L DENZ YAZMALARI

Yazan Erhan Altunay

1947 ylnda, l Deniz Kysnda Kumran'da, obanlk yapan bir Bedevi'nin kaybolan hayvanlarn ararken girdii bir maarada bulduu yazmalar bilim ve teoloji dnyasn alt st etmiti. Tarihe l Deniz Yazmalar olarak geecek olan bu yazmalarn srrnn zlebildiini sylemek iin ise daha ok erkendir. Yazmalarn 1947 ylnda oban tarafndan bulunmasndan sonra, bu yazmalar Kuds niversitesi'nin eline gemi ve bu maaralarda aratrmalar balamtr. 1958 ylna kadar sren almalarda bir ok yazmann yan sra arkeolojik baka bulgulara da rastlanmtr. 10 yl sresince 11 maarada yaplan kazlar 800 kadar yazmann ve bir ok parann gn na kmasn salamtr. Bunlar arasnda Tevrat'ta geen metinler bulunduu kadar bulunmayanlar da mevcuttur. Bu metinlerin aa yukar drtte biri kadar Tevrat'ta geen metinlerdir. Bunlarn dnda kutsal metinlerin imitasyonlar da sz konusudur. Ancak yazmalarn pek ok yeri okunamad iin bunlar yeniden derlemek ok zor olmu, baz blmler ise derlenemez ekilde bozulmutur. Metinler daha ok deri zerine yazlm olmakla birlikte papirs ve bakr zerine yazlm metinler de vardr. Bu metinlerin dilleri branice, Arami dili ve yerel dillerdir. Bu belgeler ayn zamanda bunlar yazan topluluun inanlar ve yaaylar hakknda da bilgi vermektedir. Bu metinleri bir Yahudi topluluunun yazdna kuku yoktur. Bu topluluk genellikle Esseniler olarak dnlmektedir. Metinlerin yazl tarihleri de metinlerin bir topluluk tarafndan yazldn ve saklandn gstermektedir. Metinlerin en eskisi M 250 en yenisi ise 68 tarihine tarihlenmektedir. 68 tarihi ayn zamanda Kuds'e giden Roma ordularnn Kumran kentini yktklar tarihtir.

YAZMALARI KMLER YAZDI ?

Yazmalarn bir Yahudi tarikatna ait olduklar konusunda aratrmaclar gr birliine varmlardr. En olas gzken topluluk ise Esseniler olarak dnlmektedir. Bu topluluun Esseniler olup olmadn bir kenara brakp yazmalara gre bu topluluun kurallarna ve yaayna bakmakta fayda vardr. kan yazmalarn arasnda bu tarikatn kurallarn belirleyen yazmalar da vardr. Bunlarn arasnda bu topluluun Tanr ile yeni bir ahit yaptna ilikin yazmalar da vardr.

Kanunlar yazmasnda bu tarikatn kurallar ile ilgili ayrntl bilgi sahibi olabiliyoruz. .Bunun dnda tarikat hakknda bilgi alabileceimiz baka yazmalar da vardr. Yazmalara gre bu topluluk srail halkndan kma , katlmak isteyen ve akl ve disiplin snavlarn verebilen herkese akt. Tarikata girenler iin , artk bu hayata baladna ilikin trenler yaplmaktayd. Yeni girenler ayrca gnahlarn itiraf ediyor ve Tanr'nn lutfunu talep ediyorlard. Bu trenlerde ilgi ekici bir yn de Tanr'nn ad yceltilirken eytan yani Belial yeriliyordu. Yeni girenin tam olarak kabul edilmesi ise seneler sonra yapt ilere gre oluyordu. Topluluk iinde ruhban snfnn tam bir hegemonyas vard. Ruhban snf da kendi iinde bir hiyerariye tabii idi. Rahipler her sene yaptklarna gre bir sralamaya sokulmaktaydlar. Toplulua girenler iin ise her sene neler yapaca nceden belirlenmiti. "Karde"ler arasnda ise tam bir sevgi ortam ngrlmekteydi. Herkes kardeini kendi kadar sevmeli, etrafna iyilik yapmalyd. Kt davranlar ise sert bir biimde cezay hak etmekteydi. Toplulua girenler maddi zevklerden uzaklamak, bunlarn peinden komamak zorundaydlar. Evlilik yasak olmamakla beraber sk kurallara balyd. Bu topluluk ayn zamanda Kanun Evi olarak da adlandrlyordu. Yazmalara gre on kiiyi getiklerinde ilerinden birinin gece ve gndz kanunlar okumas gerekiyordu. Kanunlara kar koyanlar ise cezalandrlyor ve topluluktan ihra ediliyorlard.

