T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

EL SANATLARI TEKNOLOJS ALANI

KIRKYAMA-HAZIRLIK

ANKARA, 2009

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... 3 GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. KIRKYAMA........................................................................................................................ 3 1.1. Krkyamann Tanm ..................................................................................................... 3 1.2. Krkyamann Toplumumuzdaki Yeri ............................................................................ 5 1.3. Krkyama Yapmnda Kullanlan Malzemeler .............................................................. 6 1.3.1. neler.................................................................................................................... 6 1.3.2. Yksk................................................................................................................... 6 1.3.3. Makas..................................................................................................................... 6 1.3.4. Diki Makinesi....................................................................................................... 7 1.3.5. t ve t Masas ................................................................................................. 7 1.3.6. t Bezi................................................................................................................. 7 1.3.7. Kumalar................................................................................................................ 8 1.3.8. Krkyamada Kullanlan plikler ve zellikleri ...................................................... 8 1.3.9. Kt, Kalem ve Cetvel.......................................................................................... 9 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 19 2. DESEN OLUTURMAK .................................................................................................. 19 2.1. Blok Hazrlama ........................................................................................................... 19 2.1.1. Bloklu Desen eitleri......................................................................................... 19 2.1.2. Ortadan Balayan Desenler.................................................................................. 31 2.2. Bloklar Oluturma....................................................................................................... 32 2.2.1. Tek Paral Bloklar .............................................................................................. 32 2.2.2. ki Paral Bloklar................................................................................................ 33 2.3. Krkyamada Desen Dzenleme................................................................................... 33 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 35 LME DEERLENDRME........................................................................................... 40 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 41 3. RENK VE KUMA TESPT ETMEK............................................................................... 41 3.1. Renk Bilgisi ................................................................................................................ 41 3.1.1. Rengin zellikleri................................................................................................ 41 3.2. Renklerin Snflandrlmas ......................................................................................... 42 3.2.1.Temel Renkler ...................................................................................................... 43 3.2.2. kincil Renkler ..................................................................................................... 43 3.2.3. Orta Renkler ........................................................................................................ 44 3.3. Renk Uyumu ............................................................................................................... 44 3.3.1.Tek Renk Uyumu.................................................................................................. 44 3.3.2. Blnm Zt Renk Uyumu................................................................................. 44 3.3.3. kili Blnm Zt Renk Uyumu ......................................................................... 45 3.3.4. Zt Renk Uyumu .................................................................................................. 45 3.3.5. l veya Dengeli Renk Uyumu ......................................................................... 46 3.4. Renklerin Etkisi .......................................................................................................... 46 3.4.1. Scak ve Koyu Renkler ........................................................................................ 47 3.5. Kuma Trleri ............................................................................................................. 48

3.5.1. Krkyama almasnda Kullanlan Kumalar .................................................... 48 3.5.2. Kumalarda Aranlan zellikler .......................................................................... 49 3.5.3. Desenli Kumaa Dz Kuma Elemek ................................................................ 50 3.6. Krkyama almas Uygulamadan nce Kuma Hazrlama .................................... 50 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 52 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 53 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 54 4. KUMA HESABI YAPMAK............................................................................................ 54 4.1. Kuma Hesab Yaparken Dikkat Edilecek Noktalar ................................................... 54 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 55 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 63 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 64 KAYNAKA ......................................................................................................................... 65

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 215ESB532 El Sanatlar Teknolojisi Dekoratif Ev Tekstili Krkyama - Hazrlk rencilere, teknie uygun krkyama yapmalar iin blok hazrlama, hazrladklar bloklardan desen oluturma, renk ve kuma tespit etme, kuma hesaplama ile ilgili konularn verildii derstir. 40/32 Makinede Dz Diki, Overlok, tleme, Kesim modllerini alm olmak Krkyama almalarna hazrlk yapmak Genel ama: Uygun ortam salandnda krkyama iin blok hazrlayp desen oluturabilecek, renk ve kuma tespiti ve kuma hesab yapabileceksiniz. Ama: 1. Teknie uygun olarak blok hazrlayabileceksiniz. 2. rne gre desen oluturabileceksiniz. 3. Krkyama almasnda renk bilgisinin nemini kavrayp rne uygun renk ve kuma tespiti yapabileceksiniz. 4. rne gre kuma hesab yapabileceksiniz. Ortam: Aydnlk ve geni atlye ortam Donanm: alma masas, sandalye, kuma, makas, desen izmek iin kalem ve renkli boya kalemleri, resim k d, kareli kt, milimetrik kt, parmen kd, krkyama ile ilgili dergiler, yaplm rn rnekleri, fotoraflar Modl iinde yer alan faaliyetten sonra boluk doldurma, doru yanl, oktan semeli deerlendirme ltleri ve lme aralar ile kazandnz bilgileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen size modl sonunda lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN TANIMI

