Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar Havalandrma Sistemleri

Ali SNG
VKV Amerikan Hastanesi Teknik Hizmetler Sorumlusu, STANBUL

ntonie Van Leeuwenhoekun XVII. yzylda gelitirdii ilk mikroskoptan 600 yl nce, nl byk tp bilgini bn-i Sina; Eer Toz Olmasayd nsan mrnn 1000 Yl Olmamas in Hibir Sebep Yoktu szyle, tozun insanlarn sal zerindeki etkisinin ne kadar nemli olduunu grmt. Gnmzn endstriyelleen dnyasnda, havada insan saln olumsuz ynde etkileyen birok gzle grlr veya grlmez partikller bulunmaktadr. Kapal alanlar iin de ortam kirlilii pek farkl deildir. Bu alanlarda bulunan partikller veya mikroorganizmalar, d ortamdan ieri girmektedir. nsanlarn derilerinden kalkan taneciklerden, giysilerden, parfmlerden veya buna benzer birok sebeplerden de partikl oluabilir. PARTKL KAVRAMI ve BOYUTLANDIRILMASI

Havada bulunan gzle grlr veya grlmez partikllerin boyutlandrlmasnda kullanlan l birimi mikrondur (m ). Bir mikron, l birimi olarak milimetrenin binde birine eittir (1 m = 0.001 mm). Salk alannda temiz odala-

466

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ali SNG

rn snflandrlmasnda bavurulan ana lt, ortam havasndaki taneciklerin bykl ve miktardr. Havada bulunmasna izin verilebilecek tanecik ap ne kadar kk ve konsantrasyonu ne kadar az olursa, temiz odann standard o derece yksek olur. Ameliyathane, laboratuvarlar veya buna benzer salk asndan temiz olmas gereken odalarn lm metotlarnda, 0.5 m apndaki tanecikler kriter alnr ve birim hacimde (m3 veya ft3) bulunan tanecik says temiz odann standardn belirlemektedir. ekil 1de 0.5 m apnda bir taneciin 1000 defa bytlm bir sa telinin yannda ne kadar kk olduu gsterilmitir. Gnlk yaamda insanlarn soluduu tozlarn tane bykl 60 mnin altndadr. Havada bulunan 5 mnin stndeki tozlar st solunum yollar tarafndan tutulur, bu deerin altndaki tanecikler ise solunum yoluyla akcierlerdeki alveollere kadar ulamaktadr. ekil 2de havada bulunan baz taneciklerin boyutlar tasvir edilmitir. Mevsim artlarna ve yaadmz yerleim yerlerine bal olarak ak havada bulunan partikl miktarlar farkldr. rnein; d havada, zellikle k aylarnda ve ehir merkezlerinde, 0.5 m boyutundaki partikllerin saylar ft3 iinde 2.000.000 adet olabilmektedir. Kapal alanlarda ise bu deer 500.000 ila 50.000 arasnda deimektedir. ekil 3te havas temiz ve kirli olan farkl d ortamlarda yaplm lmlerin kyaslamas verilmitir.

Toz partikl

Grnr toz Sa telinin x1000 bytlm

0.5 m-0.0005 mm

50 m-0.05 mm

100 m-0.1 mm

ekil 1.

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

467

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

Taneciklerin yaklak boyutlar

0.001 m 0.01 m 0.1 m 0.5 m 1.0 m 10.0 m 100.0 m

Duman

Grnr toz

Atmosferik toz

Polen

Karbon siyah

Virsler

Bakteriler

ekil 2.

ekil 3.

