T. C.

SELUK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS TRKE ETM ANA BLM DALI TRKE RETMENL BLM DALI

SEVDY DVNININ EVR YAZI METN ve GNMZ TRKESYLE NESRE AKTARIMI

YKSEK LSANS TEZ

DANIMAN PROF. DR. GNL AYAN

HAZIRLAYAN ZBEYDE YAAR

KONYA 2008

NDEKLER N SZ .............................................................................................................................. iii KISALTMALAR ................................................................................................................. v GR SEVDYNN HAYATI ve ESERLER 1. SEVDYNN HAYATI ............................................................................................... 1 2. ESERLER ....................................................................................................................... 3 2.1. Dvn ....................................................................................................................... 4 2.2. Levl v Mecnn ..................................................................................................... 4 2.3. htilac-nme ............................................................................................................. 4 BRNC BLM DVNIN NCELENMES 1. DVNIN EKL ZELLKLER.................................................................................. 6 1.1. Nazm ekilleri ......................................................................................................... 6 1.1.1 Kasdeler ........................................................................................................ 6 1.1.2. Gazeller ......................................................................................................... 7 1.1.3. Murabba ......................................................................................................... 8 1.1.4. Tahmis ............................................................................................................ 8 1.1.5. Muhammes ..................................................................................................... 8 1.2. Vezin ........................................................................................................................ 8 1.3. Kafiye ve Redif ........................................................................................................ 9 2. DVNIN DL ve SLP ZELLKLER ................................................................. 11 2.1. Deyimler ................................................................................................................. 13 2.2. Ataszleri ve Atasz Hkmndeki fadeler ......................................................... 15 2.3. Edeb Sanatlar ......................................................................................................... 17 2.4. Sevdynin Edeb Kiilii ..................................................................................... 22

KNC BLM SEVDY DVNI NIN EVR YAZI METN ve GNMZ TRKESYLE NESRE AKTARIMI 1. NSHALARIN TANITILMASI ................................................................................... 28 2. METN HAZIRLAMADA GZETLEN ESASLAR ................................................... 31 3. TRANSKRPSYON ARETLER ............................................................................... 32 4. SEVDY DVNININ EVR YAZI METN ve GNMZ TRKESYLE NESRE AKTARIMI ...................................................................................................... 33 SONU ............................................................................................................................. 119 KAYNAKA ................................................................................................................... 121

ii

N SZ Eski Trk edebiyat tarihi iinde binlerce airin yetitii bilinen bir gerektir. Bu airlerin byk bir ksm yaplan aratrmalar neticesinde gn yzne karlmsa da pek ounun ktphanelerin arivlerinde aratrlmay bekledii bilinmektedir. Tantlmayan ve her ne kadar dneminde ikinci, nc snf airler olarak deerlendirilseler de bu airleri gn yzne karp, ilim lemine ve okuyuculara tantmak gerekmektedir. Bu nedenle; almamzn amac Sevdynin ve Dvnnn Trk edebiyat iindeki yerini belirlemek ve Dvn gnmz Trkesiyle nesre aktarmaktr. Sevdy Dvnnn eviri Yaz Metni ve Gnmz Trkesiyle Nesre Aktarm adl almamz Sevdynin hayat ve eserleri hakknda bilgileri ieren Giri ile balamakta ve iki blmden olumaktadr. Girite Sevdynin hayat ve eserleri ortaya koyulmaya allrken; Trk edebiyatndaki Sevdy mahlasl dier airlerden bahsedildi. Sevdynin hayat, kaynaklardaki bilgiler ve eserlerinden hareketle incelendi. Dvnnn yan sra aire ait olduu belirtilen Leyl v Mecnn ve htilc-nme adl mesnevileri zerinde duruldu. Birinci blmde; Dvnn ekil zellikleri ile dil ve slp zellikleri iki ayr balk altnda incelendi. ekil zelliklerinde iirlerin vezin, kafiye ve redifleri zerinde duruldu. Dil ve slp zellikleri; dil ve slp, deyimler, ataszleri ve atasz hkmndeki ifadeler, edeb sanatlar ve airin edeb kiilii balklaryla ele alnd. kinci blmde ise, Sevdy Dvnnn tespit edilen nshalarnn tantm yaplp, eviri yaz metnin hazrlanmasnda gzetilen esaslar belirtildi. Ayrca bu blmde, transkripsiyon iaretleri ile Sevdy Dvnnn eviri yaz metni ve gnmz Trkesiyle nesre aktarmna da yer verildi. Sevdy Dvnnn, stanbul Ktphaneleri Trke Yazma Divanlar Katalogunda kaytl bir nshas bulunmaktadr. Bu nsha, stanbul niversitesi Ktphanesinde bir mecmua iindedir. Dvnn, yurt ii ve yurt d ktphanelerinde farkl nshas tespit edilememitir. Fakat iir mecmualarnda airin iirlerine rastlanmtr. Biz almamzda stanbul niversitesi Ktphanesinde yer alan nshadan hareketle dier mecmualardaki iirleri ekleyerek Dvnn metnini hazrladk. Dvn; kasdeler, gazeller, murabba, tahmis ve muhammes eklinde dzenlendi. Dvn nesre aktarlrken gnlk hayatta kullanlan kelimelerle herkesin ilk okuyuta anlayabilecei ifadelere yer verilerek beyitler kurall cmleler hline getirildi. Fakat baz beyitler sadetirildii takdirde airin kastettii anlamdan uzaklalabilecei dncesi ile beyitlerde geen ifadelere sadk kalnd. iii

Sonu ksmnda; Sevdy Dvnnn incelenmesi, eviri yaz metni ve gnmz Trkesiyle nesre aktarm ile ilgili deerlendirmelerde bulunulmutur. Bu alma esnsnda, -zellikle metnin kurulma ve nesre aktarma aamasndabenden yardmlarn esirgemeyen, engin bilgisinden istifde ettiim saygdeer hocam Prof. Dr. Hseyin AYAN'a ve almamn her safhasnda hogr, tevik ve yardmlarn grdm danman hocam Prof. Dr. Gnl AYANa, benden madd ve manev desteklerini hibir zaman esirgemeyen bata annem olmak zere ailemin btn fertlerine sonsuz kranlarm sunarm. Zbeyde YAAR

iv

KISALTMALAR age. bk. C. G H. hzl. K Ktp. M M1 M2 . S s. : Ad geen eser : Baknz : Cilt : Gazel : Hicr : Hazrlayan : Kaside :Ktphane : Murabba : Milli Ktphane, T 811. 2108, 06 Mil. Yz. 2600/1,21b. : Mill Ktphne, T 811. 2108, 06 Mi. Yz. FB 497, 14b-15a. : lm :Selimiye Yazma Eserler Ktphanesi, 2315 C. 3, s. 495. : Sayfa : stanbul niversitesi Ktp.,T.Y 759/ 5

GR SEVDYNN HAYATI ve ESERLER 1. SEVDYNN HAYATI Trk edebiyatnda Sevdy mahlasn kullanan air tespit edilmitir. Kaynaklarda ikisinin XVI. yzylda dierinin XIX. yzylda yaad ifade edilmektedir. Birincisi, Sicill-i Osmande geen Edirneli Ahmet elebidir. Edirne Muradiyesinde hanendelik yapt ve 1590 (H. 999)da Galatada ld kaydedilmektedir.1 kinci Sevdy ise Seh Beyde Mevln Sevdy adyla gemektedir. Seh Bey, tezkiresinde Sevdyye kendisinin tanp grt airlerden bahsettii altnc tabakada yer vermektedir. Tezkirede, airin Krkkilise (Krklareli) kads iken vefat ettii ve mezarnn Krkkilisede olduu yazldr. Eserde airin; ilim ehlinden olduu, medreseleri dolap ilim tahsil ettii, nzik tabiatl biri olup parlak, gzel gazelleri ve rindne esiz beyitlerinin olduundan bahsedilmekle birlikte aire ait beyitlere de yer verilmitir.2 Seh Bey tezkiresinde yer alan beyitler, kk farkllklarla elimizdeki Dvnda yer almaktadr.3 Sevdy Dvnnda, kendisi de ayn zamanda Harim mahlasyla iirler yazan, ilim ve edebiyat evrelerini himayesiyle tannan ehzde Korkuta (1470-1513)4 yazlm kasidenin bulunmas airin onun maiyetinde olabileceinin gstergesidir. Sevdy hakknda Seh Bey dnda bir tezkirede herhangi bir bilgi bulunmamaktadr. Bu durum airin ikinci snf bir dvn airi olup az tannmasndan kaynaklanabilecei gibi ehzde Korkutun lmnden sonra merkezden uzak yerlerde (Krkkilise) grevlendirilmesi sebebiyle olabilir.5 Sevdy hakknda bilgi veren kaynaklardan biri de, Ahmed Bd Efendinin Riyz- Belde-i Edirne adl eseridir6. Ahmed Bd Efendinin eserinde air ile ilgili verdii bilgiler

1 2

Mehmed Sreyya, Sicill-i Osman, C. III, stanbul 1996, s. 114. Ah kim eylemedi re bu b- aresi ne Nideyim neyleyeyim ne klaym aresi ne Yine Sevdyy bir gn grp ol yr dedi Be nedir suhte haln yine avresine

Mustafa sen, Seh Bey Tezkiresi, Ankara 1998, s. 165-166. stanbul niversitesi Ktphanesi, T.Y 759, 151a. 4 Feridun Emecen , ehzade Korkut, Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, C.26, Ankara 2002, s.205-207. 5 Atilla zkrml, Trk Edebiyat Ansiklopedisi, C.4, stanbul 1995, s.1030-1031. 6 Ahmed Bd Efendi, Riyz-i Belde-i Edirne, Selimiye Ktphanesi Nu. 2315, C.3, s. 495.
3

Sicill-i Osmandekilerle hemen hemen ayndr.7 Eserde Sevdyye ait olduu bildirilen gazele yer verilmitir. Bu gazellerden ikisi Dvnn elimizdeki nshasnda mevcuttur.8 Sevdy hakknda bilgi veren dier bir kaynak da Osman Nri Peremecinin Edirne Tarihi adl eseridir. Eserde air hakkndaki bilgiler, Riyz- Belde-i Edirne ve Sicill-i Osmandeki bilgilerin tekrar niteliindedir. Farkl olarak airin Edirnede doduu, yetitii ve daha nceki kaynaklarda ld bildirilen Galataya ziyaret maksadyla gittiinden bahsedilmektedir.9 Bu eserde de Sevdyye ait bir gazelden beyitlere yer verilmitir. Bu gazel elimizdeki nshada mevcuttur.10
7

Sevdy: Nm Ahmed elebidir. Edirnelidir. Edirne Muradiyesinde hnende idi. 999da Galatada fevt oldu.Bu er gftarndandr: Destnum o gelr dile med sen gibi Yazup getrrem bm zre du gibi Atma yabana trini doru yime beni Barna bama eer egridir ayr- y gibi Her sub u am mir meh ey sm-y sn urur apuda bende-i zerrn ab gibi Ben ulu rab ile eh mubil it Germ oluban apaym an kehrb gibi letmege peymm sen h iigine Peyk-i revende olmaya bd- aba gibi Ky geds olal Sevdy hsrev Ulular aa izzet ider padi gibi Mecnn ol m bu dil-i dvneye bezer Zincir ol m urre-i cnneye bezer Zhid a sevdsna Sevdy gibi d T kim bilesin sen de bu sevd neye bezer Cm- mey-i lal gibi s bulnur m Bir dfi-i am sar- peymneye bezer Au lebini ol adar idk bizi kimse ol rfi gr kim um- meyneye benzer Nam- dil-i Sevdyyi cn gteye rab bezer Kim her biri bir ll-yi drdneye bezer Gzi ehl-i naarlar grp h didiler Bir dem insana ens olmad h o didiler ofiler vecde varup mest-i gz evi ile odlar mescidi meyneye y h didiler Cybrn ser-i kyuda grenler gzm Gemeye avf idben anludur ol u didiler Bezm-i glende leb vafn murb od Aa umru v kebter da kk didiler Grdiler cm- amu n iderem lar Vard raya ol varmaya ayu didiler tdi derdin dil-i Sevdy ettib sul Leb-i dilberden aa erbeti dr didiler Ahmed Bd Efendi, Riyz-i Belde-i Edirne, Selimiye Ktphanesi Nu. 2315, C.3, s. 495. 8 stanbul niversitesi Ktphanesi, T.Y 759, 143a-143b. 9 Sevdy: Ad Ahmet olup Edirnede domu ve yetimitir. On altnc asrn sonlarnda yetien bu zat hem kuvvetli bir air hem de bir musikiins idi. Sevdy Edirne Muradiyesinde hanendelik ediyordu. 999- 1591 tarihinde ziyaret iin gittii vakit stanbulda Galatada ld. ok ak bir zat idi. u gazel onundur: Gzi ehl-i naarlar grp h didiler

Elimizdeki Dvnda mahlas olarak Sevdy ismi gemektedir. Bu Sevdynin Krkkilise kads Sevdy mi yoksa Edirne Muradiyesinde hanende olan Sevdy mi olduu tespit edilememitir. iirde kullanlan slp Dvnn tek bir aire ait olduunu gstermektedir. Sevdy isimli airin Leyl v Mecnn mesnevisinde eseri 1514te tamamladn belirten bir kta vardr. Edirne Murdiyesinde hanende olan Sevdynin 1590 (H.999)da ld bilindiine gre Dvn Seh Beyde geen Krkkilise kads Sevdyye ait olmaldr. Seh Beyin (. 1548) Krkkilise kads olan Mevln Sevdyyi Het Hehitte altnc tabakada yani tanp grt airler arasnda zikretmesi, Edirnede hanendelik yapan Ahmet elebi isimli- Sevdynin ise Sicill-i Osmande 1590da ldnn ifade edilmesi ve Dvnda ehzade Korkut (1470-1513)a yazlm kasidenin bulunmas Sevdy mahlasn kullanan iki airin ayn yzylda yaadklarn gstermektedir. iirlerinden, Seh Beyin de belirttii gibi iyi bir eitim ald anlalan airin Dvnnda hayat ve dier eserleri hakknda bir bilgi bulunmamaktadr. Sadece bir beyitte Hayder tarikatna intisap ettiini ifade emektedir. Boynuma ala alka alup zlf ayder Oldum era- ryet-i a ile ayder 11 Sevdy mahlasl nc air de XIX. yzylda yaam Hrtzl Ak Sevdydir. Hayat hakknda bilgi yoktur. 1890 yllarnda vefat ettii tahmin edilen airin memleketi ile ilgili kesik bir trks Eyll 1966da Trk Kltr dergisinde yaynlanmtr.12 2.1. ESERLER Kaynaklar Sevdyye ait tane eserin varlndan bahsetmektedir. Aratrmalarmz neticesinde de airin baka bir eserine rastlanlmamtr.

Bir dem insana ens olmad h o didiler ofiler vecde varup mest-i gz evi ile odlar mescidi meyneye y h didiler Bezm-i glende leb vafn murb od Aa umru v kebter da kk didiler tdi derdin dil-i Sevdy eibb sul Leb-i dilberden aa erbeti dr didiler Osman Nuri Peremeci, Edirne Tarihi, stanbul 1940, s. 221. 10 stanbul niversitesi Ktphanesi, T.Y 759, 143a-143b. 11 stanbul niversitesi Ktphanesi, T.Y. 759 153b. 12 Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi Devirler /simler / Eserler/ Terimler, C.7, stanbul 1981, s. 545.

2.1 Dvn Aratrmamzda Sevdy Dvnnn, stanbul Ktphaneleri Trke Yazma Divanlar Katalogunda kaytl bir nshas bulunmaktadr. Bu nsha, stanbul niversitesi Ktphanesinde bir mecmua iindedir. Dvnn, yurt ii ve yurt d ktphanelerinde farkl nshas tespit edilememitir. Fakat iir mecmualarnda airin iirlerine rastlanmtr. Ayrca Edirne airlerin tantld Ahmet Bd Efendinin Riyzi Belde-i Edirne adl eserinde aire ait gazeller tespit edilmitir. Biz almamzda stanbul niversitesi Ktphanesinde yer alan nshadan hareketle dier mecmualardaki iirleri ekleyerek Dvnn metnini hazrladk. Buna gre Dvnda 1 nat, 3 kasde, 60 gazel, 1 murabba, Farsa 1 tahmis ve 1 muhammes yer almaktadr. Dvn: Ey ftb- burc- semvt- enbiy Drr-i yetm-i der adef-i bar- efiy (K1/1) beytiyle balamaktadr. 2.2. Leyl v Mecnn Sevdyye ait olduu bildirilen bir eser de Leyl v Mecnn mesnevisidir. Agh Srr Levend ilk defa eserden Gibbin bahsettiini ifade ederek, esere ait tek nshann Cambridge niversitesinde, fotokopisinin de Trk Dil Kurumu kitaplnda olduunu ifade etmektedir. air; adyla, eserini yazd tarihi u dizelerle bildirmektedir: Her ande ola bu ka bnyd Sevdy fari ideler ad okuz yz yigirmide bu nme atm old iridi itimma13 Sevdynin mesnevisini 1514te (H.920) tamamlad anlalmaktadr. Edirne Murdiyesinde hanende olan Sevdynin 1590da (H. 999) ld bilindiine gre eser Krkkilise kads Sevdyye aittir. 2.3 htilc-nme Topkap Saray Mzesi Ktphanesi Trke Yazmalar Katalogunda Hazine kitaplnda 296 numarada Mevlna Sevdy adna kaytl, on iki varaktan oluan mesnevi tarznda manzum bir eser kaytldr. Katologda eserin vcudun muhtelif uzuvlarnn seirmesini tefel yoluyla izah ettii bilgisinin yan sra Al Paa isminde birine ithaf edildii belirtilmitir. Eserin ne zaman yazld konusunda bir bilgi yoktur.

13

Agh Srr Levend, Trk Edebiyatnda Leyl ve Mecnn Yazan airler, TDAY Belleten, 1957, s. 109.

htilc-nmenin hangi Sevdyye ait olduu konusunda kesin bir bilgi yoktur. Ancak; Topkap Saray Mzesi Ktphanesi Trke Yazmalar Katalogunda eser Mevlna Sevdy adna kaytldr. Seh Bey tezkiresinde Sevdyyi tantrken katologdaki gibi Mevlna ismiyle beraber kullanmtr. Bu durum eserin Sehi Beyde geen Sevdyye ait olabileceini dndrmektedir.

BRNC BLM DVNIN NCELENMES 1. DVNIN EKL ZELLKLER 1.1. Nazm ekilleri Sevdy Dvnnnda iirlerin nazm ekillerine gre dalm yledir:

Nazm ekilleri Kaside Gazel Murabba Muhammes Tahmis

Dvndaki Adedi 4 60 1 1 1

Dili Trke Trke Trke Farsa Farsa

1.1.1.Kasdeler Sevdy Dvnnnda kasde nazm eklinde yazlm drt iir bulunmaktadr. Bu kasdelerin ilki nat dier methiyedir. lk kasde 24 beyittir. air mahlasn son beyitte sylemitir. kinci kasde 39 beyittir. air mahlasn 37. beytinde sylemitir. nc kasde 29 beyittir. air mahlasn 26. beyitte zikretmitir. Son kasde ise 36 beyittir air ve mahlasn 33. beytinde sylemitir. air, natnda Hz. Peygamberin zelliklerini ve mucizelerini anlatm son beytinde efat istemitir. ehzde Korkuta yazd methiyede airin, ehzadeden yardm talep etmesinin yan sra onun ilmi anlamda stnln ve adaletini vd sylenebilir.

1.1.2. Gazeller Sevdy Dvnnnda 60 tane gazel bulunmaktadr. Bu sayya bakarak Sevdynin bir gazel airi olduu sylenebilir. air Arap harflerinin 13 ile gazel yazm, 16syla yazmamtr. Gazellerin harflere gre yer al ile ilgili yle bir sonu ortaya kmaktadr: :2, :2, :2, :12, :4, :1, :5, :4, :1, :6, :1, :12, :8 gazel yazm, , , , , , , , , , , , , ,. harfleri ile gazel yazmamtr. Gazellerin hepsinde matla beyit vardr. kinci gazelin dndaki btn gazellerde airin mahlas vardr. air 43. ve 55. gazellerin dndaki btn gazellerde mahlasn makta beyitte sylemitir. Ancak 43. ve 55. gazellerde mahlasn maktadan bir nceki beyitte sylemitir.12. gazelde ise mahlasn hem nc hem de beinci beyitte olmak zere iki kez kullanmtr. Sevdy en ok 5 beyitlik gazeller yazm, ardndan srayla 6, 7, 8 ve 9 beyitlik gazeller Dvnda yer almtr. Dvndaki gazellerin beyit saylarn u ekilde gstermek mmkndr:

Beyit Says

Toplam

Gazel Says Toplam Beyit

33

21

60

165

126

28

332

Sevdy, gazeliyta; Dostlar eylemedi ydl ol yr baa h idp aladmn gler ayr baa (G1/1) matla l gazeli ile balar. Dvnda; Ey pertev-i envr- ru nr- Muammed Vey perde-i Beytl-arem ol zlf-i Muammed (G5/1) matla ile balayan 5.gazel nattr. 15. ve 52. gazellerin de airin methiye yazd ehzde Korkuta yazld makta beyitlerden anlalmaktadr: 7

resn pynna Sevdy firat rhnu Rehber n himmet-i ll-i ud ehzdedr (G15/ 6) Her kii bir yoldan irr menzile Sevdy sen Gel efi idin bu yolda himmet-i ehzdeyi (G 52/5) Dvnnda ounluu ak, ayrlk konulu gazeller tutmutur. Sevgilinin gzellik unsurlarn ileyen gazellerinin yan sra tasavvufi kavramlar konu edinen gazeller de vardr. 1.1.3. Murabba Sevdy Dvnnda bir tane murabbavardr. Drt bentten oluan murabba nat olarak yazlmtr. airin mahlas son bentin son msranda gemektedir. 1.1.4. Muhammes Sevdynin bir tane Farsa muhammesi vardr. Muhammes 12 bentten olumaktadr. airin mahlas son bentin 4. msranda gemektedir. 1.1.5. Tahmis Dvnnda Sevdynin, Cdynin Farsa gazeline yazd bir tane tahmisi bulunmaktadr. Sevdynin gazele ekledii msralar da Farsadr. Tahmis 19 bentten meydana gelmektedir. Sevdynin mahlas son bendin nc msranda, Cdyninki ise son msrada gemektedir. 1.2. Vezin Sevdy iirlerinin tamamn aruz vezni ile yazmtr. airin iirlerinde imle, zihaf gibi kusurlar olsa da aruz veznini baaryla kulland sylenebilir. Sevdynin kulland aruz kalplar ve bu kalplarn hangi iirlerde kullanld aadadr: Bahr-i Remel: 1. Filtn Filtn Filtn Filn K3, G2, G9, G15, G16, G20, G21, G24, G27, G29, G30, G32, G44, G45, G55, M1. 2. Feiltn Feiltn Feiltn Feiln K4, G1, G7, G13, G17, G25, G34, G35, G38, G42, G43, G47, G48, G51, G53, G56, G57, G58. 3. Filtn Filtn Filn G23.

