Demir Esasl Malzemelerin simlendirilmesi

Malzemelerin listelerde, tablolarda ve raporlarda ksa ve tam olarak belirtilmesi , p iin (Alman normu DINe gre) iki olanak vardr: a) b) DIN 17007ye gre malzeme numaras DIN 17006ya gre ksaltlm isim

lk durumdaki ok haneli isimlendirme ekli, smarlama ve depolama gibi ilemlerde ekli kullanlr. Fakat renen birisi iin malzemenin eidi ve bileimi hakknda hibir ey sylemez. rnek :

1.4000 : Korozyona dayankl %0,07 C ve % 13 Cr ieren elik. 2.4360 : %30 Cu ve biraz da Fe bulunan bakr-nikel alam.

eliklerin DIN 17006ya gre yaplan ksa isimlendirilmesinde ise malzemenin eidi, , ana bileimi, imal edildii yer, zellikleri ve geirdii ilemler

gsterilebilir. Btn malzeme gruplar farkl olan bir ana iaret ile birbirlerinden ayrlrlar.

Alaml eliklerin SAE veya AISI Sistemlerine Gre Snflandrlmas:

* Karbon elikleri. Sade karbon elii .. Otomat elii . * Manganl elikler M l likl Mn : 1,75 .. * Nikelli elikler Nik lli likl Ni : 3,5 .. Ni : 5,00 .. * Nikel-Kromlu elikler Ni : 1,25 Cr : 0,65 veya 0,80 .. Ni : 3,5 Cr : 1,55 .. , , Korozyon ve scakla dayankl . * Molibdenli elikler Mo : 0,25 ... 1. xx 10xx 11xx

13xx

23xx 25xx 31xx 33xx 303xx

40xx

* Krom-Molibdenli elikler Cr : 0,50 ve 0,95 Mo : 0,25 ve 0,20 . 41xx

* Ni-Cr-Moli elikler Ni Ni Ni Ni Ni Ni Ni : : : : : : : 1,80 0,55 0,55 3,25 0,45 0,55 , 1,00 Cr Cr Cr Cr Cr Cr Cr : : : : : : : 0,50 ve 0,80 Mo : 0,25 . 43xx 0,50 Mo : 0,20 ... 86xx 0,50 Mo : 0,25 ... 87xx 1,20 Mo : 0,12 ... 93xx 0,40 Mo : 0,12 ... 94xx 0,17 , Mo : 0,20 ... 97xx , 0,80 Mo : 0,25 ... 98xx

* Nikel-Molibdenli elikler Ni : 1,55 ve 1,80 Mo : 0,20 ve 0,25 46xx , , , , Ni : 3,50 Mo : 0,25 .... 48xx

* Kromlu elikler Dk kromlu Cr : 0,27 ve 0,65 ............................. Dk kromlu Cr : 0,80 ; 0,95 veya 1,05 . Dk k D k kromlu Cr : 0,50 .... l C 0 50 Orta kromlu Cr : 1,00 Yksek kromlu Cr : 1,45 .. Korozyon ve scakla dayankl .. 514xx ve 50xx 51xx 501xx 501 511xx 521xx 515xx

* Krom-Vanadyumlu elikler Cr : 0,95 , V : 0,15 min. . , 61xx

* Silisyum-Manganl elikler Mn : 0,65 ve 0,85 Si : 1,40 ; 2,00 . , , , , Az alaml, yksek mukavemetli 92xx 950xx

* Dkme elikler Korozyona dayankl Scakla dayankl Yksek mukavemetli .. 60xxx 70xxx 01xx

* Borlu elikler ..

xx B xx

AIKLAMA :
a) Soldan itibaren birinci rakam elik tipini gsterir. rnein: 1: karbon elii 2: Nili elik 3: Ni C l 3 Ni-Crlu elik lik

b) kinci rakam en nemli alam elementinin yaklak olarak % miktarn belirtir. c) Son iki rakam, % karbon miktarnn 100 ile arplm durumunu gsterir. rnek: 2340 elii %3 Ni (% 3,25 3 75 Ni) 3 25 3,75 %0,40 C (%0,38 0,43 C)

Demir Esasl Malzemeler, Ksaltm simlendirme in , Drt Ana gruba Ayrlr :

- Alamsz elikler, , - Az Alaml elikler, - Yksek Alaml elikler, - Dkm Malzemeler.