Trenler :
Toplulua kabul edilen kii tam bir yl gemeden baz trenlere katlamyordu. Bu trenlerden en nemlisi ise arnma (purificatio) treni idi. Bu tren vaftiz trenine benzeyen ve suyla yaplan bir trendi. Trenin ayrntlar gnmze kadar ulamamtr ; ancak am yazmasna gre suyun kiiyi tam olarak kaplayacak kadar olmas gerektiini biliyoruz. Bu treni bysel bir tren olarak kabul etmemek gerekmektedir. Bu sembolik bir arnmadr. Zaten bu trenin etkili olabilmesi iin kiinin kalbinin de temiz olmas gerekmektedir. Bir nemli tren de komnyon, topluluk yemei idi. Yemek konseyden on kii hazr bulununca toplanabiliyor ve ekmek ve arabn kutsanmasyla gerekleiyordu. Bu iki nemli tren de farkl ekillerle de olsa Hristiyanla gemitir.

YAZMALARIN ER
Daha nce de belirttiimiz gibi 11 maaradan eitli boyutlarda yazmalar kmtr. Bu yazmalar dnda blgede yaayan Bedevilerden satn alnanlar yazmalar da vardr. Bu yazmalar iinde ok iyi korunanlara da rastlanmtr, tamamen paralanm olanlara da. Bu yazmalarn konular eitlidir. Bakr yazmalar dnda kalanlar ksaca zetleyecek olursak : Yaradl (Tekvin blmnn apokrifi) Kurallar Ik oullar ve Karanlk oullar (yi kt mcadelesini anlatan yazlar) Tevrat yorumlar lahiler

l Deniz yazmalar iinde farkl konularda olanlar olsa da kabaca bu balklar altnda toplanabilirler. Bir envanter kartmak gerekirse, paral olarak 600 civarnda yazma szkonusudur. Bu yazmalarn yaklak drtte biri Tevrat metinleridir, hatta ou metinin bir ok kopyasna rastlanmtr. Bu metinlerin arasnda apokrif metinler de vardr. Bulunan paralardan bir blm de , 1896-1897 yllarnda Kahirede bir sinagogda Salomon Schechter tarafndan bulunan ve 1910da yaymlanan yazmalarla ayn blmleri iermektedir. am yazmas ya da am Belgesi denilen bu belge de deerli bilgiler iermektedir.

Bakr rulolar
l deniz yazmalar iinde en ilgin olanlar da kukusuz bakr rulolardr. Bu rulolarn dier rulolardan olan fark bakr olmas dnda , topluluun kurallar ya da inanlarndan bahsetmemesi bunun yerine sakl bir hazine hakknda bilgi vermesidir. Bu rulonun bir hazine hakknda bilgi vermesi , yazmalar aratran ekibi de artm, hatta bunu ilk tercme eden John Marco Allegronun bunu basmas bu ekip tarafndan, define avclarnn hcum etmesi korkusuyla engellenmitir. Bu keif bilim dnyasn da ikiye blmtr. Bir blm aratrmac burada gerekten bir hazine olduunu savunurken bakalar da bunun sembolik bir anlatm olduunu iddia etmilerdir.

Bunun gerek hazine olduunu iddia edenler bu hazinelerin birinci ya da ikinici tapnaktan geldiini ve Esseniler tarafndan saklandn sylemektedirler. Bunun tersini iddia edenler ise Kumran Essenilerinin bu kadar zenginlie sahip olamayacaklarn ve Kudsteki toplulukla olan ilikilerinin ktlnden, tapnaktaki hazineleri elde edemeyeceklerini sylemektedirler.

Bu hazinelerin gerek anlam ne olursa olsun bu hazineleri arayanlar, hatta bu hazineleri Tapnaklarn bulduunu syleyenler vardr. Ancak Romadaki Titusun zafer takna bakldnda Romallarn hazineleri aldklar grlmektedir. Buna karlk olarak da baz aratrmaclar asl hazinelerin sakl kaldn , Romallarn aldklarnn sadece gstermelik olduunu iddia etmektedirler.