Bahr-i Hecez: 1. Mefln Mefln Mefln Mefln G22, G28, G36. 2. Mefl Mefl Mefl Feln G4, G5, G12, G37, G39, G41, G46, G49. 3. Mefln Mefln Feln G40. Bahr-i Muzr: 1. Mefl Filt Mefl Filn K1, G8, G10, G11, G14, G18, G19, G26, G31, G33, G54, G59, G60. 2. Mefl Filtn Mefl Failtn G3. Bahr-i Mctes 1. Mefln Feiltn Mefln Feiln K2, G6. Sevdy Dvnnda 9 farkl aruz kalb kullanlmtr. air 18 manzumeyle en ok Feiltn Feiltn Feiltn Feiln veznini kullanmtr. Bu vezni srasyla 16 manzumeyle Filtn Filtn Filtn Filn vezni ve 13 manzumeyle Mefl Filt Mefl Filn vezni takip etmektedir. Redif ve Kafiye Sevdy Dvnnda genellikle zengin kafiye kullanmakla birlikte yarm, tam ve tun kafiyeye de yer vermitir. Kafiyeyi tek bana kullanmsa da daha ok redifle birlikte kullanma yoluna gitmitir. zellikle gazellerinde kulland redifler, gazelin anlam erevesini oluturmasnda etkili olmutur. Sevdynin kulland kafiye ve redif eitlerini aadaki ekilde rneklendirmek mmkndr: Yarm Kafiye: Bir nefes lal-i nigr olsa dil hem nefes Dem-i s gibi cn-ba ola dim nefes (G25/1) 9

Tam Kafiye: Aa dil bylesine iltiser durur ecel n mesel durur bu kim el-abr sandukul-amel (G 32/1) Zengin Kafiye: Murb elanu itdi istim Zhre-i zehra urur dn gn sim (G 23/1) Tun Kafiye: Gzidir glmz ehrini yamaya viren Rudur mrmz myesini mya viren (G 38/1) Cinasl Kafiye: tmedi re n ol yr bu b-resine Nideyin ne layn neyleyeyin resi ne (G 43/ 1) Dvndaki redif kullanmn yle gsterebiliriz: Redif bir ektir: Dil ne am ki am u derd-i yd- yrudur Fin- hem-dem feryd- am-gsrudur (G 6/1) Redif bir kelimedir: Kkl-i mgn ki gelmi add-i dilber stine Snbl-i ter sye alm verd-i amer stine (G 45/ 1) Redif bir kelime grubudur: Devr-i gldr siy ay- mdm itmek gerek Gerdi-i gerdn- dna intim itmek gerek (G 27 /1) Sevdynin kulland rediflerin byk ounluunu Trke kelimelerden semesi, onun iirlerindeki dncenin Trkeye ait olduunu gstermesi bakmndan nemlidir.

10

Fakat Trke syleyi redifte kalmtr. Kafiyelerin byk ounluu Arapa kelimelerle yaplmtr. 2. DVNIN DL ve SLP ZELLKLER Sevdy Dvnnndaki iirlere baktmzda airin sade bir dil kullandn syleyemeyiz. Arapa ve Farsa kelime kullanmndaki okluk iirlerde dikkati ekmektedir. Arapay daha ok hadis ve ayetlerden yapt iktibaslarda kullanmtr. Cm- mey n siy itme afdan ictinb adan l tanet min-ramet geldi cevb (K 3/1) Arapa ve Farsa kelimelerle kafiye yapt grlr: Murb elanu itdi istim Zhre-i zehra urur dn gn sim (G23/1) Bmr itdi cnm ol em-i pr-umr Sevdya virdi alm bu zlf-i t[r] u mr (G 10/1 ) Sevdy iirlerinde ikili ve l terkiplere bavurmutur. Dvnda Farsa kurulmu terkipler ounluu oluturmakla birlikte, Arapa terkiplere de yer verilmitir: Drs-selm itdi selmudan iltimas Ztl-imd ld cenbua iltic (K 1/ 7) Zam- bel dikenleri pr-n ider dili Ram eylemez nedem grp ol yr- gl-izr (G10 /2) Dirdi mihr-i dil era pertev-i himmet Brad ebr-i kef bara sye-i isn (K2/29) Dvnda dil bakmndan dikkatimizi eken dier bir husus da iirlerde arkaik Trke kelimelere oka yer verilmesidir. Bunlardan bazlar: Kan: Hani, nerede an bir - eyd ki perkende olup Cn- Sevdy gibi grdii cnne der (G 17/ 6)

11

nen: ok, pek, ok Budr bezm-i amuda h idp yanduum her dem en germ olmaz ol mecls ki anda sz [u] sz olmaz (G22/ 2) Uatmak: Krmak, paralamak Uatma seng-i cefyile sra glmi kim Aya bata orum bu reh-gzrudur (G 6/ 4 ) Gnilmek: Ynelmek, yzn dndrmek: Hev-y ev ile n bar- aa ket-i cn Gnldi durma sevd-y dil ki rzgrudur (G 6/5 ) Denl: Kadar Ser-i kyunda Sevdy itiyle hem-ser olmsn Bu del mertebey miskn saa add bil z olmaz (G 22/5) Tapu: Huzur, makam, kat Ger abl itse apu Keyvn derbn olmaa Gzlemezdi ol da lemde andan zge bb (K3/ 23 ) Dvnda ahengi salayan unsurlardan olan ikilemelere fazla rastlanmaz. Sadece birka beyitte ikileme kullanlmtr: Yrsz mey obetin zinhr zinhr eyleme Zehr olur her atresi ol lal-i ekker yrsuz (G 21/ 2) Boynuma ala alka alup zlf ayder Oldum era- ryet-i a ile ayder (G 54/ 1) Sevdy, Dvnnda benzetme edat olan gibi yi hem bigi hem de gibi ekliyle kullanmtr. Dvnda 53. ve 55.gazellerin redifleri bigi iken 58. ve 60. gazellerin redifleri gibidir. Bu bize XVI. yzylda gibi edatnn bigi ekliyle de kullanldn gstermektedir.

12

Sevdy iirlerinde arlkla ak, ayrlk, muhabbet konularna yer vererek ince hayaller ve edebi sanatlarla ssl lirik bir slp kullanmtr. Ak, cm, ski, mey, sagar iirlerinde en ok geen kelimeler arasndadr. Tasavvuf manada karlklaryla birlikte dnebileceimiz bu kelimeler, sevgilinin gzellik unsurlaryla beraber kullanlmtr. 2.1. Deyimler Sevdy Dvnnda pek ok deyime yer vermitir. air duygu ve dncelerini en ksa ve etkili yoldan okuyucuya aktarmak amacyla deyimleri kullanmtr. Dvnda deyimler, bazen orijinal ifadeleriyle bazen de kelimelerin yerine farkl kelimeler getirilerek verilmektedir. Dvndaki deyimler aadadr: Akesi a ol- (G 43/6) Azn ara- (G 39/3) Ahdinde dur- (G 8/ 2) Akln vir- (G10/ 1) Alemi tut- (K 3/ 8) Aya zre dur- (K4 /1) Ayaklara d ( G 37 / 4) Ayann tozu ile gel- (G58/2) Ba ara ir- (G 10/3) Ba ek- (K3/20) Bar yak- (K3/7 Bar del- (K4 / 10) Bagruna ta bas- (G39/ 7) Bagrna bas- (G 60/1) Boynun ur- (G 23/ 3), (K4/25) Boyun eg- (G 10/4) Can al -(G23/4) Can(a) kastetmek- (G28 /1) Dem ur- (G4/5)

13

El ek- (G28/3) Elden ko- (G14/2), (K4/4) El uzat- (K3/8) El vir- (G32/3) Gam ek- (K2/4) G it- kulak vermek (K3/5) Gn gibi grn- gn gibi aikar olmak (K2/31) Haddn bil- (G22/5) Harf at- (G 39/2) Hvara ge- hora gemek (K4/ 26) Harca sr- (G7/2) Hvar bak- hor bakmak (G9/2) Kan agla- (G34/1) Kadrin bil- (G38/ 2), (G55/ 4) Kymet bil- (K1/20) Kl krk yar- (G 39/4) Kul ol- (G3/2) Kar it- (G10/5) Nazardan d- gzden dmek (G15/1) Nazar(m) kal- (G47/4) Odlara yan- (K2/4) Sevdaya d- (G12/3) Suya savur- (K2/7) Sine(me) ta ur- (31/2) Takati tak etmek ( G47/ 1) Yabana at- (G60/2) Yakp yandr- (G48/3) 14

Yile vir- (K2/13) Yil al- (K4/4) Yollar bala- (K4/7) Yolnda hak ol- (G37/1) Yregine ko- (G 42/ 3) Yz sr- (G42/1), (G25/2), (K4/22), (G28 /4) Yz vir- (G8/2) Yz evir- (G6/ 3) Yz suyunu dk- (G4/6) 2.2. Ataszleri ve Atasz Hkmndeki fadeler Sevdy Dvnnda ataszlerine ve tam atasz olmasa da atasz niteliindeki syleyilere yer vermitir. air iirin yapsna uygun decek ifadeleri az ve z szle anlatmak iin ataszlerine bavurmutur. Dvnda ataszlerinin kalp ifadelerinin deimedii beyitler olduu gibi bir takm ufak deiikliklerin yapld da grlr.Devlet talih- er bandan eksik olmaz diye ifade edeceimiz atasz: Bir gn ola aya pmee bulam dest-res n meseldr bu ki devlet er bandan kem del (G30/2) eklinde gemektedir. Saknlan gze p batar atasz: Ey gzim nr saa a m rab olsa arb n meseldr bu ki b dde-i pinhna der (G17/4) ekline dnmtr. Mum dibine k vermez atasz ise: Grnmez l-i addnde meseldr Bu kim olur r dibi arau (G 40/4) eklinde gemektedir.Bir iekle yaz olmazatasz: Baharn sni cn germe r cevriyle Meseldr bir kfeyle bilrsin nki yz olmaz (G22/3) ekliyle kullanlmtr. 15

Dvnda atasz kullanm ile ilgili dikkatimizi eken dier bir husus da Sevdynin atasz nitelii tayan Arapa ifadeleri kullanmasdr. Trkeye Yeme imeyi anmak, yeme imenin yarsdr. eklinde evirebileceimiz zikrl ay niful ay ifadesi gazelde yle gemektedir: Mest olur minberde vi men idp mey-gn leb nki zikrl ay niful ay durur fil mesel (G 32/4) Bu kullanma benzer bir kullanm da Mezar, yaplan ilerin sanddr anlamna gelen el-abr sandukul-amel eklinde iirde yer almtr: Aa dil bylesine iltiser durur ecel n mesel durur bu kim el-abr sandukul-amel (G 32/1) Dvnda atasz hkmndeki ifadeler de bulunmaktadr. Bunlar: Yksek yerler belasz, gl dikensiz olmaz anlamndaki ifade: Yr kyundan r ol didim ayra didi Bunda bl olmaz belsuz gl bulnmaz rsuz (G21/ 5) Sevgili kapsndaki ak arsz olur anlamndaki syleyi: Terk-i dergh itme ger ldrseler Sevdy n Yr bbnda gerekdr olan rsuz (G 21/6) Vay ona ki, gide yari kala ak anlamndaki syleyi: Didi ren o yrene beni severisen Vay aa kim gide yr ala dne (G42/3) eklinde gemektedir. Kullanlan ataszleri airin dile hkimiyetini, az szle ok ey anlatma becerisini ortaya koymakla birlikte; yaad dnem iinde halk syleyileri hakknda bize ipular vermesi bakmndan nemlidir.

16

2.3 Edeb Sanatlar Sevdy de dier airler gibi iirde syleyii kuvvetli klmak, sz tek dzelikten kurtarmak ve etkisini arttrmak iin edeb sanatlara bavurmutur. Dvnda duygu ve dncelerini ortaya koyarken, edeb sanatlardan ska yararlandn syleyebiliriz. airin kulland sanatlar u ekilde rneklendirebiliriz: Aliterasyon Sevdy beyitlerde hengi salamak iin baz ses tekrarlarna bavurmutur. Aadaki beyitte s sesini ahenk unsuru olarak kullanmtr: Zhid a sevdsna Sevdy gibi d T kim bilesin sen de bu sevd neye bezer (G12/3) Baka bir beyitte de d sesi ahengi salar: tdm abbe derd-i dil-i asteden sul Didi ki a derdi durur b-devdur ol (G31/3) Cins Aadaki beyitte geen, aresine ve aresi ne kelimeleri cinsa rnektir: tmedi re n ol yr bu b-resine Nideyin ne layn neyleyeyin resi ne (G 43/1) Hsn-i Talil Bir hadiseye veya bir duruma, ifadeye gzellik katacak tarzda, kendi sebebi dnda bir sebep gstermek14, diye tanmlayabileceimiz hsn-i talil sanatn Sevdy iirlerinde kullanmtr. Aadaki beyitte air, Merih yldznn dnyaya n gndermesini, sevgilinin dmannn boynunu vurmak iin altn kl ekmesi nedenine balamtr: Urmaa dmenin boynn Mirrh-i felek ekdi celld-fat tg- zer-efn-ekil (K4/25)

14

Yekta Sara, Klasik Edebiyat Bilgisi, stanbul 2004, s.231.

17

hm air aadaki beyitte ne gam kelimesini hem soru anlamnda hem de ses kelimesinin oulunu kast ederek kullanmtr. Dil ne am ki am u derd-i yd- yrudur Fin- hem-dem feryd- am-gsrudur (G6/1) ktibas Sevdy Dvnnda iktibasa yer vermitir. Ayetlerden yapt iktibaslarda ayetin sadece bir ksmn kullanarak naks iktibas yapmtr. Aadaki beyitte iki farkl ayetten kelimelerle bir msra oluturmutur: eri ess olmaya hergz alel-pezr Lev bussetil cibl ev in akats-sem (K1/8) air, natnda Lev bussetil cibl ifadesi ile Yer, iddetli bir sarsntyla sarsld mealindeki Vaka (56) sresi, 4. ayete ve in akats-sem ifadesi ile de Gk, yarlpparaland mealindeki nikak (84) sresi,1. ayete iaret etmitir. air beyitte kyamet vakti gelip gk yarlsa ve yer iddetli bir sarsnt ile sarslsa bile Hz. Peygamberin eriatinin esaslarna halel gelmeyeceini ifade etmitir. air: Cm- mey n siy itme afdan ictinb adan l tanet min-ramet geldi cevb (K 3/1) beytinde "Ey oullarm! Gidin Ysuf'u ve kardeini aratrn. Allah'n rahmetinden mit kesmeyin. nk kfirler topluluundan bakas Allah'n rahmetinden midini kesmez." mealindeki Yusuf (12) sresi, 87. ayetinde geen Allah'n rahmetinden mit kesmeyin ifadesini sz konusu etmitir. Dvnda geen dier bir iktibas da hadis-i kutsdir. Yine natta geen iktibasta air Allahn Hz. Peygambere verdiklerini ifade ederken Duha suresini ve Ey habibim, Sen olmasaydn lemleri yaratmazdm mealindeki hadis-i kutsyi iaret etmektedir: Suln- her d kevn-i Muammed ki virdi a Tc u Bur u lat-i levlk ved-Du (K1/4)

18

rsl-i Mesel iiri etkili klan ve anlam zenginlii katan etkenlerden birisi de ataszleri ve deyimlerdir. Sevdy de Dvnnda ataszlerine, deyimlere yer vererek, irsl-i mesel sanatn ska kullanmtr. Beyitlerde yer alan ataszleri ve deyimler Dvnn Dil ve slp zellikleri bal altnda verilmitir stire air aadaki beyitte peri kelimesi ile ak istiare yapmtr: Zlf hms glgesi baumdan ey per Dr olmasun ki sye-i luf- uddr ol (G31 /4) stifham Sevdy okuyucunun dikkatini ekmek amal, cevap beklemeden soru sormutur: aner-i cevrle cn bu dil-i Sevdyn Saa kim didi ki her dem yreginde yre l (G29/5) Kinaye Aadaki beyite yz srme ifadesi, mecz olarak kullanlmaktadr ama gerek anlamn da dnlebilir: ki iksrle zer eylemege libise Aya tozna yz srmee olsun heves (G25/2) Leff Ner Birinci msrada geen a, aln, matla- subh- safa kavramlarna karlk ikinci msrada, ayn srayla gster, yz, mihr-i muhabbet-feza kavramlar yer alr. A alnu ki matla- ub- afdur ol Gster yzi ki mihr-i muabbet-fezdur ol Mblaa air, aadaki beyitte methiye sunduu ehzade Korkut iin dokuz felein onun tahtna ancak bir derece ve yedi denizin onun cmertliinin denizinin ancak bir damlas olabileceini mbalaal bir dille anlatyor: Serr-i adrine bir pyedr ouz gerdn Bihr- cdna bir atredr yidi ummn (K2/21)

19

Nid air aadaki beyitte sabah rzgrna seslenmektedir: yknrmi a- yre kr-i billh ey ab Tiz eri yzi anu pzr iinde re l (G29/4) Techl-i rif air, aadaki beyitte sevgilinin gzellik unsurlarn sralarken, benzettii geleri bilmezlikten gelmitir: Flfl midr ol l ades midr ol leb Snbl midr ol zlf-i siyeh gl midr ol add (G5/3) Tecrd Sevdy, zaman zaman mahlasn sylerken, kendine yabanc biri gibi hitap eder: Her kii bir yoldan irr menzile Sevdy sen Gel efi idin bu yolda himmet-i ehzdeyi (G52/5) Telmih air telmih sanatna iirlerinde ska yer verir. Aadaki beyitte Hz. Musa ile Firavunun sihirbazlar arasnda geen olaya telmihte bulunulmutur: Gzn sirini iczla def itmek in Gsterr zlfni Ms gibi subn-ekil (K4/12) Aadaki beyitte de Hz. Adem le Hz. Havvann cennetten karlmas hadisesine telmih vardr: Dneyi cennet iinde dem avv yidiler Bezedp smblne kendmn snblesin (G34/4) Tensb air, aadaki beyitte iki meclisinde anlamca ilgili olan olan sk, saf,sagar, sahba kelimelerini kullanarak tensb sanatn kullanmtr: Say lalin leb iyyetidr gyiy ol afyle fera kim sar- abdadur (G 15/5)

20

Baka bir beyitte de hastalkla ilgili olan hasta, dert, deva, tabib, ifa, em kelimelerini bir arada kullanmtr: Bu aste cna derd-i muabbet dev yiter Hergz abbden ne if v ne em gerek (G 26/3) Tebh Tebh, Sevdynin iirlerinde ska kulland bir sanattr. Aadaki beyitte sevgilinin sa snble, gzleri ise nergise tebih edilmitir: a zbdur anu snbl-i pr-tb gibi Gzi ehldur anu nergis-i sr-b gibi (G 58/1) Baka bir beyitte air kendini inleyen bir dolaba tebih etmitir: b- asret dkben gzlerim kzeleri ledr ar beni derd ile dulb gibi (G58/2) Tehis Aadaki beyitte air sabah rzgrn aya tozu ile seferden gelen biri olarak kiiletirmitir. k olduumu yola or bd- seerden Kola da aya toz ile geldi seferden (G37/1) Tevriye Aadaki beyitte nazardan dmek ifadesi deyim olarak gzden dmek anlamndan ok, gz yann gzden yere dmesi anlamn tar: Ek-i emim kyu iinde yetm ftdedr Dest-gr ol kim naardan ddi merdm-zdedr (G 15/1) Tezd Sevdy Dvnnda tezdl syleyie ska bavurur. Aadaki beyitte mamur ile harab kelimeleri birbirinin zdddr: Devlet eyvnn her kim imret istemez ki lem ire mamr olmasun olsun arb (K3/29)

21

Aadaki beyitte dert ile derman kelimleri birbirinin zdddr: Dil-i Sevdyi bu sevd ile dvne olur Himmet olmazsa derdine dermn-ekil (K4/33) 2.4 Sevdynin Edeb Kiilii Sevdynin edeb kiilii hakknda bilgi veren tek kaynak Seh Bey Tezkiresidir. Seh Bey Sevdynin gazellerinin parlak ve gzel, beyitlerinin ise rindne ve esiz15 olduunu ifade etmektedir. Sevdy, Dvnnda kendi iirleri ve airlii hakknda, zellikle iirlerinin makta beyitlerinde baz dnce ve deerlendirmelerde bulunmaktadr. air kendi iirinin baarsndan emindir. Dnyaya kendisi gibi bir airin gelmesi iin nice bin ay ve yln gemesi gerektiine inanr: Sevdy gibi bir da devrn getirmee Heyht nice ylar u yllar gerek hezr (G11/5) air kendi iirnin deerini ancak olgun insanlarn anlayabilecei grndedir: Sevdy keml ehli lur sze tasn Anca ola ger olursa ir-i asende (G 41/5) Sevdy iirlerinde, ran airleriyle kendisini kyaslar. zellkile Keml-i sfahni, Zahr-i Faryb ve Selmn- Svec onun rnek ald, etksinde kald isimlerdir. ite irini Sevdyn Keml ahr anurlaridi Sleymn med our Selmn (K2 /37) Seh Bey, tezkiresinde Sevdynin ilim tahsil etmek iin medreseleri dolatn16 ifade etmektedir. Kad olduu bildirilen airin ilmi iirlerine yansmtr. Aadaki beyitte geen; bed, ilm-i maan, lafz, mantk, beyan ifadeleri onun belagt ilmi hakknda bilgisinin olduunu gstermektedir: Bed[] ilm-i mani nice med ide dil metni olmaz aun lafz- mankyla beyn ( K3/32)
15 16

Mustafa sen, Seh Bey Tezkiresi, Ankara 1998, s. 165-166. Mustafa sen, age., s.165-166.