468

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ali SNG

NSANLARDAN KAYNAKLANAN PARTKL ve MKROORGANZMA OLUUMU Kapal mahallerde oluan partikller ve mikroorganizmalarn sebebi ok eitlidir. Bu partikller, havalandrma yoluyla dardan ieriye girebildii gibi, ieride bulunan eyalardan ve bilhassa insanlardan kaynaklanmaktadr. rnein; hareketsiz duran bir insan dakikada 100.000 adet 0.3 m boyutunda partikl yayarken, normal hareket eden bir insan dakikada 1.000.000un zerinde partikl yayabilmektedir. Tablo 1 ve ekil 4te bir insann yapt hareketlere bal olarak oluturduu partikl emisyonu grlmektedir. Yaplan lmlerde, sradan temiz oda koruyucusu kullanan bir alann, yznn ak olan ksmlarndan ve ayakkablarndan yaylan taneciklerin saysnn, tulum eklinde koruyucu, maske ve uzun eldiven gibi koruyucu kullanan kiiden 10 kat fazla olduu grlmtr. nsanlardan yaylan partikllerin 1000de biri, oalabilen bakteri veya mikroorganizmalardan olumaktadr. rnein; hapran bir insan 1.000.000 partikl yaymakta, bunun 40.000i mikrop iermektedir, ayn ekilde yksek ses ile 100 kelime konuan bir kiiden 250 partikl yaylmaktadr ve bunun 40 tanesi mikrop iermektedir (ekil 5). Yaplan dier bir aratrmada sigara ien insanlarn, sigara imeyi braktklar andan itibaren dakikalarca sigara imeyenlere karlk 20 kat daha fazla partikl yaydklar grlmtr. ekil 6da 2.5 cm mesafeden 0.2-0.5 m boyutundaki llen partikllerin miktar grlmektedir. Havada uuan partikllerin hava kalitesi zerinde etkisinin yannda bakteri ve mikroorganizmalar; hastaneler, ila fabrikalar, biyokimya laboratuvarlarnda veya buna benzer salk sektrlerinde infeksiyon riski asndan ayr bir nem kazanmaktadr. zellikle hastanelerde oluan infeksiyon riskleri birok sebepten kaynaklanmaktadr. Bu risklerin banda; Havalandrma, Havalandrma ve solunum ekipmanlar,
Tablo 1. Yaplan hareket tr Hareketsiz durma Ayak, ba, el ve kolu hafife oynatma Vcut, kolu ve ayaklar oynatma Oturmak, kalkmak Yava yrmek Hzl yrmek Komak Dakikadaki partikl yaylm (0.3 m) 100.000 adet 500.000 adet 1.000.000 adet 2.000.000 adet 5.000.000 adet 7.500.000 adet 10.000.000 adet

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

469

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

ekil 4.

ekil 5.
470
5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ali SNG

ekil 6. Toz oluumu, Yiyecek ve gdalar, Su ile alan veya reten sistemler, Islak hacimler, Tbbi ilemler, malzemelerin kullanm, Yetersiz temizlik hizmetleri. nfeksiyon riski, zellikle hijyen ortamlarda, havada bulunan partikl says drlerek azaltlabilir. Bu ilem, hijyenik klima ve havalandrma sistemleri kullanarak, ortama partikllerden arndrlm hava vererek ve ortamda oluan partikllerin tahliyesiyle salanr. TEMZ ODA STANDARTLARI Temiz oda; partikl ve mikroorganizma saysnn, scakln, nem orannn, taze hava miktarnn, ortam hava basncnn, hava hareketlerinin ve buna benzer parametrelerin kontrol altnda tutulduu kapal ortamlardr. Hastanelerde bulunan ameliyathaneler, youn bakm niteleri, sterilizasyon, IVF niteleri, genetik laboratuvarlar, tbbi laboratuvarlar vb. alanlar temiz oda olarak snflandrlr.

