PELTER TERMOELEKTRK SOUTUCU KULLANILARAK KATI

CSMLERN ISI LETM KATSAYISININ LLMESNE YNELK

CHAZ TASARIMI, YAPILMASI VE ENDSTRYEL UYGULAMASI

SEYT AHMET NAN, ZZET KARA*, ARF KOYUN**

Sleyman Demirel niversitesi BiM, Isparta,Trkiye, seyit@sdu.edu.tr
*Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi, Denizli,Trkiye, ikara@pamukkale.edu.tr
**Sleyman Demirel niversitesi BiM, Isparta,Trkiye ,arif.koyun@sdu.edu.tr

ZET
Gelitirilen s iletim katsays cihaz ile s konusundaki uygulamal fizik deneylerinin laboratuar
ortamnda yaplmas amalamtr. Cihaz eitli s yaltm, yap, kaplama malzemeleri ve zellikle
tula kiremit vb. cisimlerin s katsaysnn llmesine ynelik endstriyel deer tar. Peltier;
zerine DC gerilim uygulanarak, soutma ve stma ileminde kullanlan termo soutucudur. Peltier
p-n eklemlerinden oluur. Kat cisimlerin s iletim katsaysnn hesaplanmasnda, peltierin bu zellii
kullanlarak, s iletim katsays lm yaplacak, katnn cisim yzeyi stlr. Cismin dier yznden
yaplan deneysel lm sonularna gre, s iletim katsays tespit edilir. Cihaz; donanm ve yazlm
olmak zere iki blmden oluur. Donanm; cam yn ile izole edilen bir kutu , peltier termo
soutucu, src devreleri, kontrol ve lm sistemlerinden oluur. Cihazn; 10 bit ADC, dijital
kontrol, ve data portlar iin popler olan PIC mikrokontrolc kullanld. Cihazn PC kontrol ve veri
kayt program iin visual BASIC programlama dili kullanld. [ http://wm.sdu.edu.tr/~seyit ]
Anahtar Kelimeler: Peltier, s transfer katsays, conduction, heat transfer conduction

1. Giri Peltier Etkisi ve TEC Modl

1834de Peltier iki metalin ekleminde bir akm geirildiinde, akm bir
ynde aktnda eklemde snn yutulduunu, akmn yne ters
evrildiinde ise snn aa ktn bulmutur. Yar iletken halinde
elektron enerji fark daha byk olabilir ve eklemde daha yksek e.m.k
meydana getirir.
Bu e.m.kin boyutu sadece eklemi meydana getiren malzemeye deil,
eklemin scaklna da baldr Peltier etkisinde faydalanarak Peltier
effect p-n eklemlerininin seri olarak balanmasyla TEC Termo
ekil 1.1 TEC
elektrik soutucu modl oluturulur. [ekil 1.1]

TEC zellikle yeni nesil bilgisayar ilemcilerinin soutulmasnda ve ara tipi buzdolaplarnn
yapmnda kullanlr. Balant ularna DC akm uyguland zaman, bir yzey sourken dier yzey
snr. Watt olarak glerine ve boyutlarna gre eitli tip ve modellerde retilir. [ekil 1.2]

ekil 1.2 TEC p-n eklemleri

TEC modln iki yznn fakl scaklklarda olmas, ve

akmn ynnn deitirilmeyle yzey scaklklarnn da
deimesi, katlarda s iletim katsaysn hesaplanmasnda
kullanlabilecek bir zelliktir. zerinde allan TEC12706T125 TEC modlnn boyutlar 4 x 4 cm
boyutlarndadr. Modle Vmax 15.4 Volt DC gerilim ve
Imax=6 Amper akm uygulandnda modl Q=51.4 watt
s enerjisi elde edilir. Oda artlarnda T=70 C scaklk
ortaya kar. Termo elektrik modln bilinen Q deeri ve
zerine verilen DC gerilim ile T=70 C kadar snmas,
kat cisimlerin s iletim katsaysnn bulunmasnda
kullanlacak deney cihaznn temelini oluturur.

2. Is iletim Katsays
Is geii fiziksel bir olaydr ve s gei ekilleri aadaki gibidir;
A- LETM: Bu s geii trnde, s bir kat ya da durgun bir
akkan iinde iletilir. letim katlarda molekllerin titreim ve
serbest elektronlarn hareketi ile olurken akkanlarda molekler
difzyon yolu ile meydana gelir. Is iletimi temel kanunu
FOURIER tarafndan verilmitir. Bu kanuna gre iletilen s
miktar, s akna dik dorultudaki s ak alan ve s ak
dorultusundaki scaklk gradyan ile doru orantldr. Bu
kanunla kapal bir ekilde ortaya kan orant sabiti ise s iletim
katsays adn alr. [ekil 1.3]
B- TAINIM: Bu tr s geiinde s bir akkann hareketi
yardmyla tanr. inde durgun hava bulunan bir ortama
yzeyleri scak olan bir cisim konduunda bir hava hareketi
oluur. Bu hareket dnyann ekim alannda younluk
ekil 1.3 Is iletim Katsays
farklarndan doar. Bu aka ve buradaki s tanmna doal
tanm denir.
C- IINIM: Eer farkl scaklklardaki iki cisim iinde mutlak vakum olan bir ortamla birbirinden
ayrlm olsalar ve bu cisimlerin birbirini gren yzeyleri dndaki dier yzeyleri adyabatik olarak
yaltlm olsa bile zamanla bu cisimlerin scaklnn birbirine eitlendii yani aralarnda bir enerji
alverii olduu gzlenir. Bu s geii trne s nm denir. Is nm elektromanyetik nm
olaynn bir parasdr. Burada enerji atomalt paracklarnn yaynm ile tanr. Bu yaynm cismin
scaklk dzeyinin ykseltilmesi ile artar. Mutlak sfr scaklnn zerinde her scaklkta cisimlerin
nm yapt bilinmektedir.