SRE N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

GR GR
Sevgili renci, Krkyama geleneksel Trk el sanatlarndan biridir. Halk arasnda krk pare, yamal boha, hanm dilendi bey beendi gibi adlarla bilinir. Krkyama, sadece Trkiyede deil dnyann birok lkesinde kullanlan yaygn bir tekniktir. Krkyama, artan giysi paralarnn tasarrufa ynelik yeniden deerlendirilmesi sonucu ortaya kan bir el ii sanatdr. Her lkenin kendine has bir krkyama teknii vardr. Patchwork adyla da bilinen bu teknik gn getike ilerleyen, gelien bir sanat dal olarak daha da nem kazanmaktadr. Krkyama ile uraan kii kumalar ve renkleri kullanarak duygularn ifade eder. Kendisine ve evresine kar sabrl ve hogrl olur. Hazrlktan yorganlamaya kadar her aamas ayr bir heyecanla yaplr. Sonuta ortaya kan rn alma yapan kiiye mutluluk vermektedir.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu modl ile uygun alma ortam ve ara gere salandnda teknie uygun olarak krkyamaya hazrlk yapabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde krkyama teknii ile yaplm rnleri inceleyiniz. Krkyama ile ilgili kitap, dergi vs. inceleyiniz. Teknolojik aralardan yararlannz. Krkyama ile ilgili sergi ve fuarlar geziniz. Edindiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

1. KIRKYAMA
1.1. Krkyamann Tanm
Krkyama, kare gen vb. geometrik biimlerde kesilmi eitli renk ve desende kuma paralarnn belirli bir dzene gre yan yana getirilip dikilmesi tekniidir. Bu teknikle oluturulan el sanat rnne de krkyama denir. Osmanl dneminde Bosnann Banja Luka yresinde yaplan gne, yldz, iek vb. merkezi kompozisyonlu krk pare rnekleri nlyd ve yapld yere atfen baraluka adyla tannyordu. Bugn de Trakya ve zellikle Balkanlarda bu adla bilinir. Krk pare, Anadoluda bugn de yaplan bir halk sanat rndr. Giysi kesiminden artan paralar geometrik biimlerde kesilir ve geometrik bir dzenlemeyle bir araya getirilip birletirilerek arkas tek para bir kumala astarlanr. Krk pare daha ok boha yapmnda kullanldndan halk arasnda yamal boha eklinde de adlandrlr. Krk pare ile boha dnda seccade, yorgan yz, yatak rts, pike, minder yz, perde, anta, czdan, telefon klf vb. almalar da yaplmaktadr. Giyim eyas yapmnda ve kimi dekoratif sanatlarda da krk pare tekniinden yararlanlmaktadr.

Resim 1.1: Krkyama almas

Resim 1.2: Krkyama almas

1.2. Krkyamann Toplumumuzdaki Yeri

Krkyama lkemizde yokluk dnemlerinde ihtiyac gidermek, kuma paralarn deerlendirmek amacyla yaplmtr. Her lkenin kendine zg bir krkyama (patchwork) teknii mevcuttur. Farkllklar genellikle seilen konular, kullanlan motifler ve sslemelerde kendini gsterir. Bu sanat dal, doasndaki tasarruf anlay, sabr ve el emei nedeniyle uyguland her yerde barn ve dayanmann sembol olmutur. Avrupa ve Amerikada bir sanayi hline gelmi olmasna karn lkemizde bir ilgi alan olmaktan teye geememitir. Krkyamann bir sanat dal olarak hak ettii yeri almas iin almalar srmektedir.

Resim 1.3: Krkyama almas

1.3. Krkyama Yapmnda Kullanlan Malzemeler

Resim 1.4: Krkyama almas

1.3.1. neler
Diki inesi: El diki inesi (elde dikilen krkyama almalarnda salam, ince ve krkyama almasnn her katndan rahatlkla geebilen ine eitleri kullanlmaldr Toplu ineler Yorganlama inesi (ince ve uzun) Makine inesi (Makinede birletirme yaparken en uygun olan ine 80/12 numaral makine inesidir. Yorganlama yaparken daha kaln ine kullanlmaldr.) engelli ine

1.3.2. Yksk
Metal veya plastik olan eitlerinden birini kullanlabilir.

1.3.3. Makas
Kaliteli ve keskin makaslar krkyama almasnda ok nemlidir. Kuma iin keskin ince bir makas, kt kesmek iin makas, keler ve dar ulara girmek iin nak makas kullanlmaldr.

Resim 1.5

1.3.4. Diki Makinesi

Diki makinesini yorganlama ve makinede birletirme tekniklerinde kullanlabilir.

Resim 1.6

1.3.5. t ve t Masas
Krkyama almasnda iyi bir sonu almak iin kaliteli ve elik tabanl bir tyle allmaldr.

1.3.6. t Bezi
Krkyama yaparken kumalarn parlamamas iin tersinden tlenmelidir. n yznden ince, pamuklu, nemli, temiz bir t bezi ile tlenir.

1.3.7. Kumalar
Ayn cins kumalar kullanmaya zen gsterilmelidir. Krkyama almalarnda pamuklu kumalar tercih edilmelidir. ok sk dokunmu ve ok seyrek dokunmu kumalar kullanmamaya zen gsterilmelidir.

1.3.8. Krkyamada Kullanlan plikler ve zellikleri

Krkyamada kullanlan iplikler pamuklu diki iplikleri, yorganlama iplikleri, dominolar, mulineler ve eitli nak iplikleridir. Krkyama dikiminde kullanlan ipliklerde aranlan nitelikler unlardr; plik sarl iken dzgn grnte olmal, zerinde bozuk bkml, tylenmi, kirli, lekeli ksmlar olmamaldr. plikler zldklerinde dmsz, apresi dzgn olmal, renkli ise boya lekesi olmamaldr. Dikilecek kuman kalnl ile dikilecek ipliin kalnl arasnda uyum olmaldr. Kuman elde edildii life uygun zellikte iplik seilmelidir. Kuma rengine uygun iplikler seilmelidir. Diki dikerken abuk kopan, rengi solmu, naylon iplikler kullanlmamaldr.