22

Aadaki beyitte geen delil, kati, brhn ifadeleri airin mantk ilminin terminoljisinden haberdr olduunu gstermesi bakmndan rnek gsterilebilir: Dell-i at ne lzm keml-i falin Del behcet-i urde cet-i brhn (K2/16) Msiki ile ilgili terim ve benzetmelere yer veren airin aadaki beyitte her biri ayr bir makam olan uk, eh-nz, rak ve aheng-i sfahn kelimelerini kullanmas, musiki bilgisinin olduunu gstermektedir: Grdi Sevdy ki ukna eh nz eyler tdi heng-i Sifhn r stinde (G47/7) airin aadaki beyitinden hareketle nl felsefecilerden olan Platonu ve Lokman hekimi bildii yargsn karabilriz: Heme levh-i amride gn bigi ren Keml-i ilm-i Feln [u] ikmet-i Lomn (K33/3) Sevdy iirlerinde iki kahramanl nl mesnevilere yer vermitir. air iirlerinde Hurid Ferah-d, Leyl Mecnn, Ferht irin kssalarna sk sk hatrlatmada bulunmaktadr. airin bu mesnevileri okuyarak orada geen kahramanlarn zelliklerini iirlerine yanstt grlmektedir. Aadaki beyite air Hurid-nmenin kahramanlar olan Hurid ve Ferahdn isimlerini zikretmektedir: Dil-i Sevdyn ol dilber-i urd-li Nola amgn dilin eylerse Fera-d gibi (G56/5) Ferhat ile irin kssas: Dil-i Sevdy Ferhd ol leb-i irne oldu kim Cihn Hsrevleri kemdir anu kemter gedsndan (G36/6) beyitinde; Leyl ile Mecnn kssas: Zencr-i zlfe dil-i Sevdy dkn Mecnn [u] Leyl bigi yazup bir kitb idem (G33/5) beytinde olduu gibi airin iirlerinde gemektedir.

23

airin iirlerinde pek ok yer ismine rastlanr. Bu airin corafya ilmi hakknda bilgi sahibi olduunu gstermesi bakmndan nemlidir. Aadaki beyitten, airin att nehrini ve bu nehrin Baddn etrafn dolandn bildii bilgisine ulaabiliriz: Gzm anlu ya a bigi seyl-b oluban olanr kyun etrfn Badd gibi (G56/2) Bunun yannda iirlerde Hoten (G41/2), Aden (G41/3), Yemen (G41/4), Bbil (G57/4), Kenan ( K4/2) gibi ehir adlar da gemektedir. airin Hamz-nme ve eh-nmeyi de okuduu yine beyitlerinden anlalmaktadr: T- amzeyle utar sni em nitekim Rb- meskn eh-i Rstem-i destn-ekil (K4/13) amza-ve mihrine dil vireli Gstehemi irr bize ylan zehrini cllb gibi (G58/4) air Dvnnda nceki peygamberlerin kssalarna da oka hatrlatmada bulunmutur. Belksn tahtn Hz. Sleymnn getirtmesi hadisesi hatrlatld: Sen Sleymn- zamansn neaceb bendeler Tat- Belks uta Af- devrn-ekil (K4/17) beyti, Hz. Musnn ylan eklini alan asas mucizesini hatrlatan: Gzn sirini iczla def itmek in Gsterr zlfni Ms gibi subn-ekil (K4/12) ve Hz. snn lleri diritme mucizesini hatrlatan: Bir nefesde bi dil-i emvta virirken ayt Lale kimdr ki diyen s-yi Meryem del (G30/4) beytini buna rnek olarak verebiliriz. iirlerinden hareketle Sevdynin XVI. yzyl edebiyatnn zelliklerini iirine baaryla tayan, pek ok sahada bilgili, geni hayal gcne sahip bir air olduununu syleyebiliriz.

24

Sevdynin Nzirecilii Nazre, bir airin iirine ayn vezin ve kafiyede benzer bir iir yazma olarak17 tanmlanabilir. Klasik edebiyatta nazire yazmak gelenek haline gelmitir. Sevdy gelenee uygun olarak Ahmet Paa ve Necti Beyin iirlerini tanzir etmitir. Sevdynin, Ahmet Paa ve Nect Beyin iirlerine nazireler yazm olmas onlarn etkisinde kaldn ve airin sanat evrelerinin uzanda olmadn gstermektedir. air en ok Ahmet Paaya nazire yazmtr. Bu hususla ilgili olarak Ahmet Paann (?- 1497) bir gazelini ve Sevdynin bu gazele yazd naziresini rnek gsterebiliriz: Ahmet Paa: arar-u- abrum alan zlf-i b-arrundur arb iden beni ol em-i pr- umrudur adeng-i amzei peyveste ey kemn-ebr Cigerde aladuum bu ki ydigrudur Cihn ikrna eh-bz- zlfii alagr Kebter-i dil--cn od sen ikrudur arret-i teb-i hicrn def iden dilden Bu boynumuzdaki meftl-i mg-brudur Acebmi b kenrnda ursa lle acil Ki lle-zr- cemlde r--zrudur (G37)18 Sevdy: Dil ne am ki am u derd-i yd- yrudur Fin hem-dem feryd- am-gsrudur Cefs cmn ey dil glsz eyleme n Ki a nn u nemek vr hem-civrudur
17 18

Yekta Sara, Klasik Edebiyat Bilgisi, stanbul 2006, s. 272. Ali Nihad Tarlan, Ahmet Paa Divn, stanbul 2005, s. 183.

25

Bel deminde ne am d yz evirdiyse am ile gl eglersin eski yrudur Uatma seng-i cefyile sra glmi kim Aya bata orum bu reh-gzrudur Hev-y ev ile n bar- aa ket-i cn Gnldi durma sevd-y dil ki rzgrudur Keml-i nam ile Sevdy pehlevn- cihn Olursa a m deil Amed ki dest-i yrudur (G6) Sevdynin, Ahmet Paann iirlerine syledii dier nazreler ise unlardr: Ahmet Paa19 : Ey sn arminde yzi Kabe-v-mabed Vey ala-i Beyt-l arem ol zlf-i mcaad (G30) Sevdy: Ey pertev-i envr- ru nr- Muammed Vey perde-i Beytl-arem ol zlf-i Muammed (G5) Sevdy, -Ahmet Paaya nazire olarak yazd bu gazellerin dnda- Ahmet Paannsepde-dem ki diye balayan bir kasidesine de nazire yazmtr: Ahmet Paa:20 Sepde-dem ki adem bad ba bd- azn Dedi alas- zer-beft ayana bostn (K40) Sevdy: Sepde-dem ki bu v- ar- zer-efn Bst- bm- felek zre gsterr cevln (K2)
19 20

Ali Nihat Tarlan, age., s. 177. Ali Nihat Tarlan, age, s. 140.

26

Sevdynin dnemimin usta airlerinden Ahmet Paann iirlerine nazire yazmas sanat evrelerinden uzak olmadn gstermektedir.

27

KNC BLM SEVDY DVNI NIN EVR YAZI METN ve GNMZ TRKESYLE NESRE AKTARILMASI 1. NSHALARIN TANITILMASI Sevdy Dvnnn, stanbul Ktphaneleri Trke Yazma Divanlar Katalogunda kaytl bir nshas bulunmaktadr. Bu nsha, stanbul niversitesi Ktphanesinde bir mecmua iindedir. Dvnn, yurt ii ve yurt d ktphanelerinde farkl nshas tespit edilememitir. Fakat iir mecmualarnda air adna kaytl bir murabba, bir Farsa tahmis ve bir Farsa muhammes tespit edilmitir. Ayrca Edirne airlerinin tantld Ahmed Bdi Efendinin Riyz- Belde-i Edirne adl yazma eserinde Sevdyye ait gazel tespit edilmitir. Bu gazellerden ikisi stanbul niversitesi Ktphanesinde yer alan nshada vardr. Ortak iki gazeldeki farklar gsterilmi ve Dvnda olmayan gazel eklenerek metin hazrlanmtr. stanbul niversitesi Ktphanesinde bulunan nshaya , Milli Ktphanedeki mecmualara M1 ve M2, Ahmet Bd Efendinin Selimiye Ktphanesindeki eserine S ksaltmalar verilmitir. 1 (), stanbul niversitesi Ktphanesi, T.Y 759/ 5 Cilt: Kahverengi yumuak mein. Bata kitaplk mhr basldr. Kat: Kalnca aharl Yaprak: 17 Ebad: 195 x 117 Yaz: Nesih, krmz Satr :17 Ba: Ey fitb- burc- semvt- enbiy Drr-i yetm-i der adef-i bar- efiy Sonu: Ol cn- abb derdi Sevdy glm Grdi devs yo diy tmr itmedi Muhteva: stanbul Ktphaneleri Trke Yazma Divanlar Katalogunda 53 gazel olduu sylenmesine ramen nshada; 59 gazel, 1 nat, 3 kaside bulunmaktadr. 28

257 yapraktan ibaret dolan bu mecmuann 137-157. yapraklarnda Sevdy Dvn, 1-59. yapraklarnda Mahir Dvn, 60- 85. yapraklarnda Sarca Kemal Dvn, 90- 110. yapraklarnda amak Mehmet elebi Dvn, 117-136. yapraklarnda Kasm Dvn, 159206. yapraklarnda erif Sabri Dvn, 207- 256. yapraklarnda Fiz Dvn, bulunmaktadr. 2 (M 1), Milli Ktphane, T 811. 2108, 06 Mil. Yz. 2600/1 Cilt: Ciltsiz Kat: ay, kantar filigranl saykal Yaprak: 23 Ebad: 210 x 150- 190 x 110 mm. Yaz: Talik Satr: Deiik satrl Muhteva: 23 yapraktan oluan mecmuada, Sevdynin 22ada Farsa bir muhammesi ve 15a-15bde Cdynin Farsa bir gazeline yazd tahmisi vardr. Farsa ve Trke iirlerin bulunduu mecmuada Sevdyden baka; Molla Cm, Htf, Hfz rz, Nizm, Hum, Lutfullah Niabur, Ehl, Cdy, Ubeyd, Habb, Fuzl, Kablnin iirleri vardr. 3 (M 2), Mill Ktphne, T 811. 2108, 06 Mi. Yz. FB 497 Cilt: emseli, kahverengi mein kapl, ypranm Kat: ay filigranl Yaprak: 69 Ebad: 200x140 mm kitap boyutunda Yaz: Talik Satr: Deiik Muhteva: 23 yapraktan oluan mecmuada, Sevdynin 41b ve 42a de kaytl bir murabba bulunmaktadr. Mecmuada Sevdyden baka; k mer, Ahmed, Azz, Durur, Fuzl, Gevher, Hseyn, em, Makm, Helvacolu, Yazcolu, ret, Rd, shk, Bk, ems Hv, erif elebi, Sultan Murad, Behit, Seyh, Yahya ve Rashnin iirleri vardr.

29

4 (S), Selimiye Yazma Eserler Ktphanesi, 2315 (C3.s. 495) Sevdynin tantlan yazma nshalarndan baka Ahmed Bd Efendnin Riyz- Belde-i Edirne adl yazma eserinde (C. 3 s. 495) Sevdynin gazeli bulunmaktadr. Bu iirlerden ikisi stanbul niversitesinde bulunan nshada (T.Y 795/5 143a- 143b) vardr. Ortak olan gazellerin farklar gsterilerek (G12, G13) Dvnda olmayan gazel eklenmitir. (G60)

30

2. METN HAZIRLAMADA GZETLEN ESASLAR 1. Metin kurulurken iirler; kasdeler, gazeller, murabba, tahmis ve muhammes eklinde sralanmtr. Farsa yazlan muhammes ile tahmis aynen Dvna konulmutur. 2. Metne tarafmzdan eklenen kelime veya harfler [ ] iareti iinde gsterilmitir. 3. Veznin bozuk olduu msra, dipnotta Msra vezne uymamakta eklinde ifade edilmitir. 4. Nshalardaki beyitlerin ya da msralarn yer deiikliine, dipnotlarda iaret edilmitir. Beyitlerin yer deiiklii ; Sde 3. beyit 2. beyit, 3. beyitte 2. beyit olarak yer almtr. eklinde gsterilmitir. 5. Dipnotlarda beyitler, beyit numaralar ile verilmitir. Birinci msra iin (a), ikinci msra iin de (b) harfi kullanlmtr. rnek: 2a: mey: leb S. 6. Farsa tekrar edilen kelimelerin arasna giren ekler her iki kelimeye ksa izgi (-)ile birletirilmitir. rnek: Hem-n-dem, leb-a-leb 7. Farsa n eklerden sonra ksa izgi (-) konulmutur. rnek: b-re. 8. Farsa ayrlmtr. rnek: hem-ser, suhte-lale 9. Arapa, Farsa kelimelerin sonlarna gelerek, tremi isim ve tremi sfatlar birleik isim ve sfatlarda kelimeler birbirinden ksa izgi (-) ile

meydana getiren, -s, -gh, -sitn, -zr, -sr, -kr, -vr, -nk, -ve, -ter, -n, -dn gibi ekler, ilve olduklar kelimelere birleik yazlmlardr. rnek: ruh-ve 10. gsterilmitir. rnek: vr Farsadaki vv- madle ile yazlan kelimelerde bu harf, ( ^ ) iareti ile

31

11. yetlerden yaplan iktibaslar, metinde yeni harflerle yazlm; dipnota ise sre ad, says, yet numaralar ve mealleri verilmitir. Ksm iktibaslarda mealler verilirken, umumiyetle yetin tamam ele alnmtr. 12. zel isimler byk harfle balam, sonlarna gelen ekler ise ayrlmamtr. rnek: Sevdyiye, Leylya 13. Kelimelerin okunu ve yazlnda devrin dil zellikleri gz nnde bulundurulmutur. 14. idi, imi, iken ek fiilleri ile in, ile edatlarnn yazlnda nshalardaki kullanm esas alnmtr. 15. Nshalarda bli yazlan ub, -b gerindium ekleri pli yazlmtr. 16. ftb, smn gibi kelimelerde medli okunutan kaynaklanan ses tremeleri gsterilmemitir. 3. TRANSKRPSYON ARETLER Sevdy Dvnn hazrlarken genel olarak ilm eserlerin transkripsiyonunda uygulanan kurallar takip edilmitir. Bu transkripsiyon harfleri u ekilde sralanabilir:

a, e, , i, u, a, b p t s c d z r j s

f k, g, l m n v ( o, , u, ) h (a, e) y ( , i,i ) la

32

4. SEVDY DVNININ EVR YAZI METN ve GNMZ TRKESYLE NESRE AKTARILMASI

33

(NAT) I 1 Ey ftb- burc- semvt- enbiy Drr-i yetm-i der adef-i bar- efiy (1. Ey, peygamberler gnn burcunun gnei, ey sekinler denizinin sedefindeki esiz inci!) 2 Ey zt ile mkerrem [] alkla kerm Vey ism ile Muammed vaf ile Muaf ( 2. Ey, zt ile saygn ve ahlak ile merhametli! Ey ismi ile Muhammed [vlm] ve vasf ile Mustafa [seilmi]!) 3 Lufu bahr glen-i cn gibi rh-ba ulu nesmi bd- cinn gibi dil-g (3. Senin gzelliinin bahar, cann glbahesi gibi can verendir. Senin yaratlnn rzgr, cennet rzgr gibi gnl aandr.) 4 Suln- her d kevn-i Muammed ki virdi a Tc u Bur u lat-i levlk ved-Du (4. Allah; her iki dnyann sultn olan Hz. Muhammede; tac, Burak ved-Duha21ve levlak22 elbisesini verdi.) 5 Dn lc pertevidr ems ile amer erin livs peremidr ub ile mes (5. Ay ve gne senin dininin klcnn dr. Sabah ile akam senin eriat sancann peremidir.) 6 Yadand sitnn ol mmet ki sen eh tmedi kevn bli-i rde ittik (6. O mmet sen padiahn eiine gvendi. Kinat gne yastna dayanmad.)

Ved-Duh suresi 22 Hadis-i Kuts: Ey habibim sen olmasaydn, alemleri yaratmazdm.

21

34

7 Drs-selm itdi selmudan iltims Ztl-imd ld cenbua iltic (7.Esenlik yurdu [cennet] selamndan ve Ad kavminin yksek direkleri senin byklnden ricada bulundu.) 8 eri ess olmaya hergz alel-pezr Lev bussetil cibl 23ev in akats-sem24 (8.Dalar para para dalrsa yahut gkyz yarlrsa eriatnn esas asla bozulmaz.) 9 Rava behit-i zyiridr r ile melek Kbe apu mcviridr Merve ve af (9. Huriler ile melekler senin bahenin ziyaret cennetidir. Kabe kapndr, Safa ile Merve tepeleri ise komundur.) 10 Her dem apuda micmere-gerdn durur iml Dim nde mirvaha-cnbndurur ab (10. Her zaman kapnda kuzey, dnen buhurdandr. Sabah rzgr, dima nnde yelpaze sallayandr.) 11 urd-i alat vire ger leme fr Zerrt- int ola cm- cihn-nm (11.Senin yznn gnei dnyaya k verdiinde, kaintn zerreleri dnyay gsteren kadeh olsun.) 12 Cisme sye olmasa a m ey r- pk R olur m syesi ey sye-i ud (12.Ey Allahn glgesi, ey temiz ruh, senin glgenin olmamasna almaz. nk ruhun glgesi yoktur.) 13 Nal-i sm-i semende mh old n ebh Rfatde ba ge irrse ne a eh (13. Ey padiah! Ay, senin atnn trnann nalna benzedii iin ykseklikte ba ge ularsa almaz.)

23 24

Sre: Vka (56), Ayet: 5, Anlam: Dalar para para dalrsa. Sre : inikak (84), Ayet:1, Anlam: Gk yz dalrsa.

35

14 Luf u keml ul mhir durur temuz ahr- cell-i ma mahar durur it (14. Yaz, senin yaratlnn, olgunluk ve iyiliinin; k ise senin iddetli kzgnlnn kahrediciliinin gstergesidir.) 15 a itdi gkde mh benn- nbvvet Ehl-i lle mucize olmasa reh-nm (15. Glge ehli olanlara mucizelerin yol gsterici olmasa da; peygamberliinin parma gkteki ay ikiye bld.) 16 Enfs- luf mrdelere muti-yi ayat y oz ddeleri amya ttiy (16.yilik nefesin llere hayat verendir. Ayann tozu gzleri grmeyenlere srmedir.) 17 urd-i alatnden olur seng-i re lal ksr-i himmetle olur k kmiy (17. Yznn gneinden sert talar yakut olur. Yardmnn iksiriyle toprak ila olur.) 18 Zt u ft mecma-i fal u keml [u] ilm Dery-y cd u kn kerem-i maden-i se (18. Onun zat ve sfat; ilim, fazilet ve olgunluunun cmertlik maden ocann denizi, cmertlik madeninin iyiliinin toplamdr.) 19 urd zerre del bulayd eger mecl Sen h mademinde olur idi k-i p (19.Eer gne kendinde zerre kadar kuvvet bulsayd; senin nne ayann topra olurdu.) 20 B Cehl [u] B Leheb ne bilr ymet sen n kibriy derk idemez r- evliy (20. Evliyalarn ruhu, senin bykln anlayamaz iken, Ebu Cehil ile Ebu Leheb senin kymetini ne bilsin?)