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

471

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

Temiz odalarla ilgili eitli lkelerce kartlm standartlar bulunmaktadr. Ancak hepsinin temeli 1963 ylnda karlm U.S. Federal Standart 209dur. Bu standart, 1988 ylnda 209 D standardna ykseltilmi, teknolojinin ilerlemesine paralel olarak gerek duyulan ultra-temiz odalarn standartlarnn tanmlanmasna ynelik 1992 ylnda metrik (SI) birim sisteminde tanm geniletilerek 209 E standard oluturulmutur (Tablo 2). Salk alanndaki temiz odalarn standartlarn belirlemek iin yaplan lmlerde, birim hacimde (ft3/m3), 0.5 mikron apnda bulunan partikllerin says baz alnmaktadr. HASTANE ORTAMLARINDA TEMZ ODALARIN SINIFLANDIRILMASI DIN 1946/4 standardna (hastanelerde klima tesisat ve havalandrma esaslar) gre hastane ortamlar iki gruba ayrlmtr. Bunlar; Birinci snf ortamlar, kinci snf ortamlar. Birinci snf ortamlar: Yksek derece artlar gerektiren mikroorganizmasz blgeler olarak tanmlanmaktadr. Bu alanlar; Ameliyathaneler, Ameliyathanelere dorudan dahil olan odalar (koridorlar, steril malzeme deposu vb.), Ameliyat ncesi ve sonras hazrlk odalar, Sterilizasyon, Youn bakm niteleri (ICU), Yenidoan bakm odalar vb. kinci snf ortamlar: Normal artlar gerektiren mikroorganizmasz blgeler. Bu alanlar; Doum odas, Hasta odas, Muayenehaneler, Radyoloji, Laboratuvarlar, Eczane, Endoskopi vb. Temiz odalarda kullanlan sistemlerde ortak zellikler olmasna ramen kullanm amalarna gre bu alanlarn havalandrma sistemleri farkllklar gsterebilir. rnein; klas 100 (M 3.5) olan bir ameliyathanede laminer akm nitesi kullanlmas gerekirken, klas 10.000 (M 5.5) deerini salamas gereken bir IVF veya genetik laboratuvarnda tavan tipi HEPA filtre sistemi kullanmak yeterli olmaktadr. Temiz oda havalandrma sistemlerinde, odann hava kalitesini etkileyen en nemli unsurlar;
472
5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Tablo 2.

U.S. 209 D STANDARDINA GRE TEMZ ODA KLASLARI 0.2 m tanecik adeti/ ft3 7.5 75 750 1.000 10.000 100.000 3.530.000 353.000 35.300 7 70 700 26.500 300 10.600 100 3.530 247 2.470 24.700 2.650 30 1.060 10 353 265 3 106 1 35 m3 ft3 m3 ft3 m3 ft3 m3 tanecik adeti/ tanecik adeti/ tanecik adeti/ 0.3 m 0.5 m 5.0 m

0.1 m

tanecik adeti/

Klas

ft3

m3

35

1.240

10

350

12.400

100

1.000

10.000

100.000

U.S. 209 E STANDARDINA GRE TEMZ ODA KLASLARI 0.2 m tanecik adeti/ m3 75.7 265 757 2.650 7.570 26.500 75.700 2.140 30.900 750 10.600 214 3.090 75 1.060 30 87.5 300 875 21.4 309 8.75 7.5 106 3.00 2.14 30.9 0.875 ft3 m3 ft3 m3 10 35 100 353 1.000 3.530 10.000 35.300 100.000 353.000 1.000.000 3.530.000 10.000.000 tanecik adeti/ 0.3 m 0.5 m tanecik adeti/ ft3 0.283 1.00 2.83 10.0 28.3 100 283 1.000 2.830 10.000 28.300 100.000 283.000 247 618 2.470 6.180 24.700 61.800 7 18 70 175 700 1.750 5.0 m tanecik adeti/ m3 ft3