Resim 1.7

1.3.9. Kt, Kalem ve Cetvel

Resim 1.8

Desen izimi iin grafik kd (kareli, milimetrik veya isometric gibi) Kalp hazrlamak iin resim ktlar veya yumuak kartonlar Renkli boya kalemleri Parmen kd Karbon kd Deiik boylarda cetveller

Desenlerinizi izerken ve renklendirirken aadaki kt rneklerini kullanabilirsiniz.

izim 1.1

10

izim 1.2

11

izim 1.3

12

izim 1.4

13

izim 1.5

14

izim 1.6

15

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Krkyama iin ara gere hazrlaynz lem basamaklar neriler Elde dikilen krkyama almalarnda salam, ince ve krkyama almasnn her katndan rahatlkla geebilen ine eitleri kullanmalsnz. Krkyama iin inelerinizi hazrlaynz. Makinede birletirme yaparken en uygun olan ine 80/12 numaral makine inesi, yorganlama yaparken daha kaln ine kullanmanz gerekir. elik ince ulu toplu ine kullanmalsnz. Yorganlama inesi ince ve uzun olmal engelli ine bulundurunuz. Yksk hazrlaynz. Metal veya plastik olan eitlerinden birini kullanabilirsiniz. Kuma iin keskin ince bir makas, kt kesmek iin kt makas, keler ve dar ulara girmek iin nak makas kullanlmalsnz. Diki makinesini, yorganlama ve makinede birletirme tekniklerinde kullanabilirsiniz. nce, pamuklu, nemli temiz bir t bezi tercih ediniz. Ayn cins kumalar kullanmaya zen gstermelisiniz. Krkyama almalarnda pamuklu kumalar tercih ediniz. Kuma rengine uygun salam iplikler semelisiniz.

Makas hazrlaynz.

Diki makinesini hazrlaynz.

t bezi hazrlaynz.

Birbirine uygun dz ve desenli kumalar hazrlaynz.

Diki ve ssleme iin iplik hazrlaynz.

16

 Desen izimi iin grafik kd hazrlaynz. Kalp hazrlamak iin resim ktlar hazrlaynz.

Kareli, milimetrik veya izometrik kt kullannz. Yumuak kartonlar kullannz.

Renkli boya kalemleri hazrlaynz.

Resim 1.9

Kalem ve cetvel hazrlaynz.

Deiik boylarda cetveller ve yumuak ulu kalemler kullannz.

17

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplayarak deerlendiriniz. Soru doru ise parantez iine (D) yanl ise (Y) harfi yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. ( ) Krkyama almasnda renk uyumunun nemi yoktur. () Simli kumalar tersinden tlemeliyiz. () Koyu renk ve boya aktan kumalar gnlk kullanm iin idealdir. () Kumalar krkyamada kesime hazrlamadan nce ykayp tlemeliyiz. () abuk kran kumalar krkyama yapm iin uygundur.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

18

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
renci, bu modl ile uygun ortam ara gere salandnda teknie uygun desen oluturabileceksiniz.

ARATIRMA
Krkyama almalarnda uygulanan desenleri aratrnz. Krkyama ile ilgili dergi ve kitaplar (patchwork) inceleyiniz. Krkyama ile ilgili sergi ve fuarlar geziniz. Edindiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

2. DESEN OLUTURMAK
2.1. Blok Hazrlama
Bir blou oluturan kare says drt, be, yedi, dokuz, on alt ya da daha ok olabilir. Blok yapm iin ok sayda desen oluturulabilir.

izim 2.1

2.1.1. Bloklu Desen eitleri

gen desenler Kare desenler Yuvarlak desenler Kavisli desenler

19

gen Desenler

izim 2.2

izim 2.3

izim 2.4

izim 2.5

20

izim 2.6

izim 2.7

izim 2.8

izim 2.9

21

izim 2.10

Kare Desenler

Kare desenlerin eitli ekillerde blnmesiyle farkl boyutlarda gen ve kare desenler ortaya kar.

izim 2.11

izim 2.12

22

izim 2.13

izim 2.14

izim 2.15

izim 2.16

23

izim 2.17

izim 2.18

izim 2.19

izim 2.20

24

izim 2.21

izim 2.22

izim 2.23

izim 2.24

25

izim 2.25

izim 2.26

izim 2.27

izim 2.28

26

izim 2.29

izim 2.30

izim 31

izim 2.32

27

izim 2.33

izim 2.34

izim 2.35

28

izim 2.36

izim 2.37

Yuvarlak Desenler

izim 2.38

izim 2.39

29

Kavisli desenler

ekil 2.1

ekil 2.2

ekil 2.3

ekil 2.4

ekil 2.5

ekil 2.6

ekil 2.7

ekil 2.8

ekil 2.9

30

ekil 2.10

ekil 2.11

ekil 2.12

2.1.2. Ortadan Balayan Desenler

Bu tr desenler ortadan balanarak oluturulur. Bu eit almalara madalyon da denilmektedir

Resim 2.1

31

Resim 2.2

2.2. Bloklar Oluturma

2.2.1. Tek Paral Bloklar
Bu tr desenler tek bir parann ard ardna tekrarlanmasyla oluur. Zevkli ve kolay bir almadr. Halk arasnda bu tr almalar deiik isimler almaktadr. Bykannenin iek bahesi, baklava tarlas, kesme eker, okyanus dalgas, kuzey yldz vb. Sizler de krkyamaya bu bloklardan birini seerek balayabilirsiniz.

