KAFES KRLER

DZLEM KAFES SSTEMLER

DZLEM KAFES SSTEMLER

KAFES KRLER
Yap sistemlerinde akllar bydke, dolu gvdeli sistemlerin kullanlmas durumunda kesitler byyecek, kirilerin arlklar artacak ve ekonomik olmamaya balayacaktr. Bu sebeple byk aklklarn kolonsuz geilmesi gereken yerlerde kafes sistemler k ll l kullan lmaya ba b l lanmtr. Kafes Sistemler u noktalarndan birletirilmi ince ubuklardan olu l an yaplard l dr. ubuklar b kl genellikle llikl metaldir t ldi ancak k bazen b ah hapta t olabilir.

Balant yerleri genellikle balant plakas denilen bir paraya vidalama veya kaynaklanma ile veya her bir elemann ucuna geirilen byk bir vida veya pim ile oluturulur. turulur

KAFES KRLER

KAFES KRLER

KAFES KRLER

DZLEM KAFES SSTEMLER

Bir kafes kiri u noktalarnda birbirlerine eklenen ince uzun elemanlardan oluan bir yapdr. Dzlemsel kafes kirilerde tm elemanlar ve yklemeler tek bir dzlem ierisindedir, atlarda ve kprlerde sklkla kullanlr. Yukardaki ekilde atdaki ykler dm noktalarnda kafes sisteme aktarlr.

KAFES KRLER
ekildeki kprde zemin yk nce boylamlara oradan taban kirilerine oradan da B,C,D dm noktalarnda kafes sisteme aktarlr. Genellikle at veya kprlerde sistemin bir ucu hareketli olarak mesnetlenir. Yklerden veya scaklktan dolay meydana gelecek olan yer deitirmelerin sistemi zorlamamas l amacyla l hareketli mesnet yerletirilmektedir. y

TASARIMDA KULLANILAN KABULLER

Verilen bir yke maruz kafes sistemin hem ubuklarn hemde balantlarn tasarlamak iin nce her bir ubukta oluan kuvvetin hesaplanmas gerekmektedir. gerekmektedir Bu ilem yaplrken iki nemli kabul yaplr : 1 Tm ykler dm noktalarna uygulanr 1. r. Kafes kiri elemanlarnn arlklar, genellikle bu elemanlar tarafndan tanan kuvvetlerin yannda ok kk olduklarndan ihmal edilir. 2. ubuklar birbirlerine przsz p mafsallarla balanmlardr. Tm dm noktalarnda mafsal olduu kabul edilir.Bu kabul, mafsallarn cvatalama veya kaynakla birbirlerine baland pek k ok k pratik tik olayda l d yeterli t li bulunur. b l

TASARIMDA KULLANILAN KABULLER

B Yukardaki iki kabul sonucu kafes kirilerdeki elemenler sadece ekseni dorultusunda yk tarlar. Bu kuvvet ekme yada basntr.

ekme

B Basn

KAFES SSTEMLERN ZM
Kafes sistemlerin hesaplar iin aadaki yntemler kullanlabilir 1) Dm noktalarnn dengesi yntemi 2) Kesim Yntemi 3) Grafik G fik Yntemi Y i

Dm Noktalarnn Dengesi Yntemi

Bir kafes sistem dengede ise her bir dm noktasnn da dengede olmas arttr. Bir noktann dengesi sz konusu iken ve sistemin dzlemsel olduu gz nne alnrsa her bir dmde iki adet denge denklemi mevcuttur.

Fx = 0 Fy = 0
Bu yntem kullanlrken ncelikle sistemde mesnet reaksiyonlar hesap edilir.Sonra her bir dm noktasnn serbest cisim diyagramlar izilir. Dmlerde tm ubuklar yerine dmden elemana doru olacak ekilde ekme kuvveti yazlr. zme b balamak l k iin i i 2 veya daha d h az sayda d bilinmeyen bili bulunan dmlerden balanmaldr.