TOPLULUUN RETLER
Topluluk kanlmaz olarak Tevratda geen ana kavramlara bal idi ancak yine de kendine zg grler gelitirmiti. l Deniz yazmalar incelendiinde , topluluun kendine zg doktrinleri ve topluluk kurallarnn byk lde yazya geirildii grlmtr. Topluluun inanna gre, topluluk kutsal yazlardaki gizemleri anlam ve bunlarn srrna ermektedir. Kurallar yazmasna gre Byk sdatn da grevi, bu yolu semi topluluk yelerine bu bilgileri almasnda yardmc olmaktr. Bu ekli ile bu topluluk ezoterik karakterini gstermektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, ezoterik retilerin aksine fazlasyla yazl metin bulunmasdr. Ancak bulunan yazl metinler, topluluun saklad srlarla ilgili olmaktan te kurallar ve yorumlar kapsamaktadrlar.

yi Kt Kartl
Topluluun retilerinde en ilgi ekici husus , Zerdtlkde olduu gibi , iyi ve kt glerin kartlnn nemli bir yer tutmasdr.
yi glere hkmeden g topluluk tarafndan Ik Prensi diye adlandrlmaktayd. Onun emrindekiler ise Ik oullar diye adlandrlmaktayd. Onlarn karsnda ise kt glere hkmeden Karanlklarn Prensi ya da Belial vard. Emrindeki gler ise Karanlk Oullar olarak adlandrlyordu. l Deniz yazmalarna gre, Tanr insana iki tr ruh vermiti. Bir doruluun yolundan giderken tekisi sapknlk yolunu izliyordu. Bu yollarn aklamas da ilgintir. Kurallar yazmas yle anlatr :

Bir k kaynandan Doruluk kkn almaktadr, Sapknlk ise karanlklarn kaynandan, Ik Prensinin elinde Doruluk oullarnn hkmdarl vard, Ik yolundan yryorlard.

Karanlklar Prensi ise

Sapknlk oullarnn hkmdarln elinde bulunduruyordu, Ve onlar Karanlklarn yolundan yryorlard. (Kurallar 3, 19-20) Krallarn drdnc blmnde de buna benzer ifadeler geer. Yine Kurallar yazmasna gre Ik oullarnn iledii gnahlarn nedeni de Karanlklar Prensidir. Burada dikkat edilmesi gereken, Ik ve Karanlklar Prensinin yi ve kt tanrlar olarak dnlmemesi gerektiidir. nk her ikisi de Tanr tarafndan insanlar iin yaradlmlardr. "Fakat Tanr , Sapknln sonunu nceden belirlemitir. Bu onun gizemi ve bilgeliinin zaferidir. Ve Tanr yeniden geldii vakit doruluk sonsuza kadar hkmedecektir. Ancak iyi ve ktnn sava Tanrnn gelecei hkm gnne kadar srmektedir. Bu blmler bize, Hristiyanln kkeni, daha baka bir deyile Hristiyanlktaki eytan kavramnn kkeni hakknda bilgi vermektedir. Kiilerin Ik Oullarna ya da Karanlk oullarna katlmalar tamamen Tanrnn nceden yapt bir seim olarak belirlenmitir. Karanlk oullar sonsuza kadar byle kalacaktr. Ik oullar ise yanl yollara da sapabilirler. Ancak Tanr ve Ik Prensi btn Ik oullarnn yardmna geleceklerdir. (Kurallar 3, 24-25) . Bylece toplulukta Tanrnn onlar kurtaracana dair her zaman bir gven hkm srmektedir. Bu gven daha sonra Hristiyanlkta da, slamda da karmza kacaktr. Buradaki bir dikkat ekici nokta da , hkm gnnde dllendirilme ve cezalandrlma kavramlardr. Hkm gn geldiinde ller topraktan kalkacaklar (Sava Kurallar Yazmas 12,5) ve son mcadele balayacaktr. Seilmi olanlar ise sonsuz mutluluk dolu bir yaam yaam yaayacaklardr. Karanlk oullar ise , karanlklarn atei iinde tamamen yok olana kadar aclar iinde kvranacaklardr. Kurallar yazmasnda geen bu blmler de bize Hristiyanl ve slam anmsatmaktadr.