Resim 2.3

32

2.2.2. ki Paral Bloklar

Bu tr desenler iki paral bloklardan oluur.

Resim 2.4

2.3. Krkyamada Desen Dzenleme

Bloklar eitli dzenlemelerle yerletirebilirsiniz. Bu trl dzenlemelerde basit bir deseni zengin grnl yapabilirsiniz. Bloklar ereveli veya erevesiz olarak da yerletirebilirsiniz.

33

Resim 2.5

Resim 2.6

Resim 2.7

Resim 2.8

Resim 2.9

Resim 2.10

UYGULAMA FAALYET1

34

UYGULAMA FAALYET
Blok oluturma
neriler alma iin uygun malzeme hazrlaynz. lem Basamaklar Uygun alma masas, kt, kalem, silgi, cetvel

Kareli kada 30x30 cm l iziniz.

Resim 2.11

Temiz ve dzenli alnz.

Kareyi 10 cm lik 3 eit paraya blerek 9 paral blok iziniz.

Resim 2.12

izgilerinizi net ve ince izmeye dikkat ediniz. Deseni geometrik ekillere ayrnz.

35

Resim 2.13

Motif ynlerini belirleyiniz.

Resim 2.14

Deseni renklere gre numaralandrnz.

Resim 2.15

36

 Deseni boyaynz.

Resim 2.16

Deseni kartona geiriniz.

Resim 2.17

Kartonu kesiniz.

Kartonu keserken izgilerin zerinden kesmeye dikkat ediniz.

Renk sralamas yapnz. 1 adet krmz kare 4 adet krmz gen 4 adet beyaz gen 4 adet beyaz kare

Resim 2.18

37

 rnnz belirleyip kuma hesabnz yapnz.

Resim 2.19

38

UYGULAMA FAALYET2
On alt paral blok oluturmak

neriler
alma iin uygun malzeme hazrlaynz.

lem Basamaklar
Kareli kt, kurun kalem, boya kalemleri, cetvel

ekilde grld gibi on alt paradan meydana gelen bir blok oluturunuz.

Resim 2.20

Bu kareleri ekildeki gibi gen paralara ayrnz.

Resim 2.21

Boya kalemleri kullanarak deseninizi renklendiriniz.

Resim 2.22

rnnz belirleyip kuma hesab yapnz.

Kuma hesabna diki paylarn eklemelisiniz.

39

LME DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplayarak deerlendiriniz. Aada ki ifadeler doru ise parantezin iine D, yanl ise Parantezin iine Y harfi yaznz. 1. ( ) Bir blou oluturan kare says drt, be, yedi, dokuz, on alt ya da daha ok olabilir. () gen desenler bloklu desen eitlerindendir. () Bloklar tek bir ekilde dzenlenir. () gen desenlerin eitli ekillerde blnmesiyle farkl boyutlarda kare ve kare desenler ortaya kar. () Bloklar yalnzca erevesiz allr.

2. 3. 4.

5.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

40

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
renci bu modl ile uygun ortam ve ara gere hazrlandnda teknie uygun krkyamaya uygun renk ve kuma tespiti yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Krkyama almalarnda kullanlan renkleri aratrnz. Krkyama almalarnda tercih edilen kumalar aratrnz. Krkyama(patchwork ) ile ilgili sergi ve fuarlar geziniz. Yaplm krkyama rnnde kullanlan kumalar ve tercih edilen renkleri inceleyiniz. Edindiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

3. RENK VE KUMA TESPT ETMEK

3.1. Renk Bilgisi
Gnlk hayatmzda ok nemli yer tutan renkler, kuma semede de mhim rol oynar. Gzel hazrlanm bir krkyama almasnda hayranlk duymamz salayan ilk faktr kullanlan renklerdir. nk ilk olarak renk uyumu dikkat eker. Sanatn dier kollarnda olduu gibi krkyamada da iyi bir sonuca varabilmenin yolu renklerin iyi planlanmasdr. eitli renkleri bir arada kullanmak, bir desen oluturmak, deseni yerinde kullanmak kadar gerek bir beceri ister.

3.1.1. Rengin zellikleri

Bir rengin iyi tanmlanabilmesi iin zelliklerinin iyi bilinmesi gerekir. Bunu ksmda inceleyebiliriz; Renk ailesi Rengin deeri Rengin iddeti

41

Renk Ailesi

Renk emberi zerindeki renklerin isimlendirilmesidir.

ekil 3.1: Renk emberi

Rengin Deeri

Bir rengin akl ve koyuluu o rengin deerini verir.

ekil 3.2

Ak ve koyu renklerin en u deeri siyah ve beyazdr. Bu ak ve koyu tonlarn birletii renk ise orta noktadr. Yani renk emberi zerindeki normal deerde olan renktir. Rengin iddeti

Rengin parlaklna (kuvvetlilii) veya donukluuna (kuvvetsizlii) o rengin iddeti denir.

