GAMER, I, 1 (2012) s.

1-10

OSMANLI DNEMNDE BALKANLAR TARH ZERNDE YEN ARATIRMALAR*

Halil nalck**
zet Bu makalede Balkanlarda Osmanl idaresinin kuruluuna deinildikten sonra Osmanl Devletinin Balkanlarda uygulad istimlet politikas anlatlmaktadr. Bu balamda, slamn Balkanlardaki yayl Cizye ve Tahrir defterlerine gre aklanacaktr. Sonu olarak, Balkan Savalarndan sonra Anadoluya g eden Trkler ve Mslmanlar ele alnacaktr. Anahtar Kelimeler: defterleri. Abstract Recent Studies on the History of the Balkans in the Ottoman Period This article deals with the establisment of Otoman rule and then the policy of istimalet which applied by the Ottoman Empire especially in the Balkans. In this context, the spread of Islam in the Balkan region will be explained according to Cizye and Tahrir Defters. Finally, after the Balkan Wars, the Turks and the Muslim who migrated to Anatolia will be elucidated in this study. Key Words: Policy of Istimalet, Jizya tax, Tahrir defters stimlet politikas, Cizye, Tahrir

* Bu yaz daha nce Ankara niversitesinin 50. Yl Kutlamalar erevesinde Dil ve Tarih-Corafya Fakltesinde 13-14 Kasm 1996 tarihinde dzenlenen Tarihte Gney-Dou Avrupa: Balkanolojinin Dn, Bugn ve Sorunlar adl sempozyumda sunulan yaznn gzden geirilmi halidir. ** Prof. Dr., Bilkent niversitesi, Tarih Blm.

Halil nalck

Balkanlar ve Anadolu, Boazlar ekseninde, 330 tarihinde Konstantinopolisin kuruluundan 1919a kadar hemen hemen 1600 yl, kesintisiz, iki imparatorluk, Dou Roma ve Osmanl mparatorluklarnn idaresi altnda bir siyas btn olarak birlemitir. stanbul, daima bu iki ktann siyas ve kltrel merkezi olmutur. Bu 1600 yl iinde deta doal bir karakter kazanm bu siyas birlii tehdit eden gelimeler, batda Tuna tesinden gelen Avrasya kavimlerinin, daha sonra Orta Avrupada ykselen gl devletlerin, Macaristan ve Habsburglarn tehditlerine kar koymak zorunda kalm; douda, Anadoluda ise balca ran ve Irakta kurulan imparatorluklarla etin mcadeleler gerekmi, nihayet nc bir tehdit, Akdeniz zerinden zellikle Hallar dneminde kendini gstermitir. Bu tehditleri bertaraf etmek iin Bizans ve Osmanl devletleri, Balkanlar ve Anadolu tesinde gven blgeleri kurmak zorunda kalmlar; bir taraftan Orta Asyaya, br yandan dou Anadolu ve Kafkaslara, Irak ve Suriyeye hakimiyetlerini yaymlar, Akdenizde gl donanmalar meydana getirerek deniz egemenliini ellerinde tutmaya nem vermilerdir. Boazlar ekseninde Balkanlar ve Anadoluda 1600 yl srm olan bu siyasi birlii Fransz tarihisi M. Lhritier tarihte en srekli tarihi jeopolitik blgelerden biri olarak tanmlamaktadr. Bu birlik, Bizans mparatorluu dneminde, 1204te Hallarn stanbulu zapt etmeleri sonucunda dalm, imparatorluk paralanarak KatolikLatin milletlerin egemenlii altna dmtr. Bu dnem sonucunda Bat Anadoluda Trkmen beylikleri kurulmu ve sonunda bu devletlerden biri, Bitinyada kurulan Osmanl Beylii, gaza ideolojisiyle Seluklu Anadolusunun yksek kltr mirasn kaynatrarak bir yzyl iinde Tunadan Frata kadar Anadoluyu ve Balkanlar bir kez daha birletirmitir. 1394, 1411, 1422 kuatmalarndan sonra nihayet, 1453te Fatih Sultan Mehmet bu siyasi birliin doal merkezi olan stanbulu fethederek, Dou Roma mparatorluunu yeni bir ruh ve klfta yeniden diriltmitir. stanbul fatihi, bilinli olarak bir slam sultan, bir Trk hakan olduu kadar Dou Roma imparatorlarnn varisi olduunu ilan etmi, sultan ve hakan unvanlar yanna Kayser-i Rum unvann eklemitir.
GAMER, I, 1 (2012)