0.1 m

Klas

tanecik adeti/

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007 Ali SNG

SI

ngiliz

m3

ft3

M1

350

9.91

M 1.5

1.240

35

M2

3.500

99.1

M 2.5

10

12.400

350

M3

35.000

991

M 3.5

100

M4

M 4.5

1.000

M5

M 5.5

10.000

M6

M 6.5

100.000

473

M7

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

Filtreleme sistemi (partikl ve mikroorganizma), Hava hareketi (laminer veya trblansl hava dalm), Ortam hava basnc (mahalin pozitif basnlandrlmas), Taze hava miktar (oda ii hava deiim miktar). TEMZ ODALAR KLMA SSTEMLERNDE HAVANIN TEMZLENMES Temiz odalarda kullanlan klima tesisatlarnn kalbi filtre sistemidir. Temiz odada salanmas istenilenlerin banda, mahale sevk edilen havann partikl ve mikroorganizmalardan arndrlm olmasdr. Klasik konfor klima sistemlerinde havann temizleme ileminde iki kademeli filtreleme olumaktadr. Temiz oda klima sistemlerinde ise bu ilem kademede gereklemektedir. IVF ve genetik laboratuvarlar gibi alanlarda istenmeyen gazlarn (inkbatr karm gazlar), kokularn giderilmesinde ve korozyon etkisini azaltmaya ynelik kimyasal reaksiyon yoluyla kontamine havay filtre eden aktif karbon filtreleri veya potasyum permanganat ierikli kimyasal filtreler de drdnc kademe olarak kullanlmaktadr. ekil 7de hijyenik tip bir klima sisteminde birinci kademede n filtre (elyaf filtre EU-4), ikinci kademede hassas filtre (torba filtre EU-9), nc kademede mutlak filtre (HEPA filtre EU-14) sralan gsterilmitir. Pratik uygulamalarda edindiimiz tecrbelerden filtrelerin deiim periyodlar d hava kirliliine bal olarak, n filtrelerde bir-iki ay, hassas filtrelerde alt-sekiz ay, HEPA filtrelerde -be yl arasdr. Burada dikkat edilmesi gereken husus HEPA filtreyi korumaya ynelik, n ve hassas filtrelerin daha sk olarak deitirilmesidir.

Hijyenik Klima Santrali nc kademe Mutlak filtre (EU-14) Birinci kademe n filtre (EU-4) kinci kademe Hassas filtre (EU-9)

Ameliyathane

ekil 7.

474

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ali SNG

TEMZ ODALARDA HAVA DAILIMI Temiz odalarda hava dalm, laminer hava akl ve trblansl hava akl sistemler olmak zere ikiye ayrlmaktadr. Laminer akl temiz odalarda (ameliyathaneler) hava ak, bir izgi eklinde akmaktadr. Birbirine paralel olan bu akm izgilerinin her noktasnda, havann hz sabittir (masa stnde 0.22 m/sn0.28 m/sn). Trblansl akta ise hava ak dzensiz ve hava akm izgileri rastgeledir (0.35 m/sn-0.55 m/sn) (ekil 8). Yaplan bir deneyde ayn kirlilik oranndaki laminer ve trblansl ak ynne konan besi kabnda, laminer akta kaba yapan mikroorganizmalarn sfr, trblansl akta ise 200 adet olduu grlmtr. Buradan kan sonuca gre, ameliyathanelerde hi olmazsa ameliyat masalarnn zerinde mutlaka laminer ak salanmaldr. TEMZ ODALARIN STATK BASINLANDIRILMASI Temiz odalarn kirliliinin kontrol altnda tutulmasnn nemli etkenlerinin dier bir parametresi de statik basntr. Bu parametre ok steril olan bir odadan daha az steril odaya doru gittike azalacak ynde olmaldr. Temiz mahaller aras statik basn, genel olarak 12 paskal seviyesinde tutulmaktadr. Hava debisi olarak dnldnde ortalama olarak m2 bana 20 m3/saat bu basn farkna tekabl etmektedir. Bu ekilde oluan mahaller aras basn fark ile steril olan mahalden daha az steril olan mahale havann ak salanmaktadr. Tablo 3te belirtilen basn farklar, kaplarn boluklarndan veya buna benzer aralklardan

Trblansl ak

Laminer ak

ekil 8.
5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

475

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

Tablo 3. Uygulama Genel Temiz oda ile kirlenmemi blm aras Kirlenmemi blm ile az kirlenmemi blm aras Az kirlenmemi blm ile soyunma odas veya bekleme mahalleri aras Statik basn fark Minimum 12 Pa basn fark Minimum 12 Pa basn fark 12 Pa basn fark 2.5 Pa basn fark

havann kamasna izin verilen deerlerdir. Resim 1de rnek olarak bir ameliyathanede oluan hava akm, basn farklarna gre verilmitir. Tablo 4te mahaller aras hava akm tablosu verilmitir (Amerikan Hastanesi).

