari) lkabiyla da anilan Luria, 1534 yilinda Osmanli topraklarinda bulunan Kudste dnyaya geldi. Yasami hakkinda temel kaynak, yazari bilinmeyen Arinin Yasami (Toledot ha-Ari) adli bir biyografidir. Lurianin lmnden yaklasik yirmi yil sonra yazilan ve yayinlanan bu yapit, Luria hakkinda gerek ve hayal geleri rastgele bir araya getirmistir. Toledota gre Lurianin babasi erkenden lms ve annesi kk oglu ile birlikte Misira, varlikli ailesinin yanina g etmistir. Luria, nceleri dinsel bir egitim almis ve Yahudi hukukunu (Halakha) incelemistir. Henz ok gen iken, nl hukuku Isaac ben Jacob Alfasinin Sefer ha-Halakhot adli kitabina yorumlar kaleme almistir. Lurianin genliginde ticaret ile ugrastigi da bilinmektedir. Kisa sre sonra Lurianin tm ilgisi Yahudi mistisizmi zerinde yogunlasmistir. Bu dnemde herseyden elini etegini ekip, amcasinin Nil zerinde bir adada bulunan evinde yedi yil kadar yalniz yasamistir. Erken dnem Kabbalacilarini inceledikten sonra, zamanla tm arastirmalarini Zohara ynlendirmis, dneminin en nl Kabbalacisi olan Cordoveronun yapitlarini okumustur. Lurianin ilk yapiti, Zoharin bir blm olan Gizlilik Kitabi (Sifra di-Tzeniuta) hakkinda yazdigi yorum olmustur. Bu yorum, tmyle klsik Kabbalanin etkisinde olup, ileride Luria Kabbalasi diye anilacak olan zgn gretisinden hi bir iz tasimamaktadir. 1570 Yilinda Luria, Cordoveronun grencisi olmak iin Kabbalaci akimin merkezi haline gelmis olan Safede g etmistir. grenciligi sirasinda, kendisi de yeni bir sistemle Kabbala dersleri vermeye baslamis ve etrafina ok sayida grenci toplamistir. Bu grenciler arasinda, sonradan Lurianin gretilerini yaziya dkecek olan Hayyim Vital en yeteneklisi olmustur. Lurianin Kabbala gretisi yalnizca ezoterik bir evreye ynelmisti, arastirma ve derslerine herkesin katilmasina izin vermiyordu. Zamaninin ogunu grencilerinin egitimi iin harcarken, geinebilmek iin o dnemdede Safedde olduka canli olan ticaret ugrasini da srdrmekteydi. Lurianin Safede geldigi ilk gnlerde, Cordoveronun evresinde toplanmis bulunan Kabbalacilar, belirli ritelleri uyguladiklari farkli bir yasam tarzi gelistirmislerdi. rnegin, Sabbat (cumartesi) gnlerinde kirlara ikarak Sabbath Kraliesi adiyla kisilestirdikleri gn kutlarlardi. Lurianin gelisiyle, bu gezintilere Kavvanot (meditasyon) ve Yihudim (birlestirme) gibi yeni uygulamalar eklendi. Aslinda bu riteller, ruhlarin Mesihin gelisine kadar iinde yasamaya mahkum olduklari kirli kabuktan (Kelipot), yani bedenlerinden, manev olarak siyrilmayi saglayan bir tr gnahtan arinma eylemleriydi. Lurianin kisiliginin gl etkisi, Safed kentine yogun manev bir atmosfer, mesihi bir gerilim ve bir yaraticilik atesi getirmisti. Itenlikle dine baglilik ve dnyadan el etek ekis Kabbalacilarin yasam zellikleri haline gelmisti. Safedde yasayan herkes, Zoharin yorumundan hareketle, Mesihin 1575 yilinda Galilede ortaya ikacagina inanmisti. Safedde yasadigi kisa sre iinde - lmne kadar geen iki yil sresinde - Luria, Yahudi mistisizmine

228

yeni unsurlar ekleyen, ok ynl ve verimli bir Kabbala dizgesi kurmayi basardi. Zoharin ilk blmnn bir yorumunu ieren olduka kisa bir metnin disinda, kendi gretisini asla kaleme almadi. Luria, 1572 yilinin Agustos ayinda bir salginda yasamini yitirdi. Bugn Luria Kabbalasi diye bilinen, Lurianin lmnden sonra Hayyim Vital tarafindan derlenerek yaziya dklen ve Lurianin gretilerini ieren olduka kapsamli bir kolleksiyondur. Bu yapit, tm Yahudi mistisizmini etkileyen yeni bir dsnce akimi olusturmustur. Luria Kabbalasi, bir yaratilis kurami ile buna bagli olarak evrenin giderek yozlastigi dsncesini ileri srer ve zgn uyumu yeniden olusturmak iin pratik bir yntem nerir. Yaratilis kurami temel kavrama dayanmakyadir: ekilme (Tzimtzum), kaplarin kirilmasi (Shevirat ha-Kelim), restorasyon, tamirat (Tiqqun). Sonsuz (En Sof) olan Tanri, yaratilisa yer aabilmek iin, yeni olusan uzaya yayilan bir isik biiminde, kendi iine dogru ekilmistir. Sonradan bu sonsuz Tanrisal Isik, sonlu kaplarin iine hapsolmus ve gerilime dayanamayan kaplar kirilarak, evrene ktlk ve uyumsuzluk yayilmistir. Artik dnyayi ktlkten arindirma ve hem kozmosu, hem de tarihi kurtarmak iin mcadele etmek gereklidir. Tiqqun asamasinda, Tanrinin kralligi yeniden kurulacak, ilah parlaklik kaynagina geri dnecek, Tanrisal Isigin en yksek formu olarak ilksel insani simgeleyen Adam Kadmon yeniden dogacaktir. Insanoglu bu srete nemli bir rol oynamaktadir. Zira dualar sirasinda uygulanan esitli kavannotlar ve szcklerin gizli kombinasyonlarinin mistik sylenisleri, ilksel uyumun yeniden kurulmasina ve Tanrisal Ismi yeniden birlestirmeye yneliktir. Luria Kabbalasinin etkisi byk olmustur. Hem XVII. yz yilda gelisen Sabetay Sevi akimi, hem de XVIII. yz yilda ortaya ikan asiri sofu ve gizemci Hasidizm akimi zerinde nemli bir rol oynamistir. Sabetay Sevi (Sabetay Sevinin yasami ve Sabetaycilik akimi hakkinda daha ayrintili bilgi iin Sabetay Sevi adresine bakiniz.) 1626 Yilinda Izmirde dnyaya gelen Sabetay Sevi, gen yaslardan baslayarak kendini Yahudi mistisizmine, Kabbalaya kaptirmisti. Bilincini yitirdigi, coskulu dnemler yasiyordu. Gl kisiligi ile evresine bir ok mrit toplamayi basarmisti. Henz yirmi iki yasinda iken, Kabbalaci yorumlara dayanarak, kendisinin beklenen mesih oldugunu iln etti. Gelismelerden huzursuz olan hahambasilik, Seviyi Izmiri terk etmeye zorladi. Sevi nce eski bir Kabbala merkezi olan Selnike, sonra Istanbula gitti. Baskentte, saygideger ve nl bir vaiz olan Abraham haYakini ile karsilasti. Yakininin elinde Sevinin mesih oldugunu dogrulayan Kabbalaci bir kehanet belgesi vardi. Kisa sre sonra Istanbuldan da ayrilan Sevi, nce Kudse ve sonra Misira gitti. Kahirede Osmanli valisinin hazinedari olan gl ve varlikli Raphael Halebiyi kendi davasina inandirdi. Mal destek saglamis olarak, yandaslarindan olusan bir maiyet ile Kudse muzaffer bir biimde geri dnd. Burada, Gazali Nathan adinda yirmi yaslarinda bir grenci, Yahudi geleneklerinde yer alan Mesihin Mjdecisi roln stlendi. Nathan, cosku iinde, Israil devletinin yeniden kurulusunun ok yakinda gereklesecegini ve Sevinin zaferi ile dnyanin kurtulacagini herkese duyurdu. Nathan, Kabbala hesaplarina dayanarak, kiyamet gn iin 1666 yilini bildirdi. Ancak, Kuds hahamlari tarafindan tehdit edilen Sevi, 1665 yilinda sevinle karsilandigi Izmire geri dnd. Bir ka yillik sre iinde, Sabetaycilik akimi hizla glenerek Venedik, Amsterdam, Hamburg, Londra ve bazi Kuzey Afrika kentlerine kadar yayildi. 1666 Yili baslarinda, Istanbula giden Sevi, Osmanli yetkilileri tarafindan tutuklandi. 16 Eyll gn Edirnede Padisahin huzuruna ikarildi. nceden lmle tehdit edildigi iin, Sevi din degistirerek Mslman olmayi kabul etti. Padisah, Sevinin adini Mehmet Efendi olarak degistirdi ve yksek bir maasla kapicibasi grevini verdi. Ancak, bu din degistirme olayi, mritlerinin ogunu hayal kirikligina srkledi. Zamanla itibarini yitiren Sevi, srgn olarak gnderildigi Arnavutlukta 1676 yilinda ld. Seviyi din degistirmesine karsin terk etmeyerek etrafinda toplananlardan olusan Sabetaycilik adi verilen akim, Sevinin dinsel yetkileri hakkindaki asiri iddialari ile sonradan din degistirerek Yahudi inancina ihanet etmesi eliskisini giderme abasi iindedirler. Sadik Sabetaycilar, Kabbalaci bir yaklasimla, Sevinin din degistirmesini mesihliginin gereklesmesi iin atilmasi gereken son adim olarak yorumlarlar. Bu nedenle, nderlerini izleyerek Mslmanliga gemislerdir. Bu dnmeler (din degistirenler) iin, kisinin kendini kalpten Yahudi hissetmesi nemlidir ve grnrde uygulanan Mslmanligin ve biimsel eylemlerin degeri yoktur. Zoharin Luriaci yorumundan yola ikarak, bir esit Kutsal Gnah kuramina ulasan Sabetaycilar, Torahin amalarinin tam olarak gereklesmesinin ancak, manev olmayan eylemler sonucunda Torahin grnste ortadan kaldirilmasi ile olanakli olacagini ileri srerler.

229

Hasidism Eger engellenmemis olsaydi, Sabetayciligin Yahudi dininin sonunu getirecegini ileri sren din tarihileri bulunmaktadir. Sabetay Seviye odaklanan mesihi beklentilerin yaratigi ds kirikliklarina karsin bu akim, yalnizca bazi ileri grsl din adamlarinin teozofik amalarini yanitlamakla kalmayip, Talmudistlerin kuru yorumlariyla yetinmeyen ve ynetici siniflarin sosyo-ekonomik baskisindan bunalan Yahudi kitlelerinin gereksinimlerini de karsilamistir. Benzeri bir durum Litvanya, Belorusya ve Ukrayna topraklarini da ieren Lehistan Kralligi iin de geerli olmustur. XVIII. Yz yilda ortaya ikan ve Luria Kabbalasini kendi dsnsel kuramlarinin temeli olarak alan Hasidizm akimi Lehistanda etkin olmustur. Hasidizm, olasi en dsk dzeyde bir rgtlenme ile yogun biimde propaganda ve vaaz yntemlerini kullanan, bilgili yelerden olusan kk gruplara dayanan bir kitle akimidir. Sylentilere gre, Hasidizm akiminin kurucusu Iyi Adin stadi (Baal Shem Tov - Tanrinin dile getirilemez adini bilen kisi) lkabiyla taninan Israel ben Eliezerdir. Eliezer 1700 dolaylarinda dnyaya gelmis ve 1760 yilinda Gney Polonyada lmstr. Kendi dneminin ortodoks Yahudiligi hakkinda iyi bir egitime sahip olmamasina karsin, olaganst manev nitelikleri olan ve yalnizca siradan insanlari degil, entellektel kesimi de yandaslari arasina alabilen etkileyici bir kisilige sahipti. Hakkindaki efsanelerin yogunlugu, byk olasilikla hi bir zaman sistemli biime dnstremedigi kisisel gretisi zerine ayrintili bilgi edinmeyi engellemistir. Dogu Avrupa Yahudiliginde XVIII. yz yilda etkinlikleri giderek yogunlasan gezgin vaizlerin yntemlerinden esinlenen Eliezer, gretisini yaymak iin, gndelik yasamdan ve folklordan aktardigi ykleri kullanarak kutsal metinleri yorumlama yntemini benimsemisti. Bu yntem Hasidizmin degismez niteliklerinden biri olacaktir. Ancak, akimin tm otantik kuramlarinin ve gretilerinin, bu tr yk ve fikralara yansidigini dsnmek abartili bir yaklasim olur. Temel greti alismalari, Hasidik hahamlarca Torah zerine verilen haftalik vaazlarda ve ritellerde ifadesini bulur. Neredeyse her haham, kendine zg ekleme ve yorumlarla Hasidik gretiyi etkilemistir. Bu nedenle, akimin ilk nesli kapsayan dneminde, Hasidizm gretisi byk lde esitlenmis ve farklilasmistir. Yine de, Hasidizm akiminin ortak temel izgilerini belirlemek olanaklidir. Kuramsal olarak, Hasidizmin kkleri Luria Kabbalasindan ikmaktadir. Ancak, Hasidizme zg olan kavram Tanri ile birlikte olmak (Devequt) kavramidir. Devequt, tm Yahudiler iin bir ama ve degismez bir grevdir ve her kosul altinda insan varliginin tmyle manev degerlere dayanmasini gerektirmektedir. Bu gereklilik, Kabbalanin dsnsel kavramlarinin yeniden degerlendirilmesini zorunlu kilar. Tm agirlik, inanan kisinin i yasamina verilmelidir. Kozmik dramin sahnesi artik Sefiralar evreni degil, insanin i yasantisidir. Buna ek olarak Hasidizm, Luriaci restorasyon (Tiqqun) gretisinin bir parasi olan diger bir gerekliligi de toplumsal bir gereklik biimine dnstrr: grubun dinsel yasami ve rgtlenmesinin merkezine, tartisilmaz bir yetkeyi, dogast gleri olan bir nderi, Tzaddiki yerlestirir. Bylece Hasidizm, basarili oldugu her yrede, tartismasiz bir manev yenilenme yaratmistir. Oysa madalyonun diger yz, giderek kisisel kltler biimine dnsen hahamlar arasi ekismelerin varligini, Hasidik topluluklarin kendilerini evreleyen toplumdan soyutlandigini, bunun yarattigi kt sosyo-ekonomik kosullari ve kendilerini soyutlayan Yahudilere karsi olusan dsmanligi ortaya koymaktadir. Ilk gnlerinden baslayarak Hasidizm, Sabetayciligin etkisiyle asiri hassaslasan resm Talmudu Yahudi yetkililerinden byk diren grmstr. Hasidizm yandaslarinin ritelik kurallara siki sikiya bagli davranislari, Rakipler (Mitnaggedim) tarafindan kabul edilemeyecek bazi zellikler gstermekteydi: Tzaddike kosulsuz boyun egmeleri, sinagoglara devamsizlik yaparak kendi aralarinda toplanmalari, dinsel trenlerin degistirilmesi, gndelik giysilerle dua edilmesi, Talmudun incelenmesi yerine gizemci meditasyonun yeg tutulmasi bu zelliklerin nde gelenleriydi. Yine de, Hasidizm ile Talmudizm arasindaki bu ekisme bir blnmeyle sonulanmadi. nesil boyunca sren ekisme yerini, aika dile getirilmemis, kendiliginden bir uzlasmaya birakti. Ancak, iki taraf da aralarindaki farkliliklarin silinmemis oldugunun bilincindeydiler. Varilan bu uzlasma, genel olarak Hasidizmin yararina olmasina karsin, Hasidizmin egitim konusunda bazi tavizler vermesine yol ati. Hasidik gruplarin i rgtlenmeleri, II. Dnya Savasinin Dogu Avrupa Yahudiligi zerindeki yikici etkilerine karsin, ayakta kalabilmelerini sagladi. Savas sonrasinda, tm nemli Hasidizm merkezleri Amerikaya tasinmak zorunda kaldi. Hasidizm, hem ekonomik nedenler ile, hem de Sionizme ve Israil Devletine karsi neredeyse dsmanliga varan tutumundan dolayi, Filistin yerine Amerikayi tercih etti. Bu gn, Amerikada Hasidizme bagli en nl ve en etken grup, merkezi New Yorkta bulunan ve Rusyadaki taninmis Lyubavichi Hasidizm okulundan adini alan Lubavitcherlerdir. Sonu agdas Yahudiligin manev yasami ve dsnceleri zerinde Kabbalanin oynadigi rol, eskiye oranla bir hayli azalmis olmasina karsin, hi de azimsanacak bir dzeyde degildir. Bugn, gerek anlamiyla yasayan

230

bir Kabbalaci akimdan sz etmek olanakli degildir. Yine de, Abraham Isaac Kook (1865-1935) gibi yazarlarin kisisel abalari hl etkili olmaktadir. Ayrica, iki Dnya Savasi arasi dnemde Batililasmis Yahudiler zerinde gl bir etki yaratan Martin Buberi (1878-1965) ve dinsel dsncenin reformu konusunda Hasidizm propagandasi ieren alismalarini belirtmek gereklidir. Polonyali bir Yahudi olan Abraham Joshua Heschel (1907-1972) de nemli etkinlige sahip kisilerdendir. Yahudi gizemciligi, Yahudiler disindaki uluslarin dsnsel yasamlari zerinde de etkin olmustur. zgn amalarindan saptirilan Kabbala, Yahudiligin sinirlarini asmis, Rnesans dneminden baslayarak Hiristiyan toplumunda da bazi dsnce akimlarinin dogmasina yol amistir. Hiristiyan Kabbalasi, Ispanya ve Italyada din degistirip Hristiyanligi kabul eden Yahudilerin etkisiyle, XV. yz yilda dogmus ve Kabbalaci belgelerde Hristiyan inancinin gereklerini buldugunu ileri srmstr. Bylece, bir ok Hiristiyan Hmanist dsnr, Yahudi gizemciligi ile ugrasmaya koyulmus ve bazilari Kabbala hakkinda genis bir bilgiye ulasabilmistir. Bu kisiler arasinda Giovanni Pico della Mirandola (1463-1494), Egidio da Viterbo (14651532), Johannes Reuchlin (1455-1522) ve Guillaume de Postel (1510-1581) en nde gelenlerdir. Reuchlinin kaleme aldigi De Arte Cabbalistica (1517) adli yapit, Yahudi olmayanlarin anlayabilecegi bir dille yazilmis olan ilk Kabbala aiklama kitabidir. XVI. Yz yildaki gizlici (oklt) dsnler, XVII. ve XVIII. yz yillardaki doga felsefesi, Masonlugun ideolojisini renklendiren bazi motifler ve gnmzde yeniden gndeme gelen gizlici ve teozofik kuramlarin tm Kabbalaya odaklanmislar, gerek anlamini ve ruhunu yakalayamasalar da, ondan aktarmalar yapmislardir.

HASISILER Islamda Ezoterik Bir rgt rnegi.....................Derleyen: Thamos (Geometri)

Bu yazi byk lde Underground Streams sitesinden alinmistir. Nizari Ismaililerin Kkeni (1) Islamda Mezhep Ayrimi

...I.S. 632 yilinda, Batidaki Reform hareketinden de byk bir ayrilik Islami paraladi. Islam dinini olusturan iki byk mezhep bir daha birlesmemek zere ayrildilar. Siiler, Islamin nderliginin Peygamberin ailesinde kalmasi konusunda israrciydilar ve bu nedenle, Muhammedin lmnden sonra Peygamberin amcasinin oglu Alinin halife olmasini arzu ettiler. Gordon Thomas, Journey into Madness

Ali, I.S. 661 yilinda ldrld. Ancak Sii teolojisine gre, Ali ve onun soyundan gelenler Imamdilar; yani Tanrisal esine sahip nderler, Tanri ile insanlar arasinda aracilik edebilen Isa benzeri kisilerdi. En sonuncusu I.S. 940 yilinda ortadan kaybolana kadar tam on iki imam gelip gitmisti. Sii inancina gre, kayiplara karisan sonuncu imam, genis Arabistan llerinin birinde gizlenmekte ve yeniden ortaya ikip, adaletli ve ari bir Islam ynetimini kuracagi uygun zamani beklemektedir...Geri dndg zaman imam, Siilerin yz yillar sonrasinda verecekleri en siddetli kutsal savasi, byk cihadi baslatacaktir. Gordon Thomas, Journey into Madness

...Sianin kurdugu en basarili rgtlerden biri Kahirede slenmisti. Aslinda bu rgt, taraftarlarini kutsal ve ok zel bir greve baglayabilen, bunun iin en sasirtici yntemleri uygulayabilen bir egitim odagiydi. Amaca ulasabilmek adina, yetenekli egitmenler, Islamin zgn demokratik fikirlerini yikarak, o dnemde

231

Misirda hkm sren Fatimi halifesinin emirlerini yerine getirmeye abaliyorlardi. Arkon Daraul, Secret Societies

Sianin temel gretisi talime, yani disiplinli egitime dayanir. Bu egitimden dogrudan imam sorumludur ve hibir sapmaya gz yumulmaz. Sii imamlarin Alinin soyundan gelmekle stlendikleri rol ve yetkilerinin temeli tmyle bu egitim sayesinde gereklesmistir. ...Snniler ile Siiler arasindaki temel ayriliklardan biri de, yetkinin talimden mi, yoksa akildan mi kaynaklandigi tartismasinda yatmaktadir. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

Tasavvufun, en iyi bilinen mistik simgeciliginin byk blm, genellikle mer Hayyamin Rubaileri sayesinde herkesin grendigi kadari, Ismaililer tarafindan sahiplenilmistir. Sia ile tasavvufu, sasirtici ve benzersiz biimde kaynastirarak, kendi seyhlerine siki sikiya bagli kapali bir mistik topluluk olusturmuslardir. Diger taraftan, mistik esriklige ulasmak iin hashas ya da baska uyusturucularin kullanilmasi tasavvufta olagan uygulamalardandir. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

(2)

Seyh-l Cebel (Daglarin Seyhi)

...1074 yilinda, ermeni asilli Akka valisi Bedr l Cemali, halifenin agrisi zerine, ordusuyla birlikte Suriyeden Kahireye gelir ve kontrolu ele geirir. Bu andan itibaren, halife el-Mutansirin gc tmyle sinirlanir. Gerek ynetici ordu komutanidir, artik Fatimi halifeleri birer kukla olmaktan teye gidemezler. ...Halife el-Mutansirin 1094 yilinda lmesi zerine, yeni ordu komutani Bedr l Cemalinin oglu el-Efdal, el-Mutansirin oglu Nizarin halife olmasina karsi ikar ve onun yerine Nizarin kardesi el-Mustaliyi halife yapar...Doguda, Iranda bulunan Ismaililer bu oldu bittiyi kabul etmezler, el-Mustalinin halifeligini reddederek Kahire ile tm iliskilerini keserler. Fatimi egemenligine bylece karsi ikan bu grup, Nizara bagli olduklarini ilan eder. Iste bu sebeple, tarihte sonradan Hasisiler olarak n salacak olan bu yeni akimin yeleri, ilk zamanlarda Nizari Ismaililer olarak bilinirler. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

...Arapada asessen sz koruyucu, beki anlamina gelir. Kimi yorumcular gizlerin koruyucusu deyiminin gerek kkenini bu kelimede bulur. Arkon Daraul, Secret Societies

Hasan Sabbah, Nizari Ismaililerin yeni gretisini, yani davayi rgtleyen ve uygulamaya geiren devrimci bir dahiydi. Kahiredeki Fatimi Ismaililerin davasinin yerine, Hasan Sabbah kendi gretisini koymayi basardi...1060 Yilinda, Tahranin yz elli kilometre gneyindeki Kum kentinde dnyaya gelmisti. Ince bir zekasi, mkemmel bir teoloji bilgisi, idealini uzun yillar boyunca bikmadan izleyecek olaganst bir irade gc vardi...Tipki bir zamanlar kendisinin egitildigi gibi, sabirla, dinsel kuskulari ortaya ikarip yeni bir seenegin olasi olduguna ikna edinceye kadar israrla, Daylamlilari etkisi altina almis ve

232

inanlarini degistirmeye razi etmisti. Teolojik tartismalari ustaca kullanarak, inati bir mantikla Sia gretisini titizlikle irdelemeyi basarmis, Ismaililerin fesati dogasi ve geleneksel gizliciligine dayanan, ok gl bir ayriliki topluluk duygusu yaratmayi bilmisti. Elbruz siradaglari Damavend yanardagi ile 6000 metrede en yksek noktasina ulasir ve Hazar kiyilari ile Merkezi Iran yaylasi arasinda asilmasi zor bir engel olusturur. Tahrandan pek uzak olmamasina karsin, bu daglik ve issiz blge daima ulasimi zor ve gzlerden irak kalmistir. Bu nedenle, bir ok Sii tarikati, gizlenen Ismaililer ve diger din sapkinlari iin yzyillar boyunca daglik Daylam blgesi bir siginak olmustur. ...Marco Polonun 1273 yilindaki ziyareti ve bunu daha sonra kitabinda, Daglar Seyhi ve Asisinler olarak anlatmasi, Hasan Sabbahi ve yksek bir vadide bulunan Alamut kalesini Batida bir efsane biimine dnstrd. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

...Seyhin maiyetinde, gelecekte fedaileri olacak, oniki yas civarinda bir ok gen vardi. Onlara imeleri iin hashas veriliyor ve gn sreyle uyuduktan sonra drtl, onlu ya da yirmili gruplar halinde, sahane bir baheye birakiliyorlardi. Bahede kendilerine gelen genler, cennete geldiklerini saniyorlardi. Etraflari mzik, sarki ve rakslarla onlari eglendiren, gnllerini hos tutan genkizlarla evriliyordu. Genlerin her trl arzulari aninda yerine getiriliyordu. yle ki, kendi rizalariyla bu baheden ayrilmayi kesinlikle istemiyorlardi. Seyh, bir dsmanini ldrtmek isteyince, genlerden birini yanina agirtip cennete geri dnebilmen iin, dsmanimi ldrmelisin diyordu. Bylece, katiller gidip hevesle, gnll olarak grevi yerine getiriyorlardi. Marco Polo, Alamut Ziyareti (1273) ...Bir ok tarihinin uzun yillar tartistigi, ancak bugn kesinlikle kanitlandigi sekliyle, hashas ienler ya da hashas yutanlar deyimleri, asla Islam kaynaklarinda rastlanilmayan, tmyle yanlis bir adlandirmadir. Kk dsrc bir anlamda, kt ne sahip kisiler ve dsmanlar deyimlerinin yerine kullanilmistir. Deyimin bu anlamiyla kullanimi gnmze kadar sregelmistir. 1930lu yillarda Misirda gndelik dilde Hasisin sz sadece grltc ve huzur kairan anlaminda kullanilmistir. zdenetim sahibi oldugu her bakimdan anlasilan Hasan Sabbahin uyusturucu kullanmak gibi bir asiriliga kapilacagi hi akla yakin degildir. Alamut kitapligi ve gizli arsivlerinde dahi, Iran Hasisilerinin uyusturucu kullandiklarini ima eden tek bir satir bile mevcut degildir. ...Gvenli ve srekli bir sse sahip olmayi basardiktan sonra, Hasan Sabbah dailerini (Ismaili misyonerleri) Alamut kalesinden drt bir yana gnderdi. Ayni zamanda, topraklarini genisletme politikasi izlemeye basladi. Yeni kaleler insa ettirdi, propaganda ya da kuvvet kullanarak, baska kaleleri ele geirdi...Bu dnemde, Alamut ve diger kalelerde yasam, sonsuz bir disiplin ve ciddiyet iinde gemekteydi. ...Hasan Sabbahtan nce, Islam dnyasinda politik cinayetler yok degildi. Daha eski tarikatler de, suikasti bir siyaset yntemi olarak kullanmislardi. Hatta, Muhammed bile, dsmanlarinin yasamaya layik olmadiklarini syleyerek ve inanli yandaslarinin bu imayi anlayacaklarini bekleyerek, rakiplerini yoketme yoluna gitmistir... ...Hasisi Assassin (katil) sz, Bati dillerinin kelime dagarcigina, Dante tarafindan kullanildigi zaman katildi. Ilahi Komedya, Cehennem, XIX. Kitapta, Dante kendini, kt assassinin gnahini ikartan bir kesis olarak betimler. Io stava come il frate che confessa Lo perfido assassin... Eserin bu kisminda, gnah ikartan sulu kafasi asagida olarak canli canli topraga gmlmektedir. Bu sebeple, mmkn olan en byk suu islemis olmali; yani, zellikle dehset verici bir gnahin sahibi olmalidir. Ktlk olgusuyla, assassin - katil sz arasinda Dante tarafindan kurulan bag, kesinligi ve

233

berrakligi glendirir ve iste bu anlamiyladir ki, assassin sz tm Bati dillerine yayilmistir. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

(3)

Ismaililerin Kaderi

...1256 yilinda Alamut kalesinin, Mogol komutani Hlagu tarafindan yikilmasiyla, Nizari Ismaililerin bir ogu Afganistana, Himalayalara ve zellikle Sinde katilar...Bazi gruplar, zaten daha XI. yz yil kadar erken bir dnemde Hindistanda etkinlik gsteriyorlardi. Burada, Bohralar adiyla bilinen Ismaili tarikati mevcuttu. Bu tarikatin kurucusu, henz 1067 yilinda, Cambaya g eden ve buradan Gujerata geen, Abdullah adinda bir Yemenliydi. Bugn de, Bohralar hala bu blgede gizli varliklarini ve glerini srdryorlar. ...Bir diger byk kol, bugn zellikle Pencapta etkin olan Hocalar tarikatidir. Bu tarikatin geleneklerine gre, kuruculari kuzeybati Hindistana XIII. yz yil baslarinda gelen, Satagut (gerek isigin gretmeni) adinda bir daidir. ...Aga Han nderligindeki, agdas Ismaililerin dayandigi temel Hocalar tarikatidir ve dogrudan Nizari Ismaililerin yani Hashisilerin soyundan gelmektedir. Bugn, Aga Han, tam olarak Prens Kerim el-Hseyni, Aga Han IV., Ismaililerin, kirk dokuzuncu imami olup, dogrudan Muhammedin soyundan geldigini ileri srmektedir. Tm dnya zerindeki tahmini yirmi milyon Ismailinin lideri olup, sadece bagislardan olusan, yillik gelirinin, 1985 yili iin 75 milyon Sterlin oldugu aiklanmistir. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

Devrimci bir dahi olarak kabul edilen Hasan Sabbahin teolojik ve politik grsleri, lkesinin Araplar tarafindan fethedilmesi ve buna bagli olarak Islam dininin kabul edilmesinden sonra, Irana zg ilk dinsel ve politik yaratimdir. Bu genis anlamda, Hasisilerin kurucusunun dsnce ve gretilerinin Orta Dogudaki politik akimlar ve dinsel yasanti zerinde uzun menzilli bir etkisinin bulundugu sylenebilir. Hasan Sabbahin mirasi, bugn bir yandan Aga Han tarafindan, diger yandan Lbnan ve Iranda bulunan devrimci gruplar tarafindan paylasilmaktadir. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

Hasisilerin Gizli gretileri (1) Dsnce Okullari

Genel olarak Ismaililerin, zel olarak da Nizari Ismaililerin asil sorunu, her dnemde resmi Islam tarafindan sapkin kabul edilerek baski altinda tutulmak istenmeleridir (Misir Fatimi halifelerinin ynetiminde Ismaili inancinin resmi dinsel grs olarak kabul edildigi dnem disinda). Bu baskinin sonucu olarak, Hasisi inancinin herkesce anlasilabilir bir aiklamasi hi yapilmamistir. Hasisiler kendi gretilerini gizli tutmuslar, dsmanlari ise, sapkin olduklari gerekesiyle, inceleme arastirma yapmadan onlari neredeyse yok saymislardir. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

Hasan Sabbah, siradan kisilerin bilgi edinmesine engel olmus, her kitabin tehlikesini ve her yazarin dagarcigini zaten bilenler disinda, bilginlerin eski kitaplari incelemelerine izin vermemistir. Yandaslari ile birlikte, teoloji alaninda, Allahimiz Muhammedin Allahidir demekten teye geememistir.

