Professional Documents
Culture Documents
Elbette her gzel oluumda onlarca, yzlerce insann, beynin, yrein, emein, sevginin, ilginin pay vardr.
Akatalpann kuruluunda dolayl pay sahiplerinden biri de sevgili Suzan Erba hocamzd u szleri syleyen ve imdilerde Bursada Fethiye mezarlnda uyuyan: Bursann mezarlklar, bu canl, scak ve grltl kentin iinde aal, glgeli ve sakin adalardr. Evet, oraya gn geldiinde ebedi yerlemek dncesi bile huzur vericidir. Ama bana byle bir yerde huzur bulmaya izin verilecek mi? Bu ehirde yaayanlarn ezici ounluu benim gibi doma byme Bursal deiller. Ben de, onlar gibi, yerletiim, yaadm, altm ve sevdiim ehirde ldkten sonra da kalabilecek miyim? ehrin mezarlklarndan birinde bir yer bulabilecek miyim? () Ben Bursada kalmak istiyorum, ama buna izin verilecek mi bilmiyorum (Erguvan Bayram, [3. Bursa Edebiyat Gnleri kitab], Bursa 1998, s. 41-42)
Bahri okkarde, Ramis Dara, Nuri Demirci, smail Cem Doru, Hasan Efe, Gltekin Emre, Doan Ergl, Yusuf Erten, Hilmi Haal, Cihan Ouz, Ahmet Uysal, hsan ren, Yaar Bedri.
Dilden . . . Eserden . . .
iindesin sevgili Enis, yoksa ok okuduun iin yorgun argn msn? Bir szckle geitirdiin yaznn anlaldn nasl dnrsn? Balangta dourduu byk tepkilere, yazdrd manifestolara karn, yzyl akn bir sredir airin, vs. vs nin szlerinden sonra okuyucun soramaz m? Ne manifestosu*, ne tepkisi, diye? Sen herkesin her eyi bildiini nasl dnrsn? Sevgili Enis, Eyfeline, Andr Gide gibi: yeniden okunmak iin yazyorum diyebilir misin? Enis Batur galiba yazmann tadn kaybetti, bulamyor bir trl onu! Son kitaplarnn iinde vasat st bir eserine rastlanmyor. Keke Eyfel yerine anlat trn seip yine Eyfelle ilgili duygularn, izlenimlerini anlatsayd. Bir anlat ustasna ne yapacan sylemek ayp kasa da ne yapalm ki Enis bizi buna zorluyor. Aln terini dkmedii bir kitap iin, hayal krklmz sylemek niye ayp olsun ki! Dipsiz kile, bo ambar grdm, Enisin Eyfelinden bir eyler karmak pek mmkn olmadna gre, Baturun drste belirttii, Roland Barthesn muhteem zmlemesi dedii, Eiffel Kulesi kitabna dnp bakalm bir kez. yi ki ad geen kitap bende var. Enis Baturun Eyfel kitabnda bulamadm yantlar bundan byle Roland Barthesn kitabnda arayacam. Not: Buraya kadar tm yazdklarmn noktasna virglne kadar arkasndaym. Drstlk adna unu sylemek zorundaym. Tam yazm bitirmitim ki, sevgili Enisin Bulutlardan Yontma Kayalar ve Plati-Bir Ada Denemesi kitaplarn grdm. Amacm, bac dvmek deil, zm yemek olduundan; aceleyle, aldm kitaplara bir gz attm, birka yerinden birka sayfa okudum. Bizim Enis, tm tadyla karmdayd! ardm, sevindim Ad geen kitaplar en ksa zamanda okuyup incelemek, eletirmek boynumun borcu oldu Sonra bocaladm, yazm yaymlayp yaynlamamakta. yle sanyorum ki, Enis bin dereden su getirip kendisini savunacak. Aln teri dkldn sanmadm Eyfelin bana gre savunulacak yan yok! Peki, Eyfelin hi mi olumlu yn yok? Alkm Yaynlarndan kan kitabn basks ok iyi, ite hepsi bu kadar! Sanrm sevgili Batur, ayrks bir ey ortaya koymak istemi ve aln teri dkmeden konusuna adeta donuk durarak bunu gerekletirmi! Ama umduu olmam! ** * Yeri gelmiken Roland Barthesn kitabndan biraz sz edelim. Yazmzn kr da o olsun. Eiffel Kulesi kitab yi eyler Yaynclktan km, 1996 basm. ok kt baskyla, nc hamur kda baslm. Gstergebilimci Mehmet Rifat ve Sema Rifat evirisi. R. Barthesn gstergebilim aheseri Eiffel Kulesi 32, sayfalk bir kitapk. 