Mesih beklentisi
Mesih beklentisi de topluluun doktrinlerinin nemli bir esidir.

Deiik tarihlere tarihlenen belgeler nda, Mesih beklentisi topluluun tarihi boyunca da farkllk gstermi , yukarda ad geen kavramlarla karmtr. Ancak genel olarak bu topluluun bir beklenti iinde olduunu ve zamann sonuna gelindiinini dnldn syleyebiliriz. Ancak Mesih kavram topluluk yazmalarnda olduka karmaktr. Klasik mesih retisine bal kalnmakla birlikte mesih-rahip, mesih-kral ve aada inceleyeceimiz Adalet stad kavramlar birbirine karm bir haldedir. Mesih kavram ile beraber Adalet stad kavramnn da, Adalet stadnn dnnn beklenmesinin de byk rol oynam olduu kesindir.

Adalet stad
Yazmalarda geen bir nemli kavram da more hassedek diye adlandrlan ve Adaletin Efendisi, Adalet sdat ya da Adil olan, Adil Efendi diye tercme edebileceimiz kavramdr. Kumran topluluunun inanlarna gre, bu kii beklenen Mesihden farkl bir kii idi. Baz yazmalara gre Adalet sdat, sadan nce 180-60 yllar arasnda bir dnemde yaam ve lm biridir. Ancak dn beklenmektedir. Burada artc olan Adalet sdat ile sann hayat arasndaki artc benzerliktir. Ancak Adalet sdat hakkndaki bilgilerimiz olduka kstldr. l Deniz yazmalar arasndaki Habakkuk yorumuna gre, Habakkuk kiab aslnda Adalet sdatn anlatmaktadr ve zamann sonunun geldiini haber vermek de Adalet sdatna dmtr: Ve Tanr son nesile neler olacan yazmasn Habakkuka bildirdi. Dediklerine gelince; onu okuyan kosun, bu Adalet sdatn anlatmaktadr. Tanr ona peygamberlerin szlerinin srrn aklamtr. Bu blm olduka ilgintir, nk Adalet sdat direk olarak Tanrdan vahiy alyor olarak gzkmektedir. Aslnda burada Adalet sdat Tanrdan vahiy alan biri olarak grlmekten te, eski bilgileri yeniden derleyen biri olarak da grlebilir. Burada bir baka dikkat ekici nokta da, Kumran topluluu zamannda ok yaygn olan, zamann sonunun geldii dncesinin, Adalet sdat tarafndan ele alnyor olmasdr. Oysa Vaftizci Yahya da bu savla ortaya kmtr. Burada Yahyann bu yazmalar bildiini de dnebiliriz, daha ileride greceimiz gibi de bu hi de dk bir olaslk deildir. Zamanlarn sonunun geldiini syleyen Adalet sdat, Habakkuk yorumuna gre etrafndaki insanlarn kar koymas ile karlam ve onlar tarafndan sulanm, hatta cezalandrlmtr. Ancak metinde nasl cezalandrld yazmamaktadr. am yazmasna gre ise Adalet stad Tanrdan esin alan biri olmaktan te, insanlara yol gsteren bir rehberdir.

KUMRAN TOPLULUUNUN KML

Kumran topluluunun dneminde varolan hangi Yahudi tarikat ile ilkili olduu uzun zamandan beri tartma konusudur. Topluluun belgelerinin yazm tarihlerinin yaklak M 100 lndan MS 68 ylna kadar uzanmas, ilk hristiyanlar da dahil olmak zere dnem iinde varolan btn Yahudi topluluklarnn incelenmesini gerektirmektedir. Dnemin topluluklar incelendiinde, Kumran topluluu ile en ok Esseniler arasnda benzerlikler gze arpmaktadr. Esseniler hakknda bize bilgi verenlerin banda Flavius Josephus ve skenderiyeli Philon gelir. Josephus, zellikle Yahudi Sava adl eserinde Essenileri olabildii lde tantmtr. Bu kitaptan, her ne kadar birebir yazmam olsa da l Deniz Yazmalar ile olan benzerlikleri gzlemleyebiliriz. rnein toplulua kabul edilme srecinde bu benzerlik gze arpmaktadr :

