PATROLOGLE

~~

CURSUS COMPLETUS,

8 E U B I B L I O T H E C UNl VERSALIS, I N T E G R A , ONIFORMIS, COMMODA. OECONOMICA,

ftlNllM SS. PATRII, DOCTORd SCRIPTORliOH ECCLISUSTICORII,

SIVB LATIRORDII, SIVB 6RAC0RCJII,
QVf AB MVO APOSTOUCO AD JBTATBM INNOCBMTU lll (AtlN. 1*16} PRO
LAT!M8
MT ADCONCILII FLORENTINI
TBUPORA (ANN. 1439) PRO GRMCIS FLORUSRUNT :

REGUSIO
OMNIUM

QVA EXSTITERE

CHRONOLOGICA

MONUMENTORITM

CATHOLICJE

TRADITIONIS QUINDECIM

PRIORA

ECCLESLE SiECULA,
I U Y T A ACCURATISSIM A 6 , 1 81CUMQUB N O I W U L L I S CODICIB08 )88 C O L L A T A S , P B R Q U A M BtMCERTBR CASTICATA ; IH88BRTAT10IUBU8, . VARIISQOE LECTIONIBU8 C O N T I N E N T E R ILLU8TAATA ; ONNIillS
OPKR1BU6 P08T AMPI.I88IMA8 108 QtJA TRIBU8 NOTI88IMI8 84CUL18 D B B E N T U R AB80LUTA*, DBTRCTlf
AUCTA; INDICIBD8 ORDltUBMS Y E L ETIAM ANALYTICI8, 8INGUL08 8IVB TOM08, 8 I Y B AtJCTftRBS ALICUJUS
SOBSEQUENTIBDS, DO ; CAP1TIILI8 INTRA IP8CJB TKXTUM RITB B I S F O S I T I S , NBCNON BT TITCJLlS
11I641LABVII PAGlNARUtt M A R G I N E M SUPRRlORRtt BIBTIPGUENTtBCS 8UBJRCTABQUB MATERIAM 81GN1FIGANTIBVS, ADORNATA ; OPfiftlBUft U)M , TUM APOCRtPBI8, ALIQUA VERO AUCTOftlTATE IN
ORftlNft AD TKADITIONKM ECCLESUSTlCAtt POLI.ENTIBtS, ABPLIFICATA
BIICENTIS ET QUADBAGIKTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTO, 8CIMCET, AI.PflABETICO, CIIROftOLOGICO, AIULYTICO,
ANAIOGICO, STATlSTlCO, 8TNTIIETICO , ETC, HES ET AUCTORES EXHIBENTlBUS, ITA UT ItON SOLUM 8TCDIOSO , 8EO NECOTMS IMPLICATO , ET 81 FORTE 8IKT , PIGRIS ETIAM R T IMPERITI8 PATEAMT O M N B B
88. PATRES LOCUPLETATA,* SED PRiESERTIM DUOBUS IMUEN8I8 ET GENERALIBU8 lltDICIBUS, ALTBRO
SCILICBT RERUM, QUO C O I I S U L T O , QDIDQDIft NON SOI.UM TALIS TALI8VB PATER, VKRUM ETUM
UM'8Qt)l8QUK P4TRUM, ABSQUE ULLA RXCEPTIONE, IN QUODLIBET T U E M A 8CRIPSER1T, l)NO
INTOITO CON8PICIATUR; ALTERO SCIUIH Ulti SACRifi, EX 0 0 0 LECTORI C O B P B R I R B 8 I T OBVIUM QUINAM PATRE8 Q U I B U 8 O P E R U M
8t)0RUM L 0 G I 8
8INGUL0S SINGULORUM LIBRORUM 8CRIPTUR* VBR808, P R I M O GENBSBOf
DSQUB AD N0VI8S1MUM APOCALYPBIS, COMMENTATl 8 I M T :
BDITIO ACCURATI88IMA, CATKRISQUE OHKIB08 F A C I L B ANTEPONEMDA, Sl FBBPBNDANTtm C B A B A C T B B U M NlTlDlTAf,
CUART.B QUAI.ITA8, W T E C R I T A S TEXTU8, G0RRECTI0MI8 PBRFECTIO, OPERUB RECU80RUM T U M VARIRTAf
TtM nUMRBlie, FORHA VOLOMIMUH PERQUAM COMHODA 81BIQUB IN TOTO PATROLOGIiB BEGUR8U C0N8TANTER
SilllLIB, PRETII B I I G U I T A S , PRA8BRTIMQUE I8TA C O L L E C T I O tJNA, M B T B O D I C A B T CURONOLOOIC*
EXCENT0RI1H FRAGMRNTOROM OPUSCULORUMQOB BAGTEBU8 B I C I L L I C 8FAB80RUM, T E L ETIAM
IBEPITORUM, PRIMHM AtlTBM IN M08TRA B I B L I O T I I B C A BX O P E R I B U S B T M88. A D 0MMB8
TATB8, LOGOB, LINCUA8 F0RMA8QUB PRRTINENTIBU8, COADONATORUM,
XT E X 1NNCMEBIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM C 0 F L A N T I B U 8 O P U S OSICUM M I B A B I L I T B B BFFICIBHTIUII
t

SEBIES GRiECA

POSTERIOR

IN QUk PRODRUNT PATRES, DOCTORKS SCRIPTORKSOUK K(M K S l ^ GR/fiC^

AB M\0 PHOTIANO USQUE AD CONaLII FLORENTINI TEMPORA, ET AMPLIUS;

ACCURANTE J.-P.

MIGNE,

Blbllolheeee c l e r l nnlTcrsee,
81VB CURSUUM COMPLBTORUM 1N SINGULOS SCIBNTLB BCCLBSUSTICA BAMOS BDITORB.
FATB0L0G1A, AD INSTAR I P 8 I U 8 ECCLB8IA, tPff D U A S PARTE8 DIVIDH U R , ALIAM NBMPB LATINAM, ALIAM G R A C O - L A T I N A M .
ANBiC PARTB8 J A M INTEGRE EXARATiC S U B T . LATINA, 0UCBNTI8 ET VIGlMTI DU0BU8 V0LBMHIBU8 H O L E 6UA
STANS, DECEM ET CENTUM 8UPRA IIILLE FRANCI8 VENIT : GRACA DUPLIC EDITIONB TTPI8 M A N D A T A E8T. P R I O R
GR4CUM TBXTUM t)NA C U I I VERSIONE LATINA LATERALI COMrLECTITUB, 10VEIIQUE ETCENTtll VOKUMINA, P R O PBIMA
8ERIE GBJECA, NON EXCEDIT. IOSTERIOR AUTEM VER810NEII LATINAM T A H T U B 1, IDEOQUE INTRA O^IMJUE ET
QUINQUAGINTA TOLUMINA RETINETUR. 8EC0MDA 8ERIES GRiECO-LATINA 8EXAGIMTA VOMJMINA PR0BAB1LITER
nOP 8UPERABIT ; DUM IIUJU8 VERSIO H E R E LATINA TRIGIKTA VOLUMINIBOS AB80LVETUR UNUMQUODOUE VOLUMKN
GHACO-LATINllH O C T O , URUHtiUODQDB N E R B LATINUU QUINQUE FRAKCIS 80LUIIH0D0 E M I T U B : UTROBIQUE VERO,
UT PBETH HUIUS BENEFICIO F R U A T D R EHPTOR, GOLLECTIONEM INTEGRAM, 8IVB LATINAM, SIVE GRJtCAM COJIPARET NECESSR ERIT; SECfJS 1 CUJUhQUE V0LUMINI8 AMPLITUDtNKM MECNON ET BIFFICULTATE8 VARIA PRETIA
JCQUABUNT. A T T A M E M , 81 QUIS EMAT INTEGRE E T 8E0RSIM COLLECTIONEM GRACO-LATINAM, V E L EAUDEH EX
f.R*CO LATItlE VERSAM, TUM UUODQUE VOLDUEN P R O NOVKM VKL PRO 8EX FBANCI8 80LUM O B T I N B B I T . I8TU GOMK
UITI0BE8 FUTURI8 PATROLOGLC 8BBIEBU8 APPLICANTUB, 81 TEMPU8 EA8 18 MAKDAWDI B O N J | | | f i DEEST.

PATROLOGIM

GRACJE

TOMUS

CXXVIII.

EDTHYMIUS ZIGABENUS.
EXCUDBBATUIl K T V E N I T APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM,
^
IN VIA DIC.TA irAMtOISK,
OLIM PUOPE LUTETI/ PAItlSIOHDM VULGO
FENfgRI
NOMINATAM, SEU PETlT-HOMHOVGE
NUNC VEUO IJNTRA IKJttNIA PAlUWiXA.
%

T R A D I T I O CATHOLICA.
SJSCULUM

XU.

ANNUS

lltt.

EUTHYMII
Z I G A B E N I
OPERA

Q V REPERIRI
JUXTA VARIAS

LJPSIENSEM
SEM,

CERIST.

BONG/OVANNl

FRID.

POTUERUNT
ED1T10NB8

MATTEJEI,

VENETAM,

NICOLAl

TERGOBYSTEN-

FOGGINII

ROMANAM,

* ,
ACCURANTE

DENDO

RECOGNOSCENTE

J.-P.

M1GNE,

mimLioTHSOJB a&sai VMBvaasjE,

-

. . MVV

...

CURSUIJM COMPUBTORUM 18. SINGULOS SOBKfLK' ifcf./jffiAftf j f o . i u J I O S RDITORE.

I I!) U

IIBB

^ '

5^-7 ^

TOMUSPRIMUS.

VBNBUKT QUITUOR VOLUMINA 4 2 FEANCIS CALUCIS.

EXCODEBATOR E T V E N I T APOD J.-P. H I G N E E D I T O R E A f ,
m VIA DICTA VAUBOISE, OUM PROPE PORTAM LUTETIifi PARISIORUII VUMiO
VENFER
, SEU PET1T-U0NTR0UCE,
NUNC VEKO IWTttA MOUNIA PARISINA.
186%

TRADITIO
SjECUIUH

CATHOLICA.
XII.

AJMUS

1121.

ELENCHUS
AUCTORUM E T OPERUM QUI D f HOO TOHO C X X V m CONTINENTUR.

EUTHYMIUS

3HGABENUS.

Editorum Patrologice Monitum.

9
Notitia ex Bibliotheca Grceca Joan. Alb. Fabricii.
ibid.
Nicolai Foggimi Prmf*tio.
21
Antonii Bongiovanni Prcdfatio ai Euthymii Commentaria in Ptolmos, editioni
principi Graco-Latince prcemissa, Venetiis 1758-63, cum Theophyiacti Operibus.
35
Paulini Turchii Epistola nuncupatoria ad Clementcm VII . M. editioni Latince
Commentartorum in Psalmos Veronensi anni 1530 prcemissa.
39
Eutfcymii Commentarius in Psalmos Davidis.
41 -1326
t

?;; .
:

.:

." :

- V : :

Parisiis. Typi J.-P. HIGNE

MONITUM EDITORUM.
Euthymius, S. Scriptur interpres vere eximius, floruit tempore Alexii Comneni, et
laudatur ab Anna Comnena in lib. xv Alexiados. Laboravit tamen prajudiciis Gracorum
in quaestione de Spiritus saocli processione; inhac autem controversia nihil novi atlulit, sed
PJjotium fere exscripsit. Ei ascribitur Encomion in S. apostolum Hierotheum quod nondum
typis impressum est, sed ms. servatur in Russia, ut teslatur Matthaei in Notitia codd. Mosquens., p. 114, n. 31. Si fides Nicolao Comneno Papadopolo, in Prcenotionibus Myttagogici$, Euthymius scripsit libellum aureum De prceceptis Apo$toli, cujus preeceptum duodecimum laudat. Ipsi etiam a nonnuliis tribuitur Monodia in obitum Eustathii Thessalonicensis
sed falso. Haec monodia pronuntiata fuit ab Euthymio, Patranim metropolita, Eustathii
amico conjunctissimo, atque ouperedita est a Theoph. Luc. Frid. Tafel, in doctissima sua
Dissertatione de agro Thessalonicensi, p. 368. Berolini 1836. De Euthymio Zigabeno scribit
etiam AHatius De consensu 1. n c. 10, n. 5. Porro de operibus et persona Euthymii abunde
disserunt J.-A.Fabriciuset Nicolaus Fogginius quorum coraraenlaria hic subjicimus.
t

J . - B . M.

DE EUTHYMIO ZIGABENO
Ex Bibliotheca Grctca Joannis Alberli Fabricii ed. Harles, tom. VHI, p. 328.

E U T H Y M I U S Z I G A B E N U S , ire, ul in quibusdam codd. Zigadenus (), nionacbus Graecus in monasterio

Dcipane CPoli, clams leniporibus Alexii Comneui, apud qtiem graiiosus ftilt, et ei A .
C. i i 18 defuncto adhuc euperstes. De eo videnda Comnena libro xv Alexiadot, ei ex recemioribus
AUalius I I , 10, 5, Dt contentu ulriusque Ecclcsiw.
Scripta ejus baec eunl;
1. Panoplia dogmatica orlhodoxce fidei, adversus omnis generis baerelicos,
, , jussu Alexii Comneni ex Patrum scripiis cotilexia divisaquc in litulos X X V I I I . Laudaiur ab Anna Cornnena in AUxiade l i b . xv, pag. 490, et, qui multa ex eo
repeliil, Niceta Cbonlala in Thesauro orthodoxce fidei. Laiine verlii Petrus Franciscus Zinus, Veronen-

() in codd. Coisl. ClY (v ftfonlfatic.

Bibl. Coitl. p. 178), quodam Mosquensi, perpettto
in edil. q u Tergobysti in Walacliia prodiii, el
alibi scrtbitur, placetquc c l . Maithaei in praf. ad
totn. I Euibymii Commeni. in IV Evnng., pag. 7
sq. Conf. praelerea de hoc Eulhymio G. Cate Hisi.
Ihi. SS.
toin. I I , p. 198 ; L . El. du Piu Nouvelle Bibl., e i c , tora. IX, pag. 197; tas. Oudin.
Comm. de SS. eccl. lom. I I , p. 979; R. Ceillier
Hitt. gtn. des AuU E. tom. XXI, p. 553 ; Fabric.
nosler De tcriptorib. de veritate religwnis Chrislian/,
pag. 121 ; Hamberger Z . iV. lora. IV, pag. 79
sqq.; Sax. Ononu I I , p. 216, et quos ille laudat,
et ciuae cgo uotavi in Inlrod. in hisl. L . G. I I , 2,
p. 307 sq<|. Si Euthyui. Zigab. aucior esl Monodiae
in obilum Euslaibii, Thessal. archiepiscupi (1),
(v. infra n. IV) moriui forie posta. 1194, nec alitis
Euetalbius, torsan Eusiathius, palriarcba CPolitanus a. 1019 (vid. Pagii Crii. Baron. a. 1019), i n lelligendus stt, sequerelur, ut, quod quidem baud
probabile videiur, Euibyiuius nosler a. 1194 adbuc
(1) Vide Monitum noslrum, supra. E D I T .
PATBOL. G R . CXXVlll,

PATB.

essec in \ i v i s . ' Atqiii Nichael Choniates, qui i n

eumdein Euslalbiutn Monodiam scripsisse dicitur,
vixilexeunlesxc. XII e! ineiiiile saec, X I I I . Ret
igitur, saltem de Eustathio, qitinam sit inlelligeodus, mihi dubia esse videtur. Conf. qua? tn flne
seclionis dealiis Euthyniiis adnofata eunt, Alqui
baud roulto post, quam meam cbarte mandaram
dubilaiionem, reperi,Nicolauro quoque Foggiiiium
in commenlatione de Euthymio ejusque scrfptis et
doctrina, e t c , praeOxa fragmento Euih. Zigabeni
libri invecthi xontra Bogomilos, ex Vaiic. cod,
eruto,et eGraeca in Latinam linguam converso, iti
Anecdolh litlerariis, ex inss. codd. erulis (vol.
IV. Romael783. Mai. 8. pag. 1 46.) . V, pag.
8 sqq., subdubiiasse, uiruiii ascri^gjgda sit Eutbyroio nostro Monodia mem., saltcBfTAeqiie ee cum
aliis aflirmare, nec solum inticiari audere proHtetur, el polisftiiuum versalur in aelaie Eusialbii
deflaienda. Idem pa^. 13 sqq. agiide Bogomilorum
erroribus el Eulhyiuii argaoieoiis. H A B L .

11

PUOLEGOMENA.

12

sis () Vcnel. I5&5 fol. Lugd. 1556 8, Paris. 1580, 8, ct lom. X I X Biblioibccae Palrum Lugd. 1077
fol. Loca Grece produxil Petavius Dogm. theol. . I , pag. 125, 17<H 172, 174, 175, 261, 293,501,
368, 372, e l c , edil. Paris.; Cotelerius notis ad loiu. I Monumentor. Ecclesice Grwccc, Cangius in
Glotsario Grwco, etc. Exstal opus Graece n:s. in Bodleiana, Florentina et aliis biblioihecis, in Caesarea
Vindobonensi aliquoiics, c quibus U I H I I D codicem ipsa Euthymii actate scriplum putai Lambecius V,
pag. 51 seq. (b). De altero, cxcerpta lanlum continenle, vide I I I , p. 168; de terlio et quarlo V , pag.
52. Codieem regium Pari&iensem 2399 laudal fticb. Simon. tom. I Bibl. $electce, pag. 49, el in muUbt
a Zini versione differre leslatur, propiusque buic convenire codicem alterum recentiorem in coltegio
Jeauitarum Paris. Euibymiuni in concinnanda Panoptia a JoanneFurno adjutum iradil scriptor Graecus
npud Allilittm De consensu utriusque EceUsiw, pag. 645, qui i l l i Graculo fidem babendam esse pcrncgal. F A B R . Subjungam allorum codd. noliliam. Panoplia dogmatica esl Parie in bibl. publ. in septem codd. inss., in paucis vero integra. In bibl. Goislin. cod. CXXV, qui Monlfaweonio in Btbl.
CoisL, p. 200, ipsiue auctoris aevo scriptus videtur. Monlfoac. ib. p. 549 sqq. ex cod. GCLXX prcriul t
in lucem Pbotii narrat. de Ifanichras, coll. cum cod. Golbert. CDXLIV, cujus magnara parlem babeii
in Panoplia Eulbyroii litulo XX idem observat. .Ex Yita S. Eulbyraii i n colloclione quadain renim
moralium, in cod. Coisl. CXII, et in asceticis varr. codd. C X Y I I I , lesie Monlfauc. 1. c , pag. 186 et
192. In bibl. Escorial. 1) Panoplia 3 ) In prophetam Ikivid ti txpositio in Psaller. 3 ) Carmina Lugubria
deanhna et morte, sec. Pluer. in hiner. per Hispan., pag. 168. I u ltalia, Florenliae in bibl. Laureot.
cod. X , plut. 6, Panoplia, etc. lnitio in laudein operis versus quidam senarii pramiUuntur cum scbotiis quibusdam interliu. eosque publici fecit juris Bandin. in Cat. codd. Gr. Laur. 1, p. 115. Panoplia
ipea ibi esl in duos divisa libros, quorum prior X I , posterior XIII compleclitur litulos, a Bandin. copiosius relatos. L i b r i secundi cap. I ascriplus est primnm tittilus \ , tum
sacri scriploris nomen ac locns, ex quu bujus primi liluli explicatio exorditur. Posl cap. X I I I , contra
Saraeeno$ legitur , e i c , sed in fine quaedain desideranlur. In cod. X V I , n. 2 1 ,
plat. 9, Joanni Furno, a quo adjutum luisee Eutbymium in concinnanda Panoplia, prodidit scriplor
Graecus apud Allaiiuni, a Fabricio citatum, iribuilur Apologia contradicloria de S. Spiritu. V. Bandin.
I . c , 1, pag. 415. Conf. paulo post . U . Panoplia in cod. Ambros. Mediolani, leste Montfauc. in
Diario ltai. p. 13. In ejusdem Montf. Bibl. biblioth. mss. plures Panoplia codd. nominantur. Komae
in bibl. Valicana inler codd. reginae quoudam Sueciae, n. DGGGLXXXXII. (c) In bibl. cardin. Oltoboni.
Vcnetiis in bibU Grimroiana ; Muiinse iii bibl. Ducis.Monacbii ia codd. Bavar.elect, C l X e l C X . V.
Monttauc. BibL m n . cit. I , pag. 32. D. 185. B. 478. B. el pluribus aliis locie. Taurini in bibl.
Tcgia cod. CXGI, Panoplia, sed H O D iiitegra. in eod. CC, n. 25, Epi$l. invectiva advertu$ Armenio*
Deopatianos, el n . 32, Epistola confulam hareses , sive BogomUorum, nec non Armeniorum, elc. V. calal. codd. Gr. Taur. p. 285 et 299. (sie) cum duobus aliis iilulis i n cod. L X Nanian. Venet. V i d . cat. codd. Gr. Nan., pag. 67. Augustae Ytndel. est
in cod. Gr. Panoplia dogmaiica, (sed cujus sil auciorU, noo addilur,) coulinens excerpla ex scriptis
Gregorii Naziauzeni et J. Damasceni denionslrationes ac saiieaiias de uno Deo et divuiilate Verbi,
indice Reisero in Gatal. pag. 22. Ouce confeclore catal. codd. Aogliae, e t c , esl -Eutbymii Panoplia
i n bibl. Bodlei. MMMMMMMMDCCVll apograpbum inler codd. J. Fclli. GaiiUbrig. n. GGXGI in coU
legio S. T r i n i t . Euibymius Gr. sed nomen opuic. in calalogo non addilur. Pariier tom. I I , p. 84
inier codd. Norfolc. n . MMMCCCCXXXIV et MMMCCGGXXXV. Eutb. Zigabeni quaedam. Dublini iu
bibl. collegii S. Trinit. n. 419, Panoplia, Gr. membr. fol. Eadem Leidse in bibl. publ. inter codd.
Vossian. Vide cat. B. Leid. pag. 401, 4. In primis notandi suni duo codd. Mosqueuses Panoplia* do^
gmaiicce, de quibtie solerter copioseque disputat, discrimen ab edii. observal ex iisque cbolia addila,
aliaque plura dedii stipplemenia ad ediiionem Panoplice Tergobystanatii cel. Matlhaei, prof. YViileberg.
in praefat. ad Eulbym. Comment., e i c , tom. 1, p. 9 qq. Incod. secnndo muha omts&a suni q u lev

(a) In Cavci bist. tilleraria perperam meinoraluredilio Venet. 1575, el Paris. 1556 8.
(^)Eslcod. 225, quem Lambec. V, pag. 113
gnq., fuluro e4t|0ri comniendal. Ibid. i n cod.
226 conlinelur HbtT primus Panopliat ; haec
aulein ititegra, uno eomprebcnsa libro el in litalos
eu capila 28diviea, in cod. GGXXVIII, cui appendicis loco adnexa est Pbolii, pairiarch* GPolit.
eynopsis bislorica V I I conciliorum oectiriieiiic.
ex ejus epist. ad Micbaelem, priucipem Bulgaria;
quani appendicem exstare quoque in Latina Franc.
Zini edu. Panopiim, adnolat Lambec. I . c , pag.
416. I Q f o l . ]X\ oag. 4i0saa copiosc recensel
%

Larobcc. cod. L X V I I , j n q u o , u. 8 1 , suM novem

excerpta ex Panoplia, qiiorum tilulos, auctorei et
priocipia Lambec. p. 420 aqq. subjungit. N . 82
seqniiur Panoplice appcndix sire anaihemalisrai
XIV contra Massalianorum et Bogonitlorum baere*
sin (vid. infra I I I ) , qtiibus subneclitur Acctamatio
qumdam triumphalis, quam publicavit in nolisque
explicavit Lauibcc. IJI, p. 427 sqq. I I A R L .
(c) Fogginius I . supra cit. prodit pag. 5 bibl.
Vatican. posse plures Panoplite codd. snppeditarc;
tioiaiu lamen diguum csse cod. n. MGGCGXLVIl
signaHim cum Pachomii cujusdam ibonachi scboliis et aduoluiionibus.

13

TOOLEGOMENA.

14

guntur in edilione, mulla tlidem addila, a futuro cdilore traclanda curiosius. Trcs ille babct lilulos, qui
) D plerisque desunt codicibus, u . l i l . X I X , XX ei X X V I I I , quorum uliiinus esl , separalim jam edilus. T i l . autem XIX eontra Agnoetas, ei XX coutra Origenem vulgavit Maltbxi I . c , pag.
20 sqq. Add. Jablonskium in Thesauro epitt. Lacroz. I , pag. 484 el 195, ei Wolf. in toin. I I , p. 6, 27
et

66.

HARL.

Micb. Enenian, Suecus, ex Orienle redus, nec diu posl an. 1714 in patria, ut audio, defuncloi, inier
alia secuai atlulil el mecuro coiuuiuntcavii, quod a palriarcba llierosol. Chrysantbo, (qui Doailbeo, ut
Doeiibems Nectario successit,) dono acceperat vobimeft, lypis impressuni, boc litulo :
, ,
, \ , (ita aemper, non .) , \ \ 6
\
, , \
, \ \ ,
, . \
, \
, , \ >
, \ ,
. \ , . $
^ $ , . . . 1710, folia '. Prae/aiio Athanasii ad Stepbanum dedicaloria premittitur.
Chrysanlhus, pafriarcha llierosol., e ms. Vienneoei upplevit, quae in mss. orienlalibus deficiebant,
ut, , ' .
Observavit contra, ln ras. Viennensi titulum et capul lotum '.
' , desiderari, quod in oranibus codicibus orientalibus exstat.
Idem Cbrysanlhus Aihanasio atictor fuit, ut banc Panopliam ederet; omish vero prae nielu Turcarum
non modo caput contra Saracenos, sed et dc SS. Triuitate quxdara in primis statim litulis, veritus
scilicet, ne eseeut, qui ansam inde arripereiti accusandi Gnceos, ut in eauaa Cyrilli Lucaris fccerc.
Posl iarobicos iit Alexiom Coronenum sequitur Prologne, cui hi Tcrsus pracmitlunlur :

*
Edit. LalinflR.
Parl. 1. t i i . 1. *, , \ ,
\ , 6 , ^.
\. 2. \
\ \ \
. *.
\ , . , , , , %\ ,
.
4. \
.
5. '.'
\ .
6. c*.
\ .
7. .
\ .
8. '.
, ,
.
9. \
, \ , \ ; \
.
10. '.
, .
11. '. , ().
Parl. 2 t i l . 12. '. .. In codice collegii Jesuilar. Paris. et in Latina Zini versione
bic titulue inscribilur ; \ ,
\ .
deett. *. ' ,
, ' \ . Exslal ettam in Tariis mss. Europas, ul cod.
Baroce. 85 [in quo iribuitur Pbotio,] et 101, [in quo ascribiittr Eulhvniio Zigabcno,]
et in codice regis Galliae (b) et collegii Jesuitar. Paris., licel in Latiiia versione Zmi
boc caput sit oimssum. Locum Grapce producil Usserius, De tymboln, pag. 25, ex codicee Graecia allalo; aiia Petaviug in Dogm. theol. [ V . ad n. II.J
#

(a) In eod. I , qui primnm lomuro continci,

Mosq. lcgiuir in libri indice *
. Posl indicem lcgunlur ver$us anouyroi, qui in edilo desunl, idcoque a Matlbxi

pag. l l sq. sunt ascripli, et alia evulgantur aut

docie animadvertuntur. H A K L .
(b) Vide Ricb. Simouis Bibl. $e(ectam, tom. I ,
jp. 51.

*4

15

PROLEGOMENA,

16

Edit. Lat.
T i i . 13.
14.
15.
16.
17.
18.

'. .
'. .
'. , .
\ :
'. .
'. ;, \ ^ , \ , ,
\ \ , \ . F A B R . I n codice
Ctesareo 77, n . 81, sunt varia ex Euthymii Panoplia excerpa. quibus interduin
lonciora loca excerpsit Lambec. Comm. I I I , p. 420 seqq. sic, e i c . 1 . advertus Agnoclns
ex Basilio M . elGregotii Nazianz. orat. it De Filie: qui tilulus decel in edtt. Graeca,
sed edhtis esl a cl. Matthaei ; 2. contra variot Origems errores : abest quoquc ab edii.
Gr. ct editus a Mallbaei, 1. mem. God. vero Mosquensis sahem ab inilio plenior esl
quam Vindobon.; 3). Tiiuliis 18, conira Sergium, Pyrrhum et Paulum ; e quo longum
Gr. Lambec. edidil locnm. Sequunlur liiuli 19, 20, 21 (cigus quoque longioiem lociuu
Gr. edidit Lambec.) 23, 24 el 25. H A R L .
19. '. . Ex GuN. Morelli edilionc Grsco-Lai., Paris. 1562, boc capui exstat
in auciario Ducaeano loui. 1, p. 725, el in Bibl. Patruin lom. XL, Paris. 1654.
20. \ .
21. '. . libri conlra Paulicianos, e qitibus Eulliytniiis
boc captu concinnavit, exstanl inss. Gra*ce in bibl. Joannca bujus urbls Hambur~
gensis. F A B R . I n cod. Paris. 770, n . 1, bibl. publ. sunl i i l u l i eonlra Armemas,
Paulicianos, Massalianos, Bogoinilos ei Saracenos. H A R L .
32. '. \ , , \ \
.
25. ' . . Capila biercseos Massalianorum, ad qu;e boc liiulo respexil Eulbymius Graece et Latine edila sunt a Cotelerio tom. I Blonumenlor. Eccle$.
Grac.
pag. 502307, el a M x b . le Quien lom. I Opcrum Joannis Damasceni, pag. 94 seq.
Confer variae lecliones-codicis Barocciani in Joann. Cbristoph. Wollii Hittoria Bogomilorum, pag. 12 seq.
24. '. . Uoc capui separatiin x apograpbo Bodleian bibliolbecic quod J.
Fellus, Oxoniensis episcopus, ex aniiquiore codice describendum curaverat, edidil
erudilisque auimadversionibus iliustrravit laudalus Wolfius in liisioria BogomHvrum,
Wiieb. 1712, 4 F A B R . E s l quoque intcr codd. Vossianos V. cat. bibl. publ. Leidcns , ,
pag. 392, i i . 30. Ab boc diversuiii csl fragtn. quod a Foggiuio cdiluin esse, jam supra
osiendi. H A R L .
dee$t
,
, \
Edit. Latinoe
Tit. 25.
Titului XXV111 conlra Saracenos Graece ex codice Palatino, cum vcrsione J. Jacobi
Beureri, prof. Fribtirgensis, c l Frid. Sylburgii noiis prodiil in SuracenkU Sylburgii,
Heidelberg. apud Gominelinuni 1595, 8. Exsiat eiiain idem tiiultis Grece et Laline iu
Auctario bibl. Patrum Ducceano, toiu. I I , pag. 292, Paris. 1624, fol., ei in Bibl. Palrum,
Paris. 1654, lom. X I I [v. Lambec. Comin. I I I , pag. 424, exc. IX. Maubsei 1. 1. pr.tf.
. X X .
9

iApud Fabricium uquebatur Index scriptorum e quibut E*thymii

sequcnti post ipsam PaiiopUaui iocmn opporiuuiorem obtinebit.)

PanopIU cotuinnata est; at lomo

. ; \
. Advenus veteris Romue aneclas, iive llalot, capita duodecim, demonttrantia, non cx
FUio procedere Spirilum sanctum. Hse. in bibl. regia Paris. Vide Allatium De consemu pag. 642; Nicolium sive Arnaldum in Perpetuiiate fidei Eccles. cathoixcce de S. Eucharutia, tom. f, cap. 12, pag. 167 ;
sed el Ricb. Simonero loiu. I I I Bibt. critica?, pag. 98 seq., qui boc ecripium in cod. reg. 2995 negai
differre ab lie q u e i n Panoplfa eodieibus^raccis liudo 13, de hoc arguraento Euibymiua disserit. F A R R .
Gonsenlit Fogginius 1. cit. pag. 10 sq. et memorat cod.Pari. n . 1231, cod 1371, n . 2 1 , et cod. 2782,
n . 5 ; Hem Valiran. 1079, pag. 189 ; cod. 1180, p. 458, ei cod.1217, p. 199. I.lem copioeas est de ms.
cod. Valicano Palalino 361, in qo conteudit Euihym. Christum magna quinia feria cum ditcipulis suis
Ugale pascha celebratse, ei gtiepicatur, libellpm excerpluin esse ex Panoplia. Vido eiiam ad n . Il,atque
idero opQscuiuin eeae videUir quod exstat in cod. Wheler. Eulhymii Or. dt tempore Patckatis : Gr. in
Gal.cod. Angl. c l c , I I , p. 358, n. 9123. Add. supra in jndice lilulorum, ad t i i . 15. Sunl loca ex illo
cpusculo in Nioeiae CboniaUe Sylloge opinionum et sectarum, alque historia liominum qui illas instituefunl, e t c Floreut. ia cod. Laur. 24, plul. 9, V. Bandini Gat. cod. Gr. I , pag. 435. Veneliis in cod.
503, bibl. D . Marci, Euih. Zigabeni De processione Spirilus sancti. l n c . E i , elc. .
Gai. cod. Marc. pag. 265. H A R L .
11L " \ \ ; ,
\ \ \ \
'., Victoria et triumphus de impia ei multiplici extecrabilium Maualiancrum *ecta qui et
f

PHOtEGOMEXA.

1*

PhundaUm (a)ei Bogomili, necnon Euehita>, Enthusiastcc, Encraiitwet Marcionitw appeltanlur, una cnm 15
Anathemati*mi$ liareti eomm oppogiite. Ex codice Vindobonensi f 67, n. 82. ] in quo vdut appendiv
Panoplim legilur, edidit Grcece, verstonemque ac nolas addidil Jacobns ToHiiit io lnsignibus itinerU
halici Trajecti ad Rlienutn, 1696, 4, pag. 406 125. Primoe tres anatbemaiismos Gr*ce vulgavcrat
Lambecius III, pag. 171 [pag. 424. ed. Kotlar. cum uolis Lambec. qni in not. 4 in analhem. 1, lanquaiu
Miigulare adnotat, Petrum sive Lyco-Pe*nim pro priino bserescos Massalianorum derlarari. Tres illos.
aiuibematiftmo* Latine e r i i i Coteler. Monum. ecdc*. Grat. lom. I , p. 757. Add. sopra ad . I . dc bf>fc
cod. Add. eat. codd. Gt. TsNirin., p 297, 8, eod. CC. H A R C
t

IV. Epistoke varice, qu.u mss. supersu-it, tit advertus Phundaitas (al. Phundagingitas) sive Bogoii>i"S,
CPolimissar inpalriam snam, Lambec. V, pag. 58 et 154. lncipU : , 5 cl aVtera steliteulira, contra Armenios Tfieopaschitas, i J . V, . 12. Incipil : \ '.,. F A B R . seii. in ed. Kollarii V, p. 85. co I. 213, n. 8, nbi. V. not. Kollar.Tum p. 256 in cod. 247,
(qui conlitief syntagma miscellancoriim opuscul. de Massalianortim seti Bogomilorum aliorumqne erroribus), n. 14. Dein p. 281, n . 1, cod. 148; quod vero nig. a cod. 213 meroorato non aolum ob m u l tag varr. lecit. valde discrepare, Tenun eliatn muho auctiue esge atque copiosiue, animadveuit Lamltec*
Denique pag 269, n . 28, cod. 247. Esl quoque in cod. Taurin. 200, o. 3 1 . V. Gat. codd. Gr. T S M I T . .
p.

299.

HATIL.

V . , * ..
Disputatio cum Saraeeno philosopho de fide, habila in urbe Cappadocice Melitene. Ms. Lambec. I V . [cod.
188,13], pag. 206. [p. 454. ed. Kollar.] fncipil : .
VI. ,
. Oralio elegmi ae diserta in obitum Eu$tathv
The$talonicen$i$ archiepiscopi, dicla paucis ab
ejus obitit diebtis. Haec ms. exslat cum Monodia Michaolis Ghoniala in eumdem Eustaihitim in biblio*
itaeca Bodleiana, [ v . p. 268, n . 22, Gat. codd. Anglise, lum in c. Barocc. 231,} testaturqu* in illa Eulhyroius, se tenere mnHoe fascea epistolaram, manu Eustaibii scriplaruiii plenarumqne rebus pulcherrimis,
ei villa atque errores casligantiura, , \ . F A B R . Vidc ad iailiom sectionis de nostro 'Eitlbymio.
%

HAIL.

V I I . Commentariut in omnet P$almo$ Davidit, et in X tactm Scripturce cnntica, Graecc nondum prndiif.
licet hoclegas apud Caveuin,Grov&um aliosque. Ms. exstat ii>bibl. Bodleianacod. Barocc. 122 (6), in regia
(b) An a Funda, Itali oppido ? H E O I I . V. upra
ad n. 1. Conlra Kollar. ad Lamb. V. pag. 85. tibi
d> originalioue vocc. Bogomiti, Manaliani et PhundagagUa, s. in al. cod., Phundaitm dorte fnseqne
disserit, nomen Phundait. deHvaf a recentiore
L i t . vornbnlo Funtta, Graece scriplo, quod
mfinvpmm n. crumenam notal : ideo vero hrerctici
isii Phundattv r l Saccophori appellabanlur. ijuod
ob aiisl-rain papfrrt:tcm, qitain palam profitobanlitr. in sacco cl crumenns3ipm collegerint. Prai vii Coirter. in nol. ad Monum. grcpc. I , pag. 144.
HARL.

(b) Exstat qnoqtie in ead. bibl. ftft. cat. codd.

Angliae, e i c , in cod. Barocc. n. CXCIV, n . 253,
intrr mse. Thoma? Roe, inler codd. Bodlet. n .
MMCMXLH. Oxonire in coll. Mar. Magdal. cod. V I ,
eive n. 2 f 5 t , ubi vero in catal. part. u , p. 71,
adlilur bsecnota : Ila. n. Eulbymius tn Ptalmos,
male inscribiuir a librario, ciim sil Theodoreti
exposiih. Inlercodd. Wheleri, n. 9123 tom. 11,
p. 358. In bibl. Leidensi inter c o l d . Vossianos,
exeiuplar valde vetus, s^d male servatuu), el in
alia vanorum colleciion, F.ulbymii aliquid ia
Psalmos, Gr. V. Caial. bibl. Leid., p. 395, n. 73
l p. 397 n. 30. ln hilil. Coialin. cod. X I et CIV.
V. Honiruc. Bibt. Gois/i., p. 58 et 178. Itomfle in
bibl. Valicana Euili Z*gab in 150 Pgaluins. l n
bibl. Ouobon. Monacliii inbibt. Bavar. V. Montf
Bihl. bibl. mis I , p. 13. 18. 588 et 589. V*
iietits io bibt. Marci. co.l. XVIII. Tauritii in bibi.
r'ga, cod. Gll, in Psalmos 9-146. IIIi codici assutum esl parvum Loxicon formularum loqtiendi, in
Psalmis occiirrentittui, (&;
), quod, aniea iiondtim edilum, inlegrum
cxseiipsit auctor Calal. o<ld. Gr. Taurin., p. 190

seqq. FlomiUaft in rod. Laurent. I I , plni. 9.

Comm. tti Psatmot: praeredit prooemium, quod l y pis describendum ruravil Bandin. in Gai. rodd..
Gr^ Laiir I . p. 389. S*qiii!tir inlerpretaiio Pealterii,
et omnes ferme Peatmorttm v m i c u l i , qnos rxplicuit
Eiiltiytn. rtibro charactcre dUtingiinnnir ab inierprolniionft : in margine f^re snb inilium codici^.
BasHH M . el Gregorii Nysseni in quxdam Psalmorum loca intprpretatio ab codom scripioro rul)ri<>
Htleris apposta esl. Sequtintiir EulbytHU ii> ran*
llca 10 euarratinnfs. Aiqun isfa cantica in plrrisqiie codd. 0% fimgonliir Psnlmis : iia etiani
roperit Matthxi in roitd. 196 et 197, Mosqucns. V.
ejus nolam ad prwf. Hcnteuii p. 75, prolcgg. a;l
I tom. Eulhyni. Zig. Commen. elc. Vimlobonae
in Bibl. Gxsarea cod. X X X V I . Eutbymii praifat.
in Comm. in Psatmos; ai nec plena nec i m ^ r a ,
sed anonymi citjusdam arbiiratu ita coutracia, uL
neqtift raput habeai, neque pe.do%. Plnra det iJlo
cod. observavit Kollar. stippbw. ad Lambcci
Comment. p. 265 seqq. De codd. Mosquensibus
tribus tiilelllgenler lateque tlisseril c l . Matlhaei tu
prxf. s:epius laudata pag. 25 seiiq. Priinus illoruiii
ronlinel qiioque praeier Psahnos et rantica r i i m
Eutbymii Gomtnent. 1 (\
. 2) syllogen dogmaiicontm capp. necessarioruin ex variis Palribus : 3 (adversus vcteris
Rttmn asseclas
) atqtie ccL Maltbaei tn nota observat
lia3C <app legi etiam in codd. Bibl. synod. in-8.
ii GG(X(II. cuin inscripiione :
\
, add. Foggin. I . c.
. 10 seqq. 4 capp. praecipua ex- orationibus Clirysostoiut aliorumque Patrum ; ) dc difina

19

PROLEGOMENA.

20

Parisicnsi aliquolieg et Coitfiniana, in Valicana quoque. Fuil ei in Bigotiana, et in bibl. Isaaci Voesii, e i
cnjus codice praefalionera fu Pgalraos, lectu dignam, Crace e i Laline tulgavil Stephanus le Moyne !n
Variis sacris pag. 150-210; sed Jiiuc inde hiantetn l t t u n i g , quas cx mse. codicibug Patricii Jiinn el
Cbristiani Ravii supplevisse sc omnes, unica excepta, ecribit paralipomenis ad Caveum Colomesius. Idem
exrog. regio Paris. 2400, fecissese legtatur Ricb. Simon lom. If. bibl. select* p. 48. Locum Cra?ce ex
Eulhymii in Psalinos commentario producit Pearsonius ad Symbolum apostolicum pag. 420, edif.
Latiire. Versio laiina Philippi S mli, Brngnatepsis episcopi, post aueioris mortem a Paulino Turclito,
ord. Pnedicalorum, vulgaia {dicataque Clcmeiili V I I , ponliilci, primura prodiit Veron* 1530. () fo!.
falliturque Gesnerus, qui acribil, Euihyinium solum in septem Pgalmoa Veron excusvm eese, cum in
omnes Psalmos et canlica bibllontm ] ] luccm illo anno Veronae viderii. Recuga inde ssepius esl Parisiis
1543, 1547,1560. [el 1562. V . Hamberger l . c . p . 82.] 8. Venet. 1568, 8. Lirgd. 1573. [1575. ap. Haraberg.] 8, et in Bibliothcca Palrum edit. Lugd., lom. X I X .
f

V I I I . Commenlarius in quatnor Evangelia, ex Clirysostomo et aliis priscis Patribus non gine jndicro
delectus. Hoc quoque eiiiuium opus necdum Graece lttcem v i l i t , (o) licel id affirment viri docti, Ca. Tet-lius cod. babel breviora grholin. atque
sr.holia ad priores x m Psalmos idem Maitbaei
edidit in Leciionibus Mosquens. Lips. 1779. 8 .
vol. I I . p. 41.Anonymi atilcm, give fuerit is ipse
Eulhymius, aliirs, quf posl Hlum capio<uora
scholia in compenditim redegerii, interpretalionem
duarnm odarum ex Evangdio L u c idem dedil
post Evaugelium Luca? in edit. Eulhymii Comm.
tom. I I , p. 6 8 0 gftqq. cum texlu, el prima noia, >
diversa, inqiiit, pauiulum seti ropiosior ititerpretaiio, Etithymii Zigabeni nomine, legiiur Latino
in Biblioihcca roaxima Patnmi, Lugd. vol. X I X ,
p. 4 7 3 seqq. c Dcirque tn praf. p. X I V I I , aeqq.,
speciminis loco adjecit interprelalionem Psalmi cix,
m m v, L , trium illortim codd. el compnravii cum
Tbeopbylacti odiiione Venela 1 7 6 3 , tom. JV, ubi
Commeniaritis in Psalmos Gr.pce primum cdtius
e s t : ( c o n f . Ernnti
ihoolog. BiMiolb. lom. V,
p* 788.) Rutbymitrs p. 2 9 ad verba Davidis :
provocat ad Commenlarinm smtm in Evangelia, ex quo loco (et aliis similibug focis Comm.
in Psalmos,) jtire collegit cl. Matih&i, Etilbymium
esse auctorem Commentarii in Evangelia et bunc
prius, quara Comra. in Psalmos ab eo esse scriptum. H A R L .
() De hac el reliquis cdd. et de Eutbymio V .
Freytag. analecta litler. p. 3 2 3 . seqq. H A R L .
( i ) Tandem vero, addireni ibus avibus, Grarug lextns lucem aspexil cura altidioque rel. Malibaii. I n erripium aulem estopus diu desideratum : Euthymii
Zigabeni Commentariut iit quatuor Evangelia, Grace
et Latino. Texdim Grscttm, nunqiiatn aivlea edilum, ad (blem riuoriun codd. membran. bibliotbecarum SS. eynodi Bloaqnensis, aucloris alate
scriptnrum, diligenter recensuit el repetiia vorsione Latina ioanuis Ronlenii, suisque adjeclis
auimadver3ionibns edidil Cbristian. Frider. Mat
thsei, collegbmm imperial. Rosaicor. assessor, et
academi Vitemberg. Grc. l i i i . , professor. l o m . l
(in duab. parl.) coinplectens praefationes et Evangeliuni Maltliai. tom. I I compleciens Evangelia
Marcl et Lucae* tom. I I I comp|pcten9 Evangeliiiin Joannis, aniinadversiones J. lleulcuii, edUoris et indiccm. Lipsiae, 1792, 8 . impcnsis Weidmann. Ad praefal. c l . editoris doctam leciuque
dignissimam, in qiia de Eiilbymio, codd. elc. j t i dicat, aliquolies jam provocavi, Sua pr'iatiom
adjccil plura alia, notatu di^na : 1) ex Rirbard
Simon Hhloire crUique de$ prmcipaux commenlateurt du Nonveau Teslam. cap. 2 9 , p. 409 sqq.
ed. Rotterd. 1693, 4 de F.ulbyniii Cetiim. in qualuor Evang. et duobus codd. Paris. 2 ) Fabricii
notitiain, . I dalain, cum uotis, in quantin prima
obenvat Matlha;i, a Voiglio in cai. libr. rar.,
pag. 734 el ab aliie memorari edit. Paris. 1544, 8
apud Jo. Rcigny. cxcud. Carcl, G i'l ird. Euim-

vero tam^n videtur *Lovaniensis esse princeps, et pro 1541 legendnm esse 1547 : (adde qnne
in eq. nola snnt ascripta). Sequuntnr excerpta ex
Phll. Labbe tomo I , Biss. bistor. in Bftllanninuni,
ex Ernest. institutione interpr. . T . longus
et egregitis locus ex .. I . Atig. Noesselti Comm.
De catenis Patrum Grcecor. H a l ^ . 1762, iv, p. 23
pqq. tum Jo. Henlenii cpistola dcdicalotia, sciipia
Lovan. 1545, soxlo Idus Augusti; ejiisdem arfmonilio de auctorA liorum cotnmenlarr. ex edit.
Lovan. 1544, fol. eum nolis; (Hnntenitis Euthymium cognominal Zijfahontim rjejtisdem pnEfaiio:
ejusd. plura loca, in qutbus ejua exemplar disredit a G w c t s cuiu animadverstombus, in quibug
Mallhaei V. C. de pluribus . T . locis variisnue
lecl. judicaf, alipie in Origenem el Erasmnm i n terdum graviler invcbilur, alia3que Hentenii ob*
servat. Porro a pag. 122, repctendum curavit
pluribusque tlliisiravii notis criiicis Jo. Millii examen codicis Embymii Barorciani ex ejus prolegomenis in . T . 1075 1079. Posihasc p. 132 -^.
205 posuil, aspetsis notis criticis, Ip.ciiones varlas
ulriusque cod. Mosquensis ad quatuor tvangcha,
quorum quidem coniextum, auctore operis redempiore, omisit, eiimqne breviter tantom anle
singula echolia nolafii. Deniquo Roberti Ilotmcg
brovis noiitia duonim codd. Euthymii Baroccianorum. Conf. etiam longam censuram in : Neit*
allgem. deulsche Bibliolb. Anhang zum 1 2 8 .
Bandc. Kilonii 1799, pag. 470 490 coll. Matibsei
quibusdam obss. in quibus quaedain censoris dubilaiiones lollunlur aliaque aduotanlur in Lips. A. h,
Anz. 1800, n . 115, pag. 1127, ubi qwoqtie brftvis
llt comniemoralio Euiliyniii Opuscnli iin-diii:
',
, cod.
Mosquensi bombyc. saic. xiv, i n 4. Inc. t l
. Add. Foggin. I . c , pag. 6 , qiti
niemorai cod. Valic. DCLXV, qni comm., \n duo
tantum priores evangelistaa, Malihajum el Marcum, conlinet, et cod. DGIAIX. in quo est ejns
explanaiio in canlicum Zachariae in evang. LIICSB,
atque cod. DGXXXVI, qui serval Eulb. comm. iti
Pauli epistolas.; In cod. I I I Barocc. exstal Noyi
Testamenli pars cuai Gr. scholiis, margint ascriplis minulissimo cbaractcre. c Incipit, aii confector Gaialogi codd. AngliaB, tom. I , . 1, a c. 11,
Act. v, 15, desinil vero hi Apoc. xx, 1. Scbolia
ha?c desumi videntur e Comnientariie OEcumenii
et Eulhymii, > (hic esse. videlur I I cod. ab Holmesio descriplus). In cod. XXVIII Barocc. Eulby.mii Zygabeni catena in quatuor EvangeL, eChrysosioino, !I ait idem confector pag. 5 pra;cipuc,
eliain ex aliig Patribiig, confcrente interdum
symbolam suam ipso Eulbymio. Hic esse videtur
cud. qucm uberius descripsil Millius. Enimvesa

21

PROLEGOMENA.

22

veus (d), Eliasdu Pin, alquealii. Latine e praectaro codice bibl. coenobii Deiparae Virginis Giiadalupensis ord. D. Ifieronymi in regno Castellae, iransttilil l o . Henlenius, accuraiior Zino, Sauloque inierpreg,
etijns versio pfodiit primiim Lovanii 1544. (e) fol. rccusa Paris. 1547, 1560,1602, 8, el in Bibliollieca
Patrum tom. X I X , edit. Ltigd. Duos codices llstos Grcecog hujus Commcntarii, similibus, quatia Henleniits in euo reperii, scholiis instructos, in Bibl. regia Parisiensi evolvisse se testatur Ricb. Simon
Hb. n i . Historiae eriticae Novi Tesl. eap. 29, in quornm altero, Mazariniano, ged recentiorig mantia
scciptura Nicetae tribuitur : quod non magis credibile, qiiam eorum conjeclura, qui vel OEcumenio vel
Ammonio, nesclo cui, *s\ Theopbylacto ascribere voluerunt. Plnra loca Gra?ce ex boc Commeniaria
prodocit Stmoning, tum boc captte, luin lib. i , p. 120, 145, et l i b . l i t , pag. 84, et magni eum facil
iiDprimtg, asacnlUtirque Haldouato, qui ad MaUh. xvn, 8 Eutbymium in verborum proprietatibus observandia diligenliesimiun eese observavit. lnter ecriptores, e quibug aurea Thomae Aqnfnatis cafena in
Erangelia colleeta est, Euthymii nonien in recentioribus quibusdam editionibus addifitm, in antiquioribus et in Romana anni 1670, desideralur. Vide Simonis hist. crilicam Novl Test. l i b . n i , p. 409
el 473.
I X . Commertiarius in ephtolas Pauli itidem ex Ghrysosiomo et aliig Patribus gtudroge colleciiig.
que.m Romaems. Graece servari pridem Gesnerus scripsit. [V ad n. 8.] Ex commentario Eulttymii i
epist. ad Timolbeum nonnulla affert AHaliug p. 196, Oe interstitiis ordinum apud Grcecos, In codice ros.
Vhidobonengi lihri primi PanopHae Etiihymianre Aequiiur IlypoibeeU epistolae ad Romanos, fortc qnanv
Etilhymhis suis in Panlum coinmentarii* pr.emiserat.
X . Commenlariut in epUtolas cathoiicas, qncm Grcece mg. in bibl. Joannis Sambuci cxstitisse, cx Simlero Caveus adnolavit.
t

collpctionem illam male dci catenam ab MilHo

aliisqtie, sed rectittft ooari Euthyinii commentarium, qironiam in Euthymio, qiii ex pluribns parlibus opus fecisset perpeluum, sit nexus, moiiel
c l . Maltbrri in prafat. pag. 125, not. g add. Fab r r . infra in boc vol. p. 787, 16 vol. edit. qni
sect. 17 agil qttoque de Tlioms Aquinatis catena
aurea in quaiuor Evangelia. Cnni cod. Bamrr,
X X V I I I conspirarc videtur cod. Taur. reg. X L l l l
ouantum ex inhio eingtilonim Evangelioruro conjicere l i c e i : nullibi quidem adjectum esl auctorig
nomen; sed Eutbymio eum comment. esee ascribendum docet confeclor cat. codd. Gr. Taur. qui
pag. 149 sq. copiose recenset illum codicera.
%

IIARL.

(d) lo no?a ed. Baeil. 1745, tom. I I , p. 199, ubi

Caveus de Euthymio, scriplis, codd. atque edit.
uberius disserit, id correclum est. H A R L .
(e) Quod Hentenius in admoniiione scripseral:
Cuea bos cenartentarioa ante aliqooi mejisea
[ n . ao. 1543, gexto i d . Aug., ut ex ejue prefat. i n leHigilur,] tn lucem ederemus, nec certi quidqtiam
liaberemug, quod de aiictore divinaremug, aliorum
magis, quam nogtrum gecuti judiciutn, praefali sumus, quibusdanii videri auctorem esse OEcuinenium, Jquod lamen negal Matthaei ad h. I . in
pmef. p. 74, not. c]. Nunc vero eumdein narli
auclorera in Psalmos Davidicos et in Gantica

JOANNI

jain eecundo typis excusoro certiesimo ceriius angV

gumug ferre judicium. Imrum commrnt. auclorem
egge Eutbymium Zigabonnm (gic) maluiinua inbis, qua3 nondunt diatracta, erani, exemplaribMg,
sludioso lectori id indicare, quam eum diutiugguspensiim lenere. Anno 1544, Nonig Februar i i , ex his colligU Hamberger. I . c. pag. 85^
probabile eaae, 1) qitsdain exemplaria vel aiitaulla nomintg auctortg in fronle libri aignificaiione,
el addiio OEcumcnii nomine edita egse, 2) eaque
In inscriptione notata esae an. 1543. Sed dubilat
el. Malibai, in not. e ad Hentenil admanitionem
p. 75 arbiirang, vocabulum arobipuum , $xeusum,
ad comment. in Psalmosesse pohug referendum ;
H q u o d i n ed. comm. in qnatuorEvang. an. 1544,
in indice gcribitur, t liber hic neque Graece neque
Latine antea lypis unquani excugug eet > atque i u
line admoniiionia, in his, quae oondura disiracla
erant, putal, banc csse edit. princippm, mutato
Unlum indice. In eod. Vaiic. DCCCXX, p. 3 0 1 ,
occurrit Eutbymii vbv
, \
, teste
Fogginio 1. e. . 7, gq. ubi imiltos est de Chalcopraiiis et eanctig soris, seu tbecig. Sic enim appeliabantur lum capsa, qua vestig el codiccs sepulcralcs B. Maria? coniinebantur, tuin sedes, in
qua deposiUe UIIB reliquis asscrvabantur. I I A R L *

CHRISTOPnORO

NICOLAUS

FOGGINIUS

AMADUTIO
S.

D.

(Anecdota UUeraria e m$$ codicibus eruta. Tom. IV, Roma?, 1783.)

I . n, vir c.larigsime, opusculum Grxcuni (),

quod inler gchedag meag ex cod. ms. degciipias,
eui mutilum, visumest tamen libiaplum ut iniersercrcs lomo IV Anecdolorum, quorum editionem

reipublicae lilterariae bono ditigeulcr curas. Illnd

anle lios plures nnnos descripei ex codirc Vaticano 840, qui olim fuii Anlonil Auguslinl arcbiepigcopi Tarraconensis ; el quia dum in LaliiHun

() Uoc c>t, Hbrum contra Bogomilos, quena in hac cditione recudimus. E D .

PAX*.

23
PROLEi ) M N A .
2i
idionia convcrterem, coniplura adnotavi, (tim quod
gtiatur; etcnim Pacbowii ciijuadam monachi schoatlinet ad auctorcm Opusculi, lum ad ea qti;e in
lia et adnotaliones in Eulbyu.ii Panopliam comipso Opusculo legtinlar, has quoque adnoialiones
plectilur. Demum animadvertere juval Panaplhis
ad te niilto, quibiis uti poleris, ul libi magis platitulum x x m , ubi de Bogomilis agitur, senrsiui
cucril.
dcscriptum, veluli singularem libdlum ivperisse
III liaque Iioc primum aduolaveram, Etiiby- in codice Bodleiano Joh. Cbristopliorum Wolfiuin,
ct binc iia illum edidhse Grace et Laline in bisloniium Zygabeinim Opusculi auctorem monaslicam
ria Bogomilorum, eruditissiinis notU illuslraium.
vilam egisse Consiautinopoli in monaslcrio Peribleptae, ct doclrinas laude inclaruissc a lempore
Alexii 1 Comneni, cui acceplissimus fuil, et cujos
jussu opus composuit inscripluin: Panoplia dogmalica orthodoxa fidei adversu* omnes hwreiicot
ex Patrum tcriptl* conlexta. Marquardus Freherus (1) eub Alexio I I Eutliymium Panopliam
concinnasse asseruit; sed erravil profecio loto
coelo, et boc ex eo facile liquet, quod Anna Gomnma celcberrima Alcxii I filia luculenlam bujus
operi* meniionem fecerit (2). Ha?c PanopHa Laiine
tantum ediia est Veneiiis anno 1555 e i versione
Petri Francisci Zini Veronensia; qua versio deinde recusa esl Parisiis, ac tandem inscrta tom.
XIX Biblioibeea? PP. Lugdunensie ; et falso eam
in Veneia editione textu Graeco muniiam esee assent Gerardus Joannes Vossius (5). Taxlus Graecus Panopliae Euibymii lypis excusus esi prinium
anno 1710, Tergovisii in Walachia. Porro Zinus
in sua Latina versione, quae Euibymius contra
Latinos collegerat, editor vero textus Graeci imegrum liiulum, qui conlra Saracenos esl, el quem
Gracce cum Latina versione ioannis Jacobi Beureri jam edideral e cod. ras. Palatino Fridcricus
Sylburgius in Saraceuicis, necnon eiiam quaedam
in primis liluHs, ubi de Trinilat^ dispulamr, (liic
ccrlc verilus, ne Turcarum offensionem inctirrcret,
illo vcro forlassis ne operi aucioriiatem ct pretium imminuerct) praeiemuserunt. liaque nullam
babemus bactenus perfectain Panopliae Eiilbymii
editionero; quaravis buic adornandae plures non
desiiit codices in bibliothecis superstiles. Insignis
intcr eos est codex Ca?sareus Vindobonensis, quem
ipsa Eutbymii aetate scriptum putat Lambecius ( 4 ) :
itec minori in preiio fortasse esl babendus regius
Parisiensit, quem laudat Ricbardus Simonius (5),
ct quem a Zini editione m pluribus differre leslatur. Praeierea alium codicem praestaiitissimum ex
Orienle secum allulil llicbael Encman Suecus, de
quo fuse edisseril Joannes Albcrtus Fabriciue (6).
Eiiam Bibliotbeca Yalkana plures suppeditare possel codices, uiiqne non sperneudos ; quos inter
notaiu dignus praecipue esl, qui iiuiii. 1447 si(1) / i t Chronograpkia.
(2) Alexiad. l i b . xv, pag. 490. fdil.Ro?.
(3) i)e llitloricis Grcecis hb. n , cap. 27.
(4) Tom. V, pag. 51.
(5) Bibtiothec. select., lom. I , pag. 49.
(6) Bibtioth. Crcrca, vol. V I I , pag. 461.

I I I . Praeter Panopliam, Eulhymius multa etiatn

alia digessit opera, prectpne in tacrae Lilteras.
Gommentarium in omnes Psalmos, et in ttacrae
Scriplurae Canlica Lalinum fecit Pbilippus Sauliis
episcopus Brugnaiensis, ei poat ejus obilum hane
versionem Paulinua Turchius ordiiiis Praedicalorum vulgavil Veronaetanno 1530,quao pluries deinde,
semper tamen sine Graeco textu ( ) , recnaa esl.
Solummodo prafationem, qua auclor de naiura,
usu, scopo, mulliplici Psalmorum genere, obscuriiate, yariieque versionibue Gracis diligenler admodum dispulal, Graece et Latine publici juris
fecit Stepbanus Moynins (7). Scripsit etiam Commdnlaiiuui in quatuor Evangelia ex Chrysostomo,
aliis que Patribus concinnalum, ex quo ioca quaedam
Gricceedidil Richardus Sitnonius (8): etquem integrum babemus lantummodo Lalinum ex yersiono
Joannis Hentenii, editum Lovanii aano 1544, ac
deinde recusum iierum iterumque diversis In locis.
Grxcus htijiis Gommentarii lextos exstat in cndica
Vaticano 665, mancus tamen, quia duoe tauium
priores evangelistas compleclitiir Matlh*um et
Marcom. Explanalio quaedam in Ganlicum Zacbariae, -quae in codice Valicano 669 stib Euibymii
nominc descripta reperitnr, an pars sil Gommentarii in Evangelium Lucae, an potius aliud peculiare opusculum mibl nunc certo non conslat.
Iiem in epistolas Patili Goinineiitarium ex Pairibus
siudiose Eutliymius collegit, cujus Graecus codex
in eadem Vaiicana bibliotheca num. 656 noladis
asservatur. Is nec Grnece, nec Lalinc editus esi,
nisi pauca quacdam excipias, qnae e i Commeniario
in Epialolam ad Timotbeum aCTerf ex eodem forle
codice Leo Allatius (9). Tandem Epitiolas etiam
Calboliras suo Gomineniario adornaverat, tesia
Guillelmo Caveio (10), sed ejtie nulliis mibi Gra>
cii8 codex intiolescii.
IV. Hisce libris, qui Eulbyniii sacram erudtlionem teslantur, plures accedunt, ex quibus ejus
elucel ingenium el eloquentia. Elcnim disputationem quamdam edidii de fide cum Saraceno pbilosoplio in urbe Gappadocis Melitene habilam, quam
(7) Var. Sficr., loni. I . pag. 150.
(8) tlist. criiic. Novi Testam. l i b . l , pag. 110,
145; lib. , pg. 84.
(9) De mlentitiis Ordin. aptid Graco*, p. 196.
(10) Hulor. titler. $criplor. ccclesiast., pag. 567.

(<t) Prodieral tameo Vcnetiis anno 1765, cum Tlieophylacii oncribus, cl bacc scribcbal Foggioius Roma 1783 !
KDIT

PATII.

PROLEGOMENA

25

babet Gnectts Vaiteauiig eodex 952 ( I I ) ei qtwe,

teste Laeaberio (12), aggervatur eiiatn in G r a o
codice biblioibecc Vtadobonengig. Praelerea gub
rjugdem eccurrit ia Vaticano codite 820
(13) oraiio, ctijui eliaiu roamiiiii AUattue (14) iascripta : 7
, \
. Eitcomium de
culta k$atiuimce Otiparce prmitando, et de dedicalione MHCUC eju$ t o n , qum tu \n Ckalcopralih.
S.tncta eorus vel sancia tbcca appellabaiur lutn
capaa ipsa, qua Y c s l i s e l lodices sepulerales
B. Marhe Virginig conlinebanlur, tum ades,
in qua depositae illae reliquiae aggervabantur. Duae
auiem eranl liae ibecae, allera in aede Blacbeniensi,
'lbeopbanoiiig Auguatae religione inclyta (15), ubl
oiuopborium, scu velum Deiparse cuslodiebatur,
allera in aede beaiae Virgin g Chalcopraiionim,
ubi caelerae vetles el fagela religiose cusiodiebantur. Jam qui&que inlelligii, iuro Blachernas, liiin
Cbalcopraliog nooiina esse locoruro urbig Constantinopoleos, io quibus t a c r a baec leinpla Detparae
dedicata aggurgebant. Oispulant eruditi an bi
Ghalcopralii vieug quidain, seu plaiea fuerinl, in
quibus ararte officin* sitae essent, an poiiug legrndum glt Gbartopratii, ibique cbaruriag officinag
exslitisse arbilremur. Yeruni quasUonem lianc,
atpole buic loco mious opporiunam, libeua praelermiitam. Nec diutius immorandum quoque opinor in perquirendo sedis hujus comliiore, de quo
nou bene inier ge conveniunt Byzanlini scriptoreg;
Id unum modo satis gii adnotagge, oroneg in oo
conveiiire, lemplum boc autiquiug Tbeodogio
Juaiore non ftiigge. IIoc autem omnino praelerire
iioo licct, Alextum I Comnenum, curo, arario exhauslo, iiuroineiilibug ioiperii necesgilaiibu* gaiigfacere non posgel, argtnteag valvag, *c v a a a i n guper ooooulla ex hoc templo abgiulUge: quod
cum aegre luliggent civea/ac in imperaiomn ruinoreg iniquog gpargereai, ipge con?ocatig proceribos ab
boc crimine purgare ge gladuit, juggilque, ui in po*
gteruin ex serario regio annoum vecligal pergolveretur, ut i i alcreotur, qui in bacDeipar* sededmnag
laudeg quolidie ceiebrabant (16). Ad bojositaque
lempli dedicationem periinet panegyrica, de qua lo
qiiimur, Eulbymii oralto, in qua, nt ex ejug ingcripiione congtat, plura etiam de culiu Deipara prsegtandu dispulavil. Nec male fortagsig, meoquidem
judicio, conjicere quig poaaet, ad hoc idem Cbalcopraliorum Deiparac templum egge refereadum aliud
Eulbymii Encomium i tonam B.Maria
Virgittis,
quod inler mg. Bodleianx bibliothecs codiceg recen*
selur. In eonamque leroplo, olguperius innuimus,
csieg oronea ac faaciac beata Virginig ger?abantar.

(I!)
!2)
13)
14)
15)

Pag. 147.
Tom. V, pag. 206.
Pag. 301.
De Symeonum tcripih pag. 108.
Vid. Tbcopb. pag. 223.
%

V. Uirom rero ascribcnda Enlbyniio nogiro sit

etiam Moriodia, give oratio funebrit c ad lumulum
gauctigginii Tbeggatoiiiceusig archiepiscopi dominl
EMglalhit, paticig ab ejug obilu diebug rocilata,
q i i * gtib ejng noniiuc in codice Bidleiaiio describilur, nequo cum altis affirmarc ausiin, nec soli/g
iiiticuru Si verc ad eum perlioel, ex ea iololligilur fxaciaR adtuoduro arlaih Euiiiytniuin obiigte.
Cuiu eniin Alexii I jussu Panopliai wribcre susceperil anno 1118, facileegi tibi perguadere ipsum
tuiic in primo galtem juventae flore fuigg. Quia
ero EusUlbiug anoo 1194, in lemplo S. Demetrii inarlyria MiroblyUe conclunem babuit ad populum, [concedamug licet, quod boc ipgo anno
niortem obicrit, ejus funebrem laudationein Euiby
miug nUi eentum fere annog natug conficere baud
potuil.Quin etiam centum annog praelergreggua
profecto coufecisset, gi babenda essel Gdet Alexandro Polilio (17), qui Eustatbiuui Xipbiluio anno
1198 e vivis exempto gupersiitein puiat, quiaipse
memoralur ab JoanneCilri epiacopo inrespoogione,
quam dedil Gongfantino Cabagilse circa ordinem iu
ecclesiasticis Officiis gervanduni. Nam cum protecdicug geti judex, in criininalibus causis clericorunt
iiiler minora oilicia priue connumcralu, ad oiajorein gradum ab Joanne Xipbilino fuiggel efcctog,
idqne aliqnorum censuram gugcilasget, in ea reapongione Joanneg Citri episcopus inquii, id oplime a
Xipbilinofuigse conslilulum, alque adeaminBOvalionem Eugiatbii auctoriialem aecessisse, qui id suiuinopere commendav*rat. Yruro hoc non evincil,
ul Polilus cengiiit, Enetalhium Xipbilino fuigge supersiilem, el usque ad Joannis illius episcopi lempora pervenisse; ged potiug Xipbilino duin iia
faclendum dccrevit, guum prxbuisse a&seneum.
Qnod quidem ex ipsius quoqueJoannig vcrbis erui
posse videtur; dum enim Euslatbii nieminit,ea praemiuilverba , qtise eum jam decessisse
itidicanl, quoniam probos ganciogque vlroa in pace
Chrieti quie>cenies ila compellare coaguc?erai)t.
Y I . Hactenug Eiithymii landeg prosecuti sumug,
s&\ fulerioporlet Graeeorum gcbigmaii adbaegigge:
quod potissimumconstalex libellocui tilulug:
, ,
.
Adtertut Romos veieris civet, $ive llalo* quod non
ex Fitio procedit Spiri u$ $anclu$. Leo Allaiius (18)
pluribog contenderal ortbodoxiam Eotbymii comprobare, aed abioanne Auberio m o n i n , se bujugniodi libellum in biblioibeca Parisiensi invenigee,
non egge ampliag defengioni locuin faggug egt. l n
eam senlentiam Aliaiius deacenderai, quod ia edita
Panopli* Zini tersione oihil invenerat quod calhof

(16) Vil. Annam Coamtn.Alexiad.V\b.iv,p.

157.
(17) /n Prarfal.adCommeni. EuMaihii inHomer.
pag. 16 et 17.
(18) !>e ulriusq. Eccle*. consem. lib. x i / c a p . 10,
pag. 612.

27
P f t O L L J
28
licse fldei et Latinae Eeclesix adversarctur $ at i n Bogoroilos illud concinna?it quorum baeresim alio
codice Graeco, qucm gupra laudaviiuug, Michae- quoque singulari opusculo inseclatus esi, quod
lis Eneman, exslat tilnlus x i u , qui ex Photiode- Integrura Graece et Laiine ertiditisque notis aucerplug est, tolusque contra Roraauoa processio- ctum et Uluslratum ex codice Vindobonensi tn quo
nem Spirilus sancli a Palreel Filio asserentes con- vclut appendtx Panopliae legittir, edidtt Jacobus
scripius. Idipsum invenitur in alio etiara oodice Tollius (24). Inseriplum eel: Victoria, seu triumms. Panoplia?, qui exstal in bibliolbeca Regia Pa phu$ de impia Mattatianorum $ecla, qtiia in eo uon
risiensi, num. 1231; el binc conslat, praedictum l i - rationum momeutis Bogomilorum erroreg discubellurn nihil esse alhid, nisi tilulum X I I I Pano- tiunlur ac refulanlur, ged singuli, u l i jam reftilali,
pliae separalim degcripium, lum in duobug codi- anaibematizanttir. Codiceui illum Vindobonenscm
cibus regiis (19), quorum unus ad manug venit jam descripserai Lambecius (25), et speciminie loco
Atiberti, luin in tribus Vaticanis (20), qui omnea prlmos ires anatheraatismo Tulgaverat. Idem
miscellas quasdam variorum excerplorum compleLambecius (26) nos docel in bibliolbeca Vtndoboctunttir. IIoc Bigolium olim animadverlisse tenensi aliquas eiiam reperiisse epietolas contra
stalur epistola, quam in Bibliotbeca criticfc (21)
Phundagiagitas, seu Bogmniioe conscripus, roissasedidit Saingiorius. PraUerca alium quoquc Euthy- que a mouaslerio Peribleplac in patriam suam, quaniti libellum habemus in ms. codice Valicano Parum epigraphem Tollius Graece reeHat cum Latina
l.iiIno361, in quo ille coutcndil, Gbrisltim magna versioae, iu qua verba
q i i i D l a feria cnm discipulis suis legale Pascha ce ill$tri* cwuobii Lalioe reddi^lil; eed recliut
Icbrasse ; et hinc intelligitur, nou modo defensio- sane reddidisset ccenobii Periblepta;, banc Graecam
nem euscepisse errorum Pbolii, scd eliam errorum
vocein inlactam relinqneos, quia est veluli eognomen
in quos incidil Micbael Caerularius. A D bic quoquo illius coenobii, quo utebaulur tanqvam epithelo
Jibellus ex Panoplia excerplus sit, certo aflirmare Virginig Deiparae, cui coenobuim hoc erat dedicanon audeo, cum inlegrum ad inanus non habeam
tum, ut ab aliis quae eranl Conslaolinopoli, coenoGrarcum lexlum Panopliie. Atlamen ita esse vehe- biig actemplig eidemDeiparae sacrig diglingueretur.
menter suspicor ex eo quod seriptor Graecug a
V I I I . Qni fuerint Bogomilorum errores, n^cessaKeone Atlatio (22) ciiaius narral, Alexiuin Gomne*
rhim non esl hic exppnere, quoniam vel ex iis
lium Zigabcno Joannique Furno jussisse
goluni, quaein boe Hbello narrat Eulhymiug, g.Kig

innoteecunt. Appellabintur autem Bogomili ex

voce Bog, qnae Bulgarorum lingua gigniOcal Deum,
\ ' *
\ 4, ul ex omnibus ditlms ct voce omitui, quo verbo apud eogdem oxpriniitur
commentariis senleniias colligenles contra hatreses mherere, qitagi illi essenl qui Dei misericordiam
doqmalicam Panopiiam cnmponerenl; el contra eo$~ Itnplorabanl (27). lidem Bogomili dicll guni eliam
Pbundagialae, ie\ Pbundaits ex eo, u l oonjirtt
liem lialos propler addilionem in sacro Symbolo el
Goleleriag ( 2 8 ) , qtiod margitpia ad colligcndag
azyma. Quod si de azymig Euibymius in Panoplia
cripgil, frustra gane Leo Allatiug (23) asseruit ex eleemogynag gerebant: enlm apud Grsecog
hot capite erroris argut Euthymium oon poase, geqniorig vi gcripioreg pro roarsupio indicando
<qtita adiapboram quaet tionem prosecutus esset.Cum reperhur. PraHerea aliig ctiam nomlnibus distinnim Panopliain ad confutandas haereticas quaestio- guebantiir, nam et Maggallani, et Euchitae, et E n ibugtasts, et EncraiitSB, et Marcionitae dicebantur,
nes exaraverit, inanifegto gtalim argui polesl, Laut ex eodem Euthymio congtat: qtiae omnia Bogotinorum sententiam, el riium ita oppugnasso, ut
roilorum nomina prolixe admodum et erudiie in
illam haereseos insiraulaverit, ei bunc modo non
illiciium, sed etiam u l i invalidum el nullum reje- adnotaiionibug gitlg Tolliug (29) exposuit. A i p r a
cseieris notatu digaum est nomen, quod Eutbycerit; in quo praecipue Michael Gatrularius ejugmius la boc opusculo aggerit Bogomilos sibi i r i qtie aeclatorea a recta fide aberrabant, el ob quam
buigge, nempe Chrulopolitas, geu Christi cive$;
potitsimum causam eos Leo I X Pontifex refulavcboc enim nomine, quo specialem erga eog Christi
rat alque damnaverat.
dilectienem ostenlabant, appellari gaudebant, u l
facilios gimplicioreg in eorum errorea perlrabeV I I . Jam vero, ut ad opueoulura, quod modo vnlrenl (30). Atque eamdem etiam ob causam monagandum esl/propiiug accedam, Eutbyniiuscontra

(19) Cod. 4371, n. 2 1 , et Cod. 2782, num. 5.

(20) Cod. 579, pag. 189., Cod. 680,pag.438, et
Cod. 717, pag. 199.
(21) Tom. I I I , cap. 21, pag. 97.
(22) De utriuique Ecctes. consens. lib, , cap, 10,
pag. 645.
(23) De comen$. p. 462.
(24) Iruigniu Hinerar. Jtalk. pag. 106 et seqq.
(25) Tom. I l i , p a g . 7 1 .
y

(26) Tom. V, pag 38, 127, 134.

(27) Vid. c l . PriBsulem Slephanum Borgiam in
Commenl. de Cruee Vatic. rap. 7, pag. 79. adn.(b)
(28 In notis ad pag. 144, tom. I , Monumeat.
Grac.
(29) Insignia itiner. Ital. pag. 110, et geqq.
(30i Coiisule adnoialionem, qiiam ad lioc aomen
apposuil Tolliugy pag. 122, uum. 12.

89

PROLEGOMENA.

30

sticam Titam profitebantnr, i.mUtrque gaticiilatig

gpectem exteriog simulabant, quasi omnis perfertioms eullores viderentur. Ifaoc eorum
rattonem ad vivnm et eleganter descriMl oculaia
lcsiis Amia Comnena (31), cujng lamen vcrba
modo hic afferre non vacat.
IX. Inquirendum est politis qtiomndo impia Dogorailorum dngmata Peribl*pl;e monacbos infecerint. Equidein in ea sum sent^ntia, Bogomilos in
nniim qooddam cullegium coaluisge, in quo monastioum v i t s instifulum profiieri simnlaronl.
Cansam cur ita scnlioudtim suspicor prabei milii
primnm Clirislopolitaritm nomen, qimd eorum gorioiaii fecerunt; ar deinde Annae Comneuas (32)
narratio, scrlbentis Ristlium novne bujus seclas
aiictorem dnodevim sibi disctpulos adjunxisse ,
qu*g ct apostolog, alManetis exemplum, nominaveral. Ex hac enim narralione staiim subit opinto, eos non coramnne n cum aliig roonacbis vilam
cgigse, sed inler se lanlum iniisse societalein ; co
magis qttod qoasdam etiam discipulas iis fuisse
immtslag ab eadem Anna aflinnalur. A l vero palefaola demnm Bogomilorum haeresi ac hypocrisi,
et Basilio, jussu Alcxii Gomueni, iu Uippodromo
rogto urbis exusto, impia hasc societas dissoluia
cst acdispcrsa, ejusquc errores damnati. AlUmon
sicmi quotidie usuvenire conspicimus, ul gi quando
error aliqiiis menli cujuspiam insederil, non facile
animos ab eo relrabitur, ita de Bogomilis aceidit.
Nam sex et viginii annos poetquam eorum haeresis datnnata fuerat, Nipbo qtiidam moiiacbus illain
rursus innovare jam coeperat, non paucis in suam
sentenliam pertraclis. Qtiod ciitn delatum esset ad
Manuelem Comnenum , Alexii I ex filio Joamie
nepolem, qtii lunc imperabal, synoduw Gonsiantinopoli cogi jussil, tit Niplionis causa discuterel u r . Congregata ea synodtis fuit anno 1144, pridie
Idtis Octobrie, in Thoroaile aeii patriarchali I r i clinio, pratsidente Micbaele Oxita patrtarcba, ar
Manuelo Comneno imperatore, pluribugqtie episropis et opliniattbus assidenlibtig, qoi ncccrsilo
Niphone, et dc ejug senieniiis perquisilo, cum
male earn in fhle senlire deprehendissent, in monasterinm Pertblepl interim relegandum censuere, monenles abbalem, caeierosque monachog,
ut neque ipsi cam eo colloquerentur, neqtie cui^s
cxlra tnonasterium dcgenti ad eum aditu* permillerenf. Rea lamen non cessit ex voto. Nipho enim,
arrepta occaeiotie, cum quibusdam Pcribleptse nionacbis paulatim coepit instituere colloquia, et haeraeos suae Yh*us eis proptnare ; ob quain causam
ejusdein gynodi Palres, ne peslis illa monacboruiu
mentcs depagcerel, Niphonem monaslerio exlracium, ac igne et aqea interdicium longius exsulare

coegerunt. Ulruiuque synodale decrctum, quo b*c

acla consiilntaqtie fuerunt, Gntct et Laline edidit
Leo Allalius (33). Quamobreni non niale, u l arbitror, cnejicere quis poterti, luro primvm ex Niphonis consuelndine quosdam Periblepl monachos
Bogomilorum errores fuiss amplexos.
X . Quanaiuvero raiione Eutbytmus hornm nr.onachoriim pravilatem detexeril, eorumque deltramenta didicerit, ipse in boc libello longias enarrandiina aggredilur. Alque bic aduoi8 Teltm,
Eulhymiuin, ut meliua rem tolani eognoscerei,
irnitatum fuisse Alexitim Conaneoue, qui BasiUaro
c>niitcr in palatio excepit simulans cordi sibi esae
ejus dogmala ediscere, nt ille linpietalis s o
iienum confidenlius evomcrel (34). Porro prcecipnum Bogomilorum dogina loiuin ex ManHi* docirhia destiuipium c r a l ; dno enim principia, qtionim uiuira eseet bonum, aUeram tnaltim, astrtiebanl. PrtDiMptuin malum Det nomiuo decorabani,
ac divinis percolebant boDoribtis, ut in boc Itbello
innuil Enlbymiua, ac luculemlus afBnnat in Pano*
plia (35). ubi inquil Bogoroilos damonem FUio
Verbo tiaiu majorem, vrcettaniioremque utpoie
Primogenitum, credidisse. In^urgil hic aJversue
Eiiihytitiuin Beausobrius in sua, quam diges$:t
Manichseorum bistoria (36), niinisqne impodfmer
asserit, eum dolo roato lanlam BogomilU impieutem iribuisse. Nemini enim, u l ipse inquil, erii
persuasum, Chrisiianam sectam, quae cruci et
imaginibua oronem cullnm praestare renuebat, Salanaui Verbo praeaianliorem credidisie. At vero
lotuni Beausobrii gphisma corruil, gi adveriamug
Manichaeog, quorura germeo erant Bogomib, cruci,
Deiparae, el imagiitibus cnllum ideo denegagg
quia illuin tanquam idololatriaui impie r^sptK*bant. EteAim gacrtlcga baec gecta Cbmltim cx
Maria Virgine nec gigni, nec naaci potuiNse aiBimabat, quia si vere genitue, nalugque ruigget, non
nisi per Salana? vincula carni illigari poluigget. Ex
quo eodem principio slatuebaut qtioque, Chri&li
iiiorlcni non veram, sed fallacem, et simulalaiu
fuisse. Plura banc in rcin congeesii cotura Ua\u~
gobrium ipsum in Alpbabeto Tib^lano vir lougedoclissiimis Aiigustinus Antoniug Georgius (37).
Ex hig aulera facile quisque inlelligit, psetidocbrislianam iUam sectam necDeiparam, nec cruceiu
venerari ullo modo debuisse, quia Gbrisliig uec i u
Virgine carnem susceperat, nec in crucis ligrto
vere obierai. Idipsmn genliebanl etiam de sanciia
cuiu Chrisloin coblis rcgnantibug, quos ilem lan
quam idololalrarum inventa aversabanlur. Gonira
voro quis non vidct, ideo laiilain erga Satan >ni babuisse reverenliain, quod is tanqtiain Deus liabiius
apad illos fuerit, tanlaque praeditus polcnlia,

- (31) Alexiad. lib. xv, pg. 4S0.

\32) lbid., pag, 847.
(33) De utriusq. Ecciet. conten*. Hb. n, cap. 12,
pa?. 680, ei geqq.
(34) Vid. Aniiam Comn. Alexiad. lib. xv, pag. 487.

(35)Titnl. x x i i i . 6 .
(5b) Hisioire critiquede Manichie, i t c . I i b , i u , u p %
5, | 6 pag. 524.
(37) Pag. 207 208.

31
PROLEG
eideui mundi bujus opifie.um, bominisque crealionem Iribucrinl ? Negaytt cerle callidus Calvinia11U8, Manicltseos unquatii principein tenebraruin
Dci nomine honorassc, at qiiam immerilo id focerit, laudaius Gcorgitis (38) eatis edocuit.
X I . Praesial nioilo pnrcipuum Beausobrii argumenlum exponcre, quo nitiiur demonsliare, Bogomilos dum Satatiain Vcrbo nalu majorem dixentut,
recte in fide sen&isse, Euibymiuinque liiijus senlenliae sensum ex industria pervenisse, tit inde
lantam adtersus eos c&himniatii confingcret. Duae
8 D I , inquit, senlenlise, quas aliqui veteres scriptorcs caiholici secuti aunt; prima scilicel quod
dWinum Ycrbum liyposlasim propriam babuerit
primiun a mundi crealione , allera, quod Salanas
et angeli pluribus ante roundnm bunc visibilem
sajcnlis exsliieiim. Iiaque cum Bogoniilis placuerit
angelorum creaiionem ante mundum statuere, cumque Verbum diviinim in mundi crcatiotie liyposlasim propriam babere coeperii , tnde concludfl,
quod shie baeresi i i affirraare potuerunl, Salanam
Verbo natti majorem esae. Hoc tamen Calviniani
bominta deliramentuiu, quod printa fronte simplicioribus forUsse posset fucum facere , si paulo
perpendauitis, nulliua prorsus esi roboris. Aique,
u i ab eo exordiar, quod absque ulla religionis i n juria aOirniari poesel, angelos nempepturibus ame
munduin hunc visibilem sfcculis ftiisse creatos, ei
uliro concedam. Quod ?ero ad alterain senlentiam
iUtinei, quain pro catbotica conAdenier obirudit ,
notandum esl per veteres illos scriptores catholi 0 8 Taiianum potissimum et Atbenagoram designare yuluisse , quasi eoriim fueril opinio , ut
credidil etiain Pdavius (39), Verbum difinum noa
ante mundi crealionem propriam hypostasim habuisse. A t , Ucet obscurius veteres hi Patres de
Yerbi generatione locutisint, nunquam lanie.i quidquam dixerunt, quod ejus d i v i n i i a l i , aeternhali et.
personalitati possit oflicere. Ae revera quod ad
Tatlamim periinet, ait sane, in principio Verbum
fuisse in Patre, utique ul in pereona consubsiantiali, curo quo omnia suslentabal; quibus in verbis
tnanifesio ejus divinitalem atque aeternitalem ostendit. Dum vero addit, quod Verbum ex Patre prodieritquando ad mundi creationem progreseum
cst, inielligit, quod Deus per Filium oimtibus paternis Ideiset.altributis inatruclum omnia creaverit.
Ac qitamvis inter Verbi progressionem rerumque
crealionem neccssariam ponat connexionem, tamen
juxla eumdem Tatianum iia Verbum a Paire in
rerum creaiione progrcssum esi, ut ab co abscissurn
ei separatum non fuerit, quia si abscissum fuisset,
Patcr forel. Itaque falscf omnino asserilur,
Tatianum sen&isse, divimim Verbum byposlasim
propriam h a b u i 8 8 6 in mundi crcatione : nam id
(38) Hi$(ohe critique de ManicMe lib. i u , pag. 25.
(39) De Trinit. Hb. i , cap. 3.
1*0) QuxsU 63.

>MENA.
32
laulum a s t i u i t , Yerbum illud, quod ab x:cruu in
Patre omnia stistcntabai, litui in reruiu crealionc
ex Patre prodiisse, qttia omnia peripsutn factasnui.
Eadem fere ratione Alheitagoras qttoque <!e Yerbi
divinkale diasertiil. Dicit enim quod Deus, cuiii
sil inens aelcrna, babuil ab acicnio in seipso Verbum, mpote ab aetcrno ralionalis: et quod boc
Yerbum prodierit, ut omnium crcalarum rcrum
idea, el operalio cxsislcrel. Goastat aiilcm voluisse
Atbenagorain bisce in verbis boc solum docere
pcr Verbum rcs onines creatas cs.e, quftniam
Filius aliquo modo dici polcst Dei ralio mens
sapiemia , el opcraliva potentia quae priiuum in
rertim crealiotte exlerius prodiit. Ifanc senlentiam
probavil quoque S. Auguslinus, ubi illud Joanuis
/ n prhcipio erat Verbum exponriH: Uoc loco , iiH
qtiil (40), melius Verbum interprelumur, ut significetur non solum ad Patrem re$pectu$ , ted ad Hla
etiam, quaper Verbum facta sunt operatha polentki.
Habuit ergo Yerbum propriam ac distinctam byposlasim ab aelerno duiu omnia cuiii Patre suslenlabat, sed in rerum creaiiono paUiil quodammodo, quia omnia per Verbum facta eunt. Ad kac,
u l magis eluceat Bcausobrii vafritic s, aniinadverlere juvat, quod eliam admi&so boc errore,
Ycrbtim propriam habuisse hypostasim cx rerum
creailone, necnon illa sententia angelos ante mundum crcaloscsse, nullatenus scquereiuranteriorem
ftiisse buic hyposiasi Satanam; tunc enim Ycrbum
non in mundi, sed in angelorutn creattone hypostasini babuissel, quia tunc extraPatrcm prodiisaet:
ac proindc scmpor Yerbi bypostasis angelorum
croationem praecessisset.
9

X I I . C:rtora Bogomilicae seclnc placita memoral

in boc libello Etilliymiits, neqnft esi opus de singulis dis^erere. .Fortassi* dislinctiin illa Eiuhymius
refolaverat, sed in codice Yalicano solum supcrMinl argimienia , quibus rgel Bogomilos in eo ,
quod perlinet ad iiiorluornm rosurreclioneni. U l
autem eam certe fulurain probet opponil primum
bxretico fidei Nicanas symbolura irecenlorum decem et octo Patrum aiictoritate flrmatura ; deinde
vero concilium Chalcedonense, cujua aucloriUli ut
magis lidem conciliet, mtraculum quoddam describita Deopairalum per S. Etiphemiam marlyrem,
in cujus basilica iiujus concilii Palres ab imperalore Mardano congregaii fuerunt. Complures scriptores ejusdem miraculi meratnere, sed alii ipaius
concilii lempore, alii absoluto deroum concilio illud
evenisse narrani. Posieriorem sententiam seciiti
sunl Michael Glycas(4l)ac Zonaras (42): scribu. I
enim quod cum Eulycliia Dioseorique Cautorea
decreta concilii subsannarent, ejusque auctorUalem
non verilale, sed poicniia imperaioris niti dicerent,
aiquc ita praviiatem ecntentiae suae slabilire coiuv

(41) AnnaL Par. i v , pag. | 6 3 .

(42) Annal. l i b . i m cap. 25.
9

PROLEGOMENA-

33

renler, Analolios patriarcba, adversariig conyocalig , proposuit u l uiiaqiueqiie parg propri* fidci
gymbolum libcllo inscrtberel, et in loctilo S. Euphemix uterque liLellus deponeretur, ut gloriosa
Uxc martyr de verilaie recla? Odei judicium ferrel
ac testimonium. Hoc auiem congilitim cuin ei
bicreticis placuissel, remolo lapide , qui loculwm
ctaudebal, duo libelli aopra eanclae marlyris pecius
posili 6unt, et deinde loculus non modo Uerum
claiigug, scd etiani utriusque partis sigillis raunilug
ei obsigiialus. Post trtduum cum convenissenl ,
impcratore etiam praesenle, aperto loculo , b r e ticorum libellus ad pedes martyrig projeclus, alier
vero in inanti ejos dexlra iitveiiius ett. Verum ne
buic Zonare Glycaeque narrationi protinus lidem
noslram praestemus probibet Evagrii , aliorumque,
qui de concilio Chalcedouengi scripsero, gileniium;
cum minug certe probabile yidealur rem adeo mirabilem , ac recordalione dignissimam lum demum
lot a concilio elapsig saeculis primum innoluisge.
A l vero magis procul dubio a veritate abhorrei
Theodori Besii, ei Gonstanlini T i i episcopi (43)
opinio, quani Eutbymiug quoque amplexus egt, qui
boc miraculum ipgiug concilii teropore operatum
fuigge aQirmanL U l enim egregie animadvertit
Baroniug (44), si hoc fidei experimentom a conoilii
Patribus lentatum fuigset, sane acla lunc diligenter
conscripta lamum hoc miraculuin nullo modo s i Itiigsenl. Accedii insuper, quod nuDquam Palreg iu
(Bcutneaku. ceaetiiis ex miractiHg qiiaesiemnl do*
ginaium yerualem, quam ex divinis imprimig Scripiuris, et aoiiquig Eccleate Iradiiionibus, ac demum
ex sauclorum Palrum assertiooibua quaerere, proponere, affirmare , alqua sUbUire consueverunt.
Quapropier erudilis virig Ubenter aggentior, qui
opinaii gttal hoc. miracalum pogierioribug saeeulit
fuisse oranino caaficutm , piamque banc fabellam
ex ipsis concilii acue nou bene tnlelleclis profluxisse. Patres namque Ghalcedonensea, absoluto
concilio, ut osienderem omnia , qu# in concilio
feliciler gesla fuerant, palrocinio et auspiciig S.
Eupbemix esse referenda, iia in lilleris ad S. Leo*
iitm ponliflcein datis loquuulur (45): Deu$ enim
eral qui operabatur, el qum tuo Ihalamo concilium
coronavil ornata decore victoria Euphemia : qua
ianquam propriam con[es$ionem fidei definitionem
$u$cipiens nobi$ suo sponso ptr piitsimum imperatorem, el amicam Christi Auguslam obtulti, omnem
quidtm perlurbationem contrariorum udans, veritatii
aulem confes$ionem roboran$ ul amicam , el manu,
ac lingua universorum decrelit pro demonUralione
iubscriben*. Prelerea obgeryaDdum esi quoquc ,
piciores veleres, ut boc ipsum Eupbemiae mariyris
erga concilium pairocinium expriraerent , eam
yolusnen manu tenentem quandoque in tabulis ef
finxisse, tanquain fidci professionem Pairuoi Chalt

(45) . hhlona inventionis, elc. nam. i x .

(44) Ad auuum 451, nuin. I i 2 .

34

cedanensium Deo oflerentetn ; eieniiu probabile

alde videlur quod bqjusmodi eliam piciune Gracis
eequioris acti miracolum illud commiaiacettdi pnebuerini argumeniuin.
X I I I . Nec falsum esl minus aliud, qaod Eolhymius stalim subdil, S. Basilii miraculuni, elsi oranibus manifesium asserai. Ejns aumaia baec eat.
Gum Ariani Valentis imperaioris freli potenlia, ex
Nicsena eccleiia calholicos mililan manu ejecU*
senl, onbodoxus populus ad S. BaeiUum accurrit
mullo clamore imperatoris injuriam expostulans,
obquam causam imperatorem Valentem ille adiil,
ac laolacaoi eloqueotia tanquain violati j u r i t reum
libere increpavH, a i biiperalor rei judicium ipsi
S. Basilio commiserii. Reversus Haque S. Basilius
Nicaeam pactum cum Arianis Hrmavit, ut clausis
ecclesia? januie, sigilloque obeignalis, utri populo
post tridumn eae sponie patuiggent, ig eccleaia potireiur. Cum autem Ariani treg dieg noclegque
precando ingumpgiggent, ged inde gvppliceg ad
ecclesiam incassura progreggi eswnl, tunc Bagiliitg (empium S. Diomedi martyrig extra c i t i utem oraturug ingreggug eal, et expleta nocte
pervigili populum ad urbem r e d i i x i l ; et curo ad
ecclesiara accessissei, clausae obeignaiaque eju
fores giatim aperte gunt lanquara vehementi
aura pulsae, et ad muros illisae. Hsc est bigtoria,
qtiam pro certa ei inconcussa in medium afferre
non diihllal Eulliymiug, sed quae profecto niiuis
loibecillo iiititur fundamenlo. Scriptor Grecus,
qui prtmug miraculi bujus merainil, egt auctor Vitse
S. Basilii, quae sa?culo v m , vel potiag ix prodiii.
Fuerequidem uonnalli, qui banc Vltam S, Ampbilocbio Iconiengi epiacopo, ipgique Bagilio familiarigsiroo facile triboerani, quia iu mgg. codicibug gub Ampbilocbii nomine reperitar degcripl*,
el quia cerio gcimog S. Amphilocbium epigcopum
Iconiengem quoddam encomium S. Baailii posierig
reliquisse. Yerum encoaium hoc ad not itgqae
pervenit, et ab bactita slylo diflert, c l rebug. Quarc
Gommunis criiicorum egt genlenua, Ampbilocbium
Vitae S. Bagilii gcriptorem post tempora longa
ab setale gancli doctorig vixigse, el res non a ge
visas, ged i n tulgug gpargag gine delectu deacripsisse, et forlagae Ampbilocbii nomen gibi ag8umpsisse,ut operi guo auctorilatem conciliaret
el ndem. Gommonl huic judicio adversatus egt
Francisciia Combefisius, cui banc qtioque Yilam S.
Basilii S. Aropbilocbio episcopo placuit yindicare ;
compuUus esl lamen et ipse fateri fuigge illam a
monacbig, pcr quorum mauug decurau temporum
transiit, inlerpolatam, ei vulgaribug traditionibus,
ai mavis etiam confictis ad oroatuin nitrificig
narrationibug conimiglam, et auclam. Gra?cum
bujug Yitae tcxium Laiine reddidit Ursus, S. R. E.
gubdiaconug, Anastasio Biblioibecario cosvug ; el

(45) lnlcr Epi$t. S. Ltonh Magni, ep. 98, lom. I .

36

PROLEGOMENA.

35

qula phtra occurrunl inhac versione veJ intmulaia,

vel adjecta, vl omissa, oeeesse esi dicere quod
Ursus aut codicem ad inanus habueril pnriorem,
aot quod aequum bonumque duxeril IHMI modo i u ierpretis eibi partea sumere, sed eliam judicis.
Porro quia inler omissa boc ipsuin esl ab Eulbymio memoraium miraculuiu, manifoalo patei,
eliam anle Eutliymii aetatem illud vel fwro penilus
faUo, val saliem pro valde dubio fuisse babitura.

X I V . Hac sunl vir c l . qtue in meis scbedis

adnoiaveram de Eulhyraio Zigabeno, et de ejus
libro inveclivo cnnira BogomUos cujus fragmenluni ineditura, a me ex Vaticano codice olim descriplum, minc juris tui libens facio. Plura adjicere potutssem ; sed essel profeclo praeler proposiium luum edendi velerum scripiorum anecdota,
si libi miuerem proUxum de Bogomilorum bistoria
iracialum. Vale,
9

ZIGABENI
COMMENTARIA

IN
ANT.

PSALMOS

BONGIOVANNI

PRJBFATIO.

Si q u k seire cuptl quid in ctuaa nobie fuerit, quamobrem ietoe Zigabeai Gomaunfarioe fn Tfaeo~
pbylacti operuin editioae locaremue ( ) ; ei paiutim 4e attenderH ad ea quae in Prefationa enpra dtxinuis, id ipse par se facHe iotelliget. Cum enim deessenl Tbeophylacli Commentaria in aeplem prophetat
utinores ; eaque qu# in codice Bavarico conlinerenlur, non Tbeopbylacti, eed Tbeodareti eese coropertuui lubuerimue, necesse propierea fuit ad aliud alterias scripUrit oput coniugere, quo quarttit hte
towus compleretar, Multa porro nobis ex manuscriptis codicibus euppelebaat praestantinm aaclortim
opera, Bondnm vulgata, oninia sane digna q u lucem preferreniur. Ex bla lamen delegknae Eutbymii
Zigabeni <:nimenlaria in Psaltnos, doabus de cansist ahera quod Tbeophylaclo par ingenio est Zigabenu8; altera, quod id opu ejusdem plane generis st, cujus Tlieophylacli ecripla, quae in aacris Scripturis ioierpretaadig versarenHir.
Yeuio nanc ad Latioani interpreialhmem. Ea est Sauli, episcopi Brtignatensis, qui ut fere fii, plura
modo, modo paaciora in codlce suo reperil, qnaro in codice Yenclo reperiairfur. Inlerrium etiam quae*
4am cx ingenio suo addil, explanalionis gralia. Quae itaque duobtia uncis istis () clauduntur, ea in codice
Yeneto desideraolur; quaeyero signis h i s c i notantur, ea desunl in codice, qoo usus esl Latinus idem
interpres ; eaque ex codice Yenelo Graece et Laline primi damus. Haec semel hocloco montiisseaufliciut,
e eadein aingulis fere paginis idquc saepius, iterantes, fasiidium legentibus moveamus.
lam yero de operis praestantia supervacaneum eai dicere. Satis enhn se ipsum legentibiis commendai,
conraiendavhque semper meriio suo auclorisque sui celcbritale; quo merito quave celebritale factum
esi, u l 8*piu recudereior. Plures enim anle banc ejus operis ediliones Latinae prudierunt; altera Yeronac,
llera Venetiis Pariaiis attae aliae aiita in locis, Quid boc sibi vuli? Id opus niroirum esse longe oplimum
atque prjeaiantissiinum : ni enim tale esset, placere laulopere non poiuissel, idque eemper, et omnibus,
et ubique. Quod ei lanlopere placuit Latine lantum, exiera lingua, auclori suo plane ignota, quanto
ttiagia, putae, id placebil Graeca lingna, qua auctor egregius scripsit ? Cura Latina verba legis, Sauluni
a u d i t ; cam Graeca, Zigabeuum. Tantum porro ialer boc atque illud interest, quantuin inter homincm
inlersit, et ejns imaginem, quae in spcculo repraeseniatiir. Ex optimis porro fonlibus bausit auclor nosier
^gregios, ut experieniia docti comperlum babcmus. Prxclare quidem is disseril in ycrgiculum primum
psalmi priini Bealut vir, docens per virum non excludi mulierem ; ai haec, u l pleraque alia, deprompsit
9

() Tlieophybcti, Venel. 1758-05. - Patrotoqicc lom. CXXIH-CXXTI.

37

PROLEGOMINA.

38

CK Basilio (), vel Tbeodorclo. Scite idem inierpreUlur verslculum tertium ti nonum psaliu) gecnndi,
Dirumpamui vincuta eorum : rege$ eos tit virga ferrea, per \inculum Judaicam legero, per vlrgam cruccm
inielligcns : at O A C , ut alia bene multa, deprompsit ex n i a g n o Athanasio (6). Egregie qtioque diseerit
de septein sacrarum Scriplurarum editionibus, quo quaeque lempore, el a quo scriplas fuerint. Verum
ha?c desumpsit ex auclore Sgnopseos, qua: raagno eidetn Albauagio iribuiiur. Qn vcre de Psallerio, de
odc, de diapsalmale, de m e r i s edisserit in prooemio Zigabcnus, ea, tu alia complura, \ deprompsit ex Eusebii Pampbili argumento, reliquisque coinmeiUariis in Psalmos. Qnoniam auiero in bunc
locum incidimus, operae pretium duciniug bic exbibere argnnienli ipgiug iniiiuin, quod io celeberrima
clarissimi Monlfauconii editione degideralur. Id aulem eiscripsimus ex veiusiisaiiuo codice Bornardl
Naiii, .Veneti genaloria, nuper (prob dolor t ) falo funcli, de re lilieraria optime mcrili, qui cum muUog
undique codices conquisisset, opera Jacubi fratris, strenui viri, navium praefecli, eos mihi, tanquam retu
m e a m , utendos bunianissime concessit. Ex bis ilaque codicibug qui numero XXXII nolalur, sic Eueebil
argiimeiilum in Psalinos exbibel:

.
,
, \ , , 6\ , \ ,
, ', \ , \ .
. . .
Ila?c divus Hieronymug (e) Ua Laline reddidit.
Sa?pe quxreng causas, cur iu quibusdam psalmis interponalur diapsalma, observavi diligentigstme
In Hebrao, el cum Greco conluli, inveniqne qnia ubi lingua Hebraea Seia fmi. Sel) babet, Gr.Tt
vfro temptr, aul aliquid isliusmodi, ibi Septuaglnla, el TbeodotioB, et Synimacbug iransiulerunt diapsalma. t
llaec Eugebius, ab Origene mutualus ad verbum. Id autera libenlissime damnt, eoqoe ethm libeniins,
quod EusebU nomine nondum vulgatum esl, quodquetum Eusebio, tuai Eulbymlo, tum etian* Origeni.
unde sumpiutn est, illustrando plurimum confcrt Ex big igilur omnibug hausit Zigabenug, nec ex bU
gohim, scd etiam ex aliig, q u o r u m opera ant iniercidcruM, aul in bibfiolhecig manuscripu deliiegcii.i.
Leg<\ gi placet, Origenis Exegetica in Psatmos, percune Basilii Goiumentariog, revolve Uesychil Hieiosolymitani Scbolta; adi S. Joannem Gbrygogiomom, S. Cyrilhim Alexandrinum, csoleros in aurcigCalenig mannscriptis Graecae D. Marci bibliothecac, ex qaibiig oinnibug multa Zigabenum deprompgigge c o m perfcs. Cum itaquepraegtamisgimo ingenio gii Zigabenug, cuin ex oplimis ipse fonllbug baugerit, Origeiic,
Albanagro, Bagitio. Chrysostomo, Hesychio, cseterig : nemo, opinor, amplius mirabilur, quod U:n e g r e gia gini ejag Comnwniarta in Pgaimos, quodque vbrig eruditig lanlopere semper placuerint. Quod cum
iia U, pergratum, opinor, p e r q u e jucundum omnlbug erit id o p u s , quod i p s i primi Grce damus, cn
B o m p e llagua, qaa auctor hic exlmius conscripsit. i q u o igilur anlmo v i r i , quotqnot eslig in orbe lerrarom eriiditi, iathsc egregta tum Theopbylacti, irnn Zigabeni opera, quse nondum lucem videruni, c i c i piip.
Vemm aaieqaam prefari degim, Mnum adboe moneo, ncmpe Commentarium io Pgalmoa, qui in C;ialago libronnn et manugcriptorum bibliolbeca Regio-Parbiengig Theophylacto nostro Ingcribitur, Imnc
eumdero eage, quem bic edlmag, EtHhyroii Zigabeni, qucmque gaepe ParigHg promissum, el nondum,
eiwn lertiag edereiur tomug, a nobia acceptum fuigse, nonuit qui in ipsum praefalos est gect. X I I I . Scilicct ea inecriptie nog ia gpem erexerat, exstare aliqoem Theophylacti in Pgalmog Commcntarium, quo
islaec cditio noatra posset locnpJeCari atqae compieri. Quare nulluin non lapidem movimus, ulllllus.
eompotes flernnig. Venim ctim, mvlto insiimpto lempore ac labore, tandem iilius primx pagiuac apog r a p l H i m ad nosperhttim esset,collalione facia compcrimiig, cocodicenon aliud contlneri, nisl lexium
Greeuin, euuique inedilotn, Goinmentarii Etithyinii gaepuig jam Latine editi. Qoid docitgginium atiag e l
solertigeimum pnedkli Gatalogi anclorem i n errorem induxerit, ut hunc Coinmenlarium Theophylacte
trtbveret, ntc dhrinare possuiuus, neque id disquirerc nostra inleresl. Hoc lamen uionere operae pretmm
duximug, ne quis eumdem Calalogum percarrcng, atque Commeniartttm in Pgalraos Theopbylacto i n scriptuai comperieng, enmque in editione nostra non vhlens, el banc ut i m p e r f e c t a D i noinore haberei
i n pretio, el noe eca in perquirendia colltgendigqne ejusdeni Tbeopbylacti opeiibus mious accuraios ac
deakks cofidemnaret.
(a) Gom. in Psal. ad eum locum.
(b) Goui. in Psal. ad euind. locuiu.

(e) Ep. ad fttarcel. . I edit. Yallarsii, p. 455.

29

PROLEGOMENA.

PAULINI

TURCHII

EPISTOLA NUNCUPATORIA AD CLEMENTEM

Editioni

SEPTIMUM

. M.

Latinoe prwmissa.

Jlli imprinm, Paler bealistime, omni honore suntprotequendi, qui divino Numine afflali, el ptvprii ingenii
cxercilalione, divina nobis Iradere curaverunt : quale* Moyset, Uavid, Isaias, Paulut, acccelcri canonicorum Ubrorum tcriptores : quibus non longe absunt alii quamplurimi, qui eodem edocii Spiritu, quce per
illot tradila $unl pro hominis captu intillecta, ut aliis quoque essenl pervia, suo ingenlo et laborifju* effecere : ceu Dionytius, Alhanatiui, Basiliu*, Chryso$tomu$ mullique o/ii, qui vttas ac morum sanctilatt m *ignes el incomparabili doctrina conspicui, eximiii aclionibut, eruditissimii librii $e conscriplis Christianam remp. illu&lrarunt. quorum leclione ce$$a**e el momih rece$$i$se malorum omnium occasio nobis
fuil. Hinc enim innttmeri errorei et hareses, hinc viHe negUctus, contempius virtutum viliorum
tyrannit,
iniiium pariier et incrementum sumpsere. Qui$ enim horum lectioni aiteniius vacan$ in fide recta ac pielate
non proficiat, animum colat, charitalem proiequalur, mi$ericordiam, liberalilatem, juslitiam calerasque
virtutes ? Avaritiam vero, invidiam, luxuriam, iracundiam, aliotque hujusmodi animi morbos mullo magi$
quam serpentes ac mortem fugiaf\? Quo /ff, ut credam nihil utilius Chrhlianas reip. afferri posse, quam ut
nobis reddanlur, per quo$ olim Dei Ecctesia, etiam inler acerrimo* adver$ario$, pietatit doctrina, vitas
merilis el numero crevtae dignoscilur. Quod sane utinam attenderenl multi nostrorum temporum, qui hoc
o/ficio commodiu$ fungi possent: maltentque horum vertendo tibro$ publicce utilitati consulere, quam propna temere effundendo, prhatas glorice de$ervire! quorum profecto consilio longe aberal Philippus Saulus,
eplscopus Brugnaien$i$ vir satie priscii illiz Patribus, virtutum ornalu et saerarum LitUrarum peritia
comparandus, qui huic saluberrimo imlUuto quam maxime intenlus erat. JSam $i quos huie operi idoneo$
nactus estel, excilabat, monebat, rogabal, et quibus possel modit ad hoe compellere non omitlebat. Ipse
vero lanto hujus rei studio ienebalur, ut dies ac nocte* tumma cum voluptale in hoc imumtret. Ab hoc
profecto optimo viro plura et egregia sperare poieramus, ni$i divina Providemia illum nobii avocauet,
[elicitaiem illi ( ut merito speramus ) rtcte anteacta ' prcemium benigne conferen$ nobit vero palerna
clementia (ut puto) indutgens, ne acrioret dare $ nosiros ignamm cogtremur, qni lanti viri exempio et
monili* minu$ proficeremu$. Hic elegantis$imos commenlarios Euthymii monachi, Patris $ancti$iimi et
eruditi$$imi, nuper Latinos fecerat, puro quidem ac simplici dicendi genere, quot immatura morte praventus, in lucem edere non poluit. Ego vero, qui eju$ doclrince ac sanciitatis letlU diutius fueram, sludiorum
comes, contiliorum con$cius nimia ip$iu$ humanilale $umma illi nece$$itudine devinctns: talis amici, quo
meliorem ne desiderare quidem licebat, tam tanetos labore* deperire, nos vero tanto the$auro (raudari asquo
animoferre nonpoleram. Converti we igitur ad Joannem MaUhaum, epiteopum Veronentem, bonorum
omnium \ut oplime nosti) quam maxime uudio&um, ipium hortalui pariler et precatus, ut lanli boni nobis
auctor fieret: ratus quod erit, ut hoc pacio amici deluncli sancice memorim, et viveniit ju$ias mercedi, et
communi omnium bonorum utitiiali quam optime comulatur. Benigne annuit venerunduz ponlifex, ut est ad
recla omniael honesta ttndia quam promptmimus, suaque auctoritale,jus$u et impensis egecil, ut egregium
hoc opus quam oplime disposiium prodiret in publicum : opu$ inquam, nemine $ati$ pro dignitaU laudandum, iieximii valis divinam menlem el inletligentiam $uspicias : $i inUrpretum eruditionem et fidem, st correctorii et artificis periliam et diligenliam attepdas.Cui veroaptiuinuncupeturquam tibi $i tei ipurupiciarii
vel ille f Tu enim Chriitiani populi caput u et pater : tui et dignitaU qua in$igniri$, et probilate qna
fulges, bona cuucta et tacra merito $int dicanda : cum proecipue humanas et divincB iluerm clarmima familiai tum Medicew plurimum debeant, cujus prtecipuo itudio et opera densi$$imi$ anlea pre$tm tenebrti ei
quaA sepvliWt in tucenLiunt reddita*. IIU vero domus tum alumnus iot tanlisque beneficiii ett affectut, ut netciam magisne $U penpicuum, lua benignilaU ipsum e$$e quod est: an nullum $tudium Uli propemiui esse
poste quam cuncla elficere quce ad salulem et gloriam tuam spectare videantur. Tibi tgilur Ponlilici Maximo
divinum hoc opus dicamut ti mitlimus, quo luo patrocinio eljudicio tnunitum, ucurius ei iioerius ommbus
u Uqendum exhibeut. YaU.
f

ZIGABENI
COMMENTARIUS

PSALTERIUM

(Interprete Philippo Saulo, episoopo Brugoatensi.)

PROGEM4UM.
.

Cujus quidem libri aacior (ut plane quod sum , ,

(* ,
\, imifn esi dteam) l Dei flliaa fuit (Proiegam tnim,
i f K | i i i i Dftminus, chitattm nanc propter wie, 0/ pro, * \ ), 6
p/cr ovtd /i/iam me*m ) el pater I>ei. Lifrer enmi,
. \,

inqtirt, generalioms Jetu Christi fitii Damd , c vicv * ,

=, * tera vero (utpaacis cooipleetar) qni poat Abrabam
Mtaefuiigenlium paier, qtii noeterOrpbeus, qui p r i *?, ,
rouselegans conscriplor virtulum, et ptimus Irium
,
^ \ , \ \ per&onarum lutiusque Diviniiatis pneco : qui pas4or una, d invicirssinius miles, propheta et rex :
, , \
, \ , , qoi et prinw regis cor, lingua fnit et calamus : cui
, a Deo lcstimonium esl pnegtilum : quique omnes
eas sibi paratk virtntee, quxcunquc boaiinem
, \ .
\ , \ , fuciurrt Deum, et feomitii ascribi possunt. Hic
, , iesse qtitdem (Uiua, elfratrum junior, exills aspeclu
corporis, animo foriDoeiaslimis: omnium prophe\ , \ , \
laram, fnperatorvm, legislatorum, regum fuit
, \ , \
excaltenlisstous : et irniumaria, prse caeleris omni , , >.
btts, cbarieniatum douis referltig : milissitDUS
- ,
qutdein &ptrita, et naiura etiam mottefltiesimus :
\ ,
, \ virtli prseditus meate, et corpore eiiara robusiissi, \ ,
nrns : principein una alqae oeqnaleaQ omnibns se
;, , ,
praebebat : magnairiaus simul et comis : simpli , , , cissimus pariter ac prudenliesiwue : moribus
, \ * dtilcis, el ai^er sermone : inteltecia muhos, ct d i , , - vino nominc plane aiHahie; d\im in cortim qune
\ , \ . \ ennt, seu potius in ejus qui vere csl coalempla .
tione versatur, a seipso edoctos, l dootus a Deo:
qui lotus etiam, ac toio sernpcr erat cum spiritu. His lamen omnibus praeiermfesis, eeu polius breviter
hiunuru colleclie, duas lanliim nunc illius virlutes persequar : saptentiam acilicel et foriiiudinem, et de sapientia quidem priuff disseremus.
,

, 1

IV Reg. x i i , 3 4 .

Ait quodam in loco profundras, quam clarius : Manu$ mew fecerunt organum : et digili

Malih. , I .

PATROL. G R .

CXXVHl.

43

EUTHYMII ZIGABENI

44
mei eonanuaverunl psalterium. Sapienlia enim nibil . ,
aliud est, quam barmonia quaedam, et concinnitas \ . ^ tlictorum ac factorum. Prxierea inler raiionales \ acienlias, inusice oplima est, ei sumroa sapienltae , \ '
pars : quae scipsam uua, et omnes pbilosophiae \ , \ } xa\
parlee, atqtie ornainenta et sibi ipsi, ei aliis mutuo * ,
pcr se accommodai et coaplat : syinphoniaque et , . *0 ,
conccotus quidam caeieris omnibus esl, el propor- l i o . Qui igiiur hanc musicen confessus iucril fuiase . ,
i n David, universas ei etiam, rerum omnium \ ,
scieniias brevi aeciibet. Observandum vero est, \ *
qua ralione beatus David, organo quidem manus , \ * ,
ct faciendi virtulem simpiiciter ascripstt: paahe- \ , \
rio vero digitos, conciooitateuique atque barno- . ,
uiam. Quia scilicet organum simpliciusinslrumea
lura est ac magig vulgare : psalterium vero et ad ^
sublimiorera scienliam pertinct, el arle indiget , ,
diligomiori. Juxta anagogon : Manus accipiunlur, ,
pio virtuic factiva, quae viiam ac conversationem pwv, \ , , \
nostram, quasi organum, sibi ipsi cousonam ac ' . \
bene disposiiam reddat; digili vero, consideratio *
nes ac contemplaiionee subliiniores intelligendae

. \ sunt : quae iniellectuale rationit judicium, quasi
1 ,
psalterium quoddam concionant: ita u l superne
\ (} , ,
inspirelur pulseturque, ei ab alio majori moveatur.
, \ \
Itera alibi in Psalmis a i l : Jneerta et oceulta sapien- \ * tias tum manifeuasti mihi *. admirandum Del
, , *
opus 1 neque enim aolam vitibilium cognilionem,
.
*cd etiam arcanorum Dei scieniiam edociue est : quod scillcet unius sit, et triaitas, el quacunque
alia ad Dei incarnaiionem pertiaent: et rursus alio i n loco d i x i t : Super omntt docuUti me mandaium
tuum : de eo loqtiens mandalo quod ad acliones peninet, in quo virlutie genere pariler priiuaium
obiinuil.
- Alque b c quidem de sapienlia. De fortiludine Q
' \ *
vero idem. ipse narrat dicens : Exici obtiam Pkili * \ * sKeo, matidixit tmhi in idolis , cgo autem

,
^

exterlo ejus gladio, decollavi eum, el abttuli oppro- '

r f j r ,

,
brium filiii ]*rad *. Tu raodo considera bic nun
. *
.fortiiudinem laolum aed ei mulio magis aniuii
,
moderationem. Quippe cum mulia et oaagna tunc
\ , (1)
recensere poseel: inimicomm scilicet copias, au , , ,
daciam, arina, bellicas artes, ei studia : ipsius
,
<etiam gigaaiis aul poiius elepbantis illius arro , ,
ganiiam, peritiaro, viree, niagnitudluem, i u d ) , , ,
rura praeierea liroorem, solliciludincm, ipalusqua
, , \
Saul regis anxieiatein : et quomodo ob uaictun
\, etiara PbilisUeum omnes erant p e r i e r r l i i : dux,
, \ , \, , \
ruUites, juvenes, sens : quomodo ipse David
adoleacens^rai et pusillus, iaermis, belli ignarua: D , \ ,
I iamau ausus ail adversus Barbarum illum de- \ , ^ ,
, \
cerure : unde dejecU u o i a illa turri ac U l i fera,
;, 0|, \ -j -j
Xacileia regi vicloriao) praestiiit: quippe qui illiua
,
capiie a reliquo corpore avulso, atque boc ipsius
, , ,
met giganiie gladio, liieorein omnem dissolvit
\

, ,
ducaedeaaniea lleri soliias rcpreesii: exerciium
k

P$al. L , 8.

Paal. cxvui, 66

I Reg. , 43.

VariflB lecliones.
( I ) Dcsidcralur t e l , *el cerie subaudiiur.

45

COMMENT. IN PSALMOS.

46

, \ t - p i , xa\ , \ cem, patHam, majorum sepulcra, leges patrias

templa, parenles ipsog, ei omnem deniqva selatem
, \ ; s e r T a v i t : ipse lamen In his nibil gloriatns e*i,
,
sed singulare certamen, quod sifol fuil com ipso
.
Goliaili, tanlani modeslissime narravit.
'' \ ,
Verumlainen hic nosler ianius ac lalis David,
, ne omnia per singula perseqnar, negtlgilar a patre
, . . . . ,
(qui initio exteriora tantom spectabat) ei ad gregea
* , \ (2) mittitur et ad armenta : quinimo horum eliam
. \ foetas ovet eequebatur. El paterqaidem in terra
. . . . ,
eum abjiciebat, Deus vcro desoper adoptabat.
, , * eumque veluii regiura puertim, regali, boc e n
pastorali scienliae primiim vacare, fnler irraliona , , ,
lia praparavit: vigilare scilicet, certare pro gr*ge,
, pcriculis se opponere, coiitendero adrersot feras.
, , , , latrones, fures, famem, frigora, flammam : praeire
etiam et advocare ad pascua, ad wnbras, ad foit, , ,
le, ad flumina : rerocaro Uem, et In unum ad, , , ,
(3) , , $ , >*5, ducere, \lrga, */oce, canlu el fislula, delectare
eiiam ac perterrere : vivendl normam praebere, et
!1 % ^ , , , , mederi, quorum omniom is est finis, u l non pin, ,
gaera modo, eed at moderaiieeimum eliam, et ca ,
stigaiissiraum grcgem ostenderel. Sed quid pluri. ' ? ;
bus opus est? Venil paulo post unclor : uogendus
' ,
perquiritur. Procedit copiosus Hte, pulcher, et
* ,
clarus flliorum eborut : imponUar coriin, supcr, \ , ,
poniiur Deua : ei quemadmodum anlea paler
* ,
ipsum David, sic ei Deus onines altos rcprobavit.
.
Cogilur patcr qui neglcxerat, negleeium aIducere
* ,
\ , \
adducilur itaque, et ungitur ad utrumqoe : ad
\ . \
regnum nimirum, et ad prophetiam : cornu siqui ' dem, el spiritu. Figura eranl bsrc Salvatoris no \ . ; stri Jesu Clirisli, qui in regero ungendus erat, et
; \ * in Deum. Quid igitor poel baec? bellum adest a
\ \ \ Pbilistaeit, bellum, inquam, grande : quinimo im. , mcnsum el insaperabile. Omnia tam regis, quam
\ \ . universae genlis negotia in summo eranl d i a c r i , * mine : ipse ainem liberator advenit propbela,
, * , *
milea, pariter el rex. Negligitur rursus atque
, * , \ abjicitur : et mrsus ipse, paiicnlia sua fraircf,
, \ * $ responso Sau}, fortiiudine Goliatb, el otnnes insti* \ , per, qui tunc temporis, et antea ac posimodum
\ , \ ;. ; - fuerunl, immensa hac gigantea p u g n a superavit
unusque pro omnibus, contra omnee, t e r T a v i i
, , * ,

* ^ D
* ,
, \ *
\ , \ *
\ * *8 kr
, 1 ir . . ,
, , , ,
, ,
, ,
, , ,
1

Reg.

XVIII,

omnes. Sed quid deioceps ? Simul regnat, simul

exercilum ducil, simul dirigil alque admiuistrai;
imo tero qoae reliqua suni, ipse unus moderaiur,
el exteroe quidem iniroicos, armis, suos vero, hoc
est ipsius Saal malignos apiritus, melodia simul,
ac spiritu, superal. Coronalur itaque et laudatur
ab omnibus, el supra omnes, in canlumque ipsls
etiam effeclus esi mulieribus : Percu$$U Saul mUie,
et David deeem mUlia . Invideiur rursus, perae*
culioncm palitur, fugil, occaltatur, circumdalar,

7.

Variae lectiones.
(2) Adde \, et sensits poslulal, et Laiinus legit inlerpres.
( 3 ) "/, ;.

 ZtGABEXI

48

et ipsc circumdanlcm circumdal, ncc tamcn occa- \

sionem arripil, ucc belli H o l u l i o n o m ailendit, non
. , >
ulciscilur inimicum : quiiiimo illmti adjuvai fu ,
gicns ac Ihnens, non ut ipse roaie quidpiam paic
retur, scd p o i i u s , ne adversus Saulom aliquid
. ; , ,
orum faceret, quac sibi ab illo inleulabanlur. Adeo , * ,
cnim contraria bxc una lempcravit, mansueludi , ,
iicm scilicd el forliludinem, u l forlUudo in o \ "
. , ! \
roajor quam in caHeris : et mansueludo ipsa ciiam
forliludine major conspiccretur. Quid tuni ? Re- ! ,
, * , ,
g n a l : propbelias p r e d i c i t : fatetur aique atteslalur
Deum, et iestUnoaium itli perhibclur a Deo, pro- * , * , .
,
imiiiuirque e i , quod xleruam sedem babiturus
* , \
sit, ct hr*diiale lotum orbcin c o i t s e c u t u r u s :
ipsasque siellas muliUudine ac jnilcbriludine fllio- *
rum supera4uru8. Beinde ( calamilatem, cele- , \ *
, , ,
rem l n u i a u o n e ! ) qui anlea elecius erai, repcHle
\ , , \ ol ,
effickur adulter : qui propheta, amrns : qui Doo
\ * ol , \ , \
afilalus eiat, rnsamis : qui verax, dolosus : qui
, * \ ,
-pastor, lairo : qui ecrvator, boiuicida. H H I C con * , * \ , silii muiatio el tam grandcs ausus ; illioc musices
f essalio, et conlraciio spiriiue : hinc el vit^e i m - \ \ ,
^^. ; \
ittulatio, el jdarimorum maloruia mare : binc qui
\ *
nuimne crat insiincius, non modo privatur int$piraiione illa superna : scd ei qui .pr.er crat, orba- \ \ *
\ \
inr libcris. Et filiorum,
quidem scelesli el
* \ oi
sororum corruptorcs : alii liis cliatn scclestiores,
-
fralricidsB scilicet ac parricidae fiunt : ei qtti rex
, , ol crat, errabundus fit: qui pognator oplimus, fugiHivus : qui paaior, monlivagus. Omnis-demqae prae- , al .
cUra Llla domus, ac sedea, in lerrain collabitur. flinc eiiaiu et faines, ei laberaciio, el gravis pcccalorum pcemlentia : binc iriplex illud, el pcrpeuinm sacriiicium : oculorum videlicct noclurni
iluxus ac lalices : cardis couiritto ei geuritus: linguatqtie assidua preces, et consians confessio :
illa quideo) vaiirara, isia aulem nwiiicainiiw, adusliwes, incisiones.
Sed inc inlerea baec narranlcni, pene quod iuce- C
'' . , \
4>eram, fugii, oralionis iproposilum, dum pluribus,
, . quae scse offeruul, seniper <kliaeor. Aslal rursus ,
post peccaluiu, propliela propbet, veluli mcdicus \ , \
,
mcdico segrolanli ac dobiiajUi : ei quemadmpdum
aniea unctor aaiiUsrai, ila ei ounc noii iuodo di* ,
gnilalcm, sed spirilum etiani ablattirue, si in a l i - , \ , \
, \ .
^jtio ddi(tute8el, quod ad propriam saivaiioRem
perliiierel : si vuluus celassel, si reprebeadi uc- \ ,
\ \ ,
gjefieset. Aslabat pnriier, vindiciac hiyus minieler,
eicttC aniea ausios et adjulor validus, iia cl nunc , ^ ,
vtndex icrribilis angelus, exserlo ^ladio : et teluui
, .
inferre paratiseimus, nisi ille conlra se suffragium
,
tuiisael, ac propria seulculia diviuaiu solvisset
* * ,
aeatenUam. bincquidem aderaut : tlle judicii et
causse conrtotor Naiban, et vindex angelus : illiiic " , \
aiUcm ipee judex David, personarum non acce- , , pk>r, el qui adversus se tulil senleutiain, qua jacu- , ,
4UHI cilius evulsit, quam euscepiseel : et Beus , .
pariter : qui cicalricem vulaeri non lantuiu indu- , , x t l , ecd ipsum eliam vulnus prorsus delevit :
, * , neque enim lantuinmodo pepercii : scd el abstu, \ , \ .
l i l peccaiuin. Rursus iuque divina gralia el rurstie spirttus : rursus soni ac canlus : rursus supra
omnes polesias rursus proiaissa et pacia, tam de ejus adoptione, quaai quod do ejus eUam slirpe
oasci debcret Dcus.
1

49

COMMENT. I N PSALMOS.