36

21 Ren budur ki lem-i maerde bet Senden umar efati mecm- enbiy (21.Sonunda, maher gnnde peygamberlerin tmnn senden efaat umaca kesindir.) 22 Zer eyleridi mihr ile kalb-i kini Ger bilseyidi lib-i iksr-i kmiy (22. Kimya iksirini renmek isteyen, senin sevgini bilseydi, toprann kalbini altna evirirdi.) 23 Men itme teneden aart- efati n bar- lufua dil cn old in (23. Bu susuz kimseden efatinin damlalarn esirgeme! nk iyiliinin denizine can ve gnl yabanc deildir.) 24 Yevml cezda luf u kerem l efat it Sevdy n ki [] mcrim durur eh (24. Ey Padiah! Ceza gnnde bala ve iyilikte bulun, efat et! nk Sevdy asi ve gnahkrdr.) Mefl Filt Mefl Filn

37

(METHYELER) II 1 Sepde-dem ki bu v- ar- zer-efn Bst- bm- felek zre gsterr cevln (1.Sabah aydnl, felek atsnn hals zerinde dolaan, altn saan felein tavusudur.) 2 Getrdi nki bu any ub- ehbzdur Hem-n-dem old grp an z- eb perrn (2. ahbazn sabah bu anka kuunu getirdii zaman gece kargas onu grp hemen uup gitti.) 3 ub olurd bu nh rem zre bir andl Mnevver old aunla bu - heft-eyvn (3. Sabah, bu kubbe zerine bir kandil olurdu, onunla bu yedi sarayn kemeri aydnland.) 4 anasn odlara yand utd ne-i ub Ya gice rmenine ddi te-i szn (4. Sanki sabah evini atelere yanp tututu veya gece harmanna yakc ate dt.) 5 Ya dost a- ubrn giderdi addnden Ya ad bura- zlfn ruundan ol cnn (5. Ya sevgili yanan ayva tyleriniden temizledi. Ya da, yanandan sann rtsn kaldrd.) 6 Didm bu nrn durur dil didi ki gh ol Ki ar- sn-i ceml itdi bir meh-i tbn (6. Gnle:Bu senin aydnlndr dedim. Gnl: Dikkatli ol [o] bie ayn, yznn gzelliinin ortaya kmasdr. dedi.) 7 Ceml-i emine pervne mh tb- mnr Yana mihrne kim zerre ftb- cihn (7. Senin mumunun yzne, parlak ay ay, pervanedir. Cihan gnei, yanann gnei karsnda zerredir.)

38

8 Bu ir-i nz ki ol glir- onca-leb Ourd zd lup nleyile blbl-i cn (8. O gonca dudaklnn gl yana, incelik iirini can blblnn iniltisini katarak okurdu.) 9 Zih nihl-i boy serv-i cybr- revn arvet-i gl-i ryn bahr- lem-i cn (9. Ne gzel fidan! Boyunun fidan yryen rman selvisidir. Yanann glnn tazelii, can leminin bahardr.) 10 Cigerde d- firu glde nr- amu Birisi daviye man birisi aa nin (10. Gnlde kederinin atei, cierde ayrln yaras var. Birisi davaya engel dieri akn izidir.) 11 Geh ads dehnula nut- teng-i mecl lam iyet-i zlfle ki ikeste zebn (11. Bazen kuvvet azlnn szyle sann olayn krk dille anlatacam.) 12 er- snin em-i rz pervne Kemend-i zlfnin bd- ubh ser-gerdn (12. Gzelliinin kandili iin gndzn mumu pervanedir. Sann rgleri iin sabah rzgarnn ba dnmtr.) 13 Dklr ayaa yalar zerse zlfi girih Yile virir nice cnlar ierse lal-i dehn (13. Sann dmn zdnde yalar ayan dklr. Dudann yakutunu ierse nice canlar harap olur.) 14 arb- lalin ek dil am- zlfn Ki ulmet ire olur b- eme-i ayvn (14. Ey gnl, san skntsn dudann arab iin ek [nki] sonsuzluk suyu karanlklar iindedir.)

39

15 Diri urbet elinden ki glmedim bir dem Fin firat amdan ki alarum her an (15. Yazk! Gurbet lkesinde bir an glmedim. Her an ayrlk ve kederden alar, feryad ederim.) 16 Mesfe l drz zahre zad- all Ayada bend-i bel u baumda br- girn (16. Mesafe uzun, birikim azck azk. Ayamda bela ba, bamda ar yk [vardr].) 17 Hav odnda tenm k-sr d idp ir uya avurd tozum dest-i gerdi-i gerdn (17. Sonunda, hevann ateinde tenim toprak iinde kald. Dnen felein eli tozumu suya savurdu.) 18 Ne amdan ldm ar olnca er idemez Mezrum zre biten sebzeler olrsa zebn (18. Maherde, mezarmn zerinde biten otlarn dili olsa nasl bir gamdan ldm anlatamaz.) 19 Uzatmasun dai gerdna di cef elini Ki utd lem-i f[] adl-i h- cihn (19. Felee syleyin, eziyet elinin bundan sonra uzatmasn. nk ufuklarn lemini adaleti padiahn adaleti tuttu.) 20 eh-i cihn- kerem firad-i yegne ki anu Aty kemteridr genc ml mlk-i cihn (20. Kerem cihannn ah iki yldzlarn tekidir. Cihan mlknn hazinesi onun en az ihsanlardr.) 21 Serr-i adrine bir pyedr ouz gerdn Bihr- cdna bir atredr yidi ummn (21. Dokuz felek, tahtnn deerinde bir derecedir. Yedi deniz, cmertliinin denizlerinde bir damladr.) 22 Zebn- kilkidr fa sml-erz Bey- t[i]dur slma t- burhn (22. Kaleminin dili, ufuklara rzklar taksim edendir. Klcnn ak, slma delilin en kesinidir.)

40

23 Per-i kebter-i menrdur hm-sye Nindur dm-i vs- cennet-i Rvn (23. Dalm gvercinin ty hm ile glgelenir. Nin [turas] ise Rdvan cennetinin tvs kuyruu gibidir.) 24 Muaddemt- d-kevni ki ld tertb Bu zt- ekberi t mntec old ol brhn (24. O delil, bu byk zat, neticeye balasn. Hak, iki cihndan ncekileri dzenledi.) 25 Nfs mekteb-i ilmde fl- ebced-vn Ukl mezheb-i ryda pirdr n-dn (25. Nefsler, senin bilginin mektebinde ebced okuyan ocuktur. Akllar, grnn yolunda cahil bir pirdir.) 26 Kemne murb-i bezm hezr n Nhd Kemne bende-i adr hezr n Keyvn (26. [Senin] meclisinin deersiz algcs, Zhre gibi blbldr. [Senin] yceliinin deersiz klesi, Zuhal gibi binlercesidir.) 27 abatda ne ikmet od ud ki sz Verr merret-i derde alvet-i dermn (27. Allahn [senin] szne ne hikmet koydu da derdin aclna, ila tatll verir.) 28 Nesm-i ulku ile glsitn- cn rrem Seb- lufu ile lle-zr- dil andn (28. Ahlaknn meltemi ile cann gl bahesi mutludur. 29 Dirdi mihr-i dil era pertev-i himmet Brad ebr-i kef bara sye-i isn (29. Gnlnn sevgisi felee yardmn klarn drd. Avcunun bulutu denize ihsan glgesi drd.) yiliinin bulutu ile gnl lalelii glmektedir.)

41

30 Feyilide anu cz old derk-i ul Medyihinde aun asr old n- cn (30. Akllar onun faziletlerini anlamada aciz oldu. Can dili, onun vgsnde yetersiz kald.) 31 Grndi gn gibi yne-i amrden Baret ehline bdi-yi naarda ret-i cn (31. Basiret ehline ilk bakta cann sureti, kalbin aynasndan gne gibi grnd.) 32 Bed[] ilm-i mani nice med ide dil metni olmaz aun lafz- mankyla beyn (32. Cann sureti, ilk bakta ilerisini grenlere, senin gnlnn aynasndan gn gibi grnd.) 33 Heme levh-i amride gn bigi ren Keml-i ilm-i Feln [u] ikmet-i Lomn (33. Metnin, mantk kelimesiyle aklanamaynca, gnl senin manalar bilgindeki esizlii nasl medh etsin?) 34 Hcm- rain l-i ar bir menzil Neberd-i amin ar- smn meydn (34.Atnn atlmas [sramas]iin yerin uzunluu bir konaktr. Dmannla savmak iin gkyznn genilii bir meydandr.) 35 aba ider an ahru yeli hcm eyler Adedde leker-i ad olursa dk-i revn (35. Sayda senin dmanlarnn askerleri koan horoz olursa, [senin] kahrnn yeli onu yerinden sratr.) 36 Dell-i at ne lzm keml-i falin Del behcet-i urde cet-i brhn (36. [Senin] faziletlerinin mkemmellii iin, kesin delil lazm deildir. nk gnein parlaklna delil gerekmez.)

42

37 ite irini Sevdyn Keml ahr anurlaridi Sleymn med our Selmn (37. Sevdynin iirlerini Keml-[i sfahni] ve Zahr[-iFaryb] iitsin. Sleymn ve Selmn [- Svec] vg iirleri okur sanrlard.) 38 Heme ta gl-i necm ile sebze-zr- sem Mzeyyen ola gl-zr- cennet-i Rvn (38. Daima, yldz gl ile sem sebzelii, Rdvan cennetinin glleri gibi ssl olsun.) 39 Bahar- mrn olsun glsitn- rem rimesn glne gerd-i gerd-i gerdn (39. mrnn bahar, gl bahesi gibi olsun. Glne dnen felein tozu ulamasn.) Mefiln Feiltn Mefiln Feiln

43

III 1 Cm- mey un siy itme afdan ictinb adan l tanet min-ramet25 geldi cevb (1. Ey iki datcs, mey kadehini sun, elenceden saknma!te Allahtan Rahmetimden midinizi kesmeyin cevab geldi. 2 em-i s ile urmudur reh-i slm kim Kimse abdan ahb olursa itme ictinb (2.slm yolu, sakinin gz ile yolunu kesmitir [ama] kimse araptan krmz arap olursa saknmaz.) 3 Nsa-i mgn-i snbl defter-i rengn-i gl Bu a- mecma- snden itmi intib (3.Senin gzelliinin toplamnn yazsndan smbl misk kokulu nshay, gl renkli, defteri semitir.) 4 Gnc-i glde gevher-i genc-i be bulsam ne a n vcdum mlkn seyl-i fen ld arb (4. Varlmn mlkn fanilik seli harap ettii iin, gl kesinde ebedilik hazinesinin cevherini bulsam alr m?) 5 Murb- s elnden g idp n itmegi Devr-i glde b olur cam- mey eng rebb (5 Gl devrinde, iki datan algcnn elinden saz ve kemene dinleyip, arap kadehini imek, gzel olur.) 6 Lal-i meygnu aup bezm-i amuda alasam emn iki apa opolu olur arb (6. arap renkli dudan anp, gam meclisinde alasam; gz kapaklarn arapla dopdolu olur.) 7 i meygn- leb yad arara barum h itdke dernumdan gelr by- kebb (7. Dudann arap renginin ii kara barm yakmaktr. h ettike iimden kebap kokusu gelir.)

Sure: Ysuf(12), Ayet: 87, Anlam: "Ey oullarm! Gidin Ysuf'u ve kardeini aratrn. Allah'n rahmetinden mit kesmeyin. nk kfirler topluluundan bakas Allah'n rahmetinden midini kesmez."

25

44

8 ulm elin uzatmsun artu pern snbl Kim utupdur lemi adl-i eh-i l-cenb (8. Perian salarn daha fazla zulm elimi uzatmasn. [nk] lemi yksek ahlakl padiahn adaleti tutmaktadr.) 9 ll- a Sultn orkud muted-y ins [] cin Kol durur imdi Sleymn-savet skender- meb (9. Allahn glgesiolan sultan Korkud, insanlarn ve cinlerin uyduu kimsedir. imdi o Sleymn satvetli, skender snca kiidir.) 10 Gln ynesinde nr- a lmi durur yle kim bir perde olmaz aa yetmi bi icb (10. Gnlnn aynasnda Allahn nuru parlayp durmaktadr. Ona yetmi bin perde bir perde olmaz.) 11 lm-i cd gyiy bareyn-i b-pyn durur Kim anu heft-smn iinde olmudur abb (11. Cmertliinin ilmi sanki sonsuz iki deniz gibiidir Yedi katl olmutur.) 12 Ger ikyet eyleye glende lufudan nesm Ver rivyet eyleye deryda bu degden seb (12. Sabahn tatl rzgar, gl bahesinde iyiliklerinden bahsetmektedir. Cmertlik, denizde bu hileden rivayet etsin.) 13 Glen iinde hevdan k ola ry-i semen Bar iinde ola aydan lal ll-y o-b
26

gkler

onun iinde bir

su kabarc

(13. Gl bahesinde yaseminin yz hevadan dolay toprak olsun, denizde iinde ho sulu inci hayadan lal olsun.) 14 Bar- fikr mye-i yemmdr kanu pyn yo Kenz-i ilm l kndur ki ana yodur isb (14. [Senin] dncenin denizi, sonu olmayan denizin mayasdr onun snr yok. lminin hazinesi
26

Msra vezne uymamaktadr.

45

Hesaplanmayan bir ocan rndr.) 15 Kilk utmudur Utrid ktib olmak diler Kim la dvn- Suln ire in-y kitb (15.Utarid, sultan divann iinde bir kitap dzenlemek iin kalem tutup senin ktibin olmak ister.) 16 Zhre bezmde muann oluban utard eng Ger zebn- l ile lsa ib- msteb (16. Eer hal dili ile gzel sz sylersen; Zhre, meclisinde ark syleyip saz alard.) 17 Nh felek dim gelp apu iderdi apuda Pr dye ametden lmasa anlar icb (17. Dokuz felek yal dadnn hametinden utanmasalard; onlar, dima [senin] kapna gelip huzuruna kard.) 18 Bir ulm- sm-ten [] zer klhdur gyiy u oyar zerr ftb ile ele ftb (18.Gne, sanki altn klahl, gm tenli bir kledir de, gnele altn renkli eline su dker.) 19 uya eylerse nevzi olmaya Nhid dili Yamaya ecr artu nre eylerse azb (19. Suyu svazlarsan, Nahidi dili olmasn. Atee de azap edersen aalar yakamaz.) 20 Rz- adlde sen ba ekd in zlf-i dost Dem-be-dem ol serke linde vardur drb (20.Senin adalet gnnde ba ektii iin, dostun zlfnde, o kendi bana buyruun halinde, zaman zaman dalgalanma vardr.) 21 yt-adlle yatar nergis emende her gice Zer-klh cme-i zer-bft ile mest arb (21. Senin adalet sesinle, imenlikte her gece, srma dikilmi elbiseli ve altn klahl bir nergis yatar.)

46

22 Serv-i zd eer ullua lsaydu abl Bir aya zre urup arua utard rikb (22. Babo serviyi kullua kabul etseydin, karnda bir ayak zerinde durup karnda zengi tutar.) 23 Ger abl itse apu Keyvn derbn olmaa Gzlemezdi ol da lemde andan zge bb (23. Eer Zuhal yldzn huzurunda kapc olmaya kabul etseydin, o dnyada bundan baka bir kap istemezdi.) 24 Sen Sleymn zre urmaa bu nh adr Heft-ater e cihetden utd zern-nb (24. Sen Hz. Sleyman, [gibi] dokuz kat gk zerine adr kurmak isteseydin; yedi yldz alt ynden sana altn ip tutard.) 25 Kyu mesken lup dsn hevy adde Serv gibi her kim ister ise olal-cenb (25. Her kim servi gibi yce yaradll olmak isterse, [senin] boyunun hevesine dp, mahalleni mesken edinsin.) 26 Bu dil-i Sevdyin dim elnden dd kim Bir pula mlik deil bi ye eyler irtikb (26. Bu Sevdynin gnlnn elinden kurtulmaya aman! Bir pul kadar paras yok, binlerce yemek ister.) 27 Nitekim bezm-i emende dilleri andn ide Sebze v b- revn ry- mabb [] arb (27. Nasl m? imenlikte gnlleri gldrsn; yeillikler, akan su, sevgilinin yz ve arap olsun.) 28 Dostnu cemolup yandda em-i encmen n- amu mey olup olsun dil-i ad kebb (28. Dostlarn toplanp, meclis mumu yannca, dmanlarnn kanlar arap, gnlleri kebap olsun.)

47

29 Devlet eyvnn her kim imret istemez ki lem ire mamr olmasun olsun arb (29. Her kim devletinin kkn onarmak istemezse, iki dnyada mamur olmasn, harap olsun.) Filtn Filtn Filtn Filn

48

IV 1 Gedi gl mlk-i emen tatna suln-ekil Lleler urd aya stine dvn-ekil (1.Gl, imenlik mlknn tahtna sultan gibi geince, laleler ayakta [elpene] divan eklinde durdu.) 2 ah- gl mlk-i emende ne aceb olsa Azz Gsterr adl yzin Ysuf- Kenn-ekil (2.Gllerin ah imenlikte itibarl olsa buna almaz. [nk o,] Kenan ehrinin Yusufu gibi adaletli yzn gsterir.) 3 Gl-dn mrla ba bezedi bd- bahar onca-r old emen rava- Rvn-ekil (3. Bahar rzgr, ba ylanl vazo ile ssledi. Gonca huri oldu, imenlikte Rdvann bahesi gibi oldu.) 4 Cm nergis omaz elden bilr air-i kr Berk-i mrn yel alur lle-i ummn-ekil (4. Nergis kadehi elinden brakmaz nk iin sonunda,mrnn yapran deniz lalesi gibi yel alacan bilir.) 5 Oturup tat- zmrrdde gl-i lalin-tc Med our blbl aa mur- ho el-ekil (5. Yakut tal gl, zmrt tahtna otururp ona gzel sesli blbl vg okur.) 6 Ey lefet emeninde gl-i andn-ekil alnursa yaraur serv-i rmn-ekil (6. Ey holuk emenliinde glen gl gibi olan [sevgili], salnan servi gibi salnrsan [sana] yakr.) 7 Kabe-i ky azm eyleyicek h rab Blar yollarm r- muaylan-ekil (7. Rakibin ah, [senin] mahallenin Kabesine ulamak isterken, deve dikeni gibi yollarm tutar.)

49

8 Glse a m yzme yr naar itdke Old n rularumu rengi zafern-ekil (8. Sevgilinin yzme baktka glse salr m? nk, yanamn rengi zaferan [sapsar] gibidir.) 9 Getrdm diy kenre derer val dir tmiem gzlerim yan ummn-ekil (9. [Sevgiliyi] kucama getirdim diye vuslat derer. Ne yazk! Gzlerimin ya umman gibi olmutur.) 10 n idp zlf-i kemendini gzi ehvs ayd ider r-i dili l ile insn-ekil (10. Gz hevesleri, kemend zlfn buruturup, hile ile insan gibi gnl aslann avlar.) 11 Grdi barum delinp ney gibi efgn iderim ecer-i sneme od urd neyistn-ekil (11. [Sevgili] barmn delinip ney gibi delinip ney gibi inlediimi grd. Sinemim aacna [tahtasna] kamlk gibi atee verdi.) 12 Gzn sirini iczla def itmek in Gsterr zlfni Ms gibi subn-ekil (12. Gznn sihrini aciz brakmakle def etmek iin, san Hz. Mus gibi ylan eklinde gsterir.) 13 T- amzeyle utar sni em nitekim Rb- meskn eh-i Rstem-i destn-ekil (13. Tpk, Rstem-i destan ah gibi insanlarla kapl dnyann drtte biri gibi senin gzn, gzelliini yan baknn klcyla tutar.) 14 orud ol server-i dil kim anu seyfini a Ad ar ayana ems-i dran-ekil (14. Serveri adil olan Korkut, onun klcn Allah arn ayana parlayan gne gibi ast.)

50

15 ns cin emrine rm olmain virdi ud tem-i izz eref mihr-i Sleymn-ekil (15. Allah,nsanlar ve cinleri emrine itaat etmesi iin dzd. eref ve saygnln mhrn Hz. Sleyman n sevgisi eklinde [ona] verdi.) 16 Old ura ile kbr gibi lem tertb T ki malubn mntec ola brhn-ekil (16. Cihan, byk kk gibi dzenlendi. Onun istediini delil gibi toplad.) 17 Sen Sleymn- zamansn neaceb bendeler Tat- Belks uta Af- devrn-ekil (17.Sen zamann Sleymansn. Klelerin devrin Asaf [veziri] gibi Belksn tahtn tutarsa alr m?) 18 Ara-i memleket yeryzne mil olup Pay- tatu ola ran da Trn-ekil (18. Memleketinin alan yeryzn kaplar. ran ile ile Trn bakentin olsun.) 19 Server terbiyyet-i lufula fal-i it Bitrr snbl [] gl-i mh hazirn-ekil (19.Ey server, senin ho terbiyen ile k mevsimi haziran ay gibi smbl ile gl yetitir.) 20 e cihetden ekp nb- zerrn heft-ncm ekdi ar-stine nh adr eyvn-ekil (20.Yedi yldz, alt ynden altn ipler ekip, felek zerine, kk eklinde dokuz rt ekti.) 21 Kim sadetl iigden r olursa Nas- Ekberdr anu li-i Keyvn-ekil (21. Kim [senin] mutlu eiinden uzak olursa, Zuhal yldznn talihi gibi ok uursuz olur.) 22 Kim izi tozna yz srmee reml atdysa Sad- Ekberdr anu ylduz lhyn-ekil (22.Kim senin izinin tozuna yz srmek iin kum fal oynadysa, onun yldz uzun sakall gibi ok uurludur.)

