40

5-5. Optimizasyon Problemleri MI ZASYON PROBLEMLERI 5 5. OPTI Optimizasyon (En Uygunu Bulma) 1.

x
(5-5.1. ekil)

Bir adam evinin nndeki geni s arazisinin bir ksmn dikdrtgen biiminde bahe yapacaktr. kenarn metresi 4 T L olan tel rg ile bir kenarn metresi 6 T L olan tahta itle evirmek istiyor. Bu i s iin 960 T L para ayrd gna gre alan en byk olan baheyi evirebilmek iin bahenin boyutlar ne olmaldr?

zm: evrilecek bahenin boyutlar x ve y olsun. Bu baheyi evirmek iin gereken para 4x + 4y + 4y + 6x dr. Bu para 960 T L olaca gndan 10x + 8y = 960 olur. Buradan y = 120 5 4 x elde edilir. evrilecek bahenin alan A olsun. A = xy = x 120 5 4x
2 olur. Bahenin alan x de gi skenine ba gl olarak A(x) = 120x 5 sitli giyle verilebilir. 4 x e

A (x) = 120 5 2x

ve A (x) = 5 2

tr. A (x) = 0 olacak biimde bir tane x0 says vardr ve x0 = 48 dir. A (48) < 0 oldu gundan A(48) says, A fonksiyonunun maksimum de geridir. 10x + 8y = 960 e sitli ginde x yerine 48 konularak y0 = 60 bulunur. Demek ki evrilecek arazinin boyutlar 48 metre ve 60 metre olmaldr. Bu durumda bahenin alan 2880 m2 dir. 2. Bir adam evinin nndeki geni s arazisinin bir ksmn dikdrtgen biiminde bahe yapacaktr. kenarn metresi 3 T L olan tel rg ile bir kenarn metresi 6 T L olan tahta itle evirmek istiyor. Bahenin alannn 2400 m2 olmasn istedi gine gre maliyetin en d sk olmas iin bahenin boyutlar ne olmaldr?

x
(5-5.2. ekil)

zm: evrilecek bahenin alan A olsun. Bahenin boyutlarn x ve y ile gsterelim. A = xy olur. A = 2400 m2 olmas isteniyor. xy = 2400 demektir. Buradan y = 2400 x bulunur.

5-5. Optimizasyon Problemleri

41

Bu baheyi evirmek iin gereken para C olsun. C = 3x + 3y + 3y + 6x = 9x + 6y olur. Burada y yerine 2400 konularak x C (x) = 9x + bulunur. 14400 28800 ve C (x) = x2 x3 tr. C (x) = 0 olacak biimde bir tane pozitif x0 says vardr ve x0 = 40 dur. C (40) > 0 oldu gundan C (40) says, C fonksiyonunun minimum de geridir. y = 2400 e sitli ginde x yerine x 40 konularak y0 = 60 bulunur. Demek ki evrilecek bahenin boyutlar 40 metre ve 60 metre olmaldr. C (40) = 9 40 + 14400 40 = 720 C (x) = 9 oldu gundan bahenin evirme maliyeti 720 T L dir. 3. Bro malzemeleri reten bir s irket her yl tanesi p liradan x adet dolmakalem satmaktadr. Fiyat-talep denklemi p = 10 (0, 002) x tir. Maksimum gelir elde edebilmek iin s irket kalemlerin tanesini ka liradan satmaldr? Maksimum gelir elde etti ginde ka tane dolmakalem satm str? Maksimum gelir nedir? zm: Bu sirketin gelir fonksiyonunu R ile gsterelim. R(p) = p x = p
10p 0,002 14400 x