3.2. Renklerin Snflandrlmas

42

3.2.1.Temel Renkler

ekil 3.3

Krmz, sar ve mavi temel renklerdir. Bunlara ana renkler de denir. Bu renkler herhangi bir rengin karm ile elde edilemez. Bu renk dier renklerin de esasn kapsar. eitli oranlarda karmlar dier renkleri verir.

3.2.2. kincil Renkler

ki rengin eit oranda kartrlmas ile elde edilirler.
Krmz + Sar = Turuncu

ekil 3.4 Krmz + Mavi = Mor

ekil 3.5 Mavi + Sar = Yeil

ekil 3.6

Renk yelpazesi zerinde turuncu, sar ve krmznn; yeil, sar ve mavinin; mor, krmz ve mavinin ortasnda yer alr

43

3.2.3. Orta Renkler

Temel renklerle ikinci renklerin eit oranlarda kartrlmalar renk emberi zerindeki dier renkleri verir. Orta renkler, temel ve ikinci renk isimlerinin beraber kullanlmasyla ifade edilir. Sar + yeil = sar yeil Mavi + yeil = mavi yeil Mavi + mor = mavi mor Krmz + mor = krmz mor Krmz + turuncu = krmz turuncu Sar + turuncu = sar turuncu

3.3. Renk Uyumu

Renk uyumu, eitli renklerin, eitli deer ve iddette bir arada kullanlmas demektir.

3.3.1.Tek Renk Uyumu

sminden de anlalaca gibi rengin eitli deerlerde ve iddette kullanlmas ile yaplan uyumdur. Bir tonu hkim klmay unutmamak gerekir. Lacivert ile ak mavi tek renk uyumu iin gzel bir rnek olabilir.

ekil 3.7

3.3.2. Blnm Zt Renk Uyumu

Bir renk ve onun kontras olan rengin iki tarafndaki renk ile yaplan uyuma, blnm kontrast renk uyumu denir.

44

ekil 3.8

3.3.3. kili Blnm Zt Renk Uyumu

ki renk, rnein sar turuncu rengi ve sar yeil ile onlarn kontras olan krmz mor ile mavi mor ki bunlar ayr birbirlerinin kontrasdr. Beraber kullanldklar zaman ikili blnm kontrast renk uyumu meydana gelir. Hkim renk ikincil renklerden biri ve kullanlan renklerin en koyusu olmal dierleri ise parlak tonlarda seilmelidir.

ekil 3.9

Bu uyum renk emberi zerindeki bir rengin iki yanndaki renkler ile yaplr. Krmz turuncu, krmz ve krmz mor benzer renk uyumu iin bir rnek olabilir. Tek renk uyumunda olduu gibi bunlar da insan ruhu zerinde rahat, sakin bir etki yaratr. Ancak uyumun baarl olabilmesi iin bir rengin hkim klnmas gerekir.

ekil 3.10

3.3.4. Zt Renk Uyumu 45

Renk emberini ortadan blmek zere bir izgi izdiimiz takdirde kontrast rengi bulmu oluruz. rnein sar, morun; krmz, yeilin ve mavi, turuncunun kontrasdr.Zt renk uyumu yaparken ok dikkatli olmak gerekir. nk kontrast renkler birbirinin iddetini artrr. Bunlarn baarl bir ekilde kullanlmalar renklerin deiik deer ve iddette seilmelerine baldr.

ekil 3.11

3.3.5. l veya Dengeli Renk Uyumu

Renk emberi zerinde ayn uzaklkta olan renk bu uyumu meydana getirir. Bu yolla eit uyum yapabiliriz. Temel renkler ile krmz, sar, mavi kinci renkler ile yeil, turuncu, mor Orta renkler ile iki trldr; Sar yeil, mavi mor ve kmz turuncu Mavi yeil, krmz mor ve sar turuncu

l uyumda kuvvetli bir kontrast vardr. Bu uyumda baarl olmak iin oran ve denge durumuna dikkat etmek gerekir.

ekil 3.12

3.4. Renklerin Etkisi

Renkler birbirlerine de tesir eder. Daha evvel belirtildii gibi renkler birbirlerinin iddetini artrr. Buna karlk turuncu rengin yanndaki krmz onun daha sar grnmesine yol aar, aynen mavi yanndaki yeilin daha sar grnmesi gibi. Renkler aydnlk ve beyaz yzeyler zerinde daha koyu, koyu yzeyler zerinde daha ak grnr. Siyah ve koyu renkler eyalar olduklarndan kk, beyaz ve ak renkler byk gsterir.

46

3.4.1. Scak ve Koyu Renkler

Renk emberi zerindeki krmz, sar ve portakal rengi grubuna scak renkler denir. Bunlar gne ve ate renkleri olup neeli ve canldr. Ayrca scak renkler eyay olduklarndan byk ve yakn gsterir. Mavi, yeil ve mor renklerin meydana getirdii grup ise souk renklerdir. Bunlar gkyz, su ve buz renkleri olup sanki serinliin bir yanks gibidir. Huzur ve rahatlk hissi veren bu renkler eyalar olduklarndan kk ve uzak gsterir. Siyah ve beyaz renkler ise ntr renklerdir. Bunlardan siyah uzaklk hissi verirken beyaz ise aksi duyguyu uyandrr.