6. sayfada Eyfelin, ikinci katn biraz zerinden kesilmi bir fotoraf var. Tam boy bir fotoraf da kitabn bittii 32. sayfaya konmu, yakn evreyi olduka net alm. Mehmet Rifatn Sunu yazsna gre, 1964teki 1. basmda kullanlan Andr Martinin fotoraflar, 1989daki 2. basmda ayn fotoraf tarafndan gncelletirilmi. n kapakta greni ilk anda artan bir desen var; ne ilgisi var diye kiiyi dndryor. yle ki; stanbul Sleymaniye Camisinin siluetinin yannda Eyfel Kulesi Ben, deseni yle yorumladm, Gstergebilimci Mehmet Rifat, Eyfelin boyu ile Sleymaniyenin minare boyunu en kestirme yoldan gstermi: Aa yukar Eyfel, minarenin boyundan kat daha yksek! Kitabn arka kapanda, Roland Barthes ve kitab hakknda unlar yazlm: Roland Barthes (1915-1980) Bu kitabndaysa, kentinin bir d nesnesi haline de gelmi o benzersiz antn ele alyor ve okuru ister istemez u soruyla kar karya brakyor: Hangi tank, konusuna tutkun olmadan, bylesi dantelsi bir trmana kalkabilir(di) ki? erde Mehmet Rifatn sunu yazsnda belirttii zere; Roland Barthesn (1915-1980) La Tour Eiffel (Eiffel Kulesi), ilk kez 1964te, Andr Martinin fotoraflaryla birlikte Delpire Yaynlarndan km. Barthesn lmnden sonra 1989da ikinci kez, 1993te nc kez baslm. Mehmet Rifata gre: Eiffel
Kulesi, bir (ba)kentte dolarken yalnzca sokaktaki olgu ve olaylar grmekle yetinmeyip, evresindeki anlamlar fark eden, evresindeki anlam okluunun kokusunu alan ve bunlar yaratc bir yaz srecinde dile getiren benzersiz bir deneme ustasnn, taklit
Bakalarnn yan sra Ernest Meissonier, Charles Gounod, Charles Garnier, William Bouguereau, Alexandre Dumas Fils, Franois Coppe, Leconte de Lisle, Sully Prudhomme ve Guy de Maupassant tarafndan da imzalanan Sanatlar Protestosundan alnmtr.
edilmesi olanaksz bir gsterge avcsnn rn olarak ele alnmaldr; hem de R. Barthesn her metninde olduu gibi, okurundan okuma abas bekleyen bir rn olarak. * Sanat Protestosu Biz, yazarlar, heykeltralar, mimarlar, ressamlar, Parisin bugne kadar hi dokunulmam gzelliinin tutkun klar, deeri bilinmemi Fransz zevki adna, tehdit altndaki Fransz sanat ve tarihi adna, bakentimizin tam ortasna yararsz ve canavar grnml Eiffel Kulesinin dikilmesine var gcmzle, tm fkemizle kar kyoruz Paris kenti giderilemeyecek biimde alalmak ve irkinlemek iin, bir makine yapmcsnn tuhaf ve ticari hayallerine daha uzun sre katlanabilecek midir? Zira, ticari Amerikann bile istemedii Eiffel Kulesi, Parisin aybdr, bundan hi kukunuz olmasn. Herkes hissediyor, herkes sylyor bunu, herkes derin znt duyuyor bundan ve bizler de bu kadar yerinde bir telaa kaplm dnya kamuoyunun zayf bir yanksndan baka bir ey deiliz. Ve nihayet, yabanclar Sergimizi ziyarete geldiklerinde arp Ne yani? Franszlar o kadar vndkleri zevkleri konusunda bizlere bir fikir vermek iin bu berbat eyi mi buldular? diye haykracaklardr. Bizlerle alay etmekte hakl olacaklardr, yce gotik yaplarn Parisi, Pugetnin Parisi, Germain Pilonun Parisi, Jean Goujonun Parisi, Baryenin, vdnin Parisi Msy Eiffelin Parisi haline gelecektir. LE TEMPS, 14 ubat 1887