Resim 1.
476
5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Tablo 4. Ameliyathane hava akm tablosu Basn deeri Pozitif Set-up room Ameliyathane koridoru Ameliyathane koridoru In-patient recovery Out-patient recovery Doktor odas Kirli malzeme deposu Kirli depo Alet ykama odas la hazrlama Out-patient Giri/k hol WC Bekleme hol Yalnz emi menfezi HEPA filtre HEPA filtre Yalnz emi menfezi Klasik havalandrma sistemi HEPA filtre HEPA filtre Klas 1.000 Klas 10.000 HEPA filtre Klas 1.000 Bitiik mahaller Havalandrma sistemi Ortam kalitesi Basn deeri Negatif

Mahalin ad

Havalandrma sistemi

Ortam kalitesi

Ameliyathane

Laminer akm

Klas 100

Steril depo Pozitif

HEPA filtre

Klas 1.000

Pozitif

Negatif Negatif

Ameliyathane koridoru Pozitif

HEPA filtre

Klas 1.000

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007 Klas 100.000 Negatif Pozitif Pozitif Pozitif Pozitif Klas 10.000 Klas 10.000 Klas 100.000 Klas 100.000 Negatif Negatif Negatif Negatif Ali SNG

Ameliyathane koridoru

HEPA filtre

Klas 1.000

Out-patient recovery

HEPA filtre

Klas 10.000

Out-patient recovery

HEPA filtre

Klas 10.000

Out-patient recovery

HEPA filtre

Klas 10.000

Out-patient Giri/k hol

HEPA filtre

Klas 10.000

477

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

TEMZ ODALARDA HAVA EVRM MKTARI Temiz odalarn kalitesini belirleyen nemli etkenlerden biri, ortamda bir saat iinde deien havann miktardr. Hava deiim miktar ne kadar ok olursa, mahale flenen filtrelerden geirilmi temiz havann konsantrasyonu o derece artar. Temiz hava konsantrasyonunun yksek oluu ise odann klas deerini ykseltir. DIN 1946/4 standardnda hastanede bulunan eitli alanlara ait hava evrim kat saylar m3/m2h olarak verilmitir. ISO/14644-4 standardnda ise bu deerler ortamn klas deerine gre belirtilmiir. rnein; 30 m2lik birinci snf bir ameliyathaneye bir saat iinde V= 3.200 m3 hava verildii dnldnde, hacim olarak ameliyathanenin toplam havas bir saat iinde 36 defa deimektedir. Dier bir ifade ile m2 bana saatte yaklak 110 m3 hava verilmektedir. Standartta belirtilen evrim kat saylar birinci snf odalar iin 30 m3/m2h, ikinci snf odalar iin 15 m3/m2htir. Fakat bu deerler ortamda yaplan ilemlere bal olarak rnein; narkoz gazlar, eitli dezenfeksiyon malzemelerinin kullanm veya laboratuvarlar gibi odalarda hassas ilemler yaplyorsa daha yksek olmaktadr. TEMZ ODA HJYENK KLMA UYGULAMALARI Ameliyathane, IVF ve genetik laboratuvar gibi temiz oda uygulamalarnda, temel olarak hijyenik havalandrma ve klima sistemleri ayn prensipte almaktadr. Temiz oda olarak dnlen mahallerin amacna ve yaplacak ilemlerin zelliine bal olarak odalarn standard belirlenmelidir. rnein; birinci snf bir ameliyathanenin infeksiyon riskini minimuma indirmeye ynelik klas 100 (M 3.5) standard kullanlmaldr. IVF ve genetik laboratuvarlarnda kullanlan laminer akm kabini, mikroskop veya ortamda CO2 veya dier karm gazlarnn youn olduu dnlerek klas 10.000 (M 5.5) deerindeki bir hava standardnn uygun olaca belirlenmelidir. Temiz odalarn balca parametreleri; 1. Taze hava ve miktar, 2. Is, 3. Nem, 4. Ortam basnc. Temiz oda ilerinde belirlenen bu standartlar salamaya ynelik kurulacak olan sistemin balca zellikleri; 1. Mmknse %100 taze d hava kullanmak, 2. i paslanmaz, ift cidarl, szdrmazl yksek, ii prssz ve fan frekans kontroll (hz ayarl) hijyenik tip klima santrali kullanmak, 3. Uygun filtreleri kullanmak, 4. Kanal imalatlarnn szdrmaz bir ekilde olmas, 5. Mmknse zonlarn minimum deerde tutulmas (bir santralin birok oday beslemesi),