19

6 , -

Hic igilur qui multa pasiut esl, ei pltira cunm

propria virtule atknmislratit, alquein variag t n n d i l
lams 8iii iuuUtioncs omoem dt ae bialoii.tm,
oranas. vltae suae varieiaies, iu lioc coaact ipsit voluminc. El primitm quidem prapoettuni, el prtinne
operb scopas est, de proprua rumnje ac laborihtifc traciare : deJnde da ajuiquilatibua noa JL*Liicis mocto, eed veuisiioribua. In mullia cniro psalmis edisserit generaiionem c i gesta pairiartfaarum,
peregrinalionea, migralionea, desoeasam in iEgyptum, semlufein, exittim ex iEgypto, legean latam,
labemacultira, sacerdotium, Nurocroa, DctWcronomiiiro, Jesuin Nave, distrifcattdntm praaiissatecrx,
Judtces, Reges, et eiquid aliud eet hte cnnwqiuins.
^ Teriio, naturatium rorum ralloiiera tradU : de
cceto coeleelibai : de terra et termtrifcue, de
auiinaUfeus, de etemenlis, et gcaeraliter denniverso
Dei oplficio. Quarto, prophetia de crncU diepnualione ia bac opere, eaeteria oamibaa mifoe4l+rero oeiendil: et quarcuoqae ad pmrl^am Virglnif,
ad rnearnationem, ad Magarum daaa, ad ftigaw ta
iSgypinm, et ifcuoc regresaam,ad Cbrisli docirioain,
ad miracula, ei ad Syaagogartt peclinent: iufidias
Atin ek prodiUonee, insidiae, capiqra, flagella, Wusiones, cmx, aMAuaui ae pednta confmiooes,
divltio el aariUio Indumeularuin, aoara poilo,
axapkaiio, seauUara raearrecllo, aeceueio, aedcs
a dexlria Patria : e| anpca omoia, vicloria ei re*
9num,quod in celoat^uo in lerra sibi CbrUius

, \,
* t, \
. \
, \
, ,
, \
).
, , ,
, ; ,
, , , ,
, , ,
, , ,
, . ,
\ \ ', \
\ , \ , ,
\ \ ;. ,
\ ,
, , \ ., \
, ,
, , ,
\ , ,
, * , \ , \
, \ , ,
, \
\ ,
\ , \ -,
\ , \ , ,
\ , \ . , \ C paravil, lari$aiuie b(c coeapicianlHf. Quinlo
propbaiia eamia remm q post predicla wonia
. , . ' , , , coiitigerual ; genliam videlicel advocali*, dici, , ptttoniai CbviaM glocla, niratuila, pr*dicatio, orbia
\ , , lerraa aabjeetio, Ecclesiai atabilius atque increlaeiuam, Romaporuiu vicioria, Jiutaeorupi capiivi , \
, \ laa el qwecuaque eiiaai ac) aecundum ei Uorrvn . ", duiu Cbiisli ad^eatuin, ad reaurr^ctlooeia, ad i u , \ , \ d i c i u , Ql ad uaiuacMiusque relribulioaew perii. ", \ , neitf. Sex^lo, Ibeologia de Palre et Filio el Spiriiu
, \ > , \ saucto. Sepiiino, quacaiique iradunlur de iiacllc . ', citutUbus crealuris, de angelis, d ^ o n i h u a , dc
iiHelieeiu ei anima, et de auiiwe motibus et poica, \ , \ ,
liis. Octato, q u ^ ad aoorurA di&eipltnajQ ei ad m . ", \ , \
, x\ , \ ; , aliiuiia^em, qti 4 virtutem el fiUiim aliaque
giwilia perunepi.Nono, de cogUaUpaibua,ei4ae^o\ ' \ . i)iua insidiia circuilionibMS : de aanatiope et
,
,
cura paasioauai: de pugna al cerla^ine adver^M*
.
bujaemodi pa^sioaes. Deciwo^ mandaioruoa caiio
adco kie (Hligeaier iradiiur, ut parum, aui oihU
ab evangelicis praecepiis abe&se videa4ur.

Ikec igitur suni arguinenla psalmorum, redacU
, ,
in decom eapUa quibue l o u pealmoruai lucubralia
* ~ coaUnelur, quaaquam et alia siul piagis prjvata,
\ , ,
qvae ia eU babeantar. Suol naiuqae et psabpi quj
, 6 , ,
laiidam et gloriam Dei cauunl, qui gratias agi^ut
qui orationes funduul et vola. Sunt ai consolalo, , \ .
rii el exhorlaloi i i . Ad haeconinia, sunlet qui viam
, ,
ad virlulcm iradunl : quique non lanluin admo \ \ . \
ncul boc faccrc, aul illud cviiarc, *cd et modum
, *9

51

EUTHYMM ZIGABENI

t*

docent et lempus. In sumnia bic liber euramune

est quoddam medicinae prompluarium, et passionum omniun cerlissimum remedium: illiusque
verba (quod eliam valde admirandum est, et liujtis
operis proprium) omnibus congruunl atqtie aplantur bominibus. Nulla est igilur inter homines
aclio, nulla ratio, nulla affectio, nulla cngitaiio,
cujus medicinam bic invenire non possis : cumulus
enim et acervus quidam rerum est, on;ni plenus
vitae coDversatione, omni contemplaiione : ac veluii
penu qooddam doclrina3 publicum, unicuique apta
el convenienlia distribuit. Nam et antiqua purgal
vulnera, el nuper illatis eelerem liberationem praesial. Insuper quod integrum est, aanuiti sinceniraque coueervat: muttitudinem vero ipsam proreus

, \
\ ,
. , , , , ,
*
\ ,

* , \ ,
\ , \ (4)
, \
\ , \

, , \ ,
-r
r
~
'
ti
*

allicit ac ttiadei soavi quadam cum deleclalione el . , honesla voluptale : adeo ul per blandam et lenem
* * , ,
illam vocem, ulililalem ei coinmodum laienter
\ .
etiam reportemus, juxta prudenlum medicorum praecepta, qui, in austerioritms pbarmacie, puculum
inungi Jubent melle : ila et nos, apparenler quidem, dulce ac suave iuelos cauirous : re ipsa vcro
animas erudimus, et dmnorum eloquiorum memoriam indelebileni conservamug.
Psalmua sermo el conversaiio est cum Deo, aa, ,
gelorum allectio, alacer animae ordo ac slatos, , ,
diurni laboris quies, nocturni iimorie propulsatio, ,
juvenum et * introductorum regala, profi- , , cienlium adjumenlum , perfectorum eolidalio,
, ,
clypeus insttperabilie, ornainentum decenliseimum,
, , , ,
regibos, privaiis, principibue, populis, mililibus el , , , ,
, , ?, , ,
belli ignaris, gapieniibus el rudibug, monachis et
, , , , civiboe, sacerdotibus et plebibue, habilatoribua
continentis alqne inuilanis, agricolig, nautis, arti- C , , , , \, ,
ficibuset artinm ignaris, viris,mulieribii8,senibus,
, xa\ , \ , \ adolescemibus : omni denique nalurse, setati, for, \ , \ , \ , \ oftunae, proposilo, ei communiter et pritaiim et
, \ , \ , \
semper, tam domi quam in foro, in eccleeiis, in
, \ , \ , \ ^
agria, in eolitudinibus, in ilineribus el omnibus in
, , locis : et cst deuique sicuti aerie spiratio, aul \ , \ lacis effusio, aut usns ignis et aquae, aut quodcun- . \ , *
que aliud eorum quae valde communia sunt et , \
uiilia. Quodqoe admiratione maxime dignum est, * ,
psalmorum cantus non intcrrumpit neque dislrabit , \ , \
ab operibns : qoinimo operanlibus, ipsa suavilate . ol ,
ac melodia, austeritatein lenit laborum quorum
\ , \ , \ ,
omniura unue est finis : ut eeilicet bujusmodi d i - . ' , scipulus bonus, sapiens efficiatur, et Deus. Abunde \ \ , ,
igilur diximtjs qusnam et quot sinl bujus operis
', \ , \
intentiones, el quanta ex bis commoda consequa, \ , \ , \ ,
mur, et quis finia. Resial nanc ut disaeramus,
, \ , \ , \
an propriua sit hic liber beali Darid, et ab eo solo
, \ , \ confectos [an eiiam ab a l i i s ] : quam appellationem
, \ , ,
baboat. Quid sit pealt^rium, quid psalius, quid
\ , \,
psalmus, quid psalmodus, quid diapsalma, quid
, \ , \ , \
canticum,qnid bymnus, quid lane, quid confessio,
, '
qntd oratio, quid votum, quid canlicum psalnii :
, ,
qoid psalmus canlici: qiioi sint pealmi et qnare (
,
eint, eC a quonam fuerint collecti; quot canlores,
; , \ ,

Vari lcctiones,
() Graeca verba Ua sonanl: Vno verbo prarum
leclaiione, Saulus aulcn) Icgil mullitndinew,
affcctum omnem fof/iJ, idque suati quadam cum rfe- minus rocto.

COMMEXT. PSAt.MOS.

54

, gew canendi principet : quot cliori, el e i quibns,

, , . et qtiare lot sint cbori : el ex (ol, quaenam sil dif .
ferenlia psalterU ad alia musica instrtimcnla :
quis psalmonim ordo : qnamam gH in mtiltig psalmis obscuritatis raiio : quot translationet sinl de
Hebraica lingua in Graram : ei a quibtis fuerinl facfce : quare ait inventus canlus : quare cum d i vinus Spirilus nnus s i i , aliquando singtttari efferttir germone, et aliquando plurali. Et primo quidcm
de prioii capile Irartabimus.
\ ,
Aiunt quidam pgalraog non solius esse David,
sed quosdam Idilhum, alioe flliorum Core, alios
; \ , \ , \
', \ , , itero Asaph, Elbam et Emam, Israelilae : unum
Moyei, et aliog Salomooig : quod manifestum csse
\ , * \
assorunl ex inscriplionibug, eosqoe posi captiviu , ;
. \ tem dicunl ab Esdra fuisae in unum colleclos.
, \ Mulli etiam psalmi pro inscriplione babenl tan , * luin AUeluia, et alii inscriptionem sine auctorc,
, . \ atii etiam omni prorsus carent iiiscriplionc. Quam
, - ^ ob cauaam, tolum boc opua, non psalrcos David,
ged mdeflnile librum Psalmoruro appellari aiunt,
,
* u l in Aclibus apo&lolorum legimus, alque iadicart,
quod lolut pgalmorom liber eoli David agcribendug
, .
non sit. Natn quod Peallerium appellamut banc
, ,
psalmorum collectionem, iroproprie id dicimug:
, &. \ , quia Psalterium proprie organi quoddam genus
est : quod apud Hebneog dicilar Nawla, a psal . " , \
lcndo sic dictum, quennadmodura oratorium ab
,
orando : ged bujusroodi appellalio ad Psalmorum
librum poeliuodum iraoglaia esl, qui umen vel ea
, * ! ,
, \ eliam ratione deaorainalionem banc gorliiug esl,
quia psalraos conlinet. Alii vero(quibus ego coa , \ ,
, ', scntio) aeserunt paalmot omnes a David fuissc
compositos : el quemadmodum octogegimutn octa
* * , pttv . \ ^ *ai psalmum, qui Moygi inscribilur, dicual Moygl
eese, quia si ejue eeset, ob Illiiie aaliquitatem,
, , , primus in ordine legerelur, aut saltem babereUir
, \ ? iuler libros Moyai, siculi babenlur ejaa caniica,
, \ ; ,
quomm unom in Exodo, alterum i n Numerie, ler 6, * *

lium in Deuleronomio reperitur ; ila eliam exisli ,

mandum ease asaemnl de aliis psalmis, qui alio .
rum iBwriplionea prae se ferre videnenlur : [quod
\ , \
, ', \ , \ , - scilicel ab alio compoeili non siot, qoam a beaio
Davjd.] Eadem eliam dicunl de duobue paalmis,
, qui Salomonia inscrtptionent habent, qaod gatlicei
, ;
si esseni Salomoais, aul exlremo in ordina co4b> ,
cari debuerant, aut in libria Regum, aut Parali , ;
pomenon iiiterseri : aut sallem alicubi de ela roe ,
- D moria babcri, eo modo quo clerorum onimuni
, - ejus operum ralio habita e s i . Erant e*im i n quit, UU canlica quinquies mitle, parabolm ler
' ,
miile : psalmomm vera ejtts, Scripiura non mc\ . minit. Cteruin ingcripliunct, ldilbom filiorum
; ,
(jore, Agapb, Emam et Elham, boc Canlura volwit
\ tjcs
. '
\ ' gigniiicara: quod big v i r i g , quos beatag David
, \, * elegeral e i tribu Levi, i n duceg ac principeg cho
, rorum,quogque inslituerat, ut wiia organig Deum
laadarent, et quorum orgsnoram genera, aperte
. \ *
poglremvg omniui pgalmug conaemtrat: qaotl
*
bis, iaquam, virie unugquigquc pgalmorum, jnxia
, , \
T

M l l Reg. n , 32.

ZTGABENI

5*

uominum inecriplionera, privalim ad psallendum , ,

, \ ,
sit iraditus : cum alii psalmi ab universis cantoriIms, aique in comiriune canerenlu*. XI11 igilur ,
. * , \ \
psalmi, qui privaiina ab aliquo eorum decaatali
siinl, canloris sui inscripiionem retulcrunt: qnod \ , , \ , ,
oliara manifc^liiis fil ex liis quae i n libro Parali\ , ,
pomenon Iegimus . Cecinit, inquit, caniicum hoc
in mann Asaph. Quin eliam ab inscriplione \ , \
psalmi X X X M I I , quae hujusmodi est , Infinem/ d i - . '
thum canticum ip$i David. Compositum quippe fuit , >

id canticunj a beaio David, e l ab eo Iradituni

, \ ,
Idilbum, ut illud canerel. Psalmus eliam X L I I I sic
,
inscribilur
: In finem fitiis Core, psalmus ipti
,
David. Praterea psalmi omnes, qui aliorum inscri.
pliones habent, non per genitivum casum, sed per
8

1 0

dativum inscribunlur : qiue ree abunde indicat, & , , ol .

psalmos quidem a beato David fuisse conscriplos,
sed illis cantortbus privaiim traditos ad canen- elc .

,
dum. Quod si quis contra, illud d i c a l : plures eliam
\ ,
esse psalmos, qiti in inscriplione babent nomen
, , 7, David, in tertio casu, videlicet Psatmus tpi David:
replicabimus mullos esse ciiam qui pcr secundum . \ , caeum inscripli sunt: vitfelicel Psalmus ipsius Da ,
vid : quod taroen in atiis nominibus non reperitur :
i i l sciamus qood ab ipso quidem David conscripti
*
sunl, non ei dali aut oblnii : boc enim differen- , ^ . \
tiam introduxil. Ilte aitlem psalmtis qui Moysi i n ,
scribitur,bujusmodt habet inscriptionem : Oratio
ipsi Moy$i hominl Dei, quae inscriptio tfocerc vide * Jra
, \
tiir quod ille psalinus iis congruat, qui per divinam ^ .
a:]uarn, hoc est per sahitare lavacrum baplisma
\ . \ \
tis, bomines Def efltecli sunt. Moyses quippe i n - , , \ ol terpretalur, fimtprj ex aqua. Ex aqna vero , \ ,

asaumuntur omnes qui baptizaettir. Unde etiam
, Tira

Dei borainee merho cegnomiaairter. Eos vero

ir ,

psalmos, qa\ Sfttomonis dicuntur, i n Qirisioni

fuisse cwnfoaKos reputanras. Salomon namqtte
, /

. \
interprelalor pact/icat. Yeram qmenam alias tam
,
fnit pacifraa, quam Cbriskig? qui natura ipsa
; \
paeara bafeel? Pac$m, e*im,
tmamdocobii,
pacem me*m relin^uo vobis. Depwteois qui siae inscri- " Aaffld
,

piione , illad 'm primie teieaduni cst, quod

molta Hebraeorum exemplaria, eonjunctam babeni . |5
' , , , '
aectmdaai pealmum ciim priava: cum apud oa
1 1

1 1

noa sit nemenie in psatmis : seeondua aulem, sine D >

* , '
eonlrftdictione, coiiscriptus foil a bealo David.
\ Cujus rei teetes babemns aposiok)8, ia Aciibus
. diceirtee ad Dtum :
Tu qui per Datnd pueri
,
tni dixiiti: Quare mswrrextrunt gtntt$ eie. Ude
* ,
eliaro demanalraiur priiuan psalmum pari modo
' ',
ipviascsse David : qaod si primum el eecundum
paaltnuia, qui careni inscriptiaae, dicirout ewe \ . \
* \ \
David, coaatqucaler alii omnes, qui sine inaeri.
ptioao suat, ejaadeni ernai : sicati inter caeUfoa
u

eeteecinttfs psalnMiiu nouageeiinum quarlum. attesiaUir Apostolds Epiaiota sna ad Hebraeos,

dieena " : Iierum qmamdum delcrmtnal axtti nodie in David, dic8ns post tantum lempu* : hodit voctm
tjus auditrili$ nolUe obdurare toraa w*lr#. Pealm* quaqiie qui siuu siae nominc, eidem ascribandi
t

Psal. \ ? , 15. Psal. x x x t i n , i .

Act. iv, 25, " llebr. m , 8.

Psal.

LIXXIV,

1.

1 1

Psal,

LKXXIX,

I .

1 1

Joaa. xiv, 27.

57

COMMENT. I N PSALMQS.

58
1 9

sunt, docel bealus Stcpbanus prolomartyr in Actibas dicens ad Judseos :

U$qne ad dtet David,
qui mveuh graiiam eoram D$$ et paHt, ut invenirtl tabernaculum Deo Jacob. Quod dictum maniresle
aampunn est ex paalino cxxxl, qui aucloris carei nomine. Similimodo etlam psalmi, qul loco inscripiionis babeat AUelnia, tptius David reputaodi s u n t : siquidem eorum prtrous qui est civ, manifosla ab co fuit cooiposUus, ut legimus ia libro Paralipomcnon, Ralio autem, quare psalmorum
aliqui carenl inscriptione, videlur ea eese, quia non in unius tanlum genlis nomine, unusquisque
forum dicius est ; qiiod $iat tioe ooaitfte, e* videlur esse ratio, quia in ipsum Dominum dicli
sunt: quod babem AlUluia, ralio esi, quia graliarum acJiones et laudes in Deum conlinent. Yerum
cU ble b*c (Hcta sufficiaui: teopus e&t, ui de csleris eliam tractemus.
, ' , - . Paallus quidem Peus est qui canitur : psalmus
\ ,
vero poema et carmen quod de eo canimas :
* , * psalroodus, poela est qui baec conficit carmina :
,
et Psallodus, cborus caoenlium psalmos : dia.', ,
psalma, mulationem sent^niiae, aut cantus eigni*
fical: aol paasam,&eu inierjectiooem qtiamdam pul *
sationU, vel fulgorem, atqoe illnminalionein di~
.
' , 6 r i n i Spirilus, q u tuac caneatibas apparebat :
, acribebantar enim oronia baec ab eia diligenter.
\ , . Psalmus proprte est illud carroen, quod simul cum
Psalterii insirumento suavi Toce profcrlur: ode
,
seu canlicum, vox qiiaedara eet muaica cuna har * * , \ . moAia, solo ore p r o l a u , quamquam improprie
ipsum canticum saepenumera Psalmus dicatar.
xal
%

, ' , xa\ ^ Est atitem canticutn psaliuo anliquius : Moysea

quippe cantici auctor fuil, illiasque usus utque
*
, , ad beali David tempora peraeveravil : qui primus
. " , - .omnium coepil psalmos con&cribere. Naro et ai
* - antea psalterii insirumenlo utereiHur, illius usua
, ' et sine arle ulla eral, et admodura vulgaris ; ad
, soiosenira greget mulcendos pulsabatur. Davtd
, , . igilor bomini instruraentum eapientius coapiavil,
. , , 61 illios u?um ad Deuro tran&tuliu Hymutts vero
. ? , esi diviox glortat exlensior atque amplior qiuedam
laus. Nani cum )audis D O I U C D simplicUer dicimue,
' ,
vulgariores ac brevioret laudes sigoificamuf.
,
\ , . Confeasio etiam ampluoa qitoddam tesluiioniuai
, , esl et ftdea, qoa aut bona quae recepimus faiemur,
aul mala quae cowroisijnus. Porro eratio preces
, ,
\ , C signiflcat, et volum promis&ioaerm omniaque ad
Deum perlinent. Quid ilaque ait psalmua, et quid
,
\ , * canlicum, abunde diximus. Caalicura aatero pealmi
tuno eat, quando musice per orgaaicum instru ,
, - nenlum prius disponitur, et deinde coneequiiur
vox ore emissa, qus aecHndum occupai locum.
,
Psaliaus w o cantici tune dicitur, quando ejua
, ,

, quod nune diximus canirarium fil. Juxia anagogen ac mocalem senwim, psalroum lunc canimuf,
xal . ,
- qiiando corpits noatruia quasi paalterii instrumenlum intendimua, et per bona opera quodara , . \
modo ipsum palpantee, bonas ae concinnas aetio , \,
\ , - , nes perficimus, qoanquam ad aliiore conlemplationee noodum aiceaderimus. O^lea varo aut can. " \ \ \
ticum canere tunc dicl poasumus, quando ahsquc
, , ' %

. ! D uilte operaiionibus verilatia tantum iayfUeria coc .

lemplamur, effeeti jaia in oa re adrooduro excrci*
txti : et canlicom psalmi, quaado pr3ecedentibu3 bonis actionibas, in contemplationem dcvcnimus :
joxta quod dicilur : Concupisti sapientiam : $erva mandatum, et Dominu* libi eam
mwitfrabit
, e

Act. v i i , 46

* Eccli. , .

50

ZIGABENI

60

Ptalmum eliam cantici lunc vere caniimig,quando coniemplaitone, occulta qiuedam quae ad mores
pertiaeni, nobis revelanle, nos in eorum operationem procedimas. Hac ratione fortastis psalmi
primo loco, et deinde cantica collocaia s u n t : cum deceat ut per actiones ad conlemplaiiomMH accedamug. Mulla enim caniica babentur circa flneia libri, verum ubi gradua esl, eeu aseensue, illic
nugquam est psalmus, noqiieeliam coajonclua cum cantico ; sancti enim virl in ascensionibus conlemplationi tantuin iotenti sunt.
Sunt qiii Esdram, el alii qui Ezecbiam dicant Ot , psalmos in unum collegisee, qai centenario et
1>C , \ quinquagenario numero coniinentar. I n quo n u - . & , *
raero et quinquagenariug numerag Pentecogles
, \
diclus, alque ab Hebreig veneraiug, cernilur, per
hebdoroadag hebdomadarum perfcctus, id est se- ,'
, ( \
plenario muUiplicatug, et Trinilatia pariter contcmplari potest mygterium, addita videlicet unitate . ol ,
propter unam quaj est in tribug personis unila- ,
, .
tem. Cantorum quatuor erant principeg, quatuor
,
choris pnefecli, ob toiidem mundi climata, ad qaae
psalmorum roces penrentura eranl. Unusquisque , ,
aotem chorug, ex duobuget septuaginta cantoribug , congtabat: ut quidam retulerunt se apud Hebraeog ,
, $ . \
legigge, juxta proportionem ac numerum linguamm
1

qtiat in Babylontcae turrig aedificalione confugap, ol xaV

\ , \
geu poiius divisaB fuerunl. Futurum enim erat, ot
omnig lingua bujusmodi psalmos decantarel. Et \ ,
ali! quidem canlomm tuba, tympano, organo, . \ , cymbalis, lyra, aut cythara, dnlca ac guaviter * \ , *
canebanl : David vera regium pgalterii instramen- \ , , \ ,
lam tenebat. Tubae, syringae ac fistula? inflanlur, . , \ lyra et cylhara intenduntar, cymbala et tympana , \ \ ,
pulsantur, el alia quaecunque gonum potiug ha- . , , \
, \ ,
bent quam vocem : psalierium vero, qiiod etiam
, \ ,
alicubi cinyram et cyibaram et lyrara appellant,
ad id genus instrumentorum pertinet, quae intea- \ , \
.
duntar. Est lamen instrumeiituno boc rectum, et
auperne causas babet unde emiltat voces: ea nimi-
rum ratione, u l addiscamus et nog, recli consi- ^ , \ ,
stere, gupernaquc ac coelestia meditari, atque ut \
boc pacto efficiamur spirituale pgalterium, consen- (. \
tiente inira noa in unum anima et corpore: ipso- ' , \
que sanclo Spirilu, veluli perillssimo quodam , , , . arliflce, pulsanle nog ac percutiente : decem vero
clavi in ipsius paalterii bracbio circumvoluti i n - , , \ ,
lendebant chordag, eagque
remitiebant ad
, , ipsius roodulaniig arbilriam ac conccnluib. Et
.
deitera quidem manug pleclrom tenebat, sinislra
vero dcguper contreclang et circumferens clavos, gravem, aut acutam,
seu etiam migtam
vocem reddebat. Decem praeierea cbordag, vocibns gibi invicem contrariig babebal, r x qno
docemur, oporlere oos,ex decem sibi muluo adversantibus cbordig, ex quinque corporis gensibus
barmoniacuro el concinnutn cantum in bac viia Deo praeludere.
%

Pgalmorum ordo ille amplius non eat, qui a

, * '
principie fuit, qoando fuere congcripti : ncc ta- , , men cagu, aut forluito bojusmodi ordo dalug esl, ,
ged pollug ex dispengatione divina, quae conse- \ \
queniium iemporum nullara babuil raiionem.Nara , , ,
queroadmodum in ariibug, tsm faclivig quam ra- ,
tionalibug, alia egt inslrumenlorum et canonuni , * \
inventio et ordo, alque aliug etiam coram ugug, , , ,
juxla ipsa lcmpora D i m i r u m aut varias rerum
\ , ,
raiioneg (alius cnim forlaggis mcdicua primuro

COMMENT. PSALMOS.
1

(5) , ^
, *
\ , ,
; , , \
, \
, xal .

\ ^ * ,
, \
* ,
xal
, \
, .

incidil, alias pbarmacum p r e t t a l 61 uegU

6f

Uat
similitor kic primum perterret, ille conaolattir :
quipp* cum arti6ci ordo eora Don sii, ted illod
primom ab eo judicetur, quod vi ac virlole sua
novit 6886 praecipuum, el vulaeri eoi applicalur
coaferre: quam rem, ordinera abaqaa ordine soto08 appallara), sic et sumrno buic noslro arUfie^
$anclo scilicet Spiritoi, carae fuit, non quod ad
bBloriam, aad quod ad legeniiura utilitatetn partinerel, atqua u l basc animae nosirse imago, n l ita
dicam, aul sutua, ad morea ecelperelur, ad pulchritudinem expoliretur, ac Undero formaretnr i n
Deum. Ob banc causam propheta, in primo qoidcm psalmo, ab impieute primum nos separat
et a peccatts : in secundo autem subdemonstrat cujua baercdilas simus, cuique adbaerera et adjiiagi
iioa oporteat: i n lerlio, praedicit insidias et congressus inimict, advereus eos qui Deo conjuncti
s u n l : deinde aanationea et curae passionum, qtia in nobis insunt, et calamiiatum, atibjicit.
\ , - Esl el alia praelerea hujus ordinis ralio. Jitdatis
, \ - eniin Deum olim ncgligentibus, onnes palrii mo , \
res prorsus pene obtivioni dati sunt, unde quam
^ , \ - plttrimi saerae Scripiurs libri, eorum ignavia per.
ierunl. Cunique Esdras seu Ecechias, quiequis
, , , \
eoruni fuerit, lilililatie ptiblicae ceite stodiosus, bu, ' , jusmodi pgalmos, non tatnen tina omne>, sed in , \ gulares ac dispersos reperieset, collectos posiea
' 61 in nniim compositos, eo ordine qno reperti sunt,
, * \ ita in publicum edidil, babila temporia ralione,
, , non qao confecli sunt, sed quo inveitti. Illud etiam
dici poteet quod psalmi non juxta tempora, ted
, ot
, . ' juxta diee, quibus primum composilt sunt, iia
* - posiea in unum ordinati fuere. Quod dicimue ma ,
. . . . \
. . . \
nifeslius fietex bia quae subjiciam. Christi con,
, , ^ cepiio tempore primnm fuil; pogtmodum naliviias.
, , deinde impositio nominis et circumcisio : post hsee
, , , adduclio in teraplum et bypantetis [hoc est obviatio,
quam Latini puriflcationem Yirginis appellani]; de * \
mum post trigtnta annos baplismus ei manifesla , ,
lio Doroini ; deinde doclrina, miracula, passionee,
* .
et postremo resurreclio. Verum apud nos feeiiviia, ; lee iswi alio ordine alqne alio iniervallo celebran, , * ,
lur. Primo enim cunceptionem, ac deinde eiaiioi
. $
resurreclionem celebramus. (6) Videe quanla sit
; \ \
temporia festivilaium dislanliael dierum conjun , ,
ciio. Rursus assumptio, transtigurat\o, nativiias
\ * .
et deinde postrema oranium apparitio ac manifestalio celebratur. Vides quanta sit rerum diveret faclus 68i
ailas Ordo quippe diernm in mensibus servatua esi, rerum autein valde disjunctus
ordo quidam, quaei aine ordine.
Sed tempus esl ut Jam deinceps doceamns, qua , 0
nam sit obscuriiaiis ralio, qoae in mullis psalinis
, \ \, \
r6p6iitur, et quoi iranslationee sint, ex Hebraica
. lingua in Gra^am, cl a quibus faclae. Qtiod igitur
, \ lam m u l u in veleri Scriplura obscura invenianiur,
, \ , in causa sum flgurae, quaecunque Gliriaiom, illius , \ ' que aciiones, el novam graiiam presignabani (omnia quippe baec quae ad gentium vocaiionem par . \ - tinere videbantur, propbalae de induelria obacure

Varific lectiones.
(5) Scribenduin forlasse .
(6) Graeca per interrogationem efferuniur, ut cl paulo post

Vides quunla, ctc.

63

EUTHYMII ZIGABEM

64

adhnodmn pertractsnmt : ne si invidenlissima iUa *

xa\ , \
Judaeoram geos fuUiram primogenili Israelis
et g e a l t a adoptionem cognovisset, eacroa , \
libros, ubi hxc praediela sunt, oiunes igni iradere, . , ; piqae eorum raeaioriam obliterare Rlwdcret, neque \ '
enim alioquln susiinutssent taata adversas te ,
ferri testimonfa. Umie non mediocre <fomnum pe- , ? \ . ateris illalum fuisset, quod Dei consilium qoodem \ , tn toeo onus propbetarum nobis indicavit, dteens .

ex persona Dei ad Judaeorum gentem : Neque crediditti, neque principw aperui libi aure$. Noveram enim quod inobediens non pareres). Pneterea obscuritatis alia etiam esi ratio, idioma scilicet Hebraicse linguac divereum a Graeca : vartts enim ac
multiplicibus loquendi modis prophetae spenumero usi sunt, (quanquaro non eic semper,) aduui'
brale etiam muha dixere, ob incredulitalem et duritiem auditorutn: quse tamen paucioribne ac
sanctie virie revelata sunt, quaeque a solo rerum exitu ac fine recte jiidicanltir. Postremo crtam
illa addatur ralio, quod de palria ac propria tiebraica lingua in aliam, anliqua omnia legimus
translala. Omnis autem lingua in aliam conversa, u i plurimum, difficuhalera alqne obscuritatem generai. Translatlo ista facla est tempore, quo Prolemaeus Philadelpbus, regnum iEgypii adroinistrabat.
Septem enim fuerc iranslationes Yeferis Testamenti.
PrimaaLXX viris facta,qui Hebraei eranl et clecli , , fuerunt, juxla uumeriim septuaginta seniorum,
,
quos elegil Moyses. Hi igilur, commemorali regis ^
bortalu, ad banc provinciam designati, io unam
, \
per omnia intcrprelaiioiiem convenere. Secunda . ,
Aquito Sinopensis. Uic Graecus fuiti atque e Poaio,
. , et Hierosolymis baptizalus : deindc cum oflenstis inimicusque efleclus esset quibusdam Chrisiianis, , , \
spreio bapiispiate, Judxis se adjunxit, et Scripturam
, ', \
transtulil sub Adriano imperalore eo, qui lepram
,
passus esl GGC et XXX annis posi iranslaiioncm
, \ LXX. Hic Uaque iratus Cbristiauis, roulta perver. , ; t i l . Terliam fecit Symipacbus, palria Samarilanus; . , , , \
qui cum apud suos quaniura hoaoris optabai noo
, assequeretur Jndaeos adiit, et rureum circqmcistis. , \ , \ I T

'

in Samarilanorum oflensam, eacpam ialerpretatue

cst Scripturam, sub Severo imperatare. Qui eiiam
ut Judieis placeret, quaecunque ad Cbristum pei l\ncbant, non sane transtulit: annis sex et quinquaginta poat editioncm Aquifee. Quarta fuil Thcodolionis Epbesii, qui cum ex Marcionis baeraei esr
aet, aliquanda offensus suis cobxreiicis, propriam
iulcrpretationem edidil, eub imperatore Commodo,
Quinta ccrium nonbabe( auctorem; invenla est autfiin in Hiericho, dolio operia, $ub Garacalla impc*
raiorc. Sexta sine aucioris nonine reperla est Nico
poli, apud Actium, sub Alexandro M a m x impcraiorc. Scptima prodiit a Luciano magno eremila
el marlyro : qui omnibus bis ediiipaibus visis,
ei cum Ilebraica veiilate diligenlUsime, ei magno D
cum labore collatis, propriam ediiionoin, nibil
mancum el iiibil babentem superfluum, Chrislianis t r a d i d i t : quoe aptid Nicomediam, inaiiu ^ju^
conscripla reperu esi in turrc quadain, apud Judeoe calce i l l i u , post ipalus Luciani certamen,
oi post pergocuiionetn, quae a Diockliano el (7)
1 1

'., Maximiani,

'

'

"

^ , \
, \ , \
,
, ,
, , ^
, ,
\ '- , -

Vari lectiones.
VCII.

Dcul. , 25.

(7) Cod.

3: , ,
\ . " \ ; , \ ,
\ ' .
\ '
, \ , , . , ,
, ' , ^
, . \ ,
, ,
", \ ^ .

\ , ; -

ct rectc quidcm.

C O M M E K T . I N PSALMOS.

66

. Maxhwaa iaeta ett, teb magno rmperaiare Con , etaniiito. fttec cma L X X lirterpreium etlhione conMHltt, ei qttae ab i t i depravata fuerant, reprota .
?it.
3 ,
Ilind auiem omnibus manifestam e s l , quod
, qeemadwodum gregee Artiila, t i c etitni raulii
. * bominum agunlor ei mutoenlur canninibus : inter
, \ bomines autem mulio ntagis femina quam vir ;
, , - nec minus etiain is qui imuiaiune est taiia, quam
.
qui senio confectus; aut qui ferecior e * l ,

quam qui l u i l i o r ; aut doclo iodeaiior : et i n
, .
ipso quidera bonine alia e&t ralionatis anitaae
, * , pars et alia irralioualii ac ferfaa, quas oeraee
,
lamen volupias vincil ac enperat. Hae Igkur de
, ,
causa ' psalmoruiu cantue introductue e s i , per
, , \ - quero ulilUas, qpm ab iptis pealrois provenk,
, \ - bumania antiais veluti per flbulaoo quaaftdain ad*
. ,
neclilur el conjungilur : ipso eoilicei oanlu, quaei
\ . melle quodam, alieraurte ac inoderanle spiritaalta
. \ madtcina auslerUatem, ei ulilia dulcibus con , - diente. Nam quod gratum e*i, Sd jucandiue rcci (8) \
pitur ei coasiaaiius reliaetur. Hsc eel igilur prima
. cancus ralio. Secunda vero iila est: quia inaai t c
. , (9) - falaa voluptale, 4m\)oa bomiaem perdideral, co \ , ' - gUavrt Deue per eamdem, ariiiicioee disposiiam,
^, \ - ilium rursus saJvare. Terlio, cauttif ad mutoaai
, \ , \ concordiam el dileclionen inveirtue e s i : utpoie
\ , qui possil, u l canenlium voces, iia et eororo aai ; ,
moa, in uaum componere. Ouid enim est quod iia
\ ; \ \ Q inimicilias generel, u i oanlus amicitiam et anao< ,
rera concilial ? ille videlicel canlus, qoi a singulis
, , \ (5- alqua ab omnibus, pro aiogulis el pro omnibas
* - comroiiniler offertur Oco. [Aul quisnam adeo etC
(10) , \ , \
immrtis et ferox, qui illum possil inimicum ducere
, , \ , \ - quem scial Deum pro sa placaase ?J Muliani p r a lerea viin harmonia liabet et canlus, ui possint
, \ (^, \ . \ \
el bonos mores parare, et labaates, aut perdilos
, ,
dirigere, alque n inelius coroponerc. Legimus
, \ *
eiiam apud aniiquos auctores, varia fuiaae can .
luum genera, Ua ut alii casli essenl ei lemperaii,
,
alii amalorii, alii eliam bellicL, sic et pacifici et
, \
. moesli ac lugubres : alii denique robur, et alii
bebeludiuem praeslanles. Aiunl enim Pyibagoram,
\
, \ - adolesceatis immodice ainanlis, nuiatis tibi
, \ ^- J) modis, amorem simul mutasee, el alium gladio
, \ * insilientein pari modo molliisse ac compescuisse ;
ct Timolbeum in coena, alque inter voluplales,
. \ ,
, - dum cantum quemdain*canerel, qui Oribius dicebalur, animura ferunt Macedonis excilassc alque
.
effecisse, u l , arrepta armaiura, prolinus exsilirel.
^,
, \ ^ Adeo cnim bumana naiura cautibus familiaris est,
\ . \ \ eisqne delectalur, u l vagientes etiam iniaotes his
solis conipescanlur. Ganunt quippe illis nulrices
; \ puerilcs naenias, quibus eorum oculi sopiuniur.
,
, \ , ' Yialores praelerea, saepius de roedia die faligaii,

Variee lecliones.
( 8 ) . , u l et Lalinus legit inlciffrcs.
(9) . , exploso .

(10) Deeideralur, vel ceiie subauditur verbum,

quo inGniius reg:Uur.

EUTHTMII ZIGABENI

68

i l i n e r i t laborem, cantu ac carmine consoiantur. ^ * \ ,

Omnee etiam ertificcs operando caaiant, quasi
\ , \ operautis animua carminc mulceatur, ei eanendo .
faciliue molestfas omnes perferat ac labores. Sed quid opus esi rationales horoines porcensere
quando irrationalia ipsa, eqai nimirum, luba ad praelium parenlur, et oves Osiulam sequauiur, ac
tonc
niagie gaudeaot et pinguescanl f et feris mullis cantus et carroina, solatio s i n t ,
muliis
ea sint pro piagis, aul laqueia ? ipse eiquidera onicornis pulcliriludine ac cantu snperatur.
Verum i i qui divina doclius ac sublimius inter* ,
prelati sunt, aiunt per canium organicnm concin\,
nitatem aniroae signiftcari. Animae autera conciuni- . ,
tas esl coiisonanlia quaedam et conceotus illarum
, \
pariium et poleniiarum quae inira animam siutt :
. de qua ialius dicemus. Consonantia enim eet bar- , ,
monia rerum differenlium quidem per sese, sed in
.
unam postea consenlieiuium ei convenieniium me- ; , \ lodtam. Hoc autem videre licebit, quando praecipue , \ , consonaatiarum raliones, interioribue animae par- , ,
tibus congraerint : et alind quidem in priroo sit
, *
ordine, ei tantummodo imperet, nunquam aerviat , , .
(rationalcm pariem dico), aliud autem (para tcilicet
irascibilis) medium locum babeat, et regattir a
, ,
priino, ipsum aulem posteriori imperei: quod vero
\
extreinuro leuet locum, pars t i t concupiscibilis,
,
qaae lanlum pareat, nunqtiain imperet. Tunc si ,
quidem animae consonantia inveniri poierlt (ra- , \
lionalie dico parlisad irascibUem), ut ejuscbordae,

q u Hypatae diciiur, ad Mcsen. Hanc enira sopre*
,
mam et gravissiroam voccra appelianl, quaa servat *
oonsonaniiam diatessaron ; simtliter et irascibilis .
ad concupiscibitem, ut Mesae chorda, ad eam qus
, \
dicitur Nele : hanc autero allissiniam atque aculis,
eimam vocem nominant, quae esl dlapenle. Eodera
, ,
modo etiam i m c i b i l i s ad concupiscibilera, ut
,
cbordie illius, quam Ifypaten diximus ad Nelen,

banc siquidem vocem, quae de gravisima aculissi, ,
maque conflcilur, Diapason appellani. Quod ai par
,
est non foca, aut nomina, attendere, sed vim
, potius ipsam sequi, ei rerum efficaciam : raiiona 0 \ ,
lis pars sane potius Mese appelUnda est, eo quod
. ,
ad irascibilem, quasi ad cbordatn Neten (baec enim
, ,
acuiissima csi et conciiatissima ammse pars) eam
, * llrsvj
rationem consonaniiae babeat quae esi Diapenie;
, ^, , hrexer ps"
et ad concupiscibilem ut ad Hypaten (bc entm
<1.*
Uxior est et mollior) raiionero eam serval quaa

,
est Diatessaron, intensionemqiie illius, et hujue 0

remissionetn coapiat alque conciunat; qua mistura
, \, ,

oplimara barrooniam perflcil. Hia Haque sic prae. ,

mUeis, realat ui dicarous, quomodo divinus Spi \ ,
rilus unus cum t i t , aliquando singulari numero
, \ dicaiur : ul illud
: Spiriiut Domlni tuper me:
propterea unxit me; ilem " : Spiritum tanctum . , . \ \
, \ \ ,
tuum ne auferas me: ilem
: El Spiritu$ ori$
, * ,
eju$ omnis virtu$ eorum; el aliquando plurali :
, \
Spiritui, inquil
prophitarum prophelit mbjecti
* ;
tunl ; ilero " : Requiescent $uper eum septem spiri , ,
lus. Manifeslum eat aulem Spiritum quideiu uuuin
*
esse quemadinodum el unum Arlificem, iusiru .
menu autoro plura. Organa eniin Arlificis fuerunl
fi

1 1

1 9

"PaaL

XLIV,

8.

1 1

Psal.

L,

13. * Psal. , 6.

1 Cor. ?, .

4 1

Isa. , 8.

(9

COMMENT. 1N PSALMOS.

70

propbet, unde ei yri* sunl orgtnorum vocea ac tooi, oec Untum in yariis instnnneniis ?aria b*c
esse reperiontar, ied ID URO alque eodem moltipHcia ae diveraa, Arliflce scllicet baec laiaale, illa intendente, alia immutante, alia eliam miacenta ac lemperanta. Omnia tero et einguU Spirilos
orgaoa deflniri oon poeaunt, cum nulla ail individuorura cognilio : poasunt lanien eorom diveraa
genera ei apecies eecundum qualilaiem ei quanlilatem deQniri, atque ideo noa plusj quam sepien
esse dicuiiiur.
\ ; ; - Caeiaramda prophetie modisdicarous :aliusenim
, 6 pneterita narrat, alius praesenlia, etaliue iuiura pra, 6 d i c i l : el bic quidem aliquid dicens, ille vero aliqtiid
faciens, alius item manifeste, alius vero obtcnre at, , ,
que aenigniatice : horum etiaro modoruin, ruraua
, , .
* ' , alii 6uoi)modi. Hic per visionem, UJa per audiluin,
* , ' * , aliusper odoralum, alius per guaium, et per iactum
alius : omnia laroen tecunduro inlelleclum. Toti, * \
dem enim seasus iatellectus habel, qool corpua :
, \ * * , , . *0$ verum omnes hi modi viiones eliam appellaniar,
* , \,
vel quia generalior sit visionis modus, v d quia
dignior. Yidil quidem Ezechiel : Ei ruff, iuquit, ti
*
, \ *
Yerura
\ * , \,
aicendebant carmtt, tl extendebaiur
et alibi audivit, cum aii : Tt*, /S/t homini$ audi
' \
,
\, , eum qui loquitur ad te \ Alibi ellam g u i U v i i d i , , & ceas Et cibavit nte Uto volumitu, ei dxsit ad nu
Fiii hominis, tuum comedet, venier tuui impUbi

tur hoe voixmine : summam illam aimiruai effica

, \ cissiinamqoe ac priocipem pariem iaielleciut, qoa
- dmnos cibos primum guttat, , secuadam rero el
, , , \ capaciorero admodum, meulem dico, veuirem appellan, quam volumine impleDdam ease d i i i l :
* ,
, quati ex tuinimis Spirilus tancli aemiulbus, mullie
iuipleri deberel divinia eloquiis. Yidet etiam el
. \ * , , *
audit Isaias : Qui$ inquil, accedet ad hunc popu ; .

lum " ? Et dixi: Eeu ego, Domin*. Nunc igilur au, . * ;

divit, alibi vero vidil. Et vidi, inquit, donec posit*
,
,
, }nnt $ede$ et qui Antiquut erat dierum, sedit.
Uorum autem duorum prophetanim, ut vides, allcr
( I I ) .
t

, xaX , \ - C reearrectionem, et aller judicium sibi parlili sunt.

. ; (12)
MulU alia aunt, audilus, visus et gustui exempla.
, Taclus exemplum babes apud Maura : qui j u x U
, \ Iranelalionem L X X , quod alii iulerprelei Onu$
xaX .
Piinhe reddiderunt, As$umplionem Ninive appella U : agsumplionom quaaidam ditinam, principalioris aoiraae pariis intelligens, nun secue ac 6i a
sancio Spiriiu, nianibue quibusdara conlreclata fuiaaet et formala.
* , *
. Yerum ut breviler sermonem expediarous, cuni
>\ ;, \ caelerorum propbeiarum
alii per varia lem \ * , pora el modos : aique bi quidem paoci et raro,
, \ , ) * quippe cum per duo lanlum lempora, *?el moiloe,
ad aoiumtim tree, agi eis coDtigerii, solus bic no * , .
ster, Dei elproplietarum eliam^Paier, omnia percurrit
\ *
tempora et tuodos : et nuuc quidem pneterita
< , ,
dicit, I I U I I C praesenlia, modo eliam futura, ct modo
, \ , \,
, * * , ^ videl. Vidit, inquil, David Domtnum, aut ea quie
, \, *
Douiiui a a n l : roodo audil: Dxxit, enim, inquit, Do

,
minus ad David ' * : Nunc langil : Lingua mta, in , (t3)
q u i l , cniemui tcribw velociter scribenlis : lingnam,
%

Execb. x x x v i i 8.
t

Ezecb. , 1,5.

t e

Iaa. v i , 8.

Psal. X L I T , i .

Variffi lectiones.
(11) icr, .
( l x ) Graecorum verborum scnsue cst : '
quidem dmnum lcnuna dicil. divinam quamdam

prehensionem tte appellam, quasi princepi ammi pars

prchendereiur.
(i3) Adde, vcl aubaudi xonv.velaliudbujusmodi.

71

EUTHYMII ZIGABENI

74

inquam, non hanc cxieriorem inlelligens; qnip^e , ' , , xatvov *.

cum loqui eam pothis quam s c n b m par fuisaet,
, i b ; , ;'
sed iitferiorem inlelleclus lingtiam, qtiae novo al**;, \ ,
qiic ineffabili quodam modo, ipsnm Sptrilum tan *
gebal, palpabatque eo iiimimm modo, > a scri
ptore langitur calamus: per quem, ea quae illi
rcvclata eranl, eleganier scribebat : neqae id lan- <, .

, ,
ttiin, sed ei velociler id agebat. Unde el manifesta . ^
lionem propftetise indicai, el vebeinenlem etiam, ae
, ,
validam Srpiritus concitationeni, dam vdocifcsiroo
\ , scribae *ani comparal. Alibi giislum sibi adesse
attestatnr dteens : Quam dulcia fa%oibn% mei$ \ *
\ ,
quia lua wper met ort mto . Ipsius etenim rnlel, ,
lccius os ac fautes tteleCtabairttir, cani divina
DTacnK)Tirm elequia deglgltrel, ac rareus r c m a - , \
rel. Maxtmam entro propheta, tura degluttendo ea, . , \
iutn revocando percipiebai voluptatem. Alio eTram
i n looo eructasse difcil cor suoio verimm bonura ' : ,
,
y\m quamdam inlellecitis profandSiinam et nt ka
,
/, ,
tJicara, omnhim capacissimam sic apppllans, v^lort
.
quac omnibus sancti Spirilns cibis ad summum 6V ,
plena cssct. Rarior in eo fuii odoratua figara : sed
, >\ .
caeteris omtiibns rauho molestior. Nam qttod legi- , \
mus : Mgrrha ei ttacte et tanki vestimenth (14) ,
tuit , id ab eo dictnm esi, com [ n d v e r m potre\ .
dinem ei corruptionem cicairicum suarom] bonum \ , ac suavero Cbristi odorem pnrsensisset. Hoc pacio
"
per oimria intellcclus sensoria, scientiae arc virtu- ,

tes omnes spirKuales adepiue est. Conditionem ^,

\ , \ ,
auiem, aique babilum Prophctae, oratbne alqoe
) , \ . *
sermone soo clarum facit, cum ntbil drfferatapud

, avr\ , ,
eum, pncaenlia dicere, aul futora. Srepemtfnero non
xa\ , ordinem immulat, ct aliquid u l jain iaclam narrat
, , ' ,
quod futuruin esl : contra eliam aliquando futorapro jam fadis, cujusmodi Hlud esl: Quare m$urreterunt
genle* *,[et populi meditati sunt innnia?]
Et aslilerunt reges terra, ti principes convenerunt tn
Kittim, e i c , pro eo quod est, lnsurgent, medttabunlur, astabunt, convenienl. item i l h i d : / n flumhti.
pertrantibunl pede
hoc esl pcrtransieruni. Esl cnim boc divini Spiritus pcculhre, ut ntfail praeicrilum ducai, aut fulurora, cum illi omnia pracsoniia sinl.
e T

11 ib oiniiibus consideraiis, accedamus ad parti , \

culareni tiuuiscujusqiie psalmi inlerprclalionera,
,
lantum nccessario et generali dicio adbuc prne\ ,
miseo : quod non omnia dicla, uno modo interprc0 ' , '
labimur, videlicei socundum bistoriam, aut se , , cundum propbeliam, aut secnndum allegoriam, aut
,
eeciindum moralem aensum : sed unuin aiqiie
\ ; ; idcm diclum, sxpenumero variissensibus subjicie, \ :, \ 111 us. Nam quemadmodum in arboribus et semini- D , ( * \
bus, plura ac varia sunl germina el vires, siqui , \ , \ ,
dem in arbore et radix est, ei truncus; ilem rami,
, \ , \ \
, \ , \ , , xal 6
coriex, folia el mcdulla : ct in seminibus, berba,
* , \ *
stipula, arietaB, squammulac el frucius pro uno
innumerabiles : sic etiam c l niullo niagis in bis
\ . (1; ,
/
quae eunt spiritus. Neque at-cusabis auctorem de
; \ . ,
inventis, sed ignosces polius in omissis. Quis enim
quod satis ac justum est digne dixerit? Ui uirivcr*
,
" P*al. cxvm, 103.

"

Psal.

XLIV,

2.

Paal.

XLIV,

9.

Vari lecliones.
(14) Crace , practerUa. Saulus legit .

Psal. , 1.

1 1

Psal.

LXV,

6.

7*5

COMHRKT. IX PSALMOS.

74

* \ sum illttd etiam sit dictum, quod possumus [nobis

, \ , \
ipsis] omucs psahuos accommodare : pro ioimici*
, , / Cliristi, daemonce Cbristianonim: inimieos pro
\ \ ,
Saulectiam el Absalone, aul si quls aliusest bujus , , \ ccmodi tyrannus, d.i moncm pari modo inlelligentcf :
\ -, * quos omnes in figura tignatoa esse intelligimu*,
; ; , pcr bcali David persecutorum aiquc insidiatorum
\ ; * pcr&onag. Qu vcro ipsi bealo David et oncto ei
I ;. " ^
regi conveniunt, ea unicuique noslrum accommo
, , - dabiinus; nam quemadmodiini ille regio oleo in
, regem unclus esl, ila et uoe oleo bapiismalis ad
, \ regnuni ccclorum. Qnaecunqiic autem recle nobis
'.. " congruere non possunt, ea eimplicilcr quasi sancii
, Spirilus voccs cfferemos, biijusniodi verbls nos^
. " ,
inclipsossanctiiicantes, qualia sunl quae in eectmdo
\ ; * ^ sunt psalmo el in aliis siinilibus. Primus igilur
; ; ;, \ , \
psalmiis qucniadmodum apud flebreos sine inscrt
, \.
plione babelur, ila ab omnibus interprelibus esl
di<nisus. fcsl aulem, nun moralis taiitum, sed dogmalis etiam rcferius: neque enim lanluro admoucl, ui divinis iusistaraus eloquiis, sed iinpiorum, ol alioruin delinquentium accusalionem coqtiuct ci supplicia.
1

VariflB lectiones,
(J5) . .

.
INITICM

EXPOSITIONIS.
'.
>

, ,

.
; ; , ; ,
, , .

c\ . ; \ , ; \
, ; , , \
. '
;
, ,
* \
,
,

,
\ . > f

I Tim. v i , 15.
PATKOL.

" Paal. L X X X I , 6.
G R . CXXVUi.

PSALMUS I .
i . 1'eatus vii quinon abiil in contilio impiorum, el in via peccatorum non stelit, el in cathedra peslileniia? non tedil. Beatus proprieDeus esl, ul iuqtiit
Paulus, de eo dicens " : Qui beatus est solus
potens : e l tamcn appellationeni banc nobis indulsii,
queinadmodum et illam Dei " : Ego enim, inquit,
dixi : Dii estis [ filii Excelsi omnes]; el mulia
alia bujusmodi noroina nobis largitus est. Hoc
aulem bcaliiudinis nomen, fructue est illius perfeclioni, quae virtule conslat : et juxla Graeci 110roinis elymologiam iinmortalitatem significal :
tanquam expertem inortis o m n i s , reduudante
; quanquani sub masculiua voce prophettus serino
prolalus sit, feminam lamen comprebeudit, veluii
loluin a paiie, Nam secundum Aposlolum
Mulieris capul est vir : conjungunlur aulera capiti
VERS.

Ephes. v, 23.

75

E U T H T M I l ZIGABENI

75

cicl^ra corporis mcmbra ct quibus coiiimunis csl

butnatiita*, iis eliam opera coinmunia sunt , el
prscmia. Rertim vero naiuram secuttis keatus David , congrtitmi qitcmdamordinctn servavit in dictis
auis. Contilium. Nam quod in corde residcl, radix
esi operationum corporis : qaeniadmodum et Doroinus docet, inlus csse , inquicne ca qtiae coinqtrinant homincm. Unde priino consulimus; dcinde
consilium firmamns, ac demam obfirmato consilio
insislimus. Quia etiam impius is dicilur , qui vel
Doum non c o l i t , vcl plures colil : pnccalor iile
osi qtii licel iidelis s i l , pravis tamen ac perdilis
est moribus : ct pcsiis mcrito is dici potest, qui
non ipse lantum pencat, sed morbo suo alios inflcit : idcirco Propbcla bealos eos appellal, qui tria

; , 0
(16). ? ,
; , ; ;
\ . " , '
. \ ,
;, ,
, \ ; , ,
\ , \ ; \ ,
\ ;
, *
*
; ; \ ,
b*c vilia prorsus vilaveriiil : qtii videlicel impiis :,
consiliis ( q u adversus rcligtoncm in Deum sunl) /17) *
non communicavcrint, ne obiler quidem atque in
. " \ ,
transilu (ila enim pulo signiflcare dictionem, abiii), , ;
qtiique cam peccaioribus in pravo aliqiro opere diit
; \ *
non consliterinl: tameiai modicum qtiid propria , ,
intirmilalc aliquando ad id rapii s n t : el posiremo, , > \* ,
qui cum posiUeiitibus bominibus non persevera- ' *
verint : cum bis , inquam , qui in concupiscentiis , .
nc vitiis suis conelaiitiores sunt ac slabiliores ;
11 qui pcr cathedi am a Propbela subsignari viden" , , ,

lur. Vel aliter : Consiliuin impiorum pro consilio \ 'flaata;

ci conventu inielligen-Juin (quemadmodum Aquila
, xaAor
ei Tbeodotion interpreiaii sunl); viam v e n peeea- *
torum, dsemoiiem. Nam qui in daemone non slfeieril, ad Cltrtsttttn ventet, qtii dixit ** Ego
sum via :
qua nimirum bomines ad virluiem perveoiunt. llcm calbedrain pestilentise pro doclrina non sana;
scd quniiiam ad perfeclionem virlulis consequcndam, non salie esl ftigere a ma'o, Declina
enini, iuquil, malo et fac bonum; et Isaias : Cessate ab iniquitatibut ve$lri$ et dhcile bona facere :
idcirco valde consequenler adjunxit :
*A44 * kr t ,
V E R S . 2. Scd in lcge Domxni votunta* eju$ in C

rviege ejuk medilubilur die ac nocte. Beatiis, iaquit,
. , \, \
ille qiii non modo conimeuioraiis vhiis non com , \
uiunicavit, sed legi etiam divinae suam conjunxit
, ,
voluntatem, eadem volens,quae jubetlex. Hocunum
; , \
pnrpeiuo medilalur, eaque mcdilatioae vilam ac
, (,
conversalionem moderalnr, ct dirigit. Hoc eniui
\ ,
illiid esl, quod pcrMoysein olim nobis Deus man
davil dicens
: Et erunl verba hujus legis semper
,

t)i ore tuo el mediiaberis ea, den$, surgens, et cu-

bnns : et hnbebis ea in manu tun, eruntque immo- , , ,

bilia ante oculoi tuos. Deinde qui fructus indeoria- , ,
.
tur osicndlt.
.

V E B S . 3. Et eril tanqnam lignum, quod planlatum

4

1 7

1 1

esl tecus decursm aqnaruin, quod frnctum tuum D ,

dabil in tempore $uo, el folium ejus non defluel, cl

omnia qurrcunque faciei prosperubuntur. Qui iia so
,
iv , UC babel, ul diximns, is iitstar arhoris pianlatus, .
, juxla fluenla cloquiorum Oei atque illoruin doclrina
; \

Joan. , 6.

, e

Psal. xxxvi, 27. * Isa. , 17.

Deut. , 7.

Vari lectiones.
(IG) Adde , iit in codice suo legfl ot Lalintis iiilerprcs.

(17) Grxca veibaita soitanl: ld enim tibt voluni

verba in calhcdra.

77

COMMEKT. IiN PSALMOS.

, \ -
: , ;
,
, ,
\ . "
* ,
'
, ^
.
, \ ,
.
JSTf , ,
,

,
* XIQ ^
, *
\ \ '
. , \,
, , \
. \ '

.
, ,
* *
$ ,
* \ .
; ,
*

7S

perpelan irrigataa, gcrMtnabil, fructumque (ipsas

nempc virltitcs) opportuno fcrciis tempore, foIU
non dimtilel,: boc esl bamililalem nen depoaet,
quae virlutes omncs, non aecus ac propriof fructos proiegil atque conserrat. Vel alilcr, per fruclum intclligere possumus uuiversas illatt diviliai
quaede epirilualibus laboribus caagreganiar: ei
per folia, virescenlem spem salulis: qusecum nunqoam deficiat, omnitim doloruro sensum tollit.
Merito aulem divina cloquia aquis comparavit.cum
non minus anima* illis irrigentur atque impiiu
guentur, quam aqitis planlae: undeet Cbristutdocirinam stinm appelbmt. dicens:
Si quit sitit,
veniai ad me ef bibai: el quicredit in me, flwmin*
wvtntit aqua* fluent de venire ejut : qui biberil
4 9

de aqma, euam ego dabo ei, non sitiet tn atenium

fitijusoemodi igilur viro, Deue cooperalur inoinoibns : Domino emm gressus cjus dihgcntur, ot
viaw6)u8 voletvalde. lpte ettani Aposlolus : * >iligexlibnt Deum, inquit, omnia cooperantur w bo*
*m. Dietta etfam, omnia, bic non otiose jacet,
Natn qai ad hunt ttaqae virttilis cumulum pervenerit, malum amplios aliquid facere nysqnain gu8*
l i n e b i t : qua ralione a Deo in omnibus prospera
b i l u r ; verum cum per bona ad virtntem superioribus exboriatus eit, deiacepa, quasl v i r l u l i i aibJetam, oleo inungil, durn ex conlrariis munii, di>
ccos ;
^ ol , . ,
VEBS. i . Non ne impii, non ifc. Non ita fiorant
; \ - ^ impii, inquil, ncc gcrminant atil fructum feruot
, \ .
nec tanlis fruunlur bonis, quanlis vir ille quen)
quen
beaium diximus : ei dum negaiionem repelit, quod
:.
negaium esi magis confirmat. [Quomodo autem i l lis agcndum sil aubjicit.]
,
Sed lanqnam pulvis quem projieii tentxt facU

" ,
Urra. Queraadmodura irruentes venli, facile puU
^ \ , vcreni transfermU et dispcrgunt, ita l adversarii
.
daeinones impios qttosque facila dissipabunt. Per
; , .
faciem vero lcrrae, ejus superliciem intellige: quam
, tv *
tcrras bumeros ctiam appellant, eo quod feral ac
* \ , .
eustineat corpora omnia quse in ea sunt: aicuii c l
" 0 - terre sinum eara partem dicunl, qoae in ea magis
;, , '
profunda. Impios vero communicato nomine hic
\ , ,
eos omnes appeilat, quos superius triplici ordhic
, D disUngui a Prophela docuimus. Possumus eiiam
.
per impios, Jud;ros intelligcre, qui Filium nou ado
rant, ei spiriiu praadkatiouis aanclorum aposlolo
rum per toium orbem dispersi sunt.

,
Y E R S . 5 . non returgent impii iu judicio.
*
Vide cxquisilum sancli Spiriiue loquendi modum:
, ,
\ ,
non simpliciler dixit, iVon rssurgent: sed apposuil,
, . \ ,
Jajudkio.
Resurgent quippe et impii,non u l j u d i * (18) - centur, utpoie qui jam condemnali s u i i l : Qui nou
;
, \, %\
credii in me inquit, jem judicaius e$i: sed ut sup
* * .
pliciis pleclantur. Observandum est auiem, quod
% 1

Joan. , 57, 38. * Rom. , 28.

4 1

Joan. , 18.

Variffi lectionea.
(18; Graeca $ic : Qui tnim hoc fiat ? cum jam eondemnati tint.

70

E U T I I Y M U ZlGABENf

rum Moy>es de resurreclionc uihil nobis mani-

I s t c Iradidiiit, priuius ouniiuin David eam aper
lins nos docerc incepit.
Neque peccalons in coutilio ju&torum. Pcccaiorcs boc iii loco appcllal cus, qui impii quidcm uoit
sunl, sed pcrversis morilms scatent : qui judicuftunlur Sili, cl coiuleiimaii, procul a justis relegabunlnr. Consilium auicm Aquila cl Tbeodolion bic,
justorum cotigrcgaliouem iulcrprelali suni : verum
jiisios Scripliira appellare solel non eoft taulum,
qui in propi ia ac pccuiiari justilise tiriuie exercicati sfini, sed omnes saaclos gcneraliiei, lanquau
jtistificatos a Deo.
V E R S . G. Quoniam novil Dominus viain
justorum.
Docel nouiiiicm posse Deum lalcre. Elcnim vias
quidcm juslo: um novit, alibi etiani a i l * ; Novii Do-
tninus viasimmaculaiorum: ilera a l i b i " : Novil Dominu* eos qui sui sunl: nam cuni | u i alibi d i x i ]
ipsesiivia, neccsse est ul omnes vidoal qui pcr
ipsum, id cst pcr inandaia cjus incedunt: pcccaloics vero quanquam noti uiinus noverit quam j t i stos, lameu veluii cognilione sua indignos ignorarc simulai. Ilac ratiouc cum peccasset Ad.mi,
inlerrogavit ubi cssel " : quod obscrvavit etiani in
Ca n, el in imillis aliis.
iier intpiorum peribii. Yirlutcs jnstorum perniaiicnl, vcluli coru.ii dwilisc quaedam nc coroxae:
po.rvcrsa autem impioruni scelcra atque actioncg
delcbuntur aique inanes rcddeiilnr, adiones eniin,
iiinoi is nomiiie, ilerum expressit. Uuic aulem di-
cl<> illiitl Aposloli consiinile e s l * : Si cujus opus
arscrii, delrimentum patielur.

80

, ; : :,
': rept .
ir \\ .
, , <1
, ,
, \ . * \

.
) *? ^ , \
., ;
.
" .
,
\ \
! *
, ,
\ "
\ \ ,
) \
,
(19), ,
. \
, -^ . \ \ , \
, .
%

.

\ , \
; * \ ,
, \ . \
^ ,
*
.
\

PSALMUS I I .

; ^ \ *
;
\ ,
\ .

S&cundtis etiam psalmus apuri Hcbreos inscriptionc prorsus caret el titulo : qui praedicit autem
e >rnm itisidias qtii Dominum occiderunt : voraliouem ciiam geniiutn ei Juduooruni perditionem.
"
0r?/, *

V E R S . 1, 2. Quare insurrerervnt gentes, etpopuli mecl \ \

diiali iuni inania ; ai'iteruni reges terrce, et principes .

; convcnerml in vnum Propbelicis oculis furorem
.,
ac mbuMii eoriim pcrspiciens beatus David, cuin
/ \
lamentatione qnadam ac fletu scimonem incboal :
Hru mc, iitquit, cur tanio cmu furore tiimulmali ^ , ! , \
, ^;
siml? cur iimcla perlurbarunl, ac iam grandia
, ,
arroganles prae>umpserunl facinora ? Iia enim si . " , \ gnificare aiunt verbum, insurrexerunt, i i , qui ex
' \ ,
llebraica in Grrccam liiigtmm converlerunt : pcr
"/ \ * , genles vero, Romanos iiiililrs inteilige, qui cum
, . ^ : '.
Pilaio c r a n l : et per populos Jutlseo3, qiii nun
6 .

Annn el Cfiipha : per rcges cl principes, lloro.lem
; ,
ei Pjlatui, ul Actus ^poslolonnn declarant : qtio . , ; \
rum allcr rcx eral, el altcf piinceps. Quod si p!urali numero dictiones a Prophcta prolake ,
* ^
j ixia llcbraicie lingux consuctudinein id factuiu

9

Psal. xxxvi, 48.

! Tim. i i , 19

4 4

Gcn. , 9 ; , 9 .

4 8

I Cor. i n , 15.

Variffi leclioncs.
(19) Vcl, ul Grxca sonanl

vero ianquam eogniiipne tua pronus

9

indigiia, ignorare se timulat,

81

COMMENT. IN PSALUOS.

82

* - esl: qtiae pttirati nirmero snrpe uliturpro slngolari

vel juxla atliorcm quenidam sensum, alia forlassis
, \ \ \ ,
,, . ratione, quia simul cu;n Hcrode rege, adversus
, Cbrislum, alius peccati rex diaboltis armaius csi,
\ , ; \ et cuin Pilalo principo, multi principcs, dxmonmn
\ . , \ * uiir.irum polcsiates : adversus qua$ (ul docci Apostolus ) nobh lucta etl et cerlamen. Nam cnm cx
t, ;
duplici constaret Clirislus nattira, visibtli scilicct
.. , \ ! . \
, \ el invisibili, duplox eliain certamen, invisiMlini,
, ', inquam, el visibilium iniusicorum sustinuil. Mcdilatos vero inania dicil, pro Fnistra conaii sunl.
.-.
ditm aibitrariMiiur posse sc tJIum e nicdio lollerc, qui resurrexil el vivil in selernum. Possunt cliaiu
h&c verba advcrsiis solos dici Jndxos, qui sacra Scriptnra? studiis iiicumbcnles, in caseum caiu
nielilali sutil : cir.ii non inteucxcrinl quaiita in oa de Clnisio praedicanlur.
'
.
Adcersus Dominum etadvertus Chrhium ejus. I n , \ , \
surrexerunl, inqnit, astilerunl, cl congregali S U . J I ,
, ,
non imnus adversus Palrein, quam adversus F i - / , lium : Filium, inquatn, quem Paler in goniium re
.
gcio unxeral; eas cnim in bsercdilaiem ilH dederai.
Belliiiu qnippc, quod adversus Filttiin ab illis
\ . * , goslum esl, pervon'1 eiiani ad Pafrcin. Pro Pomino
igiiur Pafrem, et pro Clnisfo Filiuni, hor \n locn
: , ^ ^ . ;
* , inlelligamus. Etcnim Pater ipse divina disponsalionis rationc regom euin constiluii Quod si, ui iu
.

, , - nnllis exemplaribtts, in pltirali numero leganius,

adversus Chriilum eorum, relaiio ilfa cxtendond*
, , , \
.
- erit, tam ad Jmlaeos omnes, quam ad gcnies, el ad
ipsos cliam daeraones, (fuoniam i l l i Omne geuu
r / , ,
.
Hcctilur ccele*tium terrcslrium, et infernorum.
Diapsalma. Quid sit diapsalma abutidc diximtts
* \
in prooemio*
.
V E R S . 3. Dirumpamvt viucula eornm
propciamui,
^

d.*rr/5 ' *
C nobh jugum ip&orum. Verba haec dicta snnl velnii
- ex persona sancii Spirilus, ]ubenli3 posleris ildeli ; \ bus ui ab idolulalris Ro!i>anis atquc ab itnprttdcnti>, \
bns Jud:ris discedatit: ct illorum qtiidem scrvitutis
, ; ^ vincuTa dlrumpant, quibus dclinebanlur : borum
; , \|5 vero jugum, quo proptcr legcm gravabantur excu~
tiani , veluli onerosum ac mortifcrum : et rice
, ; \
, \ . * illitis leve ac vivificuui Ciiristi jugnni etimaiit.
;, \ Qnanquam et alio modo inlclligi possunl, ul dicia
, \ * , * , vidcanlur, cx eomni persona, qui Cbtisfum occi\ , \ / derunl : qui ct re ipsa, et verbis, serviiulis vinculaac subjcclionis jugitm rccusarunt : quibus, ipso :, \ , \ t^Y ;; clianr jure natura', tam Filio quam Pairi devmclierant.
)-;.
,
V E R S . 4. Qui habtlat In coeth irridtbil
eos, Dova)
. \ ! & minu* subsannabil eos. igitur qui a pr.vdictis
b!:!spbema!i'ur, Patcr nimirum qui in coeUs babi ,
lalel Filius qnt divinilalis ralionc omnium Domimts
, \ ,
dicttiir, dcridebuiit et subsaiinabuni eos : iniensio
; , ,
nMn cnim innuil praepositiu, convincenlquc fauios
. , \ ens fuisse, qnod inania alque impoesibilia ronaii
, ,
M I I I , cl spcraverint ipsmn Dominum, quinimo vilam
, \
ipsam, morle alTicerc : quodqueRoinani, ihcmona-*
\ ?
potius quam Dcum, cl Judui, umbram lius quaiiw
, \ .
vcrilalcm, clcgcrini.
4e

l f

k e

Pbilipp. r, 30. Pbilipp, n, 10

EUTilYMU ZIGABENI

81

5. Tunc (oquefur ad eos in ira ma. Tunc . "

inlelligc loculum ad eos Domioum fuisse, quando ;, \
Jidaeog palam redarguit, et perveniura in eos ,
, ,
niala p r x d i x i i : quand inler caetera dixisse le ,
*
gimot
: Vie vobit, Scribce et Phantxi
hgpo , \ .
critm
quia auferelur vobh regnum Dei, etc.
Et in furore suo conturbabit eo$. Ob summani
, Jllorum praviialem Prophcla indignalus, futuras
\ , \
eie annuniiat calamiiaics, perlurbationemque ct , \
suspicionem cis plurimam iinponit, [redarguente \
mjteia eoaDomiao} quem prophelam arbilrabanitir, *
par est multos fuisse perterrilos. Alii vcro dicunl

bis verbis signiflcari calamilales, quae ex fuiura
. * \ \
Romanoruni obsidione eis impendebani. Possunt
, , ctiam de fuluro judicio inlelligi, quando lanli
. \
crtmiiiis rei, a Deo condemriali, perpetuis pcenis ' , (20)
ftubjicientur. Ira atilexn et furor (queni, ul Gracae
,
diclionis verior signiiieaiio potlulal, indi\ , , \
gnalioneni, seifpolius excandescenliam quie diie .
rtl) allquando pro eodem ponunlur, aliquando ut diversa, ila ut excandesecniia molua sil ad iram
el juxta etymologiaiii, excilaiionero el niolum signiflcei: ira vero, juxia eamdcm Graeci noraiui*
eiymologiam vebemenliore.m ct concilaliorem ad vindictam dcnoiel fcrvorem.
Y E R S . 6. Ego autem constitutus sum rex ab eo.

' .
Sermonem nunc facil ex Chrisli persona : propbe- *
larum enlra nios esl el maierias, et personas va- * ,
iiare: olpoie qui veluii orgaua quaedam atque
\ $, :
tastrumeiila ab ariiflce suo moderaia, ea loquc , ,^,
banlur, quae aancios il!U Spirilus gubminislrabal.
, .
Annunliat autem Cbrislus regnum, quod sibi, ut
, , ;
bomini, a Paire tradhum esl. Daia esi enim, i n * ' , \,

quil, mihi omnit potestas in calo et in terra *.

^ . .
Snper Sion montem sanctum ejus. prwdicans prx'

ttpiwm ejut. monie qui dicilur Sion tolam Ju-

, '
daeam signiftcavit, et sengus talis est : Ego rex
.
conslilutus sum ul doceam evangelica mandata, (5 ,
precepium Doniini appellans bsec mandaia : ui ,
nain atqua eandero esse sibi cum Patre volunla- , .
lcm ostendere* r m$ ipto enim i n q u i t , nihil ,
loculut sum, ud qiurcunque audio Palr$ meo.
\ . ' ' , \,

.
VEae. 7. Demlnu dixii ad me: Filius meut es tu.
* .
Ilaec verba propter aciernani ac divinam generatio- .
neoi dicla suni.
Ego hodie genui te. Hxc propier carnia dispensa- ^

. lionem. Quod vcro ait, hodie, intellige u l ad d i - . \ ,

gtinciioncm aeterniialis sit dictum, u l tcmpus ; *
,
aignaret, boc esl, In bis tcmporibug. Cenui aulem \ (21) *
posuii pro creavi. Pater namque crealurarum om- \ \ .
niuiu Deus dieiiur ul earuin formator et faetor.
* .
VER$. 8. Poslula me et dabo tibi genles hwredi
.
latem tuam, Cuin Cbrlstug quod ad carnem ejus
, ( ,
pertinebat ex Judxorum egget cognalione, et in
\ *
propria ideo feniascl, ut cognatoi docerel, a suig
VERS.

i f

11

Luc. , A*.

* Malib. xxi, 43.

Mallh. xxvm,

18.

1 1

Joan. , 10.

Vari lectiones.
(20) Graeca ila gonanl: Iia tii fnror sit post n/olum irar, terbo , qtiod iiupcluui fatcrc siguiftcal.

(21) Ad naturani 8( ilicel humanam, quod altinet;

dixit cnim supra ea verba imclligeada csse
.

85

COMMEXT. 1 PSALMOS.

gr>

, , \ recepius, jnre genlium nalioncs, ul sdas sibt

* \ \ vindicavit : prxcipue cum Paler eum monuissel,
, ( .
ut illas pclerel, et polUcilus fuissel pclenli s? cae
iradiiurum. Nam ex quo ut homo alia ratioue factus cral Filius Dei, consequenter aliqua illi del>cri
videbalur bxrediias.
poaeuhnem tuam lerminot terr/r. E l polcsfa

.
\ lem, inquit, bierediiatis tuae quae ad icrrae usque
. fincs perlingil. In omnein enim lerraiu el in ouincft
, , iines orbie lerrae evangelicus sermo peneiravit. Et
. - ipse quidem Paler a Propliela inlroduciiur, moneus
, \ re alque instane u l Filiue b%reditatem banc pclat:
. , u l oslendat qtiam cuperel Paler, buroani generis
, iiistauralionem: Filius vero non immerito etiaxn po . eiulare id dicilor : quando quidem bumanilalem
\ <&
sumpserit, ei Dei atque hoir.iiium mediator efleclus
;
sii. Erubearanl igilur et confuodaiUur Judaei, neniinem babentes cui verba baec accoitimodari possinl. Quie enim alius, prxter Cbrielun,
lauiaiii
aibi possesftioneni paravil ?
.
* , \
- , ,
vxtjfPp ' . '*
, \
, , ' . , \ \
.

V E R R . 9. $ in virgn (trrea. Siimlc ffil

illud Propbel* diconlis : Eot qui wrroones *
non stiaceperiot, cagiigabif flagello ferreo : ct
aigniticare mthi videlar bic verbia Propbeia, Romanorum imperium. Eienim cnro Chrieli rtgnunt
negassent Judsei, sub in<perio Caesaria te esac alBrmaates, Ctesaris noeriio potentiam susiinuerunl, a
qua prorsus pene purdili suni. Ferream tero eam
dixil, veluli validam ac fortem; nam ct Daniel in
iskuiibus euis ferream eam eiiam appellaviu

.
. "
, ,
* \ Q
,
, \, \ * \
, \
, \
\ .

Tatiquamvata figuti confringet eot. Iloc loqnendi

modo cxpressil Proplicla, quam iacile Judasi, et
quam funditus a Deo perdendi essent.Alii bis ver^ eigniflcari aiunt gentium salutem : Pasces co&,
inquiunl, in valida ac forli poientia lua : el qucmadniodum flgulus ubi reproba osse viderit >asa,
quae formavii, conleril ilia , ea nimirum raltone ut
rursus igniaduoveai et reformei : i(a cl l u , Domine, baruin geiiiimn cogtiationes, Evangelio luo
dcslrue?, ut eas poslmodum lavacro regenorationis
rcformca et diviuo sancii Spiriius ignc fotliorcs
reddas.

> s

VERS.
iO. nunc reges vttelligiie,
erudimini
, , *

. , \ , omuet qui judicatii lerram. Diclio nunc, boc in loco

raiiooein reddil: ac ei dictum essei: proplcrca
>, ' \ ,
vos, Rouiaoorum c l caeieraruin genlium regcs,
\ \,
vosque, judlcea qui iu univcrsa eslis lerra, vei
, \
vos, qui lcrrenos homiacs judicaiis, ex quo ad , \
D
, , discere poiuislis, quaiuis calamiialibas oppressi
fueriiu i i , qui Cbrisiuin buoc lenicre rcprobarunt^
^*
cl illud pariier noslis quod a Deu in bajredilalent
\ .
\ .
elecli eslis : vos omnes, inquajn, raoueo, sapientea
cstole, el abjecta priori illa amenlia, erudiinini tum ab iis, liuii a Scripluris eiiam divinis. Verum
dum regei ac principes adiuoncntur a PropbeU, ipsos eiiam populos eis subjeclos adiuoneri pariler
ai bilranlHr.

<6. , \,
\ , \ , \ ,
\ , \
^ , ; :

. 11. Servile Domino in iimore. Inlclligenfes,

inquil, quod Chrislus, et Deus esl, ei vindex, ct
lcrribilie, quod illitis possessio el sors appellati
alque cffccti c^lis, quod reliquum cst, tuodcraiis.

EUTHYMII

87

ZIGABENI

rompositisqoe moriLus vesiris, scrviie ei in limo- , re, veluli Domino. limore aulem ideo dico,
;.
quia ubi esl timor Dei, illic et mandatoi um obserYatio.
Ei exsultate ei in iremore. El servicntes, inquit,
. \ gaudeie in eo, velcrii in defensore ac Salvalorc , , \ .
vestro. Gaudete enim, mquit Apostolus, in Domino , , ,
* *
uemper, gaudete : verum boc vestrum gaudiom , .
tremore eliam commistnm s l l , el non eflfusmn.
' , * ,
Exguliale proplcr spcm, scd conlremisciie ob pec- '.
caium. Esl enim diligcntisslmus omnium exqui .
Rilor, atque invesiigalor Deus, ct ncmo lalcre eum
polcst.
Y E R S . 12. Apprehendile diiciplinam.
Majorem

.
lits verbis inlensionem adjungit ad id quod dixeral, , , , ,
ac si diceret : Erudimini, inquam, non in euper Acfe , sed summo sludio conlendile ut perfe.
ctam viriuiem consequamini. Diclum esl auiein boc ex melaphora eorum qui pugno aliqnid comtanL-r
lenent.
iV quando iratcalur Dominut et perealit de tia

, '

. jutla. Per viam juslam, jusiorutn hominum vilam,

*
ac eonversationem intelligU. Yia enim apud fle' \
bneos mulla signiGcat; T C I etiatn quia ad fpsara
.
gradiuntur.
Cnm exarterii in brevi ira eju$. Judicii diem ei" .
giiiflcat. Quod vero ait in brevi, vehementiam de- . ,
rotal el celeriiatem. Nam etsi in prarseiuiarum
. ,
-pe irascatur Deus, remissius lamen id facit, o l ,
poeniienlia locum iribuai.
C .

* . 01
Beati omne* qui confidunt in eo. Qtii terrena omnia contemnunt, et spero in eo omncm collocanl. , '
Sunt qui hunc psatmum cuni superiori conjnngen- .
dum dicanl : alqtie illinc maximc probalionis vires ,
eumuiit, qtiod bcatus David a bcatiiudine exorsus, , ,
, ^.
in bealiiudincm desinat.
,

Psalmus ipsi David cum [ugeret facie Absalon

,
filii sui.
PSALMUSIII.
.
Inscriplio pealmi clara est, iis precipue, qui

Reguiu bisiorias legcrint. Psalmus vcro unicuique * \ facile accommodari polesl, qui visibilium, seu in- ', , .
TisibHium inimicorum pugnam sustineat.
,

;
Y E R S . 2. Domine, quid mullipticati sunl qui tribu- jy
,
lant me f iEgre ferens Propbela, bujusmodi se, c i
eubditortrm et amicorum insidiis aflligl, ad solum \ ,
Doum animum suum intendens, causam interrogat, , \
curmultis in dtee ad parricidaro fllium undique ' \ (
accedenlibus, inifliiplicareniur inimici atque insi- ) ,
, ; dialores eui, cum ipse iimeminem eorom aliquando
; * . \ \
iniquus exalitisset. Possunl eliam baec verba inicl .
ligi, u l dida sint propter daemonum insidias.

. Multi inturgunl advenum me. Apeilins exprimii

.
quod dixeral mulliplicatiiunt.

V E R S . 3. Mullidicunt
animasnum: JSon esl talus
iUl in Dio ejus. Mulli corum, inquit, qui insurre- . \, \, .
xerunl adversum roe, muiuo sc exboriantes, de ^ ,
\ , : \ ,
onima roea, boc esl de nie ipso, bujusraodi verba
M

Pbiupp. , 4.

89

COMMENT. I N PSALMOS.

' ,
, . " \
.
, \ , ' .

\ .

. ,
\, *
, , \
.
, zi\v . "
, , , ,

b>i|iiunlur, quod is, qui lam f.icile depelli poteit

el fugari, merito exisliwandus sil ob propria
peccala, a Deo dereliclus, illinnque opeui aique
auxilium aaiisisaa. Vel n-ulii id dicunt, eorum acilicel, tjui calamitaies nicas videnl. Ouod vero ait,
in Deo ejns, idem aibi vtilt qttod: In illo Deo iu quo
ipse fperavit.
Diap$alma. In prooemio operis dictum c$l, quid
sil diapsalma.
Y E E S . 4. Tu aulem, Domine. adjutor meus. I I U
dicanl quod libet, Iti vrro afllicloruni oiunium
adjolor es, eorum prrccipue, qui ope tua digni
smit.

Gloria mta, et exaUant caput meum. Alii grnus,

forlunara, divilias, anl aliud qtiid simil*, mngtiniii
- \ , \ et pneclarum p u l a n l : cgo aulem in le solo confido
. , el glorior. Nam ei adjulor fuerie, gloriam eliam
, \ , (22) - praestabis : el caput roeum, frcqucniibus olim de, .
presstitn calaniilalibus, exlolles .ilque exallabis.
/} , )

V E R S . 5. Voce ad Dominum clamavi et exau*

! . ,
dhit mede sancto suo. Tanliitii, inquil, cla, \ ,
maf i (scu oris, seu mcniis claniorcin inleliigcns) et
\ .
sialim exaudivit me. Prope enim esl Dcnniiiiis
" \ ,
iuvocanltbiis eum. Per iiiontcni auiem sanclunt,
, \
Sion iulclligil, ubi babitare credebalur Deus, probisque ac dignis Deo bouiinibus loqui. Yel ipsutn
. " , \
ciilum, quod Dei iiabitalionem appcllaitius.
.
Diapsalma. Dc boc quoqite supra dicliim est.
. \ \ .
V E R * . 6. Ego dormivi. Ego, inquit, gravi afilictio ' .
, \, num pondcre depressus, decidi admodua, alijuc
\, \ ^ inuiilis elTecins stim.
.
toporatus tuui. floc est, Ilujusmodi passionc
.
' diu delenlus fui.
.
Et resurrezi quia Dominus adjuvalit me. Praeuo,

.
sccns, ul prophela, quod Domiuus openi miki alla , ,
turus e r a l , pene morluas vircs atquc animuni
. ,
\ , , - languidum suscilavt. Aliqui dicta baec iniclligunt
de resurreclionc, ei lempus poni pro leir.porc :
, \ \ ,
boc c s i : Dorniiam e^o, ct cum moriuiis fuero, so pore ac somno dclinebor, corpore niinirum viribii9
, $
dcfccto,
ac deindu resurgam, vel tnnpore illo,
*
quando descendens ad iuferos Cbrislus snstiiab l
.
eosquf illicaderunt, vel in consuuiinaiione saeculi,
quando morlui omnes resurgenl.
V E R S . 7. iVo/i limebo niilliapopulorum,
in circuiiu

irruenlium contra me. Tuo, inquil, Irelus auiiiio,

.
non limebo. Per irruentes aulem conlra se, juxia
.
bisioriam, Absaloncm intelligil cl complices, qui
'.'- , \
adversus eum seuiper in&idiaruiu aiiquid inolieban6 , .
lur : vel damones juxla anagogen, qui in circuilu
\ ,
aggredi aliquem dicunlur, quouiam ei ab anlenori
. ,
parle insidias ponunt, spes niinirum prospcri exi *
lu* suggerentes ; et a lergo iuvadunl, quando an,
tiquorum vilioruni memoria animam coinquinanl;
\ ,
el a dcxlris, quando ad virlutem nobia openi fcrunl,
, -

Varifle lecliones.
(2i) Horum seasus clarior cal sine verbo , quod quidcui
lorprcu.

non logisse

vidclur

Laiinus

ia-

91

EUTIIYMIIZJGABENI

f2

u l ad inanem nos gloriam impellant: el a sinistris, , \ ,

quando omui abjccto velamine, inajiifestam nobis .
vim inferunt.
,
, .
Ex$urge, Domine; sa'vum me fac, Deus meut. Tu
Domine, inquil, qui longanimilaie bacleutis tisus , \ , ,
es, ut dorratre quodamuiodo vidercris, exsurge, . \
ei cominovearis adverstis inimicos roeos, Vcl fmle ,
Salvaloris Cbrisli resurreciionem predicil, ad bu- , \
mani gcncris salulem eum advocans : ita ut bu .
manse naiurse personam, propbelara induisse dicainus.
V E R S . 8.
Quoniam tu percuaisli
onme$ adver"

tantei mihi tine causa. Prophelicis oculis inimico- . rum suorum perditionem pravidens, beatus David
, , \
gr.itias Deo agit, ei collatum in so beneflcium
.
aguoscir.
^
.

Dentet peccatorum contrivisti. Pcr dentes, viree
, ,
inlelligii. Translatum esl aulcm boc a feris, quse
.
in dentibiis sumnuira habenl robur; peccaiores
,
vero inimicos onines appcll.it, peccarc illos slgui, , .
ficans, quia ob solam niorum perversilalem, temere
adversus eum pugnabant,
.
V E R S . 9. Donrini est salut. Atque hoc ad gralia, , \
rtim aclionein perlinel, ct significat quod solus
\ .
Deus, ci nullus alitts euni salvabil.
. \
Et super populum luum benedictio tua. El veniat,
, \ ,
inquit, benediclio lua supcr populum ttium, qui
\
tncciim paritcr inimicorum injurias perpessus esl:
, .
vel omnem populum simpliciler, qui sub ineo est

,
imperio; vel super
fldeiium
Cbrislianorum
popu
~~
,
\
,

' lum. Per benedicltoneni vero ialelligere debemus .
piccin el divina beneflcia, quac benediclionis sunt , \ ol , (25) causa. Quippe cum et populus, el quieunque alii
videriut
quale auxiliuin cooeecitlus esl a Dco beatus David, daluri orancs sinl summam Dco
gloriain
.
Jn finem in hymnls psalmus ipti David.
\
PSALMUS I V .
, Inscribilur in ftnem bic psalmus, quia itt infc \ ,
rius dicemua, resurieciiotiis proplieliam continet,
, ,
elqua? ad fuiurum gscutura pertineut, quod pnesenlis eesa saecnli finem nemo ainbigit. Jn hym- . ,
ftis vcro ideo apposiluin cst, quia mirabilia Dei ,
opcra cottlinet : qtiibus iTeclum c s l , nt Ab- , *
salouis lyrannidem superaverit, quo facio prae- . \ \
sentcm psalmum deranlavii. Congiuif. etiam
.
bic psalmus cuicimqne a periculis iiberato.
. ,

YERS. 2
Cum invocarem, exaudhit me Deus ju. " \
iiUiae me<c. Conlemplarc celerilalom , cum adliuc

iirvorarel exaudilus est; sicul alibi etiam a i l

: . , \,

Adhuc loquente te dicam, ndsum. Ncqtie enim

, .verboruin copia persuadel Uco, scd pnra simplicis
. , , ,
animae afleclio. Quod vcro a i i : Deitt justiiice me<r,
circumlocutus esl pro, Deus mci David : mei i n - \ , ,
-. \ .
fjtiam qui Absaloni cowparalus jusius vidcri pos%

f t

Isa,

LVIII,

9.

VariflB lectiones.
(25)Cod. babet , consrcuti tint, ut ad populos, ou ad l>a\iJem reforalur.

93

COMMENT. 1N PSALMOS.

94

, aum , dum jusliorem cauaam fovco. Ncqoe eniin

, \ , ,
illmn ego, eed Hle mc aflecit injuria. Ei sxpeim
mero hoc loquemli modo mittir Propbeia , ut
sancluin se aut jtislum appellct, aut aliqnid ejim.
modi, vcluli jaclabundus, scd adYersariorum
se comparans pravitati.
Ev
.
/ft iribulalioite dilatattl me. Gatidium dilalare
, , ,
solel et difTundere animnm, affiiclto amem angere
,
atque angustare. Verain tu, inqnit, in maeroris ac
\
IristHiae lempore, non ptisillauimem , sed inagna.
ninium polius me fecisti : ita ul ipsi eliam parricidse filio parci mandaverim.
(
\

Miserere mei et exaudi orationem meam. Adliue

. \ , \ Dium msgis ad udsericordiam a l l i c i l , rogalque

preces suas non despici, si quando in lenlaiionea
.
^ fortassis rtirstis inciderit.
Ylol ,
;

VEBS 3. FilH hominum, usquequo gravl corde ?

\ ,
Sermonem ad notos sibi, alque ad amicoe d i r i g i l ,
, qtii invalescenltbtis calamUaiibus Mudcbant prae. senlibiis ac letnporattbus a-txiliis ei opcm fcrre,
,
ailque : Usqueqtio imer affliciions cor veeiruin ad
, , \
Deinn non tollilis? usquequo aiiinium ac cor v ; ,
, slrum humanis rafionibus gravabiiis, el vanis dis , ' , *
trahemtai sollidtadiuibtft ? Quod vero aii,
FiliiLi { .
mimn, peripbrasis est et circtimlocalio , pro

,

;
*\,\
, . \ , , ,
& * , vov * , \ ,
, , \ .

qnodesi, Homines :esique idioma Hebraic;e lingja*.

Cur diltgitis tanUxtem ei qumith mtitdacium f
Inuliles t u n l bumani conalus : et prituo quidexi
aspectu, concepl* aniino apei videnlar applatidere,
sed poslmodum frualraniur. Vl forlassis verba
bac ad illoe dieta s u n l , qoi pfaaenUbue rebue ,
tanquam perpetuis sludcnt, taraetsi slabiles non
eunt; videalur qaidem esge propler Sd quod in

superOcie apparel, revera uoieii ob assiduas mutaiionee de tllis aliier judicandum non eet, qtiam
8i non essefft. Nam ei ipse beatus David rex erat, ct tamen privatam vUain agebat, ei pmeculionem
au&linebal.
V E R S . 4 . icilotequoniam
mirificarilDoininutian

. * \ clum tuum. ConJtiBdio, , euperflua cst boc in loco,
\ , - quemadmoduin ex more llebraici idiomatU ssrpe , , - nuinero alibi aliqna repcriunUir euperftua. Discile
igilur, mquit, quod celebrem me Deus ac conspi. , \, cuum reddidit; roe, inquaai, qui ei sancliflcalus ,
boc est oblalus ac dedicalvs eum , quique eo
, ' *
eolo
spca meaa ralas esse coasiitui ; vere aulem
,
celebris ac clarus fuii beatus David, qui (24) desira, \ ,
,
- * ' '
, - ^
' ' ' '
, ciarem deslruxil, qui fugilivus pereequeniem \>
eit : qtii parva mUilum manu, mullas eopias su;
peravil.
Doniinus exaudiel ms cum clamavero ad eunu

. , \
Postquam Dei ope, lara eeleriler a lanto pericui
* ,
me iiberaium porspcxi, summam in rae Dei mise
, \ , ricordiam statim agnovi: alque ideo oonfido, qutxl
rnrsus me clainautem alque ia afflictionibus coirtti.
ttilum exaudiel.
. '
VERS. 5 . /^ tl noliu peccare. Irasci qwl * ,
dem ut bomioes oon probibei, sed adiiM>nel tt

VariflB lectiones.
(24) !!a;c in Grxco lcxlw pcr iiiteirogalioiieiu ;

cekbrh

non,evatit qiii
r

clc.

95

S6
pcccerons, cl nc sinamtis a passinnis vchemen- ,
lia nos pertrabi: ne enpra moJuni irascamur: nsu
\ , , :
temere aliquem ulciscamur. Contra vilium eniin
, * insila est boroinibus ira. Nam qui irascilur ut illalas
; .
sihi injtiriae ulciscalur , irascilur , et p"ccal : qui
, , \ *
>ero taiitum iraacilur, ul alicrum corrigat, irasci , , ,
hirquidem, scd non peccat, queaiadiQodum nec
.
pcrcal paler, qtii non obteniperanli filio irascilur.
Qiuv d citis in cordibus vetlrisjn eubilibus veilrit
A ,
comjmnyimini. Perge , inqnil, in (nuin cubile , ubi
.
\ ^,
ninxiraa adeat stc;:riias : el illic amplo CUIII olio
fj \,
ac quielc tripstim dijudica : el cogilaliones discute,
\ ,
quas habuisli per dic:n, noclu pmeierea atque in
* , \
ruliili ul dixi dolcas, ot pajnilenliam lecum
, \ .
a;;as ob poccata qux inlerdiu in aniino luo revolvi , , \ (25) sii. Mibi enim, inquil, bealus David , sic facienli,
,
tc nioiiifo , prospore nincta sncce.Iutil. Sume
. . /
iiaquc el lu experinieiifinti , cnm ex me didiceris
. " , \ -,bujusmodi ulililalem percipere. Hoc enim tibi u l
\ *
facias stiadeo. Quod si ui propbcia indicat , cogila , ",
,
tionum poenas daluri sitnms, quanlo magis opcra* , " kr
,
lionum ? Ccnsidcra eliam quoiuodo lam ad praeser ,
.
vandum a peccalis, quain ad casiigandum peccatorcm, apliesimis Propbeta usus sil pbarmacis. Nam
quod ait, Jrauimini et noltie peccare, ouslodil ei praeservat a peccaio : el si foilassis in peccataquis ineideril, vicissitil casiigat ei corrigit, dum ail : Qum dicitis in cordibus veilris, in eubilibut vetlris eompunghniui.
V E R S . 6. Socrificate sacrificium ju$tU\(c, ef tpernte
,

in Domino. Justiiiam veslram qtiasi fructuni quem- . ,

i!am Dco, inqtiil, oflcrle, netuiiieai injuria nflkien ; , \
tes : et auxiliam a Doo exspectale , qui oppressis
, ; .
pmissimuin auxilio esse solel. Conversalionem Q * \ praeterea ac viiam fulurae Ecclesise praenunlial, quse ,
vice aiiimalttim, piriluale virlutuni sacriiicium Deo
* ,
cral oblalura. Justitiaro enim hic non parlicularem
.
viriulem , sed reneraliter pro oaini virliite inlelligit.
Multidicunl:
Quis ottendet nobis bona ? Gum sui
* ;
oxetnplo admonucril atque exhoriatus sit nos
'
Propbcta, ul iu suprriaribus vidimus, modo obje,
clionetn quamdam a pusiUaminibtis fieri solilam
. , \, *
apponit. Quidam nim, inquil, cnni in calamilatcs
, , , \
inciderinl, aegre ferentes, Slalim dcsperant, nec

credunl Deum prope esee invocanlibus eum. Quln, * ;
iino onini spo deslituti, talia etiam effundunt
, , ,
verl a : Quig adjulor deincfps erit nobis? quasi di" \ \ ,
cani, . QuaeTerbaextrcmacomninodesperalio D xat , nis sunl. Vel ali:er, de iis bominibus serino est,
, ,
qui carnis sequuiilur dcsideria : qui cnm in olio
* . ,
;
alqiie deiiciis sunimiun bonuln posuerint, fns
,
lolis velis insequuniur : aillictioneg vero qna* divina dispensaliono nobis imniiltunltir valdo oderuof.Per illaeliara yerba, Quit ostendet nobis bona? anunae ardentisaique immodice appetentis affccium
intellige demonslrari.
V E B S . 7. Signaium super uos lumen tuitut tui,

Domine. Yeriiin ogo, inquii, longe aliter senlio.

, . ' , \ In mc ciiim signalmn esi ltimen
proleclio Kis luas : quain luceni, illam csse iutcliigeiidiim
,
m

Variro lecliones.
(25) Grsrornm Terborum scnsu^est : Alque expericnlia
( rpti facialii korlor.

cum qanta

sit utilitas didicerim,

idem ut

97

COMMENT. I N PSALMOS.

;;, \ ,
\ . ^ \ , , , , ; . ,
\ .
f

9J

esi, quae ir.ocroris lencbras diseolvit ; quaeque in

me quodam niodo inscnlpta, noluui me onmibut
ac conspicttum facil, Iiis i l i a m qtii procul sunt.
Quidani aiunl conlineri liis vcrbU propbetiam de
Cbrislianis, quibus per boc uomeii, quo CbriUia*
ni appellaiilur, signum alquc indicium quoddam
iniposilum , CbrMus niuiiiuii', qui Palrie Inx

csl. [ Per Cbrisluin cniiu Palrem agnovhnus : Qui emm vidii me, itiqitit, vidit et Patrem meum ; <|ui
cliain cbaracter ei iurroa Pa.ris, ab Apostolo cognoniinaiur .] Coiijuiixit auleui scipsuai Propbcu
Cbrisiianis,ob cognaiionem quamdaiu ac fainiliarilatem virlulum.
'
. " I I
Dedhti latitiam in corde m$o. Vel propter pras
, ,
dictum auxilium, vel ob deaoiniiiationen) fidelium

a Cbrislo.

, olrov
V E R S . 8. fructu frumenti vini et clei, gi$ mulli.
,
plicaii sunt. De carualibut bominibas itenim scnno
\ e*l : quibut tcrrena Unluro eogilantibus, abunde
; * ouinia Dcum prae n.agna benignitale aubminislraaso
, \ ,
allcsialur Propbela : ei bona eie collala contut, ,
nierat dicens, quod a fruclu frumenli, vini, ei olei,
, \ '
mulliplicali sunt eis; boc cst, eis coanunwralia
.
bonia rep!eli, per qu;c bona (auquam per roagia
neccssaiia, reliqua ciborujn gmera inlellexil.
,

V E R S . 9 In pacein idipsum dormiam el soporabor.

. ,
Doposilo limore, quo porlurbabar, deinceps quielo
, ,
dormiam; ncc dormiain simpliciler, sed ad ipsain
\ . , ,
usque salielaleut. Naro quod ait, in idipsnm, idem
, \ ^ . ,
sibi viill quod ; ac si dical, Uiraque IIOJC iaaant,
,
. \
doriniam ct pariter soporabor. Quo loqueiidi modo
\ , accubalionis ei quielis suae inleusionem expressil.
, - Q Yel bis verbie Propbela forlassis praedicit, quac ad
, , \
iiioricm suaiu perlinebaat; quod scilicel non vio , ,
k i i i a , sed nalurali morle ci moricuduin erai. Et
, \ ,
quod dicit tn idipsum, de anima el corpore intcl , ligemus. Dormiam enim rgo, ioquil, in pace, cc
. , ,
pore parilcr cl aniroa : corpore nimirum a Yisibi .
libus, el auiwa ab invieibilibus inimicie liberala.
Quod vero ait, toporabor longuro resurreclionit
lcmpus significare vidclur.
"Ou , ' ^ E R S . Quoniam , , $ingulariler %
. \ ,
habitare fecisti me. Tu me, iiiquit, babilare fei i . , \
sli Sorsum a maligais atquc in spe salulis. Uuidain
, vero baec de resarreclioiia a niorluis propbelice
, ,
dicla esse a i u n l : qiiodque bealua David, veluli cx
, , corporis sui persona seritionein forinavil, dicentis :
- , * D Tu, Doniine, babilare me iecisli ia seputlura ; et
, \ .
consliluisli me singalarem ac soliiarium illic ess<-,
, , ^ \
a propriaque ac socia milii anima dUjunctuiu.
- \ Verum boc noti sinipliciter, sed ia spe resurreciio, \ ,
nis; quandoquidem itcruiii autinani siisceptiirtim
sperem. llla auteni dicuo, quoniam, abundare videtur boc in loco, quemadmodum et 8pe alibi,
j u x i a feacne Scriplurae atque Ilebralci idiomalis proprieiaiem : quanquam axpenuinero eliam baec
d i c i o apud Hcbraeoe idem signilical quod vere ct poniiur pro advorbio conGrmandi.
. .
Jn (inem pro qws hareditatem conaqtiiiur.
1

'.

TC , . \
, * w

Joan. xiv, 9.

1 1

Hcbr. i , 3.

PSALMUSV.

Quod sibi velit inscriplio tn finem, saperius dictuni

eel : hoc au(em in loco quidam pcr em aiuni signiflcari illos dies, quibus Cbiistus bomo iacius

53

EUTHYMIi ZIGABENl

100

esl, qnando unibra legis ftncro acccpit, aique hnc

subseqnenlibus comprobari; cx porsona eniin
fuiura fidelium Eecleshe Propbeia psalmum bunc
composuil: quanquam el ipsius eiiam beali David
negotiis ac rebus congrual ; Iianc igiuir Ecclesiatn,
cam esse iiilelliges, quam Propbela dicil b r c d i latcin conscqui : ea nimirum ralionc, quia per
bnplhwni regeneralionom adoplala eet, et adoptiortis privilegia conseouia. Hanedilas vero qua ci
debeiur, illa esi quam nec oculut vidil, [ nec auris
audivii | etc. De bac eiiam Ecclesia lauquam de
epousa Patilns dicebal : Aplavl wirginem cuitam
Clirhto consiiluere " ; el Joanncs, Qui habet $pon~
tponsus esi**; el bertus David alibi : Atliiil
Regina dextrh tuis
ln presenti vero tcmpore

\ * *

, \ *
.
,
,
, \ . , ,
\ /. '

)
\ *0
, \

.
, \ ,
, \ ,

dixii, Qiae hecrediiatem consequitur, et non Qirae coniecuta eet, aul Q u ceneequclur : quia Ecclesia
eemper iuerea esi, i l l ttsqtie baerediiae finem ullum babiiura nunquam eet.
V E I I S . 2. Vetba auribus petcipe, Domine; in~.B
7 ,
,

ttllige clamorem meum, intende voci oradonit mear. ,

Euindem aetrsiim eliis alque aliis verbis rcpelit . " ' \

idoin ttquivaletilibus, quemadmodtim mos esi iis , ; *
qtii ex corde supplicanl. Vel pcr verba, prcces i n -
,
tcllige, lanquam sermoncs. Clamorem vero ideo
,
addidii, uc cum tono alque inleasione spir.lus pre* , *
crs se fedisse ustenderet: el tocem ea ralione, ut
. \
c are atque aperie se loculuni fbisse signiflcaret: .
, \ ,
cura alioquin clamor ignotam soleai vocem cflkere.
* ,
Alia autein vcrba quas hie commista sunl, in pro , ,
pria sua signiflcaiione stinl posiia. Auribut enim
. \ , \
percipe, inquii, non simpliciter : sed intellige, alque
,
ipso intelleclu percipequid sibi volunl preccs mcae:
\ .
ncc foriuito cas libi fuissa oblata puia, seu labiis aeu ipso tibi corde oCTeraniur. Esl aalem
mo$
saiiae Soripiura*, ut bumatias sa^penuiuero operaltoneg Deo aairibat; quemadmodum boc in loco
fiori videnius.
Rcs meu$ et Dtut meu$. Te cnim solum, iaquit, C
O
. \
babeo in Regem, veluli qui mei solius providen , * ,
tiam et procurattonem babcs : le solum pari modo
, (26) ^.
ul Doiam colo, lanquam verum otunium Creaiorcm.
Idola enim oninia abjeci.
Y E R S . 4, 5. Quoniam ad ie orabo,
. Ex" ,
.
atidi ine, inquil, quoniam deinceps ad te solmu, el
, ,
non ad aliuni Denm ut antca precee meaa effmi- , , .
daiu.
Mane exaudies voeem meam, maue a$labo tibi

, *

, . ,
et videbis me. IIIo inqnam mane, qno Sol juslUi
, ,
Cbrishi8 bomiiitbus orielur. Ego eteniin lunc ex
Jndaeis, aique ex genlibus congregabor, ct invocabo \ ,
, *
le, ac laudando, appropinqtiationis conversationem
, \
cxbibebo. Tunc igiiur libi mc appropinquaniero,
atque assistentein videbie. Oculi euim Domini, i n - .
, , , quit, itiper ju$io$ . Qufedam vero eximplaria ba. bcnt, videbor, boc esl, Manifeelus liam. Qnod
, .
fti juxla bigioriam psalmiun exponanMie de bealo
,
David, mane pra maluiiao lempore accipiemluni
. , \, ,
M

ICor, , 9.

I l C o r . , 2.

Joan. m , 29.

" Psa!.

XLIV,

10. Psal. , 10.

Varie lccliones.
(26) Logmidum foilassc ^, ex persona Ecclchia, i i l paulo poet ex pcnona
babel .

cjuedcm

Ecclesia

131

COMMENT. I N PSALMO&

102

, , \ - cst, ac si dicerel: Gralius mihi ac jacundias rebiia

, ; * \
omnibtis ftieril malulino lemporc a<f t t , bemt,
*
oraiionem ac preces meas proferre: qood et nos
, \, , .
facere consucviiiius slaiira abi e leclo cousarrexiinus; nec laracn hoe dico, quasi alio tempore orandura non sil : Btnedictm, iaquil, Dominum in omui
lempore .
"On .
Qnoniam Deut volent iniquitatem (u j .
. *
Longe enim abes ab idoloruro per?ci eilaie, quus
.
iniquiiales diliguiit. Per iniquiialem vero omne
peccati genus inteltigit [quod eiCra aeqtiilalis sil normam : eeit, ut signiflcaniius Graeca diciio
cxpiimit, quod onini careal fegis ralionc. " qnippe, undc , quein Lalinos iuterpres aseidue iniquum appellaf, exlegem polius, quam iuiquum significat ; sed vocabuli inopia f n i - .
quitnlem appefiamus.J

.
g
VEas. 6. itogne habitabit juxta U malignm.
, \
Gcnlium d i i , non tanluai ipsi gceleribue ac viliis
repleii sunl, quemadinodum ex profanis eorum
* \ libris docemur : sed bomines quotque, eimilium
, \
viliorum amalores, vcluti auos ac proprios fovent,
; .
stiaque illis profana apcriunl fana. Tuam tero,
\ ,
Deus, fjiiiiliaritalem, aut lui appropinquallonem
\ , .
(ila cnim inlelligere debemu quod ail : Neque
, \,

habilabit juxla le malignui) bomo nullus unquaui

, .
.
conseqnelur. est enim Dominut Hs qui con .
trito suut corde . Ilem : Yerumlamen prope timentes eum talulan ipsiui *. Malignum enim dicens
e t

Propbcta, omnifarium pecealdrein snbsignavit.

. , ! ,
, .

Nee permanebunt transgreisoret legU ante oculo*

luo*. Hie verbis conlineri dicunt piopbeliam dc
JudaVis, qui donec legem servaverunl proiectione
et cuslodia Dei digni csse visi sunl : veram nbi
illiusiransgredi eoeperuni maadata, juslo ae merilo
ab eo exptilsi sunt.
V E R S . 7. Odiiti omnet qui optrantur iniqultatem.

Hoc propter mfideles geuies dicium est, quac legein

. ,
Dei noa receperunl: [ei quos jtixta Gnfeei nomi. \ * ,
nis veriorem slgniftcatuin, ut dixtiulis, etleges
, *
potins diccre possuiuus, quam iniquos. DiOfcrl
, .
aulcin lraugi*es8or Irgis ab exlcge*], quia alier,
\ , legein qnidem novii, scd non servul : alicr vero is
. \
dicilur qni millas omnino rccipii leges; quanquam
, \ & .
saepenumero allerura loco alteriua poniitir (27*).
Verum cum ia universum dixerii de peccaloribus, parliculaiiai duuc tradit qux sibi viaa sunt praecipua pcccatorum capita.
''
. D Perdes qui loquunlur mendacium. IIoc princi- .
palilcr propter eoa dictum eat, qui non verum

Deum coicbanl; el propier haereticos : couseqnen , \ *
tcr propter omnes alios mendaces, ac daenronis
, ,
ininislros, qui palerdiciturmendacii, seu ex Judais
,
sinl, seu ex genlibus. Quod vero ait, , gra, , .
, , vissima eoruro lormcnla denolavit. Vei forlassis id
. a Prophela dictum est, tit eos qui facilitatequadam
pronS ac lablles sunt ad mendacia, boc pacio do , ,
lcrrerel, qui tion lantum eeipsOs laedunt, sed mul \ (27)
lis eliam perditionis causa exsislunl.
, \ .
l

Peal. xxxm, 2. Peal.

CXLIV,

18.

" Psal.

LXXXIV,

10.

Vari lectiones.
(27) God. , ieipsum ; sed melius, opinor, , ul legit Latinus inlerprcs.
(27') Quinimo ei Laiinus inlerpres uiranique diciioiiem passiui pro iniquo cxponit.

83

EUTHYMIL ZIGABENt

100

est, quando umlira legis fincm acccpil, aique hnc

subsequenlibus comprobari; cx pcrsona eniin
futurse fidelium Eccleshe Propbeia psahnum bunc
composuil: quauquam cl ipsius eiiam beati David
negoliis ac rebus congruat ; banc Igiltir Ecelesiatn,
cam esse iiilelligcs, quam Propbcla dicil b r c d i laicm consequi : ea nimirum ralione, quia por
baplismi regenerationcm adoptala est, et adopiiofiis privilegta conseouia. Ha?ieditas vero quae ci
debemr, illa esl quam nec oculus vidil, [ nec auri$
auditii *] cic. De bac eiiam Ecclesia lauquam de
eponsa Paulus dicebal : nirginem canam
ChrUlo contliluere
el Joanncs, Qui habct $pon~
snn, sponsvs est";
el bentug David alibi : A*lUU
Reghia dextrh tuis
In praescnli vero tenipore

*

6 , \ *
.
,
,
, \ . , :,
\

\
, \

.
, ,
, ,
.
dixii, Qnm hecreditatem consequiiur, et non Qnx cousecuta est, atit Qutt coneequelur : quia Ecclesia
aemper bserea esl, i l l usqiie baereditas finem ullum babiiura nunquam e*t.
V E R S . 2. Vetba mea avribus ptrcipe, Domine; .
,
,

ttllige clamorem tmtim, intende voci oraihnii mear. ,

Euindem seirsitin aliis atqiie aliis verbis repelil . " * \

ideiii aHjtiivaleulibiis, queinadinoJmn mos eel iis , *
qui ex corde supplicanl. Vel pcr verba prcces i n - *
, *
lcllige, lanquam seriuoncs. Clamorem vero ideo
, *
addidii, tic cum touo alque inteneione spir.tus pre* ,
ct 6 ee fudisse osleinlerel: el tocem ea ratione, ut
. \
clare alque aperle se locutum fbisse gignificaret:
.
, \ ,
cura alioquiu clainor ignolam soleal vocem efficere.
\ ,
Alia aulein vcrba quae his commista sunt, in pro , , *
pria sua signiQcatione sunl posiia. Auribut enim
. \ , \
percipe, inquit, aon simpliciter : sed intellige, alqne
,
ipso inlelleclu percipe quid sibi volunl preccs mca:
\ .
ncc fortuiio eas libi futese oblaiae puin, seu labiis seu ipso libi corde oflerantur. Esl aalem mo*
sa*rse Scriptura, u i buiuanas svpeuumero operaliones Deo aairibal; qiiemadmodum boc in loco
fieii videmus.
, meut Dtu* mew. Te enim solum, iaquit,

*
babco in Regem, veluli qui mei solius providoit , ,
tiam el procuralionem babcs : te solum pari inodo
, (26) ^.
ul DCIIIII colo, lanqiiam verum oninium Crealorcm.
Idola enim onmia abjeci.
V E R S . i , 5. Quoniam ad ie orabo, Donine. Ex" .
. *
audi me, inquil, quoniam deinceps ad le solum, el
, ,
non ad alium Deum ul antca preces mea* effun- , , .
dani.
Mane exa*die$ vocem nuam, man$ attabo iibi
) , *<
ft videbis me. IIlo inqnam mane, qno Sol justUt

, . ,
Cbrisltts boiniiiibus orfetur. Ego elenitn tuoc ex
, ,
Judxis, alque ex gentibus congregabur, ct invocabo
\ ,
le. ac laudando, appropinqnatioiiis convereatioiiem
\ ,
cxbibebo. Tunc igimr libt me appropinquaniero,
, \
aique assistntem videbis. Ocuti enim Domini, i n - J) . " , \. ,
q u i l , super juslot . Qtittdam vero exemplaria ba. bciU, videbor, boc eel, Manifeslus iiam. Qnod
, .
si juxla liisioriain psalrmnn exponanwis de bealo
,
David, niane pra maiuiino lemporc accipiendiini
. , \, ,
%

S l

I Cor. , 9.

8 7

HCor. , 2.

Joan. , 29.

Psal.

XLIV,

10. Psal. , 10.

Vari lecliones.
(26) Lognudiim foilassc ^, ex |ersona Ecclcfiia, ui
babel .

paulo post ex pcrsona

cjosdcm

Ecclesi

131

COMMENT. 1N PSALMO&

102

, , \ - esl, ac st diceret: Gralius mihi ac jncundiai rebua

, *
oiunibus fueril ittalutino lenipore ad" U , Dea,
* -
oralionein ac preces meas proferre: qeod el noe
, \, , .
facere consiicviuius ttaiie abi e leclo coiisarreximtis; nec taracn boe dico, quasialio tempore orandum non sil : Btnedicam, inquit, Dominum in omh'%
lempore .
Ozi .
Qmoniam Deus volent miquitalem tu .
.
Longe enim abes ab idolorum pervcrsilaie, q u *
.
intquiiales diliguni. Per iniquiiatem vero oiune
peccali genus inieltigit [quod extra aqnilatis sil noniiam : eeu, ul signiflcaotius Graeca diclio
cxprimtt, quod oinni careal irgis rationc. quippe, tindc , quem Lalinns inlerpres assidue iniquum appellat, exleyem potius, quam iuiquum significal; sed vocabuli inopia
int~.
quitalem appeflamus.]

.
^
V E R S . 6. Nequt habitabit juxta
U malignut.
0\ , \ >
Genlhim d i i , non tanlum ipsi sceleribus ac viliis
repleii snnl, quemadinodum ex profani eoruni
* Ubris docemur : eed bomines quotque, eimilium
, \
viliorum amalores, vcluii suos ac proprios foveal,
; .
suaqtie illis profana apcriuul fana. Tuani tero,
\ ,
Deus, faiuiltaritatein, aut tui appropinqtialloittm
\ , .
(ita enim inlelligcre debemus quod ail : Nequ$

, \,

habittibit juxta U maiignut) humo nullus unquatn

,

.

consequeltir. ett enim Dominus iis qui eon .

enim dicens
ttito sunl corde " . Ilem : Verumtamen timentes eum salutar$ ipsiuiMalignum
9 1

Propbcla, omnifarium peceatdrein subsignavit.

. , ,
, .

. ,
. ,
, *
, .
, . \
, \ & .
Verum cum in univergum dixerii de percatoribus,
cipua pcccatorum capita.
'^
. D

, \
, \ ,
. ,
, , .
, ',
.
, ,
^| (27) , \ .
l

Psal. xxxiii, 2. Peal. cxuv, 48.

* Psal.

Nec permanebunt transgretsorei legit ante oculo$

tuot. His verbie contineri dicunt ptopbelf am de
Jud*is, qui donec legein servaverunl proiectione
et cusiodia Dei digni csse visl sunt : verant ubi
illius iransgredi coeperunl mandata, jusla ae merilo
ab eo expntti sum.
V E R S . 7. Odhti omnet qui operanlur iniquitatem.
IIoc propter infldeles genies dicium est, quae legem
Dei non receperunl: [ei quos juxta Graeci noiuinis veriorem signiftcatuiti, ut dixiinus, etleges
potius dicere possunius, quam iniquos. DiOicrl
autcm iransgrcssor Icgis ab exlcge*], quia alier,
legein quidem novii, scd non aervat : alicr vero ia
d k i l u r qui nullas oinnino recipH leges; qnanquam
gjeptfnumero alierum loco alteriua poniitir (27*).
parliculaliai

duuc iradil qua; sibi viaa sunt prae-

Perdet qui loquunlur mendacium. Iloc princi- .

paliier propier eoa dietum eal, qui non veruin
Deum colcbaui; el propier baereticos : consequenler propler onines alios mendaces, ac daatirOiiis
miiiistros, qui palcrdiciturmendacii,seu ex Judais
einl, seu ex gcntibus. Quod vero a i l , , graviseima eorura lormcnla denotavit. Vel foriassis id
a Propbeta dictuin est, ul eos qui facililatequadain
pronS ac labiles sunt ad mendacia, boc pacio dctcrrcrel, qui non tantuin seipsos laedunt, sed multis eliam perditionis causa exsislunl.

LXXXIV,

10.

Variffi lectiones.
(27) Cod. , ieiptum; sed melius, opinor, , t i l legil Latinus inlerprcs.
(27*) Qtiiniino ei Laiinus interpres uiramqne diciionem passini pro iniqno cxponil.

133

EUTHYMIl ZIGABENI

8. Virum tanguinum eldoloium abomtna- "

bitur Dominus. Vide quomodo iulerfectori dolosum . "Upa /
ronjunxil. Nam qui decipit, et in pericula aliquem
, , >conjicii, occidere eliam videtiir.
.
Ego autem tn mulliludine mhericordias tu<e \ troibo tti domum tuam. Ego, inquii, Ecclesia ob .
suinniam misericordiam tuam ab erroribus libe- ,
rala, in domura luam, quam olim imprudenler , \ . " \
destraebam, ingrediar. Vcl alilcr : Introibo in
, domum tuam, digna nimirum eiTecla bujusmodi
{} , ,
fiduiia apud le, non obmeas virtuies, scd obluam
.
lautum mUcricordiam. Aliqui per domum Dci con \ .
versaiioncm ac vilam intelliguiit virlulc preditam.
,
Rrqtiicsiit tinim Deus atque babitai in iis qui
\
viriuies seclaniiw, queutadmodum in Evangclio
,
ail : Ego ei Paier ai eum vcniemus, et mantionem ^
ttpnd eum (aciemnt
Adorabo ad templum sanclum luum in limore luo,

Iugressa, inquil, nuilla cum rcvcrentia adorabo iti

. ,
timore. Templum vero aut lcrrcnum buc intellige,
, ,
aut coeleste in quo adoralura est. Genies quippe
dcorum suorura delubris inlemperanlcr abuleban- .
tur, alque inhoneste. Cuni auiem bactcnus Ecclcsia viiiorum genera, quae ad proposilum a se suinpium , ,
perlinebaol, narraveril pcr capila, eaque Dco ,
esse oslendeiit abominabilia, nunc ad seipsam re- \ , ,
vcrlitur, ac pollicelur vere se aiquo ingenue, ct .
non pigre divino culiui inscrviiuram : nec lameu , \ ;> ,
.
id dicil veluli quae per seipsaui jusliOcala s i l , scd
lanquam niiscricordiam consccula : quamvis inclamando adversus pcccaiores, et seipsam lempluiu Dei induccado, videatur quodamniodo aliud (28) signiQcare.
V E R B . 9. Domine deduc me in juttilia
lua. Deduc C ,

.Xnme, Doraine, per ntanum Filii l u i : qui, ul ait
, , ,
Aposiolus, juslilia cst, cl sanclittcaiio, el rc , \ , 'dempiio : vel in lege lua quoi est buaiaua j u - . \
stiiia.
.
Proptgr inimicot meos dirige tii conspecm luo
" ,

tiam meam. Proplcr visibilcs iuimicos meos, qui

. \
in sciuitis nieis scandala seroinant, el laqueos lcn- ,
dunl, explana, qtiaeso, Domine, viam meam ad te : ,
ila eiiim Symuiacbus reddidil. Yel, Dirige , ne
dcclinom ad dexlram aut sinietram propter i n i m i - . \ '
cos meos, qui lalenter in insidiis me observanl Con- .
giucre etiam possunt ba;c verba ipsi bcalo David.
\ .
V E R S . 10. Quoniam non esl in ort eorum verilat,
" >\0,
cor eorum vanum $1. Et menliunlur assiduc ut
. ,
fallaces : et inutilia scmper ac vana cogilanl ul D , , ,
maligni.
,
. ,
V E R S . I I . Stpulcrum
palen* * guttur eorum.
Propicr niorlua illorum doginala boc dicil, ei ob \
, \
puiidag haireliccrum blaspbemias, ct inboueeU i u ,
leniperaniue verba. Yel juxta bisloriam, ob lurpes
* (29)
conluinelias, el ob jnrgia, quae ia David dicla
.
fucre ab inimicis. [Quoruni gutlur, non iccix alque
opcrtae gepuhure comparavii, sed aperue ac patenti, letrumque odorem emiilcnli.] Nam si oper*
lum esaei sepulcrum, iramunditias omues el gra?em illum spiriium celaret.
YERS.

Juaa. xiv, 25. I Cor. i , 50.

Variffi lectiones.
(28) Grxcc , hoc.

(29) Addcndum puto .

105

COMMENT. I N PSALMOS.

106

.
Linguh $ui$ doiou agebant. Dolosi mcndaccs aaat, non quicunque nieitdax etiam dolvsus.
, \ ,
DoJi etenim viiiuia pervertus esi. A i i igilar,
. , qaod insidtas ei doloa nna adfereus aam contexe. * banl.
, .
, .
, (30) .

Judica illo$, Dtms. T u , inquil, qui hujusmodi

boraiaas, ac laiia operautes odiaii, B I tupra otlead U t i , eo eiiaia coademna.

'

fkcidant cogilationibus . Hoc ett frustrcntur propriis coneittis.

Secundum muititudinem impielatxm eorum

peile . Propter filiorum impielatem eos, inquil,

. *

, \
Expelle, quia te non veneraatur. Ncque cnira pro. " \ ,
pler me id expoalulo : lamelsi alioquin, sore alque
^ . ' j ) baeredilas tua ego sum. Yel aliler: Quanto illi impii
, , \
magis sunt, tanto a tua benevolentia longius abjiciantur. lmpius vero non ille lanlum csl qut Deum
.
non colil, eed et is qui noa u l congruil eutn ?eneratur.
9

" , .
,
,
. " * \
, ,
.

Quoniam exacerbaverunt U, DomiM. Non adco

111 ihi curae sunl quae adversum me operaaiur,
quantiim doleo ob ea quae coatra te aguot. Exacerbarunl enim le in sludiis, atqoe i n conversaiionibus
auis, (juas superius commemoravinvus. Yel aliler :
Quia cxacerbaverunt le Doimnum meum, dura
Diibi mandata lua obaenranli raolesli suni.

Yaas, 15. 1 imieniur omaet gui in f#

\

. ,
Quoiies inimici Dcl moeroro ac irislilia afficiunlar.
, \ , - Q fideles ac pii quicunque sunl ex adverso gaudent:
\ .
quod solo freii Deo, laatoe ac tales snperent i n i micos.
.
*\ ,
hi snculum extullabuni. Hoc cst semper et per .
petuo, cura prope atque aasidae coneolaiioaem
tuam babitori eiat.

. Et habUabi* in eh. Reqaiescens niminim !n
. , pulchritudine (atqae eleganlia animarum eorum :
\, , ,
Jnkabitabo enim alibl, inquit, in , inambn , .
iabo, illorum Deut, ipsi eruni mihi popx^
tut .
*
,
Vaas. 13. gtoriabuniur in ie, qui diliguni
. ,
nomtn tuum. Quia scilicet ipsi eoli Deum terura
. \
iutellexerant, alqna in hoe solo fpem euam collo
( a n i o l . El aliler Cbristiani viri divinam Cbrieli
, - D
adeo diligunt, at ex illo taiilum velint
, \ ,
cognoaci. In solo etenim Cbrislo jaxla Aposiolum
' , ,
- glorianlur, diceatem : Uihi auiem absii ut glo,
, niti in cruet Domini noariJesu ;
Iioc
,
eel niei ia Cbrisio ipso cruciflxo.
.

, .
Qnoiifam tu bendics jusio, Domine. N011 Ualum
,
ia praeseati aaeculo ta eia bonedicet, laudea eorura
,
ouinibaa nous faciea, aad el in fuluro : qaando
. , vocabia eot,dicens : VefrfJt, btntdiai mei *
tT

U t i L #, 1 2 ; I Cor. f i , 16.

Galat. v i , 14.

Mallh. xx?, 34.

Variffi lectiones
(30) . .
. G R .

CXXVUL

Tffl

' ZIGABENI

118

f u ilaqtie bencdices eis Umetsi maligni contra, .

<is maledicaet. llujasmodi auiem rerbis cos conso- .
latur qiii propier viriutem blaspbemiis ac roalediclioaibus iaapeli aoleitt.

.
Ut uulo bona volunlatis coronatti nos. T u , Dotnine, iuquit, muniisii nos valde, et circumdedisli \ ,
cruce taa, qase acaiura esi bonae foluntalis : boc ,
<ist sculum tibi gratura ac placitum. Aaimadver- " ,
tcndum autem est esse buuc quemdam loquendi . $ \
modum apud eacram Scripiuram, quo filium po- * ,

dentim dicere solet pro polentem ; ei, virum sangui- \ , , \

4ium pro eanguiuarium ; hominem eliam pacis boc , . \ - fls ,
est paciGcum : iia ct hic, scutum bonce voluntalis

^ . , * pro sculuin placitum el bene graluin. Ordo eiiam

, \ .
iiat boc modo : Muniisli nos, Doaiinf, polenlia lua
<quasi sculo quodam probaio ac forti. Corona enlni circularis formae e s l ; el muniliones ctiarn per cir-culum alque in circuilu fieri solent.
Jn in hymms pro octava psalmut ipti &k ^ ,
,
.
David.
Cp.
PSALMUS V I .
, .
Quid signiflcel In finem diclum est : pracsenlt
\ ,
^ero psalmo tautlat ac magniilcai Deum Propbeia :
, ,
Togaiqae el preces fundit pro oclava, hoc est pro
futuro sseculo. Praesens eaim scultim revoluium . " ,
*c cempletum, et quasi bebdomad* commcnsura- , \ , \ t u m , seplenario signatur numero, ei seplitaum d i - * , .
c i l u r ; fulurum vero saculum oclavum appellalur, , \
!
wcluli quod seplimum aequilur. Ia persona autem
. , IKMI sua tantum Proplieu, ged et ouiaium nosirum
,
fundii precas ad Deuia, qui ia futuro illo saeculo
.
UMQS judicalurui esi. Uuac aulem psalmum com bealus David poslquam ia anguslias alque in aflliclioues deeidit, quae ei ob peccata ejus obwcneratit.
Y K R S . %. Dominz, m in ( tuo arua n\4, a#- Q
, ,
. \ xfj
<quein ira tua eorripia$ me. Sed qaoiaodo legirous
*1 *
iipud bealum lob : Beatut komo quem rtdarguil
* \ ^
Dommu$ in " ; ei qaomodo ipee etiaai Da* ,

^ i d alibi d i x i t : Beatm komo quem lu corripuerit,

Jtomme ? Vermn b<>c in loco Propbeia non repre- . ,
* , \ ' ,
Jieodi reiHiit aui casiigari a Deo, ked quod poscil
*
4d tantum eL, ne cuua indignalioue redargualur
, aui cam ira. Nam cum ialolerabile eese noverit
. ' viiaui Dei, limel ne ab ea prorsas perdauir : mo<lice taiaen corripi oplal, ui piobaltar effdctiis, - . , \ ,
.
i u i a r i judicii poaaas melius effugiat. ConaequeiHar
,
>eiiain posl redargulioaem^ carrepiionein subjun , ,
* i t : el quanqaani Deus a furore ei ira el ab omni
\, \ , \ , \ &,
^rorsns paasioao liber sit, propbeue tameu tepe9

19

iiumcro hujusinodi affeciioueib ei IrUMierual, per- D , \ , \ , uadere siadenles lecloribua : quod oainiam bo- , * , .

minum Detie caraa) babel; quod omnla v\dH ei
audit; qaod Jaelalor, ei IrisUlur, el jndicai, furii, , \ \ et irasciiur; quaacun^ue alb httjusmodi eum , * \ , . \
,
facere dicuni, al aaHem boc paao tiroore correpti
* \ faomines dcsielerent a viiiis. E l aliler : Ab htima, * nia operaiiouibue prophebe divina deolaraal: el
, * \
qoia aui loqttunlur et qui audiuat bominee sunt,
^ Job , 17.

Psal. xciu. 13L

109

COMMENT. iN PSALMOS.