234

Sehrestani

Islam bir mesih dini degildir ve bir kurtarici-mesih kavramina yer vermez. Yine de, byk olasilikla Hiristiyan etkisi altinda, Islamda Peygamberin soyundan gelen bir kisi ya da yeniden dnyaya gelen Isa kisiliginde, imanin eskatolojik onarimcisi yani Mehdi (Tanrisal Rehber) kavrami zamanla gelismistir. Isanin ortaya ikmasiyla, son yargi dnemi baslayacaktir. Iyiler cennete giderken, ktler cehenneme atilacaklar; cennette dller, cehennemde ise cezalar olacaktir. Bylece ngrlen Sondan nceki dnem de olduka karamsardir: Kabe yol olacak, Kuran sayfalari bos kagida dnsecek, Kuranin buyruklari belleklerden silinecek, Allah bile Tanrisal Sz (logos-kelam) terkedecektir. Iste o zaman kiyamet kopacaktir. Encyclopaedia Brittanica

esitli duygu ykl isimler altinda, Isadan Kuranda tam otuz bes kez szedilir; Allahin Habercisi ve Mesih gibi...Ama, Kuranin hi bir yerinde Isa, lml bir peygamberden, Muhammedin yolunu aan kisi ve tek yce Allahin bir szcs oldugundan daha farkli bir nitelige sahip degildir. Tipki Basilides ve Maninin syledikleri gibi, Kuran Isanin armihta lmedigini yazar; Onu ldrmediler, onu armiha germediler, yle yaptiklarini zannettiler. Bu pek de aik olmayan szler disinda baska bir yorum yoktur. Ancak Islam yorumcularina gre, lmek zere Isanin yerine geen bir baskasi vardir. Her zaman olmasa da, bu kisinin Sireneli Simon oldugu ileri srlr. Bazi Islam Yazarlari, Isanin bir duvar girintisine gizlenerek, tipki Nag-Hammadi yazitlarinda da belirtildigi gibi, taklidinin armihta can verisini izledigini yazarlar. Baigent, Leigh, Lincoln-The Holy Blood and the Holy Grail

Yeniden Dogus gretisi, ya da daha dogrusu ruh g kavrami, Iranda genis kabul grms ve Islamdaki Mehdi inancina evrimlenmistir. Bu gretinin, Ismaili versiyonu iki ayri dsnce okulu biiminde ortaya ikmistir. Ilki, Ismailin kendisini dogrudan lmsz ve dolayisiyla Mehdi olarak kabul eder. Ikincisi, Ismailin oglu Muhammedin Mehdi oldugunu ve tm dnyayi fethetmeden nce lmeyecegini ileri srer. Drziler yeniden dogusu kendi inanlarinin temel ve ayird edici bir ilkesi olarak benimserler. Drziligin kurucusu Hakimin on ikinci imamin ruhuna sahip olduguna inanirlar. Hakimin tm dinsel yetkisi de bu olgudan kaynaklanmaktadir. Hasisilere oranla daha fazla bilgi sahibi oldugumuz Drzilerin gretileri aslinda hemen hemen Hasisilerin gretisiyle estir: tm ruhlar hep bir anda yaratilmislardir, sayilari sinirlidir. Her ruh bir dizi ruh g ile gelisir ve mkemmellige dogru ykselir. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

(2)

Hakaik - Irek Gerekler

Insanligin dinsel gelisiminin, her biri yedi yil sren, yedi ayri peygamber dneminde gereklestigi tasavvur edilmektedir. Bu yedi peygamberin ilk altisi: Adem, Nuh, Ibrahim, Musa, Isa ve Muhammedtir. Bu Tanri habercilerinin her biri, siradan insanlarin bile anlayip yorumlayabilecegi bir dinsel yasa ortaya koymuslardir. Buna zahir, yani dis grns denilebilir. Ancak, bu peygamberlerin verdigi her bir mesajin bir de, irek, gizli gerekleri vardir. Bu irek gerekleri ancak az sayida aydinlanmis kisi anlayip yorumlayabilir. Buna da batin, ya da irek gerek adi verilir. Hakaik (irek gereklerin btn), bu yedi peygamberi izleyen birer Vasi (eli) ya da Samit(suskun) tarafindan aiklanabilir. Bu kisinin grevi kutsal yazilar ve kurallardaki batini izah etmektir. Her bir vasiden sonra, ayrica yedi tane imam dnyaya gelir. Yedinci imam bu dizgedeki yeni peygamberdir ve bylece ember tamamlanir. Son dneme damgasini vuracak olan Mehdi, herkese tm irek gereklerin

235

aiklamasini yapacak ve bylece Tanrisal bilgi dnemini baslatacaktir. Ismaili teolojisi, iste bu denli vahiyci (revelationary) bir nitelik tasir. Insan aklindan askin olup, insanin anlayamayacagi dsnlen hakaik, aslinda gnostik gretiden tretilmistir. Tmyle Neoplatoncu degerlerden yola ikarak, maddi ve manevi dnyanin ilkelerini aiklama iddiasindadir. Gnostikler, maddi dnyanin ikincil bir tanri tarafindan yaratildigini dsnrler. Bu Eski Ahitteki Yahovadir. Yahova, gerek Tanrinin dnyayi yanlis inanlardan temizlemek iin Isanin bedeninde oglunu gndermesine kadar, belirli bir zgrlge sahip olabilmistir. Muhammedin gnostik bir grs olan, arhihta len kisinin sadece bir hayal, Romalilarla Yahudilerin yaralayamadiklari bir grntden ibaret oldugunu Islama uyarlamasiyla, birok gnostik genin Islama geis yolu aildi. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

Ismaili hakaikinin z, Ilk Neden olarak Tanrinin reddedilmesinde ve kendi iinde belirli bir akilciliga ynelmesindedir. Bu greti ayni zamanda Ismaililerin sapkinliginin temelidir. Onlara gre Ilk Neden evrensel akilla birlesen Tanrisal buyruk yani Tanri Szdr (logos-kelam). Bu yzden, Ismaililerin buyrukdzen-yasa hakkindaki dsnceleri, irek gretilerinin ekirdegini olusturur ve Neoplatoncu felsefe ile Islamin sentezini gereklestirir. Hasan Sabbahin gc ve fedailerinin bagliligi, Tanrinin askin dogasi hakkinda Ismaili gretisinin kategorik israrindan kaynaklanir. Bylesi mutlak bir Tanri ve mutlak bir imam, mutlak bir inan ve itaat gerektirir. 1-Imam (Ali ve Nizarin soyundan) Tam Aydinlanmislar: 2-Daid-Duat (Bas Dai) 3-Dail-Kebir (Byk Dai) 4-Dai Yari Aydinlanmislar: 5-Refik 6-Lasik 7-Fedai Her ne kadar, aydinlanma derecelenmelerinin ayrintilari, 1332 yilinda Drziler hakkinda kaleme alinmis tarihi bir belgeden aktarilmissa da, Hasisiler ile asil fark, derece sayisinin Drzilerde, belki de dokuz gksel cisimle uyum saglamak iin, dokuza ykseltilmis olmasindadir. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

(3)

Dokuz Derece

Adaylar, yasam boyu kendilerini de gretmenleri kadar nemli kilacak olan, ebedi bilgelik ve gizli g sahibi olacaklarina inanarak rgte katilirlar ve dokuz dereceden olusan bir aydinlanma srecinden geirilirler. Ilk Derece Ilk derecede, gretmenler adaylari, tm nceden grenip kabul ettikleri dinsel ve siyasal dsnce ve yargilardan kusku duyma durumuna dsrrler. Daha nce kendilerine gretilen her trl bilginin nyargili ve sarsilabilir olduguna, olasi her esit tartisma teknigi kullanilarak, inandirilirlar. Arap tarihi Makrizinin aktardigina gre; bunun sonucu, grencilerin her sorunun en dogru yorumunu yapabilen tek gerek bilgi kaynaginin gretmenleri olduguna inanmalari ve gretmenlerinin kisiliklerine bagimli duruma gelmeleridir. gretmenler, ayni zamanda, formel bilginin aslinda, hazir duruma geldiklerinde grenecekleri, gerek, gizli ve gl sirrin sadece bir rts oldugu hakkinda srekli ipulari verirler. Bu akil bulandirma teknigi, grencinin bir gretmene krkrne baglilik andi iecek hale gelmesine kadar srdrlr.

236

Ikinci Derece grencilere bu derecede, korunmasi Imama teslim edilmis olan irek bilgiler olmadika, bu irek gretinin basit birer simgesi durumunda olan dinsel kurallar izlenerek Allahin rizasina ulasmanin imkansiz oldugu gretilir. nc Derece Bu derecede, gelmis gemis imamlarin sayisi ve kisilikleri, yedi sayisinin maddi ve manevi dnyadaki anlami aktarilir. Artik, kesinlikle Onikiimamci inan ve grslerden uzaklasilarak, son alti imamin saygi duyulmaya gerek olmayan, manevi bilgilerden yoksun, siradan insanlar olduklari gretilir. Drdnc Derece grenciye, yedi Natik (bildiren-peygamber) dnemleri, onlari izleyen alti Samit (suskun imamlar) ve her yeni natigin kendinden nce gelenlerin dinsel gretisini nasil degistirdigi gretilir. Bu egitim, Muhammedin son peygamber ve Kuranin da Allahin son vahyi olamadiginin kabul ettirilmesini ierir ki, tm bunlar grenciyi Islam dininden ikarir. Bu derecede ayrica, yedinci ve son natik, Sahib-ul-Amr (varliklarin sahibi) Ismailin oglu Muhammedin Eskilerin Bilimini (Ulum-ul Evvelin) tamamlayip, irek gretinin bilimi olan Tevil bilimini (Allegorik yorum) kurdugu aktarilir. Besinci Derece Bu derecede, geleneklerin tm terkedilerek, Sayilar Bilimi ve Tevil uygulamalarinin gretimine baslanir. Srekli konusulan konu dindir. Kuranin szck anlamina giderek daha az nem verilirken, Islam dininin tm kural ve kosullari ortadan kaldirilmak istenir. On iki sayisinin anlami ve on iki hucca (kanit) gretilir. Bu huccalar, imamlarin propagandasina temel olusturan ve onlarin kisisel gretilerini ynlendiren kanitlardir. Ayni zamanda, hucca szcg, her imam tarafindan, bas dai olarak atanan kisilere de ad olarak verilmistir. Sonradan, oniki hcce insan omurgasindaki oniki sirt omuru ile bagdastirilir; yedi kafa omuru (cervical) ise yedi peygamberi ya da yedi imami simgeler. Altinci Derece Islam dininin kosullari (namaz, oru, hac, zekat, kelime-i sehadet) ve tm diger ritlerinin allegorik anlamlari bu derecede grenciye aktarilir. Grnmde uygulanan bu kosul ve ritlerin temelde nemsiz oldugu ve bilgiye ulasmis kisilerin bunlardan vazgeebilecegi gretilir. nk bu uygulamalar, kurnaz yasa koyucular tarafindan, cahil ve kaba halki ynetmek iin konulmustur. Yedinci Derece Bu ve bundan sonraki derecelere, gretinin gerek yapisi ve amalarini kavrayabilen nde gelen kisiler kabul edilir. nceden varolan (Pre-existent) ve Sonradan ortaya ikan (Subsequent) kavramlari ve bunlarin dualist yapisi bu derecede gretilir ve bylece, kisinin Tek Tanri gretisine olan inancinin yikilmasi amalanir. Sekizinci Derece nceden var olan-Sonradan ortaya ikan ikili gretisi gelistirilir, grenci tarafindan derinlemesine kavranmasina alisilir. Ayrica, en nemlisi, bu iki kavramin da zerinde, ne adi, ne nitelikleri bilinebilen, hakkinda hi bir bilgi bulunmayan, tapinmak bile mmkn olmayan bir yce Varlik oldugu hakkinda ilk bilgiler verilmeye baslanir. Bu isimsiz Varlik, Zerdst inancindaki, Zervan Akananayi (Sonsuz Zaman) andirmaktadir. Ancak, gretinin bu noktasinda, Ismaililer arasinda farkli anlayislar, atisma ve karisikliklar ortaya ikmistir. Yine de, Nuveyri bu fikirleri kabul edenlerin yeri, dualistlerin ya da maddecilerin yanindan baska bir yer olamaz diyerek tmn ayni sepete yerlestirmistir. Bu derecede, grenciye peygamber olmak iin, mucizeler yaratmaktansa politik, sosyal, dini ve felsefi bir sistem yaratip uygulamak kabiliyetini gstermek gerektigi gretilir. Ayrica, dnyanin sonu, yeniden dogus, cennet-cehennem gibi allegorik kavramlarin yanisira esitli kiyamet doktrinleri de aktarilir. Arkon Daraul, Secret Societies

237

Dokuzuncu Derece Aydinlanmanin bu en son derecesinde, tm dogmatik din kurumlarindan siyrilan kisi artik, en saf ve basit anlamiyla, bir filozof olmustur. Kendi arzusuna ve keyfine uygun dsen, dsnce sistem veya karisimini istedigi gibi kabul etme zgrlgne kavusmustur. Edward Granville, St Bards Hospital Journal (Mart 1897) Yedinci derece Byk Gizin aiklamasini getirir; tm insanlar ve evrendeki tm varliklar aslinda bir btndr, en basit sey bile bu btnn bir parasidir ve bu btnn yaratma/yoketme gc vardir. Bir Ismaili olarak birey, kendinde uyanmaya hazir olan bu gc kullanma sansina sahiptir. Bu nedenle, gcn bir parasi oldugunu kavrayan kisi, insanligin bu muazzam potansiyelinden habersiz olan diger bilgisizleri ynetebilir. Bu g, Zamanin Tanrisi (Lord of Time) adi verilen esrarli varlik sayesinde edinilmistir. Sekizinci dereceye hak kazanabilmek iin, kisi tm dinlerin bir sahtekarlik olduguna inanmalidir. nemli olan yalnizca birey ve bireysel akildir; o da ancak, en byk g olan imama hizmet ederek mkemmellige erisebilir. Dokuzuncu derece, inan diye bir kavramin mevcut olmadigi, aslinda herseyin eylemden ibaret oldugu sirrinin aiklandigi son derecedir. Her hangi bir eylemi dsnp uygulamak da, tm akil ve mantigin yegane sahibi olan imamin elindedir. Arkon Daraul, Secret Societies (4) Oklt Gelenek

Seyh-l Cebel Sinana duyulan byk sayginin hatiri sayilir bir blm, herkese bilinen telepati ve durugr gcnden kaynaklanmaktadir. Ebu Firaz tarafindan aktarilan ykde, bahede bulunan bir kisinin dsncelerini okuyarak, aklindan geirdigi sorulara cevap verebildigi anlatilmistir. Hasan Sabbah da dneminin taninmis bir simya ustasidir. Hasisilerin gnmzde oklt uygulamalar olarak bilinen, karanlik konularla ugrastiklari su gtrmez. Zaten, o zamanlar, simya ve astroloji felsefe egitiminin ayrilmaz bir parasi olarak kabul edilirdi. Edward Burman, The Assassins-Holy Killers of Islam

Avrupada dinsel ya da din disi, tm gizli rgtlerin olusmasina yol aan temel kavramlar Halilar tarafindan Ismaililerden alinmistir. Tampliye ve Hospitalye svalyeleri, Loyola tarafindan kurulan Cizvitler gibi rgtlerin tm davalarina kendilerini adayis biimleri gnmzde asla grlemeyen zveri sahibi kisilerden olusmustur. Hasin Dominikenler, ilimli Fransiskenler ve tm kardeslik rgtleri, ya Kahireye ya da Alamuta ulasacak biimde geriye baglanabilirler. zellikle Tampliye Svalyeleri, Byk stadlari, Priorlari, dinsel adanmisliklari ve hiyerarsik yapilari ile Dogudaki Ismaililerle en gl benzesmeyi gsterirler. S. Ameer Ali

DRZILER

Ezoterik Bir Mezhep.....................Derleyen: Thamos (Monostatos'un bir alismasina dayanarak)

Drzilik, Fatimi halifesi Hakim Biemrillahi tanri olarak kabul eden ezoterik bir inan akimidir. XI. yzyilda Suriyede ortaya ikan bu akimin adini kurucularindan Ebu Abdullah Muhammed bin Ismail Anustegin edDereziden aldigi ileri srlmektedir. Kimi arastirmacilar Drziligi Islamin Batini akimlari arasinda saymalarina karsin, Snni seriatiyla oldugu kadar Sii-Batini anlayisla da atisan taraflari vardir.

238

Drziler bugn Lbnan, Suriye, Israil ve rdnde daginik topluluklar biiminde yasamaktadirlar. En yogun olarak yasadiklari blge Lbnanin daglik yreleridir. Drziler uzun yillardan beri Lbnan daginin gneyi ile Anti-Lbnan daglarinin batisi arasinda kalan; kuzeyde Beyruttan gneyde Sura ve Akdeniz kiyilarindan Sama kadar uzanan blgede oturmaktadirlar. Ayrica az sayida da olsa Avrupa, ABD ve hatta Avustralyada da Drzi topluluklari bulunmaktadir. Dnya zerinde toplam sayilarinin yaklasik 350.000 kadar oldugu sanilmaktadir. Mslmanlar, Drzileri Mslman olarak grmezler. Oysa Drziler kendilerini Mslman olarak, hatta mslmanlarin en dogru inanlisi biiminde degerlendirirler. Kendilerini Muvahhidin (Tanrinin birligine inananlar) olarak adlandirirlar.

Drziligin Kkeni Drzilerin irk olarak kkenleri konusu tartismalidir ve olduka farkli kken kuramlari ileri srlmstr. Bir grse gre Drzilerin kkeni Hititlere ya da Galatlara kadar geri gtrlr. Bazi arastirmacilar, eski Iran kavimlerinden Perslerin ve Medlerin inanlari olan Mazdeizm ile Drzilik arasindaki benzerlikleri kanit sayarak, Drzilerin bu kavimlerin soyundan geldiklerini ileri srerler. Kimi etnograflar ise Drzilerin Asurlular tarafindan srgn edilmis barbar bir kavmin devami olduklarini savunurlar. Drzilerin kkeni hakkinda bir baska grs, bunlari Fenikeliler ile ve zellikle Eski Ahitte I. Krallar 5:6da sz edilen ve Sleyman Tapinaginin yapimi sirasinda Lbnan daglarindan kereste saglayan Sayda'li isilere baglamaktadir. Uzun yillar boyunca Lbnanda yasamis olan Haskett-Smith, The Druses of Syria (Suriye Drzileri) adli yapitinda: Drziler, kendilerinin Sleyman Tapinagini yapanlarin torunlari olduklarini ileri sryorlar; oysa Eski Ahit ve Yahudi tarihi hakkinda bilgileri pek sinirli diye belirtmektedir. Drziler, kendilerini Arap irkindan sayarlar. Drzilerin kkeni konusunda en ok yandas toplamis olan grs, Drzilerin Yemendeki Sryani kkenli Araplar olduklari biimindedir. Bu grse gre Drziler, byk bir sel felaketinden sonra Yemenden ayrilarak kuzeye g ettiler. Islamin yayilmasi sirasinda bu yeni dini benimseyerek, Lbnanin daglik yrelerini yurt edindiler. Drzilerin kkeni hakkinda Batida gelistirilmis olan bir sylenceye gre Drziler, Hali Seferleri sirasinda Lbnan daglarina yerlesmis olan Dreux Kontu ve adamlarinin soyundan gelmektedirler. Bu toplulugun torunlari kendi dil ve dinlerini tmyle yitirmislerdir. Drzi szcgnn kkeni de Dreuxden tremistir. Sylenceye gre, XII. yzyilda yrede kalip, memleketlerine dnemeyen bu Halilar, Mslmanlarin baskisi karsisinda Comte de Dreuxnn komutasi altinda daglara ekilmisler ve yerliler ile evlenerek ayri bir topluluk olusturmayi basarmislardir. XVII. Yzyilda bu sylence daha da gelistirilmis ve Drzilerin basinda bulunan Emir II. Fahreddinin Lorraine hanedani ile kan bagi bulundugu ve bu yolla ilk Kuds Hali Kralina baglandigi ortaya atilmistir. Fahreddinin 1613-1618 yillari arasinda Floransa ve Pariste kaldigi, hem Medici hanedani hem de Fransa Krali XIII. Louis ile Osmalilara karsi ittifak kurdugu bilinmektedir. Drziligin inansal kkeni Misirdaki Fatimi devletine dayanmaktadir. Arastirmacilar Drziligin tarih sahnesine ikisini, Fatimi halifesi Hakim Biemrillahin kendisinin tanri oldugunu ileri srdg 1017 yili olarak kabul ederler. Bu yil Drzilerce takvim baslangici biimde degerlendirilir. Hakimin veziri olan Hamza bin Ali, Hakimin tanriligina dayanan bu yeni inanci yaymak grevini stlenir ve Hakimin imamligini ve tanriligini savunan iki risale kaleme alir. Bu risalelerde Allahin yedi imama hulul ederek insan biimine brndgn, Hakimin znde Allahi bulunduran son imam oldugunu iddia eder. Hamza, Hakimin tanriliginin yanisira, kendisinin de peygamber oldugunu ortaya atar. Hamza bu yeni inanlari yaymasi amaciyla Anustegin ed-Dereziyi Suriyeye gnderir. Anustegin, Suriye ve civarinda yaptigi propagandalarda olduka basarili olur. Diger taraftan 1020 yilinda Hamza, Kahirede bir camide inanlarini aika duyurur ve bunun zerine Hamza karsiti byk bir ayaklanma baslar. Hamza, bir sre Hakim tarafindan korunur ve sonra ortadan yok olur. Halife Hakim ise, giderek genisleyen ayaklanma karsisinda zellikle Fustat kentine karsi mthis bir intikam hareketine girisir. Ne var ki tam bu sirada halife Hakim de 23 Subat 1021 gecesi esrarengiz biimde ortadan kaybolur. Hakim ve Hamzanin yandaslari Misiri terketmek ve Suriyede Anustegin ed-Derezi tarafindan olusturulan topluluklara katilmak zorunda kalirlar. Zamanla glenen Drziler, Hali Seferleri sirasinda Ismaililer ile birleserek Islam ordularina karsi Hiristiyanlarinyaninda yeralirlar. Ancak bu dnemde o yrede yasayan Ismaililer ile Drziler arasindaki

239

iliskiler hakkinda aik bir fikir edinmek olanakli degildir. Bir ok arastirmaci bu iki mezhebi birbirine karistirmistir. Kesin olarak bilinen her iki mezhebin de Hali Seferlerinin sonuna kadar Hiristiyanlarin mttefiki olarak kaldiklaridir. Hali Seferlerinden sonra yrede varliklarini srdren Drziler, Kaysiler ve Yemaniler diye iki kola ayrildilar. Yemaniler Mercidabik savasinda (1516) Osmanlilarin yaninda yeraldi. Daha sonraki yillarda sik sik ikardiklari ayaklanmalar ve kargasaliklarla Osmanli Imparatorlugundaki sorunlu topluluklardan biri olma zelliklerini srdrdler. Birinci Dnya Savasi sirasinda diger Arap kabileleri gibi Osmanlilara karsi harekete getiler ve Fransiz isgali sonucu (1918) Osmanli ynetiminden ayrildilar. Fransizlar Drzilerin yasadiklari yrede zerk Cebel-i Drz Emirligini kurdular (1921). Drzi Emirligi 1936 yilinda kaldirildi ve Drzilerin bir kismi Suriyeye bir kismi Lbnana baglandi.

Drzi Inanlari Drziligin inansal temeli Hamza bin Ali tarafindan olusturulmustur ve drt temel ilkeye (farz) dayanir. 1. Hakimi Allah Bilmek: Hakim, hem Allah hem de insandir (Lahut-Nasut). Bu iki nitelik birbirinden ayrilmayacak lde iie gemistir. Allahin tm isleri anlamli ve bilgecedir. Insan akli Onu ve islerini kavrayip tanimlayamaz. Allah, bir ok kez insan biiminde zuhur etmistir; en son olarak Hakim biiminde kendisini gstermistir. Ktlkler ve bozukluklar ortadan kalktiginda gizlendigi yerden bir kez daha ortaya ikacak, Drzileri dllendirip inansizlari cezalandiracaktir. 2. Emri Bilmek: Kaim al-Zaman olarak da adlandirilan emir, Hamza bin Alinin kendisidir. Hamza, Allahin ilk yarattigi, ilk cevheridir. Evren ve tm diger varliklar ondan yaratilmistir; bu nedenle Hamza, yaratiklarin en onurlusu ve Allahin elisidir. Dnya ve Ahiret islerini yneten, ceza ve dl veren odur. Allahin z nurundan yaratildigi iin, imamlarin imami olup, kiyamet gnnde sevap ve ikab onun eli ile yapilacaktir. Yer, ier, el ile tutulur. Babasi ve anasi vardir. Karisi ve ocuklari yoktur. O, nedenlerin nedeni ve tmel akildir (Akl-i Klli). 3. Hududu Bilmek: Tanrisal emirleri greten ve yayanlara Hudud denir. Hududun basi Hamzadir ve onunla birlikte sayilari bese ulasir. Bunlara Vezir de denilir. Hamzadan sonra gelen drt hudud yaratiklarin en onurlularidir, evlenmedikleri gibi her trl gnahtan uzaktirlar. Bunlar disinda hudud sayilan grup daha vardir: Dailer, Mezunlar ve Mukassirler. Dinin nderleri diye adlandirilan hudud aslinda bes tanrisal ilkeyi temsil etmektedir. Bes Drzi nderinde kisiliklendirilen bu bes ilkeden ilki erkek ilke olan Evrensel Akildir ve Tanrinin ilk yarattigi varlik olan Hamza bin Ali tarafindan temsil edilir. Ismail bin Muhammed tarafindan kisiliklendirilen ikincisi Evrensel Ruhtur (Nefs) ve disi ilkedir. Bunlarin ikisinden, Muhammed bin Vehbte kisiliklenen, Sz (Logos) tremistir. Sz ve Evrensel Ruhtan reyen ve Selame bin Abdullahda kisilik kazanan drdncs ise Sag Kanat (el-Cenahul-Eymen) ya da Yntemdir. Sag Kanattan ayni biimde reyen ve Bahaeddin Muktenada kisiliklenen Sol Kanat (el-Cenahul-Yesar) ya da Izleyen besincileridir. Bunlar, ayni on sefirotun Kabalacilarin gizem agacini olusturmasi gibi, Drziligin dinsel hiyerarsisini olustururlar. Byk olasilikla Drziler bu kavramlari Kabalacilardan almislardir. Drzilerin kutsal simgesi bes kseli bir yildizdir. Bu yildizin her bir ksesi ayri renkte olup, bes hududu ve onlarin niteliklerini temsil eder: Yesil: Geregin anlasilmasi ve kavranmasi iin gerekli olan Akil dir. Allahin iradesini temsil eder. Kirmizi: Nefsdir ve varligin sinirlarini belirler. Akla yardimcidir. Sari: Geregin en yalin ifadesi olan Szdr. Ilk ikisine yardimci olmaktadir. Mavi: as-Sabiktir. Iradenin dsnsel gcn temsil eder. Sze yardimci olmak ve onu her trl ktlkten koruyarak, evreni uyum ve dzen iinde tutmak zere yaratilmistir. Beyaz: al-Talidir. Mavinin gereklesmesi ve gcn maddelesmesidir. 4. Vasiyetlere Uymak: Bazi ahlak kurallarindan olusan ve Hasil da denilen vasiyetlere uyulmasi

240

zorunludur. Bu kurallar: Dogru szl olmak (Sidk al-Lisan). Kardeslik, mezhep yelerini koruma (Hifz al-Ihvan). nceki tm ibadetlerin ve dinsel inanlarin terk edilmesi. Iblisten ve tm ktlerden uzak durmak. Hakimin tek tanri olduguna inanmak (Tevhid al-Hakim). Hakimin buyruk ve eylemlerine boyun egmek. Hakimin iradesine teslim olmak. gretileri su sekilde zetlenebilir: Yalnizca tek bir Tanri vardir. O, bilinmez ve bilinemez, tahayyl edilemez. Yalnizca Onun varligini, varoldugunu dogrulayabilir ya da bilebiliriz. Tanri insan biiminde dokuz kez grnmstr. Bunlar, bedenlenme (incarnation) biiminde degildir, zira Tanri bir bedene gerek duymaz, bu belirmeler daha ok bir insanin elbise giymesi gibi Tanrinin beden giymesi tarzinda olmustur. Drzilerde bilgelige yalnizca belirli bir dinsel egitimi tamamlamis olan sekin kisilerce ulasilir; bunlara akillilar anlamina gelen Ukkal denir. Bunlar baslarina beyaz sarik sararlar ve kendi aralarinda zel toplantilar dzenlerler. Drzilikte Ukkalin uygulamakta oldugu dokuz dereceli bir hiyerarsik yapilanma bulunmaktadir. Inisiyasyonun ilk yilinda deneme sresini tamamlayan aday asil yelige kabul edilebilir. iraklik devresini tamamlayan Drzinin ancak ikinci yilda inancinin simgesi olan beyaz sarik takmasina izin verilir ve mezhebin tm gizem trenlerine katilmaya hak kazanir. ogunlugu olusturan digerleri Drzi inanlarinin yalnizca sinirli bir blmn bilirler ve bunlara da cahiller anlamina gelen Cuhhal denilir. Bunlar ancak herkese aik ibadet yerlerinde bulusurlar. Bylelikle iki katli bir inansal yapiya sahip olan Drzilik, kendine zg bir ezoterik yapi ortaya koymaktadir. Bu tr iki katli inansal yapilarin zellikle Manicilik, Bogomiller, Paflikyanlar ve Batida Katharlarda bulundugu bilinmektedir. Drzilerin inansal ilkelerinin yalnizca bir tr inisiyasyondan gemis kendi mezhep yelerine aiklanan gizler olmasi nedeniyle, inan ve gretileri tam olarak bilinmemekle beraber Musevilik, Hristiyanlik ve Islamiyet karisimi bir uzlasimci sentez gibi degerlendirilmektedir. Tapinmalari gizli oldugundan trenleri hakkinda gvenilir bilgilere sahip degiliz. Yksek agaliklar arasinda veya daglarin tepelerinde gizlenmis kutsal yapilarinda hemen hi ssleme yoktur. Belirli bir ritelleri ve okuduklari bir dualari da yoktur, ama trenler sirasinda ilahiler syler ve kutsal kitaplari okurlar. Son olarak, sanki gizli bir rgte benzerliklerini tamamlamak iin, Drzilerin birbirlerini taniyabilmek amaciyla benimsedikleri isaret ve sifreler oldugunu ve bunlarin karsilikli olarak alinip verilmemesi halinde gizemlerine dair tek szck etmedikleri bilinmektedir.

Tampliyeler ve Drzler Halilarin Kutsal Topraklarda egemen olduklari dnemde, Tampliyelerin karsilastigi Doguya zg birok gizemci inan akimlarindan biri de Drziliktir. Drzilerin inan sisteminin ve ezoterik uygulamalarinin Tampliyeleri etkiledigi sika ileri srlen bir savdir. Bu sava gre Tampliyeler, daha sonra Avrupaya aktarilan ve zamanla Masonluk sistemine yerlesen bir takim inan ve geleneklerinin esinini Drzilerden almislardir. Tampliyelerin Drziler ile bagintisinin hem tarihsel hem de geleneksel bir takim kanitlari olmakla beraber, bunun Masonluk ve Tampliyeler zerinde ne gibi etkileri oldugu konusunda yalnizca varsayimlarda bulunulabilir. Leonard W. Kingin Gnostikler ile ilgili yapitinda ileri srdgne gre: Misir halifesi Hakimin mezhebin kurucusu oldugu ileri srlmesine karsin Drzilerin, Procopiusun VI. yzyilda Lbnan ve Suriyede hizla ogaldiklarini syledigi Gnostik mezheplerin kalintilari olmalari daha akla yakindir. Komsulari arasindaki yaygin kaniya gre Drziler, dana seklindeki bir puta tapinmakta ve gizli toplantilarinda Roma dneminde Ophitlere (yilani kutsallastiran ve ona tapan bir tarikat), Ortaagda Tampliyelere ve agimizda da Masonlara atfedilen trenler yapmaktadirlar.

241

Bu grsn baska yazarlarca da onaylandigi grlyor. Ancak Kinge gre, nemli ve ilgin olan nokta: Drzilerin kendi nderlerinin Iskoyada gizlendigine inanmalaridir. Kuskusuz bu, Tampliyelerin o yrede ok gl olduklari dnemlerden kalma bir inanistir.

HURUFILIK

Islam'da Harf ve Sayilardan Dinsel Yorum ikartma.............Derleyen: Thamos (Geometri)

Giris Hurufilik, kimi arastirmacilara gre ayri bir din, kimilerine gre bir mezheptir ya da yalnizca bir tarikattir. Ne var ki tm arastirmacilar Hurufiligin harflere olan zel ilgisi zerinde birlesirler. Zaten bu akimin esitli yapitlardaki tanimlari dogrudan Hurufilikin bu niteligini vurgulamaktadir. rnegin Orhan Hanerlioglunun Felsefe Ansiklopedisinde Hurufilik, harflerden dinsel anlamlar ikaran Iran irekiligi (ezoterizmi) olarak tanimlanmaktadir. Britannicada yer alan tanim da harf ve rakamlarin esitli yorumlanmalari zerine kurulu bir inan dizgesi biimindedir. Zaten huruf szcg harf szcgnn oguludur. Hurufilik, harflere olan zel egilimi disinda, ikinci bir zelligi ile de ilgi ekmektedir, o da ireki yani batini (ezoterik) olusudur. Bu durumda Hurufilik olarak bilinen bu inan akimini iki temel nitelik altinda degerlendirmek gerekmektedir: Ezoterizm ve Harfler. Harflerden dinsel anlamlar ikaran her inan akimi Hurufilik ile ilgili olmadigi gibi, ezoterik nitelikli akimlarin tm harflerin anlamlari ile ilgilenmez. Hurufilik, bir yandan harfler ve harfler ile baglantili olarak rakamlarla ilgilenmekte, diger yandan bunlarin yardimiyla ve bunlara dayanarak aiklanan, savunulan ezoterik inanlari islemektedir.

