HNH HC LP 9

PHNG PHP CHNG MINH

CC PHNG PHP CHNG MINH TIP TUYN

Bi ton chng minh mt ng thng l tip tuyn ca ng trn l mt bi ton rt quen thuc v quan trng trong chng trnh hnh hc lp 9. Cc hc sinh thng khng gp nhiu kh khn khi gii cc bi ton ny. Tuy nhin khng phi bi ton chng minh tip tuyn no cng d xi. V th ti xin c trnh by Cc phng php chng minh tip tuyn hc sinh c nh hng tt hn khi gii cc bi ton ny. chng minh mt ng thng (d) l tip tuyn ca ng trn (O; R) ta thng dng cc phng php sau:

I. PHNG PHP CHNG MINH

1. Phng php 1:
Chng minh khong cch t tm O n ng thng (d) bng bn knh R. ( Phng php ny thng c dung khi cha bit giao im ca (d) v (O) ) V d 1: Cho ng trn (O) ng knh AB. Ax, By l 2 tia tip tuyn ca (O) (Ax, By cng na mt phng b l t AB). Trn Ax ly im C, trn By ly im D sao cho COD = 90o . Chng minh rng: CD tip xc vi ng trn (O). Hng dn gii V OH CD ( H CD ) . Ta chng minh OH = RO = OB.
C H D O B

Tia CO ct tia i ca tia By ti E. Ta c: OAC = OBF ( g .c.g ) OC = OE Tam gic DEC c DO va l ng cao va l trung tuyn nn l tam gic cn. Khi DO cng l ng phn gic. OH DC , OB DE OH = OB . Ta c OH CD, OH = OB = RO nn CD l tip xc vi (O) ti H.

E Bin son: NGUYN TNG V www.truonglangtoi.wordpress.com tangvu128@yahoo.com

HNH HC LP 9

PHNG PHP CHNG MINH

2. Phng php 2:
Nu bit ng thng (d) v (O) c mt giao im A. Ta ch cn chng minh minh OA d . V d 2: Cho tam gic ABC vung ti A, ng cao AH. ng trn ng knh BH ct AB ti D, ng trn ng knh CH ct AC ti E. Chng minh rng DE l tip tuyn chung ca (I) v (J). Hng dn gii chng minh DE l tip tuyn ca ng trn A tm I ng knh BH ta chng minh ID DE hay IDE = 900
E O D

V D, E ln lt thuc ng trn ng knh BH v HC nn ta c: BDH = CEH = 90o . Suy ra t gic ADHE l hnh ch nht. Gi O l giao im ca AH v DE, khi ta c OD = OH = OE = OA. Suy ra tam gic ODH cn ti O ODH = OHD

Ta cng c tam gic IDH cn ti I nn IDH . = IHO T ta c: IDO + OHD = IHD + OHD = IHA = 90o IDO = 90o ID DE Ta c ID DE , D ( I ) nn DE tip xc vi (I) ti D. Chng minh tng t ta cng c DE tip xc vi (J) ti E. @ V d 3: Cho tam gic ABC nhn, ng cao BD v CE ct nhau ti H. Gi I l trung im ca BC. Chng minh rng ID, IE l tip tuyn ca ng trn ngoi tip tam gic ADE. Hng dn gii Gi O l trung im ca AH. Tam gic ADH vung ti D c DO l trung tuyn nn ta c: DO = Tam gic AEH vung ti E c EO l trung tuyn nn ta c: EO = AH = OA = OH 2

AH = OA = OH . 2

Bin son: NGUYN TNG V www.truonglangtoi.wordpress.com tangvu128@yahoo.com

HNH HC LP 9

PHNG PHP CHNG MINH

Suy ra OA = OD = OE, do O l tm ng trn ngoi tip tam gic ADE. Ta c ODA (1) ( tam gic OAD cn ti = OAD A O) Tam gic BDC vung ti D c DI l trung tuyn
O E H D

nn DI =

BC = IC , suy ra tam gic ICD cn ti 2

I, do IDC (2) = ICD H l giao im hai ng cao BD v CE nn l trc tm ca tam gic ABC, suy ra AH BC ti

F. Khi OAD + ICD = 90o (2) T (1) , (2) v (3) ta c

ODA + IDC = OAD + ICD = 90o ODI = 90o OD DI Ta c OD DI , D ( O ) nn ID tip xc vi (O) ti D. Chng minh tng t ta cng c IE tip xc vi (O) ti E.

3. Phng php 3: Phng php trng kht

chng minh mt ng thng (d) l tip tuyn ca (O) ta dng ng thng (d) l tip tuyn ca (O) sau chng minh (d) v (d) trng nhau. Do (d) l tip tuyn ca (O). V d 4: Ta chng minh v d 1 vi phng php ny. Hng dn gii T C v tip tuyn CD ca ng trn (O) (D thuc By) tip xc vi (O) ti tip im H. Ta c OC l phn gic ca gc AOH (t/c hai tip tuyn ct nhau) V OD l phn gic ca gc BOH. M hai gc AOH v BOH l hai gc k b nn OCD = 90o .
= COD T ta c COD ( = 90o ) m D, D u thuc By

C H

D D'

nn suy ra D D . V CD l tip tuyn ca (O) nn CD cng l tip tuyn ca (O) .