Dm Noktalarnn Dengesi Yntemi

C 500 N FCA FCB

FAC A Ax FAB Ay

FBC FBA B By

Dm Noktalarnn Dengesi Yntemi

C 500 N FCA FCB

Her dmde Fx = 0 Fy = 0
FAC A Ax FAB Ay FBA FBC B By

ANALZ N ADIMLAR 1. Tm kafes kiriin serbest cisim diyagramn izin ve denge eitliklerini kullanarak tm mesnet reaksiyonlarn hesaplayn n. 2. Tm dmlerin serbest cisim diyagramlar y g n izin. ubuklar iin dmden ubua doru yani ubukta ekme tayacak kuvvetleri yazn. Bir veya iki bilinmeyen bulunan dmlerden zme balayn. 3. Bilinmeyeni (bilinmeyenleri) bulmak iin FX = 0 , FY=0 0 denge denklemlerini kullann. Cevap pozitif ise, varsaylan yn (ekme) dorudur, aksi takdirde ubuktaki kuvvet ters yndedir (basn). 4. Tm g gereken kuvvetler tespit p edilene kadar srayla y her mafsalda 2. ve 3. adm tekrarlayn.

rnek

ekilde zellikleri ve ykleme kl durumu d verilen kafes sistemdeki tm ubuk kuvvetlerini bulunuz.

Sistemin Serbest Cisim Diyagram izilerek mesnet reaksiyonlar hesaplanabilir.

Sistemde D dmnn dengesi yazlrsa

Sistemde A dmnn dengesi yazlrsa

Yanda zellikleri ve yklemem durumu verilen kafes sistemin tm elemanlarndaki ubuk kuvvetlerini bulunuz.

lk olarak mesnet reaksiyonlarnn bulunmas amacyla serbest cisim diyagram izilir.

Sistemde ilk olarak A noktasnn dengesi yazlrsa

Basn ekme

Sistemde D noktasnn dengesi yazlrsa

Sistemde C noktasnn dengesi yazlrsa

Sistemde C noktasnn dengesi yazlrsa Basn

Basn

ekme

SIFIR KUVVET ELEMANLARI ( (Blm 6.3) )

Bir mafsal sadece iki e-dorusal olmayan elemana sahipse ve bu mafsalda hibir d yk veya destek reaksiyonu yoksa, bu takdirde bu iki eleman sfr-kuvvetli elemandr. Bu rnekte, DE, CD, AF ve AB elemanlar l l sfr-kuvvetli k tli elemanlard l l dr. Denge eitliklerini D ve A mafsallarna uygulayarak bu sonular kolayca kantlayabilirsiniz. Makas kiri analiz edilirken sfr-kuvvetli elemanlar kaldrlabilir (ekilde grld gibi).

SIFIR KUVVET ELEMANLARI (devam ediyor) eleman eleman, bunlardan ikisinin ayn dorultuda olduu ve bu mafsal noktasnda hibir d y yk veya y reaksiyonun olmad bir makas kiri mafsal oluturuyorsa bu takdirde nc ayn do d rultuda l d olmayan l eleman l bir bi sfr kuvvet elemandr. Tekrar ifade edersek, edersek bu kolayca ispatlanabilir. Makas kirii daha fazla analiz etmek iin, ekilde grld gibi sfr kuvvet eleman kaldrlabilir. Ltfen, sfr-kuvvet elemanlarnn makas kiriin dengesini ve salamln artrmak iin ve eitli ykleme koullar iin destek salamak zere kullanldn unutmayn.

KAVRAM SINAVI 1. Truss ABC makas kiriinin ykseklii Hdan 0,9 , Ha azaltlarak deitirilmitir. W genilii ve yerel P yk ayn tutulmutur. Orijinal makas kirie nazaran deitirilmi makas kiri iin aadaki ifadelerden hangisi dorudur? A) Tm elemanlarndaki kuvvet azalmtr. B) ) Tm elemanlarndaki kuvvet artmtr. C) Tm elemanlarndaki kuvvet ayn kalmtr. D) ) Yukar k dakilerden d kil d hibiri. hi bi i
P A B W H C

KAVRAM SINAVI (devam ediyor)

F F F

2. Bu makas-kiri iin, sfr kuvvet elemanlarn bulun. A) 0 D) 3 B) 1 E) 4 C) 2

ZM (devam ediyor)
D piminin FBDsi

Dp piminin analizi: : + FY = 100 (5 / 13) FDB = 0 FDC FDB = 260 kN (C)