urdan uraya Sessizlik tesi sayklamalar Bir cellat bir cellat asar Uyanr Bouk lklar Dlerden acyla kan Sonsuzluun kalbinde Krk alklar Kahkaha iekleri Souk gnelerde yen klar 3
gibi sendelemeden, atrdamadan kitaplnzn rafnda kendine yer bulacak kymette bir eser. Dize dergisinin son saysnda Veysel olak, aralarnda Sinan Oruolu ve Gonca zmenin de bulunduu birok air sralayarak, bu airlerin ilk kanat altrmalarn Dizede yaptklarn sylyor. Elbette bu ilgi ve emek takdire deerdir; fakat kendi kanatlaryla uabilecek cesarete sahip bu iki air, bakalarnn tasarrufu ve glgesi iinden tanmlanamayacak maharetlere ve zgnlklere sahip. Son dnemde byle bir furya balad sanki; iiri fetret dnemine girmeye meyilli baz kadim isimler gen kuaktan birilerini sralayarak genlik tazeliyor! Sataan ve satat eyin iine kendini yerletirmekten korkmayan bir air Sinan Oruolu: yeryz yarlmaya keke benden balasa!. Mor Taka dergisi son saysnda 2005 iirini deerlendiren yazlara yer verdi. Bu yazlarn bir ksm niteliksiz ve ufuksuz isimlerin kaleme ald/aldrld metinlerdi. Aralarnda biri vard ki, iler acs; dil yoksulu Mustafa Frat Kendi dergisinde (Mhr) yazan isimleri sraladktan sonra bayan airler diye bir girizgh eliinde isimler sralam Bu isimler arasnda nitelii ve alkanlyla ne kanlar yok Szgelimi geen yl Behet Necatigil dln alan, son on yln en istikrarl airlerinden Betl Tarman yok. Dergi editrleri ne i yapar! Bu isme varncaya kadar onlarca insan var; Ycel Kayran, Bki Asiltrk, Mahmut Temizyrek Bu delikanl, bir de Ada dergisinde iir dergileri zerine yazyor; bencillik, yeteneksizlik ve aresizlik szyor satrlarndan te size Lisn- Haf kesinden birka rnek cmle: Yayna benim hazrladm Mhrn beinci saysnda iki airin iiri n plana kyor. Hseyin Alemdarn ve Erkan Karann iirleri() Editrmz yayna hazrlad dergiden bahsediyor; yetmiyor, iki iirin ne ktn sylyor; o da yetmiyor, iki isim veriyor Dergide yer alan dier iirleri beenmedii halde yaymlam anlam kabilir buradan. Bir dergi editr(!) yaymlad iirlerden nasl olur da ikisinin dierlerinden daha iyi olduunu syler! ok ayp! Bir baka cmle: Derkenarda belki de yln en gzel iiri vard. Alper Gencerin Gnah Sevgilim adl iiri. Dergileri ve dergilerde yaymlanan iirleri elindeki kevgirle tasnif eden bu muhterem, Alper Gencerin yln en gzel iiri dedii iirinden ald dizelerle savn kantlamaya giriiyor te size o arpc, sarsc(!) dizelerden ilki: akma bir at szm, hislerim tutmuyor dnyalarn elinden. Evet maalesef Yaar Nabi Nayr dl alm bir airin yazabildii dize. Akl banda air ve yazarlar bir araya gelip Kltr Bakanlndan bir istekte bulunmal: aralarnda Mustafa Frat gibi