Hurufiligin nclleri Harfler bizi dogrudan yaziya gtrmektedir. Harf ve rakamlarin yorumlanmasi ve aralarinda esitli zel iliskiler kurulmasi ve bylelikle grnen amalarinin tesinde anlamlandirilmalari tm eski kltrlerde grlen ve neredeyse yazinin tarihiyle ayni zamanda baslamis bir ugrastir. Bu abanin ilk rnegi Pythagorasin gretiler dizgesinde bulunur. Bu dizge, varolus sorunlarinin felsefi arastirmasi amaciyla olusturulmus bir inan akimi erevesinde gelistirilmis ve nl Pythagoras kurami da bu dizgenin bir yan rn olarak ortaya ikmistir. I.. 500 yillarinda ortaya ikan Pythagoras dizgesi, gelistirdigi mzik kurami ile birlikte ele alininca ses, dil, sayilar ve harfler araciligiyla evreni aiklamayi amalayan btncl bir yapiya ulasabilmistir. Kendisinden nce gelen Misir, Iran ve Hint tekniklerini kullandigi sanilan bu dizge, daha sonraki harfilerin sik sik basvuracagi temel yntemleri gelistirmistir. Harfilige tarihsel olarak ikinci rnegi olusturan Kabbala, Hurufiligin amacina pek benzer bir ama tasimakta, harf ve sayilarin gizemini zerek Tevrati yorumlamayi hedeflemektedir. Kabbalanin yorumuna gre Tanri kendisini belirli sayida nitelik (Sefirot) biiminde dissallastirarak evreni yaratmistir. Kabbalanin yaratilis ile ilgili bu savinda yer alan hemen her unsuru, Islam ezoterizminde ve dolayisiyla Hurufilik ve onun etkisi altindaki Bektasilikte benzer biimde bulmak olanaklidir. Harfilik ve etkilerinin Islamda ne zaman ortaya iktiklari konusu olduka tartismalidir. Islam harfileri iin uygun kosullari, Kuranda bazi surelerin basinda birbirinden ayri ve anlamsizmisasina yer alan ve Huruf-u Mukattaa diye adlandirilan harfler saglamistir. Yasar Nuri ztrk, Tarihi Boyunca Bektasilik adli kitabinda bu konuda sunlari belirtmektedir: Sunu da syleyelim ki, bu harf kmelerine muhtelif ve ogu kez esrarli manalar verme isi, sahabiler devrinde baslamistirHatta Hz. Alinin: Kuran Fatihadan, Fatiha Besmeleden, Besmele Ba harfinden ibarettir.

242

Bense o Ba harfinin altindaki noktayim sz ok nldr. Islamda Kutsal Metinlere harf dzeyinde yorum getirme abasinin ilk rnegi X. yz yilda Hallac-i Mansurda grlr. Mansur, Kurana szck anlamlarina bakarak "Yorum" getiren (Tevil) Karmatilerin bir propogandacisiydi. (Karmatilik, IX. Yz yilda dinsellikle bagdastirilmis, sosyo-ekonomik temelli ezoterik bir akimdir.) Mansur, divaninda ve Kitab al-Tavasin adli eserinde harfler ve sayilarin gizli anlamlarina deginen ilk Islam harfisidir. Evreni ve Tanriyi insanda grmenin bir sonucu olarak ilk kez Enel-Hakk diyen Mansur olmus ve bu sz nedeniyle 922 yilinda idam edilmistir. Islamda harfiligin ikinci nemli rnegini Endlsl dsnr Muhyiddin-i Arabi (1165-1240) olusturur. Endlsl Yahudi dsnrlerin ve Kabbalacilarin etkisinde kalarak El-Ftuhat El Mekkiye adli yapitinda harfiligin bir ok rnegini sergilemistir.

Fazlullah Esterabadi Gelistirilmis harfi teknikleri kullanan Hurufiligi bir inan sistemi olarak kuran kisi Sihabuddin Fazlullah Esterabadidir. 1340 Yilinda dogan Fazlullah, gen yasta teoloji ile ilgilenmeye baslamis, on sekiz yasindayken tasavvufa ynelerek hacca gitmistir. Dnsnde Harezme gelmis ve bir sre burada kaldiktan sonra Tebrize gemistir. Burada etrafina topladigi kisilerle yaptigi dini sohbetler sayesinde byk sayginlik kazanmistir. 1386 Yilindan baslayarak Isfahanda kendi sistemini yaymaya baslamis, daha sonra uzun bir sre iin bir magarada inzivaya ekilmistir. Bu dnemde kendisinin Mehdi oldugunu ileri srmstr. evresinde yedi kisilik bir ekirdek kadro olusturmus, bu yedi kisinin abalari sonucunda yeni inan hizla yayilmaya baslamistir. Kisa srede esitli toplumsal kesimlerden kisiler yeni akimin evresinde toplanmaya baslamistir. Fazlullahin kendi sistemini yaymaya alistigi ortam bu tr akimlar iin pek elverislidir. Bu yre Mazdeizm ve Karmatilik gibi bir ok ezoterik akima kaynaklik etmistir. Fazlullah hakkinda bilgi ieren her kaynak, onun Tanriligini ilan ettigini sylemektedir. Ancak bunu nasil gereklestirdigini belirtmemektedirler. Bu ilan sadece Enel-Hakk biiminde yapilmis olabilir. Ayni yrelerde Hallac-i Mansurun olduka tanindigi dikkate alinirsa, en gl olasilik bu ilanin Enel-Hakk formlne dayanmasidir. Fazlullah, yarisi farsa ve yarisi da Esterabad lehesi ile yazilmis olan Cavidan-i Kabir adli bir eser ile adinin Iskendername olmasi olasi bulunan farsa bir manzume kaleme almistir. Ayrica Arsname ve Muhabbetname adli kitaplari da vardir. Yeni sistemin yayginlasmasi egemen evrelerde rahatsizliklar yaratir. Timurun ogullarindan Miransahin buyrugu ile Fazlullah tutuklanir ve hapsedilir. 1394 Yilinda Alincak kalesinde ldrlr; cesedi ayaklarina baglanan bir iple ekilerek ibret olsun diye dolastirilir. Fazlullahin evresindekiler kovusturmalara ugrar. Hurufi nderlerinden Ahmed Lurun 1427de Sahruha karsi bir suikast eylemine girismesinden sonra, mritlerden bir ogu yakalanip ldrlms, hatta cesetleri bile yakilmistir. 1467de ise Karakoyunlu hkmdari Cihansaha karsi bizzat Fazlullahin kizinin nderliginde bir ayaklanma hareketi siddetle bastitilmis ve isyanin nderi bes yz kadar taraftari ile yakalanip idam edilmistir. Bu olaylar zerine Hurufilige bagli kisiler bir ok ayri yne dagilarak, grs ve inanlarini beraberlerinde gtrmslerdir. Hurufilik Anadoluda ve Rumelinde Hurufilerin byk ogunlugunun Anadoluya sigindiklari biliniyor. zellikle Sivas, Eskisehir ve Bati Anadolunun bazi kent ve kasabalari kisa zamanda kimliklerini ok iyi gizleyen Hurufi propagandacilarla dolmustur. Hurufiler, buradan Rumeline geerek arnavutlukta, Filibe ve Varna gibi Balkan nemli kentlerinde eylemlerini srdrdler. Bazi tasavvuf cemaatlerine sizarak, kendilerini gizlemeyi ve inanlarini yaymayi basardilar.

243

Abdlbaki Glpinarli Hurufilik Metinleri Katalogu ve Fadl Allah Hurufi adli yapitlarinda Hurufiligin Anadoluda Mir Serif ve zellikle byk Azeri ozani Imadeddin Nesimi tarafindan yayildigini belirtiyor. Glpinarli, Mir Serif'in Anadolu'ya Fazlullahin eserleri basta olmak zere bir ok Hurufi kitaplari getirdigini, Fazlullahin nde gelen halifelerinden Nesiminin genis boyutlu bir propaganda yrttgn, hatta bir ara Ankaraya kadar gelerek Haci Bayram-i Veli ile grstgn sylyor. Anadoluda pek ok yer dolasan ve uzun sre kalan Nesiminin bir ok kisiyi Hurufilige kazandirdigi kesindir. Bu kisilerin sonradan sistemli ve etkin bir propaganda yrttkleri, Fatih Sultan Mehmet dneminde Osmanli sarayina kadar girmis olmalarindan anlasilabilir. Taskprlzadenin Sakayik-i Numaniye adli eserine bakilacak olursa, Fazlullahin halifelerinden biri Edirnedeyken gen Fatihi etkileyecek kadar basarili olmus, hatta bazi mritleri ile saraya yerlesmistir. Durumdan olduka rahatsiz olan Veziriazam Mahmud Pasa ile mft Molla Fahreddin-i Acemi, Hurufilerin Hull inancina (Tasavufta Hull, Tanrinin yarattiklarinda meydana iktigina inanmak demektir) sahip olduklari konusunda gen Padisahi uyarabilmislerdir. Fatihin huzurunda yapilan bir tartisma sonunda Hurufilerin gerekten Hull inancina sahip olduklari kanitlanmis ve bunun zerine Sultanin buyrugu ile Hurufiler tutuklanmis ve idam edilmislerdir. Edirnedeki Yeni Camide Fahreddin halki Hurufilige karsi uyarmis, uygulamalarini ve inanlarini anlatmistir. Bu olayla birlikte Osmanli topraklarinda Hurufilerin yz yillar boyunca srecek kovusturma ve cezalandirilmalari baslamis oldu. XVI. Yz yila ait belgeler, zellikle Balkanlardaki esitli kentlerde sik sik Hurufi kovusturmalarinin yapildigini, pek ok Hurufinin yakalanarak idam edildiklerini, cesetlerinin yakildigini ortaya koymaktadir. Bu kayitlarda belirtilen kisilerin, dogrudan Hurufi olmasalar da, Hurufilikten etkilenen esitli inan akimlarina bagli kisiler olduklari kesindir. Bu akimlar arasinda basta Kalenderiler gelmektedir. Siddetli ceza ve baskilara karsin, esitli tasavvuf evrelerine bagli olup, Hurufilik propagandasini yapan pek ok kisinin bulundugu, zellikle XVI. Yz yilda Balkanlarda taninmis olan Otman Baba, Rafii ve Usuli gibi ozanlarin varligi dikkati ekiyor. Bu kisileri daha sonra yasamis olan Hayreti, Muhiti, Yemini, Muhyiddin Abdal ve Arsi gibi nde gelen Kalenderi ve Bektasi ozanlari izlemistir. Ishak Efendi Kasif el-Esrar adli kitabinda, Fazlullahin halifelerinden Ali el-Alanin propaganda yapmak zere Anadoluda etkinlik gsterdigini, XV. Yz yilin baslarinda Bektasi tekkelerine girdigini ve Haci Bektasin fikirleriymis gibi Fazlullahin dsncelerini yaydigini belirtir. Bu sav, Bektasi fikirlerinde Hurufiligin etkisinin bulundugu gz nne alinirsa, dogru kabul edilebilir. Siddetli kovusturma ve baski altindaki Hurufiler, Bektasilerin arasinda karisarak varliklarini korumayi basarmislardir. Glpinarliya gre, farkli namazlari ve Fazlullahin ldrldg Alincak Kalesinde yapilan hac trenleri ile siradisi uygulamalari olan Hurufilik, bir sre sonra bagimsizligini yitirmis, sonradan zellikle AleviBektasilere ve kismen de diger tarikatlere inanlarini aktararak tarihe karismistir.

Hurufi Inanlari Hurufilige gre, varligin z sesten olusur. Evren, sesin ortaya ikmasi ile var olmustur. z olusturan ses, canlilarda eyleme dnk (bilfiil), cansizlarda gizilg (bilkuvve) olarak vardir. Ses, canlilarda istem ve istekle ortaya ikar. Tanri gizli bir hazinedir (Kenz-i Mahfi). Tanrinin ilk belirisi Sz (Kelam) ile olmustur. Sz ilk nedendir ve Tanrinin soyut bir I Konusmasi (Kelam-i Nefsi) niteligindedir. Kesin bir gerek olarak grlen bu soyut sz, bazi gelere ayrisir ve bu geler biiminde dissal bir nitelik kazanir. Aslinda szn ayristigi bu geler Arap alfabesinin yani Kuranin 28 ve Fars alfabesinin 32 harfidir. Sz bu dis geleri edinince, soyut durumunu yitirerek, Sylenmis Sz (Kelam-i Melfuz) biimine dnsr. Sylenmis szn birlesik grntlerinden duygu ve bilin evreni meydana gelir. Hurufiler, evrenin sonsuzluguna ve srekli dngsel devinimine, bu devinimden dogal olaylarin olustuguna inanirlar. Tanri, kendisini insanin yznde sz biiminde grnr kilmistir. Szn gelerinin sayisal bir degeri vardir. Insan yzndeki burun elif, burnun iki yani lam, gzler de he harflerini verir. Bylece insanin yznde simetrik yazilmis iki Allah szcg ortaya ikar. Insan yznde ayrica esitli hatlar vardir: iki kas, drt kirpik ve satan olusan yedi izgiye Ana Hatlar (Hutut-i mmiye) denir ve her insan yznde bu izgilerle dogar. Bu yedi izginin drt ge (ates, su, hava ve toprak) ile arpimi Arap alfabesinin 28 harfini verir. Ayrica erkeklerde ergenlikte ortaya ikan yedi izgi daha vardir. Bunlar sag ve sol yanlar ayri ayri sayilmak zere iki sakal, iki biyik, iki burun kili ve bir ene alti kili olarak toplam yediye ulasir ve Baba

244

Hatlar (Hutut-i Ebiye) adini alir. Bylece yetiskin bir erkegin yzndeki izgilerin sayisi on drde ulasir. Bu izgilerin kendileri ve bulunduklari yerler (Hal ve Mahal) olarak hesaplanmasi yine 28 harfi verir. Fazlullah, bu sayiyi 32ye ikartmis ve Fars alfabesindeki harf sayisina ulastirmistir. Bu konuda Hurufiler syle bir aiklama da yapmaktadirlar: Tanrinin kendisini peygamberler araciligi ile aiklamasi asamalar biiminde olmustur. Evrenin temel geleri olan harflerin her peygambere giderek artan sayida bildirilmesi dogaldir. Nitekim Ademe 9, Ibrahime 14, Musaya 22, Isaya 24, Muhammede 28 ve son peygamber olan Fazlullaha 32 harf malum olmustur. Bu peygamberlerden son drdne bildirilen gelerin sayisi, her birine indirilen kitaplarin yazilmis olduklari dilin alfabesindeki harf sayisi kadardir. Bunlar Ibranicede 22, Yunancada 24, Arapada 28 ve Farsada 32dir. Bu asamalar nedeniyle son peygamber Fazlullahin kendisinden nceki peygamberlerin bildikleri herseyin anlamini zecek anahtara sahip bulundugu asikardir. Kuranin gizi 29 surenin baslarinda bulunan Huruf-u Mukattaada gizlidir. Bu harfler yinelenmelerin sayilmamasi durumunda 14 tanedir (elif, lam, re, kaf, hi, ye, ayin, sad, te, sin, he, mim, kef, nun) ve bunlar anlami aik ve kesin (Muhkemat) olarak kabul edilirler. Arap alfabesinin kalan 11 harfi ise anlami belirsiz ve yorumlamaya aik (Mtesabih) biimde degerlendirilirler. Asil Tanri sz, Muhkemattan olusan 14 harftir ve bunlar kendilerini insanin yznde gsterirler. Hurufilere gre evrenin temel dnemi vardir: peygamberlik (Nbvvet), imamlik (Imamet) ve tanrilik (Uluhiyet). Peygamberlik dnemi Adem ile baslamis ve Muhammedde sonra ermistir. Imamlik dnemi Ali ile baslamis ve on birinci imam Hasan Askeri ile bitmistir. Fazlullah ile tanrilik dnemi baslamistir. Tm peygamberler Mehdi olan Fazlullahin habercisi ve mjdecisidirler. Fazlullahtan sonra gelecek olan Yetkin Insan (Insan-i Kamil) Fazlullaha uymak zorundadir. Fazlullah Musevilerin bekledigi Mesih, Hiristiyanlar ve Mslmanlarin gkten inacegine inandiklari Isadir. Fazlullah, gkten inmis ve kiyamet kopmustur, dnya ahiret bir olmustur. Bu nedenle ahiret yoktur. Gerek ortaya ikmis ve tm dinsel ykmllkler kalkmistir. Bylece Hurufiler tm ibadetleri harfler ile yorumlayarak iptal ederler ya da degisik biimde uygularlar. rnegin hac, Fazlullahin ldrldg yeri ziyaret etmektir. Seytan taslama ise, Fazlullahi ldren ve Maran Sah (Yilanlar Sahi) dedikleri Timurun oglu Miransahin yaptirdigi Senceriye Kalesini taslamaktir. Reha amuroglu, "Sabah Rzgari" adli kitabinda sunlari belirtmektedir: Hurufiligin uyguladigi sayi ve harf oyunlarinin asil hedefinin inansal oldugu gzden kairilmamalidir. Hurufilikteama tm o sayi ve harfler arasindan insana, insanin konusmasina, kendini aiklamasina ve bilinlenmesine ulasma abasidir. Insan, belirli sayidaki harflerle konusmaktadir. Insan, bu harfler araciligi ile olusturdugu dil sayesinde bir simgesel evren kurmakta ve bylece Tanriyi bulmakta, var etmektedir. Hurufilikte ulasilan bir nokta da konusan insana, yaziya baglanmis ve kaydedilmis kutsal metinler karsisinda stnlk tanimaktir. Insan Konusan Kurandir (Kuran-i Natik), kagida geirilmis Kuran ise Sessiz Kurandir (Kuran-i Samit). Konusan Kuran her an yenilenir, degisir ve kaliplasmadan yasar. Sessiz Kuran belirli bir anda kaydedilmis bir metindir. Tm heterodoks dsncelerde oldugu gibi Hurufilikte de kisi, Zamanin ocugudur (Ibn-l Vakit). Onu sinirli belgeler ve metinlerle kaliplamak ve kutsalligin sinirlari iinde hapsetmek olanakli degildir. Sonu olarak, Hurufiligin kullandigi harf ve sayi teknikleri, kaliplastirmayi asma yollarindan biri olarak grlebilir.

Hurufilik ve Bektasilik Bektasi dsncesine hizla etki eden Hurufilik nedeniyle, bazi arastirmacilar XV. Yz yildan baslayarak Bektasilikin bozuldugunu ileri srmslerdir. Onlara gre Hurufilik hileli yntemlerle, rnegin Hurufilik grslerini Haci Bektasin grsleriymis gibi savunarak, Bektasi tarikatinda etkin olmustur. Oysa amuroglu'na gre, Bektasilik Anadoluya Haci Bektas ile birlikte adim attiginda Aleviler zaten oktan bu topraklardadirlar. Aleviler, bir heterodoks dervis olan Haci Bektasi esitliligi barindirma potansiyeline sahip olan bnyeleri sayesinde zmsemisler ve onu bir nder olarak tanimislardir. Bu bakimdan, Anadoluda heterodoksi denilince akla hemen Alevi-Bektasi gelenegi gelmektedir. Bu gelenek, esitliligi zmsemesi ve hosgrl yapisi nedeniyle bir ok farkli heterodoks zmreyi de iinde barindirmis ve tm ezoterik dsncelerin Anadoludaki siginagi olmustur. Tm farkli dsnce ve

245

uygulamalara sahip olan Kalenderi, Haydari, Hurufi, Torlak gibi akimlara bagli olanlar bu genis yelpazeye katilmis, kendi bagimsiz varliklarini feda ederek, Alevi-Bektasi toplumsal olgusuna kendilerine zg renkler katmislardir. Alevi-Bektasiler bu durumda bir bozulma grmezler, zira inanlari degisime aiktir. Tam tersine bu durum onlar iin bir zenginlesme yoludur.

Sonu 1376 Yilindan baslayarak Isfahanda baslayan Hurufiligin, her trl baskiya karsin, inanilmaz bir hizla Osmanli topraklarina yayilmasinin ve etkili olmasinin nedenleri ok ynldr. Siddetli baski ve zulme karsin hizla gelisen ve yayilan bu inan sisteminin gelisim nedenleri, hem iinde bydg toplumsal yapinin zelliklerine, hem de kendi ierik ve dinamigine bagli olmalidir. Hurufilik ncelikle ezoterik bir inan sistemidir. Dinlerin Irek (Batin) anlamlariyla anlasilmasi gerektigini ve bunun da ancak zgr Yorumlama (Tevil) ile gereklesebilecegini ileri srmektedir. Hurufilik, ezoterik yaklasimlar arasinda, kentli nfusa en fazla hitap edenlerden biridir. O dneme kadar kentlerde pek grlmeyen ezoterik yaklasimin Hurufilikle birlikte hizla kentleri de etkisi altina aldigi grlr. Ortodoks Islamin simgesel evreni ve kltr, o gne dek dsnce retimine kentlerdeki medreseler ve yazili belgeler yoluyla egemen olmustur. Hurufilik, yorumlama yoluyla, yz yillardir sarsilmaz oldugu sanilan yazi ve kutsal metinlerin egemenligini yikmaya koyulur. Harfleri konusturur. Insani kagida yazilmis olanin zerine ikartir. Belge ve kayitlara gvenen ortodoks sistemin kutsal metinleri, harflere getirilen keyfi yorumlarla kuru yapraklar gibi savrulmaya baslar. Osmanlilarin ele geirdigi kentlere dogru akan heterodoks dervisler, yillar ncesinden kentlerde yer bulmus bir Hiristiyan heteroks gelenegi ile karsilasir. Bu gelenegin en etkin temsilcisi Bogomillerdir. Biri yazili Incilin, digeri yazili Kuranin kaliplarina karsi mcadele eden iki farkli dinin heterodoks akimlari dogal olarak yakin iliskiler kurarlar. Islam heterodoksisi Hurufilik olmasaydi bu iliskiyi kurmakta pek zorlanacakti. ncelikle Fazlullahin kendisini Mesih ilan etmesi bu iliskinin kurulmasinda etkin olmustur. Fazlullahin yazdigi Cavidan adli yapitin Firisteoglu tarafindan Asikname adiyla yapilan evirisinde sik sik Yuhanna Incilinden alintilar yer alamaktadir. On iki imamla on iki havari arasinda paralellik kurulmakta, Israilin on iki kabilesine gndermeler yapilmaktadir. Anadolu heteroksisi Rumeline geerken de Hurufilikten fazlasiyla yararlanir. Sonradan Bektasilik incelenirken Hurufi etkilerinin en yogun olarak Rumeli ve Arnavutluk Bektasilerinde grlmesi, Hurufiligin oynadigi roln ne denli nemli oldugunu gsterir. Anadolunun heterodoks Islami ya da tm Osmanli topraklarinda Islamin egemen oldugu simgesel evren iinde yasayan heterodoksi, Hurufilik sayesinde, ayni topraklarda yasayan diger kltrlerden halklari, uzlastirici atisi altinda toplama yetenegini gelistirerek daha olgun bir biim kazanmistir.

Kaynaklar: Islam Ansiklopedisi AnaBritannica Felsefe Ansiklopedisi, Orhan Hanerlioglu Islam Inanlari Szlg, Orhan Hanerlioglu Sabah Rzgari, Reha amuroglu Zindiklar ve Mlhidler, Ahmet Yasar Ocak 100 Soruda Tasavvuf, Abdlbaki Glpinarli

Hermesilik ve Kkeni Misir Dini, Hermes-Thot Klt, Neo-Platonculuk ve Gnostisizm............Hazirlayan: Thamos I.S. 390 yilinda Iskenderiyedeki Serapis Tapinagi ve hemen yanibasindaki Byk Iskenderiye Kitapligi Hiristiyanlar tarafindan yikildi. I.S. 415 yilinda ise nl filozof ve matematiki Hypatia, bir Hiristiyan kesisler grubu tarafindan ldrld. Bu iki ayri olay, yz yillar sren Misir inanlarinin sona erdigini ve Karanlik

246

aglarin basladigini gsteriyordu. Ne yazik ki kimi tarihiler bu olaylari, ierdikleri Hiristiyan etkisini grmezden gelerek, Helen akilciligina karsi Dogu fanatizminin birer bas kaldirisi olarak yorumladilar. Oysa olaylari ikaranlar, Misirli Hiristiyanlardi ve Misir o gnlerde Roma Imparatorlugunun uzun zamandan beri Hiristiyanlasmis bir eyaletiydi. Misir dini, I.S. II. ve III. yz yillarda olaganst bir hizla yok olmus; Misir, diger Roma eyaletlerinden nce Hiristiyanligi atesli bir biimde kabullenmisti. Aslinda Misir dininin hizli ksnn, firavunlar devletinin ve Misir ulusunun erimesi ile olustugunu saptamak olanaklidir. Misir, I.. 700den beri ogunlukla yabanci uluslar tarafindan ynetilmisti. Etiyopyalilar, Persler, Yunanlilar ve Roma Imparatorlugu Misir topraklarini her zaman zel bir eyalet olarak grmslerdi. Bu yabanci yneticiler, Misir dini ile iyi iliskiler iinde olmayi lkenin denetimi iin bir nkosul olarak saymislardi. Misir inanlari tm bu dnemler boyunca da gelisip yayilmasini srdrmst. Ancak, bu olumlu dnem Misir dininin sonraki yillarda ortaya ikan hizli ksn daha ilgin biime getirmektedir. Zira Misir dininin ks, yabancilarin baskici ynetimine baglanabilseydi, ksn ok daha nceleri, rnegin Pers ynetimi altindaki I.S. VI. ve IV. yz yillar arasinda gereklesmesi gerekirdi. Misiri yneten Makedonya kkenli Ptolemiler, bir taraftan kendilerini Misir uygarligini koruyucusu gibi gsterirken, diger taraftan Misir uygarligi tarafindan zmsenme tehlikesinin bilincindeydiler. Bu bakimdan Ptolemiler, kendi kltrlerini korumaya ve Misiri Yunanlilar eliyle ynetmeye kararliydilar. Misirli rahipler ise, her ne kadar yabanci yneticiler ile iyi geinmeye abalasalar da, kisisel dzeyde ynetimden uzak kalmaya ve bir lde Misir ulusulugunu korumaya gayret etmislerdi. Ancak, I.S. II. yz yila gelindigi zaman, drt yz yil sren Yunan ynetiminden sonra, Misirli ve Makedonyali st siniflar ortak bir Helen uygarligi iinde Misir dini ile kaynasmislardi. Roma ynetimi ise, Misir dinini osku ile uluslararasi nitelige kavusturmaya abalamis, oysa bu yaklasim Misir ulusulugunu savunan rahiplerin konumunu zayiflatmisti. I.S. III. ve IV. yz yillarda Misir dinine karsi olusan dsmanca duygularin belirli bir sinifsal temeli vardi. Hiristiyanlik, baslangita zenginlere karsi yoksul ve orta siniflari temsil ediyordu. Bu nedenle Misir tapinaklarinin inanilmaz zenginliklere sahip olmasi ve rahiplerin yoksullari smrmesi tepkilere yol amisti. Helenlesmis kozmopolit st siniflarin srdrdg Misir dinine karsi, Filistinden gelmis olmasina karsin uluslararasi bir nitelik tasiyan Hiristiyanlik yoksullari yanina ekmeyi basarmisti. Bu toplumsal ve siyasal etkenlerin Misir dininin yikilmasinda nemli bir pay sahibi olduklari konusunda kuskuya yer yoktur. Ancak, bu etkenler hizla gelisen acil sorunlar olmaktansa, yavas yavas byyen, uzun vadeli gerilimlerdi. Yine de Misir dininin ksnde bas rol oynayan, sasirtici bir rgtlenme yetenegine ve oskusuna sahip olan, tektanrici ve evrensel Hiristiyan inancinin herkese kolaylikla ulasabilmesiydi. Hiristiyanligin giderek daha gl bir biimde yerlestigi I.S. 150 ile 450 yillari arasinda Misir byk bir siyasal ve dinsel belirsizlikler ve esitlilikler dneminden gemekteydi. Antik Misir inanlarinin bir lde mirasisi konumunda bulunan Hermesiler, Neo-Platoncular ve Gnostikler, Tanriya bireysel olarak ya da ezoterik rgtlenmeler sayesinde ulasilabilecegi inancina egilim gstermekteydiler. Bu yollara girebilmek iinse, gizemli ve etin bir inisiyasyon srecinden gemek zorunluydu. Bu yntemin kilit unsurlarindan biri, her adayin imek zorunda oldugu gizlilik andiydi. Sz konusu gruplar her trl aikliga dsmandilar; zira gerek bilgelik ancak ezoterik bir dizge iinde ve uzun bir sre sonunda elde edilebilecegine inaniyorlardi. Bu rgtler iin en nemli unsur inanlarinin ierdigi gizemlerdi. Bu gizemleri, baskalarina aiklamak inanlara kkten ihanet etmek anlamini tasirdi. Tm bu gizlilik rtsne ragmen, kimi inan modellerinin ana izgilerini belirlemek olanaklidir. Antik agin sonlarinda bir leme saplantisi vardi. Hiristiyanligin lbirlik (teslis) inancinda ve Hermes Trimegistos ( Kez Gl Hermes) geleneginde bu olgu kolaylikla grlebilir. Hermesiler, NeoPlatoncular ve Gnostikler arasinda iki temel trden lbirlik uygulamasi vardi. Bunlarin ilkinde, tipki Hristiyanlikta oldugu gibi, bir baba Tanri, babanin gcn harekete geiren bir ogul ve baba ile ogul arasinda bir tr kpr islevini gren nc bir g vardi. Daha yaygin olan ikinci lbirlik ise, yaratici gcn yani Demiurgosun ardinda bir Gizli Tanri oldugu inancina dayaniyor; bu iki Tanri ya birbirinde tmyle ayri ya da gizemli bir biimde birlesmis olarak grlyordu. Gizli Tanri yani Platoncu dsncedeki Iyilik ilkesi ya da Ilk Ilke yaratma eyleminin karsisindaki saf dsnce idi. lbirligin nc yesi byk bir esitlilik gsteriyor, Dnyanin Ruhu, Tanrisal Akil olarak adlandiriliyordu. Ancak temel islevi, bir yandan lbirligin diger iki unsuru arasinda kpr grevi grmek, diger yandan da onlari birbirinden ayirmak gibi diyalektik bir islev idi.