51

23 Si bezm eger cra dke yeryzne ly diri la eme-i ayvn-ekil (23.Ey saki, eer meclisin yeryzne arap tortusu dkerse, ebedilik suyu gibi ly diriltir.) 24 Murb szn Zhre iidp iderdi sem tdi heng Dvd- o eln-ekil (24. algcnn sazn Zhre yldz duyup sema ederdi. Gzel sesli Hz Davud gibi aheng etti.) 25 Urmaa dmenin boynn Mirrh-i felek ekdi celld-fat tg- zer-efn-ekil (25. Felein Merih yldz, dmann boynunu vurmak iin cellat gibi altn gibi parlayan klcn ekti.) 26 vra gemee amer sofra-i isnuda ki a eyledi engt-i Neb nn-ekil (26. hsannn sofrasnda hora gemek iin Peygamberin parma, ay ekmek gibi ikiye bld.) 27 afes-i amzee ben nuk ile t ftum Mr- mande szmdr ekeristn-ekil (27. Ben, yanbaknn kafesine konuan papaanm; Mana lkesinde szm eker kam tarlas gibidir.) 28 Neyleyim liim olmad msid ddm vr- al arasna ala uryn-ekil (28. Ne yapaym, talihim msaid olmad; fukaralk halkn arasna plak gibi hor dtm.) 29 Mntec-i malab- al ola m liimiz ekl-i rbi gibidr li pern-ekil (29. Tailihimiz stn bir dilek olarak neticelenir mi? Hal [durum], drt rakam gibi perian ekildedir.) 30 Ar ider leme eksiklni cevherim Vezn idp burc- sitrem beni mzn-ekil (30. Yldzmn burcu beni terazi gibi tartarak, cevherimin eksikliini aleme arz etti.)

52

31 Destgr ol adr- luf idp ftdee kim Dmem py- liym altna ndn-ekil (31. Lutfedip ann elinden tut. A gzllerin aya altna ndn gibi dmm.) 32 n apu adl-i ecatde durur h- veys Himmet it bende olam iir ile Selmn-ekil (32. veys, yiitliin adaletinde huzurunda durur. Yardm et benim de iirlerim Selmn[- Sveci]ninki gibi olsun.) 33 Dil-i Sevdy bu sevd ile dvne olur Himmet olmazsa derdine dermn-ekil (33. [Eer] derdine derman olmazsan, Sevdynin gnl bu sevda ile deli olur.) 34 Nitekim bm- felek farna pervz lup Mihr cevln ide vs- rmn-ekil (34. Nitekim, felein atsnn stne uup salnan tvus gibi gne, cevelan etsin.) 35 Server an- seryn olu avrlar olup B u bstnu ola rava- Rvn-ekil (35.Ey sever, saraynn avlusu ahu gzl gzellerle doludur.Ba ve bostan senin Rdvann cennetin gibi olsun.) 36 smet gllerin glenin ter [] tze olup h- ser-sebzi ola gl-bn-i reyn-ekil (37. [Senin] gllerinin safl gl baheni taptaze edip, yeil bal dal reyhan fidan gibi olsun.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

53

(GAZELLER) 1 1 Dostlar eylemedi ydl ol yr baa h idp aladmn gler ayr baa (1. Dostlar, o sevgili bana yabanclk eylemedi. Ah edip aladm iin rakipler bana gldler.) 2 Alaya benim in aa gelp la a Ne cef itdgini sylesem ol yr baa (2. O sevgilinin bana ne eziyet ettiin sylesem; da ile ta, tap benim iim alar.) 3 Baa itim dimez ayre ulumdur dirimi Tr olup sne gerince yiter ol r baa (3.Bana kpeim demez, rakiplere klemdir dermi. O gs gerince bana dar gelir, bu utan bana yeter.) 4 Gedi ol dost bizi ldreli ayli zaman Ey abb eyleme imdenger tmr baa (4. O dost bizi ldreli ok zaman geti. Ey doktor, bundan sonra beni iyiletirme!) 5 Eser itmedi naat dil-i Sevdyye n Ni yo yire pend eyleme gel vr baa (5. Ey nasihat edici, gel bo yere bana nasihat etme nk Sevdynin gnlne nasihat etki etmedi.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

54

2 1 Germ idp a tein didm dile giryn aa Acyp yalar dker bu dde-i giryn aa (1.Ak ateini kzdrp alayarak ona dile dedim. Bu alayan gzler ona acyp ya dker.) 2 Ol bt-i n grelden Rm iinde nabend Old ayrn bt-perestn- Firengistn aa (2. Ressam, Anadoluda o in gzelini grdnden beri; Firengistann puta tapanlar, ona hayran oldu.) 3 Rm ra deminde grm zlfn zbln Rek idp cevln ider vs- Hindistn aa (3. Hindistan tvsu, Anadoluda memnunluk zamannda, sann gzelliini grnce, kskanlkla dolar.) 4 l-i miskni cebni n- urbn oldun idp h-y n olmu dili urbn aa (4. Onun alnnn misk renkli beni, kurban kan olduunu iitip, ona in hsu kurban olmu.) Filtn Filtn Filtn Filn

55

3 1 Olsa revn emende ol yr- serv-met aclinden ide b ad-metl ymet (1. O servi boylu sevgili imenlikte yrse, Tb aac utancndan kyamet koptu diye ayaa kalkar.) 2 ul olmazd yr addine serv-i zd Fil- cmle olmasayd tnda istimet (2. Ba bo servi, sevgilin boyuna kul olmazd. Nihayetinde onun aslnda doruluk olmasayd.) 3 Tavr-i cndan itmi cism meger ki l Kim zlf add au old aa almet (3. Meer Allah, cismini can tasvir etmi. San, boyun ve kan ona alamet olmu.) 4 Sat- amerde zlf a ekdi mg-i terden T noa-i dehnu old aa nihyet (4. Senin zlfn ayn yznde taze miskten izgi ekti. Bu izginin sonu, aznn noktas, onun sonu olsun diye.) 5 Sermest-i imm em mirba gedigiyn Pr-i mun getrdi n- arba met (5.Gznn sarho imam mihraba getii iin eyh, arap imeye kamet getirdi.) 6 Sevdy gibi vlih vre grmedi h Mlk-i cihn gezdi peyk-i ab tammet (6.Haber getirip gtren rzgr, btn dnyay gezdi [fakat] Sevdy gibi ba bo, keder ve zntden akl gitmi kimseyi grmedi.) Mefl Filtn Mefl Failtn

56

4 1 Ey matla- snide yzi mihr-i sadet Vey leyle-i zlfde yzi em-i hidyet (1. Ey [sevgili] yzn, gzelliinin douunda mutluluk gnei; sann karanlnda ise hidayet mumudur.) 2 ey old meger zlf-i siyeh-p nigru Dil mrdine kef lur nr- ermet (2. Meer sevgilinin siyah sa rts eyh olup; gnl mridine, keramet nurunu kef ettirir.) 3 n addi ym itse rab ile olur ar Derd v diri ki budr hevl-i ymet (3. Ne yazk ve eyvah! Kymet korkusu, sevgilinin kymet gnnde rakip ile har olmasdr.) 4 Giderme ser-i zlfi cn dehenden Kim a olur noa-i mevhm nihyet (4. Ey sevgili, sann ucunu azndan ekme! Nihayet, belli belirsiz nokta hat olur.) 5 Gze au yet-i fetv m durur ki Mirba gep eyledi sermest-i immet (5. Gzne ayva tylerin fetva yeti midir de, mihrba geip sarho imamlk etti?) 6 Yz uyn Sevdy nice dkmesn ey dost r e-i nmsn anu seng-i melmet (6. Ey dost, Sevdy yznn suyunu ok dkmesin. Onun nmus iesini melmet ta ile kr.) Mefl Mefl Mefl Feln

57

5 1 Ey pertev-i envr- ru nr- Muammed Vey perde-i Beytl-arem ol zlf-i Muammed (1. Ey yanann nurlu parlakl, Hz.Muhammedin nuru olan, ey Beytl Haramn perdesi, Hz. Muhammedin sa olan.) 2 Kim lsa naar saa grr cn- muavver Ey urreleri cm a nn elif add (2.Kim sana baksa tasavvur olunmu can grr. Ey sa cim, ka nun, boyu elif.) 3 Flfl midr ol l ades midr ol leb Snbl midr ol zlf-i siyeh gl midr ol add (3. O ben karabiber midir, o dudak mercimek mi? O siyah sa snbl mdr, o yanak gl mdr?) 4 Meyl itdi meger l-i siyeh dneye zlf Kim eyled dem bigi cennetden an redd (4. San, siyah beninin tanesine meyl ettii iin onu, Hz. Adem gibi cennetten kovdun.) 5 n bad yzi muafna kfir-i a alursa nola nr- izruda muallid (5.Ayva tylerinin siyahl yznn kitabn kaplad iin, yanann krmzlnda ebedi kalsa ne olur?) 6 lmlere cn virdigini lal gren dir ndi mi semdan yire s-y mcerred (6. Senin lmlere can veren dudan grenler, Gkten yere Hz. s mi indi? derler.) 7 Sevdyye du kl dirmi hid-i ndn ster kim ide nmn lemde anu bed ( 7. Chil zhid, Sevdyye dua et dermi. Onun adn alemde ktye karmak ister.) Mefl Mefl Mefl Feln

58

6 1 Dil ne am ki am u derd-i yd- yrudur Fin hem-dem feryd- am-gsrudur (1.Ey gnl, sevgiliyi hatrlamann derdi ve gam gam deildir.Figan senin gamn paylaanlarn feryadnn dostudur.) 2 Cefs cmn ey dil glsz eyleme n Ki a nn u nemek-vr hem-civrudur (2. Ey gnl, komun olan ekmek ve tuz hakk iin cefa kadehini gnlsz ime!) 3 Bel deminde ne am d yz evirdiyse am ile gl eglersin eski yrudur (3. Ktlk zamannda sevinlilik sana yz evirdiyse zlme! Eski sevgilin olan gam ile gnln elendir.) 4 Uatma seng-i cefyile sra glmi kim Aya bata orum bu reh-gzrudur (4. Cefa ta ile sra gnlm krma! Buras gelip getiin yer olduundan ayana [cam] batmasndan korkarm.) 5 Hev-y ev ile n bar- aa ket-i cn Gnldi durma sevd-y dil ki rzgrudur (5. Can gemisi ak denizine evk ile yneldi. Gnl sevdas durma [bu senin] zamanndr.) 6 Keml-i nam ile Sevdy pehlevn- cihn Olursa a m deil Amed ki dest-i yrudur (6. Sevdy nazmnn olgunluu ile cihan pehlivan olsan buna amaz nk Ahmet senin yardmcndr.) Mefln Feiltn Mefln Feiln

59

7 1 Siy sar- aba leb n eyler Firndan smaz sar- ml c eyler (1. Ey sk, dudan arabnn kadehini ier. Sevincinden arap kadehe smaz oar.) 2 Nadini vatii ki arca srp dest-i emel h kim mrmz ksesini bo eyler (2. stein eli zamann deerini harcatp, h, mrmzn kesesini boaltr.) 3 Bende-i pr-i munum ki ip cm- abh D cihnu amn cmle ferm eyler (3.Meyhanecinin klesi sabah ikisini iip, iki dnyann kederinin hepsini unutur.) 4 emine emek ider mihr [] mehi pr-i felek n yzi nr gzi yre lp p eyler (4. Yal felek, ay ve gnei gzne gz bebei eder. nk yznn nurunu gzn donuklatrp rter.) 5 Ey abb-i dil cn lal-i leb erbetini o olur bu del Sevdy geer n eyler (5. Ey gnl ve can doktoru, dudann yakut erbetini, bu deli Sevdy ier, sarho olur.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

60

8 1 em kemend-i zlfi n eyleyp durur Reh-zendr ol arm kemn eyleyp durur (1. Gzn, sann ban toplayp durur. O, pusuda bekleyip yol kesen bir haramidir.) 2 Yz virme zlf-i kfir gel kes ban kim slm iinde ret-i dn eyleyp durur (2. Gel siyah sana yz verme, onun ban kes! O slamda dini yalamayp durmaktadr.) 3 urmazsa bse ahdine lal olur ans Kim attu yetne yemn eyleyp durur (3. Ayva tylerinin deliline yemin edip duran yakut dudan, pme sznde durmazsa ahdini bozan olur.) 4 au addi zre gren dir ki mre Berg-i gl zre gr nice n eyleyp durur (4.Yanan zerindeki ayva tyleri grenler gl, yapra zerine, kk karncalar yuva yapmaktadr der.) 5 Dil mur kim olad aranluu na Dm- belya ddi enn eyleyp durur (5. Karanln ana dolaan gnl kuu bela tuzana dt. nelyip durmaktadr.) 6 Sir ile bend-i zlfine Sevdyyi esr ol mh-ry u zhre-cebn eyleyp durur (6. O ay yzl ve Zhre alnl, sihri ile sann bana Sevdyyi esir etti. dr.) Mefl Filt Mefl Filn

61

9 1 Ey nice zincir-i zlfde sen cnlar yatur - b-re-ve mest [] ayrnlar yatur (1. Ey [sevgili] senin san rgsnde ok canlar yatar. aresiz ak gibi birok sarho ve hayranlar yatar.) 2 Vr bama ke olma ey gl dv-i ful nki her bir mrun altnda Sleymnlar yatur (2. Ey gnl topraa hor bakp da gereksiz devlik yapma. nk her bir karncann altnda Sleymanlar yatar.) 3 igide kte-i dan olmu putalar an der-i Eyyb Enrde urbnlar yatar (3. Eiinde, akndan lenler tepeler oluturmutur. Sanki, Eyyb- Ensrnin kapsnda kurbanlar yatar.) 4 Yr iigide aceb mi yatsalar ayrlar Yollarnda Kaben r- muaylnlar yatur (4. Sevgilinin kapsnda yabanclar yatsa buna almaz. Kabenin yollarnda deve dikenleri dikenleri yatar.) 5 Cm- lal mest iderse ta degl Sevdyyi n kim ol meyden nice sermest ayrnlar yatur (5. Sevdyyi yakut dudann kadehi sarho ederse buna alr m? nk o araptan bir oklar sarho ve hayran olup yatar.) Filtn Filtn Filtn Filn

62

10 1 Bmr itdi cnm ol em-i pr-umr Sevdya virdi alm bu zlf-i t[r] u mr (1. O kan dolu gzlerin canm hastalandrd. Bu dolak salarn aklm sevdaya verdi.) 2 Zam- bel dikenleri pr-n ider dili Ram eylemez nedem grp ol yr- gl-izr (2. Bela yarasnn dikenleri gnlm kanla doldurdu. Ne yapaym, gl yanakl sevgili beni grse de bana acmaz.) 3 Bezetdiler u del yzi ftbna rrse ba ara meh-i ver ne vr (3. Dounun ayn, yznn gneine benzettiler diye ba ge ularsa ne olur?.) 4 ykndiyn ayla zlfe bu durur Boyun egip benefen itdi itir (4. Menekenin boyun eip zr dilemesi, yanllkla senin sana benzemek istedii iindir.) 5 Zlf amundan lmese Sevdy a deil A demine kr idemez nki zehr-i mr (5. Sann kederinden Sevdy lmezse buna almaz. nk ak adamna ylan zehri tesir etmez.) Mefl Filt Mefl Filn

63

11 1 kr-i ud ki ol eh-i ayyd-ive-kr Snemde tr-i vala seni ld ydigr (1.Allaha krler olsun, o ivekar avcnn ah, seni, gsmde kavuma okuna yadigar kld.) 2 Ey dil o itdi amzesi zam urd bir da Ol iki mest arasna key yrendi dr (2. Ey gnl, onun yan bak bir daha yaralayarak gzel yapt. O iki sarhoun arasna dar aacn kodu.) 3 Cy itdi serv-meti cn ire yeridr anlu yaum ayana olursa cybr (3.[Onun] servi boyu canmn iine yer etti, kanl yam ayana rmak olursa uygundur.) 4 Ey dde ala libise gerd-i rhn Kirmez murda olmasa merdm sitre-dr (4. Ey gz onun yolunun tozunu istersen ala, insann baht yaver gitmezse muradna eremez.) 5 Sevdy gibi bir da devrn getirmee Heyht nice aylar u yllar gerek hezr (5. Heyhat! Sevdy gibi bir daha dnyaya gelmesi iin binlerce ay ve yln gemesi gerekir.) Mefl Filt Mefl Filn

64

12 1 Mecnn ol m bu dil-i dvneye bezer Zencir ol m urre-i cnneye bezer (1. Mecnun bu deli gnle benzeyen midir? Zincir sevgilinin kaklne benzeyen midir?) 2 Cm- mey-i lal gibi s bulnur m Bir dfi-i am sar- peymneye bezer (2.Gam uzaklatran arap kadehine benzeyen, dudann arap kadehi gibi iki datan bulunur mu?) 3 Zhid a sevdsna Sevdy gibi d T kim bilesin sen de bu sevd neye bezer (3. Zahid, sen de sevgilinin sann sevdasna Sevdy gibi dersen, bu sevda neye benzer bilirsin.) 4 Au meyini ol adar idk bizi kimse Bilmez um- mey mi ne umneye bezer (4. Ak arabn o kadar itik ki bizim kimse meyhane mi arap kpne mi benzediimizi bilmez.) 5 Nam- dil-i Sevdyyi cn gteye rab bezer Kim her biri bir ll-yi drdneye bezer (5. Her biri bir inci tanesine benzeyen Sevdynin gnlnn nazmn l cana bala.) Mefl Mefl Mefl Feln , S

a 2a

Sde 3. beyit 2. beyit, 3. beyitte 2. beyit olarak yer almtr. : mey: leb S. 4a : ol kadar: ol kadar S. 4b : Bilmez um- mey mi ne umneye bezer: ol rfi gr kim um- meyneye benzer S.

65

13 1 Gzi ehl-i naarlar grp h didiler Bir dem insana ens olmad h o didiler (1. Nazar ehli olanlar gzn grp ceylan dediler. Ah! O hi bir zaman insana yakn olmad dediler ) 2 Cybrn ser-i kyuda grenler gzm Gemeye avf idben anludur ol u didiler (2.Mahallenin banda gzmn rman grenler, orda gemeye korkarak O su, kanldr dediler.) 3 ofiler vecde varup mest-i gz ev ile odlar mescidi meyneye y H didiler (3. Sufiler gznn sarholuu evki ile vecde gelip, mescidi brakarak meyhaneye y H dediler.) 4 Bezm-i glende leb vafn murb od Aa umru v kebter da k k didiler (4. algc, gl bahesi meclisinde dudann vasflarn syledi. Kumru ve gvercin onaku ku [syle syle]sesini kardlar.) 5 Grdiler cm- amu n iderem lar Vard raya ol varmaya ayu didiler (5. Aklar gam kadehini itiimi grdler. Aklarn vard araya onun varmasna kayg dediler.) 6 tdi derdin dil-i Sevdy eibbya sul Leb-i dilberden aa erbet-i dr didiler (6. Sevdynin gnl doktorlara derdinin ifasn sordu. [Sevgilinin] duda ona deva erbetidir dediler.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln ,S

Sde 3. beyit 2. beyit, 3. beyitte 2. beyit olarak yer almtr. : idben: aplup S. 6b : dilberden: dilberdir S.
2b

66

14 1 Lal ki bezm-i sni urrem uup durur Cm- cihn-nmdur an Cem utup durur (1. Dudan gzelliinin meclisini mutlu etmektedir.[O,] cihan gsteren bir kadehtir, onu Cem tutmaktadr.) 2 Cn cbbesini cevrle k itmeyince am Elden omaz etegini mukem utup durur (2.Gam , can elbisesini eziyetle yrtmadka, eteini sk skya tutar, elinden brakmaz.) 3 Nergis gzden itmee eyi lillh iy Yollarda emdnla dirhem utup durur (3. Nergis, gznden Allah iin k istemek amacyla yollarda amdanla dirhem tutmaktadr.) 4 rmee yd- vala hicrle cn u dil Yllar durur ki rze-i Meryem utup durur (4. Can ve gnl, seninle kavuma bayramna ermek iin, Hz. Meryem gibi yllardr oru tutmaktadr.) 5 Anber au hevsla Sevdy ursa dem Dvnedr divn gren dem utup durur (5. Sevdy ne zaman senin anber kokulu sann isteinden bahsetse, divann gren deli olur, onu kan tutmutur.) Mefl Filt Mefl Filn

67

15 1 Ek-i emim kyu iinde yetm ftdedr Dest-gr ol kim naardan ddi merdm-zdedr (1.Gzyam senin mahallende dkn bir 2 Ana n itmege cm- leb--leb sen eh Bezm-i glende gl udu lalin bdedr (2. Sen padiahn akna, azna kadar dolu kadehi imek iin, gln, gl bahesi meclisinde tuttuu dudan arabdr.) 3 Vii meynede ordum grp ber-dendedr Da mey itmek diler dundaki seccdedr (3. Vaizi meyhanede sordum, bir kp zerindedir. Daha da arap yapmak diler, omzundaki ise seccadedir.) 4 Gel vucdu barna avv ol arrf ol Gevher-i madu ger istersen ol derydadur (4. Gel vcudunun denizne dalg ol, sarraf ol. Eer gyenin cevherini istersen ol denizdedir.) 5 Say lalin leb iyyetidr gyiy ol afyle fera kim sar- abdadur (5. Ey saki, u arap kadehinin elence ile ferahlk vermesi sanki [sevgilinin] yakut dudann tesiriyledir.) 6 resn pynna Sevdy firat rhnu Rehber n himmet-i ll-i ud ehzdedr (6. Sevdy! Ayrlk yolunun sonuna ularsn. nk [senin] rehberin Allahn glgesi [olan] ehzadenin yardmdr.) Filtn Filtn Filtn Filn yetimdir. O gzden den kii zadedir, onun elinden tut.)