13 5

Y D 240 kN X 100 kN

FDB 12

+ FX = 240 FDC (12 / 13) ( 260) = 0

FDC = 480 kN (T)

B piminin analizi : + FY = FBC (5 / 13) 260 = 0 FBC = 100 kN (T)
BX

FBC Y
13

260 kN
5 12

B piminin i i i FBDsi FBD i

DKKAT SINAVI 1. Bu FBDi kullanarak, FBC = 500 N sonucunu bulursunuz. BC eleman __________ olmaldr. r A) gerilimde C) belirlenemez 2 Tanacak kuvvetin ayn bykl iin, 2. iin sktrmadaki makas-kiri elemanlar; gerilimdeki elemanlara nazaran g genellikle _______ yaplr. A) Daha kaln B) Daha ince C) Ayn boyutta B) sktrmada
B BY

FBC

FBD

MAKAS KRLERPROF LER PROFLLER METODU (Blm 6.4)

Bugnn Hedefleri: renciler profiller metodunu kullanarak makas kiri elemanlarndaki kuvvetleri belirleyebileceklerdir.

Snf-ii Aktiviteleri: Varsa ev devinin kontrol Okuma Snav Uygulamalar yg Profiller Metodu Kavram Snav Grup Problemi zm Dikkat Snav

OKUMA SINAVI 1. Profiller metodunda, genellikle bir kesim iindeki kuvvetlerin bilinmedii _____ elemann iinden geer. ) 1 A) C) 3 B) ) 2 D) 4

2. Eer basit bir makas-kiri eleman uzunluu boyunca y bir T ekme kuvvetini tayorsa, bu takdirde eleman iindeki dahili kuvvet ______ dir. A) T/2 byklnde bir ekme B) T/2 byklnde bir sktrma C) T bykl b klnde d bir bi sktrma D) T byklnde ekme

UYGULAMALAR Uzun makas kiriler genellikle kpr yapmnda kullanlr. Mafsallar metodu makas kiriin orta ksmndaki kuvvetleri belirlemeden nce birok mafsaln analiz edilmesini gerektirir. Bu kuvvetleri dorudan belirlemek iin bir baka metot mevcut mudur?

BLMLER METODU

Dahili ekme kuvvetleri

Dahili sktrma kuvvetleri

ekme

sktrma

Blmeler metodunda, makas kiri iinden geen hayali bir kesim ilemi (burada a-a olarak gsterilmitir) yaplarak bir makas-kiri iki paraya blnr. Makas-kiri elemanlar uzunluklar boyunca sadece ekme veya sktrma kuvvetlerine maruz kaldndan ndan, kesilen elemandaki dahili kuvvetler de ayn byklkte ekme veya sktrma olacaktr. Bu sonu denge prensibine ve Newton Newtonun un nc kanununa dayanmaktadr.

ANALZ N ADIMLAR

1 Makas-kiri 1. M k ki ii nasl kesmeniz k i gerekti ktiini i i belirleyin. b li l i Bu B il lem aadakileri temel alr : a) kuvvetleri belirlemeniz gereken yerler ve, b) toplam bilinmeyen saysnn amad yerler (genel olarak). 2. Makas kiriin hangi taraf ile almann daha kolay oldu ld unu belirleyin b li l i (bulmak (b l k zorunda d oldu ld unuz reaksiyon ki saysn en aza indiren taraf). 3 Gerekirse, 3. Gerekirse tm makas kiriin FBD FBDsini sini izerek ve EofEi EofE i uygulayarak gereken destek reaksiyonlarn bulun.

PROSEDR ( (devam ediyor) y )

4 Kesilmi makas kiriin seilen parasnn FBD 4. FBDsini sini izin. izin Kesilen elemanda bilinmeyen kuvvetleri gstermemiz gerekir. Ba alang a gta, mafsallar a sa a metodunda etodu da yaptmz g gibi b tm t elemanlarn ekmede olduunu kabul ederiz zdkten sonra, cevap pozitif ise eleman kabulmzde olduu gibi ekme durumundadr. Cevap negatif ise, elemann sktrma durumunda olmas gerekir. (Ltfen, yukardaki ekillerde yapld gibi muayene sonunda kuvvetlerin ekme veya sktrma durumunda olduu kabuln yapabileceinizi unutmayn.)

