RF (Radyo Frekans) UZAKTAN KONTROL / LME SSTEM VE UYGULAMALARI

Seyit Ahmet NAN Seyfettin AKMAK

ZET RF (Radyo Frekans) ou endstriyel uygulamalarda yaygn olarak kullanlr. ok uzun mesafedeki ehirler ve lkeler arasndaki lme ve kontrol iin GSM operatrleri ve uydu sistemleri kullanlr. ehir ii mesafeler iin, mobil telsiz, cep telefonu veya RF iletiim modlleri lme ve kontrol iin kullanlr. Kablosuz iletiimin en nemli zellii kablo yerine havay kullanmasdr. Bu sayede lme ve kontrol sistemi tanabilir olmaktadr. 1. rnek uygulama iin, Su deposu seviyesi izleme ve kontrol Mobil telsiz ile 20 km ye kadar gerekletirilmistir. 2. rnek uygulamada ise GSM operatr aracl damla sulama kontrol sistemi gerekletirilmitir. Her iki uygulamada PIC mikrodenetleyici kullanlarak yapld. RF lme ve kontrol sistemi zellikle deprem, radyasyon, su kirlilii, gl kirlilii, bceklerle mcadele, orman yangnlar izleme gibi konularda erken uyar ve data kayt sistemi olarak kullanlmakta.

1. GR Radyo frekans, ksaca RF, 3 Hz ile 30 Ghz aralndaki frekanslara verilen isimdir. Bu frekans aral, radyo dalgalarn oluturmak ve yakalamak iin kullanlan alternatif akm elektrik sinyallerinin frekansna karlk gelir. Bu araln byk bir blm ou mekanik sistemin kulland frekanslarn dnda kald iin, RF genellikle elektrik devrelerindeki titreimler iin kullanlr[1]. me ve sulama suyunun otomasyonuna ynelik bu almada; arazide aralarndaki uzaklklar fazla olan ve birden fazla olan su kuyularnn otomatik kontrol amalanmtr. Otomasyon sistemi Isparta SDnn ime ve sulama suyunu karlamak zere kurulan; dalg pompa, yatay milli pompa, terfi su deposu ve ana su deposundan oluan sistemi otomatik kontrol eder. Ana su deposu ve terfi su toplama deposu arasndaki uzaklk 5 km dir. Ana depo; sulama ve ime suyu olmak zere 3000 ton su kapasitesine sahiptir. Ana depo su seviyesinin terfi su toplama deposuna iletilmesi iin RF telsiz sinyali kullanld. Ana su deposundan gelen su seviye bilgisine bal olarak, dalg pompalar ve yatay milli pompalar otomatik olarak almas amaland. Ana depo su sv seviye bilgisini terfi su toplama deposuna gndermek iin frekans lisansna sahip bir telsiz kullanr. Telsizle gerekli olan su seviye bilgisi; seviye alglama proplar, SSR rle ve PIC 16F877A mikrodenetleyici kullanlarak telsize gerekli olan seviye bilgi sinyali oluturulur ekil [1].

ekil 1. Ana depo su seviye gnderim sistemi Telsizi srekli TX (Gnderim) modunda tutmak telsize ait k transistrlerini bozaca iin su seviye bilgisi, su seviyesinde deiiklik olduunda gnderilir. Su seviye RF TX sistemi 5 er dakikalk zaman aralklarnda sisteme ait online bilgisini terfi su toplama deposuna gnderir.

Terfi su toplama deposu dalg pompalardan gelen suyun toplanmas amacn tar. Terfi su toplama deposu, terfi istasyonu ad altnda ana kumanda ve kontrol merkezidir. Sisteme bal olan RX alc telsiz ile ana depo bilgisi ve terfi su deposu sv seviyesi, RX PIC PLC tarafndan PC bilgisayarn RS232 portu araclyla SKOP V25 kontrol programna gnderilir ekil [1].

ekil 2. Terfi Depo RX PIC alc sistemi Terfi Su toplama istasyonu arazide dank olarak bulunan 5 adet dalg pompadan oluur. Her dalg pompann uzaktan otomatik olarak altrlmasn salamak amacyla PIC PLC bulunur. Pompa arza bilgilerini kontrol PC bilgisayara gnderir ekil [3].