68

16 1 Cn u dil pervnedr em-i cemal nrdur Mh- tbndur yzi zlfi eb-i deycrdur (1. Senin gzellik mumun nurdur. Can ve gnl de onun pervanesidir.Yzn parlayan ay, san karanlk gecedir.) 2 Zlf [] rusruda cn em-i sermest sen Gicede glende yatur merdm-i mamrdur (2. Ey sevgili, sanda ve yananda senin sarho gzn,geceleyin, glbahesinde uykulu gzlerle yatar.) 3 aste lm itmese aynu inyet ta deil Ky ol merdmler ehr-i vefdan drdur. (3.Senin gzlerin hasta halime yardm etmese buna almaz.[nk] o gzlerinin mahallesi vefa ehrinden uzaktadr.) 4 ldrrse gzleri seni ey dil am deil amze-i celldnu matli n mafrdur (4. Ey gnl, [sevgilinin] gzleri seni ldrrse zlme. nk [onun] yan bak celladnn ldrd kii balanmtr.) 5 yknrse eme glende nergis a deil n arb am olur ol itdi mazrdur (5. Nergis, gl bahesinde senin gzlerine zenirse buna almaz. nk garip kii kr olur ve onun yaptklar hata olarak grlmez.) 6 k olaldan zerre-ve mirile Sevdy sen smn- a iinde gn bigi mehrdur (6. Sevdy, senin sevginle zerre gibi toprak olduundan beri, ak gnde gne gibi mehurdur.) Filtn Filtn Filtn Filn

69

17 1 Del glm yine ol zlf-i semensya der Yani dvne olup bend ile zindne der (1.Deli gnlm yine o sevgilinin yasemine benzeyen salarna der. Yani delirip balanarak zindana atlr.) 2 Alad dil grben ddede drr dlerii cedr an kim nu gevheri ummna der (2 Gnl, azndaki inci dilerini grnce alad. Sanki cevheri denize den bir tccardr.) 3 Gzler glm evinde anasun merdmdr Mest eyd gelben ke-i dvne der (3. Gzlerin sanki gnl evimin gzbebeidir. Sarho ve lgn geldiinde meclisin kesine der.) 4 Ey gzim nr saa a m rab olsa arb n meseldr bu ki b dde-i pinhna der (4. Ey gzmn nuru! Rakipler sana yakn olsa buna almaz. nk bu:Saknan gze p batar ata sz ile anlatlmtr. 5 anasn dilde ayl-i ru ey mh-cebn Mihrdr revzeneden ne-i sultna der (5.Ey ay alnl sevgili, yanann hayali gnlde sanarsn. Sultan evine pencereden den gnetir ) 6 an bir - eyd ki perkende olup Cn- Sevdy gibi grdii cnne der (6.Nerde,perian bir ak gibi grd gzele taklr.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln olursa, Sevdynin can

70

18 1 Cnum cef-y yr ile derd bel eker Glm am- nir ile renc in eker (1. Canm sevgilin cefas ile dert ve bela eker. Gnlm, sevgilinin gam ile ar ve zahmet eker.) 2 B-gneler srer yine yru afsn Cevr cefy anda ise in eker (2. Sevgilinin sefasn yine yabanclar srer Nerede sknt ve eziyeti varsa [onu da] tandklar eker.) 3 Kel mihr-i mil ile alup gerd-i rhu Pr-i felek gzine meger tty eker (3. Senin yolununun topran gz doktoru muhabbetle alp, felein gzne srme olarak eker). 4 a- ubr u ardur rz-y dil Ky- nigra an meger k [] m eker (4. Gnln istei sevgilin yana ve tozlu ayva tyleridir. 5 Sevdy asret-i ser-i kyula virse cn kin bu sitna yine ol hev eker. (5 Sevdy, mahallenin ba hasreti ile can verirse, topra yine o eii arzular.) Mefl Filt Mefl Filn Sevgilinin mahallesinde meer onu toprakla su eker.)

71

19 1 Ey ar- aa n std primz Mihrle ren old amr-i mnrimz (1. Ey ak yolunda yal ustamz, senin sevginle aydnlk olan kalbimiz parlad.) 2 Ol serde bir naarda hevdr olmaa l naarlarn ki bulnmaz nazrimz (2. O bata bir bakta istekli olmak iin, bizim stn baklarmza benzer baklar bulunmaz.) 3 Aar atma liye kim r- b yiter Ky- nir topra misk-i abrimz (5. Ey attar! Gzel kokulu bitkiler satma, [bize] gzel koku miski olarak sevgilinin mahallesi topra kokusu yeter.) 4 Cy itdi cnda eme-i rd-i rz T ren old gn gibi m-fi-amrimz (4. Canda yanann gneinin emesi yer etti. Bylece gnldeki gn gibi aydnland.) 5 Cevr cihn seryna od ursa am degil Kim yodur lem ire bizm bir asirimz (5. Cevrin dnya sarayn yaksa znlmez. [nk] dnyada bizim bir hasrmz [bile] yoktur.) 6 Sevdy ol belbil-i ba- cihn bizz Kim iyn- ara irpdr afrimz (6. Sevdy, biz dnya bann blblleriyiz. Bizim sesimiz arn ku yuvasna kadar ular.) Mefl Filt Mefl Filn

72

20 1 Cnum ld esr ol zlf dil-d eylemez Bend-i amdan glmi bir laa zd eylemez (1. O sa canm esir ald, gnlm mutlu etmez. Gam bayla bal gnlm bir an hr brakmaz.) 2 Mlk-i dilde olal mimr benn-y amu Dim bnyd virn eyler bd eylemez (2.Gnl etmez.) 3 Kef idp urd-i ryundan nib- zlfini Bu dil-i amnimi bir gn Ferad eylemez (3. Sann perdesini, yznn gneinden ap, bu kederli gnlm bir gn neelendirmez.) 4 Alasam gl yzie aru benmn acyup Glsitn iinde blbl-var m feryd eylemez (4. Gl yznn karsna geip alasam, gl bahesinde acyp feryat etmeyen blbl var m?) 5 Gzlernde dzdi Sevdy ayal nesin il olan kimse u stinde bnyd eylemez (5. Sevdy [senin] hayalinin evini gzleri zerine yaptrd. Akl olan kimse su stne bina yaptrmaz.) Filtn Filtn Filtn Filn mlknde gamnn ustas, mimar olduundan beri, her zaman kurulu olan ykar, tamir

73

21 1 Cennetl- Mev gerekmez a didrsuz Mlket-i dnya afesdr blble glzrsuz ( [Nasl] Dnya mlk gl bahesi olmadan blble kafes [ise]; a [da] sevgilinin yznn olmad Meva cenneti gerekmez.) 2 Yrsz mey obetin zinhr zinhr eyleme Zehr olur her atresi ol lal-i ekker yrsuz (2. Sakn, sakn iki sohbetini sevgilisiz yapmayn! O eker lalin [arabn]her damlas sevgili olmadan zehr olur.) 3 utd glmde ayl-i zlf-i rusru vaan ande ise genc vrn olmazm mrsuz (3. Yanandaki sann hayali gnlm vatan edindi. Hazine ve harabelerin olduu yerler ylansz olmazm.) 4 yknrm zerre ol yru dehn- tengine lini andan bilir m andan ol mikdrsuz (4. Zerre o sevgilinin darack azna zenirmi. Kendi halini o, kendini bilmez ondan bilirmi.) 5 Yr kyundan r ol didim ayra didi Bunda bl olmaz belsuz gl bulnmaz rsuz (5. Yabanclara: Sevgilin mahallesinden uzakla dedim. Yksek yerler belasz, gl dikensiz olmaz dedi.) 6 Terk-i dergh itme ger ldrseler Sevdy n Yr bbnda gerekdr olan rsuz (6 Sevdy, seni ldrseler de sevgilinin kapsn terk etme. nk sevgilinin kapsndaki an utanmaz olmas gerektir.) Filtn Filtn Filtn Filn

74

22 1 emende met manendi serv-i ser-firz olmaz Ars- oncada lal misli unc u nz olmaz (1. imenlikte [senin] boyuna benzer ba yksek bir servi olmaz. Gonca gelininde, dudan gibi naz ve cilve olmaz.) 2 Budr bezm-i amuda h idp yanduum her dem en germ olmaz ol mecls ki anda sz [u] sz olmaz (2. Gam meclisinde h edip her zaman yanmamn sebebi bir mecliste saz ve szn olmazsa meclisin snmamasdr.) 3 Baharn sni cn germe r cevriyle Meseldr bir kfeyle bilrsin nki yz olmaz (3. Ey sevgili, gzelliinin baharn diken sknts ile geirme. Bilirsin bu: Bir iekle yaz olmaz ataszyle anlatlmtr.) 4 Dil-i dildr nerm itdi seerde zr- pr-szum Kim aydur h- dili hen-gdz olmaz (4. Seherde yakc inleyilerim sevgilinin gnln yumuatt. Kim an gnl ahnn demir eriten olmadn syler.) 5 Ser-i kyunda Sevdy itiyle hem-ser olmsn Bu del mertebey miskn saa add bil az olmaz (5. [Sevgilinin]mahallesi banda Sevdy kpeiyle arkada olmusun. Ey miskin haddini bil, bu rtbe sana az deildir.) Mefln Mefln Mefln Mefln

75

23 1 Murb elanu itdi istim Zhre-i zehr urur dn gn sim (1. Ey algc, iekli 2 lem ire aa bnyd olmasa Kendzimden eyleridm itir 2. Dnyada akn esas olmasayd ben onu kendi iimden icat ederdim.) 3 Boynn urma kim istemez T- amzeden ser cn init (3. [Ey sevgili], ann boynunu vurma nk [o] yan baknn klcnn ba ve gznden kesilmesini istemez.) 4 Cn alup cn gel inkr itme kim let-i nezimde olmasun niza (4. Ey sevgili, gel can aldn inkr etme, can ekimem esnasnda kavga olmasn.) 5 Ky- dilberde kedd olanlarun Tlii bulur erefde irtif (5. Sevgilinin mahallesinde alanlarn ksmeti eref kazanp ykselmektir.) 6 Eyledi Sevdy kyudan sefer Elved ey h- bn elved (5.Ey sevgili Sevdy senin mahalleden ayrld. Elved ey gzellerin h elved!) Filtn Filtn Filn Zhre yldz senin arkn duyunca gece gndz dnd, sema etti.)

76

24 1 Dilber ben bendee bezer yine kn eyled amzei ser-tz idp ebrlaru n eyled (1. Ey sevgili, beninin kuluna yine dmanlk ettin. Yan baknn oklarn sivriltip, kalarn attn.) 2 Gr ne yz vird yine ey sat-r [ol] ite kim Ol tekellfsz nigr byle hodbn eyled (2. Ey ask suratl, o ite gr ne yz verdin, o tekellfsz nigar kendini beenen [kii] eyledin.) 3 Snbl-i zlfinden ol yaru benefe ey ab Ne aber virdi kim ol miskni amn eyled (3.Ey sabah rzgar, o yrin meneke kokulu zlfnn smblnden ne haber verdin de, o a kederlendirdin.) 4 Dil ber [i]lden vef resm gtrd h kim a cevr itmee lemde yn eyled (4. Ey gnl! Memleketten vef usln gtrdn! Aka cihanda cevr etmeyi usl haline getirdin.) 5 a- add add zre server aydur gren Ey edebsz mre serv stine n eyled (5.Ey server, yanandaki ayva tylerini boyunda grenler: Ey terbiyesiz karnca servi aacn zerine yuva yaptn der.) 6 sn mecmuasn talm idp Sevdyye Namn erunu mevzn [u] renn eyled ([Ey sevgili,) gzelliinin kitabn Sevdyye rettin. [Onun] iirlerini dzenli ve renkli kldn.) Filtn Filtn Filtn Filn

77

25 1 Bir nefes lal-i nigr olsa dil hem nefes Dem-i s gibi cn-ba ola dim nefes (1. Ey gnl! [Senin] nefesin sevgilinin nefesi bir araya gelirse; nefesin, Hz. snnki gibi her zaman can balar.) 2 ki iksrle zer eylemege libise Aya tozna yz srmee olsun heves (2. Topra iksirle altn yapmay istiyorsan, [sevgilinin] aya tozuna yzn srmeye istekli ol.) 3 Beni men itme nefesden ki rab lrem Sz abl eyle nefes ut ki utulsun nefes (Ey rakip, beni nefes almaktan men etme lrm, sz kabul et, nefesini tut da, nefesin tutulsun.) 4 Zlfn ana add nice l eyledi kim Dil-i any ikr eyledi l-i meges (4. Sann ana [senin] yanan nasl bir hile etti de, ankann gnln sinek benin avlad.) 5 Dil-i peyknu ile n- cn snemde anasn tidr iinde demrden afes (5. Senin okunun dili ile cann syleyii sinemde, demir kafes iindeki papaan gibidir.) 6 Dr- slma girp gz gre mn getrr Hey ne kfir durur ol urre-i te-peres (6.[Senin] o ateperest kakllerin ne kafirdir de, gz gre gre slm lkelerine girip iman eder.) 7 Tc- devlet ser-i Sevdyye lemde yeter Py bsna eger olsa dil dest-res (7. [Sevgilinin] ayak pne gnl frsat bulursa bu, dnyada Sevdynin bana devlet tac olarak yeter.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

78

26 1 Murb terennm it bize ay [u] naam gerek Dny den durur an in ne am gerek (1. Ey mutrp ark syle, bize gzel ses ve yiyip ime gerek! Dnya alaktr onun iin tasa etmemek gerek.) 2 Bezm-i afda nki utar s b- r Ay- Sikender eylemegi cm- Cem gerek (2. Saki safa meclisinde lmszlk suyunu tutar. skender gibi yiyip imek iin Cemin kadehi gerekir.) 3 Bu aste cna derd-i muabbet dev yiter Hergiz abbden ne if v ne em gerek (3. Bu hasta cana muhabbet derdi deva olarak yeter. asla doktordan ifa ve ila gerekmez.) 4 ula amzen hevesine denler n tr-rast add kemn bigi am gerek (5. [Ey sevgili] kanla, yan bakn hevesine kaplanlarn boyu doru giden ok gibi, yay gibi de eri olmal.) 5 Genc-i vcd opolu avg imi hem Ehl-i ferat deme gnc-i adem gerek (5. Vcut hazinesi daim kavga gibi doluymu. Fergat ehline yokluk kesi gerek.) 6 sni glne olmaa ey r med-n Sevdy gibi blbl-i b- rem gerek (6. Ey huri, gzelliinin glne vg okuyan olmak iin, Sevdy gibi rem bann blbl [olmak] gerek.) Mefl Filt Mefl Filn

79

27 1 Devr-i gldr siy ay- mdm itmek gerek Gerdi-i gerdn- dna intim itmek gerek (1. Ey saki, gl zamandr, srekli yiyip imek gerekir. Alak felein dnnden intikam almak gerekir.) 2 Bu selm ile radan lbl Klbe-i aznn drs-selm itmek gerek (2. Bu selam ile uzaktan lbal an hzn evini, cennete evirmek gerekir.) 3 n hall old eratda arm ad meye Nmn meynen beytl-arm itmek gerek (3. eriatde araba haram demek helal olduu iin meyhanenin ismini haram ev [Kbe] olarak deitirmek gerekir.) 4 nki old mrmz seyr-i felek gibi ser Devrini cm- mey s devm itmek gerek (4. mrmz, felein yry gibi hzl olduu iin ey saki, arap kadehinin dolamasn devam etmek gerek.) 5 alaru Sevdyyi zincire ekdi re ne Aa ne lzm gelrse iltizm itmek gerek ( [Ey sevgili] salarn Sevdyyi zincirle balad iin aresiz, ak iin ne gerekirse [onu] grev bilmek gerekir.) Filtn Filtn Filtn Filn

80

28 1 Gelr cn asdna cnn ekp t- cef grdk Aytdk ayr- madem yr o geld af grdk (1. Sevgilinin can almak amacyla eziyet klcn ekip geldiini grdk. Sevgiliye: Kavumann hayrdr, ho geldin, saf grdk dedik.) 2 Olal merdm-i emm boyu servi hevdr Biz anu anlu yaundan ien ok mcer grdk (2. Gz bebeim [senin] servi boyunun isteklisi olduundan beri, biz onun kanl yandan ok macera 3 Anun ekdk el ey ce bu bzr- dnydan Beyet cev-fr olmdur ol gendm-nm grdk (3. Ey hoca! O, buday gsterip arpa satan olduu iin [biz] dnya pazarndan el ektik.) 4 Aceb midr seng-i kyu grp izine yz srsem Nice yldr bu urbetde da bir n grdk (4. [Senin] mahallenin tan grp, izine yz srsem alr m? [nk o,] yllardr gurbette grdm tek tandk [kiidir.] 5 Sezdr devr-i snide Sikender-vr ay itsem Yzide n sen yne-i gt-nm grdk (5. Gzelliinin devrinde skender gibi yiyip isem uygundur. nk [senin] dnyay gsteren aynay grdk.) 6 Dil-i Sevdyn derdine em sorduk abb aydur arb- lal-i yr olmazsa derd b-dev grdk (6. Sevdynin gnl derdine doktordan ila sorduk. Sevgilinin dudann kadehi olmazsa derdini devasz grdk dedi.) Mefln Mefln Mefln Mefln

81

29 1 Sr apudan ol rab-i kfiri bir re l Vir alt Amede eytn gel vre l (1.[Ey sevgili,] bir re bul u kfir rkibi kapndan kov. Hz. Peygambere salat et, gel eytan ba bo brak.) 2 ang urunda lenler klayas didim Var amyl zlfii ol gerden-i ayre l (2.Urunda lenlerin hangisi klayacak dediim, var san u rakiplerin boynuna muska eyle.) 3 nkim ol urd-li od dye-- gel Mihri bln eyleyp mh aa kehvre l (3.Ey dad, o gne talihli dodu gel; gnei yastk, ay da ona beik kl.) 4 yknrmi a- yre kr-i bil-lh ey ab Tiz iri yzi anu bzr iinde re l (Ey sabah rzgr, Allaha kr sevgilinin ayva tylerine zenirmi, abuk ol onun yzn pazar iinde karart.) 5 aner-i cevrle cn bu dil-i Sevdyn Saa kim didi ki her dem yreginde yre l (5. Ey sevgili, cevrinin haneriyle Sevdynin gnln her zaman yarala diye sana kim dedi?) Filtn Filtn Filtn Filn

82

30 1 huma ekmden artu kimesne hem-dem del rruma snemden zge h dil marem del (1.hma gzyamdan baka kimse arkada deil. Srrma gsmden baka hi kimse mahrem deil.) 2 Bir gn ola aya pmee bulam dest-res n meseldr bu ki devlet er bandan kem del (2. Bir gn ayan pmee frsat bulursam, bu: Devlet, [talih] er bandan hibir zaman eksik deildir. ataszyle aklanmtr. 3 Bir nefesde bi dil-i emvta virirken ayt Lale kimdr ki diyen s-yi Meryem del (3. Bin l gnle bir nefeste hayat verirken; dudana Meryemin ss deil diyen kim olabilir?) 4 Deli mm azu ile dl zlf derde Yo durur bir dem ki cn u dilde am mdam del (4. Mim azn ile, zlfnn dalna dmden beri, can ile gnlde gamn birlemedii bir anm yoktur.) 5 Dl- zlfle elif add dehnu mme Yazmazsa Sevdy ger cn ufuna dem del (5. Sann dal ile , elif boyunu ve mim azn eer Sevdy can sayfasna yazmazsa adam deil.) Filtn Filtn Filtn Filn

83

31 1 A alnu ki matla- ub- afdur ol Gster yzi ki mihr-i muabbet-fezdur ol (1. O safa sabahnn douu olan alnn a! Muhabbet arttran gn yzn gster! ) 2 a urduumu sneme derd ile gren dir Bir seng-dil muabbetine mbteldur ol (2. Gsme dert ile ta vurduumu gren,o, bir ta gnllnn sevgisine tutkundur, der.) 3 tdm abbe derd-i dil-i asteden sul Didi ki a derdi durur b-devdur ol ( 3. Doktora hasta gnlnn derdinden sordum. O, ak derdidir, devaszdr dedi.) 4 Zlf hms glgesi baumdan ey per Dr olmasun ki sye-i luf- uddr ol ( 4.Ey peri, Allahn lutfunun glgesi olan sann hm glgesi bamdan eksik olmasn!) 5 Sevdyyi grp ser-i kyunda ol abb Dimi ki baa olan b-nevdur ol ( 5. O sevgili Sevdyyi mahallesi banda grnce: O bana k olan nasipsizdir demi.) Mefl Filt Mefl Filn

84

32 1 Aa dil bylesine iltiser durur ecel n mesel durur bu kim el-abr sandukul-amel (1.Senin akna ecel bylesine iletecektir nk: Mezar, yaplan ilerin sanddr diye bir atasz vardr.) 2 amze ucndan a- tezvrii utdm a cceti durur anula kim lar cedel (2. Yan baknn ucundan yalan haber veren [mektmubunu]haberini gerek saydm. [Bu] kesin bir delildir. Onunla kim kavga eder?) 3 Mrid-i kmil durur zlf-i siyeh-p meger Kef ider nr- kermet kime kim virirse el (3. Meer senin karalar giyen san, bir olgun bir mrittir. O kime el verirse, kermet nurunu kef eder.) 4 Mest olur minberde vi men idp mey-gn leb nki zikrl ay niful aydurur fil mesel (4. Viz minberde arap renkli kadehini yasaklarken sarho olur. nk Yeme meyi anmak, yeme imenin yarsdr diye bir atasz vardr.) 5 Ol abb-i cna lalden if ldum sul Didi Sevdy dimaua sen gelmi alel (5.O can doktoruna dudandan ifa istedim. Ey Sevdy senin akln bozulmu dedi.) Filtn Filtn Filtn Filn