yeteneksiz, ketum, her ne pahasna olursa olsun air diye anlmak isteyenler iin bakanlk bir dergi finanse etmeli. Bu gen kardelerimiz, kt yola dmeden bu dergide kendi balarna alp sylersinler. Bylece Trk iir ortam niteliksiz, bu yma deerlerle kendini tanmlayan air adaylarndan da temizlenmi olur. Bu genler orda elerinin ilerde ocuklarnn fotoraflar eliinde ayn sayfalarda rnlerini yaymlam olur. Hem bu genler dlanmam, hem de iirimiz bir seleksiyon geirmi olur. Bunu bir proje olarak Kltr Bakanlna sunmay dnyorum. Trk iiri drt dergiyle yoluna devam ederse daha salkl rnlerle buluacaktr iir okurlar. zel kanallar, zel niversiteler, zel mzelerden sonra belli ahslara ayarlanm zel dergiler zerine dnmenin zaman geldi. Orhan Gksel ismini hatrlayanlarnz kacaktr; Alper Gencerin birinci olduu yarmada vgye deer bulunmutu yanlmyorsam. ok yetenekli bir air. Hayatyla iiri ayr rmaklarda ykanmyor. Soyut bir dnyann kemiklerinin olabileceini gsteriyor bize. Hanedeki airlerin etkisini de hissettirmiyor Orhan Gksel. Fakat Emel Gz, ne yaparsa yapsn Abdlkadir Budak etkisinden dar adm atamayacak gibi grnyor: iiri evin iinde kuruyor; byle olunca da evin iinde nceden oturan baka bir airin yazdklarna demek zorunda kalyor Orhan Gksel yle deil; iiri kendi iinde koyultup dar karyor: Kotu, ranzama kvrld / Tanrnn merhameti Bu dizeler Mustafa adl iirinden (Sonsuzluk ve Bir Gn, Kasm-Aralk, 2005) Orhan Gkselin Mustafa adl bu iiri d karln Mustafa Kemal de buluyor. Bu tr iirler tuzaklarla dolu bir yola kmay dayatr. Fakat Gksel byk bir ustalkla hakkndan geliyor bunun, u dizeler ne sylemek istediimi anlalr klabilir: Kimi Ulusta khne bir yerde aycdr /
Kimi bir Ulusu peine takar. Keskin bir zeka ve dikkat var bu dizelerin kuruluunda. Orhan Gksel iyi bir iirin kurucusu olarak anlabilir ilerde. Sramal bir zihni var. Orhan Gksele ait bir dil var; bu nemlidir. Osman Bekirolu, yle der: yi iir yazgsal varoluu syleyip susuverendir. Orhan Gkselin dosyas bir an evvel kitaplatrlmal. iir okuru bundan mahrum edilmemeli. Bir an evvel demiken mer Erdemin Yap Kredi Yaynlarndan kan (Ocak 2006) Evvel adl kitabnn da nitelikli bir btn olduunu sylemek gerekir. zellikle deneysel, grsel, zplamal, somut iir peinde yryenlere duyurulur. Bki Ayhan T.nin Frtnaya Hazrlk (YKY, 2006) adl yeni kitab da 2006nn ilk kitaplar arasndayd. Bki Ayhan T., 2003 yl sonunda yaymlad Soylu Yeniliki iir Manifestosunu da kitabn giriine dahil etmi. Bylece metin, kalc bir alann iinde zamana kar konuturulmu oluyor. anlyorum: mre yarar her ey iire zararm diyor, Asma Bahe adl iirin sonunda. air, simetrik yap diye adlandrd bir formun iinde iirlerini oluturmay srdrm; sadece Hayatta Ben En ok Kendimi Sevdim iiri bu dairenin dnda kalm. Hseyin Avni Cinozolunun Bir Albatrosun Dler Defteri (Kl/Sanat, Ocak 2006 seme iirlerini toplad uzun bir iir yolculuunun hatlarn barndryor. Safranboluda yaamn srdren air; uzun yllar avukat olarak grev yapt. iirleri birok dergide yaymland Hakk teslim edilmesi gereken bir