ekil 3. Dalg pompa ve yatay milli pompalar 2.ELEKTRONK ALGILAMA VE KONTROL SSTEM Otomasyon sistemi donanm ve yazlm olmak zere iki ayr blmden oluur. Donanm, pompa panolarna ait kontrol ve koruma devrelerini, RF sinyal dntrme, su seviye alglama rleleri SSR, optik yaltm ve kontrol kartndan oluur. Otomasyon sistemi 8 ayr blmden oluur. 1. RF TX RF Transmitter ana depo sv seviye bilgisi RF verici sistemi ekil [5]. 2. RF RX RF Receiver ana depo sv seviye bilgisi RF alc sistemi ekil[6]. 3. Tali depo sv seviye bilgisi alc sistemi. 4. 32 Kanal opto bilgi giri sistemi 5. 16 Kanal role k sistemi 6. 64 Kanal I/O endstriyel kontrol kart 7. P4 2.0 GHZ kontrol PC Sistemi. 8. Pompa kontrol PLC sistemi ekil [4]. Pompalarn kontrol ve hata bilgilerinin alnmas 64 kanal I/O dijital giri ve ka sahip kontrol kart ile gerekletirilir. Pompalarn kontrol, RF sinyal dntrme ve RS232 sinyallerinin oluturulmas iin PIC 16F877 mikrodenetleyici kullanld ekil [4]. SDU Su deposu otomasyon sistemi; SDU nn ime ve sulama su ihtiyacn karlamak amacyla 5 dalg su pompas, 3 yatay milli pompa, 1 ara (200 Ton), ve 2 ana depodan (1000 Ton + 2000 Ton) oluan sistemin otomatik kontroln gerekletirir.

ekil 4. Pompa kontrol PIC PLC P1

ekil 5. TX Su seviyesi gnderim PLC

ekil 6. RX Su seviyesi gnderim PLC Sistem; A. P1 P2 P3 P4 P5 Olarak isimlendirilen her birinin debisi yaklak olarak 15 litre/sn olan 5 adet dalg pompa bulunmaktadr. B. TD Terfi Depo; dalg pompalardan gelen suyun toplanmas amac ile oluturulan terfi toplama deposudur. C. P6 P7 P8 Olarak isimlendirilen her birinin debisi 35 litre/sn olan 3 adet yatay milli pompa bulunmaktadr. Yaklak olarak 5 km uzaklkta bulunan Ana depoya su aktarmak amacyla kullanlr. D. AD Ana su deposu; ana su deposu 1000 ve 2000 ton su kapasitesine sahip 2 ayr blmeden oluan depodur. SKOP V25 kontrol yazlm Visual Basic dili kullanlarak yazlan kontrol programdr. Su kuyularnn ana depodan gelen su seviye bilgilerine gre otomatik olarak alp kapanmasn, ana depo ve terfi depo su seviyelerinin uygun seviyede olmas iin yatay milli pompalarn kontroln gerekletirir. Kullanlan bilgisayarn internete bal olmas durumunda, internet ortamndan sisteme ait bilgiler uzaktan izlenebilir. Ve istenen deiikliler gerekletirilir. SKOP V25 yazlm tm gelen telsiz datalarn kayt altna alr. Tm pompa alma saatleri ve depo seviyeleri srekli kayt altnda tutulur. Kayt dosyas istenen artlar dorultusunda Excel hesap tablosu programnda ilenerek, pompalardan ekilen sular bulunarak, kuyulara ait aylk yllk su rezervleri gelecek yla ait planlama yapmak iin kullanlr ekil [7].

ekil 7. SKOP V25 Su Kuyular Otomasyon Program Ekran Grnts

me ve sulama suyunu temin etmek amacyla oluturulan, su kuyular ve depolar otomasyonu piyasada bulunan elektronik paralarla, ok hesapl ekilde gerekletirilmitir. Otomasyon sistemi Isparta SDde ime ve sulama suyunu karlamak zere kurulmu ve uygulanmtr ekil [8], ekil [9] ve ekil [10].