247

Aslinda Hermesilik, Neo-Platonculuk ve Gnostisizm iki katli felsefeler idi. Bir katinda kitleler iin inanlar, teki katinda seilmisler iin bilgi yani Gnosis vardi. Ne var ki, Gnosis akilsal bir bilgi olmayip, insanin kendini bilmesi gibi sezgisel ve bilinsel bir sreci kapsamaktaydi. Aydinlanmis azinlik olarak sekinler egitim ile, etik ve dinsel uygulamalar sayesinde Tanriya, kitleler iin gizli olan Ilk Nedene yaklasabilirlerdi. Kitleler ise Demiurgosun tesinde hi bir seyi gremezdi. Insanin kendi iine dns, ezoterizm ve sekincilik, insanin fiilen ya da potansiyel olarak Tanrisal oldugu inancini da birlikte getiriyordu. Bunun kaynagi, len firavunun Osirise dnstg biimindeki Misir inanci olabilir. Misir dininin ge dnemlerinde bu inan bir biimde demokratiklesmis ve halka ailmisti. Her insan, kendini adama, iyi bir egitim ve dogru bilgi sahibi olmakla, Osirise dnsme ve bylece lmszlg elde etme sansina kavusmustu. Misir inancinda Tanri, insan da dahil olmak zere, herseyde var olabilirdi. Hermesi, Neo-Platoncu ve Gnostik akimlarin formel bir rgtlenmeden yoksun olmalari ve insanin i dnyasina ynelik byle yntemlerin bireyselligi zorunlu kilmasi, kurumsallasmis Misir dininin ksnden sonra ortaya ikan kaotik duruma pek uygun dsyordu. Misir dininin kalintilarindan dogan inan akimi Hermesilik, Neo-Platonculuk ve Gnostisizm idi. Hermesiler, herseye kafa tutarak, Misirli kaldilar. NeoPlatoncular Helenleserek bagliliklarini Platon dsncesi zerinde yogunlastirdilar. Gnostikler ise kendilerini Hiristiyan olarak grdler. Kuskusuz bu akim arasinda ayriliklar ve rekabetler oluyordu. Yine de bu akim birbirlerine yalnizca biimsel olarak benzemekle kalmiyorlardi; aralarinda iliskiler kuruyor ve birbirlerinin yapitlarindan etkileniyorlardi. Szn ettigimiz akim arasinda en eskisinin Hermesilik olduguna ve diger iki akimin olusmasi zerinde dogrudan etkisi bulunduguna kusku yoktur. te yandan, Hermesilik de Helen, Yahudi, Pers, Mezopotamya ve Misir dinlerinden etkilenmistir. Ancak din tarihileri arasinda bu etkilerden hangisinin en byk agirliga sahip oldugu konusunda pek atesli tartismalar srmektedir. Elbette bu tartismalar Hermesiligin yasi sorununu da gndeme getirmektedir. Hermesiligin ve Hermesi literatrn (Corpus Hermetica) Misir kkenli oldugunu savunanlar akimin tarihini de geriye dogru gtrme egilimini tasimaktadirlar. Aslina bakilirsa, Misirlilarca Demotik yaziyla ve Kipti dilinde yazilmis olan Hermeticanin zerinde nemli lde eski Misir inan ve uygulamalarinin etkisi oldugunu kabul etmek mantiklidir. stelik Roma dneminde hi kimse Hermesiligin Misirli oldugu dsncesine karsi ikmamistir. Ancak, Hermesiligin kkeni sorunu grndgnden daha byk neme sahiptir. Sorun, Hermesiligin yalnizca Gnostisizm ve Neo-Platonculukla btnsel baglantisinda degil, ayni zamanda bir btn olarak Platonculukla yani dogrudan Helen felsefesi ile iliski iinde olup olmamasindadir. Zira, Hermesilik ile Yuhanna Incili ve Aziz Pavlusun Mektuplari arasinda yakin bir benzerlik bulunmakta, Hermesiligin Hiristiyan teolojisini dogrudan etkilemis oldugu belirlenmektedir. Eger Hermetik metinler (Hermetica) Hiristiyanlik ncesine ait ve Misir kkenli ise, o zaman Hiristiyan teolojisinde, bugne kadar ileri srlen Helen ve Platon etkisinin disinda, Misir etkisinin oldugunu kabul etmek gerekecektir. stelik, Platon ile Pythagorasin fikirlerini Misirdan aldigi yolundaki grs reddetmek iyice g olacaktir. Hiristiyanligin dsnsel temelinde Ari irk disinda bir kkenin bulunmasina siddetle karsi ikanlar, Hermeticanin tarihlendirmesini I.S. I.-III. yz yillar arasina oturtmaktan ekinmemislerdir. Oysa, Hermetik metinlerin daha eski dnemlere tarihlendirilmesi gerektigini isaret eden en nemli nokta, Hermesin Misir Bilgelik tanrisi Thot ile zdes olmasidir. Bu zdeslik konusunda tm bilim adamlari fikir birligi iindedir. Ayrica Thotun Yazilari dsncesinin ok eski oldugu aiktir. 18. Slale zamaninda revata olan ller Kitabi iinde Thotun Yazilari sik sik anilmaktadir. Plutharkos da Hermesin Yazilarindan sz etmektedir. Tm bunlara ek olarak, DHWTY ( Kez En Byk Thot) szcg Yukari Misirdaki Esnada bulunmus ve I.. III. yz yildan kaldigi belirlenmistir. Ayrica, DHWTY szcg Sakkarada bulunan I.. III. yz yillara ait Demotik metinlerde de okunmustur. Bu yeni bulgular Hermes Trimegistosu ve Hermetik metinleri Hiristiyanlik ncesine tarihlendirmektedirler. Genellikle Thot kltnn en ok Ptolemiler dneminde yayildigina inanilmaktadir. Oysa, bin yil nceki dneme ait ller Kitabinda Thot son derece nemli bir konuma sahip olan ve en ok dua edilen tanriydi. Fakat, eski Thot klt ile Hermeilik arasinda kesin bir ayrim izgisi ekilmesinin nedeni, Hermesiligin soyut Platoncu felsefesidir. nceki dnemlerde Misirlilarin soyut din kavramlari olusturabilmesi olanakli grlmemistir. Oysa bu kani da yanlistir. I.. II. Bin yila tarihlendirilen Memfis Teolojisi adli metinler bu kaninin yanlisligina kanittir. Bu metinlerde, tanri Ptah evreni nce kalbinde yaratmakta, sonra konusma eylemiyle gerege dnstrmektedir. Bu anlayis, Platoncu ve Hiristiyan Logos (Kelam) anlayisina dikkat ekecek lde benzemektedir. Misir dininde Thot yazinin mucidi, matematigin baslaticisi, tilsimli szlerin ustasi, Tanrisal konusma eyleminin ve hatta evrenin yaraticisi olarak grlyordu. Bu son iki zelligiyle Thot, Memfis Teolojisi metinlerindeki Ptah ile zdeslesiyor ve

248

sonradan gelisen Platon felsefesi ve Hiristiyan teolojisindeki Logos kavramina da uygun dsyor. Thot ya da Hermes Trimegistos, tm farkli ynleriyle, iki katli felsefelerdeki btn nemli rolleri stlenebilir. Tanrilarin babasi ve yce akil olarak Gizli Tanri olabilir. Harekete geiren g ve Logos olarak Demiurgos roln alabilir ve nihayet Tanrinin iki unsurunu birlestiren ve ayiran Kutsal Ruh olabilir. Ancak, sonralari baskin duruma ikan gelenek Hermesi bir filozof ya da ahlak egitmeni olarak yorumlamaktaydi. Bu durumda, Hermesin tanriliktan bilgelige dnstrlmesi ile karsilasiyoruz. I.. III. yz yilda Platon yazinin, sayilarin, astronominin kurucusu olarak Thottan sz etmis, Thotu hem bir tanri, hem de bir bilge olarak grmstr. Abderali Hekaistos ise, Hermes-Thotu byk bir bilge olarak tanimlamistir. Tanrilarin zaman iinde lml bilgeler durumuna dnstrlmesi tm dnya inan sistemlerinde grlen bir olgudur. En nemli tanrilari, Misirin ilk firavunlari olarak gren gelenek I.. XIII. yz yila kadar geri gitmektedir. Ancak ogunlukla bu gelenek, tektanriciligin ya da tektapimciligin (Monolatria) ortaya ikmasiyla iliskilendirilmektedir. Bunun nedeni, tekel savina dayanan inanlarin, diger tanrilara hosgr ile bakamamasidir. zetlemek gerekirse; Neo-Platonculuk ve Gnostisizm ncelikle Misirda, byk lde Helenlesmis Misirlilar arasinda, kurumsallasmis Misir dininin yikilmasindan sonra yayilmislardir. Bu akimlarin ve mritlerinin olusmasinda Hermesi dsnceler nemli bir rol oynamis ve merkezi bir yer tutmaya devam etmistir. Thot-Hermes klt Misir dininde her zaman nemli olmustur; fakat zellikle I.. II. bin yilin ikinci yarisinda gittike daha nemli duruma ykselmistir. Hermetik yazilar yani Thotun Yazilari kavrami olduka eskidir. Ne var ki, gnmze kalmis haliyle bu metinler, bunalim iindeki Misir dinini temsil etmekte ve Misir disindan aktarilmis dsnceleri de iermektedir. Byk olasilikla Hermeticanin kapsaminda I.. VI. yz yildan I.S. II. yz yila kadar uzanan bir sre boyunca yazilmis yazilar mevcuttur. Yine de, greceli olarak ge bir dnemde yazilmis olmasina karsin Hermetik metinler, ok daha eski dnemlere ait birok dinsel ve felsefi dsnceler iermektedir ve esas olarak Misir kkenlidir. Son dnemde kaleme alinmis yazilarda Helen etkisinin oldugu kuskusuzdur. Ancak, Hermetizmin kkeninin Yunanda aranmasi anlamsizdir. Zira Pythagorasi ve Platoncu Helen felsefesi Misir dinine ve dsncesine ok fazla bagimlidir. Bu da, Hiristiyan teolojisinin kkenini, Ari irktan Helen dsncesine degil, Misira baglamaktadir. Kaynaklar: Martin Bernal, Black Athena-The Afroasiatic Roots of Classical Civilisation, Vol. I. Encyclopedia Britannica

Hermesiligin Etkisi Hermesiligin Dinlere, Felsefeye, Gizemcilige ve Masonluga Etkileri.............Hazirlayan: Thamos Baslangi I.S. IV. yz yilin sonlarinda Ortodoks Kilisesi, Gnostizmin kkn byk lde kazimisti. Neo-Platonculuk bir sre daha srms, Misirin 630 yilinda Mslmanlar tarafindan fethedilmesinden nce, o da ortadan kalkmisti. Bu iki akimin silinip gitmesine karsin, bilginin simgesi olarak Hermes Trimegistos, hem Hiristiyanlik hem de Mslmanlik iinde yasamaya devam etti. Hiristiyan Kilisesi, bir taraftan eski pagan tanrilarin yeni inan dneminde de yasamasina izin veriyor, diger taraftan bunlarin nemini azaltabilmek ve evcillestirebilmek iin, eski tanrilari birer bilgeye dnstryordu. rnegin, tanria Neit-Athena AzizeCatherine, Horus-Perseus Aziz George ve Anubis Aziz Christopher olarak Hiristiyanliga katiliyorlardi. Ne var ki Thot-Hermesin, Misir bilgeliginin simgesi Hermes Trimegistos olarak Kilise disi kalmis olmasi olduka ilgintir. Islamda Hermes Trimegistos, Idris peygamber olarak insanlastirilmistir. Idris, Kuranda drst bir peygamber olarak yer almaktadir. Islam geleneklerinde de, Hermes Trimegistos filozoflarin babasi ve kendisine kere hikmet verilmis kisi olarak gemektedir. Bir diger Islam geleneginde, ayri bilge kisi olarak yer almaktadir; bunlardan biri Tufan ncesi Misirda, digerleri Tufan sonrasinda Babil ve Misirda yasamis olarak kabul edilirler. Islamda da Hermes bir kltr kahramani olarak ele alinmis ve tm sanat ve

249

bilimleri icat ettigine inanilmistir. Yahudilik, ok ncelerden beri, hem ezoterik kltlere, hem de Gizli Tanri ve Demiurgos kavramlarini agristiran iki katli bir felsefeye sahipti. rnegin, Esseneler kendilerinin, siradan insanlara ve hatta Kudste yasayan rahiplere bile verilmeyen bazi bilgilerin sahibi olduklarini savunuyorlardi. Esseneler ile Hiristiyanlik arasindaki kusku gtrmez iliskiler epeyde tartisilmistir. Essenelerin cinsel oru ve ortak topluluk yasami konusundaki yaklasimlari ile Hiristiyanligin ilk dnemlerindeki manastir kesisligi arasindaki benzesimler dikkat ekicidir. Hem Esseneler, hem de ilk dnem Hiristiyanlar poplizm, Mesihilik ve siddet egilimi konularinda birlesmektedirler. Misirda yasayan ve giderek Helenlesen Yahudiler arasinda ise, Eski Ahit bilgeligini ezoterik ve gizemci yorumlar sayesinde, Platoncu Misir dsncesi ile btnlestirme yolunda bir egilim vardi. Bu egilim I.S. I. ve II. yz yillarda Yahudi Gnostizmi diye adlandirilabilecek bir gizemci ve ezoterik akima yol ati. Bu akim Hermesiligin anahtar unsurlarinin oguna yer vererek Tanrinin Tahti, Gk Arabasi ve Tevrat metinlerinin ierdigi gizemli ve numerolojik gizler gibi, tmyle Yahudilere zg ilgi alanlarinin yani Kabalanin gelismesini sagladi. Kabala, Rnesans dneminde Hermesilik ile iiedir. Gney Fransa ve Ispanyada XII. ve XIII. yz yillarda grlen Yahudi gizemciligindeki gelismenin byk lde Hermesilik ve uzantilarinin Yahudilik, Hiristiyanlik ve Islamda yasamayi srdrms olmasiyla aiklanabilir. Gney Fransa yani Languedoc yresi, Hiristiyanlik ile Islam arasindaki sinirda bulunmaktadir. Bu blge ayni zamanda Islam ynetimi altinda yasayan Sefarad Yahudileri ile Hiristiyan ynetimi altinda yasayan Askenaz Yahudileri iin de bir kavsak noktasidir. Avrupa Hiristiyanliginin karsisina ikan en radikal sapkinlik olan Katharizmin bu blgede ortaya ikmasi bir rastlanti degildir. Katharizm, iersinde iki ayri sinif bulunduruyordu; bir yandan Credentes adi verilen siradan inananlar, diger yandan Perfecti, yani yetkinlige ermis olanlar vardi. Perferti, dsnsel evrene ulasabilmek amaciyla kendilerini maddi evrenden soyutlamaya abaliyorlardi. Katharizm, aika iki ayri inananlar sinifini ieren bir inan dizgesi idiyse de, temelde bazi Hermetik gelenekleri de bnyesine aliyordu. Ancak, esas olarak Irana zg Zerdst ve Mani inanlarindan tremis keskin bir dalizme sahipti. Bu dalist yaklasim Tanri-Seytan, iyilik-ktlk, ruh-beden gibi kozmik glerin srekli ekismesi ve birbirini dengelemesi zerine oturtulmus bir felsefeydi. Katharizmin ve Kabalanin hemen ayni dnemlerde, birbirine ok yakin blgelerde gelismis olmalari arpicidir ve bu blgenin toplumsal ve kltrel niteliklerinde olaganst ynler oldugunu ortaya koymaktadir. Dogal olarak Katharizm ile Kabalanin birbirlerini etkilemis olduklarini dsnmek gerekir. Iki akim arasindaki benzerlik toplumsal yapi aisindan da ilgintir. Perfecti sinifinin Credentes tarafindan desteklenip, sadakatle korunmasi gibi, Kabalaci hahamlar da sagladiklari manevi yararlar sayesinde Yahudi cemaati iinde korunuyorlardi. Katharlarin kknn Katolikler tarafindan kurutulmus olmasina karsin, Kabalacilar bylesi bir tehlike ile karsilasmadilar. Kabalaci akim, 1492 yilinda tm Yahudilerin Ispanyadan kovulmasina kadar, Yahudiligin ezoterik bir unsuru olarak gelismesini srdrd. Kabala ezoterik bir sistemdir, zira belirli sinirlarin asilmasi ve Eski Ahit metinlerinin derin okunusu sz konusudur. Bu da, kainilmaz olarak, metinlerin yzeysel okunusundaki tarihselligi ve ortodoks Yahudiligin akilciligini reddetmeyi gerektirir. Kabala, yogun sezgi ve inceleme ile ulasilabilen bir gizemin arastirilmasidir. Kabala ayni zamanda Hermesilikte grlen tm kilit dsnce ve kavramlari da ierir. lbirlik, Gizli Tanri, harekete geiren Logos, Sekiz Gk Kresi ve iyi egitilmis gizemcinin bu krelerin tesine geebilmesi gibi Kabalaci kavramlarin tm Hermetizmde de vardir. Rnesans Rnesansin en belirgin zellikleri, insanin potansiyellerinin sonsuz oldugu inanci ve insanin her seyin ls oldugu grsdr. Ilgin olan Rnesansin bu dsnceleri Hermetik geleneklerden almis olmasidir. XV. Yz yil baslarinda, Italyan sanat ve bilim adamlari, canlandirmaya alistiklari eski bilgelikte Hermetik Metinlerin ne denli agirlikli bir yeri oldugunu artik grenmislerdi. Asklepius oktandir biliniyor ve okunuyordu; Hermetik Metinler Arapadan Latinceye evriliyordu. Rnesansta Misir iin beslenen tutku, ncelikle Misirin gizemler ve kutsal inisiyasyon trenlerinin kaynagi oldugu inancina bagliydi. Misir tm bilimlerin ve sanatlarin kaynagi olarak grlyordu. Rnesans insanlari gemise ilgi duyuyorlar ve bu nedenle kaynaklarin ardina dsyorlardi. Hiristiyanligin ardinda pagan Romayi, Romanin ardinda Helen dsncesini ariyorlardi. Giordano Brunonun belirttigi gibi Helenin ardinda ise Misir vardi.

250

1460 Yilinda Cosimo de Medicis nl filozof, bilim adami ve evirmen Marsilio Ficinodan Yunan filozoflarinin nl yapitlarindan nce CorpusHermeticumun evrilmesini talep etti. Zira Misir Yunanistandan eski, Hermes Trimegistos Platondan nceydi. Ficinonun Floransa yakinlarindaki villasinda olusturdugu yeni Akademide bu yeni eviriler inceleniyordu. Ayni alismalar Italyanin nemli kentlerinde ve daha sonra Avrupanin her yaninda ortaya ikan Akademilerde de yapiliyordu. Bu Akademiler, Platonun modeline gre olusturulmuslardi ama Akademi yeleri tipki Misir tapinaklarindaki kutsal rahipler gibi rgtlenmislerdi. Akademilere giris, Misira dayanan gizemlere ulasma ve lmszlk kazanma amali inisiyasyon trenleri ile gereklestiriliyordu. Rnesans Akademileri rgtlenme biimi olarak Neo-Platonculara benzemekle birlikte, Platon ve Pythagoras felsefelerine, bilim, sanat ve byye hep Misir aisindan bakiyorlardi. XV. Yz yilin sonlarinda nl dsnr ve gizemci Pico della Mirandola, Neo-Platoncu dsnce ve Hermetik gelenekler ile Kabalayi birlestirdi. nceden beri iliskili olan Yahudi gelenekleriyle Misir geleneklerinin yeniden birlestirilmesi abasini XVI. yz yilda Campanella da srdrd. Hiristiyanligin kati kurallarla dolu evrenini asmakta yaratici Rnesans dsnrleri iin Misir ve Hermetizmden baska bir alternatif yoktu. Yalnizca 1471 ile 1641 yillari arasinda Ficinonun Hermetica evirileri yirmi bes, Patritiusun evirileri alti basim yapti. Asklepius tam kirk kez yayinlandi. Stapulensisin Asklepius yorumlari on bir basima ulasti. 1400 ile 1700 yillari arasinda Batili gezginler tarafindan Misiri anlatan iki yz elli kitap yayinlandi. Bilginin kaynaklarina ulasmak iin Misira seyahat etmis olmak, dogmalara saldirmayi bir lde mesru kiliyordu. rnegin Paracelsus, byk olasilikla uydurma olmasina karsin, Misira gittigini ileri sryor, kendi yapitlarini Hermesi olarak nitelendiriyordu. Ne var ki Paracelsus, Newtona kadar srecek olan bir gelenegin ilk adimiydi. Bu gelenek, Yunan ve Roma tarafindan korunmasi basarilamayan eski Misir bilgeligini yeniden elde etmek iin deneylere ynelmeyi savunuyordu. XVI. Yz yilda Hermesilige ve Misira beslenen ilgi kuskusuz Rnesans kltrnn en saygi duyulmasi gereken ynyd. Hermesiligin o dnemde verdigi en byk rn, bilimin ve arastirma zgrlgnn ncs Giordano Bruno kisiliginde ortaya ikti. Bruno, kendisinden ncekilerden ve agdaslarinin tmnden daha ileri gitmis olmasi bakimindan olaganstdr. Tm abalarina karsin Brunodan nceki Hermesiler, Hiristiyanlik tarafindan izilen sinirlar iinde kalarak, Misir dsncesini Incilde yer alan bilgilerden daha yukari tasiyamamislardir. Oysa Bruno, Misir bilgeligine ulasabilmek ugruna, yalnizca Hiristiyanligin degil, Yahudiligin bile tesine gemeye cesaret etmis, stelik bu abanin hem entellektel, hem de siyasal aidan gerekliligini vurgulamistir. Bruno, Hermesiligi katiksiz Misirliliga dndrmeye abalamistir; onun iin Hermesi Misir inanlari aslinda gerek dinin ta kendisidir. Hiristiyanligin sinirlarini asan Bruno, inanlari yznden Engizisyon tarafindan yakilarak ldrlmstr. Sonuta, Rnesans dsnrlerinin byk ogunlugu zgn ve yaratici kaynagin Misir olduguna ve Yunanistanin Misir bilgeligini aktarmada yalnizca aracilik ettigine ikna olmuslardi. XVII. Yz Yil Hermesilik ve Misir tutkusu tm XVII. yz yil sresince gelismeye devam etti. Giordano Bruno 1600 yilinda Romada diri diri yakildi. Onun kurban edilmesinin ardindaki ama, Kilisenin dogrudan meydan okumalardan korunmasiydi. Zira XVII. yz yil Romasinda eski Misir, en etkin entellekteller arasinda saplanti haline gelmisti. Bu kisilerden biri de Athanasius Kircher idi. Kirsher astroloji, Kabala ve Pythagoras felsefesi ile ilgilenen bir Hermesiydi ve Hermes Trimegistosun ok eskilerde yasadigina kusku duymuyordu. Misiri ilk bilgelik ya da felsefe iin anayurt olarak kabul ediyordu. Kirscher yasamini hiyeroglifleri zmeye adadi; zira bu yazilari yalnizca bir bilgi hazinesi olarak degil, ideal bir simgesel alfabe olarak gryordu. Misir tutkusu yalnizca Katolik lkeler ile sinirli degildi. Protestanlar da Misir ve Hermesilik ile ilgilendiler. XVII. Yz yilda Almanya, Fransa ve Ingilterede ortaya ikan Glhailar bir tr Gerek Din kavramini gelistirirken Hermesiligi temel aldilar. Glhailar, toplumun gerek bilgelige ulasmis sekin bir aydinlar grubu tarafindan ynetilmesi gerekliligini savunuyorlardi. Bylece Misir rahiplerinden Pythagorasi kardeslik topluluklarina, oradan da Platon Akademisine uzanan ezoterik zinciri izlemis oluyorlardi.

251

Cromwell dnemi Ingilteresinde Hermesilige ynelik ilgide arpici bir canlanma grld. 1650lerde, bir nceki yz yilin tmnde yayinlanandan fazla gizemci ve Paracelsusu yapit yayinlandi. Hermesilik, siyasal ve dinsel alandaki radikal yenilikilik ile bir ittifak kurmustu.1660-1680 Yillari arasinda gelisen Cambridge Platonculari da Hermesi ve Platoncu evreden geliyordu ve onlar iin de Helen uygarliginin en byk islevi eski Misir bilgeligini kismen de olsa aktarabilmis olmasiydi. Cambridge Platoncularinin en nemli grencisi Isaac Newtondu. Newtonun ne lde Hermesi sayilabilcegi tartisilabilir ama, onun Misir kaynakli bir ilk bilgelik kavramina inandigi kesindir. Newton Principia Mathematica adli yapitinda, eski Misirlilardan byk bilimciler ve filozoflar olarak hayranlikla sz etmistir. Newton aginin ekseni olabilmis bir kisidir; astroloji, simya ve bynn egemen oldugu bir dnyada dogan Newton, bu dnyaya veda ederken tm bunlar sayginliklarini yitirmisti. Bu degisim, XVII. yz yil sonlarinda olusan toplumsal, ekonomik ve siyasal dnsmlerin bir sonucudur. Yeni kosullar arasinda Hermesilige pek yer yoktu ama Misir hala ilgi odagi olmayi srdryordu ve XVIII. yz yilin ortalari Misir tutkusunun dorugu oldu. XVIII. Yz Yil Aydinlanma akiminin nemli kisilerini bnyesinde barindiran Masonlarin ilgi odagi da Misir oldu. Masonlugun tarihi, zellikle XVIII. yz yilda yeniden rgtlenme ncesi dnem olduka karanliktadir. Zira Masonluk tarihi, mitolojik bir kken yaratma amaciyla kaleme alinmis yazilardan elde edilen kk paralar biimindedir. Yine de bu paralardan hareketle bir grs birligine varilabilir: Masonluk baslangita, Ortaag Avrupasinda katedraller ve diger nemli yapilarda alisan duvarcilarin olusturdugu kapali rgtlerdi; Reform ve Din Savaslarindan sonra dagildilar; Ingiliz Adalarinda yasamayi srdren rgt, gentleman (soylu ve burjuva) yelerin girisiyle farkli bir nitelige kavustu ve Speklatif Masonluk olustu. Ne var ki, Masonlar XVIII. yz yil ncesindeki bu yeni rgtlenmeden nce de Misira ilgi duyuyorlardi. rnegin; Ortaagdan kalma bir ok el yazmasinda Masonlugu Euclidein Misirda kurdugu kayitlidir. Masonlar iin, mimarlikla esdeger olarak grlen ve byk nem tasiyan geometri bilimi, Nilin tasmasiyla sinir isaretleri kaybolduktan sonra tarlalari lmek iin Misirlilar tarafindan icad edilmisti. Rnesans dnemi Hermesileri ile Glhailar arasinda nasil bir baglanti varsa, benzer bir baglanti Glhailar ile Masonlar arasinda da bulunuyordu. Bunun kaniti olarak, bir Glhai olan Elias Ashmoleun ayni zamanda bir mason oldugunun bilinmesidir. Ayrica, Glhailar ile Masonlar arasinda bazi hermetik ilke ve dsnce benzerlikleri de vardi: Her iki rgt de, evreni simgelemek iin Sleyman Tapinagi ve Piramitler gibi yapilarin l ve oranlarini kullanarak daha iyi, daha barisi ve daha hosgrl bir dnya yaratacak olan bir Aydinlanmislar Grubu olusturma arzusundaydilar. XVII. Yz yilin sonlarinda Masonlugun Ingilteredeki gelismesi, dnemin elverisli toplumsal, ekonomik ve siyasal kosullarina baglanabilir. Gelisen kentlesme ve burjuva sinifi, soylu sinifinda olusan degisimler, Restorasyon ve giderek saray disina kayan politik etkinlikler Masonluk iin olduka uygun kosullari hazirlamisti. Katolik II. Jamesin hkmdarligi dneminde gereklesen Radikal Aydinlanma sonucunda, nceki dnemin pritenizmi yerini deizm, panteizm ve ateizm gibi daha agdas yaklasimlara birakmisti. Bylece Masonluk, Ingilterede Hermesi ve Glhai geleneklerden yeni, ama en az onlar kadar radikal bir entellektel g olarak ortaya ikti. Bu yeni akim da iki katli bir felsefeyi savunuyor, sekinlerin kitlelere zg dinsel grltnn tesine gemesini arzuluyordu. Siyasal ve entellektel g, gvenli bir biimde Aydinlanmis bir azinligin elinde tutulmaliydi. Ne var ki, Masonluga John Toland gibi asiri radikaller de dahil olmustu. Toland, yalnizca Glha ve mason geleneklerini zmsemekle kalmamis, Giordano Brunoyu da okumustu. Brunonun kozmoloji ile ilgili Hermesi ve Misir kkenli dsncelerini benimsemisti. Bu fikirler ise giderek panteizme hatta ateizme variyordu. Tolanda gre, teolojik olarak evrenin hibir Yaraticiya ya da Ulu Mimara gereksinimi yoktu. Politik olarak da Ingilterenin bir krala gereksinimi olamazdi. Tolandin dsnceleri cumhuriyeti imalarla doluydu. Masonluk iinde, Tolanda karsit akimi Newtoncular olusturuyordu. Newtonculuk yalnizca bilimsel olmakla kalmiyor, bilimsellige uygun olabilecek politik ve teolojik gretileri de ieriyordu. Toland, speklatif Masonlugun kurulmasinda, yk ve ritellerin olusturulmasinda ok emegi geen bir kisi oldu. Ancak, 1717 sonrasinda bu yk ve ritlerin standartlasmasi sirasinda, Masonlugun nderligi Tolandin fikirlerinden nefret eden Newtonculara gemisti. ylesine ki, Masonlugun reforme

252

edilmesinde Tolandin oynadigi nemli roln, o dnemde ve sonralari masonlarda uyandirdigi rahatsizlik, Masonlugun standart tarihlerinde Tolanddan hi sz edilmemesine yol amistir. Newtoncularin tm abalarina karsin, Radikal Aydinlanmanin iki katli felsefesi ile Neo-Platoncu bazi ynleri Masonluk iinde yasamaya devam etti. Tipki Hermetizmde oldugu gibi, Masonlukta da yeler belirli bir standart inanci izliyor, ancak daha yksek derecelere ikabilenler Hiristiyanligi asiyordu. Hermesilik, XVII. yz yildan beri Glhailigi, XVIII. yz yildan beri de Masonlugun simgesel ritellerini etkilemeye devam etmektedir. XIX. Yz yil sonunda ortaya ikan Martinizm, Teozofi (Theosophy), Gizlici Canlanma (the Occult Revival), Altin Safak Hermetik Tarikati (the Hermetic Order of Golden Dawn) gibi etkin ezoterik akimlarin arkasindaki itici g yine Hermesiliktir. Bu sayilan akimlar da XX. yz yilda bir tr Pagan Rnesansinin dogmasina yol amislardir. nl psikolog C. G. Jungun insan ruhunun derinliklerini inceleyen yapitlarinin da, ierdikleri Simya simgeleri ve arketiplerle Hermetik zellikler tasidiklari kabul edilmektedir. Kaynaklar: Martin Bernal, Black Athena-The Afroasiatic Roots of Classical Civilisation, Vol. I. Michael Baigent & Richard Leigh, The Elixir and the Stone Encyclopedia Britannica

SEYH BEDREDDIN Osmanli'da bir Ezoterik Baskaldiri...................................Derleyen: Thamos (Geometri)

SEYH BEDREDDIN HAREKETININ DINSEL TEMELLERI:

Seyh Bedreddin ve onun yarattigi akimi anlayabilmek, ancak bu akimin dayandigi dinsel ve sosyoekonomik temelleri grmekle olasidir. Seyh Bedreddin hareketinin, byk lde heteredoks kitlelere dayandigi aiktir. Bu nedenle nce kisaca Trk-Islam heterodoksisinin Anadolu?daki olusumuna ve bu heterodoks kitlelerin Anadolu?ya gleri ve bu gler sonrasinda bu kitlelerin merkezi ynetime karsi ortaya koydugu ilk baskaldiri olan Babailer Ayaklanmasina (1240) dikkat etmek gerekmektedir. nk Seyh Bedreddin hareketinin, farkli ynleri olmakla birlikte, Babailer isyani ile baglantili oldugunu bilinmektedir.

X.Yz yil sonlariyla birlikte tasavvuf, dinsel yasamin ve dsncenin farkli bir yolu haline geldi. XI. Yz yilda hizla yayildi; Horasan ve evresinde bulunan Trkmen gruplari da islamlasma ile birlikte Islamin bu ilimli akiminin etkisinde kaldilar. Bu ilimli islam anlayisi, yogun poplaritesinden dolayi ortodoks Islamin yani ulemanin siddetli tepkisini ekti. Anadolu?da Trk-Islam heterodoksisinin olusumunu anlayabilmek iin Anadoluya gler konusuna kisaca deginmek gerekir. Anadolu?ya ilk byk g dalgasi Malazgirt Savasi (1071) sonrasi, ikinci ve daha byk bir g dalgasi ise Mogol istilasi sonrasinda gereklesmisti. Bu g hareketinin nnde ise savasi-kolonizatr dervisler bulunmaktaydi. Bu dervisler Anadoluda ve Balkanlardaki yerlesim ve kolonilesmenin gereklesmesinde nc rol oynadilar.

Trkistan, Harzem, Horasan, Azerbaycan, Suriye ve Irak gibi degisik yrelerden gerek fetihlerle birlikte,gerekse fetihlerden sonraki glerle Anadolu?ya gelen dervisler degisik dinsel mezhep ve tarikatlere bagliydilar. Kuskusuz XI. yz yildan baslayarak Anadolu?da yasanan gelismelerin sosyokltrel ve dinsel esitlilik, sosyo-ekonomik ve siyasal istikrarsizlik gibi unsurlarin da bu dinsel akimlarin faaliyetlerini kolaylastirdigi sylenebilir. zellikle, kylerde yasayanlar ve gebe kitleler, heterodoks Tasavvuf akimlarina bagli seyh ve dervislere ve onlarin tekke/zaviyelerine byk ilgi gsteriyorlardi.

253

Gebe ve yari gebe kitlelere uygun gelmeyen ortodoks ilkelerin n planda oldugu grsleri yayan seyhler ve mutasavviflar daha ok kentlerde ve gelismis yrelerde etkinlik gsteriyor, gebe ve yari gebe kitleler arasinda pek ragbet grmyorlardi. Bu kitleler arasinda daha ok heterodoks tasavvuf akimlarinin dervisleri etkiliydiler. nk onlar bu kitlelere ok daha uygun gelen basit, anlasilir, bagdasimci dsnceleri yaymaktaydilar. Islamin, gebe ve yari gebe Trkmenler arasinda daha ok Tasavvuf ve heterodoks tarikatler araciligiyla benimsenmesinden de anlasilacagi zere, Islam?in yzeysel ve esnek bir yorumunu yayan bu akimlarin ne kadar yaygin olduklari tahmin olunabilir. Bu akimlarin temsilcileri olan eski Trk samanlarini andiran babalar, seyhler ve dervisler, bu kitlelere olduka uygun gelen eski inanlarla da baglantili bir Islam yorumu sunuyorlardi. Bu yorumu yayan babalar ve dervisler snni seyh ve mutasavviflarca siddetle elestiriliyordu. rnegin, bu seyhlerin zikir trenlerine erkeklerin yanisira kadinlarin da katilmasi ortodoks sufilerin ve din adamlarinin byk tepkisini ekmekteydi.. Halbuki bu zikir trenlerine kadinlarin da katilmasi ve bu trenlerde vecd halinde sergilenen rakslar, Islam ncesi inanlarin Islami biim altinda srdrlmesinden baska bir sey degillerdi.