, . bamana lingua ciprimuni quod loqiHiiiiar. Neque

eain potaibile esi ul alio nodo loqaaatar, qui ia
\
corpore sonl qoam corporaliter. Nam et qaotfcf
. , r<J> 0/
,
Barbaroa altoqaimer, illoram lingua ulimar :
~\ , \ ,
tam pueris aliquid dicorc vobtmiift, aorom more
, .
balbutimus; ei quunquam valde sapientcs simus, ad illorum tamen bumililateiD coodeaceadinMt.
Hacc igilur tibi sit norma quaedam universalis. Quiid igitur ait: Se m furore tuo argw
xu, idem
sibi vult, qnod Nolis me juxta roea merita condeinnare, neqne debilae a me poenae exigere.
V E R S . 5 . Mitcrere
mei, Domint, quoniam ia/ir (t*, , .
miii tiim. Si iutelleclus, taqiiil, meus debilie non
, futssei, passioaes cerle illum non superaasant,
. " \ ,
?el qtiia inlirmus eum adversue invisibilem inimi, *
cum, qui et palam et clam insidias disponil: vel
, .

qtiia asaidais afflicllonibus debililatus sum. Con , \

sidera igiluret tu, Deas, debilitalem roeam, etnoti
, ; me panilus condemnare : qtiasi spoate roca su ,
* .
, pcratns sim. Hac autcm voce ,
mel.
t / ;
\ , Oti

omnes nos perpeluo inrfigemus. Nam el alibi ait

. \ St iuiautlafet obtervateri$ Domine,'Domine, quit ttt
;
itinebit'*! Hein alibi : Non juttiftcabitur in con
;
tptctu tuo omnit vhen$ \
Et rursue propbeta
* - alius : QuU gloriabitur, inquit, mundum cor haben,
6 .
ant qui$ confidn mundtu tordibut
? Ouinca
* .
ilaque iadlgemus divina roisericordia : tametei
,

non omncs illam consequatnur, cum Detu quserat

.
, tantum dignos se. Orones cllam nos inOrmi stt

.
niiis : quia Nisi Dominu* cedificanrit domum, in
vanum laborant qui adificanl eam . Et : Ni$i Dominut custodierit civitatem. fruttra vigilnt qui cvitodit
eam .
, , & .
Sana me, . omme, quomam eonturbata inxt
, \
mea. Dolor qui summus mihi incet ab assiduia
* , \ . Q affliciionibus, ad usque osea ipaa sensu carentia
tervenii, atqae ea concussit. nis autem verbis
. " \ , ,
passionis snae vebementiam dainoasiravit. Vel pcr
ossa intelligere possumus vircs ac poieniias, qnU
.
bus mena ipsa susiinelur.
V E R S . 4. Et anima mt/i turbata til
vatde. Non
) .
suslinens scilicet dolornm vim. GommodtfMme
. 0, \
, auiem dlcttur hie verstciiliis, quoties qtiis ad
irain"aliqtiam irrationabilcni, aut pravas concu .
, \ , \ , piscentias fueril stimulalus. Tunc eaim diaboltis
immodice spSrans animam solel ct corpns perdtr , * ,
bare, iion secas ac validos venius in mare irruent.
, \ ,
Miscenlur enim una anibo atque aestuant, nec pro\ .
prium aliqttem locum, aut ordinem servanl.
Eltu, Domine, mquequo. Verba baec non accu , , . ,
, ' . , D santis sunl, sed bominis in doloribus constiluli.
Diu, inqitii, a le ego neglectus sttm, cuin tamen
\, , .
auxilio ttio indigcrcm. Deu$ enira iis qui propler
,
propria pcccata tenlaliones austinent, non solet
* . , \,
stalim anxiliari : alqne boc magna cum dispeasa
,
lione agil. Tempore enim accepto, inquit, exaudhi
\ , ,
,
ie. lis vero qm ob daemonis calmnniaa id palinn .
tur, sialiro adest : Adhne enim, inqiiit, ^
U
dicam, Ecce adium.
Veas. z.Convertere, Domine, animam mcam.
,
* >
.
m

T>

1M

" Paal. c x x u

Paal.

CXLII,

Ibtd.

Psal. cxxxi, i .

Ibid.

111

EUTHYMII ZIGABINI

112

uonvcrtert ad me inqtiil, tameUi baeieaus ob , cl \ ; * pcccaia mea aversus fueris a me : el eripe me ex

* \ ,
afflieiionibua.

.
Salwm mt fae propter miterieordiam luam. Noa

.
obvirutles meas, inqitil, id peio; nullas enim habeo quibtig id merear.
"

VERS. 6. Quoniam non e$t ta morte qui memor

,
i t i Jtit. Per morlem, peccaium inlelligii niorlie .
,
iuiniRtrum ; ab inilio enim peccalum inlroduxit
. \ ,
niorlein; ait igitur, quod qui peccalum facil, non
sl lunc Dei memor. Est coira velut ebrius aut , , ,
bcaccalus, qui pcccat. Yel morteia appcllal lera- \ . "
' ,
pus mortis, quia ubi quis morluus fuerit, ablaium
,
ei eat, ut possit aropliug Doi reminisci, aul Deum
.
rogare. lnuttles enim tunc essenl omnes prece*.
,
;
In inferao aulein quis confilebitur tibi ? Anle

moricoi prnUcre qucin polesl? .poet mortem vero
, .
rciributioiiis lanliuiiniodo tempus est (31).

, *
Y B R S . 7. Laboravi
hi gemitu nuo, lavabo per

shigulas nociet Uctum meum, lacrymii mei$ ttra-

. ,
4um meum rigabo. Non simpliciter laboravi, inquit
scd cuin geuulibus ; quae res inlensionem deaotat \ , * * \ ,
laboris. Nec siinpliciler etiam d i x i l : Effundara
lacrymaa, sed Lavabo Uctum meum : neque id se- , \, *
. \
nicl tanlum faciami, inquit, aul secundo, sed Per
singulai noctes. E l quia in die variae me cogiialio- , ,
jies dislrabunt faciaoi quielis lempus confessio- , *
jijs esae, nemine scllicel me luuc perturbante; .
coiumodissimum eniin est ad poenilentiara id lem- , \ , , \
pus. QuOvl vero a i t : Lacrymit meit tlratum meum ^ , , . rigabo, exposilive diclum cst ad praecedenlia, et
ol , \ ad clariorem sensum illorum verborum : Lavabo
. ^ ,
per tingulas noctet Uctum mexm. Audiamug vero
\ ,
1108 homunculi laali regis poBnileniiam, eamque

iinilemur. Protulil aulem baec verba beatus David,
, \ .
ad exciiaadam in se misericordiam Dei, ulque ad eam Deuin magis flecterei ; ne aliquando fortassk
grandie calamilaium cumulus xires suas prcsterneret, atque euin ioatilem redderet.
9

V E R S . 8. Turbatu$Bt furore oculu* meu$. Ocu

las animae scilicei, boc eat meas mea. Conside , *
rans eaim ego, inquil, furorem adversus peccaio ,
rcs, in die judicii, vebcmeuier perturbalus sum. , .
Xongruo vero men^m ipsam oculum appellavit,
, .
tveluli qui itineribue oiunibue dux eat, Namet
?, \ . \
lueus videl el audit. Aliqui etiam dicual oculuia
\ , corporia beaii David perlurbaium fuisse, cura i r a - ^ \
tus cssal .adversus inimicos. Proprium eaim ac .
peculiare eal i i s ^ u i irascuniur, u i oculi eis lurbentur.
hmteratui sum inler x>mnet inimkot m#oi. Ye .
vloragcentiuro vestiuianiorum inslar neglectos sum
, \ ac vilipeasas ab iuiuiicU meis : qui lamen aale ,
comaiiesaa me delicU, limebaal me. Vc.l
Inuu . " \, \ ralut $um, Jioc esl dcbilior effeclus. Senes enim
\ , .
debilioreg xiribus effici goletU.
YERR. 9* Ditcediu me omnes qui optramuu

' ,

iutQuitaum. Sentieus jam ac cogaogcena divinuni . -

VariaB lectiones.
31) Greca verba sic : Anle moriem enim fit oanitmtia.

COMMENT. PSALMOS.

lrt

, ^, \ - sibi pricslo esse atixinmn , (ItTucIatn ostendit: el

inimicos perterrens , eeu visibiles seu iavisibilea
6, xa\ , ,
illi sinl, aufugere eos jtibel.
.
V E R S . 10. Quoniam exaudiiit Dominvs vocem fletnt

mei , exaudicit Dominui dqprecaiioncm meam, tfo, ,

minus orationem meam tutcepU. Hacc omnia catitatti

.

esse
dicil flduciae suae limorisque paritcr ac fugae
, \ .
inimicoruro. Tria vero bxc \n prxseati Yerstculo

dicla, eomdem babtt sensum, ui alibi etiam j i i x l . " \ ,
mus. Yel aliter, qnia ob paupenaiem , aut alias
\, ejusmodi miserias, &epenumero muhi dcflere so , l e n l , snpplicalionis voeabulo, sequivocationein fle. * , lus d i s l i n x i l , qui ad coadjuvandam aiipplicationem
.
inierfuit, et ad baec, orationis etiam nomen adjunxit, u l majorem precnm suamm intefisioncui
denotaret.

olB
VERS. 11. Erubetcant et conturbenlxr omnes inf*
. mei. Rogal ul quas sibi fuerunt aignificala
\
- quam celerrimum flnem consequantur. Erubescant
aulem ejus inlmici, cernenles conceplas a se apca
, ; ,
, \ inanes fuisse (32). Speraveranl enira posse sc dc
, \ , - fariliiii propria poleslale habere beatum David, veluii divina privatum benevolentia : quodsi erubuc:
rint et pudore confusi fuerint, quomodo non criam
thnebunl?
"

Converlantur et cottfundantur valde vetociler. I I ! !

. , sic senlientes retro abeanl. El (quod a i l ) Confun \
- dantur, augmenlura atque inlensionem aigniflcat
\ . , pudoris. Diclio aulem , Vaide velociter, omnibu*
, bis verbis adjungeada esl. Optat namque atque
. ^ iniprecatur illos quam citissime b c omnia pati.
, , Qtridara verba haec dicunl precum potius simililit , dinem habere, quara iinprecallonis , et precari
Prophelam pro iaimicis, u l eos pudeat pravorum
, , \
conailioruoi, ul timeaai Deum qui ipsi Propbel
, \
adjiilor est, ut a propria pravitatc discedant
, \ .
alque boc pacto nicliores fiant.
Psalmus ip$i David quem cecinit Domino pro verbit
$
Chuti fxlii .

.
PSALMUS Y I I .
V.
-aesena inscripiio videlur fere pugnantia con
linere iis, quae in bistoria Regum babeiilur , ubi
,
gesla beati Pavid suo ordine conscripia sunt. lllic
. \ , \,
'\, , . enim Chusi non Jemeni filium fuisse legirous , sed
Aracbi. Verumtamen recte conveniunt hacc, ut d l ,
, \ ... D cemus : vel quia duplex fucrit nomen patri Cliusi,
el quia [ipse postmodum bujiis cognominaiioncm
,
, \ soriiius s i t , u l Jemcni filius diceretitr. ilic elenim
, \ , Chusi, Aracbi filtus, el socius bcali Davtd, memor
, Teleris amicitiae, cum Absalon Olius bcali David ,
\ ^, \ , adversue palrem insurrexisset ] , finxii se deHcere
. ab rege et ad Absalonem transfagere, eo coasilio,
ttt Acbitophel ducis Absalon consitia dissolteret:
\ , . \ quemadmodum el perfecil. Morando quippe ct
cunclando Absalonem contra Acliilopbclls consi, * , lium ila detinuii, ut occasionem ct lempus praesiitcrit beato David, c l longius fugiendi, cl majoee
, \ ,

Variae lecliones.
(32)Grxcc per intcrrogalioocni: Quomodo autem non crubetccnl ? ctc*

115

EUTHYMII Z I G A B E N I

1W

ropias colligcndi: ut in libris Regum lallus scri- . \ , ;

repcriiur. Ab bujusmodi igi ur gtrenuo opere, . ** ,
nppellalionera banc Cbtisi consecutusest, u l Jemeni \ ' ,
filiuedicerelur. Si quidem Jemcni dftclerainlerpre- \, \
lalui(53). Mos veroesi Scripturajsacrae, abexercitii* '* aUqtiibuft seu sludiis, tanqiiam a parentibtis filios
* *
denomiaare, veluli filium pacis , filium tapienticB , \ , \, \
cl filium perdiiionis;
ila etiani el filiu$ dexierce *, \ \ ille dicitur, qui dexler et comroodus amico fuerit
, $5
adjutor. lllud etiam animadverlendum e s i , quod
, * \
inscripiio dieii pro * Chusi: ei tamen in tolo
, *
psalino, PropheU nullam Gbusi memoriam fecii; , ^ ,
un<|c alia oriiur dubitalio : quomodo scilicet per\ , .
tineat ad psalmum inscripiio. Nos lamcn qttod co" , gnovimus non celabimua. Curo poenilerei Prophe, \ .
lara, quod spera aliquaro posuissel in prudentia et consUiis Cbttsi, qtii ei suaserat decepturum se
Absalonem , et dissipalumm consilia Acbilophcl, bujtigtnodi psalmum compogitit et cecinil Deo, oon
pro beneflciis quae coiisecutus fuerat a prudenlia et consilio Gbusi : ged quia ipse amiasa illa spe, qtta
praecipue in Deum habenda e r a t , raagis fretus sit in verbig Cbusi. a se ad Absalonem missi. Esl
igitur bic psalmug propilialoriue, placatque et benevolum reddil Deum ob commissura errorem
illamqoe ia auxiliura suura advocat.
V E R S . .$
meus, in te speravi, salvum ,

me fac ex omnibus persequenlibut me, et libera me.

, .
L i c e l , i n q a i l , ob prudeiitiaro Gbiisi adjulus gim ,
\ \, \, ,
, \ 61 paululum respiraverim , lempusqiie acceperitn
* ' ^ , ad congregaudum exerciium , nunc tamen in illo
amplius noa conOdo : et cuin propediem pugnae * , * , ,
dics mibi instei, a te utio pendco, in quem unum
omnes spes meas collocavi. Alia enim omnta, ami- \ , \ .

, * cos nimiruin, eocios, ac mililes , secundo in loco

. \ ,
reputo. Scriptum est enim : MaUdiciut homo qui
$pem ponit in homine
Item : Bealus homo qui * , \ . \

sperat in U ; at quemadmodui aliuin colere
quaia Deum non debemus , sic etiam in alios * , . ,
sperare nos non decel quam ia Deo. Ule aulem
, *
salvari dicilur qui tn bello sine vulnere conservaiur,
u

cteripi ig qui ab invasione atque iaipelu inimico- ^ \ . " \

ram liberalur. omnibut autem pertequentibu*
, * .
m*, dixil, propter eos qui parricidam filium se- , * , qitebantur, et ejug morieni appelebanl. Yel alilar: , , ,
llle ealvari dicitur qui inflnnus est; eripi vero geu ^. \, , \,
liberari ille qui esl captivus. Salva me igilur u l
*
infirmum : el libera me quagi captiviira; timeo

enim ne ab iaiuoicig comprehendar, Yel, galva rae
, \ ,
ab inimicis praesenlis vitae : et libera me ab i n v i , ,
.
gibilibus iaimicig, qui post morlem meam iuima3
m&e maculas omnes perscrutaluri s u n t , gi quo paclo forlasse eam potuerint comprehendere :
duplexque ent juxta buac sensum petiiio, pro pracsenti gcilicel vila, el pro futura.
Y E R S . 3. Nequando rapiat ut leo animam meam. D

Absaloaem filium leoni comparat, ob gummam
, \
illiua temeriiatem, ferociam, aique impudenleg , \ * \
augus. Yel foriassis de daeroone aermo est, qui '
leoni conveaienter comparatur; quia sicut! leoni \ ,
ng ac fauces male oleal, ila etiam og daemonig . \
eructang blasphcroias male olet. Figura eliam v i - *
|

lerem. xvn, 5.

Psal.

LXXXIII,

!5.

Variffi lecliones.
' (33) Gracee: Siquidem Chuti fiKug dexter*

interpntatur.

117

COMMENT. I N PSALMOS.

IfS

, . deijtur haec verba ftsse eonim, qtise a Dooilno Pag \ *, ,

sionis lewpore dicta s u n l : Nunc princept hujm
* mundl eficietttr forat,et in me non habtbU quid * quam **. Quod si inleUigimus psatroom de Absa , , lone, aniinam, expone, id est viiain, quae ab ioler\ , \ * \ feclore qnodammodo auferri videretur. Est ctcniui
, . , * anima vilae causa: et ssepcnamero eausata ipsa
, *. causarum nominibus appeliamus : qtiemadmodum
, . et Domlnos pax dicitur et jasliiia, el alia hujus' \ \ modi, qaia pacis ei jusliiiae auclor est. Haf etiam
, (34) * ratione daenion peccamm e( perditio appcllalur,
, , veluli illorum causa. Iroproprie autem posila esl
, , (35) diclio Rapiat, pro interiinat. Congniit elram bie
.
psalmua omnlbas bis qul in lentaiionibus et perfrculis anima conslitoU svnt, si per perseqnentes, daemoaam copiaa intellexeris, et per leonem ipsiim
d*moaura principem Saianam, qui aaimas ad peccata aut ad desperalionem rapere selet, vei qn*
aas rapit aiLexhreriat e corpore.
,
Cum non tit qui redhnnt, neque qmi $ahxm faciat:
\ , , *
Congrue ha?c ei suo ordine correspoadeat pradi, , clis verbis, Solva me et libera me. Te, luquic,
, \ , 0<5.
adjnvante, nullus cst qtii salvet, aul qtti rcdimal.
, ,
Ysas. 4, 3. Domine Deu$ weus, si feci iitud, i r ett
,

injustitia in manibut meis, retribui retribuenlibx*

,
mihi mata, dtcidam %ant ab inimicit meu inanh. No
. ,
aperil Prophcia peecaii genas, filio ignoscena*

Neqne eoim suo nemine illud dcclaravit, viceo*
, *
fllii quodammodo erttbeseens : sed subobscure,
, \, ,
Si feci hoc ait, quod filius meus commisir
, \ \ adversum me (scelestus quippe is fuerat ei par \, * ,
ricida), si injuriam aliquando manibus, boe est

factis, ialuli, tameisi illius sp ecelera prae ,
seaserim ; vel si laesi eos qni adversum me
' ' , - ^ Absaloni ia bclto opem tiilerunt quique pra bc . \ ,
neficiis a ine in eos eollaiis mala mibi nuac re\, ; ,
I r i b u u n l ; si borum quidquam, inquil, coramisi,
\ .
precor nt adversus inimicos nieos non pravaleam,
, . sed re infccta inauis decidara. [ Yerum aliqui
mp\ , , bttjuscemodl quaestionem movent : Si noa docider h inanis David, nec re infecia.recesserit, sed ad \
. \ , - jrersus inimicos prsvalaerii, certe boc paclo in
illos commiesorum scelerum poenam inferei.] Quomodo igitar dicit se illis ma)a non reddere ?
, ,
cerepossumus, praeterita ilhim tempora signiftrajlb
,
quia cum tn praeterituin occasionem sxpe naplus
, \ \ . "
injuriam referre potuisset, abatmuit ixmm ' in
\
prasentfa autem, curo perkulum ei v i t immiae ^ xa^ ,
* \ . - ret, ad defensionem sui aceedebat, lanta iniquornm horainom scelera aroplius non gusliaens. Yel
, \ ,
, , aliler: Dccidam ab inimiels meis inanis, id est
fruslratus omni spe. Spes aatem non ulciscendi
. ^
erat, sed repelleadt invadcnle: u i satietn hoc
, , * , *
pacto persequi euni deeisterent. Yidere enim Kcet
. \
qnemadmodum militibas sais jussil u i fllio par \ , ,
, (36> c e r e n l : et quomodo Ulius morte inlellecla, in
%

81

" Joan.xu, 31.

Varioa Iecti<mc9
(34) . , utlcgisse videtur el Lalinus i n lcrprpg.
(35) . .

(36)
.

. , el paulo posl *

119

EUTHYMII ZIGABENI

120

magnog decidil luctus. Yel aliter : Invisibiles , ' , \ Inimicos boc loco inielligere possumus, a qutbug
, ,
inanis quig decidisse dicetar et re infecla, ei illos * .
non soperaverit, et virtutum suarum acie eos non
, \ '
confuderit. Haec autem verba non jaclabundus , \ , \ ,
dicit, sed polius sibi conciliaturus Deum, cum in
. )
angusiias incidisset. , si ad alias personas refe- , \
rantur bacc verba: Non affeci ego, inquit, boini- , ,
num aliquem injuria, nec Sauli qui mibi pro acca- * , ;
ptis bencficiis manifesle morlem intentabat, inju* , ,
riaretu!i, tametsi in poteslatera meara devenerit, ) .
tit in historiis Regum contineiur. Sive igitur Ab- \ , \
saloni haec aptaveris, et iie qui cum eo erant, sive .
alieri, sWe etiam ipsi Sauli, veritas nibil hedetur. Relribulionis vero noraine bic primo loco impro.
prie usus est, pro reddidi. Nam qui bonum aul malam aliquad primus inferl, is dare dicilar, reddere vero is qui dalis parero vicem i r i b u i t ; relribuere aulem, vel potius (ut Gneca dictio significanlhis exprimii) conira retribuere is dicilur, qui secundura beaeficiorum aai itijariarum viciggitudinem reddit. Hujus autem verbi ugua frequeng esl apud Scripltiraai, pracipue apud
bealum David.
Y E R S . 6. Pertequatur inimicut animam meam et
; xal
comprehendat. Perstqualur, inquit, Absalon aui. , ,
, , , , \
niam meam: boc est meipsum (rircunilocuiio enim
.
est), et comprehendat.
Et conculcet in terra vitam meam. Per vitam boc
& .
ia loco sanguinem intelligit, qui viue causa eel, ,
veluii praecipuum elementuro inter caetera q u ia ,
corpore sunt, el quae illud coaptant.
, & .
Et gloriam meam in pulverem habitare faciat.

Per gloriam, gloriosum ac uobile corpus suum i n - , , * t e l l i g i t : quod lum ob vires ejus maximag, tum
, |*, \
ob magniludinem et gloriafn, quae ei ab Imperio . , \
obveneral apud omaes celebre erat et notum. ,ln
, \ .
pulverem vero habitare idera eat quod jacere, et

in icrram dissolvi. Possumus eiiaro sennonem
* ,
bunc ad invisibilem inimicum transferre, ita ut ^ , ;.
imprecetur persecuiionem se ab eo suslinere, et
, \ ,
coniprebendi, nec posse illius insidiag evadere,
*
quiniaio ia terrain, boc esi in terrena negotia
\ , vitam suam immergi. Hoc enim significant illa
, \ \
verba : Et conculces in terram vitam tneam, adeo , \ ,
ul jacenti illi iiisurgal daemon, ac lurpiler insulteL , \ ,
Neque hoc lantum, inquit, corpus conculcei, sed
, \ \
ct gloriam , boc est ipsum etiam iniellectum, qui
, animae bonor est et gloria, in terram deferri i u i .
precaiur, el terrenis rcbui appUcaci, ita u l eonleroplaliooig alis ad Deum amplius extolli
noa
pogsit.
8. 7. Exturge, Domine, in ira tua. Exsurgere
[, , /
polesl Deus, el aon ia ira juxta illud : Exsurge
, \ , * ", Domiue, taivum me fac ; at nunc ad gupplicia at, , .
que ad poeaag eum advocat. lntelligere autera de . \
bemus Deuua surgere non corporaliter, siculi nec
, corporalem sedem inielligimus, quando sedere * , ,
illum legimus : sed regiam ejus dignilaiem stabi- , \ ^ . , Ulatemque et judicandi aucloriUlem judicari arbi- \ . ,
tramur. Hoc pacto etiam cum exaurgere Deuai , dicimug, puaiendi aut defendendi illiug proposilum
^.
denotamug. lram in Deo pari modo non passionem esse ioieHigimug, sed casiigationem et ponilioaeoi
illorum qui divina ira digni sunl.
Exaliare i finibut inimicorum luorum. Cum
kr

.
D

191

COMMKNT. IN PSALMOS.

, \ , ^
, * ,
* \ , \ ( ,
.

gublintig, tta etiam appare, fttque

gtende le hominihus : hujitaroodi autem apparebis
in Anibus, boc esl in morte iniroicornm tnorum.
Mors quippe uniusctijusque finis esl : meos vero
inimicog, libi etiam inimicos esse non ambigo,
cam mandata lita tranggredtantur.
Ex$urge Domine Deus meui, in pracepto qmod
mondasti. Noli amptius esee longanimis, ed olclgcere propler pneceplum quod mandaeii, qnod
videlicet tradidisli per Mojsem jubena, parenies
boaorandos etse a filiig. Verum in presenlia filius
meu furore in patrem correptus eet. Pogsumtig et
aliter inlelligere, quod Propbeta preceg fnndai pro
reaurreclionis myglerio. Dixit enim Dominua ad
Jiutoos, ut apud evangelislas legimns: StlviU
templum Dei, m iribui diebut Bdificabo iliui
.

,
.
* *
,
, ,
. ,
" \ ,
6 *
\
*

, . ,
; * , \ .

.
, , \ ,
\ . , ,
, * , .
\ (5
, \
, ,
. , \,
'^ \ .
,
, .
Q
.
9

altiig gig tt

Exgurge igitar, ioqoil, juxt* illud mandalum :

dixieii entnt Solvile, el tolvent.
Y E K S . 8 . congregaiU) poputorum ctreumdabU t$.
Si enim mibi adjiilor fueris, videbunl muUi el llmebrnit ei converientur ad Dominiim. Quod vero ail Circumdabit te, idem esi quod, Circa niandata tua versabunttir, etnunquamab eis recedeat; nam alioqnin
Deus iramensus est, et comprebendi oon poleel.
Possumns etiam boc iatetligere de resurrectionis
tempore; congregalio enim genlium, quasi corona
quadam Chrialum cinxit, cura ab oiunibos terr*
finibus gentes ad cura accederent. Yel circumdabit , hoces*, Canet et laadabilte; ia choro enira
ac coetu, bymaos ac laudes Deo canere solemug.
forma igitur seu Agura coetus bominom, Deum
laudantium, laudationero ipeara significavil.

.
,
,
,
.

Et propter hane tn altum regredere. Propler hanc,

fnquam, cengregaiionem gcntium, aecende tu,
Medialor, ad Pairem, el regredere in altitudinem
gloriae line, quara h&bebag priusqaan muodag ts
get, et ineflabile myglerium perfice.

. *
. * \ , ;
,

Y B E S . 9. Dominui judicabii
gel Domiaus ea quie advcrsus
disquiret omnia. Vel, jodicabil
pravos, bonog vero glalueag a

,
,
,
.
, , \, , ^

, \ ' , \
, ' \ .
,

, ; "
, , , ,
*
, , ,

Judica mihi, Domine, aecturdtfm justiliam meam,

tecundum innocentiam meam qnoe in me e$i.
Poglquam meminit judicii : Eslo, inquit, et mibl
judex, diaquireng jusliiiam roeam, quam gervavi
adversus parricidam filiura, et coinpliceg. Practerea etiam id peto, u l aecundum gimplicitalem
meara, gic fiai niibi. Sed quomodo alibi dicit,
non intret in judicio cum tervo tuo
cum
bic judicari cupial ? Quia gcilicet ibi judicari
refugil cum Deo, et vilam guam cum Ulius beneflciis coroparari: nunc aalem se [cuin filio] judicari
quaerit et cum his qui injuriag ei inlulerant, atque
inlerimere eum cupiebanl.

Ysaa. 10. Conumaiur Mq*Ui*p*t**iotum, di juiium. Nam gi aliquando eorum maligniUg

" J o a i i . , 19.

Pgal. C X L U , 2 .

vooulot. Non negliroe moliti gunt, ted

populog coademnang
dexlrig.

123

124

KUTHYMII ZIGABENl

cesgaveril, dirigenlur j u g l i ; hoc eel absque iinpe- , ,

ilirocnlo in recla virlulis via aaibulabuut.

.
Scrutani corda el renei Deut jutle. Tu Deue,

.
inquit, juste invesligas atque eiquirt* reneg el
, ,
cor, hoc eai, oniuia irae alque indignaiioaia ger ,
mi.ia, quae iu corde versaniur : et oomea concupi, \ , \
sconihe radices, quae in renibus inesse solcnt.
, \ \
Ex his oamque irae nimirum et concupiscenliae
, \ ,
affeclibus, peccaia oitinia orium babuere. Elaliter:
. " \
Deiw scruiaiur cor el reaeg. Dictionem auiem,
\ \ \
Ju$t, gcqueniibus conjunge legens : JusU adjulo (37)
rium meum Domino.
,
.
VERS. 11. Adjutorium meum Domino qui $ahos
,
facii ra/ot . Simplex el rectug corde ctjin . \
sim, meque ad reclum dirigam virtuiis callem,
, \
anxilium exgpecto non bumanum (inmile quippe
, , illud est), sed a Dco qui potens est ul salvet me.
, , , .

VBRS. 14. Deus ^xjuim

foriig longanimii.
Videntur haec ad eoa dicia esse, qui de Dei providemia pene scanrializati fuorant, quod permisisget filSum advereug patrem ingurgere. Justus igilur
esl veluii qni uniascujttgque operibus aequas viceg
rependii; foriis vero, velui is qui potesi qusecun v u l t ; el longanimh, ut qui non statim infligil
poenas.

, , .
\ , ' ,
* ,
,
.

Et iram non a/ferent per iingutos d'm. Hoc ad

probandatu Dei longanimitatem diclum eat. Elenim Q
cum assidue delinqnamus, el ideo dignos nos sup
pliciis reddamus, ipse tamen tempug poenitendi, ul
longanimig, iribuit. Per iram igiiur hic pocnas
iniellige. Movenl qtiidam dubilalioncm : Si juslus
eat Deus et condignas tribuil poen s, qttontodo
poiest dici misericors ? Ad qiiod diccndnin e s l ,
justum quideni Deum esse, veluli qui unicuiqtie
comlignas reddii poenas ; *ed misericordem esse
etiam , qitia non slatim castigal, gcd snstinet, et
poBnitenlia? ac convcisioni tempus tribuii, nec daemonem ginit omnia perficcre, qu# i)!e optat : et
qnia omnideniqne ex lalere noetram eklt gafitfteai.

.
.
, ' , \
,
.
. ,
, , ;
,
, : , * ,
, \
, \ .

VERS. 13. Niti contersi fueriiu, gludium tuuni

nitidabii, arcum suum tetendil Ulum. , ,
Scieng bcatus David ut proplicta, quod universe D . 6\,
,
genlcs ejng Pgalmog in ore atque in manibus sem \ .
per babiturae erant, disciplinam eig admiscet: Nisi
, enim vog, inquit.qui areclo calle declinastis rn er, ,
rorig viag,et converji cgtig ad materialesreg, iierum
. ,
\ab big reveriamini ad Deum , poeiias profecto non
, . \
-tffugielis. Per gladium nitem, acerbitalem, et pcr
\ , , \
rom, cclerilalem mortla indicat. Nilidare aaiem
,
ct temlere, poenarum apparatum signiflcant longa , ,
nimilaifiDqtie divinam non perpcluaiu Core, sed ad
lanipug. "Parare vero dicera polea ffagelli propin- * ,

VariflBlecliones.
(37) Lcge * vcl poat scribe vcl gubaudi , vel aliud bujugmodi.

'25

COMMKNT. I N PSALMOS.

126

, , - qnilatem, ob veliementem jacinm. Vel altler, pcr

a r c u (58), /ebementiam pcRfiamm inlellige; p*r

arcug lensioaeni, appropinqualionenipoBnamra, eUiemuin per ejuadem apparatum, quomodo petcatoreg
Deus omnino percuseurus s i l nisi poenitenliam egerint.

<

.
VKRS. 14. ineoparavit inslrumentn tnortig. In
, eo ntmirtiin supplicii genere, quod pub arcus figura
, , , ' , ,
denoiavii. Varia auiem suul moriis genera : gla , \ - dius videlicel, ignis, aqua, lerrae iqolus, hiaius terra,
, , ' aegriiudo : quae onmia morlis stint iaatrumenta,
. , \ per ea enim mors flnem suum consequilur. Illud
, \ lamen animadvertendum est, quod licel buiaaao
, inore verba ainl prolala, omiiia tamen digne Deo
. \ imelligcnda sunt. Htijaemodi enim crasaioribus
^ , \,\ , j yerbis Propbeta eape uli solel, audUorum hebelu , \ , \ ,
dini condescendens. Hac raiionc gladium Deuai ba , \ bere dicil, arcamque ei sagillas, alque alia bellica
. inslrumenla : niiidareque eum c l tendere, ut audi toribus limorem augeret, ei per noia eis nomina,
\ , , > lapideam eorum meniem conculerei: verum bujus\ , )
modi armis non indigel, qui aspeclu solo facii ler, \ ram Iremere, in manu oujuf eei oninis spirilua,
( .
qui eiiam inontcs dissolvii in fortiludine sua, omniaqne alia facil quaecuiiqne de ejus potenlia divini
conlemplatores tradiderunt.

.
SagiUas tuat ardentibxi etfecil. E i his verbia
*
probos bomines consolatur. Poena* enim, inqait,
, \, , .
fecit D< us propler eos qui scelegii suul ac Deo

indigni. Atdenles enim appellavil eos, qui omni
* ; - * prorsue carent virlulis humore : qui adeo sicci
, ; sunt ad operandum aliquod bonum, u l facile ab
, \ ). " \
igne pcenaruui incendaulur : qui eliam jain ardere
\ \ , ,
di( i pessunt, ea ratione, quia poena illa jatn eos
, , \ . manel. aliter, Ardenlibus, igne fttilicel passio ,
niuii irae, voluptalis, avariti, et similium. Cum
\ ; ,
aulem niuliifornieiii Dei iram descripseril, eamque
\ , \
pravis bominibus imminere iradiderit, eriidil poet .
modum, el docel nos a prac&enlibus rebus : el
seruionem ad Absalonem converlil.
.
,
. ,
xa\ D
* ,
, ,
, , , \
, \ ,
.
" ,
, ^ . ) , ,
, ^^
. \ /| ropbq
. ",

Y E R S . 15. Ecu parluriit injusliliam. Filius meu,

mquit, factus esl injuslitiae gravidus, cuni injuste
cogilaverit ine de eo regno expellere, qood mihi a
Deo daluia est. Parlurilionis autem nomine usus
esl, vokns oslendere quales et quam acerbo* dolores i i patianfur, qui proximos suos injuria aflicere sludent; iroplentur siquidem indignaiioae,
iplecrqmpunlur ab ira , cogitalionibus Ubescunl,
per innumeras ambulanl vias, limore a(Dciuntur
in aagusjLiie permaneal. Hujusinodi autein flagella
sj^siinere omnino nequeunt.donec cogitationes suas
in opus non deduxerint : lamelsi postea non libereniur a eenieutia, aique a condemnationc proprto
conecieniiae. Quando.igitur Sc/iptura inlolerabileo>
aliquem dolorem vu|i exprimere, illum sub par/ujriiionU nomine dcscribit [ quo nomino Graeci
praecipuc frequcptius uUinlur pro dolore, partu-

Varialeciiones^
(58) Graece ,

, pro* BadlUlBlcgisse Vidctur , ercam.

127

EUTHYMll ZIGABENI

128

riiionem appellanles] a verbo idem

, ' ,
propriesigniflcante quoil tumeoseu augesco.Elenim
\ , ,
ctim infans in malris utcro perfeclns esl, el auClus, amplius ferri non potest : unde maximos
efficit ilolorcs, rum ad exiium fcstinet. Per baec aulem ostendllur, t i l i a in nobis iialtiraliter non
esse complanlaia, sed deforis insita esse, et graves postca doloree producere.
Concepit laborem et peperii ittiquitatem. Alqui in >*, . \
aliis fetibus prtmura conceplio esi, et deiude par\ , ,
turitio conscquilar, auclo ac perfecto infanle : * ' ! ,
verum id sic se Irabet, quando dc conceptione et , \ * ,
parturilione illa loquimur, quae in uno aique eo- \ . . , \
dem fetu contingii: nunc autem de diversis fetibus ' \, est sermo. Primo enim Absalonem dicil parluriisse , \ injtisiitiam, doinde cum ab ea male affectus csset, , ,
tnm ob rationes jam dictas, tum eiiam quia ido- * , ;
neum lempus ad patranda scelera nondum invenis- $
set, concepisse eum narrai laborero, hoc est cor- , \ ;
, ^v . "
poris dolorem; nam gi animus sollicitudinibug
torquealur, ipsaeetiam corporis vircsdeficiunt. Non , \ ,
tanlum igitur anim! moerore Absalon detincbatur, .
sed in corporis etiam doloree inciderat, donec i n i - , qnilatem peperit. Porro illnd iniquum fnit inbono- , , rare ac pcrsequi patrem, et illius pellices violare. . " \ , \
Quidam vero breviorem expositioncm secuti, par , \ ,
luriisse exponunl pro cogilasse. Per conccplionem
(39) \ ,
vero conslantiorem illam tyrannidis meditalionem
\ , \ ,
IntelHgunt. Vel aliter: Cum Abaalon graviter animo angereiur, et multa passus essel propter bujusmodi cogitationes, ncc tamen adbuc quiescerci, coacepU rursus alium dolorem eamdein ob eausam.
qai alius ei ftiii labor, ei alius dolor, et secundus partus.
V E R S . 1 6 . Lacum fodit ei refodit eum, et incidtt
Adxxor , >-$ , xal in foveam quam {. Periculum, inquit, mibi prae- .
,' paravit, elfjusmodi periculum, u l abeo vix possem
, \ .
Itberari : qtiod latius sinilliludine denoiavit. Qui , *
enim ln lacum incidit, illinc amplius eOugcre non *oie , \
polest : pracipue si is lacus non fossus taiilnm
,
sil, sed refossos,el bis evacuatus, Sta til profnndior
, \ *
. Hujugmodi adversug me, inquil, insidias filius , , \
mciis raolilus esl, quae vaglae fosese inslar quoddam
' ,
in se vitiorum profundum babenl, el niorlirerum
\ * .
circuitum. Verura ille in periculum ipsuin mihi deeiinatuni decidet, ei coroprebcndetur, in praemiuro eorutti quse adveraus ine moliri nunquam cessavil.
V E R S . 17
ConveMtur labor ejut in cnput eju$*

ainov
Ulraque haec reipsa illi conltgcrunl; ipse enim . \ Absalon in periculnm incidit, et ejus sludiura , \
tandem in ipsiua capul revolutum cst. Nam curo in . ^
aciem miliies bortaturus feslinaret, inter curren- , <lnm equo prsctervectus, cassarie ramo arboris , ,
con^plicau suspensus remansit; qno pacto acer- \ .
bam morlem sustiauit.


Et in vcrlicem iptius injutlitia ejui . Iki
.
, ' etim enim irrnet injustitia, qnam in alios teadebat.

Ab ca autem corporis parte qua est magis letbalis,
, ;. \ \ totum hominem signiflcavil, veluti totnm a

parte. Et sane iia actura esl; nam cum bellum
, .
1n patrem instrueret, ipse in eo fuit inlerempius.

,Y E R S . 48. Confiubor Domino juttitiam
ejm. Ego, inquit, post btijusmodi belli exituiii, n\r . , ,\ .
gratias Deo again de juslo ejus judicio.
n

Variffi lecliones.
(39) Subaudi .

COMMENT. 1 PSALMOS.

13

) .
Et pfilam
nomM
Donini elii$$imi. Caitaw
' , * *el *t noeiini ejas pro vktoria : qeia ejiu
xa\ .
iavocavi, ei exaadHo tum. Quod 1 illins noinen
, - Unlas babet viree , quis non ip*um Dotninam J6r;
, , raidabil ? AUUtim* aulmn, id esl, illios, qui tti , \ , pra omuia, qui inuiperabilts esl, vel eliam avper. caeleslis, ulsuperius diximus. Hsc aulem verba noa
, \ gaadeotia ual alioruin caede, ntc filii poiiseimum,
\ ; ; * eam kgubrem cgerii illum victori dian (40):
. , sed suscipieatisaeaieniiaai Dei, quae iojutlot illoa
. coercuit. Aliqai vero, verba ilia Lacmm fodit, ti
, \ ,
- qua tequunlur, asque ad illa, lttjutUtia ejut o#6*, , - fttHtfeJ.breviori expoailione declaranl, diceaies, ea
, ' verba per melapboraai signiflcare, qued Abaalaa
ipseea pasauru* eral.quae adversu patrem isolie , . \
baiur. Hojusmodi eiiam verbl* poaauaMU e l aoa
.
adversus daemonem iinprecari.
, .
ln finem pro torculanbu* p$almu$ ipd D*nd.
PSALMUS
'.
Quid sibi velial verba illa t /iaeai, k i saperiori , . bus diclum cal. Torcuiaria appellal Ecdeaiaa, qwa
. " , *
obiqua lerraruiu euai. CbrUius enin v i i i t esi el
, * ,
aposloli palaiitca ; nva auiem el racemns ideta
, * , tignificaDl, quae in Ecclesiie compresaa, diacipliaa
, , - Cbristiana viaora I r i b u i l : quo iideliam corda bHi. ficaniur. Ex persoaa igitur apirilualiuHi borun tor, . cularium, boc eai Ecclesiarom, bic paalmus a
, \ \ PropbeU coascripliis e t l . Olim quippe anicom tan , \ \ ,
lum temphim construciam erat, ia una taatum c i \ * " ,
v i u i e Jernsaiem : quia uni tanluoi eral gaiili
, Q dalum : de quo leaia a i l : JZdifieuti turrim,
ei

voov, . \
, (41) \
, *
, \
.

torcuiar fodi in ea " ; turrim templuiu appellana,

t l torcular aliare. fine autcm saculorui, hoc
cgi in flne tegalis ctillus, illa l u r r i t desirocta eat,
el locu ejoa per univeraiim orbem erccUe snni i n mimerabiles eecietiae : quoniam oaints genies i n
Dei cogiiitionem veaeninl.
,

V E I S . i . Domne, Dominu$ noiltr qumn edmir* ! , \
biU ett nomen luum in univer$a ttrra l tafideliu
, qtiidcm Doroimis Chriatua dicitur, sed una lanUini
, , , \ - creationis ratione: AdeHum vero duplici, creaiioiiia
* 4 \ .
scilicet et cognilionis. Quam ob caasam oomen Do Kupu , mini koc in loco eiiam duplicaiur. Dicant ilaque
: .
emnei fidelium Ecclesise : Doroine creaior et opi .
fex, qui nuper eliam per cognilionem noslri Do , D {
faelus es : Quam admirabite est nomen luum
, , , tn omni urra, cujua aola invocalio dsemooet fugat,
. * \
morluoa sascitat, segriludines pellit, elemenla
. ,
connittlai, e l oainia poiest. Alibi vero lerribite
, ^ .
etiaro appellalur seu limeaduro. Admirabile eai
, i g i u r ob mulla]quae supra naiuram operaiur, e l
44, limendum obineffabilaoi ejut potenliam. Sed vldea
. \ quoiuodo beMlus David se nobi* vobieril connume, rare, commoni aoaiiite Domiaum noslrwm appel \ lans, prvidens a i n i r u m mysierittm e l ftdem, qtt
Joan.^xv 5
l s a . ?, 2 .
m

e i

Variffi lectiones.
(40) Hdec in Grapco textu per imerrogilioBem : Qui enim hocfiat eum lugubrem, elc.
(41) , ut legisse viaciur Saulus.

131

EUTHYMII ZIGABENI

132

ad ipsos mufidi fines eral pervenlura. Qaid igHur T*p ;,

adboc diceul Judaei? antea qaippe Dai omnipoten- ' . " \ .
tis noinen apud plurima* gentes despectui erat.
.
Nam, u l ifiquil Isaias: Propur vot nomen e/ olatphematur inUr *. Uade sine dubio da
Cbriato baec dieia eaae convincunlur.
"

Quoniam elevaiaett magmficentia lua $uper cmlot.

Magtiiflcemiam boc in loco Dei bumanationem ap- .
pellal: quae et magaa eet, et omnem exsnpcrans i n - * , \
lcUecium. ElevaU enim esl, et iranscendit illas . , \, ,
\ eiiam poleslatcs quae supra eoeios sunl : to quod
ab eis eiiam coinprebendi nen poiesl. Unde maxl- , . ,
me eis esl adniiraiioni; neque enim homines tan- \ *
lam, aed ipsi etiain angeli ad boc stupeni myste- . * *
, , \,
rium. Yel aliter : Significare nobis volens Propbtta
immensam divinse nattire polentiam : Exakaia est, ^ ,
. *0 \
inqnil, magniflcebiia lua snper coelos, cam terra

eain aon eaperet. Qnod alius propbcia dnclt: *
ruil ialos ejus, laudaiionis eju$ plena ett
.
terra .

VEas. 5 . Ex ore infantium laclentium perfecitii
Uudem. Laudaiionem paeroruta prsedicii [factaro . *(3
*$ \
tn templo]. Ex omnibus aulem Ghristi miracalis,
hujus tanium meminit Propbeta, lanquam admira- , ,
. \
tione magis digni. Nam el antc Cbristum leprosi
saaati fueranl, et dsemoaes expulsi, el moriai , \ , \ *
s u s c i m i ; infanies vero foculos esse, tunc p r i - ,
mum iegimus. Neque eniiu aimphcker pueri fuisse . ,
* \ .
.
dicuniur, eed infanie* et lactenles : quod maxima
admiraiione dignum est. Perftcitli auleai, i d e e t g
^ ,
perfectara fecisii laudem illam ex angeli ore [cum .
alioqui illorum lingua adbuc esset iroperfecia].

Propler immicos tuot, ui destruat inimicum

\
uliortm. Edisserii etiam causam miraculi. Factum .
e*4, inquit, Id propier scelesloe iaiinicos luoe Ju- ,
daeos. la aliie enim miraculte suspicali eunt for-
lastia Judaei qaod deciperel Chrislas et fallerei , ^
eorum oculos; in iniaitlium vcro laudatioac, qui * , & *
apud eoe versabanlur, imo qui eorum eraot fllii, , \ * ,
. ^ tk
oranis aberal euspieio. Hc aulem ita dispenaaia
ennt a Deo ad deelrtictionem, boc a*4 ad conro- , ,
afonein Jodaici popali, qui inimicaa simul el ultor , , \ Dei erat : inimicus, qoia ejus Filio advereabalar; , ,
el altor, velui i qui pro Deo se fd facere axieti- * (,
mabal. Possumiis etiain daemonem inimicam et D . \
uliorem Dci dieere : iniaiicutn, qula ejos manda- \ * ,
tia adfcrsalur, et quia aemper infensu eet amlcis , \ *
Dei; uhoreni vero qnia iis qui a Deo projecli euni, , 0 ,
improperare solet, quod coalempiores 9ei Tuerint: , \
atque ideo ad pcanam ooa irabii, quod diviaaman
d t U iransgresti sunt. Ex ea quippe iniaoiiuin lau- \ , \. *
datlone, ipse eiiam daeinon confundi vigus est et
,
deslrai. Futara auieni PropbeU narrai at facla,
. * \ ,
velali qui propbeticis oculit ea viderat; vel ex
, ,
persona Eccleeiarum, ut dixinus, b*c prolata
.
anl : vehiii q ab eit quandoque Ha essenl
proiercnda.

V E R S . 4. Quoniam videbo calot

opera digitorum

Isa. L I I , 5 , Habac. , .

'

ipra

133

COMMENT. PSALMOS.

134

. , tnornm. Olim gentes mnndum a fakls forum dit

* facttini este arbitrabaiitur (42); ttd ubi rlaruit
, veiilas,Ecclesia fiddium cecinil : Videbo coeloe/qui
digitoruro faorom opug sunt.Coelosautem, coelam ip
,
. , srnn appellavit, quod laitio factum est, et firmamenHim. Yel plurali numero pro tingulari Hebrcorum
, \ . " \
\ , . more usus eet. E i dum coeium dicit qao oinnia
, , \ oomplectuntur, ca-leras creaiuraa quae in mundo
. - aunl eomprebendere etiain videlur. Dicunt qui , , dam ideo dixigse digitorum tuorum, ut
lanta ac talia eleraenta a 'niinima diviiue polen
\ . \ tiap parlieola facia ftiisse gigaiflcarel. Ego vero
Propiietaro puio indifftretiter usum boc loqueadt
,
,

- modo, cum alibi etiam dieal : El opera manxnm
tuarum tunl cmli **. Lunam et tteltat, qua lu
. \, \
,^ , (undani. Cum coeli raeminerit, illius etiam addit
\ . , - omanienta : Te, inquil, cognoscam factorem gtel ' . larum. Solem vero pratermisisse non videlur,
* , \ - duni lunam commemorat: quimmo et tolie meml
nisse credendom egt, lunae memoria qine ab ipso
\ * \ eole illuminaiur : cum uterqne cogniiioni homi \ . \ . * nom eonjunclim inhaereat. Duo quippe aunt magna
, ,
laminaria, quorum qui allerius meminit, alterum
, \ *
eimul tatroducit. Uade alibi golig lantum maoii. " , , . *n i l , quando ait : Tu fabricatut et auroram et #o , , , lem , quasi per alteram ulrumque inlclligalar.
,
Svquiltir : Quce in fundatti : quas aslra niniirum,
.
vel opera l u fundasti; id est, finxisll; gtabiligli
0

t%

ila ut dt-ctdere non valeanl, aul dinmveri e loco, ubi per le collocala sunl, laoietsi ea appensa quodaimnodo essc videamur.

, C
Yaas. 5. Qnid homo quod memor es eju$ aut
fitius hominii quoniam t i f i l o i eum? Haec eliaui
,
; \
propier lncaroationtiu dicta sont. Pmiosceot
,
enim Propbeia illios niystarium : Quld, inqait,
, \,
Unti est homo, ul eam rabellis a le faclua t i t , el
, , \ iaiperiam luom delrecUveril, la tamen illiat m i , ; *serearie ? Eat aotem bic sermo oietapboricus, alqna
ab fH>rum ptrsona translatus, qoi cerlo leoipore
,
cttjuspiaai oWili suel, ^deludecoropatsiooa moti,
\ , \
ejua reminitcanlur : nee tanium remiolatODtup,

sed ia Hliwa aaxiliura et defensienem eUam mo.
*, '
, . ventur. bapce^l visiiatioquam dicit.Neqae eofm
angelus aliqttis, aui lcgalus, eed ipsemel Domiaua
, * ; \
per se vcniens salvavil noe . Quid igilur lanii
, ,
esl bomo, ut propier illum. haec fieri debeaat? Et
- ,
. , xa\ . , D cum angeli quidem cecidis*enl, aibil ejusmodi
\
fecisti, in bomiais aotem ruina et caau, ad exire mam banc dejeclionem descendistt. Homo auiem
et filias boniiuis ulem reque significanl: circom , \ .
loqui tameti saepe sic solei Scriplura, ui pro honiina
filium bominis dical.
xap
.
Vsaa. 6 Minuiili exm modicmm quid ab angeiit.
\ , Anliquomm beueficforuio memmil qeae in liomi . ,
oem collala snnt. Creatus enim bomo modicuro
, ,
quid ab aageiia miooratus est, propter eomplica%

0 0

Psal. , 26. " Peal.

LXXIII,

16.

Isa.

LXIII,

9.

VariflB lectiones.
42) Graece , nointaa&ea/, ctBli scilicel faclores, pro quo Latinus inlerpres legisse
.

vidciur

136
135
ZIGADENI
lionem corporie, el alia qtue ad corpus periiiieal. ' \ 8 ' ,
, ,
Alque boa saae magna cum dispensatione : ut
. \ ,
quoiies propler inlelleclum exlollerelur toliee
,
depfimerclur atque burailiarelur propler terram.
;
Nain si in presenlia cuiu corpore gravatuur, adeo
cxtollimur el gloriamur, quid exi&iimanduin e&t faciuros fuisse, ai absque corpore nobis vivendum
casei?
Adfl
. ,
Gloria el honore coronasti eum. Gloria, quia ad
imagiuem et siroililudineni Dei factuseet: bonorc, ' ,

quia omnia ei subjecla sual animaniia.

VERS. 7. El constituisti eum tuper opera manuum

. ; ,
tuururn. Elegiati eum in regem lotius creaturae :

, &,

Creuite enim, iaquit, tt muUiplicamini, et repUU

,
terram, dominamm ei
9

VERS. 8 Omnia subjecitti tub pedibiu ejus,

ove* boves unkertas, intuper pecora campi:
volucret cali,
pitce* marU, quas ptrambulani temiias maris. Hoc eliam ex Genesi autapium
eet. Dominamini, iaquil, pUcibut marit, volucribui cali, omnibut pecoribus, omni terrt*
Cuiuque Prophela bic omnia dixerit,
poslniodiiin distinguil. El primo quidem milioree
oves conuuoicravit: per pecora aulem campi quadrupedia omnia conipiebeiidil, quae in campU
babilaut : el juxta Graeci oomiais etymologiam
animalia omaia iiilelliguiitur, quae proaa iu terram
aapicioat. Per pecora igilur, lerreslria omnia anilualia signiflcavit, seu silveslria, et fera. Omnia
quippe in honiinis minislerium dala sunt: quibus
oinmbus ille eiiani bomo adbuc domiiiabilur, qui
prielinam animae su& servaveril digailatem. Coeli
autcra xolucree dis.lt, pro aeris. Goelum euiai saepe
ponitur pro aere, qui cceli iualar capiti nogiro
circuarfuaug est. Piscium eiiam, cuoi iunumcrabilia gint, geaera, uno sernioae omnia cowplextig
eci dicens : Quae perambulant $$mta$ maris. a
nuaculiuo genere ad neutrum iranaiit, voleag
bac pacla varia pjgcium geaera denolare. Yerum
baec de puro ac aimplici bomiae imellexiaiug. Jux
la aaagogem vero ad bumaaUalem Cbrfati periineal, quemadiuodum Apoaiolus ad Hebr&os declarat: Quid euim, inquii, lanli esl buuianitas illa
agguoopla a Dco Yerbo, quod illius memor ea,
dicens : Hic est Filiu$ meu$ diUctus
Filium D
aulem bomiais d i x i l , u l eoe convinceret qui
Gbrtsti caroem guperne descendisae asserual :
qua ratione ipse eiiam Doiuiaua apud evangelisias
sspeaumero Filium boininis se appellal: gigniflcans
quod ex virgiaali ulcro, alque ex purissimig illius
ganguinibus ipse sibi lemplum conetiluerat. Filiug
enim bomiuis is vere dicilur, qui mulieris esi 0liua. Nam et mulier vere boino esl. Visitaf it autem
illuiu Dtus, juxla quod alibi iegimua : Prowidebam
Vomiuum in coiupectu meo $empcr, queniam dexM

Gen.i 8.

"Ibid.

M a l l b .

,
, ,

,

,

. \
* \ *
,

,
,
. , , \
.
, * ,
. ,
, ,

* \ ,
. , ,
*
,
. *6
, (43) & * ,
,

*
\
,
. *
. * \ , ,
" , \,
, \ , ; ,
.
,
. \
, ,

. \ * \
, , , , \, *
, .
' ,
? \

17.

Vari lectiones
(43) Redandare videlur .

127

COMMENT. IN PSALMOS.

138

$, ;
.
, ,
. " \

; , \ (.
,
*, '
. , ,
, ; \ : ;
,
, ,
* ,
,
, * , \
,

fna ctt mi/ii commotcar . Qood vero a i t :

Minuitti eum modicum qmid ab angelu, ea ralioae dicium e s i , quia et famcm palicbatur
Gbrisius, et siiim, et reliquis omnibnt corporU
pagsionibue.alque affeciibus subjacebal, qoi repreben&ibilee DOD sunt. CoronatU auiem #am, boc ett
ornasli, gloria quidem, diviniUlis : honort autero,
quem aageli ei presiabaat. Saepe enim minislrabaal ei. Vel eliam quia uirumqrje ab hominibas
ei praestabaiur , quia credentea in eatn, Deuaa
appellabant, el rebgioeissinie veaerabaniur. Omtiia
praeierea subjecil Deus sab jwdibns ejoa, veluti
novo Adam, qui iroaginem et sinijlitudinera De*
vere senravk: Juxla anagegem, oves i i dicendi
sunt quiex gealibus credideniat: quos io collibus,
.
naonlibus errantes Chrisies iavenit. el ad SUUU1
, ol * , ol
ovile congregavil. Boves vero, J I H U I sunt, grave
, , \ - veteris legis jugura irahenlea. El peeora canipi i i ,
. . . (44) qui nec. Moysi nec graito legera susccpenint, sed
,
idola colenles in campestri buadlilate, ac terrea*
, , \ , dejeclione \oluplaium presentis vil Ideo ambu\ .
i a i i i , qnia coirtemplationis subliuiiiaiam susci ,

pcre aequeunl, sed juxla eamquam diximoa Graeci
, nominis elymologiam, quasi pecora proni in ter.
rain, inspiciunt. Volucres elian cceli pro angelia
, ,
accipi possunl: et pisces maris pro dsmonibas:
* , * qui inter fluctus pnesenlis vitssubeiliam, alqaehi
, . amara pravarum aclionum vivuul salsugine. Oaines
\ ,
enini Ghristo tandem subjieientur, quonlam i l l i
.

omne genu flectetur, coalesltum, lerrestrium et

e l

infernorum. Possonius ctiaro non ingratam qnorumdam expositionem receasere : qaod scilicet
illa vcrba : Minuistienm modkum quid, non ad angelos referenda sint, sed ad gloriam Dei Palris,
atque hoc paelo lcgendum, Minuisii euro, Paler,
modicum quid a lua nimirem dlgnitate propier
carnia itaturam; et q u sequuntur per ee legantur.
Sed quoniam qaod Latine legitnu* ab , in
Gracco legitur * , quae verba ullrasensum
ja.u redditum, idem etiam slgniflcant, quod eupra
angelos : imellige quod gloria et bonore eum Deus
supra angelos coronavit: hoc esl pluaquam angelorum aliquem. Nallus qvippe angelornm, aat b a jusmodi Dei nomen cousccutus est, aut lale aorlitus minisieriuni. Verumiamen dicant nobis Jud.ri,
qnando infantee et lactentes pueri laudem hanc dixeiint, de qoa nonc loquilur PropbeU}, el qnemnam inimicuro hujusmodi laus deslruxertl: quo eiiam dixit beatus David : Videbo cwlot digiiommtuorum, cuin jam Moysesde bis docuisset : In primripio enim, inquh, (ecilDeus calum el .
,
D Vaas. 10. Dominui , quam admir
! \
biU * nomen iuum in univerta . Quoniam hic
,
psalmus Gbrisii pradicit mysterium, qui e ccelo
, \
desceudit, et rursus in coelum ad Paternam gloriam
(45)
aiceodil, el ciiculari quodamroolu iliinc uade ve , \
neral reversus est, rocrilo eiiam hic Pealmus qui de
P , a l . xv, 8 .

Variai lectiones.
(14) Stipplo , ut lcgissc videlur L a l i oas i n l f r p i f s .
PATROL. GR. C X X V U I .

(4)-?.(, ul legisse vidKur etiam Saulus,

vcl scribo .

433

ZlGAREXl

140

Clirislo pertractat, cireuli hi3tar ibi fincm nccipit , ; \ <\

\ , .
tiude inilium sumpsil : incipiens quidem cl desiiitas pari admiralione plenus est, diccns : Domiiie
Dominus nosUr, etc.
In finem pro occullh fihi P*alm*$ ip$i DavUt.

PSALMUS I X .
*.
Qnid stgniffcet in finem, in pracedeniibits diclum
, c * l : et aliter mors per crucem congrue dici po * \
lest ease flnis vilae Filii : vtia, iaquam, bumanae,
*
cNJus mortem Propheta, occulta Filii appellavit :
\
<juemadinodum ipsa etiam Hebraica leclio aperilus
, .
cxplicat dicens ; Pro morte Fiui : et alibi my ' ,
sleriurti ease leginwe abscondilum a saeculo,
. ,
tpeis etiam angelia ignoium. E l Paulus abscon *
diluin futase dixit principibus bujiis sa?culi. ,

Nam si cognomunt, nunquam Dominum glorict
. :
crucifixisem . Pertinel igiliur bic paalmue ad
, *
moriem Doraini, per quem iuiniici potentia oni. *
nie desirucia esL Longior vero cst, ita dis .
poaente sancii Spiritus sapienlia, q u * nec bre*, * *
vaa eeee omnes psalmos voluit, neque oranes
, ( ,
ia loagum extendit, sed opus quoddam varium
.
neddidit, longitudioe pigriiiam excilans, el bre , \
viialelaborem wiligan$. Verba autem facit Pro, \ ,
pbeU vei taaquim beneficiis affeclus, vei eliani
\ .
lanquam ex eorum persona, qui beneficiis aflecli
,
iuieseat, liberati ab inimici tyrannide. Sciendum
* ,
atitcm e*t, qusedatn ia sacrie Litteris accipi debere

eecimduin biatoriam, u l ea: In principio creavit
^ ^ .
^
Deut calum terram; qiuedam aecundum sensura
, .
aaagogicnai solura, ut illud : Fons aquos luus tibi
,
tit uni. Niei enim horum sensum exquiras, summae , .
iabuiaaaiuiiaesael, ncraini neaquam quidem coui- \ \,
maoicare. Perspicuaia est igiiur eo loci de uxore
, , , legilima aeraioaeai baberi, quippa quae naturaaua * , \ * , \
vis sH, et pura siraul, alien* commislionis cxpers :
, \
qoaed&m deaique eecundum bistoriam simul el
. ,
amagagScuui sensum, ul ea quae de aeueo serpente, .
qiteia erexil Moyaea, iradunlur. Nain ct tevera cou- , , *
Mgerunt, el ad Cbrielum quamdaio per figuram re- .
feraalar. Sic ia Psalmis pleraque variis isiis dis, non uno soluin, capieada suoi.
VEas. 4. ConfiiebOT tibi, Domine,in loto cordemeo.
'
. ,
Coafessiouis noinen duo aigniflcai, peccaioruiu D
^
^ ^ ^
, ( ,
revetaiionom, itam et graiiaruiu aclionem, ut bic
, xo\
Agaao, inqutt, libi gratiae pro acceplia beaeficiis et
. ,, , *
pro iie q accipiam, nec eiaipliciter, ged ex toto
, \ .
torde meo.
Q

( 5 >

<

ftarrabo omnia mirabilia tua. Beneficia appellal

Ifirablfia, veluli tropaca qusedam de inimico admi^aada.

.
,
.

Vaas. 3. Lwtabor et txtuliabo in te. Laetabor, i n quii, tanquam is qiii experimenlum accepi auxilii
et poientix luse. Memor enim, alibi inquil, fui Dei
etlcelalut lum . Solus quippo DeOs bominibus

/
. . .
, ,

ksxt ^, \

Cor. , 8. " P e a l . Lxxvijf 4.

141

COMMENT. LN PSALMOS.

1**

; veium esl solameit: queiuadaxxfum ct so!u& ipse

\ *.
atf qui homines sal?at. Exgallaiio vero inajor qwo*dam cst Ittlitia: ialeosio: qua prae niniio gaudio
iubsilire valde atqwe elevari cor facii.
. .
Ptallam nomini IUO, AUiaime. Mog cral iis qul
; $ amatorie in aliquem affecli c&geul, carntiua
, \ . ei cautus in euai componere," alque hoc pa 9**, - (loauuui desideriuna lcnire: liujusmodi metaphora
propbela usus, in^ensioaein aiuoris guiio Dcum
, . '^, Ocilaravil, diceng: Psullam nomini tuo: quaediciio

musicum ac concimmm canluin d noial. Canam
, . .
igilur, iuquit, non iiaturae lu;e, quaado quidem illa
percipi non potesl, gcd uoinini luo, decenleg i 11
necietig ac complicans laudes.

Tdr

V B M . 4. CMHI
conver$*sfuerninimicuimeusretror, ,
tum infirmabuntvr etperibunta facie . Coiniuii
rare incipit bencflciorum geuera , pro quibtis Deo
. 5 ;
, graiias agil. Ausus egi aliqoando lyrannus damoit
ipgum eliam SaWaloreni, veluti nuduni boutiiicm
; \ , \ iuvadere : sed simul ac dicl a u d i v i l : \ade po$t m*.
*\ ,
"
Satana**, el inexpiignabileni illiuggengii poiciiliam,
,
, ,
magna statim cuiu iguominia retroceesit: quo con, ' ; verso ac profligaio, omneg pariter potesiates qnae
* \ , '
, , aub ipso eranl, debilitalx gunt, ei pcrieruat, amissa
illa uimiruiii lyrannide, veluti quadaoi eoriim aai . lua. Cum enim vixerit Jesus sinc peccato, unde c l
, \
; , \ ^ daemonenidegiruxit, etnospariler induil armig salutis: cum etiam gacruui bapiiama, ac divinorutn man, , \ \
dalorum meditationcm ct cusiodiam, propriamque
, viiam ac conversationem, pro via nobis reiiqtieril, et
; 6 , , - C semlla, quae ad coelum ducit, conaequenieretcaHeri
' * ,
daemones illinc adeo deleli gunt, ul nullaiu in nos
; ,
amplius babeaut potestaleni, nisi nos ignavia nostra
.
, ,
fortassis ita volenles, neglcciis divinis mandaiig, ad
. ;,
nosnietipsos eos ilerwm traxerituus. Quod vcro ait:
.
facie /ua, idem esl, quod, liinore luo. Slrenuorum enim ac poientum virorum facica, horribilis ininiicis videri solet ac limenda.
" Tf\r ,

V E R S . 5. Quoniam tu fecitlijudicium meum el cau*

. " , ,
sam tneam. Judicasli enim me credenlem in le, qui
, \
anlea gub potestatc alque ainara tyrannide da;ino * \
nis ignoramia niea detinebar. Nam cum perspexc ,
rig quod n.alignus ille me crcaturam luam iuvido
, ,
in gerviluleoi redegerat, ex illiue manibus sub\ - jy ductum aique ab errore liberalum justiOca&i:.
.
Gaugam enim hoc in loco juglificatioiicm appoliai.

.
Sedisti swper thronum quijudicas jutliliam. Prop . ter Salvatoris Ascensionera boc dicluin est. i m , plela enim carnis dispensaiione ad judiciale iliro , ,
nuro suum rediit, id est, ad potesiatem Diviniiaiis.
, , ^ ; ; Quem ibronum lamcn non rcliqueral, quando ar. , \
canig aique ineffabilibus modig ad nog degccndit.
, \
Aggumpuig eniai esl iaccelum, ei sedet ad dexic\ , , \
rani Patrig, veluti qui potestatem omneiu acce . perii in coelo et in lerra, el proprix crcaturse
, \ opcm luleril pro qua iminaculatam illain aniinaui
\ ,
posuerai. Haec autcmnon buinane, ged digne Deo
4

Maltb. iv, 10.

EimiYMU ZIGABENI

144

inlelligeiida sunl. 8-dcre cm;n inlbroiio, atu guper \ tov, Ibruniiui, in Deo, el in Vcrbo Dei, accipiuiug pro
, . ;
jutficiali poUetale : quara elsi aulca babebal, ob
, \ ,
carnig tamen dispengaltonem celabal, t i l loia
, \ iinpKrclur. fuisli, inquil, in judiciali pole ,
giaie, ei judicantis perspnaiu suinpsisti, qui golug justus eg judex, quique nulla ignoranlia aot
affeclu impediris, quoininus semper in a^quilale perseveres.
V E R S . 6 Incrtpau
genus, el periil impiu$. Objur
,
.'gasli, inquil, geitUs, ituproperagti eis errorem co, \, , \
, . 01
rum, et fugil ab eis Satanaa, veritalem non gnstinens. Apostoli aliqtiando acerbe genliles repreben \
debaul, veluli Paulus qui iusensaloa Galalas ap, * * ,
pcllabal: qtiod illi senlienles, ab idolorutn r.ullu
,
recedebanl. Deslruclo autcm idoloruui culiu, si- , \ mul eiiam abibat eoruiii praesul dsemon : adeo vel
.
sola poterat sanclorum increpalio.
.
ejm deUsti In tceculum in tcpculum s<c-

culi. Gum bonorem debilum sibi dsemones rapuis .

seul, bomines ia eorum serviiutcm redacli noinina
\ cis dederunt: queniadmodum Hcsiodus in nugaci
;, $
illo opere Denativitaie rfeorwm tradil. Alque (ul cac \ ,
tera alia omittam) exempli gralia lantum dicam, Jo, \ , \ , \ , \
vis, Marlis, Apollinis, Mercurii,Diaaae,Venerig, elco , \ , ,
piogx illiusdeorum mulUtudinis noinina, simul acli- ^'
t!ei verbum disscmiiialum esl, glatim evanuisse, non
, , '
solum in boc proesenli sxculo, seJ etiain iu futuro,
, \ *.
quod s&ruium sa'culi essc iiUelligeiidum est, et
, :
quod propric saculum dicilur, quia [juxla Grsccas .
diclioiiia vtml sempilernitatem denolat. Est
, !, ,
auieiu mog gacrae Scripiure per bujusmodi lo' ^ , , \
quendt modum, bonoratiora semper signiflcarc: u l
/ , .
com aiiSancia sanclorum, Canticacanticonim, Sab\ ,
bata gabbaiorum, et alia bujusmodi. Velaliterdi \, cere poieg : quod ca verba in saculvm icccvli inten \ .
A

sioncm signiftcaiU: pro eo qued esl, in perpeimim. la oblivionein enim peniius dala sunl daemontim
illorum fesia, ac celebrilates: eorumque noraiaa deleta qnodammodo suni, el exetincla.
Veas. 7. Immkidefecerunt framece usque in finem
al
eivitatei de$trux,i$ti. Framese, boc est gladii, seu
. '
ariua iuimici, intelligendae sunt, ignomiaiosie illae , ' ,
passiones atque affeclus, quibus bumana atiima
,
non secus ac gladio perougsa, et pcniius ad
. ' , *"
virluiem morlua jacebal olim \n corpore quasi in
, \ sopulcro. Deslrucla auleiu gemium impieiute, et
. " ,
dificata pietate, destrucla; sunt clvitates Vel
(46). \
\ , .
t IvPates ipsos bominea inieflige. in quibtis anlea
%

babilabani el quiescebanl diemones. Quaaquam exlraneum eliam non fueiit pcr civUaics, obscoena
idolorum delubra intelltg-re.
Periit numoria ejut cum lonilu. Neioo enim D

.
amplius ei sacriftcium olTcrre novit, aut omniao
\ , eum invocare. Quod vero a i l , eum tonuu
tdeni
. , ' , \, ;
esi, quod cnm damore. Glamanlia cnim daemonia
, " '
,
a Domino fugiebaot. Vel cum $onitu
id eal cum
, " , \
jartanlia illa, ac supeibia : aut cum clamoribus

ilbs ei caiilibus sacriOcioiam. Singulari auiem
, \
scrinone in dsmantfm Vnvebilur, impium etim alque
,
inimiciuu appeilang , ipgum boc pacio aliorum
, ; \
%

Variffi lecliones.
(46) ? .

1W
113
COMMENT. I> PSALMOS.
* ' 61, \ / i dstinoiiiiiu prxsitb*in iragU objttrgans, relull qtti
rebellionis eatisa illfs exelllit, lameisi' per emir
.
caDteros-nihUomimis eiiam carpat.
VEIU3. 8. Dmim$ in tmcmium permanel.
Dooiinuiu vero, inquil, fidele* ex gentbig usqiio
ad conaumroationem permansunun crriltint. Ilis
enim verbig* semel reccplse fidei siabiliiaa, aique ipsius Eccletiai incommuiabiliiae deiioialur.

. \
Paravii ta judicio ihronum $num. Cum paiito
; gnperius de Salvaloria dixerit a<gmnpiiotte, q u
, \
iii praesenti vita facta ett, nonc de Aiiura tradK :
, \
de ultiiwo nimirum el lerribili ejus adveatu
\ , - quando unicuiqiie jaxta propria* opera retribnek
. ',

Qjiod vero ail Paravii, bumaaum ra raorem cott*

,
'* dcscendena locuittg esl.
Vmis 9. ip$e judicMi orotwi in jmttiti*,


. judlcabii popnioa in recliluditM. Per orbcm itrrm
, ' [geu potius u l i n Greco hatelur, per habiltbtem],
,
Adcleg intelligit, apud quoe babiUre Deua credilur
;, * , ;
in omnibus Ecclesiis. Popnlos vero cafer>s bomi ,
nes appellac, apud quog dengae stint affeclmim
, ,
paastoiium silv, ia quorum laifbrle
dmrone*,
, . "
ferannn instar commoraniur. Aliter cnini illos
\ , - Oominns, atqne aliter islos jwdioib l , poteiiles
,
nimirum potenler exquireni, juxta illomm U\ew,
. , \
alque infidelitalem. Yel dum populc* dicil, magia
, - ilrclaral quod dixeral orbem lerne, ponena quotl
.
continel pro co quo conienlum cst. Judicio anlcni
jusiitiam ei rcctitiidiuem complicans, jiidicanlis
inlegrilalem pracdicat.


.

V E R S . 10. facius $ Dominu refu^nm pea \ ;, peri. Pauper olim erat populus genlilis, virluia
^
niroirum et religioae : cui post accepiam fidem
, \ . \
Doininus factus est refugium : divitiae eniin quae in
,
pecuniis consislnnl,quia incertae alque tnslabtbs
\
eunl, diviiiaj verae ccnseri iion debenl. Vel boc
, \ .
nobis forte voluit propbcta signincarc qiiod apud
nulla cst acceplio porsonarum, quodque paupcrem xque ac diviiem ad se fugicntein
suscipit.

\ . ;
; & ; *

; ,

,
.
Adjutor in protperitatibut, in iribulaiiow* Coif
, \ , fugieiiics ad se Deus adjuvat, sivc in prosperitali, \ '
bus, hoc est felicitalis tempore, coofugiant, sive
. ;, jy in tribulatione. Unumquodque enim per sealsolule
^, legendum est. Ncque enim i i soluin auxilipjH4V>
, ,
gcnl qui in calamilaiibus sunl, scd Llli, eiiam qui
^,
in prospcrilalibuB, ut ieliciutem^suaan coneervenl,
. , , el ne in ignaviam, calamila^m raalrem, decidani.
, ,
Aliqui eliam legunl I f o.ppor/nwtlflii*tt, [cuin
,
Craeca tliclio non proeperiialetn lanluni,
.
sed oppactunitaiem etiaro eignificeij, intolligfriips
quod Dominns opportune iu Iribulationibns nos adjuvit. Iloc e^l lllo lempore quo cjns auxilio vere
iitdigebanttis.
Y E R S . I I . in qui nouruni nowen

ol

luum, quia non dereliquisti xqurnt fe, Domine.

,

Dcinceps, inquil : Sperabunl in , veluli in eo qui

, \,
golus polesl salvare; i l l i , inquam, speraburit, qui
, ,
norocn luum, hoc csl leipsum noverunl. Ac si
, ,
dical : ! i qui crcdunl ia te. Quidam eliain pro
.
-

1
EUTHYMU ZiGABENl
1
verbie illis Spereni tn , ftx llebraeo inlerprelali , \ . "
aual : Sperabunt in , futuro usi tempore pro modo
\ , ,
imperalivo. Sed Proplieta forlassis imperalivo
. \
I I S U S esl pwceploris ac docenlis more ea iieri
\
jtilieiie, qua? prnbe ac firmiter novit. Praeterea
. \
eliam recle dixil, Qui noverunt nomen luum. Nalu, ,

raju enim Dei niillus n o r i l . Et demum causam

, . " apposuit spei suae diceua : Quomam non dereUquhti
, ' ,

exqnirentet m, Domine. Nec dixii Quarentes, sed
.
Kxquirenles, ut investigationem quamdam ex tota
anima faciendam esee denoiaret.

.
VERS. 12. Psatlite Domino qui habiiat in Sion.
, \, ,
Talte ilaque cnm sit Oominus ut superius demon, .
,
stravimtw, , boc, est, Caniie ei. HabUanH
, ,
vero in Stan d i i i t , non quia Dcus loco concludatur, sed iit quamdam Dei benevolentiam erga illum
*
\ , , '
locum demonstraret. Habitare elfam dicitur Deus

ia ftdelibws, uon quod ab ilHs compteciaiur, sed
veluli benevolentia ac familiaritaie qaadam illis
, \
conjuncius. Exhortatar igHur Propbeta a canen ,
ilas Dei iaudes vel Hebtoos, qui lunc erant, vel
, \ . \
ftdelee qui nunc sunt ex gentibus, quorum erat

fulurus Dens. Qui habttai in Sion, boc esi, Qni
.
responsa alqne oracula dat ia Sion, ubi viros se dignos atloquilur. Vel Sion Ecclesiam da gdilibus
eongregatam cnteUige, quam postea Dominus habitavit.
inter gentes studia ejut. H*c ad apo

siolos dida snni, qui circumeunles universas gen- . , ! ,

tcs docueriinl. Quod vero LXX bic studia seu
. \
dixerunt, Symmacbus artes exposuii, et
,

Aquila immutaiioues. Exercilia igiiur, et studia , . ' , cjusannuniiale, hoc est ipsius gesta, vel ejns artes, Q * \, - ' .
lioc dst admirandam ejus sapentiain, vel ejus im
^ , \
mutationes : quae nimirum aliorura loco successe ,
i nnt. Nam qui de longe erant, facli suni prope : et
\ , \ ^ qur in lenebris erroris, venerunt ad lumen verila, * \ , * \
lis :quiinoblivioneeranl, babili suat in memoria :
, .
vi qui antea abjectl fuerant, taudem assumpti suut
Deusque honio, el bomo Deus faciue
est.
" ,
.
V E R S . 1 3 . Quoniam qui xqutrit sanguimm, eorum
reeordatut . Haec Deus ita dispcnsana ordinavit, , , postqaam eorum meminit. Antea enira noa meroi- ,
nerat ob eormn infidelitatem. Meminit autem non ,
fcrcns amplius eoram sanguiaetn effundi in sacri , & . \
licin [saeriftcabant quippe proprios Olios, et ftlias
,
daemoniis]: quinimo de effundenlium inanibus san ,
guinem fllum exquisivit, quem ipsi non imposue, . *
rant. Yel iiUioncm indicat niutuarum catdium, * qoas jussu dsmonum faciebant, ut manifestum
.
fiat, qaod omnis homicida laet poenas; ut etiam in Genesi legimns : Sanguinem enim vettrum, inqmti
txquiram .
.
Non esl oblilus elamorem Humana

ctcnim natura sub invisibilium daunonum lyran , $ .
nide delenta, clamare qtiodamraodo videbatur ad
.
Creatorcm, ob causam (anlx calamiialis el miseria?.
" \
Vel illud fbrtassis significant baec verba, quod
prophelae olim, divin;e Incarnationis prospicientes
,,
mystiTium, claroabanl, incamandum Deum in bu, Gca.ix, C.

149

GOMMEXT. I N PSALMOS.

J50

jnsinodi incarnalionia aimlium advocanles. Qoi

prophcta? pauperes conveuientissime dicuntur,
.
propter eam quam colebant frugalitaiis virlutera :
alque ideo clamoris roru.n oblilus non est.
V E R * . U . Miurere mei, homine,v\de humililattm
. , ,

. \ meam ab inimicis meti. Haec verba ex cnjusquc

* ", \, , Cbnsliani persona dicta s o n l : Yide, inquit, depressioaero et dejectionem a visibilibna rolbi alqoe
\ ,
. ab invisibilibus inimicis iiiilictam. Studebant
eaiin universuin Christianorum genus prorsus l o l .
lcn.
.
VERS. 1 5 . Qui exalla$ me de porth morlh. Por
tas mortis varia martyrum supplicia appcllavil.
, \ (& Quas porlas qui superabant, clariores atque i l l u *
striores a Salvaiore efflci videbantur. Per supplici*
. \ - enim inlroducitur quis ad mortcm. Possunl etiatn
, - baec tnlelligi de beato David, qui saepeaumero ab
, , \
inimicis depressus, mtrandum tn modum a morte
, - Fibcratus est, Ha u i per opem qqa ei praesiabalur
a Deo, praclarior etiam evaderet.
"

Ut annuntieni omties laudatioue$ tuat in porth

. ,
filice Sion. Hiec osl catisa quare fueril liberalus a
^ , - mort<% ?el quare misericordiam Dei pcrquisiveril:
", ,

Ut annuntiem, iaqail, omnes laudationes tua$;
, , ,
creationis nimirum, providentiae, saptenlia, juati , , tiae, atqae fncarnationis: pro quarum sin^ulis lau , dari mereris. Pcr Sion vero boc, in loco saaclorum
. , - Ecclesiam intelligU, quae in coeusest: etper tllius
* ,
portas singulares Ecclcsias, quae in orbe sunl:
, * \ Q per quas qui incedil, in coeleslcm Eccleaiam Sioi*
.
ascendit. Nam ii qui propter Cbrisiuro passi aunt,
, per hujusmodi Ecclesias incedebant, drrina annan*
, . \ 6\ ,
lianies miracula, et fideles alios conQrmantes. Ipse ,
eliaai David boc psalmoruia libro [omncs] lauda .
tiones Dei annuntial : supcrnam praeterea Sion,
, \
filiam appellavit, quaei dileclata et constiiulam a
.
Deo.

.
V E R S . ! . Exsuttabimut m salutari tuo. Per
* , \ salolare Incarnalionem Domini inlelligit, atque
, ejus mortem, quac salutis bumanae causa essliiit-.
, ,
Unde cl l>eatus Symeon poslea cecinit: Quia vide
.
runt oeuli tahitare tuum "

] *
Infixv $unt m interitu qwm feeerunt. Per
" , gentes lioc in loco Judaei intelligendi suat, velull
\ - ^ malilia alque invidia ipsis geniibus similes facii
, el per interiium ipsa mors. Studenies enim Judaer
,
vilae principem morti liadere, ipsi a Romanis
",
prorsus perditi suat : el eum Cbrislo morlem
parassem, ipsi contra ab illa deteaM fuerunl.
, Forlassis etiam verba brrc dicta sunl ob eos qui
. " \ \
; Cbrisljanos persequebanlur, qui potius deleii suni
, \ . cum alios exslinguere lenlarcm. Nec al) re fueril
\ \ , - baec dc daemonibus iulelligerc, qui Chriali polentiam cohibere ac compesccre eiuducrunl :
qua tamen onines ipsorum polius exsliiiciac sunl
, \
\ires.
.
In laqueo i$to qticm abiconderuni cempreliemut

,

*Luc. i i , 3 0 .

151

EUTHYMIIZIGABEKI

t52

est eorum. Alia similitudiae eamdcm rursus re- * . , * ;

petii sententiam, quamdam quodammodo pompam
xfj .
agens aut iriumphum de iniroicorum destruclione.
, * Per laqueum vero insidiarum cogilaliones ialelli \ ; , , \ *
git. occulio eienim loco lendi solent insidiae,
, .
queraadmodum et laquei : lametsi claai struentes iosidias, mortem postmodum in lutem educant.

.
Y E R S . 47. Cognotceiur Dominus judicia faciens. Judicia boc i n loco ullioaes appellat. Re-
iribuit eiiira Oominus condigna unicuique pro ine- .
ritis.
,

In cperibu* manuum iuarum comprehentus esl

peccator. Hoc eliam superioribus est simile. Poai- . \ *
tur enim causa quare cognoscatur Dominus judicia facere : quia scilicet ex boc poiissimum jusius *
videri potesl, dum facit, ut qui aliis insidias pa- ,
, ,
rant, ipsi maxime in eas incidanl: et quod doli in
\
suos polissiraum auctores converiantur. Pecca
*
torera etiaro bic intellige, uno ex tribus modis
.
jam prediclis, cum vocem gentes inierpretaB

remur, vel generaliter accipe pro quocunque doloso.

.
.
Diap$alma. De boc dictum est.

.
Y E R S . 18. Converlanlur peccalore$ in infernum.
*
Per peccatores hoc in loco inOdeles iatelligit, et
$ , .
,
per infernum supplicia. ConverUntur Haque a
,

*
praesenli nimirum viia, et illuc eub terram defc .
raatur, ubi dicunlur esse poeiiarum loca. Yel aliter,
, ,
il qui de terra nati sunt in eadem versenlur, n i .
bil aliud vatentes cogilare quam lerrena. E l quos
, , nain inielligat per peccatorcs, cx his qux sequun
turdeclaral dicens :

-.
Omnes gente$ quce obliviscuntnr Deum. Oblivi' .
scunlur, voluntaria scilicel oblivione.
"

.
VERS. 19. Quoniam non in finem oblivioni erii
, \, ,
. Hacc, inquit, bujusmodi gentibus evenicnt:
.
quia fidelis vir in oblivionem omnino non erit.
, ,
Paupcrero vero euro dicit, qui lemporalibus quidem
diviiiis esl pauper, sed virtoluni opibus s i l dives. . " \ ,
, \
Yel pauperem dlcil populum ex gentibus, vcluli

qui animae dignitaleai amiscral, pietalisque v i r l u .
lum peculio inops eral.


Exsycclatio pauptrum non peribii in finem. Pauperes bic gentiles dicil, quorum exspectatio usqne . ,
non eril. Kxspectaiio vero D . ia fluem inaais
, ,
\,
genliutn Cbristus est. Dc quo alil i scriplum esi :
, \ '
Ip$e erii exspeciaiio geniium . El ad quas alibi
$ * '

per alium propbelam clamal dicens :

.
me in tempore resurrectiont$ mecc.
,
,

Y E R S . 20. Exturge, Domine; non prmaUat homo.

", ^ ,
,
Alius inlerpres reddidit, Non agat homo.
Hoc aulem dicil propheta ob mutuas inter scse ' . 01
,
bominum insnrrection.ee atque insolenlias. Yeris
quippe acsanis carenfes praceptoribus, atque ideo , ,
* \ ,
lerraro se ac limum esse ignOranies, supra pro ; . ' , ,
priam aaluram sese extollentes lemere mulla
\ .
agcbant: ei oainia audcnlce, inter df os etiam sc
(

9 9

Gcn. X L I X ,

10.

153

COMMENT. I N PSALMOS.

154

* , ascribebaal. Exi iiaqaetu, Deus, inqnit, el l a n a m

, corum elevationeni compcsce. lilud eliam dici po. ,
(esl quod ea ralione, qua ad imaginera et eimili , ludinero Dei homo factus est, Deus dicilur : ea
,
vero qua terrenie affectibus ac passionibut deiine , . tur, borao meriio appellatur. Cum ilaqne hae pag *
siones in hominibtrs praevaierent, borlalur Deum
, *
Propbela ul exsurgat a morle, et ul per sanctos

apostolos doceal quomodo passiones aupra animara
extollere non debenl, neque pulvis supra intellectum. Vel aliter post resarrectionem Domini d i viilgaio Evaogelio ia > unirersum orbem, inuliue illae genlium insurrectiones atque insolentiae quieverunt
, ,
Jndicentur genle$ in eonspectu tuo. IIoc esl pro . $
lectione el custodia tua dignae efficiantur. Nam qui
.
judical ad euni qui judicatur aspicere solet. Ju*
, \ \ \ * ^ diciuin vero illud intellige quod contra dsmonem
,
, lr
faoletidum eral : de quo per Isataro dicil Deus:
*


Fece puer meu$ quem eiegi, cleclut meu$ in quo
kx* ,
.
coimlacuit animamea, ponam Spirilum meum super
eum et judicium gentibut .
,
,
ix* .
V E R S . 2 1 . Constitue, Domine, legislatorem super
, *
. Per legiglalorem bic Chrislum inlelligil, juxta

- illtid : Ego aulem constitutut sum Rex ab eo qul

, .
Jcgislator novam eis legera l u l i l : sanctum scilket
Evangelium.

.
'
Cognotcan% gentet quodhomines sunl. Sero saltera
, , \
albiuando addiscanl vivere i i l bomines, et non u l
.
ferae. [Vel aliler : Doceaniur, inquit, quod corrupiibiles sunt, quodque longe suul a d i i s : qua propria eos gloriatio ac superbia de seipsia suadel
cogitare.]
, ,
; - C
PSAL. X JUXTA HEBRiEOS. V E R S . I . Vtquid,
,
Domiiu* $$ longe ? Incipil iractare de divina
,
Providentia : acveluli pravoruin bomiimm rcs bena
* \
ac feliciler suocederenl, eonlra autem, jusii ac boui
. , ,
viri infeliciler dcgereut, ex persona jiisloruin in
; ^
aflliclionibus exsistenlium scrmonem facil : et
, ^.
ralionem quodaminodo exquiril a Deo, dicens :
Quare permittis homines temere ac casu ferri quo sors jubet, nec ullam eorum curam babes ? quod ex
wetaphora illorum sumplum est, qui procul abierunt, etreiictorum nullamcuram habent.
^
ir iv ;
$$ in * in Iribulatione t Despi^ , , cere est dissimulare, non vidcre, ac quasi deorsum
. " ,
aspicere, el non ad rem illam, quae ante oculos
\, , posita eat. Quid igitur, inquit, tu qui omuibus
, \ , ,
prasens es tanta tua longanirnilate ac palicnlia
,
abesse videris, et cum omaia videas, simulas
, aon videre, u l rebas nostris auxilium non ieras ,
; atqiie hoc eo potissimum tempore, qnaado prole, . '
ctione tua poiissimum iadigemus, nuac scilicct
A i
cum in tribulationibus consliluti sumus? Hxc auteui
.
non accusans aut culpans Deum Propbela, sed
rogans dicit el exhortans. Nam alioquin respondere ei Deus potuisset, id quod alibi scriplum e s l :
Peccata dividunt inter me ro*.

, VERS. 2. Dum $uperbit impius, .
. , \, ,
Quaado, iaquil, aliqtiis extollilur, quando bene i l t |
,
cuncta succedunt, lunc si quis fidelium esl, qui
,
frequenlibus urgeatur calamitaiibus, is zelo quo,
dani atque acmubitioac opiniohia ac boui nomims
3

Isa. \uu,

10.

155

EUTIIYMII ZIGABENI

lb6

pene acceadilur, alque cx proprio ore gemitus , ,

quosdam fumi instar emillit, deplorans, quod cum
. * \
ipse ejusmodi sil, obscurus tamen est, aiqueigno ,
ius(47). Vel aliter eliam intellige, quod extollenle
.
se impio daemone adversus humanum genus, ille qui virtulibus esi pauper, nimia accenditur pa$sione.

Coadjuvantur in consiliis qiue cogilant. Hoc de

. \ \ ,
impiis etiam dictuai esl. Coadjtivanlur, inquit, in
bis quse coasulunl. Coadjutorium vero boc pro- , 3.
speritatem inlellige. Vcl coadjuvantur a suis siuii- . "
libus. Obscrvandum est aulem quod propbeta sa> , , \
penumero tam de pravis, quam de probis homini- , ,
bus loquens, singulari aliquando, et aliquando \
plurali utilur sermone: quia numero quidera , , , \
niulli sunt, sed virlute aut vitio ununi. Ycl ali- \ , , ,
ler : Quia Greca diclio non lan- , . \ \ ,
tiim significal coadjuvanlur, sed ctiam comprehen- ^ ;, dnnlur, diccrc posstiimis, Propbelam bic loqui
* , dc illis fldelibus, qui in propriis cogilalionibus
,
comprebenduntur, quas de impiis, et de illorum proaperilaie cogitanl; ac si dicerel, qnod ob propriam iiifirmilalem labunlur, non valenles percipere atil considerare judicia Dei.
Y E R S . 5. Quotiiam laudatur peccalor in desideriu
"
'
suce ct injuslut benedicitur. Observandum ,
est quod dictio, quoniam, sau quia apud Uebraeos . \ ,
IIOII semper causam reddit, sed aliquando adver- ; , \
b;iim est confirniandi : aliquando cliam abundat * * \ \
juxia idiomatis usum. Adco, iaquit Propbcla, inter . , \,
eos vitiuin pravaluit, ut et pcccalores de deliclis , laudeniur, quae carni ac propria libidini obtempe- rantes commiilunt, et i i pariter qui injuria quem- , ,
piam afficiunl, a sui similibus majorem inde scc- ^ , .
leris gloriam coasequantur.
V E R S . 4. Irrilavit Dominum peccator. Ad ullio .
nem Deum commovit, auia eura urgens alque i n - , ' ; \
citans delictis.
, '
Secundum multiludinem \rm suos non exquiret.
\*
Nun eiiget, inquit, Deue pocnas irae siue condi- .
gnas, juxta illud : Si iniquilates ob$ervaveri$, Do- . ,
, Domme, quii tustinebil ? Iratn enim Dei,
;
, . 'jnstam poenam el condignum supplicium appellat.
,,, . "
Mieerieors, inquit, Dcus esf: summas ac mcrhas ;,
poeaasnon infligei. Alii [legunl]: Irritavit Dominum
,
peccaior secunduni miiltiludinem irae sua, boc '
cst condigne, el prout exigebat divina ira, quae ab ,
ipao peccalore propriis sceleribus insligala fuerat D , ,

ei accensa, et quoi) sequitur, non exquiret, legea*

' dum dicunl per inierrogaiionem, vel eiiam abso- (48), * ; , b u e , e( tiinc sil sensus, quod Deus pcr pceaj .
teaiiam ilJum non exquirel, qui ila eum irrilavit.
Y E R S . 5. Non en Deus in conspectu */tu. Putat
. ; ,
peccalor quod eum Dcus pcccala committentcm
*
non videat. Yel aliter : Deiis qui ubiquc pra38cns , ; .
cst, a peccatoris oculi non percipilur.
Inquinatw sunl vice UUHS in omni lempore. um

,T

e T

Psal. cxxix,5.

Yarioe lecliones.
(47-48) Grxca ila sonzul :quod laln cumsit (iaipiusvi dclicel)

protpcrct.

157
COMMENT. PSALMOS.
158
, , > peccator sua videfi non putat delicla, perversiorea
.
semper atque inqiiinaliores fltint ejus mores.

*
Auferunlur judicia lua facie ejus. Judicia, i n .
quit, tua ab ejus inlclledu aufcruntur. Ipse sbiui - $ , dem inlellcctng ooulos etinm suos habet. Veruni
, ,
bujusmodi delinqu^ns lantae cxciiaiis esl, ul j m l i , \ , \ . - cia, qine a te proferuntur, non videat, non consi , \ , dcret, non animadverlat, le juslum, forlem el loa \
ganimem judicem esse. Redundat autcm pra*posi , . *
lio , et abosive usurpatur, u l in voce , ,
inlerpretati sumns. Sat rnim erat dicere
. Vel alia ratione : Peccati quidem oblil, .
teralio sunt Dei judicia, quippe qtiae recogitans is
qni peccal, a peccato desisiit. DWinorum viclssim
oblitteralio judiciorum esl eorum oblivlo.

.
Omnium inimicorum
suorum
dominabilur.
Ulci , scelur omnes qui adversus eum iasurrexerunl,
Deo, lunganimilale sua, pcrmiucnle Hluni ssepius
\ .
in bello iuiniicot suos superare.

.
V E R S . 6. Dtxit in corde suo:
iVon mowbor.
* ,
Pulal felicitalem stiam diu esse permansuram.
.
Moveri enim bic, fntcllige pro mtitari, % priori
nimirnm petentia atque a propriis viribue.
.
generatione
in gsntrationem
tine malo,
Sub, talellfge verbum , vel perlransibo : oogiiavil
, , ,
enim peccalor ille et credidit, se a generationc iu
7'
generalionem, boc est per lotam vitain, fulumni
, , * absque affiiclione aliqua. Generalionein enhn bic
.
poeuit pro vila : qaast dicat, ab ejus viCa ad eam
i qua erit post ejus irforfem.
Ot ,
,
V B R S . 7. Cujus wa/erficiiofie os } p/ennrn,
. * MmaritudtM
dolo. Verba illa Os ejn*, wore He ,
bratci idiomalie poaila swnt, quemadmoduro nnil ,
tie in locie reperilur. Solenl enim Ilebraei prono , miaa ariiculis conjungere; cujusmodi et illud est:
* \ *
cujui Jacob adjuior e / . Item lllud :
, . - Beatus vir cui f i l auxilium % abs . Esl autem
, \ maledictione plenum os, cuni omnibus maledical:
-, * \ , * amaritudine, com iracunde ad omnes loqualur
, * Dolo eliam plenum dicitur, cum non ex corde ser, .
monem proferal, sed alia dical, et aiia in secrelo
auiini babeat.

.
Sub iingua } labor dolor. Ea, i n q u i l , K)^
, & \ - ^ quilur, q u laborein el dolorem iis pariunt, qui
bns iflsidias leadil : vel quia ia
docirina la \ , - bor est el dolor, quorum erunl parlicipes qui ei
, . " \ obteroperant, dam nullam in ejos dociriita requiem
\ ,
Hivenienl; vel in labore et dolore enil lingwa ejne,
laboris nimirom ei doloria verba adveraiis eos
.
profereaa quoa impugnabal. Hujusmodi autcm lo .
qnendi modo loqaacitalem iltws ae matedioeaiiam
iiidicavit.
Y R R S . 8. Sidei
in ituidiit
cum dhiiibu$.
Per insi
.

dias oceuHum inaidiarum locum inielligU, unde

, ,
iasidiatorea lalenler Boleat impeiura facere. Coa*
.
nuraeral autem Propheu bic, mulliplicia pravorum
, ,
horainum vitia, dolos vidclicei, insidias, rapinas,
, , , %

f,

Psal.

CXLV,

5. "Psal.

LXAXIII,

C.

159

EUTIlYMlimABENl

160

cudes, atque alia hujusmodi. Abscondel enim, , . , \, *,

,
tnqiiit, se in iasidiis, simul cuin iis, qiti viliis di

tiore* sunt; hoc est qui prrcclariores t relebrio ) , &
res stint in delictis: quos veluti eadem spcum

\,
senlienles socioe sibt habebit. Dcinde insidias de*
clarans, instdiarum etiam causam addit:


. "
In occuliU ul inlerficiat innocentem. Ut morti,
,
itiqiiit, sine cattsa eum Iradat, qui imlla eum aflfe
cil injuria. Hanc enim particulam , quae cau .
sam gtgniflcal, adhibere veieres eonsuevcrunt.
01
YERS. 9. Oculi ejus in pnuperem respiciunl. Assi.

duam ac perpetuam bujus insidiatoris attentionem

narrat: qut cum pertranseuniem aliquem viderit , ,
summa animi solliciludine consideral, quomodo .

eum comprebendat.
g

Intidiaturin
abscondito quati leoin spelunca $ua.

Tandem repelit seutentiam, vario quodammodo, .
\ ,
propatans, et in publicum traduccns cornm sce- , \
lera actu ac maliiia undecuuque plena : fcrasqae .
quodammodo illos fteri demonstrnl. Nam quem- *
admodum leo, ex propria caverna ant latebra i n * Armioribue animalibns insidiatiir, quae niliil tale , * \
timentia secura perlranseual : ita eiiam iste fccit
, .
occullis iisus laiebrartim insidiis.

ln$idiaturutrapial
pauperem, ul rapiatpauperem

dum allrahU eum. Curo teoai eum ob insidias, el

,

,
\

caedium cupidiiatem comparaverit, perstat adbuc

, \ , ,
ia comparalione, docens congruereei leonis opera.
... leo,
,
^
,
, ut ad lale_
. ,
l r r u i t ,, inqnit, tit
ui predam
rapiat,
%

w >

i w p

e M

e u

bras trabal.NequeeniraiDaidiaiurulferamaliquam C
perniciosam aut inimicam capiat, *ed ut patiperero,
pauperem inquam, et bonis ei viribus bumanis. Et
dum aitrabere eum d i t i t , magis declaral rapins
modum. Repetiiioue vero illa, ul rapiat, summam
hujus hominis iinpietatem denolal. Vel idco forlaeaissermnneat ingeminavit, utexaggeralionequadam
Deum magis excitaret ad viadtctam.
VERS. 10. / i t laqueo IUO humiliabii etcm. Hoc est,
dolo et callidiiaie sua et dominabitur : vel occisum
ia terram projiciet. Humilis eoirn eat qui bumi
pmstratus jacet.
Incimabilur, et cadel cuni dominatus fuerit pauperum. Ubi poiens isle pauperum doroinatus fuerit,
lunc el ipse bumiliaius incliaabilar, c l peribU.
Nam qui cadunl prius incHnantur. Hsec aulem
omaia Qent, ut et immedicabile ejns vitiuin paleat,
ei Dei pariier longanimilas , et pauperum oppressoruro palienlia, et eorubadem demum viwdicla.

, \
. (49) , \,
, , , ,
, \
. \ ,
.
, . "
,
.
'
\ j
\ 0**
* , .
j
;

VEK^. 11. Dixii enim in : Oblitui $ />eu,

arertii (aeiem uam ne in fincm. U cuij permisstim esee dixiroiis aaimaB 6uae coacupisceniias
explere in valde absurdas decidit opiniones : dum
inlra seipsum repuiat quod Dous propri* providenliae oblilus eil, qua niundum gubernal, quod-

. "
, \
\ .
. , \ , \ ,
, \
.
*

,

.

.
,
,
,

Variae lectiones.
(4i)) Gi*cc sic : Xon enim imidialur, ut insilialorem aliqucm capiat, inimicum, tei fcram.

COMMENT. PSALMOS.

1:1

162

! * que ciibtoJiuin, el proteclionem suamita averieril.

prorsut nou videat q u fiant. Quod vero ait
, ,
, , * \ tff jt#m, alibi * acnpiiur; alibi vero
pro ommHo. Uirnnique lamen ad idein lendil rccto
, .
consideraoli : vermn predicia omnia inlelligl pos, \
stial de populo Jadaeorom , et de Cbrislo. Qnippe
\ ,
cum populus siaiul cum priacipibus ianoceaiem
. \
Cbrisium , et peccato omni prorsus eareuiem , et
,
pauperem propter nos effecluin , insidiosa obser ; , \ , \
varinl ut caperenl, omniaquc alia frceruit, qua*
, \ , \
superiaa dicta s u n l : et tandem posiquaui eum oc.* ,
cideruat, aposlolos efiam persecuii s i a t : ipei jue
" .
postretno a Romanis fuaditus fueriut di leli.
Y E R S . 42. $, Domine Deut meu$,
eia^tui
,
,

manusiua. Commovearis, i a . | i i i l , ad vindicum.
. , , ,
, .
Q
' manus tua, per tiittapborara dictum esl. Sulent enim qui aliqtiem casiigaut,
oi , . " \ , \, , mattiim erigere, u i plagas ac verber* inferaa. \ > l
\ ^ , aliler : Cum polentia lua excelsa aeiuper s i l , el I U blimis, nunc praecipuc quroo, i u q m i , tta omuibiig
/ * .
appareaL Per roanum cnini Dei , ejus poteiniam
iaielligere debemus.
* oblivitcarit pauperum tnorum in ftnetn. / /f
.
aem, hcic est, in perpetuuro.
, , .
VERS. 4 3 . quid irritawil impius Deum f
;
&%re ferens Prophetatara grandes pravorum I o
, miaum ausus, per inodaai inlerrogaiiouis aenitonem forraat: eldeincepe dubilalionem retpondendo
,
aolvil, dicens:
Dixii enlm in corde $uo, Non exguirel. Es(, iuquit.
. Q
%

u o d

v c r o

a i l

lauiorum scelerum causa, quod eiisiimant Daum

, , \ *
flagiiia eorum noii disquirere.
, .
V E R S . 44. Yto*es, quomam tu laborem, et furorem
,
,

. contiderai, ut Iradat eum in manut tua$. Quod a i i ,
Vides, per se legendum egl, ac slalim poslea sisten*
, ' , ,
* \ dain, ut sit aengus : Licet millics pravts i u
6 , - exifttiniet, ob tuam nimirum patieoliam i u in ar , , roganiiaro lapsaa : tu Umen, Deus, vides omnia,
qiiocuaqiie peaeiraas, el in omne* partes pervo , $
, \ - niens. Ideoque lu eumroa diligenlia boroinum om
. 4 , . nium iojuria affectorum laborem perspicis, iramque
; $ ^ et furorcm eorum quiinjuriam inferunt. Consde * rarc aulem, esl subtiliier discernere. Magno, inquii,
cum xamiue lu perapicls ul in futurum illos poenis

D iradaa. Ita enim boc in loco manus aign ficanl
.
juxta illud apostoli : Horribile uc limendum
eit inddere in manut Dei vhentis .
Tibi relictus ett pauper. Omucs a paupere avcrsi

. sunl, unde tuo tantum auxilio rrlicius est.
, .
Orphano tu erh adjutor. Tanquam ejus Crealor,
.
ct Dominus. I'acc lamen non lanlum de paupchbug
\ . \
el orpbanis inielliguntnr, scd de gcnliuiii populo
: \ \
qui diclain ob causam paiiper crat ; ei orpbanus,
iup\ , ,
, , quia paireiu c faclorem suuin non noverai.
l

\ .

. \
1

Ilebr. x, ZU

Contere brachium peccaloris malignl.

bracbiuai poieiiliam ac virce intcHigiU

V E R S . 15.

Per

1
163
E U T H Y M I I .
brachiiv ctenim robiir bominis consisiil. Pecca- i * ,
tor auiem ille esl, qni concupisceniiae dominanti
< >
jjiaervii [malignus vero iefliii proposiio acvobinlale
.
' propria pravue eal el acelestus : pro peccatore
ciiani et maligno ipsnm potee daemom* ro iulelligere.]

, Quaretur peccatum illius et mn iuvettielur. Quia

ai Dcus pcccaluin iUius exquisieril, el loDgaiiiiui* . , \
, ,
erga euai nou fuerii, alatim peribil judicaius morte
dignus. Iuieliigi eiiam poaauat ha?c verba de . \
, , Christo, iia ut praenuiiiietil ea quae PUatas erat
,
.
diclurus, quando aii : Nullam cautam invenio in
, ,
nomine ; item et quod ipse Cbristus d U i t : Nune

princep* hujut mundi ejiculur (orat, tt in me non ,

, *
inteniet quidquam . Nequa enini Pilalas peccaium
, aliquod iavenii propter quod occidi Jestis deberei,
nequeipse etiam daemon, lampore qao hitmactilaia ' *
, .
illa Christi anima ab ejus corpore separala esl, \t\
tantillum potuit iovemre peccaiom, umetsi ia boc
laultum incubuerit.

, TCV
VERS. 46. Dominus Rex c$iin seculum, et in $mcnium laeuli. Verba bsec ad eos dicia s u n l , qiti .
scandalizantur , quod pravi bomhies non sialiin
, \ .
ptiaiaalur. Regaam, inquii, el judicium D c i , non . , \, \
esi ad tempus , aed perpetutim. Unde licel
,
nallas aunc denl posaas, aliqtiando lamen eas da- . " \
bunt. Vel Christi regnnm praenunliat , qnod olim
, ,
<]uidem semper babuit u l Dens, sed posi resurre- . , \,
ctiooera eliam deauo aecepii u l hoino : Data ett
,
emm mihi, inquit,omniipotcilas in ctvloet in terra ;
, \
ila ut noa in prasenii iantum sseculo, sed in fuluro j .
tiam regnaturus s i i ,
Peribilis gentet ez terra ilfius. Pcr gentcs cos
,
, . "
intelligit hoc in loc<> qui cvangelicam leg^m non

aaaccperual. Geaies sHuidcm s\t\o. lege snnt. Pcr
* , .
terram autem illhte, lotnm orbem intelligU [ cum
. " \
dictam s i t : Domini ett terra et pltnitndo e/iu ; a
,
qiia hos eiterminandos esse prxdfeit] fide nitiiirnm
.
divulgata. Vel per terram Domini, rcgnum e,ns
intetligit, a quo onrmes decideal, qui maie vixerim.
YERS. 17 Detiderium ptupernm exandisti, Domine,

,

pntiaraihnem cordis eorum andhil aarh /uo. Do- '

-sidemim , inquit, pauperum , preparattoncm

.
i r d t s eorum , clamantia qtiodammodo ad te , ct

injuslorum dcstructiojiem optaulia , lu exaudisti.
,
Erani enim hi panperes praeparati et recit corde ' . " \ ac nullo vitio impedili. Yel fortassis eo perlinenl ;
lucc vcrba, ul prophetarum indiccnt desiderium, qui Incarnaliouem Domini oplabanl, c l prompli
.
eranl ad susccptioacm fldei: i i nimirum qiti postea
eain suscnperunt.
V E R S . 18. (Jl judiccs
pupillo et humili.
Exaudisli,
Kptvai .
, \
i n q u i t , et aiteadisii ut judex tieres orpbano el , \
bumili, el vindiclam eorum faceres.
, \ .
(Ji non apponat ultra magnificare u homo super
" xpoj0rj
{terram. Ut omnis bonio oppressorum cernens vin . ,
dictam , audaciam ac temeritatem dcponat, ncc
, glorietur quis amplius aui extollaiur super infe,
1

Joan. , 6.

Joan. , 5 J .

Malih. , 18.

Psal. , \ .

165

COMMENT. IN PSALMOS.

16

. , , rioree se: quod vcro a i l super lerram, sigiii!:

cat quod inter bomines.

.
.
'.
{ .
, 00
\ .

In finem Ptalmns
Dutid.
PSALMUS .
Pealinura hunc cecinii beaiug David cutn perseqtierelur eum Saul: e l in finem ingcribitur , qitia
coniinet prophetiam vindictee quam Deua ejus gralia in Saulem illalurus erai.

,
, ;

t \ ,
, ,
, ,
, . \ ^
, * \ , \ ; , ;
, ,

, .

V E R S . 2 . In Domtno confido: quomodo dichi$aninitv

mecr, Transmigra tn monU* sicutpasser? Cum l u g i rei beaius Oavid i n deserlum, suadebani ei bencvoli
ipsitis ut ad montes potius pcriransirei, ttuioieiu
illic eum futurum esse asseverantes. !lujusio</i
igitur amicos tanquam non recle suadentes , accusat presealiPsalmo. Ego, inquil, ronfido In Domino,
et omne aliud auxilium respui. Quare igilur dicitis
animae meae , boc est niibi i p s i , ut passeris imiar
periranseam ad monlest el veluti limida avis illic
permaneam ? Iliud observandum esi quod Propbela
wepenumero circumlofluendo per animam suam
seipsuiu intelfigit, ut in leriio etiam Psalmo diximus, i b i : Mutii dicunt anitnce mece.
" ,
V E R S . 3. Quoniam ecce peccatore* intenderunl ar
. cum, paraverunl sagiiia* $uas in phantra* Per i t t - ,
, \ ,
lentiim arcnm, et per sagillas praeparatas quae erani
. "
in pbarelra , lolum bellt apparatum gignitieavii.
\ . \
Vel quia bis lelis conlra fugienles utebaniur. .
* . aulern verba Gduciae ipsius David caueam ostendun'.
, , . ^ llac enim, inquil, de causa ego contido, quia pee\ , ,
calores sunl qui pugnanl adversum me. Ptccawt
\
eleuim dum temere ine insequuntur, et morte nm
, , , \
aflkere volutit, qui ei saltitis causa fui, quando occidi Goliatb , et quando a Saule sufTocantem ejeci
.
daeinonem.
l / l sagtltent in obscuro rectot torrfe. Pracparati

s u i i l , ut nog insonies perdant, qui tn corde niliil

. ,
non rectum gerimus. Ut bagillent vcro ex insidiis,
, , \ quod Graeca dilione, gignificanlius e x . ,
primilur [quae noctem significat quando luna ob; . \
ecurata est, et qnam Laline unico vocabulo djcerc
\ ,
poesumus obscurilunium]. Nam sl quis eolcmpore
. * , *
percussus fuerit, inimicum vidcre non poterit. Vel
. ' ,
aliler, gubintellige hic adverbium quasi, u l gil
3
D sengus, quod inimicisuiftma invidia, qua^i obscu\ .
rilunio quddam obtenebrati, non fio^noscunt, nec vident, quisnam is sit queni sagiiiare conleadunt,
quodqae adversUs amlcutn ci bch^faclorcm diriguat tela.
" .
T E R S . 4 . Quoniam qua> perfecistidcslruxerunt. Hacc
. ^ ,
est eliam alia flddcis causa. ConGdo, inquii, ea
; ,
eliam de tausa, quouiaui i Ii eum destruxcruni
.
, , (50)
quem lu in Rcgem unxisli. Perficere vero liic po , ,
suit pro \, et destruere pro dtjicere : quod
. ,
metaphorice iraclum est ab aediflcus, quae everiua , . " \ tur. Cumque lalia audeani, le iniipicum lutbcnl;
quem laineu noa suslincbunl, quia lcges eas
, *
everlerunl quas l u posuisli. Mandasli eaitu nemi ,
nem injuria ease alDcienduin mandasli eiiam innocentcs Occrdi non debere [ quae praecepta ab eis
prorsug negligunlur].

lYariiB lcctiones
i

J 6

E U T I I Y M H 7JGABKN1

163

Justutantem quid fecit ? Quid fecil, iiiquil, j u - ;

alus, u l hajusmodi perseculionem sustinere debe- , ; \
ret ? quod de eeipso Prophela dicil, veluli qui - ., . " )
juria eos minime affeccrit, qui sibi adeo fueranl

inimici. Vel de superna Dei caslodia et protectione
, , , loqui intendil, dicens : Deus qui proprie ac vere
, ,
juslus dicitur, qui oianem scmper odil injustitiam,
; ; .
qui solus recle judicat, quid fecil ? post tanla nimirum scelera quae ab illis palrata sunt ? numquid
fortassis dcspiciet aut non videbil ? Minime.
V E R S . 5. Dominus in lemplo sancto $uo, Domi ,
nui in ccelo tedes ejus. Esi, inquit, Dominus in
.
lcmplo Jerusalem; est etiara Domiuus sedens in
, \ , ,
coelo. Quasi dicat: Ubique adesl Deus, et omnes
, ?.
prospicit qui injuria afficiuntur : quod ex sequen ^^
tibus raagis eliam declarat dicens:
Oculi ejui in paupcrem prospiciunt, palpebra
01
ejus exquirunt filioi hominum. Non dixit Aspiciunt,


sed Prospiciunt, prolectionem illam niiiiirum si- . , * gnificans, quam ex alto habel. Oculi autem Dei , . \
inlelligendi sunt, exquisiia illa scienlia et cognitio
*

rerum omnium quie fiunl : palpebrae vero hujus,
^,
ejue cognitionis velamen. Palpebrae siquidem leg- T*Pt . miaa oculorum aunl. Per palpebras igilur signifi , \ ?,
care voluit, quod si quando videlur Deus non
* , $. "
aspicere, sed in abscondilis animi ac menlis mo- \ ,
rari, tunc tamen nibilo minus videi : vel quod
, , \
omnia prospicit, veluli qui non oculis tantum,
;. ,
eed ipsis ctiam palpebris inlueatur, et ex omni . , parle omnia cognoscat. Exquirere eliain idem est
. \ ,
quod cognoscere. Filios autem bominum proho , .
minibus simpliciter posuit. Pauper vero dupliciler C *
dicitur, patrimonii sciiicet possessione, ct virtu , *
Cum. Verum illiid manifeslum csi quod pecuniis
,
paupcrem, qui virtute dives sit, respicial Domi. $,
nus : quodqtie COntra, virtulibus pauperem abo * ,
minalur, quamquara pecuniis sit divee. Primum
, *
i&ilur pauperem Dominus respicit, qui rebus iis abundal, quibus secuudus iudiget: a secundo atitein
avcrlitur, qui iis caret, quibus abundal primus.
V E R S . 6. Dominui exquirit jusium impium.
,
Perlioc declaratur quid significent illaverba,
,
hominum; justos iitroirum etinjustos, quos impios
, \ , eliaro appcllat, qaia Deum negligunl, dum illius
,
pr.vcepla observare conlemnunt.
.
Qwi autem diligil injustitiam, odil animam suam.
,

IIJDC est aulem causa quare conOdal Propbeta.

. \ , \ ,
Documentum praelerea continenl baec verba, quod D injustus quisque vitae propriae morlem operatur,
, .
animae suse inimicus effecius. Pravis etenim
*
c sceleslis aclionibug suis, Deum semper magis
.
Srritaiac provocat adversus animam suam.
V E R S . 7. peccatores laqueot. Addu

.

cet, inqiul, Dominus supplicia super peccatores, , ,

quibus detenli a pristino impetu compescenlur.
, , * ,
llac aulem pluvise metaphora, suinmam supplicio- .
rum abundantiam ac perpeiuitaiem dcnotavil.
.
Ignii el lutphur et spirilui procellce pari calich

]. Ignis quidem efficaclssimus est; sulpbur vero

.
*
pinguis et crassa illius esca. Hoc eaim foaiilis
, *
geoere, ignis vatde natritur. Spirilus etiam seii
^ ^

1<59

COMtfENT. PSXLMOvS.

170

. , ventus pari roodo flamniam c i r i l a t . IIoc aniem

SIIppltcii genere Sodomam olim eversam fuisse Ic . ,
gimus. Scnsns ilaqtie cst, quod pars caticig. Iioo
, ,
tst pars sttpplicii a Deo infligendi, iguig est et
\ 6 \ .
stilpliur ct gpirilus, boc est ventus, convcriens.
,
, ; - Quod si ?el sola iiajus alwis pars adeo intolt-rabilis esi, quid dicendum cel de reliqtiis eupplicio \
rum parlibus, hoc est, de aliia euppliciomtn gc , \ *
neribus? Ssepenumero enim apud Scripttiram po'
,
,
, , utam-el calirem pro poena positoin invenire liret,
itt i l l H d lsai : Exsurge qnct bibit pocuinm rurntv,

et culictm ftiroris', ei quse seqatinttir.
Y E R S . 8. Quoniam juttut Deminxs et jntlitias A\
" * ,
^lexit, ccquilnUm
vidil vultut ejut. Qtictnadmndtim
,

.
Deus sanctas est el requiegcil in sanclis, rta ctiam
" , \
, * * , - justus esi eljuslilias diligii : unde injtisto* omnes, et eos qui iajuria aliqitem afficiunt, ptimre
* ^
sotat. Q ia de causa bealns David sibi tnagis citlt
dendttin esae dicil. Haec eleaim ralio est c l con . ,
elHsio quare (idnciam habeai, de qua U\ prmcipio
, ,
Psalmi dictum csl. Quod vero a i l : MauUalem

$ ,
vidit tmlinsejut, seu (tit in Greco verius b.betur)
\ * \ , .
reclitxdines : idein gignificai, quoil, Jutlitia
dile
. * - tit. Nam queiu quig amai, eumdem etiam libenter
mluelur : quemadinodiini conlra, ab ilta quem *juU
.
odii slalira averlilur. Per vulliim vero seu fatiein
\ , \ ,
Douiini, inielligiimis poleHliam videndi qne est
, . ,
HI Deo.[Ei bsec quidem inierpretatio dicta esl protii
, ;
congruii bisioriae beati David. Convenil eliam hk*
, \ , \ C Psalinus cuilibel oppresso alque oppugiiato a visi, * , bilibus seu eiiam invisibilibus iuimicis. El tmtc ea
, . vcrba : Quomodo dicitis animw mew? dicu eseo
(51) \ \ , - inlelligantur adversua cogilatiouce qtiie suadcnt
\ . iranscundum csse ad spinosa qnodaioiuoda el prjccipiianlia consilia, quai (idelibus inacccssibilia
, \ (54),
sunl et non tula : cujusinodi illa sunl, quod for\ . ,
luua oinnia ac caau rcgamur, quod non stl DIMIS
; , \
qui scclera ulciscalur, el quaecunque alia bujus \ , niodi. Quinimo et adver^ug daemones, dicla essc
.
inlclligi possont, qui conanlur in bujugmodi nos scntcmiaa aique liaereses ioducerc ; per peccatortg
eiiim inlelHgi poggunt tam injusli liomHiPs quam pravi ikcmones. El pcr arcum el sagilias yel bscnticorum insiruuienla iniellige, vcl /COgitalioiirjm absurdaruin impetus : Cl qua soquuniur Psabuo
juxta bujusmodi analogiam imellige.
. jy
Jn /ifiem pro octaxa Pialmus ipsi Duvid.
'.
PSALMUS X I .
\ , \
Pgabnug eamdem babel inscrrpiiuntMii cum
, \ . \
eeiio, abi eain abunde sttmus tiilcrprctali : ct
propbcliam paritcr conlineX tam de Cbristi rcsttr \
reclione quam de fidelium oppressorum viudicta.
, \ .
El aliter: Cbristi btimaailas, ftaeni pr.i*aciiti9
\ *
viiae fttiscepti per moriem : el ociava, boc esi l>o , ,
miuica die resurrent: quse dics, c l prima diciiur,
,
lanquam dierum omniunt principium : l octava,

qia rursug \ml seplimam dicm, boc cai posl
, \ , \
ha.

LI,

17.

Varto lecliones.
(51) ..
iij-t) hjus loci scnsus c s t : lnjnstt et pravt homtnes.
PATBOL. C X X V I I l .

171

E U T H Y M I l ZlGABENf

112

Sabbalum, redit. Pro oetava ctiam, cl non Dft . , ; , *

,
oeiava inscripium esl. Neque eniui doect Psahmis,
, , ))
quid sii oclava, sed rogal dicm iSluiii cilo advenlare, ut liomincs nimirum, qui sub saeva dxmo- ,
ntim opprimunlur lyrannidc, aiquc idolis ser , \ >
viual, lanlo cilius servilulis jugo libcrenlur : ei
.
dxmoncs commissorum in Dcu.n criminum poenas
luant majorcs.
, ,
.
V E R S . 2. Salvum me fac, Domine, quaniam defecit
, ; ^ ;
sanctut. JVJSIUS is dicilui* qui bumanis in negoitis
; , ; ; ; ,
ab eo quod boiicsluro esi, non dcclinal : sancltis
; .
vero [cum apud Graicos duplici dicatur notuiiic,
,
iiiiniruni ut hic, el ; (uiraqite etitm diclio
* . ,
sanctum signiAcai) consequenicr el in duplici sumi
# \
polesl signiflcaliune]; ille aiitem proprie ooio;dicilur, qui pieialem et religioncm colil, qua* ad Deum * 6 .
' \
pertincl, ; vcro ille qui per semilam virliitum,
divioitaiis cflicilur pariiceps. Haic auleiu viriuhim
, nomina, scalae quodammodo comparari possunl,
, (53), per quain qui gradiunlur, perveniunt ad Deuro. Alibi
*
etiam diiimus quod apud Scriplnram, jusuis sa> .
pcnumero is dicitur, qui nonsolum juslilia, sed

omni virluttim gcnerc oritalus esl : scd dc htijus- , 6 .
inodi justo nunc nou est sermo. Bogat igiiur , \
Propbfla salvari se a malignis boimnibus qni .
prsevaluerant, cnai sancli bomines qui olini ftieranl ora Deutit, pariim nione, partim eliatn lyrannorum persccutionibus prorsus defeciS9enl: tameisi lortassis aliqui adhuc essent, qui bumana bao
jtislilia alque (ut ila dicam) ex parte jusii esse viderontur. Sermonem autem suum Prophela ex
rorttin babet persona, qui Evangelium eranl suscepluri. Tunc enim maxime sancii defecerant, t*uando
Cbrislus in carne ad nos advenit.
1

Quoniam diminuice tunt veritales filiis hominum. C "

al
Sancli quidem penitus deicceruut, verilales vero
. , paucne admodum reliclae gum : sccundus enim
,
casus bic pro terlio sumiiur. Quandoquidein in
. , \
rebus majoris momenti, menliri solent, qui in
\ *
, .
parvis fueranl veraccs.
V E R S . 3. Vttna locutut esl nnusquisque ad pro

ximum suum. Vana hoc est deceploria. Nec alienos

.
l i n t u m decipiebant, sed familiares etiam et doinc , \ .
, , slicos. Proximum enim non loco, sed familiaritale,
.
aiquc amicitia, aut alio conjunclionis vinculo,
propinquum vocat.
9

Labia dolota in cordt, loculus esl mata.

Pcr dolosa labia, dolosuia ipsutn inlelligil (veluli a
parle lolum), qui in dupiicitaie cordis el meinis
suse, inala ac noxia loculus cst, aliam inlra aniiiiuin senieotiam servans, et aliam verbis exprimeas.
V E R S . 4. Di$perdet Dominu* umverta iabia dolosa,
el linguam mugmioquam* Apud Scripluram sacram
s<apcnumero optalivura moduni forinari reperimus
iu fuiurum Uidicalivi, vcluii aunc. Opiai enim
Propbcia ut dolosi peniius perdanlur, et i i pariier
qui advereus infirniiores quosque gloriari ac jaciare se solent, ct de seipsis magna prxdicare.

. , ;
\
\ *
* .

(,

^.
*
,
\ . ^ ; , \
, \
. " \ -

Variae lectiones.
(53) . .

173

COMMENT. 1N PSALMOS.

174

^ - Vel eorum fiituram cxlerminationem pwdicit : ci

dticciis quinam ii stul, qui suam inagnificanl l i n ,
gnam subjicil :
V E B S . 5. Quidixcrunt: Linguam nottrim mngnifi Tfjr . sv , - cnbimus. Eos, inquil, qui iirtra se cogilarunl d i <:cnlcs : Magnificabhuut linguam noslram, boc csl,
, \
fttagna el jaciabtimla qu;?dam pra?parabimus, q u
.
noslra loquatur lingua.
Labia nostraapud nos sunt, quis noster Dombiut
,
ett? Qui et illud dixerunl : Kos labiorum nostro ; ; , > '
, \ rum polcslatcm babemus, el quemnam deinccps
Umebimus : ul ista non dicamus ? et quis t r i l qui
;
scrmones noslros compescai ?
;
V F R * . 6. miseriam mopum gemilum
"
,

, paupernm nunc exsurgam, dicii Dominut. Diclio

. Tbvvv, \ , nunc pro lunc accipienda est, boc esi, cum opporiiinum tcmpus fuerit, ttt sil sensus : Tunc, inquii
, * , ,
Cbrislus, rcaurgam e sepuliura propler eoruni
\ , ,
mheriam, qui ignoramer in errorem caplivali sunl.
* ,
Miserta auiem iila damoris loco eis fuil et geiui \ ,
tug : jitxia ea quae supcrius diximus tn Psalmo I X ,
* , ,
ibi : Non est obliius clamorem pauperum. Oici voro
.
hxc a Domino audicbal beatus David propbelicis
. \
auribus suis. Inops, juxla Graui nominis etyniolo ,
, giam, is dicilur, qui a slatu giio decidii, qtiem et
nos dicimus quasi sine opibus, juxla dlud : Inopct
:
(acti tunl divitei. Pauper vero jnxla eamdem Graeri
. \
nominis etymologiam, is dict potest, qui proprio
, \
labore necessariuin sibi viclum parar, cujusmodi
u c r e

fl<lcm

\ , \ C *
P
euscepUiri erant;
quippe qui bonis ontnibos privali, propriis manibus
. ' \ \
> - neccssaria sibf omnia paravmiul : lamelsi sappe, , , , nuinero promiscue alterum pro altero accipiatur.
, , ; , Possumits et aliler dicere, Deus propler afllictorwin
\ * . gemitus el miseriam, dixil : Nunc movebor, ieu
ulciscar, boc est, cito ac stalim id faciain. Decenlerlamcn ac digne Deu intellige vcrba illa : Movbor,
ex : VindUam tumam, laraetsi bumano qnodam more dicia sunt.
Ponan itt satutari, iibere agam in to. Cmn
, .
, de resurreciioue iuemincrit, meininil el sepiil, \ lure*sermonem faciens de morie quam in rruce
. , \, \ , sustinnit : ex Christi nnim persona kxc etiam
, , dicta eunl. Ponar, inquit, boc csl infigar, in cruce,
. ykp . qiiam salulare illud esse credimus, de quo ntinc
^ - loquilur, quippe cum hoc crucis jaculo, Chrisus
lyrannum dacmonem Iransfixeril : undc et salvavit
, , \
nos, el iiberUlem nobis erroribtis liberam ac salu \ \, ^
^ , ^ larem donavil; el cum anlca infirmi csscrnus, for, lcs contra d?emone reddidil. Quod vero ail :
\ |5 , Libere agam in eo idem sibi vull ac ei diceret,
, , qiiod in ipsa cruce publicabil ac Iiborc propalabit
, \ " oecuUam antea, alqtie ignoiara poteuliam suam.
Nain tt velum templi lunc srissum est, et eol o b t o
,
, \ ^
nebralus, et lerra commota, et petrse discissa;, cr
, , .
admiranda alia contigerunl. Yel aliter : [ quia
Grjecuin verbum , ut fulurum mdiuni, tam arlivam quam passivam significaiionem tiabot,
legere poies alio modo : Ponam in talutari* boc eai], Ponam eoe in salutem : hoc est faciam eos snluic dignos; in hujitamodi eliam salule libere agam : boc est Hberc loqunr, et palam omr.ibns
declarabo vires meas.
Kvplov, .
Vxas. 7. Eloquia Domini etoquia catta. Cum DoR

176
175
EUTHYMIi ZIGABENI
minuin narravcril lixc atquc tlla dixissc, nuuc dc *a\ , \ \
vcritaic smnonum ejus teslimoiiitim redd.t, di- ,
ccns, qitod munda ac pura sunl ab omni iiieu- .
dacio.
Argentum igae examinalum probaium terrae. Adeo
iminda ac nitida suni doqoia Dei, ab oimii dolo
i\ ab onmi deceplionc, ul argenlo coiiflaio, quod
viliori omni carere solel maleria, ptuiiatc ac inundilia sua possinl tomparari. Probatum vcro terras
dixit, pro, in lerra. Fabri clenim conflatum argcnIIIIH fundimt in lerram. Yel Probotum terrce, boc
esl, ex lerra. Dcindc banc eloqiiioriim Dei mtindi*
liam adbtic niagis cxlollens, addil:
Purgaium $eplvplum. Sepluplum, bocc&t, sarpius.
Solcnl enim Hcbraii scplios poucrc pro pturics.
Argenium atitem quod ssepius counatuin csi, mun- ^
dius oniuino ac purius csse solcl. Suitt igiiur oloquia l)ei vera el nilida, ac sitnilia argcuto Sinpius
roiiflalo. vcro dicil, non dimimitivo ulens, eed
quia oracula eloquia, proplcr eoriun bretilatem,
appellare consuevcranl. Paucis enim liitcris niaximain cogitalionis vim coinplecicbanlur.
V E R $ . 8. T I I , Domine, cuslvdies nos, el contervabis
nos gmeralione hac ttt scrculum. Tu nos, Dotniue,
custodies ab exterioribus iniinicis, c l conservubis
ab iis qui iulerius insidias parant. Vcl custodies
quidem a praesenii gcneratione, et servabis ab iis
qui poslea in sajculum futtiri sunt, boc esi, scmper
el perpetuo proieges nos. Nam cl fules eorum qui
Evangclium suscoperunt, ab ilJa genciatione stabi- C
lis permansit : el in saeculum adeo inanebil invicta,
tii ncque gcnliles, qui apcrle eam opptignaiit, nc<iue haerelici, qui inlra nos clam contra catn insidias disponunl, prxvalere possiuU

,
$.
\ , .