- Alamsz elikler :
Her elikte az veya ok bir alam elementi vardr. Ancak bunlar belirli snr aralklarndadrlar. aralklarndadrlar te bu alamsz elikler grubunda da alam elementleri mevcuttur, fakat aada verilen snrlarn altnda bulunabilirler:

Si < % 0,5 Al < % 0,1

; ;

Ti < % 0,1

Mn < % 0,8

Cu < % 0,25

Bu grup elikler eit olarak retilirler;

Ktle elikleri ; Kalite elikleri ; Soy elikler

Ktle elikleri :
DIN 17100e gre normlandrlm, normal iklim artlarnda kullanlabilirler. simlendirilmeleri i l di il l i ; ekme mukavemetlerine gre yaplr. B d l ti i fi k k tl i l Bu deerler, retici firma tarafndan garanti edilmitir. simlendirmenin banda Almancada elik anlamna gelen STAHL kelimesinin banda, Almanca da STAHL St harfleri yer alr.

rnekler : St 33 ; retici firmann garanti etmi olduu 33 kg/mm2 deerindeki minimum ekme mukavemetine sahip, alamsz ktle eliidir. retici firmann garanti etmi olduu 37 kg/mm2 deerindeki minimum ekme mukavemetine sahip, kalite grubu 2 olan alamsz ktle eliidir. (Kaynak i l i i i d h uygun olduunu b li tili (K k ilemi iin daha ld belirtiliyor.) )

St 37-2 ;

Kalite elikleri :
Ayrca sl ilem grdkleri iin daha yksek ve daha dk scaklklarda kullanlabilirler. Isl ilem iin karbon miktar nemli olduundan, bu elikler; ierdikleri karbon miktarna gre isimlendirilirler. simlendirmede karbon oran 100 ile arplarak verilir 100 verilir.

rnekler : C 10 ; C 35 ; % 0,1 orannda karbon ieren, sl ilem uygulanabilen, , , yg , alamsz kalite eliidir. % 0,35 orannda karbon ieren, sl ilem uygulanabilen, alamsz kalite eliidir.

Soy elikler :

(veya Asil elikler)

Kalite eliklerine benzerler; ancak, daha az fosfor, kkrt ve metalik olmayan kalntlar ierirler ierirler. Kalite elikleri gibi isimlendirilirler. Tek fark isimlendirmede k ilavesidir. rnekler : Ck 10 ; % 0,1 orannda karbon ieren, sl ilem uygulanabilen, ierisinde daha az fosfor, kkrt ve metalik olmayan kalntlar bulunan, alamsz soy eliktir. % 0 35 orannda k b i 0,35 d karbon ieren, sl i l l ilem uygulanabilen, l bil ierisinde daha az fosfor, kkrt ve metalik olmayan kalntlar bulunan, alamsz soy eliidir.

Ck 35 ;

Takm elikleri : Alamsz olup, kalite elii gibi isimlendirilirler. simlendirilmelerine ayrca kalite snfn gsteren w1 , w2 , w3 veya w5 gibizel kalite iareti eklenir. Kalite snf iaretleri mikroskobik olarak grlebilen P ve S miktar ile cruf iaretleri, paracklarn vermektedir.