478

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ali SNG

6. Yirmi drt saat durmakszn alaca dnlerek, oda kullanlmad zaman yar kapasitede almasn salayacak motorlu debi ayar damperleri (klapelerin) kullanmak, 7. Temiz odalarn HEPA filtre deiim ilemlerinde sistemi kapatmadan odann havasn kesecek szdrmaz damperler kullanmak, 8. Nem orannn kontrol altnda tutulmasna ynelik elektrikli stclar kullanmak, 9. Temiz odann grlt seviyesini 35 Dbnin altnda tutmaya ynelik kanal susturucular kullanmak, 10. Havann odaya k noktasnda ameliyathanelerde laminer akm nitesi, laboratuvar gibi alanlarda ise szdrmaz probu olan paslanmaz HEPA filtre kutular kullanmak, 11. Tm sistemin kontrol edilebildii otomasyon sistemi kurmak. Resim 2de klas 100 (M 3.5) standardnda iki ameliyathaneye (iki zonlu) hizmet eden hijyenik tip klima santralinin otomasyon panelindeki grnts verilmitir. Grntdeki havalandrma sisteminin yaklak 50 noktas kontrol edilip izlenmektedir (Amerikan Hastanesi Otomasyon Panosu). Bu sistemde klima santrali 24 saat almaktadr. Ameliyathanelere ilem yaplmas durumunda 3.000 m3/h hava verilmektedir. lemin yaplmad zamanlarda ise bu deer 1.500 m3/he dmektedir. Klima santralinin frekans konvertrl fan, odalarn hava debisi ihtiya-

Resim 2.
5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

479

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

cna gre otomatik olarak gerekli hava debisini ameliyathanelere vermektedir. Emilen hava miktarlar flenenden dk olduundan ortamda bir pozitif basn oluturmaktadr. Bu deer, koridor ile oda arasna konulan fark sensr ile panelden saysal deer olarak izlenmektedir. Panelden izlenebilen dier nemli hususlar; filtre kirlilii, sistem arza bilgileri (termik atmas, kay kopmas vb.)dir. Odalarn scaklk deerleri yaplacak olan ameliyatn zelliine bal olarak (sezaryen doumda 22C, gz ameliyatnda 18C vb.) istenilen scaklk set edilir. Sistem bu deere bal olarak soutucu veya stc serpantinin istenilen deere ulamasn salayan su geiini motorlu vana ile dengeler. IVF niteleri veya genetik laboratuvar gibi alanlarda kullanlan laminer akm kabinleri ve mikroskoplar nedeniyle bu gibi alanlar klas 10.000 (M 5.5) hava kalitesindedir. Havalandrma sistemi HEPA filtrelerle yaplmaktadr. Prensip olarak klima sisteminin alma ekli ameliyathane sistemine benzerdir. Hassas cihazlarn, eitli gazlarn, kimyasallarn kullanld bu alanlarda uzun vadede oluabilecek eitli kimyasal etkilere kar (ortam gazlarn hassas cihazlarda oluturduu korozyon) ve olas havada bulunabilecek ok dk miktarlardaki zehirli maddelerin (aldehidler, ozon, amonyak, klor, hidrojen slfr vb.) arndrlmasna ynelik kimyasal filtreler kullanlmtr. Resim 3te ameliyathaneden farkl olarak drt kademeli bir filtre sistemi kullanlmtr. Ayn ekilde panelden filtre kirlilii, sistem arza bilgileri (termik atmas, kay kopmas vb.), odalarn scaklk deerleri, nemlendirme sisteminin konumu, sistemlerin altrma konumlarna kumanda edilmekte, set edilmekte ve izlenmektedir.