Fatih, Yldrm Bayeztn baarszlkla sonulanan ilk imparatorluk giriiminden sonra Osmanl mparatorluunu 500 yl srecek temel kurumlaryla yaratm, byk imparatorluk kurucusudur. Fatih, zerinde yarm yzyla uzayan aratrmalarmz, onun Osmanl kanunlarn kodifiye ederek, imparatorluunu nasl

Osmanl Dneminde Balkanlar Tarihi zerinde Yeni Aratrmalar

rgtlediini, harap bir halde ele geen stanbulu her trl alt yapyla nasl grkemli bir imparatorluk merkezi olarak yeniden yarattn gstermitir. O, Tunadan Frata kadar yerli hanedanlar ortadan kaldrarak, merkeziyeti, gl bir imparatorluk kurmu ve hkmdar kiiliinde mutlak Osmanl padiah rneini yaratmtr. Yeni aratrmalar, bir Alman tarihinin, Franz Babingerin onu dnya egemenliine gz dikmi bir macerac olarak tantan yanllarla dolu yorumunun geersizliini ortaya koymutur. Fatih dnemi zerinde arivlerimizde iki koleksiyon bu dnemin aydnlanmas iin en temelli kaynaklarmzdr. Bu kaynaklardan birincisi, Fatih dneminde sancaklarn nfus ve vergi kaynaklarn saptayan defter-i hakanilerdir. kincisi, 1460 tarihlerine kadar inen Bursa mahkeme sicilleridir. O dneme ait bol miktarda kitabe, vakfiye, seyyahlarn gzlemleri ve tabii talyan arivleri bu iki ana kayna tamamlayacak nitelikte kaynaklardr. Babinger, bugn bat dillerine evrilmi popler eserlerinden bu ana kaynaklar yani Osmanl Trk ariv malzemesini kullanamamtr. Bu sebeple imparatorluun gerekten kurulu dnemi saylan Fatih dnemi tarihini, bu ana kaynaklar kullanarak yeni batan yazmak gerekir. Bizim 1950lerden beri bu dorultuda yaptmz incelemeler zellikle Balkan tarihi zerinde u gerekleri ortaya koymutur. lkin Osmanl yaylnda kl kadar, belki ondan da ziyade istimalet politikas denilen bir uzlac politika temel bir faktr olarak hesaba katlmalardr. Osmanl kaynaklarnda siyasi bir terim olarak kullanlan istimalet, kendine meylettirme kendi tarafna kazanma anlamna gelir ve Kuranda teliful-kulub, yani gnlleri uzlatrma kelamyla ayn anlamdadr. Osmanl sultanlar, bir memleketi kendi lkelerine ilhak etmeden nce balca iki yntemle hareket ederlerdi. Bir taraftan u dedikleri serhat blgelerinden u beyliklerinin nderliinde yaplan gaza aknlaryla hudut tesi halkn yldrrlar, direnme gcn krarlar, sonra o devlet veya halk istimalet yoluyla kendilerine yaklatrrlard. Bu sonuncu politikay Osmanl sultanlar, can-mal garantisi veren yeminle teyit edilmi, ahidname denilen teminat ile uygularlard. Ksaca yle demek isterler ki: Osmanl sultannn egemenliini tanrsanz, cannz, malnz ve dini hrriyetleriniz teminat altna alnacaktr. Bunu yeminle taahht ederiz. Bu gibi vaatler memleket byklerine, ehir ve kiliseler verilen ahidnamelerle salanm olurdu. Bu arada kilise ve manastr rahiplerine verilen ahidname tipi vesikalar, halk zerinden gerek nfuz sahibi olan bu dini adamlar vastasyla halka gven ve