85

33 1 S getr abhu ki n- erb idem Bnyd ne-i ama dehri vb idem (1.Ey ski, sabah arabyla dolu kadehi getir de ieyim.Zamann gam temelini uyku haline getireyim.) 2 Meyne uffesin ulayup b- ekile Pr-i mun bezmine yzimi trb idem (2. Meyhane sofasn gzya ile sulayp, eyhin meclisine yzm toprak edeyim.) 3 Kef-i kermet olmasa mescidde fiy Gel himmet eyle meygededen fet-i bb idem (3.Ey sf, mescidde kermet kef olunmasa, gel himmet eyle meyhaneden kap aaym.) 4 Mihmn olursa ne-i dilde ayl-i dost Ekm arb anlu cigerden kebb idem (4. Dostun hayli gnl evinde misafir olursa, arap [renkli] gzyam, kanl cierden kebap edeyim.) 5 Zencr-i zlfe dil-i Sevdy dkn Mecnn [u] Leyl bigi yazup bir kitb idem (5.Sevdynin gnl senin sann rgsne dkndr.Mecnun ile Leyl gibi yazp bir kitap ideyim.) Mefl Filt Mefl Filn

86

34 1 Dilimi t- cefyile dilersen dilesin Baa an aladasn me bigi sen glesin (1. Gnlm cef klc ile dilmek istersen bana kan alatasn, sen de kalem gibi glesin.) 2 Bilmedin br amudan ne eker dil greyin Sen da bencileyin olasn bilesin (2. Greyim bari senin gamndan gnl ne eker, bilmedin. Sen de ben gibi ak ol da bilesin.) 3 Bse virrse alp yerine bin lal gher Vireyin iki gzmden arup ne ki dilesin (3.Bin lal ve cevher alp yerine pck verirse, iki gzmden karp ne dilerse vereyim.) 4 Dneyi cennet iinde dem avv yidiler Bezedp smblne kendmn snblesin (4.Senin kvrck san buday baana benzetip, Adem ile Havva cennet iinde dneyi yediler.) 5 Dil-i Sevdy vala bulumaz h ark Nice kim devr lur alarunu silsilesin (5. Salarnn rgsne doland gibi Sevdynin gnl, sana ulamaya hi yol bulamaz.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

87

35 1 olmad henz n- arb eylemeyen te-i aa yaup cn kebb eylemeyen (1. Ak ateine yanp cann kebap eylemeyen, arap imeyen ak olmad henz.) 2 Secdesi sehv durur eylemesn nz [u] niyz Der-i meynede alnn trb eylemeyen (2. Meyhne kapsnda alnn toprak eylemeyenin eilmesi yanltr, nz ve niyz eylemesin.) 3 davsn edp n ki yalan alamasun Felei asn ek ile pr-b eylemeyen (3. Felen tasn gzya ile doldurmayan, ak davasnda bulunup yalandan alamasn.) 4 Genc-i gencine-i esrr- ilhm demesn Kendn mlk-i vcd arb eylemeyen (4. Kendi varlnn mlkn harap eylemeyen Allah srlarnn hazinesinin hazinesiyim demesin.) 5 Ne kadar ufye kef-i kermt idemez uy Sevdy aup fi arb eylemeyen (5. Ey Sevdy, suyu ap sfi arap eylemeyen, ne kadar sofu ise de keramet gsteremez.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

88

36 1 Yzi grdke glende zarur gl aysdan Leb evkyle c eyler kadehde ml afsdan (1.Gl, gl bahesinde senin yzn grdke utancdan kzarr; kadehdeki arap, senin dudann evkiyle sevincinden oar.) 2 Boyu servini olaldan gzm gnlm hev dold Arada an olur her dem bularn mcersdan (2.Servi boyunun hevas ile gzm gnlm tutulduundan beri, bunlarn macerasndan her an arada kan kar.) 3 au efisi cnuma unar bir zehr-i ktil kim Gep durur bu ar- oabzu yidi asndan (3. Bu hokkabaz felein yedi tasndan geip duran engerek ylan san, her an ldrc bir zehir sunar.) 4 Grp unnb- lal e-i zlf kenrnda urur yetim az suyu itihsndan (4. Dudann erbetini sann rgsnn kenarnda grp, yetimin itahnda aznn suyu durur.) 5 lrsem ba ile Ysn okyasn ey a rip nara-i yre-i nigru o yarasdan (5. Ey ak, eer sevgilinin ok yarasnn inleyii ile lrsem bamda Yasin oku.) 6 Dil-i Sevdy Ferhd ol leb-i irne oldu kim Cihn Hsrevleri kemdir anu kemter gedsndan (6. Sevdynin gnl o irinin dudana Ferhd oldu; dnya padiahlar onun deersiz bir dilencisinden de deersizdir.) Mefln Mefln Mefln Mefln

89

37 1 k olduumu yola or bd- seerden Kola da aya toz ile geldi seferden (1. Seher yeline senin yoluna toprak olduumu sor! O da aya tozu ile seferden geldi.) 2 Dvne gl yle ki mestne gze urtulmad sevdl baum rla erden (2. Deli gnl senin gzne yle sorhotur. Sevdal bam karklk ve ktlkten kurtulmad.) 3 Frat gicesinde ten [] tenh v ribe Hem-dem bulunr m da yek h eherden (3.Ayrlk gecesinde yapayalnz ve kimsesize seherde ekilen htan daha iyi yolda bulunur mu?) 4 Ol eh szm drine tutmadun Gzya gibi ddm ayalara naardan (4. O h [sevgili} szmn incisine kulak tutmad iin, gzya gibi, baktan ayaklara dtm.) 5 Gn yzne eb-reng au olal hyil Alar bu ara gnl gzm devr-i amerden (5.Gn yzne gece renkli san engel olduundan beri, bu kara gnl gzm ayn dnnden alar.) 6 Sevdyye ger mr muvin olur ise Dehrinde ol alasa gerek ehl-i hnerden (6. Sevdyye eer mr yardmc olursa, hnerlilerden zamannda onu anlamas gerek.) Mefl Mefl Mefl Feln

90

38 1 Gzidir glmz ehrini yamaya viren Rudur mrmz myesini mya viren (1.Gzmzn ehrini yamalayan [o sevgilinin] gzdr. mrmzn mayasn suya veren de onun yanadr.) 2 Server adrini iksr-i ayt ne bilr Aya opran mlket-i dnyya viren (2. Ey padiah, ayann topran dnya mlkne veren ebedi hayat suyunun deerini ne bilir?) 3 Nad- vati oyuben ua-i ferdya der f-i ddrn aun cennet-i Mevya viren (3. Yznn sofusunu Mev cennetine veren, zamann deerini brakp yarnn tasasna der.) 4 Dn [] gn mey-kede-i a aratde benm em-i ser-olarudur baum avya viren (4.Tarikatta meyhanesinde bam gavgaya veren sarho gzleridir.) 5 Mala- mihrde urd-i ceml var iken Nice bedr-ay durur glni bed-rya viren (5. Gnein douunda gzel yznn gnei var iken, ayn on drdne gnln veren ne kadar kt dncelidir.) 6 te-i addine Sevdy yanarken dil cn Dde-i zlf durur glmi sevdya viren (6. Sevdy [sevgilinin] yanann ateine can ve gnl [ile] yanarken, gnlm sevdaya veren sann dumandr.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln benim gece gndz ak

91

39 1 Cn ne adem kim yzim stine baarsn Ba gzlerm stine kim nr baarsn (1.Ey sevgili, ayanla yzmn zerine basarsn. Gzlerimin stne bas da gzlerimim nuru artsn.) 2 Ey me misl itd diy yd adan Drc-i drr yta nin arf atarsn (2.Ey kalem gibi olan sevgili, sana yazy hatrlatt diye neden yakut ve inci kutusuna laf atarsn?) 3 rn deheni rzna irmee niru Ey ehd eker nice orup azn ararsn (3. Sevgilin tatl dudan srrna ermek iin ey eker ve bal neden sorup sevgilinin azn ararsn.) 4 Bir udesin ey dil anu all idemezsin Diatde egeri ki l r yarars (4. Ey gnl, geri sen dikkatte kl krk yararsn ama [sevgilinin] sann bir dmn zemezsin.) 5 Bazr- cemlide glp dilber ey gl Yz uyun yirlere kp kime u atarsn (5. Ey gl, sevgilinin gzelliinin pazarnda glp, yz suyunu yerlere dkerek kime su satarsn?) 6 Cn rularua dil zeanu chna ddi Birin oda atdu birini uya alarsn (6. Can, yanaklarna; gnl, ene ukuruna dt. Birisini atee attn, dierini suya salarsn.) 7 Ol onca leb hicr ile ey ute-lle anlar yuduben alar barua basarsn (7. Ey yanm lale, sevgilinin dudann ayrl ile kanlar yutup, barna ta basarsn.) 8 rnlige azudan uurlar diy ar Yo yire nin ehdi boazndan asarsn (8. Atar irinlik denen ilac azndan alar diye Yok yere neden bal boazndan asarsn.)

92

9 n kim ser-i divneye Sevdy alem yo Ya odlara bu defter dvn nidersin (9. Ey Sevdy, mademki dvnenin bana kalem yok bu defteri atete yak.) Mefl Mefl Mefl Feln

93

40 1 Bize vaet idp ol em-i h Kimnle ud ns h o h (1.O gzleri h bize vahilik [yabanclk] edip, h kiminle yaknlk kurdu?) 2 Sitremden gzm alamasun m Ki elinde sm olur ol merdm u (2.Gzm bahtma alamasn m? O sevgilinin elinde su gm olur.) 3 arb- an n eyle ey dil Ki vardu yire varmaya ayu (3.Ey gnl, urad yerde kederin olmad ak arabn i.) 4 Grnmez l-i addnde meseldr Bu kim olur r dibi arau (4. Sevgilin yana zerinde beni grnmez. Bu: Mum dibine k vermez atasz ile anlatlmtr.) 5 Dimi kyumda ol derv neyler Didm dervdr reyyn y h (5. [Sevgili:] u dervi mahallemde ne yapar? diye sormu. Ya hu o sarho bir dervitir, dedim.) 6 Dil-i Sevdayye lalden zge Bulnmaya if iinde dr (6. Ey sevgili, Sevdynin gnlne ifa olarak senin duduandan baka ila bulunmaz.) Mefln Mefln Feln

94

41 1 Gl yzie yknmese ey dost iende Olmazd bu vechile ien yiri dikende (1.Ey dost! Gl, senin yzne benzemeye almasayd, bulunduu yerde bu kadar ok diken olmazd.) 2 Anber au ftesi olmasayd meger Divne bigi alara dmezdi otende (2.Anber kokusu, senin sana bu kadar dkn olmsayd, dmezdi.) 3 Ll di namn n grdi aydan Drdneleri erm ile u oldu Adende (3.Aden ehrinin incileri, senin dilerinin dizilini grnce; utan ve kskanlkla su oldu.) 4 Lalin lebe ykndyn sat-dil olup a itdi ai uruban Tar Yemende (4.Kat yrek, senin yakut dudana zendii iin Allah onu Yemen ehrinde akik ta yapt. 5 Sevdy keml ehli lur sze tasn Anca ola ger olursa ir-i asende (5. Ey Sevdy, eer senin iirlerin gzel olursa onu ancak olgun kiiler takdir eder.) Mefl Mefl Mefl Feln deli gibi Hoten [ehrinde] dalara

95

42 1 zie yz srrem diyu ger ayr ne O gne irr ise ol da vara ne (1. Eer yabanclar, senin izine yz srerm diye vnrse, o gne ererse varsn nsn.) 2 Kemerin gr ki ne o m-y miynn uar Nice per sid-i smini naar l yiine (2. [Sevgilinin] kemeri belinin inceliini ne ho kucakladn gr, gmleinin [ise] gm kolunu nasl ptne bak.) 3 Didi ren o yrene beni severisen Vay aa kim gide yr ala dne (3.Aka [sevgili] beni seversen yreine u ifadeyi koy dedi:Vay sevgilisi gidip kendi kalan kimseye 4 amzesi nzesini tz lup em-i nigr an atar Rm- ruundan Arabn z begine (4. Sevgilinin gz yan baknn mzran keskinletirip, yanann Rumundan Arabn z beine dil uzatr.) 5 Dil-i Sevdy dimiler seg-i ky- Dimi nmesn ol delye di irdigne (5. Sevdynin gnl mahallesinin kpeidir demiler. [Sevgili:] O deliye syleyin [oraya] ulat iin vnmesin demi.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

96

43 1 tmedi re n ol yr bu b-resine Nideyin ne layn neyleyeyin resi ne (1. O sevgili bu aresiz aa bir re bulmad. Ne yapaym, ne edeyim aresi nedir?) 2 Gzi yru seni o itdi gl yreledi Saa kim dir ya kim var ol iki mest arasna (2.Sevgilinin gz seni sarho etti, yaralad. Ey gnl, sana kim o iki sarhoun arasna gir dedi? ) 3 lmesin derd ile bir pre dimi ram ideyin Var ii grgl .. au presine (3. Sevgili bir para merhamet edeyim de lmesin demi.) 4 Firat barum deldi ber gel hy begm Valu merhemin ur yreimin yresine (4. Ayrln barm deldi hay beyim beri gel de kavuma merhemini yreimin yarasna sr.) 5 Nola bir kez dise Sevdyyi ol yr grp Ya nedr sute al yine vresine (5. O sevgili, Sevdyyi grp bir kere Bu yanm, tutumu vrenin halin nedir? diye sorsa ne olur?) 6 Gzlerm yana ba afv- gnh it anem Aesi a olan bama yzi kresine (6. Ey put gibi gzel sevgili, gzlerimim yana bak, gnahlarm affet. Akesi ak olann yznn karasna bakma.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

97

44 1 Derfter-i sn gibi b dvn olmaya a- reynu misli a- reyn olmaya (1.[Ey sevgili,] gzelliinin defteri gibi gzel bir dvn yoktur. Senin gzelliinin yazsna benzer bir yaz yoktur.) 2 Glme derd am- dilber gelpdr ey srr Bunca mihmn stine sen da mihmn olmaya (2.Ey sevin, gnlme sevgilinin sknt ve kederi gelmektedir. Bu kadar misfir stne sen de misafir gelme.) 3 Ylur glm ayl gelmez ise sneme bet vrn olur ol yir ki sultn olmaya (3. Sultn olmayan bir yerin sonunun harabe olduu gibi, senin hayalin [de] gsme gelmezse gnlm yklr.) 4 Dest-i amdan dil girbnn al itmez ak idp cn cbbesin uryn- bryn olmaya (4.Can cbbesini yrtp plak kalmayan, gnl yakasn kederin elinden kurtaramaz.) 5 Bu eder meydnna girp alar trine Sne utmaya siper-ve merd-i meydn olmaya (5. Bu keder meydanna girip, kaza oklarna gsn siper gibi tutmayan yiit olamaz.) 6 Iyd-i vala irmesn ol kimse kim grp sen ol kemn ebrlaru arua urbn olmaya (6. Senin keman kalarn grp, karnda kurban olmayan, kavuma bayramna erimesin.) 7 Dilber Sevdy tarr eyle a nsasn Ger dilerse defter mnendi dvn olmaya (7. Eer senin defterinin benzeri baka dvn olmamasnn istersen ey Sevdy, dilberin hattnn nshasn yaz.) Filtn Filtn Filtn Filn

98

45 1 Kkl-i mgn ki gelmi add-i dilber stine Snbl-i ter sye alm verd-i amer stine (1. Tze snbln glgesini krmz gln zerine sald gibi, sevgilinin yana zerine [de], misk kokulu kkl dm.) 2 Bezedm dimi meger nergs gzie lf idp Acyup ssen ann ddi aner stine (2. Nergis [senin] gzne benzedim diye laf etmi. Susam ona acd iin zerine haner dt.) 3 addie yknmegi serv-i sehden ummazam Bu edepsizlikler der lkin anavber stine (3. Senin boyuna zenmeyi uzun serviden beklemezdim. Bu terbiyesizlikler ancak am fstnn yapabilecei eylerdir.) 4 em-i ytum eline l lem alup mdm Na- m-y miynu resminn zer stine (4. Yakut gzlerim, dim eline kl [kadar ince] kalem alp; [senin]l belinin inceliinin resmini altn zerine izer.) 5 Ey rab alma zebnua dii namn anu oma eylersin zarar elms- gevher stine (5.Ey rakib, onun diinin dzenini azna alma, Elmas ile gevher stnde zarar edersin.) 6 Hicr-i bn ldrr n bet Sevdyyi Gelseler bri bu miskni gzeller stine (6. Gzellerin ayrl sonunda Sevdyyi ldrr. Gzeller, bu misknin bri [ls] zerine gelseler.) Filtn Filtn Filtn Filn

99

46 1 n ekdi eh l au leker-i fitne old dil cn kiveri ehd er-i fitne ( 1.Ey sultn gibi gzel sevgili, benin ve ayva tylerin fitne askerini ekince cn ve gnl lkesi bal ile fitne karkl ile doldu.) 2 l sedd-i Sikender a- Yecce ek t T Rma hcm eylemesn leker-i fitne (2. skenderin seddini yap, Yeccn hududuna kl ek! Bylece kfir askerleri Anadoluya hcum etmesin.) 3 Zlfile gz grinesi didi mneccim Arepde arar itmi iken ater-i fitne (3. Meer o fitne yldz akrep burcunda elenip kalm, mneccim zlfnle gznn grnmesi lazmdr dedi.) 4 Berk-i gle y Rb ne fsn yazd au kim Ald kenrnda anu abher- fitne (4. Ey Allahm senin yazn sihirle gl yaprana ne yazd da, onun kenarnda fitne nergisi ald.) 5 Sevdy anu zlf a u lini medh it Dvnu ola t ki sen defter-i fitne (5.Ey Sevdy, senin dvnn fitne defteri oluncaya kadar onun san, ayva tylerini ve hlini methet.) Mefl Mefl Mefl Feln

100

47 1 l [] ebrs urup u revk stinde Tatm sir ile eyledi stinde (1.Onun beni ile ka revk kemerinin zerinde durunca takatimi sihir ile son haddine getirdi.) 2 Ra- devletde grp ilat-i sn ile seni ulle geymi anuram r Burk stinde (2.Talih atnda gzel elbise ile seni grnce; Burk stndeki cennet elbisesi giymi, hri sanarm.) 3 Cnm ol abab ile sb-i zen fikrnde Gzm ol sid ile glm o s stinde (3. Canm o [sevgilinin] elma enesi ile ene altnn fikrinde, gzm kolunda, gnlm ise baldrndadr.) 4 Mkil-i mesele-i a all idemedm Naarum ald siykyla sib stinde (5. Ak meselesinin mkln zemedim.[Bu iin] banda gzm kald.) 5 Rularu aksini grdike seryuda eh anuram pertev-i urd visk stinde (5.Ey padiah! Saraynda yanaklarnn aksini grdke gne prlts ile anlam sanrm.) 6 A bbnda rab ile dil itme cedel Ki arm olmaz aa kimse nifk stinde (6.Ey gnl ak kapsnda rakiplerler kavga etme. Kimse ona iki yzllk konusunda rakip olamaz.) 7 Grdi Sevdy ki ukna eh nz eyler tdi heng-i Sifhn r stinde (7. Sevdy, sevgilinin aklarna nz sultan gibi davrandn grd. Uzaktan [raktan] sfhan hengine giriti.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

101

48 1 Gel ull eyle dil cn gibi cn tenme Girevz t ki yatup birlige pirhenme (Ey sevgili, gnl ile cn gibi birlikte yatp gmleime girinceye kadar gel tenime gir.) 2 an luf u vef nimetin bilmezisem Urasun cevr cef t benm gerdenme (2. Ey sevgili, balama ve vef nimetinin hakkn bilmezsem, bel ve sknt klc benim boynumu vursun.) 3 te-i aa yaup yandururam em gibi ar- pervne-fat ger gele pirhenme (3. Eer [sevgili] pervne gibi dnerek gmleime gelse, mum gibi ak ateine yakp yandrrm.) 4 ecer-i snede te gresin Ms-vr Ger ays isteyu gelsen bu dil-i Medyenme (4.Eer bu Meyden ehri gibi olan gnlme Kays ararken gelsen; gss aacnda Hz. Musa gibi ate gresin.) 5 Dil-i Sevdyyi kyunda grp yr dimi Blbl-i ba- rem geldi benm glenme (5. Sevgili, Sevdynin gnln mahallesinde grnce: Gl baheme rem bann blbl geldi. demi.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

102

49 1 Sen gl gibi her laza glistn arasnda Blbl bigi ben h ile efgn arasnda (1.Sen gl gibi her an gl bahesindesin, ben [ise] blbl gibi h ve ferytlar arasndaym.) 2 Snbllerii a- izruda gren dir Arep ne acep old reyn arasnda (2.Salarn, yanann ayva tyleri zerinde gren: Akrebin reyhan arasnda ne ii var? der.) 3 Alama ile h ara batum ucndan aldum arau gicede yrn arasnda (3. Ah, kara bahtm sebebiyle alayarak karanlk gecede dostlar arasnda kaldm.) 4 Lalin leb ki sormaa ne men lursn L-bdd orulur kim buluna an arasnda (4. Yakut dudan [hakknda] soru sormaktan neden beni men edersin? Bir yerde kan varsa onun sebebi mutlaka sorulur.) 5 Dvneleri defter idersen anem yaz Sevdyyi ser defter o dvn arasnda (5. Ey put gibi gzel sevgili, delileri bir deftere kaydetmek istersen, Sevdyyi o dvn arasnda defterin bana yaz.) Mefl Mefl Mefl Feln