air.. Her ay onlarca dergide gzken, ayn iniltileri tekrarlayan airlerin oundan daha nitelikli rnlere imza atyor Cinozolu. u beyit ondan: bazen denizler bir asr bekler tek bir inci iin / sekiz derya gesem de izi kalr ayaklarmda ilk denizin. Haydar Erglenin kendi setii iirler Yamur Cemi ad altnda Toroslu Kitaplnca yaymland. Erglenin iir serveninin nemli duraklarn iinde tutan Yamur Cemi birbirinden gzel iirleri barndryor; btn airlerin baucunda durmas gereken bir kitap. Tanrm, ev sahibim, izin ver bana / biraz daha oturaym evinde / iimde tadm kardeim yalnz / onu dourduktan sonra durmam burada. Erglen, gnmz iirinin ska vurgu yaplan nemli isimlerinden biri. Ayn dnemde iire balad arkadalarnn nemli bir ksm yazdklaryla gzden derken Erglen iir ve yazlaryla her geen gn nemini hissettiriyor. Bu kuak iinde anlan iire daha nce balam kimi airlerin iirlerinde dikkat ekici bir d, gnmz iiri iinde tutunamama sknts gze arpyor. Bu d en belirgin ekilde Turul Tanyol ve Metin Cengizin yazdklarnda ortaya kyor. Bunun karsnda Abdlkadir Budak, kr Erba, Hseyin Ferhad, Mahmut Temizyrek, Nuri Demirci, Muzaffer Kale imzalarna ait metinler nitelikli bir gelimenin iinden ses veriyor. iiri donmu, balad yerde kalm olanlar da yok deil; Yunus Koray, Veysel olak, Fergun zelli, Yusuf Alper (srekli zmirden dem vurduk galiba!), Adnan Azar, Salih Bolat, Turgay Fieki Yukardaki sralama belli ya zmreleri gzetilerek oluturulmutur. Ahmet Ada, Gltekin Emre, Metin Cengiz, Hseyin Peker, dergilerde ska gzken isimler arasnda ba ekiyor. Hseyin Peker, her geen gn gen, dinamik bir iirle karlyor bizleri. Enis Batur ve Hilmi Yavuz masa ba, kat, almalarn inatla srdryor; yazdklarnda nemli bir ey hep darda kalyor: Hayat ve Kan Kansz hayat olmaz! Bu yzden onlara dair yaplan iir tahlilleri kan tahlili metoduyla yaplmal! iir zerine yazdklaryla ve iiriyle saygnln muhafaza eden isimlerden sz alnca akla ilk gelecekler arasnda Tahir Abac vardr mutlaka. On sekiz yanda yazd Gze Doru adl ilk iiri Cemal Sreyann ynettii Papirs dergisinin Nisan 1969 tarihli 34. saysnda yaymlanmt. Bu iir u drtlkle son bulur: Yaprak dmesin bouna dalndan / hnlar sapsar gzleri dourur / Barn atee dayayp rzgra veren / Yolunu
armtr artk er ge gn tr. On sekiz yan srtlad bu dizeleri bugnk genler nasl okuyor acaba? Erdoan Alkann iir Sanat adl byk almasnda Gen airlere tler adl bir blm var; bu blmde dnya iirinin nemli adlarndan derlenmi grler yer alyor. Buradan hareketle ksa bir yolculua kalm. Dili, anlatm geniletin, rnein nasl bo hava deniliyorsa havann bou, nasl serin glge deniliyorsa glgenin serini nasl youn orman deniliyorsa ormann younu denmeli. () Yazdnz iirleri hemen yaynlamayn, bir yana koyup bekletin. Aylar yavrularn nasl yalaya yalaya bytrse, siz de yazdklarnz yeniden yeniden gzden geirerek onlara salam bir biim kazandrn. Joachim du Bellay Baz szck kumkumalar edebiyat deerleri olmad halde isim yapmlarsa onlara fkelenerek zaman yitirmeyin, bu bir ie yaramaz. C. Baudelaire iiri byk oranda nce