GAMER, I, 1 (2012)

Halil nalck

istimalet salardr. ou zaman sultann yeminiyle teyit edilmi olan bu taahhtler harfi harfine yerine getirilir, bylece snr tesinde ahali zerinde etkin bir propoganda yaplm olurdu. urasn ayrca belirtmek lazmdr ki, Osmanllar bu gibi can ve mal garantilerini ve evvelce edinilmi, imtiyazlarn devamn vaat eden ahidnameleri, ayn zamanda Balkanlarda askeri snflara da temil etmilerdi. lk azda, yerli kk hanedanlar, senyrler hatta Bizans imparatorlar ve Balkanl krallar, benzeri ahidnamelerle Osmanl sultanna vassal olarak balanmtr. Bu hanedanlar, vassallk koullarn yerine getirmedii veya dmana yardmc olduklar zaman bertaraf edilir, fakat onlara tabii olan yerli askeri snf mensuplarnn eski imtiyaz ve tasarruflar, yeni idare tarafndan tannrd. Bylece, Bulgaristan, Arnavutluk, Makedonya, Srbistan ve Yunanistanda yerli askeri snftan Osmanlya sadk kalm unsurlar Osmanl askeri kadrolarna alnr, onlarn fetih ncesi dnemde tasarruf ettikleri pronoia ve batinalar Osmanl idaresinde kendilerine tmar olarak verilirdi. Baka deyimle, yerli askeri snf bu yolla Osmanl askeri kadrolarna alnm olurdur. Bu da istimalet politikasnn, idarece askeri snflara temili anlamna gelirdi. Bylece fethedilmemi blgelerin askeri snflar bu gibi garantilerle Osmanl egemenlii altna girmeye tevik olunurdu. Bu biimde Osmanl askeri kadrolarna girmi olan yerli elemanlar birok sancaklarda Hristiyan dininde tmar erleri olarak XV. yzyl tahrir defterlerinde sk sk rastlanmaktadr. Stefan Duandan Osmanl mparatorluuna adl yazmda, Balkanlarda bu gibi Hristiyan tmar erlerini saptamaya altm. Buna kar Bizans ve Balkan devletleri dneminde Stratiot, Voynuk, Martalos ve Eflak ad altnda bilinen kyl askerler de eski kadrolarnda Osmanl hizmetine alnmtr. yle grlyor ki, Osmanl Yaya ve Msellem ve Yrk tekilatlarnda grdmz ocak sisteminin kkeni de bu gibi gruplarn tabi olduu eski bir tekilattan gelmektedir. Osmanl ordusunda yerli Hristiyan askerlerin says o kadar oktu ki, Timur, Yldrm Bayezt sulamak iin sen Mslmanlara kar kafir askerleriyle kar kyorsun deme frsatn bulmutur. Balkanlarda yerli aristokrasinin ve askerlerin ve askeri tekilatn Osmanl dneminde devam, tahrir defterlerinin ortaya koyduu inkar edilemez bir gerektir. Hatta denilebilir ki Osmanl fethi birok bakmdan Balkanlarda ve Anadoluda yerli snflar iin sadece bir hanedan deiikliinde grnmektedir. Bu olgu, Osmanl egemenliinin gerek niteliinde kaynaklanmaktr. Osmanl egemenlii, eitli halklar iin ortak bir

GAMER, I, 1 (2012)