103

50 1 Serv arar bitmedi add gibi bustnda Olmad vs zlf bigi Hindistnda (1. Bostanda [senin] boyun gibi bir servi ve ard yetimedi. Hindistanda senin sana benzer bir tavus olmad.) 2 Dil leb aksin grp emmde alar gyy ccrdur kim ekkerin ar eylemi ummnda (2.Gnl, dudann aksini gzmde grp alar. Sanki denizde ekere gark olmu tccardr.) 3 Geri mmkindir misl ala ey ndir vcd Lkin olmudur naru mmteni aynda (3. Ey varl nadir olan, geri akla senin benzerin mmkn grnr ancak ileri gelenler arasnda senin benzerinin olmas imkanszdr.) 4 Lebler emsem disem au ne resme n ider n mey yodur yasa milket-i Osmnda (4. Dudaklarn emmek istesem, kalarn ne biim krtrrsn [atarsn] nk Osmanl Devletinde iki yasa yoktur.) 5 Yr n lmez dimiler sni Sevdy an Bu cihndr niceler yiter uru bhtnda (5. Ey Sevdy sana Sevgili iin lmezdemiler. Bu pek ok kiinin kuru iftiraya urad dnyadr) Filtn Filtn Filtn Filn

104

51 1 Beni ger m-y miynu am bir l la Kim ola lca saa l ide y l la (1. Eer beni senin belinin inceliinin derdi kl kadar zayflatrsa, sana az da olsa [bunun] dedikodusunu kim yapar?) 2 Virmezem bir l n u a milketine Ger bu sd ile sevd beni her l la (2. Bu sevda beni kla dndrse de, senin bir kln bile in ve Hta lkelerine deimem.) 3 Kh- am cnda v cn zlf berdr vel Bu kadar yra taamml nice bir l la (3. Gam da canda ve can da sana aslm, ancak Bu kadar yaraya nasl tahamml edilebilir?) 4 Dest-i cevr anem metimi eng ideli zlp rite-i cn olmad bir l la (4. Ey put gibi gzel sevgili, cevrinin eli belimi bktnden beri, can ipi zlp bir sz sylemedi.) 5 Cn- Sevdyyi didm oma zlfde esr Didi alli mkl olur olacak l la (5. Sevgiliye, Sevdynin cann sanda esir brakma dedim. Her kl birbirine dolarsa zlmesi zor olur dedi.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

105

52 1 fiy gel rif ol n eyle cm- bdeyi Rind ise dehr-i arb it ra [] seccdeyi (1. Ey sf gel akln kullan, o arap kadehini i. Eer rind isen seccade ve hrkay arap zaman yap.) 2 Py-ml olmu durur zlf ucndan aste-dil Dest-gr olup gtr opradan ol ftdeyi (2. Hasta gnl sann ucu sebebiyle ezilmitir. O dmn elinden tut, onu topraktan kurtar.) 3 Server bend-i am- zlfden irr bir nefes Alayumazven nidem ben bu dil-i zdeyi (3. Ey server, [senin] sann gam bendinden bir nefes aldn anlamzsam ben bu hr gnl ne yapaym?) 4 li-i ferunde kim ol izz u nz aab Cem ider mabb ile em arb u bdeyi (4. Sevgili ile arap, gece ve kadehi bir araya getirenler; baht ak, izzet ve naz sahipleridir.) 5 Her kii bir yoldan irr menzile Sevdy sen Gel efi idin bu yolda himmet-i ehzdeyi (5. Her kii amacna farkl yollardan ular. Sevdy, sen de bu yolda ehzdenin himmetini kendine efaat edin.) Filtn Filtn Filtn Filn

106

53 1 Da urur l-i ruu cnumza lle bigi Dklr gzlermn anlu yau jle bigi (1. Yanann beni canmz lle gibi yaralar. Gzlerimin kanl ya jle gibi dklr.) 2 anasn bedr-i mnr old ceml anem Ki utar diresin l aua hle bigi (2. Ey put gibi gzel sevgili, yzn dolunay gibi parlad. Onun etrafn, benin ve ayva tylerin hle gibi evreler.) 3 an bir munis-i marem-i dil kim ola hem-dem Beyt-l amda gice t uba dein nle bigi (3. Gam evinde gece sabaha kadar inilti gibi gnle yakn bir dostun arkadal nerede?) 4 Dehenden gzkr gzlerme ala-i mm Tr-ve devr idicek nota-i cevvle bigi (4. Karanlkta nokta gibi hareket edince senin azn gzlerime mim halkas gibi grnr.) 5 Boyad defter-i Sevdyy reng-i le Dklp ek gzmden dem-i seyyle bigi (5. Gzmden sel gibi yalar dklp, Sevdynin defterini krmzya boyad.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

107

54 1 Boynuma ala alka alup zlf ayder Oldum era- ryet-i a ile ayder (1. Boynuma sa ve yelei halka halka sarp ak yolunun ras ile Hayder oldum.) 2 rmee rz- m-y miynunua cn virp Oldum tecerrd ile cihnu alenderi (2. Senin kl gibi ince belinin srna ulamak iin can verip, her eyden vazgeip cihan kalenderisi oldum.) 3 Sir ile itdi ol iki cz gz esr Bir anbern kemende eh-i heft-kiver (3. u iki cad gzn, sihir ile anber kokulu bir kemende [sana] yedi lkenin padiahn esir etti.) 4 Ysa rab glni cn aceb deil aydar arb eyledi n sr- ayber (4. [Ey sevgili], rakibin gnln ykarsan buna almaz. nk Hayber kalesini Haydar [Hz. Ali] ykt.) 5 Sevdy nan ol anem levh-i cn yaz Kim deftere irmeye dvn- zer (5. Sevdy! Azer senin divanna ulamasn diye, o sanemin nakn can levhasna yaz.) Mefl Filt Mefl Filn

108

55 1 Grsem ayr ovuk an derlerm kar buz bigi Gzlermden dklr yalar yire arpuz bigi (1.Yabanclar grsem kar buz gibi souk kan terlerim Gzlerim yere karpuz gibi yalar dklr.) 2 Geri kim benden aar sevmez eln gibi rab Burnunu dibinde badum ben aun berber bigi (2. Rakip beni sevmez, benden imdiki gibi kaar. Ben onun burnunun dibinde berber gibi baktm.) 3 Ejdeh-y heft-serdr bu cihn- tnd-u bet yner seni Elbrz olursu ber bigi (3. Bu sert huylu dnya yedi bal bir ejderhadr. Sonunda seni de iner, senin de sonun Elbrz gibi saygn olursun.) 4 ke alma gevhern adrini Sevdy bil Yosa atlur cihn halk an gzsz bigi (4. Sevdy, cevherinin kadrini bil topraa salma, yoksa onu cihan halk dikkate almayp atar.) 5 Pyml-i nefs-i ehvet olma pk ol r-ve Pehlevn- lem ol ba nefsini gzszbigi (5. ehvetinin dncesinin esiri olma, ruh gibi temiz ol. Nefsini gryor gibi dimdik ol, lemin pehlivan ol.) Filtn Filtn Filtn Filn

109

56 1 Gzler yd vef mlketini d gibi alaru yapd cef n eddd gibi (1. Gzlerin vefa lkesini Ad kavmi gibi yapt. Kalarn [ise] eddd gibi cef takn yapt.) 2 Gzm anlu ya a bigi seyl-b oluban olanr kyun etrfn Badd gibi (2. Gzmm kanl ya att rma gibi sel olup akt. Mahallenin etrafn Badad gibi dolanr.) 3 srev erbet-i lal-i leb-i meygnu in ekerem kh- amu sengini Ferhd gibi ( 3. Ey Hsrev, senin yakut dudann erbeti iin; Ferhat gibi gam dannn tan ekerim.) 4 Dil esr old au bendine gerek au Eline virdi a nmesin zd gibi (4. Gnl senin sann bana esir oldu. Senin ak mektubunu hr biriymi gibi eline verdi.) 5 Dil-i Sevdyn ol dilber-i urd-li Nola amgn dilin eylerse Fera-d gibi (5. O gne yzl gzel, Sevdynin kederli gnln Ferah-ad gibi gaml eylerse alr m?) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

110

57 1 Arturur ol yzi gl nki dil-zdl Sen de blbl gibi kem itme dil-zrl (1. O gl yzl gnl rahatln artrr, sen de blbl gibi, ktlk edip gnl incitme.) 2 r-s-y au restedr anber ile lalu Hind ben Rmda arl (2. Siyah benin, Anadoluda attar olduundan beri ayva tylerinin drt bir yan anberle ssldr.) 3 ul-i mr ile ser-i zlfi ayrayd elim Felek-i sofra-nevz itmese addrl (3. mrn uzunluu ile elim sann ucunu ayrsayd yemek seven felein gaddarlna uramazd.) 4 sni Badd zenadn eh-i Bbildr Gz cem eyleyeli sir ile ayyrl (4. Sevgilinin gz sihir ile kurnazl topladndan beri, gzellii Badad ve enen Bbil kuyusudur.) 5 Dil-i Sevdyye sevd-y ser-i zlfi gibi eb-i yeldda kim olur ki ide am-vrl (5.Sevdynin gnlne sann ba sevdas gibi uzun gecede kim tasalanr?) Feiltn Feiltn Feiltn Fe iln

111

58 1 a zbdur anu snbl-i pr-tb gibi Gzi ehldur anu nergis-i sr-b gibi (1. Onun sa, parldayan smbl gibi ssldr.) Onun gz, suya kanm nergis gibi hafif adr.) 2 b- asret dkben gzlerim kzeleri ledr ar beni derd ile dulb gibi (2.Gzlerimin testilerinden hasret suyu dklr. Felek ben dert ile dolap gibi inletmektedir.) 3 h kim b- izruda bu cn zevran ekdi h- zeanu kendye gird-b gibi (3.Ah! Yanann suyunda bu can gemisini, ene ukurun girdap gibi kendine ekti.) 4 amza-ve mihrine dil vireli Gstehemi irr bize ylan zehrini cllb gibi (4. Gstehemi, Hamza gibi sevgine gnl verdiinden beri, bize ylan zehrini gl suyu gibi iirir.) 5 mr-ve peyk olup batu ayrlaru Kllisinden oparam tcn Ub gibi (5.mer gibi talihinin habercisi olup btn yabanclarn talarn Ukkab gibi koparaym.) 6 Ser-i zlf dil-i Sevdyyi zincire ekp ar-n-ar iledr her yaa allb gibi (6. San Sevdynin gnln zincire vurup aresiz her tarafa hilebz gibi dolatrr.) Feiltn Feiltn Feiltn Feiln

112

59 1 Bir cevr ola m cnuma ol yr itmedi Ol yr itd baa ayr itmedi (1. Cnma o sevgili yle eziyetler etti de, o sevgilinin bana yaptn bana bakalar yapmad.) 2 Virdm vilini atun almaa cn u ser Sermyemz deil diy bzr itmedi (2. Kavuman satn almak iin bam ve canm verdim; sermayemizi kurtarmaz diye pazarlk bile etmedi.) 3 Bir r- am m var emen-i a iinde kim Cn blbln zam- dil-efr itmedi (3. Ak imenliinin iinde can blblnn yaral yreini yaralamayan bir gam dikeni mi var ?) 4 Gelsn emende gl gibi ol onca dim Kim bir nefes bu blbl b-zr itmedi (4. u gonca imenlikteki gl gibi her zaman gelsin. Bu blbl, bir nefes [bile] bkmad.) 5 Ol cn- abb derdi Sevdy glm Grdi devs yo diy tmr itmedi (5. Sevdy, o doktorun can gnln grnce bu derdin devs yoktur diye iyiletirmedi.) Mefl Filt Mefl Filn

113

60 1 Destnum o gelr dile med sen gibi Yazup getrrem bm zre du gibi (2. Destnm gnle vg gibi ho gelir.[Onu] yazp du gibi bamn stnde yazp gtrrm.) 2 Atma yabana trini doru yime beni Barna bama eer egridir ayr- y gibi (2. [Ey sevgili] beni doru ok gibi yabana atma; ye harfi gibi eri olan yabanclar da barna basma.) 3 Her sub u m mir meh ey sm-y sn urur apuda bende-i zern-ab gibi (4. Ey gzel yzl! Ay ve gne gece gndz kapnda altn elbiseli kle gibi durur.) 4 Ben ulu rab ile eh mubil it Germ oluban apaym an kehrb gibi (4. Ey sultan gibi gzel sevgili, ben kulunu rakip ile kar karya getir; ben kzp, onu kehrb[saman kapan] gibi kapaym.) 5 letmege peymm sen h iigine Peyk-i revende olmaya bd- aba gibi (4.Sen padiahn eiine szlerimi ulatrmak iin sabah rzgr gibi yryen bir haberci bulunmaz.) 6 Ky geds olal Sevdy hsrev Ulular aa izzet ider padi gibi (5. Ey sevgili, Sevdy mahallenin dilencisi olduundan beri ulu kiiler ona padih gibi sayg gsterir.) Mefl Filt Mefl Filn

114

MURABBA 1 Dil virelden sen a Leylya cnm Muaf Dmm Mecnn gibi arya cnm Muaf Cn [] ba virmemek mmkin midr bu dem saa Sen gibi bir dilber-i ranya cnm Muaf (1. Sen sa Leylya gnl verdiimden beri ey cnm Mustaf, Mecnn gibi llere dmm. Senin gibi gnl aan bir sevgiliye imdi ba ve gz vermemek mmkn mdr ey cnm Mustaf?) 2 Grmemi misl cihnda em-i dem phesiz Ar- rusr ile gel bu dehre bir dem phesiz are dek rz ekerdi alk- lem phesiz Sen per-peyker melek-smya cnm Muaf (2. Dnyada insan gz phesiz senin benzerini grmemitir. Bir an bu dnyaya yanan sunarak gel, phesiz dnya halk sen peri yzl, melek simay kymete kadar arzulard, cnm Mustafa!) 3 Dest-i lufula bu ek-i em seyldr sevdiim Buca demdr aladursn ram eyle gldr sevdiim Ya iridir vala ya ilim ldr sevdiim Tek meded alma beni feryda cnm Muaf (3.Sevdiim, lutfunun eliyle bu gz yalar, seldir. Bunca zamandr alatrsn merhamet et gldr sevdiim. Ya beni kavutur ya da razym ldr. Ama sakn beni sonraya atma cnm Mustafa!) 4 Sevdiim bezm-i elestde lduun irr in Hrmet-i nr- Muammed aret-i Settr in r yr- b-af ol aydar- Kerrr in Meramet l Sevdy -i eydya cnm Muafa

M2

115

( 4.Sevdiim, elest meclisinde ettiin tasdik iin, Hazreti setttar olan Muhammedin nuru hrmeti iin, drt halifenin safas ve Hazreti Ali iin, ey canm Mustafa, bu lgn Sevdyye merhamet et!) Filtn Filtn Filtn Filn

116

MUHAMMES

(M 1), Milli Ktphane, T 811. 2108, 06 Mil. Yz. 2600, 21b.

117

TAHMS

(M 2) Mill Ktphne, T 811. 2108, 06 Mi. Yz. FB 497, 14b-15a.

118

SONU Sevdy Dvnnn eviri Yaz Metni ve Gnmz Trkesiyle Nesre Aktarm adl almamzda XVI. yzylda yaad bilinen air Sevdyyi ve Dvnn tantarak bu Dvn gnmz Trkesiyle nesre evirdik. Kaynaklarda XVI. yzylda yaam Sevdy mahlasn kullanan iki aire yer verilmektedir. Bunlardan ilki Edirne Muradiyesinde hanendelik yapm ve Galatada 1590da lm Sevdy Ahmet elebidir. Dieri ise Krkkilise kadl yapm Mevln Sevdydir. zerinde altmz Dvnda mahlas olarak Sevdy ismi gemektedir. Bu Sevdynin Krkkilise kads Sevdy mi yoksa Edirne Muradiyesinde hanende olan Sevdy mi olduu tespit edilememitir. iirde kullanlan slp Dvnn tek bir aire ait olduunu gstermektedir. Sevdy isimli airin Leyl v Mecnn mesnevisinde eseri 1514te tamamladn belirten bir kta vardr. Edirne Murdiyesinde hanende olan Sevdynin 1590 (H.999)da ld bilindiine gre Dvn Seh Beyde geen Krkkilise kads Sevdyye aittir. Sevdynin Dvnndan baka iki eseri tespit edilmitir. Bunlardan ilki Leyla v Mecnn mesnevisidir. Eserin tek nshas Cambridge niversitesinde, fotokopisi Trk Dil Kurumu kitaplndadr. air eserinde mesneviyi 1514te tamamladn bildiren bir kta yazmtr. Sevdy adna kaytl dier bir eser de htilac-nmedir. Mesnevi tarznda yazlm eserin vcudun muhtelif uzuvlarnn seirmesini tefel yoluyla izah ettii bilgisinin yan sra Al Paa isminde birine ithaf edildii bilinmektedir. Eserin hangi Sevdyye ait olduu bilinmemektedir. Sevdynin, zerinde altmz Dvnnn, bir iir mecmuasnda yer alannn dnda baka nshas tespit edilmemitir. Ancak iir mecmualarnda air adna kaytl bir murabba, bir Farsa tahmis ve bir Farsa muhammesin yannda Edirne airlerinin tantld Ahmed Badi Efendinin Riyz- Belde-i Edirne eserinde aire ait gazel tespit edilmitir. Dvnda 1 nat, 3 kasde, 60 gazel, 1 murabba, Farsa 1 tahmis ve 1 muhammes yer almaktadr. almamzda Dvnnda yer alan nazm ekilleri ve bu ekillerin zellikleri ile iirlerde kullanlan vezin, kafiye ve redifler zerinde durulmutur. Sevdynin iirlerindeki dil ve slp zellikleri kulland deyimler, ataszleri ve atasz hkmndeki ifadeler incelenmitir. airin iirlerinden hareketle iir anlay, iirlerinde iledii konular, edebi kiilii belirlenmee allm, yazd nazirelerle Ahmet Paann etkisinde kald vurgulanmtr. 119

Bu alma ile XVI. yzylda yaam Sevdyyi tantmak, onun Dvnnn gn yzne karmak ve Dvn gnmz Trkesine evirerek herkesin anlayabilecei bir biimde okuyucuya sunmak amalanmtr.

120

KAYNAKA Kurn- Kerm ve Aklamal Meli, Trkiye Diyanet Vakf Yay., Ankara 1993. Ahmed Bd Efendi, Riyzi Belde-i Edirne, Selimiye Ktphanesi, Nu. 2315. Develliolu, Ferit, Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat, Aydn Kitabevi Yay., Ankara 1993. Emecen, Feridun, ehzade Korkut, Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, C.26, Ankara 2002, s.205-207. sen, Mustafa, Seh Bey Tezkiresi, Aka Yay., Ankara 1998. pekten, Haluk, Eski Trk Edebiyat Nazm ekilleri ve Aruz, Dergh Yay., stanbul 1997. , , Mustafa sen, Recep Toparl, Naci Oku, Turgut Karabey,

Tezkirelere Gre Divan Edebiyat simler Szl, Kltr ve Turizm Bakanl Yay., Ankara 1988. stanbul Ktphaneleri Trke Yazma Divanlar Katalogu, C. I, MEB, stanbul 1965. Karatay, F. Edhem, Topkap Saray Mzesi Ktp. Trke Yazmalar Katalogu, Topkap Saray Mzesi Yay., stanbul 1961. Levend, Agh Srr, Divan Edebiyat Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, Enderun Kitabevi, stanbul 1984. , , , Edebiyat Tarihi, Trk Tarih Kurumu, Ankara 1998. , Trk Edebiyatnda Leyl ve Mecnn Yazan airler, TDAY Belleten,

Mehmed Sreyya, Sicill-i Osman , (hzl.Nuri Akbayr), C. I-IV, Tarih Vakf Yay., stanbul, 1996. Muallim Nci, Lgt- Nci, ar Yay., stanbul, 1995. Onay, Ahmet Talt, Eski Trk Edebiyatnda Mazmunlar ve zah, Aka, Ankara 2000.

121

Osman Nri Peremeci, Edirne Tarihi, Edirne ve Yresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu, stanbul 1939. zkrml, Atilla, Trk Edebiyat Ansiklopedisi, Cem Yay., C.4,stanbul 1995. Parlatr, smail, Osmanl Trkesi Szl, Yarg Yay., stanbul 2007. Pakaln, M.Zeki, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, MEB Yay., stanbul, 1993. Pala, skender, Ansiklopedik Dvn iiri Szl, Aka Yay., Ankara 1999. Redhouse Sir James W., A Turkish and English Lexicon, ar Yay., stanbul 2006. Sara, Yekta, Klasik Edebiyat Bilgisi, Gkkubbe Yay., stanbul 2004. kn, Ziya, Farsa-Trke Lgat, MEB, stanbul 1967. emsettin Smi , Kmus- Trk, ar Yay., stanbul, 1992. Tarlan Ali Nihad, Ahmet Paa Dvn, MEB, stanbul, 1995. Tahir-l Mevlev, Edebiyat Lugati, (hzl. K.Edip Krkolu), Enderun Yay., stanbul 1994. Tuman, Mehmed Nil, Tuhfe-i Nil Dvn airleri Muhtasar Biyografileri, (hzl. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatc), Bizim Bro Yay., Ankara 2001.. Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi Devirler /simler / Eserler/ Terimler, Dergh Yay., C.7, stanbul 1981.

122