ekil 8 SKOP V25 Kontrol panosu

ekil 9 Yatay Milli Pompalar

ekil 10. Dalg pompa kontrol PIC PLC

3. GSM DAMLA SULAMA KONTROL SSTEM RF Telsiz ve RF modemlerin haberleme sinyallerini iletme mesafesi snrldr. Bu problemden dolay uzun mesafeli otomasyon sistemlerinde PSTN karasal telefon santralleri veya GSM cep telefonu sistemleri kullanmak gerekir. zerinde altmz projeyle lkemizde yaygnlamakta olan damla sulama sistemlerinin uzaktan kontrol amalanmtr. Damla sulama suyun zel filtreler kullanlarak iindeki kum, kil, yosun vb. pisliklerden temizlendikten sonra tarla, bahe ve seralardaki bitkilere su ve gbre vermek iin fabrikalarda zel olarak retilmi damla sulama borular kullanarak bitkilerin direkt kk blgesine suyun ve gbrenin damlalar halinde azar azar ve sk sk verilmesi demektir [2]. Damla sulamada elektriin olduu yerlerde derin kuyulardan dal pompalar yardmyla kartlan su ile sulama yaplr. Sulama yaplacak tarlalarn veya bahelerin yerleim yerlerinden uzak olmas, hem ulam, zaman ve maliyet asndan iftiye ek klfetler getirir. zerinde allan sistemde cep telefonu yardm ile iftinin bulunduu yerden sulama yapmas gerekletirilmitir [ekil 12].

ekil 11. Dalg pompa kontrol PIC PLC Sistem 4 adet 220 volt rle k ve 4 adet optik giri olarak tasarland. Optik giriler aracl ile pompann devrede olup olmad veya toprak slakl gibi bilgiler alnr ekil [12] ekil [13].

ekil 12. Cep Telefonu Kontrol Kart

ekil 13 Kutulanm Damla Sulama GSM Kontrol Cihaz

4. DAMLA SULAMA GSM UZAKTAN KONTROL KOMUTLARI GSM zamanl rle uzaktan kontrol komutlar rakamlardan oluan bir menu sistemi ile kontrol edilir. Kontrol iin ifre onay ileminden sonra yaplacak ilemin kod numaras ve kontrol parametreleri girilir. Sistemin ilk balant ifresi 0000 olarak belirlenmitir. Yanl ifre sisteme girilirse HATA 3 kisa aralikli beep sesi duyulur. Doru ifre sisteme girildikten sonra TAMAM sinyali Ksa beep sesi duyulur ve menu komutlar ile balant kurulur. Menu Komutlar 0 : Rle ON/OFF 1 : Role ON/OFF bilgisi 2 : Role zaman parametreleri 3 : Giri bilgisi 4 : Zamanlama iptal 5 : ifre ilemleri # : Balant Kes 0 : Role OFF/off Roleyi uzaktan ON/OFF durumuna getirmek iin kullanlr. 0n1 : n nolu roleyi ON durumuna getirir. (n=1 - 4) 0n0 : n nolu roleyi OFF durumuna getirir. 011 : 1 nolu role ON > ON sinyali Uzun beep sesi 010 : 1 nolu role OFF > OFF sinyali 3 kisa beep sesi 1: Role ON/OFF Bilgisi Rolenin uzaktan ON/OFF bilgisini renmek iin kullanlr. 1nn : n nolu rolenin ON/OFF bilgisi (n=1 - 4) ON sinyali Uzun beep sesi OFF sinyali 3 kisa beep sesi 111 : 1 nolu role bilgisi 122 : 2 nolu role bilgisi 2 : Role zamanlama parametreleri Rolenin uzaktan zamanlama parametresini deitirmek iin kullanlr. 2nskd1 : n nolu rolenin zaman parametresi saat 10luk dakika ve dakika olarak ayarlar. (n=1 - 4) n rle no s:saat k:10x dakika bilgisi d dakika zaman=sx60+10xk+d dakika olarak ayarlanr 2n237 : n nolu rolenin zamanlama parametresi 2 saat 30 dakika 7 dakikaya ayarlansin. TAMAM sinyali Ksa beep sesi 3: Giri Bilgisi 4 adet digital giri bilgisini renmek iin kullanlr. 3nn : n nolu giriin ON/OFF bilgisi (n=1 - 4) ON sinyali Uzun beep sesi OFF sinyali 3 kisa beep sesi 311 : 1 nolu giri bilgisi 322 : 2 nolu giri bilgisi