Osmanl Dneminde Balkanlar Tarihi zerinde Yeni Aratrmalar

ideoloji, ortak bir din veya kltr temsil etmiyor ve temsil etmek de istemiyordu. Egemenlik btn bu farkl gruplar zerinde gerilmi tarafsz bir emsiyeden ibaretti. Bu sebepten slamn ilk yayl dneminde olduu gibi Osmanl ftuhat hzla yaylma imkan bulmutur. Baka deyimle Osmanl egemenlii sultann yksek siyasi otoritesinin tannmas ve belli kanunlarla saptanm vergilerin denmesi tesinde milli veya dini bir ama gtmyordu. Osmanl kanunlarnn temel prensibi, fetih ncesinde halka yerli beyler ve senyrler arasnda kurulmu olan tbilik koullarn bertaraf etmek, zellikle de kyl zerindeki angaryalar kaldrmak olmutur. Herhalde Osmanl Devleti, devlet olarak slamlatrma ve Trkletirme politikas gtmemitir. Bunun aksi iddialar, Balkan tarihilerinin, yahut Osmanl arivlerine girmemi olan bat tarihilerinin duygusal yaklamlar sonucu yaygn hale gelmi yanlgdan ibarettir. Osmanl fethinde istimalet politikasnn ilk aamada yerli hanedanlar haragzar vassallar haline getirdii olgusuna yukarda deinmitik. Bu dnemde Osmanl u beyleri bu tabi voyvoda veya krallar zerinde srekli kontrol yapar, sultann sz verdii himaye politikasna sadk kalarak, onlara kar gaza aknlarn durdururlard. Fakat onlarn dmanla herhangi bir ibirlii halinde, gaza aknlar yeniden balard. Osmanl sultan haragzar voyvoda ve prenslerin sadakatini garanti altna almak iin, ocuklarn saraylarnda rehin olarak tutarlar ve zaman gelince bu yar Osmanllam prensleri ve senyr ocuklarn babalarnn yerine gnderirlerdi. Haragzarlk politikas da istimalet politikasnn baka bir ekli, ilk aamas gibi grnmektedir. Unutulmamaldr ki Anadolu ve Balkanlarda merkezi devletlerin zlmesi sonucunda ortaya km birbirine rakip birok hanedan vard ve Osmanl sultanlar bunlar egemenlik altna sokmak iin aralarndaki rekabetten hayli istifade etmilerdir. Keza, bu haragzarlk dneminde Osmanllar, kendi ordularnda hizmet eden yardmc askerleri kullanarak onlar yava yava kendilerine balama imkan bulmulardr.
GAMER, I, 1 (2012)

Gerek istimalet gerek haragzarlk politikas, yerli halk ve askeri snflar, uzun bir direnmeye mecbur brakmadan yava yava, adm adm Osmanl sistemi iine alp benimseme srecini gerekletirmekte idi. Son aama, yukarda belirttiimiz gibi haragzar devletin lkesinin dorudan doruya Osmanl iradesi altna alnmasyla noktalanmaktayd. Dorudan doruya Osmanl

Halil nalck

idaresinin yerlemesi ne anlamdadr, imdi bunu aklamaya alalm. Osmanllar, bir lkeyi ilhak etmeye karar verdikleri zaman, idarisiyasi otoriteyi temsil eden bir sancak beyi ve Osmanl kanunlarn ve adalet mekanizmasn temsil eden bir kad tayin ederlerdi. Osmanl idaresi, Kanun-i Osmani denilen belli bir rejimin uygulanmasn temsil etmektedir. Bu rejim, kesin ifadesini sancak kanunnamelerinde almtr. Osmanl rejimi; tarm topraklarnn miri arazi rejimine tabi olmas, tarm retiminin ve vergilemenin ift hane sistemi denilen bir sistem altna alnmas ve nihayet tmar sisteminin uygulanmas demektir. ift hane sistemi, btn Osmanl sosyal-siyasi sisteminin temelidir. Bu gerei otuz yldan beri eitli yazlarmda aklamaya altmsa da, henz anlalmamtr. Ksaca, ift hane sistemi kyl aile emeine dayanan kk aile iftliklerinin tarm ekonomisinin temel kurumu halinde uygulanmas anlamndadr. Btn Osmanl kanunnameleri ve brokratik nlemler, bu temel tarmsal-sosyal sistemin srdrlmesi amacna ynelmitir. Osmanl tahrir sistemi bu rejimin gerekletirilmesi iin uygulanan bir yntemden ibarettir. Baka deyimle, bu rejim kyl retim birliklerini yani haneyi ve tarm retimi aile iftliini miri arazi rejimi altnda dorudan doruya devlet kontrol altna sokan bylece merkezi mutlak imparatorluk idealini gerekletirmeye ynelen bir rejimdir. Kayda deer ki, Osmanlnn varis olduu Bizans mparatorluunun parlak dnemlerinde de tamamyla buna benzer bir rejim hakimdi. Merkeziyeti bir brokrasi, kyl aile nitelerini srdrmeyi bir esas politika olarak uygulamaktayd. Bizansn dalma devrinde, kyller ve toprak yerel st snflarn askeri asil snfn ve kilisenin eline gemi bulunuyordu. Osmanl rejiminin gelii bir anlamda, krsak sektrde bu geleneksel imparatorluk rejiminin yeniden dirilii olarak grlebilir. Bir kelimeyle biz, Bizans ve Osmanl mparatorluklarn birer kyl imparatorluu olarak vasflandrabiliriz. zetle, Kanun-i Osman, Osmanl sultanlarnn mutlak merkeziyeti sisteminde kyly ve topra devlet kontrol altna alan ve onlar yerel smrmelere kar koruyan bir rejim olarak gelmitir. u gerei de burada belirtmek gerekir. Osmanllar, bir lkeyi ilhak ettikten sonra kendi rejimlerini, Kanun-i Osmaniyeyi birden bire zorla uygulamaktan kanmlar, yeni fethedilen blgede honutsuzluk yaratmaktan ve dirence sebep olmaktan kanmlardr. Bu politikann gerei olarak ilk dnemde, Osmanl idaresi halkn alt kanunlar ve vergileri hemen kaldrmam belli bir zaman iinde
GAMER, I, 1 (2012)