- Az Alaml elikler :
Alamsz eliklerden daha fazla alam elementi oranlarna sahip eliklerdir. Ancak ierdikleri alam elementleri toplam oran % 5 i hibir zaman gemez. Kimyasal bileimlerine gre isimlendirilirler. (Karbonun simgesi C simgesi yer almaz) Elementlerin % oranlar, belirli katsaylarla arplarak isimlendirmede kullanlr.

arpm Faktr 100 Metal olmayan elementler C, N, P, S, Ce iin kullanlr. 4 En nemli alam elementleri Mn ; Si : Demir refakat elementleri Cr ; Ni : Yap elikleri W ; Co : Takm elikleri

10

Btn dier elementler Al ; Cu ; Mo ; Ti ; V ; Be ; Pb ; To ; Zr .. vs iin kullanlr.

rnek :

21 Cr Mo V 5 11
% 0,21 Karbon

% 0,21 orannda karbon ; (5/4) = % 1,25 orannda krom ; (11/10) = % 1,1 orannda molibden ve arpm faktr sonucu %1 in altnda kalacak ekilde az miktarda vanadyum ieren ; %1in az alaml eliktir.

- Yksek Alaml elikler :

erdikleri alam elementleri toplam oran % 5 in zerinde olan eliklerdir. p Ksa isimlendirmenin en nnde X iareti yer alr. Alam elementlerinin % oranlar gerek deerler olarak verilir. (Karbon bu kuraln dndadr.)

rnek :

X 5 Cr Ni 18 9
% 0,05 Karbon

% 0,05 orannda karbon ; % 18 orannda krom ; % 9 orannda nikel ieren ; yksek alaml eliktir.

- Dkm Malzemeler :
GGG GS GGL GTW GTS GH ; ; ; ; ; ; Kresel grafitli dkme demir. g elik dkm (dkme elik). Kr dkme demir (lamelar). Temper dkme demir (Beyaz) . Temper dkme demir (Siyah). Sert dkm. S t dk

rnekler : GS C 25 ; % 0,25 karbon ieren, alamsz elik dkm,

G X 30 Cr Si 6 ; % 0,30 karbon, % 6 krom ve az miktarda silisyum ieren, yksek alaml elik dkm, GGG 70 ; Minimum ekme mukavemeti 70 kg/mm2 olan, kresel grafitli dkme demir.

eliklerin isimlendirilmesine ait baz rnekler: St37

Alamsz ktle elii olup retici fi ti i firma tarafndan 37 k f/ t f d kgf/mm2 lik minimum ekme mukavemeti deerinin i i k k ti d i i garanti edildii anlalmaktadr.

C 35
Alamsz kalite eliidir, Isl ilem uygulanabilir ve su verilerek sertletirilebilir elik trdr, Karbon oran % 0,35 tir. ,

Ck 45
Alamsz soy eliktir, erisinde, erisinde dier kalite eliklerinden daha az kkrt ve fosfor bulunup Karbon oran % 0,45 tir.

34 Cr 4 : Az alaml eliktir, % 0,34 C ve % 4/4 = %1 orannda Cr ierir. 31 CrMoV 9 : Az alaml eliktir, % 0,31 Karbon, % 9/4 = %2,25 orannda
Krom ierir. ok az miktarlarda da Molibden ve Vanadyum ierir.

34 CrAlMo 5: Az alaml eliktir, % 0,34 Karbon, % 5/4 = %1,25 orannda eliktir 0 34 Karbon %1 25
Krom ierir. ok az miktarlarda da Alminyum ve Molibden ierir.

X 20 Cr 13

: Yksek alaml eliktir. % 0,20 Karbon ve % 13 orannda Krom

ierir. ierir

X 5 CrNi 19 9 : Yksek alaml eliktir. % 0,05 Karbon, % 19 orannda Krom ve

% 9 orannda Nikel ierir.

Yararlanlan Kaynaklar:
12TSE elik Standartlar Malzeme Bilgisi, Cilt-II Prof. Dipl. Ing. H-J. BARGEL & Prof. Dr. Ing. G. SCHULZE evirenler : Prof. Dr. efik GLE & Do. Dr. Ahmet ARAN Gebze-1987 Standart eliklerin Uluslar aras Edeerleri Met.Y.Mh. Selahattin ANBAOLU, MKE Kurumu Matbaas, 1985 Asil elik Teknik Yaynlar, Blm-2 T Metalurji Fakltesi Ders Notlar

3-

45-