Resim 3.1: Doadaki renk uyumundan esinlenerek kumalarnz seebilirsiniz.

47

3.5. Kuma Trleri

Ham maddenin iplik hlinden, kuma yapmna kadar geirdii ileme dokuma denir. Dokuma maddelerinin endstride kullanlan ilkel ekline de lif denir. Lifler yle sralanabilir; Bitkisel lifli kumalar Hayvansal lifli kumalar Sentetik lifli kumalar

Bitkisel liflere amerikan bezi, patiska, basma, pazen, opal, tlbent, etamin, pike, divitin, saten, poplin vs. rnek verilebilir. Hayvansal lifli kumalara ise dra, uha, kee, aba, gabardin, tafta, fay, saten, ifon, kadife rnek verilebilir. Sentetik liflere de naylon, perlon, orlon, terilen vs. rnek verilebilir.

Resim 3.2: Kuma rnekleri

3.5.1. Krkyama almasnda Kullanlan Kumalar

Kuma eitlerinin ou krkyamada kullanlabilir. Renk karma riski bulunan kumalar panolar veya boyutlu eserler gibi ykanmayacak projelerde tercih edilir.

48

3.5.2. Kumalarda Aranlan zellikler

Krkyama almalarnda ayn cins kumalar bir arada kullanmak en iyi sonucu vermektedir. pekli ve ynl kumalar da kullanlmaktadr. Krkyama iin en iyi sonu yzde yz pamuklu kumalarla alnr. Pamuklu kumalarn zellikleri unlardr: Pamuklu kumalarn kesimi, dikimi, kullanm kolaydr. Ykamaya ve tlemeye elverilidir. Renk ve desen eitleri fazladr. Sentetikler gibi abuk anmaz. ok ince olmadklar iin arka yzndeki diki paylar n yznden fazla belli olmaz. Dayankldr ve abuk krmazlar. Pamuklu kumalar slakken salam kalr. Yksek slarda kolayca tlenebilir. Kirlenme ve burumaya kar dayankldr. Kolay katlanrlar. Nemi rahat emerler.

Resim 3.3: Kuma rnekler

Resim 3.4: Kuma rnekleri

49

3.5.3. Desenli Kumaa Dz Kuma Elemek

Resim 3.5: Desenli ve dz kumalar

Beendiiniz bir krkyama uygulamasndaki desen ve renk almalarndan seebilir ya da kendi zevkinize uygun bir alma yapabilirsiniz. Kuma seerken ayn rengin farkl tonlarn tercih edebilirsiniz. Dz kumalarn yannda renkli ve desenli kuma kullanm grntye zenginlik katar. Geometrik, izgi veya kare desenli kumalar desenleri vurgulayacak ekilde kullanabilirsiniz. Byk desenli kumalar doru ekilde kullanldnda ok arpc grntler elde edebilirsiniz. Minik desenli kumalar iindeki renklerden biriyle kullanabilirsiniz.

3.6. Krkyama almas Uygulamadan nce Kuma Hazrlama

Krkyama almas yaplacak rne ynelik renk ve desende kumalar seilmelidir. Gnlk kullanmlarda daha dayankl ak renkli, pamuklu kumalar tercih edilmelidir. ok sk ykanmayacak kumalarda ise biraz daha koyu renkler kullanlabilir. Dekoratif rtlerde ve panolarda ise simli kumalar kullanabilirsiniz. Pamuklular ve doal iplikten yaplm dier kumalar, nceden ilem grmemilerse ykannca eker. Kumalar kesime hazrlanmadan nce ykayp ektirilmeli ve tlenmelidir. Kumalar renklerine gre ayrlp gruplandrlmal ve lk su ile ykanmaldr. Koyu renkli ve boya aktan kumalara test yaplmal, gnlk kullanlacak krkyama almalarnda tercih edilmemelidir. Pano veya ykanmayacak almalarda kumalarn zelliinin bozulmamas iin ykanmasna gerek yoktur.

50

Resim 3.6

NOT: Ayn cins kumalarn bir arada kullanlmas ve kumalarn ykanm ve tlenmi olmas, rn bitiminde potluklarn ve bzlmelerin nlenmesi asndan nemlidir.

51

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Kuma hazrlama lem Basamaklar Krkyama almas yaplacak rne ynelik renk ve desende kumalar seiniz. Yaplacak rnn zelliine gre ayrnz. neriler Atlye iinde nlk giyiniz Ayn cins kumalar kullanmaya zen gsteriniz. Ypranm kumalar kullanmaynz. ok scak su kullanmaynz. Kumalar ykarken ak renkli kumalar ayr, koyu renkli kumalar ayr gruplayarak ykaynz. Ilk suda, beyaz sabunla kuma hrpalamadan ykaynz, deterjan kullanlmaynz. Beyaz bir kuma scak su ile slatp sabunlu veya sabunsuz olarak test edilecek kumaa srtnz. Test edilecek kuma slatp kt havlu arasna koyup skanz. Test edilecek kuma sabunlu veya sabunsuz scak suya atp yanna beyaz bir kuma paras koyarak bir sre sonra rengin beyaz kumaa etkisine baknz. amar makinesinde iyice sktrmaynz. Boy iplik ynnde muntazam asarak kurutunuz. t masasnn temiz ve dzenli olmasna zen gsteriniz. tnn ssn kumaa gre ayarlaynz. Kumalar hafif nemliyken tleyiniz. Simli, lameli kumalar tersinden tleyiniz. Kumalarnz verevine tlemeyiniz. t yaparken gvenlik kurallarna uyunuz.