Osmanl Dneminde Balkanlar Tarihi zerinde Yeni Aratrmalar

halkn arzusunu gz nnde tutarak Kanun-i Osmanyi uygulamtr. Kanun-i Osman balca yerel angaryalar ve tabilikleri kaldrd iin kyl halk daima Kanun-i Osmanyi gemitir. Bunu mesela, Kbrsta aka grmekteyiz. Osmanllar, Latinlerin egemenlii dneminde haftada iki gn feodal senyr iin angarya alan Rum kylleri, fetihten hemen sonra bu angaryadan kurtarm; bylece, Kbrs fethinde yerli Rumlar, Venediklilerle ibirlii yapmaktan kanmlardr. Kbrstaki bu durum, Osmanl istimalet politikasnn arpc rneklerinden biridir. Bu arada, bavergisini gz nne alalm. Osmanllar, kiisel bir bavergisi olan slm cizyeyi Balkanlarda kii bana deil, hane bana uygulamlardr. Zira, Osmanldan nceki rejimlerde bavergisi hane bana alnmaktayd. Bu misal, istimalet politikasnn dorudan doruya Osmanl idaresi yerletikten sonra da uygulandn gsteren ak bir misaldir. Doal olarak, Osmanl egemenliinin Balkanlarda yaylmas ve yerlemesi, baka faktrlerinde bir araya gelmesiyle gereklemitir. Bundan nce, Osmanllarn Balkan halkn kendine ekmek iin uzlac, hogrl ve kyly himayeye ynelmi politikasn inceledik. Fakat imparatorluk kurmak iin bu yeterli deildi. Osmanllarn Balkanlarda yaylmasn kar duran, ayn blgede ekonomik ve askeri stnlk kurmak isteyen Balkan d byk gler, zellikle gl Macar krall ve denizde Venedik vard. Osmanl, Balkanlar iin bu Balkan d glerle 2 yzyl srekli mcadele halinde olmutur. Balkanlarda, Srp Stefan Duann imparatorluu, 1354te onun lm ile paraland zaman, Osmanl ftuhat iin zemin hazrd. Duann imparatorluu kk devletlere blnm idi. Osmanllar, bu kk devletleri kolaylkla egemenlikleri altna aldlar. Son Srp direnmesi 1389da Kosovada krlmtr. Osmanl sava teknolojisi ve strateji stnl, imparatorluun kuruluunda temel faktrlerden biri olduu iin istimalet politikas ile birlikte dikkatle incelemek gerekir. Burada bu konuya girmiyoruz. Yalnz baka nemli bir konuya, Balkanlarda slamiyetin yayl konusuna ksaca dokunmama izin vermenizi isterim. Aratrmaclar, Balkanl Mslmanlar iki ayr kategoride aratrmak gerektiini vurgularlar. Anadoludan Balkanlara geip yerleen Mslman Trkler bir yanda, Balkanlarn yerli halkndan olup slamiyeti semi olan Mslman gruplar br yanda bu iki kategoriyi olutururlar. Hemen belirtmeliyiz ki, bu iki konuda yaplan aratrmalar henz balangtadr. Yine Osmanl belge koleksiyonlar, zellikle tahrir defterleri, cizye saymlar ve avarz defterleri bu bakmndan salkl