Kuskusuz Anadolu?ya gler sonrasi yerli halkin Mslman olmasinda n planda yine heterodoks seyh ve dervisler vardi. Bu heterodoks seyhler kurduklari tekkeler araciligiyla, esnek Islam yorumlarini, Anadolu ve Balkanlar'daki yerli dinsel ve kltrel unsurlarla da besleyerek, yerli halklara sunuyor, onlari yeni ynetim ve gmenlere isindiriyorlardi.

XIII. Yz yil baslarindan itibaren Anadolu?nun her yanina yayilmis bulunan ve devletin etkisindeki kentlerin ve gelismis evrelerin disindaki kylerde ve gebe asiretler arasinda ok uygun bir etkinlik ortami bulan bu Trkmen babalarinin Yesevilik, Kalendirilik ve Haydarilik gibi heterodoks tarikatlere bagli bulunduklarini biliniyor. Senkretist (bagdasimci) dsnceleri yayan bu seyhler, propaganda yaptiklari kentlerin halkina ve dzenine olduka yabancilasmis evrelerde de zaman zaman siyasal bakimdan etkili olmaktaydilar. Anadoluda bunun en nl ve etkili olmus bir rnegi olarak, bu heterodoks babalardan Vefai tarikatina bagli Baba Ilyas nderliginde Mehdici bir nitelik tasiyan Babai Ayaklanmasi (1240), bu seyhlerin ve etkiledikleri kitlelerin glerini gstermek bakimindan olduka dikkat ekicidir. Ekonomik ve siyasal ortamin elverisli olmasinin yanisira, kendisine yabancilasmis bir ynetime (Anadolu Seluklu Devletine) nefret duygusundan da kaynaklanan bu akim glkle bastirilabilmis, ancak sonuta merkezi ynetimin gc de tkenmistir. Bu tkenmislik, 1243?te Mogollar?in Anadolu?ya saldirmalarina olanak saglamis ve Anadolu Mogol egemenligine girmistir. Seyh Bedreddin hareketi de sosyal/dinsel ideolojisi bakimindan, benzeri nitelikte bir hareket olmus ve Babailer ayaklanmasi ile birok ortak yanlari tasimistir: Her iki akimin nderleri sufidir. Her iki akim da Mehdici bir ideolojiyi kullanir. Her iki akim da dervislerden olusan bir kadro tarafindan ynlendirilmistir. Her iki akimin da nihai hedefi siyasidir. Ayrica Seyh Bedreddinin kendisine karargah olarak setigi Dobruca ve Deliorman blgesinin, Babailer ayaklanmasinin da hareket alanlari oldugu gznne alinirsa, bu iki akim arasindaki siki iliski daha iyi anlasilabilir. Anadolu ve Rumelide, Seyh Bedreddin ve propagandaci dervislerinin etkinliklerine ve dinsel egilimlerine uygun kitleler bulunmaktaydi. O dnemde Anadolu?daki siyasal ve sosyo-ekonomik ortam da halki kiskirtilmaya uygun kiliyordu. Senkretist inanlarin etkisi altinda bulunan bu gebe ve yari gebe heterodoks kitleler, szl gelenege dayali bir halk Islami olusturmaktaydilar.

254

Bu konuda Hilmi Ziya lken su bilgileri sunuyor:

Tasavvuf bir noktada Siilige, Imamilige yaklasir. Mutasavvifa byk itimat, onun (Insan-i kamil) ve (Gavs-i azam) olmasindandir. Iste, tasavvuf sisteminin tarihte ok kere heterodoks isyanlar ve ihtilaller dogurmasi bundan ileri gelir. Selukiler zamaninda Babai Isyani, Bedreddin hareketi, Kanuni devrinde Kalender Sultan hareketi ve yakin zamana kadar bir ok hareketler bu mnasebetle zikredilebilir.

Grldg zere heterodoks kitleler, sosyo-ekonomik yapilari geregi muhalif karakterleri baskin ve tahrike msait durumdaydilar. Babailer ayaklanmasindan baslamak zere Anadolu?da irili ufakli yzlerce toplumsal harekete neden olanlar bu heterodoks kitlelerdir. Ancak burada Anadolu'daki btn isyanlarin bu kitlelerce gereklestirildigini dsnmek yaniltici olacaktir. Siyasal ve sosyoekonomik nedenlerle Anadolu'da farkli etnik gruplara ve inanlara bagli insanlarin katildigi birok isyan hareketi gereklesmistir. Anadolu ve Rumelideki heterodoks kitlelerin Seyh Bedreddin hareketindeki rollerinde gayrimslimlerin roln de kmsememek gerekir. Bizansli tarihi Dukasin verdigi bilgiye gre, Seyh Bedreddinin bas mridlerinden Brklce Mustafa, Hiristiyan din adamlariyla isbirligi yapar, Mslman halka kendileriyle ayni Tanriya tapan Hiristiyanlara karsi iyi davranmalari iin gtler verirdi. Brklce ve adamlari Hiristiyanlara dosta muamelelerde bulunuyorlar, Dukasin deyimiyle, "Cenab-i Hak tarafindan gnderilmis gibi hrmet ediyorlardi". Kaldi ki Seyh Bedreddin idam edilmeden nce zel mlkiyeti kaldirmak, dinler arasinda esitligi savunmak sulariyla da itham edilmisti. Bedreddin ve propagandacilarinin yaydigi diger dinleri ve mensuplarini da kucaklayan grsler, bu kitlelerin de Bedreddin hareketinin ierisinde yer almalarini saglamistir.

SEYH BEDREDDIN HAREKETININ SIYASAL VE SOSYO-EKONOMIK TEMELLERI: Timur ve Osmanli ordulari arasinda meydana gelen Ankara Savasi (1402) sonrasinda, Anadoluya siyasal istikrarsizliklar ve sosyo-ekonomik rahatsizliklar egemen olmustur. Bu kriz dnemi, Fetret Dnemi (1402-1413) olarak adlandirilmaktadir.

ncelikle Ankara Savasi ve ncesinde yasananlara kisaca deginmek gerekir. Bu savas ncesi dnemde Timur ile Osmanli hkmdari Yildirim Bayezid (Bayezid I)in arasi aik durumdaydi. Anlasmazlik bu iki devlet arasindaki g ve etki mcadelesine dayanmaktaydi. Bu anlasmazligin yansidigi rnek olaylari Timurun Yildirim Bayezide yazdigi mektuptan anlayabiliriz. Timur 13 Mart 1402de yolladigi mektubunda, kendisine bagli Erzincan (Kemah) Emirine ait olan yerlerin haksiz yere isgal edildigini, kendisine bagli diger Anadolu Emirlerinin egemenlik blgelerine mdahale edilmemesini, buna karsilik kendisinin de Sivas, Elbistan ve Malatya gibi yerlere mdahale etmeyecegini belirtiyordu. Ayrica Ahmed Celayir ve Kara Yusuf gibi sultanlarin Yildirim tarafindan korunmasini da istiyordu. Yildirimin bu taleplere olumsuz yaniti ve sonrasinda, Timur ordulari nnden kaan Ahmed Celayirin Osmanli lkesine siginmasi bardagi tasiran son damla olmustu. Bu gelismeler sonucunda Timur'un ordusu ile Osmanli ordusu ubuk Ovasinda karsilasmis; Osmanli ordusu yenilmis ve Yildirim esir alinmisti. Ankara Savasi sonrasinda Timur, Yildirimin ogullari Sleyman, Isa, Mehmed ve Musa elebilere kendi egemenligi altinda Rumeli, Balikesir, Bursa, Amasya, Tokat, Sivas ve evresi hkmdarliklarini vermis ve diger birok beylikleri ise yeniden canlandirmisti . Timurun Anadoludan ayrilmasi sonrasinda Yildirimin ogullari arasinda siddetli bir iktidar mcadelesi basgsterdi. Bu sirada Osmanli lkesi hemen hemen Murad I. dnemi baslarindaki sinirlarina ekilmis, ancak u beyleri sayesinde btnlgn koruyan Rumeli, Osmanli Imparatorlugunun agirlik merkezi

255

durumuna gelmisti.Wittekin deyisiyle baskent "Ulema kenti" Bursadan "Gaziler kenti" Edirneye tasinmisti. Kardesler arasindaki mcadelede ilk olarak Mehmed elebi ile Musa elebi anlasarak Bursada bulunan Isa elebiyi ortadan kaldirdilar. Sonra Musa elebi ile Mehmet elebi anlastilar ve Musa elebi, Sleyman elebiyi yenerek Edirneye girdi. Ancak kardesi ile yaptigi anlasmaya aykiri olarak Edirnede padisahligini ilan etti. Bunun zerine Mehmet elebi ile Musa elebi arasinda savas basladi. Musa elebi Edirnede padisahligini ilan ettikten sonra, u beyi Mihaloglunu Rumeli Beylerbeyi, ve byk fikih bilgini Simavna Kadisioglu Seyh Bedreddini Kazasker yaparak gazi agirlikli bir devlet idaresi kurdu. Bylece u beyleri her zamandan daha gl bir sekilde Osmanli devletinin kaderini belirleyebilecek bir konuma geldiler. Stanford Shawin da belirttigi gibi Fetret Dnemi i politikasi olduka karmasikti. Mcadele, gazilik gelenegi ile merkezi unsurlar - ki bunlar, Seluklularin gelismis Islam kurumlarini isteyen Trkmen beyleri, Kapikullari ve Hiristiyan danismanlar olarak zetlenebilir - arasindaki iktidar mcadelesinden dogmaktaydi. Yildirimin ogullari da birbirleriyle olan mcadelelerini sz edilen bu gruplara dayanmak suretiyle yrtmslerdi. Bu gruplar ikarlari dogrultusunda destek verdikleri g odaklarini degistirebilmekteydiler. Musa elebinin sinir unsurlarina ve gazi gelenegine dayali bir ynetsel yapi olusturmustu. Ancak, kisa zaman sonra Musa elebi bu tavrini degistirdi. U beylerinin (gazilerin) timar ve ganimet yoluyla sagladiklari serveti kiskanarak, Kapikullari kurumunu canlandirdi; mevki ve timarlari onlara verdi. Gazilerin akinlarini durdurmalarini emretti. Bu sekilde timarlarin gazilerden alinmasi, bunlarin Musa elebiden desteklerini ekmeleriyle sonulandi. Musa elebinin bylece nemli bir g kaybina ugramasi, Mehmed elebi karsisinda yenilmesini saglayan nemli unsurlardandi. Mehmed elebi kardesi Musa elebiyi yendikten sonra, Beylerbeyi Mihaloglu Mehmed Beyi Tokata gndererek hapsettirdi ve Kazasker Seyh Bedreddini ilim ve fazlina hrmeten Iznik kalesine gnderip, aylik vermek suretiyle burada gzhapsinde bulundurulmasi iin ferman buyurdu.

Seyh Bedreddin hareketi ancak iste bu sosyo-ekonomik yapi anlasilmak suretiyle ele alinabilir. O dnemin sosyo-ekonomik yapisindan dolayi halk kitleleri ynetime karsi tahrike msait durumdaydi ve bu nedenle sik sik devlet karsiti toplumsal hareketler meydana gelmekteydi.

Ankara Savasini izleyen Fetret Dnemi (1402-1413) sirasinda, Anadolu ve Rumeli byk bir ekonomik buhran ierisinde bulunmaktaydi. Bu ekonomik buhranin birbiriyle baglantili unsurlarini su sekilde siralayabiliriz: Yogun Issizlik, akinlarin durmasinin yol atigi ekonomik sikinti ve nfus baskisi. Timur ordusunun Anadoluyu yagma ve tahribine, taht kavgalarinin yolatigi i atismalarda eklenince fetihler tmyle durmus ve bu nedenle devletin gelirleri tkenmisti. Bu siyasal kargasa ortamindan yararlanan eskiyalar da zaman zaman halka saldiriyorlardi. Bu savaslarin ve taht mcadelelerinin egemen oldugu istikrarsiz ortamin yol atigi byk g hareketleri ve bu sirada girisilen yagma ve eskiyalik hareketleri de toplumsal alanda huzursuzluklar yaratmisti. Dnemin siyasal karisikliklari, siyasal otorite bosluguna yol amis, gmen ailelerin yerlestirilmesi, bekarlara is bulunabilmesi gibi sorunlarla ugrasilmasi olanakli olmamistir. Ege Blgesinde denizciligin sekteye ugramasi da yogun issizlige yol amisti. Ayrica Anadoludaki kargasa nedeniyle Rumeliye yigilan akincilar da ayri bir

256

huzursuzluk ve muhalefet kaynagiydilar. Ayrica Mehmet elebinin iktidari elde etmesi sonrasinda, merkezi iktidarin yeniden kurulup, iki basli bir aristokrasinin olusmaya baslamasi, halk zerindeki ekonomik ve mali baskiyi artirmaktaydi. Gerek Rumelideki akincilar, gerek medrese grencileri ile Egedeki issiz bekarlarin, Seyh Bedreddin ve adamlari evresinde toplanivermeleri, hareketin nderine mehdi veya peygamber gzyle bakacak kadar bagli mrit olmalarindan degil, iinde bulunduklari zor sartlardan kaynaklanmaktaydi. Seyh Bedreddinin ideolojisi, iinde bulunulan sosyal bunalimi karsilayacak biimde gelistirilmisti. Bedreddin, topraklarin ve mlkiyetin ortak kullanimini saglayan bir dzen vaad ederek, bu issizlik ve kargasaliktan bunalmis kitlelere esitliki bir dzen kurma umudunu veriyor, onlara zm yollari gsteriyor, kendi yaninda yer almaya davet ediyordu. SEYH BEDREDDININ YASAM YKS :

Seyh Bedreddin, kaynaklarda Bedreddin Mahmud, Bedreddin Mahmud bin Kadi-i Simavna, Simavna Kadisioglu Seyh Bedreddin, Bedreddin Simavi gibi adlarda yer almaktadir. Bedreddin?in babasi ayni zamanda Simavna Kadisi olan Gazi Israil?dir. Bu nedenle Simavna Kadisioglu diye de anilmistir. Annesi ise Simavna Tekfurunun kiziydi ve sonradan Mslman olarak Melek Hatun adini almisti. Kaynaklara gre Bedreddinin XIII. yz yilin ikinci yarisi sonrasinda (1358 veya 1365) Edirne yakinlarindaki Simavna Kalesinde dogmus oldugu anlasiliyor. Daha sonralari zamanin sekin din bilginleri arasinda yerini alacak olan Bedreddin olduka iyi bir egitim grd. Ilk egitimini Edirnede kadi olan babasi Israil, Mevlana Sahidi ve Mevlana Yusuftan aldi. Mevlana Yusufun lm zerine nce Bursada, sonra Konyada mderris Mevlana Feyzullah gibi zamanin nl alimlerinden fikih, mantik ve astronomi egitimi grd. Mevlana Feyzullahin lm zerine Misirin Kahire kentine giderek (1383) Seyyid Serif Curcani ile birlikte, mderris Mbareksah Mantiki'nin mantik, felsefe ve ilahiyat derslerine devam etti. Bu arada Mbareksah ile birlikte Hacca giderek drt ay kadar, Seyh Zili'den dersler aldi. Sonra yeniden Kahireye dnerek nl bilgin Seyyid Serif Curcani, HekimHaci Pasa ve Sair Ahmedi ile birlikte, SeyhEkmeleddinBabartinin medresesinde dersler izledi. Ayni zamanda Misirda Memluk Sultani Berkukun oglu Ferece de ders verdi. Bu sirada Bedreddin, Sultan Berkukun armagan ettigi bir Habes cariye ile evlendi ve bir oglu oldu. Yine burada Seyh Hseyin Ahlatiye intisap etti, bu seyh ile dostlugu onu tasavvufa yneltti. Seyh Hseyin Ahlatinin emri ile Tebrize gidip o sirada Timurun ulema arasinda yaptirdigi toplantilara katildi ve bu toplantilarda byk basari sagladi, n her tarafa yayildi. Burada alti ay seyhlik ettikten sonra 1405te Halepe, Konyaya ve oradan Tireye gitti. O sirada Sakiz Adasinin Hiristiyan yneticisinin agrisi zerine Sakiz Adasina gitti.. Daha sonra Aydin ve Izmir zerinden Edirneye dnerek, anne babasina kavustu. Edirnede bir sre sakin bir yasam srdkten sonra, yeniden Bati Anadolu gezisine ikti. Ankara Savasi (1402) yenilgisi sonrasi Yildirimin ogullarinin taht mcadeleleri sirasinda Edirnede hkmdarligini ilan eden (1411) Musa elebi tarafindan Kazaskerlige getirildi. yila yakin bu grevde kalan Seyh Bedreddin bu sirada adamlarinin nemli grevlere gelmelerini sagladi. Yildirimin diger oglu elebi Mehmedin diger kardeslerini yenerek saltanati elde etmesi, Musa elebinin de bu sirada ldrlmesi zerine Seyh Bedreddin bin ake maasla Iznike srgn edildi (1413). Burada oturmasi zorunlu kilinarak, gz hapsine alindi. Tm bu nlemlere karsin sosyo-ekonomik durumun da uygun olusu, Seyh Bedreddinin propagandasina msait bir ortam sagliyordu. Resmi Osmanli tarihisi Hoca Sadettin Efendi "Tac't Tevarih" aldi eserinde Seyh Bedreddin'in evresindeki insanlarin artisini syle anlatiyordu: "Seyhi sevenler sayilmayacak kadar ogaldi. Otagiysa gence yasliya durak oldu". Bedreddinin bas halifelerinden Brklce Mustafa Aydin ilinde, Torlak Kemal ise Manisa dolaylarinda ayaklaninca (1416), Seyh Iznikten ayrildi. Isfendiyarogullarina sigindi, sonra Sinop zerinden Kirima geti. Kirimdan Eflak Beyi Mirceanin yanina gitti. Bu bey ile dostluklari Bedreddinin Kazaskerligi dnemine rastlamaktaydi. Mirceanin da sagladigi hareket serbestisi nedeniyle Silistre dolaylarinda rgtlenmeye ve yandaslarini artirmaya basladi. Az zamanda evresinde dervisler, timarli sipahiler, medrese grencileri, akincilar ve devlet ricalinden olusan nemli bir yandas kitlesi toplandi. Karaburun

257

taraflarinda Brklce Mustafa'nin yaninda yaklasik besbin kisi yandasi vardi. Isyan bu yrede basladi ve ilk baslarda basarili oldu. Dede Sultan olarak anilan Brklce Mustafa'nin zerine gnderilen Izmir Sancak Beyi'ni ve ardindan gnderilen Saruhan Sancak Beyi Timurtas Pasazade Ali Bey'in bozguna ugramasi zerine, elebi Mehmed Vezir-i Azam ve Beylerbeyi Beyazid Pasa ile kendi oglu Sehzade Murad'i byk bir kuvvetle Brklce Mustafa ve yandaslari zerine gnderdi. Brklce teslim oldu; adamlarini ogu Brklce'nin gzleri nnde ok sert bir sekilde katledildi. Dede Sultan, yani Brklce Mustafa ise elleri tahtaya baglanmis olarak bir deve zerinde teshir edildikten sonra katledildi. Manisa taraflarinda ayaklanan Torlak Kemal'in yaninda yaklasik bin kisi bulunmaktaydi. Brklce isyaninin bastirilmasi sonucunda Torlak Kemal hareketi de kanli bir sekilde Beyazid Pasa tarafindan bastirildi. Anadoluda Brklce Mustafa ve Torlak Kemal isyanlari basarisizlikla sonulanmisti. Kimi kaynaklara gre Seyh Bedreddin, onlarin kendisinden habersiz hareket ettikleri iin basarisiz olduklarini ileri srd. elebi Mehmedin Rumeliye getigini haber alinca Deliormana gitti. Burada yakalanarak Sereze gtrlerek, ulemadan olusan bir mahkemede yargilandi. Yargilama sonunda Mevlana Haydar Aceminin verdigi mali haram, kani helal yollu bir fetva zerine, Serezde asildi (1420).

Seyh Bedreddin'in bedeni bir gece daragacinda kaldiktan sonra, kusluk vaktinde alinip, vasiyeti zere yikanarak mritlerince satin alinan bir nalbant dkkanina defnedildi. Defnedildigi yere onu astiran elebi Sultan Mehmed'in de engel olamadigi byk bir trbe yaptirildi. Seyh'in mezari Rumeli'nin yitirilmesine kadar byk bir ziyaretgah idi. Bu blgenin Trkiye topraklari disinda kalmasi sonucunda, Serezli Ferid Bey ve arkadaslarinca 1924'te kemikleri Istanbul'a getirildi.1961'de ise Sultan Mahmut Trbesi'ne gmld.

Seyh Bedreddin'in anisina Rumeli'de, zellikle Deliorman blgesinde byk saygi gsterilir. ldg kabul edilen gnde, anisina "ryanlar Semahi" adi verilen bir semah dnlr. Ayrica yine Rumeli Alevileri arasinda byk nfuza sahip Bedreddin Ocagi'nin varolmasi da Seyh Bedreddin ve onun hareketinin biraktigi etkiyi gstermek bakimindan anlamlidir.

SEYH BEDREDDIN'IN GRSLERI:

Kisa yasam yksnden de anlasilacagi zere Seyh Bedreddin, zamaninin en byk din bilginlerinin egitiminden gemisti. Aldigi iyi egitimin dogal bir sonucu olarak, kendi dneminin en byk fikih bilginlerinden bir oldu. Kuskusuz bu konumu ona byk bir n ve etki sagliyordu. yle ki, Musa elebinin Kazaskeri olmasina karsin elebi Mehmed ona zarar vermeye cesaret edememisti. Hatta Bedreddinin ynetime karsi ayaklanmasi sonrasinda dahi elebi Mehmedin ekingen tutumu srms, Bedreddinle ilgili karari ulemadan olusan bir mahkemeye havale etmisti. Bu durum Seyh Bedreddinin sahib oldugu gc aika gstermektedir. Seyh Bedreddinin dsncelerinde Muhyiddin Arabinin etkileri grlebilir. Seyh Bedreddin, "Vahdet-i Vcud" dsncesinin yerine "Vahdet-i Mevcut" dsncesini savunmustur. Doga ve Tanri ona gre ayni seydir. Ibadetin yapilis sekilleri zerinde durmak gereksizdir, nk ahiret ynnden hepsi ayni yola ikar grsn savunur Bedreddin. Bedreddine gre, insan mazhar-i kamildir, yani mutlak varlik, en tam ve en mkemmel insanda bulur. Mizanci Murad Bey, Seyhin Brklce Mustafa araciligiyla su grsleri belirtiyor: Allah dnyayi yaratmis, insanlara bahsetmistir. Servet ve tarim rnleri cmlenin hakkidir. Insanlar msavidir. Birinin servet toplamalariyla digerlerinin ekmege bile muhta ilahi maksada aykiridir.

tecellisini yaydigini msterek kalmalari

Yalniz, nikahli kadinlardan baska dnyada hersey msterek olmali. Tanri, kanunlar vazetmis. Onlardan istifade iin de akil ve izan vermistir. Kendi aklinin muhiti dairesinde herkes ilahi emirleri kabul eder.

258

Birinin muhiti, itikadi digerininkine benzememek iddiasiyle zerinde cebir kullanilmasi, ilahi emirlere ve maktadlarina aykiridir. nk, fikir ve vicdan bir ahenk-i tabiat mhsuldr. Cebrin tesirinden masndur. Bunu iin islam, hiristiyan, musevi, mecusi hep Tanri kuludur, birdir, kardastir. Aralarinda muhabbet ve uhuvvet sarttir. Ihtilat ve muhabbetleri sayesinde hak, batila galebe eder. Hkmet ise zlm ve tagallb mahsuldr. Anin tecavzlerini hos grmek, Tanrinin maksadina uygun olmayan emirlerine itaat etmek caiz degildir. Idari heyet, zaman-i saadette oldugu gibi millet tarafindan seilmelidir. Saray, saltanat, muharebe, asker hep zulmdr. Tekkeler, dervisler, ulema Onlar da zulm ve tagallb eserleridir. herkes hrriyet-i tamme zre fikir ve meslek-i zatide bulunmali. Komsusunun meslek ve mezhebine hrmet etmeli... Seyh Bedreddine gre cennet ve cehennem bu dnyadaki iyi ve kt hareketlerin ruhlardaki aci veya tatli grnmleri idi. Insani Hakka dogru gtren hersey melek ve rahmandir ve aksine srkleyen ve insanin damarlarinda dolasan sehvani gler ise seytandir. Bedreddin, ruh ve maddeyi ayni grmekle diger mutasavviflardan ayrilir. Mlkiyette ortakligi savunmustur ki, en ok tartismali ve zerinde farkli speklasyonlarin yapildigi yn budur. Bizans Tarihisi Dukas bu konuda su bilgileri sunuyor: O zamanlarda Iyon krfezi medhalinde kain ve avam lisaninda Stilaryon (Karaburun) tesmiye edilen daglik bir memlekette bir Trk kyls meydana ikti. Stilaryon, Sakiz Adasi karsisinda bulunmaktadir. Mezkur kyl Trklere vaiz ve nasihatlerde bulunuyor ve kadinlar mstesna olmak zere erzak, elbise, hayvanat ve arazi gibi seylerin kuffesinin umumun msterek mali addedilmesini tavsiye ediyordu...

Seyh Bedreddin Varidat'inda su grsleri savunuyordu: "Ibadetin yapilis sekilleri stnde durmak lzumsuzdur, nk ahiret ynnden hepsi ayni yola ikar... Oyun, eglence ve gzel seslerle Tanri'ya kavusmaya vesile olan bir seyi haram grmek ve haram oldugunu sylemek helal olabilir mi"

Seyh Bedreddin'in ezoterik yaklasimini su szlerinde bulmak olanaklidir: "Her bilgi kendi mertebesinde haktir. Gerekler halka daha isin basinda sylenirse, ya yollarini saptirirlar, ya da geregi syleyeni sularlar. Halk ve hak, orta bir yolla ve ayri ayri gzetilerek birbirine alistirilabilir. Ama herhalde halk, hak ve hakikate alistirilmalidir..."

Kuskusuz Anadolu insaninin ogunlugunun bu grslere egilimli oldugu sylenebilir. Onlarin, sosyal evreleri ve dinsel gemisleri nedeniyle,dinsel kurallarin biim yani zahiri ynlerin zerinde degil; ezoterik, isel anlamlarin zerinde durduklari bilinmektedir. Bugn de Anadolu Alevileri biimden ok ze nem verirler.

Bedreddin'in toplumcu dsnceleri srgn olarak gnderildigi Iznik'te filizleniyor. Bu konuda sunlari belirtmektedir: "Tanri, dnyayi yaratti ve insanlara verdi. Su halde dnyanin topraklari ve bu topraklarin tm rnleri insanlarin ortak malidir. Insanlar esit olarak yaratilmislardir. Birinin mal toplayip, digerinin a kalmasi Tanri'nin amacina aykiridir."

SEYH BEDREDDIN HAKKINDA FETVALAR :

Kanuni Sultan Sleyman dneminde Sofyali Bali Efendi, Seyh Bedreddin hakkinda Padisaha sundugu raporda su grsleri ileri srmekteydi: "Dobruca ve Deliorman vilayeti halki, Allah hepsine lanet eylesin, adi geen Seyh'ten el alip, emrine itaat edip, kendisini rnek alip ve can- gnlden kabul edip, her ne zaman ki bir yere gelip, toplanip sohbet ettiklerinde, meclislerinde sarap ve dost, arkadas, yasli, gen, kadin ve erkek bulunup, kendini begenmis bu dinsiz Seyh ikiden sunar ve elinde kadeh, sarhos olarak gt vermege basladiginda, bas kaldirip "Cennette sarap dedikleri sarap bu gzel ve kalbe ferahlik veren saraptir. Ve Kevser dedikleri iste bu dnyadir ki, Hak sofrasidir, tm Tanri nimetleri

259

buradadir. Ahiret isleri, rsum ulemasi'nin (takliti bilginlerin) anladiklari gibi degildir. Bunun, ataszleri oldugundan habersizdirler." diye nice alayli, anlamsiz ve kfrl szler syleyip, "Sanmayin ki gkyz yok olacaktir ve mlkn sahibi mlknden disarda olacaktir. O, insandadir. Her kim insani bildi ise Hakk'i bildi. (Enel-Hak) Ben Hakk'im!" deyince, o yolunu sapitmis, dinden ikmis mritlerin hepsi "Ene'l Hak!" deyip, o insafsiz Seyh'e secde edip "med anak, beri anak" () olup, Seriat'in kapisini yikip, Ye'cc ve Me'cc gibi nice fitne ve fesada sebep olur, ne nice temiz, saf kalbli heva ehlinin inanlarinin bozulmasina sebep olurlar."

Seyh Mahmud Hdayi Efendi de Padisaha yazdigi bir raporda, Seyh Bedreddin olayina dair bilgi verdikten sonra syle diyordu: "Her zaman fesat ikarmaktan geri kalmazlar. Ve Kizilbas ile birdirler. nceden beri, aralarinda islem ve anlasmalari vardir. Hatta orada sipahiler Kizilbas seferi oldukta onlara emir verildikte kimisi timardan vazgemistir ve kimisi mhrleyip gitmislerdir. "Timar hatiri iin ere kili ekmeyiz" derler ve asla ilerinde Seriat ve Snnet eseri yoktur. Mslmanlardan bir adam ldrmek, kafir ldrmek kadarinca gaza bilirler. Rafizidirler. Fesat kaynagi ve fitne doguran kimselerdir. Kalabalik taifedirler. Ve iinde yer yer seyhleri adinda seytanlari vardir. Daima bozgunculuk ve yoldan azdirmakla ugrasirlar. Ve yer yer isik zaviyeleri vardir. Onlar'da haraptir. Ve bu taifeye Simavni derlermis, Aika ve gz gre gre ihar'i Yara (Halifelere) sverler. Isik taifesi ve onlarin fenaliklarini anlatmak zordur. Her zaman Kizilbasligin meydana ikmasini ve yayilmasini temenni ederlerdi. Elhamdlillah aksi oldu ve hala hak ancalar olmaz, gene firsat Sah'indir derlermis, Bu esit Rafizilerdir. Ve mlhid ve zindiktirlar. Firsat esiridirler."

Miladi 1613 yilinda, Sivas Sancagi dahilindeki Kadi'lara gnderilmis olan bir genelge olduka dikkat ekicidir: "Sivas Sancaginda olan Kadilara hkm ki; selahiyet evrenizde Simavni taifesinden bazi kimseler ilhad ve dalalet zerine olduklari, seriata aykiri nice hareketlerin sahibleri bulunmakla Kizilbasligi benimseyip nice Mslmanlarin dahi yoldan ikmalarina sebeb olduklari grenilerek mesele ser'ile grlp icra-i mesr zere meshur ve mtearef olan kimseler ise meclis-i ser-i serife ihzar edp ona vechile hak zere teftis edip gresin; Sah tacin geyp tariyk-i seriatdan beri olub mslmanlari idlal idp zararlari muhakkaksa bize yazip arzeyleyesin ; olmayanlarin ser'ile haklarinda lazim geleni icra eyleyesiz; amma bu bahane ile kendi hallerinde olani hilaf-i ser' rencide itdrmekten ihtiraz eyleyesiz . 18 za (Zil-hicce), 1022"

SONU: Seyh Bedreddin hareketi, 14. yzyilin baslarinda Anadoluda varolan sosyo-ekonomik bunalimin dogal bir sonucu olarak grlebilir. Bu bunalim, Timur ordusunun Anadoluyu tahrip etmesi sonrasi ortaya ikan i ekismelerin ve fetihlerin durmasindan da kaynaklanan ekonomik buhrandan dogmaktaydi. Anadolu ve Balkanlarda bulunan heterodoks kitlelerin sosyal-dinsel yapilarinin da etkisi olmakla birlikte, hareket esas dayanagini belli sosyo-ekonomik ikarlara dayanan gruplardan almaktaydi. Hareketin ierisinde gayrimslim kitleler de yer almaktaydi. Ekonomik buhranin temelinde yogun issizlik, akinlarin durmasinin yol atigi sikintilar ve nfus baskisi yatmaktaydi. Bu durum, halk hareketlerine msait bir ortam sagliyordu. Seyhin ve propagandacilarinin savundugu grsler bu toplumsal bunalima uygun olarak sekillenmisti. Seyh ve bas propagandacilari, Torlak Kemal ve Brklce Mustafa, bu kitlelere ok uygun gelen senkretist ve esitliki grsleri yaymaktaydilar.