Kumalarnz ykaynz.

Koyu renk ve boya aktan kumalarnz nceden test ediniz.

Kumalarnz kurutunuz.

Kumalarnz tleyiniz.

52

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplayarak deerlendiriniz. Aadaki boluklara gelmesi gereken doru kk bularak iaretleyiniz. 1. Mavi, yeil ve mor renklerin meydana getirdii grup .renklerdir. A) Deeri B) Tonu C) Scak D) Souk Siyah ve beyaz renkler renklerdir. A) Yumuak B) Ntr C) Scak D) Zt

2.

Aadaki sorular okuyup parantez iine doru ise D yanl ise Y harfi koyarak cevaplandrnz. 3. ( ) Bir renk ve onun kontras olan rengin iki tarafndaki renk ile yaplan uyuma, blnm souk renk uyumu denir. ( ) Ara renkler mor mavi ve laciverttir. ( ) Mavinin yanndaki sar renk mavinin daha yeil grnmesine neden olur.

4. 5.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

53

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

AMA
Bu modl ile uygun ortam ve ara gere hazrlandnda teknie uygun kuma hesab yaparak krkyamaya hazrlk yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Krkyama almas yaplm rn ve rneklerde l ve oranlar inceleyiniz. Elektronik kaynaklardan, dergi ve kitaplardan krkyama almalarnda kuma hesab ile ilgili bilgileri aratrnz. Edindiiniz bilgileri arkadalarnzla inceleyiniz.

4. KUMA HESABI YAPMAK

Krkyama almamzn nasl ve ne boyutta olacana karar verdikten sonra rnn zelliine uygun l ve oran belirlememiz gerekiyor. l ve oran tespit ettikten sonra da kuma hesab yaplabiliriz. Bitmi rn zerinden l alnabilir (Yorganlannca almann ebatlarnn kleceini hesaplayarak llerinize diki paylarn ilave etmeyi unutmaynz.).

4.1. Kuma Hesab Yaparken Dikkat Edilecek Noktalar

Krkyama almasnda kuma hesab yaparken ller: yaplacak rnn lsne, zelliine, modeline, kiinin zevkine ve modaya gre deiebilir. Krkyamada kuma hesab; rn belirleme, l ve oran belirleme, Krkyama yaplacak ileri belirleme, Kararlatrlan ilere desen ayarlanmas, Desenin kareli kda izilmesi, Renk uyumunun ayarlanmas, Kumalarn hesaplanmas, ekme ve kvrma pay, Kuman eni ve boyu, Kullanlan desen dikkate alnarak yaplr.

54

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Kuma Hesaplamak lem Basamaklar neriler

Krkyama yapacanz rn belirleyip l alnz.

ekil 4.1

Genilik, uzunluk ve ykseklik llerini almalsnz Yapmak istediiniz blou belirleyiniz. Daha nce yapm olduunuz almalardan faydalanabilirsiniz.

Kareli kda blou izerek renklendiriniz

Resim 4.1

55

 Desenin zerine iplik yn iaretlerini iziniz.

Resim 4.2

izgilerinizi ince ve net iziniz.

Kareli kda emanz iziniz.

Resim 4.3

Blounuzun l ve oranlarn belirleyiniz. Deseninizi dzenleyiniz.

Bloun ls 30 cm olarak hesaplanmtr. ereve veya dier dzenlemeler iin kda denemeler iziniz.

56

 Deseninizi yumuak kartona geiriniz renk sralamas yapnz.

Resim 4.4

Blounuzu kesiniz.

Resim 4.5

emaya bakarak beyaz renkli paralarn ka adet olduunu hesaplaynz. 4 adet beyaz gen 4 adet beyaz kare
Resim 4.6

57

 4 adet krmz gen 1 adet krmz kare

Resim 4.7

emaya bakarak renklerin saysn tespit ediniz.

Resim 4.8

Bloun kenar ls 30 cm dir emann eninde 4 sra blok var, boyunda ise 5 sra blok vardr. 16x5=80 adet krmz gen 4x5=20 adet krmz kare 16x5=80 adet beyaz kare 16x5=80 adet beyaz gen Bordrnzn kalnln belirleyiniz. Hesaplamanz yapnz. Dikkatli saynz.

Bordrn kalnlna 20 cm verilmitir

58

 Krkyama almasnda eninde kullanlan bordrn uzunluk lsn bulmak iin; Her bloun kenar uzunluunun says 30 cm olduuna gre emada 4 sra blok var. 30x4= 120 cm krkyama almasnn enine kullanlan bordrn uzunluk lsdr.

Resim 4.9

Krkyama almasnn boyuna izilen bordrn uzunluk lsn bulmak iin; Her bloun kenar uzunluunu 30 cm olduuna gre emada uzunlamasna 5 sra blok var. 30x5=150 cm bordrn uzunluu 150+40(20x2)= 190 cm dir (20cm olan bordrn kalnl eklenir. 20x2=40 cm ).

Resim 4.10

emaya enine izilen bordr eklendikten sonra boyuna eklenen bordrn uzunluu hesaplanr.
10 cm diki pay vermeyi unutmaynz.