Resim 3.
480

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ali SNG

TEMZ ODALARIN BAKIM UYGULAMALARI Temiz odalarn bakm genel olarak drt aamadan olumaktadr: Hijyenik klima sisteminin bakm, Laminer akm nitesi ve odann bakm, filtre deiimi, Hijyenik klima sistemine ait tm sensr ve prosestatlarn kalibrasyonu, Partikl saym, hava hz lmleri, nem, basn vb. (validasyon). Hijyenik Klima Sisteminin Bakm Klima santrali zerinde yaplan bakm ilemleridir. Bakm ileminde dikkat edilecek balca hususlar; 1. Santral motor-fan kaylarnn gergi ve kay mrnn kontrol, gerekirse deitirilmesi, 2. Motor fan kasnak, mil yataklarnn ve rulmanlarnn yalanmas, 3. Fan kanatlarnn kontrol ve temizlii, 4. Santralin i temizlii (alkol veya presetli su ile), 5. Klima santrallerinde stma ve soutma serpantinlerinin kaak kontrol, 6. Klima santrallerinde soutma serpantini ve drenaj tava hattnn kontrol, 7. Klima santrallerinde n filtrenin deitirilmesi, 8. Klima santrallerinde torba filtrelerin deitirilmesi, 9. ki yollu vanalarn ve motorlarn kontrol, 10. Damper motorlarnn kontrol, 11. Fark basn, scaklk, debi sensrlerin kontrol, 12. Santral hcre balant contalarn szdrmazlk kontrol, 13. Nemlendirici nitesinin kontrol. Laminer Akm nitesi ve Odann Bakm ve HEPA Filtre Deiimi zellikle ameliyathaneler gibi temiz alanlarda bakm ilemi dikkat isteyen bir itir. Bakm ilemi srasnda yaplacak yanl bir uygulama temiz alanlara bitiik mahallerin kirlenmesine sebep olacaktr. Ameliyathanede yaplacak bakmda ilem sras; 1. Ameliyathane ekipmanlarnn tamamiyle boaltlmas, 2. Odaya ait sistem kumandasnn kapatlmas, hava aknn durdurulmas (szdrmaz damper), 3. Odann temizlenmesi, 4. Laminatrn sklmesi, 5. Lambalarn sklmesi, 6. HEPA filtrelerin dikkatli bir ekilde sklmesi, 7. Paslanmaz laminer akm kabininin presetli su ile temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi, 8. Lif tutucu emi menfezlerinin temizlenmesi,
5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

481

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

9. Laminatrn temizlenmesi, 10. Tm contalarn kontrol edilmesi gerektii taktirde deitirilmesi, 11. HEPA filtrelerin taklmas, 12. Filtre szdrmazlk testinin yaplmas, 13. Lambalarn aslmas, 14. Laminatrn montaj, 15. Odann genel ince temizlii ve dezenfeksiyonu, 16. ki gn sreyle havalandrma sisteminin full altrlmas, 17. Partikl lmlerinin yaplmas, 18. Otomasyon sisteminden uygun debi, scaklk, nem oran, basn deerlerinin set edilmesi, 19. Ameliyathanenin faaliyete alnmas. Aada yaplan bu ilemler resimlenmitir;

1. Laminatrn skme ilemi

2. Lambalarn skme ilemi

3. HEPA filtrelerin karlmas

482

4. nitenin temizlenmesi
5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ali SNG

5. Kirli bir HEPA filtre

6. Laminatrn temizlii (sabunlu su ile)

7. Filtre montaj

8. Contalarn kontrol

9. Szdrmazlk testi (1000 Pa)

10. Odann temizlii

483

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ameliyathane Havalandrma Sistemleri IVF ve Genetik Laboratuvar...