GAMER, I, 1 (2012)

Halil nalck

sonulara varmak iin en nemli belgeleri vermektedir. II. Beyazt dnemine ait cizye defterleri Nicolaj Todorov ve mer Ltfi Barkan tarafndan aratrlmtr. Bu saym tahrirleri 14871491 arasnda Rumelide yalnz 258 gayrimslimin slamiyeti setiini ortaya koymaktadr. Buna kar tahrir defterleri konu zerinde beklenmedik baz ayrntlar da vermektedir. mer Ltfi Barkan, XVI. yzyln ilk yarsna ait defterlere gre, Rumelide gayrimslim ve Mslim nfusu hane hesab ile hesaplam ve bir haritaya geirmitir. Bu haritaya baktmz zaman ilk gze arpan nokta Vardar hatt dousunda Mslmanlarn ounluu oluturduudur. Bu olay, sadece Osmanl devletinin yeni fetihleri ana yollar boyunca gvenlik altna almak iin Rumeliye srgn usul ile zorla geirdii Yrklerin yerlemesi olay ile aklanamaz. Byk lde bir yerleme kukusuz, Anadoludan kendiliinden gnll gelen kitlelerin yerlemesi ile aklanabilir. Bu olayn arkasndaki ana faktr, XIII. yzylda Bat Anadoluda ok youn bir Trkmen yerlemesi ve bunun dourduu nfus basks olmaldr. Osmanl fetihleri, bu halkn XIV. yzylda Dou Rumeliye youn bir ekilde tamas biimde aklanabilir. Daha sonraki yzyllarda tahrir defterlerinde bu blgede youn Yrk gruplarn ve onlarn yerleimi ile ortaya kan pek ok ky ve kasabay tespit etmekteyiz. Fetih ncesinde gelen Bulgar kyleriyle Yrk kyleri tahrir defterlerine gre ak bir ekilde ayrt edilebilmektedir. Bulgar kyleri byk zengin kalabalk kylerdir ve bu kylerdeki Mslmanlar ou zaman nev-Mslim ad ile gsterilen kk bir grup oluturmaktadr. Aka bu kylerde slamlama ok kstl bir lde grlmektedir. Buna karn, genellikle kk ve nispeten fakir Yrk kylerinde nfusun tamam Mslmandr ve baba adlar daima Trk Mslman adlardr. Dou Rumelide temel soru, bir yandan Yrk g ve yerleiminin boyutunu, br yandan Bulgarlar arasnda slamlamann derecesini saptamaktr. Dou Rumelideki bu durum karsnda yukarda belirttiimiz hattn batsnda Yrk yerleimi kstldr. Yukarda, cizye defterlerine gre XV. yzyl sonlarnda slamlamann ok kstl olduunu mahede ettik. Yerli halkn slamlamas balca Rodop blgesi, Arnavutluk ve Bosnada youn bir biimde gelimiti. Bu blgedeki Mslman halkn anadili Trke deildir. Bu slamlama sreci iin Osmanl ariv kaynaklarnn ortaya koyduu gerek udur: slamlama, kesinlikle devletin zoruyla gelimi bir sre deildir. slamlama uzun bir zaman iinde sosyal, ekonomik
GAMER, I, 1 (2012)