Kaynaklar: Ali Yaman, Simavna Kadisi Oglu Seyh Bedreddin, I..Iktisat Fakltesi Uluslararasi Iliskiler Blm 1997 devi Orhan Hanerlioglu, Dsnce Tarihi Burhan Oguz, Trk Halk Dsncesi ve Hareketlerinin Ideolojik Kkenleri, Cilt III.

260

GNOSTISIZM

GNOSTISIZM NEDIR? Gnostisizmin Olasi Kkenleri.........................................................Derleyen: Thamos (Geometri)

Tanim Gnostisizm bilgi ile kurtulus gretisidir. Gnosis szcgnn etimolojisine dayanan bu tanim, olduka tutarli olmasina karsin, Gnostik dsnce dizgelerinin esitli zellikleri arasindan yalnizca tek bir tanesini dikkate almaktadir. Ne var ki ele alinan bu zellik, Gnostisizmin en temel niteliklerindendir. Yahudilik, Hiristiyanlik ve neredeyse tm pagan inan dizgeleri, ruhun kurtulusunun Yce Tanrisal Ge akil ve irade ile boyun egmekle, yani iman ve ibadet ile saglanacagini ngrmslerdir. Oysa Gnostisizmin dikkat ekici farkliligi, ruhun kurtulusunun evren gizemlerinin bilgisine "sezgi" ile ulasmakla ve bu bilgiyi aiklayan byl formlleri grenmekle saglanacagini varsaymasidir. Gnostikler bilen kisilerdir ve bilgileri onlari tm varliklar arasinda stn kilmakta, bilgisizlere oranla gemis ve gelecekte temelden farkli bir stat sahibi olmalarini saglamaktadir. Gnostisizm aslinda kolektif bir nitelendirmedir ve gretileri birbirinden olduka farkli olabilen ok sayidaki idealist-kamutanrici mezhep ve tarikatleri topluca belirtmek iin kullanilmistir. Bu gruplar, Isadan nceki dnemlerden yaklasik V. yzyila kadar etkin olmuslardi. Dnemin bellibasli dinlerinin, zellikle Hiristiyanligin, sylem ve ilkelerini kendilerine uyarlamislardi. Maddeyi tinin bozulmus biimi ve tm evreni Tanrinin niteliksizlesmesi olarak grrlerdi. Her varligin temel amacinin maddenin kabaligindan siyrilmak ve Yaratici Tine geri dnmek oldugunu gretirlerdi. Bu geri dnsn Tanri tarafindan gnderilen bir "Kurtarici" sayesinde baslayacagini ve kolaylasacagini ileri srerlerdi. Bu tanimlar ne denli yetersiz olsalar da, Gnostik akimlarin esitliligi, belirsizligi ve karmasikligi daha anlamli ve tatmin edici bir tanim getirmeye izin vermemektedir. stelik bir ok arastirmaci, Gnostik akimlara genel bir tanim getirme abasini bosa harcanacak emek olarak grmektedirler.

Kken Gnostisizmin kkenleri zerinde uzun sredir tartisilmakta ve arastirmalar hala srmektedir. Konu derinlemesine arastirildika, Gnostisizmin kkenleri gemiste daha gerilere gitmektedir. nceleri Hiristiyanligin bzulmus bir tr olarak degerlendirilmesine karsin, gnmzde Gnostik akimlarin ilk izlerinin Isadan nceki yzyillarda oldugu kanitlanmistir. Hindistan dinleri ile baglantisi kanitlanmaya alisilmis, anavatani olarak Suriye ve Finike belirtilmis, Mazdeizm ile iliskileri arastirilmis, Platon felsefesi ve Helen Gizem Dinlerinin etkisinde oldugu ileri srlmstr. Hiristiyan inanlarinin Helenlestirilmesi biiminde de tanimlanmistir. Son yzyillarda arastirmacilar Gnostisizmin, Hiristiyanlik ncesi Dogu kkenleri zerinde yogunlasmislardir. Berlinde 1882de yapilan Besinci Oryantalistler Kongresinde Kessler, Gnostisizm ile Babil dini arasindaki baglantiya dikkat ekmistir. Ancak burada sz edilen zgn Babil dini olmayip, Cyrusun fethinden sonra ortaya ikan senkretik Babil inanlaridir. Benzer yaklasimlar Manicilik iin de ileri srlmstr. 1889 Yilinda Brandtin Manden Dini Mandiaische Religion) adli kitabi yayinlanmistir. Manden dini ylesine sasmaz bir biimde Gnostik nitelikler gstermektedir ki, artik Gnostisizmin Hiristiyanliktan nce ve bagimsiz olarak varolduguna kusku kalmamistir. 1897 Yilinda Wilhelm Anz, Gnostik kuramlar ile Babilonya Astrolojisi arasindaki benzerlikleri vurgulamistir. Diger taraftan Friedlander 1898 yilinda Gnostisizmin kklerini Hiristiyanlik ncesi Yahudilikte aramistir. Bir ok arastirmaci Gnostik gretilerin kaynaginin Helen dnyasinda, zellikle Iskenderiyede bulundugunu ileri

261

srmstr. Joel, tm Gnostik dsncelerin tohumunun Platonda bulundugunu kanitlamaya kalkismistir. Bu yaklasim bir abarti olarak grlse de, Gnostisizmin dogusunda ve zellikle gelismesinde Helen etkilerinin varligi reddedilemez. Hermetik literatrde Gnostisizme fazlasiyla yakin dsen zellikler vardir. Bu bakimdan Gnostisizmin kkenlerinin eski Misirda oldugu da sika savunulmustur. Plotinusun felsefesi ile Gnostisizm arasindaki baglanti ise 1902 yilinda Schmitd tarafindan ortaya atilmistir. Elde bulunan Gnostik metinlerin hemen tmnn Kipti kaynakli olmasi, Iskenderiyeli Plotinusun dsncelerinin en azindan Hiristiyan Gnostisizminin gelismesine katkida bulundugunu gstermektedir. te yandan Helen Gizem Dinleri ile ezoterik Gnostisizm arasinda da bir ok benzerlikler vardir. Ancak Helen Gizem Dinlerinin ne lde dogrudan Helen dsncesinin rn olduklarini da bilmemiz bugn iin olasi degildir. Gnostisizmin kkenleri hala koyu karanlikta bulunmasina karsin, bir ok arastirmacinin birlesik abalari bu sorunu ylesine aydinlatabilmistir ki, artik su kesinlik tasimayan sonucu sunabilmek olasidir: ilk bakista Gnostisizm, ilkagdaki tm dinsel dizgelerin zensiz bir bilesimi gibi grnse de, gerekte derinlerde olusmus ve Gnostisizmin yasayip gelismesi iin gerekli olan temel bir ilkeye dayanmistir; bu ilke, felsefi ve dinsel ktmserliktir. Aslinda Gnostikler kendi terimler dizgelerini hemen tmyle varolan dinlerden aktarmislar, ancak bunu bir yandan varolusun zdeki ktlg hakkindaki dsncelerini aiklayabilmek iin, diger yandan insanst bir Kurtarici ve byl szler sayesinde bu ktlkten siyrilmayi ngren amalari iin kullanmislardir. Diger dinlerden dn aldiklari ne olursa olsun, sz konusu edilen ktmserlik kesinlikle kendilerine zgdr. Bu ktmserlik, bu evrendeki tm gzellikleri ve soylulugu saygi ile dile getiren neseli Helen dsncesinden kaynaklanmamistir; ne de te dnyadaki yargi ve cezalandirmalar iin ngrdkleri ayrintili speklasyonlarin gndelik yasamlarini glgelemesine izin vermeyen ve evrenin Thothun nc bilgeligi altinda yaratilip gelistigini varsayan Misir dsncesi degildir bu ktmserligi aktaran. Diger taraftan Gnostisizmin ktmserliginin kkeni, Ahura Mazdanin saltik stnlgn vurgulayan ve evrenin yaratilisinda Ahrimana ancak ikincil bir pay taniyan Iran dsncesi de olamaz; basit ve en saf anlamiyla Kamutanriciligi yasayan ve evreni Tanri ile eliskili olarak degerlendirmekten uzak olan Brahma dsncesi hi olamaz. Son olarak, Sami inanlari da degildir ktmserligin kkenini ieren, zira Sami dinleri lmden sonra ruhun kaderi hakkinda fazlasiyla suskundurlar ve Baal, Marduk, Assur ya da Haddad tapimlarinda uzun ve mutlu yasamanin pratik bilgeligini sunarlar. Tm evreni bir bozulma ve bir yikim olarak degerlendiren bu su katilmamis ktmserlik, bedenden kurtulmaya hummali biimde can atan ve varolusun lanetli bysn bozacak gizemli szckleri grenmek iin delice bir umut besleyen Gnostik dsncenin temeli olmustur. Gnostisizm, olsa olsa Budizm ile ayni verimli toprakta yesermis olabilir; ancak Budizm etik temellidir ve tm arzularin sndrlmesi ile amacina ulasmaya abalar. Gnostisizm, sahte bir entellektellik ierir ve zellikle sezgisel bilgiye gven duyar. I.. 539 yilinda Cyrus Babilonyayi fethettigi zaman iki byk dsnce dnyasi birbiriyle karsilasti ve Iran inanlari ile Babilin eski uygarliginin bilesiminden dinsel senkretizm ilk kez ortaya ikti. Iyi ile kt arasinda sregiden byk mcadele dsncesi Iran Dalizminin ve Mazdeizmin ana fikriydi. Bu temel inan ile ruhlar, cinler, melekler ve Devalar gibi araci varliklari canlandiran imgelem, Sami inanlarinda teden beri yerlesik olan iyimserligi zedeledi. Diger taraftan astrolojiye olan sarsilmaz gven duygusu, gezegenler sisteminin dnya olaylari zerinde kaderci bir etkisinin olduguna olan inan Kalde yresinde varligini inatla srdrd. Kutsal Hebdomad diye de adlandirilan yedi gezegenin Ay, Merkr, Vens, Mars, Gnes, Jpiter ve Satrn ihtisami, Babilonyanin basamakli kuleleri ile binlerce yil boyunca simgelendi ve degerini hi yitirmedi. Gezegenlere tapinma sona erdi, ancak yine de gezegenler, Archontes ve Dynameis biimlerine brnerek, insanoglunun ekindigi karsi konulmaz gleri temsil etmeyi srdrdler. Uygulamada tanrisal niteliklerini yitirip, Devalar ya da kt cinler haline dnstler. Fethedenlerin inanlari ile fethedilenlerin inanlari arasinda bir uzlasma dogdu: Babilonyanin yildiz inanlari dogruydu, ancak yildizlarin tesinde Ogdoadin sonsuz isigi parlamakta ve her ruh bu tek iyi Tanriya ulasabilmek iin Hebdomadin rakip etkilerinden siyrilmak zorunda kalmaktaydi. Ruhun, gezegen krelerini asarak yukarilardaki cennete dogru ykselmesi, rakip kt glere karsi verilen bir savasim olarak degerlendirildi ve Gnostisizmin ilk ve nde gelen dsncesi biimine dnst.

262

Gnostisizm erken dnemlerde Yahudilik ile karsilasti. Firat vadisinde bulunan gl, iyi rgtlenmis ve yksek kltr sahibi Yahudi topluluklarinin varligi dsnlrse, Yahudilik ile Gnostisizmin bu erken iliskisi pek dogal kabul edilmelidir. Belki de Gnostisizmin Kurtarici (Redeemer) dsncesi Yahudiligin Mesih dsncesinden etkilenmis olabilir. Ne var ki, Gnostiklerin Kurtaricisi Yahudilerin Mesihinden ok daha fazla insanst nitelikler tasiyordu. Gnostik Soter, iyi Tanrinin, bir Isik-Kralin, bir Aionun dogrudan belirmesi ya da grnmesi idi. Gnostisizm, yeni dogmus Hiristiyanlik ile karsilastiginda, hizla bu yeni inancin biimlerini kendine uyarlamaya, terimlerini aktarmaya basladi. Isayi evrenin Kurtaricisi olarak benimsedi; Hiristiyanligin dinsel trenlerini uyguladi ve kendini Isa inancinin ezoterik bir aiklamasi olarak gsterdi. Hiristiyanlik gelistike, Gnostisizm de gelismesini srdrd; kendini Hiristiyanligin tek ve gerek biimi olarak nitelendirdi. Ne var ki Gnostisizmin ezoterik yapisi onu bir sekinler inanci biimine sokmakta, genis halk yiginlarina yayilamasini engellemekteydi. Gnostisizmi anlayamayan ve benimseyemeyen kitleler Hiristiyanligin daha hizli yayilmasini ve glenmesini sagladilar. Helenlesmis Iskenderiyede Gnostisizm, Babil ve Yahudilerden aldigi Sami terimlerini terketti, Emanaton ve Syzygies gibi Yunanca terimlerle doldu, giderek Neo-Platoncu dsnceleri ierigine aldi. Eski Misir dini ise Gnostisizmi inan ve ilkeler bakimindan ok, tren ve ibadet biimleri gibi dinsel uygulamalar bakimindan etkiledi.

Kaynaklar: Encyclopedia Britannica The Catholic Encyclopedia The Gnosis Archive

GNOSIS NEDIR?

Gnostikler'in Tanrisal Amaci.............................................................eviren: Thamos (Geometri)

Bu yazi byk lde G. C. H. Nullens tarafindan yazilan An Outsider's View of Freemasonry siteden alinarak evrilmistir.

adli

Gnosis, Yunanca'da Bilgi anlamina gelen bir szcktr; insanin tinsel kurtulusunu saglayan bir bilinlenme tarzidir. Ilk Hiristiyan dsnrlerinden biri olan Iskenderiyeli Clement, Gnosisi Tanri Bilgisi olarak tanimlamis ve tm olgun Hiristiyanlari birer Gnostik olarak kabul etmistir. Ne var ki, Clementdan sonraki yillarda Hiristiyan Kilisesi, Gnosisi Isanin gretilerinden bir sapma olarak degerlendirmistir. Unutulmamalidir ki Gnostizm, Hiristiyanligin ilk dnemlerinde Akdeniz ve evresinde olduka yaygindi. Valentinusu Gnostikler, Gnosisi iki biimde tanimlarlar. Ilki, Gnosisin bir z-bilgilenme (selfknowledge) yani insanin kendini tanimasi oldugunu, ancak ayni zamanda da insanin iindeki ruhun tvbesi ve kurtulusu anlamina geldigini sylerler. Sonu olarak Gnostikler, insanin kendisini tanimasinin dogrudan kisinin kurtulusunu ve gnahlarindan arinmasini sagladigini dsnrler. Ortodoks Hiristiyanlar ise, bu biimde tanimlanan Gnosisin Tanriya iman etme yolunda sapkin bir inan oldugunu ve kurtulusu yalnizca kendini bilmenin saglayamayacagini ileri srerler. esitli Gnostik tarikatler, Gnosisin ierigini farkli biimlerde belirlerler, ancak tm insanin dogrudan kendini kesfetmesinin tanrisal oldugunu, zira Gnosisin kendini bilmek, Tanriyi bilmektir tanimina odaklandigini ileri srerler. Ortodoks Hiristiyanlar iin bu grs sapkindir, zira insanin kendisi de

263

Tanri'in yaratiminin paralarindan biridir ve bu nedenle, dogrudan Yaratici ile es tutulamaz. Gnostik kitaplardan biri olan PhilipIncilinde, Gnosise ulasan kisinin artik bir Hiristiyan degil, bir Isa oldugu yazilidir. Elbette bu grs de, Isanin tek ve benzersiz olduguna inanan Ortodoks Hiristiyan gretisine karsittir. Tm bunlara ek olarak Gnostikler, kendini Isa ile bir tutan kisilerden beklenecegi gibi, Hiristiyan Kilisesinin piskoposlarin yetkesi altinda rgtlenme abasina da zellikle karsi ikmislardir. Gnosisi deneysel dzeye ikarabilmek amaciyla Gnostik okullar, ritel ve meditasyon benzeri bir ok pratik uygulamalari da kullanmistir. Tinsel zgrlesmeye yalnizca insanin kendini tanimasi ile varilabilecegi dsncesi, Ortodoks Hiristiyanlik iin sapkin olmakla birlikte, Budizm iin esastir. Budistler, insanin ektigi acilarin kendi gerek dogasini bilmemesinden kaynaklandigina inanirlar. Bu aiklama, Gnosisin Hindistandan Batiya I.S. I. yzyilda Budist rahipler tarafindan getirilmis olabilecegi olasiligini agristirabilir, ancak bu grs destekleyecek hi bir tarihsel kanit yoktur. Bir ok ezoterik inan sistemi, insanin z varliginin tanrisal oldugunu vurgulamistir. Gnostik akim, tm dnyadaki manevi dsnce sistemleri zerinde byk etki yaratmistir. Gnosis, insanin Tanriyi, Onun gizlerini ve yaratilisin gizemlerini tanimasi arzusundan dogar. Gnostikler, nce kutsal metinler ile, mensup bulunduklari dinlerin kutsal kitaplari ile ise baslarlar ve ezoterik bir anlam ya da gizli bir mesaj ierip iermediklerini anlayabilmek iin bu metinler zerinde sifre zercesine abalarlar. Gnostisizm bir tr Hermetizmdir ve Gnostikler, dinsel anlatim ve yazilarin, ilk bakista grldgnden daha derinlerde, tmcelerin, szcklerin ve metin yapisinin iine gizlenmis anlamlar ierdiklerine inanirlar. Gnostikler, kkleri ve gizleri ele geirebilmek iin maddenin zne ulasmayi hedeflerler. Bu onlarin ktlk ile yz yze gelmelerini saglar. Gnostikler, kendilerinde ve dnyada rastladiklari ktlk ile mcadele ederler. Kendini tanimak yolundaki yanilgilarin giderilmesi, evreni tanimaktaki yanilgilarin silinmesine de yol aar. Yobaz ya da sofu degillerdir; onlar, grnmez olsa bile, her zaman varolan isigi aramaktadirlar. Kendilerini Tanri ile esdeger tuttuklari ileri srlrse de, bu dogru degildir; Gnostikler yalnizca kendi ilerinde bulunduguna inandiklari tanrisalligi aramaktadirlar. Insanoglunun kendini gereklestirmek adina, Tanrinin zaferine destek olmasi gerektigini ne srerler. Tanrinin gizemini aydinlatmanin degil, kendilerini aydinlatmanin arelerini ararlar. Bu aydinlanma yalnizca entellektel dzeyde kalmayip, ayni zamanda aydinlanarak kutsallasan kisinin bedenine de odaklanmistir. Bir tr gizemci varolusuluk olarak, Gnostizm zgrlgn anasidir ve yaratici tanrisalligin destekisi oldugunu aika ortaya koyar. Insan, ktlkten kurtulmak ugruna, yanilgilarinin stesinden gelmelidir. zetle insanoglu kendi varliginin, kendi gururunun ve srekliliginin sorumlusu olsa da, ktlgn kaynagi degildir. Gnostizm, Hermetizmin felsefi temelini olusturur; Evrenin gizlerinin ardindaki arayisin bir parasidir; mitlerle zenginlesmis, simgeler sayesinde gelismistir; Sevgi ve umutsuzluk arasinda bir sarka gibi gidip gelmektedir. Gnostik kendinin Tanrinin oglu olmasini arzular; oysa simyaci kendi yapitinin oglu olmayi istemekte ve herseyi kendine sahiplenmektedir. Inisiyasyon, varolusun bireysel bir biimidir ve Gnostizm, inisiyasyonun kollektif olarak ortaya konulusudur zira Gnostik, gizemci inananlar toplulugunun bir alt grubuna yedir. Genellikle Gnostizmin kkeninin, Yahudiligin bazi etkilerini tasiyan bir tr Paganlik olduguna inanilir. Gnostizm, nce Babilde ortaya ikmis, oradan Kk Asya ve Suriyeye yayilmistir. Ilk Gnostik kitaplarin Isadan hemen nceki yillarda yazilmis oldugu sanilmaktadir. Bu durum, bazi uzmanlarin Hiristiyanligi Gnostizmin bir kolu olarak degerlendirmelerine yol amistir. Bu kisiler Isanin bir Essene oldugunu, Essenelerin de Gnostik olduklarini ileri srerler. Onlara gre, Incil dnyanin yaratilisini ve gelecek olan kiyameti anlatan sifreli bir metindir. Maniciler gibi Gnostikler de iyi ve ktnn srekli bir ekisme iinde olduguna ve Adalet Egemeni figrnn tipki Isa gibi, yanilsamali bir bedende yasayan bir ruh olduguna inanirlar. Insanin zdeksel ve tinsel tarihini yansitan Gnostizm, diger tm dinsel inanlarla ayni eski kkenleri paylasmaktadir. Gnosisin aranisinin baslangicinda adaylar, mthis bir umutsuzluk duygusu ve ayni zamanda gl bir sevgi patlamasi iine ekilirler. Gnostizmde inisiyasyon, iyilige ynelmek degil, varolan ktlgn iyilige dnstrlmesini, koyu umutsuzluktan dayanismaya geisi islemektedir. Gnostikler, politikacilarla dnyevi iktidari paylasmaya da karsi ikarlar, byle bir uzlasmayi da bir tr ktlk olarak degerlendirilerdi. Geregin dsler de varolduguna, bilinmezlerin mitler tarafindan aktarildigina inanirlardi. Bu dsnce tarzi sonucunda, gizemcinin kendini taniyabilmesi karsisindaki engeller Seytanin ta kendisi olarak grlrd. Meryem gizemcinin eldegmemisligini, Havva disiligini ve armiha gerilme ise sadomazosizmini simgelemekteydi. Ruh cenneten dsms ve madde iinda tutsak kalmistir;

264

Gnostikler, bylece maddeyi de bir lde kutsallastirip, grnen evreni grnmeyen evrene bagimli olarak algilamislardi. Gnostiklerin geregi arayisi, ruhun dssnn sorumlulugunu stlenmek ve kurtulusunu hazirlamakti. Son yzyilda Gnostiklere ait bir ok elyazmasi bulunmustur; bunlar arasinda zellikle Kumranda bulunan l Deniz Yazitlari ve Misirda Nag Hammadide bulunan Gnostik Inciller nemlidir. Bazi arastirmacilar Tampliye Svalyeleri'nin de kimi elyazmalarini Kudste bulduklarini ve bunlari kendileri iin sakladiklarini ileri srmslerdir. Bu arastirmacilar, agdas Masonlugu da gnostik olarak nitelendirirler ancak byle bir nitelendirmenin nedeni pek aik degildir. Gnmzde Gnostik szcg (Yunancada tinsel ya da tanrisal Bilgi anlamina gelen Gnosis szcgnden tremistir), Hiristiyan Kilisesi tarafindan eskiden sapkin olarak degerlendirilen ve diger dinsel akimlarin etkisini tasidiklari ileri srlerek Hiristiyan inancina aykiri bulunan belgeler iin kullanilmaktadir. Bu yargi pek dogru sayilamaz zira Hiristiyan Gnostik belgeleri, Iran ve Hindistan kkenli gnostik yaklasimlari da ierdigi gibi geleneksel Yahudi kaynaklarinin da etkisini tasimaktadir. Kimi belgeler ise dogrudan Isaya atfedilen felsefi mesajlardan olusmaktadir. Gnostikler iin, kendini tanimak, dogayi sevmek ve dogal bilimlere saygi duymak Tanriya giden dogru yolu olustururdu. Bu nedenle Hiristiyan Gnostikler, Isayi bir tanri olarak degil, Tanriya ulasan yolu gsteren bir insan olarak kabul ederlerdi. Gnostik Inciller, Hiristiyanlarin kutsal kitabi olan Yeni Ahit ile yaklasik ayni dnemde yazilmislardir. Ancak agdas kamuoyu Nag Hammadide bulunan elli iki papirsn evrimi ve basimi sonucunda bunlari son yillarda tanimak firsatini bulabilmistir. Bu elyazmalarinin ogu I.S. 350-400 yillarindan kalmadir ancak aslinda bu papirslerin yz yil nce yazilanlarin kopyalari olduklari ortaya ikarilmistir. Bu elyazmalarinin arasinda en eskisi oldugu sanilan ve Zrihteki YoungVakfindan Profesr Quispel tarafindan satin alinan Thomasin Incili de vardir. Digerleri Kahiredeki Kipti Mzesinin malidir. Nag Hammadi yazmalarinin yaklasik 1.600 yil nce gelismekte olan Katolik Kilisesinin sapkin olarak grdg Gnostiklerzerinde yaptigi baskilar sonucunda, topraga gmldkleri sanilmaktadir. O dnemde, Hiristiyanligin en byk rakibi Gnostikler idi. Kilise kendini koruyabilmek amaciyla bu sapkin akimi yasaklamis ve Gnostik metinleri yok etmistir. Gnostikler ile Ortodoks Hiristiyanlar, Isanin Dirilisini (Resurrection) iki farkli ve karsit biimde yorumlarlar. Philipin Inciline gre Gnostikler, insanin varolusunu aslinda ruhun tutsakligi biiminde grrler ve dirilisi ise geregi aiklayan bir aydinlanma ani olarak degerlendirirler. Byle bir dirilis kavrami, Masonlugun nc derecesindeki trene olduka benzemektedir. Ortodoks grse gre ise Dirilis, Havarilerin tanik olduklari biimde, Isanin bedeninin gge ykselmesi ile tamamlanmistir. Bunun sonucu olarak Kilisenin nderligi Havarilere ve onlarin izleyicilerine verilen bir ayricalik olmalidir. Gnmzde bile, Papanin yetkisi Havarilerin nderi olan Aziz Petrustan kaynaklanmaktadir. Isanin dirilisini bir gerek olarak kabul etmekle Kilise, dinsel yetkeyi kendinde tutma hakkini bulmaktadir, zira daha sonradan bir baska kisi Isaya dogrudan ulasma ayricaligina sahip olamayacak ve benzer bir iktidari eline geiremeyecektir. Gnostikler, dirilis hakkindaki bu Hiristiyan yaklasimini ilginlarin Imani olarak adlandirirlar, zira bylesi bir bedensel dirilise inananlar, tinsel bir gerek ile fiziksel bir olayi birbirine karistirmaktadirlar. Gnostikler, kendilerine zg ayri bir Havari gelenegine sahip olduklarini ileri srerek Kilisenin iktidarina ve otoritesine karsi ikarlar. Hiristiyan Gnostikler arasinda Isanin dirilisini, tipki Masonluktaki nc derece ritelinde oldugu gibi, yalnizca tinsel bir yeniden dogus olarak degerlendirenler de vardir. Bunun disinda, Masonluk ile Gnostikler arasinda dogrudan baglantinin bir ok farkli rneginin bulundugu ileri srlmektedir.

GNOSTIK AKIMLAR

esitli Gnostik Yaklasimlar........................................................Derleyen: Thamos (Geometri)

265

Gnostisizmin ne disiplin aisindan, ne de greti bakimindan bir merkezi otoritesi mevcut degildi. Btnsel olarak, Katolik Kilisesinin genis rgtlenmesine benzer bir yapilanmasi da yoktu. ok sayida tarikatin bir arada kmelenmesinden ibaretti. Yalnizca Marcionizm bir lde rgtlenmeye alismis, ancak buna ragmen bir birlik olusturamamisti. Temel dsnce egilimlerinin disinda Gnostik akimlari siniflandiracak baska bir lt yoktur. Gnostik akimlarin geleneksel siniflandirmasi syledir:

(a) Suriye; (b) Helen ya da Iskenderiye; (c) Dalist; (d) Antinomianist Gnostikler (Antinomianizm, inanlari sayesinde bir ykmllklerden kurtulacagini ileri sren teolojik gretiye verilen addir). kisinin tm yasal

A) Suriye Gnostik Akimlari

Bati Asya, Gnostik dsncenin dogum yeri olarak kabul grdg iin Suriye Gnostik akimlari Gnostisizmin en eski dnemlerini belirler. Dositheus, Simon Magus, Menander, Cerdo, Saturnius Justin gibi kisiler ve Bardesanitler, Sevrianlar, Ebionitler, Encratitler, Ophitler, Nahasseneler, Sethianlar, Cainitler ve Perataenin bu gruba dahil olduklari ileri srlmstr. Ne var ki bu dizgede, daha tutarli unsurlar ve sonradan ortaya ikacak Gnostik akimlarin gelismis soyagalari mevcut degildir. Bu akimlarca kullanilan terimler genelde Sami kkenlidir. rnegin, yaklasik olarak II. yzyil baslarinda yasamis olan Antakyali Saturnius Justinin gretisi syledir: Iyi Tanri ile Yaratici ayri tutulmaktadir. Bu ikisi arasindaki karsitlik ebedi ve kozmogonik olmamakla birlikte, Yahudi Tanrisi Yehovaya siddetli bir muhalefet srdrlr. Yehova, sonsuz ve ncesiz zdekten evreni yaratan yedi melekten biri olarak kabul edilir. Bu yedi Demiurgos nitelikli melek, insani da yaratmaya aba gstermis, ancak yalnizca sefil bir solucan yaratabilmislerdir. Yine de Iyi Tanri bu yaratiga yasam isigini vermistir. Yehovanin egemenligi son bulacaktir, zira Iyi Tanri oglu Isa vasitasiyla herkesi kendi hizmetine agirmistir. Yce Tanriya itaat, dnyadan el etek ekerek, et yememek ve cinsellikten uzak kalmakla gereklesir. Nahasseneler (Ibranice yilan anlamina gelen Nahas szcgnden tretilmistir), bir bilgelik simgesi olarak yilana tapmaktaydilar. Yehova, yilani insanlardan uzaklastirmistir. Yilana saygi gsteren bir diger akim olan Ophitler (Yunanca yilan anlamina gelen Ophisten tretilmistir), sonradan Iskenderiye yresine giderek, Valentianusculukun temel dsncelerini etkilemisler ve en yaygin Gnostik tarikatlerden biri olmayi basarmislardir. Dogrudan yilana tapmasalar da, Achamot olarak adlandirdiklari yilani Tanrisal Bilgeligin belirisi olarak grrler. Sethianlar tm tinsel (pneumatikoi) insanligin babasi olarak Sethi kabul ederler; Kabil, psisik (psychikoi) insanligin, Habil ise zdeksel (hylikoi) insanligin babasi sayilir. Peratae akimi iin Baba, Ogul ve zdek (hyle) tarafindan olusturulmus bir l birlik geerlidir. Evreni bir ember iine yerlestirilmis gen ile simgelerler. l birlikteki Ogul ayni zamanda Havvayi Hylenin egemenliginden kurtaran Kozmik Yilandir. Tm gizlerin anahtari sayisidir. Bu nedenle temel ilke vardir: yaratilmamis, kendini yaratmis ve yaratilmis. Kurtaricinin dogasi, bedeni ve gc bulunmaktadir. Ibranice Peran (gemek, asmak) szcgnden tremis olan Peratae adini almalarinin nedeni, kendilerini Misirdan kaarak Kizildenizi asan gerek Yahudiler olarak kabul etmeleridir. Cainitler, Yahudilerin Tanrisina baskaldiran Judas, Core, Sodomlular, Esau ve Kabil (Cain) gibi kisilere tapmali nedeniyle bu adi almislardir.