Hijyenik Klima Sistemine Ait Tm Sensr ve Prosestatlarn Kalibrasyonu Otomasyon panosu zerinden kumanda ve kontrol edilen tm sistemler ylda bir defa kalibre edilir. Kalibrasyonun amac sistem zerinde bulunan tm noktalarn alma ve kumanda kontrol, sensrler ile okunan deerlerin izin verilen toleranslar iinde olmasn salamaktr. Partikl Saym, Hava Hz lmleri, Nem, Basn vb. (Validasyon) Havadaki partikl saym, FEDERAL STD 209 E, TS 11605, ISO EN 14644-1e uygun olarak yaplmaktadr. Temel olarak bu lmlerde 1 ft3 veya m3 iinde bulunan 0.3, 0.5, 1.0, 5.0 byklndeki partikller saylmaktadr. FEDERAL STD 209 Eye gre yaplan lmler genel olarak daha abuk sonu vermektedir. Ameliyathanelerde, IVF veya genetik laboratuvarnda ilem yaplan alann zerinde lmler yaplr. Bir ameliyathanede yaplan lmde; ameliyat masas be blgeye blnr (ekil 9) her noktada defa bir dakika sreyle partikl lm cihaz ile deerler alnr (cihazn zelliine bal olarak bu sre uzayabilir). Toplamda alnan 15 lmden 0.5 apndaki partikl saylarnn aritmetik ortalamas alnr ve standart ile karlatrlr. Validasyon lemlerine Ynelik Norm ve Standartlarn Listesi Havalandrma validasyonunu; VDI 2167 Hastanelerde Yaplandrma Sistemi Standard, ISO 14644 1-8 Temiz Odalar ve Bu Odalarla Birlikte Kontrol Edilen Ortamlar Standard, DIN EN ISO 14644-1 Standardnda Temiz Odalar ve lgili Blmlerin -Hava Temizlik Kalifikasyonu,

4 Ameliyat masas ekil 9.

484

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

Ali SNG

DIN EN ISO 14644-2 Standardnda Temiz Odalar ve lgili Blmlerin -lm ve Kontrollerin Saptanmas, DIN EN ISO 14644-3 Standardnda Temiz Odalar ve lgili Blmlerin -lm Teknii ve Kontrol Prosesi, TS EN ISO 14698 Temiz Odalar ve Birlikte Kontrol Edilen Ortamlar- Biyokontaminasyon Kontrol Standard, DIN 1946-4 Havalandrma ve klimlendirme-Hastanelerde Havalandrma Sistemleri Standard, TS EN 1822-1 HEPA Filtreleri-Yksek Verimli (HEPA-ULPA)-blm 1: Snflandrma, Performans Deneyi ve aretleme Kurallar Standard, TS EN 779 Hava Filtreleri-Genel Havalandrmada Parack Filtrelemek in-zellikler, Deneyler ve aretleme Kurallar Standartlarna Bal Kalarak Yapmaktayz. KAYNAKLAR
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Hastanelerde klima tesisat ve havalandrma esaslar (Din 1946 4. ksm). Federal Standart 209 E (rev. 1992). ISO 14644-1 international standart (1999). Camfil clean room filters A guide. Ameliyathane klima tasarm, uygulanmas ve testleri altay 2006 stanbul. Guidelines for design and construction of hospital and health care facilities. Hastane hijyenik havalandrma ve iklimlendirme sistemleri (Dr. M. Mobedi). Environmental factors and embriyo culture (Jacques Cohen). IVFonline.com European journal of parenteral & pharmaceutical sciences volume 9 number (2004). Purafil kimyasal hava filtrasyon sistemleri. Temiz Oda Tasarm ve Klima Sistemleri (Prof. Dr. Tamer zkaynak 1999).

5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2007

485