, \ ,
.
\ / , ,

,

.
, \ * ,
.
,
. ,
. , *
, '
.
, .
, ,
,

.
,
, .
" \ ., ;
,
,
, /, *. \

, \
, , ", * \, ,
.
.
,
\, ,
. \ \
, ,
\
, * , * ;.

V E R S . 9. 1H circuilu itnpii ambuianl. Uudiqne,

inquii, nos circumdaut, obsidere certames fidcm
iioslram. Elboc si de gcnlilibus inlclligas. Quod si
loqni Propbelam inlelligas de baerciit-is, dicaiur :
Ambulant incircuitu, hoc esl, non rccle, scd oblique : cum sacram omncni Scripluram perverse
iulorprclcntur.
,

Secundum altitudinem luam magni pependisd

, \, \ ,
filios hominum. Tu, inqiiil, in cruce exallatus suni- .
main de bominibus ctiraui babere dignalus es: ^ , *
. , \,
qtian ob causam morleni etiain subiisti. E l quod
\ , . " I I \ \
ait Magni pependisli, Graece babclur :;
,
l qucmadmoduin apud Graecos vilipensio
diciiur el neglectio, ila ejus contrarium. , , \ .
Vel aliier luin ad coelos usque exaltatus, assum \ ?
ptionis nintirum luae tcmporc, magna in humanam

naluram contulieti boneficia, iuisso ad eani Spiritu
, ,
Paraclelo, qui aposlolos Hluminavii, aique inEvan . golii praedicationeiu ditcxil. Polest eliam bic Psal, \ , \ , \
inu* juxla bislori;e sensum acconiuiod.iri bealo
David, illopolissimiim leinporc quandoeum fugicn- , \ ; ,
cTa ,
tcm a facio Saul, quidam sc,ci amicos ftngcntcs,
. \ lcnlaveruul, ul in p^rseculoris inanus cum Irado^
\
TCDt. Quorum inUdclilalem, snuulalicncm. dolos

COMMENT. I N PSALMOS.
178
177
. , el scelera hoc Psalmo reprebendit, unicum ad pro xbNvr ,
\ , ptiam saltitem Deum invocans : qua&t nulla jain
. Ei \ amplius ei spee superesset in atixitio amicoruti),
) , qui sese bostibus*adjunxissent, ct quoruoi intcri tum liic praedicit: ipsius eiiam Saul ac socUrum
, \ jaclantiain evertendam essc praenuntians. Pro oeta \ ; , \ - va Tcro iuscrtptus esl propter illa verba, Suuc
, ; resurgam : quae lamcn resurrcclioni Salvatoria
congi uere magis videntur. Nam . quis irabcre
*
;. , , velit sensutn ferborum ad beaium David, tanquam
ipse audivcrit Deuin promitlenlcm seei, insidiaium
.
lempore in auxiliijui adventurum, et ad ejus vindictam : el posilaruui insttper paupercs omncs atqiio
iiiopcs in saluCe, demuro libere se acturuai, boc esl, fortcm acjustumse couspiciendutn csse, pro
pier illoruui saliitem : si quis, inquam, seosum Psabui iiluc iraliere volueril, non videbiiiitur verba
Psalint iiiscriptioni, Pro octavo, convenire. Sci< ndtiiu est eiiant, quod salutarc bic nculruni nouuu
subslanitvuin esl, et potitlur pro saltile.
In finem PsolniHt tpii David.
16.

PSALMUS X I I .
.
Posl adullcriuni Bersabe et post caedem Uii;r,
,
, cum in variae htcidissel calatnilates bealus David :
; \, qtiippe cum et filia ejus Thamar ab Aiunion fralre
fui&sel cormpta, el Amnon a fratre Absalonc i n ; \
leremptns : unde non roediocris confusio tn rogia
,
\ \ - illa domo orla esl : pracipue cum ipse Absat.ui
poslretno tyrannidcm eliain affeciaverit, r t paircm
, regno cxpttl.ril, etcrescente in iminensum furorc,
,
, - copias ettain collegeril et perseculus sil palrem, i t
iuterimere eliam eum conatus s i t : citm igitnr in
, \ '. ,
lias omues caiamitaies incidissel beattis David, aixa\ . \
que animo eas semper revolverei, exisiitnavti sc
,
\ , ^ ob commissuin adulierii, el caetlis crin en laniia
opprimi uialis : ct quan*juam ohm atbi rcmissmu
,
fuissel peccatuin, veritus lanwn se a Deo fuisso
. \ ,
, \ ; dereliclom, bunc Psahmim conscripsti, posl icr , , lium, quando Cliusi fregil consilimn AcliitOi.hel, ut
, \ - jaiH praidixinius. Iloc aulem Psalmo, et Absalonis
fllii cogilalioncs explicavit, el quae evenlura cranl
. . *
pra*dixit: atqtie ideo in fxnem inscripius cst : qnia
^ ,
profligalionem Absalonis pnrdicit, quse vpmni flncm
;. , \,
erat consecuttira. Exsullabit, inquil, cor meum in
\ .
a

talutari

tuo.

V E R S . I . Utquequo, Domine. obtvtscent mci fir

, , ;
* - ftuem ? Oblivio esl meinoriae d^pcrditio. Ooo vcro
omnia ptaesfntia sunt: noc lanium actiones nostrac,
, \ , \
sed ip^ius eliara meniis cogilalionea ac motus.
. \ , , Oblwsci vero dicimus Denm alicnjtis, quaudo ob
. , illius delicla curo Deus derelinquit, lenlarique
permiuit alque alOigi, ut flagello erudfalur. /)t flnem
\ , .
aulem po>uit pro diu.
Vsqueqno averlis faciem tuam ? Facios Dci


-'
polentia illa in Deo est, qua aspicit nos, ac custodil
; \
* , ; et beoeliciis donat. Aversio vero Dei contraria
operalio est: quando nitnirum indignos quosquc a
,
custodia* et protectione siia avcrtii, lanquam ea
, *
. , opereutur qire in ipsiiis conspociu abominabilia
videri possint : veruin liuinanis loqucndi moilis
\ . \ Propbela divinag nobis actiones cxprtmil. Nam qui
, aliqoein derelinquunt, ilHus paritcr mcmoriam
, ,
perdunt, et qui aliquoa averiunl, au>pliu v uon.
.
vident, a auibus aversi sunt.

EUTHYMU ZlGABENl

80

V E U S . . Usquequo ponam consilia in anima mea,

*
dolorem in corde meo die ei nocte? Sollicilus, i n , ; qutl, ac cogitabtindtis, quo pa( lo valeain a cala- \
itiilaiibus liberari, et viaui uttliaoi invei;iens, assi- , \ , 5cfuis doloribu* premor.
.
VERS. 3 . Usquequo exahabilur biimicus meu* $u" ' ;
per me ? Parricida, inquil, fllius Absalon, qui jain
;, , *
diu fueril conlra me (ex eo sane tompore quo
; *.

Amnon fralietn interemil), usquequo exaliabitur ?

, \ . ,
Iloc est, Usqucquo prospere ei ouinia succedent
* ;, , ndversuio me ? exlolJere enim se soleiu aique
. " ,
erigere capul, o w n ^ qui laeli sunl, et qutbue cx
, ,
aiimii voto cuncla coMiiiguni : conira vero bumi, \ , les ac demissi, qui moesli suut ac Irisles. Possuuius
.
ei iirimieuin dxmonem iulelligere qui tenlationum nobts ac calamitatnm csi causa, duoi affiiciis ias u l i a l ; qiiifiimo ei gravius eos cliaai aflligil, qui divino aiuilio destiluli sunl.
V E R S . 4. Re$pice, exiii/t me DomtM, * metis.
!.
, '
Verbo averth conveuienler apposuit verbum rf- . ,
putf.-Dignum uie eificiio, inquit, benevolenlia : res- . ; *
pice ine graviter aniiclum : et miscrlus, emn cxaudi,
, \ , , qurle advocat m auxilium.
; .
Itlumina ocutos weo$ ne unquam obdormiam in
,
morle. Est elenim super me circumfusa Iristis
.
calamilatum nox, detenlique suiil oculi niei a
, ; mceroris eopore. Solent enitn qui moesii suni facila
; in somnum deferri. Dpbtre sciJicel cordis gtavedi- ,
nem quamdaui ac leaebras HI corporis oculos im- ; . ,
mtllente. Tu igitur eos ilkumina : hoe est concedito
, %
Ht recte ac pure videant. Et gauditim insiilla cordi
, ' ,
meo, ita u l exsullans, somnum ab oculis expellai, , ,
ne aliquando fortassis bujusntodi sonmus.ob dolo
' ,

n
9
|*i|fwn% w
*
ris mei vaslitaiem, desinat in inortem. Vel o c u - ^ ' ,
108 ipsius aninaeinlelligil,weiileni ipsaui niinirum,
. " \ 5 Uftt,
seu intellectum. Uiumina, inqnit, inlelleclum nieum
, ;
peccali catigiue obscuralum, el libera me ab
, ,
bujuamodi lcnebris, ne aliquando mori nie conlin ,
gal morle peccali, quae bomineni virtulibus mor ,
tuum reddii: vel ne morte desperatiouis moriar,
\
exsiincla ac mortua omni spe quaru in te habebatn.
V E R S . 5. Nttquattdo dical inimicut weu$ Prasvatui ",
odcersus eum. Nam si quid bujusmodi acciderit,
. ,
meam inimicus morlcm sux ascribel pofentise : ci
; ,
queinadniodum ab iniiio iile mibi cabmilalum
^ . "
omnium causa fuil, ila ct intetiUis nuoc iuisse
, , \ .
gaudebit. inimicum vero et visibileoi el invisibileiu D
potes inlelligere.
V E R S . 6 . Qui tribulant me exiullabunt si motu*
01 ,
.
fucro. Si flucluavero, inquit, ab illa securitate ,
quam in te babeo, inimici mei lsiabuniur, epe- , ranles me deinceps facillime io pra?cops delalum
, .
i r i , veluli qui nuUam bascra aut fundauiefttum babeara salulis.
. ;
Eqoanlem in misericordia tua speravi. Po&tqQatn,
^ , ,
inquil, ob scelera qux commisi, fiduciam omliem
,
abjeci quam anlea dc virtuie babebam, quod reli.
quum est, modo in tua tanlum spcro ini&ericordia:
tamelsi abuiidanlissimum hoc mibi reniedium esse
noverim atque inexbaualum.
%

f81

COMMENT. 1 PSALHOS.
182
ExsultabU cor meum in salulari luo. Praevidene
.
J
propbeiii-is ocults inimici profligalionem beatus
.
David : Lxlabor ego, inquit, de saluie inibi a le
* , \, praeslila.
\ .
"^
, .
*
, . " \
, \ . " .
\ .

Cantabo Domino qui bona tribuit mihi el ptallam

nontiui Aliissimi. Caniabo or<\ psallam vero Psallerio ; vel, Obleciabo u, inquil, coiilemplaiionis
sludio el vitae iueae aclionibns. Acioirniodari
etiam polest bic Psalipiis oppressis omnibus et i n juria afleclis.
ln fincm Ptalmui ip$i David.

AuCifi.

.
PSALMfJS X I I I .
\
Finem rernm polliceltir hie Pfcalmua quae in eo
,
pranunlianlur. A!ii dicunt praedioi hic, ea quae
\ - ' Ezecbiae regis lempore evenlura crani in Jerusa, \ '
lem, quando civilas obscssa csi a Scnnacberib
\ ' ! , \ ,
Syro; alii vcro ea qna* ad lempora hicarnalionis
* >. , Cbristi pt;rliiu*ni. No ulramque cxpositionem re .
fereintis.
,
.
Vtns. i . Dixit iusipiens tit corde $uo : ISon ett
Deus. Insipicns Sennarberib, dixit in corde sm
.
Dcum non essc ; Deum, inquaui, JudiEorum. Quod
si sapiens fuisset, in biijusmodi erroreni non ossel
, , \
prolapsus, prseeipue cum andiret assidue quanla
* ,
Deus fsracl adverstis eos operalus sil, qui Judxo .
rum genlem oppugnarc conati fueraul. Cum autem
* , \
boc pacio in corde euo Deum jam neglexisset,
,
- addidil el aiiud facinus : ut verbis proprio ore
, \ * :, * ( prolatis ei palam maledicerel, quaudo principem
cxercilus sni Rapsacem inisid, qni ad moenia
.
civitaris ea populo aiinunliavit, quae bisioriam illam legeniibus libris Rcgum licel inspiccrc.
,

. \ ,

, .
, > , \ . \
, \ , . * \ *
, , .

Corrupti $unl abominabiles facii sunl in *ludiu

$ui$. Sennacherib nimirum el qui ctun eo erant,
rorrtipli sunt, quando a recla epuiione deciderunl:
insuper et abominabiles facti ob nefandas eoriiiii
acliones. iurgiis quippe Deup impelebant, infirniitalem ei alque LnpoleiUiam iinproperaiites
quasi Deus noii essel. P i l e r e a ei Dei i n lcmecionem miuitabanlur : cumque adeo jaclabundi essenl, ebrielalibus insuper ac iibidinibus
innnersi erant el cotuqtiinaii. Conslrui eliam poleal
nioJo Corrupti sutit iu sludiis, ei abominabiles facli
r

bic versiculus per figuram byperbalou, boc

sunt.
Non est qui faciat bonum. Nulius, inquit, inlcr
.

eos bonus esl, sed omnes sunl pravi.
, .
V E R S . 2. Dominus de ccelo prospexit ad filio ho~
I
minum, ui videret, si ett qui inUlliyat, aut qui re , , * ~
. \ , quirat Deum. Ad filios hominum, boc eat, ad illos
, , bointucs, qui iia disposili sunl, ut diximus. De
, . , * - cozlo vero idco dixit, quia opinio quasdain esse
videlur, Deum illic babiiare, juxia qnod alibi di ^,

clum est : Qui habilat in ccelis irridebii eot *. Pros. , ,

pcxil auleni ul viderel, si quis inlcr eos esset, qui
,
ex
miraculis et prodigiis Deum inteliigeret, aul
, , '> *

saltem qui cxqnherci eum, boc cst qui invocarcl,

, *

Psal. xxxvi, 15.

1**

KUTHYMII Z I & A B E K I

jitxia illud : Exquhhi Dominum et exuudhU me *. ; , . licet aliquibus quidam eutti iitlcllcxcruil, pe , ; ,
jora laiiicu setlantur. Ilumano autctii moro ox
\ / ,
l.ressit Deuiu Propbela, quasi ex alto cwnactilo .
procumbcre c l spcclarc : cum tanicn el tibiquc sit
. , \
Dciis, el ouuiia exaeiisstme novcril. Obs;rvumIum
,
tiam qaod hujusuiodi loqiiendi modtis sa>p<> apud
, ,
' .
Scripiiiram rrpqi-ilur. Et alitor liis veibis significare vi<J. uir qnomodo Deus oinuia vidt l <l spiclal, qiiasi qui ex. coela prospiciat in terram, ct
to^ioscal oiiiiiia, et nullo ei iinpcdiuieiilo tantum sil intervalluiu.
VERS. 3 . Omnes declinuverunl, simul inutites facti
,

*crt
suut, esl qni facial bonum, non *1 usque ad
,
. :
unum. Declinaverunl quidcm in jaoi coiuiiiineraia
; studia atque exerciiia; iuuliles \e.to facli suut,
. * , \
adco aboiniiiabilcg essenl ul inler ipsos 11- y *4.
ijue unus etiam repcriiclur, qui bonus uppellari
possil.
\

ol

VEBS. 4. Nonne cogitoscenl omnes qui optrantur

;
' , /
irtiqutiitiem *Pcr iiilenogalioncm boc legendum esl.
, ,
ul btijusinodi eflicialur sensus : I i qui Deuiii Israul
, *
dixeruul veium Deuni iion esse, qui el Hngua stia
\ ,
ct otmiibus allis voluptalibus adeo inlemperautes
; ; \ , .
&unt, nonnc aliquando rognosceiil quod Ju<laoruni

Deus, verus Deus esl f C.erie aliquanlo id co . \ ^gtioscrnl, qtiando uirnirum centum octoginla quin , .
quc inillia corum i n l r n m p l a ciunl ab augclo D i .
" ;, \ *
Ipse etiam Sennacherib lurpiler fngictts luiic co, ,
guoscet, quisnam fuerit qui in boc populo irium'
pbum erexil. Nec tantum, iuquit, Assyrii, sed
omnes etiain gentes, ubi lanlam illonini sir.igem Q ;
lidicerinl, cognoscent Judneorunt Dciim, qni ita co*
perditlii.


,
V E R S , 5. Qui comedunt populum meum in cibo
.
,
panis, Domimtm non invocaventht. Ilic vereiculus
* ,
cx persona Doi proferemlus esl. Nli, inqiiil, qui
iribtar cibi panis, populum meuiii coiftumuiil, ore . ; ,
niniirum obsidionis, famisct uitnarum, i i , iiiquaui, \ \ ,
me omniuni Deum non invocaverunl : boc esl ,
. * \ 6\
Deuni non appellaverunl. Possunt el populi omnes
,
Judaaorum, qui, obsidente Sinoacbcrib, erani in
, 6\
Jerusalem, dici popultis bcali David, veluli qui ab
, , .
illius rcgno desconderiiDt : alque boc paclo ex
ipsius Prophelai pcrsona vcrba versiculi etiaui polerunl p r o f c r r i ; et Dominain, lunc, non se ipsmn
Propheia, seuVDeum hitelltgit.
Jllic trepidaverunt limore ubi non timor, D
, oi . '
Ezechias tunc el qui cum eo erant in Jcrusalem
\ ,
limuerunt polentiam Sennacberib, qui limendus , * ,
, >. ,
non eral. Neque enim dicebat ut Judaei Assyrium
: bunc tinicrent, qui eum Deum sibi adversanlem
baberel, jure eos perlerrere non poteral, quod cx
, *
Kcquciilibtis magis declaralur. [Illnd lamcn adverlenduiii, quod aliqui legunt : Cnju$ timor,
t jiis leclionis diversilas ex vicinitale provenil Graecaruui vocum.]
V E R S . 6. Quoniam Domlnus in gtneralione juslo" . 5%
rum $. Per jtislos hic fideles intelligil ac pios in
\ ,
Dciim. Talis cral Ezecbias rtsx, qui magna cum
.
pielatc ac religione in Deum, subjeclos sibi popu, . "
)<>s rogobat. Gencrationem autera singulari numero
\ >
%

Psal. , 5.

***

COMMBNT. I O S A L M O S .

186

, ' ; d i x i i , quia Israclil* omnes ex una toot radice.

. \ ; Vel alitcr : Illic trepidaveruRt, Semiacberib oimi , ;.
rum, el qui cutn eo erant, ttmore Dei, cojus Dei,
\ ,
aitlequam experimenlum boc samerenl, i w l l u t
, , \ apud eos fuerat limor. Et cauta quare pottBodmn
*
tiinuerinl, boc versiculo declaral Prephela : qtiia
, scilieei Deoa irt Juikeomm obsesftorum generatfcMie
, aderat, el pro eie pugnabat. Vel aliter : Trepida , ;, * verunt Assyrii, iimore Ezeebiae rcgis, eujut *
.
eral limor; boe esl qui ilmeri non debtbal, ctini
ipse potius ab eis maiime forniidaret, eispoctarelque se una cum tiDiverso populo, sequenti die i o terimenduin ease. Nam curo oceiderenlur Assyrii, eiisiimamnt ee Judaeorom rege occidi. E i b i t
itaqiie cognoreruni, queinadmoJtim Deua Jud&orum, vcrns Deus est, eiwt Uniam populo opem ta~
lerit.
,

Contiliuminopis confudi$ii$, Dominmi autem
. '- eju$ . Ad Assyrioa serntonem dirigil. Voa, i n , ', \
quit. Aasyrii, Execbtaeregi* univerto belti appa ; , \
raln inopis comUiuiu neglexislis ac vilipendialit,
. ,
qnando omni aba prorsos aalulc desperaia, in sacco
, \ el cinere con/ugit ad Dominam. ld enim intellt . *0 ,
gens Sennachtrib eropil hujusmodi coneiliwii ve, . , ,
luli ioane alque inuli e deridere : verum Execbias

in beo reete tpem aam collooaverat,abeo taniHro
, .
aiixilium potlulans, qui vere illud poierai praaiare.

;
V B M . 7. Qui$ dabit ex Sion iatulare
,
Qtiisttam eorwm, inqait, qui habilanl in Sion, i n , ;
Armo ac dcbtlbalo populo Israel aalutem dabil
0 ;
ojtiis eiim eripiel ex manu boelit Sennacherib ?
, , ' . \
Nullus hominmn profeclo, sed solus Dtus, inquo
.
< speraverenl, etqitUn templo Sion, boe est in
Jerusalem babiUre videbaiur.

Cum converteril Dominxg capiivitaUtn

pUkh aiur,
,

- exsutiabit Jacob tatabitur hrael. CaplivUatem
. , - aliquam non dicii quae jam exslilttsei, sod eam
,
quam Une ob immeusum limorem omnet ineimi bere arbiirabantur, el qualia nuoqaani anlra , - minere viaa fuerat; circumdati enim Judaci ae cir. \ , ,
cumvallali inimicorum armie, dtitincri ab eia ac
caplivi qiiodamiDodo esse videbanlur. Per Jacob
, \
vero n per Israel ipsum Judaeorum popuhnn i . *0 , ,
telHgit ex iHomin radice descendenlem. Et eit$ue
; , ,
est, quod cum Dominus eos ex bac, quam t i i i i , mus quodammodo capthiiale liberaverii, exaulla * \ , - \ * , J J bunt lunc ei helabunlur : corpore quidetn eisultabunl, aniino vero ac epiriiu fcetabuntur; el aliiTnm
, ,
quidem ob aliroentoruro copiam, alteniro vero ob
. '
\ \, siudia ac niediutiones eloquiorum D e i ; quibus
. \ omnibug carebanl quando civius obseasa erat.
Et baec quidem interpretaiio est juxia sertsum,
* .
quo PsaliBiim inielligiinos de Ezechia et de So, \, , nacberib. Alia eliam dalur expoailio, ut propbctia
\ ,
in eo sil iradita, quse tontineat Hlorum lemporuin
: ,
gesta, qaibus Donilnus incarnatus est. lusipiens
. * , \
Judiporuiu populua, et propbclias de Cbrislo non
; .
inlelligens, dixit, Doininum Jcsum, qui magna
.
alioquiD iuler eoe et divlna uiiiacula ae aigna

,

opcraiue fucrat, Deum non csse; cumqtie primiim
.
boc dixisscl ac ccgiiassct intra se posunoduin
, ,
9

187

E U T i l Y M I l ZIGABENI

palain etiani, ac snanifeaie euutdein acctisavil, qni , \ ,

,
Dei nomen imlebtte sibi usurparet. Q I K E sequuniur
. ,
juxla priorem xpoauiouem mtelligemJa sunt. Non
. , ,^
esl qui faeial bonum inttr , scilicet, \ Cbri, ,
sli doctrinam won eusoeptrutil. Deminus de ccelo
. ,

protpexil, Hoc esl Filius, decoelo bomiiuiu) mise ,

riaw proepiciens ad ees in terram oWendit, et
pcr carnem com <ete conversaHis e s i ; qui sensus
, ex Graero verbo BKiHifesiior reddtiur :
. , 01
,
quod aspectum ^neiwlam ex aliiori loco eigmfieat
,
cum indinatiaiie quadam -el deflextone. E l quae
,
eequnulur, juxta prsediclam inlei-prelationein
,
exponaoiur. Quod vero a i i , Utqueadunum,
inlei , ,
lige, boc est, nisi unus Gbrislus. Unicus quippe
erai inler eos qui bomim facercl. E l quia Graeca ^ , .
dictio \ non solum pro imerrogativa ^iotfone ,
emiitlur, nomie, sod negattvc aliquando *Ieierwi- ,
, .
nat, ita tit hoe loco legere eiiam <poseimtts :
\ , ; *
Pion cognoscent omnes qui hiiquilotem " ;

\ ,
dic, quod Jodaei nohierunt Glirietuin cegnoscere,
, ;
l quod ob eorum iDiquitatem merilo iniqui, sen
, , \
polius ( verior Gneei nouvinis eigfnicaiio postu * \ , lai) exleges appeHanlur; eo quod^xtegem geiitium
\ , .
iusiar, el invidia labeecebant, et rottfgna operabanlur. El quod a i l : Qulcomedunt popuium meum, \ ,
ex Gbrisli persona advereus ingraios Jmlaeos le- ,
gondum eet, qai Chrisli discipulos, instar cibi
,
panis in ore gladii ao persecuiionis devorabani:
$
qui eliani DoinimHn s u i i Dei F i l i u n i Deum non
. , \ .
appellaveruiH, el qui illic trepidaveniHl timore, C , !
nbi non eral litnor. Timebant enim fateri quod
, , :CbrUlus Deus esscf, atqwe boc ne legeni tvansgre. ,
deientnr, dicenleia : Non erit libi alius Deut ; cl
. ,

rursus Itinc limueninl quando non erat liinor. ,

; ,
Suspenso enitn Gbrislo in cruce, arbUraii sunt ee ,
eaae Uberatoe, veluli eo exelinclo, quem vereban- , *t u r : veruuitauieu lunc maxiine limuorunl, oam
* , \
terramiolum vidercnl * l atia qiiae ooueecuta sunt ;
eigna, protcrea cliam liinenics ne nocle venirent , \ , . "
, , ditcipuli, elinrio tollereiil eorpiie ejus, staiiierura
. ,

mililes in aepolen cu&lodiam. lllic igilur limnftriinl

, \ ,
ttmore, ub'\ noneral ttmor. Neqve enim discipu ,
lia unquam lale qiiid in niomem vonit, eimi efe
Doniinus prndixieeel, se pst (ridiium propria ; . "
n
n l P u l n l A restirrermrum.
1*&1** A
tiAil

nU
l)A*titiiti*
..
....
*
poleslale
Quod
vero
ati : lDomvius

.

in generaihne jutlorum e*i, rdcni eel qood, in con , "
greg.itione fideiium, qai ex getHibus itediderunl,
,
qui posl cogniiiouem viajusta alqtie rcgia incedero, , .
nam ex quo Jtnla*i emn non Teccpprunt, ad gentos

onversus
Illud eliam quod ait : ConsiHnm

, ,

-ittopis cotifndiBtis, iolelligi debel, itt diclnm sit

,
ad Judaeos, propter popttlum ex genlibus, qui oliin
', \ pauper f n i t , subDiautia nimirum aique opHwe
,
cognilionis D e i : et a qua cognilioue decideral,
, ! .
quando ad idolorum coepii cultum prolabi, qui
, \ ,
rliam poslinodum propter Gbrtstuni temporalibHs . * \
*1, , /
lK)ok paupcr flcclus esl. Ilarum igihir gemium
, . cousHnm neglexerunt ac denseruiit J.ttdsei, lan* Tfcal. "xui, 4

1 . ^ . . ^

.."..

1W
COMMENT. I N PSALMOS.
100
%, *4 , qnam inane. Erat auiem id consilium u l CbrUtl
.
fi
tem
susciperenl. Seqnitur: Quit dabil ex Sion
*alniar luHiel f t>us eet, mqttit, qoi raotHcm amplius illum ascendct, qm dicitur Sion, et eel in
cireuUa Jerusilem ? E l quis est qui legei poptilo snlutare ? lioc cst leges ; quemadmodiiui cpnis
quibtiadam ac eutitiis diebue faoere mos eral. Qu* verba propbeiiam videnlur conimcre dcslrucfioni*
Jeruaatam: quaxiindicel propheia quod ea urbe a Romanis dcleia, el Evangolio in finlbus lerrae
pradicalo, mtm Ule nplhrs servandus nou esset, Scqnitur : Cum arerlerit Domiuu$ capiiviiatem
plebh /am (dabo enitu, inqttit, iibi gentet kwridUatem tuam, quam daemon anlea crroris jaculo ca.
ptivatorai), exeulftbil lacob ti latabilur hrael, Prophetae niudrum qui de Jarob atque lsracl
elirpe nati sunt, quique baec antea praenimtiaveninl. Exsuliabunl eleniin, et totabuntur videnles
adrmpleta esse, quee praeclmrafli. Vel per Jacob ct Israel fideles Inlellige : qtiasi Judaeorum lcco in
trodaotos^uortnn progrnhor fuiiJacob. fllod ethim, Cum converlerit, idem eibi vull ac si dixisset :
Cuiii *d ppopnas domoeeos reverti fecerit llntellrgendo caplivitaiem, boc eet, ipsos Uapinros].
.

ln finem Psalmus ip$i David.

'.
PSALflVS XIV.
,
ln finem ideo Inscrtbhur bic Psalmus quia * .
IVclissime ac consnmmalissiine describil qualcm
esse oporlet vinua rirlale preedilttm. |Grca t*nini dieiio non tantani /lw*m, &ed perfectionem
eiiaiu 'rgitifical.]
, ;
V E H S . . thmine, qui$ incotet tabernacuhtn luum,
; *0
/ quhrequineet in monU sanclo tuo? Vbi udil
, Judaetts (abernaculom aoi monlem sanctum, animo
, \ - .statini ad templum percurrit quod erai in Jertisa , lem clad vicinnro Itti montein Sion : sciendum est
,
ramen qwod lempore beali David, tompliim nonduiu
. (^,.
a?diftcalmn erat, nec mous *&ion adbuc sanctifioa( , - ius. Ha?c enlm omnia posl iltiiis mortciu facla gunl.
, , \ ;
Reslat igllur ul per anagogen intelligaiititr baec li '; cta. Fonnat i(aque bearus David sermonmii siium
,
p**r irrterrogaifonem, qo*efens, quisnain hoc ant
, illud facturus sit. Domine, inquit, quis taberna. ,
ruli itti incola futarns ert? incola aniem seu pe ,
regriiiuste dicituT, qui alrena in domo aol regione
xa\ ,
ad tempus moralur: atitmse aaiem tabernacnliitn
.
corpns est, in quo babiiai. Intcrrogal igilur Pro, , \
pbela edoceri cupiens, quisnam
qui vilam
\, \ *
banc \n humano corpore, incolalum aul percgri '
naiionem eese pulet lemporalein: quiqtie hoc cor. * H / ;
pore quasi aliena re ulatur, el modicam illitis ha , beal cnram. auteindixil tabernacnto, ad >\
, , sermoueiu faciens, jiidlcans ah eo ilhnt crealum
\ . \ ^ '- csse, et adaniinae babTtaiionero rfeslinaium: vcl qnod


nimirum homo aliqaando Deus ipse illird t.abtlalu . \ , \,
rus e r a l , facta propkT nos. Aut quh nqnietcct
, , - 0 tn monle sancto (uo? Reqnicscere is dicilirr qui cx
,
longo itinere fessvs Tequiem cnpH. Per moniein
! ;
sanclum aupercoBlestcm locuni rmelligere diibeimi

sopra bumlles ac mundanos bomines elevatum : Accessisiis enim, inquit Apostolus, ad montem Srow, '
civitatem Dei viventis Jerusalem ccelettem . Et quisnam igitnr, inquitPropbeia, a curriculo pr*scinis
viiae recto -cursu veniei, et requrescel in ccelestibus atque in aeternis tenlorii?
, V E R S . 2 . Qui ingrediiur macutn operotnr
.
, ficsfffiatft. Haec esl eiiim inlerrogalioni faciaj ie , \ ,
sponsio. Ilic, inquit, incolet el rcquiescel, qni eA
^ , \
possidebii, quai diccnda aunl. Describil aulem ac
. , \, fere pingit brs verbis hominem summa virtuic pras, \ . \ ,
sianlcm. Ille, inquil, qui sine macula, scu poiius

t u l Graca diclio verius siguittcai] qui irrcprcheu*

ilcbr. xii, 2 2 ,

191

'

E U T H Y M t l ZIGABENl

19??

sibilie arobulaveril, ct justtliam fecoril. Irrcpre- Y*P . ,

, .
bensibilis etiam hoc in loco dici pol^sl, ille qui
, 8
contemptando, perfectionem assectilus r s l . Con .
templaiione quippe mens in C<B!UIU ascemlens i n ,
gredilur: et juslus, sen jusiitiain operans ilta qui
*
per actiones nioralein virtutcm, prxslaniior evasit.
*
Opcratio quippe ad aclionrs pertinet. Praescnli
, .
lempore Proplieta in uiroque usus ': qua&i
\, \ nunquam oporteat ab bujusmodt contemplaiione,
.
aut a bonia aclionibus desisierc. Etcnm vila aclva
muUiplei sil, et in phires parles divisa solo juslili nottiine eam appeliavit, eo quod virtus sapra
cseteras omnes vehitur. Yera eniin tuuc jiisliiia dicitur, quando unitsquisqiie facit quod suum esl, et
qnod ad 86 perlinel. Curnquc in universum justiliam posuerit, siugulas parles deinccps eigillaltm
prose|uihir.
V E R S . 3 . Qui loquilur verilatem tu corde toto.
.
fjtii vera niniinun dogmata in auimo senlit c l ore
,
proferl.
' ovx
. \
Nec egii dolam inlh.gua $ua. El rursitm qni vera
cicit el non dolosa: boc cst qui vera iu sctpso co- \ , , \
giiat el aiiis dicil. Nam quod ait, incordesuo,
ea- , .
num ac rcclum atquc inias beue disposititm ser- , moncm dcnolal: similiier ct eum qui orc profcrtur, , .
dum dicil, /n lingna sua.


*
Nec (ecit proximo tuo' malum. Proxinii quidcra
omnes nmtuo suimis.vel comniunicalione bumani- , tatis, vel fidei unitate, vel ralione cognaliouis. Per ,
malum vero hic laesioneni intelligit; ronsequenler
. .
aiitom primo cordis meimnit, el poslinodum lingua?,
, ,
ei posirenio acliouum. Priino eniin quis cogital,
* , ,
dcinde loqnitur cogitata, et derauni operaiur qua; C ,
aniea locutu* esi.

Et opprobrium non accepil adtertus vicinos tnot.

ldern boc in ioco sibi vult vicini nomen qnod pro- . \ \
mimi. Et q n i jnquii, opprobriuin quaai iclum aH- , , \
<jod non acccpit, contra proximos, ho; esi qui ,,
, , . *0
ileliqquemem proximum, aui luembro mulilaium
aul alio quovts inforlnnio oppiv&auin, non oppro- , * 8
brio afficil aut conlumelia. Opprobrium ad deii- , . "
, \ sionem tendti: reprebensio vero ad emcndaUoiteiu
delicli. Unde reprchensionern in bonim parieai , .
f

accipitnus, opprobrium vcro nitsquam : qiitaiituo

u l reprebensioni qtiid valde conlrarium.
V E R . 4 . Ad mhilumdedncitu esi inconspcctu eju$
tnalignm, ihneiues autem Domwum glorificot.UniD
cuique coudigna, u l decd, dislribuii. Nam et
nial.gnum nibili ^siimaudnm putat, tamelst itle
divitiU fonasse aul nobiliialc glorictur, aui alio
splendore clarus videatur:
ticnlce Ooiiiiniim
inagnipendii, licct adversa deiineanlur fortuna:
Beati eniw omnes qui ilmcnl Dominum *.
c l

V E R S 5. Qui jurat proximo tuo non ipernit.

AiUiqui conOruiaiijneiii scrmoius jitramenluni appellabant. Jurameutum cnim idbil aliud est quam
dicloruro confirinaiio, in qna tcalem asiiiiiiinus
Dcum. Ellegequidcreantiqua jorameiiium coucissum c i a i , in quo Dei noiueu, ad confumandam

1 0

PsaLcxxvu, I .

.
, .
\ , *
,
, ) .

.
*0
.
, \>
. " .
, ^
. * \
;, |

193

COMMENT. I N PSALMOS.

194

, . vcrilatem profercbalur, on per idola foriastis j i i lantes sedm erenlur: veriim ICvang^lii lex, qnae
,
perfceiioribtts pcrfecliora mandavit, jtirainenitim
, .
peniluaabMndil; lametsi loqtiendi modi qnidam eunt,
\ ,
qui juraiiieiiti formain pncseferre videanuir, ei j u , ramema vcrenon ennl, sed iu reverenliam aul o!>se.
, \

- quium atidienlitim sic prolaii,ul illud : Per sanitatent
Pkaraomt. Ilein illud Pauli ad Corinibios : glo~
riationem (54) ". Formam vero juramenli d i , \us Paulus Chrislianis reliquit dicens: Te$ti$ mihi
. \ *
Ueu$quem eolo ; el mrsus : Tettem Deum uwoco. .

* .
Argentum tuum non dcdlt ad uturam. Apud anli .
qiiosusurasuminoin dcdecore eraialque exprobra ,
lione. Nam qui misericars esl et opporluno tem, * , pore uiuluum prxstat, dignum ducit, id laiiluai
,
. * \ , \ - recipere quod dedit. alitcr iiilolligi potcat, de
eo qui divina eloquia, qusc argcnlum ignc exanii , ,
naium ac terra? probaiiiiu appellantur, eo p r lexlu apud aliquem doposuit, ul illinc bonum
, \ \ .
aliquod cxlernitm reporiaret .* qutiiitiio gralis ac
einc mercede omncs docuit.
. *
Et munera
tuper innocentem non acctpit. Qui
* .
propter innocenlem nullum mutius recepit: ut eoa
videlicet toderel qui insoiiies sunt.
,

.
Qui faeit hcec, non commovebiiur tn iafculxm.
,
Ciim descripsil Propheia viruiii summa virlitte
. , \, pratditum, serntoni suo condigniitn Qnemappoguil:
, ,
Qui facii, inqnii, ea qtiao dicla sunl, \eluli ex oiuni
. , ^ , ,
parte perfeclns, nunquam a soliditate illa eom .
movebilur, aul slabiiilale, qiiain in Deo habtu.
, ,
^ E l qttod ail, / n taculum,
id siguificat qnod nmiquatn. Vel etiaui non coiumovebitur in prasenti sseculo, hoc esi in preseuli vita
quod si in p r .
scnli s;iculo non eonimovebilur, irnilto minus in ftituro.

Tituli inscriptio Datid.
'.
PSVLMUS XV.
I Apud Gra?cos, pro lituli iiihcriplione , , \ , - legiiuus : qiue diclio slalu;i: scu C O I I I I I I I I A
. " \ , poliua inscriplionem aignifical quam l i l u l i ] . Mos
aulem eral anliquis, ul columitae, iuiagines, aitt
6 , \ , ataioas, sircnue tnilitaniibug virie hi perpeluani
ponerenl ti;emoriatn. Loco igitur bujusniodi co . * , lumnaeaui statiift praesens Psalmus viciori Cbristo
5 , \ , conscrtpius esl : qni mi slrenuus miles cruc i *
, , jactilo, cluioriem ipsain, ct niortis pariier inipe \ rium obtinentem diabolum deslruxit, dum ex co
, . quod peccaluiu non fecil, anima ejus in inferiio
11

rclicla non esi; qtiinimo inieruuiu potius spolia \ ,

ec eliam ejus caro fldil corrupiioncm, cuin
\
terlia monisdie reeurrexerit: de qua Cbrisli reiiir . ,
reclione Pelrus apoetolus, in libro Aclionuin d i t \ .
serene, prsesenli hoc Psalmo auctoritaiem ac robur
diclis suis addere arbilratus cst. In rebue iiaque a ec prxclare gestis SaWaior, slaluaiu aeu columnain hanc per linguam beali David sibi erexit: eancio nimirum Spirilu propbctatn inspiranle el
labiaejus aperienie. Describit auiem, non tanium victoriu; genus, sed et quaecunque anie victoriae
iiiiem gesU sunt.
" I I Cor. i , 40.

Koin. i , 9.

" I I Cor. i , 25.

Varifi9 lectiones.
(54J Graecc ,

nostram,

pro quo Lalinus inlerpres legil .

105

EUTHYMll 1

1%

VERS. 2. Contervu me Domine quoniam speravi in

, ,
.
te. Hujus Psalmi verba liumano omnino more dicla
. \ .
sunl [el bomini magis qtiaui Deo videntur conve- , * ,
nire]. Neque eniai ut Dcus, sed til liomo daeaio- ,
neai divicil, erudicns uos quod el facilliaie daemon
\ , ' ,
a prticlenlibus stipcrari polesl : el arlcm pariier .
Iradens qua ipse eum d.bellavit, seque nobis, ut

fidelissiimim arcbetypnm, imilaiidtim proposait.
Fandil igitur velut liomo preces ad Deunv: quod

eliam apud evangclislas saepenumero fecisse eum
, , * ,
legimus .* oraique servari so ab omnibus tam ma- \ , nifcstis quatn occultis insidiis. Tti, Dominc, i n ^ * ,
quil, serva me, quoniam in le solo speravi. Neque
\ .
cnim alia in re conftsus sura, quoniam to salvare
omues novi, qui in te sperant.
Dixi Domino : Deus meus es tu. Dixi ergo Patri & . ft oinnium Domino : Tu, Pater, ee eliam meus
\ , ,
Dominas, aique ideo mei custodiam habelo [ u l ab
\ , \
bomine enim diximas dici baec verba, non u l a
. ,
D I O ] ; nani u l boiuo divina et ipse indigcbal citslo- *
. \, ,
dia. Subjeciut enim, inquit, fui Domino oravi

..
.
Quia bonorum nuorum non eges. Ad baec, illud
" .
eliaai aniplius dixi, qitoJ ttt donis meis, qu& in
, .
sacriticium offerri solent, non indiges. Neque enim
, , .
eges ul tibi sacriflcem, atque boc pacto te placa^ \ ,
lum mibi adjutorem reddam. Licei etiim graie
' , *
recipiat Deus quae ei pie ac religiose a nobis of , \
feruiitur, verum non ul is qui indigeal, sed tit
.
!lla, gratimdinis ac beaevolenliae aoslrae erga eum, indicium habeat atque in praHexium et occasionem retributionis majorum donorum.
y

VSBS. 5. Sanctit qui sunt in )$ mirab.lt Q

fecit Dominus. Bona?, laqnil, sum spei, sciens quod

. , , ,
Domiiius qusedam fccit mirabilia, ac praeter om- , \
:iiu:n opinionem, sanclis botninibus qui in terra
. " ,
ejus suni. Sancius ameoi
rst, qui Dcum sincere , \ ' ,
amat, et in eo conlidit : qualis erat qui praesentis . ' ,
psalmi verba prolulii. El sanclos, de quibus nunc
.
loquilur, oranes intclligc, quicunque ante Chrisli
, ,
advcntum Deo placueruul. Per lcrrani vero aiit
, fj \ , banc intellige, de qua alibi consoue scriptum est: , \ .
\ , \
Domini est terra " aul siipernam Jerusaloni, in
, (
qua conversabanlur, lametsi adbuc in lerra essent,
, , ,
el in qua posl nioriem habilare exisliniaiuur. V r l
pcr sanclos inlclligere possiimus aposlolos ct fide- f} . \ , *
.
lesqui per illoscrcdideruni: qui a mulliplici uiortc
ci a gravibus perictilis liberati fuerunl a Domino, cl prr tcrraiii, Ecclesiain in qua versaniur. Deinde
causam ponil, propicr quam fecil eie Deus ba^c mirabilia.
Omnes voluntalet ejus in eis. Ubi cnun fll Dei D . "
, \
volunias, illicDcus scuiper mancl, dirigcus el cun , \
veisaiis.
.

VERS. k. Mulliplicata sunl '* eorum,
.
\
poslea acceleraverunl. Per infirmiiaies, labores at . ^ ' ,
que aflliclioaes eorum intelligit, q u * sic dispen , *
aante ac pcriuiuenleDeo eranl multiplicaiae: elquac
, \, , posimodum codeai annuente cito perlransieruni;
u

Psal. x x m , ( .

297

COMMENT. ]

< . " / *
;,
, . * ,
^ ;, * .

<
. , ': ,
,
' .
*
. ,
, \ , \ , \ , \
, \ , ,
, \
, ,
\ , \ ,
. * \
,
, * *
,
,
, * , ,
, , \ .
*
, . , , \ ,
, ,
.

) , xat
. , \,
* \
,
,
* \ *
<
,

,
, *
.
\ , \ . * \ , ,
*
*
-
, \ .
, , .
\ *
, \ . "
\ , >. ,
\ - , *
* , * Maltb. xx, 22. Mallb. xx?i, 59

, T

PSALMOS.
1
Mutt/r cnim, inquil. iritnilationes jitstorum,
ommbvi hi$ Hbcrarit eos Dominm. Vel aliler : firmiiatos, id esi peccaia corutn, scilicei qui in
Cbrtsltim crcdidentni, prius mitltiplicatse sum.
Nani ubi antnia iiifinna esl, peccatuin orilur. Prnedirato vere postmodnni Evangclio, acceteraverunt
in reiigioneni ac pietaicm. Qux soquunlnr non ut
ah liomine, sed tanqiiam a Deo profrrcnda ttint.
Non cotigregabo congregalione$ eorum sanguinibtu. Hocde Jttdsei* dirttim esl, qui Dominum occidertim, et qaorum imxlmam partem ftomanornm
manibus pentaidam, nrgat se Deua de ea srrage
eotigrcgaturum.
JVer mtmor ero nominum eorvm per labia .
Appdlabalur aofem popnlut Hle, populus I>ci ct
popoltts pecalrarig, et vinea, el pars, et hjrredit: s,
ei fmiicuWis Domint, aiqne alla bujtismodf. Non
amplins, btquil, bujnsmodt nominibng, m amea,
cos appeltabo : qvinimo tllios reprebeuslbitea, ge neraiionem pravatn ac pcrversam, generaitonem
viperamm, seintn tiiattiiti, atil quid aliud simtle.
VW ulruinque dtctnm tnleKiganius de iis qui ex
genttbits credfdermit. Non .Tdiflcabo, inquil, Ecclesias eorum ex gangutnobMiiis sacrificiis, gcd ex
sincera fide, ex spiriliial) boslia : neque menior
ero noininiim, quibus olim per propbetas eos appcllabam, sed qtios olbu ininiicos-dkebam, amicog
vocabo : et quog inftdele*. ftdelea, el quxcunque
atia bfs eongruemia sunl. Labia aulein DeV inielKgi poastftit ejns vcrba, cnm labia vcrborum sinl
instnimenta. Et afiier : Salvaior noster inctxos ct
fld^lef et genfibif9, contmrne nominibig appcltevii, qnam antea appellareutor, ut jam dcclarantm e>t.
Y E H S . 5. Bominnt pars httreditatis calici*
mei. Non suni facius bniuo, inqnit, prxtcr PatiU
mei spnlentiam. Ipse enimPater ctemenlia acbona
vohinlalc soa, particepa farius csl poptdi, qni ox
gentibus credidit. Httticeniin populum ha?rediialem
appellal, qneiuadmodiim in secumlo Psalnio dictuni
c s t : quinimo ct particcps facCtis esl ntortis. Caticem enim el poculum (ui alibi dixtmus) multis in
locis apnd Scripturam pro morte poeitum legimnc.
Unde in Evangeliis : Calicem quem ego bibo, vot
non pofestis bibere . El rursum : Palcr mf, iibile ett trament me calix iste
; conscnsit
qutppe Pater tant in gentium vocaiioncm quam in
FIMi mortem. Vel qiiod ail Par$ barreditatU meor.
livitias poies intclllgere, ut sit sensus : Deus^
Paler, ihesaunis est el diviiinp, hajredilalis moa>
cx genlibtis, insopnr, el ibesaurus duclrinx mese :
undcin Evangclio Cbristus ubique Pairem commemorat. Hoc iiaque parlis seu portionis nomen, pro
divitiis sumitur juxla Hliid : Portio, seu pars mca
Dominus in terra vhentium . t n d e in filiis palernam dividentibus subsianliam, singulae portioneg,
ul cuiqueobveniunl, locodivilianiB) sunl. Quocirca

Psal. C X L I , G.

1 9

1 7

1S9

EUTHYMir Z l G A B E N l

200

rectc convcuil, ut eadem res, cl poi tio dicatur, el . , , xat

diviline , el baeredilas ea niimruin raliouc, quia
, ', \ ,
et dividitur, et quia diviiem rcddil, et quia relinquiltir a Palre. Calix eliam pro doclrina aecipi poieat,
quae vino incrito comparalur, et quia laHificat, el quia Cbrislua viwa appellalus esl.
Tu e$ qui rettituei hatredilaltm meam mihi.
*

Geiaes qu;e a Palre alque a Filio creatse fue- ^,

rant, el Dei fignienlum diccbanlur, discesseranl , ^.
ab eo, et convers* ad idololairiag, poairenioei per
* , . \ \
fidem iieruin reslitulse suiii : banc auiem restilutionis graiiam Filius, in Patrem tanquani in prin- . ,
\, ,
cipium refcrt. Apliasime vero bic veraiculus ad
praecedentem interpretalionctn consequilur. Hac, , .
inqtiit, de causa lu es particeps baeredilatis mcse , ,
* *
el calicis niei, quoniam lu mibi eam reslituisti. Et
baereditalem posuit pritisquam calicera, quoniam
. ' \
haerediias morlig illi cansa fuit. PropCer ipeara enim
\ * '
moriuug est. Nec tacenda nobis eat quaedam non ^ , *
inelegane de praediclis gpeculatio. Hominem ad
, , \
imaginem et simililudinein Dei faclum ei plasma- :, , tum, ai<|ue ideo baereditalem Creatoris dicium, eub
,
propriam redegeral daemon lyrannidem, et alieiium
,
mancipium sibi usurpaverat: ad quem, l)ei Filiue . ' ,
et bseres, lilteras niisit, scribens ei per propbeiag, ,
b&rediiaiem illani repeleng, qua iuerat fraudatua. , . \
Eu quia daemon conlinue magis resislebal, et ra- ,
pinam reddere negabal, baeres accepto Patris sui . 0$ , \
leeiamento, ad raptorem deecendit. Inler eogaulem .
judex fuit Pater: qui condemnalo raptore, Filio ba rediiatem reslituit. Hujus rei gratia, Filius
ntinc parlicipem illum tam praeclari operis appellavit.
VEas. 6. cecidtrunt mihi in optimu mei$.

.
qui terram dividunt, funibug cam metiendo desi01 , gnantes determioani. E l gengtjg egt: Resiiluta C , . ,
mihi baerediiaie niea, funeg niulli mibi ceciderunt,
,
boc est, obvenerunt, et eorle quagi mihi contige- , , \
, runt. Per funes aulem credentium nultitudinem
inlclligii. Hoc eliam loquendi modo, dcnoiare vide- , \ tur quod haereditas haec sua, designaia esset ac , ,
deterininala, et quod omnibus noiissiraa e&sedebe- \ .
bal. Bina eniin bsec opera fuiiiculi sunl, ut dixi- , . ,
nius. Quod veru per opiimos, suam baerediuieoi , \
signiiiccl, in aequenlibue magis declarat, dicene :
.
Eienim hctreditas mea optima eit, mihi. Supra

,

pliirali nuinero optimos dixil proplcr fideles qui

. ,
ariis sunl in locis, nunc vero gingulariler opti- * , niam appellavii : quia ildelUim omnium, qui in , , \
divcrsig snnt mundi partibus, una est congregaiio . , ,
[iuia Kccleaia], una opinio ac fides. Optimain vero . * , appellai, quasi praecipuam ac dileciam. Vel [juxta
. , ,
aliaui Graecie dklionig signiCcalionem, ,
.
non opiimam laiiltini, sed] fortissimam ac polen, , .
lissiinam appellal. Cum adversaritim ac polentem
diuonem superaveril. Funra cliam inlelligi possunl '*)
,
pro viuculis quae Cbrigio ccidoruiil, boc esl obli- , , ,

gemul : a Judaig uiuiiruiii, quando ad Pilaium

dncius esl. Obiigeruni aulem ei, propter opliiuos, , , ,
boc cst, pioplcr fideles, pro quibus paii voluit.
, .
Olim Judseorum populug baeredilag Dei dicebatur
Yerum
fucia ett enim, inquil, par$ Domini populut ejut Jacob, funiculut hcereditalit ejut Urael
i e

Deul. xxxn, 9 gec ,

201

COMMENT. 1 PSALMOS.

populo Judmrnm abjeclo aliara ioco illms auscepii baredilalein : regiuam videlicet ex
siaiii, quam

et

20|
genlibua Eccle*

optimam appellai et foriissimam, veluti qua? amiqtia illa ac rcpudiala haercdiiale ex-

cellenlior sh.

,
//

\
,

,
.
\ 0 ?;.

V K R S . 7. Denedicam Dominum qui Iribuii

mihi
intellectum. Ha?c, ct quae sequunlur, t i l booio loqnitur. De bumanilate cliam Chrisli loquebalur
Evangelista, quando consona bis vcrba illa diceLat : Puer auiem crescebat, spiritu invalescebat,
et implfbaiur sapieniia [ graiia apud Deum ei howines
Craiias agil igiiur de sapienlhr ibesauro
sibi a Deo praeslilo.

usque ad noctem eruduruul

me rtnti
mei<


Per renos parlem illam aniinoe intellige, quaui
. ;
concupiscibilem dicimus. Concupiscenlia enitu in
,
reuibus j a c e t : ei per nocieiu, ipsam D>miii mor , tem. ConciipiscenUa roea, inquit, nulla nimiruiq
. " , , , appeiens terreua, scd divinis lanittm eloquiis, ao
, \ , ,
piis operalionibus inlenia, erudivjl me, el a l
. " \ ipsam usque moriem viiaro meam dircxil. Yel,
per mortem, occuha mysleria inteUige. U l sii sen, ' , \
sus : Concupiscentia roea erudivil ae pcrtexil
,
me usque ad occulu ipsa mysieria, et plerisquo
.
bominuni ignota.
VERS.
Prwvidebam Dominum in contptcl* mea

semper. Anie omnes alios ego semper lidebaiq

.
Deum : qui mihi in oculis animae meae, quasi iq
, conspeciu ipso apparebat.
.
Quoniam $ mihi ne commovear. Vide-t
" ,
.
baro autera eum in conspectu ipeo, quoniaui ifi
" ,
, ; dextris aclionibue incis semper adest, in eis re .
quiesccns. Appropinquai euim Deusomnibus ii$
, 0* , qui per virtutera ei appropinquanl. dextri vcro
Q meis adest ut adjuvet me, ne a recta uuquam via.

*
coinmovear ad non recianu Cttsiodil eniru Deu*
otUMt qui e*m dWgunl
'0\ ,
V E B S - 9. Propier hoe l<rtalwm $ cor menm,
.
ixtultavit lingua mea. Cor mcuiii laeiilia iinptelum
,
est, quia bxrcdhalem recepi, quia inimieuiQ deTici,
, \ , \
qula lalem mecum adjuiorem liabui : unde lingua
mea potila aique oblectata lanlo gaudio, hymnum
, \
ei laudea victoria? caoit, el magnalia Dei comme , !
morat.
, \ .
%

\
. \
'
*
, .
"

$. \ \
^,
\ \ .
$ 6 | . ',
^
{, ;

" Luc. i i , 4 0 .

Intupcr caro mea requiescei in tpe. Iloc de

sepullura Dominici corporis dicluni est, quod
sepultura jacebat : in spe laroen releris resurreciionis. Sciens enim id Domintis praedixerat eaepe
discipulis se posi iriduum resurreclurum.
V E A S , 10.
Quoniam non derelinques animam
meam in inferno, Ilujus eliam spei causam appoi i i l . Tu eniin, i n q u i l . non derelinqnes animam
meam in tiifemo, ubi caterorura mortuorum ani-r
mae delipenlur. Infermie quippe locus esl eub
lerra aniiuabus inortuorum designatas. Ubi igilur
suni Apollinaris nngie, qui assumptam Cbrisii carnem eine aniina, sine iuielleclu et einc menie csas
dicebat? Sedo quam ipse potitis sine mentcfuissc
convincitur !

Psal. c x u v 9 0 .

PATBOL.

Ga. CXXVW,

203

E U T H Y M U ZIGABE.NI

Nee

201

dabtt

tantlnm tuum videre eorruptionem.

.
I I oc de corpore Domini similher dictum esl, Tu,
\ . ,
iiiquit, cvi ob parias virtutes, oblams, dedicalus,
* ,
vi eanciiOcaius sum, non me permiltes corruptio
uem corporis sustinere : quinimo illud lanquam
* , quod omni caruit peccalo, in suis partibus indis * , solulum conservabis, u i anhna in incorrupturo
. , , :
< orpus rcmeanle, cito resurgam. Jllud eliam adno- , \ ,
(andum esl, quod interilus in mortuis disjunciio
* ,
cst ac separatio anini<e a corpore : corruptio vero
.
jsl mcmbrorum atque aliarum partium in terraro
cl in pulverein resolutio.
Y E R S . I I . Notm
mihi fechti via$ tita.
Docuisli

. ";
uie, inquit, virtules quae ad immortalem viiam
, .
bominem dirigunl [per quas et iucederem ipse et
discipulis meis incedendum essc iraderem]. Vel \ , (54) ,
:iliter : Revelasli lu niihi, inquil, vias vitae, boc
.
vsl,
resurrectionis meas alque iterala? vitas inodos ; per quas vias ducens discipulos lugressus
sum.
Adimplebit lalUxa cnm vullu luo. Filius vul

lus esl et facles Palris. Qui enim, inquil, vidit

. . ,
, vidit tt meum K Nam et cbaracter
, , * \
r.iiara ejus dicitur et i m a g o " . Posl resurreclto .
nem, inqult, Isetlficabis me, me, inquam, asaum, , ,
pium bominem, ot assumenti conjunciura divini ,
taii. Ante reeurrectionem enim moestus erat ac
, \ , , \
iristis, lacrymabaturque, el eolltcitudinibus erat . " * *
,
ileuus, lege nimirum bamanae -nalura. Yel aliter ; \ , '
Cum vultu tuo, circumloquendo d i x i l ; id esi, ta- , , \, \
cuoi. Ipeum enim Christi eorpus Filio unitum

ral eiFilius Patri : nnde communis crat eoruai
, .
beiiiia proplcr hiitnanam salnlem, qtiam mors per
crueera operaia esl.
9

in dextera tua usque in finem. Dextera C

.
Palris, Filtus diciiur, queinadmodum et bracbium
, , \ , \ e}aa et poienlia et deleciaiio. AU igitur quod per. , \, \
i.eiua exsuitatio erit Filio Dei, quia stcum eos
, ,
oxeurgere fecil, qui oliiu obpeccaium deciderant:
\ .
et quia hxreditalem suain reccpti.
f

Oralio ipsi David.

.
PSALMUS X V I .
iq:
Perseculionem tusiinens a Saule beatua David,
;, \ et muliis impetitus injuriie, psalmum hunc conscri, ,
psit, quo Deum in auxUiam advocat. Qui taroen
. \
unicuique viro viriute pradilo atque oppresso ab
^.
iuimlcis accommodari poiesl.
VEBS. i.Exaudi, DomiMjuttitiam
meam. Exaudi,
, , . \
inquit, jusiitiam meara : boc esi affecium atque
,
amorcii) mcum erga jusliliam, qui actlonibus atque , *
operationiboa suis, quasi lingtia quadato ad le cJa- , ,
mai. Nam cum poiuerim saepenuinero iuimicisii- , II)m mibi Saulem
abetinui taroen justi- . *
l i a bujus amore ; quia a te consiiiuius eai rex. .
Quinlmo nec verbis illum objurgare avstis aum,
,
l u m eit populi caput, et ab iliius injtiria nbstmcie
* , \ .

occidere,

Joan.xiv, 9 .

" Hebr. , .

Variffi lecliones.
[) ", ; ;^:.

203

COMMENT. 1N PSAIMQS.

206

, - scmper cquutu sit. [ Scriplum esl enim : Principi

, .

populi lui non maledices .] Vel per juslil:am

iu loto jusliflcationcm SHam ct jttris sui rationes inlelHgit, qiiibus causa gua justiflcatnr, ei

quas

boc
in

progressu ponil. Alque boc pacto a jaclanlia? stispicionc Propbelam vhidicabiuws, quoniam magna
eum cuin ralione sic pctere perspecluri siittus.
jj . ,
,/ * , ;
, \ , \ , \
.

InUnde

meat. Deprecatioucm accipif.

pro fignra el forma preciim suarum, quae iuiseranda
erat, ma;rore nimirum | lena ac conlriiione el bumiliiale : qtneque vel solq intuitu conciliare sib(
polerai Detun.

Auribus meam, non in / a i i i i

,
dolotit. Uoc per figuram bjpeibaion Icgendum cst,
^. * , ' ,
. , o i sit sensus : Suscipe ora^ionem meam, oblaiam
* , libi non dolosis labiis. Munda qtiippe sunt labia mea
ab onmi mendacio et dolo. Neque eniin mibi C O I H
, *
, ^ scius sum, quod Sauli dolosa aliqtiando locutus
a i n i : quinimo amorem et dileclioncm mram |n euiq
, *
palaro confessus, inlegrain adbuc confessionem con-t
, , \
scrvo : tametsi is pacla mccum inila confregcrU
;.
et mentilus eii. Tria vcro in auxilium suuro pro , ,
pouil : justiliam, supplicaljonjs forniara i oraiio , \
nera a non dolosis labiis provouieniem, ul per Jiaeo
, \ ; .
iria nimirum iu auxilium suum Deum magis C O I I H
movercl.
.
V E R S . 2. De vultu luo judicium meum prodeat.
, ;,
Ulinam, inquit, tu nobis judex sis, qui nos^ra ora\ ^,; . ,
nia exaciissime nosli ; cl eolus Jusltis judcx es, et
, potens, qui ad exilum prppriatn deducas senien,
, \ , , tiain. De vullu luo, circumloquendo d i x i l ; boc cet,
;, . ,
a te ipso, vcl coram l e : fudicium autem meum, boc
, \ '-.. ": esj aeiilenlia, quae de itic ierenda esl. Boc, inqaiiD,
, judicium, opto ut feratur a te : injusluiu cnim re( (55).
puto, ut in propria mibi causa judex siin, el a me
%

ip-o punirc illiim drbcam, qtii ad mctnu fcslinat

iuleriluiii.
01 ' .

Ocvli
mei
tideant
aquilaies.
Uiiuam ego; i n ' (56) .
quii, suiTiagia videam etaqiias dc i"lis profercndas a le sententias.
\ *
Vtas. 3. Probasti eor vicnm ct thitasti nocU. Non
. , \
lantum, inqqil, ab injustis ego aclionibus aLsUnui,
, sed a pravis eiiapi cogitalionibus. Tu cnini quj
, \
scrulalor es cordium inyestigasli tne,nec ullara in
, *
corde mco iniquam advcrsus Saul cogitaiiouem
6* ,
invenisti. Tti menlein moani reciam sempcr fuisse
. \ , D no&li, nec in secunda id lanlum foriuna, sed el iq
, \
ipsa eiiain (enlatlouum alque affliclionum noclc
. ,
quae mentes liominum oblenebrare sojel, cl occa
,
siones praestare, ul v d u l i (TUbuiidtis a recto calle
' ,
quis devicl. Nani, u l verbis et am ular bcali Job .
. TJ * , *
/ n lumine luo ambulabam in teuebrit: quoniam lex
(, ,
lua lucerna $
mm, et lumen $emiti?
mtit " \ vel nociem forlassis illain dicit, qua in puleblate sua Saulem babuil iu spolunca, ct lameu
occiderc euin noluit.
Jgne me examinasti,
non esl inventa tit
.
, .
quitus.
Exaimnasii me, iuquit, igne lenlationum,
' ,
iion eecus ac cum anifices ignc nurum cxatninap^
\ , , *

,. ;, 28.

(,5 lc

* Job \ \ \

3.

Vai leclioncs.
VP- .

07

EUTIIYMII ZIGABENI

208

til cognoscanl an imiiidum id sit et purum. Et cum ^; \

auri inslar fusus giiu et probatus, nulla lamen in
\ ,
IIK6 jjivenla csl injuslilia, quam patraveriin adver ; *>
sus Saul. Neque enim iutcr angustias malum ali- .
quod adversuseum, ut pusillaninris, aut consultavi
ttnquam aul dccrcvi.
V E R S . 4. Ut non bqualur os meum opera Iwmi"
num. Hic vcisituius consequcnlia non carei ad
. ( prxccdculia, ut aliqui exiblimarunt, quiuimo com, ; * ;
modissiine eis adjungiiur, el causam contincl, qua- ; *
re examinatus fuerit ct afllictus beatus David. Hac,
;,
iuquij, dc causa lu me tcnlalionibus cxaminaii
, \ ; ,
pcrmisisli, ne si major fuisscni quam quod lenlari
& . \ "
aut aflligi possem, exlollcrer forlassis : ncve ac ( aisarem' Saul, oul illius injuslilias supcrbc dcri
), ,
diTCin alque exprobrarcm. Yel aliler : Tu ideo me ;.
ixaminasti, ui ego convcrsus ad le, non bumana opera, scd lua commemorarem boncficia, cl quoinodo lu oninia in melius scmpcr dirigis. Soleinus enim in -iffliclionib-j tui seniper roagis nicininisse.
Propter verba labio.um tuorum ego cuslodivi viai


duras. Pcr vcri a labiortiiu Dei, iiandala lcgis in- .
t e l l i g i t , qure pcr Moyscai daia sunl. Labioruin
*
amcm Dci,iuipropiic dicil,quasi a Dco prolata sinl , , .
o.\ mandala. Propier bsec ilaque mandala cgo, , , , . inquit, custodivi, boc csl, cgo ambulavi vias du- ,
ras : virlulum nimirum vias quae a^perae sunl el , \ , l a b o r i e s i E , el omni corporis dclectaiione proisus
.
carentcs. Coetodire ctiani apud Scripturam sxpis- , , \ , ,
sini" posilum ropcrimus, pro operari, ul illud . , ,
Custvdivi mandata lua * , boc cst adimplevi.
.
Y E R S . 5. Perfice gressus meos in semiits tui$, til C

7;o7i commoveantur gressus mei. Bis grcssuum mc- . .
ihiini, el pcr eos priori loco roenlis motus intcllt- *
gii, secundo vero molus corpcris. Ail igitur, Tu, , . ^
Dominc, pcrfectas ac rcctas ftcilo cogilaliones
,
mcas, in uiandatis tnis, qusc gradicntes per ca bo ' *
inines forunl ad tc. Nani si ba nieulis cogiiaiioncs , perfecliores reddanlur, caelcrae eliam opcrationes . , ,
corporis non titubabunl, quiuimo tuliorcs crunt. ,
Vel pcriice gressus ineos, hoc est, orunes aciiones

meas, dum atnbulo pcr vias luas, quas in inanda ,
lis luis csse statuisti iis qui fcsiinant venire ad le :
? * .
nc si forle commeuiorati gressus niei nullam a le
perfectionem acceperinl, devicnt aliquando ab boneslo, ct seeuaniur quaR deioriora sunt. Tu enim
( s qui doccs bominem scientiam.
)* , , .
Y E R S . 6.Ego ctamaviquoniam exaudisii me, Deu$. D
, \
Non frustra, inijuit, fundo preccs ad le, nam et
.
alias cuin ad ie orarein exaudilus aum.
,
Indina aurem luam mihi el exandi verba mea.
^ . \ \ (57)
Alqni aurcs in nobis inclinari uon possunl : sed
; '
cum inclinalo capile crga illum quem audittiri
, . ,
sumus, condesccndimus, videnlur etiam aures in
nobis inclinari. In superioribu jam diximus quem- !>
admoduui Propbela saepenumero ab bumanis opc- , ,
.
ralionibus divinas exprimit, imbecillitali ac cras<
e

Psal.

CXVIII,

166.
Yaria? lcclioncs.

(">") . , lcgisse vidctur Laliuits intei-prcs.

209
COMMENT. I N PSALMOS.
21 >
, ; * , (- siludini auditoruiu coiuJes vudens. Solent itaqno
; . ; ^ - ii capul inclinare, qui exiiis boiniuero vocie audiie
\ , \ . ' diligenlius cupiunt : uudc el cum ^apite auivs
,
pariier inrfinaro ridcntur. loclina igitur ei m ,
, ,
Dtiiis, aareni tuaro, lanqnam exceUus ad buiuiltui,
, . \
lanquam medicns ad iufirmam. El visu* quidei
, , \ , \
in Deo eet simplicior qiucdara rerum cogniiie, au; ,
dilus vero exaclioret pcrfcclior scieulia. Nam qua*
.
visiuilia stint, propler maleriaiu quae visibilibus
rebits inest, crassiora suitt. quam qwae audiri queunt. Snpcriits igilur alque iiiferiug supplicaus
b#*attis David, bitjusinodi verbis usns esl, qu* majorem Dci cognilioDem ac iiiajorem
alleiilionem
desiderent. Exaudi enim, inquil, inlende, atiribus percipe, el alia hujusmodi, qtiae verba eliam sxpius
replicavil in majorem nimirum empbasiro, ac majorem signiflcalioneni summse affecliouis aua,
ex lola cupientia aaima peiilionem a sc oblalam impleri.

, -
V E R S . 7. Mirifaa mUericordiat
iuas qui saltos
. . \acii sperantet in te. Fac. inqtiil, nl iiiisoricordiu;
, . 01
luas admiralione digna* videaniur. Misericordbs
, , aulem Dei bic divinuin auxilium appclbil. Otnnos
, \ , \ ;, enini qui bealum David a-ijulum a Deo, el serva
ittm a laulie viderunl periciilts, admirali sunl laui
celere ac validum auxiliuin : quinitno e l i l l u d , qnod IIOD laulum juslis Deus,-aed quod pcccatoribus eliain opem praestat.
V K R S . 8. retittenJibut
dexterce tuos cu$to*li
me,
'%
$ / ,

. ?. , Domine, ut pupillam oculi. Cuslodi m i \ Domine, ;ih

\ , insidiis Saul el compllcum ejus, qui eleclioni p.r
le faclse res siunt. Per manum enim, banc signiii . , .
cavil. Tu enim per propbelam, a quo inuucius
,
, sum, me in regem elegisti : isli vero non susn . pienles quod fccisli, mihi necem paranl. Admiraixia
* \ , est aulem quam roaxime cuslodia illa, quam oculus
pupillje prxstal. Siquidem tuoica supcr tunicam,
\ .
! \ \ , ^ el quaedam teguracnia cam rauniunt : quortim a l u
\ , lenuia ac iransparcnlia sunt, ne pupilla3 qux sua, , ': pie naltira humida est ct mollis, asperitalcm i n , \ , firanl, alia vero exl rius crassiora, ul palpcbra\ . ' ,
rum tuuica, quae duobus est semicirculis dislinria,
* ul pulverts et aeris laesionem, el parvula quxqn^
. , . animaniia, repellal : cl pilis eiiam quibusdam
^ , vallala, ut sudorem prope fluentem pndiibeai.
\ ;1, Aculus enim eudor est alque admoduin tnoksius.
\
Snperius praetcrea supercilii vallis formala CJ-I.
* , \
Ipsum auteni snpercilium, veluli tectum qnoddan;
.
firinuin ac validum jacet: quod pilis eliaui inultis
ac condensis ornatmn ac tnunitum esi, nc sudor desuper Q.iens in pupill.e babitaculum irruai. Illine
enim repulsus, in ipa devolvilur lempora. [Cum lania igitur praestel oculus pupillx rustodiam,
non mirandnni gi parem sibi a Deo Propbeta praesiari oplai.j

dxd ,

. ,
, , ,
,
.
,

\
.
, .
\ ,
, \

V E R S . 9.

ln

prolectione

iae faeie impiorum,

qui

alarnm

luarum

proteges
Adinvenia

alia cusiodiae shnililudine, pulli in niorcm rogai

Propbela se proiegt. Per alas aulcm divinae Providenliae vircs inlelligil : quibus continere ronsci varoque omnia Deus solel cl fovcrc. Quod cx imlapbora avium sumpium e>t, qn:c proprios pullos
alislucntur acprolcguul. Quod vero, ait. Protcges,
futurum pro optalivo posiiuin inlellige, ul sxp?
apud Scripluraiu posiiuin repcrimus. Vcl quia
pra:dir.ii bcalue David, ul Proplicta, auxiiium quo.l
sibi a Dco praBslandiim cral. Faciem rliain impio
runi pro ipsis impiis iiticlligc. Impropric aule:ii

811

E U T H V M I l ZIGADE.XI

Saulem et socios, impios [eou polius, t i l r a p * alibi ;, \ ; ; ;>

dixitnus, juxla Gracca*. dictionif verioi em
* \ *
signifi<*aiionem, exleges] appellavii: eo quod gen , \
lium more, exleges viverent in peccatis, ei quia
.
innocentem occidere sludebam; nec electiouem illa-u verebantur, quaiu eis Deus signiAcaverai se
feci>se de David, dum iminodice oum affligerenl, et in causa cssenl ul exsul ac profugus omne calami.
lalum genus susiineret.
V E R 9 . 10. Inimici mei animam tneam circumde01 %
*
dzrunt. Per animaro suam seipsuin inlelligit, totiim
, -
exprimens a parte. Circumdederuniautem, insidiis . , \ *
bimirum undique deposilis.
.
Adipem tttum concluseruHt.
Per adipem cor i n .

iclligil et vteccra : quoniam circum Iisec multa eo- * \
Itet inesse pifiguedo. A i i igilur, omnem eos a corde .
atque a viecefibus nifsericordiam intra aeipxos , *
tlatftisse. Misericordia efrim a corde alqoe a visce- ^ ; .
ribus d i d i n r descendere. Alii adipem expontint
\ ,
pro bona babittidine ac feliciiate, quam illos clau- \ , ^,
sisse dicil Propbeta, atque in seipsis conlinuUse,
' .
velmi nunqiiam anipHus recessuram, sed ctim eis
pcrpptuo fuliiram.
.
jJU
O J eorum locuium e$l . Jaclabanl eiiim
illi ciio se coniprebensuros beatnm David, iiec
,
possc illum ab fcorum manibus evadere : quasi ex
.
nullo latere cxspectandum illi amplius essel auxlliuin.
& WY\
. V E R S . i i . Ejicienlet me nune circumdedtriinl mfe.
, *
Expulcrunt n.e, inquil, ex omtiibus bonis meie :
ncc satis bdc eis fuit, sed rursus eiiam circutude- , *
;.
derunl, morli me iradere festinantcs.
*\
Oculos $Xo$ slatuerutit declinare tit tctram. De- C
creveruht, , dcclihare dculos suos, a le nimi- ffi. ",
runi, qui iii cadig babilas : alquc a utandalis tuis, , ; ,
quibus mandasti ne insontem quis laidat; atque , )
hoc ui illos in lerram conveiterent, boc esl ad ^ , *
' .
terrenas conciipfscebiias. Quod nibil aliud est,
; ,
quam abaque ulla ratione quidquid libido poslulal
\ , '
explcre. Ve) alitcr liileram lege : Oculos ?uos
;
statuerunl ui declinent ib terram ; el tunc expone
statuerunt, boc cst stabiliverbnl el ilrmaverunl, obseryaulf s nimiruin ul illum inclitieni et deniiitam in
'erram, quem olim morti tradere coulendunt. Oratio entm Grca^jJlninique sensum recipil
%

V E E S . 12. Susceperunt me quati teo paratut ad

^
prtedam, quati catulus leonii habitam iii nbdillt.
.
"
Quanium ad tfonim spem ailinct, ipsi toe ita 8us , , ceperuiit; quasi dicat : 1111 sperabanl accedere ad
;, ,
tnc, ei suscipere me : boc e&l sursuni accipere, ^ \
nlqiio exlollere a lerra,' et discerptum eflerre.
, , biiTcreiuiani inter leoriem et leonis cainlum, qui \ * ,
dam buju&modi tradideruht diceniea: quod leo , proprio fretue robore manifefele ac palam rapit, et . \
quod falulus tanta carens coniidentia, clam aique |5 * *
^occtilte accingil ad praedam. unde abdime con , ^ .
sidere dicilur. IIoc pacto eiiam inimicohitii beaii \
bavid, alii aperio Marte suis freii viribiig in eum
, irruebanl, alii auiem veluli timidiorcs sibi ipsis , (58) ,
iion adco (idenles, clam insidias slruebanl; Umclsi

W\U\\ hitpedil qtiiti ulrumquc idcm sibi Velit atqio idem sig)iillcel. So!cl eeira PropbeU ppenuiiieiO

Varioe lertioies.
('#8) . vcl valdu \ anlc i i ; .

213

COMMENT. 1N PSALMOS.

In liujusmodi locis affectu pleni*, easdeiu genteiUias varia

oraihflie rcpelere,

ut aucio. aflectu

:ni

majorem Deum mUericordiam irahat.

,
. V E R S . 15. Exsurge, Domine. Quippe cum oh ganiinUalcm dormire quodanimodo tilearis. Ex, .
surge igiiur cl movearis ad vindictam.
.
, .

Vraxem eo*. Tu, inquil, eoe praeoccupa priusqiiam ea quae medilati sunt eift-rtaai &1H|U*III s>r
lianiur.

. *
*
\ ,
,
.

El suppianta cos. E&io iilis impmlimonio dum

currunlel feslinant adversam m<\ Quod f i o n i m
roetapbora dictum esl, qui diitn currenicm impudire volunt, libiam aui pedein transeunti eobjiciunl, ut btijttsmodi offendiculo c u u in lerram
proslernani.

' , fioppaf<x
animam meam ab impio framea tua, ab
, .
inimicit manut lua. Tua, inquit, Trair.ea, hoc est
,
|
telo, libera animam meam ab impio Saul atq.u
\ , >
ejus soeiis, qut electiont IUJD de rae faclae tanqita
, * ,
inimici adversantur. V H , Eripe wt ab iieqtit \\\\ , \, . aiici eunt mauus ae potrntiae lua\ boc esl ab i n i \ , , * - roicis tuis: namqui meoppiignanl, qui a teelectus
, \ . atirn, fecum eltam pognarc videnlur. Satilem vero
, . * cnr impinm appellet, auperins dlclum cet. Per se
^ , . ,
vero iegenda sunt verba absoluie. llla antein
\ \ ' , ^ *
verba : animnm meam, congruo dicta siinl,
01 , ,
- \\l prioribiH verbis respotideant, dum dixll : /wi. ,
mici mei animam meam circumdedernnt* Dubilanl
,
qiiidam quomodo beattis David, qui in spelunca
^ * inimico Sattli.pepereii, nimc precelnr occidi etim
, - gladio Dei. El dicendum, qnod ipee quidem regie
* sui naluU occisor es&e, ut circa principkim psahni
, , \ C dtximus, et lamen Deura ad findiclam advocat,
. " Vfluii qui omni erat calamitainm generc afltfclu*.
, . " \
Nequc enim si occidere regein, injusium di< iinu,
, ,
ila eiiam injustum dicimns, advocare Dteum t\
. ' * \
vindiciam. Vel aUler: Ltbera nie, inquit, fran-fa
lua, nou ut occida, sed nt ea hinltn inimico
, (5 , $ * .
perierreas el repellas.. lk>c eciam bumano mor
\ \ ,
dicium est; naro einn qnti sociam ob intmirU
(59) ,
detentnm eripcre vohierH, evaginato gladio in to%

U 0

r u i l . Quod auiem uoti peiat beatus David Saulem et sociofr iBlerimr, aed disjungi larUum ac
manifesiom fli ex seqiieiilibua.
,

.

, \ * \ *

, .
, , \ , \
\ ^* . \,
, \ . ,
, , \
\
%

dissolvi,

V E R S . 14. Domine, paucit terra dtvlde in

vila eorum. Adbuc viventos eos, inquh, divide ac
disiingue a probis bominibus, ne cum eis converseniur : quod aliis vcrbis alibi d i c i l : cum juttis
non scribantur".
Nam si disjungantur, condigna*
aliqtiando pwnas dabuni. Solet etiam sapeumeri>
Soriptura pcr paucos, probos homines significarc.:
quia el pr*vi botuines plures suni, et pejora n n mero &empcr vineuiil. Pauci enim aunl, inquit.
qni salvaiiiur, et pauci eliam qui olecli. E l .qiiam dixll paucis, addidil lerra, dcnoiana

^P^al. Lxvni, SO.

Variea lecliones.
(9) Cndx quidem balcl * at
abiid fjiiMiiudl.

Latinus intorprcs lcgwsc ^idelur

vel

felb

ZlGABENl

'

216

quod pauci illi qui boni sunt, de terra stint, quod* . , +

que hoc eis nihil impedimeuto ad virltitcm.

,
&
.
Et constrtictio sic se liabel: Divide eos panch
qui $unt dt terra.
Et &e abscondilis luii implelus esl venler eorum.
Ktt)

Por abscondita quidatn aurtim atque argentum i n - .

\ lelligunt, el alia hujtlsmodi metalla, quae o m i l l i s
, , lcrra* laleribus abscottdiia, fodiuiitur ab iis qui
, .
illicea perquiritnl: quibus bonis illonim ventrem
, \,
impletum esse ail, a parte lotum signHlcans, hoc
3, , cst, quibus repleii euul; quippe cum eorum cellae
\ ,
aique bypoibeca* hujusmodi bonis, instar ventris,
. plenae ac referlae sint. Vel eorum Ventres itr.pleios
\ \ &esse obsoniis inlellige, quibus abunde vosCents
\
tusalurati eunt. Multi eiiam dicUnt, per abscnndita
,

poenas inlelligendas esse, qwte apnd Deum veluli ' ,

thesatiri loco recondUae suni, cum ei Moyses in

;
, \,
Deuteronoinio dc vario suppliciorum loquens ge- ,
nore, ex persona Dei d i i e c i t : Nonne hac congre- \, .
jgata tuni apud me, ei sigillata in thesauris mcit ?
Ihec igiior verba propbetiam contineni ctprauli , ,
cunt: iniimcoruiu illorum venlrem, hoc cst i n i
inicos ipsos, ftbdilis atque occullis apitd Deutti suppliciis implendos es*6 : unde et adversus Um~
iam corum Insaliabilltaiem alque ingluviein commodissiute ventris norocn apposuit. Fuluro eiiam
tcmpore pro pracscnii uaus esi, quia prophelicis oculis prospicicns, itt praesentia esse indicavit.
Saturali $unt porcis. Suem Hebrxi ul immun'
.
' !
duni babebanl, eo quod inter caeiora animalia quae
, $
uiigulam scindunt non.ruininat. Praeterca eliam , \ .
qnia iii luio aiqoe in immunditiis versatHr. Per . suem igitur boc in loxo eorum toluit immundiliam , , ,
subnolare. Satarali enina sunl, ittquit* immundi<( .
tiis, consumpto nimirum piBlriinonio, ac bonis \
omnibiis, in varias Yoliiptaics. Mulii eliam el do
, , ' ,
cUsahni inferpreies aliter expouenies legunt: Sa
, *
turati suntfitiU,non autem porcis, dicentes in He- , . \
braeo baberi diciioncm banlon, qti filios, non sues *5 1 ,
, ,
feignificat; ei errorem bujus vaiiue lectionis orium
esse scriploram vlilo : cuni Graccae dictiones,
\ , *
porcis ei filiis, raaximam baboani liltcranim slmi* .
liiudinem. Sensum igitur esse dicunt, quod illi inimicS ila saturali siint liliis, sicut el diviiiist
mullorum Videlicet filiorum eflccii patres. Vel juxtn duptirem proxime pnecedeniis versictili i n terpretationem, saturali stint pecnniis, scu poe.us, shnul cnm propriis filiis, ita ut subaudiatur pra^posilio cum, et sit seusus : Quod non solum ipsi pilrcs, sed quod ipst cliam eorum filii diviliis sa*
tiati sunl, scu snpplieiis.


.
Et dimiseruni
reliquias
panu is
eorum.
Eo quod D Kal
t a n t fuerunl rcliqui:i\ ut posicris filiorum sullicc- \ rent. Nam quod ail parvulis eorum , expone , par- , ,
, ,
vulis filiorum : adeo ul illae diviiLr, seu picnae in
omnem generationem se cxtenderinl. El sl poanas . \ \ ,
\
fntelligis, propheiia eril maiorom , quae inimicis
l>eali David eventura erant. Si vero divilias, ex- . \ ,
ggeratio baec quaedam erii in illorura accusationem,
, ,
quod lantis repleti bonis , prave larnen atque i n i q i ^ v i x c r i n t , longanimitatcm Dei summam con- ,
(60).
tcmnentes.
17

" Deut.xxxu, 54.

Varia) lectiones.
(60) . . Lalinus inlerpres legissc vidclur .

217

COMMKNT. PSALMOS.

818

'
VERS. 15. Ego autem in jutlitta dpputibo con . . ; spectui luo. Propler jusiiliam meain, inqoit, de ema
, ; ,
in prinnpio Psalmi distmus, fac me dlgnttm lua
\ proleciione, et apparebo coratn te in allimi fudicit
\ .
lempore , quando dnicuique pro faciis coadigna
reddes praemia, vel supplicia.

Satiabor fum apparuerit ittihi gloria tua. Cum
. \ , vldero, inquit, gloriam luam, tunc desiderium mean
; , \, , \
imptebilur, u l videar a te , ulque vicissitii tuam
" \ ego conspiciaro gloriam. Peccatores enim faciem
( 6 ! ) ; - Dei non videbuni, el Dominua in Evangelto : Beati

qui esnriunt siiiunt justiliam , quoniam ipti tatu,
,
rabuniur * , anernis nimirtira el opiatis bonis.
. Congmil etiam bic Psatmus cuilibet viro virtuto
\ ,
pnedito, qni insidiis ct persoculionibus ab ininiicis
,
- * impelalor, qui dolos non diligal ei poeiulei cum
,
inimicis judicari : bic Saolem inbiricuiu suum
, . *0 * > \ esse reputabit, visibilem fortasse, seu invigibilem.
; Hic eliara verba labforum Dei, mandaia esseevan. ' $ , gelica inielligel, el eo* qui dextere Dei resisiuDt,
, \ .
d#moies putabit, quaei adversarios apostalas ac
, , * rebelles, quos etiam impfos alque iniraicos appcl
, , l a b i l ; qni a protecltone Dei, alque a paradiso eum
. - ejecenint, et qua* sequuntur conseque/Uer bis ex ponet. Rogabil praHerra, disperdi ae dividi daemo*
, nes a probis viris , donec in prnpsenti vila sunt.
. \
Post moriem enira ab eis nibil amplius vcrendum
, \ , est. PraMerea et quae de diviliis, sea eiiam poents
, , \ ei suppliciis dicta eunt, dsemombus applicabit,
\ , *
.

* ,
&
^
abtOT

, ,

1**
i r .
,
\
* \
D
, ,
; . * \ \
.
, , ,
?
, * , ,
* , .
' , \ , \ ,
\ ?: , -

unquara iiiundi principibus, qoorum filios ac poeteroseos ce^e intelliget, quosdffimonum discipu108 ac minislroe appellamns : pravos nimirum bomiiies, qnoram omitium diabolue paler est.
ln /fnem Domini David , qum locutus ett Domino verba canlici httjut. in qua liberatit enm
Dtmnu$ mmnu omnium inimicorum ejus,
mann Saml, dunl ; c
DUicmmUtDomMjorli*
tudo mta. >

PSALMUS X V I I .
/ n Snscripius esl bic Psalrous , quia prophelias coniinet q u ad finem erani pervcnlurae.
De Cbristo nnim et de vocalione genliutn iraclat.
Vcl quta Propheta in consommalione ac dissolutione
inimicorum suorum eum Deo oblulit in graliarum
aciionem, pro beneQciis omnibus quae ab eo reccperal, vel quia in fine viue suae eom composuil.
autem Domini David , el non r e g i , aut Propiielae, dixit : qtiia quod rex esset aul Prophela
donum Deierat, non ila donuin quod puer. Pucr
enim Doinini quis dicitur vel ob animi gratilu linem
tanquam fidelis sirvus, vcl qaia Deo placeat lan*
quaro Alius dilecltis. Beatus igitur David ulraque
ralione utramqne bujus nominis signiflcalionenv

Malili. v, 0.

Variffl lectiones.
(Gl) Desidoralur aliquid, quod pcr Laiinuiu inlerprelein supplcri facile
> vcl aliud biijusniodi.

polcsi, adJcndo

213

ZIGABENI

sorlilus etU, appellattis nimirum el sei vus Dri et

filius : qitaque major illt fuil 'glorialio , proprio
studio ac labore eibt nomina coinparavil. Unde boc
pueri nomine magis sibi placel quam regis aut
Prophela?. Sequitur : Qur locutus
eil
Dgmvno.
Suhintellige pronoinen hxt, ut sk baeo. quae loctilus
esi Domtno verba camici bujus. Canlici vero dixil
l non Pealmi : qula non mueico aftquo cum i n siruuiKiifo, seil ip*o latilttm ore verba haec cecitiit,
fum j.mi cotiscHnisseL, u l in Regum libris traditur.
Nos aulem improprie Ganlica Psalmos appellamus.
In

die qua

tuorum

tripuil

eum Deminus

de manu

inimicorum

; hoc est in die qiiando ab omnibfis tniinicis

. " l U i U q r o

,
,

. ' , \ ,
, *
, ,
.
, \ . * ,

,
,
,
, \ , \ . , , ,
? ,
\ ,

qitos ealenus babueral, tam ali^nigcnis videlicet

quam cognaiis, ereptum se ac libcraium pmavit.
Privalim tamen Saulem a caeleris dislingu^nfr i n i - ..
micis^ ulthito euni lo<o, ae nominatnn CMMnemornvit, vel tanquam omuium inimicissimnm, xeforic qnia ei regetn el eocerum, ei de se aliauando benemeritum siuiui cum aliii coujungendutu non
duxit
V E R S . 2. Diligam
, Humiiu,
fartkxdo
mcu.
Com

,
*
.
,
mtilia, inqtiit, el magna beneficia a u. rccepcriw, \, ; , \
et respondere UHs nequeam, {quid eniin
Mribuam

Domitio
pro omnibut
quee relribuii
mihi ** ?) qttod

;

solum valeo id faciam : diligam U nou quod anlca , \ * ,
non amarem, sed quasi nagis impostemm amalu- , '
rits. Hoc enim imer mandala emnia primtim ac \ .

pracipnum eel. CHUget e n i m , inquil ,

Dominum

, \,

Deum

inum

ex totis

vinbut

tui$,

el

tolo

corde

iuo **. Foriitiidinem rero Deum appeUarii, veluti

eum qui ip&ius beati David iufirmilatem adveretis
lot ac lales inimicos fortem acvalidam reddebat.
V E B S . 3. Dominut

firmamentum

meam , et

refu-

Pirmamenluni qiiideiD
appellat Deuro, quasi qui um stabiltai, conflrmet,
ei adversum temaiionum impetum tmmobilem reddat. Refugium vero, lanqnam qui eum perieula
fugientem in snam proiectionem ei cualodiam raceperit : et qui muro ac septo divini auxilii eum
conservet. Liberaiorem eliam , quod eum eripuer i l ab iis qni obsidere el captivum facere eum
sperabanl.
gium

nuum,

ti

meut.

*$ , l cornu salutis

mece , adjutnr

Qiii in bello prolectionem suatn ad defen&ionem meam posuii ne viilnerarer. Soleui enim qui
in bello alicul periclitanii opcro ferre volunt, clyp^uni aiiollere ante etim , quetn defendimt, quo
icius el jarula ab eo undique avertanl. ci boc pat t o protegere quis aUum diciiur. Cornu anlem
salulis , id est salulare propiignaciihini. Cormila
enim animalia in pugna validissime cornibua certanl. El quoniam armortun alia ad defensionem
aiinl, alia ad o!iensio:ie;n, utrumqtie, inquil, Dcus
Ps1. c\v, .

'

\ \ i '
,
, ' .

meus.

%%

,

* ,
,
* ,
\ .

Deut metit adjutor

meus^et sperabo in eum. Deus
meus solus esl, qui semper mibi opem ferat: atqtie iiteo 1n eo solo speni ponam , non formidans
quac m hi ronlingere possnnl, neque etiaro de saItile dcsperans.
ProlTclor

,
\
.

Dotil. , ; ulacib. \\\\, o*7.

, .
,
, .
,
\ , ,

. \ > ^
, * , \, ,
), . .

COSlMftfT. PSALMOS.

g*

; , factus esl inilii. Nam et ab iniintcis mo protegif ,

\ .
el pariterjws perdil. Adjnlor autem, qnia tn nrn^
stiliam tlcduclum me adjaval, el inter arHktioiirs
rcfovel.

v.al

ix

V E R S . i. Laudam invocabo Dominum et ab fnimich me>$ salvut . Cum lam variis ac ronltiplicibus divini aiixilii nominibtis Deum laudavrrit
veloti eum qui plurimis ac diversis modU sib opem
tulerit, postea siibinluFU dicens : Non ego tantoruni
ac taliuin nominum auijlionim Dei calalogum e
tantum recenstii raiione, ut de receptis ab eo
beneficiis graiias agerero, tanquam qui illius aoxi*
Ho indigere amplius non deberem , eed per ea pro
collaiis In me donis ila laudavi Deiim, et magnifl

\ g c a v i , el grailludinem animi mei ostendi, u l toto
, ' fempore vilae mea Ulnm invocandara mihi ess*
\ , \ eognoscam , el in eo spes mem omnes collocanda*
. , , slnt. Propterea, Sperabo, inqtlll.in emm, c i , l a i \ , \ mtfii mfis tultnt . Nira etsi ab inimtris qaoa
. hacienus babiii liberaios sum , aitanen verislmilo
61 , -. est, ai diutius vixero , et alioa in me rurtum e***
.
fiistirrecturos His dictis serroonem convertll, et
taria conuumerat pertcu a, et mulliplices Dei defentiones* Altegorica vero narratione mitur ad
loajorem rerum empbasim, ei ad roajoreoi eermonig sui efllcaciam.

,
, \ , , <1

\ , ,
\ , *
, \
, ' ).
, ,
\

'

.
\
V E R S . 5. Circumdedetunl doloret mortit. Quod
, \
Latine leginms, in Qraeco habelttr :
\ ,
quae dtclio proprie parturientis dolores signiflcal.
, * * *
Hujuamodi Uaque dolores in bominibtis inlelligi
, , possunt labores et molestiae, quae de affliclionibtis
\ , , - Q atqne angustils proveniunl, ad dolorum itlorum
, - stmilitudinem qai in mulierum parlurilionibus, ob
vov. , - [angustiam ei compressionem meatuum , molesiis .
simi oriunlur. Verum in mulicre, dolores vluc
.
pollue quam morlis dicendi sunt, cum ad hujus
vilae lucera bomifiem prodticani. Hic vero diversum ortinino accidit; dolores eniin morlis dicuntar , eo
quod ad morlis tenebtas deducanl, quem comprehenderint. Dicii itaque intolerandis st deientum
fuisse doloribus : illa eniro diciionc, quam in Graeco haberi relullmus , maxiroam dolorum gravitatem
xpressit.
El lorrentet iniquilalit conlurbaveruni me. Per
Kal

. ^ lorrentca iniquitatis, snbitas, lemporarias alquc

\ \ . impetuosas impiarum gentium incursiones inlelligil ^
, bujtiscemodi enhn naturae torrenles s u n l , qui in
bieme fluunl, ataiimquc ac cum inipetu. Maligne
\ * , \
. ,
enim illt e: iniquo animo agebanl qusenntes emn

\ ^ inlerimere. Commodissime eliam apposuii vi-rbnro

. \ \ ^ ^.
Devolvunt enim lorrentes ac pcflurbanl omnSa in quscunqae inciderint. A i l igilur

PropbeU se eliam circumquaqite vobitatum fuUso,

ei verliginem quasi passum ob lam repentinum uovaruin atque Uisperalannn rerum inoiuin.
V E R S . 6 . Doloret infcrni
circumdederunt
wie. Itic.
'

. \ versicnlus idem signiGcal, qnod superior ille : Cir ,

cumdederuiit
nu dolora
moriis,
seu (ul verius illic
* ,

,
babet Gr*ca lectio) conlinuerunt
me. Circumdare
\ $, \ ,
fAr v , , eniin el cominere ac complecli ideni signiilcanl.
. , - Siniiliter et niors et infernus. Infcrnus aulom
[ juxta Graeci nominis elyoiologiatn I insuaveni ci
, \, , ,
injiicundutn significat roorluorutn locum , qui sub
.
a

*\\
EUTHTMII ZIGABENI
m
terra est. Quia igilnr, ut diximus nccidere solent . " ,
dolores iu partu atque in generamlo, Ciicumdede
; $5 * .
rutit me , inqtiit, dolores qui niorlem generant, moriem, inquam, inferni mmistran. Mors enim aniinatn dividit a corpore : unde infernus assuincns eam conltnel. Vel dolores inferni eos inleHige,
qui in infernum dcducunl: ve! qui ministri sunt inferni.
Prceoccupnverunt
me laquei moriis.
Pr;even<-ri!iit

.
)
me, inquit, insidias quae mortem operantur. Nam
, quod vcnaloribus laquei adversus feras operaulur, , .
lioc insidiae liostibus conlra bostes praestaot.
V E R S . 7. Et in iribulalione

mea

iuvocavi

Dominum.

In auxiliun scilicct.
Et

ad Deum meum clamavi.

In

angusliis consli-

lulus vocem ad Deum meiim levavi clamana.

Audivit

de lemplo

tancto

suo

vocem

nxeam.

poiius, flucluavit et eoniremuil

urra

Tem-

: Aquila d i i i t ,

esl concussa.
Per tcrram aulem bomincs
in ea babitanies iniellige. Dorenie enim Christo
Judaet et gcnlcs pcriurbati stini propter opinionem
ei faroam quae dc eo iucrebiierai. Fluctuarunl i g i tur, hoc esl, pertnrbati sunt. Fluctnare enim idem
est quod pertubari. Et limuerunl, vidrntce niiuirum signa ac prodigta quae faciebal. Tremere eniin
Mota

posuil pro limere, eo quod limidi bomines Ireinore

corripi solcanl. El aliter : commoli siuit, nd Cbristum nimirum confluentes obfamam qu:ede eo eral,
et luinulluanles propriis consiliis concussi sunt.
Fundamenta

monlium

conlurbala

tunt,

commota

Per monles
daemones inlellige ob smnmatn corum elalionem ac
soperbiam ; rt pcr fundamenta, profundas eoruui
cogilaliones. Conspicienles enim da?moncs inexpugnabilem Dci polenliam, propriis cogilationibus
confundebanlur, dubilantes quisnam essel,el repu(anles qualia ipsi pati dcberenl. lllorum igitur
cogilaliones sic pcriurbalas sunt, et ipsi eiiam
pariter ab illa polcmia commoli, in qua duni vigcrcni validiorcs cranl ac forliorcs. IIoc aulcin idco
quoniam

iralus

esi

eis

Dominus.

EU .

"

.
"

plumsancltim cceltitn est, ut superius diximiis, aul

tcslimonii labernaculum. Templum enim Jerusalem nulliirii adbuc erat, sed a Salomone postmodiim consiructiim esi. Audisse anlein Deum
intellige, non bntuano more, sed decentcr Deo :
lamelsi nos, qui Dei vires ac potentias, quibus l o tum continel orbem, nec comprebcndere aniuio
possumus , nec lingua expriinere, ad sensibilium
rerum suniliiudines eas deducimtis, pcr qnas ea
qusa vere sunt compreliendimus.
Et clamor meus in contpectu
ejut.
CJamor meus
semper in conspectu ojus cst : quia iu angusliie
constilultts ad ipsum solura clamo.
Inlroibit
in auret ejus. lemporc eliam opportuno cxaitdict me. His aulem verbis uii et nos solemus cuoi gralias agimus, el cum dacmonum pariter iiisuUationcs narramus.
V E R S . 8. Commota e$t et conlremuit
. Nunc Iradere incipit propheliam de Cbristo, et fulura narral tanquam praleriia propbeiarum more. Bealo
enim David nibil simile legimus conligisse; ct
quod LXX inlerpretes dixerunt : Commota e$t, seu

sunl,

, , , .
. " , ,
.
\ ,
, '
.

.

,
.

.
\
. \
, ,
.

\ , \
*
* \ \
. ,
'
%

,
*
.
,
,
, \ , \
\ *
6 * \ ,
* , ,
D . Ka\ , ,

' * \ ,
.

>
"

, , .
*
, , ,
, , .
\ \
, '
. ,
, \ , -

225

COMMENT. I N PSALMOS.

226

:. \ accidil, qtiia iralus cst illis Deus, quod (aiilam

esercerenl liomines fyrannidcm. Poesonl eliani
\ \
ba*c inleUtgi do his quae acciderunl leropore Paa , (G2) ,\
sionis Domini, quamlo lerra commoia esi, ei peirjr*
, ,
sciss*
siini : quae ciitnia divina pertuiseione con*
.
ligerunt, quia iratus eral Dominus JudsQie.
V E R S . 9 . A$cendu fumut tn ira tjas. Crealore iraio

.

ob creaiurae su* itilerilam, praceesil vindictas
,
fuuius, qui tyraiinuin daemonem ex parle coercail.
,
Nam el li<teles ab illius erroribus abslraxil, el ab
.
, - iia qni daemoniaci eranl, spiritus expulit iramundos. Iloc aulom initium fuii poslremae ac roajoris
.
- * \ \ vindictai: quandoquidem igni funiussolel esseprse , . - f ius. Clamabanl enim exeuatia daenonta : Quid
*

nobii

iibi,

Fili

Dei "

t uniili

anle

temput

lor-

querenos.

Kt igms

(ucie

ejus

exardetcet.

Si pneceasit

fu-

nus, seqnelur eliam ignis, boe esl, perteclior

. ,. ,
, \ * viudicla, el oronimoda tlsemonis impoientia.
facie vero ijut,
id eal, ab ipso Ueo, qui In Iribns
.

,
\
,
peitwnis uuam babel Diviitilatis faciem.
\t\,afacie
' *
ejus id etit, corani eo. Jgnit
enini, inquii, in con . " \

, ,
, , spectu ejut prwcedet. infiammnbil in circuilu i n i micot ejus
Exardescet
vero, id esl acceii'
,

.

, dciur.
t

\ , .
Carbonet
tuecensi
iunl
ab . Quia Deus igiiis
"

.

coiisumens esi, ouiitetn uhmrum maiignam poten
liaio, ipsius quoquc di&cipuli bujusmodi eOkaciae
, \ ,
ac
vinulis pariicipes eflecli sunl, et ab boc ipeo
\ C
igne. Deo, accensi sunl carboucs : qui igne* pro , \
prisp iidei omncm iniroici polentiam copiburerei.
. *1& , ,
0
Ecce enim, inquil, dedi vobit
poieitalem
coucul

candi

serpentet

scorpiones

omneni

inimici

po*

tentiam

,
.


, , , \
. ,
.
,
.

Y E R S . 10. inclinavil
calo$ descendit.
Ynlent
nobis Propbeta abdilum divina? incarnalionis myslerium signiflcare, ait quod inclinavil coelos usque
ad terram, el qtiod aine atrepHn dcscendil. Or,cnlie enini ac latenier, insciis nimirum omnibua
poiestalibua, babilavil in Virginis utcro. Propbela
vero corporalius ac seusibilius factmn boc descripsti, u i ex eequeiMibus eiiam magis paiebit. Ait
eniin :

' ,
, \
. \
, , ,
, ,
01

Mattb. t i u , 29.

1 1

Psal. xcvi, 5.

catigo $ub pedibus ejus. Pcr caliginem tenebra intellige, el per pedes viam. Obscura enim
fuil \ia bumanationis atque incarnationis Doinini,
el illius modus incomprehensibilis. Vel aliter :
Quemadiuodum terreni lioraines, vel qui terram
liabttanl, apud Scripluram ssepenumero lerra appellanlur, sic et coelestcs angeli qui in coelo commoranlur, coelum etiam dici possunt [qtios angclus inclinavil Dom nus in terram, illuc nimirum
dcscendentes ad ejus minUleriuin. Scripium csl

Luc. x, 19.
VariflB lectiones,

(62) Latinus iiilcrpros bgiasc vidciur

2?7

EUTUYMll Z I G A B E M

iii

etiun in Etangclio, qod] angcli miiiisfrabaiil \ * , \

ci
Descensuin autcni I>* lorporalem inlel.
lucircumscripius esl enim Deua, o.l oinnia implcl, laineUi itiipra quain a nobis comprebendi
pjssil ei incffabililer.
V K R S . 41. auendit supet Cherubim
ei volarit,

&.
,

suptr
alat vtnlorum. Hanc esl prophetia ite
.
, \
Glirisli assumpiione. Quod autem ascendens Bo- . "
iniiiiiHsiiscepiiia fiteriiaCberabim, Eiechiel visioue ,
f>ua deelaravil dicens : extuterunl Cherubim alas
;,
tuas, illii adjuncloB, Domiuui
hrael
tit

,

ipsa : $

gloria

Domini

Quae verba sine contradiclione dc

* ,

Asansioite Domini dicta sunt. Nam ct Panlus

\
ipsuiii Dominum eplendorem gloriae appellavii **. /\ \
Volavil aulem super alas Chenibiin, q u el venlos .
iliam appellavil ob niotus celerilalem. E l revera g \ &, iiuidem veclns esl in conluro Dominus super Cbe, .
rubim, qiias Divinitaii proiimiora sttnt, licel ape', 6\ ,
Molis vehi venlorum alis visus sit, boc esiabipsis , ; venlis, quos alalos esse Propbela iiilroduxit, pro ;,
pler vclocissiinum eorum in aere motum. Alata
.
4 5unl omnia qu<e per acrem irve 'unl (03) [
* \ .
4)iiia de Cliristi ascensione scripiuui legimus, qitod nubes suscepit etim ab oculis eorum **, inlellig e quod
nnbes illa a veulia ferebaliir, qucinadmudtiui alia? onines semper ferri so'cnt.]
V E R S . 12. posuii
lenebrai
talibulum
tuum.

Per lenebras signiflcal quod videri non pos ei. * .

Invisibililae euim eral quse illum legebai. Hanc * \
igilur in*/iiliililaieiii sil>i circimiposuit in lalibu- . , I , quia in craltim assmnpltis eoriiiu oculos late* . 1 , *
)>aU Vel per linebras cai nem Domini intellige, Q . " ,
quae diviniialein inlra se oecuhabat; scu inconi ,
pnben&ibililaiem que ilHu divinilalem celabal. . ot
Oblenebranlur euim e l carcnliuni i i qui diviiue
,
profunduui fKienli exacie niiuis cupiunl
pene
irare.
ln cireuiiu
tjni labemmenium <j*s. Tal^macu

.
luin hic assumptam earneni appellat, qua:n cl , \ *
ipse Dominus templum siiuni nominavii [dicens : , ,
Solvite templum hoe, tl in tnbus dicbui
asdificabo , * ^ ,
%'lud . In circuiiu vero ejus dixil], qnia inlra
. ,
ipsam carneni babilabat Deus, non (ameii ut
, \ cinumscripUis, sed ut oinnipolens, iiipffabili quo, . \
dam iuodo illic pennanene. Hoc auleoi dixit til * \
osteudrrei Cbrigium siinnl cum carne in coeluni
,
assuiuptiim esee, qtiodque ilbic ascensurtis oam D , ,
deposuil, queuiadiiiodum aliqui iDsipientes .
positNa dixerunt. Vel per labernaculum divinum illuin splendorem intelligil, ad quera nemo potcsl
appiupinquare, quoniam luceip inbabitare inaccessibilcm dicitur, qus in circuifti Divinilalis exsibieits, illam obiegit. ei oculos volepiium illam inlueri poienier averlil.
Tenebrosa
aqua tn nubibus $.
Per aquam bic

.
"
occulliim de Cbrifclo sacraineiiiuro iolelligit, el per
* ,
aenni, seu ( verius babi*l Graeca lectio in plurali , \ *
niiiiiero, per aeres) propbelas, ei sensua est, quod \ ,
prupbelia corum qu;e ad Clirisium pertincul,^ , ;

tiitdia

cmiale

9 1

*' Matib. , f I , cl alibi passim.

, v

Ezecb. , 22, 23.

1 1

Hebr. 1, 5.

VariiB lectioncs.
() Graeca veriia

\i\

sonanl :

Quandoqnidem

et

uubes

vevlc

fcriur.

Art. 1, C.

" Joan. n , 19.

829

COMMEXr. 13 PSALMOS.

230

\ . \ ,
i v * ,
* ,
* \
,
*
, ) , ,
.

lencbroaa est el obscara in scriplurie proplietar t t n . Anle advenium enim perdifficile eognoscebatar. Aquam vero appellai qoasi refrigerantain eos
niminim, qui inier errores animo
fefeciftent.
Propbetiaa eiiam nubte iato vocat, qoia occoltom
babeaat id qaod signittcanl. Propbetag autem aeres
d i x i l , propler puritatem ae aubiiliiaiem iniellectus.
Qttod auiera Scriptara taepanooiero per nobet
propbetas intelligat, Isaias docet; qni cumdonium
Israel vineani appella&*ei, inlrodaMl roandalum fmsee uubibus, ne phicrent euper riooam , boc
esK ne propheiae populo Israel aoiplius propbelarem.
M

al

V E R S . iZ.

\ , ,
\ , . , ^
, \ 6'
. " \
*
, , \ \
. *
,
,
, * ,

,
,
* ,
,
, ; , \
, , ,

fulgore

in

conpectx

eju$

nube%

clarilale, inqiiil, divinae prawsnii*,

qust non lanturn proximi lucem prastat, aed et
qni procal sttiil, t e n e b r o t aiqua obecurae prophetias p;rlransierunt, hoc est, dissolut stwl :
unde Ularum dt&lructa obseurilate, quol oceultnm
ac velalum eral apparuii. Orienle entm eole, caligo
nubiuin diseoWKur, el pars illa qti olim nablbus
tfgebatur, apparet et conapiciiur, vcl par nabea
tenebrae obeeiira? legis inlelilge. Nain, iilucesceute
Cbrialo, velum atnigmaiunt ac figurarum quse in
kige erani, dissolutam esl. Unde roanifesla apparuerunl qoccunque in ea significabant aut praefigurabanl Cbristum. llis aulem exposilionibus sic
Iradiiis, conjunge verba illa : In contptctu
tjut,
boc est, a stiuimo Chrisli fulgore, vel fulgore
pnetentlae ejus, nube$ traniierunt.
Alio eliam
modo dielinguere po|es ct legere pras fulgore :
ul sislendo i b i , quod sequilur superioribus appli,
, ' , Q cabis, u l bujusmodi sentenliam fcflkias, quod Do mino resplendenle, ti per conversalionem ac viiaui
, ,
stiam carne nos illustranle, in cotupeclu
eju$,
, **,
seu a facle ejus, lioc esl ipso Uomino eic apparenia,
.
aposioli per lotum orbein iranaierual: evangelicae
niniirum pnedicationis yerbum jueiillanles alque inelar nubium, auimaruiu ar?a ac caaipos irriganlei, el
d virtuian iniciiflcaliooeiB exciiaiiles.
Grando
el carbone* ignii. Hoc ad priinam expo . \
sirioneqi coaplabinius. Grandini enipn propbeiije
*
coniparanlur, proplcr earuin durilieai ac diflicul ap \ ,
iaiei, boc eai prop.er obscuriialem : el igni, quia
; , \ , ^ . " instar iguis inQdelium argumenta el coniradiciiones consumual. Nubium igilur el grandinis atque
\ ,
ignis nominibus cadem res, propbelia n mirum,
. \

<

tramierunt.

, - D b\s boc in loco significaiur ; nec ininus lamen

uhlinae exposilioni conveniunl hujiia verba versi \ ,
\ , culj, ei aposlolos ipsos pro graudine alque igne
intll'gamus : quia el itislar grandinis, errorem
.
omnem dissipanl ac conlundunl, et velul ignis, impieiatero absumunt.

l6p:m\C8Y

\ "
, , , \ .
,
"
.
'
, ,

,
\
.
, , \
"

Isa.

7.

19

Joan. xn, 28.

V E R S . U . Et

intonnil

coelo Dominus,

et

AUis-

Dominus et AUissimus
Deus esi tanquam Dominus el excelsus. Inionuil
auiem ac dedil vocem saam, qwando Filius ad
Patrem clamavil dicens; Pater,
glorifica

tuum
. Venit enim tuuc (inquil cvangelisla) vox
dc Cflelo tuceiu : Et gUri^cati
iterum
gkrifi-

simui

dcdii

$uam.

I
231

EUTHYMULZIGABENI

232

. Turba autcm quae aderal, lioc audilo ,

.
,

dicebal toaitruum
factum esse. E l quod bic dici
,

,

lur, inionutiy inleilige, babilo resperiu ad audien. ,
liuci opimoneni. Quod vero ail : dedil vocem
iuam,
. ,
ipsam rcspicil veriiaiem. Yox eaiui cral et loni \
iruuiu visa esl. Adiuirari auieni non dcbeiuvs
, , 46quando propbelise ordiaein aut congequenUam
'' .
reruni noti servant. E i boc enim demonslratur,
quod propbeix non ea praedicebanl quae ipgi volcbant, scd quae snnclus eos Spii itus docebal.
cabo

V E R S . 1 5 . Jdiiit

tagilias

dUtipavU

eo$.

Per

sagiltas discipuloa inlelligil io universum orbem

imgsos, quibus dacmoneg dissipavit. Eos namque
duin dicit, dstnones itilelligil. Aperlius auiem eorum noniennon expressil Propbela, cnin nousoluni
i l l i , aed eorum cliaiu nomina, eancio Spiritui auleanl eeee invisa.

fulgura

mulliplkavit

ei conturbavU

tos.

Eos-

,
, ' >
,
. ,
\ .
.

\ \ *
, \
,
, *
, , \
;
, , \
.
Y E R S . 46. El apparuerunt
fonlti
aquarum.
Per


.

aquarum fonlcs aposloli rurgug iutdligendi s u i i i :
, *
veliiii primi Cbriglianae fidoi docioreg a Domiuo
, * ,
elecli. Pcr aquaia euiiu dvangelicae pmedicalionis
, doctrina sa^peiiuntero apud Scripluram signatur.
\ , ( , | Fonies igiiur primi illius aquaeductug, geu polius G ,
primae scaiurigines inielligendae sunl, apostoli nirairum, ut diximua, quod oronibug appamemnt,
eo quod ad omitee missi gunl.

.
revelala$unt
fundamenla
orbu terrarum,
lidem
ipsi fundamenta orbig lerrartim dicendi aimt, eo 01 \ ,
quod primi credeotea fuere, qui fidei sedera ac , \
stabilitatem iirmain atque iuconcuggain posueruiit: , '
.
in qua omnes aedificantur, revelata autem suui ob
\
vilae gplendorem, el niiraculoruni clarilatem. Et
.
aliorum quidem ifcdificioruiii fundamenta lalenl iu
*
lerra, iidei auieni fundamenla e contrario, pra>
, , ,
clariggimig tam dtciig quaiu faiiia rcluceulia,
\ .
omnibus patefacia, ab omuibug videri possunt.
Ab increpalione
lua, Domine.
Hsec autem facta
*
, .

sunt, quoniam lu incrcpagii daomones, el limore ^ , , \
eos uiaximo percussisli.
.
Ab iiupiratione
$piriius
ir<e tucc. Ira igni similig
'

. \
esi. Accensa giquidein aique excitaia, vaporeiu \
quasi suinmum emiltil, el per irati bominis nares , \
in aerem gpiral. Unde c i spiriiug i r s diciiur, et . \ , \ eos qui valde irati suni iram gpirare aiunl. Ilac
, .
igitur similitudine molum irae signiflcavil PropheU,
, , bumano more loqucns. Adeo, inquil, t u , Domine,
\ . , \,
iralug erag, ut gpiralio ( u t ila dicaro) gpirilus ine
,
luae in acre egscl, el inimicos dissiparet,
, .
'
,

. ^
V L R S . 47. Misit de wmmo
el accepii
me. Quae
gcqiiuuiur dc se ip?o Propbeia loquilur, ad ser-- \ , dein discipulos ei gagiliag esse iniellige ei fulgara,
allerum quasi sagitianles alque evertenics daeiuonum errorein, allerum vero veiuli illoruia impieialero ac lucog eis dicaioa comburenleg. Discipulorum enim oralionibus vicli, el inbabilaiiiis in eis
Spiiilus fulgorem non suslinentes, eoularbabaiitur,
menlisque ac coosilii iiiopes reddebaulur.

Joan. , 28.

2M

COMMENT. IN PSALMOS.

231

. , cT- monis sui aericm, revcrsug. Misil enim, ioqnit,

, , \ ^ . Domintts de coelo aaxilium ei eripuil mt.
Auumpril me de tquis txuicii. Aquas apuo Srri .
\ - pluram pro ptirgalione quacumque aui rcfi igcra , tione accipiunlur, quemadmodum cum aquaa pro
* \ - doctrina accipinrtis [quse et rcfrigerat ei porgat],
, \ . qiiandoque pro demersione ac perdliiont, u i bic.
- , * , Hsec etiam eniin aquarum natura, u i ei abtuat et
, \ . refrigerct, el soffocel, praecipue si niulta tqua sit
et proftinda. Per mullis il*que aquas calamilatum

, . , airt inimicoram multitudincai intellige. As$umpsit
aiiicm te, hoc esi, ad se me eduxil. Nam qui a l i , ,
qacm adjuvans e periculo educii, ad e trabere
.
ilhnn solet.
VERS. 18. Eripiet me de inimicis meis pottntibu$.
.

, \ Potenlcs inimici hic daemones intefligendi sunt, qui

palam et clam, diu noctoque, ac per omnes sen * , \ - \
sus nos oppugnanl : veluli qui poienlem alquc
' , \ ', \
; * . indefctsam i n pugnando naturam babeni. Spirittis
, enim annt. Ille igilur, inqoit, Dominus, qni me a
\ , sensibilibtis ac mundanie Ifostibus olira liberavit,
liberabit ctiam ab intellectualibus atque inviaiblliL \ .
bus iniinicis , qui ad pcrdendum alque ad malignandum potentes sunt.

,

Et de hii qui oderuut me, quoniajH eonprmaU

tnnl super me. lpsi enim dsmones qui uiiiversos
. 01 \ ,
, \ . oderunt bomines, odcruni ei me, eo inaxime quod
a Deo adjulus sam. Domimis auiem ca me ralione
, , , , - ab eis liberabtt, quoniam una insidiali sunl adver , ^ sunitne, ct simul jmicli ; iuio vero (ul reelius d i I U V O V , , *
cam), quia fortiores iacii stiut, et pravaluerunl 8 U . 1 .
per inc. Cuin ego virtutiim armis, u l oportuisset,
, >. , iiiumlus non esscm; scd inollis polius essewi ac
.
debilis, vel quia d*mones naluram babeni omni
careniem inaleria, et illum facitliiiie videni, quem ierirc volunl : cgo vero qui n luram inaierie ac
corpori admiaiam babeo, ferienles me illos non video.
.
Y E R S . 1 9 . Praevenerunl me ta die affliclionu aua?

Verbuin , tion seinper aignifical prasoecx * * , \ pare, scd aliquando simpliciler, atque
&,
* * , ~ , ul in praesenlia. In terapore aulem aflliclionis mea?, bx>c est, in tcmpore iiifirmitaiis, el
\, , of 6\, ,
quando bollica arma nondoni praeparaveram, qui ; , ,
, , bus adversus visibiies aul invisibiles inimicus pu * , gnarem. Tunc enim illi pracipue adorti euat, cum
ine infirmum viderunl.
.

. - D El facim etl bominu$ /irmanwUum meum. Guni
,
futurum essel u l cadereui, suatinens ac suffukiens
. ,
\ .
me Dominus, factus est icflrmitali meae I r mamentom, el quasi baculus quidam cui inniterer.

.
'
Y E R S . 20. Et eduxii me tn laUUidinem.
AiDiclio (64) ,
num anguslia preesum, i n laeliliae ialilndiuem, boc
, ,
esl in eflusani exsultalionem emisit. Juxia quod,
\ \,
alibi legimas : In tribulatione dilatattt we
Yel
^Peal.iv, 2.

Varia) lectiones.
(64) Xc. .
PATROL,

OB. CXXVUI.

235

E U T H Y M I I ZlGABEiXI

ftg

quia ab iiiiinicis prius obscssus, qui eum oinni . " >, *

praicluso adilu in angtislias conjeceranl, el atro, .
cibtis miuis urgebant, in arclum qiiodammodo locum cogi vidcbauir ; nuiic e tanlis cductue dUTi
cullatibus, laios ac spaliosos campos sibi excurrere videlur.
Eripiet
me quoniam
voluit
me.
Dcus qui lanla

,
.
; roe cura ac sludio suo dignum fecil, in fulurttm
, \
eliam ab omnjbus irruenlibus in mc malis libeia. , , .
b i i . Voluit en\m
Y E R S . 21.

Et

me, hoc
retribiitt

csl elegil me.

mihi

Domintu

secitndum

Insidialorcs nicos nulla unquain

.
.
iiijuria afleci, atque ideo eis comparatus juslus vi, \ ,
dcl>or : mide el relributionem eiiam suscipiam a
*
Domino. llanc eniin ob causam, suum mibi
, ,
aimlhun in poslerum tanquam debiium prccsla- JJ
bil.
tecundam mannum mearum
retribuet

mihi. Dum manuum purilaiem dicil, qiialis sua sil

.
1 , *jusiitia exponil. Npn cnim, inquit, rapui, non ati * quem circuniveni, non insidialus sum iis qui insi* , ,
diabantur inibi : unde si iiiimicorum manibus ua,
nus mex comparenlur, purissimas ego eas ob
,
omni inquiualione conservo. Yel per manus, aclio , nes aiquc opcralioues suas signiiicavii, eo quod
\ \ .
per cns opera ficri solcaul.
Y E R S . 22. Quia cusloditi
vias
Domini, nec impie
"
,

gessi Deo meo.
Hoc ponil, ul causam purhaiis .
manuum siiarura. Mundae enim eranl, iuquil, quia
. ,
cuslodivi vias Domiui, boc esl, ejus mandaia;
, ,
juhtiliam

meam.

neque enim impiorum more ab eis uiiqtiaio re- C ' . cessi. Qui vero divina observal prxccpta, ac per
pJ,v, * ,
ea graditur, necessario eliam mundus esi.
V E R S . 23.
peclu

Quoniam

omnia

et justificalionet

judicia
ejus

non

ejus

in

receturunt

com

"

,
*

ir.e. Aliud esl lex, alittd mandalum, aliud leslimo.

, \ . \
uium, aliud judicium, el aliud justificalio. Lec
, \ , \ . ,
enim illa dicilur, quae oninia io univcrsum conti, , ,
HCI mandaia [quaeque viiam ac couversationem
, , ,

npiimain ordinat ac uioderalur], qaemadmodum

* - 6
csi lex per Moysem dala. Mandatum vero illud,

qtiod, quas agcnda sunl [Domini ac Regis in mo, / ,
rem] am aliud qtiid particulalim j u b c t ; ul illud :
,
Non occides;
non futnrxm
facies
; el qiuecuaqtte
\ ,
alia boc pacto iu specie jubcnlur. Testimoniuni
vero eliam [qood peccaiores conteslalur, ei Irans- ^ * , *
grcssionum pcenas docet] quodque legislator qua, \
dam com alleeiaiione ac coiiiirmaiione audientibus
\
niaadabai : veluti cnm Moyses dicebai : Si ha?c

aui Hla fecerilis, lcslor tobis coelum el terram,
, . \
qtiod motlc iuoricniiiii. Judicium aulem, id csl
' ,
quod sehlenliaui Del demonstral [ac docel quac*
, ,

,
nani bona is consecuitirus sil, qui mandala Dei

,
\
observaveril; et simililer qwx pocna iransgresso \ .
r e inaneat, ul sunt qua>cunque judicata fuissc
.
tradunlara Deo] : quale est, quod de blaspbeinante
, \ '
timendunj Dei nomcn scriptum legirous
quando
, \
Moyses jtidicium in Deum retulii, el Deus jussil
, ,
lapidari : quod judicium pro certa lege posimo * , \, \ ,
4

4 t

* Exod. , 12,13. *Levi!. xxiv, 10 seqq.

2,7

COMMENT. I N PSALMOS.

238

, , \ dum contra omilesf alios blasphemanles susceplum

.
ac dcterminalum est. Ju&tificationes vfcro illae d i cuiitur, q u * docenl quod jusium cst, et qtiod injustum esl probibeni [ct eos qui secunduin v r l u l c m
vifUftt, jfcsiosegafe declarailt] ut illud est: Si qui$ puerum ttebraum aquitittrit, sex anuit ei urtiat
,
et alia liujusmodi, q u * guiuma justilia plena sunl. t dUlinclio quidem horuin noniinum talis esl, sa>
penumero tamen proniiscue unum pro allero accipitur: et niaxiine in centesimo decimo octavo
pealmo. Hoc autem ib loco, judiciorura ei jusiiflcationuni nomine, omnia mandau cemprehendu.
qttasi lotuni a pane. Onuiia enim, inqnit, mandata ejus in conspeciu nieu; ea giquidem gapius lego
ac revoWo, nec unquam a uie procu! ea esae permilio.
* . (, '
V E R S . 2 4 El ero immaeutalus cmm ea. Hoc
e*4,
, * .
per eum, vel cuui eo exgigleng.
Kal .
El eustodiam me ab imquilaU mea. Cugtodire bfe
posuil pro abgliaere, ei iniquilaiem pro peccato.
* ,
Mea auiem ideo dixii, quia peocatutn proptie s t
,
* , - "* camis, vel quia seipgura etiam peccatoren
, \ faletnr. laier homtncg enim nuUug &t abgque pec .
cato.

Vxag.25. El rtlnbuel mini Dominus ncunuvm

,
jutliliam meam, et secundum purilaiem manuum
, Ttov . mearum in congpectu oculorum ejui. Qnod gi ia
\ , ,
prateritum talig fui, et iia eiiam deiftceps Aier*,
. ,
retribuiionem oiunino coneequar, ut praediiimug.
' Puritatem aulcai manuum guarum eam dictt, qjue
.
erit ia conspeciu Domini, ui doceat, non ad ostenlaiionem aliquaai se id facew, neque u i ab beininibus vidcaMr, ged ul placeai Dea.
,

VERS. 26; 27! Cum $anciu$ e m , el cum
, , tiro innocente innocens eti$ cum eleclo cleclui
.
"
eris, et cum perverso comerlet. Sanctus proprie is
, -C dichur, qui piue ac religiosue eai ra iig quae ad
; " ]
Deum pertineiti. lnnoceas vero, qui circa buma ^, * 6
iniu conversalioueui est kiculpabilie. El e^ecltig
\ * ,
is, qui virlutibus perfecltig esl. Pervergtig eiiam
\ , , ,
ille e&l, qui uoh rc^lig, sed obUqtiig, ac quagi lor , ( .
liiosig esi moribus ei malignig. Esl auleui senao
&, , ,
hic dacuinenlis pleuus, ei in universuui ad amucs
.
pertinet; et seneug eal : Quabs qaisque i l a
\ \
facrii, cnm quo tu babilas, talig el tu efficerig. In
, iUius niniirtiiti babitum ei naturam immuAatug.
, * \ Quod vero ait, , idem egi quod, rectug
* eris, vel, convertea pravain nimirum geoleoiiain ia

bonam. Pogsaol ba*c Unien referri liani ad Deuii%
, \ . \
u i git geusug : Candigna, lu Dondne, -onrtnibus p r o
\ * , \ .
inerilis repeodes, jaslisiiinus cum gig. Ei gaiiciunt
qaideoi gauclificabis, ct iunocentera fecies ifinoceiiteiD, clectum cliaua eligca; et perver&ura verUg,
iu bouum gaiia, ei iuipadieiido eum io malis. asl bic quidam loquendi modug Oguraios, in quo ver~
bale aouiou poni golet pro parlicipio v e r b i : veluli ganciug, pro saaclificans { e t elcctus pro cligens :
qua? ligura serokonig ia Gratrca leclione clariag percipilur quam in Latina.J
" , D Vaag. 28. Quouiam tu populum bumilem $oivum

.
faciet, ocuiot superborum humUiabit. Huniileaa
* , inqaaia viriule. Per ocalog-rero giiperboruni ipeog
, . " \ saperboa ialelligil, veluli loiuui a parte : vel quia
, - saperbi ex octilis poiiggiinum dignosci eoleanl.
* , dani gnpercilia toUoal, quac gtipra oculog sont
. [queiiiadinoduDi ^lytuologia Grxci nominig recio
declaralj. Uas Uaqua superbarum ocirfos lu facieg
;. \
u i Ui terrani apccieni. per afflictiotiea jiiuiiruui.
* , , ,u

Exod. x x i , 2.