zihninize tamamlayn C. Baudelaire air dili ustaca kullanmaldr. Bir dili ustaca kullanmasn bilmek, bir tr ruh armak, byclk yapmaktr. C. Baudelaire Ritim dzenin asal gc asal enerjisidir. airin kendi evresindeki devinim ve sesleri, onlar rasn ve zelliklerini belirterek iirinde yanstma gc iirsel almann en temel deimez yanlarndan biridir. Temel ritim nerden doar? Bir sesle, bir uultuyla, salnla, tns olan herhangi bir eyle doabilir. Bu temel ritmi denizin tekdzen uultusu kadar, kapya vuran birinin tkrtlar, terlik sesleri de tayabilir. Mayakovski Trk iirinin byk ustas Fazl Hsn Dalarca (1914- ) doksan iki yldr edebiyatn sadece iir trnde rnekler vermitir. Bugn yzn zerinde iir kitabnda ismi olan Dalarcann zaman zaman iir zerine dndklerini ifade ettii de oluyor. Bu byk airin iir zerine syledikleri btn gen airlerin dikkate almas gereken tespitlerle ykldr. Aruz ve hece veznini bilmenin nemini sk sk vurgular. Bu vezinlerle denemeler yapmann insann elinin sertliini, dile kar yabancln, uzakln ortadan kaldracan syler. Dalarca, iir bir saat gibi iinde bulunulan zaman gstermeli; bir pusula gibi de gidilecek yn. der. Bylelikle iirin hem kendi vaktinin temsilcisi olduunu hem de vakti gelmemi eylerin temsilcisi olduunu da sylemi olur. Binlerce yldr (Aristotelesin Poetikasndan bu yana) iir zerine her aire gre deien binlerce tanm ortaya konmutur. Bu tanmlarn kesien taraflar iirdeki yenilik, dayankllk gc zerine oturuyor Ve sonuta tek ortak nokta olarak iirin szcklerle yazld elimizde kalyor. Peki iir btn airlerce szcklerle mi yazlyor? Hayr yazlmyor artk. Piyasa ekonomisinin aralarn, kara iaretlerini kullanyor iir. Rakamlarn dnda ruhsal bir akrabalkla tecime elverili metinler oluturuluyor. Baz kavramlar baz airlerle yan yana anlr; kelime airi anmsatr. Tecim de onlardan biri Kimi hatrlatyor? Kimi olacak smet zeli lk kitabn 1966 ylnda yaymlayan smet zel, iir ve siyasi ortammzn nemli figrlerinden biri olmay srdryor. Gerek iirleriyle gerekse syleileriyle kendine ve byk lde Trk iirine ait alann orijininde uzun sre kalacaa benziyor. Trk iirinde ortaya kan ve belli dayaklarla ayakta kalmaya alan airlerin nemli bir ksm smet zelin apkasna bakarak kendine yn tayin etmitir. Bunu aka sylemenin imknlarna krk yldr sahibiz. Bugne dek yazdklaryla gizli bir denetleyen ve tavr koyucu olarak yeteneksiz pek ok airin hizaya gemesine sebep olmutur. Son kitab birok airde hayal krklna yol asa da, durum budur! smet zel bizi ehrin insannn Putluuyla tantran ilk modern airdir. lm Cantabile (Ezgili lm) adl iiriyle noktalayalm: Ben ne byk bir dalgnlkla bakm olmalym ki hayata grmedim orda inko damlar ve plastik srahilerin tanrsn yerimi yadrgadm yerim olmad zaten kendi mezarmdan baka lgnn biri sanlmaktan saknmaya vaktim olmad durmadan bir beyaz aygrla taardm derin gllerden bir gebe ksrakla kaardm derin ormanlara
gnein zeksyla doymak isterdim kaba solgun ktlar sunard ehrin insan bana ehrin insan, ehrin insan, ehrin kaypak ilgilerin insan, zarif ihanetlerin.