PROSEDR ( (devam ediyor) y )

5 Bilinmeyen eleman kuvvetlerini bulmak iin denge eitliklerini 5. (EofE) makas kiriin seilen kesilmi parasna uygulayn. Ltfen, t e , pe pek ok o o olayda ayda dorudan uda bir b bilinmeyeni b eye bulmak bu a iin bir eitlik yazmann mmkn olduunu unutmayn.

RNEK Verilen: at makas kirilerinde grld gibi ykler . , DL ve ML stenen: DE, elemanlarnda kuvvetler. Plan: a) DE, DL ve ML elemanlarndan bir kesme ilemi yapn. b) Kesilen blmn sol paras ile aln. Neden ? c) A noktasnda destek reaksiyonlarn tespit edin. edin Bunlar nelerdir? d) DE, DE DL ve ML elemanlar l l nda d kuvvetleri k l i bulmak b l k iin i i EfEi uygulayn.

RNEK

(devam ediyor) ( y )

Tm makas kirii analiz ettiimizde, FX = AX = 0. Simetrik olarak, dikey destek reaksiyonlar unlardr: AY = IY = 36 kN + MD = 36 (8) + 6 (8) + 12 (4) + FML (5) = 0 FML = 38,4 kN ( T )

RNEK ( (devam ediyor) y )

+ ML = 36 ( (12) ) + 6 (12) ( ) + 12 (8) ( ) + 12 ( (4) ) FDE ( 4/17)(6) )( ) = 0 FDE = 37,11 kN veya 37,1 kN (C) + FX = 38,4 + (4/17) (37,11) + (4/41) FDL = 0 FDL = 3,84 kN veya 3,84 kN (C)

KAVRAM SINAVI 1. a-a blmesinde kesme ilemi yaparak k ED eleman l ndaki d ki kuvveti belirleyebilir misiniz? Cevabnz aklayn. n A) Hayr, 4 bilinmeyen vardr. B) Evet, MD = 0 eitliini kullanarak. C) Evet, ME = 0 eitliini kullanarak. D) Evet, MB = 0 eitliini kullanarak.

KAVRAM SINAVI 2 FEDi biliyorsan 2. bili z, FEBi nasl tespit edeceksiniz? A) ) b-b b b kesitini k i i i alarak l k ve ME = 0 eitliini kullanarak B) b-b kesitini alarak ve FX = 0 ve FY = 0 eitliklerini k llanarak kullanarak C) a-a kesitini alarak ve MB = 0 eitli i liini i i kullanarak k ll k D) a-a kesitini alarak ve MD = 0 eitliini kullanarak

GRUP PROBLEM ZM Verilen:grld gibi makas kiri zerindeki i d ki ykler. kl stenen:BC, BE ve EF elemanlarndaki kuvvet. Plan: a) BC, BE ve EF elemanlarndan geen bir kesme ilemi yapn. b) st blmeyi analiz edin! (hibir destek reaksiyonu yoktur). c) st blmenin FBDsini izin. d) Her H eitlik bir bi bilinmeyeni bili i bulacak b l k ekilde kild denge d eitliklerini uygulayn.

ZM

+ FX = 5 + 10 FBE cos 45 = 0 FBE = 21,2 kN (T) + ME = 5(4) + FCB (4) = 0 FCB = 5 kN (T) + MB = 5 (8) 10 (4) 5 (4) FEF (4) = 0 FEF = 25 kN or 25 kN (C)

DKKAT SINAVI 1. Grld gibi, GH, BG ve BC elemanlarnn iindeki kuvvetleri bulmak iin bu elemanlardan bir kesme ilemi yaplmtr. Analiz iin hangi blmeyi seeceksiniz ve neden? A) Sadakini, daha az hesaplama. B) Soldakini, Soldakini daha az hesaplama. hesaplama C) Sadaki veya soldaki, ayn derecede alma gerektirir. gerektirir D) Yukardakilerden hibiri, ok f l bilinmeyen. fazla bili

DKKAT SINAVI 2. Bir nceki soruda, HG eleman iindeki kuvveti bulurken, h i denge hangi d eitlii kullanmak k ll k iin en iyisidir? A) MH = 0 B) MG = 0 C) MB = 0 D) MC = 0