S3D

ZIGABENI

240

quas in eos iinmilies. Ye.l pcr populum bumilem, . gcnlilcm populuin inlellige, qui peccalorum pondere
; , (65),
dcpressus, lcrram aspicere pronus cogebatur : , .
per sup^bos vcro, Judaeos glorianles, ei jactanles seipsos, tatn de Jege Dei, quam de propriis progenitoribus.
" , ,
Y E R S . $9. Quoniam tu illuminabis lucernam
meam Dominc, Deus meu$,Uluminabit tenebrasmeas. . ,
* , , *
Inlellcclus in nobis est quidam animae oculus;
oculus auteni nou immerho lucerna dici poiest, , , . ,
cum veluii d u i in lcnebris viam demonstrel. Per .
aniinae vero lenebras, iram el conctipiscenliam in- , \ .
irlligiinus. Tu, Domine, inquit, intelleclitm ac men \ ,
tem nieam divina lacc ac spleudorc illumiriabis :
; , ,
qiiod faciens iltumimbis pariler et lencbras meas
. " * [nam sinuil cum inielleclu, carterae aniinae parles
, , \
ac polenliae proiicienl]. El boc esl quod Salvator , ,
iii Evangelio dicebal : Si lunten, quod (e e$t, , . " ,
lenebra fiani, ienebrcc qnanice erunl * ? Hoc csl, Si , inlcllecius oblencbrams sit, mullo magis et reli- * ,
q\ue animac parles lenebris involvcniiir. Dicere ,
ciiam possumus, ipsum iutellccium, lucem csse 6\ , \ , .'
paiiler el tencbras. Nam si ad uaturain matcria- - ,
liom rerum coinp;rctnr, lux c r i i , si vcro ad Deum, ,
lenebra? : eo quod, ab co Deus conspici non possit ,
[ncque illitis l e x ] ; vel per lucernatn bic Mosaicam
, \ :.
legcin intellige, quae lcctorem ad rctiam dirigit
" , ,
ealleiu; per lciiebras vero, velum ipsi legi super- , , , .
iiiiposilum, quod obscurilalem gencral : ciijns oc- * ,
ciilia, bealus David nunc illuuiinaiida esse pnedi- , . t i l el rcvelauda, incarnalo nimirum Deo. Yel

lucerna, Evangclii cst praeilicalio, clare ac lucide
, ,
innnibue Iradiia, cl a Domino dcclarata : leuebrae
, \
vero idolorum error, ac reclae lidei ignoralio. Vel
, tucerna quidcm, intellcctus est, qui bominem d i ( 6 6 ) . . . , \ .
r i g i t : lenebrae ipstim corpus, quod quodammodo ante octilos inlellectus consiatit, et crassiludine
sua unibraro quasi gencral ac tenebras : ulrumqua auleni illuminabilur, intellccius nimirum, divints
splendoribtis, corpus vero puriiicaiioue et inuadiiia. Quidam vero per lucernam Dominum Jcsnm
iiilcUigunl, naluin de semiiie David, qui a Yeibo Dei illuminalua esi; illa nimirum divina untone,
qHiE illi prabuil ul splendoris radios quocunqne emillerel; unde de seipso diccbal : Ego sum
iux
mundi ; per lenebras vero carnem tanUim assumpiam, quaui Cbrieius ilhiniinavit, ac diYiii;<m
reddid t.
" *
.

Y E R S . 50. Quonlam in eripiar tenlatione.

, /
,
In , lioi- eat, per ie. aulem lam lio , ,
miiium quam dieuionum.
.
in Deo lranto.ndiar luumm. Deo meo,

.
iaquil,mihi adjulore, ego peccala omnia, viam mibi
, ad Deum, veluti sepe quadam obslruentia, liauei ^
liam. la illis quippe vires suas autea Salauag
, *
babebai, ac per ea adilum mibi ad coelum [qua&i
. " , ,
muro quodam] praecluserat. Yel leutaiio pro vita
', \
bominis jitxta Jobum " intelligenda esl, in qua
, , \ ,
liiuha esca, et mulla; sunt voluplaluui illcccbrae,
, , , \
mulli moriis iaquei, el multaj eliam visibiliuin el
\ ,
k

%e

tyaUb* , 25.

Joan. , 12. * Job , 1.

VariflB lectiones.
(CD) Adde , ye\ scribe .
4W) Heponc , quam; ut legisse vidctur Latinus inlerpret.

2*1

COHMENT.

fNPSALMOS.

24 2

l , - invisibilium inimicorum insidiae ; mnrtis vero pro

.
corpore, quod posiluro ante aaimatn vr.luii muro
quodam eam circunidat, alque obstruit, ei prohibet a divina (uce. Vel per uiuroB, ipsos djemonea
iniellige versanles in aere: qui aniraam ad Deum periransirc cupientcra, muri inslar impediunt.
, .
V E R S . 5 1 . Deus meut impotluta tia eju$. Hic cst
* \ ,
etiam quxdara figura loquendi apud sacrain Scri.
, , pluram usitatior. Pro eaiui quod dicendmn erat,
, ' , , Dei mei impollula via esi, d i x i l : Deut mcu*, i m . \ polluia via ejut. Via aulem Dei virlus esl, quae ad
* . " \ Deum ducil. Oportel igilur irrcprebensibiles illos
* - esse, qui per viam isiam incessuri sunl. Vel de
.
Salvalore nostro esi sernio, qui per viain banc
ambotans peccaium non fecil.
Etoquia Domini igne examinata. Vcra scilicel puxa
.
* \
, ^ ac munda ab omni macula, auri iiistar quod ftisuin
,

sil. Alibi eliam d i x i l : Eloquia ctuta, argentum igne

,
.
examinalum
Ptouelor $1 omnium tperamium in se. Cum pol

* . , licilus sii se auxilium praeslaturuni, minime laeu.
tielur.
V E R S . 52. Quoniam quh Deut prccler Dominum ?
" ; ,
Diclio, , abundal boc in loco.
seusus c s l :
. " ,
; , Quoniam qtiis alius natura ipsa Deus esi, prapler
Dominum? hoc csl, exlra Deum Pairem.
.
Aut quis Deu$ praler Deum noslrum ? Deutn boc
;
in loco Filiiioi appellavil. Detim auiem uoslrum
,
dicens Propbeta, seipsum nobis Adetibtis conjun ,
xit, animo prospiciens fidei simplicilalem.
.
V E R S . 55. Deus qui prceciuxit me potentia. Hoc
. \
. \ C
Spirilu sanclo dicluui esl. Qnod si quis rliaui
, bos Ires versiculos ideni significare dixeril, abeo * - num non c r i i . PTsecinxil autem iue potcatia, in
bello scilicet.
.
t

i i e

.
.
" \ \ ,
,
, \ .

El posuil irreprehemtbiiem viam meam. Vilae

me* conversalionem composuil ac direxit Dominus mandaiis suis. Vel de Salvatore esl seruio
ex persona Ecclesiae fidelium dicentis: Salvalorciti
gressibua suis viam ei explanasse atque irreprebensibilem reddidisse.

, \ .
, .

VKRS. 54. Qui ptrfecit pedes meos quati cervi.

Perflcil, hoc est praeparal vel perfeclos facil ad
cur&um, in tempore scilicel fugae.

E$ super exceUa tlatml me. Qoi in monlibusser . \

, \ , , 0 vat ine, alque illic sislere iacil, et cessare a ciursu,
more fugienlium cervorum : qui ubi monles ascen , \
deruut el bberati sunl a limore, coasistere iucipiuni
. \
el respirare; vel Qui me cursu proropiisstrauin
. "H \ ,
, \
fecii, ila ut perquirentes nie da?mones eflugerem;
.
unde ei ad vinuiuin culmen rae pervexit.
.
,
, \
,
, , \ ,
, .
4 4

P^al.

x i , 7.

VERS. 55. Qui docet manus mea$ ad pradium.

Htc prailerea bellica? ariis periliam me docuit, aed
ita ul noo t a n t i H u adversus vbibilee hosles, eliam
adversus invisibiles contendere valeam, sculo n i niirum fldei armalua el gladio spirilus: qohiiinu
non lanluai cum illis conleudere, sed ipsis mauibus, boc esl virlutibus illis quae ad aciiones p e r l k

143

E U T H Y M I I ZIGABENJ

nent, me eos etiam docuit superare. lllud praiterea

dici potestquod exlendere manus ad Deum, adversus ifiimiros validissiinum est g<nus c e r t a m i n i 3 .
Et posuisti arcum ctreum brachia mea. Subintellige dictionem quasi, ut &il sensus: Posuit bracbia
inca qtiaai arcum aeretim, hoc est,
valiilissimQ?
mibi dedit laeortos, qui crebra sagitlarum missionc
non fatigarentur.
YtRS. 3G. Et deditli mihi prolecthfie/n /aft*.
AuxUium mibi praeslKisli non inutile, quinimo salulare.
dexiera tua adjuvit mc. Soleni enim qui alicoi opem ierunl u l i dexiera; qnip|>e quae et potettiior est aptiorque atque agilior quam sit laeva
[Ye! qtija diciio Grxca non lanluro ad*
juvil signiffcat, scd susccpit], per dexleram Crcatorein bumanalum iutetlige, qui naiuj-am jioslram
assumpsrt.
disciptina lua direxit in pnem. Per disciplinani hie lcgem intcllige, quia ertiditus cst, cl
instructus ad virlutem: vel calamiiales ac leataliones, in quas j>ermisit eum Deus inctdcre, disciplinae atque eruditionis gra^lia: Ex utroque, jnquU,
latere t utilia naibl operalus esi, dujn videjicet
opem lulisii j n periculis, et affligi atquc crudiri
pnjeinisisti tentatiombus.
Et diicipttna lua ipsa me ducebit. Ei adbae tne
docebis alque erudies iiliuro. /n tribulalioM
enim, iaquit, modica diuiplifia lua nobi$ * . Jatcr

244

% ,
* ,
'&

.
, ? * . , ,
/
.

.
, .

fi

**-

.
$
, , \ . 10

4) ,
.


.
, . " \
;
.
, , , ,
..

. \
, \ *
i p , , .
felicitatea qaippe iie^ligentes &iiniti8; sed cum C , , propler Adem in cabuuUatea ipcidimus, tunc ex- , , \
ciiamur, erigimur, c l moderalioree eiDcimur.
.
VERS.37. Dilatasli $$ meonublut . Dissipa

.
t i t n j m i r o m laqueis acdecipalis, pcr qaas cum mibi
, \ \ pertranaeundum esset, quasi angusliis quibnsdam
, ,
detincbar : nnne auiera fugalo omni iimore se\ (67), ^ curus iter facio, cuin nullae amplius adversum ue .
disposit sinl insidiae.
El non sunt infirmata ustigia . Nam cuni an .
lca iniraicos loeos fugerem, in eupcrficic quodam ,
modo ac levitcr lcrram premebam : ita ut mceria
, ,
pcne ac non apparentta essenl vesligia mea. Slu ,
diose aulem id agebam, ne per ea indicarer iis
' , .
qui ptneqaebaulttroie, etper ea rae insequerealur: ^ * \ , ai nunc ftrnailer ae vaiide iacedo mbii ainpllae
, * , "
liiucna. Poleal liam aermo accipi ei peraona
, Eccksiae Deo gratias agentie : quod ejog via dilale , , *
tur, ninllis asaidoe per eam iacedeotibue, quod) ,
que vesligia, hoc e t i , cartcteres ate^ie impreseiones evangelicai conrerealionis, non ^oloro noa
delenlnr, nec obscuriores fianl, ecd poiias assiduilale et frequentia fidelium seiaper aogesaiDt, f i
clariorea redJunlur.
Vcas 38. Persequar inimitos meo$ e{ comprehendam illot. prioribus adoiirandia Dei operib* Propbeta, certior rcddilus, de fuiurig, a i l : Si rnranm
ia roe insarrexerinl inimici, rursus c l ego eoe
1

,
'
.
, \ \ > \,
, \ ^

Isa^xxvi, 16.

Varioe lectiones.
(67) . .

245

COMMENT PSALMOS.

246

, , \ persequar. Ne<|ue cnlm niihi resistere polcruni,

.
aul a manibus meis eflogcre.
,

.
El non converiar donec defecerinl. CflntpTebensis
vero inimicis, non stalim, inqtiU, discedam, negli , ,
gens eos, et dimittcns ul jani peniius sitpcralos,
, * .
quinimo ftindilus omnes cos pevdam.
' , \
.
VERS. 3 9 . Convtriam illot nee poterunt iiare.
,
Dixil se perseculurum ittimicmn, nunc modum
, \
etiam addit. Urgcbo enim eos, inqitii, et compri \ niain cx omni parte, ita in arie advcrsuin ute
.
cousistere non possinl.
Cadenl subtus pedet meo*. Comprcbtnsf antem

.
in loco, nnde fuga eis nulla dabicttr, snpplicantrs
, \ , procidenl coram me.
.
VERS. 40. Et prircinxitti polentia ad bcllum.
.
- ^ Riirsum prsestita sibi a Dco beneflcia commemorai.
.
Svpplanta$ti omnes inturqentei tn me sublus

*
linpedisti enhn eos el destruxfolt.
. .
VERS. 4 1 . immiees meoi, dedisti mihi dortum.
.
, - Fecibli eiiiin eos, inqtiii, terga mibi dare : boc e$t
furgere. Nam qiri foftonl lerga daiit, el dor&tim
, , .
, ,
W , oeiendunl. Yel dedisCi eos nirbi tforswrt, boe est
in dorsiim : ut ecilicet secnritia, el cerliori k l u
. " , , ' ,
eos ferirem.
.
Et odiinu mo exterminaiti. Hoc esl e 1 rra pe
.

ntlus derasisti.
.
Ykns. 42. Clamaverunl et non erat qui tafoot fa', ,
,
ceret,
ad Dominum ti non exaudivit eot. DiiU eoe

. ' ,
* C clamasse, ct addil ad quem, tametei propler eonim
pcccata exaudiii non sinl.
.
YERS. 4 3 . Ei attenuabo eo$ ul pulterem anU (a
. , - ciem . Delebo eof, inquif, ul pulverem ht
' conspeclu venli alienuatum ; venlus quidem siaiiin
, , - irruene pulverem a lcrra aofert, ut levissiimim
quid ac lenuissiinum.
\ .
(/( luium platearum commmunm $. Commi .
,
nuam, boc esi, loncukabo. Liiliiln qnippe qood in
,
viisjacel, concokalione comminuiiiit. Ex sequen . *
tibus enim dcnotavit praecedeiitia. Piatea 1ala via . ,
, \ \ , - cst el ampla, ac qwasi regia, po.r quam populas i n oedil. Sunt et quxdam alise via?, amaxili ditiaB,
, ,
per quas rurrus irauseunl. Dicitur auleift plalea qnasi lata. Graca enim dictio cst plntea, el fotum
sigiiiticat. Lata aulera csi ad comparalionem vici, aul callis, qai attgosliores sunl.
Y E R S . 44. poputi. Su' .

, ^ periorem me facies a contradictione popnli niibi
subjecli, iia ut me veluli regem auuin vereaiur,
, \
et mamtalis ineis adversari non audeai.
.
Conititue* m capul $eni\um. Non solem gub
.
diloriiro mtbi Judaeoram conlradictionein anferes a
me, sed elgcnles etiammibi subjicies. Veruni baec
, \ . '
, * brieio nagis, qeawbealo David, videnlr convenire, iia ul ex illhts bumaHilaie dlctuut sii ad , ,
, * trem, constflifes mc in caput gftktiimi: juxia
iilud : Dabo tibi g*nU% hcreditatem tnam Nam

.
, * , \ - cuni Jddttorum popnlus, qui aniea popultis peculiaris Domini dicebalur, Cbrialum non suscepcrit,
'., , ^
M

Psal. , 8.

247

KUTHYMII ZIGABENI

248

quioimo cum inobediens ei eliam fuerit, ei conlra , , \

dixerit, ac tandem eum occiderit, liberalus ab eis , \ fuisse dicitur, ct ereptus ea ratione : quia a morie
* , qnae illis permisea fuerat, refcurrexit, alque a cu- : .
etodum manibus sepulcro assistentium evasit: et consequenier super gentes regnavit: voluQlariamque eorum subjeclianm suscepit.
V E R S . 4 5 . Populus qutm non eognovi, servivit
,
. 6
mihi. Populus nimirum exgenlibus qui roibt aulca \, *
ignotus erat : vehiti q u i me anlea ignorabat. Co- . .
gnoscere enim illos laniuin diailur Deus, qui eu>m
cognoscunt.


. $
In audtium auris obedivit mibi. Hoc eal in au .
ditu auris suae meiim susccpit EvangeKum.

. \
VERS. 46. Filii alieni mentili sunt mihi. Hunc
versiculuin prolatum esse intelligimus ex Propbetae ,
.
persona. carpeniia Judaeoa : quod patrium genes
inentili s i n l : quippe qui inscriberenl babuisse se , \ \,
parentes Abrabam et David, et lamen conlraria illi
. \ ,
Ktudia sint sectati. E l filioe quidem eos appellat,
,
cttm ab ipso descenderent: alienos vero, proplcr .
monun ac sMidioruio dissioiililudinem.
,

Filii alieni inveterali sat, tt elaudicaverunt

umilh tuu. Pauci ac nulliiis pretii a*slimaii sunt,
. ,
atqae inutiles effecti, vasorum vetermn taalar. Hoc , ,
autem illoruro scelere effectum est. Claudieaurunt
. ' , .,
eaim, hoc est, pervarae aversr sunt a vla manda-
torum Dei, qua gradiendum eis esse Donrinus prae- .
ceperai. Claudorum enim gressus obliqui suut
, ,
ob eampaginum obliquitatein.
.
V B R S . 4 7 . Vhit Dominus. Haec esl propbetia de C
Zfl . \
resurrectionc Doniini, quam praedixil beatus David

ad Judaeorum iHorum inatructionem, qui Christutn
', ,
mortuum adfauc esse credebant, clamans Dominum
.
vivere, eo quod reaurrexii.

.
Et benedictui D*tt*. Dignus eet siquidem beutdici
.
Gi laudari.
.
exaltetur Deut talutis meas. Oraiione ac votis
eois Prophcta Cbrietum ad Ascensionem accele- , ,
,
r a i , ut ParacleMim ad aposlolos raiitat , qui in
\
Evaagelii praedicationem i i u r i erant. Yerum olim
* , , .
Filias, crealtonis Deue, nunc aatera el reformalio ,IMS Deue esl, id est, talutis. Appoeuit etiam Propbeta pronomen mete , u l sibt communia faceret
. " \
quae noslra sunt. Poseumus el aliter ex porsona
, , , atProphabe iiUelligere : Vivk Dominxt, boc est, , , *
bcmpiternus esl, nec prineipium babens, itec finem, 5 \ sed semper exsisleas. Adtniscel namque Proplieta , sacpenumerodogojaia sermonibus suis ad legeniium
.
,
iuilitalcm. Benedictut atitem propter illa admiranda
.
, \ ,
quae fecit. Exalutur vero, id est raagnus a nobia
.
exielimelur.

\
Y E R S . 4 8 . Dev$ qui dal wndkiai miat, et $ubjecii
' .
populos $nb me. Yindktas de immicie nimirant.
Popolos aulem quos subjecit, iniellige Jadasos, qui
(68), \ ,
simul eum Saule adversuin ipeum pugnabant: qui
, . \ lamlend vel inviti oi succubuerunt ut regi. Quod si

Yariffi lectiooes
(68)

, .

149

COMMENT. I PSALMOS.
2,0
, de Chriaio intelligas, per vlmKctas ea intcllige, qtue
' , Judasls accideront a Romanis : et pe.r snbjeciionem
popiilomm, eonversioaeai gentittm ad fidem.
.
.

,
, .
\ ,

.

Liberator meut inimieU mei$ hacundit

Kec
omnia ad Deum dicia sunt iit gratiaruiu actioueui:
quae licet per rectum prolata sint, vim famon babenl vocaiivi. Per intmicos aulein iracundos, S ulem inlelligit, qui iram niinqiiam remillel ai,
donec stiperaseet: vel ipsos daemoncs.

. , \,
, .

V E H S . 49. ab imurgetilibus in exoltnbi* me.

Eadem repctit, qusesnperiiis d i x i l , gauden? e
pius revolvere alque iiigentinare, quae fiibi totiiiam
adduxerant.
* . viro iniqno eripiet . Si aliqiil in me iiisur , , g rexerint, ul olim Saulie imlites ac aocii fecerunt,
, \
tu siiperiorero me UHe facies : et ei quis inslar
',
Saulis injuslus, insidiag mibi teloaderit, lu cliam
\ .
ab hujusmodi hoarine me eripies.

V E R S . 50. PropUrea confuebor tibi ix nuiionihui.

Domine. Qaonlam lu taiif es, qualem smnone mro
landavi, graliae agam libi in omnibus gcniibus.
Quod saae oplime perfecif, boc pjabiiorum libro ,
qui io omnibus geulibus legitur.

xovto

,
. t l , ,

,
.

Et ptailam nominiluo. Hoc est tibi : juxta illud :

. ,

Puttam ffai ln cilhnra .
T E M . 5 1 . Magnifican$ regis. [Sabandiett

.
<him est, Domine : u l sit sensus : T u , Domine, roagnas facit salulta meas. Per regem eniin scipeum intelligil. ]
facfoni mis4ricordiam chrhto iuo. Cbrislo, hoc
. C
est micto, a te niminiin, boc eat jnssti luo.
* , .
Oavid , umini ejxs in iOfcuUm. Cum
, xal , .
, , . negem et Christani d i x e r i t , postremo addit et no , men David. Qui igitur misericordiam aa a Oeo
coasecalum esse d i o i t , poeleris beaii Oovid rccto
* ,
accomodari poiest. Quod vero ail in imezJttm*
&, .
, , - improprie dlcium est. Nam poel redilum e capiivitate aobia Zorobabel regnavil, nullis in regno
.
succeasoribus reliciis. Superest igitur ut Chnalom

, \ de seaiine David boe in loco Inulligamus , ctijua
mater fait ex progenie David , ei eujua regni nou
,
eril fiaia. Hac de eausa eliam evangelisu d i x i t :
*

Llber generationii Je$u Chriiii filii David

Ule

vlov .
autem qui buic semini Christo niUericordiam fecii
; , \ >.
Verbain Deus est, ipsi semini unitum ac Deum i l lud faeiens.
D

.
'.
\ ,
, ,
* .
.
01
" .
,
, , .
Psal. L X X , 2 2 .

Mallb. i , !

ln /inem Psalmu$ ipsi Datid.

PSALMUS X V I I I .
Hic Psalreusertam ta finem inscrlbltar, quia een e i erat beatue Da?id, et ad fiaem viue tuae asplciebat, quaado eum conscripeit. V e l , quia flncra
consecuiura eraot, quaa in eo praedicuniur. Fuioram eaim quorumdam impieUlem reprobal, qni
diciori e r a n i , casu ac forluilo omnia ruiaaa facta.
Vaas. * . CmUenarranl gloriam Dei. , inqail
coeli ubique Del magniflceniiaai praidicanl, proprioque aspeciu ad id utunlur pro voce. u.agni-

%1

EUTHYMll ZlGABENt

55

linlinc enim ac pulcbriludine creatarum reruui , , , ,

qnasi proporlione quadam, earum ariifcx conside- i> .
ralur. Nam qut coeli niagniiudincro speciat, ei pul- , , \ , ,
cbriludiiiem, el formam, ei siluin, et cxicra bu- \ , .
jusmodi, visuque veluii doclorc quudam tililur , , , .
liic faciHirae suinmmi Dei poieiilian , el digno* ,
acel, et credel: pcr coelos vcro, ipsiim cocluin i n - , \ ,
, ,
tolligii, quod est supra finnauienltiin, plurali nu
incio usus Hebraeorum mnre, qui u l [dcraquc alia .
plurali uumero aliquando , et aliquando singulari , * . " \ ,
ipsum coelttm appellanl : quod lametsi l a l c l , ex
ipso tamen firmamento diguoscitur. Yel fortassis ,
.
solum ipsutn firmamentum ccelos appetlavil , cum
solum ipsuin sil, quod videalur ; juxla qucm sensuin siibscqnens versiculus , proseniis eril inlcrprelatio.

opera manuum ejus atmuntial firmamenlum.
.
Si liunc versiciitum prtoris exposUioueiu esse i n , ,
lelligas, qund illic coclos d i x i i , bic iirmamentuin
vo' al :el quod iili narrani, bicamiunliat; qnodqne *
\ ,
lllic gloriam, hfc opera mannum; ct ad snmmaMi
, . ,
sensus esi, qnod coeltiMi istnd tatitnm qood vidc, ,
litr, suuVfens esl atqiic tdoneus doctor, ad demon
strandam facloris sni magntficefitiam : qnam el
* ,
gloriam Dd, et opera manmim ejus appelfavfi.
..
.
Ytas. 3 Dies diei eructat verbum. Si caeu* ,
,
ac ffpoflte sua mundus regefettir, dies nocleequc,
oi
saoa cerloe lermiaos non eervareni : veruin iaata
,
ubiqtie palet in lolo orbe ipsius Dei providentia,
\ ul e,x tam exaelo ac diligenli rernm ordine, prior

* , -

"

"

-'

dics videatiir sabseqtirnlem se dicm docere defter

roinatioaeni tlliue ordims qai ei obveniurua e s i ; . ,
*
videtur enhn qnodamipodo ipsa diee eruciare,boe
4;sl, Bignificare verbuin : IK>C eel, mandauia Dei>
.
Ood de bojusmodi nimiram ordine ab eo coaslRutiim ett*
* .
Et nox nocli annuxiial tcienttam. Uoc etiain in
naetibui, inqnil, videre licei. Scidniimn a u t m , * ,
\ , boc eal declrinaro dc conslitolione nimtruin hujusmodi ordinis, qui lanla cum regula moderaute , ,
, ,
est u l noctes ac dies niutuo aon i*damiir ; qatn
imo taja reeie omnia dinposila suiil, ai ccrlis v i - * , \ . "
, \ ,
cibus moAo diem nox, moda nactem dies, long)ludine uperel, ol raodofaequis eiiam pariibas * , . "
contenia gial, el in ouinibus tamea maximam |> , , ,
.
concinnilalem et conveaieuliam dt*monwrem. Vel,
\ ,
truclal verbum et annunllal scienliam, de provi
denlia Dci. Ipseenkn ordn, providoiiliani Deicsse ' ,

nos docei. Vel aliicr, dics dici peiasl Paicr, et , .
, ,
dies FiUus, per cotoimwicin inrtqne diviniiaii
, , ,
aplendorem. [Efuclal igtiur, boc eel,] dioii Paler
.
Filio verbnm. j t i t l a M4IKI : Ego me locu $um mhil, %td qui muH nu PaUr, UU mihi mandatum dedil, quid dicum, quid loquar " . Et rursng nox Cbrialu* eel, eecamhim bumaaUaien, si divinitali comparelur, quse nox auuuntiai nucii,
bac r s i alria botninHnis, scienltafn, cl cogniiioitein deOeo.
Y E R S . A. NOX tMiii loqueiw neiue sermane$ qxo

rum nok audiuniur voca iorum ? Cum iulenOga

al ; ,
1

Joan. , 19.

363

COMMEMT. I N PSALMOS.

254

/ !<\, tione legendam e s l ; qnasi dical : Numquid non

, $ s unl Joquelas, aequt sermones earum rcrum qtia
; % anima earent, et qiiaruiu voces non audiunlur ?
, *, , * Nain cum nulta cartim audiaiur vox, quia aciticct
| . nullam habenl, credere etlam quis potuisscl quod
, .
nec Joqueh nec sermo earom andiri po sit. Sunt
autetn loqnela ei sermo, voeU partea : rwmqwe dubitalionem moverii subjnngit sohitioneiu.
[Es
etiam Hebrab uiu idioma, ai)l*'po*itio illa protiiMiiinum, quorum, eoram. Terum ordo $1c fiaf, cum
inierrogaiione, ut dixiiuus : Non suiii loqiit*l.e neque sermones corum, quorum non audiuntur
towsf]
,
VERS. 5 . omnem terram exivit tonus eorum,
mai

tn fine$ orbh ttrm verba eorum. Profeclo, inqaii,
. fia\, , (09) ;
tanti e u n l , m omnis lerra illornm voce plcna sil,
* , ^ declarando m dixirous. El idem sibi Yolunl vcrba
. ,
que seqmnrtur : in finet orblt terrx terba


* JJ rum. Ad majorero enim emphasim aliis verbis re . ?
plicavit, quodjam dixerat, ut saepe solent Propbe( \ , \
t , el praecipuc beatus Pavid. Vel aliler : Cum
\ . " \ docuerk Propbeta creaturas superius commemo 6\ \ ratas, vocem quodammodo emiltere, ac ialeri
. \ ,
providentiam Dei, qua universa rcguntur, ac cou
iinentur, lamctsi ei auiina, et articulafa careant
, ,
vocc; aiodo praediccns, quoroodo in onini genera
\ , tione semper cront aliqui, qui hujusmodi creatu , \
rarvm vocem inlelliganl, subdii nou csse loquclas
.
aut seroiones alicujns idiomatis, per quos non au 1\
fliunlar,
boc esi, non annuntieiitur mulae illae
, ' \ , , creatiirantm voces, de quibus dictum est. Qu.*e
- propbetia Jam iniplela est, quoniam obique Gcn.
liuni stint, qui inlelligunl et annnntiant providen\ ol , , C tiam D d . l n bac iiltiina Unien exposiiione ver . >.
bum, uudlaniur : accipi deficl pro audientur, u l
, ,
\ , - sit lempus prolempore. Vel ideo forlassis prxscnti
, ' . " \ ,
tempore usus ert, qnia propbctas futura veluti prae ,
scnlia inlucntiir.
.
.
Yen*. 6, 7. ln tole posuii iabernaeulum t//iV.
nujus versiculi Rcnsus lalis eat, quod Dcus babi \
tationem soti posuil in coelo. Ait cniin Moyscs de
\
duobus magnis lumiuaribus, quod postiit ca Deus

,

firutamenlo coeli, u l Incereiit super lcrram. AU \ . ' ? - quibus ciiam vlsumesl, vorsiculum bunc rcclecon*

,
strui non posse : nos aulein posl diclionem *
xa\ , ' - naculum, virgulam ponentes, el diciioncm qu;e
, , Grxce babetur, pro relaiivo, sed pro
\ \ - D adverbio loci inlclligenlts, commodissimc ordinom
, ,
reddimtis. Posuit Deus ac dctcnninavil soli liabi*
, , taiionem illic, id est in flrinamenlo coeli : ita lameix
\ - superflua' sit praepositio, , quemadmodmit
.
mullis inlocis observavimuR. [Nain cum Graiei
,
sexto casn careant, et illius loco tcrtio tilanlur,
\ .
diclio tole, boc paclo, /, apnd eos cet, el ordo
tradilus rcctc fieri potesl, ut diximus.] Sol ilnque qni conslilutum slbi in coelo babitacubun nuiiquani
rcliquil, divinaeglorix ac providcntiae pcrpcltius esl prseco
Kai
Et ipse ianquam spon$u$ procedeu* ihalamo
. , >.*1 , ,
. SubiiUdligC vcibum . Pulcbcr esl, inquit,
s

Variio lectiones.
(69) 1. , ul Ifgisse videlur Lalinus lalcrprcs.

m.
EUTHYMtl ZJGABEN*
8ol etdecorus, radiorumfulgcntium spleadore, - , .
star sponsi exeuntis a ibalamo.

. Exsultabit ut Gigat ad eumndam viam. Hoc in

loco eiiam tempus posilum est pro lempore, u i fu- *
turum scilicel pro praesenli. Gaudet quippe ac ,
laslalur sol conslitulura sibi iter percurrens, ac , , \>,
quast gigas propriis viribus frettis : ac si dical, , , iadefessua scmper est sol, taaielsi jam l o i annis .
niandato Dei inserviaL
,
summo eoelo egressh eju$, et oecursus eju$


.
usque ad iummum caeli, Egressio seu exitus solis,
eel oriens, secundumquemiiiaiuUnuni alqueoricn- " , , * *
talem horizontem asceudil. Per occursum vera, * , , * oecasum ejus intelligimus, secunduni qiietn vesper- ,
tiiiiim borixontem subil, unico die dimidiuu) spbara *
percttrrens: quin imo el totam spliaerani integro ^ ' , ' .
nirnimm die ac nocle.


Nec esl qni abscondat e calore ejus. Non est
. " , \ bomo atiqms,inquil, aut locus, ita ut per locmn
elementa, pec bomioem aniinaniia omnia com- , , ,
prebeadantur. Hoc eienim maxima adiniraiione * , .
dignum est, quod lanlo a nobis sol distans inter- \ * -.
vallo, illuminel el calefariat. Ignis qaippe isle ' ,
iuferior, procul quidem illumiiiat, sed non cale- , .
faeii, nisi ad illimi accesseris. Solis praUerea pul- ,. \ , \ ,
cbrittidinem, robur, cursum ei Miliiaiem laudaos , \ ,
Propbela, inagnificam ac liberalem Dei poten- . * ,
tiam omnibus mantfestai. Alqttc haec quidem est (70; , . !
recta verbomm inlerpretaiio. Quidam vero allc- , \
gorice liaec exponenies dictmt per conlos quidem ^ ,
coclesis alquc incorporeos ordines inlelligi, qui , \
Deum aetidtie laudanl, ut Isaias el Ezechiel ira- ~.
dunt, qui audisse se illos referunt; vcl homines , \
illos, qui terrena Iranscendeules, prophetiaeque ac , *rontemplalioni Dei incutnbentes in coelum len- , \ .
* ,
dunt : et per flrmamentum eos bomines qui circa
,
mandi acliones siabilee ac cnnstantcs sunl, el ad
omnes calamitalum impetus infracli, el per dieiu ,
rursus, praeclaras illas coelcstes atque incorporeas * , ,
poteatates, quae secunda dicuntur lumina; quaeque
divina mandata sibi ipsis mtiiuo defcrunt, et re- \ . , -,
i i t i n l i a n i : per nocicm vero, bominem ipsum, ob ,

carnalig niinirum crassiludinis caliginem, qua? ani\ , \
mam circumdal. E l q u aequmUur consequenler
pnediclis cxponunt. Yerba atiiem illa : In omnem \ \ .
terram exfoit sonu* eorum, magnus Paulus in Epi- ,
, ,
aiola ad llebraos \ congruc ad evangelistas alque
ad apostoloa Iranslulit, atque cis arcomroodavit. . ,
\
'
llla vero : In $ole poimt iabernaculum illic, hoc \, ,
" \ , ^
paclo per eosdem exponunlur, dicentes : quod .
Cbristue in homine babilal; in eo, inqtiam, ho- ,-, ,
wine, qui virluturo radiiscorascaverit. Ego enim, \, , \
inquit, el Pater ad eum veniemu*, et mantiontm \ . , \ ,
{> ,
apud eum faciemug . Vel Christi tabernaculum,
csl assumpia humanitas : quam cum illic babiia- *|, %

9 9

imo, Rom. , 18.

" Joan. , $5

Variae lcclioncs
\70) . .

S57

COMMENT. I N P S A I H O S .

KS

ctv. * \ rel, posutl in lace, dogens sub soto, boe Mt i n

. *Aie* ,
aperlo ac palam vivena. El ipte lanquam apoasas :
*1 . \
Speciotut enim, inquil, forma prm /Utif komi \ , - num , illuelratus uimirum virtalam radifo ac
, ( 7 ) ,
Dtnltiplrcibus cbariemaluni donit : qui etiam ex, '.
sullavil tit pro oobis currerel viam ad m o r t t a
atqae a summo coelo descendens in illud ruraum reversu* est. Praelerea eliain nemo se abacondtt
a calore sernionuni ejus, quia alii qiiidem vere ealefient, alii vera vel Hlud aallem additcent, qaod ei
omne genuflectitur [catlestium lerrestrium et infernorum] u l dixit ApoaioJus \
Kvplov ,
.
V B R S . 8. Lex Domini irrqtrekentibiHs , conHTltni
', \, anima$. Sufficeret, inquil, ad preetaedam B o b l a
, , \ , \ - cognilioneni de Deo, ipsa lex naiurav, q u magni *
tudinem, pulcbriludinem et ordiiiem rerum qoai
, *
creaia? suol, oinnea bomines docuii; verum hoc
. *
Deo satis non fail,sed scriptam e l i a i a legeai aobie
; , * .Iradidit, per quam de dWina Providcnlia ac tapiea , lia eliam docerenaur. Yariie aulem noraiaibaa
, * ,
legeni vocal. Nam et legem appellal, veluii qua*
< - , - conversalionem v i l a coacinnal c l conaliluil: e t
* , , - lesliinonium, quia peccatores conleslalur : ei
' .
jtiatittcalionem, quia quod jufrtuui ett docet : et
luaudatum, quia quae agenda suni praecipk : 1 liatorem, veluii inexorabilem : el judicium, quasi
seiilenliam Jeraleisuffragium qneroadmoduui latiui dixioius ia psalroo xvn.
,

Lex Domini irreprehensibiUs, et convtrten* aui ;

mat. Quidenim ea esi, quod accutari possil, cum
\ (72) , etad animarum conversioaero eil posita, ei expar .
vis majora doceal.
, .
Tenimonium Domini fidele, tapienliam prmilant
, * , * parvulis. Fide digua sunl lwec lealimonia : quia
, , , * , a Dotnino sunl : Parvulos auiem vel auate dicil,
, . tjueraadmodum videmus accidisse in Daniel [cui
paero adbuc dala esl sapiemia], aul ob bumaaae sapiutitis i g n o r a B l i a m , aut c i i a m ob suoiaiam Uupliciuteiiu [Omnibas enim his NKMKS parvulus quis dici poiesi.

, ,
Q
V I R S * 9. Justificalione* Domini reclm,
lalificanltt. , \
eorda. Nibil lortuoauia aut obliquum babenl :
" ,
quiniino sumiiia buaiaeni lailiiia afficiuai, dum
.
causas docent. Vel rectas appellat joslificaliooea
Dowiai, quaei quae rerliiudinem in omaibus operanlur.
,
,

Pracepium Domini lucidum, iliuminans oculo$.

. * * ,
Aninue oculoe inlelbge per qitaa corporis etiam
* .
oculos illuninabil : ila ut per pravas viag non
iiu^dant.
-
. (73) ' ,
V E R * . \0. Timor Domini mundus, ptrmanent in
* ,
$ascuium usculi. liundae veluli qui accusari

possil, aul vitu|iarari. Humanus eaim tioior accu. ; \, .
sari solet el pusillaaliuilag appellaiur. Timorem
aoietn btc eum inlelligii prophela qui perfectiorera boininem reddil, qaique purus e s l ac mundue :
qaem quoiiei quu babet, a benevolcnlia Dei nunquam excidil.
. ' D InilialU auiem lirnor inuadus noa e#C quia
* ,
propriia nascitur peccatis. Yel mandua idao
. dicilur hic timor, quia muadiliac csl cauea, et
, \ ,
muudos homines reddit. [Praeierea alia esl hujns
,
timoris ad alios diflerenlia : bumanus limor, aul

Paal. XLIV .

9 1

Pbilippi u , 10.

^ariaa lectiones.
(71) . .
(7*) Addeoduoi , vel .

(75) Hc inferso ordine legisse videlur Lalioa

interpres.

EUTHYMIl ZlGABENi

560

illeqatra inilialem dtxiniua, tempore sa*pe exstin* *

guiUtr, itec perpHtio p^nuanet] ; non sic - , . nior wl& perfoetiur quen) laudai Propbeta, qui per . " ;, .
loiam v i u m bowtnis exlcnditur, u l denotanl i l U , : , verba : In s&culmn sacuii. Yel idco emndus dici- , * $ *
lar, quia posi auiaia) purgaiioneoB iitnascilur; et , , ,
pcriuaucns, quia tinior illeqai ad manditfam .
pervenH, fjicitar a dileclione, [Uileclio enim, ifiquk, (otw petlil limorem]. Hic autem titaer,
qui miuxliliani subsequitur, peraiaaal ia aHurnuai
Judicia. Uomini vera. Ea euiiu sola proprie oaini
, . ,
proreus crrore careut. Nambumana judicia si ad ,
e u m m a i D el exaclam divinorum
judieioruur dis* , & , qutailiooani. camparentnr, erroiiea eti&m esee ap* , .
parcbual, propler bumaiti ntiniruni inletteclus in*
Mrimtaieiu.
Jusiificata tfi idiptwn. Huc est quse vera pariler
. *.
M M I el juaia. Nam qaod propri* veruni rueril, iilad
* \
eiiam jusltim erit.

*
V E R S . l i . Desiderabitia super auram et lapldem
preliosvm tnultum. Hoc esi supra omnia bujus . * '
mundi bona, quae pretiosa ab bominibus repuian- .
t u r ; qai vero ab bujosmodi maieriaKum rerani de- ,
eiderio procul fucril, ille divina jtidicia, boc esl, .
lcgtm Dei, quasi famelicus, seiuper appelcl, cisque
nunquam saiiabitur.
tkdulciora
super mel et favum. MellUis elenim

.
favis, qui el visu jucundi eunt el gustu suaves, , \ .
dttleiora s o n l eloquia Dci. Per preliosissimas au- , \
lein malerias el per cibum suavissimuni, deside- , \
riani et dalcedineui dmnoram judiciorum demon- C
stravit.
. *
V R ; 12. Eienim ur$u$ tuu$ eustodil ea. De seipso
Propbeu b o c dicil. Velin univcrsum, quod oninis . " ,
q4 sefvus Dei, atque ila pcr virrateui affectus, ,
aeeeasarto oamia observti quse stiptrius clicia ennt: , , ^*
CuMiodii eiiim posuil praeoqtrod esi, amat alque , \ , \ !.
operalur.
Er
,
.
In cuttoditndh iltii retrihtth multa. Noa iu fa , \ ])
l u r a lantum vtia sed eiiaai in praesenti.
.
Vias. 15. Dtiieia qui* intclliget Quia pratdicto
;
*
raiu obeervaiio, peecatormn abslhienlta prottclscr- -' ,
tur, quod diibcillimum est, mcrilo dubilal Propbela ^, ,
quisnam fuiitrtrite eii adeasapiens ad ilisccrnenduin
, , ,
peceala, u i ia ea.noa iaddat, cuni aHqtia peceaixD * ; *6 niaximc laieniia^ ea pnccipue qitae in animo \ , \
eaiiaielmit.
.
oiculth mehmwndamo* Occulia appdlat pec .
cala, quae clam coajmissa aunt; ?el lurpes cogita- , ,
ia>tt*e,qua?4fi aaimo varsauier, pra>^aibaardn- ler bupplicat. Natu- quaMo u i a g latenl, tatito' , \ * dSfficiHue xpelli ac saperarr posaaal: quippe cam
;, \ ,
ftumnia secartial ammuin nostruui iaqttfneat. Ma- .
uifiisu enini peecaia faciiius guperaniar, niai , ! quis perdiiis prorsua sit mortbus. Vel per occaua, . , peccata aa inteliige, quae per igiioraaliam couiinil- .
lumur.

.
Etablalienis paru $trco tuo. In alienji, inquit,
\ .
pcccaiis parce mibi, cuia noveriin^regca, ponliftt

%'

COMMENT. PSALMOS

36*

ibdilo \ ee, paretilt*s, al tloniiiu>8 ubnaxios

rum, plebium, filioruni, el scrvorniu pcccali* * , \
quando nimiruui ob illorunj negligeniiam deliqne, ,
r i n l . Vel ab alitnis, boc eai, a peccaiU qune for . *
luiiA ac caeu cominiaea auai ei aoti elee tiaite; ?el,
, ab alienis, boc a i l , ab iniwicia, laui viailMlibt*
, . !
quain
invisibilibus.
, , .
V C R S . 44. Si wei domimti non fuerml lunc
,

preheMtibilis ero. Si baec, iiiqoit, peccaia me non
. ' , ,
viceriul, tonc perfectioiieoi asaeqaar. U\ prse*euiia
) \ ,
euiin laaietsi iegeni obearvo, tiiueo tameii pec.
caiis.
emundabor delkto magao. Per magnnai pecKul

.
,
caitiin.ea ialelligii qtife Miperias d t c u , licet
\
forlaesis quibu*dani coiiiempttbilta videanlur. Mea; . - * cieiihn inquinatio tpirilum fugat, el negteclio
coruui dtUcloraiu q a * a aubdiita eomntiUaittar,
opv , \
eamdeoi codeinaiiotttua, ve4 nurjoreui eiiatn, me, .
reiur.
Y E R S . 15. erma mplareant eloqxim orii
mti.
/ *
. , \, . Tuue, iiiqnil, prece* ine^ erttoi libi gratie, atqaa
; , \ eaa suscipies : qaaudo acilkei a prxdittU onmHmft
iuuiuialus fucro.
.
cogUttiio corak nioi iti <ompetu tuo umptr.
(iov
. , Subhuclligc verbum, eril. Nisi e u i n drdwcai cor
meuiu lurpta cogiiare, tua ceria, et ea qnbas l u
, . ,
deb:ciaris, uunqaaai coaatdtimbk.
\ (74) .
Domifie adjuior m*a et redemplor meus. Tu enim
, , .
ntibi adjutor eris 11 redimar, ei redimea eie a
, \ pmadiclia pec*ait*. Vel, Dotntne, adjuva* ine,
. , , , \
: . ,
Ui iia oiaaibus qua par virluieia aga, el liberas
uie *Le omuibus|KJri*ilii*, iiiquaaiticido. Iltadeliaut
, ,
adverieii4tim e?i, t e j b a i l i a : Ab oeenttismeit
4 .
munda me,
qiue seqaaniur, mnatbos pesstim fldelibus accoinmodari.
c

i n finem P*ahnu$ ipsi David.

' .
PSALMUS X I X .
'.
/ n fiuem ftiiam bic psabnui iasciibkar, quia fn
\ ;
lura prxdicil, ei qua? fineui babUura eraul lentpore
\ .
Ezocbia regis. Nam cuiu Senuacbt-rib Aasyriafiiira
\ '
rex per Kapsacem blaspbcina illa verba paputo
, ,
anauntiari iussiescl, doleue ^tqu^ i d a^re fereiis
; )
Ezecbias, cucurrii ad tempiuui. Dai, u l in Jibris, ,
* \ , ^ Riguui legjnius : el oiania Oeo aanuauaaa qoa>
, acia erant, adiocavii eiua in aaxiliuai. Oaua*a
, (5 auicm regis familiares, iwler quo&era* tuum Jaabie
^, propbeia, auimae Uliua coulriiiomiai. videaies,
* quxdaui ad eum lunc veiba iit uealemiaai ac le ,
uorem prseaeaiia psalaii locuii eual, oraMtea aft (7.>), \
ptiealionem regis cxaudiri. Illtid autem considerai
quowodo diviiia graiia, Propbe* noa&ro iion tan.
\ .
t ea reveiaverii qux fuiuris uori dcbcbaat leuippribus, sed ipsa eiiaiu vorba q verlsimile erat,
illius rugis domesticos dicluros csse.

> .
V E H S . 2. Exaudiat Doiiwtu$ in dk
tribuiathni^
' Naai cuai Execbias niisiwel uuutie* ad Jsaiaai,

VariflB lectiones.
(74) .

(75) Adde, yel subaudi .

EUTHYMII 216ABENI
2C4
963
pacto ei locuti sunt, diceote* Diet tribulationis 'Haativ, & *
fave
.
.
*
Protegat Dti Jacob. Quod negl clum

.
modo est, ei blaspbemalum ab Asayriis. Meminit
\ *
autein palriarche Jacob, quia ei ilie ia magnis ca- ;
lamiiatibus versatus est ei periculia, et ab oroni- , \ ^
bu8 landem Dei auxilio liberatus.
.
V i a t . 5. Emiiiet iibi aaxilium . San&
% "*
ciuni, tenipluai appellabam aaiiqui, qood adveniare ; , .
illuc Deom credebani.
.
Sion iutaiur . Mons Sion dedicatus erat
Doaiino. El sensus est : Deus qui babitat in Sion, * , ,
,
illinc veniei in auxilium luuro.
. "
VERS. 4. Memor sii omnis tacrificn tui. Quodcuaqtie scilicei in pacis lcippore ut pias ac religioaua ^ , ,
ci ablulisti.

.
"
holocaustum tuum ' . P?r bolocausium viciiniam inielligit, quam loiam atqae irtie- , *
grara eral oblalurug. llaee, inquil, viclima pingue- , . "
aeat. Kiei auieiu pinguis, si libera ei pascua dimil- , *
laatur, quod erii, dttsoluia obshlione. Par viciimee ,
iiaque pingucdinem, obsidionie etiaiu dissoluiio- . " , \ * *
nem iieri opial. Yel, pinguefiat, hoe est, pingue , \ . ,
reputelur ei accepluni. Bolocaustum Grseca dictio * \
eat ex uominie eiymologia eic dicium, quod lo- *
tuin comburatar. Sacrificiorum enim alia toialiier, , , * , \ , *
alia aiiiem in parie comburebanlur: veluti omen- .
l u u i , rcnes, el adeps, el alia bojusmodi, ui babetur ia Leviiico.
VEB$. 5 . Tribuai tibi Dominut seeundum eor iuum ^ . '
I)t cor luum opiai. Cor autem Propheta sa>pe po- .
n i l pro aniroa, eo quod prae caeieria aliia niembrit , *
cor ab aninia inspirciur. Sic eliam alibi accipilnr: , ,
Cor meum el caro mea extukaverunt in Dtum i* \ \
vtniem.
.
.

onme contilium iuum impleai. Quadcunque

\ .
scilicel recluni ac jasium fueriu
.
VERS. 6. Lalabimur t salutari iuo. Speramus,
, \ inquii, quod Deus suam ob clementiam,eiob iuam
probUaiem, prsstiluras tibi sil saluiem, teqae i n - , , \ *
, \ .
eapcrabileai reddiiuru, quo beneflcio et nos tecum
pariler fraamar.

*
El ln nomine Dei no$iri magnificabimut. Natn
ai Hiimta8 Deus contcril, foraiidabilis eiiam erit j> . ,
, \
gcalibue, boc sok> nomine Deus lsrael invocatus :
per quod nomen el nos niaghiOcabimur, vcluli
.
exaudiia invoeaiione nostra.
Ycag. 7. Impieat Dominuz omues luas.

Oraiioni iasiaiuai et precibus, ob diulurnam ac

,
coaaiaaleoi conlritionem aique batniliuteai rc- .
M

Nune cognovi qnoniam sahum fecit Domittus Chri tuum. Haic quasi ab unoquoque eorum mnc
pariter coniprccantium d i c u sunl, ccriiiudinequadam saJulis habita a sancio Spiriiu. Cbristum aulem Regem appeHat ut unctum.
Exaudiei t/(jcm de calo ianclo suo. In ccelo babi Isa. , .

. * ,

. , .

265

26*5

COMMENT. IN PSALMOS,

, \ -
. ,
. ,
.


.

\ 01, \ .
*.

atque ideo a l i labat, et io templo obumbrabat

quando e templo, aliquaddo vero e ccelo illum advocabant. Sancium vero ccelum appetlaiquasisaiictiQcatum Deo ac dedicatum.
In potentatibus salus dexlerce eju$. Salus illa,
quae obvemt a gralia Dei, fundata esl in abundaatia quadam alque excessu divinae potenliae ; aique
idco nos conlidere oporlct ct iiiimicorum apparaium
non limere, quanquam immensus admodum atque
intolerandus videatur.

kr , &. \ \, \
* ,
.

VERS. 8. Hi tn curribus^i hiin equit. Hi quicircumdanl noa, in curribus et in equis guat, in quibus confnlum. Eosdem enim inimicos utrobique
intelligit, [lametsi repetat articulum], eslque boc
eiiaai Hebraicae linguae idioma.

' (7)
.
,
(77) ,
* ,
, .

Nos autem in nomine Dei notlri invocabimut. Nos

aulem, inquil, illud Dei nomen, quod ab inimici*
exprobralum ac conlumelia affectum cst, in auxiUum
nostruni invocabimus: vel, propler nomen Domini,
quod ab illis spreluni est iavocabimu* Domimtm
adjiiiorem.

/,
,
,
.
, \
* ,
' , ,
, \ ,

, \
> , . C

VERS. 9. Ipti obligati sunt et ceciderunt, no$ auiem surreximui et erecli sumus. Superiora verba,
lamenlalionig ac planctus lempore prolala fueruni:
quae sequunlnr posl invigibilem Assyriorum caedem
dicla sunt, obsidione scilicel dissolula, omnibus
gaudenlibug et Deum glorilicantibue, alquc hujugmodi verba dicentilms. Obligali eniin sunt el i n i pediii potentia Dei, atque in leihalem ruinam praecipites delati : nos auiem qui iu multo eramug
timore, surreximus, aniiuumque ei fiduoiam recepimus.

VERS. 10. Domine salvum fac regem, exaudi

, ,

nos in quacunque die invocaverimus . Quemadmo,

. "
dtim nunc de manu inimicorum regem galvaaii,
, \
gic el in fulurum 8 a l v a l o , cuni ob propriag viriu*5 (78), ,
les, dignug sit, qui a le galulem consequalur : el
, ; \ ,
nog rurgaro eliam exaudi, qtiolfeng le invocaveri . ,
mug, quemadmodum nuuc exaudimar. Iiaqae sic
\ ,
dictis, praesentis paalmi expogilioaem de Ezecbia
\
perfecimug. Quidam congruere eum dicunl beato
, ,
David,
cum ia acie adversug inimicos congiateret,
\
et conscripium ab eo esse ex sociorum persona,
. * \
qui cuai eo aderanl. Gungruii eliam unicuique

^ . \ - D tofeli adveraug daemonea decertanli, ipso nimirum
. " , \ corpore, pro anima precea porrigente. Nain et daj, , . mones nomea Dei couiempsere. Per sanctum aulem, et per Sioa, ccelura imelliges, ut gsepc d i \ , , .
\ , , cium eat. Per Cbrisluai vero el regem, queinlil^
Cbrigliaaum, a l alibi praediximus. Jn curribus
, \ . '
aulem et ia equis daemoncg incedere dicuaiur, ob
6
eoruai telocitatem eiob gumroum bclli apparaium.
, , ,
Dici eiiam potesl bic psalmug adversus iuimicos noslrog Barbarog, et pro regibua nogiria fidc9

lilms.

Variee lectiones.
(76) . .
^77; . .
PATROL- G R . C X X Y U L

(78) Adde, vel gubaudi .

S57

EUTHYMIIZIGABENT
2C3
ln fmem pxalmus ipsi David.

.
rSALMUS XX
K'.
Ilic Psalmus simililer in (lnein inscribitur, vcluli
\
qui proplieliam conlmel, qus Ezeclnaj regis lem \ \
pore fidem accepit. Aiunt enim quod posl eam

apgriladincm qua (.e illius vlla desperaium est, ad- \ ,
diio ci poslmodtim xv annorum viiae spatio, m in
, libris Regum iradilur, familiares ac domcsiiciejus
, >gratias Dco egerunl : quorum vcrba ac voecs pr.e* . ,
sens psalmus imilaturac fingit.Vitam enim, inquit,
, \ . "H
peliii a te, ei tribuisti ei. Vel aliter : Beaius David
, .
fuUira ca esse praeuoseens, praescntem psalmum
pro Ezccbia regc Deo oblulil.
%

Y E M . % Domine, in potentia tua falabiiur rex.

, ,

h\ illa nimirum polentia, quae ei bactenus ad- U .

, \ , jumenlo fuit, cl ta futurtim lailabilur. Ita enim
. \ credimtts, ob rccepia a le in praleritum bene- 6>.
Tieia.
Et tii salulari ino extultabit vehtmentcr. Uoc est


.
iti salute, quam a le esl consecutus.
,.
VEns. 3. Desiderium animx ejus (ribuisli ei. Ye!

Yicloriain de hosiibus, vel viue diulurniialem, vel
. " * , ^
einne denique ejits volum.
, .
'
El voluntate labiorum ejus non privasti eum.
\ Quod supcrius diclum cst, iierum repelil, quasi . , obleciaus se in graliarum actione. Nam quod quis- ,
que aniaio cupil, ore eliarn ac Iabiis pelil. Per vo- \ . ,
lunlalcm aulem bic peiilionem inlcllige.
.
V E R S . 4. Quoniam pravenisti eum in benediclioni"

bm boniiatis. Quoniam eum praevenisii, et praeoc- C . , cupasli ssppius bencQciis luis anlequara ipse ali / ,
quid peterct a te. Benediciionem bic pro bencfici s
*
accipere debemtis, quae a Dei bonitate proGci
\.
scnutur; et ideo dicil : In bencdiclionibu* boni*
latis.
Rosuisii in capul ejus coronam de lapide pretioso.
"

Beneficia ei preeslila cotninemoral; et ia piiinis :

. ,
i>onasti illum, inquit, corona regia.
.
VERS. 5. Vitam petiit te et tribuisti ei. I H ne .'

quc a*b inimicis inleremplus sil, neque morbo

' , . '
confecius. Uirumque enimhoc sermone intclligere .
dcbcmus.
Lottgitudinem dierum in sceculum taccuii. Non .
vilam dedisli ei, sed eam etiam Iongam pra>
, . ,

stilisti. Quod vero ail, In succulum saculi, Pro D ,

pbeta proprie bis verbts n l i solet, quandu fului uin
\ ^ \
atque indesinens sxculum deslgnal; lamiclsi ali* , \
quando aul longum aliqnod teinporls spaiium, aut \ , \
, firmam aique immulabilem delibcralionem eodem
" , \ ,
. \
scrmone deraofisiret, ul boc in toco : Tu dcdisii,
, ^ .
inquit, ei viiam, t i l a m , iuquam, longam, el longUudinem dierura firmam ac stabilem. Nuc laaieti ab re futrit, &i verba bsec, propler xieraaai vttatn
dicta fuisse credantur.
\
.
Y E R S . 6. Magna esl gtoria ejns in Talutari tuo.
Posi divinum boc auxilium cl beneficium a Oco \ /,
\ , \
aCcepium, magnus, celeber, et conspicuus apud
oinnes effectus est, Ua u l legalioaes mubae ab ,
. ^
aliis regibus ad iUum venirent, el dona ei plarima
.
esscnl allaia : qux omnia ob bujuscemodi divinam
proicclionera illi acciderunl.
9

260

COMMENT.

I N PSALMOS.

2 0

xal

' -
Gloriam el magmm decorem inponet tupereum.
. \ , \
Ampliori adhuc, inquil, gloria illuin donabis, i i
majora cffieics, cum ol) pcTspectani in lc animi
, .
ejus Tolunlalem, p^rgralus libi ac carissinius sit.
" ,
.
V E R S . 7. Quoniam dabis benedictivnem in tacu
, ,
lum icrculi. Benediclio aliquando laudrm significa ,
,
,
ut illud : Benedic, anima mea, Domino
Aliquamlu
,

graiiam seu beneOcium, illud : Pravenisii eum

\
in benediclionibui bouitaiis . Aliquando pailicipa, \ . " * \
lionem sanclificalionis, ul bic. Aliquando blaspbe,
miam ac nialedictiunem ul apud Job : Ni$i in fa \ ,
cie benedixeril tibi. Ad bsec, ei salulaiionem si
gnifical, ul in quarlo Regum, quando Etisaeus dix l
,
,

ad Giezi: Si xnvenerh hominem, non benedice$ ei,

.
el * i benedixerii libi vir, non respondebis ei *\
, \ , , \ - ^
.
Lmxipcabh eum gaudio cum vullu luo. Sym

ntncbus vultu ino, boc esl a proteciione el cu. *0 ,

stodia lua. Asplcies enim in eum, et gaudio re .

plebitnr. [Vel non simpliciter totitiam babebit, ?c I
, .
aimul cum benevolenlia (ua. E l causam adjcmii :
Quia siuceram scilicet babct in le sp m.
Y E K S . S . Quommn speral in Domlno, et in
" -
,
miuricordia
Aldssimi non commovebitur. Noit in

. \ exercilu amplius aul in divitiis confldit, ncque in
, \ , aliis bumanis viribus, sed iu solo adjulore Deo;
* * aique ideo non commovebilur ncc fluctuabit.
.
VERS. 9 manus tna omnibus inimkis

.
\, , ^ /MI*. Maiins Dei divina est polenlia, in quam inci
dere omnes eos oplal , qui Deo maledicuM : Invo
, , .
niatur, inqull, ab illis ad supplicia et ad poeuas.
Dextera tua inveniat omne* qui oderunl. Inve
.
uiat, hoc est, comprehendat.
.
YERS. 1 0 , 4 1 . Quoniam pones eos ut clibatium

,

. igmi in tempore vulius tui. Coinbures, inquit, eos

igne irae luae ' per Clibanum ignis, furnuiii iulelli\ . , gtl, in quo coqoi solet panis. In lempore auiero
.
,
vultus tni, boc esl, in lempore visitalionis tuac,
\ , ,
quando nimirum in eos scvere ac iorve atpicics.
*
, \,
Vultus enim, inquil, Domini tuper facienlet mula *\

, *,
ut p^rdat de terra memoriam coruin.
.
Dominu$ tn ira tua conturbabil eo$, devorabil

,

09 ignis, fructus eorum perdei, ei semen

,
,
, D rum hominum. Perdilionem inhuicorum
.

futuram praedicit, el poonarum species connumer a t : quod scilicel ab ira Dei molesiali conlurba*
, \
bunlur, dubilanles ex omni lalere : quodque igne
, .;, ^eliam cremabuntur, et fructus agrorum ipsoruui
, , \ , \ - etiam corrunipcnlur : c l quod lola deniqne eorum
, , , - gencratio peribil, u( salis indicant illa vcrba :
$emen eorum filiis hominum. Per fllios auicm bo. .
minuro bumanaia generalionem signifteai.
, .
VERS. 12. Quoniam declinavernnl in le mala.
\ . ,
Omnia vero hxc patientur, qnia movenmt mala
,
, \ \. adversnm te, et quia nomen iuum blaspbemaut, cl
servis Uiis insidias leudunt, niuliisque cos dainiiia
.
ac malis aiDciunl.
9

Paal. c i i , 1, 2.

Psal. , 4.

Job , 11

IV Reg. iv, 4.

el

P e a l . xxsu, 17.

27 i

EUTDYMII ZIGABENI

272

Coqitavernnt consilia in quibu* shlere non potue- \

. Liccl miilia, iuquil, adversus le ac servos

. \ \
uios cogitaveriul, hujusmodi lamen cogitalionibus
, *
hnmorari atque insislere non potuerunt. Deslruen- *
.
iur enim eorum consilia.
VF.RS. 13. Quoniam pones eos donum. Dorsum
"
. ; 6
* ,
poni diciltir qui fugit ac terga dat. Nihil enim aliud
.
corporis cjus lunc, quam dorsum, hoc cst, quam
tcrgum videri polesl.
In reliquiis tuum prccparabis vullum eorum. Hoc


pcr hyperbaton figuram conslruendum est, si sen- ( . * ,
icntise lenorem scrvare voluerimus, boc paclo : In
!
rcliquiis eorum prseparabis vulluai tuum; ac si
. ,
dicat, quod nequc etiam i i salvabuntur qui relicti <, , '
suni el superfueruul a strage belli, et qui in f t i - , \ gam conversi sunl, sed contra eos etiam, visilaiio- \ *
netn luam praeparabis, adco ul non possinl eva, ,
jere. [ bic quidem eril sensus si legas : In nliquiis iuum, eic. Verum quia diciio Graeca
polcsi inlelligt, ui refcralur ad precedeniia, ita til sit leciio: / n reliquiis tuh, e l c , juxta banc lectionem, paulo post secundam psalmi exposiiionem iractabimus. J
Y E R S . 14. Exallare, Domine, in pottntia iua.
,
,
.

1;) psalmo declaravimus quid significel verbum 4 ,

boc : ExaUare. Euaxlem enim sensum babel bic , * ,
versiculus, quem ibi ille : in finibus
tc7c
inimicorum luorum .
.
Caniabimus ptallemut potenialus iuos. In fiiie
"^

.
psalroi x u , dedaravimos quid significeni ba?c
' ,
verba caniart ct . Aliqui hunc psalmum
, , \ , . \
congruerea scfunl ipsibealo David, dicenles, qtiod
6\ , ,
pro seipso illum cesinil. Quod si susceperimus
$. ^,
(nihil enim impedit), exponi poieril, ul subjicie- , |5.\
mus. Quod igitur in principio psalini a i l : In po- ,

lentia iua laiabilur, in saluiari luo exsultabit, ,

,
\
intclligemus dicta fuisse propler Cbristuni qui et . \ Xptpoicntia Dei est, et dicilur, juxla Aposlolum , , , \
ct Salvator. Ipse eniro, u l ait Evangeli&ta, Saha \
bii populum suum . Ad Patrem Uaque dicit Pro\ \
phcla : Domine in potentia iua et ad Filium : In
ialutari iuo, boc esl in ca salute, q u per le hu- ,
mano generi data eet. Uoc paclo eliam ui sequen- , ,
libus alia ad Palrcm, et alia ad Filium referri
. \
debcnt. Vcre autem bealtis David, post roortera
, ,
suam lselalus est, alque exsullavif, ccrnens ac ' . \ 6, \ conleuiplans diviase incarnationis mysterium. Nam \, \
si duin adbuc teaebris bumanac carnis indutas .
erai, aaimae lamen ac mentis oculis futura pro- , ,
spiciebat, mulio roagis bujusaiodi corporis tenebris deposiiis,credcndum est eum purius ac per- \ .
\
lucidius oainia speculaium esse. Et consequenier
ad praedicla, per cordis desiderium inlelligemus ,
dceiderium videadi incarnationeai hanc divinam, , ,
cuius typam ac figuram videral; ct per voluuta- { \ ^
lcai labiorum, iudesinens ac perpeiuum illud siu- , .
, \ ,
diuai canendi ac laudandi Dcum, quo desiderio
* , \ ' . naaquam fraairaius esi. Canil quippe Deo assidue,
,
Adoliuro oranium ore utensac labiie. Viiain autem
, *
prtiii a Deo, et accepit, cum in aumrais saepe pcri

6 1

Psal. vn, 7.

I Cor. , 24. Malih. , 5 1 .

273

COMMENT. 1N PSALMOS.

, (
, ,

, \ ,"
. ,
, .

,
\ , \
\ ,
, .
01 ,
.

,
, . , \
* , ' ^
' .
7 ,
, \ .
,
, \
' ,
, \ *
.

, \ .

271

culis fueril ac morti proxiriius, et dcmum prccibus

suis ad Dcum inlmedenttbus ab eo salvalus sit.
Magna e$t gloria ejn$ in talutari luo : boc esl
propter salulein illam, quae a te est. Uagnaut
quippe gloriam asseculus csl bealus David, cumex
ejus radice salus nosira pullulaveril : unde nrajor
ac celebrior apud omnes effectus csl. [Latificabis
aulem um in gnudio cum vuliu luo; boc esl, deleclabis eiim per Filiutn luuui. Vullus entm siu
facies Patris, Filius diciliir : Qui cnim vidit me
inqtiil, vidit el Patrein meum
Per iuiimcos auiem
Dei Judxos intcllige, Chrisii inimicos, qutbus
gravia imprccatur Propbcia, pracdicens boc paclo
qtiaecunque postea passuri erani; et quorum senteu jaro prorsus delelum esl ; eorum dico, q i i
Cbrialum crucifixerunt. Nam qui eranl jam pcr
orbcm dispersi, illi Rooianorum flagellum evaserunt. Ponet eliam % til dibanum ignit in temport
vultus lui, boc esi, in tempore Filii l u i , ul jam
diximus: quae res posi adventtim Christi accidit.
Ex illo enim lempore quodixil Dominus ad Judaeos :
ToUetura vobh regnum
e i c , gravia adversus
eos in dies coepertinl oriri flagella. In reliquiit
tuis, hoc esl in iis JiidaMg, qui crtidideruiil in
le Filium Dei, et qui libi rclicti sunl ul fideles.
9

Pra*parabi$, boc est, ornabis, el gloriQcabis genus eorum. Summa quippe gloiia eliam hactenus Judaets esl, quod palres aposlolortim fuerint : taoiclsi ipsi per se ittglorii sint el abontioabiles*
Possumus el bunc pKalmura regi nostro (ideli acconimodare, et adversus infideles Ratbaros,
qnemadmoduni diximus proximc precedwUem eiiam accommodari posse.

C / /fnem pro auxilio maiutino Psalmus ipsi David.
(.
PSALMUS .
'.
Prxsens Psalmug nianifeslissime ad Chrisinu

refercndus est, el multa pradicit, quae ad assuni :,
, . plain carnem ei ad salularem ejus passionem por
, linent, el jain finem suum consecula sunt. Pro
auxilio auiem ideo inscriptum esl, quia supplica ,
, * lionem Christi continei, qua passionis lempore
a Palre atixilium peliil. Matutinum vero seu eiiam,
, \
ul Graeca diclio sonal, orientale auxilium Pro . " ,
. " pbela Cliristum appellavit, qui mane alque oricns
vocatur, boc est diei principium. Yere enim nobis
,
Dominus, sedenlibus in umbra morlis, non secus
\ . ,
ac sol quidam jusiiiise ortus esl, seu lumon scicn .
\ , # D tise. Quod aulera supplicat, facit lanquatn bomo,
. \ ulnosorare docerei, in monis tempore : quan, \ doquidem is etiam qui natura ipsa juslissimus
, est, proptcr insuelam animae ac corporis disjun , ciionem tunc lcmporis formidal ac pcrhorrcscil.
, , Quidaro vero praeposilionem pro, loco prxposilioois de, positam esse intelligenies (ul alibi ple ,
rtimque reperitur), aiunl psalmum bonc de Chrisli passionibus conscripium esse. Cbrisii cnim
passiones signiflcari dicunt, per auxilium maiulinum ; quia commemoraio passionis lempoie
mane, Hlud, atque oriens, quod diximus, hoc est. Cbritlus ; maximum nobis auxilium praeftt:iit, devicto pcr morlem propriam, illo tyranno qui morlis antea imperium occupaveral.
, , ,

9

f t

Joan. x i t , 9.

Matib. x x i , 43.

VERS. 2. Deus meus respictn reliquhlil Humanae esl formidinis serroo, qiio ma-

,5

E U T I I V M l l 6.

2(

\imc Dei bumanatio confirmalur, qttodqiic verus ,,

perfectus fuerit Clnistus, el naturali
, \ .
nbnoxius tiinori. R>sp\ce me, i n j u i l . Solent eniin
Ttva ,
qui carnifiri quempiam iradunt, oculos averlcre.
* .

Quare dereliquhli
me ? inquit. Alqui, nmquatn
; \ ' , discessil Deus a Jesu, ubi semel Dei Filio el uni
\ '
lus ac jnnctus eet ; verum prae summa formidine
, . . \,
80 derclictum putat. Nisi ertim, inquit, lu ap id le
,
auxilium tuum conlinimses, ego sane morlem non
. \ \
limercm. De hoc Chrisli timore ir.idunt eliam
\ , \
Evangelisl.v, ct quaudo oravit diccns : , st
. \
possibile est transeal Calix hle " : ei qtiando
\ * , ,
iiilroducnnl cum in crucc, proesculis versiculi
;
", verba protulisse, d ccniem : Deus Deut meus, quare
, ,
dereliquisti , hoc esl, quare in boc me t i , ; ,
.nore reliquisii, sciens spirilumquidem prompluin , , csse, carnem auicm inflrroam ? Vel quare me
;
morii concessisti, sciens quod ego tiiliil inorlc
di^i um fcerbn.
. ol

Longe salule mea verba delictorum meorum.

.
Realus, iiiquit, pcccatorum meorum procul sunt a
, |5 \ , ,
salulc mea, l;oc est, nullo iinpediitiiMiio suul saluii
' 5.
meae: Imquilalem enim, inqtiit alibi Scripltira
, \, . nullamfccit; niors aulem esl pcccanlium irmlla.
Vel aliler : Subit Domiuus, alque accepil in 6c . " \ ,
,
foiius huroanae nalurae personam, ul cognatae; r l ,
; , , \, , \,
Qiiare, inquii, me bominem, lioc csl, universam
;
banc buraanam naiuram dereliquisti, sineus eant
\ " . :
opprimi a morle? et causam inferi: Qtiia niiiiiruin
condeninaliones meorum scelerum, procul sunt a
salute mea. Nam cum his ego pariler elottgaius ' . ,
.
sum a l e : quod si apud le essero, servarer sane
ab bac inorle.
, , YKRS. 3. Deus meus clamabo die, non exau
.
dies, et non ad imipientiam mihi. Hoc illo ' ,
die accidil, qunndo comedil Pascba cum disci- , *
?) ,
pulis. Tradunl cnim evangelisia?, ijuod noclc illa
oravil. l verisimile, imo eliam credcndum est, ,
\ . , ;
die eliam orasse. Nec mireris quod ullimo loco id
.
posuil quod pnecessil [ailenim, Et non exaudies:
nocle; cutn tamen chtmoreni nocltt factum pra> . * * ,
, \
punere debuisset, ei tunc demum itiferre: Et non
. , \, exaudies] liujusmodi enim loquendi modiapud pro , \
pbelas frequeuter cotispicitintur : quod ca uimit

rum ratione factum esl, ne ex se ipsis loqui, sed . \ ,

qtiomodocunqiie et quxcunque audiunl, iia ea re- \ , .
cilare videantur quemadinodum sanclus Spirtlus , \ . \ ,
iu ipsis illa insotiabat. Et iu die, inquit, rogabo,
iil transeaia me lempus moilis, cl non exaudiar. . ' ^
Novi cnim te ob humani generis salutera id fa- ,
, cere, pro qua ego eliam iiicarnalus suni. Quidam
, per diein elnoctcm tempus ipsum crucis intelliguiit. scxla enim bora usque ad nunam lonebrae ^, .
, ,
faclai suui. adeo ut lempus illud et dies ei nox
, \ ; .
tueriioappellari possit; el inlclligunl quod rogavei i t Palrem ut dimilteret peccata iis quieinn crucifixerant, el quod oxaudilus nonesl, ciim illi postmodum fundilus exlerminali eint: el quod exaudilus non s i l i n caosa fuil, qtiia maiiifrstc illos nov^ral
ejus r 2 s u r r e < lionem caliimniaturos, el propriuni aucluros peccalum.
** Maltl. xxvi, 3J:

7 0

Maitb. xxva, 46.

Isa. L I I I , 9.

277

COMMENT. IN PSALMOS.

,
.
" \ .
\ ^ , ,
}\ . " ,
,
, *
. , ,
, \
, \
\
.

275

4. Tu autem, Domine, in saucto habitas.

iaus I$rael. Per sanclum, Filii personaui inielJigii,
bumanae conjtinctam nalurac. Ego eniro, iiiquii,
tn Palre el Pater in me esl *. Laus igiiur populi
Israel, Deus Pateresl, qui liabitai in Ftlio. Judxi
qnippe, solos se cognoscere Deum gloriabantur,
tatnctsi aec judicium iacereul, nec jusliliam, noc
virlirtum senvlas seclarenlur. lis aulem veibis
quibug Palrem a i l habitare in Filio, demonslral
quod Filius ct salulem hominum oplaverit, el assitmpti corporis niortem non recusaverit. Una enini
atque eademest Palri Filioque volunlae.
VERS.

cl * ,
^ * ,
,

,.

V E R S . 5. In it speraverunt patre* no*tri $peravtrunt et liberatti eo$ ad (e clamaverunt et talcati

sunt, in te speraverunt et non sunt confuti. Seipsunt
;, \ \, n m affliclis conjuagil, atqne a i l : Quemadmodum
ol ,
palres nostri sccundum carrtem, qui anle mcam
, \ \ ,
advenlum, in hac vita clari ruere epcraverunl in
\ , .
le, el clamanies ad le in perieulis, ex iis liberali
, , \
sutit: ita ego illos hnitaius, ac veluii illoram s i .
mitis, similes eliam ad te cffuadam preces. Est
, \ ,
autem proplielaruai mos, u l ad roajorem empba .
stm, alque ui intensionem eordiam suonim melius
. \
declarent, diciioncs ac sentenlias pleruinque rc, \ , p*tanl el inculcem. Per liberationem autem a pe , riculis, i i qui in sacris Scripturis docli ac dia
* . - yersati stint, non corporis solum, verum animae
, magis liheralionem inlelligunt: quando scilicet
anima dolores omnes ac supplicia generose fercn
.
nihil Ulinc in suo Ixditur proposito. Hoc pacio sanclos martyres, tametsi occisi fuerini , vicisse
dichnus, et Hberalos esse, propler invtclam nimirum auimxforlttudiiiem.
, ( 7 9 ) . C VERS. 7 . Ego autem *um * non .
, . \ \ Hoc eliam ex pcrsona Christi dicit, seipMim buniilianlis (79). Hoc pacto bealus eliam David, qui alio \ ,
quin et prophela erat, ei rex, canem ee mortnum
. *
, 5 appellabat, u l i n libris Rcgum legimus. Quod si Dominus iesus qui sine peccalo eral, ee ipsum adeo
\ ; \ , :
(5 . ' vilipendu, quid faciendmn nobie est, quiet pccca , , lores el adeo inuliles snmus? Quidam puianl verba
bujus versiculi, dicla esse propler bumanam Cbri \ , ,
sti generalionem, quae absque ulla viri fuil con , .
, juncljone: u l bujusmodi veibis illud nobis indi \ . "H \ , retur, quod quemadnioduro vermis e pluvia nasciliir desuper in terram vcniente, ita et Christus
, '
siiporno sancli Spirilue in Virginem advonlu sii

generaius. Ob banc igilitr rationem Cbristus, ver .
, D mis dicilur, qiiod alia insirper raiionedicUureliam,
non homo, proplcr conceplionem illam nimirum
. ei generalioncm ejus supernatnralcm, qtiae humana*
. ,
generationis ordinem noa servavit. Vel aRtor: qia
,
vermes in escam piscibiis dari solent, d k ea ra
\ , tione Cbristom vennem appetlari posse, quia <*jus
, .
caro, sub qua dinnhas velaii occullus quidam baimis laiebat, ingtar vemus facta esi esca, in capluram inlelleclualis iflius celi, \ iu mari praesenlU vfiae vcrsabainr. Nam cam cetus osciiabundus ad illam escam biaret, latenli iilic bamo dtviaitalis penetratos est. Yel quia vermis lamcUi
y

T 1

Joan. x, 38.

Variffi lectiones.
(79) Grsca verba ila sonant : Hoc dixit, seiptum humilians.

279

EUTHYMII

ZIGABENI

S80

specieexiguus sit, maleria lamen corroacndo delel ct ac per<)ii iia el Cbrislue licci aspeclu ac praisentia exilis videretur, conlrarias tamen ac sibi resisteuies d<emonum atque aliorum polesiatcs dieperdidit.
Opprobrinm homtnum el neglectio plebtt. Haec
" ,

verba manifesle praenunlianl ea quae Passiouis

, , \
tempore Judaei contumeliose adyersus Dominum
. \
dixerunt, illudenios nimirum etderidcntes. Oppro, (80)
brium autem bominum el neglectionem populi i n , '
tellige, ut idem signiflcent. Per bomines aulera bic
6 , .
Ronianos niiliies intellige, et per plebem, populum
JudaBorun).
V E R S . 8, 9. Omnes videntes me $ubsanvaverunt

,
,
we; loculi sunl labih capul : Speravit
,
,
inDon.ino, eripiat eum,salvum faciat eum, quoniam
, ,
vult eum. Haec apertissime invenies scripia apud
, .
Mattbaeuui . Ailenim quod illi qui partransibanl,
01
btaspbemabaul, moventes capiia sua, et aUa dicen-

les, quae illic sequunlur.

, , .
YERS.iO.Quon/flwmes qui exiraxisti de^
"
.

ventre. Viri copula virginalia ventrft clauslra ape (81) ;

r i i : imroissum enim semen naiuraliler vulvam ape ,
r i i , quae deinceps conclusura illud conlinet, donec
,
foetus perOcialur. Ac demum pondere gravata rtir ,
SUDI aperilur, et foetum labi permiitit. In Salvatore
\ ,
auiem nosiro quemadmodum conceptio absqueidla
\ . \
fuit viri copala, ila et progressio feltis supra
, ,
,
naluraro exsiitil ; ipsa scilicet divina vi loel a m extrabentc, et virgtneis claustris nullalenus * ,
>.
apertis.
Spes mea ab uberibut matris mea>. Tu ab ipso,

.
inquil, lacle fuisti spes mea. Ex illo eniro tcmpore
.
coguovi spcs meas omnes in uno collocatas essc:
,
edoctus aiaiirum a dmnilalemibi coujuncia. Scri- ^ . \ *
,

bilenim deChristo Lucas

quod pucr crescebat,
, )
atque iavaleacebat spiritu, et replebatur sapienlia,
'
.
el gralia Dei erat curo illo.
V E R S . 11,12. ln u projectus $um tx utero. Pro ^
.

curalione lua, finqtiii, projectus sum ex uiero, teluti
^ , .
qui palretu in lerra nulluin babui.
' .
matris Deui meus e$ tu. S a i i m ,
inquii, te Deuai cognovi, edoctasab ipsa divinilate , , .
ut praedictum est. venlre aulera dixii, vel quia
' , \ (82) ,
ia carne erai, vel quia egrcftsus de vcntre |bacau- .
lem e i Gbristi persoaa dicta sunl. Ego, inquit, Deua quidera suni, et fllius ajiernus, aed posiquani
mibi ca/nem in uiero virginiscreatam assumpsi, ex lunc,o paier, lu Deus aieuses.
Pie dhcetterh , quoniam tribulaiio proxima

' , ,

eil, quoniam non eil,qui adjuvel . De boc eliara

. \
tradunt evangelislae, quod Ccepit irisiis ac mae$li$
\, ,
)etu, et rusus, quod discipuU onmes reliclo eo (uye. \

,
.
rnnt.

,
Y E R S . 13. Circumdederunl viluli mulli, tauri
obtederunt . Per viiulos plebeiani Ju- .
,
daeorum maltitudinem intelligii, veluti juveniutero
omni prorsua regula careoleai: per tauros vero, , \ \
, \ .
pontificcs, scribas et eenioree populi, propter
9

T l

T l

Mailb. , 3 9 .

f %

Luc. , 40.

Variee lectiones.
(80) . .
(81) . ^.

(82) Graecc \, , pro quoLatinus Intcrpres legisse vidctur .

281

COMMEXT. I f PSALMOS.
28?
*3 , , aetatem niinirum, vi prjeeminemiam : qtios ciiam
pingues appellat, quia niultis l)ei dotiis pra?rale . , \ " ,

ris fruebautur. Ad hanc sciilcuiiam facilquod alibi
ail
Moyses : Comedii, mquil, Jacob et tm,
, ,

"
ptelus esl recalciiravii dilectus,
impinguatus

.
et incrassaius est, ilereliquil Deum faciorem
" * , suum ".
T

.
,

"
.

V E R S . 14. Afernerunt tuum ticut

tto rapient rugiens. Qitando congregali clamabanl, Tolle, , crucifige eum.
,

V E R S . 15. Qttasi aqua, cffusa ac dispersa suni
. ,
omnia ossawea. PcrCbrisli ossa, aposlolua iniclligimus, veluli finnaiitis ac coniincnles reliqua Ec \ ;
clesiac Cbrisli iuembia. Oinucs cniin lunceo reliclo
- ; , aufugerunl, r Zachariam prophetam fueral
; \
etiam prsediclum : Percuiiam tuquii, pasiorem ei
,

.
dispergenlur o r i s " . Et pcr c(Tusioncii), Ulorum a
, * .
sc digressum ei fugam significal.
,

Faeium e*l cor meum quati eera liquetcem tn

.
medio mei. Liqnefactum est cor meum, i n , \ , \
quil, insiarcetae. Defedl eniin el dcbililauim m
. ,
in affliciionum igne. Per venirem aiilem [juxta
.
Giaeci nominis significationem] lotaui corporisroncavilaiem inlelligit.
. VERS. 16. Aruii quasi lesla [orlitudo mea. In
commemoralo nimirum igne aflQiclionuni itifixa :
\ ,
undo exsiceala esl illius eflicacia.
.
lingua adhastil (aucibut mei*. Quaiidovi,\ .
" , delicel falsis teslibus cum accnsanlibus, ipse niiiil
, ' - < respondil, eed tacebal ; vel etiam quando in cruce
sitivil.
\ .
in pulverem nwrlis deduxisii me.Pcrpulverem

.
morlis, eepulliiram inlellige : quiaquiin sepulcro
\ ,
./, ; , ,
jacent, terra ac pulvere involvunlur; ad quod eepiilcrum lu volens, inquit, deduxiili
, propler
.
boininom salulem.
V E R S . 17. Quotiiam circumdederunl

.
, mulii, Judaeos merilo lauros supcrius appellavil,
veluii qui jngo legis premebatitur, Inmctsi ipsi
, \
lcgem iransgrederenlur; nunc aulcnt Romanos mi ' ,
, . \ liles jurc etiani cancs vocat, vcluli inimundos se , cundnm legem, el praelerea ctiam valde impuden
- tes.Qua ratioue Dominus in Evangelio adCananxani
dixil : Non e*l bonum lutnere panem fitiorum
.
dare canibus.
Synagoga malignatiiium obsedil . Invidorum

.
ecilicet Judaeorum,
.
V E R S . 18. Fodruni manus meas meos.
" .
Clavis uiniirum pei forantes.
.
Dinumeravirunt omnia o*sa . Nudum me cruci
.

flgenles, aique in crucc exiendentes, ila ul ossiunt

, , \ meorum compagines a quocunque numerari pos \ ,
sent,
.
Ipsivero comideravemnt. Hoc est, curiose, de me
.
'
\ * tunc suspenso, di&quieiverunt, numqnid Filius Oei
e&em. Dicebanl enim : Si filius %
,
.
cruce.

f t

Deut. xxxii, 15.

T i

Zaclu X I I I , 7 ; Marc. xiv, 27. " Malib. xv, 26.

T e

Matlb. xxvn, 40.

583

ZIGABENl

284

Etviderunt
me. Hoc csi, cognoverunt quisnaro
. \ , (85) \,
, \ *,
essein, cementes nimirum univcrsamcrcaturam me . \ ,
cnm patl, tametsi duri adhuc perinauscrini. S.-ribit
, ,
enini Matil>a?us, quod cenhirio elqui cumeoerant,
\ ,
vidcnles lerraemoluni el alia quas comigeranl, l i , * *

muerunl valde diceutes : Vere Fitius Dei

" \ * , i$te . Yelaliler : Curiose egerunt, ne auferrer de
,
vruce a Discipulis mcis, Unde viiJeriint, aeuinspexerunt , hoc est, observaveruni cuin miliiuin cu\ , ,
slodia.
.

,
Divi$erunt sibi ^ mea tuper vettem
iveam miscrunt sortem. Mauifesie boc Joannes .
\
svangelista declaral dicens : Militet ubi crucifix~
runl Jesum, ceperuni vetlimenta ejus ( {
01 ,

qnatuor partes, unicuique militi ) ei tunicam. *, ,

autem tunica inconsutilis, lota desuper con- ^ , ,

texta. Dixeruni igiinr muluo inler e, Non nindamus
- ,

eam, sed sorliamur de , cuju$ erii: ul Scriplvra
* .
implentur .
Ea nmiinim qnae in boc loco nobia
,
.
tradita cst per Propbetam ; cujus verba illic Joan- ' , \, ,
nes distiniie apposuit. Per veslimenta igitur indu , \ .
nienta illa intelli^U, quae consnta eranl, et qux
" ^ , & divisa fuerunt per unlilcs: per vcsiem veio, tuni- , 5(5 ,
cam illain iaconsulileai, quae superne crat coutexta,
, .
et pro qua sortem iiiiserunt.
VERS. 20. Tu aulem, Domine, ne lovge facias

' '
auxitium tuum me, ad de[en$ionem meam conspice. .

Ilis scilicet ouinibus sic se bibetitibus.
.
Y E R S . 21, 22. Libera franiea, Deus, animam
' ,
*enm de manu eanis unigemlam meam. Saiva Q
leows, cornibus unicormum humilila
,
lem meam. Per frameain Roiuanos miliies iaiel-
. '
KgU, qi frameas, boc eat gladios et arma fere- ' ,
b a n t : quos eiiara canes ea ratione appellat, quam
\ , *
6tipcrius diximus. Pcr leonem vero Judaeos, ob , , , \
smnmarn niiniruiii connii ssRviliam.elqnia U:OIIMH
, \
ejus siliebanl, vi qitia iwsidUs uiebauMir: q u o n o - .
roine paulo superius illos eliam appeilaverat.
,
Eosdein eiiam unicornes voeaf, veluli in ujiaiu
. >; ,
lantum Dci personam credenles. Silveslre aiiteni
\ .
aniraal est unicoruis, el j u i l a sui nominis elymo , , *
logbim, unum tauiumnsodo comu gestal in fronie*
S ugulari vero numero [fraaieam,] lconem ei ca- , , ncra dixit, consideralo univerfco eoruni genere per
tTvai,
quod unusquisquc dignoscilur. Per unigemiani D \ " autcra, animam auam iutelligit, quasi unicain ac . \ \
singularem inler caplcras, quippe q u sola iaicr ,
ojnns alias pcccaium noa fecit, ct qua3 &da Dei * ,

Filiiim secum hi eadeai babei pereoiia. Dj sua . ,
autena bumiliuie ipse eliaoi ia Evaogeiiis d i , \ i t :
.
DuciU me quia mili$ *nm, ei hutnilis corde . Quare auteai bujasmodi precee fimdat jaia diaiinus, et qualem eliaw liberationem animae perquirerel.
VERS. 23. Narrabo nomen ittam fratribus n u t i .

.
AMBttdverie qtiomodo diviniw Splfiius qadaai ul

jam iacta coaunenorai, veluti qui fuAara ea esee , ,.
1

19

1 1

Walth. , 54.

Jdan. x i t , 23, 24.

Mailb. , 4.

VariaB lectiones.
(83) , vcl .

285

COMMENT. 1N PSALM08.

2tf

. " , - praevidcbal : qiuedam vero laaqitam fufura alqiie

'
boc cx lege propbelia?. Pcr noinen auioai Dci,
, iiOHieu PateruiiaiU inlelligU. Deuni enim oliu*

sentpor fatebantur Judaei, sed Patrem Filii non co gnoscebaul. Uujus autem vcrsicu'i propbeiiain im,-, : - pletam esse legimus apud Joannem ; apud quem

.
. Cbrislum dixisse legimas ad Patrein : Mauifetlavi
omen tuum hominibusPer
fralres auteai apostolos inlelligit, queinadmodum ei alibi post resurrecitonem eog appellayit, anilieribus illis diecns : fratribus nuU

.
medio EctUua Uudabo . Neque enim apo , \ sloloa lanlum privaiiui docuit; sed in Juduoriiin
* ^ , eliain aynagogU palam ac libere lotatus e*i, nar \ .
rans nimirum Dei P a n i i magnalia. Ilaac auiem
\ .
propbeiiata bodie etiam manifeett adimpleri vide\ , \
Riiis, dum Clirisli Evangeliuai et privaliin t l publh*
.
ca ia Eceleaiis legilur.
01
,
.
Y E R S . 2 4 . Qui timetis Dominum, laudati
eum.
\, Veluli jam e\au4Uun aPulre, bortaUr casitros flde \ , ,
les ad gralioruea kclionem, et pritaa fidelet ex gra\ libua, ad quos piisl rf gurreclionoia suaat aposiolos
. , primum nitsit (Euntei eniai, inqott, doceU otxnet
\,
, \ geulti *) ; quoeque nunc Propbeia ob uioniam
, eerum virtutem timenles Dominum appelJavil :
. \ ^ucmadmodum alibi etiam appellat Peirita iu
"
, Aclibas apostolorum dieene : Viri hwliim
q*i
. in vobis limeni Deum . Yeruai quia Ecxletia Adc , , lium non ex geatibus laiUwm,sed eilani ex llebneie
, \ - coasiiiala *$t, bos pariter ad gluriReaadum Deum
\ *
urgei diceoa:
%

Omne semtn facob glorificati tum. Qwnet qni

"
,
. C
ex Judais fidolea frUjiL Oaifuam emm iribuum
progeniior fuil Jaceb.
*
Y E R S . 25. Timeai eum ama# uwtn Israel. Per
'
semen larael uinw\que geans suf?a coaiiaeinora.
\ ,
tum iaielligil [geiuile* aiiuiram el Judapo, qut
.
Udel^e s u a l ] ; omim aaiw qui Cbrixtum cfignoscit,
.
\ I , \ , Tere Urae) appellaiur, eaiu laracl talerpreietar,
men$ triden* Deum. Jabal tgilur m Dcum latickaiui,
. "
ulque euui aentper Telati oiunipoienteai Uiaeamua,
, ,
vcl cspleroi Judxos jubel ut eum llineanl, reluli
, ,
allaturuin cis cxterininavioncm ob furorem ae
.
rabicm quaai erga tJtiua Filfum denioaslrarunl.
Quoxkm non sprevil, neque moleiUim kabuii de" ,

. , p prccaiionem pauperis. Non aioJestx illi fiwrwnl

, \, , \
preces quas ci obtiili, ei pro daraianis pntfligaikme
, \ . e< pro vestra vkloria. Seipsum etiam pauperem
, Cliritlus appetlal, et propier carnis exiguitalm, et
, , qnia pecnaiis, el omnibas aHis externis boais
\ .
carebal.

.
Ntc avertit ftctem snnm . ITunc loqtKndf
madaiti decIravHiiu la psalmo duodecimo.
.
dum clamarem ad eum exaudhU . Slatim,
,

inquil, damans ad-eum, cxaedkua sam.

. , .
V E R . 2 6 . bam m*a. Tanc sciltcei qtiairdo.
. "
vox e costo delau d i o e i : Mi* Fitim nttu*
,
%

Joan. xvn, 6.

" Jiailb. xxviu, 10.

* Ibid. 19.

" Act. n , 16.

287

E U T U Y M I I ZIGABE.VI

28S

dHeclusin quo eomplacui ; et alibi : El glorificavi , fo- \.

\ -
,
.
itertiiH gtorificabo .
ln Ecclesia magna covfilebor libi. Per confessio

.
nem hoc in loco laudaiionem intelligil. Esi atitera
"
vere magna fidelium Ecclcsia, quae ad ultimos ,
usque terrae fines pervenil ; vel quia et magiiis ac , \
smnmis viris consisiit. Assi !ue autem Gbrislits in
. \
iiifdio Ecclesiae Patrem laudai, pcr Evangelium . "
siitun ; et euperius qttidem JitdxoTiim Syn:>gogam ^ , \
Ecclesiam appeltavit (ntsi illic fortassis per Eccle * ,
ftiam, singalares fideliuin Ecclesias uldque locorum
, .
exsisteiiles inlelligas) nunc niiteni ipsa nnivcrsiili Ecclesi loqtiilur,
,

Yota mea reddam in contpectu tirpentium eum.

.
Per vota, protnissionea
factas inielligii :
,
quod nimirum et narrattirus esset nomc? Patris,
, \ .
el illud landaJtirtis,
,
.

V E R S . 27. Edeni pauperes el tuturabunlur sci ,

licet, qui eoasque religione ac pietate paupores
fucranl, vcl etiam liumanis divitiis. Paupere* . ?
.
enim suni, veri oinnes Cln isliant, qni laineu
spiritualem cibtim evangelica comedunt doclrina, ,
.
qua vere aliior alque augescit anima.

.
El laudabunt Dominum qui exquirunt eum. Quia
ob humani generis salutem proprio Filio non pc- "
. ,
percii. Exquiril autem Deum i!le qui p<*r scmitnm
,
inandalorum ejue graditur, quibus recla ad tllum
. " \
via perducimur. Vel aiiter : Gomedent fideles
, ]> 6 Salvaloris corpus, cum quo et sanguinem ejus
bibent, el saturabuutur, sancio nimirum repleli C * " , \
\ ,
Spiritti, liymnisque et laudibus in aieusa llla Dcum
, \
exlollent : ita ut versiculus superior, non sotnm
propheliam conlineai de Evangelio, sed de mysti< , \ \ .
etiam nieasa? illius sacrameoto.

.
cordaeorum in sofculum iirculi. Ait rnim
Domiaus in Evangelio : Ego sum panis vU<e \ El \
rursus : Si quit mandttcaverit ex hoc pane, vhet in . \
(eiernum , custodiens videlicet pariler mandafa. , . ,
Per cor aatem, tolum boniiaem intelligU : co quod
illa pars caeteris omnibus pariibus in quovig ani- ,
inanlf, viiac sit magis particeps. Lioet morianltir, , *
iaquit, resurgent laaien in vilaui aeternam.
.
VERS. 2 8 . Reminiiceniur et convertentur ad Do,


minum univerti fines terr<c. Reininisci dicimus dc . \ .
re olim pra?cognita. Ex bis igiiur vcrbis i.lud no- . .
bis dcnolalur, quod cognilio Dei in boininibue aa- *
luralis est, lametsi enoris nelula quae eial in
oinnibus gentibua, cognitionrin illam ob'egercl
, , \
alque occuliaret; veruiii ubi dissipaia est illa ne
. ", , ,
bula, ei illucescere cocpit sol jusliuae Cbristus,
, reitiiiiisci sialiin coepcrunl Grealoris, ct adJpsum
. ; , )
couversi sunl. Yel, reminiscentur in passiva sigui,
, ,

licationc inlcllige, quod inciiiores.eriiai [cx vi enim

.
Gra:ci vcrld iiterque potesl eensuselici : ita ul sil
scniemia], quod digui eflicienUir, quonim Deus reminiscalur, taroea si eousque repulsi ac neglecii
fuisse viderenltir. Illud etiam coasidcra, quomodo ordinatc atque apposile, verbis Prophfla usua esl;
nam cura priroo dixeril iieminiarftttur, dcindc Convertentttr, inlulit, ac demum Adorabunt.

x o

Mauh. xvn, 5.

' Joan. x n , 28.

Joan. v i , 55, 8.

"ibid. 52.

289

COMMENT. 1N PSALMOS.

200

Kul .^
al
adorabunl in conspectu ejus universa familite
) .
gentium. Atqtii nec uaiversi fines lerrae credidu , \ .
runl, neque oiones genlium familiie; veruiii qnia
*' \ , \
in omnem lcrram Evangelium ei ad omnes gcaies
; ,
penetravil, a tolo paricm signiflcat : quciuaduio , ;
dum alibi conlra, loium a p a r i e . E t a i l r : P e r
, . ,
familias [quas juxta Graeci nominis viin, parentelas

polius dicere possumus], cognaliones inlelligit.
. , \ * - Maiiifestum vero cnitu quod deoinnibus naliombus
.
plorimi qiti intcr se cognaii cranl, Clirislo credideruul, et per ipsum, Patrem adoraverant.
VERS. 29. Quoniam Doiuini esl regnum ipse
" ,

. dominnbitur genlium. Ipsc euiin eorum Rex esl et

Dominus juxia illud : Postula me dabo libi gcn.\ ,
,

iei liwredilalem luam, potunionem iuam Urmi \ - ^ ininos . El ideo adorabiinl eum a dacmonig
, lyramiide ltbcrali.
.
V E R S . 50. Mandncaverunt adoraverunl omnet


. , - pingues Urra>. Per pingues lerrae diviles inlelligii:
divilcs, inquam, pielate el religione, qui aniea pau , ,
percs ftierant, u( praediximus.
.
ln conspeciu ejus cadeni qui detcendunt in

ierram.
Adorabunl cum mortales omnee qui in

.
lerram revolvuntur : quia post co mnunem oninium
, \ .
resurrectioricm , onme genu ei fleclelur secun ,
dum Aposlolum
; alii nimiritm ponle eua ac
, ' \ ,
titienli animo, alii vero invili el cum limnre.
\ , \ .
VERS. 31. anima mea illi vivii. Ipge enim eat
\ .
, \ Q qui cam viviflcal, quique a peccato occidi eam non
s i n i t ; hoc aulem et de Paire intelligi potesl et de
\ \ , \ \
Filio. Vel aliter: Yivit, inquii, anima mea Deo,
. , , ,
veluii quan acliones tuas omnes ad eum dirigit,
, ,
, , qtiemadmodiira cpntra : daemoni d k i t u r morliia,
quando ad pravas illius suggestionea iramobilis pcr .
manet.
meumtermiipsi.
S e m c n < 8 i ) , inquil,


.

nieum Cbrisius, Palri meo serviet. Pcr semen om, ,

nes Olios inlclligas, qui ei per Evangelium generaii
, \ .
sunt, et quos ipse [ u l iuquic Aposlolus] Palri suo
subjecit.

.
VERS. 3 2 . Annunliabitur Domino generatio ven
tura. Cogiioscetur a Deo, inquit, generaiio fidelium
ex gentibus, q u ventura e*l in diebus lncarna,
D lionis Filii ejus.
.

annuniiabuni juiiiliam ejut populo qui nntcetur. I i qui per fidem generali stml, anniiiiliabuiil
.
, :, \ . eam posteris, et bi successive aliis. Justitiam vero

, ideo appellat, quia bumani generis inimicum deslruxit, qui injuria illud sempcr ac damno afle .
cerai.
0(
Dominus. Iloc est, quem sibi poptt . " ,

lum constiluit cum aiiiea Dei populus non di( ere , , *

lur : quinimo repulsua erat et exosus. Yel aliler :
. ,

Qium \, boc est, quem creavii. quod diclum

, ,
9 1

Paal. , 8.

Philipp. , 10.

Variie lectiones.
(84) Graecorum verborum sensus est: Semen Chrisii, $cu EUu,*uni omMt aui

perE9angTlium ttc.
9

2Sl

EUTHYMII ZIGABENI

62
est: Annnntiabitur Domino generatio ventnra, qui- , \ '
dam atiler expo*ueruiit,d'rccnles , propbeiiam illto " .
contineri <le gcnltlibtis illis, qni m Jerusalem quse- d ';
robani vldeve Pominum. Scribit enim Joannes , ^ ,

arceesissc eos ad Pbittpptim, qui erat a Betbsaida ,

, 7
Galileas, el rmcrrogasse eum, dicenics : Domine, .
" ;, \
volutnn* *idere Jesnm
; Philippum deinde id
" ; \ , \
diiisse Androse : el utriimquc corum dcmuin id
,

simnl relulisse ad Jesnm ; et Jcsum respondtsse, , ^:

*
Quod tenerat hora nl glorificaretur Filiui homi- ,
vi$ . Ecce quomodo Christo ftomino aniuwliata
), ,,
csl ab aposiolis generalio illa gcnliliiim : illi n i .
mirum Grxci, qui evennles et accedeittes ad Jesum, exordium quast ac principium
f u r e gentillutn omniniii, qui in Cbristutn eratil credituri,
Psatmus ipti David.
g
.
PSALMUS X X I I .
*.
llunc P3almuui sanctus SpirtCits bcaco David ex

pcrsona fidelium qui ex genlibus fuere conscriben ' .
dum mandavil.
Y E R S . 2. Dominus pascit me et nihil mihi deerit.
,
.
Ipse enim Domiiius in Evangelio a i t : Ego sum pa- *
$tor bonus
Qui cum primos fideles ex genlibtis
. \
quasi oves, praertiptis in locis errabundos invonis- , \ '
ecl,a.lovilesuumduxil eos ac pavil: pro quo benefi- , \ .
cio eortim quisque a Propbeta nostro introducilur , ; ,
in gratiaruin actionem Deo canere ac dicere: Do-
, minut pascil , alque ideo nullus est mihi timnr
. ,
quod posibac neccssarium aliquid aut opportunuiii
\
dciiciaf. Sciendum esl aulcm, ea, quae plane ^ .
pcrsprcla babeanttir, sinc articulo efferri con*
suesse.
, .

/ n loeo herQarum ibi me collocavit. Locus ber ; ,

banni) virtue praclica ; aqua autem rcquietls, con, . , \,
Crmplativa pbilosopbia. Consiitiiit me, inquii, in
loco ubi cranl optima herbarum pascua. PersislU , .
cuiin Propbetahi patccndi meiaphora. Herba atiiem \ , et aquadequa inferius dlcel, uberlatem gregi pra?- . ,
etant : el sensus est, quod iiberrimuiu ei pabulum . *
Duminus ad vcscendiim dedit. Yel, per Iocuro qui- , , \,
* . " \ ,
dem Ecclesiam, per berbns vero virescentes virtu ' , >
tibus fidclcs inlelligiL Yel, per berbam Christia, ; , \
nortim ildem intellige, quae semper renovaiur ac
1 1

fircscit. Gentium enim fides consentiii et aruit ot foDnura. [Yel, per berbariim pascua, virtutes moratcs, per aquam vero rcquietia, pacatissimum comemplativae pbiloaopbiae confngltim signiflcai.]
Y K R S . 3. Super aquam reguieiis . Hoc D
/.

propicr bapitstui lavacrum dicluin eet, cujus aqua
^ |5
cuiundali laborem omnein et pondus peccatorum
projicimus, ac deinceps requiescimus. Quapropier , \ . . \
Dominus d i o e b a i : ad omntt qui labora-
. " \
lis et onerati etlis el ego requiescere vos faciam ". ,
Yel aliler, per aquam fluenta illa imellige vivi- ,
tic# Gbriali doctrin, de quibns in primo p^almo , ',,
, ,
iiiciuin eet, in exposilione illius vcrsiculi : Quod
.
plantMtum $ $$ aquarum
.
*
Auimam contertil. Ab idolorum errore.
.
Deduxit meiuper$emilaiju$lili&.Per}\i$l\l\*m
bic
' . * Joan. , I I .

f l

Ibid. 23.

Joan. 11, 14.

Maith. x i , 28.

Psal. i , 3.

133

COMMENT 1N PSALMOS.

294

, univcrsalem illam jusdliani inlelligit, qoae omncs

ccmpletliliir vinulcs ; per semhas vero aliaspani ,
, . - cularcs virtules, quas ad fllam lcndunt. Ipse enini
Doniiiiiis iiirarnaius, lias nobie vias aperuit, el
, , ,
pcr eas ingrediens, re ac verbis duz nobis ilineri
\ .
fartus est.
"
.
Propur nomen $uum. Propler lioc quod Cbri '
slianus vocof : vel, ne nomen suum ob niala ao Oii .
blra opcra ab inQdelibus bbispbemelur.
Y E R S . 4. Nam et $i ambulatero in medio nmbras
*,
mortii, non limebo mula quoniamlu mecum es. Unib a
)
, . (85)
, ruorlis labor ille est, qui in qitoctinque rvperiiur
periculo, qitique ob doloris acerbiiatem ,quas morli
; , : \
persiinilis esi, umbra mouis esse diiittir. Aiaia vero,

lenlaiiones euni el calaiuiialcs. Esse etiam Domi. , \ '
. :, , nus dicilur ac conversuri cuin Chrisliatiis, eo modo
\ , quo ipse declaravil dicens : Ecce ego vobiscum inm
, ? ,
omuibut dtebu* u$que ad contummQlionem iaculi* .
. ;
Yel aliler : Unbra motiis esl ila prasens; nam
Ral
quemadroodiim iuors aniinain separal a corporr,
,

ila el praesens niundus amalores snoft scparal a

.
Deo : quod si quis cum Deo est, erit eliam De;;*
cum eo.
\? ,
Virga lua et baculus tnus, ipsa comolata
.
(86) , $unt. Virga est qua enanlos rorrigiinus, bacuhia
, , :
vi*io, quo pusillaitiiues innilunlur. Sensns esl :
. " ' , Tu ei peccanles correxisii, laboranlesque ac la , banlcs siabilUli, c l uiroquc paclo iiobis openi
, , itilisii. [Ilhtd aulcin aniutadveitcndum est, quod
, xa\ * Grarca diclio non tanturo significU
. \
consolala $unt, sed eliam advocaverunt : uade
, \
Paiailelum advocalum el consolatorem interpre,
, .
tamur.] Ordo igimr sic flal : Ipsa dito baec, virga
, \ .
nimiruiii et bamlus, advocavertial ine boc esi
6 , adinoiiuerunt. Nam qui aliqueni admonet, advocal
, , - euin el trabit ad id quod conforl. Quidatn vero per
, ,'
virgam el baculum crucem inieHexere. Ex duabaa
, ^, * ,
cnim p;uiibus, crux coaiponitur, quarom reciam,
. ^ ,
baculom dicunt: a quo erecti sumus, cum in er .
rore jaceremus : transversam vero, virgani eese
,
aiunl, per quam percussit Doiniaas ac confre,k
, ^ .
daemones. Solenl eniro qui valide percutiunt v*
, ,
Iransverso icluin inferre, u l graviorem plagan>
infligant. Pra?poni auteia dicunl virgaai baculo.
.
%

ia primo, cmce tyrannnm destruxit, et eadem postmodum no> redcmil; iia ut seneus sit : Qnod
cnix lua ad pietaicm n>e, d ad religionem advocavii. aliler : Virga qnidein pro Dei judicia sumi
poiesl, el bacutus pre provldetitra, qaorum utritnque non ad salutem advoeat.

, - D V E R S . 5. Parasii in compeetu mensam adtertut $ qui iribuLant me. Non solum, u l pra?dixi,
. , ,
nie beneQciis affocisii, sed et spiriiaalia eiiam ob, tectamenia donasti, quae per mensam brc signifi , \
eantur. Haac aulem in canspeclu, inqail, iniiui , .
coruai neorum parasli, ul vidoales dolore labosce , \ ,
renft : vel adversas eos, boc est eanlra id quoil
\ \ \ cupiuat. Uli eaiin nioerore me aemper ae iri&iUi

Matth. i i t i i i ,

20.

Yarim lecltones.
(85) Haic alio rdiae kgisae v r d t l w Laiiaus inlerpres.

(86) Hac iiidem abo ordbie legualur apad L a l i cram eumdeiu iulcrprcleiii.

295

ZIGABEM

magis afficere sludenl. Vi-I per measam, futurorum

bonorum fruilionem inlelligU, qtiam praeparavil . \ ,
Deus diligeniibus se; vel altaris mensam, in qua
; ,
coena myslica illa jacet, vel eliam virlutem inora- ,
!em : et per oleum quod mentem impingual, con, templationem earum rationura inlellige, qua in
ptov , , menlibus insunt.

*
^ * ' * *
, \ ; , .
, .
/ mpinguasti in oleo caput meum. In oleo nhnirtun
' .
spirilualis gratiae : et per caput menlem seu inlel- ,
lticltun intelligc , vcluli contcnium a continenle. , . Graiia enim Spiriius inipingiiat.ct bilarcm reddil

mcalem. Forlassis eliam unctioaeai olei baplisina- . " ,
lis pradirii, aut uiiguenlum i l l u d , quo Dominas a , ' (87) muliere uiicias eel, in quibus omnibus per capul
.
toluin botninem signilical.
Et calix luus inebrians rne , quam oplimns est !
K<*\ , Poculuni, inqnam, evatigelicorum sermonum, quod
. ,
me ebrium reddii. Excedere enim me facil a priori
* . periinacia, utpole polens conira inimicos. Vel
, . " \
alilcr, poculum incruenti sacrilicii inlclligit.
, .
Y E K S . 6. El misericordia tua persequclur
*

omnibns diebus ? mea. Perseqwtur, boc est,

. \ ,
sequelur me, iia inccdeaiem nimiruai, el fHgienlcm
, , \ errores. Yel, pertequelur, boc esl, pcrquircl me ct
. " \, , \
non disccdel.
. \ .
ui inhabilarem in domo Domini in
. Persequetur aulem me, ut tulus in prolc . \
clioie Dei babiiem. Yel per domum Domini Ec- Q |) . *
clesiam dicit , et congregationcm fldelium , in qua

babilat Donunus , el iis apparei , qui Deo digni
, iv , ,
sunt ; elsensuscsi : Ego et divina misericordia
., , dignus censebor, et prolegar a Deo , et fldelis per, . "
roanebo. Yel aliler : Dabilur mibi in longiludine
, dieram, boc esl per totam vitam , ut inhabilem iu
, , * .
domo Doaiini. Et aliter : Calix (88) cognitio Dei esl, misericordia autem ejus, misericors nimirum Deo
Fi!ius qui per iacarnaiionem suam , scmper BOS pcrscquilur, doaec omnes comprebendat, qui salvandi sunl. Domus eliam Domini est ejue regnum, in quo reetituuniur oatnes sancli; per longiludiaem
vero dierum, selernam vitam intellige.
Ptalmmipsi Davidprimie $abbatorum.
,
.
PSALMUS X X I I I .
.
Hic psalmus inscriptloueiii babet : Prlmm $ab , \,
balorum : boc est, illius diei, qua Christus rcsur- * 6 ,
rexil; illam eaim diem praedicil quam Evangelistae, , \
primam sabbatorum manifesle appellarunl : lamclsi D . \ \
iu tlne de assumptionc eliam Cbristi iraciet. [Illud
,
tamen obsemndum quod In Graeca lectioaa unam Sabbatorum legimus, quod Laiini iuterprelee passim, primam dixerunt,
A

VERS. \. Domini $1 terra et pUnitudo ejus. Ex

quo niaiirum de sepullura re.surrexil, ei discipulis
apparait, diccas : Data etl mihi omnis poti$ta$ in
emio et in \ ex illo sane teajpore , quo bac
acciderunt , Cbrisli effecta est oninis lerra , quae
amea fub diemonum poiestaie delinebalur. El ubiquc icrraruia, pro idolis lerapla Deo erecla s u n t ,
>

Kvpiov . "
,
;, \
, . ,
, ,
\ \ , -

VariflB lectiones.
T

r'
' ,
. .
u i ^ c a btc Lalims respondenlia leguniur

i n

fine

poaUionia versiculi : Paraiti
conspeciu luo metuam,

irt

COMMRNT. IN PSALMOS.

297

- pr:cdicalionc fidci ad uaquc l c r r a fines dilaUla,

iit supra diximtis, pleniludo aulein lerra? bomiae
, .
sunl, qui eaai babitanl, el implcal. loto autein
, .
parlem siguificavil. Ncqueenim omnei credideuuil
Evangelio, neque Cbrisli onines effecti sunt. Ap . , \
pellalioae auleiu terrartun insulaa oiunes pariier
, .
conipreliendit. Nam el ips, tcrrse partea suui.
Qrbi$ lerrarnm , umvtrtx, qui habitant in eo.
,

Hoc ad pnecedentis dicti intcrpreUlianein conse. *

quiiur. Nam quod supra lerram d i i i t , bic urbeui
, , \
, ; lerrarum appellavil, et quod ibi pleniludinem, binc
babiiaatee in ca dixit. Et aliler: Licet noc loia
. \ \ \
t^rra, nec omnes Doroini effecii s i a l , a fidelibii*
, *
laaicn oinuia Oomini eese repttumur : qui cerlio *
;.
^ res facti suul Crcatorcm illum ac Doaiinaai eorura
' esse.
V E R S . 2 . Ipu tupermaria fuxdavii eam suptr
,
. , flumina prvparavit eam. Sciendam est, quod nia ; ; gDUS Basilius tolaai Domini iuiperium pro fun , \ , damento lerrae, easediiit, non aquara, neque aliud
, (& qutdpiaui; por prxsenlem aulem versiculum oslendi
, tamum, quisnam ab initio creaiioois mmidi aquas
, \ , silus fuerit: quod scilicei lerra? aqua injaceai, et
, ^. quasi custodial el coniineat, nbc ab ejus defluat
\ , superQcie. [Juxla quem sensuai coagruaniiys fortaasis legendum eeset, quod Graeca lillera no de. \
negat: in maribus fundavii , in fluwini, . , ,
.
bus pr&paravit eam.] Ipsata varo aquan non ab
re el ttiare elflaminaa Propbeia appellaiam fuisse
(&
, - conslal, ob aquarum i n eis mulliltidtnes, civm t t
\t.... ,
l.*
-a*v..
* __
.

i . ejus profune...
,

abyssum
eam mt
Moyees appellaveril,
ob
8 , \, 6V
dilatein. Spiriius eniroDomini, inquil, ferebalur *
. \ abtjssum . Joannes auiein Cbrysostoinys dicium
,
hoc a i l , iliud poiissunum demoiulraro, qaod aqui*
. , loli ierra3 $ub)aceani Lisur fuadainenli ; et uibil
.
inirum : ip.se enim D^us e s l , qui bauc ab iiiiliu
.
fundavil: Omnia enitii.inqtiil, periptum facia $uni .
. Adtnira&datn aulem fundationis caliooem exagge (89) ,
rans Propbeta, una h c compHcavit ; qnod i u n ,
davil oam super luaria , el quod siabilivil enper
. \

fluaiiua. Tu vero boc non in universum iuleilige.

Naui alioquui inferior esset aqua, veruin Moyses
, \ , ; inferioreiu essa lcrraiu d o c u i l ; unde iiiamfesluni
; $ eat, boc dictam esserespeclu ceriaeparus aquarum.
, * , \ D In itiuUis nainquo l e r r * concavilaiibiis el caverno . s''s locis sublcr curriMil.parlosquaedaiii maris,quai
, , .
inaria appellavil. De fluiuinibns aperlissiraum est,
qaud sub lerra loago iatervallo fcraulur, ei laudein emeegaat. Admirandum vero esl , quoaaodo nou
couaideanl laala lerrai pandcra. Oaiaes enim aiontes ia bujusmodi aquis stabilili s u a l , el tainen in
bis fundala |>ermanet lerra solo Faciorls sui inandalo conieula. Pniparavil auteai, boc est, o r u i m l .

; /
V E R S . 3. Quis in monUtn Domini,

^
; \ quis Habii in loco tanclo )$? Hoc de eacerdo, |*, , libus pulo pradiaum fuisae, deacriberet, quales
. \ 08 esee oporleret. Per moulein vero Domini,
commune unicuique lemplum iatelligas, ob sam ,
9

99

Mailb. xxviii, 18.

' Gon. i , 2.

Joan. i , 3.

Varia) lecliones.
(8) MalUiUi >.
P A T K O L . Ga.

CXXVIII.

10

EUTIJYMll Z I G A B E X T

300

uiam cjus cxccllenliam el conspicuam oiuuilnis (90), =*3 idarilalem, sic dirtum, el quia :! sis imdiqiie \ , ,
ftalibtts iiiimicortnn iidci circuiuflalur : el per . "
locum eaacium, allare quod iu conspeciu Dei csi. , ,
Considera eliam propbelici scimouis diligenliam. ' Asceadel enhn, inqtril, ea ralione, qtiia anle lem- .
pli ingrcsstim iioiiuulli inesse gradus solebanl. ,
Quidam per moulcm Domiiii, sublimilaleiii caruni ,
intclligaiil virliitum, quas in Evangelio Dominus . " \ ; :
observari jussit : et per locum sanclum, coelestc ac , \
proiiiissuni nobis rcgiiiini. 'Vei aliler : per monteni > .
sanctum, nibltmem de Cltrialo Ibrologiaai
iulellige recion nioue ttiortuii et diviuse
lncarnaiiuiife
s<:Venl'mm.
YERS. 4. luuocciis mauibus et mundo corde.
,
.
Superioiis viTsicali ^oibaper inlerrogalioinm a pr
Propbcla fonuala suul, ad qnoruin rcspousioiiem ^ , \ .
prarsens subseqiiilur -vrrsieirlus : el per maiius :, ;
quidctu aciiones sigiiilical; per cor vero, io ;iia- , = \ ,
ttoucs. Ille, inquit, astvirdi-l, r l slabh, iujus ei \ (91)-, 3
aciioacs irrrpreheiirdbiles, ui cogil.aiones una . ' ,
purae fueiint, ac mtiuda; : qna^i asceitsut mu illuni , , * :.
negel, aiit peimansitruitt, qni bujiismoili non fu- .
v r i i , lameisi alilttr videatnr. Considera cliam
.
-quomotli uiriHjuc b&c pariler conjunxil [opera scilioel, el lueutem], aileruiu etiim sinc alloro v.v
vprobattir.
* \
.
Qui non acctpil in vano animum etn. Qui a
Deo animam euam propler vaituai aliqaod ac
"
\ e p i l ; boc esl, itlvana perlraclel. Vel, qui anitna
, sua, quai ad bona opera iiHl-oFeala, ad prava usus , '
non est.
.
Nec juravil in dolo proximo $uo. Iloe csl qui noa g

.
pejeravU. Naia is qui pejt*ra( dolo agit, vei til l i - - , ,
^eretur cuiu debeal, vel accipiai, quod ei
, .
-dobetur. Similes eliam seiitciilias babuiinus ia ' , \ '
Psalwo XIII, ubi tnvenies latius de juraniento ,
peilraciatiiai, ia illo vcrsiculo : Qui jural proximo , .
*uo et non vperml *.
k

YBRS. 5. Hic <Lcdpiel benedictionem u Domino.

.
Xaptv,
{Bciidiciioaem, hec es>\] graltaai, seu divimiiu , ,
Tiliquod donuiii, in praiseuti v t a prastttum ; bie ,
vir, inquil, qui in aclioiiibus suis probus, c l in ;, \ .
cogiialionibus mundus fueril, quiqae ab inauibiis robtis seipsum segregaverii, el pejer.iverit adversus pruxiuiuai snuiu [Accipiei benediclionem, elc.]
mitencordiam Deo saluiari tuo. In fulnro

*
limhrum tcmporo. Uiiusqaisque eitim, liaai qui , \ ,
aiaxime juslus babeaiur, miseiicordia Dei indiget: ^ .
qai, si cunipassiuneiu siiam non comuiiscuerii
,

Beas, tion junlificabilttr in conspeclu ejus omxit vi

. \
veiH
Qnaeaam enini illa sunl opera, qu.v. ca?- ;
lorum regno condigna sini?
VKBS. 6. H<vc esi generaiio qumrenlium Domi .
num. Geucialio illa, niqail, qnae sic vixeril [ut , (
docuimus] iucrilo appellari potrrit gcnoralio VIFO- , **
ram qua^reiiliuin, boc r s l diligeuiiuia, DomiiiiMii,
qui euiiu diligil, quaril.
1

Psal. , 4.

i0) . .

* P>al. cxi.il, 2.
Variae I i e l i o n e s .
(91) . , vel .

11

COMMENT. 1 N PSALMOS.

202

. Quarentium faciem Dei Jacob. Deus Jacob Dcu*
Paier ab llebrseis pmabaiur, facies aiiiem Palri*,
, 6 ;
Filius : Qui vidii , inquk, vidil, Pairem
, " (*
meum . Palriarcbae aulem Jacob fre^aeiilias in
. , , .
, Psalrois propbela nteminU, ul xn Iribuaai palris.
Vel aliier: Qujereutiiuu videre Deuiii in iuluro
. " \
saeculo, quando faeie ad facUm illi cum videbtial,
, ,
ul inquil, Paulus , qui digni fuerini ut videaal.
,
.
Diaplnsma. Dc boc diclunisC in operie exordio.
. \ .
VERS. 7. porta$, , vettras. E i hoc
,
,
.
loco Propbcla, Salvaloris iu coeluai assumptioncai
pradicit, et aagelos, qal ei in i m a minisirabani,
\ , , iniroducit, cum eo simul asteadnc praeireque, ac
, \ jubere aliie aageks, qai coeloruai adiiiim eenra . - banl, i i l lollerenl porlas. Ordo aalern verbomm sie

% p
t %
"
rvT*
*
c
> _
ft * :. Voa
1 J . pruicipes,
, - . , : . - .lollite
~ : _ .porlae
. ~ . . _ - veslras,
. - ~ .boc est^
.
fial

01

porias, quibua prseeslie ei quariim eeiis priticipe*.

, ,
flec dixerunl : Aperile, sed Tolliie: stinimaui nirai . , \ , .
fuiii gloriae incompribeiistbiliuiefli Htius fcignifi , *, " ,
anlts, qui coeliuti erat iugressuf ue. Per porus
atilem ipsam cuslodiam inieUigere debemus.
* .
elevamini, porim aUernalet. usiodi* ipta
,
. ,
aelerua et>i, eo quod augeli cusiodes aeienii siml.
,
Vel ideo aeieraalee dtait, qu4a ob a-terno nuaquaia
. " , .
antca porls faerant. Claiiie euiui januis descea*
,
4crai Deaiinus ia lerraai, clam coeleaiibus onuiibus
.
poieslalibus.
intro.bil rex gloriw. Rex gln-iae CbrisUis

.
Jicilur t-i Ooiuiuas gloriap, veluii qai ttimmain
\
, ; , ; ^ assecutus esl gloriaia, et qui eani aliig preslal.
\ .
el qui aliorum oaiuiuai qai glorUui asseuili sual,
Aex csi cl DomUine.

; VERS. 8. Quis esi rex gloria ? IntiOdacii
, , propbeta porlaruui principes ad vtrba dubi ,
Ure, veluli, qat soluai Deum scirent esse Regem
\
glorix, qutm ia iribue pcrsonis, aaper coebsiia
. " \ ^
Irabiurc loca arbilrabantur. Vel aliier : camis ac
. " , \ ^orporis amiclus eos fecil obslupescere, quocirca
- *
interrogaiil, el vicisaim aadiual:
Dominus forlit et , i
,

.
, prwlih. Oomiaus btc esl, inquiani, iile, qnem
Mo.-li, Cortis ac polens ; ac rursivs : Dominut po
tens in praliis. Hac autem replicatione ad maja.
rcm illoe cogiiUionem adducanl, ac pariter victo \ riam, quam retaleranl Daminua de tyiaaiio, qHcm
, ).,
Ui ccriaaiine devicerat : cl cruce, quasi basia
, , .
quadaai, jacidalus (ransflxerai.
. ,
,
YERS. 9. Toilite porlat, principet, ve*ira$, el , ,
vamini porite mutnaUt, introxbit ilex giorw.
.
01 Principes portarum eccundi c a l i , boc est, firma , lacnti, audilis iis, qu;v a prxennlibus aa/elis dicta
, , \ fueranl , eanuiio gaudio ac Ixlilia affecti , ei
, - de bumani geaeris eaiute exsultanies , sitim'pra3, cucarreram , eadem el ipsi mandanies aliis priiiip4bas priini coeli, bac esl supra firmamenlUHi.
, .
\ E R S . 10. Qui$ e$t itie Rex gloritc? Eodcai

;
4

Joau. xiv, 9.

* 1 Cor. x m , 12.

303

E U T H Y M I I

204

imnlo isti dabilanf, atque idco eadcai inlerroganl, " ,

*
fti audiaal :
DominuB potestatum ipse e$t Rex gloriat. Doaiians, , ;
. ,
inquil, polens qui aliis potenliaai prestal. Vel, qui
\ ,
poicaiaiibus imperal : bic, inquam, ille esi, quem
* .
annuntiamus esse Regcin gIoria\ Scire oporict
qtiod Judaei tam prassentein psalmmn, qnam pro- , \
xiaie saperiorem, congrucre dictuil iliis Jud&is, , \ , qui caplivi fuerunl in Babylone, El priortMii qut- ,
deui, quaiin eonnii redila, jticiiuda narraie, bunc ,
,
anlem ob Iristia qaae caplivi paticbanlur consolari
eos, ac docerc, ne locum illum Babylonis aegre , \ , ,
ferrent, CQIU omnisterra Deisil, el possiiniitisquis- ,

que, ubicunque genlium fuerit, plaocre Deo. Yeruai convincuulur bujusinodi inlo.rprclcs manifesle
\
decipi, vel ex ipso psaltnoruin ordino, cum alio- , \
quiu ille posl pnvseuiein polius collocari debuis ^ sel, veluli ea amiuulians, quae posl capiivilalem
'., .
acciilissenl: non solum ex ordiue, scd cx ipsis
; :
dieih. OsiendanL cnim iili nobie, quaso, ubi m i sericordia cum eis per lotam vilaiu pcriiiausii ul
, ; ' :
m praessalitiabelur psalino, el quaanain aeternales

porias haberet Jertisalem, qua? bic noiuinaniur,
ne cselera alia omuia coimnemorem.

6;.
Ptalmus ip$i Uavid.
'.
PSALMUS 1.

Qaidam dicunl beatuiu David conscripsisse bunc
, psaliuiiui in supplicaiiouis atque oraliouis spccieni
, \ .
ad Dcum : euniquc ouuitbds iuter calauriialesatquc
4

angusliam, Dcum invocantibus, coiigrticre : as Q -

doccre quomodo supplicare debeanius. Niliil lame * , * ,
.
t elal, qutn dici possil beaius David pro scip eum
praecipue protulisse caia ab inimicis oppagnarclur. .
VEOS.
Ad U,Domine,levavi anitnam nteum. L i - , , /. . ,
, , '
vavi, boc cst eloavi, erexi, a termiis iJuiiriun
.
eam reLus aUollcns, in qni ;us uulla iuilii csisilus.
, ,
Deus meuif in ie confido, non confundar ix stvcu . " ,
tnm. Vel proescne d i t i l s&cbiaiu, vel futunini : v< l
* , \ , ,
la saiculum nou coaiundar, pro, miiiquaui.
\ .
. "
V E R S . 3. Neque irrideaut iHe inimicirttei.Qtiicun\, . , qae illi sinJ, visibiles vcl invibibiles. Irridebaul au .
icni, si superaverinl uic.
, Eltnim univerti qui te sustinent, non coitfutideh- D
,
,
tur. Sa$tir>eiu pusuil pro ex$pecant, irl pleriaquc .
*
loiis facit; ila eiiim iDU*rprelaliir Aquila. Natu
, qui le adjtiiorcui suscepcril, confundcliir.
' .
VERS. l.Coufunaantur iniqua agenles iupervacne.

.
01
Alii casu quopiaai, aul inlorimiio inii|na aguiti,
, ,
alii ob nalura* iiiflriiiUaicni. Uukunque igitar
* ?
alias ob causas Iransgrediaalur, ii supervacue
, ,
iaiqua agcre dicendi suut, boc esl nulla ratione, scd
, ,
1 suiiima maliiia, qualcs craiu visibiles aique , \,
mvisibiles iaimici, qui adversum bealiim David

ptigaabaal. Sme causa vniin alque iaauiler pti .
guatur i:uin eo, q i i nultaiu a l o r i injuriam infcrt.

305

COMMENT. I N PSALMOS.