Osmanl Dneminde Balkanlar Tarihi zerinde Yeni Aratrmalar

faktrlerin etkisi altnda tedricen gereklemitir. Bunu Osmanl egemenliinin ilk 300 yl iin kesin biimde syleyebilmekteyiz. Fakat son 300 ylda Rumelide neler olmutur? Bu alanda henz esasl aratrmalar yaplmamtr. Bir hipotez olarak, bu yzylda cizye vergisinin ziyadesiyle art ve balangtaki istimalet politikasna aykr den tutumlarn ortaya kmas slamlamann nedeni olarak ileri srlmektedir. Bu son 300 ylda slamlamann youn olduu blge halknn tabii olduu baz zel koullar slamlamay aklar niteliktedir. Rodop dalk blgesinde Arnavutlukta ve Bosna snr blgesindeki fakir dal halk, Osmanl iradesi tarafndan geni lde askeri hizmette kullanlmlardr. Bunlar tfek kullanan ve 50 veya 100 kiilik blkler halinde bir bayrak etrafnda organize edilmi, cretli asker gruplar olup XVI. yzyl Anadolusundaki sekban ve saruca blklerini yakndan benzerlik gsterir. Bu cretli asker yannda yukarda iaret ettik ki, Eflaklar yani Vlah denilen Hristiyan Balkan gebe halk, fetih ncesinde ocak sistemine gre rgtlenmi, teki gruplar, strotiyot veya voynuk kyl askerler vard. Bunlar, Osmanl dneminde devletin askeri kadrolarna ilhak edilmitir. Ocak sistemi iindeki bu halk da, yine ayn dalk blgelerde youn bir ekilde bulunmaktayd. Osmanl seferlerinde Trk askerleriyle sk iliki iinde bulunan bu gruplar arasnda, yine sosyal bir sre sonucu olarak, slamlamann doal bir olay biiminde gerekletii aikardr. slamlama ve Anadoludan g sonucu olarak Balkanlarda slam nfusunun olduka yksek bir dzeye ulatna kuku yoktur. Mslman nfus, daha sonraki yzyllarda salgn hastalklarla krlm ve zellikle XIX. yzylda Rus istilalar sonucu olarak Anadoluya kitle halinde gmeye balamtr. Gn Tuna boylarndan balayarak Meri vadisine kadar XIX. yzyl boyunca ve XX. yzylda Balkan harpleri sonucunda bir kitle g halini aldn herkes biliyor. Bunun son bir rneini yakn zamanlarda Bulgaristandan gelen byk g hareketi izlemitir. 1894 Osmanl nfus saymna gre o tarihte balkanlarda yaamakta olan Mslman halk u ekilde gsterilmitir.
GAMER, I, 1 (2012)

Halil nalck

1894 Osmanl Saymna Gre Nfus (K. Karpat, s. 155)

Vilayet Edirne Manastr Yanya kodra Girit Adalar atalca Selanik Mslman 434.366 630.000 235.948 330.728 74.150 30.809 18.701 463.000 Yunanl 267.220 228.121 286.294 5.913 175.000 226.590 35.848 277.000 Ermeni 16.642 29 500 83 585 1.257 Bulgar 102.245 2 5586 223.000 Yahudi 13.721 5.072 3.677 2.794 (Katolik) 200 2.956 966 37.206 (2.311 Katolik) 1.706 (5.588 Latin)

Kosova

419.390

29.393

274.826

Bu saymda Mslman nfus, Edirne, Manastr, kodra, Selanik ve Kosova blgelerinde ounluktadr. Etnik Trk-Mslman nfus ayrca gsterilmemitir. Yerlerinden, yurtlarndan acmaszca ge zorlanan Rumeli Trkleri ve Mslmanlarnn bu ac aln yazs tarihiye u gerei aklamaktadr. Ayr ayr halklar, dinleri ve kltrleri koruyucu geni kadrosu iinde toplayan ve bir eit commonwealth karakteri tayan Osmanl rejimi yerine milli devletler gelince, Balkanlar birbirini boazlayan banazlklara sahne olmutur.

GAMER, I, 1 (2012)

10