Sen bana bizim kyn sanclar gibisin korla yapk huzur Sonra da sevilmek hepimize iyi gelir
Trk Edebiyatnda ac eken, bunu sorun yapmayan, her eye karn yaptlarn topluma mal eden birok yazar ve airi grebiliyoruz. Nefi hicviyle nasl bugnlere kaldysa, Pir Sultan da drtlkleriyle dmemitir dillerden. Gnmzde de edebiyatn dnda filmlerle adndan sz ettiren ustalarmzdan biridir Rfat Ilgaz Hoca. O, her eyden nce bir retmendir. Unutulmaz yapt Ha Babam Snf, bir dnemin eitim sorunlarn dile getiren byk bir ironidir. Rfat Hoca, yaptyla var olacaktr gelecekte. Yzyllara kk salm bir nardr o. Gvdesi bugn yoktur ama, kkleri yeni yeni filizler vermektedir. Bir lise rencisinin konuma devinden bir alntdr bu. ki ynden nemlidir bu alnt. Birincisi Rfat Ilgazn, tarihsel sre iinde ele alnp ders konusu yaplmas, dieri de iir ve yazna ilgili bireylerin Rfat Ilgaz yaatmak istemeleri, onu unutmamalar. Biz, Sunay Aknn nar iirini ele alacaz. Be szck, bir balk ve bir nlem! Hepi topu alt szck bir noktalama imi... iir Konuma Dilinin (Doal Dil) Olanaklarndan Yararlanr iir, konuma dilinde dnp durursa boulur, yiter. Konuma dilinin olanaklarnn dnda da tutamazsnz iiri. Yukardaki alntnn baz szck ve szck beklerini alalm; Rfat Ilgaz (1. paragrafn son cmlesinin, sondan ikinci ve nc szckleri.), Ha Babam Snf (2. paragrafn ikinci cmlesinin, 3.,4. ve 5. szckleri), nar-dr (2. paragrafn drdnc cmlesinin 5. szc). Sunay Akn da konuma dilinin olanaklarndan yararlanmtr burada. ok az bir szckle artrmak istemitir iirdeki arm. iirin Dzyaz Olarak Okunmas nar: Ha Rfat Ilgaz, ha babam! Derin Yapdaki Unsurlar Eretileme nar ile verilmitir. Ha Rfat Ilgaz ve ha babam sz bekleri ile tersinlemeli gndermeler yaplmtr. Rfat Ilgaz ile Ha Babam Snfna, Ha Babam Snf le de Rfat Ilgaza gnderme yaplmtr. Yani yazar ile esere; eser ile yazaradr yapln gndermeler. Bu gnderme dnm, dize balarndaki ha n uyaklaryla ahenkletirilmitir. Yazar (Rfat Ilgaz)=> <=Yapt (Ha Babam Snf) air, burada tersinlenme ile antrmaya da ba vurmutur, diyebiliriz. nk yazarla eser, eserle de yazar arasnda bir iliki vardr. Dorudan bir telmih (antrma) grlmyor sanlsa da bir olay vardr burada (Telmih. Antrma; bir eyi aka sylemeyip baka bir eyi kastederek sz arasnda anlaml
syleme. Sz arasna bir olay, bir ataszn, bir fkray iaret etme sanat / Seyit Kemal Karaaliolu, Trk iiri Sanat). Rfat Ilgazn, Ha Babam Snf Trk sinemasna aktarlmtr. Bu yapt sinemada byk bir ilgi grnce film yapmclar, bu yapttan yola karak Ha Babam Snf.... adl birok film de yapmlardr. Halkn ilgisi yllarca srmtr bu yapta. air, yazardan yola karak, yaptn ortaya koyduu olay antryor bir yerde. Buradan geri dnerek yazara dikkat ekiyor. te yandan yazar/air (Rfat Ilgaz), edebiyattaki mcadele rneini artrr. Son dizedeki ha nlemi konuma dilinin gcn koyuyor ortaya. rnein, insanlar bir eyin gcn, etkisini gstermek, hayretini belirtmek, eitliini anlatmak iin bu nleme ba vururlar. Bunlardan bazlarn aalm: Eitleme iin; Ha ekmek, ha simit ne fark eder ikisi de karn doyurur. Ha Rfat Ilgaz / ha babam (Snf) ne fark eder..... Gayreti artrmak iin; Ha babam ha, greyim seni! ha babam (ha, Rfat Ilgaz gibi direnli.). Devaml, durmakszn; Ha babam kouyor. ha babam dillerde konuulup, yreklerde yaatlyor Rfat Ilgaz. Bu rnekler artrlabilir. narn bir baka arm, nar Yaynlardr! (Rfat Ilgaz Kltr Merkezi Sralselviler Cad...) Edebiyatmzda narn eretileme olarak kullanm yaygndr. INAR Gklerle kucaklaan dallarnda narn Yeil bir sonsuzluk ve sevinleri kularn... Nedir bu yasl zlem, durup dururken, sende? Gel, vatan tutalm bu narn glgesinde.