S0<5

, ,
,
Via* , Dominc, demonstra mihl, et umita$
.
tuat tdoce me. In bis daobus vcrgtculig eamdem.
, ,
nbique dicii semenliam, ut g&pcnumero fece*e
.
golrt, cum desidcrii atqae affecltig gni inlensionem
, , *
citpii demonsirare. Viae autcm et semit Dei sanc
.
omnia quapcunqne ei placent. Per caa enim secit rus, nec jam aiiiplius vagabundos incedil, qai quae
* .
Deo placita gnal perftcit. Rogat Propbeia edocert
;
ee a Deo ea diligenler, quia qui id promercnttir a
, ,
Deo omma addiscunl, qttae agenda euni. Qnidam
,
per vias ei scmitas, dispcnealiones alque admi , \
nislraiionoa renim e*se inlelligunl, ad quas divina
. ; ,
se extendit providenlia, iia ut quasrfrc a D<o Pro , . " \
pbetam bis verbis infeUigamug, qitonan modo
, ,
omnia giibcrnentur : til per aciiones nimiram
, roatemplatio cliligentior consequalur. E l per vias
, \
quidem univerealiora. per gemilag tero magig par.
ticularia inleltigil mandaia : quae omnia lamct*i
in libris diviuis anlo. didicisset, optai tamcn reipsa, aque opcrationibug ntcltiis addisccre, ul coacltis
qtiMdatumndo a Deo oa operari, experimento deinceps cogitoscat, quod sola prius ralione didiceral.
V E B S . 5 . Deduc me in tuam. Ne bniua
) . * "
, * nis rogiiationibus sediKat, alia pro allis eligendo-.
.
doct me quod lu es Deu$ $ahator m m . Alqni
) ^
.
Beata guam eam esse sciebat, eltamcn adbuc do\ * \
ceri cupit: lonc autein addigcet, qaando ab i a i m U
^
cis fuerit liberaiug. Natn lonc *iae canirovergf
. manifesle deinonatrabilar, quod in solius Dei anxi, * , ^ lio fretus, libcratus sb, praeier omaiom opiuiooeni,
, .
nullo homiaum illi opem ierenie.
Et te inxtinui tota die. Re ipsa ac faclis, nt dlxlt,
. , ^
inqoit, doce me, qiiod tu es Deoa qni salvas me,
, , , ,
, \ , \ et qaod fe vere sasiiaai, ac adjutorcm exapettavl,
. , , \ , ct dcceptas aon sam. Quod vero a i t : Totadie, eav
* , , penuiaero Propbela ponit pro temper, qiiemadmo\ , . \ , dum et Ula verba : In sncitlum. Vcl a l i l e r : llebraei,
> tota die, pontint, pro tolo vilse lempore. Noctu
; , . * - enim cum dormiams, vivcre non videmur. Ha?o.
* |5. aateai jitxta bisloriaR gensnni dicla saat. Juxta
\ \ * - anagogcm, possuol b:rc de Christo iatelligi, cuja<?
incarnalionem tpsi quast ocnlis gpiritng, praevideus
, , \ - Proplicia, et inclins lamen inlelligere citpieaa, ro , \ gat verius, ac sinceriue sibi vias Ulag, ac scmiias
\ . , demonstrari, per qnaa incaniandiis Df og ciat i , \ * ccssurus. Yeriiaa eliatn Christi doclrtna ejag egl.
%

' ' ty quain addiscere epial Prophela : Ego enim, inqalt.

veritas i a m ; el alibi : tobii*. Docc
\ * ) .
, \ , , , igtlur me inqaH, veiilatem banc; post quae verbo,
\ , glatiai visiendnm eai : cl qaod deinccps gequHur,
. \ qaasi ntiud pHncipium per se 1egendum,boc pacta :
Ta, inquii, Dcus, baec doce me: tu enim ce M t a , \ \ .
tor itteuft, qaemadniodiim vel taa edoctug gum
, \ ,
nomin;/esusquippe dieeris quod aomea Salvator
^ , . ,
inierprclatur; ct vere Prophelanr nostrum Jesos
, \ \ , \ .
aaJvavit, quaado la iafcrnuin degceadcns, itlinc eum dtixil. Tc igitiir. iaqult, semper exapccto, ct
non dcgpero. [Adverieiidmn esl lanica, quod juxla hujustnodi sensum noa bgcadnm c s l : Doet quoa
fa t% Detn aieiis, sed: quia tu et Dcn$ meug. Graca enlaidiclio oriutramqwe babet glgal*
Acalioticni. ]
iaan. xiv, 6.
Joaa. , 1.
e

30
E U T i i r m i ZIGABENI
V E B S . C . Uennnheere miscrationum iuarum, -
. ) ?
mine , et misericordiarum tuarum qxm twculo . OTt . . ,
sunt: Mamcnlo, inquit, quod a saeculo, lioc est, ! , ,
Muper et naiura ttta, misericorrs es, el inieerafor , *\ . [etquia in lceiioac Graca diciio, miserieordiaruni,
;, \
ist in qtaaito casu, mi$ericcrdia$ sciliceij; auno , *
ta indiflercnteia verbi hiijus construotionem apud
LXX, tam ciim set undo qiiam citai quarlo CASH : ,
vd fartassia ea ralione id facliim csi, qaia anliqui . , ,, '
liceniias casuin poaebani pro casu, ul s?pcntr- , * -'
fnero furlum invcniimis. illud autem advcrle, <\uoA .
terba lixc ad Deum, nofl til ignaram nul obliviostim dicia s n n l ; SCMI quia ignorare vidolor Deus
atqtte ohlmsci, quando ad defensionem,* aitl in aaxiliuti nostrum Ir.rdius veuit.
Y E R S . 7. Delicia juventutis me<v, el ignorantias

meas ne mtmtnerh. Considera quoirolo bealus . " \
itovid perfociior mlmodum rifeclu-s, pro doliclis
, \ /
atipplicet a
in juvenlnte comniissis : cl nos ta- , \
men bujasremodi, baec m i u i e cogitamus. Scd
. \ \
quare rtoa supplicavU pro scienter a se commissis
; "
pcccatis? quia scilicot qus ignoranter cominissa
* \
sunt, Rota oraiianc dclentur, isla vero majori i i i .
digent poenilentia ffactis nimmiiii, aiquc operibus\
Serundum misericordiam tuam memento mei tu.
. "*
Quemadoioduin misericordia tua mulla est, ita et
,
tu in inufia imsericordia mememo mei. Yel in
, , , .
miserirordia lifa incinenrto nrci boc est, uC mifwearis, IKHI ut punias.

, . *
^ Propter bomtalem fuam Domine. Q ia natura,
, \
inquit, l>onus ea, lametsi preter voluataiein iitam
ob peccaia nostra etiam punias.
Q .
) . ,
Y E R S . 8, 9. Bonut rectut Dominus. Bonas qui* ; ,
4cin, ut mteericors; rertus autem, tanquam qni
, delicloruin poenaa exigit. Rcclnm enim bic in jtidieajido inleHigil.
.
.
Propter hoc Urjem dabit deltnquetHibus in /,
dhig$i mansuetos in judicio. Quoiriam mi^erioors * . \ \ /
esl, et rectus, legeui dabit peccatoribus, boc est
\\ ^ , , > , *
peccalores legi tubjicief, ct casltgabit deunquen- ,
in via, boe est, in bac vita : quam ideo viana
. , *
appellal, qtita omnes peream, non secus, ac per
,
viam iranseuiit. Dirigel autem mansuelos, nc se- . , , ,
dvraatnr. fn judicio, boc est jure merito, siqaidem
. \ ,
digai euai qui dmgantur. Alilcr etiam verbum
, .
intelligi polesi, boc esi Legem slaiuei
.
peccaloribus. qtiissimum aulem iegislalorem ^ , \ peniaei leges ferre, qitibus no tam puaiaatur, qai . \
peecatit, quara dirigaatur. Baec etiani j a i t a anago- ,
gem i d Cbrislwra referri possuat, qui pcccatoribus , \ ,
illara viam ataluil, qua ipse granliebaiur : ui per \
eam incodenles ampbus aon peccent; qtiiqae ctiatn
, "laaasuetoa direxit, dum b^aios eos pradicat, ilaque , \, .
iacitat : Bealienim, iuquil, milei*.
. ?>
Doctbii miies vias tttas- Iloc de Christo, ac dc
^jus diseipulis maaifesle lictnm cst; aiiirs < nini \ * *
, .
rranl Cbrhli discipuir, tcluli qui ei non adversa , \, .* , ,
lanlur : Ditcileame, iaquit, quh mitit sum,
. ^
kxwli* cor</e . DocuiC aulcm eos Clirislits vi:is
$9t

M a l l b . v , 4.

' fatili. *\ 2>,

f

30J

COMMENT. I N PSVLMOS.

^ , ; , \ coaveraalioais saae, dtnn nos spectalorea el cov>

.
tes sibi esse voluil,
,
VERS. 1 0 . Unhertx vt> Domrni mis$ricordia %

ritut ixqmirentibu* tettamenlmm ejus Uslbuouit!

. ; ejut. Per vias hic sola legig mandala inlelligrnius;
,
q u iis qui gcriptam legem gervanl, pro mtserkur \ ,
diaei rfritaie babenda SIMU : ciun nanifeatiuii etf,
; ; , \
Thtum miserico:dia cammetaa), oa gtatuisee iiian ' ,
dala, el catn vera cotuincant, ul pole qaae a vero
.
Do sunl coadiia. Legeia enim cl Tcslamenlma
appellavil, ct lcslimonia. Teslamenlum quidenu
,
, sen potiasjuxta Graeci aomtnis vim, dispositionem:
quia illaai digposail ad filios Isract Te&iimonia ; \
VCPO, quia in bis conteataln* eel, qw* firtura erant
\ [qaemadroadum ia iv4ii pgaluio declaravimag.
* ,
. , \ " Quod ' de Cbrislo ialeltiga*iu*t facilis est iaier<*
.
pretalio]. Omnes enim viae eonvereaiioma Gbtislt , in lerra, jaiserlcardta sunl, el vetilng, iisque uo.
y\\m ejue Tcslamenlum exqairunl: boc eal, i s
qui dacirinne ejns creJunt. el loslimoniis qns a Prophetis de eo praedicia sunt. la omni cuim viia.
ann Cbriglug,el benefaciens mtserebattir, eldocens vera praedicabat.
" , , }
VKRS. 1 1 . nomen tuum, Oomtae, pro"
* , xai
pitiart peccato mo, mulium . Superflea * est in loco coajunclio, ; idioma hoc eel eltaiu frv . '- ,
tiagua? Hebraicac, qnod nuiUis in locis reperitnr.
*\ , . ,
AH igituiv. Quia misericors appellaris, et boau,
propter boc, quseeo, propitius ealo peccato ineo,,
) ,
quod antea comaiisi; malluai est eniai, ad eaa*
* \
muaditiam comparelur, quam praestare debuissem,
* .
C Ad Cbristam eiiain reierri potiesitnum possuov
* .
haec verba, qai Agnus Dei appelklar, qui iollii
ptccata mumli.
;
Y E R S . 1 2 . Quis * homoqui \ Dminum M U ras sanc. Qaod si qais inveniatur, aitdi, qua3 re, .
Iribttlioacs ci promilianlur:

, .

Legem Haluet ei in , qnam tlegil. Diversav

\ ,
enim viae sanl eorum qui aalvaatur, hnc esi, d i * >.
versae vita*, ac conversalionis raiioaes; alia enia
ralio vita, est hominum ia comaiune vivealiaair
\ , , \
alia eorum qai solitariam vilam degant: alii-eiiam

ageadi vitata dcligunl, alii eoa4emplatidi, aW vero
* ,
aliam : omnes tamen bujuaccaiodi ralioaes ad
,
. Deum dacunl, ct quamcunque sibi clcgeril is qai
timei Domiaum, ia ea Doiaiaus illi erit pr&ceptor,
vr/, .
r d o c c b i t quid agcadani eit, u l declaravimus. Timoren^ vero aoa- aimptick^r inielligp, scd conti
itifixitm.

7 / .
..
J)
V E R S . 1 5 . * inbonh
demorMlur.$o\ni*
enim a corpore, in illis eril bonis, qum tiec oculu*
'.- ,
vidil, nec tturis audivii , elc.
, !,\ .
JTf $ ejae handiiabti terrom. Pwgrala erai


.
J'id;ris liberamni pracrealio': alque'ideo bajuemotti
, \
ponictiaiioae ad virtiilem cos peHicit, proniillea
' ,
quod i i , qt i>euai tiinuerint, filioa babilari &\nU
,
jtlius lcrriB bncrcdw, qanm ipai pMsidebaot. Se \ , \
inen eliaai pro doclriiia inleUigiiur, et per illam,
^ta . ,
ii rurgus, qui edocentur : clsoaaus csl, qaod non
, \
lanluni ipse saWabitar, sed qaod i i cliam
filii.
,
ifiirg juxia ramdem babuerii niorum ac sptrilas ralionem^ l e r r * mansuctariim bazreditaieMi (oascqucalur^
1 0

U..

LXIV, 4 ;

1 Cor.

9.

E U T H Y M I I

ZiGABENI

31*

\k- Fotiitudo Hi De-nttnut timtntibui eum.

.
Talium homliHim fonitmlo fli Deus, hocestrolwr
,
ac murtis.
, .
leittmentum ejmt manifenabii ii. Lex, i n .

qait, Dortmii, cis declarabil. qed Dteaa est forti , ?
titudo timcHiiam se, Ita emni lcx oinnibus pol
liceuir. Vel Testamenlum propotnl qtiacanqire d l . " ,
vino doetimento, quotl docetquse ngenda stint; nec
, . lanluni qu& ageada, ged ipsa cihua divina arygte, \ , \
ria: quod Oomini lex iis praslare golei, qui mundi
.
ac ptiri ad earo accesseiinl.
VBRS 15. Ocuil wei ad Doniinum,qtoniom
01 ,
,
tpse ftetlei de laqueo pedes meat. Oculos aniinso

.
irttelligit, quos iatentos, inqail, semper tabeo ad
, , \,
Dettm. Novi enim qnod ipse solus pedes meos a
^ , , ; taqufcis extrabet, el ab invisibiiium (92) inimieo-
\
rnm inAidiig.
, xa\ .
VER3. 1 6 . Respice ih me miserere mei. Quomodo
, .
dicaiar Dctig respicere, supra in alife psalmis dixi
,
iHtia.
.
Quoniam unigeniluset paupertum ego. Sed qtiare
"
. \
se aaigeaitam dppellal bealag Davidt aaane mul
toa habuit fratres? verum bac dictione suepe ulitur ,
Propbeia, pro solitarto seu solo et unico:quaei
,

gotas essct, et ab aiiis deelilulus. Aiibi i l i a m . ,

bac dietiane aballlar Prophela dicens : de mann
.
canh unigenitam meam ".Pauperem eliam seappellat, velaii mundano orani gpoliatum aaxilio.
V E R S . 1 7 . Tribulaiiones
cordis mei muliiplicatne

suut. Cordis tribulaliones d i c i i : quia sive a aiali- , , *
gnitale bominutn, give a cogitalionibus el ab * ,
animi passionibus, affliciiones omaea semper def riinlur ad cor.
*
De neeetiiiatibm meis fne. Ab infortaniis,
, .
quie me aaguat ei viin niihi inferimt.
"

.
VERS. 48.
Vidc humilitateik meam et iaborem
nieum* Per baaiilHalem, j n x u bistori aeasum, , eorports ac viriam infinnilalero ialellige, advereus , <
laaiam kitmicorum potentiam. Sed juxia spirilua- , . \
,
^em intellectum, sumaiam expona anunae conlri\ , , ifonem. Simili aiodo per laborem, Juxla prhntim
\ \ \
aensum, corporis defaligatioaem iniellige qoam
perpessus est, eum fugiens inimicos, multis in
.
aagneiiis versaretur; ei juxta alteram seasum, laborcai enm
intellige, queaa
absiiacntia, e%
aiabilitaie sua, ex lerreno accubitu, alque ex caeieri aliis virtulum operatioaibug gusiinebai.
Etdimitle
omuia delicta . Praeterita niaii- D . , . "
van\, a qaibas pogiaiodnai abalinui. Ilhid aulem
etinaidera qaomodo noa goliun absiiaere oporlet a
, \
peccaiig, sed auilia etiau bumilitate opus esi, ei .
laboro ad boe, ui ptene cuipiam peccala reraittantur.
* ,
.1.
VEJM. 1 9 . Vide inimicoi meo* qiioniam mullipU ^ , .
cad sunt. Tam gcnsibilos, <|uam iuielleclaalcs.

.
odio injuiio oderuni me. Neque eaiai vi&ibiks
VSRS.

1 1

Paal. i x i I .
f

VariaB leclioncs.
1

CIHI. , vhibUium, scd legendnni forlasse , ui logisse vidctur Laliiiag ialet p o*. Idew eodci addit \ .. Eliamsi irruaiii.

313

COMMENT. I N PSALMOS.

314

, , ininiiro* nieo iujtiria allqaa alfeti, nfqae d a m t i m

* ; , ; , * aw ealummam ln eos i a l u t i : aimiliter aeque iuvisibilet. qula si peccavi, naa illos, std ina fcp*m
. , '
heei. RoaUligkur u l nullam advrrsam me odii oc, .
casioneai liaheaai sed lomai qaod est, ex aoia
ariaiur iavid a.
Vans. 20. Cn$i0di mimam
Ne iacidal in
. "
. \ . cos; per aniaiam aulom corpas aiaial iatetlige.
Ea cnim est, q u corpus tnoderatar.
,
Et ert><* . Si aRqaando eeeid^ro. Yel alitar:
. . \ *
C4todi anitnam, ah invisifeitibas iiimirum iuiaiicis;
, a seatibililia* acilicet, qui corpus
* (5 , !
tteuai in potestate sua babere perquirual.
.
Non eonfundar, quoniam tptravf m le. Scictm,
,

. ;,
\, ! - g HNfart, quo4 qai aperaitt ia la, a coticepla apeami
froslrattiar (ni iioiuni ealin priatipio paalaii),oro
, ; ; ,
ae coofumlar, cum el ipoe aperavertai iit i%.
. \ \ .
Vaas. 2 1 . n recti adhatermnt miku
" '

, . fhp\ qui $*$tinni . De praUerUis reaaa ctt seraio Altbi

\ , \, , \ afm a i t : $x*peciani non $um eonfuimt .
, - Mnllos, iaqait.ad nnilalionein aitraxi, ac perqum mibi raa4igitse videraat, lo aalinn
, suavi, ex
veruai adjuioreiu eaea, ae miaiaie fallacem; mnat
! \ , ,
, / , etiain Adhmterunt miai, lioe esl, meconi l^ge aniicitiae cotiigati atuit: qoaniaia rccte aeikione, \t
, . ;
exspeclavi. Sed qaiaam anl ? Quicunqaeacili, \ , .
cel iaaocentes, probi, et recli, hoc est, jusli. Pro .
pler hoc ftaqtie cxaudi me, ut per nie alii pariter
Ifbi gratias agant.
, 8 2 2 . Ubir, $, Israel ex amir#a iribu.
,
laiiombuM $nit. Cum abnadeac saiie pro seifsa
, \
oraverii Propbeta, demum pro popalo etiam swp. . plicai, qui secuai pariier aDQigebaliir. Nqtra eniui
, tantam tunc angcbainr poptilns qttando regnaate
, \ , , boalo David Philtslsei irrarbain, t l eoncesserimag
\ *, * &, illo tcntpore composituia fuUse buac psalmtrm, sed
\ , *
a lea ctim fugarehir a Satile; el poatca eiiam
. *; ! \ ,
tcmpore Absaloai^, qaaado multi propter ipsum
. , \ opprimebantur, qnoa nuac Israeleai appdlavit,
!
veluli ab eo descen leales: nec taaiea pra?lcr ra' - tioncm forlassis fuerit ialelligere, quod eeipsitm
,
Propheta Israelem appeMel, ea ratioae qaod a!r
*
illo geaits irahebat: el si libet, poteris etiam ad

.
Chrislutii oralionem baac referre ut ab eo petat
Prapbrta, qaod ns prxsio ait, ! propter eam a fidei hoslibns afllignniur. Jam eaira pnediximas*
qnrd Chriaitaai recte lsrael dici poseimt: illi niminim Cbristum Pcum per fideai v i d t n l . Israrl
eaim, nl dixhmi9, hitcrpreiatar men$ videni Deum.
.

t'*almu$ ip*i Davia.

'.
PSALMUS X X V .
\ ,
flunc pgalmma beatas David eolempore conscr, ' .
psit, quando Sauleai fngicivs, apad Pbilietaeoe
tqv \ ; ; commoratus csl. Ia aliquibus lameti congrucie
,
eliain iis vidoiur, qui captivi posica fn Babyloae

deienli saat. Scieas aalem Propbcia Deum vere

Josluin easc, illud aateomaia conalur doinoaslraro, qaomodo causam ipse justissimam foverel, n m l a i
autem injustam.
, , V E R S . i . Judka
fwf/ii Dombie, qnoninm ego i*
>

me*m.

1 9

3f 1

E U T H Y M I I ZfGABENI

VKRS. Sk-EottUudo ttt Denxmut ttmtntibut eum.

Talium lioinlnum fortiliido fli Deus, hocestrolmr
ac murtis.
Kt Uitamentum ejmt manifeHabii . Lex, i n qiril, DoaVuii, cis declarabil, rftioit Dfeus esi foriblitudo limciitiaiiT se. lia cttiiti lcx oinmbuspollicetur. Vel Teslamenlum proponil qutxanqwe d i vino doettmento, quoti docetquae ngenda s i i i t i ; nec
tanlum anx ageada, sed ipsa cthun divina arysteria: quod Oomini lex iis preslare eolel, qtii mundi

312

.
,
, .
.

; ;,

. "
, . , \ , \
.

ao ptiri ad eam accesseiinl.

VBRS f 5. Oculi mei ad Doiiiifium, qnoniam
01 ,
,
ipse netlei de laqueo pedet meos. Oculos aniinso
ix .
irttelligit, quos iateulos, inqait, semper babeo ad
! , , \,
Dcam. Novi enim quod ipse soluspedes meos a
* , , ; taqnfcis exlrabet, cl ab invisibilium (92) iainiico-
; \
rnm in*idii8
, \ .
VER3. 16; Retpice ih % misrrere met. Quomodo
*6
, . ;
dieaiur Dctis rcspicere, supra in alib psalmis d i x i - ,
IHtlS.
.
Quoniam nnigemtu$ et paupersum ego. Sed qtiara
"
* . \
se aaigeaiiam appellal bealas Davidt aoane mul
los babult fralres? verum bac dictione saepe ulitar ,
Propheia, pro soblarto sea eolo et aaico:qaaei ,

solus essei, et ab aliis deelilulus. Aiibi itiaai . , -

bac dietiane abatliar Propbela diceaa : Eldemann
.
at4f*l .Paaperem etiaai seappellal, veluli mundano oraui spolialum auxilto.
/u>0
V B R S . 1 7 . Tribuiatioim
cordi$ mei muUiplicatte

;,

,
*
sunl. Cordis Iribtilaiiotiee d i c i i : quia aive a niali
, - T T
,
'
4

gaitale bominuin, sive a cogilatioaibus et ab ^ ,

auimi passionibus, affliciioncs omaes semper def< rtintar ad cor.
. *De $\ meU . Ab iafortaniie,
,
.
qn;e ine angunt ei vim niihi iaferuat.

.
VERS. 48. Vide humititateik roeam et labortm
meum. Per bamilHaleai, j u i t a hislori tensum, , eorporia ac viriam infirinitatero intelltge, adversua , *
taatam iaimicoram poientiam. Sed j u t l a ipirilaa- , . \
\em iiiteltectum, auroniam expene ania) contri- ,
\ * , , tronem. Siintli modo per laborem, juxla priinum
\ \ ; aensum, corppris defbligatioaem inlelllge quam
.
perpessaa est, eum fugiens inimicos, mullis in
aagveiiis versaretur; et juxla alteram seasam, laborcm eum inlellige, quem ex absiincntia, ex
aiabiliute sua, ex lerreao accubitu, atqae ex caHeri aliis virtuiam operatioaibug eaaiiaebai.
Eldimitte
omnia deticta mea. Praelerita nimi- D . rani, a qaibus pnainKiduin abslintii. lltnd autem
, . "
crmaidera qaomodo aon soliim absiiaera oporlet a
, \ ; \
peccaiis, sed iiiulia etian bumiliuie opui est, el .
laboro ad boc, ui pleae cuipiain paccala reraitlanlnr.
"/ ,
.
Vttw. 19. Vide inimieo* meos qnoniam muliipU , .
tatt sunl. Tahi acnsibib-s, <|uam hilelleclualcs.

.
El odio injutto oderuni me. Neque eniai vi&ibiks
1 1

Psal. i x i , 21*

Varia* leclioncs.
(2) CHI. , tmbtthim, scd legendnm foriasse :, ui le^issc vidctnr Latimis iaterp *. Idea codci addil \ . Etiamsi irruant.

311

COMMENT. 1N PSALMOS.

314

* , , initn*o* mco*ihjuriaaltqita aflfeci, neqwe daaumm

* , ; , ' aw ealumniam ln eos l a i u l i : aimllUer aequciuvi. , ' aibiles. qtila si peccavi, aan itlos, std ina ipsiim
leesi. Roalal igfcur n l nuUam advrrsum me odii oc, .
CHaiaaeai haheani sad toiuai qaod esi, ex stla
arialur iavid a.
Vias. 20. Cntttdi mimam tneam. Ne incidal i n
. . "
. \ . eos; per aniniam aulem corpus siutal ialellige.
Ea tnim esl, quae corpue moderatur.
.
Et . Si afiqaatuk) cecid^ro. Yel alitar:
*. . \ *
Cu$todi animam, ab invisifcitibot nimiruia iniaiicis;
Et , a seatibiliba* acilicet, qai corpus
* (5 ,
tteum in polestate eaa babere perquirunl.
.
Non eonfundar, quoniam paravi in le. Scion**,
Af^ ,

. ,
\, ! - g hwpirl, quo4 qai aperaitt ia la, a coocepla ipe ami
frasirauiar (ni dictaai r u i n printipio paaliai),oro
, ; ,
ae coaiuiMlar, cuia el ipse speraveriai ia t.
. \ \ .
Yaas. 2 1 . tt adhaseiunt mihu
* , , . qui $x$tinni . De praHeriiis rebaa ctt scrmo. Aubi
* \ , \, , \ emm a l l : Et $x$ptciam non $ttm eonfutx* '.
, - Mtiltos, inquit.ad witiulaliouem altraxi, ac per , saati, ex m qti mibi roncigisse videraat, lo aalam
veruai adjaiorein eaae, ae miaiaie faltacem; aada
* ! \ , ,
, / , eiiam Adkmiruni tnihi, boe est, mecQin l*ge aiiiicitiae cotligati sunl: qaaniain recte aemiona, it
, . ;
, , . exspeclavi. Sed qainam *aul bi? Quicuitqueaciticei ianoceales, probi, et recli, hoc csl, justi. Pro~
.
pler boc Uaqtie cxaadi me, u i per nta aiii pariier
Utrri jgratlas agaat.
, , 18. 2 2 . tibtra, Ueut, Israel *mxtim$ iribu . \,
latiombu* $ui$. Cum abnndeac saiie pro aelpeo
, \ oraverii Propbeta, demum pro popalo etiam sap. , plical, qui secuai pariief aflligebaliir. Nqtia enini
, ! taiitam tunc angcbamr poptilus qaando regnaaic
, \ \ , 6\ , ValoDavid PhiHslaei irrnoljam, sl eoncesserimos
\ \ , \ * , illo lcnipore coinpositiiia ftiisse bunc psalmam, eed
cl a?*tea ctim fugarelur a Satile ; ei postea eliam
\ , * tcaipore Absalonis qaaado mulli propler ipsum
4. ; " \ ,
. , \ Opprimebanlar, qnos naac Israelem appe11avif
vcluti ab eo descen lentes: nec taaiea prjetcr ra !
St' - tioncm forlassis fueril iatelligere, qaod eeipsuiu
, Propheta lsraeleni appellct, ea raiione qaod a!r
^ illo gentts irahebat: el st libet, poteris eiiam ad
ChiMstum oratioaptn baac referre nt ab eo peiat

.
Prophrla, qaod iis pnesto sii, propter eani a fidei hosribits afnigaatur. Jam tnira praedixiiau
qnod Christraai recte Israel dici possinit: illi niuihniai Clirisluni Peuai per fideai vident. Isra^l
enim, n l dixhaus, imcrpretatar ment videns Deum.
>

.
D
1'tahvus ipni Davia.
PSALMUS XXV.
KE'.
\ ,
flunc pgalnuiiu beatas David eotemporc conscr , ' . . '
psit, quando Sauleai ftigiens, apud Philisiaeoe
< \ ; /
cominoratiis cst. la aliquibtis lamen coagmeie
,
etiam ils videiur, qtii caplivi posica In Babylone
.
detenli sunt. Sciens aatem Prophcia Deain vere
)ostuin easc, illud ante oimtla conalur dcmaaslraro, qaomodo causam ipsejustisslaiaia foverel, in-uilai
autem injuslam.
, ,
Y E R S . 1 . Judka tnHii Dombie qnoniam ego im
:

1 1

*. , .

315

E U T H T H I I ZIGABENI

3T>

innoeentia mea ingreitut $um. Tamelsi omnia, i n - . KpTvov, , qtnt, noveris, judica ntibi lameu adbuc magis : boc ^ ,
esl, examina causam meain. 1n lioc enim confido, . ' <|tiod baclemis in innocenlia mea conversalus siin. . , \, \
Perinnocentiam vcro longanlniilatem ac patieniiara
, ,
suam inlelligil. Mnllis enim injuriis afleclus sum a . \ ;.
Saul, el lainen injuriam in nullum reluli, tamelsi
saepius poltierim, quemadmodum ex Reguin bistoria perspiccre licet.
, . \
Etin Domino sperans, non infirmabor. El sperans,
, ,
inquit, in Oomino, ab hac scntcniia non decidam :
( ; .
quinimo invalescel semper magis, ac conOrmabilur
liaec mca optnio, ob stimmam spem , quam in ipso .
babeo. Hc aulem verba ad ininiicos dirigunttrr.
V E I S . 2. Proba , el lenta me. Non, m exlollcns ae, boc dicii, sed veluii duobaec rogans,atquc
obsccrans, probari nimirum de praleritis vitae suae
actionibus, boc esi, cxaminari ei exquirf earum
raiionem ; et lentari, hoc esl, experimentum ab
eo sutni in fuiuruui, an iia se gesturus s i l , ut olim
gessorat.
Ure renes meot, cor meum. Renes concitpiacen*
liam significant. Per cor iram : !, inqiiii, boc
csl proba, eo nimirum paclo, qno arlifices aurum
probanf. Neque enim ego, aut regnum concupivi,
aut iu Satilem injtirias ullaa reiuli.

, ,
.
, , \ ? , ?
, \ .

. *
, . ,
, ,
.
VEBS. 3. Quoniam miserlcordia ante oculns
"

mios et. Ita dispositus sum, inquit, quia coram

. > ,
oculis meis misericordiam illam tuam proposui, ^ , quam omnibus iis prapslas, qui patienli animo ad.
versa omnia suatin^nl.

. \
placui in veriiate itia. Cum de caeteris v i r l u ,
tibus suU Iraclare intendat, q u in progressu
psalmi ponil, prius scrmonem temperat, ei Deo & , ,
,
gralias agit, quod reliquis virlnlibus per illius
verilatem profecerit. In lege enim lua, ii>quil,pol- * licitua es, ooruni le miscrturum esse, qui libi .
plaeercnt. Misericordia igitur tua, et verilas tua, \
lioruin omniitm bonorum mibi cauea exslilerunl. .
El deincepg virlutes has suas commemorat.

.
V K R S . A. Non udi
cum concilio vanilalii. Hoc
, ^
cst, cum iis qut ad nugas, aui ad inlcmpeslivos
\ ;
sevmones conveniebant, aui ad fabulosa eloquia.
eum iniqua agentibus iniroibo. Cum iis qui D
.
uuiliio inter se aul qui adversus Saiilein insidias
, \ * di>-ponunt. Verisiinile aulem cst teutalum saepenu- .
mcro eura fuisse ab aliquibua de conjuralione.
" .

VERS. 5. Odi Eccletiam malignanlium. Congregalioncm el convenium [pravonnn otnuium : pra
vos enini quoscunque, maligniiaiis uomine com .
prebendil.
.
cum impiit non sedebo. Per unpios , bic
, , *
Philisltfos inlelligit, apud quos exsul fuii : quorum
conversalione lainen absiinobat. Yel iVoit tedebo, . " , , .
boc est, diu non coinniorabor.
. 01
VERS. 6 . Lavabo inter innocevles manus mea$.
,
Auliqui quando contestari volebant se alicujus
, **
lceleris cssc innoxios, corani inuliiludinc mauus

Jtt

COMMENT. I

,
* *
. \ ,
\ ,
, (93) .

. .
* .
, , \ \
.
. "
\ ; ,

.


, .
, ' *
* .
,

. * \ .
|>
.

PSALMOS.
318
lavabant : ut Rcilicet ex ilta mannumtnundllia,
aaima? parkalem signtficarrnt, quemadmodam fccisse k-gtmus Pilaiom ia Cbristi nece. A i l igiftrr
Propheia : Fgo nna cuin abts hinocenlibas viri*
lavabo manua meax, conlostans me sceWum omnium, qua? dicta siinl, uinocenlem esse.

. . *
\ (9-1).

Et circtlmdabo ailare tuvm. Dowine. Propilialorium quideni, inl^rias erat apud llcbra-ns,- aliarc*
vero exlra veltim. Hoc autein altare ob innocentiam snam Propbela bo*tiarum, ac minislroronr
miiliiludiiie circitmdaluruin se pwdictt.
V E B S . 7. Ut oxdiam roeem laudh tuw. Adeo nt
toccm ranenlium audiam, el hrlantiuai dc praesliia
a te nobis psce.
tnarrem omnia mirubUia tna. Lfgendo nimrriini lcgcm tuam, et csterog Moysi libros, qtli, ] n beute sic lcge, fnqncmi populo legrbanlur. Per
mirabitia autem ca niiracula inlelligit, qua iif
^ g y p i o aul alibi posunodum faela saat; vel senw
per admiranda, omnia q u ab inilio aiuadi Deus
operaius esc.
V B R S . S. Domiue, dilexi deeorem domus lua. Dilexi, atqitc idco videre tllum rurius desidero*
Deeorrm aulcm dotnus, ordinem illum adniirabtleni
Mosaici appeltai tabernaculi. Noadam eniai lmplam coastractam erat.
Et locum tabernaeuli gloriie tua. Qainimo el
ipsam locum amnvi, ia quo tabernacnlam glorf
taac fixura est. Vel per locom tabernacali, ul ei
saepe moa eel, ipsura intelligU taberaacultim.
V E R S . 9. simul perdat cum impii$, Dettt, ani*
mam meam. Apud qnos nonc viiam ago; aed me in
eiviiancm resliltie. Islos namque Philislvos, ob
maxima eoruni acelera, perditio summa comprebensara esl.
Ef eum viri$ tangninum vitam meam. Neqao
cnim tanlaaimado, iaquit, tinpii saat, sed etiam
viri gaaguiaum : hoc est, sangntaarii.
V E 8 . 10. In quorum manitu* imquhaiet tunt.
Qtiibus semper in prompta, atqae in maaibaa ttt
iniquilas.
Dexiera eorum replela ett mnnerlbnt. Nec taatiim, iaquil, impii sual, el sanguinarii, sed muneraai susceptores : nouaeribaa niaiiram jusliliam
comaiHlanles.
V E R S . I ( . Ego autem in innocentia mea ingre$sx$
tflm. Ituranm iaaocenliaia auan commeaiorai,
eam sibi medialricem qaodammodo proponens
apud Deum.
/fedim* me. Ab iajaato exailio, eoque pericalo,
qaod cirra lales bominea esL

. \ -

Et miierere mei. Iia u l ia hujusmodi bominta

aaiplius non iacidam.

, , -

Y E R . 12. * iweas steftt tn rectitudiM.

Iloc a le
peto, iaquit, quia pcs meus slabilitus est ia

\
. '
^ , *
. "
, .

. '
)5 . , , , .
) .
, >. >,
\ .
. Qv
.

. \
f , \ ,
> .
.

,
.

V a i i leclior.es.
(91) . .

(91) . , *

319

K U T H Y M l l ZLGABENI

320

tadine, boo est, qtiia iliaera viiae m e omni pior- * , '? eiasus obtiquifrale cat eat, ac tarluosilale : quod ejusxia
.
dem eenicntlse esl jaiu dictis verbi*: / n troioca4io
mea ingre*$us sum
'Er

, .
/ EccUsiis benedicam le, Douiiue. His ila disposilis ego deinceps, inquit, psalmos componaui, , , *
per quos egu l in omaibus Eccbsiis laudabo. *

vere oiiuiis Christianoruui Ecclesia bealum David
\ . ,
caatorcm sumn babel, c l pr&ccptorem. Apiari
' . eiiam potesl bic psalmus utiicuique fideli ialer
* iuimicorum insbiias ac pcrsecutioae$ consttialo,
;, , \
qui simili modo jusiifteara polerit causani suam,
; *
ut fecit beatiis f>avid, si vere dicere poieril se
paiienter onutia suslinuisse, cuni injuria afllcere- , ; ,
lur, et neminan ex illis qiti $ibi iafasii erant affei \ , \
cisse iajnria. Hic eliam omnes, qiii alterius iides , .
suni, impioe esse repnubii. E l juxta hunc seasaro per allare, leaiptata itiullig<>s, quod in ea fiwrtt
regione, yeluli a paiHe loium : quod stmiliier signalur per doinuui Pei ; el jtixta analogiam, < t
proporiionem banc, reliqaa poterunl accommodari.
Ptalmus ipnt David anUquam ungereiur.

.
PSALMUSXXVI.
KCT'.
Ter uuclum ftiisse legiaius ad regnum beatttm
\ \
David : prime a Samaele ia Betbleem ; deinde a
,
Iribu iuda, pos* naorlem SauJ, in Hebron ; et teiiia , , *
ab oiuaibas iribubfjs, poal morlem Menapbiboselb : , ,
buac aatem psalmum conacripsit aate eecundam
. ,
enctioaem, cuni Saul adhuc eum persequerelur. Q u i . ,
(nmea amcaiaae eliam fiddium poleril accommo- . \
dari, ei per analogiain ejua verba advenue vieibiles, eeti invisibilee tafatleos dicia ets* ialeltigamas.
.
V E B S . i . Dominui iUuminaiio , saltmtor meus,
,
auem timebo ? ll!uiaiaatio Oeas dicitur , veluli qui ;
,
omaem ab ocalis nostris tristitiae nebulam dissol- , \
v t i , ei deinde auxilii sni luce eos Hluminat ; Sal- Q \ *
valor aulem, quia ab iaiaiicorum 03 ineicHis Itbe- , p , Tira
rat. i}\voA vero per interrogalioneni ait : Quem , \ , .
imibo f idem sigaifteai, ac ei diceret: Neminem
limel'0.

, Tlroc
Domiuxs protcelor viia mece, qno irepidabo ?
Qacai eniin fornudare ie debci, qnom prolcgit ; ,
Deas ? qaid aalem s i l proiegerc, dicuim esl ia ; \ psalmo xvn.
.
V E R S . 2 . Dum appropinqvarent adversum me 1<B ' ' ) ,
denlet, ul ederent eames meas, qui tribulaut me int- ,
mici mei, ipti infirmati sunl et eedideruni. Summa ,
.

' cam admiralione annuniial Propheta collata sibi a &

Deo beneficia. Dom appropiaquarent iiiihi, inquit, , \, \ inimici , qul inullas ad boc insidias adversum
, nte disposueraut, at sve admodnm edereat carnes D , \ ,
meas, ipsi poliue inflrmait sunt, noa valenles ia
* \ !, ,
aliqua re mihi laesioaem inferre; et cecideruni, ILOC esl/decidenmi a concepta spc, non consecut^
quod oplabant.
Ear
' ,
Y E R S . 3. Si conmtani advenum castra, nom
.
tiftiebit cor meum. Par caalra, Ilcbrjri exercitum
;. \ oyv
iutelliguat. Adeo, inquit, mirandiim in aiodam libe<ralns sum, ut deiaceps, ae universas quidem, atquo ^ , , ^
integras hostium copias perliaiescam, nedam ia- , .
sidias.
%

1 1

Psaf. xxv, .

COMMEVT. PS.VLMOS.
m
' , \
Si exsurgai ttdvcrsum mc praHium, ht -hoc ego
. ,
iptrabo. Iroc s<-iliciil corda u.-eo, quud ; niplius
; .
non linirl, ob fiduciam, quam in divino poiuit
, ,
auxilio. Quidam dicunl subiutclligi debcre, ul sil
, .
SIMISUS : Hac scilic*1 spc, quam in Deum babeo.
%

[ttam quod hic dicitor : ln hoe, necessarto referentfum viikiur, vel ad ipsam spfai, ut dictum est, vel
ad eor, non aulcm ad ffrsetium, cnin in Grxca lcclionc laat proao*:ieii, hoc, quain d k l i o cou foninea vot-es iui, diciio anlcm prcelium aiasculint* varielur articulo. Unde eoajungi ca imniine coaentaneiun esl.]
VF.BS. 4. Unam petii Domino. Postquam libera }. . ,
\ , . \ ^ lus sum, pelitioiwin anao) pelii a Doaiino. Iia
enim aubinleiligeadum eel. Vel unam adverbialiicr
\ .
intellig*, pro iemel, qucntadmodum juxla Gra:< aj
dfciidttrs sigiiificallonem inielligi potesl (95)
. (*, ^tiav
Hanc requiram. Hanc riliccl pcliiioneui, quam
, &\ & fonsolalionis mea? gralia requiro. Quaenain aiitem
. , .
ea stt, andi :
Ut inhabitem indomo Domini, omnibtti ditbus
^ . vifo? mea*. bic pealmus posl proiime sapc .
m r e m coltocalits csl : ibi eniin di&tl Pruplxia :
,
\ . Dowiue, diiexi decorem domus lute : <t nunc si ,
mili ti odo, in domo Domini, boc esi, in laberna , .
culo habitaiionnn liabrre desklerat. E l quare
ita cupiat, addidii, dicens :
, Vt tontentpier detectatit ncm Domini, *tl vUitem
. , , tcwplum ejut. Ul itekciaiiom, rn;ail, afltctajr, coii , , ' ,
lemptaitdo ea quibus ipse Bomiiius delecialur.
-Praunea rliam ralione illic eemper adessts cupio,
/ .
Ul p i T s p i c i r i m niiDHjtiid forle aliqtiod officium [auf
eoruai aliqaid, quse ad divinum culntai dcbealur ] omissum, aul neglecluui sit : adeo quppe Dcitui
amabat.
" ,
C
Vftns. 5. Quonram abtcondH in tabtmaeulo
. ' tno. in dU malorum meorum. Maxhnis, iitqaii, b ! i/ ?, .
mOclis ab eo aflTccHis sum : hi dfeenhit peiivuloniai
. ,
iueomni abscondtt uie proleclione sua. Qitam ideo
.
tabrritacufnai appetlavit, qaia fagientem d Dcuai
i . i ptMiculis beatum David, diviua protcctio, taberuaculi cujitddam insUr, bosp.lio quadfaiuiHitdo susepit a c sasceptniii scrvavil.
abteondUo tabernaculi tui. ftursus

. , idem dicil, niauiresiltis divina praedicaus beiieficia.
Pcr abscoadilttm aulem penitiora alqtie tnleriora
. , ,
, . , : - lalnincnli intefligll, ac aiagte tata ; ac si dicrel :
ItispeclabHem me omainoatqnehiviaibileai,iainiicis
.
vtsti^aiiiilms reddidit.
V E R S 6. /ti peim exuliavit mt. Sine umore roe ,
. \
in<|(itl , ac'Vecnruai coiiatiiuit. Tractuai esl aulciu
, /, \
I> boc CX eonim mclnpboia. qni pericatoruui sibi b
^ .
1 4

iui.T.icts

"
. ^/, ; , : \
,
* , .
-

liiaore tn pelrani aliquam

al>scis>am uadiquu cl pra-ruplam coufu^iniil.

El nunc ecce exaliavit captit ntenm snptr iniiiiicos
ii\eo$. Aniinadverlens Propbeia peliiinneni suani
fnissc sibi a Deo ineffabili qaodaaunodo < onOriualam, de futuris deim cps, pmpbeiico more veluli
de pracieritis loqaitar. Quiaiaquil, eXJMwlivii me
Domiuus, tccei qltod superioreia eiiau iniaiicia aie

MVal. xxv, 8.
Varia3 lectiones.
(95) Grax'a Ua aonaat: Figura cnim Itcec e*t tcterum.

 ; GABENI

323

pasuit. Solent enini viclores victisinsullare, el supra Ulos quodamuiodo se extollere ; aliicr cntiii peitlio beaii David impleri non poierat, nist ejus i n i ttiici prius deslructi fuissetit.
Circniviet immolati in tabernacuto ejus. Quod in
praccedenti psalnio tanquam futurum d i x i l : Et ctrcumdabo aitare tuum, Domine; id nunc qua&i jaiu
adiinpleltiin ponil, Circuivi, inquiens, et immolavi.
Aquila vero : Exatlabo , circuibo , et hnmolabo
iranstulit, ul sil lempus pro lempore. Tabernacu autem id dieil, quod (ixeial Moyses.
Hosliam laudis et vociferalionis. Laudis quidem,
quia ab eo protcctus sum ; vociferaliouis vero, ob
ictoriain de inimicis. Vociferalio enini , clamor
quidam esl adversus inimicos ; tamelsi boc in locu
pro cantu quodain iriumpbali posucrii. Per bosliam
autem sacrilicium inlelligit, in graliaruin aciiottim
oblalum, pro auxtlio c l vicloria.
Canlabo et psallam Domino. Quid differanl canel psaltere, diciuin est in psalmo x u .
V E A S . 7. Exaudi Domine vocem meam qua clamavu
Ciim per saur.ii Spiiitus inspiralioncni ei prajdixer i t , quse ad se perlincbaiit, rur&us ad priorem i o teutioAem r c d i i : ei per voceiu, uuain illam peiitioncm imelltgU, de qua superius diclutu esl.
Miterere mei et cxaudi me. Nou me debes evaudirc ob uiea scclera, sod quod pcio esx, ul cx tua
id facias misei ieordia.
V E R S . 8 . Tibi dixit cor tneum : Dominum qucrram.
Ex inliino, inquit, corde sic dixi. Neqne enim quasi
iii superflcic solis labiU locutus snm. Dixi auieiu ;
Dominum quccram ; noeuni, inqiiani , Doininmti,
neglecloproraiisacspreloomni alio liumauoauxilio.
Exquhiut
ie facies mea. Pr&pnsilio illa , ex,
iikiensionem quamdam deiiolat niajoreui. Ait igiiur
uinma cum djligentia Tquisivisse se adjuiorem
Deiim. Ei per faciem suam circuniloqiiendo seipsuiu inielligil, ac si dicerel : Ego ipse exquisivi le.
Faciem luam, Domhie, perquiram. Hoe csl proiec-.lioneiit ct custodiain luaui , et minquam cessabo.
V E B S . 9. 2Ve avertas [aciem luam . Hac
est
proieclionem luam, qua inler anguslias protegrbar.
Et non deciiiiet in ira tervo tuo. Ne in ira seccd is a me, cui bactenus sumino cum siudio el cura
aslitisti : qtiod si ui hoino deliqucro, tu mcbumane
ac misericordiier castiga, acrursum ubi opus fuel i t adjnva.
Adjutor meus e$io. In fulurutn.
Ne repella$ me. Tale vocabulurn alein a Giae-o
proverUo siiiupscruni inlerpretes , qui Graece reddid<srunl.
Nederelinqua$ me Deu$, *<M>atormeus. Frequentor rogat ac prrcrs -ndit Propbeia, conslantiain
siiam in oraudo suimnani esse cslcndcns atque ex
corde proflcisci.
V E R S . 10. Quoniam paler meu$ et maier mea derel Qtierunt me. Qnoniam, inquii, omni parenlum 8 0 t

, ;

324
*. ,

'
rfi

" ,
. :
, *
,
) * *,
, , , ,
; . ^,
.

, ' , ' !
* * *
.
, \ .

'^ . \
, \ ,
.
,
, ,
. '
,
, \
1

' ,
. ; , *
.
.
; , \
. ! ,

, ,
.
'
. >
. \ , ; :
. ,
\, * ',
.
, , . , \ .

' .
, .
(

. ' ,
, ;
* , .
9

. .

. .

.

, ,
.
,
.
"

W
COMMENT. I?
, - }
* .

.
\ , \, , ; ,
\ ^;.

. \ ,
.,

,

. , .

.
, ,
.
" ,
. ,
, . 1
,

, *
"

.
,
.

.

, ,
. , \
. " \ *
, ,
.

.
, ,
, \
.
. '
, , 6 $. \
/ , \

* , &
.
.
0 *, ^
, \ .

, , ,
.
*', ,

. \ ^

;* , ^ . ,

,
.
.
'.
\
.
. , .


. \
.

PSALMOS.
&6
latio prorsus careo, ut vel aroicos ineos omus u reain, qui Saulis poleiuiam vereutur.
Domiuua autem anumpiii . Hoc ail solatneii
dicit. Licel, iuquil, omnes me dereliqueriiil,
ipae taraen Domiiuis aesumpsit me, prolegeas scilicel alque eripiens a periculis.
VtRS. 11, 1 2 . Legem pone niilU iit via tua. Aquila
pro legem , rcddidil : Doce me, boc est: Salylares leges tuas doce roe; me, inquaui, per temtlani
spirilualis legis luae incedeateai, etquaead teieadtt.
Et deduc in semilam rectam. Ad rectaia salulis scmilam, ne seducar de via, cl iu pravas i n cidam cogilalioaes.
Propter inimicos ne tradas in animat
tribuiantium . animas iribulaaliuto circamloquendo dixil, pro, in ipsos tribulaules mo milites.
. iradas igilur me illis in polcstalem, ne praecipui bosies mei qui illoa miseruni u l me couiprcbendereat, gaudio ac laHilia iude afficiaauir. lulclHgit autein ipsum Saulem.
Quoniam in$urrexerunt in ieiiet iniqui. Ip*e
elenim Saul nolam iinpingere cupieas bcalo David
injusle, illud advcrsiim eum aiteslabalur, dicens,
scire sc qnod decreveral David ipsum interfiVcre.
El nuntita etf iniquitat tibi. Ipsa, i n q u i l , intniicorum atieslaiio sibi ipsi menlita eat, boc esl, i n Tenia esl vera noti csse. Nihil enim illum laesi aui
injuria affeci, quin iino poiius adjuvi. Vel aliler :
Ipta injuslitia quaR sibi pollicebaiur coiuprehcnsiirum me esse, nientila e s l : boc esl, non est assecata qaod sperabal.
V E R S . 1 3 . Cndo videre bpna Dominl. Credo, i n qaii, sancto Spiritui qui de oainibus bis aie eerliorem facit, quod superabo boelee, et reruperabo
regaain, quodque illias bonis diu perfmar.
In . la boc niuiuio qui esi vivortun
(erra : tcrra eaiai mortuortim iuferaas. Possiimna
eiiam dicere, qaod iradatur bic dogma de resarreclioue morluoruiu : et qaod per lerraia viveatiunt, regmiai cailorum ialelligii : elper bona, itla
boaa, qaa pr;i paravii Deas diligeatibtia se.
YERS. M.Susline Dominum. liaec verba ei quse equuulur Propbela ad seipsaai d i i i g i l , velaii leinperaas scse ac sibi ipsi solamen prxstaas. Jabel
^ aaiem nou decidere a boaa spe : Suttine , iaqait ,
boc esi, exspeila auxilialoreai.
YiriUur age, intaleseal eor iuxm, tuitine Dominum. Verba baec sual fldealis et conetaniis aaiu\x. Solas eniui exsisteas bealua David ipse se
contidere jubcbal, et rursue ad majorem aaiaue
consolaiionem ei obleclauieiitum, repeiil illa verba:
Sutline Dominum.
Psalmut ip$i David.
PSALMUS X X V I I .
Hunc psabnuin eliam conscripsiibealas Davdeo
leaipore quo persequebaiur eiiui Sanl.
V K R S . 1. Ad , Domine.clamabo. Qaasi ad nnlluin
alinm respiciens: omaibus eaim aliis auxiliis pri*
vatus sum. Per clamorem auteui, prccum suarum
iniensiooem demonstraL
SUUIII

3
KUTHYMIl Z I G A B E N I
,
' .
Deut meu$, ne tilea$ tfte. Nc obaudiag me, me-
tapborice diciam. Solenl etiiitt qui obamlhinl, ta- , . *
, xaV , -
cere. el niliil reepondere peteatibus.
.
Ne quundo laceas . No me unqaam obaudtag,
)
tyiov.
, \ .
qui tuo semper auxilio iiidigeo.

similis ero deuendenlibu* in lacun*. Si obaaberis mc, inquit, staitro glmilig ero tpsis morlais: xor. Et , . ,
hoc est, sialim rooriar. Per lacum euim sepulluram
ialelligU. Potes eiiam per lacuui, foveam intelli- . " \ ,
gere, in qaam si quis inciderit, giae auxilio reina- .
aet, eo quod illiac effugere aoa poeeit.
,
,
VERS. 2. Exaudi Domine, vocem deprecathnit mea?,
dum oro ad u, dum extoilo manui measad iemplum , tr & ,
sancium iuum. Per lemplum, u i dixwnus, laberua . , oulaai iatelligil ad quod mana* lendebat, duai , ,
orarol, taiuaisi id procui esset. Sic eiiam el Daaiel
, \ . \
orans ia Babyloae, aperiebal feneatras quae con- ,
versae eraat ad Jeruealein : aon quod illlc dtvinlta , :
lem circumscriberent, sedquia nciebaat Deuni Ulic
, ' ^
Jtypatuiese. Yel templam pro coclo inlelligeadum
. "
egt, juxa illud : Qitihabiiai in ectlh midebii 40$
,
,

.
Veas. 3. Netimul iralias cum peccaioribus. Qai
.

baacam smpcnamero couversor. Noli igitar ob .
tucam bauc conversalionein, cuui iilig aie pariler
, * , '
ad Uwndas poeuas trahcre. Nogli qaod hwilagjcum ,, "
<ig roiwcrsor. t saperflna vidctar diciio illa : . Simul. Qaad si Ins verbis a i i ct nos vohwniis cum
, ^. ,
oraaius, per .peceaiorestbeiaones intelligemus, aut
, \ .
alienos a tide, aut eliam iniquos onuies.

321

cum operaniibus initfuiiaum

niperdatnu.'Hoc

ad inajoreiu superioris dicii diclaraiioaeia est. < '. -.,
Idaiu eniin sigaifleai.
.
Qui hquunixr pactm eum proximotm, tottla au ,

tem in cordibus eorum. Quidam rnku onitn qui

, >.
ranl-cnHt Saule, aimciiiam aiaHilabaaterga David,
,
insiduis aibiloaiiuae adversas eum elaiii para- \, ^ ,
baat, el praecipwe iuler attog ipse etiaai Saal.
.
Vcas. 4. Da Ulis, Domine, tecundum opera eorttm.
, , . '
Cundigaa SOIMCCI eorum protorviiatis.
.
ucundum mquitiam udinveniiouum iptorum.

^
H c pari modo ad pracedcnlig veisiculi dcclaia- . \ - .
lioaeui dtota .
Secundum opera mamium eorum da ilus. Dolorgtn D
.
Proplieta animae euae xclo qmulatu odii ia pravos
,
accwiase, uiiiiiibue palefacti, dam caiadeai spius
.
variig vefbis repeitt sameaiiata.
Redde reiributionem eonun ip$i$. Redde illis 4e
.
bitatn uktoaam pro.mahgiiiiaie, ax bis antein ver ^
bis demoaalrat, ae IIWI nt atorbuiii bosleni advor. ,
sas C06 imprecari, sed a l ju&iilia*.aaiaioreiu optaro
, ' :
illie debilas poauas : ai bac ralio*e piavi omnes
,
reddanlur meliar^s.
.
Veas. 5. QuonmmnonittietlexeruHi epera Dominu
" )- . '-
t}uia hacteauadigpensatfone^Dei aoa inlelkxeron:
^
qaod geiKcci Doitg pravos eustincl, m oorum pra , , \
4

" Pal. , 4 .

329

G O M M E N T . 1N

PSALMOS.

330

, \ - vitas magis conviacalur, ei in opportuno teinpore

irremissibililer afficiantur sapplicils.
.
Nec manuum ejut. Opcra, inquara, dico quae
' . "
ipse summo consillo opcralur, ei non casu ; per
, ; "
manus cnim hic consKIeraliouem quamdam, ei
, sludium in divinis operaiionibus essc dcroon.
, slrant.
,
Destrues itlo$ non (cdiftetbis eos. Pracdtcil Propheta inimicorum suomm perdilior.cm , quae ejus. ,
tnodi fulura erat, ut ubi semel in piaeceps ceci, .
dissent, resurgerc aniplius , aut se crigere non
possent.
V E R S . 6. Beuedictns Dominut quia exaudivit vocem
,

depreeaiionis . Bcnedictus, iioc est, dignas cui
. ,
\ , "
benedfcatur, qai laodctur. Deinde quasi certus de
\ 63 *
iis quae postulareral, addil : Quia exaadivil me.
, \, " .
,
.
V E R S . 7 . Dominui adjutor meui et protector meus.
.
Hoc, simili modo ad certiludinem Sllam pcrlinct,
quam de dtvino auxilio conceperat.
*

'*
.
.
.

;
-

In ipso tperavit cor meum. Teluti in solo vcro

ac non fallaci adjutore.
adjutut sum. Ei spe concepla ooa
stratus.

sum

fru-

. .

Et refloruk caro me*. Quaa anlc ob tollteiludine*

ei afDictiones varias labeiaeta erat

'
.
, , .
* . .

Ef ex toluntate mea confitebor ti. Prompto animo,

inqitil, atque ex eorde id faciam, non ul coaclus.
Shniie isUid esi : \ sacrifieabo libi .
Per
toafcfteioaetn vero gratiaram actionem huellige.

. ,
I
.
, \ , .

T E K S . 8. Dominns fortitudo populi tui, protector salutum Christi sui eti. Dominas, iaquit, popaluni suum sibi dedicatam fortiorem reddit, et pro
iJlius pugnai salute, qui mandato ejas ad regnum
anctas est [Cbrislus eteairo unctum sigaificai].
Dc scipso autem ac dc tolo poptilo sermonem facit, veluli praescius futurae inimutalionis.

, , ,

.
, .
,
.

V E R S . 9. Salvum fae populum iuum, Domxne, benedic hwreditali luve. Quasi jam regaum susceptarus esset, ei huic rei propior quaai aalea, rogat
Propbeta pro populo^Dei; cl quod haeredilali saae
dicit, simile ei esl quod legimus ia Exodo, uLl
Israeliias Deas populaai suum peculiarem, hoc esi
hxreditarium appellavit.

paice eo%.
consuieus.

\,

.
\
.
, ,
,

, , \
,
, .
,
, \ . \
,
, \
- \ .
" Psal. LIII, 8.
PATROL.

I T

ie

Siaiul mecum regaaas , mibique

Ei exiolU $ usqne intocculum. E l exioile eoa

Iropaeis perpetuis. Ula etlaro imprecalio snperius
iacta : Da iiiit, Domint, tecundum eomn * ,
fiMsi ad cruciflxoree Cliristi referri: qui omni
pravttate iaibali, aon ialellexerunl niiracuia, aat
a Domiao (acia. Qaapropier ei deairacii annt,
eiaroplias noa
erccti : coatra auiin Deus
popalum Mium ioriiflcavii, et quae scqauaitir, elc.
Ei rursus eliam oralio ad Cbristura referatur, pro
popula ex geniibus, qui tlli ia bspreditatem daiui
esi, el qaeai pavil Christus atque exaliavii.
T

Psal. , .

Ga. C&XYUl.

11

EUTHYMII ZIGABENi

331

Psalmus ipsi David egressionis tabernaculi.

PSALMUS X X V I I I .
Juxla liisloriam hic psabtms praeceptum qaaddain coaliaet, ad sacerdotcs el Levilas, de egressu
tabernaculi, vel de egressu templi : quid scilicct
illinc egrcssi seqneuti die faccre deberetu : afferre
liiiniram (ilios arictura, tuasculos, nuper nalos, et
gloriam, per laudationes el psalaios, et honorem,
per regulam et religioaem : atque boc in aula
templi, et non alio in loco. Juxia anagogicum vero
sensum, inielligi polest de egressu a corpore,quod
Aposlolus tabernaculum v o c a l . Esl enim corpus
anmise labernaculum. Admonel igilur boc psabao
Propbela quid facerc debeainus, ul praparerour
ad exilum ab boc corpore. Acliones etenim noslrac

in bac vita, animae tunc erum viaticum.

Y E R S . \. Afferle Domino, filii , afferle Oomino
filios arietum. Filii quidem Dei apostoli sunt. lla
eniin Domtnus appellavil cos ditens : Ascendo ad
Palrem meum et Palrem vestrum
Filii aulem
arielitm, fideles ex geirtibus, quorum parenles, ob
errorein summuro in quo erant, irraiionales dici
merilo, el arictibue comparari poleraui. Admoncl
igitur aposiolos Propbeia boc psalmo, ul feslinenl
addacerc iuBileies genles ad Cbristum. Ordo esl:
O l i l i i Dei, aflerte Doniino, aflerte filios arielum. Illa
-auicm ingeminalio vei bi afferte, sludium quoddam
ac diligeuiiani noa vulgarem adbibcndaia csse dejnonsrai. Vel aliter : Filii qnidem Dei i i dicendi
lg

332

.
'.

\ ,
, \ ,
,
\, ^ ,
, \ * \ ,
\ ' \ ,
, ,
,

*
, ,
,
.

, ,

. \ ,
\ ,
.
\ , , ,
. p
" \ , ,
.
. \ \ ,

, \ * \ ,

saut, qui per baplismalis regeneralionem Cbristo Q , . ,

^adopiati eiad virlutes iniliali suut; filii vero arie , , . *
um i i , quos aposloli per Evaagelii pradicalioaem
,
4,'cnuerunt, necduin ad intcgram pcrfectionem de . \
vencrtint. Per arietea enhn apostoli convouicalis ,
.
sime inielligi possunt, cum el ipsi spiritualium gregum auorum sint duces. Quasi dicat Propbcta:
Vos, aposloli, qui perfeciiores eslis, adducile eos ad Deum, qui adbue imperfeciiores suul, iusiruenles eos docirina vestra ; boc cnitn gralissimum Deo esi obaequium. Dictum enim lcgimus P c l r o :
Si diligis me, vatce oves $ .
>0

A/ferte Domino[gloriam et honorem.Gloriam Deo

.
trffercnl, canendo illi hyainos ac laudes; bonorem
, , ,
vero, per limoreai atque observanliam;mandaiorum.
. , iSam si (ut Aposlolus i n q u i l ) , pertransgressionein
,
4egis Deus inbonoraiur, manifeslum esl quod per
, $
ejus observalioncm lionorabitur.
.
V K R S . 2. Afferte Domino gloriam nomini ejus.

*
Por laudalriles uiroirum aclioncs. Dicium eniui
'
tegimus ad peccaiores ex persona Dei : Nomen
*
meutn vos blasvhtmalur in gentibus
Gen- .
liles eteniui cum bonaiu fidelis viri vilani ac cou , ,
versalionem viderint, iuciiaiilur * i l Detitn nostruro
, ,
laudenl tanquam veruiu viriuiis doclofem : qaod
, . /
8i perversis tuoribus fidelem vidcrini, Deo slaiim
,
n u a r o detrabuui, el viliorum inlroductorent cre, .
duul. Unde in Evangelio legimus : Ui videaut bona vestra opcra,et ghrificent Patrem veslrnm gui in
c&lis e*i *. Afferle igitur Domiiio laudem uoaiini cjus; boc eat, affcrte ci laudem.
el

AdoraU Dominum in aula sancla ejus. Per aa\ \ \ \ aaaclaai, oliai Synagoga ialelligebaiur, qua?
* I Cor. , 1G.

Joaa. \ * . 17. " Joan. xxi, i 7 .

.
h v ;,
Rom. . 23.

" lsa. LII. 5.

f >

Malib.

16.

COMMENT. 1 PSALMOS.
834
33
eral in Jerusalem ; sed posl comnmelias a Judaeis
in Cbristtim illatas, facta est babilalio illa dcso, . *
laia. Novissimc aulem aula sancta Cbrisli, facla
,
\ , esl Cbristianorum Ecdosia ac fides, i n qua prophclicus sermo adorandum esse Dominum jubel,
, >
omncs alias illegilimas ecngregalioncs probiben,
, \
. - cl solam cligens fidem a Cbrislo tradilam. Inlclli gere ctiam possnmus per aulam, cceleslcm babita \ .
lionem. Nam i i qui in hac viia planlati sunt in
,
domo Domini, illic in anlis Dei noslri florebunl.
,
.
VERS. 3. Vox Dowini super aqua$. Propbelia barc
.
est de voce quae in Jordanc superne demissa esi,
\ ,
, quando Christus baplizabatur, dicens : Hic e$f F i lius meut dileclut, in quo eowpiacui
mihi .
,

.

Deu$ gloria intonuil. lpse Paier vocem illara

. *0
emisil quam diximus. Tonhruum autem eam ap , \ ,
pellavit Propbela, el quia e coelo delata esl undo
, \ \,\
^, \ . , veniunl lonilrua ei proplcr illius magniludinem :
' , , \ ,
nam ab omnibus de facilt andiia esl. Deut auicm
, \ , , \
glorim dixit pro, Deus gloriosus, quemadinodtim
, , \ , el abbi Deua didtur verilaiU, Deus ullionis Dcus
, \ potenliarum, et Deue miscricordiarum, pro eo
.
quodest, Deus verus, Deus vindex, Dcuspotens, Deus
misericore. Idionia enitn est veteris Scriptorae.
' Dominut super aquat multas. Cbristus nimiram
.

, , \ * in aquis fluminis Jordanis,' et ubique per illas,
aquarum naiuram sanctiftcans.
, .
VERS. 4 . Vox Domiiii in forlitudine. In forii, i n .
\ , \ C qult, ac robusto adversus pagsionea atque affe .
clus boinine, Domini fil, roborans etim ac
suggerens quae necessaria sunt.
Vox Domini in magniftceniia. Hoc est, in roa Kvpiov .

gnifico eo viro, qui lerreslria gpreveril, et cqelestia
, ,
tantum mcditelur : u l per iort.tudincm quidem
)
aciiva, ac moralig virtus, per magniAcenttam vero
, ,
conltroplaliva signiQcelur.
.
VERS. 5. Vox Domini, confringentii cedros. Cc ,
. *
\ , drus aliquando in bonum accipitur, quia cedrina
ligna iinniarcescibilia sunt, alque impuirida, ei
\ , *
earura materia densa esi alque odoraia, juxia i l l u d :
,

\ , - Juslus ut palma flowbit, et sicut cedrus in Libano

multiplicabitur
aliqaando aulem in maluni,
\ ,
, j quia arbor est sterilia atque inflexibilis, juxia
illud : Vidi impium atque
. ,
sicut Libani " . Hoc io loco igiiur per cedros
.
daemones inlelligit propter elaiionem ac superbiam
. , ,
illam, quse de twfo ees praecipUavit. V o i , inquit,
, \ .
DomiHi fil, quando conteril ac confringit da?mo' ,
nes. Punctus enini poncndus est, posl diclionem,
. Domini,
u l intclligalur esse obliqua quaedam coit .
siruciio ; qua loquendi figura infra eliam usua esi.
Et confringel Dominus cedros Libani. Libanu*


. ; , mons csi Palaestinae regionis, alius, ac fercns cc . " At6a- dros, idolorura lemplis coiisecralum ; unde percc , , dros idolorum nemora ac Incos intelligit, qui in ipso
, \ suul, pcr conlinens contenta signtflcans. Similia
u

* Maub. , 17.

1 1

Psal. xci, 13.

t #

Psal. xxxvi, 35.

335

KUTHYMll Z I G A B E N I

3,6

rsse eedrls videnlar idola, propler eorura ftsti- , *, . ^

gitini, dcnsiiatem ac sierililatem. Praedieii igitur
Proplieia liic idoioruai dettrucliofiein per quae * \
oninium iiujnsmodi delubrortim partter eversio- .
neni signiacal.

,
VERS. 6. Et coimminuet ea$ ul titulum, Libanum.

El queinadroodum vilalum illtiro qui ab Hebraeis 6.
in Clioreb fabricatus est, comminuit ac dissipavii \
Deas per Moysem, gic eliam bas ccdros coaiuii- , . ',
nuei. Deinde interpungendum esl, el per se le- * , ,
gcnda dictio, Libanum; non enim unaui aul alle- , ,
,
ram itlins parlera, sed (otum atque in universuni
.
casnmiituel.
Et dilecius matts ui filiut unirorxinm. De Cbristo

,
.
* , scrnio e n : qtti dilectus quidctn est ut unigenilus
^
-,

* " "

Ila eiiiui eam Pater appellavh dfcena : Bic / i . ,

tivs meut dtteciut. Unicorniutn vero filius, teluti ,
, \ *
inviciuft, atque iaauperabilis. Ilajascemodi euim
,
aaiunc csse leginms id aniraal apud beaiuat Job.
Tu illutl considcra, quomodo Dei Filiua Aguum sa
/
alque oveni appcllari voltiil, quando pro bumani ^ , ;
gencris peccaiis in sacrificiara se Pairi obiulit, , \ , "8
jnsla illud : Eece Agnm Dei" : i i e m : Quasi ovi* ad
,
, \
-oeciHonan duciu* tti
; iilium vero UBfcorarutii,
-quando vindicU opus f n i l , el quando inimfci po- , . '
\
tfslatem desCriiendam prsedieil. Dtci eiiam polesl
Cbriattta fiiitts airreoraiaia, veluli qtai uoico ac * , *
singulari qaodam tnodo, el tanquam hamo genitat , . , , , \ , .
-e*J, et Uaquam Dcu : quippe qui u i Deus, ex
Patre geaeralus cai, siae niaire : aiqua ut bome Q /
'*
matce, sine paure. Uis igilar idolis, ac d&mo
.
nibus coairiiis, ac commiaulis, Cbrisiae reddeiur inviclus. Portcc cnim infani non prwvaUbunt
-adotfsut Ecelesiam eju*.
,

.
VERS 7 . Vox Domini inttrciderifa (lammam ignii.
,
Subauditur eliam ia loco ferburo fU. Praedicit
, \ ,
auiem Propheta ea iapriiuis quae iribus puerta ta
, *
fornace Babyloaka coaiigeraat, ubi flamma i n tercisa spiriiuw roris sibilaatem suscepit: deiade
, \ \
aaiem q u * CbristJ raarlyribas. Iateiligi eiiam
. * \ \
possani b c ?rba, at pertineani ad genieniiaai
,
Dei iw die judicii, quaado iulercidul ei dividet *
Deue lainnvaro ignis, el spJendida ac lacida igais \
polentia jaaiia deeervkt. Gauatica vero el adaslita
\ ia poeuaaj peccaioribas tribaelur.
, .
V E R S . 8 . Vox Domiui concuiieufo d w r f a r o . Per
,
.
deseriuiu geates iHlelligU, qiwo omni divina co
xaUX, , ^
gaUioae proraas viduaue ac desolalae, quueqne
,
spirituali etiam doclriaa ac promie virtnla ca ,
renlei, aridai ac slerilea, deserli inslar mertia
, ; ,
dici poteranl : quod deserlam advenla suo Cbri .
siua concuseit, eommoveas ac couverteos illud ad
ae, et araae aralro fldei.
Et concutiet Dominxi dturlum Ca(U$. Coacuiiet


*
aatem n<*i onme deserlum, eed descrtuni Cades : , \, ,
boc eel desertuaj sancium, c l eegregaUiai, dignum ,, , \
que Deo atque ei deetiaaiura. Cadea eaim saacium
, (96)
Gtaeci ialerpretanlur.
' "
9

t B

Joan, i , 36. I&a. u n , 7 .

V a r i lecliones,
(9*?) . .

33?

COMMENT. I N PSALMOS.

38

,
. -
V E H S . 0. Vox Domini praparam ccrvos. Ex hoc
loco aliqui coniendunt, quod vcrba illa : Vox
Ccv , ,

Domini confriugemn cedro*, el alia bujusmodi non

,
\ ' ,
stinl defectivae figurse loquendi, oec conslructioncs
\ * ,
obliquae, sed quod sub aliam cadunt figuram, qnae
\
, \

genus ponhpro generc, et casum pro casu, veluii
, \
conterentU pro eo quod est con:eren$ : et gcnus
, \ . ,
quidem pro genere positum est, masculinum vidc . "
licct participtum, pro femineo [quod cx lcctione
,
Grxca discerni potest, cuoi masculinum et femi , \
neum participium apud eos nunquam sit ejusdcnt
,
gcneris]: el casus pro casu, gentlivas niniiruoi
,
pro rccto : pcr cervos autem Cbrisii discipulos i n > \ ,
lclUgil.Namquemadroodumcervusonanes venenMo\ \ .
rum replilium lasiones parvipendit; qutnimo odo , - ^ ralu suo hitjuscemodi quaeque animalia pcrseqtii , tar, ac ' spirilus oris sui ea altrabil, ac perdil
,
\ . \
iia cliam oinnes Cbrisli discipali snnilcm adiviaa
gratia consecuti sunl polcslalem, calcandi nimi,
rum serpcniee ci scorpiones, et omnem inimici
.
poicatiam. Ipga igitur Salraloris vox, discipala*
omnes cervorum inslar, ad prxdicalionis al v i i l u i u m cursum praeparavil; illa, inquam, vox qua
d i x i t : Ecce do vvbit poiestaiem , ctc. Qua vocc frcli ac conGrinati, iatellecluales scrpentes odoralu
spiritus perscquentes perdebam : ea nimirum divini verti poteniia, quse a spiriiuali eorum ore
profluel/UU
sihat. Por silvas, iafructtiogas ac
Kal
.

gilvcsirea gcniium animas intelligU, in quibus
; ,
mulliplices aiqae asperae passionea seu affeclug,
\ ,
veluli
fer qtiaedam, lalebras atque habilaiiones
,
guas collocaranl: quas revelabit Deag, teaebrarnm
, ; ,
\,
densitatem auferens proprio scrmone. Qui, [ut io
C quit Paulus], penetrabilior e$i omni giadio aneu
, \ ,
u

piti ,
ila ut ferae oroaes mani feeUe fiant, ei a cervig, qaos diximus, facillime capi possint. [Uiad aalem
aaimadveriendum esl, quod Graeca dictio eilvas pariler et condeasa, eeu densilaiem eigaifieai. Soteat eaim silvae densae esse arboribas, et virguliis.
eju$ omnts diceni yloriam. In lem .
, \ , \ plo Domiai, ubicunque illud fuerit, non in l l i c r o golymie, aat Judei laalum, diceat gloriam, boc
, ,

eai laadtitii Dei cancat, et graliag ei agenl, taaqiiaia

, ' ^ , ,

. ,
Hedeaiplori ac Salvalori : sed oinneg credcaiee

passira, ac fideles, ubicunque locorum fuerint:

gloriam vero lianc luac dicenl, quando temporuni
opporiunitag id poslulaveriu
VERS. 40. Dominus diluvium inhabiiart facii.

.
Per Diluviura gentcg iniclligit, qaae in inundalioao
. , ,
ac pelago pagsioaam ac bumanorum affectuum de, . [> mergacerant : bas, iaquil, genles, Doroinus inbabhare iaciet ia regioaibus Ecclesiie gaoc. Vel per
,
dilaviam, sanclum bapligma inlellige, qao poccala

demerguutar : qaod baplisraa Dominua inhabitarc
faciel ia Ecclegta.

,
erftaif Dominus Rex in swculum. Rcx iidc , . &
liam nirairuai, atqae eorum, qai bapiismi lavacro
, ,

.
purgali gual. Daia enim mihi, inqait, $$
, , , incmh, in .
aaiem, positum egi,
.
pro/Maaebic, propter giabilitalam, qax iasegsione
denotatur.

" ilebr. iv, 12.

Matih. , 18.

EUTHYiMli ZIGABENI

339

310

Y E R S . i i . Dominns forliludinem populo suodabit,

. ,
Populo Chrisiianorum scilicel qui sub daemonum
.
ac passionum lyranaide olim opprimebanlur.
Dominus benedicet populo tuo iu pace. Oppres / kv
.
sum bello popalam roborabit, et in lempore pacis
, ,
benedicet: hoc cst graiia sua dignum faciel, per
, , ,
donum sancli Spirilas. Vel benedicel, pro, lauda- . "
,
bit, lanquam sibi placcntem el gralum.
\ , , .
Psalmus Cantici renovaiionis domus ipsi David.

*

.
PSALMUS XXIX.
' .
'
,
Quid sil Psalmus Cnnlici ia prooemio diclum esl.
\
V>e reliqua bnjas psabui inscriplione tarise sunt
.
interprctum eealentix. Aliqui eaim dicunt per do , \
muni boc ia loco, inlclligi auimam ipsius beati
David, qaac prophelici cliarismalis quoddam eral , babilaculam : el per reaovationem doraus, reao-
, \
valionem divinae gratiic iatelligunl, quando uimi , rum post adulterii et caedis crimina, peracta pae, . ,
nileniia dignus rursurn effecius esl, cui a Domiao
, ,
propheliae donam reslitueretnr. Alii domuni, fidc
lium Ecclesiam csse dicaat: et per reaovaiioaeai
. " domus, renovaiionem illam inleUignat,qua: flt per
,
regeneralionem baplismaiis. Alii item festiviiatein
,
illaai renovationi similcia, qaam Ezecbias Rcx
,
posl Assyriorum profligalionem ia templo celebra , ,
v i t : lcmpluin quippe domus Domini csl : ila at
, ,
praseas psalaius, cui inscriptum est, Psalmus can ,
tici renovalionis domus, eaaaiiet, quaenam verba
. , ,
dicta fiierinl a beato David, si ad eum verba psahni
, rcferamus , aut quaenam verisimile essel dici
debere ab Ecclesia, aui ab ipso Ezecbia. Uuicuique enita coraai potcst accoinmodari. qaod a|t
fpiif David, per se legendum esi, ui aucioris taaiuai nomea exprimat.
VERS.
Exaliabo te, Domine, quoniam suscepisli Q
, , . . Sed quoaam paclo bumilis bomo eum polerit
; " R
exallare, qui eicclsusest? Confilendo aimirum ac \ , predicaado, quod allus issit ac sublimis. Hac ra- ,
Uoae magaiflcare cliara Deam quis dicitur, qai \ , \
magaam illaai esse asseveral, qoemadmodum
. , ,
contra, is Deumbumiliat, ac deprimii, qui liuml ^ ,\
lia ac vilia de eo loquitur. Suscepisli vero, hoc
.
est, sablimasti, atquc allevasii, auxilii uimiram lai manum suppoaens, cam r>eccatorum onere deprea8us jacerem.

Nec delectasli inimico* meos super . Si de beato
David psalmum exponis, per iaimicos, eos ia- \ ,

tellige, qaibus daturum se Deas illius regnam
, *
coaimiaaias fueral per propbeiam Natban; si dc
,

Ecclesia, daemones; si vero de rcge Ezccbia,

'

Assyrios. deleciasii aulem, boc est, Non per, \ , *

misisli ut dtle< larentur adversuin uie.
.
Y E R S . 3 . Domiw Deus meus, clamavi ad te, el
, ,
. 6\
sanasii . Noa sero i a q u i l , mc curasli. Ubi
, , ,
enim confessas esi bealas David delictum saura
,
dicens : Peccavi Domino , sialim ei dictam est a

Nalbaa : Absiulil Dominus peccalum tuum
Ecclesia eltam pari modo quando baplismalis lempore ,
,
Deum iavocat, siatim abluitur a peccaloram plagis :
.
ei beatas Ezecbias eacco indulus, el sapplicans ad
Dourn, coafostim liberatus e$l ab obsidionis plaga.
u

1 1

11 Beg. x i i , 1 3 . " Ibid.

Ul

COMMENT. IN PSALMOS.

342

$ )\* .
VERS. 4. Domme, deduxisii ab inferno ammam
meam. Sive exponas psalimim dc bealo David, sive
pht * \ ,
;. \ $ - deEoclcsia,per infernum intellige tcn.braspeccatt.
, \ . Yel bis verbis inferni destruciionem et animarum
, , liberationem significat. Quod i de Ezcchia, tenebras formidinis. Solet enim formido tonebras
.
gencrare.

Sahasii descendentibus in lacum. Eamdcm

. ilerum aliis vcrbis rcpelii senlenliam, quemadmo
, . dum mos esl iis, qui de accepiis beneficiis gratia*
, aguul. Per lacum vero inevilabile periculum i n , , $ \
lellige. Namqui in lacum aut foveam aul iiiferniini,
\ . quae omnia in profundo terrae eunf, incidit, illinc
evadere non poicst. Salvasii roe , i n q u i l , ab iis
, ,
qui
descendunt in pericotam;
in periculum,* inqaam.

,

r
, . anima?, ei deEcclesia, aul de David inlelligas : sed
, 0, corporale, si de Exechia. Illud autera animadver, , ,
tendunt est, quod q u scquuniur , non omnia bis
.
tribus congrunnt, sed aliqua lanlnmmodo: slc eniin
fere se habent vcrba prophelica.

.
01
VERS. 5. Psallite Domino tancli ejus. Vos, jusli
, , et virtulc praditi. Nam qui bujuamodi non auiH ,
. lamilsi psallant, Domino non pgallunl, nequeeDtm
, potest arbor mala fruclus bonos facerc, nec cor
, .
mortiferum, accaedibus plenum , verba vilae einiltcre.

Et cvnfitemini memorice sanclitalis eju$. El gra. \ (97) , tias agite illtus memoria, quod nostrum scilicct
, ,
meminerb, quorum anlea , ob deltaU , fuerai
.
C oblitue.
" ,
VERS. 6. Quoniam ira in ejus et
. vita in voluntate }*$. Per iram, caaiigationem seti
, . punilioncm fnlelligit; et sensus esiquod castigatio
, in excandescenlia Dei esl; vita vero in ejus volun , tate, boc esi, quod licet, u l juslu, puniat quoties
, , \ excandescit, ut roieericors lamen, aemper cupit ac
, , , vult mtsereri, ila ul alteruro, quod punial, non ita
* , * exjcleclione Dei esse demonstrciur, sed casu quo

dammodo, propter bominum delicta : alterum vero,

,
.

quod vWiflcel, ex natura ejus csse appareal,et vo (98)

lunlarium : qiiemadmodum et alibi per Ezechlelcm
, ~
docel dicens : Non volens volo niortem * ,
sed ut convcrtalur, vivat . Pnrponit eiiam Pro xal ,

phela mocsla jucundis : eo quod dulciora videanlur bona qiue post tristia obveniunl. Similc csl
illud : Ego oceidam vhificabo, percntiam sanabo
u

,
D . Ad demorabiiur fletus ad matttlimim
.
,
lcelUia. Scnsus est, quod poenitenlia de peccatis ,
| . celeremsecum ailducit veniam. Nam qui vcsperc
sua fleveril peccala, mane postmodum summa I x , ,
titia exsuUabil, advenlu nimirum sancti Spiriuis
.
" \ , consolaius. Est el bsec propbetia de apostolis, qui , . , bus post Domiui sepulluram vespere Sabbali flen, \ : - libus, mane, Douiinico die mulieres jucuodum
, \ . illud laetitiac nuniium atluleruni, Dominum resurM

<:!. XVIII, 25.

Deut. xxxu, 39.

Vari lecliones.
(97) S:iibc , Tcl subaudi .

(98) . .

:W

E U T H Y l i l l ZIGAfcENI

rexissc asscveraates. Ezecbias aulem et univcrsiis

populits, vesperc in unum collccli flebanl, cum
borreadas Scnnacherib minas audUseat, timeates
ae jamjam in inimicorum polestatera pmeaiaros :
ct mane summo gaadio affeeii s u n t , iatWligeatea,
qaod ca noda l o i millia boslium fuiasent ab arvgelo Domini inlercmpta. Demorabitur vero , boc
eet, bubitabit.

f*U

\ , (99) , , , ;
,
.
,
\ , .

Y E R * . 7. Ego auUm dixi in abundanlia mea :

wovebor inuccutum. Polest hoc lam Ezecbiac quam
* \ \
beaio David accommodari, qui in icmpore secundae
, , ,
fortun* arbilrali sunl eam slabilem sempcr fata- . ,
ram, ct nunquaro adversam. Per abundantiam enim
,
bonum ac felicem elatum iutelligit, el per laotioneai, seu flucmalionoro, couverstonem a stabiliiate. ^
, \1
VERS. 8. Domine, in voluntate tua prwslitUti de ,

cori meo potentiam, aperiiiti facUm tuamame, et

\
factut sum conturbatui. Ad eosdem possuat ba?c , .
\ \ , "
YOrba perliaerc. Illam , i n q t i i t , polealiam, quam
, \
pulchritudo seu decor meus aaiea babebat: illam
, ,
uiauram ct&rilatet aique excellenliara regni, non
niea ego virtuio, aut meis meriiis, serl te sic vo- \ . teate habebam. Avertisti aulem protectionem tuam
, \
a me, propter existimatioaeaj meam , el staiim in
\
tarbalentlam alqac calauiitates ?ersas sum.
, , .
V E R S . 9. Ad te,Domine, clamabo. Conseculus a
. te tempesii vum auxilium, ad tein futarunVclamabo.
UliCur aalam propbeu seepenamero boc verbo,
, , \ ^, \
quaiulo preccs ex iniimo cmissas corde significal.
.
Et ad Deum meum deprecabor. Eamdem repclil C
) .

scntentiam. \ e l . qood supra a i l , Ad , Domine, ad
. " ,
Palrem dictumesi: etquod aaacail ad Deum meum, , . ad Filium pertincl. llluai autem diem pra?nanliare
'
uiibi videtar bealas David, quo Abealoa filius eum
,
perscculus est, in qua persecuiione Deuai invoca * \
v i t : vel diem illum, quo Ezechias factus est cerlior
,
per Propbelam , quod sequeati die ei moriendtim
\ . , \,
erat, quo audilo, staiiia l>eo pro vita giia supplica\ ,
vit. Clamabo, iaquit, et prccabor sic dicens:
V E R S . 10. Quae utilitas in sanguine meo dum de , icendo in corruptionem? Per sanguinem , propriaia
;

caraem ialelligii, quae saaguiae concreta csi. Qua , . , .
nan, mquit, esl uliliias ia carnc mea , iia aucla
' , , \ atqae ornala, si ad putrefaclionem deventurus saro?
. ' salius esset nunqoaro nalumfuisse. Naturam cniai D ^ . , , \
bainaaam vilipeadtt Propbeia boc Sn loco , quasi
. , ,

mortatem et brevi exsiingaeadam : unde alibi

.
ctiam ail : Bomo vanhati $imiti$ factus est.
Nunquid confabitur tibi pluvis, aut annuniiabit

,

veritatem tuam? Vorba eimilia illis sunt : Pion

;
mortui laudabunt , Domine, neque omnes qjui
, ,
detcendunl in (; ted no$ qui vivimus benedi , ,
)cemu$ Domino *. Fideas eniai ia sumroa Dci pa ^
tiealia ac longanimilate caasam suam justilical
, , *
dtceas : Nunquid pulvis illc, ia queai cgo resol, ;
s

1 1

Psal. CXLIII, 4.

Psal. c x m , 17.

Variro lectiones.
(99) . .

345

COMMENT. I N PSALMOS.

346

, , ; vendus suro, graiia* aliquaitfo l i b i aget ? Noaquid

, (1) * , eliaai* Hle, igaoraales docebit, qaad vere ac verax
. Deus es? vere ~quideai quasi reliqui Dei 'falsi aiai,
Cfiv , \ ' , * \ allcram vcro ju&aa, ac roaadaU laa parficiat.
, .
Meliaa cst igttur u l adhuc preftanli vita fniar, si
ob aallara prWatam roei ipsias raiioneot saliem
atque at vcritatem taam pranlicem.
" , .
, ; ,
. " , ,
' ,
** .

ob iUam vel maxiaie, a l gloriicem le, et laadew,

* ,
. * \ ,
, *
.

gloriaai assecula laudelta; aiserula dico gtoriana,

ob aaxilium a te mibi pra?sti(am. Yel aliler : Per
gloriam, rcealcra, seu intellectum inlelligit, quo
maxime bonoramur, cum ob illum ad iaiagiacm
Dei facti ease dicamur.
non compungar. Pro, iVoa compungar, gymmacbus iaterpreiatus cst, . Ex eo eniia
quod praeccdil, signiilcatum est qnod coasequitur.
Compunclioiiem eaim tacilurnitas comilalur. Yel
aliter : Non compungar, boc esi, Noa amplias pec<?abo t u i ex consequcnli prseeedene atgaificetur. Nam posl peccalum seqaitur compunclioi.
Domim meai, in surculunt confitebor tibi.
Perpetuo,
inquit, tibi gratias agaai, cum bujusr o i f n u u , mquitf u v i ^ i a u a s ^, v u m " j '

V E R S . I I . AudivH Dominxu miterlxs e$t mt*

Pnevidens Propbala adfuiururo gibi diviaam auxilium, illud narrat ut jam prestitum : Aadivil, i a quit, clamorem roeaai, hoc e i t , Admisil oralionem meam. Nara qai non admillualur, audiri aoa
possunt.
. ,
Dominut facius adjuior #* Aadfons mieer , , ^
tus est, et adjuvii me, eripieas a knorle, quee laac
.
impendebal.
" . - ^
Y E R S . 41. ConperUtli plantium meum iti faudhim
\ \ mihi. Plaagare idara eat quod lugere, ac genaa pe .
etusqae percutero. Yerbaai enm pioMfo, aiule
) .
plaga, idem sigalficat, quod ctodo geu ptrcuiio.
[Eamdeiu eaiia elyroologiam serval Grsca diclio.] Coiuaiutavit ilaque luctum ac moerorem aieum i n
Jaeliliam.
Conscidisti taccum nuunt, pracinxUtt Ueti ,

'. Saccus, pceaileaiiae, aique bamiliiaiis aigaaoi

.
, \ erat. Sacco eaim indai eolebanc, et ciaere capui

aspergi, si quando lo nraxiraam alque tneonlola , , \
bilem calamitalem iacidereai, et eeaaanie deawn
* calamitate coasolali, saccum tcindebaat, et beliiiae
, ,
vestibus indaebaatar. Con$cidi$ii ilaque saccum,
. , \ ,
boc e$i, Luclu roe exuiati; vracinxuii , bac
, ,
est, indaiili laetiiiam.
.
V E B S . 13. Ut caniet iibi gioria mea. Ul viia
$
. " !| C

JTol . \ , ,
3
. *,
,
, ,

.
,
*.
,

JJCM t/c*.
As \i ,

. * rap ,
, ^ .

modt alc salute dignum fteceris. Yel aliler : Per lotara hoc prseseae s^culum, graliae semper Deo agit
beatug Datid, per ora, ac labia quortimcunqac
fldeliam, qui illias celeberrimos psalaios Deo canunl.

&,

.
'.
,
). ;
,
, -

In fintm p*almu$ %pu Dawd *

PSALMUS X X X .
Jn fixsm quidem ideo iateripiam eei, quia propbeiia
coaiiaetur q u * ad finem lendiL
aatcia Psalmus ideo dicius est, qaia cammutatio-

Yariee lectiones.
( i ) Add^adum forlasse .

>I7

EUTHYMIIZIGABENI

34S

ncm illam commemorat, quam pasaus est beatus , \ , David post aduUcrium Bersabese, el caedem Uriae,
. ^ *
Exstasiai enim reclitudinia Iransgressionem inler .] , \
pretaniur. Composlius est aalem eo lempore, quo
,
Absalon fllius eum persequebalur. Possumas etiam
\ \
nobis prsesentie psalmi verba accoromodare, si loco
, \
Absalonis el Acbilophebs et aliorum inimicorum,
, * .
daemonem principem, cum illius satellitibus et
miaistris intelligamus, et alia suo significatu simililer capiamue.
. , ,

VERS. 2. Je te Domine, tperati, non confundnr in

. (2) *0
sceculum. Eaaidem babent sen9um baec vcrba,
, ,

qucm et illa : Deus meus, in te tperati, non con .

fundar in twculum; quac exposuiaias ia secnndo
' .
vcrsiculo psalmi x t i v .

, \
In justitia tua libera , et erue me. ladtgnas
oqaidem sam tuo auxilio. Ob luam tamen jusi?- . \ ,
( ,
liaai, qaa iniquos omnes ac parricidas condemnas,
, \ .
libera me. Idem autem esl boc in loco liberare,
, ' , '
qaod eruere, ab inimicorum aimirum insidiis,
, \ .
aut ab ipsa morle.
. \
V E R S . 5. Inclina aa me aurem tuom. De iaclina lione auris dixiaias ia psalmo xvi, ibi : lnclina
, KXiror ,
aurem tuam mihi, et exaudi verba .

.
Acceiera ui eruas me. Noa tantam, inquif, libera

.
me, sed acrelera ut id facias.
, \ .
Esto mihi in Deum prolectorem. Pro, Esto mtlii
.
,
Deas protector. Idiama csi et boc Hebraicae l i a
, \ , gaae. Vel ideo Deum prolectorem dtett, qaia aalea
. \
quidem Deaa illi erai, at nuac in adverftitalum
\ . \ *
tampare noa simpliciter ut Deum illura sibi adcsse
,
poatalat, eed eliara ut proteclorero.
, .
%

Et in domum nfugii, ut salvum facia*. Ut

salves me ia lempore fug confugicnlem ad ic,
taaquam ad pra?sidium aliquod, et ad locum muiiitnm atquc iaexpugaabilem.

,
.
, \
.

V E R S . I. Quoniam fortiludo et refuyium

meum et tu. Quia ulraque bsec quae postulo, (u
o!im mihi praeslitisti. Nam et alias aaxilium mibi
taum praesto adfuisse cxperlus sum.

" , .
\ , ,
\ .

Et propler nomen luum dedncet , enutrits

"
,
. El coafldo, inquil, noa ob meaai virlulem,
. \ , ,
sed propter aomea luura, quia niaiirum vocarie D , ,
niisericors. Dedaces aulem iae ad locum vila?, ab , ,
duceas a periculis. Et enatries me, io angustia
, \ , necessariarum reram conslitalum. Vel propter xo- . " , \
men tuum, circumloqueado dixit, hoc est, pro- , , .
pier le.
V E R S . 5. Educe delaqueo hoc qwm abseon mihi. Per laqueum naac conailium inlellige
ab Acliilopbpl Absaloni dalum. nt sluderel quaalo
ctiiiis alicubi locorum oonchidere beatum David
nade evaderc noa possct. Laqaeus enim dicitur,
quod capial cam, qui ia ipsuai incidcrit. Abscon-

,
.
,
, \,
. , (3)
. ,
* \ .

Varia> lectiones.
() 7.

(5) . , .

350
COMMENT. PSALMOS.
\ deroni aatem com, aoc est, secreto aisposneriint,
vi nimirum latcret. Solenl autcm laquei dam dis.
poni. Yel aliter, per laqneuni, insidias iaieUtge,
nuper a daemone dispoeitas.
Quoniam tu e$ protcctor meut, Domine. Runus
" ? d
, .
soli Deo auiilhim sibt praestitum aactibit, atqtie

lioc partim, t o.cceptonim beneflcioniro graias
, , \
(4) eJ8 stai, pariim ut perpeiuitaie aarmoiiie, Dernn
, magis ac niagis ad misericordiam advocet, dura
aallum se alium ia laatis periculis coadigaum
.
babere adjalorem osiendit.


.
Y E R S . 6. /a manus tua$, Domine, commendo
, spirilum tneam. Poiealiae taa, inquit, aalmam
, \ ^ . * nieam, hoc est me ipsaai, servaadam tradam, cnm
, \ .
ia nallo alio confldam. Per maaus aatem Dci, forlimdinem Hlius iatelligit. Ia manibus eaim potenliam babemas et vires.

, ,
.
Redemisti t, Domine, $ veriiatii. Ssepcnu , mero enim me salvasti, a Goltaib atmirum, a
, \ . \ , Saal, aiqae a muhis aliis pericalis. Yel aliter ,
. praedicit qaod salvandus esset. Et quod ait, 0a*
,
\ , , verilatis. cxpone, boc esi, Oeas veras : a i tradi ' .
dimiis la qaarto versiculo psalmi TXVIII.

VRRS. 7. Oditti omnet obtervantet vanitatrs .

* pervacue. ATerlisli, iaquil, eos omncs qni iaania
, \ ,
observaai consilia, et qaos commissoram ecele ^ , \
ram aon modo noa poenitct, sed ia eis eliam con
, \ |
fidual, quales erant Absaloa, et ejus complicea.
, .
Qiiod*ero ait, , iaiellige pro, iauliliter
ac superflue : eo quod inaniler ac procul a signo
<
suoictu feriaal.
' . \ \
Y E R S . 8. Ego aa/em tn Domino . Noa ia
, .
asnuiis at illi sperant.
,

Exsultabo latabor in mitnxcordia tua. Hac

. " repelilione seatemiae, suinroam delectalioneui ac
? laelitiam demoaslrare T o l u i t , qaae fulera eral. Yel
* illa potest differentiie raiio assignari, qaam iradi* , , dimus ia lerlio Pealmi ix Tersiculo. /a miuricor ' .
dia aatem tua, qaam nimirumfacies erga me. Nam
ob ea quae passas sum, mlsericordia lua me dignom
puto.
"
. Quoniam respexitti humilUalem meam. HumiKias
, aliquando pro ea virtute accipilur quae directe
\ , \ . , opponitar superbiae, aliqaaado autem pro depreg\, , - ] l sione aiqae affliclioae, u l hic. Confido eaim, i n * , qait, qood ad conirilioaem alque ad miseriam

.
meam respexisli, qaaro ab ifs suslineo qai me perseqaualar: OcuU enim Domini
tuptrjuitot.
"

.
Salvasii nwisitatibu* animam nuam. Ecce
, qaod salulem suam jam pradicit, eara narraaa
. "
qaasi jaai pra*stitam, alqae hoc lege prophetise.
\ , * Yel aliier, anliqaa commeraoral beaeficia, el per
, \ ., noccssilates, iniorlunia ac pericula, et per aniaiam
, .
suam, semelipsum intelligU. Accipitur enim saepe * : , . naaiero aaiiaa pro ipso bominc, jaxta qaod legi
, mas in Levitico : Omni* anima qua comederit mor-

349

Variee Iecliones.
\4) . .

SM
,
EUTHYMII ZIGABENI
3^
ticinum aui captum feru *\ el ea qaa eequualar. , , \ xk noxi 6 i , , *
Sicuii criaai aliquando, caro pr# boaiine accipilur,

.
j u x u ilbaJ : Ad le omui* caro veniet **.
Ner conclutisti %ne tti mambtu inimuorum. IIoc

.
er se claruai est.
.
Slaftiif fs tit /oco paJtoeo perfe* attoe. Hoc est, in
"
. '
nropk liberlaie, ab angustia nimirum circumdan, ,
tiuoi ate iaimioorum.
.
V E B S . 40 Misereremei, Domine,quoniam tribulor.

. , /eofiai. \
Hursom ad proposiium refugil solamea, salulem
,
sunm accelerans, ob intensam diviaae misericordi
( cummexnoraliooein.
(
Turbalui est in ira oculut meu$.ln ira lua nimi
.
rum Nam si ob commissa atque errala mea iralus
roihi non fuisses, iu taatam saae auaqaam conci- , .
dissem miseriam. Quapropter turbatue esl oculus \ ,
tncus, ob assiduas lacrymas. Nam quod LXX dixc- ,
~
runt : Turbaim ist, Symmacbus reddidit Caitgwil, .
Anima et venler meus. Aniroa quidcm ob
) . ,
summam moestiliam ei taedium, venter vero qtiod
*\ ,
tibum
non recipcret. Possant baec eliam juxta
aaagogicam gensum intelligi, et oculus quidem
, ,
stimi pro ialellecla, ut diximus in psalmo v i ; et , ,
nniaia pro spe, quao pusillanimes rafrigcrat ; ct ,
venter pro memornliva, nt ita dkam, illa aninue
,
parle, in qua ralionatis cibus rceondilar.
V E R S . I I . Quia defecit dolore vita , anni
"
, xal
mei in gemitibus. communi gensu sumcnda stint .
' , 'JRlAfverba il!a : Muercre me\, Domine, quia pne nimio
, , , \,
dolore defccil viia mea, el prae acerbis geaiiiibtis, C , \
anni mei, boc est, dies v i l a meae defeceruiit. Idcm
, ;
cnim signiflcal vUa , quod, anni mei. Idloma
* .
cst eiiam pcculiare apud sacraro Scripluram,
\ ,
quo quts in sumn.o dolore conslUulus, appellare
,

semorltiutn soleat, propter inbecillitaiem vidclicet
viiium corporis.
*vfirma:a est tit paupertate (ortitudo mea. Propter pauperlnicm bic, incdiam et jcjunium 111
telligit, quod cx ipsa cliam bistoria couspici polesl.

.
\
.

Ei ossa mea conturbata tunt. Mola sunt a fortiUi .

diiie, et solkliUlo ilta, quam babebam, noa valen- * , .

iia ampliua, ut awiea, me suaiinere. ForiUudo .
- ctiam pro virililale aaima? accipitar, juxla quod D *
per paupertatem, bic eam intelligcs, qttam quis , ^ .
palilur l u m derelinquiiur a Deo, etper oesa, solidas
aique C O A S U B U S cogltaliones.
VERS. 12 Sitprn omnes inimieot meot factus tum
opprobttotu. Exprobrant enim mibi omnte, atquc
olificitini ignaviam, velnti qnS ob propria pcccata
adfugerim ae viclus aiai

. ,
, , \
.

El vicinh meh valde. lpsis ctiam g(*nlibus rc*

gni mel Hnilimis, )n summo opprobrio babilus
aitm, qnae cum anlca felicitntlbus incis inviderenl,
modo infortunium, ac calamiintcm mcani vebemcnlcr mflii cxprobrant.

. \
,
.

, T

Lcvil. xvu, 15

, e

Psal. LXIV, 3.

3&3

COMMENT. P S A L M O S .

854

. ;
limor, aof *. Varentar eafo na ob i a HiiHarHfticm, alque amicitiam qua mecuia coajva^
JI 5 i i .
eti stini, perictitam aHqaod sutliacant.
V E W . 45. Qui wataaat m, foras fuftrurt m*.
O/ , * . 'C a n w s i suni a aie, inquil, ne tuspicioiiefli ali~
, , \ ,
qaam injicerent, se milii adbaerere. llliac quippe
^ .
immiaere Is pcricalunt poterat.

.
Oblivhni dniut $um, feaoaam atorfaas, corde.
; , , corde, inqtrit, amteoruai meonini oblivioal da, , . lus snm : hoc est mei obHti aant, yelail kominis
" , , , jaai mortai sunl. Ob inevitabikm enim inferiiuai
pro mortuo eiistiaiatns am, v t i
pacto, quo
.
inoriuus quis fn oblivioiiem projicitur, el cge obliviani daiua sura : vereuUbus niaiiriua aoiicis
uieis, ne in adversariorant meorum eusprciooem veaireat.
.. "
Faclut $um quati vat tum. Qvemadmodatn
, , - utilc esse videiar oraae tae, eea
iastrtimenttim,
vov , , .
donec inlegrum ac ialvtim est, et conlra iautile
efliciiur alqtio e memoria hoininum labitur, si deperdilum eit, ita etiam de roe dici poiest
"
,

*v*Ud0er. , 'cov, \ ,
\ ,
.

" ,
.

, *
,
. ' ' ,
. , .

, .
, , .
,\ .

" .
\ , , * ,
' . 01
, \ \ ,
\ ; ,
: * . ,

, , ,
.
* , .

, ,
. \ , \
.

V E R S . 14. Quoniam audhi *%%\ mvho"

rum habitantium in circuitu. Hoc in luco eliam a
comaiuui seasu siunendum est verbum, Miterere.
Quia propriis auribus, inquil, vUuperari uic a
nniltia audivi, alqueinier cxteros a Seaici, qui
Cugieateai me Absaloais insidias conviciis el calaaiaiia iasecutas esl.
Dum convenirent iimul advenum nu, accipere
animam mtam eonciUati sunt. laiaiici mei ia anum
adveraum roe coagregati consilium inieraai, u i
aaimam meaai auferreat a corpore. Nain qaod
a i t / n me, iaielligeadum est, Iu corpus meuai. Uoc
aulem dicil de conailio iuggeslo ab Acbitopbel.
Hcsciebat eaim oaiaia beatus David a Sadocb, atC que ab Abialbar sacerdotibus, ui Icgiuius ia libris
Krgum.
\ E B S . 15. Etfo autem in le, Domine, sperati. Illi
quidem, inquit, huc paclo se babcnt, ego vero in
le uao confido.
Dixi: Tu es Deu$ meus. Qui mihi scilicct, robar
ac polealiam praesias; ita eaiai sibi vatt boc in tocq
dictro ilia , : veruin l u , ai libet, iaquil, oninia
qiia? ad ine pertiaeut dispeasato.
T E R S . 1 6 . / n manibui tuis sorles mea*. Sortcs
meae, morlis aimirum el viiac niese; vcl sortes, secundae, atqae adversx foriaaa*. IIc eaiin oiania,
ia polelcsiate tua sunl. Per manus etiani poteslalem ialeliigere debemns: Domimts enim mortificat
^el vivifical, hutnitial et ".
Quamobreiu le
volenlc, aut viclor vivain, aut viclus moriar.
Libera manu inimicorum meorum, pertequentibui . Novi quod ta noa vis aiortem ^
aieam, et qaod a laaio faciaorc abborres a i
occidar a filio. Filius eniai meus eat qui mortcni
laibi inferre conalar. Sxviliam pr?eicrea inimicoruai suorum in boc vel maxiroe osiendil, duai

saiia uon fuiasc cis sigaiflcat, quod ipsum rcgao expulissent, sed
quebanlur.

I R i f . f 6 7.
9

addit qaod fugienieffl eliam perae-

E U T H Y M I I ZIGABENl

S5S

356

Oitende faciem tuam super tervum

* , .
iuum. Ottende, boc csl, Convcrle. Avenere . ,
quippe eaia videris, quolies ob peccaia mea cessas , ,
milii opem ferre. Per faciem aalem Dei, illiua v U i - (5) . ,
\ .
tatioaem atque castodiaiu, seueliam benovoleatiam
ialelbgit.
. * ,
Salvutn me fac in mitericordia tua. Si non
propler ine, saltem ob misericurdiam tuam. De .
\.
tc enim dixisti in libroLevilici: Ego misericors sum. ,
,
,

Y E R S . 18. Dvmine, non confundar, qvoniam tn.

*

vocavi te. Simile est quod legnnus psalino x x u i :

,
.
Non confundar, quoniam speravi in .
V E R S . 17.

Confundantur impii et descendant in infernum.

Acbiiopbelem impiuni appellai, vcluii qui legem de . ,
,
parricidio non est veriius, dum ftiiuui irrilavil
adversus patrem, atqae insurgere in eum ^ 16 . ,
0 ,
fecit. Aliqui autem dicual, verba baec formam
quidem iaiprecalioais babere, scd viia tenere * . \
propbeliae, alque praedici ea quae passurus erat , \
, \ , .
Acbiiophel, qui surama referlus confusione, quod
consilium Cliusl suo praepositum fuissel, laqueo
suspeasus seipsum imcremil. Mulliplicibus vcro * ,
\erbis bealus David, adversas inimicos se inipu- , \, ,
'
, ,
gnantcs divinam advocat indignaiionem : primum
ca raiioae, ul casligaii meliores redderenlur : ^ ' ,
Percule enira, inquii, argentum reprobum, el pur- \ * ,
gabiiur * ; aecuado, ut in bac vila lurmeiilis \, ( ,
* , \
affecli, in fulura ab xiernis poenis liberenlur ;
* , \
leruo, ut posteri boc pactu moderaiiores ficrent;
sceleslus enimvidens sibi similem caedi, cruditur; Q , quarlo, ul praesens vlla ab bujusmodi pesiilenli
, ,
viiio liberetur; quinlo, ne alii addanlur: cernentee

.
iiimirum ac verili plagas illis illalas; sexto, ne quis illud dicere possit: Non e$t salu$ illi in Deo
ejut .
1

4 1

Y E R S . 1 9 . Muta fiant labia dolosa quce loquuntur

conlra juslum iniquilalet in tuperbia despectione.
Per labia dolosa Acbitophelis labia intelligil, veluti qtiae aniiqaum dolumeo usque occullaveranl,
et qaae muta facta sunl qaia paalo post enectus
csl. iJastaia aulem seipsum appellal,} eo quod
nec Absalonem injuria unquaai affeceral, nec
Achitopbelem, aul alium ex eoram sociis. Per
iaiquiialeai vero, eorum consilium inlelligil, quo
filium adversus palreai irritabaal. hi superbia
etiam addil, qaia jactabal Acbiiopbel nocle illa
scse impelaai faclurum alqae interemplurum Da- D
viil, ul babelur in libris Reguin. i a detpeclione
simUiler, quia opprobrio ac conluuielia eaia affeceral.
Y E R S . 20. Quam magna mullitudo bonilalis tuce,
Domine, quam abtcondisli timetitibut le! Quam
taagaa, pro, valde aiagaa: pbilosopbatar aulem
propbeia, modo longauimilatem Dei, modo vindictaro adiairaag, alqae ait, quod valde ampla e l
3

Peal. , 7 .

"AXaXa , ,

.
,
, ,
\ ,
. ,
, ,
. , *
, .
, *
(6) ,
, :.

, \ .

,
. ,
\ , . \
, , ,
' , %

" Psai. , 5 .

Vari lecliones.
(5) . .

(6) Mallem .

357

COMMENT. IN PSALMOS.-

3.\

, , divina benigaitas, qaain taraea ad lempui abscond i l servie suis, ut illoiam paiieaiiam exerceal,
iv .
dum diatius diffcri illis prsesto esae.
'
,

Perficiiti iit qui sperant in , in con$pectu filio .

, \ Tum homimtm. lmplesli ac manifeaiam fecisli boai \ \, Ulem laam, iie qui in te speraut : quaadoquidem
; , , notaia eis facere volaisti, quod libi gralos viroa
\ aon deseris. t quod ail : Filiorum hqminum,
, ' * .
inlellige, at declaravimas ia leriio versiculo quarli
Psalaii.

V E R S . 2 1 . Abscondet eot in abscotidito faciei tuar.

.
Yaria auxilioram Dei geaera commemoral, et
, ; - quomodo limemes eam a quocuaqua liberat
* , ,
pericnlo. Nain si ab inimicis, iaquit, exqiiiraaiur,
' ,
,

* ta
faciei laa,, "~
boc
*
r
*
abscondes
~ , eos ia
abscondito
-

, - est, in abscondilo loco lao. Est eaim quaedaro
, \ , .
circumlacutio.

^
hominum eos in iabema
.
culo. l n perturbatioaie geu coniealioais lerapore,
, , la proieges eos, inqait, in laberaaculo proleclio .
nis tuoe. Vel la tabernaculi iasiar eos proleges.
conlradictione Hnguarum. coairoaai aeasu

.
' , saraendum est verbum protege*. contradictione
- aaiem liagaarum, boc esf, a coatradk-tione popali. Per linguam eaim iptos loqueates, el per
* , .
conlradiclionem, aubditorum iaobedienliam inlelligit.

,

V E R S . 2 2 . Benedicius Dominns, quoniammirificavit
.

mitericordiam suam in chilate munitionii. Per
, . C munilionem, seu (at magis sonat Graeca dictio
*\ , ; ,
) per ambitum, roceaia civitaiis ialelligit ;
\
ande civilalem ntuaitioais seti auibilas, civitalcra
* ;
appellat aicenibus circuaidatam. Laudandus, i n ; , .
q a i l , aiaxiaie Deas est, qai inisericordiam suam
in me aoiam omaibas, atque admirabilera fecit, ila u l civilas beae munita appeUari possim ; eo
quod propier summam in me Dei custodiara, iaexpaguabilis sam, iastar civitaiis bene niuniiae.
* */>Y E R S . 2 3 . Ego autem dixi in exttasi : Proje . ctus $um (acU ocuiorum luorum. Per exslaeim, ut
, , euperius diximus, Iransgressionein atque avereio ", \, nem ialelligit, a recta via maadatorum Dei. Eo,
iuqait, leaipore, qao deliqui , adulteriuni illud et
, \ ,
caedem coauuiltcas, ac dciade ad pocaileniiaai
^ .
coavcrsus saai, dixi me deinceps projeclatii esse a
prscseuiia, ei conspeclu protectionis itise.

exauditli

,
. D dum clumanm ad . Ob poenitcnliam et coalrilio , nem meaai exaudisti aie claaiantem ad le. Gotift, . , debam eaim, quod auxilium milii esaes prse\ .
slaturus.
Y E R S . 2 4 . Dominum, omnet sancti ejus.

,
Diviaaro propheia schiieas aaxilium, saacios alios
. (7) 0,
et virtate praedilos exborlalur, ut diliganl Doiai ,
n u m , neque boc simpliciter, sed ex lolo corde.
, , '
Qaod ex sequenlibus significavil, dicene:
,
Quoniam veritaiet exquiril Dominus. Yeras scili*
"$
.
^ ;.
cei dilectioaes aique ex corde.

Vari lcctiones.
(7) f<7\ '^

359

364

EUTHYMII ZTGABENf

Et retribuU ii$ qui mbmdanUr f*ciunt$nperbiam.

.
, icpoUoc, at prsedlxinias, propter Acbilopbelera dtclinn
. \ ,
cs(. Cum iis igitur qui siaipliciter superbi sunt,
' ,
DeaHnas longaaknia eei : cum ile vero qui nimii
suni in eo vitio, condigaa [aec aero] delictis .
retribait sappiicia.
$

,
Y E R S . 25. Viriliter ayite, et fortificettir eor

.
ve$trum omne* qui tptratis in Domino. Adjuvabit
, .
procul dubio Doroinus vos, et non despiciet. Nam
qui in illura confidaat, non confunduntur. Con- ' , .
sona aulem baec sunt iie q u * babenlur i n fine "' .
Psalroi xxvi.

.
P$almus ip$i David inlelligeutke.
'.
PSALMUS X X I I .
\
InUlHgeuliat iaacribilur, vel, quia Bwlla erat
%

Propbcla alenus iatelligenlia, quando hunc psal-

,
muin composuit ; vei, quia ob proftmdiasimoa .
.

psaliui seneas, lectori amlta opus est inteliigeniia : ,

vel, quia lecioren erudil atqua ioielligaalen red* \

dit. Admonel qaippe euiu dicens : fxeri
, ,
$icut equus el mulu$ quibu$ non e$t intelUctus.
.
Coascripsil eiiaui bealue David bunc paaluiam
, .
poai couiiaaasuai adulierium et caedeia : ob qaffi
tucn ia varias inddissei calaaaiiaiee, varios eitam psalmos coascrjpsU, Ula dtfplorane peccaU. ClBis
etiam crh bic p&alraae, si juxta aaagogicuua &tn8am ialelligaiar
Y E R S . i . Beaii quorum remiuai $unt iniquitaie*,

al

.

et quorum tecta sunl peccaia. Caai posi commissa
a se deiicia, malios periuleril hbores, bealos aaoc ,
Hlos Core dictl, qtiibus abeque ulto labore coati- ,
gerii, prapria abluere peccaia : illos aimirum ai- . '
y

gniScaas, qai lavacno baplisuaalw boc fueria* re* Q , *

mjssioais doaam coasecali; el qnia ex iis alii ex
, ,
geaiibus fwluri eranl, alii ex tircumcisione, i a i * , \ ,
qailales qaidem qaae Gneca diciioaa boc
" , & ,
cst exlegeg eraat, de gealilibue dicU qui o n a i proreus carebaat lege; peccala varo de Judaeie, qai eub
lege eraui. Peccalura eaim aeglectas e t i , aat conlcmptu legis.
Y E R S . 2. Beatus vir cui non ttpiilar<rii Dominut
>, ob

p^ccaium. Cui ea ralioae peccalain noa aecrspterU, .

l l , ,
quod regenerationie l a m r a m ablatum |am, pe*
nilus deleium &it. Peecatum iadifferenter posuit pro . calpa. Quidam aalem ideia airaqae aigaificare coa. ^, ,
itindenics praocedealia dicla iodiflerenler capiuai.


.
Nec eti in eius . Ncc posl bapiisoaa
.
mealitus est, aat vioiavii paeia, qux cum Beo
babet. Dulum enim bic pro aieadacio inlelligere , .

debemas. Prouietur eaiia is, qui baptizaiur, operibus daemonum renaaiiare, et Gbriali mandatia ,
adjuagere.
" . \ V E R S . 3. Quoniam tacui. Beaii isii suai, cgorero
*
plangeado faligatus silui.
lnveurata sunt oua , dum clamarem die.

Ilaec fuil silcntii causa. Per ossa aaiem vircs suas .
inlelligii; osaa eaira corpus tualiaent, atabilem
, *.
redduat. lnvturata atileui JMr, hac est inArmala . ,
ac debililaU. Nam qaod aatiquttm est, debiiius fil.
, , . , ludrmaue, iaqait, suaivires mcm. Tota vero die
, . " ,

dicit pro, Semper, atque assidue. Qaotics eaiui ia

, . lenialioues iacidebai, loiics suuui lngebat ^occa , ,
luai, quasi oainis illinc vilsc susc inxqualitas d< flu .
r

361

COMMENT. IN PSALMOS.

362

xal \ , xisset; et quia pro delielo caedis et adallerii mora

illum in pceaam manebat, roorlem quidem pro ,
phcta Nalban ei remisit, quaado proprium pecca ,

lum suum ingenuc confesstis est; duistc enim

. \ \ \
illum ei legiinus : Non ^ domeslicae la ,
men catamitates ei corominalue cst : in quat
.
modo cuin se cernercl incidissc, flebat ac laaiea
tabalur.
"

*
V E R S . 4. Quoniam ae nocte gravata eit

* * \ rne manu tua. H;cc est rarsaia clamoria caasa.

, * \ Manum aaiem bic ponit pro puaieadi polenlia.
* , \ , *
Mami eaim castigare solemus, quae gravala eei, boc
\ , \ , .
est graviler delata. Die vero ac nocte, dixtl pro,
pcrpetao.

&

Contersus sum in miuriam dum configitur miltl

. " , \
spina. Peccataai spiaam appellat, veluti noa iule , , \ rias, scd cxlcrius penclrando adnalum, et velali
\ . ,
puageas ac doloreia inferens. Iafixa mibi igtiur
.
bac spiaa peccali, omnia quae secuada aiibi oliin
eraat ac prospera, conversa stiai ia miseriam.
,

V E R S . 5. Jniquitalem meam eognitam libi feci,

. " ,
peccatum meum uon abtcottdn Ne obmuruiurare
, \
Propbeta adversas Oeum videalur, scrmoaem nui . (8) '
tat, et eipoait quomoda misericordiain a Oeo coa, seculus s t. Daro Naibaa, iaquit, sub alia persoaa
, OJ , , \,
delictum meum raibi narraas confiuxisset, ac dein , .
cops addidisset : Tu es de qao hacc dictintar, indi ,

cavi slatim ego deKctam mcam, nec aegavi. l n i , \ quitaleai aatero eam intelliges, quara ei peccalum
.
, appellavii.
Elita* '
' '
Dixi: Annunliabo advertutn iujuiliiiam tneam
. ,
Domino. Cogaosccas me condemnationem evitare
* . noa posse, dixi inlra nic ipsam id quod eraai
, ; .
factaras : et sialiin coafeesus sam diceas : Peccavi
Domino.
.
Eitu remisiiti impielatem cordit mei. Per Nalban
,
sciliccl propbctam diceatem : El Dotninus abttxt.t
.

luum
. Cordis autem inipietatem ideo
, " peccatam appellal, qaia ia corde euo nullas veri \ . tus faerai leges a Deo latas de bomicldio, aul de
, \ , .
adaherio. Remisisii aatem, boc est, peperciati.
, ^ - Aliqai dabitaai, quouiodo si remissuro ei faerai
* peccalum, gravatam postmodam esse dicat super
, , \
se aiaaum Dei. diciaius, qaod poslqaam bealug
, Q David causam illam a propheta Nalbaa caaOclain
xa\ (9) xa\ recle iniellexisset, et seip&um, quod deliqiissci
* , aon morlis taaiam, sed noxae etiam reum eeeo j u \ dicassei; mors qaideai ei slatim retuissa eei, ob
, , promplain alqae bumilem cordis confcssionem,
, ? \ damnum vero ab eo exaclam est, per subsecuta
, ^ , \ - calamiiaics, juxia propriam eealcniiam, ae tam
.
ccleriti.T, aique ia Iqtam liberalas, lanlum racintts
ac lanluin beaeQcium oblivioni facilius aiandarei,
ct nnsiis ia eadeia iacideret delicla.


Y E R S . G. Pro hac orabit ad te omnis sanctx* in
;

4 1

11 Reg. , 13.

Variffi lectiones.
^8) . .
(9) Malleoi \, ^ :, u i habel alius codex.
PATROL.

GR. C X X V U I ;

12

36.)

EUTHYMIIZIGABENI

364

uiupore opporluno. Pro bac, bec c$4, Ab hac i n i - .

vjrp /rqc ,
quiUte mihi reujissa, pius ac religipsus vir qaili ; , bei ipsiincius rogabii le. Ubl euim iaaotuejrit re , ,,
mis&um aiibj fuissc peiialaio, siatiro, u i confessus
, *
saiu, ianiabqnlar me deinceps pii omnes iu lem \ , \
pore pa3aii*aii&.*)Jqc euim pocnjlentiae tempug,
*
. " ,
qu&ai jdoaetioi ac commodupi, Qpportunuiu leiu*
, ,
pus appcllavit. Eriiquc baec remissto eiemplum
, \
oaiaibas poeniientibus : quos ideo vocavit sanctos,
, $ quia iaipij atque omuino perdiii ii saat, quos nulja
.
duci coiitingii pqeniienlia. Possnimi^ et alilcr d i cere, quod iradaiur propbef.ia de Jidplibus, qui lerapore opporluno, boc est post pr^icaiipneni
Kvangclii, dum eos beati D^vid psalmos canunt, qui illius peccala commemorant, prq eQrum reipis*
sione ad Deum quodammodo orare videnlur>
Vermntanuti in diluvio aquaruw muflqrum qd


eum qpprqx\mqbuni. Diciio verumtamen boc in
. , loeo pro opa)ativa <onjaiilione sumenda csl, u l , fvag , \
sil eusj|8 : quod el ' nnduljone tetiiationum
, , , '(pcr aqaa* eniw bpc iu |oco lenialiones ac cala- ,
itiilales ialelligeadae sqnt, queqiadmudum el a l i b i : ,
Uhera me 4e aquii tnar\$), quod ip bujusaiodi, ia- \ .
qaaia, apdaiione, nullap aqux ad euu) approxima \ . * \ baal, qai sic coniessus faeril, el cai bac raiione , * ,
remissa fuerinl pcccaia. Approxiaiare aateni, sea ' ,
appropiuquarc, bqc in loco ideai est quod aitin- \ , \ $
gcre el laidere. Ycl p$r diluviuin baptisnia inlel- (5 lige, qaod in aquis i|t, el peccaia abluit. Aquas
. , \,
verp bapusmali* uialtas aptppUal, poqsideraia po- ,
liua qaajilate ac poteulia Sp|fi|ifs, quaui uada- \ vat.
riim quaniilale; qtio pacto dicere solemus vea
lam maliaai, hoc eit, valjdi;ia. Orabil igitpr, inqait, ad le, verun? ia bapiismo ad eam noa
approximabunl peccala; illinc piiaifiioi deroersa ac delata,
VERS. 7 . Tu refugium meum tribulatioM quax G
circumdedit . Ab bac etcpiai ad le copfagio,
. ^ , $
laaquam ad gaadiam et l&tiliam.
.
Exiullotio
n\ta circumdanlib*s .
,

Opporlaaa e$( h;ec inyocalip. , Deus, inquit,

. * *0
qui e# gaudium , eripe ina a tenlalioaibus,
, ^(
qoibus qaadaaiaiodo circuaid.Uus deiineor, seq
, : , \
visibiles aea eliam ipyisibiles iuimicoa iiUeiliga^. .
| UiapiaJma.]
VERS, 8. Intelleclum tibi daba, et $iwul accedam
in m kac gratfieris. Piapsalaia. hoc ia locp . . niaialiQiiem iudjcat caa$cqaeaiia? eeriponis. Yerba
* ,
eaioa qusp aequunlur ex persona Dei proferenda
, ; unt, respoadeniis at) Propbetam, cai soli auditus
, ,
c s l : Ego 4^ prudcutem Taciapi, a,d bpc, inimi ;, \
corpiu superioi eyadas, et ^iiuul lecmp v^niam ia ^ * , *
boc iiiaere, quo ad belluin acciageris. cnim
'..
idm soi^ai, quod , gradior. ludiflerens aulein
e>l boc qqoque k>,co coasirqclio.

.
Firmabo wper {* oculot . Noa simpliciicr,
inquit, ego te aspiciao}, sed coasianier aique i a - , ,
, \ '
desinenler te obserya,bo : eorum iaslar qui ia bello
alicujus curnm suscipiunt, et oculos ia cuin flr- .
mant, ai periclilanli subveniaal ac praeslo adsinl. ,
, Alibi saepe duiiutis, qaod Scriptura ab bumanis
.
afff.ciibas, aal uioribas saepcnumero diviaas aclioaes
describil, aaditoraia iinbccillilati coadcsccndcns.
%

365

COMMENT. I N PSALMOS.

366

Af^ , VtRS. 9. Notite fieri nicut equut it mxlxt, i,i

.
qmibus esl intetlectxt. Admoatl noe bcataa
, Mfj David e i iis qua? ipse passus esl : Nolile, inquit,
, , ,
aaiore mulierum furere, veluti iafrenas eqtii, iwc
, \ ad vinulcm infrucluosi ( k r i , ut muli. l l l i , qukl
, , \ .
bouum, aul quid uialum [quid boaeslara, aui qaid
lurpe sit] ignorant: quia raiione, u l vos, donali non aunl. [Equi praUerea hinniunt ad voluptates*
cl imili semina virlutis nulla concipiuni IIPC fructum aliquem prodacanl: et boc partin qaidt m
nialUia; causa qua imbuti s u n l , panim vero inerlia, qaam ad exerceadas virtulee prae sa
frrunl.]
camo freno maxillat eorum eontirin*s, qui
xai

non ai>proxlmant ad (. Cum equi ac muli a>:miae, .

\ , ,
rit, non teioere perstans in Iranslatioat, freuum

addil : el contra eos imprecalar, qoi irralionabi . ", ,
lium bujiismodi a n i n a l i o n inslar procul absent a
,
Deo. Aagas, inquit, domesque, ac preaiaa eorum
* . ,
hominum maxillas, qui per viriutuin seatitam ad
, * ,
le propius non accedunt. Gamus, ei frenuin, idetn
. * stint, et [juxU Graecarum diclionam etyaiologtaai]
.
aHerum sic dicilur, quod in os miliaiur. Per ire~
, .
num eliara illa potcel didcipliaa iatelligi, quam
, , "
temationes doceat. maxillis auteai lotuin bomi. ,

neai signittcaj, veluli a parie toiain. Gonirabujaa ,

cemodi fgiliir hoaiiaea ideo Propbeta knprecatar,
.
aaia posl sai exeaiplom iaexcusabilc esse eos ceus i . Alii etiam dlcunl verbara, angat, optativi qaidtm modi esse, eed ia boe loco accipi debere pro
fuiuro.
UoXXal al . ,
, , , \ *
.

.

, ;.

V E R * . 1 0 . Mulla ptctatow. Hoc, inqvh,

dico, cognoscens weo cxeinplo, quod m u l l s casiigaliones peccatorem maneut.
Speranlem autem in Bomixo mittricordfa circmmdabit. Qaod si qais posl flagella cor saaai ao apeai
saaai
a4 Beuai coavertat, is aataioo caiaai
nHfericordiam consequelur.
& , ,
C
VERS. 11. L*Um\xi in Dominum et txtnliaU,
, , . juiti, gloriamini, omnes corde. Cam ia superioribus iaHrmos oraaes admomierit, naac for*
',
tiores eiiam exhorialar, quoa iaeo jusloe
\ ,
qaod jusle vivaol, ti rectoa ob viiae rectiludiueai.
\ , , \ ,
Laitamiai, iaquil, fxsaltate, ct gloriamini, non de
. , veslris virlalibas : iaHraiae eaita saat, aisi coaser, \ , , \
Tcntur a Deo : ged in ipso Donuao, qai adjaval ac
,
prolegii vos. Nam el ego oVtrn in virtule confldeaa,
* * \ \
laps<is sum. Diflerct tiam aaicia lasiiiiseei exsulla ^, .
lionis praediximua c i n a fiaeoi exposUionis psaltui
\ i i i t , laurelsi asrpeuaaioro iueui #que sigailkant.
quod a i i , ttt [}ominum, indifiereas es| coastru , *
rtio pro, ia Boaiiao.
, , \, \
, * . ^ P*almn$ David, $ine intcripOoM apud Uehfgtos.
PSALMUS X X X I I .
AIT
Apnd llebrseos bic psalmus caret iasciip ionc, et
v4poc * . "
videlar milii coaliaere periiaeatia ad lempaia
,
rcgis Ezecbtae, atque exlioriari sanctos ac proboi
,
viros, at Deaua laudeal, quod Assyrios iavisibililor
. * futv ]destraxerit: laaielsi possil eliam uobis omaibus
.
accoiaiaodari.
VERS. 1. Exsultate, justi, in Domino. Qaid sit
', , .
cxsaltatia jam prxdixiaias. Per jastos aulero bic
, *
virlute praedilos viros inlelHgil, quos nulla alia iD
, \ \ , \
e cxsullare jabc, quaai ia Chrislo, qui solut et

vtre

voctt,

367

FUTHYMII ZIGABENI

363

vere adjuval ci vitiloriaai prftalat. Ncque enim aul * , ,

forlitudo, aal excrcilus, aul divitiae, aul moenia
;, , ,
aliquid tunc illis profuerunt.
.