Bin son: NGUYN TNG V www.truonglangtoi.wordpress.com tangvu128@yahoo.com 3

HNH HC LP 9

PHNG PHP CHNG MINH

V d 5: Cho tam gic ABC. Tia Ax khc pha vi AC i vi ng thng AB tha xAB = ACB . Chng minh Ax l tip tuyn ca ng trn ngoi tip tam gic ABC. Hng dn gii
A

x y

O B C

V tia tip tuyn Ay ca ng trn ngoi tip tam gic ABC (Ay cng pha vi Ax i vi ng thng AB) Khi ta c yAB = ACB (gc gia tia tip tuyn v dy cng bng gc ni tip chn cung ) M xAB = yAB = ACB (gt) nn ta c xAB V Ax, Ay cng pha i vi ng thng AB nn

suy ra Ax Ay . M Ay l tip tuyn ca (ABC) nn Ax cng l tip tuyn ca (ABC).

NHN XT:
1. Phng php 1, 2 l tng i quen thuc v hu ht cc bi ton chng minh tip tuyn u dung hai phng php ny v n c suy ra trc tip t nh ngha tip tuyn. Tuy nhin hn ch ca hai phng php ny l ta phi bit c tm cng nh bn knh ca ng trn. 2. Phng php 3 l mt phng php kh hay v hiu qu, gip ta gii c bi ton nhanh chng v gn nh. Tuy nhin khng nhiu hc sinh c th vn dng thnh tho chng minh cc bi ton. 3. V d 5 cho ta tng chng minh mt ng thng l tip tuyn ca ng trn ngoi tip mt tam gic hoc tip xc vi ng trn m tm hoc bn knh ca n xc nh mt cch kh khn. Hn ch ca phng php ny chnh l khi chng ta dng tip tuyn, phi dng tht hp l chng ta c th chng minh s trng kht d dng hn. 4. Tm li khng c phng php no l hon ho v p dng d dng cho mi bi ton, chng ta cn phi vn dng linh hot 3 phng php trn trong vic chng minh mt ng thng l tip tuyn ca ng trn.

II.BI TP RN LUYN
Bi 1: Cho na ng trn tm O ng knh AB. Ax, By l hai tip tuyn ca (O) (Ax, By cng pha i vi ng thng AB). Trn Ax ly im C, trn By ly im D sao cho AC.BD = 1 AB 2 . Chng minh CD l tip tuyn ca ng trn (O). 4
4

Bin son: NGUYN TNG V www.truonglangtoi.wordpress.com tangvu128@yahoo.com

HNH HC LP 9

PHNG PHP CHNG MINH

Bi 2: Cho na ng trn ng knh AB. Trn on AB ly im M, gi H l trung im AM. ng thng qua H vung gc vi AB ct (O) ti C. ng trn ng knh MB ct CB ti I. Chng minh HI l tip tuyn ca ng trn ng knh MI. Bi 3: Cho na ng trn tm O ng knh AB. C thuc na ng trn. V CH AB ( H AB ) . M l trung im CH, BM ct tip tuyn Ax ca (O) ti P. Chng minh PC l tip tuyn ca ng trn (O). Bi 4: Cho ng trn (O) ng knh AB. M l mt im trn on OB. ng thng qua M vung gc AB ti M ct (O) ti C v D. AC ct BD ti P, AD ct BC ti Q. AB ct PQ ti I. Chng IC v ID l tip tuyn ca (O). Bi 5. Cho tam gic u AB cnh a ngoi tip ng trn (O). Trn cc cnh AB v AC ly cc im M, N sao cho chu vi tam gic AMN bng a. Chng minh NM tip xc vi (O). Bi 6: Cho tam gic ABC ni tip ng trn ng knh BC (AB < AC). T l mt im thuc on OC. ng thng qua T vung gc vi BC ct AC ti H v ct tip tuyn ti A ca (O) ti P. BH ct (O) ti D. Chng minh PD l tip tuyn ca (O). Bi 7: Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O). Phn gic gc BAC ct BC ti D v ct (O) ti M. Chng minh BM l tip tuyn ca ng trn ngoi tip tam gic ABD. Bi 8: Cho ng trn (O) v mt im A nm ngoi ng trn. V hai tip tuyn AB, AC n (O) (B, C l hai tip im). Gi D l im i xng ca B qua O. AD ct (O) ti E. Chng minh OA l tip tuyn ca ng trn ngoi tip tam gic ACE.

Bin son: NGUYN TNG V www.truonglangtoi.wordpress.com tangvu128@yahoo.com