Toplulua girmek isteyenler hemen kabul edilmezler. Aday darda bir yl kadar bekler ; ancak ondan Esseni gibi davranmasn isterler [] Daha sonra, bu sre boyunca, [aday] kendini kontrol edebildiini gsterir ve topluluun yaam tarzna daha da ok yaklar. Aday , arnma (purificatio) banyolarna da katlr. Ancak daha kabul edilmi deildir. Sabrn gsterdikten sonra iki yl boyunca karakteri incelenir ve eer hak ediyorsa topluluk iine kabul edilir. Bunun dnda, topluluk iindeki hiyerari, din adamlarna gsterilen sayg, ortaklamac yaam hakknda bilgiler, temizlik ve adalet gibi kavramlar hakkndaki bilgiler, ezoterik bilgiler ve kutsal kitaplarn allmas , inanlar gibi bir ok konularda antik yazarlarn Esseniler hakknda verdikleri bilgiler ve l Deniz yazmalar arasnda ortak ynler bulunmutur. Son zamanlarda yaplan aratrmalarda da Essenilerin Kumranda yaadnn ortaya kmas , Kumran topluluunun essenilerden olutuu ynndeki savlar kuvvetlendirmitir. Biz de bu savlara sadk kalacamzdan ve bunlar rtecek kantlar olmadndan ya da bulunamadndan Kumran topluluunu Esseniler olarak kabul edeceiz.

HIRSTYAN DNNN KKENLER VE YAZMALAR

Yazmalarn bulunmas ve okunmas Hristiyanln orijinallii konusunu da tartmaya amtr. Hristiyanlk ile ilk defa sylendii iddia edilen savlarn bu yazmalarda varolmas bu dinin tarihinin yeniden yazlmas gerektiini ortaya koymaktadr.

Mesih szc kken olarak "yalanmak" szcnden gelmektedir. Eski srail krallarnn tahta karken yalanmalar, gelecek olan kurtarcnn da yalanacan , kral olacan dndrtm ve gelecek olan kurtarc bu isimle anlmtr. srailliler iin gelecek olan kendilerini esaretten kurtarp kral olacak bir Mesih'tir. Yeni bir kuracak kurtarc hibir Yahudi'nin beklentisi olmamtr. lk yaplan almalar toplulukta iki Mesih beklentisi olduunu gstermitir. Bunlardan birincisi Aaron Mesih'i tekisi de srail Mesih'idir. Ancak daha sonra aa kan yazmalarda bu ayrlk ortadan kalkm ve tek Mesih beklentisi belirgin olarak tespit edilmitir. Yazmalarda geen bir ilgin terim de Tanr'nn Olu terimidir. Hristiyanlkla birlikte ortaya kt sanlan bu terim yazmalarda mevcuttur. Arami Apokalipsi diye adlandrlan yazmalarda 4Q246 olarak numaralandran metinde bu terim btn akl ile geer : " O Dnyada byk olacak [] Ve onun ad Tanr'n Olu olacak ve onu En Yksek Olann olu diye aracaklar.[] Onun krall sonsuz krallk olacak ve yolu gerein yolu olacak. []O dnya yzne bar getirecek. [] Yce Tanr onun efendisi olacak . [] Onun hkmdarl sonsuz hkmdarlk olacak. " Bu metin ayn zamanda Luka ncili ile de byk paralellik gstermektedir : "Melek ona 'Korkma Meryem' dedi, 'Sen Tanr'nn lutfuna eritin. Bak gebe kalp bir oul douracaksn, adn sa koyacaksn. O byk olacak, kendisine en yce olann olu denecek. Rab Tanr ona atas Davut'un tahtn verecek. O da sonsuza dek Yakup'un soyu zerinde egemenlik srecek ve egemenliinin sonu gelmeyecektir.' " Aslnda "Tanr'nn Olu" deyiminin sa'dan nce karmza kmas bu kadar artc olmamaldr ; nk eski Msr'dan, Mezopotamya'dan Roma'ya kadar yneticiler kendilerini Tanr soyundan gelen ya da Tanr'nn olu olarak adlandrmlardr. sann Essenilerle olan ilikisi hakknda elimizde daha bir ok ipucu vardr. ncilde sa hakknda geen bir ok blm ile l Deniz yazmalar arasnda ilki vardr. Bunlardan bazlarn incelersek : - sann son yemei , Essenilerin komnyon yemei ile balantldr. l Deniz yazmalarnda , toplanld zaman arap ve ekmekle nasl yemek yendii ayrntlar ile belirilmitir. Hatta bu toplulukta , arap ve ekmein kutsanmas ile yemee balanr. - Eski bir gelenee gre sa Sal akam Paskalya yemeini yemi, ayn gece tutuklanm, ve Cuma gn armha gerilmitir. Esseni takvimine gre ise yl 364 gn idi ve 52 haftaya blnmt. Buna gre her yl , bayramlar ayn gne dmekteydi. Esseni gelenine gre de bu bayram (Fsh/Hamursuz) aramba gnne dmektedir. Dolaysyla da yemei Sal akam yenmektedir. yleyse sa ya da ncil yazarlar bu gelenei izlemilerdir. - sa etrafnda on iki havari toplamtr. Kumran topluluunda da yksek konsey on iki kiiden olumaktadr. Bu ayn zamanda on iki kabilenin bir semboldr. - Saylarla ilgili bir baka sembol de Markosda geer : sa onlara, kme kme yeil imenlerin zerine oturmalarn buyurdu. Halk, yzer, ellier kiilik blkler