= 5000p 500p2

olur. Buradan R (p) = 5000 1000p ve R (p) = 1000 bulunur. R (p) = 0 olacak biimde bir tane p0 says vardr ve p0 = 5 dr. R (5) < 0 oldu gundan R (5) says, R fonksiyonunun maksimum de geridir. Demek ki dolmakalemlerin tanesi 5 T L olarak belirlenirse sirketin geliri en byk olur. p = 10 (0, 002) x e sitli ginde p yerine p0 konuldu gunda x0 = 2500 elde edilir. Buna gre sirket maksimum gelir elde etti ginde 2500 adet dolmakalem satm str. 5 2500 = 12500 oldu gundan maksimum gelir 12500 T L olur. 4. Bro malzemeleri reten bir s irketin yllk x adet dolmakalem retimine kar slk toplam maliyet ve gelir fonksiyonu C (x) = 4000 + 2x R(x) = 12x (0, 001)x2 e sitlikleriyle verilmi stir. Maksimum kr elde edebilmek iin ka adet kalem satmaldr? Sirketin maksimum kr nedir? Fiyat-talep denklemi p = 14 (0, 002) x oldu guna gre maksimum kr elde edebilmek iin

42

5-5. Optimizasyon Problemleri

kalemleri kaar liradan satmaldr? Maliyet ve gelir fonksiyonlarnn graklerini izerek maksimum kr geometrik olarak gsteriniz. zm: Bu sirketin kr fonksiyonunu P ile gsterelim. P (x) = R(x) C (x) = 12x (0, 001)x2 (4000 + 2x) = (0, 001) x2 + 10x 4000 olur. Buradan P (x) = (0, 002) x + 10 ve P (x) = 0, 002 bulunur. P (x) = 0 olacak biimde bir tane x0 says vardr ve x0 = 5000 dir. P (5000) < 0 oldu gundan P (5000) says, P fonksiyonunun maksimum de geridir. Demek ki sirket maksimum kr elde edebilmek iin 5000 adet kalem satmaldr? P (5000) = (0, 001) (5000)2 + 10 (5000) 4000 = 21000 oldu gundan bu sirketin maksimum kr 21000 T L dir. p = 14 (0, 002) x e sitli ginde x yerine x0 konuldu gunda p0 = 4 elde edilir. Buna gre sirket maksimum kr elde edebilmek iin kalemlerin tanesini 4 TL den satmaldr.

Maksimum kr

x O 5000
(5-5.3. ekil)

5. Mzik CD si kopyalayp o galtan bir s irket bir yl iinde 10000 adet CD sataca gn umut etmektedir. Bir CD yi bir yl boyunca saklamak iin 0, 2 T L harcanyor. Her bir kopyalama iin o galtma dzenini kurma i si 250 T L ye maloluyor. Bu s irket ylda ka kez e sit sayda kopyalama yaparsa masraf en az olur? Her bir o galtmada ka CD kopyalanmaldr?

5-5. Optimizasyon Problemleri

43

x 2

birinci bask

ikinci bask

nc bask

drdnc bask

(4-7.13. ekil)

zm: Her bir kopyalamada o galtlan kitap says x olmak zere bir yl boyunca y kez 5 5 . 4 . s ekli inceleyiniz. Bir yl boyunca x s kopyalama yaplm s olsun. 2 adet CD saklanm gibi olur. S irketin yllk toplam maliyeti C ile gsterildi gine gre C = 250y + (0, 2) x 2 olur. xy = 10000 oldu gundan y = C (x) = 250 olur. C (x) = 2500000 5000000 + 0, 1 ve C (x) = x2 x3
10000 x 10000 x

bulunur. Buna gre

2500000 x

+ (0, 2) x 2 =

+ (0, 1) x

tr. C (x) = 0 olacak biimde bir tane x0 says vardr ve x0 = 5000 dr. C (5000) > 0 oldu gundan C (5000) says, C fonksiyonunun minimum de geridir. Demek ki sirket her bir o galtmada 5000 adet kitap basarsa masraf en d sk olur. xy = 10000 e sitli ginden y0 = 2 elde edilir. Buna gre yaynevinin masrafnn en az olmas iin ylda 2 kez bask yapmaldr.