Rectos decet laudutio. Per exsullatioaeai enim
laudationcm sigaificavii. Nam qui aliqua in re ex-. , \ *
, ! . \ sultat, Ofsniiio eam laudal: ei quia solis viris
\ ,
virltiie pradiiis exsullationcm liujusmodi ac lau \ , ,
daiionem apposuit, caasaro slaiiin addidit dicens,
. , \,
quod eos praeoipae decet ut Deam laudeat, qai
* , \
recte ac duce ipsa vivant virlute. Neque eniro, ul
*
alibi dicilur, forroosa esi laua in ore peccatoris,
; .
aec pes obtorlas recto congruii calceamenio : rc , , xat
ctas auiem esl Domiuus Deus nosten, el reciiiudh
.
nes vidii vultus ejus. Couira vero diabolus ubliquug
ac lortuosus est, ut serpeas : atque ideo sai similibas dclcctatur.

, Vaas. 2. Confitemini Domino in cithara, in p$al .

terio decem chordarum psalliie ei. Anliquis lex crat
ut Devm laadareatin ciibara ci ia psaherio aiqae , , \ ,
, ia aliis musicts instruaienlis, queuiadaiodaai ia
; ,
Prooemio operis tFadidimas, doccnics qaamnam
differcaiiaia babeat psalteriam ad alta mu&ica i o - \
siraaieala. Juxia anagogein per cilbaram, qaa? i n - . , .
ferne pulsaiur, ipsaai possumus corpus inleUigere, ,
qaia [ a l iaqail luagnus Dasilius] ia ciibara alque . \ ,
\
ia lyra x$ inferius resonal ad plectrum. Gonfileuiw
ni igitur Doaiiao, boc cst, Grnlias ei agile, vos n i - . , .
aiirum, qaicuaque ab ialelJeciaalis Assyrii obsidio- ,
^ ,
ne admirande liberali cstis : el primam quideni
, , , , \
ipso corpore, jejunaado, fleado, buaii cubando,
, psalleado etiaai, boc csl, caaeado : si qua praeler
. *
ea alia saat dona, que ad morialent perliaeat
virtulem, et quibus agi possaat gralix Deo, baec *
oamia Deo offerle. Per psalteriam aulem intcllecius ,
sigaificaiur ; quia qaeaiadiaodam in Psallerio ,
vot \ decem cbordae inlendunlur, qua? soai, seu vocura
causas superue babeat, at alibi diximus, i.a intel- * , , leclui naslro decein adjaceat legalia pracepla ,
. \ \
stipernc nobia a Deo [ u l iia dicam] insoaata : quae
, \ :,
qai obgcrvaveril, per illorum symphoaiaa, alque
.
coaceatas spirilualcm atque inlelleciaalem canliun
r

Dca caaei. ciibara igitur accedile ad psallerium, et per conlemplandi virlutem psallite cuai intelligeatia qaaecaaqae caaitis.
Y E R S . 3. Cantate Domino canticum novum. Jnxla
", .

hisloriae eeasuin, novaia caaticum dicit, veluli
\ * de receati ac naper composilam, ob admiraadani D , ^,
niaiiraai Dei opus qao a tain grandi faeraat Assy ot .
riornm obsidioae liberati; juxia aaagogen vcro,
.
Curislianorum caniusinielligit, quoscaaque scilicci fideles composucrual, qui aovi $ual comparalione
aatiqaoram maadatoram
.

Bene psallite ei in \{.

Vociferaiio esl
, iagemiaata mililum vox, qa$ adversus hoslcs au *
daciam prestat. Per.bujusmodi vero vociferatio ^ , , , $
nem confldere aos aduionel, dicens: Psallite jubi, ,
laati voce ac fiduciam prarslaatc, postquam bostes
. , \ ,
omnes lerriii alquc ia fngani convirei sunl. Quod
, .
vcro ail, Bene psallite, idem est quod, sublimiter,
B C J egregic, aique cx tola aaiiaa.
"

V E R S . 4. Quia rectum e$t verbum Domini, ei

369

COMMENT. PSALM05.

30

. * ; omnia opera eju$ in fide. Reclus esl, inqatl, gerato

,
Domini, quem perlgaiam propbetam dte dissolvenda
. \ obgidioae sigaificavit. Ecce enim qttod opcra qaae
' ,
Dominus conira Assyrios fecit, fldem prssiant ei
. " \,
confinuanl illius sennonem. Vel alher, omnia in
,
aniversum opera Domini in fide esse dicunltir,
* , * , qtiia quoacunque ea cernentes inoveni ad fidem, tit
,
crcdant in opificem ac creatorem Deum. Nam [ u i
* ,
alia omnia omiuam] nonpe vel unicus apis acn , : leus, qui fistulae in morem factaa est, ila ut pcr
. " ,
eutn [lamelgi alioquin lenuissimus eat*] apig ve ,
nemim effandal, abumle doccre nog possit, quod
, .
non fortuilo, ant ex eese, ged qaod divina vi tania
\,
tenuitas fuerit concavala? El aliler: RccUrni eai

Navi Testametili ac Salvatoris noglri vcrbum, nibil
, \ ^ . " \ ^ obliqaum, nitiil obscurum habeng, u l Vetos tcx.
, , , \
Praelerea et quaptuaqtie opera olira iecit Domina*,
* )- <Ui}- dum convcrsaretur hi carne, fidefem reddaat cjas
. \ ,
gerwonem, dnm gibi coitsona gunt; el aliig cre* , (10) .
denda, utpote vera et quibus contradici non posgil. Vclaliler, pcr Yerbum Ipse Filius inlelligendus, el via aon errang, ac verilag. Ego enim mm
fnqiiit, via et verilas *.
Otnnia eliam signa qurccunque fecit, ob videnlium et audiiorum fidcai
facla gaat, a l sciliccl crcdcrent in ipsum.
V E R S . 5. Diligit
et judicium Domi
. ",
nui.Vide qaomodo misericordiam prarponat jttdt * \
\ ,
cto, alque eam Dcus taagig diligat. Hac etenim ra , \ *
tioae i i i peccatoribus Deug primum cxspectare
, \ .
ab eissolct, aa pocaitenliam aganl, qaia uimiruin
\ .
misericors est; deiade, si immedicabiles perman ,
, , ,
gerint, cos ragiigat, quod pertiact ad jadicium.
;
,
Yel, quia cuicunqiic judlcio gno Deus misericor * , . " C diam commigcef, jaxta i l l u d : Si imquitales '
, * > , vaveris, Domine, Domine, quis sustinebil " ? Yel
raisericordiam quidem diligil Deng, ia iis quos
\, * .

casligando erudil ac dirigit, judiciam vero in
iigqai perversi atque incorrigibites persevcranl.
, . * , \ , '
Yel niisericordiam diligil ia praesenti saeculo: Non
, \ , \ , ,
veni eaim, iaqait, ul judicem mundum ; jtidiciam
' .
aulem in faturo. Simile esl eliam qaad alibi legi \ , \ ,
gimus: , et judicium canlabo tibi, Do6 ,
mine , boc eat, mbericordiam et judiciina in
. \ canlicum libi ac laadeai coinpoaam, narrans uimi 0 * rtim, qoomodo niisericorditcr jadicag, ai pnrdixi',
mag. Commiscelur eaim aiigericordia judicio, et
* .
k

judieium migerieordiae, no aiisericordia laxltatem ac molliiiem, neve judicium desperaiioaein generet. Qnod gi pgalraum referas ad lempora Ezecbia?, dic quod Dominas miscratag est abseggam Jferuga*
lem, e l qnod judicio suo Assyriog injuste obsideates coademaavit.
\ i j . D " Miwicordia
Domini pfiena . Omninm
eatai miserelwr Deus,iinpiorum etiam [ac se Dctira
, \ * \
abaegant!aai].Nam ailoqui, gi niisericordia nonulc ,
. \ retnr, quomodo ginerel cog vivcre? credeatiaai
lamea gemper raagis miserelur, el iaipiorum n i i , , \
nug. Yel per migericordiam Domini, Evaagelii p r , dicalionem intellige, quod miscricordla pteaum esi
M

Joan. X I T , 6.

"Pgal. cxxix, 3. " Joan. , 47.

Psal. c, 1.

Yariee leciiones.
(10) . .

371

ZIGABENI

372

alque ex misorieordia Crealoris aoslri Dei nobis . ,

dalum, et qao jam plena esl tola terra ob dieeemi , *
nataro undique aposioloronidoctrinam, Seruioncin auftem deinceps utrtiai 1n laadeta narrane mlrabUta
Dei, et diceas :
ol
^
Y E R S . 6. Verko Domini coeli firmali$unt et ipiritu

orU tjus omnis polentia eorum. Yidenlur qaidem
bsec verba idem eequesigaificare. Dicit eniitDeus . ,
; ' de aaoqnoque, Fiat,et faclum esi. Yerbum praUerca
, \ \ 6 ;
oris spiriiue esl, aareui verbcraas; el qaalis eet

oris spirilus, qai aereta verberat, lale esl et ipsuin
verbaia. Siroiliter firn.anieuluai ac poteatia pro ,
5 . \ \
eodeni sumunlur. Cooli cniai difllcile corrumpun * *
lur, Hrmiqne ae stabilos sual. Sed juxta altioreia
, \
s<*n$uai [qao dicere poasumae bealum David boc
ia loco desaacla Triniiaie pbilosopbari], per Do- 6\ ,
, ,
minum, Patrem iniellige: etFiiiurn, per verbam:
et per spirilum oris ejus, Sptrilum saaetam : quem . ,
ideo spiritaai urts ejus appellavil, u l ejiudem eura
\ , \
osieaderet esse subsianlisc cum illo a quo emitli- . ,
tur, et quod non creaiua essel aliunde. Per coelo . * *
rum vero poientiam, ccelestes angeJorum polentiaa
, ,
iolellige. Illud lamea advene, quod aoa separatim
' ,
Filius bomiaes creavil, et Spirilue angelos; sed
'

Filiae quidem omaia ad esse produxil: Omniaemm,
*** \
iaqait, ipsum facta sunt " ; eaactus vero Spi- ,
riias angelos eanclificavit, poslquam creati aant: . .
quaai ob causam aoa dc facili moveDtur ad inalum. ' \ \ , la boao coaflrmali angcli nallo raodo movenlar
,
ad uialuin, cuin ab iaitio slalim, ipso sancio Spi- \
viiu, veluii tinciura qaadam eonsolidali ac corro, \ , \ borati sii.i. latelligi aalem possunt coeli aposlott, ^
quippcqui coeleslia sapiuut, lerrenieqae rebus sope. \
riares saal, qai vcrbo doclriaae Salvatorisfiraii
, farli suttl ad (idem alqae Iribulaiioneai, aiqaa spi .
r i l u orisejus omais virlas eoram exsiitiU ld eaiia subaudriur. InsuCDavil enim, c l dixit : XccipiU Spiritum sanctum
Poienliaaulem, qua> iwauifeetata esiper sigaa atque prodigia, qnx palrareatar*
Veae. 7. Cvngreqant quati uinm aqua$ marit.
, , .
Sabralel gendaesl preposilio m, a l sit ordo,qaod
, W , ^ . , \,
,
congrcgal quaiinulrm.
Coagrcgal, iaquil, aquae
, \ , \ ,
maris ia lerr cowiaviiales, qaasi ia utrem. Yel
,
{ , aliter : Congregai aquaa maris, qaasi utrein, boc
. "
esi, iasiar ulris, tameaies mmirum aon sccas ai- >
que Ur veBlarum vi, el pari modo remiasaa, cee- ,
sanUbua ventie. Vei pe.r utretw, bamorem iiiletltgii, ,
qai in utre coattneiar, a eonltneato canlentuiH , , \
t

ipsua significaas, >1 aii seneus; Coagregaas aqias , (11)

maris, eo inodo qao banior aliquis ia atrc conliaa . , *
tar. Cominealur eteniai ia seipsis aqaa roaris, ;, mandalo Dei, aec dsperguntur ia terram , aoa se, , \ , ,
cus alque humor ille. qui quasi vinculis quibnadam \ .
iu utre coniinelar. Qaidam eiiam Jicnnt, Propbiiam bic de iis Ioqai vaporibus, qui geaeraatur e
mari, et paulatini circumUti ia aere consrstunt, et ulris iasiar condensanlur el fiuni ia aubem.
Ponens in tlietaurit abyaot. Abyssus dicilur aqaa .

riim profundum. Est aalero Grseca diclio , abyuus,

, .
ci jaxia naaiinis*eiymologiara sic dicla quasi im , ot * , '
k7

Joaa. , 5 .

Joan. xx, 22.

Varia) leclioaes.
( I I ) . .

. COMMfeNT. WPSALtfOS.

374

, \ <5 . " - (tossibile sit ut in illud profuadam qnis descendai.

, , * oti
Abyssorum autem ibes.iuri sunt sinus (err*c, e
qiitbus fontcs praveaiaat et flumina. Vel per tbesauros locum iniellige supra flrroamenlum, ubi
, , \ ,
Deus a principio aquarum diinidium posuil: Ibc *
, ' 0 \ eauros aulem eum locum appellavit, vcl propur l o r i
, ! - amplUudiaeia, vel quia latet cl occulius est, lam, etsi opporlauo tcmpore apet ialar eliam a[ Deo, ei
clauJatnr. Hujusmodi eaim sunt tbesaari proprie.
tate*. Ego vero bnac vefsiculum palo aposlolis congraere, qoi ibesauri fueraat, castodes aimiruai
et coaservalores abyssorum, boc cst, profandiasiaioram fldei.
, . V E R S . 8 . Timele Dominum, omnis .
Tcrram
, \ , sappeatfinero, ut aaac, liomines vocai, vei qaia de
, fj \ .
tcira plasmati sant, ve!, quia babhant ia iorra.
' ftam cum a creaturarum magnificentia Crcatoris
, \ g potentiam osleaderit, quod reliquam esl, admonet
, .
timendum eum eese el veneraadum , quasi snlant
* Deam. Vel pcr terram, riiwc eos alcil, qui lerrena
lanlum cogilaat, quos jabel ut limeant foeum sorventque ejus niandaia. fsia eaim signiftcan per ler , .
ram ftBpe apud Scripluram invenimus.
Ab eo auiem commoveantur habitantes or*
beth. Prae tlmore ejas, i a q a i t , tremaut boraiuft*,

.
' '
, \ quoniam magnus esl et lerriblUs. Magwie auieui
. ; - BasiHus versiculum huncaliler intellexii. Habitaa 0 , tes orbem, iaqait, comaioveaniur ab eo , hoc est,
* \,
\ ,- moveaalar, quemadmodum ipse Deas vult; at sit
. " \ \ sensus, Propbetim precari, ut omnibusbabilaniilnit
, - orbem, corporis atque aaiatoaiotus.eini secandam
. \ [] Deum, et a diviao timore dirigautur. Ego vero pulo
- C boc de Cbristo dicluni es$e, a cnjus operibas ei
,
verbis omnes comiroii sunt, alii quidem ad Odem
, ;.
muiali, alii vero lerrorc ac perlurbalione affecti.
V E R S . 9. Quoniam $ dixit,
(acta sunt*
, .

f radilur hic jasla Umoris causa. Ipse eaim , i n , \,
quii, omniam Creator esl. Dixil eaim : Fiat boc, aut
,
illud, el factum est staliin.
.
Jp$e mandavit et creaia sunt. iJein fere sibi vo , .

lual haec verla qiiod proxime supcriora. Vel vor.
* , (,

bum,man(/avt/,appositamestaddeclaralionem verbi,
, . , ,
dixit, nequeeaiai eiaipliciter dixir, sed jtissitetiam,
,
quasi omaipoicas. Vel, qood ail : Dixit> facta
, ;
$xnt, ad ipsam tantummodaboaiiaum creatioaem
* ,
&,
\
referendum est. Qaod vero subdit: Mandamt ,

ereala
, ad regeacratioaem refertur, qia? por
, ,
, \ \ Evangelii pra?dkalioaero facta esl. Maadavit enim
aposlolis ut irenl et docercnt omnes geatee
, .
Nam etipsiftdeles nova Dei creatura
appellaatar.


V E B 5 . 1. Domtnn dUtipat COntitta gentium; rc , xai
. probai autem cogilaliones populorum, nprobai
, - consilia principum. Yario* sensas recipiant lia?c
', vcrba. Po9sunl enim de Assyriis intelHgi, qni ob , \ eederunt Jerusalem; et deChrisii craciflxoribu, et
\ \
de iis qai apostolos ac marlyres vi alque lyraa ', ,
nide oppresseruat; e l , si qaideai de Assyriis ia *
lelligas, dic quod genlcs ideo eosappellal Propbeta,
%

8 9

Mallb. xxvni, i 9.

I I Cor. v,

\7.

375

EUTHYMIIZIGABENI

37

qtiia e\ diversis nationibus ad bcllum bujusaiodi , fuerant congregali adversus Jerasalem , ct per po ,
pulos Hebraeos ipsos inteUigit. Qnidam eaim eo ,
n i m propter anguslias in quibue erant constituti,
\ oportere cogilabant sese ia maaus iaimicoram traptov ,
dere. Per principes vero, dures ac prafecloe As \ , ,
syrioruai. Qaod si psalmum expoaas dc Cbristi
\ , crncifixoribaa, diffcrealiam pcrsoaarum nosces, sl
, ol .
exposiiionem tageris secuadi psalmi; si vero malis de lyraanis iaielligere, per geates natioaes varia
iaielligi-, qiue abique loconim sunt: et pcr popalos, inimicos fidelium Jnd&os; pcr priacipes vero, regee
ipsos ac dnces.
V B R S . I I . Consilium autem Dominiin atternum
.
permantt. Per cousilium auiem Doaiiai evangelicara
, , pratdtcaiioaem iniellige, qiiap omnes bomines cre- g *
deales per se salvari vull. Hoc Igilttr consilium
,
slabile aiqac iaviclum asquead futurum sxculum
permanebii.
CogitatioM$ corais eja* in generationem genera ,
tionim. Quemadmodum supcrius consilia el cogi. " \ ,
laiiones dixil, ila et nuac. Est autem consilium
\ . " ,
seateaiia , quae recla cfsse exisliaiaiur , cogilatio
, . vero simplex considcratio. ln generationem etgene , \
consueverunl anliqui dicere pro $,
\, .
quasi per omniuai generalionum successiones. Per
.
cor anlcm Dei , bumaao quodam more loquens
,
Propbela, volualatem Dei intelligit; ei seasus est,
, \ \ , \
quod semper id permaaet qaod vull Oeas , neque
. , \, ,
id solnm quod vull, sed illttd e.iaai qaod cogilal.
\ , ,
Cogilalio eaim diviaa pmTeclum opus esl. Possu- C \
us ei aliler diccre quod oogilalioacs cordis Dei , \ , \ Velus nimirum acNovnm Testamenluai, permaaenl , ,
ia generalioncm : alterum videlicel ia Judaeorum
\ \ generatioaem, allerum vero ia fidelium. Anliquum
, quippe illis, Novmn autem istis permnnet. Inielligi
, etiam pos9unt haec verba simplicilcr de vieibilibas,
, .
seu eiiam iavisibilibus inimicis : quod Cbrislus nimirum eorum consilia dissipabil, et quod Doaiiaas
perficiel qua?cunque ad salulem nostram disponere voiuerii.
8

,
. ,
* *
,
*

\, .
Populut qwm in harcdiialem sibi. Nos
fide &v

.
Ics et geas dicimur, veluli ex geiuibus in unam D , .
Ecclesiaai coagregali ; ei populus, Viluli qui loco , .
abjecli illius Judxorum populi inlroducti sumus.
,
Klegiienim nos Deas i i i baredilatem, jax(a illud : coi . ,
Dabo libi gentes hcureditatem tuam
Bealos vero < .
nos appellai, ob paratoram nobis bonorum fruitioaeai.
*
Y E R S . 1 5 . ccelo * Dominus. Haec verba
. \
etiaai babcutur in Psalino : Dominus ccelo
prospexil ad /Hio* hominum. Yidc quae illic dicra

saa.
~
\ .
Vidit $ filios hominum. Onincs cnim sub
. ;
cojlo babilanl : et nullus eam lalei.
, \
.

Y E R S . 1 2 . gen$, cuju$ e$t Dominus Deus

e]u$. Beata gens, quae rrgUur et gubcraalur a Deo
6110. Uaec aatem sola esl Cbrislianoruat gcae, cui
Salvator promisil dicens : Ecce ego vobiscum tum
utque ad con$ummalionem saculi**.

Maltb. xxviii, 20.

Pal. , 8.

377

COMMENT. IN PSALMOS.T

578

. - V E R S . 4 4 . De prceparato habitaeulo tuo. Hoc est
$.
babilt ac coaimodo, u l facile illinc oainia pcrspicial.

Respexit in omnet qui habilant terram. Dam rcy q r . ,

p i l i t Propbeta Dcuai respexisse, vidctur velle
, - lcclori limorem iacutere, teluti ex eo quod occulia
* .
esse Dco noa possint mala quae fecerit.
*
V E R S . 4 5 . Qui finxit sigitlatim corda eomm. Adhac
* ,
ibroiidabilins quoddam dioit. Nam si platmavil
. ,
oaines Deua. oainiuo eliaai et novil cogitaiiones ei
I , * '
moiut oniaes eoram quibas dedil ut eseent. Tiaien . JftirA , \ , dam est nobis igitur a Deo, cam non prava laiilum
\ \
opera, sed nec ipsae eiiaai cogitaliones nosirae
. * \ - latere eam possiai. ,Quod vero ail Deam sgiilaliin
( 1 2 ) ,
finxisse corda corum, idem esl ac si dicerct, fecUsc
. .
ea Dearo siagalaria, ac eeparata a vitiis, aique a
passionum vineulis, vel eiiam sigillaiim hoc esl eeparalim, ab aliis nimiruro aniroaUbus, quasi ralioaabilia.
Qu\ inlelUgil in omnia eorum. Alqae boc
. \
, * - etiam magmtai esl, qnod nullis sensibus indigel
Deusad percipiendum quae flunt auicogilaatar, sod
, , ,
ptire, simpliciler, ac sinrere omnia inlelligit.
' .
V E R S . 1 6 . Non salvabitur ob multam polex*


*
tiam, el gigas non salvabiiur in mHllUudint forlitu

. , dinis sucr. Ob maliam potentiam, boc est, ob milittita aut equoram copias, arroaque aut divitias.
, \ , \ , . ,
* Per glgantem vero quemcunque robaslum hoini, , \ * - nem intellige, qai generoso ac praestanli sil corpore. Quasi si qais islorttm aliqaando salvatur, non
(15).
propriis viribu?, sed divina gratia salutem coaseqiiilar.
V E B S . 4 7 . Fallax
quu$ ad salutem. laslabiKt
.
, .
G geilicet ac noa lulos. Incerlum eniai est, an ascen
sorem euum salvamrus sit
ln multitudine axtem potentiv sva non tahabi
.
* tuv. Equu scilicel. Uade Scnnacberib qai conau , , mcratls viribas abundabat, aibil iade adjulus fait,
.
quiuimo malas perdilaa est.
Y E R S . 4 8 . oculi Domini tuper
eum,
*1

,
et sxper eot qui sperant in mimicordxa ejut. Uxc
. \ de onmibus iis qui Ules saal, ia primis aatem dicta
, \ sunt propter Ezecbiam regem et tocioa : talcs
eaiui eraat. Deiade caueam divinae bujus protcctio. \
nis atque cuttodise addit, diceus :
.
Y E R S . 4 9 . Vt erual morte animas eomm.
* , .
morlo, inquam, quae posldiem illum exspccubilur,

.
ut prdixiaias. Ad vesperum enim, inqait, demora
bilur flelus
.
^ El alai in fame.fn fame qua? propter obsidio * & , noni cattsata cei. Qua ouinia sabsecuta suat, u i
.
in libris Regaia tradilur.
. \ Y E R S . 2 0 . Anima nostra $u$linebit Domino. Ei

rursuro, inquit ia lenlalionum lempore sastiaebi6V .
mus Domiao ; id esl, in graiiam Domini, eea pra \ .
pier Bominaro propter qaeia oderaal nos iufidelea.
Deiade lonitaniaiitatis ac palienli* caasam iaiei l .
t

* Psal. xxix, 6 .

Yariop lectiones.
( 1 2 ) . ul ia alio Codice.

( 1 5 ) Subaudi . AL .

37)

ZIGABENI

Qitoniam adjnlor et protector nottet e$t. Mul|a

etiiai nobfs srdstinl jadfcia, ob qufc cefli tcddimur,
quod inter pericula nobis opem feret.
V E R S . 5 l . Qitia in fp$o ttrtabiiur cor no$lrum.
Saetinebraius, rnquit, qtiia Dominus adjutor noster
cst, qula per ipsairt l&labihiuf cuiri vicerimus.
Et in nomine tancto ejus tperavimus. In nommi sancto ejus. Cinianiloqueado dixit, pro, in ipso
Domtno, vfcl in itivocatione nominis ejcs, qua vel
fn fug&ai pofest inimi<os coavertere. rossunt haec
etianf intetligi de Chrisliaais, qtii victuros se spefdfit, qooties vel nomeh Jesu nominant. ilulla eteiiim miracufa sofum id nomea, laniaaimorfo prolatnm, perfecif, quale illud est : In homine Jetu
CBriiti sUrge et ambula *, alqne alia nujiismodl. tj
?. 22. Fiat, , thisericordia tua super
nos uueinadfnodum speravimuB in te. Sic fial ul nos
speravimus. Speravimus auiem quam maxiuie.
Afaxlnia erii itaque et taa misericordia.
Psalmui ipsi David quando mutavil faciem tuam
coram Abimelech, et dimisit eum,et abiit.

3ftt

" Ha\

.
, | .
"

.
', ,
, * .

.
, , , ^ ,
. "
, ot

, \ *
, \

, ,
,

. ,
* *
.

^6%

,
.
*
PSALMUS X X X I H .
6\ ,
i)aVi<lugiene Saulem venil in Nomba civiialem
sacerdotum, et obviam factus Achimelecb, qui i n - \ '; >
,
ter illos digniiaie excellebat, flaxit se missam
, \ * \
fniese a Saale ad cerlum negotium, peiiitque abeo
panes et gladium : cumqae nullos alios iavenis-^ , , \
\ '
set, panes proposiiionis accepit, quos uaa cum
sociis fame inipulsus coniedit, atque boc praeter ,
. , \
legem. Solis eaim sacerdotibus eoa edere licebat.
Accepit eiiam ei basiam Golialb, quae illic obser- , . \ vabatur ia anathema, hoc e s l , i n oblalionem Do- , ,
* \ nnao. Exiens autem illinc, profeclus eat ad Achis
Pbilislaeam regm GeHi; cemque faipiliares qai- , \ , ,
daai regis eam cognovisseni, et ncscio qaid su- , \ , sarrasseal, timore correptus, finxit insanum. \ , \ ,
Circumforebalur autem , et atrepitu fores coacu- (4) , \
tiebat; defltiebat aatcra \n barbam spunia ab ejas , , \ .
, . & ,
ore. Quamobrea) sacro eum marbo rorripi. pnlaveruat, aiquc boc pacto dimissus ac saWaiu esl. * (15), , \
Ilistoria qnidem bajasmodi eei. E l qaidam Abi- D *
melech eumdem csse existimant, qaem aapra ap- ',
pcllavimus Acbiaielecb, primariam iater sacefdo- , 6\, ' (6>.
les, eumqae gemini faiase Hominis aibrmanl, el ,
per mmaiionera fatiei David , flciioaem illam ae- gotii intelligiiut, ad qaod se roisaiim eese dixerat ,
\ '.
a Saal, liroeas ae ai ejas fuga a sacerdotibus cogniia faisset, regi id iorlassis deferri possel. Ye- ,
rum Itcet coacedamus sacerdoiem Acbimoloch ge- , \
, \ , \ '
miai fuisee nomiaie, Reguai lamea bisDaria ooram
, . " ^
Acbis Uauim matasse eum faciem iradit, et noa
' , ,
coram Acbimelecb. Uade ad praesfer.lis inscriplio *. " \ , \
ais ialelbgenifam, Magaas Basttius aaimadterteaw

* Act. , 8.

VariflD lectiones.

(14) . , u i lcgd Inlcrpres.

(15) . , lulerprcs legil ulrobiquc

'.
( 1 0 ) . ,

381

COMMBNT. I N PSALMOS.

982

, - ^ dum esse admonet, qaod aomea Abtmelccb, com"

* , V niune quoddam fuit noniei, oninibus regibusGetb*
.
\
qtiemadmodum Caesaris atque Aagusli nomeo
\ .
Romanoram imperatoribat, ei Pharaonis nomen
tegtbus ^Sgypti, el alia hujusmodi. Quoeirca regi illi Gelh privatum nomen fuitee Acbis tradit,
commune autem cnm aliis regibus Abimeleob. Ex liujus igitur regis roanibits liberatus David, eum
&ecognosd rorniida$sel,buicDeocecHiit psaltuum, ia graliaram actioaem, quod sapientem eum reddidisset, ut per insania? simalaiioaam, viam libcralionis invenertt. Congruit eliam hic paalmus
cuiconqiie lideli a pericalis liberaio.

. Yfiits. 2, Benedicam Dominum in omni temport.

,
Cum periculum evaserim, retribuam deiaoep
, ' .
Salvatori meo gralias : laudes nimirum perpetuas,
, ,
qoia seroper inibi adjuior fuil. Edoclae aulom ex
* ,

bac loco niagnus Paulus dicebal: Sint inUrmU.
$iou orale : umptr Deo gratias agiu **,
Aih fe iaus ejus in ore meo. Sed quoraodo pole \ \
r i l quis Deum semper laudare, aique in ore suo
, , , ,
illins laades aasidaas babere, cum de vii ne ; " * cbc
cessariie saepenumero tractandum sU , coinedrn \ , , '
dum,*bibei>dunt, et dorniiendam ? Nuni ideo for ,
tamiif, qiiia cerlum eel, praner boc corporale* aliud
,
osae ialra bomiaem ialelleefttialo 08, per quod di
*

,
vinaram coateaftplalioauai eibus accipilor, el da
quo seriptutn legimut: Os meutn ,

(17) \ **, llem a l i b i : Dilaia tuum, implebo

. * ,
iUud
Hoc igiiur os iiapediri aanquain polesl, cl
\ ,
.
Dei eeroper remiaiseetar, ai aabrii esse volaert ,
mus. Vel aliler : la onial lempore, boc eal, can * , .
grno lempore, el seaiper, qaaado opporiuaum, ett.
, .
Oporlet quidem, ul nostro boc corporis ore Daom
\ " * C laudemus, quaado aliande nulla urgens sdeat ne, xapola .
eeteilas, intellecins verd ore parpeltto. Remiaisci
enim Dei semper debemus [ u i iaquit flieologug] ol aaaquam ceasara. Unde m Caaiici* canlicoruHi
diciiur : Ego dormio, cor
vigilal **
*Ev
.
V E R S 3. Domino laudabilur anima m#a. Noa
' ,
ab pfopriam rgo virluiem ab bomiaibaa laadabor,
, . eed propler Deaia, qaia scilicet illqra adjalorem
, \,
,
babut. Bealus eiriai, ,
Deu$Jace9adjxlor
*H , \ , , . j a i " . Anirna auiebi laudabilxr,
circttWloquando dipliia est, pro e* qeod est: Kgo laa9

dtfbaf.

, .
Attdkinl mansueli, et Uztenlur. Adlaal <|Oed
*, )^.
attrairandani ia nwdtim ei pfler adHiiam opi , . \ - nfenen sefrvaltis sum. Per maasaetoe aa*e boc
, ^ ^ >^ loco patientes bAoruin appeHai, alqae ia afti, ).\ . , \,
ciionrtws longaniaies, qaaKs pte cra4 beatui Da , ^.
vid. fil Isetcataiv in<jrt, qula Deua bajuKemedi
auatinentes viros _noo daspicU; qaia imo in pcricuKs coaslimee aalvau Ma igiuir ia axemplvm
babfaal et confidanl.
, - D
V E B . 4. Magmficote Dominum nwtitnt,
**!*
pxv dktov .

ntut n*mn ejui in idrpsttni. lpgoa#lnM immaetnf
aieonivrcat^ xa\ albxjuher, aiqoe advoca*, aiafjaiiKseat,
\ *
exaltent Deum. Et quomodo magiiidoa^av alif#e
^ , ^ ^
exaiUate ifdht Vmtm poWfc, dixlrtiu* pttoelpio
* . *>* > ^ .
paala . tirtde aafrat a\vw*o** Kbettlue m.
5 I

I Tbess. ?, 17.

Psal.cxvm, 151.

" Paal. L X X X , 41.

V a r i lectiones.
(17) . .

Cant. v, 2.

" Psal. C X L V , 5.

381

E U T H Y M I I ZIGABENT

384

Vens. 5. Exouishi Dominum, exaudml me.

, .
Praepositio , inlcnsionem qaamdam majorem
. demonstrat. mediis, i n q a i l , periculis dereli- ;, \, ,
ctus, cam laborc perqniatvi Dominum in auxiliuro,
,
et statim exaudivil aie.
.
El omnibus tribulatiombus meis eripuit .
Kal .
Variae enim afflicliones eum dctinaerant, duro l i - , meret, ne in Saulis raanus incideret, ne conlu- , , roelia aflkiendus, et postremo ne saeve etiam in- , .
lerimendus esaei.
YBRS. 6. Accediu , Ulumixamini, ef fa
,
,

des vettrw non confundaniur. Solet afflictio men- .

lein boroiaam confundere atque obtenebrare. Vos . 01
igitur qui in aflliciionum tenebris constiluli estis,
, ,
nccediie ad eum, ttl qnemadmodum cgo feci, , \*
pari modo eiim exquiratis. Ei illuminamini; ipsa ^ -, \ nimfruni laHilia alque alacritate, calainilalum le ; . 'nebras ac caligiaeai dissipante, ne eonfundamini
, \ ,
eiiam epe; epe, inquam, saluiis. Jaxta anagogcn,
, xa\ potesl haec Propbelae exbortalio de diviao*bapti- . \ ,
aroale intelligi. Accedite, inqait, ad Cbrisli fi- . .\deta, T O S , qui in errorc eslis, et illuminaaiiiii
,
\ , ,
par baplisaium , quo aaima illuminari solet, el
.
aaimae ocalus purgari: et aoa confundemini, quia omnem illic coafasioais materiam, atque ortginear
ablaetis. Facies aulcm vestrce, circumloquendo dixil, pro, vos, veluti lolum a parle.
V B R S . 7. $ pauper clamamt, Dominus exau
, \dhil ,' omnibut tribulalionibns e/s salva
,

*
. Qaod ail /, demonstralive dictam esl, . ,

ac si diceret : Ego ipse qacm cerailis. Paupercai
. ,
aulrm se vocat, quia bumano Indigebal auxilio ;
, ob humani gencris lenuiiatem.
.
VEBS. 8. 1 Domini in cir-Q

,
eoi. Castra poail

.

Domiaas circa aaumquemqae bomiauro [qui t i - (18), . *
metDeom, illum nimirum adversus omnein no- *
xiam muaieas adversiialem]. Ycrum illius angeli (19). potentiam coasidera, qui uniusciijusque nostram
. , vllam custodit. Nam cam unas nomero taatum
.
tit, nnivcrso alque ialegro boslium exercitai resistit. Timeates autem Domiaoai eos appellat, qa^
illius obaer?ant mandala. Ubi eaim, inqait, oet timor, ibi otiam maadalomm observatio.
Yias. 9. GtMfal* et videu, quoniam bonu$ esl Do ,

,
minut. Cognoscite.inquit, et *#; per guslum enim x a i
liie enperientiam intelligit. GusUbitis aulem (20),
. ; '
si mei exemplo ex tola ad eura aaima clamaverilis, , t ( , vel sl exquisWerilii euro diligenler, si non ambi. xal
guaia in illo epem servavcrilie. Vel aliter, eiharta^
lar nos PropbcU ad Domiaici corporis ac saagaiais
\ , participalioaem : qoae dao omnea qai digne gu- D 0 \
tiaveriat, eeniient eibi ttatim vires atque auxilium
,
praesiari a Dao.
Bealus vir qui iperat in eo. Nam si malediclue
, &c ' .
bomo est qui sparal in bomine, coatra eril beatus * ,
qai speral in Deo.
\ .
Yxaa. 10. Dominum, omnet iancli e/ai. Saa ,
ol
.
cioa eos vocat, qui Deo oblati aique ei aaactidcaii
. a t x t

Vari lectiones.
(18) . .
(19) . .

(20) Grarca verba Sta gonant: Quomedo guslabith t Si nimirum damabuu, ut ego

335

COMHENT. IN PSALMOS.

388

,
. , \,
.
.

*
. *, $ , ,
. " \ ,
. ,
, *
: , , \
, .

sunl. Timcle igftur Doininum, quia httjusmodi U nior inordioalos moius coercei. Confge enim, in~
quit, iimore tuo carnes nteaa. Deiode infert iucruai,
quod ab islo provenit thaore,

,|
. , ol
, , \
,
\ . 01 \
,
.
\ ,
^ .
, ,
\ , \ , \
, \ ,
, , \
* , -

V E R S . 11. Ditites eguerunt esurieruni, exquirentes auttm Dominum non dUninueniur tmnl
bono. Cum nullam esse asteveraverii defeclionem iis qui tiaieul Dominum, uune sermonl suo
fidem facil, docens quomodo hajus sscali divUea
saepius effecti suat pauperes, el fame vexati. Terrenae enim divitiae fallaccs sunt, et sa?pe commulanlur, ac decidunl: conira vero omnes, qui per
Dei limorem ac mandaloruin observaiionem L>omiiiuia quacrunt nullis unquain bonis indtgebunf,
ez iis niiiiirum quae reposila sunl diligeritibui
Doniinuni. Humanis enim bonis quain maxiuie
indigebunl, cuui per arciaai affliciionum ac tematiomim viain eis incedcndum sit. Pertioere etiain
videnlur haec verba ad Judaeos, qui olim dmtes
fuerunt, civilatara scilicet ac railitum copta, insuper et celeberrimo illo teaiplo, divina legc el con-

,
.

versalione Dei, ac deinceps bis omnibus privatl,

pauperes effecti saat, ea niuiirum ralione, qoia
Doiniuum Jesum mieericordia diviteni, et paupe-

"

"~ '

rera effectom propter DOS,

""1"*

impudentissime

Quoniam non [
timtntibui
.
Nam qui Dei lioiorem ia taa anima paataverant, nunqunm a virlutisoperalioae deflciaat,
cogente eos timore. Possumus eiiam dicere, qaad
timeniibus Dominum nulla est defedio : quia el
veele sacri bapiismatis induti Mint, el corpofa
ac sangaine Domini veecunlnr, ei telo cmcie armaii s t i a t : et dcnique quia nccessariis qttibtrjcaaque rebus iruuntur.