halinde oturdu. (6 , 39-40) . Ayn dzen l Deniz yazmalarnda da geer : Btn herkes dzen halinde geecek , herkes birbiri arkasna yzer yzer, ellier ellier, onar onar. Bu dzen ekli bir tr ritelik ekildir. O zaman say karlamaya gelen ve sann ders verdii kalabaln Essenilerden olutuu da sylenebilir. Ne trl dnrsek dnelim l Deniz yazmalar ile olan balant aktr. ncillerden bize ulaan sa ile ilgili bilgiler onun Kumran topluluu ile ilikisi olduunu , hatta bir Esseni olduunu dndrtmektedir. Ancak onun Esseni olmadn da dndrecek olaylar vardr. sann davranlar Essenilere aykrdr. zellikle sann temiz olmayanlarla ya da gnahkrlarla yemek yemesi, yemei ritel gibi gren ve temizlenmeyi art koan Esseni dncesine aykrdr.

Bir nemli ayrm da Esseni dncesinin ezoterik ve inisiyasyona dayal olmasna rameni sann halkn iinden, seim yapmadan mritlerini toplamasdr.
Ancak burada, sann Esseniler iinden kan, onlarn dncesini ortaya koyan ancak uygulamalarna kar kan bir sapkn olduunu dnebiliriz. ncil'de ad geen kiiler iinde Esseni olduu dnlen sadece sa deildir.

l Deniz Yazmalar ve Vaftizci Yahya

Vaftizci Yahya ncilde geen en ilgin kiiliklerden birisidir. ncilin l Deniz Yazmalar ile beraber okunmas Yahyann da bu topluluktan biri olduunu dndrtmektedir.

Yahyann Esseni olduu gr ok defalar ortaya atlmt. Er l Deniz Yazmalarn Essenilere maledersek bu gr daha da desteklenmektedir.
lk olarak bu topluluun bulunduu yerle Yahyann ortaya kt yer arasnda coafi bir yaknlk vardr. Lukaya gre Tanr, szn lde bulunan Zekeriya olu Yahyaya duyurdu. (Luka 3,2) Burada l sznden belli bir corafi onumu da anlayabiliriz, baka bir deyile l burada Kumran ya da Esseni topluluklarnn yaad yer anlamnda alnabilir. Buna gre Yahya toplulukla birlikteyken Tanrnn szn duyduunu iddia etmi olabilir. Ayrca ayada da (40,3) lde Rabbin yolunu hazrlayn demesi btn dindar Yahudi topluluklarn le yneltmiti. Bu ifade l Deniz yazmalarnda da gemektedir.

Yahyann ailesinin de ruhban snfndan gelmesi de Yahyann bu konuda eitim alm olma olasln glendirmektedir. te yandan Yahyann doumunda babas Zekeriyann kran ilahisinde ( Luka 1,67-80) geen bir ok motif de ayn zamanda l Deniz yazmalarnda gemektedir .