Kondksiyon ( Is letimi ) Says:

Kondksiyonla s transferi Fourier denklemi ile verilmektedir. Tek boyutlu s transferi iin;
Fourier Kanunu;

Q
T
= k
(1)
A
dx

A(m2) :
T
:

Malzemenin kalnl
Is transferi yzey alan
x boyunca scaklk dmesi

Buna gre birim zamanda kondksiyonla s transfer miktar;

QA

T
x

Q = k . A.

T
.(2)
x

denklemi elde edilir.

3. Is iletim Katsays lm Cihaz Tasarm

Peltier Is iletim katsays cihaz tasarm 7
blmde incelenir. [ekil 3.1]
A-Kontrol PC: TEC peltier modllerin scaklk
ayarlarn gerekletirmek ve sensrlerden bilgi
almak iin PC bilgisayarn RS232 seri
haberleme portu kullanlr. Seri porttan gelen
bilgiler Kontrol programna iletilerek sensr
bilgileri kayt altna alnr.
B-DataLogger: Scaklk sensrleri iin LM335
entegresinden kan analog scaklk deerini
dijital sinyal formuna evirmek iin PicMicro
DataLogger kullanlr. Datalogger Pic 16f877
mikrokontroller
entegresi
kullanlarak
tasarlanmtr. [ekil 3.2]
C-Peltier Kontrol: Peltier TEC modellerinin
kontroln gerekletiren 2 adet rle ve Pic
16f877 mikrokontrolcden oluan devredir.
Sistemdeki TEC modllerin istenilen scaklk ve
souklua ayarlanmasn veya sabit bir
scaklkta tutulmasn salar. [ekil 3.2]
D-Scaklk Sensrleri: 1 cm aralklarla 8 adet
LM335-LM35 Scaklk sensr 8 noktadan
scaklk lme ilemini gerekletirir.
E-Fanlar: Pelier TEC modlde oluan fazla
snn dar atlmas iin kullanlr. [ekil 3.4]
F-Peltier: Istma ve soutma
kullanlan TEC Modl. [ekil 3.4]

ileminde

G-Numune:K Sabiti llecek numune blmesi ekil 3.1 Is iletim Katsays Cihaz emas

ekil 3.2 8 Kanal PIC DataLogger

ekil 3.3 TEC Rle Kontrol nitesi

Burada lm noktalarnn arasndaki mesafe 10 mm ve ap 25

mm olarak alnmtr. Yaplan ilk deneyde elde edilen T1 scakl
66,5 oC, T8 scakl 13,5 oC Bundan sonra uygulanan forml ile
k deeri hesaplanmaktadr. Buna gre; Pirin iin k sabiti;
A = * D2 / 4
A = * 0,025 2 / 4 = 4,90 * 10-4
dx=0.01m
TEC1-12706T125 Modl iin;
Imax=6 A ve Vmax=15.4 volt iin Q= 51,4 Watt
V=12 volt DC gerilimde, I=1.2 Amper akm
TEC modl iin Q=8.2 Watt
ekil 3.4 TEC Modl ve Soutucu Fanlar

Q Watts
8,2 W

T1
C
66,5

T2
C
65,1

T3
C
64,7

T4
C
33,8

T5
C
32,8

T6
C
14,2

T7
C
13,8

T8
C
13,5

T = T4-T5 = 33,8 32,8 = 1; k = (Q * dx) / (A * T) ; k=8,2 * 0,01 / 4,90*10-4 * 1 = 167,3 W/mK

Peltier TEC Modl Kontrol & Datalogger PC Program
Soutma amal Peltier TEC Modln ters yzeyinde 80 derece ile 125 dereceye kadar stma zellii
sayesinde isi katsays hesaplar 80-125 derece snrlari iinde yaplr. Deneysel data verilerinin PC
ortaminda ilenmesi ve k deerinin hesaplanmas amacyla kontrol program yazlmtr. Program
alnan deneysel scaklk verilerini zamana bal olarak bir dosyada saklar. Deneyin balancndan
sonuna kadar tm sistemin durumu izlenir. Program PC nin RS-232 adi verilen seri haberleme portu
aracl ile scaklk datalarn PIC DataLogger den aldktan sonra monitrde izlenebilecek hale getirir.
Peltiere TEC modle ait scaklk kontrollerinide yapar. Cihaz zellike 30-120 derece lm aral
iinde tula, kiremit, vb. kat cisimlerin s iletim katsaylarn lmek iin kullanlabilir. Cihazn
retiminin mmkn olmas ve maliyetinin dk olmas en byk avantajdr. [ekil 4.1]

eken;

ekil 4.1 Peltier TEC Modl & DataLogger

[ Daha ayrntl Bilgi iin; http://wm.sdu.edu.tr/~seyit

internet sitesini ziyaret ediniz. ]

4. Referanslar
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]

Peltier Practise http://www.dansdata.com/peltprac.htm

Peltier Effect http://en.wikipedia.org/wiki/Peltier_effect
Cihaz Teknolojisi Scaklk ve Kimyasal birleimin lm, s:50-52MEB Yayinlar, 1994
http://petrus.upc.es/~wwwdib/sisen/Ppal/English/Investiga/lineas/termoelectricida
http://www.ceet.niu.edu/faculty/kostic/th-cond-lab.html
Kocaeli niversitesi, Makine Mhendislii, Ders Notlar
TEC12706.pdf Peltier TEC data sheet
PIC 16f877 Microchip.pdf PIC 16F877 data sheet http://www.microchip.com