Bordr yapmak iin 190 cm uzunluunda 90 cm eninde kumaa ihtiyacnz vardr.

Bordrnzn uzunluunu kuman boy iplik ynne gelecek ekilde hesaplaynz.

Resim 4.11

59

 Desenli kuman ne kadar kullanlacan hesaplaynz.

Kalplara diki pay verilerek yerletirilmi ve hesaplama yaplmtr.

Resimde eni 90 cm olan kuma kullanlmtr Kuma ikiye katlaynz. Bu lnn 10 kat kadar hesaplarsak 80 adet krmz gen 20 adet de krmz kare para elde etmi oluruz. 13x10=130 cm boyunda 90 cm eninde desenli kumaa ihtiyacmz vardr.

Resim 4.12

ekme payn da ilave etmeyi unutmaynz. Her srada 8 krmz gen 2 tanede krmz kare vardr. Blounuzda beyaz renkli kuman ne kadar alnacan hesaplaynz. Diki paylar iinde 13cm uzunluk hesaplaynz. Kalplara diki pay verilerek yerletirilmi ve hesaplama yaplmtr.

90 cm eninde olan kuma ikiye katlaynz. Paralara diki paylar iinde kenar uzunluuna 26 cm vererek hesaplaynz.

Resim 4.13

Her srada 8 beyaz gen, 8 adet beyaz kare bulunmaktadr.

Bu llerin 10 katn hesaplarsak 80 adet beyaz gen 80 adet de beyaz kare elde etmi oluruz.

60

 Diki paylar iinde 26 cm verilmiti, 26x10 = 260 cm beyaz kumaa ihtiyacmz vardr. Bordr iin 90 cm eninde 2 metre uzunluunda, Desenli kuma iin 90 cm eninde 130 cm uzunluunda, dz renkli kuma iin 90 cm eninde 2 metre 60 cm uzunluunda kumalar alnz.

Hesabnz dikkatli yapnz.

Kuma hesab yaparken kuma zelliini ve ekme payn ilave etmeyi unutmaynz.

Kumalar ykayp tleyerek kesime hazrlaynz.

Kumalarnz ak ve koyu renkler olarak gruplara ayrmalsnz. Kumanzn boya aktp aktmayacan test ederek renmelisiniz. Ilk suda ve beyaz sabunla ykamalsnz.

61

UYGULAMALI TEST
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki faaliyete gre deerlendiriniz Tutacak yapmak iin 18x18 ebatlarnda dokuz paral blok izerek kuma hesab yapnz. Aada hazrlanan deerlendirme leine gre uygulama testinde yaptnz program deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet-Hayr seeneklerinden uygun olan iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Yapacanz faaliyet iin deseninizi belirlediniz mi? almanza uygun malzeme belirlediniz mi? Teknie uygun izim yaptnz m? Deseninizi tasarmnza uygun renklendirdiniz mi? Renklendirme yaparken renk uyumuna dikkat ettiniz mi? Kalplarnz muntazam kestiniz mi? almanza uygun kuma hesab yaptnz m? Kumalarnzda renk ve desen uyumuna dikkat ettiniz mi? almanz tekniine uygun olarak tamamladnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Yukardaki performans testini kendinize uygulaynz. Performans deerlendirmede hayr cevaplarnz var ise modl tekrarlaynz. Modl baar ile bitirmiseniz ve amalanan yeterlii kazandysanz bir sonraki modle geebilirsiniz.

62

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki sorular okuyup parantez iine doru ise (D) yanl ise (Y) iareti yaznz. () Krkyama tasarruf amacyla domutur. () Pamuklu kumalarn kullanm kolay deildir. () Kuma tr ayrt edilmeksizin her zaman tek eit iplik kullanlabilir. () Kuma, rengine uygun iplikle dikilmelidir. () Naylon iplikler dikim iin idealdir. () Krkyama yapmndan nce kullanlacak kumalar mutlaka ykanmaldr. () Kumalar tlenmeden kullanlmaldr. () Baka renklerin kartrlmasndan elde edilemeyen renklere ana renkler denir. () Bir rengin farkl tonlarnn bir arada kullanlmas ho bir grnt salamaz. () Kavisli desenler uygulanmas en kolay desenlerdir.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

DEERLENDRME Sorulara vermi olduunuz cevaplar ile cevap anahtarn karlatrnz. Cevaplarnzn tamam doru ise modl tamamlam oldunuz. Cevaplarnzda yanllar var ise faaliyetleri tekrar ediniz ve retmeninizden yardm alnz.

63

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1N CEVAPLARI
1 2 3 4 5 Y D Y D Y

RENME FAALYET2 NN CEVAPLARI

1 2 3 4 5 D D Y D Y

RENME FAALYET3N CEVAPLARI

1 2 3 4 5 D B Y Y D

MODL DEERLENDRME
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D Y Y D Y D Y D Y Y

64

KAYNAKA KAYNAKA
GNVARAN adiye, Olcay GKEL, Giyimde n Bilgiler, Emel Matbaas, Ankara, 1968. SEVG Trkan, Giyim Teknolojisi, 1979. BAYRAKTAR Fatma, Giyim, Ankara, 1979. Snger Diki Ansiklopedisi, 9.Cilt. RODRGUES, Caroline, Kapitone Teknikleri, Medya+ilk Yaynlar, stanbul, 2007. VARGN Nejla, Kiisel almalar.

65