4 : Zamanlama ptal Rolelerin zamanlamasnn uzaktan iptal edilmesi iin kullanlr. 4n1 : n nolu rolenin zamanlama devrede. (n=1 - 4) 4n0 : n nolu rolenin zamanlama iptal 411 : 1 n nolu rolenin zamanlama devrede > TAMAM sinyali Ksa beep sesi 410 : 1 : n nolu rolenin zamanlama iptal > TAMAM sinyali Ksa beep sesi 5 : ifre lemleri Uzaktan Kullanc ifresinin deitirilmesi iin kullanlr. 50xxxxyyyy : xxxx yeni ifre yyyy yeni ifre tekrar 5012341234 : Yeni ifre 1234 ile deitirildi> TAMAM sinyali Ksa beep sesi # : Balant Kes Men sisteminden karak kullanc sifresinin sorulduu blme geer. # : Menden k S : Ses Sinyalleri Tamam Hata ON OFF MENU ______ __ __ __ ____________________ ______ ______ ______ ___

5.SONU RF lme ve kontrol sistemi zellikle deprem, radyasyon, su kirlilii, gl kirlilii, bceklerle mcadele, orman yangnlar izleme gibi konularda erken uyar ve data kayt sistemi olarak kullanlmakta. Uygulamamza rnek olarak su deposu ve damla sulama sistemi ele alnd. zerinde allan RF radyo frekans ile uzaktan lme ve kontrol sistemi gnlk hayatmzda kullandmz telsiz ve telefonu kullanarak lme ve control yapmay amalar. PIC mikrodenetleyici ile yaplan control kartlarnn Trkiye artlarnda retilebilir ve gelitirilebilir olmas asndan alma nemlidir.

KAYNAKLAR: 1- http://tr.wikipedia.org/wiki/RF 2-http://www.netafim.com.tr/1446/ 3-Mikroilemciler ve ASSEMBLER Programlama, .UZUN, Alfa,1994,s:261-267 4-Her Ynyle Seri Port, Jan AXELSON, Infogate 2000,S:39-47 5-Elektronik 2, N.CANDAN, Alta Yaynlar,2002,s:195,202-205 6-Ileri PIC 16F84 Uygulamalar-1,H.KARAKA, Alta Yaynlar, 2002,S:143-150 7-Pic Basic Pro, O.ALTINBAAK,Alta Yaynlar, 2002, S:114-125 8-Pic16F877, Datasheet, WWW.microchip.com

ZGEM S.Ahmet nan SD Teknolojik Malzemeler Aratrma ve Uygulama Merkezi ISPARTA (seyit@sdu.edu.tr) 1973 yl Konya doumludur. 1998 ylnda Sleyman Demirel niversitesi. Fen Fakltesi Fizik Blmn bitirmitir. Ayn niversiteden 2000 ylnda Bilim Uzman nvann almtr. 1998-2007 Yllar arasnda SD Bilgi ilem merkezinde programc olarak grev yapmtr. 2007 ylndan beri SDU Teknolojik Malzemeler Aratrma ve Uygulama Merkezinde Okutman olarak grev yapmaktadr. Endstriyel elektronik, Bilgisayar programlama, Telemetri sistemleri, Uzaktan Kontrol ve sensr teknolojileri konularnda almalar yapmaktadr. Seyfettin AKMAK SD Fen Edebiyat Fakltesi Fizik Blm ISPARTA scakmak@fef.sdu.edu.tr 1961 yl AYDIN doumludur. 1983 ylnda Frat niversitesi .Fen Edebiyat Fakltesi Fizik Blmn bitirmitir. Ayn niversiteden 1992 ylnda Doktor nvann almtr. 1984-1994 yllar arasnda ayn niversitede Aratrma Grevlisi olarak grev yapmtr. 1997 ylndan beri SD Fen Edebiyat Fakltesi Fizik Blm Kat Hal Fizii Anabilim Dalnda Do. Dr. Olarak grev yapmaktadr. ekil Hatrlamal Alamlardaki Kristalografik Faz Dnmleri, Molekler Dinamik Simulasyon, Gmlm Atom Yntemi, Kane tipi yariletkenler, kuantum noktalar ve telleri, ferromagnetik ekil hafzal alamlar konularnda almaktadr.