B) Helen ya da Iskenderiye Gnostik Akimlari

266

Bu akimlarin dsnsel dizgesi, Suriye akimlarina gre, ok daha soyut, felsefi ve tutarlidir. Sami terimleri hemen tmyle Yunanca terimlere yerlerini terketmistir. Evrendogum sorunu tm boyutlariyla genisletilmis, ahlaki ynler daha nemsizlesmis ve mnzevi yasam biimi daha az tercih edilir olmustur. Iskenderiye Gnostik akimlarinin ortaya ikardigi iki byk dsnr Valentinus ile Basilidestir. Antakyada dogmus olmasina karsin Basilides, kendi akimini I.S. 130 yilinda Iskenderiyede kurmustur. Oglu Isidorus, babasini izlemistir. Basilidesin dizgesi en tutarli ve en akli basinda Sdur (Emanation, evrenin Tanridan iktigi ve yayilarak zdeklestigi inanci) dsncesi olarak kabul edilir. Etkisi ok genis olamamistir. Yine de birka yzyil sresince Ispanyada varligini srdrebilmistir. Valentinus, nceleri Iskenderiyede daha sonra Romada (I.S. 160) akimini yaymistir. Valentinus, Sdur srecini bir cinsel dalizm biiminde gelistirmistir; bilinmeyen Tanridan varolan evrene ulasmak iin birok kisisellestirilmis erkek ve disi Idea iftleri kullanmistir. Basilidesin dizgesinden ok daha karmasik bir dizge olan Valentinusculuk, evrendogum srecine Sophia kavramini yerlestirerek Gnostik dsncenin gerek temsilcisi olmak durumuna ykselmistir. znde Suriye Ophit akiminin Misir versiyonu olarak grlebilir. Isik-bakireleri, kreler, on Aeon, isik-hazineleri, Heimarmene, sag ve sol kralliklar, Jaldabaoth, Adamas, Mikail, Cebrail, Isa, Kurtarici ve sayisiz gizemlerle doldurulmus olan bu dizge anlasilamayacak lde karmasiktir. Hippolytus, Tellurian ve Clemensin yapitlarindan grenildigi kadariyla Valentinusculuk iki ana akima ayrilmaktadir: Italya ve Anadolu. Italya akiminin nde gelen dsnrleri arasinda Secundus, Epiphanes, Colorbasus gibileri vardir. Ancak bu akimin en taninmis ve en nemli nderleri Ptolemy ile Heracleon olarak bilinir. Ptolemy, Eski Ahitin anlami zerine kaleme aldigi nl mektubu ile bilinir. Sinirsiz hayal gcne sahip bir kisi olan Ptolemy, kendini Incil incelemelerine vermistir. Clemensa gre Valentinusculugun en renkli ve nemli dsnr ise Heracleondur. Origen, Yuhanna Incili zerine yorumlarinin byk kismini, Heracleonun ayni Incil hakkindaki grslerini rtmek iin kaleme almistir. Heracleon, tm varliklarin kaynagi olarak Anthroposu ne srer; ayni zamanda ruhun lmszlgn reddeder. Anadolu akiminin ncs I.S. 220 yilinda Antakyada bir Collegium aan Axionicustur. Ayrica, sifreler ve sayilarla bagintili bir dizge gelistiren Marcus ile Monoimus da bu akimin nde gelen dsnrleridir. Ne var ki Hippolytus bu iki Gnostik dsnr Pythagorasa yakin bulmaktadir. Valentinuscu Anadolu akiminin I.S. IV. yzyil sonlarina kadar etkin oldugu bilinmektedir.

C) Dalist Akimlar

Gerekten kimi dalist geler Gnostisizm ile daima iie olmustur, ancak hibir zaman Gnostisizmim ana egilimi olan Kamutanriciliga tam olarak stn gelememislerdir. Oysa Marcionun dizgesi alabildigine dalist egilimlidir. Marcion, Eski Ahitin Tanrisi ile Yeni Ahitin Tanrisini tipki iki sonsuz ilke gibi birbirinden ayirir; ilkini dogru (Dikaios), ikincisini iyi (Agathos) olarak nitelendirir. Saf bir Gnostik olmaktan ok Maninin ncs olarak degerlendirilen Marcion, bu dizgesini btnyle sonlandirmaz. Marcionun grencileri Potitus, Basilicus ve Lucanus gretmenlerinin dalist grslerine sadik kalirlar. Oysa en nde gelen grencisi Apelles, Eski Ahiti tmyle reddederek ve Eski Ahitteki yazilari esinlendirenin bir tanri olmayip kt bir melek oldugunu savunarak, gretmeninin grslerini asar. Kartacali Hermogenes ise olduka farkli bir dalizmi ne ikarmakta, gerek Tanrinin karsisina rakip olarak Yahudilerin Tanrisini degil, tm ktlklerin kaynagi olan Ebedi Maddeyi koymaktadir.

D) Antinomianist Gnostik Akimlar Yahudilerin Tanrisina karsi ikmak bir grev olarak kabul edilirse, Onun tarafindan konulmus etik kurallara uymamak bir zorunluk olmalidir. Nicolaitler bu dsnceyi savunan bir akimdir. Benzer bir yaklasim Tellurian tarafindan bir byc olarak sulanan ve Basilidesin agdasi olan Carpocrates tarafindan da savunulmustur: kisi, ancak zgrce davranarak kozmik glerin zorla kabul ettirdigi zorunluklardan kurtulabilir; yleyse tm kurallardan siyrilmali ve baslangitaki Kozmik Birlik iindeki varolus animsanmalidir. Bu tr Antinomianist grsler sonradan Prodicianlar ve Antitactae akimlari tarafindan srdrlmstr.

267

Kaynaklar: Encyclopedia Britannica The Catholic Encyclopedia The Gnosis Archive

Manicilik Isigin Oglu Mani ve Dalist Gnosis...... Derleyen: Thamos (GEOMETRI) Manicilik (Manihism, Manihaism) III. yz yilin son yarisinda Iranli Mani tarafindan kurulmus bir dindir. O gne dek bilinen tm dinsel sistemlerin gerek sentezi oldugu ileri srlmstr. Manicilik aslinda Zerdst Dalizmi, Babilonya folkloru, Buddhist ahlk ilkeleri ve Hiristiyan unsurlarin bir karisimindan olusmaktadir. Bu bilesimde nde gelen anlayis iki ezel ilkenin, iyi ve ktnn, atismasidir. Bu bakimdan din tarihi arastirmalari, Maniciligi bir tr dinsel Dalizm (ikicilik) olarak siniflandirmislardir. Bu din hem Doguya, hem de Batiya dogru olaganst bir hizla yayilmis; Kuzey Afrika, Ispanya, Fransa, Kuzey Italya ve Balkanlarda bin yil sre ile daginik ve sreksiz biimde varligini devam ettirmistir. Oysa, asil gelisimini dogdugu topraklar olan Mezopotamya, Babilonya ve Iranda gereklestirmis ve Doguda etkisini X. yz yildan sonralara kadar srdrdg Trkistan, Kuzey Hindistan, Bati in ve Tibete kadar yayilmayi basarmistir. Maninin Yasami Mani (Manys, Manytos, Manentos, Manou, Manichios, Manes, Manetis, Manichus) zel bir isim degil, bir saygi ifadesi ya da bir unvandir. Mani szcgnn Aramce kkeni olan Mn, isik anlamina gelmektedir. Mandeen (Sbilik) inancinda bir cin olan Mn Rabba ise Isik Krali demektir. Bu bakimdan Mani szcgnn tam anlaminin aydinlatan oldugu genelde kabul edilmistir. Maninin gerek adinin bilinmemesine karsin, babasi ve ailesi hakkinda kesin bilgiler mevcuttur. Babasinin adi Ftk Bbk (Patekios, Patticius, Paftig, Arapa Futtk) idi ve eski Med baskenti olan Ecbatana (Hamadan) kkenli bir aileden geliyordu. Karisi, yani Maninin annesi ise soylu Arsak hanedani ile akraba olan Marmarjamdi. Mani, 14 Nisan 216 tarihinde Babilonyaya bagli Mardinu kentinde (Mardin?) dnyaya geldi. Ftk gl dinsel egilimlere sahip bir kisi olmaliydi, zira bir sre sonra Ecbatanayi terk ederek, Gney Babilonyada bulunan Menakkede (Arapa Mugtasila) adli bir Mandeen tarkatine katildi ve kk oglunu bu inanlara gre yetistirdi. Maninin babasi da, din reformu taraftari olarak nemli etkinliklerde bulunmus ve adeta ogluna nclk etmistir. Mani dinsel egitiminin yanisira genlik yillarini nakkaslik grenerek geirmistir. Maninin iinde bydg bu tarkat hakkinda pek ayrintili bir bilgi mevcut degildir. Bir tr su ile arinma yani vaftiz uygulamasina sadik olduklari biliniyor. Tarkat yeleri, gnahlarindan arinmak iin hergn abdest aliyorlar ve yiyeceklerini de su ile temizliyorlardi. Ayrica, et yemiyorlar ve sarap imiyorlardi. Her ye kendine ayrilmis bulunan tarlada alismak zorundaydi. Tarkatin yerlesik ve tarimsal grnm bir Yahudi tarkati olan Esseneleri andiriyor. Bu benzesimi glendiren diger bir ge de, kendi dinsel inanlarini tipki Esseneler gibi Yasa (Nomos) olarak adlandirmalaridir. Diger nemli bir unsur da, bu tarkatin, bir Yahudi uygulamasi olan Sabbat gnne riayet etmesidir. Mani, 20 Mart 242 gn Gundesapr kentinde I. Sahpurun tahta geme trenleri iin lkenin her yanindan toplanmis bulunan kalabaliga gretisini ilk kez iln etti. Nasil Buddha Hindistana, Zerdst Irana ve Isa Bati topraklarina geldiyse, iste simdi ben, Mani, Babilonya topraklarinda Gerek Tanrinin habercisi olarak peygamberligimi duyuruyorum. Maninin bir sre sonra lkeyi terk etmek zorunda kalmis olmasi, nceleri pek basarili olamadigini kanitliyor. Mani, uzun yillar sresince esitli lkeleri gezerek gretisini yaydi, Trkistan ve Kuzey Hindistanda Manici topluluklar kurdu. Nihayet Irana geri dndgnde, Sah I. Sahpurun kardesi Pervizi kendi inancina ekmeyi basardi. Mani, en nemli yapitlarindan biri olan Sahpurikani Pervize ithaf etti. Perviz, Maninin Sahin huzuruna kabul edilmesini sagladi ve bylece Mani I. Sahpura dinsel mesajini aktarma firsatini buldu. Ancak, bir sre sonra Mani tekrar bir kaak olarak yollara dst. Farkli yrelerde kendi inancini yayma abasini srdrd. Bu geziler sirasinda, gretisini yayan ve glendiren uzun mektuplar kaleme aldi. Bu

268

dnemin sonunda yakalanarak hapse atildi ve ancak 274 yilinda I. Sahpurun lm zerine zgrlge kavusabildi. I. Sahpurun yerine geen oglu I. Hrmz, Maniye destek oldu. Ne var ki, I. Hrmzn saltanati yalnizca bir yil srebildi. 274 yilinda Sahpurun diger oglu Behram tahti ele geirdi. Bu saltanat degisimi Maninin sonunu hazirladi, zira Mazdeizme bagli olan yeni Sah, her trl yabanci inancin koyu bir dsmaniydi. Yeni Sah I. Behram, Maniyi armiha gerdirdi. Mani yandaslarini yildirmak amaciyla cesedi paralandi, derisi yzld, iine saman doldurularak kent kapisina asildi. Maninin lm tarihi 276-277 yillari olarak biliniyor.

greti O dnemden gnmze kalabilen resm belgeler Maniyi bir din sapkini ve bir sarlatan olarak tanitiyorlar. Ancak, XVIII. yz yildan baslayarak yapilan arastirmalar Mani hakkinda tm bilinenleri degistirdi. Artik Mani, kimilerine gre yeni bir din kuran bir bilge, kimilerine gre de esitli dinsel gretilerin, Zerdst inancinin, Buddhaci ahlkin, Mithra kltnn ve Hiristiyan gretisinin bilesimini gereklestirmis bir dehdir. zellikle XX. yz yilda gereklestirilen bazi buluslar, Maninin yasam yksnn tmyle gzden geirilmesini gerektirdi. Ortaya ikarilan ve Mani tarafindan bizzat yazilmis oldugu savunulan bu yeni belgeler, Maniyi insanligin kurtulusunu mjdeleyen bir peygamber olarak gstermektedir. Mani, insanligin dinsel kurtulusunun tarihsel bir akis iinde en nemli asamalarini siralarken, kendi nclleri arasinda Enochu, Nuhun oglu Sami, Buddhayi, Zerdst ve Isayi saymistir. Mani, bu yazilarda, Isanin yasaminin belli basli olaylarini zetlemis, Havarilerin abalarini, Paulun misyonunu, Hiristiyan Kilisesinin yasadigi krizi ve dnyayi dzeltmek iin ugras vermis olan Marcion ve Bardanes gibi gnostikleri anlatmistir Nihayet, Isanin mjdelemis oldugu Paracletosun, yani bizzat Maninin dneminin geldigini iln etmistir. Paracletos szcg, Ruhulkudse verilen bir isim olarak Yuhanna Incilinde gemektedir. Paracletosun din disi anlami sefaat eden, araci, arabulucu biimindedir. zellikle, Isanin veda konusmalarinda Avutucu, Gerek Ruh ve Kutsal Ruh adi altinda sika yer almaktadir. (Yuhanna XIV/16,26 - XV/26 - XVI/7) Manicilikte gerek gizem, kktenci ve evrensel Dalizmdir. Manici inanca gre bu gizem, Maninin ruhsal ikizi olan Paracletos tarafindan Maniye aktarilmis ve Mani de bu gizemi gretmekle grevlendirilmistir. Mani, on iki yasindayken ilk kez gksel bir ziyarete tanik oldugunu ve ilk ilhi aiklamalari aldigini ileri srer. Arap tarihisi en-Nedme gre bu ziyareti yapan et-Taum (ikiz anlamina gelen Nebatce bir szck) adli bir melektir. Bu melek Maninin ikizi ya da ruhsal esi olup, onu egitip grevine hazirlayacak olan Paracletostur. Maniye gre Zerdst, Buddha ve hatta Isanin basarili olamamalarinin nedeni, kendi gretilerini yaziya geirmemis olmalarinda aranmalidir. Bu dsnce ile Mani, herkese anlasilabilen basit bir dil kullanarak kendi gretisini yaziya dkmstr. Manici yazilarin halktan grdg yogun ilgi, Maniciligin karsisinda olanlarin ve zellikle Hiristiyan Kilisesinin neden bu yazilari yok etmeye alistiklarini aiklamaktadir. 279 Yilinda, Roma Imparatoru Diocletianus, Iskenderiye kentinde tm Manici yazilarin yakilmasini buyurmustur. Buna benzer yok etme abalari yz yillarca srdrlmstr. Halbuki, Isadan sonra II. yz yilin ortalarinda Iranda dogan Manicilik inanci, henz ilk yz yilini tamamlamadan Dogu ve Batiya yayilmayi basarmisti ve dogal olarak karsisindaki en byk rakip Hiristiyanlikti. Manicilik ile Hiristiyanlik arasinda uzun ve sert bir kavga cereyan etti. Hiristiyanlik bu kez karsisinda, akilci yntemleri ve basarili diyalektik zmlemeleri olan, Hiristiyan Kilisesi modeline uygun rgtlenen ciddi bir hasim bulmustu. Her geen gn, Manicilik karsiti kilise kurallari, devlet buyruklari ve dalist gretileri ktleyen yapitlar ogaliyordu. Hiristiyan Kilisesi, Manicilik karsisinda geirdigi korkuyu bir daha asla unutamayacak, yz yillar boyunca karsilastigi her dalist hareketi Maniciligin bir devami ya da hortlamasi olarak kabul edecekti. Aradan uzun yillar gemis olmasina karsin Vaudoislar, Katharlar, Tampliyeler Manicilik ile sulanacakti. Artik, Hiristiyan Kilisesinin gznde her sapkin inan Manicilik olarak yaftalanacaktir. Bu sulamadan ne Luther, ne de Calvin kendini kurtaramayacaktir. Oysa, Luther kendi yandaslari tarafindan Kilisenin Manicilige karsi son savunucusu olarak gsterilmistir. Batidaki Reformasyon hareketinden sonra, her ne kadar Kilisenin dogmatik tutumunda nemli bir degisim olmadiysa da, Maniciligin arastirilmasi ve daha iyi anlasilmasi abalari basladi. Manici belgelerinin incelenmesi, Dogu ile Batiyi Zerdst ile Isayi birlestirmeye ugrasmis bir bilgenin varligini gsteriyordu. Zamanla, eski Iran ve Hind inanlarinin daha iyi anlasilmasiyla, Maniciligin kaynaklarina dair yeni aiklamalar elde edildi. Maniciligin temel gretisi olan gnostik dalizmin eski Zerdst inanlarinin yanisira, Hind gretilerinde kk buldugu ortaya ikarildi. Bylece Manicilik; kktenci dalizm, Dogu pagan inanlari

269

ve dogaci dinlerden kaynaklanan, Zerdstten yola ikarak dzenlenmis ve Incil kalibina dklms bir gnostik Asya inanci olarak tanimlandi. Assyriolojinin gelisimi Manicilikte yeni nitelikler bulunmasini sagladi. Bylece, Maniciligin en eski kklerinin Kalde ve Babilonyanin eski inanlarinda yer aldigi anlasildi. Sonuta Mani dininin, Mezopotamya-Iran dalizmi zerine temellenen ve evrensel bir din niteligine ulasabilmek amaciyla Buddhizm ve Hiristiyanliktan aktarmalar yapan bir syncretist (bagdastirmaci) inan olarak Doguya ve Batiya dogru genisledigi belirlendi. Bu genisleme, Hiristiyanligin ilk yz yillarinda tam anlamiyla etkindi ve ancak Islm tarafindan kesin olarak durdurulacakti. Kisacasi Mani, Zerdst inancinin da kaynagi olan Kalde-Babilonya potasinda, Buddhist ahlk ilkelerini ve Hiristiyan gretisini harmanlayan bir bilgeydi. Ortaya ikarilan son bulgularin isiginda, Manicilik bir byk din olarak degerlendirilebilir. stelik kitapli bir din, bir misyoner dini, rgtlenmis bir din, tm byk dinleri kendinde eritmek isteyen evrensel ve niha bir din. Ancak tm bu niteliklerden daha nemlisi, herseyin basina iki ezel ve karsit iki ilkeyi, Isik ve Karanligi yerlestirmis olan ve Isanin gelisini mjdeledigi Paracletos tarafindan gizemleri aiklanan kktenci bir gnosistir Manicilik. Tm yasami ve tm bilgileri ierdigini ileri sren bir toptanci gizem dinidir. Isa basarisiz olmus, Aziz Paul ile Marcionun abalari bosa gitmistir. Gerek Kiliseyi yeniden dzenlemekle grevlendirilmis olan Paracletos-Mani zuhur etmistir. Gnosis Hiristiyanligin ilk yz yillarinda, Kilise Babalari ogu zaman pek dikkatli ve titiz olmalarina karsin, temel teolojik konularda kararsiz duruma dsmslerdi. abalarini Gnahtan Arinma konusuna yneltmisler, ancak Gnahin asil nedeni konusunda yetersiz kalmislardi. Oysa, o aglarda Hiristiyanlar iin en nemli sorun gnahti. Iinde yasadiklari, Roma Imparatorlugunun acimasiz, sefih ve belirsiz dnyasi, hi kuskusuz gnah dolu bir dnyaydi. yleyse, herseye kadir olan, iyi Tanri tm bu ktlklere ve gnahlara nasil oluyor da izin veriyordu? Gnostisizmin temelinde bu ktlk ve gnah sorununu zme arzusu yatar. Kilise bu konuda tatmin edici yanitlar retemeyince, dsnrler kendi z zmlerini aramak zorunda kaldilar ve bu arayisin sonunda Hiristiyan Dalizmi olustu. II. Yz yilin ortalarinda, Gnostik dsnce, birbirinden alabildigine farkli ancak zde birlesen Marcion, Valentinus ve Basilides gibi dsnrlerin nderliginde Roma dnyasini sarsti. Gnostiklerin zm, grnen ve bilinen, zalim ve gnah dolu evreni yaratmis olma sorumlulugunu Tanridan almak biiminde ortaya ikti. Marciona gre evreni yaratan Ahd-i Atikteki merhametsiz Jehova (Demiurgos) idi. Gerek Tanri bir baska boyutta, iyilik dolu ve koruyucu olarak daima mevcuttu ve Jehovanin zalim gretisine, yani Ahd-i Atike karsi ikmak iin, Isayi Incil ile birlikte yeryzne gndermisti. Bu nedenle, Ahd-i Atik ve Ahd-i Cedid gretileri kesin bir karsitlik iindeydi. Platon, Timaeus isimli diyalogunda evreni Demiurgosun yarattigini syler. Bu Yunanca szck zanaatkr anlamini tasimaktadir. Gnostikler, Demiurgosu evreni tm kusurlari ile yaratan, kt, cahil ve kiskan, ikincil bir tanri olarak degerlendirmislerdir. Gnostizmin ilkelerine gre, siradan insanlar, yalnizca Gnostiklerin kavrayip taptigi gerek Tanriya degil, bilinsizce Demiurgosa tapmaktadirlar. esitli Gnostik tarkatlerin birbirinden ne lde farkli olduklarini bugn tam olarak bilemiyoruz. Ancak, bunlarin tmnde bir inisiyasyon treninin, bir gizeme ulasma ritelinin uygulandigi biliniyor. Tm bu tarkatler, insanlari ilerinde bulunan Tanrisal zn lsne gre sinifa ayirmislar. Valentinusa gre bu siniflar su biimde siralaniyor: nce Pneumatikoi (Ruhanler) geliyor; bu kisiler Tanri atesi ile dolu olup kurtuluslari iin yalnizca gnosisin aiklanmasina gereksinim duyarlar. Ikinci kategoride Psikhikoi (Psisikler) bulunur; bu kisilerin ruhlarinda Tanrisal z az da olsa bulunur ama kurtuluslari kesin degildir; kurtulmak iin iyilikler yapmalari gereklidir. Sonuncu kategoriyi Glikoi (Maddler) olusturur; bunlar ilerinde hi Tanri kivilcimi olmayan kisilerdir ve kainilmaz olarak geldikleri toza geri dnecekler. Gnostik dsnce bylesine kesin izgilerle belirlenmis bir Dalizmi ierdigi iin, yalnizca iyilik ile ktlg degil, tm erdemlerin karsitini da ieriyordu. Madem ki, yaratilmis evren gnah doluydu, o zaman ondan kainmak gerekliydi. ncelikle, herseyden elini etegini ekmek gerekliydi. Dnya zevk ve nimetlerinde asiriya kamak acinacak bir durumdu, evlenmek ve ocuk yapmaktan uzak durulmaliydi. Ancak, Gnostik Dalizm giderek daha keskinlesecek, Isik ve Karanlik, Iyi Tanri ile Demiurgos arasindaki karsitlik daha sertlesecekti. Demiurgos artik aika seytanin ta kendisi olarak dsnlyor ve evreni yaratanin dogrudan seytan oldugu kabul ediliyordu. Marcionun temellerini attigi bu inan zamanla ilk byk Hiristiyan Dalist kilisesini olusturdu. Marcionun dsnceleri o denli etkili olmustu ki, daha sonralari ortodoks Hiristiyanlik, karsisinda buldugu her trl

270

sapkin inanca Marcionist ya da Manihaeist sifatini yapistirdi. Ancak, Marcionun temelde Hiristiyan olmasina karsin, Mani Hiristiyanlik sinirlarinin disinda kabul ediliyordu. Mani, bilinen yasam yksne gre, bir sapkin Hiristiyandan ok, bir Zerdst olmalidir. Maninin kendi yazdiklarina gre, tm din nderleri; Hermes, Buddha, Zerdst, Isa ve hatta Platon onun nclleridir, ancak Isanin yeri hepsinin zerindedir ve panteistik bir konuma ulasmistir. Maninin inancina gre, Isa bedenlesmis bir tanrisal varliktir, yalnizca yayilan bir isik degildir, o her yerde vardir; Isa, insanlik iin aci ekerek insanlarin kurtulusunu saglamistir. rgt ve Ritel Maniciligin rgtlenmesinde de Marcion rnek olarak alinmistir. Maniciler iki sinifa ayrilmislardir: gizeme ulasmis olanlar ile siradan inananlar ya da Maninin adlandirdigi gibi Sekinler (ya da Yetkinler) ile Dinleyenler. Manicilikte kadinlar da sekinlerin arasina kabul edilirdi. Bir tr ruhban sinifi olan sekinler, ok zorlu hazirlik dnemlerinden ve etin inisiyasyon trenlerinden geirilirlerdi. Consolamentum (Teselli) adi verilen inisiyasyon trenine pek nem verilirdi. Bu asamadan sonra, sekinler Tanrisal Isik ile dolarlar ve artik bu isigi dnyev nesnelerle kirletecek eylemlerden kainirlardi. Evlenmezler, mlk sahibi olamazlar, et yemezler, sarab imezlerdi. Tarim islerinde alismamali, hatta ekmegi bile dogramamaliydilar. Gnlk yiyecekleri ve yalin giysileri ile gezgin bir yasam srmeliydi sekinler. Sekinlerin ilkeleri, Buddhist kesislerin disiplinine sasirtici lde yakindi. Arada bulunan tek fark, Manici sekinlere yerlesik yasamin yasak olmasiydi. Sekinlerin yasami olduka zordu. Yasamlari mhrle bagliydi: agiz, el ve gnl mhrleri...Ilk mhr, tm kt yiyecekleri ve kt szleri yasaklardi. Ikinci mhr, canli varliklarin iinde sakli bulunan isiga verilebilecek her trl zarari engellemek iindi; adam ldrmek, hayvan ldrmek, hatta meyva koparmak bile yasakti. nc mhr, Manicilik inancina ve temizligine karsi ikan her trl dsnceyi yasaklamaktaydi. Dogal olarak, sekinlerin sayisi pek azdi. Tarihte n kazanmis sekinlerin son derece az sayida olmasi da garipsenebilir. Manicilige bagli olanlarin byk ogunlugu Dinleyicilerden olusuyordu. Bunlar yalnizca Maninin On Emri ile bagliydilar. Bu on emir sirasiyla puta tapmayi, namussuzlugu, cimriligi, her trl ldrme eylemini, zina yapmayi, hirsizligi, yalanciligi, byclg, ikiyzllg ve Manicilige ihaneti yasakliyordu. Siradan inananlarin ilk grevi sekinlere neredeyse tapinma derecesine varan bir saygi beslemekti. Dinleyiciler sik sik sekinlerin nnde diz kerek kutsanma talep ederler, buna karsilik sebze ve meyva verirlerdi. Herkes iin geerli olan diger dinsel grevler dua ve orutu. Dua gle, aksamst, gn batiminda ve gnes battiktan saat sonra olmak zere gnde drt kez zorunluydu. Gndz dualari gnese dnerek yapilir, geceleri ise aya bakarak dua edilirdi. Ne gnesin, ne de ayin grnmedigi gnlerde dua yn kuzeydi. Dua etmeden nce uygulanmasi kesin kosul olan bir arinma riti vardi. Arinma islemi su ile, ya da su bulunmazsa toprak ile yapilirdi. Oru zamanlamasi da tipki dua gibi dogrudan astronomik olgulara bagliydi. Haftanin ilk gn gnesin onuruna (Sunday?) herkes oru tutardi. Sekinler, haftanin ikinci gn de (Monday?) ay onuruna oru tutmakla sorumluydular. Ayrica her yeni ayda, herkes ik gn oru tutardi. Maniciligin diger rit ve trenleri hakkinda bilinenler pek az. Maninin lm yil dnmnde gereklestirilen Bema treni Maniciligin en byk kutlamasi olarak biliniyor. Bu trende srekli dua edilir ve kutsal yazilar okunurdu. Bes basamakla ikilan bir platformun zerine bos bir taht yerlestirilirdi. Bema treninin diger ayrintilari ne yazik ki bilinmiyor. Ayrica, Manicilikte vaftiz uygulamasinin oldugu da kesin, fakat bu konuyu ieren kutsal yazilar kayip oldugundan, Manici vaftiz treninin hibir ayrintisi bugn bilinmiyor. Dogudaki Etkileri Hem Roma Imparatorlugunun, hem de Iranda Sasanlerin baskisina karsin, Manicilik hizla yayildi. Iranin Dogusunda bulunan lkelerde ok basarili oldu. X. Yz yilin baslarinda, Arap tarihi El-Birun Dogu Trklerinin byk ogunlugu, in ve Tibette yasayanlar ve Hindistanin bir blm Mani dinine baglidirlar diye yazmisti. Son zamanlarda Turfan kazilarinda ortaya ikarilan Manici resim ve edebiyat bulgulari bu aiklamayi kanitlamistir. Maninin lmnden bir yz yil sonra, Manicilik Malabar kiyilarina kadar yerlesti. Kara Balgasunda bulunan ve bir zamanlar Nesturlere ait oldugu zannedilen ince yazitlarin, aslinda Manici olduklari kusku duyulmayacak biimde belirlenmistir. Doguda Manicilik, IV. yz yilin sonlarindan baslayarak, Dogu Iranda saglam bir sirama tahtasi edinmis ve buradan hareketle Ipek Yolu boyunca Afganistandan Tarim Havzasina kadar yayilabilmisti. Manicilik 762 yilinda Uygurlarda devlet dini olarak kabul edilmis ve bylelikle ine dogru genisleme olanagina da

271

kavusmustu. IX. Yz yilda Uygur devletinin yok olmasindan sonra, Cengiz Hana kadar Tarim havzasinda varligini srdrmst. in iinde ise, Gney kiyilarina kadar inerek, buralarda varligini gizli bir din olarak devam ettirmeyi basarmisti. inin Fukien eyaletinde XVI. yz yilda bile Manicilige rastlanmisti. Manicilik Iran ve Babilonyada hi bir zaman egemen din dzeyine ykselemedi, ancak Emevlerin ynetimi altinda genis bir hosgr ve refaha ulasabildi. Maniciler kimi Emev halifelerinden msamaha grdler, baskent Bagdatta az sayida olmalarina karsin, Irakin bir ok kyne yayildilar. Ancak, Emevlere oranla ok daha az dinsel hosgr sahibi olan Abbasler dneminde, Maniciler zindik olarak degerlendirilip baski grmsler, esitli sulamalar nedeniyle cezalandirilmislardir. Bu sulamalar arasinda Dalizm, zina, akraba arasi cinsel iliski ve homoseksellik nde geliyordu. Uygulanan baskilara karsin, zellikle Irakta bulunan Manici topluluk etkinligini IX. yz yila kadar srdrmst. Ancak, devam eden Abbas zulm, Manicilerin toplu halde nce Horasana ve daha sonra, Maniciligin bir devlet dini oldugu Uygur lkesine g etmelerine yol amisti. Maniciligin, Thomas Incili, Addas gretileri ve Hermasin obani gibi Hiristiyan apocryphalarini (Kilise tarafindan kabul grmeyen Incil metinleri) benimsemesinden dolayi, Thomas, Addas ve Hermasin Mani dininin ilk byk havarileri olduklari sylentisi dogdu. Addasin Doguda, Thomasin Suriyede ve Hermasin da Misirda havarilik ettikleri varsayildi. Manicilik, Maninin lmnden nce bile, Filistinde biliniyordu. St. Ephrem 378 yilinda, hi bir baska lkenin Mezopotamya kadar Manicilikten etkilenmediginden yakinmaktaydi. Edessada (Urfa) 450 yilinda gl bir Manici cemaat mevcuttu. Emesuslu Eusebiusun, Laodiceali Georgeun, Tarsuslu Diodorusun, Antakyali Chrysostomusun, Salamisli Epiphanusun ve Bostrali Titusun Manicilige karsi mcadele ettikleri biliniyor. Tm bunlar, Maniciligin Bati Asyada Hiristiyanlik iin ne denli byk bir tehlike oldugunu gstermektedir. Ancak, Maniciligin Hiristiyanliga en fazla zarar verdigi lke Misir oldu. Imparator Konstantin zamaninda, Maniciligi benimsemis olan Iskenderiye valisi tm Hiristiyan rahiplere grlmemis bir sertlikle davrandi. Dogu Roma topraklari zerinde, Manicilik en etkin oldugu dzeye 375-400 yillari arasinda ulasti ve sonra hizla geriledi. VI. yz yilda bir sre iin yeniden nem kazandi ve toplumun yksek siniflari arasinda kabul grd. Bu dnemde Imparator Justinianus Manicilikle ciddi bir mcadeleye girdi ve kisa srede Maniciligin bu canlanma abasi da bastirildi. Ancak, bu abalar Maniciligi tmyle yok edemedi. Bir sre sonra Manicilik, yeniden canlanarak, Paulicianlar ve Bogomiller adi altinda Bizans Imparatorlugunu istil etti. Batidaki Etkileri Batida Maniciligin esas yurdu Kuzey Afrikaydi. Maniden sonra gelen ve ikinci Paracletos olarak adlandirilan Adimantus da Afrikada etkin olmusdu. Maniligin Afrikadaki en byk nderlerinden biri de, IV. yz yilin sonlarinda yasayan Mileveli Faustustur. Milevede yoksul bir ailenin oglu olarak dogan Faustus, genliginde Romaya yerlesmis ve orada Manicilige girmisti. Derin bilgi sahibi degildi, ama etkileyici bir konusmaciydi. Manici evrelerde n ok yaygindi. 383 Yilinda Kartacaya g ettikten kisa sre sonra Hiristiyanlar tarafindan tutuklandi, fakat herhangi bir ceza grmeden saliverildi. 400 Yilinda, Maniciligi ven ve Hiristiyanligi, zellikle Eski Ahidi yeren bir kitap yazdi. Hiristiyan Pederlerinden ve Maniciligin en nemli dsmani olan St. Augustinus bu kitaba tam otuz ciltlik bir yapitla yanit verdi. Faustusun daha sonraki yasami hakkinda bilgi mevcut degil. Ancak, St. Augustinusun yirmi yil boyunca kaleme aldigi sonraki yapitlarinda Manicilikten hi sz etmemesi, bu sre iinde Maniciligin etkisini giderek yitirdigini gsteren bir kanittir. Vandallarin Afrikayi ele geirmesi zerine, Maniciler son bir girisimle, Arius mezhebine bagli Vandallari Manicilige ekmeye alistilar. 477-484 Yillari arasinda hkm sren Vandal Krali Hunericin bu girisime karsi tepkisi ok sert oldu ve Kuzey Afrikadaki tm Maniciler ya srgne gnderildiler, ya da yakildilar. Maniciligin Batidaki merkezlerinden biri de Roma kentiydi. 311-314 Yillari arasinda Papalik yapan Miltiades, Liber Pontificalis isimli eserinde, Romadaki Manicilerden sz etmekteydi. Imparator Valentianusun 372 yilinda ikardigi bir ferman, Romadaki Manicilerin kovusturulmasini buyurmaktaydi. 384-388 Yillari arasinda da, Romada Martari adinda yeni bir Manici tarkat ortaya ikti. Bu tarkat, zgn Mani gretisini degistirmeyi amaliyarak, sekinlerin gezgin yasami terk etmesini ve bir tr manastir dzenine girmesini ngrmekteydi. Martariler en byk direnci Manicilerden grdler. VI. Yz yildan baslayarak, Manicilik Batida neredeyse tmyle yok oldu. Her ne kadar sagda solda, kimi gizli topluluklar ve dalist tarkatlar varligini srdrdyse de, bunlarin Babilonyali peygamber Mani ile dogrudan ya da bilinli bir ilintisi mevcut degildi. Ancak tam bes yz yil sonra, XI. yz yilda Dogudan, Bizans ve Bulgaristan yolu ile gelen Paulicianlar ve Bogomiller Batiyi etkilediler. Bunlarin dalist gretileri, Kuzey Italya ve Gney Fransada tohumlanabilecek verimli alanlar buldular ve bylece

272

tarihte ilk kez Hiristiyan topraklarina ynelik Hali Seferlerine yol amis olan Kathar hareketinin temellerini attilar.