Mattaya gre (3,4) Yahyann deve tynden giysisi, belinde deriden kua vard. Tek yedii, akirge ve yaban balyd. Ayn ekilde , l Deniz yazmalarnda da (am Belgesi) , ekirge yendii yazmaktadr. Yahay ile Esseniler arasndaki bir ilgin ba da Yahyann sylediklerindedir. Mattaya gre, Kuds'n, btn Yahudiye'nin ve tm eria nehri yresinin halk ona geliyor, gnahlarn itiraf ediyor, onun tarafndan eria nehrinde vaftiz ediliyordu. Ne var ki, Ferisilerle Sadukilerden birok kiinin vaftiz olmak iin kendisine geldiini gren Yahya onlara yle seslendi: Ey engerekler soyu! Gelecek olan gazaptan kamanz iin sizi kim uyard? Bundan byle tvbeye yarar meyveler verin. Kendi kendinize, `Biz brahim'in soyundanz' diye dnmeyin. Ben size unu syleyeyim: Tanr, brahim'e u talardan ocuk yaratacak gtedir. Balta imdiden aalarn kkne dayanmtr. yi meyve vermeyen her aa kesilip atee atlacak. Geri ben sizi tvbe iin suyla vaftiz ediyorum, ama benden sonra gelen benden daha gldr. Ben O'nun arklarn karmaya bile layk deilim. O sizi Kutsal Ruh'la ve atele vaftiz edecek. Yabas elindedir. Harman yerini temizleyecek, budayn toplayp ambara yacak, saman snmeyen atete yakacaktr. (Matta 3, 5-12) . Bu ifadelerle l deniz yazmalar arasnda byk benzerlikler vardr. Burada belirtilen, gelecek olan gazap , hazrlanma ve Mesihin gelii l Deniz yazmalarnda geen motiflerdir. Suyla vaftiz de , suyla temizleme de Kumran topluluunun bir adetidir. Ayn ekilde atede yanma ve helak olma da Kumran topluluunun yazlarnda ska geer. Bu motif ,ayn zamanda Petrusun kinci Mektubunda karmza kacaktr. Kumran topluluu da zamann sonunun geldiine inanmaktayd. Burada ilgin olan bir nokta da , dneminde , Josephusun da belirttii gibi, Ferisiler, Sudukiler ve Essenilerin bilinmesine ramen Yahyann sadece ikisine atfta bulunmas ve ncillerde Essenilerin ihmal edilmesidir. Aslnda bunun aklamas basittir. Eer Yahya ya da bu kitaplar yazan kiiler kendilerini Esseni olarak kabul ediyorlarsa bu ismin-ya da kendilerini ne olarak adlandryorlarsa kendi yazl begelerinde gememesi doaldr. Yahyann hayatnda da Essenilere benzeyen ynler vardr. Yahyann mayal iki imemesi, evlenmemesi ve dini bir hayat srmesi Essenilerle olan benzerliidir. Ancak Yahya da, sann mesihliinde grdmz gibi, topluluunu geniletmeye alm ve retisini geni kitlelere yaymaya uramtr. Bu ise Esseniler ya da Kumran topluluunun prensiplerine aykrdr. Aslnda Yahya da bu topluluktan ayrlm bir sapkn gibi grlebilir.

sadan sonra Esseni uygulamalar

sadan sonra da sann yolunu izleyenler baz Esseni adetlerini uygulamlardr. lk Hristiyan topluluklarnn ortaklamac yaps zaten Esseni topluluklarn anmsatmaktadr. Hiyerarik olarak da benzer bir yap vardr. Kumran

topluluunda, on iki kiiden oluan byk konsey gibi ilk hristiyan topluluklarnda , on iki havari gibi- on iki kiilik piskopos heyeti vard. Bunu dnda Hristianln bir ok motifi ile erken Hristiyanlkta gnde kez dua, vaftiz ve vaftizden sonra beyaz giyme, eytan Essenilerin adetlerinin benzerlii de dikkat ekicidir. Bu durum ilk Hristiyan topluluklar ile Essenilerin arasndaki corafi yaknlk ile aklanmaya allmaktadr. Aslnda bu ok da yanl deildir. nzivaya akilen Esseniler dnda, Filistinde binlerce Esseninin yaadn Josephusdan renmekdeyiz. Ayrca sann havarilerinin ounluunun da Esseni olmadn bilmekdeyiz. Ancak ister sann yetitii topluluk Esseniler olsun , ister sonradan katlsn, Hristiyanln kkeninde Esseniliin olduu bir gerektir.