(Ahmet Muhip Dranas, iirler, Bankas Yaynlar, stanbul 1974).
.... Bursada bir eski cami avlusu, Kk adrvanda akrdayan su; Orhan zamanndan kalma bir duvar... Onunla bir yata ihtiyar nar Eliyor drt yana Skin bir gn.
(Ahmet Hamdi Tanpnar, Bursada Zamandan)
(Drdnc dizedeki vurgu bana ait, HE) Tevfik Fikretin de nar iiri unutulmamal. iirde Yzey Yapnn, iirin Nesnel Balaklarna Etkisi ki dizelik iirde okur, geri dnler yapabilmekte. iirdeki yzey yap okuru, algsal ve sezgisel bir konuma sokarak okurun zihin ileyiini hzlandrmaktadr. Bylece metind balaklar okurda, geri dn ve ilerlemelerle younlamaktadr. Okur, iiri tarihsel ve toplumsal olarak alglayabilmektedir. Bu ileyiteki asl g nardr. Bu szck ivme kazandrmaktadr iire. iirin Farkl Okunular 1.Okuma Ha Rfat Ilgaz, ha (Ha) babam (Snf); ikisi de nar gibidir. Bunlar tarihe kk salm bir btndr. Birbirinden ayramazsnz. Trk Edebiyatna ve Trk ulusuna kk salmlardr.... 2. Okuma Rfat Ilgaz m? ha (benim) babam (o)!.. Tpk nar gibi bir Trk aydn... 3. Okuma -nar? -Ha! Rfat Ilgaz(-dr o). -(Ha) Rfat Ilgaz? -ha, babam!(-zdr bizim)... Sonu air, nesne ve bireyden yola karak toplumsal sorunlara eviriyor bakn. Ayn zamanda dn, bugn ve yarn irdeliyor narla. Trk aydnlarnn ektii skntlar Rfat Ilgazla antryor.
Gl yaptlarn da adlarnn hibir zaman yok edilemeyeceini vermek istiyor okura, diyebiliriz. nar, bireyin glenip kk salarak, gelecei dallaryla karlamasdr.
Kulunuz da, ilki kadrosunda yer ald Edebiyat Dostlarnn 1990da yayn hayatna son vermesinden sonra 4 yl, ikinci de -dilerim sonuncusu olur- 2000 ylndan 2003e kadar 3 yl olmak zere iki kez mnzevi hayata dnd. Hele ikincisinde, 3 yl boyunca tek dize bile yazamamann strabn yaad. Dnnde ise yepyeni bir airle tant: Biraz az bozuk, kfrbaz ve okas da fkeli... 40n geen hemen her airin uysallat bir ortamda, devinimi, hareketi ve heyecan kefetti. stelik de aksz. Ama iir yazamad o koskoca 3 yl boyunca bol bol roman okudu. Hemen hemen btn gen Trk yazarlarnn yeni romanlarn kefetti. Hatta bazlar iin tantm/eletiri yazlar kaleme ald. Yine de, iirden ka bazen yeni bir dnyaya kucak asa da, arada kaybolan o gzelim yllar, adeta bir haner etkisinde. Acnz dinmiyor. Komaya baladnz o yeni bahe, o upuzun yol, o snrsz gkyz, ne yaparsanz yapn, ardnda brakmak zorunda kaldnz yllara olan borcu deyemiyor.
Yazma Adresi Katk Pay Posta eki Bask Elektronik Posta Yayn Tr
: Ramis DARA P.K. 68 16361 Ulucami - BURSA : 15 YTL : Hilmi HAAL adna 584893 numaral hesap : zsan Matbaaclk, zmir Cad., No: 221 - BURSA : akatalpa@hotmail.com : Yaygn sreli yayn. : ISSN 1305 - 7685
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
iir
arlkl aylk edebiyat dergisi Akatalpa (www.akatalpa.com) Ocak 2000de Bursada kurulmutur. Ticari ama gtmedii iin yazarlarna telif demez.