Sonu Bu denli siradisi bir teoloji ve insanin yazgisindan ok Isik iin ilgi besleyen bir dinsel inancin, bylesine hizla yayilip itibar grmesi olduka yadirgatici bulunabilir. Ancak, gnostik efsanelerin bollugu, ne denli akildisi olursa olsun, bu tr yaratilis yklerine inanmaya hazir genis halk kitlelerinin varligini gstermektedir. Ayrica, III. yz yilda Romanin baskici ve mutsuz dnyasinda, tipki Hiristiyanlik gibi, herkese kurtulus vaadeden bir inancin yayilma olasiliginin ne lde yksek oldugu Manicilik rneginden aika anlasilmaktadir. Maniciligin kisa srede yayilmasi, ne ondan nceki, ne de sonraki dinsel inanlarin yayilmasina benzemez. Zira Manicilik, diger dinlerin aksine, kabul edildigi lke ve topluluklarda hi bir temel politik ve sosyal degisim yaratmayi ngrmemistir. Bu durum Manici misyonerlerin grevlerini zorlastirmis, zaten bir bilesim olarak dogan dinlerini, diger uluslarin kltrel ve toplumsal kosullarina adaptasyon geregini yaratmistir. Maniciligin tmyle entellektel dzeyde kalmasi ve toplumsal-politik degisimler yaratmakta iddiasiz olmasi en zayif zelligiydi. Kisacasi Manicilik anti-sosyal olmasi yznden basarisizliga ugradi. Bu sert ve savasi aglarda, uygarliklarini barbar saldirilarina karsi koruma endisesindeki yneticiler, bu denli edilgen bir inanci onaylayamazlardi. Toplumsal kurallari hie sayan, yandaslarina basibos dolasip alismayi reddetmelerini ve sadaka ile geinmelerini buyuran, hayvanlarin ldrlmesine bile karsi ikan barisi bir inancin baski ve zulm grmesi kainilmazdi. rgtsel yapilari da, agir baskilardan sonra yasamini srdremeyecek kadar dayaniksiz ve edilgendi.

MANDENLER (SBILER, MANDAEANS, NASORAEANS)

Son Gnostikler.........................................................................................Derleyen: Thamos

Giris Gnmzde toplam nfuslari ancak 20.000 kisi olan Mandenler, gney Irakta Dicle ve Firat nehirlerinin birlestigi blgede ve gney-bati Iranda oturmaktadirlar. Araplar tarafindan Sbi (Subbi ya da Subb) biiminde adlandirilan bu topluluk,kendilerine Mandenler (bilgili olanlar, arifler anlaminda; Ingilizcede Mandaeans) adini verir. Kendileri iin kullandiklari bir diger ad Nasuralardir (kutsal gretileri koruyanlar anlaminda; Ingilizcede Nasoraeans). Manden adi tm topluluk yeleri iin kullanilirken, Nasura adi yalnizca din adamlari, toplulugun ileri gelenleri ve atalari iin kullanilir. Mandenler, ayri bir dil olan Mandence konusurlar. Sbi szcg ise Mandencede vaftiz olmak ya da suya daldirmak anlamina gelen sab fiilinden tretilmistir ve Araplar tarafindan, Mandenlerin en dikkat eken ve sik uyguladiklari ibadetlerinden biri olan vaftiz uygulamasi nedeniyle, bu topluluga bir ad olarak verilmistir. Sbilerin, Kuranda ayri yerde (Bakara: 62, Maide:69 ve Hac:17) bahsi gemektedir. Bu yerde de onlardan Allaha iman edenler olarak sz edilmesi, erken dnemden baslayarak Mandenlerin kim olduklari ve nerede yasadiklari konusunda Islam arastirmacilarin ilgisini ekmistir. X. Yz yila kadar arastirmacilar, Sbilerin gney Irakta yasadiklarini ve kendine zg bir dinleri bulundugunu belirtmislerdir. Bu ilk degerlendirmeler, yzeysel olmalarina karsin, genellikle dogruydu. Ne var ki, Halife Memun dneminde lm tehditlerinden kurtulmak isteyen Harraniler (Harranli putperestler) kendilerini Sbiler olarak gsterdiler ve bugne dek gelen bir yanlisin ortaya ikmasina neden oldular. Oysa, Asur-Babil politeizmini srdren ve putperest olan H arranilerin Sbiler ile hi bir ilgileri yoktu. Sbi adini almalarindan sonra bir ok Harrani, Bagdat gibi nemli merkezlerde Sbi adini kullanarak nl oldu ve Sbilik adi altinda kendi inanlarini yayma firsati buldu. Gerek Sbiler ise, ezoterik ilkelerinin bir geregi olarak inanlarini aiklamamalari nedeniyle unutuldular. Daha sonralari el-Bagdadi ve Biruni gibi arastirmacilar, Sbileri Harran Sbileri ve VasitSbileri

273

olarak ikiye ayirarak, gney Iraktakileri gerek Sbiler olarak kabul ettiler. Bu arastirmacilar, Harranlilarin gerek Sbi olmadiklarini ve bu adi sonradan aldiklarini da aikladilar. Batili arastirmacilar Mandenler ile XVI. yz yildan baslayarak iliski kurdular. Basta Cizvit misyonerleri ve esitli batili arastimacilar, nceleri Vaftizci Yahya Hiristiyanlari diye adlandirdiklari Mandenlerin kutsal metinlerini evirmeye ve bu dinle ilgili bilgi vermeye basladilar. Son yz yil iinde olduka ciddi arastirmalar gereklestirildi ve Manden literatrnn tm esitli Bati dillerine evrildi.

Tarihe Mandenler, kendi dinlerinin Ademle birlikte basladigini ileri srerler. Aslinda bu din, I.. 200 yillarindan baslayarak, Filistin-rdn yresinde yasayan heterodoks Yahudi akimlari iersinde filizlenmistir. Bu dnemde Kudsteki egemen Yahudi anlayisina karsi ikan bir ok topluluk bulunmaktaydi. Bunlar arasinda en nemlileri Esseneler, Vaftizciler ve Nasuralar idi. Mandenler aisindan bunlarin iinde en dikkat ekeni Nasuralardir. Zira kendi kutsal metinlerinde Mandenler, Nasuralari Filistindeki kendi atalari olarak kabul ederler ve Nasuralarin Yahudiler ile yaptiklari mcadeleyi dile getirirler. Ortodoks Yahudi anlayisina karsi ikan akimlarin iinde Nasuralar en glsyd. Bu yzden Yahudiler, o dnemde karsilarina ikan her aykiri akimi Nasuralardan olmakla suladilar. Nitekim, Isa ve yandaslari da Yahudilerce nceleri Nasura adiyla agrilmisti. Mandenler tarafindan IsikPeygamberi olarak adlandirilan ve byk nder olarak kabul edilen Vaftizci Yahya, byk olasilikla Nasura toplulugu ile iliski iindeydi. Isanin agdasi olan Yahya bir Yahudiydi, ancak sonradan resmi Yahudi grslerine karsi ikarak kendi toplulugunu kurmustu. Isa, Yahya tarafindan vaftiz edilmisti. Yahyanin aykiri inan ve uygulamalari nedeniyle huzursuz olan Yahudiler, blgeye Roma adina egemen olan Herod Antipasa Yahyayi ihbar ettiler. Bunun zerine Yahya tutuklandi ve esitli iskencelerden sonra basi kesilerek ldrld. Yahyanin yandaslari baski ve zulum altina alindilar, bir ogu ldrld. Knight & Lomas, The Hiram Key adli kitaplarinda Nasuralarin I.S. 37 yilinda katliama ugrayarak g etmek zorunda kaldiklarini sylerler ve bu baski uygulamasinin sorumlulugunu dogrudan Aziz Pavlusa (Saint Paul) yklerler. Incilin Habercilerin Isleri 19:1-5 blmlerinde, Aziz Pavlusun Efeste Vaftizci Yahyanin izinden giden topluluklarla karsilastigi, stelik bu kisilerin Isadan hi haberlerinin bulunmamasina ok sasirdigi kayitlidir. Kuds ve Efes arasindaki uzaklik gz nne alindiginda, Vaftizci Yahyaya bagli inan topluluklarinin kisa srede ne lde hizli bir yayilmayi sagladiklari aika anlasilabilir. G etmelerine neden olan katliama Mandenler kutsal kitaplarinda ayrintili biimde yer verirler. Katliamdan kurtulanlar kuzey Mezopotamyaya kamislardir. Mandenlerin kutsal metinleri g edenlerin sayisini 60.000 olarak belirtir. Mandenler, bir sre sonra gney Mezopotamyaya g ettiler. VII. Yz yilda Irakin Mslmanlar tarafindan fethedilmesi ile Mandenler Islam egemenligi altina girdiler. Mslman yneticiler Mandenlere Ehl-i Kitap muamelesi yaptilar. Tm bu tarihsel sre boyunca Mandenler, esitli inan ve kltrlerle iliski iine girdiler ve farkli geleneklerden etkilendiler. Kendi zgn Yahudi kltrleri zerine Iran dinlerinden, Asur-Babil inanlarindan ve Hiristiyanliktan aldiklari esitli geleri uyarladilar. Filistinde ugradiklari katliam nedeniyle Yahudilige karsi bir polemik gelistirerek, zamanla Yahudilik'ten iyice uzaklastilar.

Inanlar Mandenler, dnya zerinde gnmze kadar varligini srdrebilmis en son gnostik din olarak dikkat ekmektedir. Vaftizci Yahyayi teolojilerinin en kutsal kisisi olarak kabul etmeleri nedeniyle Vaftizci Yahya Hiristiyanlari (Christians of Saint John the Baptist) olarak da adlandirilirlar. Oysa Isa hakkindaki degrlendirmeleri olduka farklidir. Baigent, Leigh & LincolnThe Messianic Legacy adli kitaplarinda Mandenlerin Isayi bir sapkin, gizli gretileri herkese aiklayan bir isyankar olarak grdklerini belirtirler.

a)Kutsal Metinler: Pek zengin bir dinsel literatre sahip olan Mandenlerin kutsal metinleri iki ana grupta toplanir: Yazili metinler ve anak ve tabletler zerindeki giz metinleri. Mandenlerin kutsal kitaplari arasinda en nemli yeri ayri kitap tutar: Ginza, Drasia d Yahya ve Qolasta. Ginza (Hazine), yaklasik 600 sayfadir ve Ademin Kitabi diye de adlandirilir. esitli dualar,

274

teoloji, mitoloji, lm ve lm sonrasi gibi konulari ierir.Drasia d Yahya (Yahyanin gretileri), byk lde Yahyanin yasamini ve gretilerini konu alan bir kitaptir. Qolasta (vg) ise vaftiz, ritelik yemekler, ibadetlerle ilgili dualar ve esitli uygulamalari ieren bir kitaptir. Yazili metinler arasinda yalnizca din adamlarinca kullanilmasina izin verilen ezoterik metinler de vardir. Alf Trisar Suialia (Binoniki Soru), Alma Risaia Rabba (Byk IlkEvren) ve Alma Risaia Zuta (Kk Ilk Evren) bu kitaplara rnek olarak verilebilir. Bunlar genellikle teoloji ve mitoloji anlayislarini dile getirmektedir. Ayrica esitli konularla ayri ayri ilgilenen divan, serh ve tefsirler de mevcuttur. Astroloji ile ilgili yazili metinler, daha ok kehanet, cin kovma, ebced hesabina benzer yntemlerle kisisel olaylarin yorumlanmasi konusunda bilgiler iermektedirler. Bunlarin en nemlisi Sfar Malvasiadir (Burlar Kitabi). Yazili olmayan giz metinleri ise esitli durumlarda hastalik, by, afet ve benzer ktlklere karsi anak, mlek zerine ya da metal ve papirs sayfalara yazilan kisa muskalardir. Mandenler, kutsal metinlerinin yaratilista Tanri tarafindan Ademe verildigine inanirlar. Mandenlerin dinsel literatr zerine yapilan incelemeler, bu metinlerin genellikle I.S. II III. yz yillarda derlendigini ortaya koymustur. Mandenlerin kutsal metinleri Aramicenin dogu lehelerinden biri olarak degerlendirilen Mandence ile yazilmistir. Gndelik yasamlarinda Arapa konusan Mandenler, bu dili anlamadan sadece ibadet dili olarak kullanirlar. Mandenceyi okuyup yazabilme ayricaligi yalnizca din adamlarina aittir.

b)Tanri Anlayisi Mandenlerin dinsel anlayislari tmyle gnostik dalizm temeline dayanmaktadir. Bu ikili anlayista, bir yanda Isik Evreni, diger yanda ise Karanlik Evreni bulunmaktadir. Isik Evreninin yneticisi, Yce Yasam, Kudretli Ruh ya da Yceligin Efendisi gibi niteliklerle de adlandirilan Malka d Nhuradir (Isik Krali). Malka d Nhuranin, en stn niteliklere sahip olduguna ve tm eksikliklerden uzak bulunduguna inanilir. Malka d Nhuranin evresinde sayisiz Isik Varliklari vardir. Bu varliklar Uthria (Zenginler) ya da Malkia (Krallar) diye adlandirilirlar. Bunlar da her trl ktlkten uzak varliklardir. Isik Evreni her trl yokluk, ktlk, eksiklik, yanlislik ve lmllkten arinmistir. Dzen ve verimliligi simgeleyen Hiia (Yasam) ilkesinden treyen Isik Evreninin kuzeyde olduguna inanilir. Dalizmin diger ynn olusturan Karanlik Evreni de benzer bir yapilanmaya sahiptir. Bu evrenin basinda, bir adi da Byk Canavar olan Malka d Hsuka (Karanlik Krali) bulunur. O, sayisiz kt varligin yaraticisi ve ktlklerin yayicisidir; kt niteliklerin tmne sahiptir. Aslan basli, ejder gvdeli, kartal kanatli ve kaplumbaga sirtli olarak dsnlen Malka d Hsuka, solugu ile demiri eritir ve bakisiyla daglari sarsar. Yine de, Malka d Nhuranin karsiti oldugu iin aptal ve sersem olduguna inanilir. Karanlik Evreni yokluk, eksiklik ve dzensizligi simgeleyen Kara Su (Kaos) ilkesi tarafindan yaratilmistir ve bu evrenin gneyde bulundugu varsayilir. Malka d Hsukanin yaninda sayisiz kt varlik, devler, canavarlar, seytanlar ve kt ruhlar bulunur. Bunlara ek olarak, Karanlik Evrenine dsms ya da kaderin bir sonucu olarak buraya atilmis bazi Isik Varliklari da vardir. Bunlarin nderi olan Ruha, zellikle evrenin ve insanin yaratilisinda ktlkleri harekete geiren disi figr olarak Malka d Hsukayi kiskirtan ve bu nedenle Karanlik Evrenine mahkum olan bir Isik Varligidir. Ayrica Isik Evreni ile Karanlik Evreni arasinda aracilik grevi gren Yusamin, Abatur ve Ptahil gibi varliklar da mevcuttur. Hem Malka d Nhura, hem de Malka d Hsuka ezeli ve ebedi varliklardir. Dnyanin sonu gelince tm kt varliklar yok olacaklar, ancak kaos ilkesi ile Malka d Hsuka kendi evrenlerinde tutsak olarak varliklarini sonsuza kadar srdreceklerdir.

c) Yaratilis Anlayisi Mandenler'e gre, evrenin ve insanin yaratilisi iyilik ile ktlgn arasindaki kainilmaz savasin bir sonucudur. Evren yaratilmadan nce, Isik Evreni ile Karanlik Evreni birbirinden tmyle ayri durumdadirlar. Yapisi geregi Karanlik Evreni dzensizligi simgeleyen Kara Sudan olusmustur; yasam ve verimlilik gelerini iermedigi iin orada hi bir varlik yoktur. Bu yzden Malka d Hsuka, kimi Isik Varliklarini tutsak etmeyi planlamaktadir. Bu durumdan haberdar olan Malka d Nhura kendi elisi olan

275

Manda d Hiiayi (Yasam Elisi) zel grevle gizlice Karanlik Evrene gnderir. Kutsal silahlari sayesinde Manda d Hiia, Karanlik Kralinin yakalar ve zincire vurur. Ancak bu sirada Isik Evreninde yasayan Yusamin ve Abatur gibi kimi Isik Varliklari meraktan iki evrenin arasindaki perdeyi aralarlar ve Kara Suya bakarlar. Iste onlarin bu meraki, Isik Evreninden dsmelerine neden olur. Isik Evrenine geri dnmek isterler, ancak ilahi kader geregi bu artik olanakli olmayacaktir. Ikinci Yasam ve nc Yasam olarak da adlandirilan Yusamin ve Abaturun dssleri evrenin ve insanin yaratilmasi aisindan son derece nemlidir. Bunlar Isik ve Karanlik Evrenleri arasinda sinirda kalirlar ve kendilerine ait yeni bir evren kurmaya alisirlarsa da basarili olamazlar. Abatur, Kara Suya bakar ve kendi yansimasini grr. Bu yansimadan Drdnc Yasam olarak adlandirilan Ptahil olusur. Kara Suyun iinde kendini kurtarmaya abalayan Ptahili daha nceden Karanlik Evrene atilmis olan Ruha grr. Ruha gider ve Malka d Hsukanin zincirlerini zer. Ikisi birlikte Ptahile dost grnerek Ptahili maddi dnyayi yaratmasi iin kiskirtirlar. Amalari sonradan Ptahilin yaratacagi bu maddi dnyaya egemen olmaktir. Bu arada Ruha ile Malka d Hsuka birlesirler ve bu birlesmeden kt varliklar olan yedi gezegen ve oniki bur dogar. Ptahil, Isik Krali Malka d Nhuraya kurtulmak iin yalvarir. Malka d Nhura, Ptahile Yasam Isigini verir. Bylece Ptahil dnyayi yaratir. Dnyanin maddi ynleri Kara Sudan, yasam ve verimlilik tasiyan ynleri Yasam Isigindan olusur. Yaratilis tamamlaninca Malka d Hsuka, Yasam Isiginin kamamasi iin dnyanin evresine kendi kt ocuklari olan yedi gezegen ile on iki burcu dizer; dnyayi Ptahilin elinden alir ve cinler, seytanlar gibi kt varliklarla doldurur. Grldg gibi Mandenlerin inancinda dnyanin yaraticisi Malka d Nhura degil, dsms bir Isik Varligi olan Ptahildir ve gnostik yaklasimda sik grlen Demiurgos roln stlenmektedir. Yarattigi dnyanin kt glerin eline getigini gren Ptahil, en azindan dnyada kendisini simgeleyecek bir varlik bulunmasini arzular ve insani yaratmayi planlar. Ancak kt gler yine ise karisirlar ve onu kandirmayi basarirlar; yaratilan sadece bedendir; yasam gesinden yoksun oldugu iin cansizdir. Ptahil, bedene can vermek iin trl yollari dener ancak basarisiz olur. Bunun zerine Malka d Nhuraya kendisine yardim etmesi iin yalvarir. Bu yakarisa yanit olarak Isik Krali, insanin ruhunu Isik Evreninden yeryzne indirir ve Manda d Hiia araciligi ile cansiz bedene yerlestirir. Bunun zerine Adem ayaga kalkar. Mandenlere gre Adem ilk inanan kisidir. Isik Krali insani kt varliklarin eline birakmamis, ruhun bedene konulusu ile birlikte, insani egitmesi iin Manda d Hiiayi grevlendirmistir. Insani korumak zere Hibil, Sitil ve Anus adlarinda muhafiz yollamistir. Bylece yaratilan ilk insan Isik Kralina baglanmistir. Ayrica Ademin yeryznde yalniz kalmamasi iin Havva yaratilmistir. Adem ile Havvanin evliliklerinden kiz ve erkek kardes dogmus ve bunlar vasitasiyla insanlik ogalmistir.

d) Insan ve Kurtulus Anlayisi Mandenlere gre insan madde ve ruhtan olusan iki farkli geden meydana gelmistir. Beden, madde olarak ktlk ve karanligi, ruh ise iyilik ve aydinligi simgeler. Beden, varlik olarak ktlge aittir. Oysa ruh, tanrisal Isik Evreninden gelerek bedene konulmustur. Bedene yerlestirilen ruh bu durumdan hi hosnut degildir ve Isik Evrenine yeniden ykselmek istemektedir. Diger yandan, yeryzndeki kt gler ellerine dsen bu Isik Varligini kairmamak iin epeevre kusatarak, esitli dnya nimetleri ile hirs, sehvet, kiskanlik gibi duygularla bu dnyaya baglamaya alismaktadirlar. Ruh, beden iinde bir tutsak yasami srdrmektedir. Manden inanlarina gre, kurtulus yalnuzca ruh iin geerli olabilir, zira beden maddi dnyaya aittir. Ruhun kurtulusu ise, bedenden ve dnyadan ayrilmasi ile olanaklidir. Bu kurtulus ugruna ruhun, dogru inan ve ibadetlere baglanmasi gereklidir. Ancak bu bile yetersiz kalabilir. nk, Mandenlere gre tek kurtulus, Tanrisal Bilgiye sahip olmakla gereklesir. Bu bilgi, kazanilan ya da grenilen bir bilgi degil, ancak verilen, bahsedilen bir bilgidir. Insanin kurtulus iin yapmasi gereken, bu bilgiyi alabilecegi uygun ortami hazirlamaktir. Bu da inan ve ibadetlerle olabilir. Tanrisal Bilgiye sahip olan ruh, maddi dnyadan temizlenerek tanrisal Isik Evrenine, yce Isik Kralinin yanina ykselir. Ilk kurtulus rnegi Ademin kisiliginde gereklesmistir. Yaratildiktan sonra Adem, ktlkten uzak kalmis, Isik Kralina itaat etmis ve kendi kurtulusu iin yakarmistir. Bylece Ademe Manda d Hiia araciligi ile Tanrisal Bilgi iletilmis, Ademin ruhu Isik Evrenine ykselmistir.

e) Kiyamet Anlayisi Mandenler, Ademin yaratilisindan kiyamete kadar dnyanin 480.000 yil srecegini varsayarlar. Bu sre

276

drde ayrilir. Adem ile baslayan ilk dnem 216.000 yil srms ve sonunda insanlik kili ve hastalik tarafindan yok edilmistir. Yalnizca bir ift insan hayatta kalmistir. Ikinci dnem 156.000 yil srms ve insanlik bu kez ates ile yok olmus; yine bir ift insan kalmistir. Bin yil sren nc dnem sonunda insanlik su ile yok edilmis; sadece Nuh ve ailesi yasamayi srdrmstr. Iinde bulunulan son dnem Nuh ile baslamis olup, kiyamete kadar 8.000 yil srecektir. Drdnc dnemin son 2.000 yili, Kudsn kurulmasi ile baslayan, ktlk ve savaslarin giderek arttigi Ahir Zamandir. Bu dnemde Mandenlere ynelik siddet ve baskilar yogunlasir; kitlik, kuraklik, salginlar ve dogal afetler artar. Kiyamete dair esitli isaretler grlr. Bu isaretlerin baslicalari bir yildizin okyanusa dsmesi, yedi denizin sularinin kizarmasi; bu sulardan ienlerin kisir olmasi ve son olarak da byk bir firtinanin ikmasidir. Bu isaretlerden sonra Prasai Siva (Son Savasi) ikacaktir. Bir anlamda Mehdi olan Prasai Siva dneminde tm ktlkler son bulacak, savaslar ve tm dogal afetler kaybolacaktir. Bu dnem bir Altin ag olacaktir. Mehdinin egemenligi kiyamete kadar srecektir. Kiyamet gn, nce havanin zehirlenmesi ile tm canlilar lecek, sonra gezegenler ve burlar yok olacaktir. Kiyametten sonra tm ruhlar iin genel hesap yapilacaktir. len insanlarin ruhlari yedi gezegenden geerek Abaturun terazisine ve oradan da Isik Evrenine ykselir. len kisi eger iyi ve inanli bir kisiyse ruhu, gezegenleri hizla geer ve Isik Evrenindeki Msunai Kusta adli cennete ulasir. len kisi gnahkarsa, onun ruhu gezegenlerde kalir ve iskencelere ugrar. Kiyamet gn, gezegenlerde tutulan ruhlar da Abaturun terazisinden geerek, gnahlarinin son cezasini ekmek zere bir tr cehennem olan Suf Denizine atilacaklardir. Gnahlarinin cezasini tamamlayan ruhlar Isik Evrenine ykselecektir. Manden olmayanlar ise sonsuza kadar Suf Denizinde kalacaklardir.

f) Ibadet Mandenlerin yasantisi dinsel kurallarla siki bir disiplin altina alinmistir. Ruhun kurtulusu iin ibadet sarttir. Manden ibadetleri arasinda en nemlisi vaftizdir. Masbuta, Tamasa ve Risama biimlerinde esit vaftiz vardir. Tam vaftiz olan Masbuta bir din adami gzetiminde akarsuya tmyle dalip ikma biiminde uygulanir ve haftada bir kez pazar gnleri yapilmasi zorunludur. Tamasa ise bir din adami yardimi olmadan kisinin kendi basina akarsuya kez dalip ikmasi islemidir ve ancak kavga, kfr etmek, yalan sylemek gibi dinsel bakimdan kirli sayilan eylemler sonrasinda uygulanir. Risama ise Islamdaki abdeste benzer biimde uygulanan bir vaftiz trdr. Vaftizin kesinlikle bir akarsuda yapilmasi gerekir. Mandenler, akarsulari Isik Evreni ile iliskili grrler ve onlari Yasam Suyu diye adlandirirlar. Haftada en az bir kere uygulanan vaftizin disinda dinsel bayramlarda, evlilik, dogum, lm, yolculuk gibi durumlarda da vaftiz uygulamaktadirlar. Ibadetler arasinda esitli nedenlerle dzenlenen trenler ve yemekler de nemli bir yer tutar. lm sonrasinda yapilan Masiqta adli tren, len kisinin ruhunun Isik Evrenine hizla ulasmasi iin uygulanir. Bu trende din adamlari tarafindan hazirlanan zel yemekler, belirli riteller vasitasiyla yenilir. lm disinda, rahiplige giris treni (inisiyasyon) ve tapinagin temizlenmesi gibi nedenlerle de ritelik yemekler dzenlenir. Bu tr ayin yemeklerinden nce din adamlari tarafindan gvercin ve ko kurban edilmesi de sik grlen uygulamalardandir. kez gndz ve iki kez gece olmak zere gnn belirli saatlerinde Isik Kralina dua ederler. Bu dualar yzler kuzeye dnlerek gereklestirilir. Yilin belirli gnlerini ugursuz kabul ederler ve byle gnlerde is yapmamaya, disari ikmamaya zen gsterirler. Yilin belirli gnlerinde de bayram yaparlar. En nemli bayramlari, bir tr bahar bayrami olan, bes gn boyunca kutlanan Panja ya da Parvania bayramidir. Diger gnostik geleneklerin aksine, Mandenlerde dnyadan elini etegini ekerek bir inziva yasami srmek biiminde uygulamalara yer yoktur. Her ne kadar dnyanin kt gler tarafindan yaratildigina inansalar da evlilik, ocuk sahibi olma ya da is kurma gibi olaylara ok nem verirler. Mandenler tapinaklarina Mandi adini verirler. Tapinaklar, genellikle bir akarsu yakininda, kuzeye bakan, gney tarafinda kk bir kapisi olan, penceresiz, basik bir kulbeden ibarettir. Bu yapinin akarsuya baglanan kk bir vaftiz havuzu vardir. Tapinak iinde herhangi bir dseme ya da ssleme bulunmaz, burada ibadet de yapilmaz. Mandi aslinda Isik Evreninin kk bir modeli, bir simgesi olarak dsnlr. Mandilere yalnizca din adamlari girebilir. Onlar da sadece belirli zamanlarda girerler. Bu bakimdan Mandinin bir tapinak oldugunu sylemek bile zordur; zira tapinaktan ok bir klt kulbesi niteligindedir.

Toplumsal Yapi

277

Mandenlerde birbirinden kesin izgilerle ayrilmis toplumsal kastlar mevcut degildir. Bununla birlikte topluluk iinde dini trenleri yneten bir din adamlari grubu bulunur. Kuramsal olarak bedence saglam, soyunda bir sapkinlik ya da dinden dnme olmayan herkes din adami olabilir. Ancak uygulamada din adamligi babadan ogula geen bir meslek gibidir. Din adami olacak kisiler uzun bir sre bir baska din adami gzetiminde adaylik ve grencilik dnemi geirirler. Daha sonra dzenlenen bir inisiyasyon treni ile din adami olurlar. Din adamligi drt dereceden olusan bir hiyerarsik yapiya sahiptir. Yardimci din adamlarina Asganda adi verilir. Normal din adamlarina Tarmida denir. Ganzibra derecesi ise yresel bas rahiplik dzeyidir. En st dereceye RisAma adi verilir ve Manden toplulugunun nderi anlamina gelir. Toplulugun tm yeleri kutsal elbise olan Rastayi srekli giymek zorundadir. Rasta, uzun beyaz bir elbisedir. Rastasiz lmek, lm sonrasinda byk cezalar getirecektir. Bu nedenle Mandenler, dis elbiselerinin altina daima Rastalarini giyerler. Din adamlari, Rastaya ek olarak, bazi zel esyalar da kullanirlar. Bunlar arasinda en nemlisi sag el kk parmaginda tasinan altin bir yzktr. Ayrica zeytin dalindan yapilmis bir asa, agzi ve burnu kapatacak biimde basa sarilan beyaz bir sarik ve salari baglamak iin basa sarilan bir kurdele vardir. Yalnizca din adamlarinin giyebildikleri bu nesneler, din adaminin lmnde kendisi ile birlikte gmlrler. Topluluk yeleri iin bir dine kabul treni yoktur. Manden bir aileden dogan herkes toplulugun dogal yesi olarak kabul edilir. Manden anne ya da babadan dogmamis bir kimsenin topluluga kabulu olanaksizdir. Her topluluk yesinin bir dnyalik adi, bir de gizli adi olmak zere iki adi vardir. Gizli ad, dogumda din adamlari tarafindan yapilan astrolojik hesaplar sonucunda verilir. Bu gizli ad yalnizca topluluk yeleri arasinda ve dinsel trenlerde kullanilir. Her yenin toplulugun gizlilik ilkesine uymasi en nemli grevidir. Manden dininin herhangi bir kurali ya da gretisini, Manden olmayanlara aktarmak en byk gnah olarak degerlendirilir. Arkon Daraul, Gizli rgtler (Secret Societies) adli kitabinda Mandenlerin inisiyasyon trenleri dzenlediklerini ve Masonluktakilere benzer bazi riteller uyguladiklarini belirtmekle olduka abartili bir sonuca ulasmaktadir. Ancak Mandenlerin gretilerinin ezoterik niteligi yadsinamaz.

Kaynaklar: Sinasi Gndz, Baslangitan Gnmze Dinler Tarihi kitabininGnostik Dinler blm. Sinasi Gndz, "Mitoloji ile Inan Arasinda" Sinasi Gndz, "Sbiler, Son Gnostikler" Islam Ansiklopedisi. The Catholic Encyclopedia, "Nasoraeans" maddesi. Encyclopedia Britannica, "Mandaeanism" maddesi. Encyclopedia of the Orient, "Mandeans" maddesi. Underground Streams, "The Johannites", http://home.fireplug.net/~rshand/streams/scripts/johannite.html

278