Essenilerin Pavlus zerindeki etkisi

Esseni etkisi haknda sylenmesi gereken bir baka husus da Pavlusun Essenilerdan etkilenmi olabilecei hususudur. Pavlusun bir ok ifadesi l deniz yazmalar ile ayndr.
Pavlus Korintlilere ikinci mektubunda yle der: stn gcn bizden deil Tanrdan kaynakland bilinsin diye biz bu hazineye toprak(kil) kaplar iinde sahibiz (4,7). Yazmalarda ise bu ifade yle geer: Efendim, sana krler olsun, mucizeni tozla, kil vazo yaparak gsterdin . Bu iki ifade arasndaki iliki aktr. Pavlusun Koloselilere mektubunda ise Bizi kutsallarn ktaki mirasna ortak olmaya yeterli klan Babaya kretmeniz iin dua ediyoruz (1,12) diye bir blm vardr. Bu da yazmalardaki Tanr onlara kutsallarn mirasndan pay verdi ifadesi ile benzerlik gstermektedir. Yine ayn mektuptaki O bizi karanln hkmranlndan kurtarp sevgili olunun egemenliine aktard (1,13) ifadesi de bize l Deniz yazmalarnda ska geen k ve karanlk egemenliklerini anmsamaktadr.

Oysa k ve karanlk arasndaki bu mcadele Pavlusun mektuplarnda ska gemektedir.

Romallara Mektupda yle denilmektedir: Gece ilerlemi, gndz yaklamtr. Bunun iin, karanln ilerini zerimizden syrp atarak, n silahlarn kuanalm.(13,12) Burada Pavlus ile Kumran topluluu arasndaki iliki belirgin olarak gzkmektedir. Ik ile karanlk arasndaki mcadele Pavlus un Korintlilere ikinci mektubunda ok ilgin bir ekilde geer : manszlarla ayn boyundurua girmeyin. nk dorulukla fesadn ne ortakl, kla karanln ne beraberlii olabilir? Mesih ile Belial arasnda ne sz birlii , iman edenin iman etmeyenle ne paydal olailir? (6,14) Burada k ve karanlk atmasnn yannda Mesih-Belial ikilii de belirtilmitir. Belial isminin

ncilde getii tek yer burasdr. Belial isminin l Deniz Yazmalarnda sk sk getiini grmtk. Pavlus da burada Kumran topluluu tarafndan byk nem verilen bu ismi kullanarak bu toplulukla olan ilikisi hakknda ipucu vermektedir. Elilerin lerinde ise Pavlusa sa tarafndan u szler sylenmektedir: Seni uluslarn gzlerini amak ve onlar karanlktan a, eytann hkmranlndan Tanrya dndrmek iin gnderiyorum. yle ki, bana iman ederek gnahlarnn affna kavusunlar ve kutsal klnanlarn arasnda yer alsnlar (26,17-18) Burada geen ifadeler arasnda gzlerini amak, karanlktan a ve kutsal klnanlar l Deniz yazmalarnda geen ifadelerdir.

SONU
l Deniz yazmalar kefinden itibaren byk grlt koparm ve zerinde bir ok teori retilmitir. En dikkat ekici taraf ise Hristiyanln kaynaklar hakkndaki grlerin deimesine neden olmasdr. Ancak bir retiye kr krne inanan insanlarn zgn dnerek kendi iananlarn sorgulamads beklenemez. Bu yazmalar okuyan kiilerin ounluunun din adam ya da tarikat mensubu olmas burada karlan sonularn herkese aklanmasn engellemitir. Ayn ekilde yazmalarn bir blmnn tercmeleri halka aklanmamtr ve sansrlenmitir. Yazmalarn yeni tercmelerinde 50li yllarda olan metinler dahi yoktur. Bunun dnda bu yazmalara ulap,onlar okuduktan sonra dinden kan din adamlar ya da okuduklar ve tepkiler karsnda alkole snan John Strugnell gibi aratrmaclar da kmtr. l Deniz yazmalar hakknda yaplacak tarafsz bir aratrma Hristiyanlk hakkndaki grlerimizi kknden deitirecei kesindir. Ancak iinde yaadmz yzyl btn dogmalarn yklaca bir yzyl olacaktr ve Hristiyanlk da bundan nasibini alacaktr.