*"

~~~~

oeciderunt : quique eaurierunt, postquaro vei uro illum

qui ex gcniiLus fueruni, quaerentes Doniiuom

vitae panem de medio sustulerunl. Fideles autein

omnibus bonis etiam itque etiam aucli sunl.

VERS. 12. / i / i i , , limonm Dominl

, ,

docebo vo$. Esl bic quidam, veluli praeceploris, seu

.
docloris sermo. Soleni enlm dociorts babere d i , ,
scipulos fllioruin loco, eo quod flnganl i l l o i qwo . ,
damraodo ac forment ad virmies [ac pene vclmi
,
novi palres eos Herum get.crent.] Timoren ao.em
, \ *#
Domini d i x i l , ad distinctionem timorie dsmotium.

.
Poiest eleiiiin el daeinon litnorem incutere de quo alibi scriptum est: inhnici
an.mam nuam **.
9

, ; , D
, , ,
, \ *8,
,
\
*
;
,
.

^ .

* , A /

PsaL LXIII, 3.

1 1

Rom. vu, 24.

ui

h o m o

V***- *' Q *
> 1
*
omnea vocat PropheU, Umelsi indislincle dixeril,
, sed eos lanlum appcllat, qai viUra nott
banc communem amant, qua irrationalia omnla
vWual animalia, sed pecaliarem qaamdam veram
atqae seternam. Praesens etenim vita roors polins
appellaada esl. Aique ideo merilo Apostolas d i t e b a t : Quit nu liberabil tU corpore moriU hujus " ?
per wortem ipsam corpus intelligens vel v i u m
potias, quae T^sl ia corpore.
dies bono$. Noa hujus stfcuii
diesdicit, de quibus pairiarcbam Jacob dixisse
u

317

EUTHYMII ZIGABENI

3S8

Irgimus : Dfcj annorum meorum pauei el mali * ^

6
* et magaara Pattbim : Rcdimtntes tempus, quonlam
diet mali sutu " . 8ed de fatari ssRcali diebus lor elctr. , \
quilar. lllud enim est e&culuai, qtiad boHoe ba- .
, \ 0
bel (iies, ob verpm illad alque iatffabile gaadiuuu
Dies aulcm idoa dixit, qaia Mlic perpaiua est 6, ' .
lux.
.
V E R * . 14. Coatfe linguam iparo wa/. Nuac

, opera abjii.H qnae efljcisre solet Dei liaior. Ti->

imntm vero Pe nuac iniiialem dico, aoo perfe- . ,
, .
claai,
lingnara ia primis jubet conjpeacvre,
,
veluli membruni inier cauera magis |abile ei ad
, ,
omne vitii gcaas raagis prompluin, Ministra euim
nobisesl ad bominum coaluuiebas, el ad Dei bjas- , , , , ,
, , \
pbcmias : larpibus eliam concupiscentiis inservil
ul leaociuio, detrabil: practcrea accusat, texil 8 ,
dolos, decipit, folsa prsebet tcsiimonia, pejerat,
e l oainiuia dcaiqae vitiorum inslrttaieiiluni est
\ *\ , .
Ki Iqbiq fua ne loquaniur dolum. Dolus occallum
\
, .
est facinus aub boni simulaiione conflciaai: et

duin superius dixil : Cohibe linguam tuam malo, , ,

,
omnes in umversum pravos sermones coatprebendii; ai nuac dc pravo qaodam ac magts par- '
, ; , \
liealari iracial seraioao, veluti de vitio oranium
, graVissiino, cum claadpsiinc coaipoai soleaitt bi
, 0> doli, atque ideo eliam miainpe evitari possial: ac
.
vcluM de re, qua ia aujversogeacre huinano qaam
latissime paieat, in qupd ab iaiiiQ diabplus lelhifcrum boc virij* evQmuit, quaodo priinunj Eraai
decepit.
VER3. 15. Declina malo, *( fac bomtn, Coasi- C

* xal
dyadov.
dera opiipaam ordiaeai; quia verba ia promp^u
*
magis sunt, quaai facla, primo a pravia aos admo- >,
aai varbU absliaeadua) es$e : Cohibe eniua, inqqit,
, \,

lingifiatn, tuvm malg. Sermo epia* u i sapieatea * %

dixcrQ, via quajdara usl ad aciiaacs. Ac deinda ab , \ \
ipsis etiaro pravis avcrtit operibus,dicens : Declina "
, ,
malo. E l coaseqaealer, aablaiis impedimcmis, \ ,
ia^aper ad beae opcrandum addacU, dicens : (21) *
Kj fac bouuq*. Naipqueniadniadaai impossibilees^, ^,
iuurmam a|iquem ad saniutem resiiMii ni$i prids \ .
a nvorbo liberetnr, iia etiaai impossibile cs( aii- ,
quaia benp aperari, qui a viliis prius ooa abscc^- \ , aeciU lliad etiaw con$idera, qaoaiodo absUnQre , *
laaiuaiuon siUBcil a viiiis, scd bonis eiiaai ppcra- (22) , ., ^.
lioaibus opus est. [ Yel aliter : Declina malo, ei * , \
fae btnnm;] ilhal, ac popaa alDc aFis, hoc auicm, a l , .
eliaia baaoieria. Alia raiioive, \i(ii) cqi daiux, i \
baiuiai MPU facia^: quia iuqriis ac igna\i liQfuipjs
esi uibM operari, atque oito torpesccrc,

,
.
Iwmire pQum, cl penequere cam. Pa^ c$[ Qmpiuni buaoruia capu^, quani i|i^cipulis suis Domi- , \
uua vclgli b33rediiaiera quaaidam reliquit : Pqcem, ;
iaquieu, meam dq vabii, pacem relinquo vol>is . , \,
. \
Nam qui erga Deum et bomines fuerit uaciCcu$,
i& huraanas eiiam passiope^ onmcs superai. Non
.

tk

Gea.

XLVII,

9.

Ephes. , 1.

Joan. xrv, 27.

Varire lectiones.
(21) . .
(22) Lalinui inierpre lcgissc praeierea videlur.

, xaV
.

389

COMMEJNT. 1 PSALUOS.

^,
.
, , , *
, \ 6
.
*\ fvpioy \ ,
*1 . *\ , * , .
, ^ ,
*
, ; $ .
.
{ ,
^

.
$ , , \ > , '
. , '
* , , . .
\ >, , , .
,
! . "

, | ^ \ .
f

,
,

.
\ \
< , ^ \ ,
\ $ $ , *
, $
), " \ , \
? * , 4 ,
( ( | ,
" \ , , ,^

~
. '
\* * *
*

. *, >^ \ .
,
#

.
* .
, , \
% , , **** ,
.
,
.

,
\ , , *
* \
* Jerem. x x m ,

23. * Psal. L X X H , 27,

39*
igiUw stmpjiciler n nubis qn&rcnd* r$l pax, aed
cum stndiQ, i)l docei not) Prapbeia koc i * laco,
dum a i l : Pcrseqxtri eatm* Ac ai <picrel: Per i l l i u i
vcsligia yo])'\B currendqoi e$t, m prpvenpntef eam
camprebandaiis.

YEAS. 16, Qculi Domini $uperjn$to$, et fjm

in pwet torvm. Pcr -ociiloi et. aujrea Dowiaj, vir
dindi aique audfendi poieatia* i n eo iateHige,
Deus inquit, semper videl jaatpa, e l )
acikmibgs delectalur, e l preces exaudil, ulfH
exaudiri digqa^. Par jufip* aaiem boc iq laco tjraa
ioleUigil oaiai pnpjiioe viflple.
Y E E S . 17. Va/iai aa^af |>onruii $*per faskatci
mala, ai p^rfiai ut memoriam foratn, Yicj^l,
inquil, Doatipus eo^ eiiaa^ qai pra,vaoparafaeiunf
\ e r u m nonepjeni niodo qio jttalat; i&Xo#qaideia
videt ut cy$(odia^, i|b)5 au^in u( |<, ttMH
deaiaet, u potpa ab ei$ exig?l Vmm aafapi
quilibct slaluiQ a Deo ^roppre pari^de lerra, ai*ia
banc ipuadi tprrain iatalligaf, sive S*r*m *mm>
qui salvaplur. TiiueaaV igiipr oaiii#a p<M^Vow#,
cum eorum delicia Deum laipiine J*t**pb Polet
e^ian? per )| Doa^jai ipialug^pe tdytnUJm
ejus, ip fmp.ro jpdiciQ, quapdo a^vfro ap a^erbt
yu|iu eojB aapipiet.
V E I S . 18. ClQmxvermttjuiti, QomiMutcxfiuaitit
io%, omnibu$ tribulQiionibuj lorum litorawil
Qui ierreaa aiqae bamilia voli? aoq expciua^ *e4
coeleeiia ae subliniia, laaiptai lingua sileaal, p\^ate
lamen ac spiriiu palaui cbnjant,
porqm c l w o r
qaam facillii^e pervaait ad atjres DoioLat: uade
eiiana exaudiuiilur, e( ab Pwai eripiualur Ualaiia-pe ac oii^eria, vpl quia ab aqiai adver^iiaie a fka
liberantMP, >fl qiii^ fpriimdiae atquc coaitaotia
ouiaepa aQjetioaia i9palum Mperaal; q a rea
eiiam bberatio djcUur, u i aliia i loci deelaraviv*
?

Y i M t 19 Qomwm awaiaai contnti*

corde. Deas quidem ob sainniam ejusbcnigailalem
oaiaibt* propp
AU fim per propUeUm :
| ) M I aparoptafoaiM egq f n m ^ . \ e r u i iwa aeelei*bus nostris longp ab ep disfedMPMS, Eect ttiiw,
ioquii alibi Proplie^la, i i ^aj e/aaaaq' i p t p i a
pterioani . Coalritos itiipiQ cora> eo^ appellaA,
! qvi dc propriis petcaU l o w p u a i l i sujid G a p u u clio enini superbiaai ac fasluni inaxiate coja^wiu
El humiUs $piritu salvabit. P n c e d i l eaiin companctio, et subseqailurhuaiiliaiio. Humilem aateui
sptriiu dixil, hoc esl, aaimo. Naro corpore iaatum
aat gesia, saa verbi, aui alia qaairie aeoMatate
liaaiilee, Oeo grali aoa anat.
Y E R I . 20. MMIICT iriMaiioxt*
j a t i ^ r a , <f< de
oaiaiaae hit libgrabit *oi Domiuxi, PernaiUii quideaa
eos ftoaiiaas ia. viviutm gyaiaaaiam 4eaeenikM
aed Boa siail aiipera.ri a J*boritu$ : quoil laoacn e*
vietaria repuiaiur, ui praa^xinuia [ ei illaram lamu
ascribilur]. Atqae ideo alibi dicit Dominus : i n
<e

3D1

392
Z I G A R E N I
mundo tribulationem kabebitU, ud eonftdite " ; ct , Apostulus : In omnibus tribulati estit, %td non .
gutiiali , el niulta alia babentur htijusmodi.

,
VERS. 21.
Cuitodit Dominut omnia ot$a eorum,
&1
vuum ki$ non conteretur. Atqui roultoruin niar* .
lyrum ossa conlrlta suul. Verum Itomo non solum * \
; , , \ ,
is diciiar, qui exterior esl, lioc est non solutn
Ipsum corpus, sed eiiani qui inlerior, hoc csl ipsa , \

auima, quae sua etiaai inembra habere dicitur, sicul , * ,

,

et corptis, atque eisdem nominibus dislincta. Nam ,
cam legimus : Mandaium Domini lucidum, Wumi- ,
nam ocuios ; Iteni : Qui habet auret auditndi au- * ,
diai " ; vel : 0$ meum aperui el attraxi
tpiritum ; '

e l : Dentes eorum contrivhli';
ileai, Venirem meum ' *
doleo ; aal, Pes justi non o/fendet \ et alia bujtis ,
\ m o d i : non corporis, sed aniinas, meiubra intelligi- ^ . .
nius. Uade el aunc per ossa eolidiores quasdain
\ , \
aaimse cogitaliones intelligit, quse eam non secas

alqae ossa corpus aaaiineat, atque coaflrraant.
. 6
Custodil auleni Dominus hac, quae diximus justo- .
runi ossa,quia ei placenl,el nihil eorurn conleretur
violealia scilicel peccaii.
. ,
V E R S . 2 2 . Mor$ peccalorum prava. Hoc esl, laborio.
aa atqae molesta [qvod ex Graeca diciionis etymo , ,
logla melius percipilur]. Taac leniporis eteaim
.
ccrtius dignoecanl pcenas feibi fore reposilas. Juslorum auteai niore suavis eel qaia gaudia sibi
benliuat p^aeparata.
*
,
El qui oderunt justum, delinquent. Oderuat j u . *
stuiu ii qai in pecolis suat; uarn si simile suo
sinoili laHalar, illud consequenter palet, quod dis- ^ , 6* \ ,
ainiilc suuiu odit dissiinile : quoram eniai viia dis
. ,
siniilis est, horani etiaui senicnlia? pugaaates inier
\
se eunt, aiqae cooirarbc. Detiaqaeat autem, quia
omaibus aliis deliciis boc odii peccatum addide- .
ruut. Mon solum eniiu euin iniilaii non aunt, qui , \ . "
\ , , , \
crat jusius, sed odio inauper euai proaecali sunt. ,
Deiinquent igilur, id e*i, peccabant, aul, periclita- , .
M

71

bunlur.

.
V E R S . 25.
Redimet Dominus animat servorum
tuorum. Ab bumaoie uiuiirum ac diabolicis insidiie, \ ,
.
quas propria patienlia superabunt.
\
>
Et *on delinquenl omne$ qui tpcrant in eo. Non
* . ,
peccabunt, ea qaod valida aiqac conslanii spe ad
Doiniiium fcrantar, nec ulluni etiaui anini peri- ^ ,
.
colaia taatinebunt.
Psalmus ipsi

16.

David.

PSALMUS X X X I V .
Hunc eiiam psalmum compoiuit bealag David,
CUDI perseculionem auttiaerel a Saule, el nullibi
ei dareiur luto conaistere, congruitque aliig omnibus iairaicorum perseculioneai susthientibae. Imprecalionibaa aatem, quae tain ia presenti sanl
psalmo, qaain atibi, uli aos oporlel adversus dav
mones : i i cnini eual, qui noslros excitani inimi

'.
\ ,
, \
\ * .

* \ &
, *
T #

Juaa. xvi, 35.

" HCor. , 8.
" Psal. x v m , 19.
cxvni, 131. P w i . n i , 8 . " Jereai. iv, 19.
i Reg. H, 9.
T i

Malih. x i , 13 ei alibi passim.

PsaL

303

COMMENT. IN PSALMOS.

, , cog, el in nos i n s u T g e r e eos faciaal. Convit-iig

.
vero adversus iasidialowg uti po&gumus. Qaod si
alicubi praeclara aliqua virtutiim facta pcrcensenlur, ea applicabimus ipsi bcato Pavid, ita tatuta
e l el noa ad illomoi imiialionem moveamur et excilemar.
, , , V E R S . . Judica Domine wJHtiantes mihi, imp*~
. , \,
gna impugnatues m#. Primo, iaqatl, Sauletn vi
\ * \ ,
cios judica, deiude iuipugna, ac ca&ltga. Eoruiu
. : af ,
euini injusiilia apeiiiasime patuit. ladi&reates aulem sutii constniciiones, ex consaeladiae veleris
.
+
dialerii.
,

V E R S . 2, 3. Apprthenlt
, itutxm,tt
,
surge in adjuiorium mihi; tffundc frimtam,

.
conclude advermm ptruquenitt me. Cuiu puguae
^ , niBininerit, couseqaentcr rtiam arojornro genera
, - apposail : non quod eig uUtar Deag, sed bainaao
, **
locuius est aiore. Terribili enim bac aruforwm
coaiuiemoralione pravos ac aceleslos oroaes pcr. ,
lerrefacil. Nam alioqui, goiam Dei verbaai, quia
,
imo sola eiiam ejus volunlas, saiis et ad cocrceu. " , \ dos ac casligaadog opprimcnieg, et ad defeedemb*
,
oppresftog. Effunde igitar frameam, boc esl, Extai*
.
, \ ,
gladium e vagina. Ob expoliiam eaini tevitalcai
,
saaai gladiug, fundi quodamiaodo videiar e vagina,
.
caai evagiaatur. Conciudt eliam persecuiores aieo>,
boc esi, Obstrae viam aaie eos, ila u l effagcro
aaiplius manuai luam noa posaint.
Elxov .
bit attimw mem ; Saix$ tua ego sum. laleUcdaali
/ ,
voce lua loqaere ad ialellecltialeai aahnam uieaai,
> *
ei dic ei : Noii liaiere, qaia cgo guui galua taa>
, , .
C Ulad autem aujmadverlenduia (qaod Graca diclio
qaae bic babctar, noa iudicalivi modi est, et proeteiili (eaiporis, oi regutariier iiiveuiri aulet, se I
aoriatug iaiperativi inodi], at sit pro id est dic, eo oiodo, qao diciinaa pro
(ac.

oi V E R S . 4 . Cottfundantur , quec . runl animam meam. Verba, ha?c eonfundaiuur et

,
revertantur. ideui fere sigaificanl. Coafagio eniui
, .

illis saimiia eril, si nic comprebeadere nequive, .

r i n l . Animam aulcm nitam circamloi|ueailo dixil,
pro Meipsaai.

\ . \ \
Convtriantur retrorsum. iaaaes aiaiiruni, el e
.
infecia.
confundaniur qui cogitnxi miki mata. Verbaiu
:
oi .
confundanlur, bic rcpcliluai, praecipae jaxia Grasias
, . , \, , - diclioaig viai, inlcniioacm addil (23j, al majoreia
confusionem sigaifical. Cogiiare aulem oiala, pro
.
coniiderare ac studiose invcsligare d i x i i .

V E R S . 5. Fiani iicut puloit anit (uciem . Ac

. '0\ , ^ si dical, later fugienduai in&Ur palveris dissqienr ac digpergantur. Miuuligsimug eaita cuai gii
*
pulvis, a vealis facile dispergitur.
.
angtlm Domini ea*. SttbiiUeUigu
.
verbam, sii. Angeli eaim gxpeuauiera luillaalur
, ^
a Deo, ut aliqaos cagligeiU : veluli ia qai ^ g > p i i
, ;
, \
priaiogcaitog dissipavil, iiein is qui ceniam ocio \ .
giula quiaque uiiilia Asgyriarum ialereaiiu

Varia leclionea.
(13) Graeca ila goaant ; Verbaai (compogUum) iw/mfo
a .

vtrH (imp!rcii)

P A T R O I . . Ga. CXXVUi.

13


I U T H Y H I I ZIGABENI
6. Fiat via eorum lenebrce, ac lubricum. .
XJravissima est hujusmodi imprecalio. Optai enim
, ?; 5 ,
ut illis fugientibus via adeo sit obscura, ul videre
; ,
nequeant, qua recta sibi eundum sit : praetcrea
;,
eliam ut adeo sii lubrica, quod in praeceps aliquod
^.
deferanltir.
El angelus Domini pertequens eo$. Istos eiiam,

.
in tot ac taiua mala inciderunt, angelus Do- , \ mini contereng persequatur. Quid igilur par eA .
evenlumm ei esse, qui neque ocu!is videai, ncque , \ ,
pedibus adjuvetur, el ab ipso eiiam persequente \ ;
angclo argeatur ?
V E R S . 7. Quoniam gralis absconderuni mihi inter".

Uum laquei stii. Symmacbus pro gralh dixii, sine . .

Cauta. Cam tiibtl a me, inquil, laesi fuerint, abscon- ' , \, ,
derunltmni rainen inleriiHm taquei sui. Esl autem *
sermo bic melaphoricns, a venatoribus iranslalus,
.
qui laqueos occulle disponunt, per quos iuierilum
ferts iiiferuni.
. ,
Supervacue exprobraverurit animam meam. A n i -
mam meam circumioquendo dixit, pro iiieipsum* , ,
\
Estque airiraadveriendum, qood Iiujusmodi ligura
loquendi, quae Graece pcripbrasis dicitur, frequea- , , ,
tisaima reperitur apud beatum David, ttt illud : , , \ . ,
Anima mea; vita mea ; nonxen tuum, et alia bujus- \, ,
modi. Mentientes, iuqtiit, exprobravernnl rue, .
tngratum appeltaaies, et rcgis insidialorein.
V E R S . 8. Veniat illi laqneus, quem ignorat. laex' , .
spectala, inquit, catamitas illi obvenial ; i l l i , i n - . , qaam, qai et mihi hueriltim abscondil, el qui me , \ , ,
exprobravlt, sivc Saidem Sntelligas, seu quemvis
.
aliiim, qui Sautem urgeret adversus ipsum beatum
D?vid.
, ,
.
Et rete quod abscondit comprehendit enm. El '
rete, quod chm adversas me telendil, coaiprebea- , * ,
, *
dat eum, boc esl, Omnis illitis conalus, omiie con .
Rilium in auciorein convertatar.

.
Et in laqueo eadet in ipto. lrfem eliam significaat
baec verba. Et cum dixcrit in laqueo , addidit in , ,
ipso. In ipso, inquam, laqueo , quem idem ille die- , , , * .
315

VERS.

posuil,

.
9. Etanima mea exiuitabil in Domin:

Iniip.icis meis ita castigaiis, laetabor in Doiuino ,

, .
qui jtisiis coe affccit pceais.
. "
Detectabilur in satutari $uo. Quia illos perdidii, D

.
el nos salvaviu

, , ,
VtRs. 40. Omria os$a mea dicent: Dotnine , qui$
^. ,
simitts libi, eruens pauperem dt manu fortiorum

tl/o, inopem et pauperem diripientibu* eum ? Omnia ,
, ;
auicm ossa mea, id esl, membra mea omnia quae

in proftindo corporls aanl. Significarc autem vide , . "
tur per baec verba plenissimam gralianitn aclionem
\
ex intlmo aaiwtaj provenieniem. Y e l , per ossa, so , .
lidas ac Talidiores aiuuiae cogilatioiies imelllgit, u l
, ; , \ saepc diximus. lnopem autem seipsum Propbela
, \ ,
appellal, qnasi exswlem, necessartororoqte omnlum
\ , *
indigeniem, et solum. Pcr foniorem vero Saulem
, \ \,
iQtelligii, qui et divitiis el bcllicis copiis aflluebai;
, \
ol dum inopem se bis d i c i l , t l tusuper paitperctn
VEAS.

COMMfiNT. 1N PSAUIOS.
* , addil, tenuitaiem suam maximam deuotat, ei .
jusuiodi verboruin bamililale Deum pariler ad uiajorem misericordiam excilat. Diripientes eiiam ipsos hosies appellal : babilo nimirum respectu ad
illorum spein, qui sese eam direpluroe sperabam.
V E R S . 14. Surgenlet injxtti,
qu<c ne$chbam
*8 ,
inlerrogabant . Ipse nimiroui Saul, et quicuaqae
. \
* , - ei asseatabaaiar ; quos beatue David lestcs ideo
npp llal, quia adversus se tcstitnoiiium ferebani,
, , ,
, I injustos, quia aieadaces eranl, vel quia hujas - modi lestes cum subsannalionc qnadam ac derisu
(24), . \ iaterrogabani euin, nuinqoid asplraret ad regnam ;
, , ! , ialerrogabaal autem boc, ei pariier asseverabant,
sl ita esse. Quod laaien beatus David, uipote iunoccns
ighorasse se ait. [Nanquam enim ad regnum aspi
raveral.] Possunt etiam baec verba de CbrUlo ifttelligi ptopter falsos testes, qni interrogabant eum,
uumquid non blaspbemasset, ut Evangeliorutn Iradil bistoria.

,,
V B R S . 42. Relributrunt mala pfo bonh,

V * .
animas . Cum con.muneni inimicmu Goliatli
, \ , \
iatereaussel beaius David, el Pbilislaeos superas to , .set, et ptavum Saulis spiritum dcpulissel, persecu \ ,
tionem lamen sustinebat a Saule. .Relribuerunl
, ilaque ahimae meae sterililalem, boc csl iiifrucluo , - siiaicm. Viriulcm meam, inquii, studuerunt iafru . " \ ctuosam constitiiere, cuin occidere niecogiuverini,
*\, , . ut facere ut anima tr.ea cessaret a feriiliiaic virtuln. Yel reiribuerual mibi slerUilaiem, circumloquendo dixit, ac si diceret: Pro bencficiU a me in
eo* collaiis, ittad canati suiit mihi rependere, ut mfe occidereni, ne vivendo filios procrearcni. [V<1
aliter, slerilitas pro oMWione accipiiur, quia per filios et posteroA memoria bouiiitum conservaiar.
V E R S . 4 3 . Ego autem cum mihi mofesti essent,
,

duebarsacco elhumUiabamvijejumoauimamtneam.
. , Dcinceps docet Propbeta qiiomodo dissolverc opor * , \ - Q te.nl calamitales. Nam ciiin ab inimicis calumniam
, , - sasiinerei, sacco ac jejiinio animam suaui, lioc
ei\ seipsuin, bumiliabai, fogans ab ibsidiis libe .
rari.
El oralio th sinum nieum concertetvr. Iloc
kal

. * esi, exaddietbr mea oraiio. Ita eiiiiu inlelligenda

siinl bxc verba, quasi seipsain Conversura sil ora ,
lio ad Propheiaiu, qui eam eniisil; non iiianis la*
\ , \ ,
meii, ncc vana, aut re infecia , quin imo iu illius
, ,
sind inslar preliosissimi doni suscipienda sit. Vol,
:,
quia iia couVertctur, ut oranli^ sinum peiiiis rebns
* , \ ,
iinpletura s i t , lamelsi aliquando eliam litijustnodi

cv

ioqueudi mod.is conlraiiuni peniuis sbnHnm recipiai, quando acilicel quis nou exaudhur el oraiio
in sinum re* iiifecta iaanis converiitur.
flc * ,
Y E R S . 4 4 . Qnoat protlmo quati fratri nostro
\>. eompiacba. Suraniam saam dilectioacm erga
, , D Saulem ostcndere volens, fratris ac proxiini noininc

lisns esi. Pareaies eaim et dominos proprie bonorandos aobis esse dicimus , fralres vero amaa\
dos, praecipue quaado sumus sine prole. Indiffe , .
renier aulem se habet construclio verbi compluce
.
bam.
Quasi lugens mcestu^ sic humiliabar. Videus
, ilUitii mibi invidere, qaia multimdo ac poptdus IIIU
.
9

Varioe lectiones.
. :.

399

EUTHYMIl ZiGABENI

410

laadabaat, buaitliabar, flngens me tristem ac moe- , , \ .

sttim essc. Solel eniin iuvisi bominis bumilitas
alque dcjeclio iavidiam repmnere: queiuadmodum
contra superbia alque elatio augere.
, .
" , .
V E R S . 15. Advenum melalati $unt,et convenerunt.
;, \ ; , \
Me hxc agente, aiqua hoc paclo sentiente, illi las
, ^
laii sual, credeates periisse vires aieas ; e l con, .
Ycneraal, u l insidias adversum mt disponerent.
Congregala t*nt super me flaqella , et ignorani.
' , .
Qaod LXX lulerprcles dixcraal flagdla, Syiuaia ,
cbas percutientes rcddidii. Ait igitur : Occiaores ad- . , *
versum nic congregati s u u l ; m e , inqaaai , igno, . \
rantem bajnsa>odi eoraai coasilia alqae insidias
, quas adversaai wie disponebanl. Eas auumi puio
, \
subnoiari, qalc ia bisloria Ilegam traduatar ,
.
quaado ejus uxor Micho! omaia ilii aperait, atque B
a periculo eiiaai eum salvavit.
,
. V E R S . 16. Dissipati sunl, et uon $unl cowpuncti.
Dissipaii suni cum me nun inveiiissent abi spera- , ,
, .
verant, ct laaiea compuncti aoa s a n l , quia aalla
,

ducli suul pcenitentia.

Teniaverunt , $ub$annaverunt me subsanna- , * .
lione, (renduernnt $*per ms dentibus suit. Saul, i n - \ , \, , quit, c l qui cum eo eranl, aliqvando tealaveruui ,
ine prohanles atque experientiam suaieates nientig , uieae : aliqaaade cliara subsaanaverunt, irriden- . , tt!S, veluti iafirmam, nunc vero palaiu [loonum i n - , , starj in me eflerati sanl. Frendere denlibus soleul
. , , ,
otiines aliquando ob limorem, aliquaado vero ob ' , iiiuiiam indignatioaem, quaado muiirum, veluii
.
farore quodam, coUiduat nialuo deates et resoaaat. Nunc, inquit, ira ac rabie pleni, rcgonaro videntar
super me denlibus suis, avidi nimirum ut carnes meas dilanieal.
f

V E R S . 1 7 . Domine quando re$picie$ ? Tu eaim C

, ; longanimis ad baec, resplcere eos noa videris. , $ . ,
Quando igilur auiniadvertes, et vindkiam fa\ ;
cies ?
UeUxtue animam meam malignitaU eorum. Ta

. '
nie lil>cra, iuquit, ab iiiorum perversitate, el in
; ,
prislinam securilaiem reslitue.
.
leonibus unigenitam eteam. Freodere proprie
.
dicuulur leones : eonseqaealer igitar cum freudere . ,
eos dixerit, posimodum leoacs eliam appcllavit; ei , ,
maxiiae ob ingenilam eis saeviiiain el iasidiis aem- \ .
per inieatuia animum. Uiiigenitam autem auiuiam , -
suat,ho cst seipsam, ea raiione appellavit, qaa * , declaravimas hi psalnw x x i ; a comuiuai eliam
.
sensu boc ia loco subaadiendam est verbum, re- D
stitu*.
* '.
Y E R S . 1 8 . Confxiebor tibi in Eccluia
mulia, in
^ "^
populo gravi laudabo . Yide quae exponende
dixerimue in cominemorato superius psalmo, i b i : \ ^
0 .
ln Ecclesia magna confitebor tibi
. ,
.In populo gravi taudabo te. Pro , gravi,
Symmachus babel , frequenti. Lstauiem *
.
praecedeniis dicli iaterpreiaiio.
V r i g . 19. Non wpergondeant aui adversanlur
7

* Psa!. XX!. 13.

4CI

COMMENT. I N I^SALMOS.

102

*>, ol , \
^ mihi injuste, qui oderunt nu grii$ et annuunl ocn11. Graiis, lioc eat, sine causa. Neqnc enitn ega
.
,
injuria eos affeci, aat odiosam me prabni. Per
* , .
Atave , - nnnuentcs VPTO or.ulis, adulaloree ialetligtl, qui
Saali aftnuebaitt, bac pacio dtrabel'8 bcato
, David, aut eam carpeaies ei qtiid aliqaanda p r , , .
sens ille dixieeet, aut ieeisset.
V E R S 20. Quoniam mihi qnidem pacifice toqutben" \,

iur, tit ira dotot cogiinbanl. Pacifice qnidem me .

(25) ,
, - caaioliia vereabanturamtea loquenies, atqwe bene~
volenliam ac ditociioaem pra? so ferre viaVbanlur.
, , %~
Veruai summa cam ira, quain celabant, doloa
.
conlexebant, cogitantee qaoiiaai me pacto ia pericula canjicerent.
V E R S . 2 1 . Et
dilataverunl $uper o$ suum.

Jx'

.
" \ ^ - g Noviseime cttam palaro ac lato ore aecusabanl
* ma, noa elam arapbos, aul voce sabmiasa. Nam
.
qui cupipal laiere, cempreasis pene labiisaaeurrant.
, , . ,
Dixtrunt: Enge, evae, ocuti nasfri. Apad
, aaliquos illi clamabanl, , ^,
qui asse ,
cnli altqaid fuerant, quod oplabant, repetitioua
. , , - illa laelitiam quamdam prae se ferentet. Videntes,
, inqait, inimici mei me fagientem, acclamareraat
, , , ,
verba illa laetiiiae, Euge, t*gt, tigniflcaaies n l m i . ,
ram, eoram rem beoe ee babere. QuoA eeqaitw,
, * , , ,
Viderunt oemH no$iri, per se legendom est, ei sab. , . " \
ialelligendam cst aliqaid [ n l puta, Videruat oculi
* ,
noslri hosiein aostram David male affectam, sea
, .
ia pnefepe delapsam]; vel: Yiderant oculi nasiri id
qaod erat ia volig. I d , qnod facile sabauditur, proplereaque amittitur. Yel conjtmclim eliam legi
potesi versiculas, ac si diceret : Bene viderunt ocali noelri q u oplabamue.
, . .
C
VERS. 22. Vidisti, Domine. Ea nimintm qo* patior.
.
ol
. Ne ampbus suatineas. Nam qui susli .
nent, la;ere aolent.
,
" . \
diuedas . Nullus enim aliae esi mibi ad .
jutor.
&, ,

Y E R S . 25. Exsurge, Domine, intende judicio meo.

. , Huaiano more baec dicta sunt, ut a&pius diiimns.
. ,
, Exeurge, inquil, Domine. Longaaimis enlm cuai
\ ,
, si8, adveraus inimicos meos, dormirequodam modo
videris. El quid elgniflcat, , vide in exposi *.
lione psalmi qalnii.
Deus meas el Dominns nuus in coutam .

coanmiiil aensu boe in loeo sumendum est vcr.
bom, Intendt, el pcr canraai jadtciam ruraus
.
, , D intelligit. 111 anlem verba : mevs, Dominus nutus, el alia bujasaiodi verba repetUa, in?o \ \ ,
.
caiionia iBleasionem demomtraat, qaee ex lniimo

,
corde proveaiat, et ardeaiie ia Deum desiderii.
, ,
.
ASerl eaim bujusmodi iavocatlo qaeddam secam
solamen, juxia illud : Memor fui , lataiu$
sum
, ,
.
Y E R S . 24. Judiea mihi Hcmndum JHitUiam mnm.
%

1 1

Psal.

LXXVI,

11.

VariflB lectiones.
(2o) . .

*03
EUTHYMII ZIOABBNI
404
Jtidica hoc mibi, inquil, quod cura justus fuc- , ott ; ; ,
rim in iis omnibtii quae ad persecutores raeos
' .
pertinenl, ego contra ab illis injuria aflfeclue
sum.
Domme Deus meas, non mpergaudeanl miln.
uporQua est conjunctio ; vel subandieoda esl
dictio : Amabo, u i sit seosos : Amabo l Domine Deus
meus.
V E R S . 25. Ne dicant i corde suo : R*qe, euge,
anima nottrce. Hic cliam aliquid subimeUigcndutn
<>st [ut sil sensus: Ne dicant in corde uo : Factum
cst: euge, euge, a n i m noatrsc].
* dlcmt: Absvrbuimus eum. In ore nimiruin
gladii. Haec cienim dtcerent, si me morii IraJerenl.
V E R S . 2G. Confundaniux revereanlur timul qui
gaudent malis nuis. Verba confundaniur el retereaniur, seu pu,a>fiai)t, idem aegue significant, qticmadmoduni el illa in sequcnlibus : Lcetentur exsul. ConfuudenUir aulem, si vacui atqtie inanes
rc iniecu reversi fuerinl. Quod vero a i i , Simul,
idwu eibi vuU ac si dixi&set: Uno atque eodem
tempore omncts confundanlur, qui gaudeni malia,
hoc eet, iaiebcHatibu* et infortuniis meis.

,
.
; ra) W fj
), .

. ,
tfi
. .

? . !); ; ,
Oaverwoaouatv*
'


.

,
,
; ; ;
, , \
* , \ ,
;> 7 ,
.

Induamur confutione pudure, qui magna lo

ouuntur tuper we. Uoc eal, qui se jacianl ad- ^

* . 01 *
vcrsuro me. c l qui mala se mibi illatum ire glo, / ; .
riaiilur.
VERS. 27. Ex$u(J#nl el Uetenlur, qui volunt jusii

ti*m . Hoc esl qui voltint i d , quod juslum ( . 01
t s l in causa raea. Juslum vero essei quod iniraici
.
mc temere iion impugnarent, sed poitus io pericu, ,
Hs inibi opewferreut, cum innumeris eos semper
; .
aflecerim beneiiciis.
Etdicanl umpcr, Magnificelur Domxnm, qui volnnt pacem servi (ui. Dicant boc, videntes me
ninairum sup.erasse iinpugnaiores meos. Magnificetur auiem, boc cst, Magnus ab omnibus repuleUftr

, .
,
.
, \ ,
.

Y E R S . 28. $t lingua. mea medilabilur jtutiiiam

tuam. Si ea scilicel fiant qua peiii. Pcr jnstiliaro auleiu Dei juslum ejus judicium iuielligil.
, die laudem tuam. conimunt scnsu boc
in loco eliam sumendum est verbum, medjiiubiiur. auiem dit, boc est, per toum vilam; vivere '
enim quodammodo non videntur, qui dQrmiuni.
Meditabituc igitur, i d est, anaunliabU l a u d m
luain, quod perpeiuum iili erit opus. Ei I*c quidem aunl, que ad praesenlis psabni exposiUonem
perliueni. Yertim nobia etiatn leoior admonendu*
cst, ut caveal ne tx boc psalmo occasionem a l i quando fortaseie semal imprecandi a.lvcr*w8 i n i micoe : vel quja bcatus David vitam ac ronversatiopctn iegalem, ct non evangelicam degcbai, jiixia
quam poatea Cbrw^us perfeciiorein docens doc^rinan) aiebat : Dictum cti antiquis : DUige$ proxi-

. & .
.
" .
.
"
,
\ , ^ * , .
, \ ,
&, . \
.

, (2G), 6\ , ' .
, Efi*

,

,
, '
. " \ 6\

YArilecliones.
(2C) . ' ;.

405

COMMENT. JX PSALMOS.

406

, * - wum tuvm, et odio prosequeru immuum luum;ego

autem dico vobis : Diligite inimicoi ve$tro$, beue . \
dicite perteqnenlibu* vot
; vel qtiia vurba liaec
, , . \
beati David intelligcnda sunt, non ul imprecen , , ,

lur, sed quod sub imprecationis iuodo ea praedi

,
cant, quoe inimtcis evenlura erant. Vel ca ratione
, * , , fortaseis imprecatur, qua scripitini est : Percute
/ * ,
argentum reprobum, et purgabitur. Imprecabaiur
, . ,
atitem eis bcatus David, non ut acerbus hoslis, aed

veluli is qui pravoe omncs liomines oderat, el
,
optabat eos casiigaltone emcndari, ut futurum ac
.
T t

horribito judicium evaderent, vel ut per iHorutn poenas alii flercnt meliores. Iltud insuper addendum
putamus ad prsedicta, quod plura ac potiora ipsius psalmi verba Cliristo
Ootnino recle
accommodari possunt, adversus ingratiastmos Judseos.
Elc , *.
';

,
\ , \
, , \ . , , \ , * , . *
,
^^,
.
, .
\,, \ , \
* .
. * *,
,
> , \ -

J finem ipii puero Domini David.

PSALMUS XXXV.
Cum bealns David vcriius Saulis pergectilionem
morarelur in deserto, el quamdam illic speliuicam dormiturue subioiraaset, venii eo Loci persecufor ejus Saul, pefnoclaviique, lalcre ilUc ignoransbealum Davjd. Noctu itaque Dajvid consurgeiis,
astitil siipra dornuenlem, parcensqtie ei, fioibriani
tantum dtploidis gladio abstulit, in facli leslimoniiw. E l postera die exctiniem iljinc Sauleiu consectitus, ostensa fimbria diploidis.acclamavii, exprobraus injuslas illius insidiaa, ot suam parker
justiliam annuntians. Ifle ajiiem pudore auffusus
non mediocri, conlessus cst,. et compunclus, verbtsque dileclionem simulabat, rtirsus Umen eum
persequebatur. Qaod segre ferens beatus Oavid,

prsenlem p R a l m n m coinposnit : priino quidc.t)

proposlto ul ilHus vhium carperct,dolnde eiam ul
doksi cujtislibel perver3ilatem notarct. In fiuem
autem inscribilur, quia in eo ininiiconim destructio pradlciliir, quse ad nnein, seu exitum pervc^
it. Pner anle.n Dnmiiii dicitur beaius David duplici rationc, quemadmoduiu supra declaravi in
inscriptione psalrai xvu.
V E R S . 2. Dicil iniquus delinquere in seipso. Dicil,

.
id esl, pulat. Articulua autem , qui babelur in
, , , \ , ,
Graeco ante verbiim Delinquere, superfluus est, u l
* sit eensus : Pulal iniquus peccare in seipso, boc
,
esi, pulat se clam ac latenler deUnquere posse, ei
,
in sua sola conscienCia, i u ul neque ab ipso eiiam
. \ \
, , Deo videri possil. Vel si ariiculum nolis esse
^ , '
anperfluum, el legere : Dicif iniquus, ttl delinquat
4, . ,
in se ipao : drc sensum esse, quod hiijusiuodi vir
\ .
iniquiis cogiial in eeipso, boc esl intra se u l p e ' eet. Solenl enim bujuemodi articuii aliqnamlo Piiperflui jacere, aliquando etiam adverbialiier poni, ui
declaravimus. Periniquvm autemboc in k>c<> Sanlem ipsum intelligii, quem sumnia consiat usuin cssc
hiiquilate, dunk amicuro [pariler ac benefactorem] ct generum u n t o odio prosequerelur;


e$t timor Dei ante oculos eju>. nocesl, antc
.

octilos anima? bujus ini(jui. Alque ideo iia cogilat,
* \ ,
non perspiciens sc lalere non posse.
, , .
Quoniam dolo$e egit ineonspeeiu suo, ul cogno" ,

sceret peccatum $uum, et odisset. Vide, inqull, quid

, . \ , ,
) . ,
.
.
, * '--*'
,>.
1

M a l l h . v , 45, 44.

407
EUTHYMll
fcceni. Dolos expandtt aate &e, hoc est, prave ac
perverse ogit in hoc, tit peccalum suttm cognoscoret et odisset; ut sit eensue : Noluit cognoseere
pcrcatum suum, et odisse illud.

ZIGABSXt
408
xi . * , ,
y i p , , \ .
. , \
, .
\ *
/.* ^ , ; .

V E R S . 5. Verbum owk tjus iuiquitat et dolus. Ea,

iaqnit, qtiae de pace mecum traciabat, pleaa eraat
iniquUate et dolo, et venenum quodammodo in
so occufcum relinebant. Qiiae res iniqua pariler
rrat et dolosa. Yolebal enitn Saul me securura
coafldere, atqtie hoc pacio nihil verenlem comprehendere.

. Noluil intellitffire ut bene ageret. Nulail inletli , ,
gcntiam atiquam majerem babere, ut boaum alhjuod
.
farerct, vel ceasarel ab insidiis.
^
'/

.
V E R S . 5. tniquitatem medilakis esl iu cubili suo.
*
Kiiam ia lecta cubans prava in aniaio versabal.
.
N*qae enim quiclis aut somui Inmpore quies
cebai; uade samma illius inalignitas denionstra.
tur.

. . "
Attitit omrn i<e nonbonm. Prompltis csl adomne
opns malaro.
.
Matitiam autem non tegre tulik Malitiam, iaqail,
.

grave quid essc non cxisiimavii: boc esl, a sa eaai
(27), .
non repulih
,
V E R S . 6, 7. Domine, in ccelo misericordia tua, et

i:rita$ tua usque ad nube$ juuUia tua $icul montes
, . "
Dci, judicia tua abyssus muUa. Quemamodum au pcrius summam Saulis pravilaiem uVmonslravil,
,
ita cl nunc auromara Dci boaitalcm ci loagaaimi-*
laleai dcscribit, diccns : Domine* in cmlo.miuruor- <j , \ ^
dia tuu, et veriiat tua mque ad nubes^Uoc cst, ue- ^. , ovparft
\ , \ , "
que ad ipsum cooluin, Nabes eaim asque ad coabim
ascenduat. iutlitia tua ticul monlts D*i, cl par , , . ) monics magaitadiaem pariter ct aliitudinem signi- , \ , " ;
ficavil. Montea auiem Dei dicuntur, veluu a Deo . . \
crcali. Judicia aulem tua abg$$ut muka, boc est,

\ ; . " ,
Dispensaiioaes ui;e Unmeasam quoddam aiqae i a r
.
comprehjensibile saut profundum.
, ar.aipov .
Vcns. 8. Hvminet et pecota iulcabis, Domins

) , .
Salvare, seu saWari aliquaado de artierna saJate
, ,
dicitur, juxia illud : Et salvabunlur justi ; ali *> %\ \ qaando vero (le lemporaria salule, ul tuiac. Expo, , ; .ncre cnim debcnius : Sulvabi$, hoc est^ Vivifieabis, ^ ; , \, ,
sea vilam eis praesiabU. Taata esl, Doaiiae, inquil,
\ . , lua misericordia, ut non solum bomiaibus, sed
, . , \
ipsis eliaai irrationalibus animaalibus vilaai pra>
. , ,
stes. Per pccora eajni quae cxlcris omaibus aai , ;
taanlibus mnndiora sanl, omae animaJ irralioaaJe
. " ; , ; significavit. Sahabii ctiam dixit pro Salvas, lera , .
pue poaeas pro lcmpore. Yel per bomincs cos ia\ * ;,
tcllige, qui dacc vivunt raiione ; per pecora vcro,
2.
cos bomines qui abjurata omni raiiane, irraiioaa .
bilium instar degnut. Vel oer bomines, Jnda*os inlcllige crudiios in b>gc, pcr pecora autcui g^oAb?

19

Prov. x i , 2 i .

VariiE lcclion.es.
(27) . (. ) .

409

COMMENT. I N PSALMOS.

It-s, voluptalem [olim, el carnis desideria pecorura inslar] seeianles. E l lunc verbum
permaneat signiflcalione, el fttluri stt teinporis :

410
Sattabis

iu sna

cl prophetiam coatiacbuat banc t*rba dc ftdelibas.

S drabis cnim eoa, qui crediderint audita predicaiioac Evangelii.

\ , . - Quam mulltpUcasti mUericordiain tuam, Dtu$. Di, (28) . \
rtio, quam, lioe loco admiraniie aniintim deman \ slroi. Obatnpescens enim Propbeta bonhaiem e
miscricordiaai gurnmam Dei, qua bi pariter atqne
, ' (, ,
i l l i salvanlur, inclamat ad Deum, dicens eum
.
quam maxime suaro in nos raisericordiam niuUiplicagse.
01
Ft/ii autem hommim in protecthne alarum l*a . \ , ,
rum spertbunt. Filii honrtiniim, hoc ctt homints, uC
, - dixhniis in psalaio quarCo. AiC igilur qitod omnes
* , " \ ,
qui veri bomincs M I B I , ct qui btijiis nominis appcl lalioncai sceleribus suie aoa adallerarunt, in diviaa
,
eperabunt proiecliooe, quodque e*s Detts u l avie
. * \ )
proprios patlos fovebil ac cusiodiel. E l aliler i n \ .
lelligi polesi vergiculus, ut ail propbelia de Clirislianis.

. T E B S . 9. Intbnabuntur ab vbeftate domus tuce.

, - \Iiubriabunlur, boc esl L&talfttntttr.] Lstiiiam
.

cnim hic ebrielaiem appellat, qweroadmodiim el

\ .
divitias ubertaleui. Vinum enim, u l alibi inquil
0,
Prophela, lirtifieat cor hominit . Uberlas etiam
* eopiam quamdam ampliarcm sigaiflcat. Hajusmodi,
, ,
inqail, botnines larti ernnl a divitiis doroua ma.
,
Doinus aalem Dei Ecclesia esl, cajus ilmiiae
. " ,
pia saal d o g m a t i , qa;e ipsog dogmatum parlicipes spiriiaali afficiunl laHilia. Vel pcr doaiuni
,
Dei, Verbi caraem iaiellige : iliam nimiruai quam
, ,
simul cum aaioia assuaipsit, c l in qua habitavil;
\ *
el per oberlalem, Cbrisli doclrinam, qu;e aaimas
*
Q irrigat, iaipinguaC, ei Jaetifical; iia u l cum Paulo

;
direre possint : Qw no$ separabil chariuue
Chrisli ?
^

El lonente deUciarum tuarum polabu eos. Eam.
dem repelil ecntealiam, et caui cbrielaiis roeminer i t , consequeaier ei poculum addidil : Potabis
, \ \ t.
enim eos, inquit, fluiuine ejus lalitise, qua a tc
\ , \,
sabminislralur. Torrenlem aalem deliciarann, j u . ,
cundissima Cbrisii doctrinae flucnta appellavii :
* ^
lorrentem quideni ob lenipcslivam doctrinam, qua3
,
cerlo tempore ab ore Chrisli dedciebal, propterqiic
, \ ejus vebeaiemiam, ac vim (ut ila dicam) indelea, \ tam, cl propler raalta qux de propbeiicis scrmo * \ ^ , , \ aibos ia uaum collecla adducebat. Torrens enini
, , ^ ad tempus fluit^ ei vebemens esl ac violcnius, el
* , ,
8 1

. , D cx raulliplici ronfluit aquarani concursu; delicias

auiein ideo d i x i l , quia laelificanl el irnpiaguaau
* , Aliqai per aberlatcm domus Dei, sauguinem Cbrisii
>. \ ^ , & intelligunl, qui e\ iliius immaculato laterc defluxil,
\ , et per torreatcni, aquaai iliam, quae taac lemporis
cuai sangaine pariler effusa est, ci qaa? (at Graeca>
, \
diclionis elymologia indicat) hiberna teaipore de-i
, \ .
fluxil [bycms enim erai quaado passus est Domiaos^ quae etiaai incbriavil nos, ita ut debaccbat^
C )

Psal. cin, 15.

Rom. ?m, 5 5 .

V a r i lccliones.
(28) . .

EUTHYMH ZIGABENI

412

SKIMIS ad salutcm, et a priori errore quo educebamur in tutiun educti, et siimma affectri lajlilia.
VERS. 10. Quoniam apud te est fom vitm. Quo-
" .
" \ niam tu ee qui vilam preslas. Ego i * m , inqtiU,
, ,
via. veritat, et vita ; in seipso enim Christns vilae,
til ila dicam, scaturiginero babel, el non aliunde : , \ ,
"
quemadiuodtim sancli illi babuere qui aliquando
\ , . ,
inoriuos suseilarunt; vel : Quia apud te Palrem,
,
. |
Filius qui perennis est vitai largitor, inseparabilia
, \
permanet: Ego enim, inquil, tn Palre, et Pater in

.
me eit . Fonlem auiem viiae appellat, quemadrao%

8 S

dum et alibi Jeremias dicens ex ejus pcrsona : Et

me fontem vilce reliquerunl.
. ,
Jn lumine luo videbimus /umen. Hic tbeologiara
\ ,
tradit de sancta Triniiateex fidelium pcrsona lo
quens. Nos inquit, Pater, qui fideles fuluri eu .
mug, per lumen, boc eel, per diviniialem Filii tui,
cognoscemu lumen Spirilus sancii. Naro si Deus ,
{nt inquit Gregorius Theologus] lnmen triplex est,
. \
ronsequenler unaqnacque in Deo persona lurnen
, , \
dicenda esi. Filius igilur docuil de Spiriiu sanclo,
. \ (29),
Paraclelum alium consolalorem aique alium advo , calum eum appcllans, ejusdemque potestatis alque

7 4'jugdem csse honoris signifirans. Yel aliter, Nos a

. \ ,
sanctoSpirilu illuminati radios lucisFilii l u i con
.
jkem a l i b i : ] Deu*
tomplabiiniir. Nemo enim potesl dicere Dominum Jetum nisi tit Spirilu sancto
nobu revelavit per Spiiitum
tanctum .
9

8S

VERS. H.Extende misericordiam luamcognoscen

tibus t$. Porpeluo comm miserere, qni divtnilaiis

.
cogniiione digni sant : quod Propbeia nunc dicil
.
rogantis in morero.
El juititiam tuam i i f , qut reclo sunt corde.Ei as
sldue praesla juslum auxiliuni tmim Hs qui in ser- C dlg. \
monibus atque actionibus suis recti sunt.
\ .
VERS. 42. A'on teniat mihi pes tuperbia. Pedem
.

superbiae pro integra ponit supcrbia, veluti CoCum a

, ,
parte. Nun doniinelur mei, inquil, superbia. Su { . perbiae aulem nomine omne vilium signiftcavit :
, *
qtioniam vcriex est ei genilrix peccatoruin omuium
^ .
superbia.
Et manut peccalorh non concutiat me. Hoc est,
ipse peccator, a parte tolum significans [ot supra
diximus], el per peccalorem ipsum demoiiem inte!ligil, vel Saulem, aut alium ex omni parle sceleslum. Non concwiat aulem, boc est, Non moveal
ab illa nimirum slabililale ac sede, quam in virlute
collocavi.
]
YERS. 15. JUic omnet qui operanlur
iniquilaUm. Illic, id esl, in loco illo, seu in lempore a Deo consliluio. Et non dixii, Cadcnt, sed
f.eciderunt: veluti qui proplielicis oculis illormn
rumaui cemercl. Intelligil autem Saulem el scquaces, aut alios hujusmodi scoleslos boiuines.
ExpuUi suntf non potuerunt stare. Expulsi jam

Joan. , 6.

8 1

Ibid. 10.

8%

1 Cor. , .

8 8

)
.
(>, .
, , ,
. ,
, .

. \ , ,
. , ,
' ,

. \
, \ .
9

,
1 Cor. n , I .

Varioe Icctiones.
(%9f\\ .

'

COMMENT. PSALMOS.
414
, Minl a divino atmlio, ob eorum scilicet vilia, el
,
deinceps ilrmari non potentnl.
.
.
ACp.
,
\ , \
.

Psalmus ipti Datid.

PSALMDS X X X V I .
Admonilionpg continet liic psalmus. Admonet
enini nt uattsquisque varios rertim evenlns patienler ferat, et mentem non adbibeat ad oraTorani
haininum prosperitaies.
.

T B R S . i . Ne mmuieri* in malignaniibug. jf)mu:;: , ,
latioaem imilationem appellal; ac I dicerel: Noli
~ , . imiiari aialignantes, tamelsi secaada eos vbkat
\ , , , florere fortuna. Poseumus *iiam aialationem pro
.
irrilaltone inl^lligere [qitemadmodam Grca d i n i o
, ' .
aignifleanlius exprtmil] zelum, niulalioaem appellans. Uade eiiam verbura atium dedacit. Ac si dicerel: Noli irriiari, aui mcerere, quando pravos
vitiesfelicein vilam degere. Consiruciio auicm boc in loco indiJEereus esi, et reguUm non servat,
juxla llebraicam idioma.
. -
Neque otnulerit facienlet iniquitatem. Multi taira
quolies pravoa videal externia hisce bouig abua-
>. ,
daro, pus.llaaimitatedticli, ad illorura imiiaiionem
,
incilmtur. Quam rem Propheta veluli peraicio . "
eam detestaitir. Esl aniem aeniulalio [sce polius
.
\ * , juxia Groram liileram, zelat) appetiiua quidaro
.
possidendi bonam illad, quod qnts videt ia a l i o ; e l
, . " , \ , proprie quidem ponitnr in boiuim, sappraamero
.
etiam ia malam. Versfculas ?ero i*le proxiroe supcriorem versiculum declarat, alque tjusdem ctt sensiis cum illo. Vel Ne amuleris, boc est: Noli
beatos eos dicere, nec precari, ut similis eis Oas.
Y E R S . 2. Quoniam sicut herba, eiio
exaretetnt.
" .

Non babeates scilicel radiceai validara.
.
Ei quasi olera herbarum eiio decident. Idem rur
.
BUS repelil. Olera autem berbarum dixii pro ipais
. , \ ,
imiram ac virentibus, vel pro i i t
, , Q herbi*, vivis nir
. , ^ .
quse pertinent ad genita hcrbarum. Haec eaim omnia deflaaal cam arueriat.
V E R S . 3. Spera in Domino facbonilatem. Spera,

.
iaquil, ia Domino qui viriulmn luarum labores
,
noa deepiciel, el qaod bonum esl, operare. Bont, \
Utem enim posuit proBaao.
.
inhabiia terram. Sic faciens, inquil, inlrepide
. , qnam babes habitatioaem posaide. Deam cnim tai
.
cuslodem habes.
El pasceris in dhilm ejus. El pasccris a Deo ia
. \ bonis ejas, ila tit ulilibue fraaris, et a noxns nou
, \ "
laidacis.
, .

.
V E R S . 4. Dtliciare in Domino. Deleclare, inquit,
, ,
in Domino, per immensam aimirum alqae insalia .
D bileta ejuedileclioaem, aut per inexplebilem mandaiorumejas, ac ditinae legis conlemplaiionem.

.
dti libi eordit iui. del, pro
, , . , dabit, oplalivuni pro fularo. Cum enim
, .
diligas Deam, nihil ab eo iadigaam postalabis.

.
V E R S . 5. Retcfo Domino viam luam. Per viam
,
nnnc conversalioncm ac vilse normam intelligit,

quam visitalione ac custodia Dci digaam ficri
\ jabet. Novii enim Dominug ju$iorum . De
.
quo vide, q u circa llnem prinii psalmi dicta sunt.
Psal. , 6 .

4i5

E U T H Y M I I ZIGABRNI

416
%

Spera in eo. Rurstis speai protcadii, lanquam

. rpo, i v *
ncccssariam iis qui in aflViclionibus sunt constituti;
sola cnim spea niinuil dolores.
.
$ faciet. Faciet nimirum, qttae peiis, ct
. & , & ,
quae conduciint.
& .
V E R S . 6. educel quati lumen ju$litlam tuam.

.
Jusiilia boc in loco sumenda est pro justa scn- . \
tealta. cdncct, inquit, jusiam de te sentenliam, , \, ,
luminisque cujusdam inelar fulgenlcm ac conspi .
ciiam
coram onmibus conaliluet.
tuus
, \,

iiiquit alibi, qui videt in occulto, reddei iibi in

.
manifaio . Vel afferet virlulem tuam in nicdium,
, ,
divulgaiis eam quasi purum lumen, et praedicans \ .
in lenipore opporiuno.
judicium iuum tanquam meridiem. Eamdem
.

repetil senienliam. Meridies enim pura et sincera , \
ost ac fulgenlissima dici lux. Vel educet judiciutn
\
iuum , boc esl, conversationem ac vilam illam
* '

qiiam judicio tuo tibi seciandam {>roposuisli,

, " \ ,
ptiblicabit, et omnibus nolam faciei, ut raeridiein.
* ,
Meridies enim omnibus cst manifeatus, veluli
.
splenditlissima ac locenliseima dtei pars.

.
Subdiius etto Domino. Servans nlminim illius
\ inandata, el non aegre ferens flagella ab eo missa,
sed graiias ei agens, quaai erudieati le ac ca- , * .
sligaali.
. " \ OT* enm. U i scilicel miserealur lui el pro.
tegai le.



V B R S . 7. atmuUrh in eo, qui prosperatur in
via , tn /tamtae facienle iniquitatem. Haec verba Q
.
cuindem seasum babeal, qaam Hla: wmuteris

in inalignanlibus, a>mulerit facientes hiiqui-

: vernm aperiiora sunl. E i , dum aii : Jneo, . ,

/jui pro$peratur in via sua dislinxil de quonam

,
loquatur : de injusto nimirnm. Nam alioqaia,
\ , \
si juslus sit, qui prosperalar, iiniiari eum de* .
bemui.
,
.
V E R S . 8. ab ira
derelinque
luronm.

,
Cum vidcs, iaquit, injoslos hamfaes in eecunda
, * , '
esae fortuna, noli iraaci, anl indignari erga eo,
quaei praeler id prosperenlur, qood par e s l : neque , ,
.
lecum ipsc illud doleas, quod ob eummuro tuum
\ \ ,
crga virlutea amorem palitis infelicior sis. Ira
.
anlein et indignalio bic idam S'gnificonl: veritm si
corum differenliam quaerie, vide quae exponendo D
dixeriaius circa principium sexti psalmi.

a>muleris ui maltgnerit. Quia pravos ali \ \ ,

qnando, el atiquaado bouos aemiilamur, primam
,
aiaiulalioait specieai avcrtil. Nam aeaialari ad
, . "
bonuai, recluni csl. Et coueidcra quomodo in
principio psalmi obscurius bnjosinodi adroonilio- , , *
, *
ncm tradidil, el quomodo deinceps proccdeado,
.
aliquanto eani aporlius declaravit, ac nanc tandeni
, \ \ ,
fleniua manifeslaai facil. Eadem autem sa*pius
xcpeiil Propbeta, et supra alque infra aa revolvit, .
^pcrans bac sermoaia perpeiuiiale flrmaiu ac
\ .
Mabilcra docirinam in audiloruiu auree immiltcre.
|)Viadcpoail causam, quarc malignandam nonsit.
9

8 T

* Malth. v i , 4.

417

COMMENT. I I P 8 A L M 0 S .
418
V E R S . 9. Quouiam qui maligxoniur,
"Ori cl
.
,
buniur. Corporis aamque, aut ammae jaeiuram
, * ,
facient.
.
Suiinente* autem Dominum, ip$i haredUabxnt
4
,
terram. Coelesiem scilicel babitalioaem, sa*peau
.
iero eiiam et banc pr*stnu*m. Esu eiiiia terra
.
quaedani coeleslis, sicui et coBleHie aaxdam esi
\ \ . * ,
Jerusaleai; vel lerram paradi&i dicil.
.
V E R S . 10. Et adnuc modicum, non ptcealor. Non dia permaaebii peeealor. lllius enim
pravilas eislinguetar, lamelsi nimium nobla sapervivere videalur. Yerum boc aon juxla pasillanimiiatera noslram dicluro esi, eed juxta ipsius
Dei longaairaitalcoi.
Et locum */*, ei non mvenitt. Non iavenies ipsuni peccaioreoi, jam uaorUium. Vel non
iuvenies locum ejus, aherius jaro effetium.
V E R S . 1 1 . Man$U4ti auum karcditabunl Urram.
Hoc est, longaaimes ac palieates v i r l . Quod ipse
etiaw Salvalor in Evaagelii bealiladinibus dicebai.
Ea enim quae per propbelas dixeral, proprio etiaui
ore coaflrmavii. Mcrito auieia codestem illara terram h&reditabanl, postquaia maudana hac alque
ejus boais ob propriaai mansaeludinem privati
sunt.
Et in muUUuditu pacU. El irueatar illa lerra in multa pace, uade dolor, tristiiia
ei geaiilus aufageruau

,
, *
, \ . *
,
.
, .
,
, .
01
. 01 \ .
&
, \ *
.
,
.


.
\ ,
, \
.

.
, .
*
.
, ,
, .
; \ ,
\ , .

>
.

, \ , .
" ,

.
Hpoopf
.
'
,

,
.
$.
.


^, . TJ_
.
, .

, .
* , , .
, ,

V E R S . 12. Observabii ptccalor justxm. Tor?e eum

ialueas, ac mala cogilans.
Et (rendei $uper eum dentibui $uii. ColHdea
enim ac coafricansdenies, inexpletam illam rabieni
oatendit, qaa eum appeiit dilaniare. Furoria el
eaim boc indicium esl, lalentis in corde. loleltigt
etiam potesl petcator pro daemonc, qui Jaaloa
observal, et aienle, aeu inlelleclu suo, aipole
iftcorporetia, quasi dentibus qaibaadaui frendei.
VERS. 13. Dominus onlem irridebit eum. Negliget
eum at imbecillein, alque oamiao pravuai.
Quoniam proipicit, quod veniel dies cjus. Prav
videl eaim, u l Deus, adveoianiem dicm, qua dcstrueadus esi.
V E B S . 14. Gladium evaginattrunt peccatore*, mtendcruui arcum suum, ut dijicianl inopem pau*
perem, ui jugnUni reciot cordg. Non saeliacau *
u i i n i r u eos videre : eo quod eoriim jusiiiiaai a r
virtules propriae wiquilaiis argauientuin et redargutionem esse exisiimaal. Rccle etiam gladio ap^
poeiium est verbam, Juguleni; ei arcui, verbwu,
DejiciatU. Diversilale aulem arrooram mniliple*
iasidiarum genae indicat. laopcm etiam ei paupe^
rero indiffereniar bic posuil, vel ad commoveiidan>
aiiaericordiain.
V E R S . 15. Gladim eorum intrel ineotda ipgorwm,
arcweonmconfringetnr.
Eorum, inquii, ineidia?
ronlra ipeos converlanlar. [Qaod aliis verbis alibi
eliani eipressit Propbeta diceas:] incidal in foteam quam fecit. Imprccalur auieai cis inaiuia.

419

420
feUTHtMH felGABENl
veluti iis qui pravi eratil. Oir.nis enim, inquit { , axtrtktvsitai. EUv ' (5
Dominas, qui acceperil gladium, gladio
peribii . \ 01
Gladias praucrea et artus accipi bic possunl pro
, \, ,
liogua malignorum. Dente* enira eorum, alibi i n - , . H
qait, arma et tagittv, et lingua eorum gladius acu * \ tut **. Propria igilur Ilngua eos interficiel, el labia
.
eorum morie exslinguentur.

VERS. 1 6 Meiius et( modicum justo tuper divi .

tia$ peccatorum multat. Veruin multo melius a j a slo bomine etse censeiur modicum qnid jusle ,
panum: atque ideo plura non appetil cum i n -
jngiiiia. Horom itaque feliciiatem aeioulari nos .
M

oponct.
"

.
VERS. 1 7 . Quia brachia peccatoris conterentnr.
,
Bracbia vireg appellavil, in quibus loia pene ope^
randi ac laborig vig consistit.

+
. Confirmat autem justo$ Dominus. Vexalog niaii

,
\

rum ab iniquis, geu etiam a datmoaibug. Considera
. \ )
aatem, qaomodo utrinque uog Propbeta ad virta , \
tem exbortaiur, duai el peccaloruui poenag, ei ju~

gioramnarrai praemia.
.
.
VERS. 18. Cognoicit Dominu* viai immacufato \
rum. Ipse enim eas ganxit. Vel aliier iulerpretare,
.
ui diximas c i n a fluem primi pgalaii.


.
fueredita* itiorum tn tceculum erit. Haereditas
, .
jtigtorom regaaai esl coelorutn: Venitc, inquit,

,
beutdicti Patrlt mei, haredilale paratum vobis re- , \,

gnum . Quod vero ait, in iceculum, ideni estquod,

perpetao. lllius cnim hxreditatig nou erit flnis ; <. . , , , ,
. * ,
vel cril in saeculum, futurum scilicel. In boc eaim
*
gaeculo hoerediiatem noa habefit, hospites ee esse
, \
scicnies, ac peregrinog.
.

.

VERS. 19. Non confundentur in tempore mato. Non

, guperabunlar in lempore afflictorum. Habenl cniai
* .
adjmorem Deom. Yel tempus inalum fuiurum ap ,
peilat judicium, quod peccaloribus graviggimatn
\ .
erit ac molestiggimum.
.

Et in diebu$ famis saturabuntur. Veluti Eliag
, \
qui a corvo nuirilus est, elalii raulli, qai admii abiltter a Domino alimenla acceperual. Vel gata-
rabaaiur gpe fulurorum bonorum, nallam ampliua ,
. *
corruplibllem cibum appelenteg. Nequt enim in
. "
holo pane vivlt homo . Yel per faaiero iigurale ) ,<?3\,
omueai necessltatem iaielligit, et per saturitaicin ,
.
visitationem ac proleclioaem Dei.
" .
OJ
Quoniam peccatoret peribunt. Nequeenim dia por manel cuai eig felicitas. Perire aulem non taniam
, \ \
is dicitar, qui ia boc mundo peril, aed ille etiam

qui aeterna? salmis jactnram fecerit. Perit enim
*
alque deletur ab baereditate juslorum.
.
VER8. 2 0 . Inimici autem Domini timul ac giori01

ficali fuerunt et exaltait, deficientes ticut fumus

,

defeeerunt. Haec de Judaeis Chrisli occisoribua i n .

\ .
telugenda sunt, qui gloriam a nioltitudine con
* Matib. xxvi, 53. Peal. LVI, 5. Matlb. xxv, 54.

MaUb. , 4 .

42!

COMMBNT. 1N PSALMOS.

422

, \ -
po;,
., . * \ , \ ,
- ,
.
, .

, * (50)
.
.
V , .
, , ,
, \ . " ;.
,
.

aeculi, e; caeleris aatelati, de morte Salvatoris

gloriabundi non mullo post tempore fundilus exlarminali sunt a Romanis, ac faaii instar dissipati
peailus atque deleli. Dici eliaro h c poaaaat de
idolis quae exaltala et gloriflcata ad leaipas, Uadem peailus evaaaerant, deleU sunt; ei per
illa dminones pariler qai in eie habilabaat.
Vsas. 2 1 . Mutuatur peccaior, et non /rel. Noa
olura, iaquii, peccator aoa doaat, aeque impertilur propria, sed aliis a se debila eiiam non redd i l ; adeo nimirum iaiquue esl et saevas.
Juitu* autem mi$4retur,et tribuit. Miserelur qaidem propria doaaas; el tribuit, hoc est, reddii
quae ab aliis rautaatus est, diverea peailus ei contraria incedens via, atque incesseril pcccalor. Vcl
aliler: Justas videae peccatorem ingratam esse
debilorem in lempore necessitaiis, ei nibilominus
muluum praslat.
" ol

VERS. 2 2 . Quoniam benedicenies ei lutreditabunl

- lerram, maledicenies autem ei exierminabunlur. Taala
. \ ,
Deo de juslis cura ac solliciludo esl, at illorum
(31), etiaai niiserealur, qai eis benedicuut, ei illos ca *
sllgei, qui els maledicunl. Nam el diclura esse

,
legiaias a Dco ad Abrabam : Benedicam benedicen
.

tibus libi, maledicam maledicentibu . Maledi , - clioueai auleai hic conliimeliara appellat. Illa aateni
, * , . diclio, Quoniam, boc in loco non reddil rationcm,
.
aed aenleattam tanlam aspeveral, vel supcrflua
est, ut s&penumero apud Prophetam reperiuir
Q juxla Hebraicum idioma.

VERS. 2 3 . Domino gretsut hominh dirigentur.

.
Maaifesiedocft, quod absqiie divino auxilio hoaio . per 56 nullum potesl bonum operari. iViii enim,
,
\,

inquit, Dominu$ vdificaverit domum, in vanum lar

* , boraverunt qui adipeant . Prompliludiui autem noslrae cooperari solct. HomiDero aateai bie
. ,
justum iaieUigil.j
.
Et viam eju$ valdt. Goaversaiioncm jiisti
. , - benigae suscipil Dominus, uipoie ineprebensibilero. Syuiniachus aulero pro Votnt trausialii/Yasp*. *0 , \ ,

rabit.
.
V E R S . 2 4 . Cum ceciderit> non confrvigetur, quia
"Orar ,
(52),
. \ Dominus conlra firmat manum suam. Si in exlernie
boais adversa vexetar forluaa, i i l Job, vel si circa
, , \ ,
, ! , D spirilualia bona lapsut faerii, u l David, non perma

, ,
, * \
, , \
.

, , ,

* ,
Gea. x i i , 3 .

nebit lamen in bac ruina, quia Doaiinus coatra

ft^mat, hoc esi, aupponit manam soam, suam scilicel auxilium. Poeniienifa eiiara accipilur pro
manu Dei, lanqaam qaae a Deo proiiciscitur, el
iios de lapsa ac ruina trabit atque converlit ad
Bomiauro.
V E E S . 2 5 . Junior fui, senui , et non viu*
juilum derelhtum. Saperflua csi i t h conjuiulio
. Sensus cst : Juveiiis fui, ct senui ]am, et \n

Psal. cxxvi, 1.

Varifie lcctiones.
(30) . .
(31) Mallctu , clpaulo posi v.

(32) AL ^.

423

4 4

EUTHYMH ZlGAREXI

iota taac vita mea nunqaam vidi justos a Deo de- , \ \ *

relinqui. Custodii eaiia Deus onmes , qui eum di/i .
, \,

gunt
Quod si aliquaado visutesl Deas ad tempas
.
\
aliquos dereliaqaere, velali ipsuta David , aon ta 2,
um\ eos peailas dereliquil, sed niagna cum diapen,
' saiioae ila penuisii, ut poai teolalioaea deiaceps
, , allenliores redderenlur.
.
Neque eju$ quoerent panem. Neque ejus 11 .
\
lios indigeates. Naai elsi ad leuipus aliqtiaalulum
,* .
afflicti suat, noa taaien perpeiao. aliter : beatus
, \
David se eoasqae id noa vidiese asseverat. Vel
. " *
altias inleiligi polest, utdicat se non vidisse jasto , \ , ^
ram semen faaiescerc, boc est, apirituali cibo ca,

rere ; jaxta illud : JSon necabil famt Dominut awtmas justorum . Naai alioquia , seroen Jacob in
.
ADgypio paaem qaxaivil.
VERS. 2 6 . Tola die misereiur et mutuat ju&tut.
Tota die, pro Semper. Et petentibus, aliquando
pecuaias, aliqaando utibs adaioaitiones pneslat.

" *
. " , \ , ' \
,
.

El semen ejus in benedictionem erit. Dixil cniai

Deus ad Moysein, sc inisereri filiorum propier eoruai palres, qui sibi grati fuerunl: et quod siaiiliier proptcr parenlaui vilia relribuil posleris calamiiaies. In benedictionem aateai erit, boc eai, beuedicetur ellaudabilur ob pareiilisniiniium nierila.
VERS. 2 7 . Declina malo el fac bonum. Iloc ia
psalmo declaratuai esl.
inhabita in iceculum sceculi. Caai , iaquil, jaai
didiceris, quxnara sini virlutum, ct vilioruai prav
mia, elige nieliora; et babita longo leaiporo. Id
enim siguilicaat ve.rba illa : In iceculum saculi.
Justi eleaim, qai olim fuere, dialias vixeruat :
quod si aliqui ex eis juniores morttii satit, divina
fd dispeiisatione facium est. Naai et Salonion diularnaui pollicelur vitam limeaiibus Domiaum. Vel,
llabita ia saeculuiu fuiurura, lu qui iucola es in
praseuli sueculo, abi noa perpeluo, scd ccrto ac
brevi dcgimus lempore.

.
,
*,
. , \ ,
\ , .

" ,

*
\ ' .

. , %
,
, ,
* , , .
, ) '
. \
. ",
,
, .

VERS. 28 Quoniam Dominus diligit judicium. Hoc

. ,
esi : Qnouiaiu Doaiinus jadex esi. Vel per judicium, . \ .
jusiiliam iulelligU.
El non dtrtlinquet $ancto$ $uo$. Ju*ium eaim jy
.

esl, al eos aoa dereliaqual, qai illuai non dereli

querinl. Per saacios auiem bic juslos, seu virlule
. " , ;, .
praestanles viros iutelligit.
.
\
In scccuium servabuntur. la pwseas scilicel, c l
ia fuiuruni.
, \ .
hiiqui auiem expellenlur. pracsealibus et fata" .

ris bonis ().
, \ .
Etsemen impiorum exlerminabitur. De bocpaulo
.
superius dicium esl, ibi : Et temen eju$ in btne , ,
diclionem erit.

.
VERS. 29. Justi aulem hcsredilabunt terram, et

,
inhabitabunt in s&cutum ticculi super eam. Dc hoc

.
\
9

Psal.

CVLIV,

20.

. , 5 .

25

C O M M E N T . 1N P S A L M O S .

\ , * siiiiiliter paalo superius dicturo osl, ibi : SxMnentes aviem Dominum hmredUabunt Itrr&m ; tt ibi :
Oi

*
BandHas eormm tn ixattnm erit. Eadeai autem
. , - Propbeu sjephit repetU, voleos, u l diximas, con , ,
staniiorcm ac diuluraiorero niemoriam m legentiunt
animis imprinicre.
'

.
VERS. 30. Otjuiti meditabhkr feptVnliam. Libenter
6 6 ,
beaius David narrai josii bomintt opera, a l alios
ad annulaiioaem rirtutum Irahat. Diviaam, inqait,
* , , atpieniiam, qoae in saeris Scripturis nobis rcvdata
? .
est. jasti ac sancti Viri semper medUantur.
Et Imgua ejnt toquetur judicium. Judicium D a i ,
. iaquam, qood hemiaibus dectaralom est. Vei per
*
, judiciaai serroenem intelHgif, qvi rnni jndicio ae
^ discrettoae prolatus ait. Nam jostus cum loqailnr,
.
inconsideratum nunqnam profert sermoaem.

.
VBRS. 3 I . L * x D e t eju$in cordtipHUt. ladelebilis
\ , \ .
ia illiae meale permaaet, sive scriplam see noa
scrfptam Dei lcgem iatcRigas.


.
El non ixpptnniabuntur gressns qu*. Vja ejus ad
,
Oeuni ab iabuicis non tmpedtetar, sire visibiles',
, *
sive iaviaibilea inimrcof intelligas, qitia nibil ei
.
impedimealo esse poleril ad viriutem
,

Vsas. 32. Comiderat ptdcator jnitrnn , et quwrit
.
,
,
otcidert eum. Comidtrat, froc esl dbacrvai, tnsidias
, . *
dieponir Per peccaiorem vcra aoa lantam injustiim
, ,
boaiinein , acd ipsam etiam dsmoaem intelHge ,
\ ! .
lelaii etna, qtii caasa est el pater peccati.

VER9. 35. Dominui antem non dercHnqmet eum in

. ,
manvs ejus. Neqtie enim prorsns permitlit ut si \
imil ceai corpore, volunlaii pariler atque arbilrio
* ,
iliius dorainetur : qttinimo inter tentatfonee eripiei
. \
emm a pcrScalo, et in aptrKaali animae pagna v i , (33) cioreni eum esse ostendet. Vel aliier : Tamclsi s* .
pius itv eum Daminua iasidias di&ponS Ppertnittal ,
poetremo taadeni parcit servo suo
,

Nec eum tum judicabitur ilii. Neque

. in pneseati viia juslum derelinqwet, nequc in lem
pore fuluri j u d i d i euat cotidemnabit, qyando n i , mirum petcaior aimal cam juato ilio jadicabilur,
'
quem iostdits olira fuerat inseculue. Hoc enim s i * , . \
gaificai verbuw, Jwdkabiiur. E l aliier : ^cmor^s

iuoc jadicabanmr cum jusiie , el illis imprope, ,
rabaal, si quid aiinimum ia ha v i u peccaverial.
.

.
VERS. 34. Dowmxm. Duai tealaria, a i , | que itisidiie iaipetcris, extpeda Oomiaara qui ic
, \ .
eripiei periculis, hoc est, apera io Doaiiao.
Et cuiiodi viam \$. Qaam ipte maadatis sui*
.
aobis deaionstravit. Custodi autem, id eat Dtligc.
. , \ , %

.
,
.
\ . '
6 ,
, \ , \ :-

exaltmbil U, ut haredUaU lerrom. Superioreiu lefaciei iawdialoribuslaie, vol subllineni

ac magnani te apud boininea e&se denioneirabii E i
quia inalli baeredUateai terrae appelaal, et irutiionun bouoran) ejne, aui ditiuirnam vilam, awl

Varia lectiones.
(33) . .
PAIUOL.

GR.

CXXVIII.

14

427

EUTHYMII ZIGABENI

423

liberorum procrealioaem, aul inimicorum exlenm- , \ , \ uationem, aul alia hujusinodi ; idcirco bis promis, ; ; * sionibus Propbela omnes ad virlulein exliorialur,
.
eamdem saepius repclens sentenliam. sabliwiori ; *
bus tamen sobliiuiora etiam hic consideranlur, ul ; , ; superius diximus.
.
Cum exterminati fuerinl peccatores, videbis. Mul
,
.
loruiu pusillariimitalem consolans Prophela, qui ; ,
a?gre ferebant Deuin adversus pravos tanta uti pa-
liemia et longanimilate, ait: Confide, quia injusto, \ ^ * rum ac pravorum omnium exlarminalionem
.
videbis ; et sermonem suum conllrmatcx iis qoae - *
ipsc vidit. Ait cnim ;
V E R S . 55. Vidi impium superexaltatum,
iutn sicut cedrot Libani. Ipse quideni Propbcla
.

iudcfinile inipium d k i l , nos lamen Goliatb , aul * ,
Saulem intelligerc possunius, aui Naas Amanitem,
, , aul alios hujusinodi, quurum priato exaltalioncm
, \ , vidil, et deitide deslruclioaeni. Kl quod ait , Sti- , perexaliatum, a subdiiis alque ab aliis bominibus
, . " xal superexallalKDi inlellige ; elevatum vcro a sc ipso
. ,
I faslu proprio, tanielsi ulraque dictiono idcm
.
possumus cliani iulelligere. Cedris auiem tmpium coroparavil, eo quod alta sunt, et infractaosae, ei
sur.co amaro.
V E R S . 5 6 . Ei pertramivi, ecce non . Modo,
, . \
inquit, illum sese gloriantem dimisi, pertransivi,
, \ ,
el stalim evauuit. Dictio euiiu ecce, hoc in loco,
,
sialim sigiiifical.
qutesivi-eum, ei non esi invenlu$ locus eju$.
,
inde ad tempus cogilalione quaesivi eum videre, . \ el non est invenlus locus ejus ; locue nirairum, qui
, , alicubi eum exsi&tcnlem conlineiel. Quoinodo
, . ,
eniiu invenietur, cum nou sit?Vcl per locum ejus
H corpus ipsum iaiellige, quod ainea auimae domici , .
lium eral, et poetea pulrefaeiione diasolutum est. [ Si quaeres, an babeai locum, nuHuai inveaies :
maanioaes enim eorum dicuntur qui salvantar. Nain eorum qui pereunl, gebcnna, vel bajusmodi,
bominis non dlcilur esae locus aliquis, ged perdilio. ]
Y E R S . 5 7 . Cuaodi .
Simpliciiatem
axaxlav.
dixit Syniaiachus.
;.
vide recliludinem. Observa, inqnit, ut recios
.
\ ,
sis [ci recle ambules].
Quoniam reliquia sunl homini paeifico. Rcliquiae
"

.
meoioriam appellal; bxc aulew duplici aiodo con servalur , per prolem videlicct, el per bona
, ,
opera.
^
Y E R S . 5 8 . /ntjtit autem exlerminabunlur in idi
01

ptum. / n idipsum idem est, quod ana, hoc est, . ,

\ ,
simul cam eoraai memoria. Qaod in sequcati eliam
, \ :
vcrsiculo taagie declaravit, dicena :
, *
Reliquice impiorum exterminabnniur. Per impios,

pravos omnes ialelligea.
. .
V E R S . 5 9 , 40. Salus autem juttorum Domino,
,
ip*e proieeior eorum $ in lempore tribulaiionh :

,
adjuvabil $ DominuB, liberabil $, eripiei
,
,
pwcaionbus, satvabil $, quoniam spera ,

terunt in . Vide quaai tarie ac
raallipliciler
,
*
. *Opa
varia ac muUiplicia aaxilia annuatiavii, qtiae Oeus
j ; slis imperlilur. Varii enim sunl eoram modi, et
* ,
\arie admiuislrantur, jaxta variam ac mulliplicem
,
9

COMMENT. PSALMOS.
*50
429
. 0, \ ejue sapientiaui. Apetta anlem ei clara sunl Uxc
verba, nec aliquid habenl pefccplu diflicile.
.
Psalmus ipsi David in .

.
PSALMUS XXXTII.
\
IIic Psalmus tonsimilis esl sexlo psalmo. Simile

,
, \ eniai liabet principiam : et ita quemadmodum Hle,
calainiiates cliam deplorat, quac Propbetx de pec catig obvenerant. Ab illis prxterea liberari poslu, , \
lat, ei requiem cousequi. Par est aulem coaiposi ;. ,
laiu
fuisse hanc piafmuin a beato David eo
.
tempore, qao persequebatur elim Absalon : cum
, , \
commissa olim a se delicta el praesenics calamita \ .
les memoria repeicret; ob quse in rememomiionem
insoribii.
VERS. 2 . Domiue ne in furore tuo arguas , , ,
B
quein ira iua enidia* me. In sexto psalmo jam

. \
diximos, quae ad praesentis versicali exposilioaeai
* * \
perlineni. Furoreai aalero el irara Dei, passiones
, ,
aut affrclus in eo putare non debemas, scd vebe .
inemissimas supplicioraai scnlcnlias, quae pecca
loribus (fcbenlur.
"
.
VERS. 5. Quoniam tagitiw luce htfixa sunt mihi.
(34) , Per sagiltas Dei boc ia loco redargulionum sermc*
(55) * *
nes inlcllige , quos ei dixeral prophela Naibaiu
\ , - Vel leges adversus adulieros, et occisores prolatas,
, \ \
qua? adeo illius cordi infix* eraat, ul siimularcnl
* .
eum assldae, ei ejus aiiimam auaiaio afliceient
, \
aioerore. Vel per sagillas dolores inlellige, qui a
. ,
calamilalibus proveniaat, ct sagiltarum iastar cor
.
Ev- C aoslrum pungual ac penetrant, qaique sagitlai
,
, ,
.
Dei meriio appellari possnnt, quia illius permissionc nobis inbguDlur. Quod auieui LXX d i x c r a a l : Infixoc tunt , Symmacbue reddidil :
gcruni.

. ~
ftrmasli tuper manum iuam. Firmasti, boc
,
, , esi Saepias delulisli, daai assiduis ine flagellis caedis;
. " vel, grarcm esse fccisti ia mc iclum laaaus imv
, , ila ul illius verbera ferre aon possim. Pcr aiaaam
aalem casiigaadi potcslalem hitellige.
.
VERS. 4. Non esl sanalio in carne mea facic ine
lum. Verba ba;c ( tirat tuie, et { peccalo .
, \, *
, meorum; iiem : fcde insipieniia' meve, el alia
bajusmodi, per circaiuloculioaeia dicla sual, pro
*\, , \
, , , eo qaod esl: Propier iraai luaai, propter pcccaia
mea, propter insiplefiliam meam. Non e*t igitur
, \ ,
incarne niea sanalio, boc est, Iiberalioabillo inalo,
. , \,
qaod ego ipse niibi i n i u l i : alque boc propCer irani
, ,
, 4 , , D lam, ac minas luas, quas mibi luo noiaine inui , ,
liavit propbeta Nalbaa. Yel propler iram, quam
. \ - lfgibus tuis tommiftaris. De biijusmodi aalem
afllictione in aliis etiaai psalmis Iradit, dicens.
*

numiliabam in jejunio animam meam " ; ileiu

.Caro mutata e$l propler oleum . l i e i n :

Adhassii os tueum catni mcce *; e i : Laboravi cta*

' ,
mant; raucum (aclum est guiiur meum ; et alia

, \ .
bujusmodi.
%

9 T

9 9

Psal. , 15. PaaK CVIII, 2*.

Psal

ci, 6.

99

Psal.

LXVIII,

Variai lectiones.
(34) . .

^55) . ^.

4.

ZIGABENI

13*

etl pax ot$ibu$ mei$, fach peccatorum Ovx ,

meorum. esl slabililaa, nec coaslanita in eis. . \
Ob peccaia enim mea conlremisaunt: adeo proreus > , ; \ .
coacttssa sunt.
"

Y E R S . 5. Quoniam iniquUate$ mtm supergresta:
sunt caput meum. Auclee nimirum atqae elevalse: . *
inagniiudinem eniin ipsarum bis verbie significaL, , _
quemadmodum el alibi mollitudinem, diceas: , '
,
Multiplicatce sunt super capillos capitis mei .
.
Sicut onus grave gravalm $unt $uper me. Et gra'
* . \
vc3 ac molesla? mibi sunt, quia illaruin memo- . ,
riam ferre non possum. Vel co quod oneris insiar , ^
me incurvant. Solenl enim qui moesti sunl proni * \ oL in terram aspicere, quemadmodum et i i faciunt
, .
qui aliquod pondus ferunt.
&
V E R S . 6. Putruerunt, el corruptm tunl cicatrice$
mea facie insipienliw mece. Anima?, inquil. ineaj .
cicalrices, quae ab iguiiis mibi diaboli sagilUs ,
factae suat, puirueruni: aaque id tantum in super* , \ l k i e sed inlrorsus eiiam peniius coininareueruiU. , \
Quibns verbis magnam animae laesioncm signiQcat, *
dum gravetn ncgai se vulnerum olentiam ferre
posse. Hoc autein facium esl ob iusipieniiam ,
meam; quia si sapicniiara uon amisissem, non , . "
ftiissea* boc pacto vulneralu9. Cousidera cliaui - , ;
quomodo deltcia sua augeal, et njaguo ea aniaii \^\ ^
cuin ardore falealur. Dixii enim magna ca esse el . , ; gravia, cl foeiero. insuper. Poeniienliae auleai itlud 1
signum esl vel raaximum, cum quis puiredinetu .
l

sentit poccaii, quia lunc vebemenier illud aboiaiaatur.

V E R S . 7. Faiigatus
et curvatus sum u*qut in
'
.
finem, Defaiigaias sum ob ea quae coinmeaioravi.
. " * 1 Vei aliter : Duai saaare cupio corpas meum gra- , , viier aiTecluia faligatus, ac debilitatas sam el , \ , * , "
curvattis usque iu iiaem, boc est, omaiuo el , , .
prorsus.
Tota die contristatui ingrediebar. Quanquam rex
"
*
esseni, semper lamea in moestilia versabar, veluli
\ ,
qui a coascieaiia lesie pangebar, et cai laetitia
, ; , \ *
diffun.Ii non dabaiur.
. .
V E R S . 8. Quoniam lumbi mei impleii tum illu"
<.
ihnibus. Si affectus concupiscentiae illusio esi, et
\ ,
consequt-atcr nieadaciuro [potius, quaai veiitas],. , * non esl concapiseenlia voluplas, sed aaibra potius |> .*

voluplatis. Hac de caasa dicebai Apostolus: I f a - , , ,

nete pracineii lumbot ve$trot in veritate *; hoc est,
\ . in vera volupiaie, quae a castiiaie ei teaiperaaiia
, / \
ortlar, alque a juslitia. Lumbos auteai Symaiacbas \
dixil laUra ; el uiroque sermone concupiscibilig * * .
antuiae pars sigaificaiar. Nam juxta laiera reaes *
suai, iu qaibas poliesiniuai libidinis ;|>pelitus * (5),
jaccl. A i l igilur : Coacupiscenlia inea iUusionibud
.
dsmouis impleta est. Illusit eaim eaai dieinoa, ad
molug irrit.ms inlquos et tarpes.
l

Psal. , 15.

'* Eplies. ?, U .

Variffi lectiones.
(56) Utcrquc codex habct ; al Laliaus iaierprcs legisse videlar .

rSi

COMMENT. 1N PSALMOS.

,
* , , \
.
. , , , , \ .

. , " , , \ .
'

.

, \ ,
, " .
, \

434

El taxalh in cnrne mea. E l dehiccps,

, me iia illuto, atilla est reqates caroi mea.
Caatigo eniin eain, n l prs^dlclura eat, tl HHcitae ab
ea voluplatis poenas exigo.
Vaag. 9. Afiictut sum. Fame, sill, vigiliis, hem' cubando, etei quid aliticl bajusmodi est.
. Et kumUiaius $um utgue vaide. Utque valde^
idioma Hebraicaai eei, et ideni signiflcaf, quod
Talde.
Rxgiebam gemitu cordis mel. Ab acerbitatc
gciuilas cordis aiei, qaa cruHabar, rugire v i debar, u l leo. Nam quod LXX dixerunt, Rugiebam, Aqaila roddtdit : Frendebam [ bU aateai
verbis bealuft David rectaai erga Deum mentem
s

) 1 8

pa*efacil] : aaai peccaiur caai ia

prolaadam maiorum cectderit, deapicere solct,
juslus auteai eliaai minima quaeque peccata semper verelur.
VEBS. 10. ftomiut, eoram omnt dnideriam
,
.
\ meum. Desideriam scilicet qaod post peccala mibi
iaaalam est. Nosli enim quod coacopisco salutem
.
mcaai et a praesentibua angustiis ac doloribos
lilcrari.
Ei gemitus mtus U non e$l abtcondtius. Per

.
, eipis cnim illum auribae tuis, veluii voccin quamdam de profundo aliqao loco eniissani.
(37).
Y E E S . 11. Cor meum lurbatum . raca ntmi .

rum comcieatia aique a poenilentia.
\ .
Dereliquit fortitudo . Omai videlicet pns

. ,
Q sioais geaere faligatum , nt pnediclam eet.
, .
lumen oculorum meorum, iptum $$

mecum. Propler valdc duram ac peracerbam
' . \
vitam nieam, at prae assiduis lacryaiis ia hebe (38) , .
* ladiaeai quamdani oculoram ac pene ia caccitalem
, , - deveni. Ordo aulem eic fiat : El lumtn ocnlorum
ipium non ett mecnm: cam scilicet per .
, ierit. Unde auperflaa jacet illa secunda coa , . jaactia et; vel, per lumen oculorum aniinje bcati
David Spirituia eanclum iniellige, qai ob paCrata

ab eo scelera, magna ex parte avolavarat. Hanc
^ \ *aolem vcrsicuiora eum
proxime subeequenti
.
qiiiu>m ex Chrieii persoaa profereadum iatelliguni,
et loqui de diicipulis.
VFBS. 12. Amici nui eiproximi mei adturtus op01

.
* - & propinquavtrunt sleterunl. Subnotare videlur
Acbilophelem alqne alioa bajmntodi maltos. Amici
, \ . ,
m e i , ioqait,et fainiliaree mei leneruat adversam
\, \ cl '
me. Hoc eaim signiflcaol verba illa : Appropinqxa , "

werunt et MUrunt eontra ; Deo sciHcet ob pec* , , . rata mea id permitlcnle, e i qaibut boc taihi calaaiilataai geeus incubuit.
(59).
YEI.8. 13. Et qui juxta m# erant, longe $Merunt.
Kal

.
De cisdeia iafmicis loqoilur, qui odio quldem ap ,
, * ^(1 propioqoaverunl, ut perecculores, et ab aaliqwa
beaevoteaiia procal facti suai, velali dieccdealei
, . " R

VariiB lectiones.
(37) .
^) . .

(39) . .

430
435
EUTHYMI I ZIGABENI
ab amicilia. V e l , alio3 eliam amicos et sutadiios ,
intelligere possumus, qui timore Absaloais a bcalo
.
David ad illum deficiebanl.
6( /4.
WA<*vfi* , , ,
, * .

Et vlm faciebanl qui qucerebant animam meam.

Et angebanl me, inquit, ii qui aiiimam meam, boc
cst, qui me ipsum qaxrebaal, et omni arie mibi
niolesliam inferebanl. Vei quicrebant aaimam meam,
ut aulerrent eam, quemadmodttm dixit in psalmo
xxxix.
El qui qucerebant mala nuhi tocuti tunt vaniiales.
Et qui meain ruinaui sitiebaal, biasphcmias advcrsum me locuti sunt, conviciis alquc caluinniis
me irapetcntcs. Yanilates aulem dixit veJuii inendacia quxdam, ac ialsa.
El doloi tota die mediinbantur.

Hoc esi, iusidias :

quomodo nimiruip ine deciperenl cl comprebenderenl.

Y E R S . 14. Ego qiiati surdus non attdiebam. Rc
vera quidcm audicbam , sed audire non videbar,
quia lacebam, el non conturbabar. Ipso eaim Seinci conviciis sese iaseclante alque malediccnte, ct
plcrisque aliis etiam ideia facicntibus, tacebal
bcatus David, quasi prorsns nou audicns
Et $icut mtttui non aperien* os snum. Subaudicndaai csi verbum, tram. Coasequeas esl aaleai, ul
non loqualur qais oa qua? aiidivii.
V E J I S . 15. El factus tum sicul homo non audiens ,
ei non habens t/ ore suo ndargtitiones. lfcec dicia
suat ad declaraiioaem versiculorum proxime praeccdeaiium. Redargulioaes autem hoc ia loco con- C
tradictionos vocal, per quas redarguerc quia eos
solet, qui mulc ioquuatur.
Y E * S . 16. Quia in , Domine, speravi. Mutas faclus
S I I I B et lacui, qnja le mibi judicem futuram
speravl, M%hi eaiat, ioqail, vmdicta, et ego retribunm,
dicit Dominus \
Tu exQudies , Domine Deus mtus. Et quia l u
omnia bnjiismodi maledicla ialelligjs : et condignaa
calumaialoribus poeaas retribaes. Vel, Ta eos cxaudtys, qui lalia passi sunt, el taceat.
Y E B S . M.Quia dixi: Nequntido tupergaudeant mihi
inimici mei. Intra uie ipsam enim cnai faaderem
proccs ad Deum, dixi , cupere nie exaadiri, ne
qaaado supergaadeanl et deiecteatar saper me
D
hiituici meL
dum commoii eiunl pedes mi, super moynalocuii sunt. Ei cam jam aversum esset iter
meama viadiviaoraai taaadaioram, ilti siatimpudeadam quamdara ceperaai liberutcm, gloriaaies
et jactaaies , velle me inleriaiere.
Y E R S . 18. Quoniam ego.in flagell* paralu* $um.
Qaia cgo post peccatam divino nudalus aaxilio
paraius fui iis qui caetigare me volueruni. Vel d i ctionera, quoniam , superOuam esse intellige [ ul
i p e inveairi diximusj, ei ordo est : Ego ad corre^
ctioaem et emendalionem tuaai semper paratas
euai. Ob peccala eaim mea cam promptas ac Hbcns suscipio.
Deat. xxxii, 35.

. \ ,
' , . \ . ,
.

.
.
' . , , , ,
\ , \
\ \
, , .

.
,
, \ .

.
*
^ , '
.
9

" , , .
\
, .
\ , , '

.
, , .
,
. , .
, \ .
"

.
.
%

, * *.
\
,
/J^ , ^ .
" . *
, \ ,
. " ,
, $
,
, .

437

COMMENT. 1

PSALMOS.

dolor meus in COU*}KC!U mro % %\

)< - ,
contmissoruraamedelicloruin memona,qtia?sunimo
. ' ,
me dolore aflftcil, semper niibi anle oculos perma , , , \
nel : urgcns nimirum ac stiinulans, neque enim
, ,
ooriini oblitus sum, vcluli is qui dolores nullos
soutiam.
" ^.

V E R S . 19. Qttoniam iniquilaUm ego annnn
, \ liabo. Qnia pcccatum ego ineum publicabo, cl ad .
versus meitteiipsum accusalor accedam.

. \
El cogitabo pro petcalo meo. Iloc est, soHiriliis
. ero dc medicina peccati. Indifferenlcr autem i u i \ .
quiiaiem ei peccatum posuit pro delicio.
01 . 01
Y E R S . 2 0 . Inimici aulem mei vhuui.
! i scilirci
. , \ , ^,
qui mililant cum Absalone. Vivuni auiem, boc est,
.
Polentes sunt, ego auiem inflrmus.

.
forte* fiuni . Verba ba>c prnxurc su. , - periorem ver&iculum declaranl. Vcl Vivunt, boc
,
- est, sani ac benc valenies s u n l , el (ortes fiuni,
.
boc cst, aiigescunt viribus.

.
mulliplicati tunl qtii }$. Non
\ , \ - lantiini vivnnt et forles Hiint, sed ancli et inwlii . ; , plicatf suiil. lnjusle aulcm odemnl me , quia nihit
.
Icgtiimum habent, in quo me acrwsare possint,
aul diccre, dignum odio.

, V E R S . 2 1 . Qui relribnunl mihi mata pro bonh,
. ,
. detrahebani mihi, quoniam seqwbar boniiaiem. Hoc

dicil prcpler Absalonem , qui benlgiiiiati atque
\
amori paierno invidlam alque insidiaa repcndens ,
\ , - palrein cahimniabalur, quasi iniquum atque inju , \ - siuin rege'n,aUrabens atque alliciens boc pacio ad
, , ;
consptralionem eos qui ad regalc patris judiciinn
. , accedebani, u l in libris Regum tradilur. Cabi\, \ inniabanlur aulem *, inqttlt, quia ego boniiatem
, \ , - seciabar, vel quia illum ego sic se gerenlcm aftli , \ gere ac casligare notui. Hinc elenim illiue sempcr
. niagis crevit perversilas, binc el s<elcstior se: pcr
. , \, - factus eal. Vcl, per bonitatem bic jnsiitiam inlol , \ Hgit. Conviciabatur me, inqiiii, quia prapotiendam
.
cgoseinper et prcebonorandam essc jusliliam ccnsut, et quia ejus exemplo iiijuslilinm non dilexi.
V E R S . 2 2 . deretinquai , Domine Deus ,

, ,
' . discesseriia . Privalus enim sum opporluno
omni auxilio, et te solum adjutorem ae cusiodem
, \ \ .
babtth
, V E R S . 2 3 . Intende t#* adjuiorium meum, Domiue
Dens salutii mew. Cura, inqtiit, ul adjuves ae
. . . liiearis me; le dico, in ciijus poiestate est vita mea.
* \ ^ Et bsec quidem dicta sunt juxla bistoriae sensum :
, ' juxla quem accommodari possunt verba psalmi
, \ bealo David. Congrucre vero etiam potest bic
, , - psalmua omnibus fldelibug qui in peccatis consiiluli sunt. Juxta quem sensum per amicos ei
,
\ \ proximos angeloa bonos inlellige, qui cuslodiunl
, , nos, et latari ac gaudere eolenl in \h omnibus
. \ qua? per virtutem a nobisadminielranhir; etcontra,
, \ quolies nos peccare viderinl, veniunlet consistmu
\ coram Robis tristes ac tncesli; et primo quidetu
, \ propius assislunl; deinde vero ob gravem peccatoruta olenliam a nobis absistunt : unde poslmo \ ,

4,9

ZIGABENI

44)

dum veuientes maligai dacmonee aagant noa, et ; , xal -

in graviores iapsus dedticuat : qui et in auribus , 01
noslris inanee sermones clam inscrunt, ei doloa ,
adversum nos contexere semper nioliuulur. Yerum ,
omaes qui beali David so1>rieta|em imilari volue- ,
r i a l , obstruenl sibi aures animae, eosque ncc ipso .
eliam sermone dignos putabunt, solum Deum in sunro advocaates aiixilitim : lamelsi ipei daemooea,
ob bujusmodi eorum poeniteoliam ac sobrieUiem, aaaidais rursut lentaiionibus vebemenliue affii"
gere eos coneotur et calumniis insuper impciant, ac diflamare eos
apud onioes aludeaal, vclui*
peecatores.
Infinem tpti Idithum eantkum ipu David.
Efc .
PSALMUS 11.
'.
Abuade diximus in Procemio operis, quomtdo
" , bic psalmus sit beali Pavid. Tameisi ia inscri ,
ptione babealur nomen Idilbum. fyi finem yero
. 4
inscribiiur, quia bumaaae aaiura? teuiiUatcm dc- ,
plorans, da illiws eliara iine traclal, diccns :
, Notum [ac mihi, Domine, tneum, el quae sccr , ,
^, ,
.
qnaalar.
,
YERS.
Dixi; Custodiam * mtas, ut non de/mquam in linguame. Hunc psalmam Propbcla nosler & iv ) .
eomposuil, eorum niemor qua? passus es^, quaado
. , \.
Absalonem fugiebat. Fugicns enim, inquit, dixi iu
me ipso : ln poslerum ego custodiam vias meas ; ,
vias inquaia b n g u nieae, id est, seraioaes nieos, , , , *
,
Ha, ut lingua mea amplius non peccem, neo blas .
.
pberoaai aliquem emittam serraonem, qui ex
puaillaniaiitaie u* pluriauim o r i r i eolet. Ciwiiaani . * \ ,
"
enim canigavit Dominui . Quod autem apad \ ;
.
Scripluram & appellcatur, leslimonio ,
Uisi vobis Timofaum qui vobit in mtmoriam reduce^
e>l niagnus Paulua ad Coriatbios, ;dicens
wia$ wea$ .
Poiui ori , ctutodiam, cum conshtete} - C
^,

lor , Liagtia ad peccatun) proaipiis- . ^
sima ast, alque ideo muUa circa eam provideaiia ^ \ usu8 ea|. Coasistere autem boc ia loco po- .
suit, pro dimicare seu contendere. Peccalorem , * -
vero Semei appellal, cum ob perdiloe seaipcr cjae
* (40) , \
mores, luai eliani ob summam ilJam iatpadentbm
ac saevitiata, quam lunc lempons roagis privaUai
, \ . \
ostendrai. laseclabalur enim beaium Oavid, la ' , .
k

ceseens euai ac viluparaas et lapidtes jaciens. Coniuiuelia, inquit, ab eo affeclos sum, et tacui,
uibil oi proraus reapondans.
' nal \.
,
YERS.
Obmului et humiliatus $um. Obroulul
spoale mea niaiirum ac volens, et bainilialus sam,
, \ cam merooria repelorein, ob comaiissa a nte pcc .
caia illum adversum me ineurgare.
$Uuiexboni$. Ex bonis, boe e*(, ex boni
. ;
tate. Et cam posaem iltum ukisci, nolni ob iao- , *
destiam; unde ctuu aocias qaicUui beali;David ad. **\
veraus buac Seaiei convicianteai Irruere, gladio , * , '*
Uluro occiauras deteatas ab eo fuii, quiainio ct
, &

raiioaem addidit, diceus : ftimUti eum, ut maiedi , \ .

cal mihi. Domuius dixit ei, ui malcdicai Datid , ei q u sequualur.
0

* Psal. cxYii, 18.

I Cor. , 17.

I I Ueg. , 10.

Vari* leclioncs.
(40) Reduadare videtur .

441

CGMMENT. 1N PSALMOS.

442

Kal .

Et dolor mtut reitovatus esl. Et dolor, inquir,

* *
qut mibi de peccatis proveatt, ea memoria reno ,
tatae esi. Tunc etiim manifeste cognovi me pce .
nas delictorum laere.
.
V E R S . 4. Calefartum est cor meum intra me. Caa
, *
aQfcerei meSemei contumclia, taroelsi id patieater
. , tulerim, prae ira tamea inlra aie iaflaaimatus sum.
* (41) laira roe aalem dixit, ut ostenderel quod bujnt, , - modi iram exlerais noa demoastratit. Cseterom illnd
.
perfecii homioia esl, et absolat proreus virtolie,
gi roatumeliam omnino non sentiai, et ex fa nibil prorsos paiialur : quod si qitts scntiat, inodeste
laaiea ac oiansaete eam perferai, proficcre is dicendue eei ia virlute, lameisi adbac perfecius noa sit.
Kal ir

.
Eiin medUatione mea exardeutl ignit. Medi\ \ &
iaado, inquil, ei revolvendo prava opera, q o
, , \ - coinimsi, et mala quae palior, semper me dobram
, g meoram ignis inflantmabit, at aaimss mcae inceadium aagebit.
.
V E R S . 5. Loeutus sum in Uxgna mea. Erga initni .
, , . aum qittdeai tacutt, at vldiams: ad Deum vero
, . \ focatus cst. Et qaod ait , in lingua mea, ideai
.
aunc sibi vult, ac si diceret, $en$bn qaiele, ac
quasi in snsurro tocatus sam. Deinde dicil, quid
Jorutus s i l .

, ,
.
Notum fae mrwf, Domine, finem meum. Quando
, rit, aut qaaiis eril. Uaqaeqno, iaqtiit, irislia per} ;
severabaat ?
Et nvmerum diertim meorutn quit etl, ut sciam

, . \ quiddesit mihl. Significa mibl, inquit, numerum

, dienim tolius vitae meae, qnolus sit universue, ut
conanmeratis annis meis, quoscanqtie bactcnus
,
, * , ^ vixi, ectam qtiod reliquam est. Nain si mensoram
nnnorum illorum didicero, non vulgarem iade

consolatioaem babebo in calamitatibus meis.
.
Y E R S . 6. Ecce memvrabiUt posutiti die$ .
.

, , , , . fQuod inlcrpres mensurabiles d i i i l ia Graco Ifginins , qiiam dictioneai jaxtauntim scnsum

" ,
Lallne dicere possuaius, palmares. Veruai u l cla
, . rius Propbelas mentem pereipias, scieadtim esl,
qnnd] variae sant mAneurae, qua? manibas fleri sn
, , leat. Ulna videlicet, cubitus, palaias, el pala?sle :
de qua aunc loquiiur PiOphela, et qnaai nos pal\ , , .
mam dicere possumus. Conficilur auiem palaesle
, \ , , ,
seu pataia, cnnjunctione qaaiuor digitoram, et
* , , ,
\ est lertia pars palrai, et minina esl omnium men9

- sura. Uoc noaiiae igitur paucitaleni dierum v i t
. , ,
sua declaravit, palmares appellaaa dies suos, quasi
.
menstira aiodicos ac breves ; et quia diximus

diciionem aliuai seasnm posse rccipere,
.
alteram conseqaentef vcraiculi leclionem atlinge. *
mus, juxla quam legerc pogiuaiaa : Ecce conten * , fiosos scn laboriosos posuisil dies meos; boc osc,
, , .
certaminis ac pugnae plenos [descendere eaim etiain
, , $, , \ ,
poiest ea dictio a paliestra, quae laai apud Graccos
. qaam apud Latiaos luctalioneni signiflcal. la lucla^
, .
auiem, labore ac contentione mulia utimur] . IIH
l^elllgit aatem, at diximus, Propbela reliqups vila? suae dies, dicens quod parvo quidem tcinpore v i c ^

Vdrsaa leclioncs.
( i i ) . .

EUTHYMll ZIGABENI
*4*
413
riun so novil ; auamen, quod ignoraf, quanla fuiura sit baec paucilas lcraporis : ei ideo atibi e:iam d i c i l :
Pauciiatem dierum meorum nuniia tnihi ; et hoc est, quod in praesenli etiam aigniflcari sibia Dco
apit. Modicum praeterca dici potest hoc rcliquum viue lemporis, ad coaiparaiioaem jam traaaaciae
vilse. lllud pralerea non omiilendum duxi, qaod dictio, ecce, adverbium esl, et frcquenler ab Hebra:is usurpalur ; alqiie (ul in universuni di/am) aul aliqaid demonslrai, aul proximaai lempus
notal; priori aiodo, bic eumiiur ; altero alibi usura vides Propbeiam in illis verbis: Pertranstoi, et ecce
noneraf. Quod idcm sibi vull, ac ei dixissol: staliin ad nihilum redacius est.
9

Et subtaulia quasi niliitum coram te. IIoc in

loco incipil palam facere, quod exilis el fragilis sil
humana nalura, e t a i l : Subslaiuia mea, seu cssealia aiea, lioc esl, ego ipse suin quasi ailiiJum, si ad
beatiiudinem cl a lerniiaiem (uain fuero coirparatus. ha enini significal, quod ail : Coram te. Tu
euim, ul alibi ail, idem ipsees, et anni lui non deficienl, ego auiem immulatus sum, et pro rcge exMil
faclus ; el die* mei ticut umbra prwtereunt.

Kal
,
h-.

\ *
, ,
,
\ . ,

. el ,
\, ,

\

.
Y E R S . 7, Verumlamen univerta vanitas. Dictio .
\\
iiem vertimtamen quidam bic superfluam esse opi ,
nantur; alii vero positam esse dicunt pro certe. . h
uin animadverlissel igitur beatus David, quae \ * , majorum suorura lempore facia iuerani, et quae
\
iuuc lemporig fierenl, omnia vanitate Lalescere, , ,
boc esl, incertiludine et instabililate sumina con- , , , \ , \
m r e , veluii opee, gloiiam, imperia, juventam,
, \ , \ (5, \
pulchritudiaea), vires, el alia hujusmodi, [senlen- .
liam siiam universali hoc sermone posleris leslatam ,
reliquit] quo lamen non animi dotes, ob sumniam earwn excelleniiam , scd corporis lanlum ei
foriunae bona complecli intelligas.
%

. \ ,
Omnit homo vivens. Hoc est, humana omnis vita.
\ (42)*
E&t aatem bic modus loqucadi Hebraeis peculiaris,
" , ,
juxla illud : Omnii homo mendax, pro, Humana
, . , \, >
omnis opinio falsa. Oinnte igiiur bumana vita vani. ,
tas est, quod ad prxcedentis versiculi declaralio .
neni periinel. Per bumanam vero vitam, carnalciu
, * .
inlcliigit el spirilus experteni.
Verum in imagine pertransil homo. Diciioaem,
.
verum, boc in loco pari modo posuit pro vere, scu
> \ ,
certc. ln imagine nutem, hoc est, iuslar imaginis. ,
, . "
Nam qiicmadmodum dcpicta imago nullam do pul-
cbriludine sna aul dc colorum varietaie, aul alia
, *, ,
bujusinodi re comniodum capit, ila nultuin bomo

ab bumana felicitate fruclum decerpit. Yel inima- . " , \ , ,
gine, id esl, in umbra ; propter humanarum vide- .
licei rerum inconsiantiani.
Verumtamen frusira conturbalur.
Verumlamen
\\
.

,
bic posuil pro, Caelerum. Quod reliquum est, i n - \ , . , \,
quit, frustra bomo faligatur et dislrabiiur.
.
Thesaurizal et Ignorat cui congregabii ea. E l
,
.
quod omniura molestissinium est, baeredem non d i - \ , \
gnoscit suum : cum angusiias et labores in
, congerendis diviliis non mediocres sil passus, p . \ ,
fructus deimim ei commoda alieri el igaoto bae , ,
redi reponit.
9

Psal. ci^24.

Psal. xxxvi, 35.

Psal. c i , 28.

Psal. cxv, H .

Variffi lecliones.
(42) Aldeiidum forlasse , vcl .

GOMMEKT. J [ PSALMOS.

445

4 $6

Ka\ rvr, ;
;
,
, \ ; * '
.

Veits. 8. , quie exspeclatio

Dominus? CirtiMnm, inquil, rebus sic sc habenli
biis, qiiaenaai esl spes n i M , nonnc sotus Pomiaus?
Per iaterrogalioneai autcm legeadasestbic versiculus.
)
. \
Et tnbtiantia mea te ett. El esscnlia mea, totttm
, > *, nimirnm essc meum, a l e r s l . Curam igiiur babeto
. , - creaftira? tua\ quae grala meate suum agnoscil
.
factorem.
.
V E R S . 9. Ab omnibus iniquitatibus meis *.
Iniquiiates enim causa esse solcnt lenlalionum et
. \
calaiuitainm. Ab ImjiismoTi igilur causa liberari
, oplat. Vel, pcr iaiqwitatcs figurate tenlalionca
.
intelltgit, velati effecium a ransa.
" . * Opprobrinm intipienli dedtsii . Ipsi Semei
, \ - nimiruu, qui me conviciis tmpciiit, iniqaum el san . , gaiaarium appcllans. Reassumpsil atitem Rcrmo
nem Propheta, el per crebram miseriarum suartim
. \ - comniemoraltonem niisericordcm Deam magis ad
rn* .
misericordiam trahit. SobHetiam da?mon iis qni a
se victi fnerint, victoriam suam improperare,
aiqtie in illos probra jacere.
. , .
Y E R S . 10. Obturdui. Sponle mea nimirum, adeo
itt imn attdire visus &im.
.
non aperui os mcum. Neque aliquid contra
.
dixi.
" . " ,
Quoniam tu fechti. Quia, inqttit, fu ei mandasli
, \, ul miiti conviciaretur. nim, inquit, dixii
\ , $. "
er, ui maledkerel David
et mihi ctiam jussit, ul
\,
.
tacerem : Peccasli enim, inqnit, .

'dx* . *
Amove plagas tuas. Tentaliones videliret
et calamilates q u tnihi exterius permissione lua,
, - et sliniuios, oui iiileriua a mea inferunlur conecienlia.
' Y E R S . 14. fortiludine manustuat ego defed. Per
. mantim hic ptinicndi potenliam inlelligil. Defeci,
, \ , .
inquit, hoc est, debililatus sum. Illud considera,
, , quomodo in praccedenli psalmo Propbeta, flagellis
, , "Or se erudiendum exponens, dicerel : Quoniam in

flagella paralutsum " , ei tiunc cis graviug percus, , 8us, solvi rogat, ne ampliori absorberelur t r i .
slitia.

Jncrepationibus propter iniquilatts homi. , ,
nem. Dum increpas, inquii, et redarguis, boc est,
, ^ , *
dum pie medcris, erudisli homineiu : atqne hoc
. " * propier iniquilales, et non alia de causa. Salutaris
.
eai igiiur casiigaiio lua; per bominem vero seipsum intelligit.
Y E R S . 12. El exlenuasli sicul araneam animam


.
, - meam. Crcbris, iiiquit, tenlalionibtis et flagellis
altenuasii auitnam mcam : crassiludinera illam
;
nimirum, quae ob peccala concrcverai, ei circum , , \ .
cidens,
Est autem aranea exde animal, cui nunc

aniniam suam comparat. Solet cnim anima a
.
poccatis quodammodo crassior reddi, et coalra
afllictione et flagellis auenuari.
(rustra omnis homo. Ad majorem
.
%

* I I ^eg. xvi, 10.

1 1

Psal X L U , 21.

Psal. ,

18.

447

K U T H Y M U ZiGABENf

443

rorroborationem seaterili& a se dictae, eiimdem ,

.
Propheia repelit aermonem; subintelligcndum eei
lamea verbum, Conturbatur.

, ,
V E R S . 13.
Exaudi oralionem meam, Domine, et
.
tupplicationem meam auribus percipe. ldem aeqite
, .
signiflcant bac verba, per Propbeiam more suo sic
iagemiaata.
*
*\ ,
Lacrymas meat ne $ilea$. Id esl, Nedespicias. Nam
qai aliquem despiciunt, tacere soleitt. Iadiflerens * , .
, ', ,
auteni est conslruclio verborum, Exaudi et Ne t i " , ,
leas. Illud etiam considera, quomodo non simpli- .
.
4'iterorai Propbeta nosler, sed cum lacrynns.
" \
Quoniam ego incola sum apud te et peregrinu$
sicut omnes paires mei. Accola, seu indigena dici- , .
; * , ;,
i u r ille, qui loci alicujus permanene est ac per
petuus babitalor ; incola vero is qui a 1 tempus , .
habital, qtiique jubente fiindi domino babitatio- , , ,
nem mulat. Ego, inqnit, si caetcris hominibus ,
comparer, acccla quidem sum, ei possessae lerrse , .
indigeaa ; sed, si ad leDeum meum suspicio, inco- , . \ , lam meesse faleor.Te enim jubente transmigrabo,
ci boc mundo relicto ad alium ire coaipellar. , .
,
Peregriaas similiter, abi modicum quid fuertt ia
cliena regioae immoraius, eo posimodam reverti- \ .
lar, ande faerat profectus. u i comparari potest quilibet monalis. Naro ad cerlMra ac brevc ieiap*is
viviraus, et demam ia e, aade originem duxiinus, iterum resolvimar.
VEES. 14. Dimitlt mihi vl refrigerer priusqnam
' " ,

abeam. Parce mihi, iaquil, siele flagellum, ul pan- , ,

1 iiluiu consoler, et afllictiones a aie excutiam ante- , ,
f|uant moriar (vel dic, quod peccatorttm veaiam in
.
praeeemi vitapoetulat].
Q
Etamplius non ero. Et cum ivero abi sunl pa&rea
\ .
\
inei, non ero amplias, hoc est, noa amplius vivaia.
\ , , ,
Yel, noa ero amplius in prascnti mundo. Haec * ,
4-ltani verba ad placaodam Dei iram, et ad ejus . .
, , *
misaricordiamconciliaadam dicta suat; illadautem,
.
Non ampliut, ad oralionis confirmaliouea).
t

Infinem Psalmu* ipti Datid.

'.

PSALMUS X X X I X .
Sancto Spirilu afilaius bealus David, buac psalmam in persoaa Ecclesiie Clirisiianorum ceciail,
qao gratias Deo agil pio mirificis donis quibns a
beo gratis donata est, ei ab eo adversus iasurgentes in se tyrannos opem pelil. In finem ttutcribilar,
jpiia qtta? hic traduulur fiaem quemdaai respicie- D
bant, qitem poslea babuerual.
V E R S . 2. fHxspeclans exspectavi Dominum. Hujusjnodi verboram repetilio frequentissiaia esl apud
iiebraeos, el intensionem quaaidaai menlis deaolat,
t iHad : Vident vidi, c l , Cognoscent cognotca, boc
.cst, Exquisilc cogaosces, el alia hujasmodi. Exnptctant igitur Dominum, boc est, Valdc
exspectavi adjuiorem meam Cbristum. Ipte enim
t$t exspectaiio gentiumquemadmodina
de eo
aatea a prophelie pranualiatam esl.
Et iniendlt mihi, In me, inqttit, oculos st*os

Gea.

XLIX,

10.

'
,
, '
, \ ftav
. ,

.

.
,
, , , ,
, \ ! ,
.
,
\ ,
. \
, ]\,

.
4

* \ \

4{0

COMMENT. IN PSALMOS.

450

injecit, cl beoetoio aspexil i n t u i l u ; in me inquaia.

,
summa constiiutum in uiiseria, dum idolorum errorr.s sequerer.
Ei exaudivit precet meas. Prece sciltcet pro me

.
; - emissas/Rogabaoi enim propbela? pro fufuro Ei
clesiac alalu [illius eliam pcrsonam kiduentet, ui
.
nunc facil beatus David].
,

YEUS. 3. Et exaudiml me de tacu mfxerfo, et de

. .- luto /tmt. Solebaul anliqai hujusmodi diclionibus
(43). raaxima pericula eipriinere. Dicl aulem polett
* ; , qtiod lacus miseria? sit illa fovea crroris, ia qua
' ; , olitn geales quae ia unara Eccleeiaro coagregati*
\ , suni, veluli ia quodam carcere secundura anioiaa*
, \ misere affligebanlur; ei qaod luium lioii, boc esl,
(44) .
limosam ac pairiduai laluai, iUa sii bumanaruu*
passionum aique affectuuin collcciio, quae corruptioneni quamdam in noslris aienlibas generat, Ot
animas omucs qaasi leaaci quonain coeao obvulutas delinei, quae in cam detiderinl.
. \
El ttatuii supra . Sapra * \ .
tram, boc esl, sapra seciirilaiem fidci.

. \ Et direxii gresw $. El oalensa mlhi salale

per praecepta evangelica, omuique proraas expiosa
, ,
tortaosiiaie, iier meuoi adeo direxit, u l per obli , \
qua, atit per devios calles ampliaa noa incedam.
.
V E R S . 4. Et immisit m os m$um eaniicum novum.

.
Canlica aimiraia quae dc admirandis aiqua .illa , \ \
stribas Cbristi gealis Cbristicola? ccciaerunL Vel
* . " ,
Oratiaaem boaitaicam : Pater , qui es in e<t+
/ ,
lis, quaia Christtift nos docait.
.
" .
Hymnum Deo nasira. lloc ad declaraiionem d i .
ciam esl novi cantici.
" . ,
VHebnnt mulii. Lamen nimiruai aciealise, cnm
. "
aatea caaci essenl. VeJ videbunt signa et miracala*
:, \ .
Cbristi et saactoram ejtia.
.

Et tim$bual. Cbrielura sciticel bujusraodi fa.
cieaUm miraeula.

. ,

El iperabuiit in Domino. Sptrabunt, id est Cre . " - d e a i ; credii cnim qai aparat. Yel, sperabaat qaod
, , . eos eaWatarae ait, qui credklerint in illum. Per
*
Bomiaain auteni GbrisHim iaiellige.
, Y E R S . 5. vir, cuju$ ett nomen Domml
. , \ eju$. Noraen Domiai, boc cst, Dominus. Beaian>
. ,
igilar cam dicil qui ia eok) Deo confidil, ei aoi>\ * alia ia re. Alibi cliani d i c i t : Beam vir qxi tperat
^ .
ia Domino . E l ordo est : Bealus vir, cujus tst
(* *
uomeii UoaiJai spes. Pogsuiaus eliaai de Cbri~
,
. 0 stianis boc dicium iaielbgere, el toastraere per
\ \ figuram byperbalon, boa modo : Beatut wr cujup
, * * thl tpet nomtn Do%ini eju* *. Cailibel autanv
,
Clirisiiano nomea Cbristi spes esl et salaa; quoJ
* \ sancii niarlyres praecipae aite&Uli saal coraai ty \ \ . \
rannis : quibua aperiissime dicebant ge diviiias*
, , \ ,
saae omnes, et oainem gloriatn et spem in boo^
,
collocasse, qaod Curisli Bei sui aomine iiisignit^
.
e&sent, duai Cbrieiiaai appeliareftlur.
u

> Psal.

LXXXIII,

13.

f >

Psal. xxxix, 5

Variffi lectiones.
(43) . .

( U ) , .

151

ZlGABEtfl
ilA
.

Et respexit in tanilatet. El liujusmodi yir i
inaaibus rebus operam non dedit: q u a muliis ,
snmma repulanlur bona.
.
Et insanias (alsas. communi sensu rursus
7. ' ,
subiutelligomhim est, Et non respexit. Insnniae , *
aulem falsae |ex Graecae diclionis signiflcalioarj valicinia saal. Vatcs enim illi debacchati demen, \ *
tes ftebaul, el furentium inslar fer-ibanlur. Yerum
, . *&
falsa eranl, quae pmiualiabant. Per bujusmodi
, *
auiem vaticiuia uuivcrsnm idolorum culluni denolare voluil, veluti loliim a parie.
VERS. 6. Muha fecisti tu, Domine Deus meus,
, & ,
mirabilia lua. Admiralus beatus David ineflabile .
Incarnationis Cbrisli inysieriiun, el condignum
,
illi sermoaem iavenire non valeas, exclamatione ,
eoluiu, quod poiail, taui grandedomim prosccutus * , *
c s l : Mulla, inquiens, admiranda lecisti, tti Oomiac , I \
Dmis meus. lia etiaui alibi Aposiolus facit, quando * ,
Q
admirabiiadiis clamal : allitudo diviliarum $a* ,
, !
pientiw ei Dei! quam inscrulabilia sunt

judicia ], el invettigabilet vim eju* ! Mirabilia

! , \
auiem appellat aaa ea tanlnni, quaetempore Moysi,
, \ , ,
aat Jesu Nava, aat qase illis aatiqaiora a Dco facia
, *
sunt aiiracula, 9ed ea polius quae tempore lacar , &
natioais Salvaloris aoslri facta suitl, el qna? per
, 0.
spirilum praevidens Propbeta summa cum admiraifoae quae diximas verba prolulit.
Et cogitationibut luis, non e$tqui simUis erit libi.
, aon est aliqais libi ia cogiiationibtts tuis coui- .
parandus. I i s , inquam, cogilaiionibus, quas , , \
suiuiiia cum provideulia pro bomiauui salute sol- . *
lictius habaisli. Ecce enim quod grande et qaod
,
admirnadaiu opas excogilasli, ul ta horao fieres
propler bouiiaein.
Annuntiavi el loculut sum , multiplicata $unl u ,

per numerum. Annuntiavi, inquit, et docai niulta . ', \, \ \

mirabilia laa iu mallia psalmis, verum adbuc * maliiplicata sunt, el adeo innumerabilia esse ap- , \ , parueraat, ut aliqao namero concludi aoa polue * , r i n l . Nam quae dadam cognovi, propler altiludi- , . "
neoi ei immensitatem incomprehensibilia sanl. \ ' , Yel, caai qaid dicereai aon baberem , hoc tanium
\
aaauatiavi el locutus suai, quod omnem iraa- .
acenderbnt aumeram.

'

Y E R S . 7. Sacrificium et oblationem noluitii, cor- ]

pu$ aatem perfecisii mihi. Qtiae sequuatur ia per- .
soaam Cbristi diceada sum, ut niagmis nos docuil (
Paqbis in Epislola ad Hebreos . Ait igitur quod
\
posi Incarnationem Deus Filius dixit ad Patreui : ^ ,
T u , Pater, in posterum legale oaine sacrificiam rc- ,
probasti, ei oblaliones oaiaes lege inslitutas:
\ *
vernm corpus inibi eflecisli ex Yirginis saaguiai ,
bus, ut pro bomiaiim satale ia aacriflcium of \ >.
ierrer.
*,
*
Y E R S . 8. Hotocausta, el pro peecato non qucesifisti. In Levilico et Dealeroaomio clare iavenies, . \ qu<ena:ii essent bolorsta, el quae sacrificia pro , m

1 1

1T

Bom. , .

" Ilcbr. , 5.

453
COMMENT. PSALMOS.
454
, , \ , peccato : et omnia dcnique oblationum el eacri . *
ficioram genera. A i l igilur : Cum verum ego ac,
, , \
raiionabile sacrificium sim , et oumia mundi
, dcleam peccaia, tu nullum amplius legale sacrifi, (45) .
cium quaesivisti.
. ; " Tunc dixi: Ecce venio. Tnnc nimirum qnando le ,
galia sacrificia reprobala sunt; mnc enim dixi
,
ego : Paler, ' , glorifica Filium tuum .
, , $ .
Nam quod a i l : venio , ideai esl, ac sidicerel:
Vides quod paratus sum.
. .
V E R S . 9. Jn vohtmine libri
scripium ett mt.
* Coascriplioaes Hebrai libros appellabanl, el inva , , ^, lutas cbartas volumina, jtixta illud : Fili homini$,
.
- comede hoe volumenInvolulis
enim cbarlis
, , . ^ tcribebaai, el aoa quadralis libris, ut nog faci* ,

IIHIS. A i l igitur Salvator : In.volumine librt, pro '

,
pbelici niiairiim, tcriptum eit de ie, boc est, ea
, \
qaae ad Incarnationem mcaai perlinem, a propbe . \
lig prspdicia s a n l : qaod ip&is etiaai Jadaeis Doini , *
, nas poetea ileram aflfirniavil, dioens : Si

, \ .
Moysi, crederctit ttiam et mihi [ nu enim
icripsit " J , el alia hujusmodi roulla.
, , Facere volunlalem luam, Deus meus, volui. E l
. - quoniam quae ad me perliaeal, jam detcraiiaala
, . - siiBt ei praedicla a prophetia, ideo facere volui
. , Tolantaleni laam. Saperflaus est eniro ariiculus,
qai babetur in Graeco, aale iafiailum facere [queii!
. qut guperfluum aoa pularuiit, Iraaslulerual ui
, ,

(]; \olunlas auiem Pairis fait ea, Filii niors
, C secundum carnero,quae pro bamaaa salute, suninia

*
cum dispeasaiione, a Deo perniissa eal. De qua voluntaie ipse etiam Filius dicebal: Descendi, nou ut facerem volunlalem nuam, ud voluntaUm ejus, qui
mitil ".
Et legem tuam in medio venlris mei. In tnedw
, .
, mei, pro ex corde atqae ex toia aaima
, , , , - mea; ul sit praepositio pro prsepoaitione. comaiuui
\ . aateia seasa subinlelligendum esl, Volui facere,
boc esi, volui adimplere ex corde aieo legem l a a a i :
,
,

taa uiinirum maudala, quae dcdisli raihi.
, \ (46) , 1 9

, .

. , , \
, * * \
*
, . D
,
. \
,
.

, ,
. ' $, " Joan. x v i i , i .

Execb. IM, ! .

Y E R S . 10. Evar.gelizam juililiam

tuam in Eccletia
magna. Vide quomodo Evangeliuai Dei jusliliam
appellat, quia pcr Evangelium Dei jusiiiicaatiir
credenles omaes, et observantes illias maiulaia,
quicaaqae hi fueriat et uadecuaqtte : et qaia lex
Mosaica solis lantuni Judaeis data esl, Evaagelimu
vero omnibus genlibus. Juslum autcm eral ul nou
unus aal aller tantum populas, scd qaod omnc
seque ad ealalem vocarenlur. Per Ecclesiam auieiu
magnam Jadcoram synagogas inlelligii, veluii
hominibus ireqaentissiroas, ia quibus Cl.risliia
palam ac libere locutus esl.
Ecu labia prehibebo, Domine, tu scU<i.
Quemadmoduai tu vides, iaquii, noa probibeb

Joan. v, 46.

% t

Ibid. 30.

Varire lecliones.
(45) . .

(46) AJ. ti

E U T H Y M l l ZIGABENI

455

<56

tu enim id rccie . " , labia mea loqui saltitaria rerba

nosii, CUIII mc ipsum prorsus cogaoveris, quemad- . , .
atodaia et ego te.
V E R S . 11. Juttiliam tuam non abscondi tti corde
meo. De Evangclio rttrsum sermoaem facit. Non
lacui, iaquit, quae ad illud pcrlincrent; quin imo
opporluna qusecunque omnibns reveiavi.
Vtritatem tuam talulttre luum dixi. Evangcliuni
rursus iia appellai. Ncque eniin juslitiam laniutn
comiael, sd eliam veiilatem. Ideo dicebatChrislus: Veritatem dico vobit " ; quta Imo neqiie bacc
soluin, sed salulem eiiam credenlibus polliceliir.

. \ \,
* *
.
* .
*
, *
, , \
, \
.
Non abuondi mhericordiam tuam ei veritattm
trov *' tuam coucilio mullo. De Erangelio eiiam bac
. \ -dicia sunl. Appellulnr e n i i H Evangelium roieericor- ^ ,
dia, quia summa Dei misericordia nobis donahim
,
esl : qua non stislinuit Deus propriam creaturam
*
gub iniqua daemoitis lyraitnUlc oppressam ainplius ., \ *^
jaccre, el qaa ob itosiram salulera proprio cliaiii - . *
Filio nou pepercir. Variis aiileai nomtiiibus, ut , ^.*
vidiinus, Evangelium appellavii, propieraialiipliccai .
gratiam et varia doua, qaae per illud uobia praetita
suat.
V E R S . 12. Ta aulem, , elongaverit miae>
. ,/
&
iua$ me. Q u teqaiiutar rarsuui r x * . per&ona E< cleei* fkklium dicla 6iml, eupplicaatis , ,
posl acceplam dwina* graiia siguacnluia, non dereliaqid, cum mulla ei,lant ab boaiiailuie,quain ,
a da;moiiibuB imaiiaeroai pericula
Q \ .
MUericordia tua ti ttriias tua semper adjumxl

. Veriias tua, id eet vera promiasio taa. Dixisti .

. ,
eaim : Ecee vobucum sum omnibus diebus
ele.
Qaadaiu vero exeaiplaria babent: Adjxverunt, ct .
ititeHigiiar, quod bucusqae scilicel a d j i m r i a t ; sed
, \
ixelior lectio videiur : Adjuvent.
* , Arxi^
.
V E R S . 1 3 . Quoniam ctrcumdederunt me mala, quo"

rum non tsi numerus. Circamspicio enim . i a q a i l , . , \, tartas oiibi teadi insidias, ct jam eia circumda- , \ ,
tus som.
, Comprekenderunl mt iniquitaUi Yide quo*
Orir . "
niodo justi borainrs pra? f umma modosiia, pericala
et teataiioiice, quibus coa vexari accidil, propnis
ascribant peccalis. Sic ei tres illi paeri, ana vote ^ ; \
ln caaiiao igaie dicebant: Peccavimus, inique egi \ ol i v
mus ; tametei ea noa laia ob pcccaia propria,
,,
^
qaaro propier Dcum palerentur.
.
Et non pomi vidcre. Oblenebraal eaiai tentatio .
ues aaima? oculos, alqaae utilia sant, videre aoii
,
possinl. Hanc igitar aebulam disiolvil illa conaola $ *
Joaia lax, quae a Deo provenit. Keduadal auieui
.
bcc quoque loco vox .
, .
Mulliplkaim tuni capUlot capUU rnti. Saai\
\\
i n cliam modcstiae sual hacc verba : et verisimile . \
est, ut cam fidelibus aliqui etiain comniisli sint,
' ,
qui urgligcnliiis aciniuuscx virtute vivanl,quoruai

%

t k

f t

ioan. , 70.

" Mattli. xxvm, 2 0 .

Daii. , 2 9 .

457

COMMENT.

IN

458

PSALMOS.

oi , \ peccaU jusii tifei iptis ascrtbaat, propter aaiUlem

u<5 coairaunicatioaem lidei.
^.
Ei cor meum d$rtliqnit mt. Yidcor qgati eorde
xapSia
. ,
doiertus,
euro uiea omnis in te fidacia iofinaau
\ # , ^
sst. Jpstim eoiai oor, aaiatam excilare solel et
rit * ^ ,
praware aadatiam.
.
T E M . 44- Plueuil Uk4, , f gripUis me. Ve,
*, .
lis, iaqmt, Demine, tae ab bie o m i b u e eripere ae
6 .
liberari pericuiis.
Domine, ad adjuvandnm me retpke. Iulende mUd
, *1
. ei mediliganier aapecla.
, , .
\ * 15. Erube$cant et cottfundantur simvl ft

! ,
."* euKrunt animam nuam, ut auferant tam. Utraqae
\ * enim eta acckkat, ut e l pudora afficianUir, velali
, vicU noaira palieaua, el eanfoidaDtar, invictam
esse cerneaiea poieniiam UMia, qua uos protfi.
,
, ^, \ - (Seqaitur:] Qm qtuerunt auimammeani,hoc eel, qtu
. " boc uauro volis oauiibutf, ei leio pelaal sladio, ul
n e variia exa*in>eai auppHciie. Yel, atmai, boeest,
, \ , .
mnonaei.
"
,
CouHrlamiur retrorsutn, el erubtuxnt qui ao/tuti

. - tnlhi mala. CoaverUoUr retro ioaaes, re ioXecla,

, ^ |% (47) e aaa auparato, atque ideo arubaacaau Yariis
* 6 **Um aiodk o* exsecraiur, uft coacepium anknc
,
doloreot apertias exptfoei.
9

.
V E R S . 4 6 . Feraaf *lat'm cox{u$i<mtm *uam qm

, , . \ *,
, dkuni tuiht, Eugt, euge. DeEug*, $uge jaro alibi 4iXJUJUS, quod adverbiuua eet irrilaait*.
.
Yias. 17. ExtuUenl l latenlur in ie omnss quw

q
reuie* to, Domine. Exxultare, et laetari bic idem q u t
, .
' \ ,
, aigaUicaaJ. Quod si cui placet. u i seawi difieraot,
\ideal quld de eoram difiereuua dicUina sil i n
(48) * ' ,
6* (ertio versiculo aoni pgalmi : IthU autem, id e*t,
.
, , * \ l n flde, quae esi in te.
.
El dieant umper, Magnificetur Dominus diliKuX
,

,


. 01 gxnt talutare tuum. Qai diligiuu ealulei, quae
, * a ie esi. Yel, talutare tuum, id eat, incaraationem tuam. SaluUri* enim faii ea incaraatio iia
*
. qui perieraaL Omaea igUur f i ^ auxiliam iauai
* - CjanaeciMi aunl* d k a n t : Mamficetur Dominus, id
ea, Magnws repuleiur.
, \ , .
YEBS. 4S. Ego Mu($m i*opt ei paupertum. Hoc
^
' - , D ex uniascujaaque fidelis persoaa dici potesi. Ia*
\ , opee enim aunl Cbrisliaai omaeSj veluli qai u n i * , ,
veraa forUinae boaa diaiiserunt, et pauperee,velai!
, * .
qui propriis manibus neceaaarla eibi paraat. eniu [qui Laiiae iaope, ex etymologia Qmci aojaials a cadeado dielus esi] veluii ab oaMubu^
aaliqais opibas deciderii, elnuoc sitsiaeOpe. w r o fqui t a t i a o pauper] a iabore; quia nimiruai proprio labore opporiaaa oiunia sibi conparau
. Damiaaa tolikilut erU mei. Ad haac au!m aobim
vov , \ ,
confagi, el ideo roe ia #e sj>eraalem aoa despi* .
aet.

,
Adjutor tneus, proteclor metu lu, Diut
.
, tne*s,n$ tardauris. Deus meua, ne Urdue sis ad
9

Vari lectiones.
(48) . .

(47) AJ. .
PATROL. UR.

CXXVLU.

15

EUTHYMIi ZIGABENI

43

460

adjuvaadam me. Mihi aatem aascio qaid pro-

. j 5 fnndius vidcntur sibi vclle baec verba, si accoiamo- * , ,
demus bealo David illuai versiculum : Ego autem 6\, ,
inop$ jum, *l pauper. Previderal Propbeia suin-
inas illaa diviiias quae a Dei gralia in Cbrislianos , ,
crani cffuadeadae : cumque caa aoa mediocri de- , , eldrrio concapisset, demnm veluli is qui se nove- ,
rai ab eo tompore procul esse, conlristalus est, et , . "
laiseram se ideo appeilaas ail : Ego inop$, el pau- ,
per sum, qai bajasmodi diviliaruai particeps ,
esse acqueo; verumlamen Deas erii aiei sollicitus,
* \ \ ,
ut scilicel roihi parilcr gloriaai illam communlcet,

^
quam Odeles ia ccelorum regao percepiari saui ;

siquidem et ab ipso Domiao dicluai legimus, qaod
.
David concupivii viderediem ejus qaa ralione rogal mtnc Deura Propbeta noster, diccns : $ tarda
*erh,
uiaiu nimirum incarualionem. Saal eniui supplicanlis verba ad Deuai Fdiaai.
In finem Psalmus ipsi David.

.
M ' .
PSALMUS X L .
, ln finem inscribitur, qaia propheliata coniinet,
-quaj leudebal ad flacm. Praedicit enim proditoris
Judaj rebellionem. El claruai quidem est bujus . psalati argumentum. De aaiore eniin et eharitale t , . in pauperes perlractal. Tainea allius coaside- , raudo, ad Salvatoris nostri Cbrisli mysterium per- ,
linci, qai egenus, ei paaper lleri votaK ob buma
iiaiu salulein ; qui eliam ia Evaagelio apud Juau
^
nem praseniis psabui verba de se dicia esse
aXV
Hcstaiur, et de Juda, dam ast ad apostolos : Non
* " ,
de omnxbus dico, scio qnos , sed ul Scriptura . "
impUatur, dicem: Qui manducal panem meum, ,
elevavit conlra calcaneum suum . Nullibi ealui
\

bujusmodi leslimonium babelar i n Scriplora, pwe- ^ , )- *

.
lerquam quod in prscaenti psabno dicitur : Qui manducai pancs meos, magmficavit contra **
plantationcm .

.
Y E R S . 2. Bealus vir gui inteiligil
tuper inopem et
paup$rem. Qui wleiiigU, boc est, qai conside- , \,
, . \ rat, qni cogital id qaod dccens eat. Inlelligentia
. 01 ^
eniai est diligens et exacla consWeralio. Iaopeai
,
aateia et paupereoi promiscue soient appcllare in
digeatem. Aatiqui ?ero pcr inopem roendicam , ;
iniclligfbanl, velati qui oroni prorsus carerei ope, . ,
ei qai, at alibi diximus fex etyaiologia Graeci no- . \
ininie], ab aaliquo statu decidisael: pauparem , "
, *
verocumqui manibusac proprio Jaffbre sibi viclura

pararet, in praecedcali psalroo diximas. Bealue

.
, \ *
igiiar is est, qai debiiorcm Deum babat. PerSa , \ \ ^ , lomonem eaim docemur illum Deo comiaodarc,
qui iivopis niisereiur.Quodproprio oreCbmiuscon- ^ , ,
llrawmt, dicens ; QuotieicitmqM fecerith uni huic
, \
minimis fralribu$ mihi (ecistit
Et boc quidem
* , '
pa< siinpliciter exponiiur de pauperibug :
\ .
veram profuadias inletligcndo, ut dixiiaus, expoai poieei psalimts dc Cbristo : quodque beams flie
est qai intcillgit et coii&idarat Chrisluaa Oeam esse, lameUi indigeaiia ac panperlatc tania esse
viderelar circumda'ns, ut eliaai non baberet, ubi rccliaarelcapat suuia. Kecle eaiin considerans, id
plcne inlclltget ex )is quae et sermoae siio docuil, et operibus coinprobavit.
ln dtc mala UbTtabii eum Dominus. UUlilalem

.
4ocet,quam ex hiijusraodi inielligenlia quis pcr .
m

1 1

* Joan. , 18.

| f

Peal. x t J O .

MaUb. xxv, 40.

481

COMMENT. IN PSALMOS.

4b9

' cepliiros s i l . Q u aulem ait dies mala, dixiiaus In

psatmo xxxvi, i b i : Non cottfundentur in
,

malo. jEqueenun signiiicant dies taala, et teinpus
.
malum.
, \ .
Veas. 5. Dominut comervtt eum. Precator Pro /'.
plieia pro hujasmodi homime, lanquara pro viro
6 , .
quopiam bono.
Ei vivi/icet enm. id est, vivere fa< iat.
. \ .
Et beaturn eum fatiat %n . El beatum eam
. \
esse osiendat, amulationeqac, seu iaiiiaiione d i \ , $ ,
gaura, non in precsemi (antaui lerra, scd in regno
.
eiiam ccelorum.

.
Et non iradat eum in manits inimicorum ejut.
.
Nec eum visibilium aul tavisibiliom bostinm manibas dedai.

, V E R S . 4. Dominui ( Uli lectum
. .\ , (49) doloru ejui. Super teelum doloris, in quo aegri . \
ludine ao morbo Jaberans, afflicios diu oliua de, , linelur. Aquila aulem, el Theodolio non per
\ 0 - opiaiivuni modtim, aed per fulurum indicalivi
\ , \ , onmia liarc verba reddidere, vtdeKcet : Comervabit,
.
Viwficabit, et, (, ornnia bac qaasi iu
iHercedem ac felribulionem quamdam dici arbiirantes.
" Universum cubile verlhii in infirmitaU eju$.
. Per cabile, decubitum inlelligii. Vertisli auiem,
" , \ ".
boc esl, Immuiasli. In lempore, inquil, inllrmi, \, ^
taiis bujus viri, tu amtasLi ejus decubilum, ab
, . " , \
argro iiituirum, alque inflrrao ad sauum ac vaUdun.
" , \ .
Mutasli aulem unher$um, boc est, Prorsus mutasli.
*fl , ,
Advertendum tanien quod praterito tempore usus
.
est pro fuiuro. Verthti enim, boc est, Vertes. Tel,
conjeclura quadam, irao vero polias propbelico
roore, quae futura eranl, ut jani facla commcniorat.
, .
, *
,
.

Y E H S . 5. Ego dixi: Domine, mei. Qaas

scquuntur, ex Cbrisii persona legenda suitt, qui
velul honio Deum rogal, oslendens boc paclo,
quenilibei bominem Dei auxilio indigere.

" , . \
Sana animam , quia )eccavi tibi. Sed
/ , \, * \
quomodo abbi lcgitnus Cbrislum peecaium non
* , fccfose? CerUssianim qaidam esl, illum nunquam
\ , \ '
peccaese; vervm quia propter nos factus esi idem
, $
quod nos, bomo uimirum, paasiones eliam, alque
, , (50) , ^ affectus nosiroa, quasi proprios sibi consequenler
, \ .
vindicavil, et quod.dfcere par erat humanam
,
naluram, quae peccaverat, hoc ipse antea pro
, \ Ula ad Palrem claraavit, veluti qui ejnsdem erat
* \ , nalurje, lameui sbic peccalo. fit queuiadinodujn
, , viciiroa, qnaa olim pro ptccato iaiaiolabalur, juxla
\ , \ , \
legeia, peccaium ia ae saecipiebai, quod unacam
vielima combari dicebalur : ita et Cbristoe pro
.
uosiris hnaioktue peccalis, in se ipsina omaia noaira euscepit peccala : nec secaa ac ei ipse
peccassel, ad eoruw reuna*ioaeui, ol oravii, el morluiit esi, ob sufnmam aimirum aiqae iaeffabileui ejas inisericordiaifl.

01

. \

V&ns. 6. Inimici \% dixeranl mala mihi. l a i -

Vari lecliones.
(49) . .

(50) . .

m
KUTHYMIl
ZIGABENI
m
m k i Cbriett Judtfi, qui invidia dlasccabanUr* et , 6E ', 6tptodixenml mala, hoe csl, pfava verba. Qusenam
cinov xaA * 6, * xaxdc
aalcm dixeriat, audi.
, \ . ,
.
Qnando merietur ? Gravis est eaim, inquil, aobis,
Ddts ;
, ,
adeo, ut nec illius aspecturo uslifiere valeamus. \ .
peribit nomen ejus. Sed ciim multa p r
.

dilum potenlia Cbrisium universas a^ritudincs , \
ac raorbos curare viderenl, quomodo oum ali- * , \ ,
quando ptilarunl exslingui posse ?
.
j
V E B S . 7. Et ingrediebatur ut videretk Predilor,
loetr.
inquil, Judas, Teluti ramiliaris naeae abtqne ullo , , ,
impediinento, illuc ingrediebaiur, tibi ego adefaai,
^ 4\ ^ ,
ut videret aa opporiunum essei Iradcndi lempuS.

Fruttra loquebatur cor ejus. Fruslra in tutde
.
suo secooi ea loquebatur quae ad prodiiinhem
* iup\ ,
pertinebaai, quando vidcltrct iflgrwftcbaluri ut . " viderei. Ycl, frustra in anitno sao eogilabat, at * , ,
me laterei, cum oplimue ege scruiaior corditttn, 6 , \ .
omnia noasem ejas consilia ei vei*.
Cougregavit Mquilatem tibi. Nibil aliad miser

aropdar %. % liujusmodi cogilalioae efficere poliitl, aiai qtrnd

, aibi ipsi sumraam ttiesaarixavit iiiiqaitatem, ditm
, adversus proprium praceptorem et Servalorem
\ . , tciendii iasidias. Qaidaai posl verba t Frustra
< , * f j ,
4oquebaiur puncium poaunl, ui seaaas s i t : Fra- , Aucivtv
stra mihi pacifice loquebatur, ctnn ialmica ia ^.
inente versaret consilia. Sed roelior esl seasae,
juem primo loco diximus.
V E R S . 8. Egrediebatur forat et loquebatur in C

, *1 iXd&et .
tiiipsam. Accepta enim paais buccella, Jadae slaiim
^ , ^> ^ .
cwit. Quod vero ail tn idipixm, ideia significai qaod
",
^
una. Loquebatur, inquit, uua cum iaimicis meU, de \
iis qoie ad prodiiioaeai apeclabanl : Quid tultis
;
\ .
titi/ii, inquit, dare t et qtiae sequuntur . Haec aulem \ .
<rt*nia aperiissime ht fetan&eiica harranlur bisVoria.
" .
Axtvefsum me snturrabani oitfnet iramtci mii. ,
ttdsarrabani tititliio ia atitan, quoraodo irisidfas
.
disponereat, tiiaentes aiaiifum apetW >fter torban.
Advertmm m* ccptabtont maiu miki. Letfcifert,
"
. *
ittaaH, cogitabaat advereum me. Jaxta qaad He- ptoi , \,
fvialar efaagfeKetav qaad Cowiilnm inkrunt o*- [ *
.
rertut ietnm, mt exm morti trndercni .
A&for
** * .
Ytas. 0. Yerbum tatoaam 4epo$mermH a.ftoerivm
me. Deponterunt pr* ftespondenint. foterirofati *
; enit* a Pihilo : Quid facimm Jem, qmi dwttnr
Chrithn ? respomterant : CrmcAfigatwr . fiet aa- ^9}. *
.
icm ioiqavm bbc verbam. Neque calra lictobat
initocenlem virarii nrarti tradere ; alqae Meo -eis (< *\ ,
s p i u t abjioiebat Ptlaiaa, dtoeae : NitKmm camam , \
\ , invenio in to; item, VOJ vrdtb'xii%. Y d depo$*eni*t . ** ,

hoc est, fabricaruat, mactftnaii svnl. Bixemal * ,
. \ 6 *
caim quod commoveret carbani conira Ga3taran^
.
quac ?erba etiaia iniqua erant. Neque eaim falea
attestari liccbat.

Numquid, qui dormit, non adjiciet ut rtsurgai f

%

9 1

Maub. , 15.

Maltb. x\yu,

I.

Ibid. 23.

Joan. , 58.

65 -

COMMENT. 1 PSAtMOS.

U6

otqrat; " t o i h i , , txi Jk Per iiiterrogftflonem bee ilicit, alqwe irt ftcw
; flpoo*- Nunquid doraieaft bomo, iaqaU, noioC eoooar- j
(?j}(re , of *Er gore? Yerbaoi enim AdjuiM, Hcferaii sttpeaamero f
. ^ pouanf, pro Vo/el. Quad t i dofmiens eoaeurgtt,.
, , | * cgo eUam carai mortuns, c i l * reeurgam. Ife*
, foucey, ' - onioi fiftorf gorana similit eot. Haai quemadmadtim
, qui Aormt ex suo dormil aifeUrto, Ua ei ipsc j
.
apoale mea, alqu* e i propria mariar velanUte.
Ysae. 10. UMim homo p*ci% num tn speravi,'
rAP

qmi weoi, magnificaiit conira me w p , ,

'
pUmUiionem. Coajunctio 4 boc in loco sa .
, ,
* ; , \ $ feWtea eal, ct eensoe e a l : NJe eliam mffai
' . " ^, adversaijw f u i l , qai aatea iaiimus jnihi eral,
. , \ ei uiihi roaxime conjoaclui. x*er homiaem aitlaoi pacie Hebnet paeificam iaiettsguai. Ait i g i , 6 ,
, ^ , , | u r : IJaaw paoifea* meua, boc est, amieua e u a
, ,
Judas, ip qap vefeai i n e ipso. coaoisos aam,
' .
qaem liaai aimnt eam abia Alsaipniie edacavi,
, ,
luagoiflca-vU, bac o&l, noberaalt supplanlalloneai,
. ,
boc eat, dolum coiUra ma : quod ex veUpbora
aorum diotura esi, qai imar aufreadani, caleanto
\ aliquopi dolose aapplaatani. Firaiavii aaiem Judas
.
epvrwtiow
eiaiinyn ae coaspiradolum adversus Christaro, eumqae ouodam roodo siippJanJavU
tioae illa, qaa coni Scribig iaiit, ot cum poaliAcibus.
V K R S , ii.
autem, Domim, m*i, r t , , *
>
me, relribaam . Quoi ail Mkerere ei
. j 4 y

,
- Be$uuil0, uj, ob bamlaa dictam eet. Homo enkn
Cbf ittaa aio easet, aon roonsavii precea ad Doam
, ,
. *(undere; qmn iroo 4 naiara baman proprio

. * ,
coaveait, sxpeaamero ad Beuia orabal. Qttod vero

G sul fUtribuam, ad MUia dirioJUiem periiael. 1UMribujt aatem qnaiulo eos {Ufaanis perdandos cra

didil.
9

,
,
' . ,
9 ^ ty**$,
. , , ,
1' ,
* V*, xa\
,
. , ,
.
.

' , .
\
, *
' ' , \ *
.
;

,
\ * , \,
, ~
.

'
, ) * ,
.
\ ^, \ ^
" Psal. cix, 1.

Yaas, 12. In koc cognun, Mxouiam wM$li me,

quoniapi non inimicu$ mex$ .
Vebiui, bac eat, Aiaaati. Maai qais amat,
u M ^ M a m babere mpit. Ja J M K cogaovi qaod
aaiaaii m* , qaod noa gavieus ett auper aie
Uiankiie Baoae qaod aUntraaa reaarrexariin, od-

qu iioaQOB aaeum iu BBiverao orbe prdjcaUim

aat : qua? ret }mmm
pefc mtxime tu\i doiori.
Qu4ireibaii( *nim 4 e^orerer, et aomem metiai
proraus ia^crJrei. Potea eiiam per ininkam vel
daemoaem, vel ipsura Jadam privatim inteHi
gefe.
YKR6. *#*
odjtmti.
Itoc ejrba wnW jno4a ab aaaoipfta carao diou
$m. Per ia#aceoiiaai a ^ e n nmaMmm, ei puHtaPtm i a ^ l l i g U : ImqxUiHW i m , jivgnil, aoe
facil.
fimmti * kx tomtpMt* m ^an/aai. Et
s^bUisU, inqaii, aie peaee .(e; iagia iUed : An&f *

meti, quoadutque ponam inimicos fusi**p~

pe^anmm p*a\m tnowm "
Y E E S . H. thmkm A * s hmi
a
ei in teculum ; fi#, frt, Cw q diximiia
emnia pradixeril beatus David, et sumroam Dei

467

ZIGABENI

46?

misericordiam ac ineffabilem qaamdam ejus con- \ deeceasionem, mulla cum admiralionc narraverit,
, , hymnum deiacepe, ei laadem ei canil dicens :
, ,
Laadandus e*t Deus veri leraelis, boc est, Odelinra
, / , Deas, quemadmodam in xxi pgalmo dedaravU
'
mua, eiponeales vergiculura iUutn : Timeat eum

omne semen hraeL Laudandus aulam ab boc 8
.
culo osque ad fulurum. Ac demum orat, tt voiis
, , ,
.
omnibus poacit futuram banc Domioi incamatio ' /.neai, de qua sapra loculus esl, quam celeriier fieri,
;
.
dicens : Fiai, fiat. latelligimus enim Propbetam optare id quod saperiae dixit. Illa autam repetilia vcrbi, Fiei, orationis intensioaem deaionstrat.
Jn finem in intelligentiam filiiz Core.

.
PSALMUS \\.
'.
Oe filtis Core diximus in Prooemio operie. ln \ ,
/Snem iascribiiur propler propbetias, qua hrccon .
linentur, ei ad flnem tcndebant. Cum eniro fuiu
, ,
rum esset, ut Hebraoram populas ob propria de- . \
ticta ab Assyriie in Babyloaem captivus daccrclur,
!,
ubi L X X arniis delenlus est, pr evidens boc bentu* , \
David, atpole prophelico afflalus gpiriln, pii ac ,
reltgiosi cujuscuaque Judaei iit captivitate degen ,
lis personam samit, in praesemi psakno, velult
,
Daaiclis, Ezechielis, irium puerorum, c i similium,
, , , \
el narrat quae lunc temports coatigerint. In inlel, ,
lio8Miam vero dixit, judicans, quod qai inter illos
, , , \
uiajori eranl praedili iateliigenlia, haec, anl bujas ,
roodi verba ad Deam clamabaat. Vel, ea ralione,
.
i|uia ad percipienduai lotius pgalmi seasuai, muha
lectari opus est inielligeatia.
O r

V E B S . 2. QMmtdmodum
desiderat ad fon
tet aquarum, ita detiderat anima maa ad , $. ,
Ardealis dcsiderii vehemenliam ostenderc volens , .
,
Propbeia, ccrvam perqoam silibvadam ia exem. , >
plam sumpaii; qaeecum ei eaapie naiura calidis \ , \ siflna s i l , et replilium ac aerpentam caraibae, qui, .
biis vesci solel, BMgis eliam incendatur, aqoarum
,
, \ ,
foates qaam maxime amal, el circa eos seaiper
versari cupit. Destderare aulem bic posuil pro Fe* , sliaare; Et ita Aquila reddidii. Et quod a i t : iia
flesiderat anima ad , mqaam, habiianlem m
, Jarusalem. Pulabat eniia popnlus qui ia Babytone ,
erat, se diviaa prajsenlia illic idco frui tioa posse quia regio illa universa idolorum ^caltui dcservirei.

V E R S . 3. Silivii anima mea ad Deum fortem m- D
,
. ,
\ ,
venlem. Sithit, id csl, Valde concuptvit. I(a undi
qae desiderii ardorem oslendil. Fortem antem et
viveniem Deura appellat propler infinnos ac mor- \
taoft Babylonis deos. Quidani ex hoc versiculo , \ suinplum esse dicaal byninum illum, quem Graici
.
Trisagioa xocanl [qao laudare solemus Oeuui,
.
dioentes : Sanctu* , tanelut forlis, sanctns immortalii.]

Quando veniam, apparebo anle faciem Dei ?

; , \,
[Hoc est, aule ipsam Deam.] Ccactipiscentie eernio
(51) , \
e e i : Qnaitdo, Inqvit, veniam ad le in Jerasalem et
C

Vari lectiones.
\

( 5 i ) . Q .

4f>*

COMMENT. IN PSALMOS.

4T0

; , , * - apparebo coram te, axloransniminim et colea* te.

,
etrtuloqae (ibi assisiens, et alia facicns, qtiae fn
\ ,
lcniplo tno Aeri decet? Univcrso enim lioc aolatto
.
privamur, postqaaai hic Babylone capiWI degimiis.

^
V E R S . 4. Ftterunt mihi lacryma mece panis die ae
, '
//- nocu, dum dicitur mihi : Ubi etl Deus iuxtf
; Dum Babylonit, inquil, Dei mei impolcntiam mibi
, - exprebrarent, lacryma) mea? faeruut mibi panis,
;, - non qood eis pascerer, sed quia inslar panis cas
, * . ,
desiderabant, et quia non secus mihi erant oppor , , tunae qtiam esurientibu* esse paneo soleant: uade
;. \ earum desiderio, non interdiu tanlum, sed as^idait
, , \
eliam nociibas detinebar.
.
&,
* V E R S . 5. Ha*c recordaiui sarn, e/fudi in me
. , \ , \ animam meam. Hac recordatas inm , verba illa
; ,
\, - niniirom, qux ad me dicontur qaoiWie : Ubi e*i
, Dens inu$ t Qaam ob c a u s m Effxdi, boc aet, La , ^ xavi, in me ipso animaai mearo, et consiantiam
ejus omaem dissoWi. Hae auiero effwstonis trane ^ , . ,
; , , laiione usas eel Prophela, qaia, q n solidiora sant,
firmiora atquo oonsfaatiora ease eolent: q u vera
, ,
flaida, molliora atque laxiora. Illud ia oaWersaat
, \ . ,
r a v r a ,
?nimadvertendm eai, quod Ilebraei sa*penHmero
;, , , Terborum eonslraciioaibus iadiffereater uiuntnr,
, iK auae : Effudi, inqnii, in me, pro lalra me. Vf
. , ram ei vorba bacc, Recordaiu$ im, ad seqaralia
referaiUur, alius efflcielur sensue, videlicet : Ha?e
\
%

recordatus sum, et animam mcatn, antea nimirum angustiis coarclalam, effudi, boc esl, absolvi, ct
rclaxavi in me ipso. Qtise auteni sint haec, quoe recordntas smn, audi.
"
C Quoniam pertransibo m loco taoernacuH admira . (52) , , bilit usque ad domum Dei. Bccreatns atqne anima
\
relaxatus sum, inquit, memoria repeleas, qttod
*
rursus ia lemplo tuo deambulatnrus eum, ct ad

illtus asque adyta perventtiras^ Per admirabile
, . enim labertiaciiluoi, celcbcrriaiam Salomonis teai, , ,
plum intelligit, et per domum Dei, adyia ipsiiis
-. ", ,
templi. Qaod sl priorem exposiiioaem magis pro * , baverfs, diciionem, quoniam, inieHige hic jacero
, pro aifverbio confirmandi, j u i t a Hebraict idfoma ,
tis consueiudinem, ct vcrba vcrsiculi prophelantis
; , ;, verba esse. Vel aliter : Per labcrnaculum, saacta
\ .
Yerbi caro poiesl inlelligi, qna? roerilo adroirabilis
, \, dici potest, qaiaabsque uNoseminc concreta es(;

,
- I ;
",
et pcr
doaiam Dci,* anima llfiiis carais,' per
qnam
- t i - - l

I
I
I
|k

\ , * Deus in assuinpta carae diversaltis est. Latua aa , .

iero taberaacali, ipsam csl Vci bam Dci, pfcr quod
coacreia e&i, et exslitil Christi caro. Periraaaibo igitar, inqail, per Yerbtiai Dei, et us^ne ad assnmpte carois aoimaai deducar : ia animo meo ainiiram ea exarotnaas, el eaatcmplatiit, qaae de tanto
inyslerio percipere potero. Uiterius entia pertraasire non dabiiur.


Jnvoce exsultationis, confexsioitis soni feitivita .
.
tem celebrantis. Pertransibo atitein in vore gauilii,
\ ,
el gratiarum aclionis, in voce soai fesliti, ac si
, , \
dicerel : Fesiivitaics rarsns, ut oilm, Deo meo celebrabo, ei solilo utar collu legis.
.

Varire teclioncs.
(52) . , .

471
VERS. 6

EUTHYMil ZIGABENI

472

Quare trhti$ e$ anima mea, quart

, ~\

conturbas mt? Qnare me angie, inquit, el confan-

; ( ,
dig, et qufelem caper* aon sinis ? Hsac auteai verba
, x d l ; ; 61 , dicere coepit, pogiqaam certior factue esl da suo
*\ .
in patriam rediiu.
f

Spera tn Dto, quoniam adhuc confitebor illi.

Quoniam gratias illi agaro, ubi niniirum i patnam
rediero.
Salutare vuttus msi, et Deu$ m*ut. Cum fulura
et a ee pravisa Dei beneficia in animo revolveref,
saama cum delectatione illum circumloquefldo,
invocavii, diceng : galug roea, ei Deus
m&rs.

" rdr ,

. " , .
, .
\,
, * *0 ,
:, \ .

Ad m* ipsum eonturbata e$t anima mea. Adme

.
, \ , ,
Ipsum, boc est, In me ipso, nemine alio esterius
moerorero bunc meum scienle. Cotiiurbata
ist ^ .

,
*

Atttem, recogiUni n i m l m m paccata ob quee in

iaimicorura mairas tradili ettmtif, vel moram
4

ac Urditatetn recogilane rediius nostri in pairiam.

Propterea memor lui terra Jordanh,
ti
formomim
monle modieo. Propierea, kiqiiii,
affiictus eemor ero l u i , boc ett, reeordabor gtudii,
el cune liue, quam habaisli circa nos, el prsecipue ob illa bona, qulbug in lerra promissionis lc
aiKtore frHebamar. Por Jordanera eoira et per
proiiraum iili monteia, qui et Henaoniim, et Herraon dicitur, loiara Jadeeara gigniflcavil. Addidtt
cTiam privatara montie illiug qaalilalero, qitodecilicei e$t.
^

$
,
4 \
, , ,
\ , * \
8 .
\ ,
\ \ ,
. \
, .
%

"

)\
V E R S . 8. Abytsus abyttum invocal in vocem. cata
. \,
raetarum ittarum. Amiquorum Dei beneBciorem
\ ,
roemor, deplorat, quod in prsesenlia ab oo dereli . , ,
clus videatur, per abysaum, vastom inleiligeng
^ calamitalum pelagae, in quo luc ga constitutum
videbat. Profunda, inquil, ac vatla calamkas, va- *
^' , aiiorem aliam semper vocaicalaraiuiem, ad voceai
,
caiaraclanim, hoc est, collieorara luomm. Adeo
$ . ,
cnim allernaa, ac frequeales calamilaleg cofifractog,
^ , \
ac collisog nog aervos tuos adoriun.tur, ut muiuo
\ ,
seae adhoriari videanlur : et adeo nog affligunl, et

*
puagunl ut, prae aimio dolore ad claraorero etiam
.
iioe provocent. Diclio autem cataractarum, Graeca
^ , , ^
est ei idem bic gignificat, ut diximag, qnod, colliaorum aut coafraclorum. [Esl eaira verhale no~ D . *
pov \ . \ ,
mcn. et deacendit a verbo quod est
.
collido, aut cenfriago.J Et Hcet proprie boc rer ,
bale nomen aclivc sit gignificalionig,
0 ,
liic tanaen ponhur in pasaiva. Quod si io actWa
.
sigaiflcatioaa diciionem gumas, litlera legeada cst,

, ,
In rsocem confractorum, hoc est, collidenliiim, sea
\ .
coafrmgeolium tuorum ; et tunc expoae toium versiculam bec pacto : Immengitag peccatorum noglroraai, immeasilaiein invocal
roisericordiarum
taarum : atque boc ad voceai praedicalorum Evangelii, boc est, aposlolorum. Sant enlm apostart
validissiaii qaidaro confractorcg, omnem niroirum diabolicam elationcm confriugeates. Quod ai l e f tam legag proul etiaia iegi polesl : / u vorem chUraclarum tuarum, potcg juxta aliiorem anagogen
inleUigere, quod abyssus, ei abyggu8 Vetus ei Novura Testamenlum sigaificenl, ob proraodUaiem
niaiirum occalioruai nensuuiii: ct dicere, quod Novum, Antiquum
invocat Teslamentam, ia
vocem caiaraclaram tuaram, boc csl, pcr voccm prop|(claru:n tuorum. Dicuntur enim meriio prot

473

COMMKNT. I N PSALMOS.

474

pbeis esse qucdam calaraci, qala aqua* dnmwtac supcrniB propbette, vthemealia quadaro, calaracta
riim iastar, effundunl. Novum igitur Testamenium iavocal Veliif TeslamenUa, io leslera, u l oslen<Ial, quod ipsi etiaro propheta? mysleria Christi prsenunliarunt.
ol , sublnationei tuw, fruetug lui mper
. % fnmiftmm. Per attbtaraiioMt, et per flaclus, ten * , \ .
laUoaaa* calamitatam incarsae inlellif i l . A i l
, , * i g t l i t r : Oawia fUgella laa feceruut lier aaperme.
* avtom dUit,propter eaitim mallipliciUlei.
. , .
Vtat. 9. Bk nundabH DomtJmt wvterUordUm
. ,
, , . . ,feoeett, ta <tte, pro, manifasle ct palam.
. '
, MandokU aulem, boe eat, ntttet. Jabere eniro a*
, * ' BMBdare videiar qai n i l l i l ; t e l , ordinabil, e i
. 6 , ditponet roleerlcordUm taam, Sermo vero bic
p r e d i c i t , qaemadmodura revocatio eoram i n
.
palrlam omnlbua fiet manifeeta.
Et nocU eanticum ijus apud me* Per totum boc
' . ,
* $ , captivilalis lempus, noctuque, quando lalo ntagia
* , - g id facere possum, canaro Deo meo. la die enim
otiam mibi aullura datur, cum doralnis aerviam, et
, , \
opporluno caream lempore.
.
Oratio Deo vitat . Non modo illius canlicam
. \
* * aril apud me, sed eliam oratio; canlicum quidera
, * * in gratiamm actioaem pro opporluna et jamdiu
, ' . exspeciala liberaiione, oraiio vero ad acceleralionem hajus liberalioais. El quod a l t : Deo vita* ,
, , ,
, , \ , expone, id esl, Deo dalort vitaa, ut Hlud : De*t
galutis meas " , id esl, Salvator meus.
.
V E R S . 10. Dicam .* Adjulor meut es, quare
-

obliius e$ , el quan conlristatus incedo drnn
;

offligit inimicus ? Oblitus esse videbatur Deua
; ,
, \ Judxorum, quia jam dia in inhaicorom poleslate
- ab eo relicti fuerant, ubi aflDigebaniur, qoeaiadinoC dam verisimile est eos afiligi, qui in captiviiate
.
conslituti sunl.

,
E R 8 . i l . Dum confringuntur otsa mea,exprobrM , * miki inimici \, dum dieunt mihi $inulo*
; - dies: UbiestDeus tuus? Contrttis nimirum ossibus
, meisoblamgraveoaas eervHalSs, vol dbverbefa,t
\ p)aga,qaie asslduo mibi a Dabyloaiis infligantur. Vel
( ),
Fatigalag aam, ac debUi4ataev;ribu8 meia. Per o m
\, , enim vires intelligit. Cum itaque boc pacloraebaba ;
rem, ifridebanl me inimici mei.Ulua roibi aenpor
objiciaatee: (Jbietl Deut iuiu, qui teeripiai ei Hberef?
, , V E R S . 12. Qaare irhtit anima nua, et quare
; ' , - eontmrbas t auonkim eonfii$borilli,
*
, nUuuri vuttmi nui, ei mem. Rfpetii q u jam
flMi . \
guperiof dixarat, quod facil ut fidada aeoe ac
^rv , - paiientia maairei. Coagraii eliam hio pfalmoa pio
#; , \ .
eallibeiae religtaso vira, qui waUae ealaoMiates i n
\ pneoeoti vila paesus sit, qwqae dtaeohri [ o u PaaJo]
,
opial, eiredire-ad D e a a i . fii laoa per exprobraataa,
\ ,
non Ipaot iaoiara demoaes, sed ioiiaicoe etiam
< , \
inleUigea, et per lerram Jordanig, inferiorem lerram
* ,
haac nostram, qiue comparalioae, coelesli longe
* eol inierior. iordanis aarnque iaterpreUtur terra
, ; * \ ,
i*($rior ; Hennoaiim vero locu$ , et alU
.
j a x U faunc eatum coagequealer exponea.
%

Paal. xxxvii, 23.

Philiop. l , 23.

475

EUTHYMII ZIGABENI

Psaimus ipsi David qui apud Hebraos

ptione habetur.

tint Iwicri-

PSALMUS X L I l .

475

*.

Prasens psahnns caret insripdone, velati qui

,
ejosdem est argumenti et sentenike cnm superiori
* ,
psalmo, et iHius quodammodo pars esee Videtur.
Plurimum enim cum eo congruit; et verisimileest
, \ . \
piimdem fuisse, qai haec, atque illa verba proiule- , \ t i u Quae eliim simili modo ex unius tantuin dicun- , \ .
hir persona, veluii qui toliue popali eaasaai ae paseiones ia ae sueeeperit. Quod forussis H)a rai iotte
tfFeeium est, quia trarue ac pene unicua qais rep^riri potsit qai id facial.
V E R S . i . Judica mihi, Deus. Verbnm Judica si cum
arcusativo jtingatur idem signiflcat quod Condemnajuxtaqaoddictum l e g i m u s : Judica illos, Deus;
siverocum dativo [tit hic] ideai erit quot, Judex
eslo. '
,e

Kptrorpoi,
. Kptror,
, ,
* Kptror , * , .
.

Et discerne causam meam de gente non tancta.

. , \ , *
J)e gente, id est, Gum gente. Vel, disceme causam
, \ *
de gente scelesla, atqtie injusta, et Dcum verum
* ^ 6>.
iion colenle. InlelHgit autem Babylonlos.
* fivcat .
viro injusto et doioso eripe me. Injustam qui , * , .
\\em dioit, veluli iniqtium, alque exlegem, dolosum
vero, ut deceptorem. Similia autem ferc habeniur \ ^ .
io Ula trium puerorum oratione. Dedisti enim, i n - \,
, . ,
quiuat, nos regi injusto, ct oniniura qaae Ia lerra
sunt pessiroo. Hlad etiam adaolaadaiu, quod singu- , , ,
lari aliqaaado, et aliqttando plurali seu collectivo \ .
nomine eo, accusat: quia nimirum, ei privala, et , \ \
commuai pravitaie convivebant. Ta vero per \ , , * ^ , gentem, et bomiacm injustum et dolosam ipsos
daemones, et daemonum principem inlelliges. Nibil C , \ , >
rnim differunt ab lionune perlurbalionibus, quippe
, \ .
um, niore bominum, vesano voluptatum aaiore conipiantur, corporeis quod aificiantur passionibus, et variis inquiacatar concupiscenliis.
V E R S . 2. Quia tu **, Deus fortiludo . Slabilitas
acilicet mea, ac vires mca?.

" el, ,
.

Quare me reptUitti! Tradens me in captivilaiem.

Ego eaim eervas taas sum, hi vero tibi adversantur.
Et guare trUtu incedo, dum affligii me inimictn ?
Non accirsans Deuai boc dicit, sed placans potius,
ac mitigane.
Vias. Z. Emitte lucem tuam, ei verUatem tuam.
Juxta anagogen, per lacem ei veritatera, Cbrisluai
inteltigU. Ego enim, inqak, lux tum, verilat, et
vita . Jaxta hisloriam vero, kicem appellai prolectionem, et custodiaia Del, q u samroam qaoddam laetitiso lamen secum aflfert, oajas spleadore
omnes affliciionum teaebrae diesotvonlur. Veriialcm aulcro exponc, id est, verum aaxfltnai.

; *
* , .

Ip$a me deduxerunt, et adduxernnt in montem

tanclum luum, el in tabernacula tua. Hoc ia \oto
teaipue posittim esl pro tempore, praHeritum nimirum pro fuluro. Tua, inqait, lux, et lua Teriias,
ipsa me deducent, et addacenl in moniem sanciam
luum Sion, ct in tabcrnacula, boc est, ia (cinplum

,
9
,
>
, \ ' \
, \ *
\ , * ,
. , \

Paal. , 11. " J an. , 6.

0

, ; ,
.

,
. , *
\ , &,
* , , \
* , 0

477

COMMENT. PSALMOS.

478

, ttnini. Juxta anagogem CliHatag, qui, al npentis

, \, .
dlximaa, \\\ est, el verilag, dedacet ei adducet
fldelcs omaas ad superaam Sioa, et ad coeletiia labernacala. Ego enim , iaquii, via, terifai, elc
Keil

T n s . 4 . Et introibo ad iki. Adorabo, i n . , \ .

qoit, Deum, et sacrilicabo ei.
,

Ad Deum qui (mifieat ptventutem meam. Ifsec ex

. ^\ eorum persona dteta snnt, qai la captivitaie nali
, \ *
trant, et qui taodo agcendebaat io Jerusalem.
. "
Yerisiniilo etiim egl, eoram pareutea ia Babylono

eapiivoe perHsae. Vel per joventutcm, vigcsren*
.
aainti proposHum iatcMigir. Renovabaamr eaim,
, , \
et qaodanaiodo jtfteftesctbanl, cnm divini cnhns
.
eemper magig saccendereatar degiderio. Joxta
aaagogen, ptsr juveaiiHeaireaovatio ilia latolligUur, qitoa Ot per bapliamuai, qnaado, exuto aaiiqaa
bamiae, aavum tadutams.

br , , ** 5. Con/ilebror tibi in clthara Deus, %

. ,
mtttt. Primum iaquH, atque anioeniorem mcae
; * auiam recaperabo, organisque alqae bislramentia
* & \ masleig, ut olim, libi graiias agam ; qure omtiia ab
, ,
a lemporeqao in Babylone captivi samus, suspen' , ,
dimag ia salicibas ; ea nimiram raiione, nt post , , ,
qnam nalhta nos laac musiees usas dercbal, ipsa
.
itiefmmenta illtc velati ad oliuni, alque inertinm
coademnaia jacerent. Joxia aaagogea perciibaram, virlutem moralem inlelligiaiug, quae circa acliones
vergatar, at allbi diximas. Yerba auiem Hla : Deut, Deus mens, iageatem ac validum ardorcm ia Dcum
dcmoaslrant.
Quare tristis % anima mea, et conturbas
'
, , , irart
t spera in Deo, quoniam atthuc conptebor illi

;
,
rultus mei, el Dent meui. Eadem rursas

ipsc sibi ad majoreta meniis suae coafirmatioaem

, .
prapcipil.
^ .
In finem filiis ad inteWgeniiam Ptalmus ipil
' .

Dat\d.

.
PSALMUS XLIII.
.
Similis egt inscriplio psnlmi X L I , de qua jaro
' * . diximog. Nonc illud laaiaai dicere oportel, quod
bealas David psalmam bunc scripsit in pcrsoaam
, 6 \ - Matalbiae Machabaei, et OHorum ejus, qui cum eo
* ! * teaipore, qao Judsea regio ab Anliocbo cognomenlo
llluslri, atque a Macedoaibug vasfarclur, exsalcs
,
esent, sero licef, tires (aiaea , atque aninmm
\ , , ^
tandera ruceperaat. Untle colleclia pro leinpore
, ,
eopiia, ad defensionem ac vindictaai suoruai in
^.
Deo fidentesficge acciaxcrant, ul uberius ia rorum

bistoria Josepliug rclulit. Cum igilur bi exsulos
. ? : - , D n i n i caeteris fugitivis, qui ex Judajis congregali
fucranl, ob Macedoaam ssevitiam trcpidaienl,
, ,

oxbortalioncin gibi in oralionii foruiam coaiposae^ , \ ranl, qwa* mirabilia quaeque progenitorum suorum
fcpovs.
facta conmiemoraret : ul his niminira exemplia
auimarenlnr cl fidenlhis excitareniur ad pugnaai.
, ,
V E R ^ . 2. Deus, auribus nostrit audhimus, patret

nosiri annttntiavernnt nobis opus quod e$
, t .
in diebus eorum, in diebus aniiquh. Quod d i c i l :
, ~ { ,
Auditimus auribus nostris, dicium esl ad majorem
, .
cniittriiialionem et m.ijorem fidom germonis.
, \ Solemug cnim quando ali((aod faclum narratntisde
, 6
quo ccrli S U U U S , SCDSUS ipsos assurocrc in tcstcs^

479

KUTHYMU ZIGABBNI

480

ut illu4 : Xidtrunt oculi notlri ; ilem : Mmm , ; , *

. ,
no*ir<e conireciaverunt, elevni dixerinl; Audmmv$>
,
\ ,
sabdit, a qaibua, a patribus ciliccl, par il|a
nimirum, quae nobis scripta reliquerunt. Qaid . , (55)
auiem audierint, el qaid operalug eji Peus, awU in . \ ,
seqaentibae.
loVtj ,

Yaax. 3. Manu$ tua a$ntu e*termn&vit plan ,

tasti . Per geafes Cbaaanaw* iiUeUigil, ei alioa .
populos, qui olim in terra prowigsionis babbave- ,
r a a i : et per maaam ejua, diviaaai poUntian. * ,
,
Planiasii eot id est, babitare focigiipatres noslro*.
E l coosidera exquisiium loqutndi eodqm. De illia . " (
eaim geoiibag dicit, quod Deaa extermiimii ean, 6* * , ,

eo qaod peniuig eradical guni ab illa regioaa. De \ , ,

Judais vero a i l : , qaia ntmirun \n . *
genlium sede, unde illae exiermiaaUe el pulsaa , * ,
faeraat, jpgi firmag ac gtabilea radiees mioerant. , ,
Ipsi eaim prinoi Paires, illjnc nunquam expalei ,
gaat, tameisi eorum Hberi adougtoram gceleruaa ,
lueates poeaag, gape pogunodam Deo jnbenle alio \ ,
trangraigraveriat. Priortbag auleai omnibas wiiis-
sis miraculig, sermonis $oi arguwenUira Prapbeta .
biac poliggimum eliclt, quia gi exiraaeae Deaa alienam iii sadem caJloeavit, efs ironc inagig aperaadum sit, ut pulgi e patrla illoc a Deo Herara reducendi, el i n prieiiaam staiaro restitueadi
aint,

> 6*1* .
Afiixitfi populo$, tjetiHi . Gentes eitieei,
Nequeeaim lanlnramodo eject sunt, ged ante , \
quam ejfcereniar, diuiiao eiiam belJo, e* variie ca- , *\ .
laaiilatibuj faeruat afflict.
VJEBS. 4. Non enim in giadio iuo haredu**trun(
Qi> yap kr \

terrm. Tef raai enim promigsionis armie coaeccuU C *

non 8ual.
.
Kai *
Et braehium eorum talvavii . Neque poteatia eoram eos liberavil a Uuilis, et lam tremendig
*, ^ \
genlibus.

Sed dextra tua bracbium luam. Per deitraai,
' , * ^ , ^
quidam auxiliam irrteUigaat, ei per bracbiuro po , , ^
lcnliaro. Alii vero pgr u|.raroque dJctioaom jaaqoe , \ ^
significari dicunf. poientjaa^
in .
Ei illuminaUo vultiu tui. Boc (BU, viaiiaUo Mia.
\ ^
enim, alibi inquit, faeim taam, ef
' , \, ,
. Visilatio auiem diviaa, aai aspectug di\ * , .
viaus, pro ejus auxtlio sumitur: qaia si pericUiaaM
.
caipiam qais aaxilio egge velit, n^oegeario ad oum
oculorum aciem dirigU.
Quoniam complaeuUii in e*$, W leai, quia boae & 4) . * voluisli patribua nogtrte. I u eairn signifieat hoc *
,
loeo verbum, compiacuiai.
.
Vaag. 5. Tu ipse meus et Oeu$ mem. Tn,
qai illa oieraius ee, idem ipge ee el nunc, qai
, *! \ ,
olim faisli, velut immulabilig: aog quoqoeooram* * \ , ,
dcm filii gumua. Re$iat lanlum, ul Unaem inaobie
, \ \
opererig miracula, cuin le, o l regem et Deum co .
lamag, qneraadmodupi el illi aolea colueraat.
0
. ,
QHI mandpi wluU* Jacob. Bis vcrbis fadHtatem
$

, T

Pgal.

LXXIX,

Y a r i lecliojies.
(53) lu aJLo dcstderalar .

COMHKNT. I N PSALJIOS.
4
\ T*,f .
c e k r k a l e divim expKcai m H 8 . , fatqait.
, 4 verbo ulerif cota populuta iUurn t a l m ,
/ . "
qui descendil e* Jacob. Y d alitor : T qui fa pt** * , , * \ Wo oaggerit, ei ubminitlrao poptrio tuo mtfam ,
* satvari dtbeal, dicooa : Uac aat illa faeilo.
.
VKRS. 6. / * U inrmUot eorm ptUmx*.
.
, ; , 4* st profligabkmr*. T r t c t n B o*t aater* lioe ex r*Upbera aaimaliam, q w coraibas crrianl.
.
El tjt nominM iuo immrenie$ i* no$.
ICai i V

i
. , , CoaBdUaa*, fnqait, qaod Uatara iavocanies aoraeti
taura adveraas boales ooeiroo, ei Uatammodo vo , \
ciferaaio*, Deum larael, hoc nomiaa coafiraiaii,
,
sporoemtio t t locci facfeoHis eoo.
, .
Yaat. 7. enim in arem m*o ptnooo, rtftm ,
. \ , - 4hu mtxs non t a f a a f l . Nam et gi lege beib ba , * \ ^ .
^ jusmodi arrala aecitMtns eln, nalla mibi Utrooa i *
ia adest fbiuda.
"
,
YER> 8, SaltmH not 4 a|H#ittief no$ , *mi

.

*4 n$t confmdhti. Naai urata oxpertS ftanHM

\ , aaxuiam [advoeaalibaa anina adiaiati] sciaiootae
*\ .
quod in pouerra pari iaoda la advocanlibut
aderls.


.
Yaas. 9 . In Deo laudabimur tota dk. Pro LaoWabimur, Sjmroacbut d i x i t , Gloriabimnr ; nam qai
,

gloriatur aeipsatii laadat. Taiaeiei , iaquh , mulla
, .
ad aostram gloriam addaci postent, aaUa lamea
, , ,
, * - a)ia in re glofiabimur, quam iu uao boc, quod
Deum cognoscimua. Et qaod a i t : Tota die, Sym . " ,

maclius, omnem diem d i x i l , el Aqtiila, Per (o " *

, Kaff .
g tam vitam.
481

in luo confiiebhnur in $weulum. Cora

. ,
\ - /ffeHmrjr pro Narrabiroue, ut aitaensas: la aomine
tito narraiioaem faciemua, aiirabilia connumeran , ,
. , les, qiia boc noaien luura, tam ia patribas nostrie
. qoam hi nobis , supra.bomiaam fldem effecil. Yel
aliter : Nomiai luo graliae agamas. quod a i l :
" \ ,
, In ea?rafam, oiuacs alii iaterpreies passiia traasfem n l , semper.
.
YcarK 40. Nvne aulem reputiiti confuditii .
,
. \-Rtjmttsti qaidem; a i indigaos, ccfnfudnii vero, Id
, *
, \ ,
, st, confbnoi periaisisti. ditm aobie laata auaiiuealibus roaSa,opem aullam lalirui.
.
eqrtdierit, , m viriuiibut-nostris.
RU}

eliam teuipas pro lempore ponitnr, qoemadmoduoi

. ,


Symaiatbae rcddidil, dicens : 19 timui
eum exttcitibm nosiri*. Exercilus cnim , vinutee
* , .
lioc cst, potestates appellaTil.
V E E S . i 1. ContTTiini noi posi inimkoi

. a*J nottro*. Nos ainif 08 olim taos, et qai olim apad

caslodiam, et proicctioncm taam ra prhno ordin^
, '
Vistebamus, averttsti ta uhimam iocam, et 'raimicta
^ .
)>roprit8 eabjecisti.
qui oikrani n o i , dtrrpiebani nbi. Diripiebam

.
sibi nostra aimirtjm bona.
.
Yirna. l i . JudlfH nm taxqxam marum.
'
+.
" Tradidisli uos, sicut ovca: m , moa m*m m
, , \
posoessioaen, ac pro patriBOnio relloeaiiUir, aed
, qae viliores aiol, el carniflcin expanantur.
, .
in gentibut dhptriiiti . atfviiutem ni~
.
9

483

EUTHYMII ZIGABBNI

481

luirvm. Varia enha genteg cum Macedoatbus simul .

.
miiitabaut. eapliforura enim , ul dtxioius et
exstdum persoaam Propbeta hac diciU
arev *
Vaas. i 3 . Ve*fofi popuium iuum sine pretio.
( \ ,
Populaai, inquit, iibi aoiea dilecium ia serolulem
. ,
iradidiati. E i qood a i l , Sme prtiio , ad populi
coalempttim dictum est. Pravos eaira ac mancos . ,
\ eervos solemus sine pretio iradere , atque aorura
, .
emissionem luero pulare , quod eiiara per Isaiam
\ , propbetam alibi dictum esl, dum aii : Cratis venditi
ettn *.
.
Elnon multUudoin commutatiombus nostris.

.
El prelium, inquit, quo alienaii suinue ad parvaia

aacendebat siiiumain. Coinmulaiio servi eniai pre- , , .
Uuin esl loco eervi datam. llujasmodi auleai ver
,
bisadfersusseipsoeironicecavilUnlar.Nam aj>sque . ,

ullo eliaui pretio tradili fueranl ia servilulem.

, oTov, ,
Quaedam vero exemplaria babeal :
* . muitiludo
in vocif&aiionibus
eorum,
ul sii seasas,
, ,
qaod nou erat grandis bosiiam aumeras, quaado superaii suul, el quandobostee in sigaum vlclori.-a
exauliantes vociferalionibu* utobamur. Viceruat euim aoe, iaquit, cum pauci aaraero esseat, nobis
niinirain comparati.
9

,
.
; ,
. , \ ,
, \ , \ ,
.

,VERS. 14. Posuisii nos opprobrium ticinit nostrit.

$ub$annationem, et derisionem ii$ qui in eircuitu
nosiro sunl. Sabsaiiiiare idein sibi vull quod neglrgere. Per viciaos anlem, el eos qui ia^circuila
sunt, alienigenas iulelligit, veluli Idumaeos , Moabilas, Ammonilas, el alios hujusmodi.
VKRS. 15. Po$ui$ii not in parabolam in gentibu*.
ln parabolam d i x i l , pro, in exemplum. Solebaai
eaim dicere vicin illae geates : Ulinam omaibua
aliis hositbus uoslris ita accidat, quemadmodum
accidisse videmue populo Israeliiico. Vel, ia narrationem , sen in fabulam. N.rrabantur eaim ab
omnibus Juditiorum calaiuitales.
Commolionem capitis inpopulis. Acommuni sensu
aumemlum esl verbuin : PosuUii in
cnmmoiioMm
capilis i populi* gentium. Movcut, iaquil, genliutt
popali capiia adversus nos, i i qaidem nostruai
misent, alii vero gaudcaies poiius , ei laeiitiae
Tocibus iasuliaiitos.

"

.
, , :
'. \ , \ ' *
.

. '

*
' , , , \
, , .

VERS. 4 6 die verecundia nua coram e$U

. .
Somper esi ia coaspe<uu meo.
coufusio { : eooperuil . Eo qaad ^

.
(54) \ .
lam ignoiiiiiiiose direpius sum el dispersus. Ideia
.
aulemjeque siguilicaitt baec, ei paulo auta praecedeatia verba.
'

,
YERS. 17. voce exprobrantis obloquenlit,
.

\ ini.nici per$equenti$. Verecuadia , inquil, ei

, \, , \ '
confusio intlii esl, quod vicini atqae iaimici expro, \ * ,
braat me : el sopcrbe adeo me reapiciuat, ai ex
advcrso ialueri eos aon audeaai. qnod bic le' .

gimus Obloquenlh, Aquila, Ulasphemanlit , dixil.

,
.
#

V I R B . 18.

Harc omnia unerunt in aos. Has oianes TaOra

calaraitaiea sasliauimus.

Isa.

L ,

'
,

1.

Varia lectiones.
(54) . .

PSALMOS.
obliti iumu* tui.
. " j
Deum.

485

COMMENT. I]

.

.
*
.

injxile uon egimus ia Uitamenio luo. Non

traasgresei sumos legoai luara. Iujusie enim agit,
el injuria ipsam legem afficit, qui illam iransgreditur.

\
.
\ .
, \
,

, \ .

VBRS. 49. receuil cor noUrum. Noa

eonfugimus, inquii, ad deleriora. Dicla auiena bsec
80nt la pereonam eorum qat inier caeleros popalo, pioiati, religioaique ac divino callai magie
siudebaut ; q u i , et si taoiis esseal calamitatibus
circumdati, divioa lauieo oiandala obaervabaui:
itnde eliam pro aliia oaiaibas, qui defecerant, Deo
ee purganl, et socios aariler ad uiaguaaiiiiilateai
excilani.
Ef declinatti iua. E l uuiia8li semitas nottras avialempli l u i , u l ad illad
amplias pergere oeqaeamus : cam aosirum a l i i ,
capiivi siul, el aUi proeal fagerbii a pairia.

. \
, ,
, ,
.
"
.
, \ .

,
,
, .

, .

. ^ .

; , ;

.

"

.
* \
, \ ,
, \ .
", .
1

.
, .
.

489
Ul aliuai invocarewus

V E R S . 20. Quoniam humiUasli in loeo affliciionii. Ia loco anguslise, aat caplivilatis.

cooperuit umbra morih. Id esl calamitas
prasens, quae adco acerba est, ut aiorii pene 4milis videalur. timbram enim eam appellavil, quia
ombrae iis rebus eimiles esoe toleoi , qaarum fornias repraesenlanl.
VERS. 2 1 . Si obtili tumut nominU .
Hoc
eal, i Dei noslrl obliil samas. Circaailocuiioae
eaim usus eet.
$i cxtendimHi manus nostras ad Oeutn alicnum.
Ihtc verba ad praecedetitis versicali exposiiio.;eai
dlcia sunt.
T E R 8 . 22. Nonne Deut requirel isia ? Si boc ,
inqait, aui illad iecerimue, nonne Deaa ba-c omnia exqairei?
enim novit abicondUa cordis. Ac si dicerel:
Neque in aniinaai noslrumule qaidpiato aliqaaadu
induximus.
Quoniam propter mortificamur tota dic. Ex
noslro aimiruro proposUo el sponle noatra. Nam
euia pacfflcc poeaimas ac lulo dogcre Iuier idoUilatras homiae, ac Dei bosles : propler le lamea
omnia sasUaemas, ei ad obeaadaai pro le inorieai
parati samus/Dklioaulera, Quoxiam, superflua eai.
Exiilimaii bumus quati ovet occisionii. Quia sctlicei aeci samus exposili, ut nobismeiipsie auxilio
esse aequeaaius.
VERS.

23.

. Ad populi tui

viudiclam.

.
;
\
; .

Quare obdormis, ? Qaare quiescis ac

Uaia uteris loagauiiuitalc ? Quiescere eaiia videlur
qui dormiu

.
.
*4 \
,
, ,
.

. aaxillam oostram scilicol. El idem

aigaificairAofar^e, boc io lo^>, quoil Exsarge. Solemua aulem aciiooes, paeuoaesqtte seu affeclus humaaos Diviaitali altribuere, ut saepe diximus ; nou
valeoiea aliier, ob auditorum iaQrmiiaieiu, seusuiu
explicare.

487

EUTHYMII ZIGABBNI
488
Et *$ in fixem. Cum jaai cx parle et
1 . * \
, .
ad lempus repuleris, perpeiuo eiiam repeJlas.

Vcas. 2 4 . Qnare fackm luam avtrtU t Hoe egl,

Yititatioaem ei casiediam Uam, tanqtiam ab indi* , .
gaig.

, Oblimcerii inopix nostras, et tribulaiionum ao

tirarum. eomoinni geosu rurgas eittnenda eel . . /^
diclie Qnmn; per inopiam vero bic molesiiain el ?
, \ , ' \
passionera gigaiftcai, Quaro obljngcerie igilar i t v . '
opiae noftr, id est, Cur mrilani calaaulaium - .
eirarutn rationoia h a b t i ?
* & . ' I I
V E R S . 2 5 . Qaottiaat kumiUxla etl inpulveteanm*
, \ ,
no$ira. tpgi aoa ioqait, taaquam haaiiles, aiqae
, , \ abjecfti bumi decunbionis , tt ia lerra proaurald
.
gutnug.
Conglutinutu* e$t in ierra wenler noiter. [Aocu- /. baiido ntmirum bumi. Vel daai oalamiuUMi fton- 4&, \
dtrre depreasl, oorvati, ia torram iasptciauts. IUe , \
etiaai bamftig in terram demUiHar , qui terrenie , negotiis immcrgilur : ille coagluiinaiar lerrae, qui , ,^ .
gulosae *gi, aai fornicaior, aui quis aliua b k n dis adbaerei vohiptaUbas.
'Attfcrr*, *, .
Yaas. Z%. Exiurge,Domht,
adjuta woi. Vidcrla
, .
enim aedera ei pereuatee noe deapicerf
, .
Et itaera propier nomsx tmnu Nan ob aoftlraram virtulaai naerila id poacinMig, c u n ai pec- * * *
catores, ei Silute indigai [siaias; aed u i lioieauir, ( 5 5 ) , \
ei veaerotooai ail toomea latim, 04 ae ab Wololairis . ,
, .
biaspboaxeuir. Eljaxtabitioriam abande paalmuat
buac cxposuimus. Juxla aaagogen yerodicerepog- !
sumog , verba psabai offereuda eeae ex aanctoraoi , ! * 4 * \
marlyraitt pertona ad Cbrigtara qai nuiUa el gravia ipsiua Christi graiia passi s u n i , et tola die , ,
laoHifioatt. V d , ex persoaaqaorumcunque fidettum, .
ac Teligiotorum boaiiauai, qui a sangutaariU 40&libag bedaatur.

1H finem pro iis qui commuiamdi tunt , fiiih Core,

in intelligenMam, canUoum pro dilecto.
.
TAAMOSJ0A'.
PSALMUS X L I V *
, ,
i i t fiinm quidem inacriptuin eet ob propbeliag &a
psatao oaatealae qnm ad iaera loadebaal. Pro U$ *
irero, qmi commutandi mnt hoc esi, pro CbriMia- , , , nia, qai per baptrtiaiie regoaerailoAeui ianofaadi ( 5 6 )
erant, veterem exaenlet bomiaeni, ei uovum iu* D , &
daeniee. Antiqua enim, inquil Propbela, tratu- , . ,
ierunt, ecu nova facta tuni omnia. Umc igitur
\, ,
xatnL.
couimulalio traaeforraatio est, elprioris couveraa , , \
tiouis ijnmuiatio. Filih etiam Core ideo ioscri- . ,
plum esi, quia eis dalag fuil bic psalmug a bealo
6\
Oavid, at euia canercni, quemadmodora fn prooe- ,
tnio operis declaravimag. Ad tnttlligtntitm Tero : . * ,
quia ob recoudiiog pgalmi seasus, roaha lectori

itHtiligealta opog oit. E i oammxm: quia M uaa
* , , *
eaiu noticig I v g l m f m i i a , aed I w m i taiaam , .

w c e canebaiar. Pootfoaio quod 4k4iar, Pm

,
>( ^.
9

( 5 5 ) . et .

Vari lectiones.
(56) . .

COIIMENT. PSALMOS.

40

\ * iecto: toiius iuscriptlonis sumraulani coniinet et

, \ , ;
c a p u l : quia niminim hic tractatur de Cbristo,
, .
qui el ipsi Patri dilecius est, lanquam Filius a n i ,
geniius : et nobia pariler, quia omniutn noslrum
. , \
paier esl sludiosissiraus : oade eiiam de co dicltim
, \ , \ esse legimus a Palre : Bie ett Filius meus dile, \ .
ctut* . Pro diUcto auiera , hoc est, de dilecto.
enim praposilio pro praeposilioae, ut alibi ssepe a
prophetia usurpari diximas.
'
.
VERS. 2. Eruclavii eor meum verbum bonum.

Cerneas propbela, quod magna qaasdam dc Cl.fi ,
slo sibi eranl pra>direada, exordio quodam tiiiitir,
\ .
dicens sermonem se boaum ac salularem prolaiu'.
\ ,
rum. Ta vero eliam emphasim considera verbi,
,
Eructatit. Illtid enim nobis iadicare vidclar, qaod
, \ \ & quemadmodura eractalio, etiam a noleiHis ora

exii, humaao nimiram ventre eam vi qitadam ef , .
flaaie, ita et hic psalmus de Dilecio ab iulimo
Prophetae aoslri corde emissus a i t , superaa qoadam iia impellente, cum soavissiioo saaeii
Spirtlas epulo referius essei.
.
Dico ego mca opera regi. Profero autem, iaqait,
,
Cbristo Regi opera mea, boc est, propheiias quas
\ .
de eo afflatua Spiritu prontiatio. Prophetx eaiai
, .
opus esl prophelias coalexere.
*
Lingua mea calamus tcriba velociler
icribentis,
. \ , His eiiam verbis illud demoastrat, quomodo ex se
. , \, ipso aliqoid diclarus aon est. Quemadmodam oa \ , lamus, iaqaii, scribeniis manai inservii, ei ifle
* \ tantum movelur, quo manas illum impulerit, ita
, , el Hngua mea suromo illi scrlbae, saaclo aimirum
, - C Spirilui, calaini cujuadam vicero praestaf, ct eo
taaiom roovelor, quo Spirila illaro direxerit.
. ' , * Scribam aoiem velociter scribentem d i x i l , u l
. , enuatiatioaia facilitalem ostenderet. Homiaes enim
\ ,
ob propriae raenlis tenuilatem, vix pariter enun , \ ,
(iare posttiai et scribere, dam ad sensaum ia . venlioneio, et dictionum connexionem aiiemius
, ,
oceapaalar. Hacteaas fueraai exordii verba. Nuac
, \
autem sermoaem aggrediiur, et verba diiigit ad
.
Chrislum de assumpit hominis virtulibue loqueas.
VERS. 3. Speciosut forma prce filiu hominum.

Subinielligitur verbom, e$. Speciera vero hanc,
. ,
boc eal formositatem, noa corporis, sed animae
, .
pulcbriludinem inicllige : qaam integram seniper
, 9

. , , ^ Cbrislus scrvavit, eolus supra omnes permaiieas

_
_T
_T
> . M
. % t ^ _
9 i X. *m\ ^.
S H A
M A . A . I A
'.tna
A n i m
///<. <UI
peccaio. LIsaias
eaim dicens . : 1 Vtrftaw*
eum
t

,
siae
noa
habenum
,
neque
decorem,
ted
, ,
, \ , ejut vilii, deficUtu omnet filios hominum ,
- de corpore ejua loqailur; qualis niaiiruai fuiurus
esael Cbriaiue Passionie lempore, quod probris
, .
ecilicei ac plagis afliciendas et ignomioias multas
passants.
biffuia eit gralia in labiii fwts. Evangelisla enim
'& . \
super vcrbis graii
, \ ait quod mirabantur lurbos
quae exibaai de oreejus. Possumus eliam per labia
, *
ejaa sanctos aposlolos iatelligere : ia quos adeo
, \ , ?
abandesancti Spirilos gratia efifusa est, u l poreaoi
*
i#

4 1

MaUh. i u , 1 7 .

Isa. L I I I , 2 , 3 .

PATROL. G R . C X X V I I I .

Luc. ,

22,

16

%9l

EUTHTMTI ZIGABENI

4S2

adversanlcs reprimcrcnt, cl casleris omiribat pfo

volanlale persuaderenl
Propterca benedixil te Deusin swculum. Propler
bae igitur luas vlriules, Dcus beoedixil, boc est,
glorificavil le : El glorificavi eniin te , alibi inquil,
4lerum glorificabo". V c l , Benedixit pro Beaedi<ceadum ei Laudaadum fecil, ut semper nimirom
Jauderis alqae hoaoreris a fidelibus. Antiqaas eaim
ille Adam propter inobedieaiiaia malediclus esi,
novus vcro propter obedieaiiam benedicendus :
<juam benedicUoneiu nobis eiiam participavii. Ait
-eaiai alibi Propbeta : Benedicti ro$ Domino
.
V E R S . 4. Accingeregladio
tuo super femur tuum,
voieniimiM. Gum lorma speciosum eum essc d i uerii oi pelcbro ere, nunc strenuum etiam esse
militem demonsirat. Et illa qukiem signa, inie$ritatem ejos el doctriaara sigaificabant,baec vero,
pugnam ejus et certamea danotaat adversus daetnoncm. Advocai enim Cbrisiam Prophcla ad cer*amea cuni dacmoae, u l nos jamdiu peccato caplivos liberet, et de exaviis erigai iropawm : at<jae ul terribilem ac aiagie ionaidabitem daea>onlbas etim eouslitaat, prtmo, bumaaum in morcffti
anais eam munil. Miliies quippe ensem femori
eciagual. Armare, inquit, el coagredere ia pagna
adverstis tyraaaara. Per arma autem, GbrUti fa-

; ,
tv .

, ,
, ; ,

. " ,
\
, , \
6
', ,

\

, . \ \ , \ .
,
\ * ,
. *
, ,
.
,
\ . "
, \
. " ,
, '
, .
soos aii solet. Poientem vero eam appellat ob aai-

culialem paniendi iaieUigtatiis, qua eoMra inimtcoa

u m ac coajuaclam Diviaitatem.
Via*. 5. Spwfe iaa pulchriiudine iua. Accin
, . gere, iaquit, gladio tuo simal cum decore el Q ( , \, palcbriiadiae lua, ut gladio iaimicos lerreas, el , , ^,
virluiura pulcbritudiae amieoe trabae. Necabsre , \
eel, speciem et palcbpiiodinem tdem signiflcare. , .
{Vel, per gladium, Dei Verbnm, et, per femur, \ .
lacaraalionem intelUga : qaa incaraatio juxia
aliura eensum didiobis Greecae, facla est In lcropesliviiate , boc est, in teinpore
opporinno. Dktio
nim et tpeckm, boc eat, pulcbriludinem srgnittcal, ei lempesiivitalero.]
El . Hoc est adaage moium atqae iaipe .
\ .
4uro laoni.
Et $ procede. Iloc est, viriate ipsa perflce
. \ .
qaodcaaque cupis.'
.
\
El regna. Dominare omnibus, inquit, qui libi
. \ , *
reeliienuu. El licet verba hanc, imperalivi einl
.
,
w o d i , viai iamon aplaiivi habeul qtiemadnjodam
saepius apd Scrip4ram repetitur . Saniifalur,
, ,
,
ioquil, namen tuum , adveniat regnum tuum , fiat , \ .
wlunias tua , [qaaa verba nop oplaiivi, oed imperativi sunl modi, u l e i lectioae Gneca manifeMiseiroe p a l e i : el lanien oplaaiis animom referunl.]
Propter txpilaltm mansusiudinem juiluinm.
"

Omnia hiBC, laqoil, operare, el vince, ut verax, . , ,

milis, et justas. Oaintbus eaiai bis pollebat Cbri- \ , \ . \
elus virlirtibui. Ego eaiia sum via el o f r i l a f ;
Uem, IHscile me qnia humUh aam *% ei alibi : ' ,
&c adimpUre n*s omnsm jtotiiian".
Et

*
aliler : Haec quce d i c u auot faeilo, ut ia lerra, loeo
. *, ^ ,
mandacii, feritalis et iajusliliie, verilalera, roaa- \ \ \ ,
auetudiaem ei justitiaai semiaet.
, \ , \ ^.
4%

* Joaa. x i i . 28.
^ Mailiu m , 13.

* Psal. cxiu,

15.

**llaua. , 9, 10.

* Joaa. , 6.

w Matlli. , 29.

49*

COMMENT. 1N PSALMOS.

deducel mirabiliur dtxiera lua. Dextera,

iaqait,
tua, boc ctt, bona ac rccla taa aatura de' \
ducel te ad praclara : baec n i m i r H m viriutis opora.
*, ,
Tu euim rpse libi satis es, et nullo alio inUigcs
, .
auxilio. Admiralione auleai gamma digaam est,
' &>? .
qood a se ipso quis ad rcctam virtatum scmilaal
dedacatttr.
VERS. . Sagiilm tua> acul<r , popnii sub
,
,

cadenl in inimicQrum regii. Expositores

omnes, por byperbalon conetruunl praeseutU ver.

! , *
stcali rerba, boc pacto : SagUim tum acnim,
(5,

, in totdt inimicorum regii infixa txni. Et
. Aerol ,

quod a i l : Populi tub cadext, per pareolbtsitn

. ,
jacei. Sagttta? atiiera Cbrisii, evangelici aual acr , moaes,qui petquam celeiileruaiversum orbem per, \ - ' currunt, ei icio cerlissimo bene seniienlce aniraa*
, \
f e r i p a i : qui sermoaes acati effecti Ofsedlcantur, et
. , \
proplersummum eorum spleadorcm, ei propter i n . ,
cideadivim. Nilidienlm suatel ipsa vcritate spten , \
dcscunl, ac pariler incidanl peccata. Illud aulem
, aiiimadverletidum est, quod dictio, Acuim, partici . , $
pium passivum est a verbo Aeuo :quod ex GTXCX
\ ,
leciione clarius paiei. Polentem tero Christtiui ap ,

peilat, non solum ob omnipotentem diviaitatom,

. (57) , ,
sed etiaai qaia foniiudine ac roborc, c i huaianirf
, \
virtutibag daemoaem superavil. Hx igitar sagilta*
.
ia corum corde Infixac sunl, qai anlea Dci Rcgis
,
, inimicl erant, ita ut eorum muliiludo nuac dfcer*
, * *
possit [quod ia Canticis calicorum legimus]: Va/ne \ , Q rala tgo ium charitate, hoc est [ a sagiltis aal
a jaculis cbaritalU]; biijusmodi auiein sagittae icta
, euo vulncrant quideui, sed non iatcrimimt, quini , .
mo eos poliiisqai olim virtutibus roorlui erant v i
viiicaai, el ad divinum amoreut pertrahunt/Sequi , \ \
tar : Populi lub cadenl, hoc est, tibi subjiciea .
vulnerali. Per sagittat etiam Chrisii
tar. Quotquoi nimiruin ab Irujusraodi saglttis fuerial
apotlolos possaalus inielligere, qui acati, boc est, niiidall, ac lucidi eise dicuntur, proptcr
9

spleadoreai ; et qaia propria doctriaa in

discipalorum corda

pcnclrarunl.

Ilacleaas do

Christt

bumanilatc sermo fuit, deinceps de illius dmailale pertraciat

VERS. 7. Thronui iuu* in iccculum ucculi. Thro
,

nua esl regia3 dignitatis iadicium, aade per ibro. , , . , * , nam, merito regnum signiGcatur, et seasus est :
Regnum (uum aeleraam c r i l , cx quibus verbis
. " ^, '
apertissime palcl, quod Cbrisluiu Piopbcta Dcuia
.
D essc intellcxeril.
9

. , .
, \, ,
, . \ , (&
, ,*
, .

Virga dirtctionis, vlrga regni lui. Pcr virgain,'

jndicis auctorilas ac polestas desigaatur. Judicis,
inqail, poleslale recte uleris. Recte enim judlcas,
ei jusic proccdis. [ Vel aliler, per virgam direclionis, casligandi polesialcm intellige : qua ineritd
ita appellatur, quia dum pravos jtisic casligal, eisque suppliciam infcrt, inolios bujusmodi cxempU4
ad rectam virtulom seroiiam d i r i g i t . ]

. .
,

VERS. 8. Dilexhii juilitiam odit i iniquiialini.

Per iniquitatem injuiiiliam iateDigik Variia autem
modis Prophela Cbristo injustlliam ascribii veluii

Varlfle lecliones.
(57) ol .

195

ZIGABENI

49f

ei qui univcrsuiu orbem jadicaturus s i l . Deinde .

rursus ad assuniplum bomineua sermonem suum
>.
ilerum coaverlil, diccns :
Propierea unxii le Deut, Deut luut oleo extvlta ,
uonxt prce participibut lui$. Parlicipea, i i dicunlur ,
.
qui iaier se in aliquo comnmnicaiit, boc esl, q u i - .
bus aliquid commune esl. Chrislo aaleia in noini , \ x a l ne reges oraaes communicaut : quia cbristi
, * * jomnes, i d esl, anc l i appellantur, eo quod oleo uncli

siut. Ungebantur enim olim reges, verum illos
'
quidera propbcla? vili boc, alque usitato oleo un^, . , *

^ebanl, in regiii signum : te ?ero, inquit, longe ' , \ ,

Mier , atque illi inungebanlur, Dcus unxil in . " ^
regem. Uade alibi de Cbrieto scriptum lcgimus :
\ , ,
Ego autem conslitutus mm Rex ab eo * \ Non (58) ,
bujusmodi, inquil, tu oleo uncius es, sed oleo , \ , exsultalionis. Queiuadmodum vero cum gladium . ,
*Doi el arcain, et sagillas dicimus, aut quid siniiile, * ,
^ a demisso, aul bumano aliquo more intel , \ , \
ligimus, sed divinam quamdam vini, alque efli , caciaui per ea significamus , i u et per olei ua * \ ,
etionem bic qao unctam esse le^imus dileclum, aliad quiddaro quara verba soaenl inlelligeodam
sl : saacti niaiiram Spirhua advenlug, qui laHiliam el gaudiaro afferre secum solet. lalegra aulem
ac perfecla fuit liaec Cbrisli inanctio, qaia non at in aliis gpiriiualibag homiaibag esge solet, ex quadam
<cbrisaiataai parie Sphitna ia Christo iaeral, sed totus per omnes paries euai repleverat: qua in reca>
ieris oinnibus loage praeslabal.
Y E R S . 9 . Myrrha et $lacte el catta ve$timenti$
xal xal ,
tuit. Pcr veslimeata diviaiiaiis Cbrisli, aaiaiam
. , ei carnena inlelligimus assumpli liomiais, quibus
\ , ^
Cbrisli divinitag iaeffabililer circumamicta erat, et , \ 6
quae Aposlolus ad Ilebraeos velamea appellavil d i - . ,
ceas : [Cbristuai iailiasse nobis viara novain per Q ,, \ .velamea", id est, per carnem suam. ] Yerum ad
* * seasam verbormn Propbeiae diligeater allende:
Caro, inquil, taa iiiorlem palielur, sed noa cor * , $ *
juiplionem : el anima laa ad inferos descendet.
\, Myrrba clenini iaaagi solebaat mortuorum boaii (59) * uura corpora, u l iacorrupla servarenlar. E l glactc
, ;, ,
iiumor quidam est, qui eaiaaaas a myrrba s l i l l a l ;
, . oranis aaleui gtilla, geu gulta, ut inquil Basilius,
deorgaia ferlur, el ad inferiora delabitur. Dum * , igitur myrrbam ei staclem proventuras dicii a ve- . .
gliraentis divinitatis Chrisli, id est, a corpore et ab aaima ejus, quid aliad quam corporig morlera
absqae corruptione, el aniraae ad inferos descensum significal? Casia etiam corlex quidain esi
odoralissimus. Per casiam igitar, suavissiraum Dominici corporig odorem gigniflcat, quod natura
apaa opliini erat odorie, eoqaod gine pe.ccato sempcr fueril.
. domibu* eburneit. l a Graeco pro domibus legi .
,
mu, ; ^ . Dicualur aulem ^ \ . \
floaius et teiapla. Per domus igitur, geu templa,
; * ( , aaimano et asguioptiim Cbristi corpus Intelligit,
\ \ *
Quae et diviailalis vestiinenia superius appellavit,
^, ,
el nanc ejusdem doaiog appcllat seu templa. Ordo
* &,
\ *
aulem lalis a i t : Myrrha et atacte el casia cruai]
, .
a veslimentis i u i s ; a tuis, iaqaaia, ebaraeig domibus seu lempus. Ebameia aulem dixil pro spltndidis.
Candidam eaim ebar est ei spleadescil.
Psal. , 6.

Hebr. x, 20.

Varia3 lectiones.
(58) . .

(59) . .

497

COMMENT. 1 N PSALMOS.

498

&

quibut delectuverunt filia regum tn honore.
tuo. Propter quae, inquit fpropier taaai nimirum
. Qv , \ , \ $ , \ niortcm, lacorruplioaem et deacensum ad iaferos,
%\ , et propler quaecunque alia qus ad voluniariauv
pro hominibus pagsioacm luam periiaentj, credea . \ \ tes el Gdeles aaiaia. delectaveruat te. Eaa eaim
, inlelligirous regum Olias appellari, qaia si apo * sU)li, filii atque haeredee suai coelestis regni, ma . \ 0 aifestum estetiam, quodeffecli siat reges. Hi igitar
, - aposioli credealium aniaias per sacrum genueraal
.
; $ baptisma : Per Evattgelium enim, ioqait Apoelolus,
. , ' - ego vosgenui. Sed quoinodo delectaverunt ? Dan*
, 0 scilicat non flcto aaiaio te colaal. Veruro ba-c
, juxta altiorem seasam dicla sunt, scd juxta aUtwt
* \ , \ sensam, qui clarior videri potest, dic, quod variu*
. ac raulliplex virtutum odor spirat ab asaumpia
, Cliriati bamaailaie : neque ab ea solum, sed a.
, - mnltis etiam praeclaris teaiplis atque Eccleeii
- quae in universo orbe eilae sanl. Mulliplex namque
. , ,
, odoramealorum geaas, muUiplicem eiiam v i r l u tuni odorem signlfical: ex qaibu, inquit, leiuplt
(60), ,
delectaveraat te fidelcs i l l i , qai egregia ia le fid&
,
, \ * ducii, magoa illa lempk tibi constraxerunl. De(eclaveruni aateai dixii, al jam faclum, el praeteri*
,
tum, quod futuruni c r a t : lege nimiruia propbetiae
, , , - Filiae praierea regum ia hoaore lao id facreat
qaia aon plebeii ao populares tanlum, eed rege*
, .
r

etiatu Dominam hoaoraluri eraut, et [qaod aiagis admiraadam videri poierai] ipgse eiiam regaai HJ ;c, qnae innumeria custoduro ocalis ia regaia penetralibus observarentur : qualis fuil sapieali8ima*
Catberina, et aliae qaam pluriaue.


. - C

, , , (
*
*
. \ $
, *
,
. \ \ ,
, \
\
. \
, ,

, .
, ,
,
.
7

VEHS. 10. Reglna dextrh inh. Per regiuam hic reugiosissimam Chrieiiaaoram Ecclesiaar
ialelligit, quam aatea idolie ac siiaulacris addrciam, Cbrislas Rex sibi itespoasavit, propier i l lam mmirum lidem quam in eam babuil; quae ideo
rogina eese dicilar, qara animi perturbaiioaibus
imperal, at domiaa, et qnia simul cam sponeo sua
Gbristo coaregnal ia cadesli regno. El ipse quidcm
Sponsus considet a dexlris Pairia, fanquam ci
consobataniialfo, et eodem bonore pracdiius. Ipsa
aatem regina Ecclesia aoa considei, sed asial a
dexlris Spoasi, ana cum incorporeis polestaiibus.
Nan etsi sponaa sii d regbia, attamea creau
quaadam naiura cam sit, exraiiam ei fuit, quod
lam bonoralam ordinem, et staiuni adeo subliinein
sit eonaecaia. Nec repognant quae lcginius apacf
Pavlum, quod Considen nos ( DTU$ in coetetlhbu* in Chrisio Jetu . Per Chrielum euiai id ad1 1

implelum eai, Cbrislo scilicet illic coaeidenle, qui nosiram capui est, et hoaorem
bus, boc cst reliquo Eccieaia? corpori comaianeni esse effecil.

,
.
,
, ,

nobis omni-

tn deauralo ctrcnmamicta varietute. Circaaiamicla quidein vcstita splcndido, id est, sacrl

baplismalis graiia; vcl amiclu et voste saacu
Spirilus, ct virtute bone&laruoi virtulara. Ana

I C o r . i v , 15. Epbes. u , 6 .

Variae lectiones.
(60) . ; \ .

illuin

 ZIGABENI
900
tfj icotxrXf? . NOTJTTJV
\ , ;
quemadmodum in progressu manifestius docet.
.
Ycas. i 1. Audi, filia, vlde, inclina aurem
",
, , xAlror

ficam. Vide qno pacto rcginam hane Ecclesiam

. " ;
Propheta Christo dcspondeat. Filiam auiem Cliristf
. tl ndeamdem appeHarit, quam sponsam feclt. Inler bo . \ ,
mines enim impossibile est eamdem et sponsam

ejusdem i r i esseet filiam, sed in Gliristo possibile
* \ , \ ,
est. Sptrftuali enlm modo hxc fluni; quippc cum
* \ ,
per EvangeHam in sponsam nos sibi ddigat Cbri * , .
stus, et pcr baplismi regeneralioncm cosdcm ad", \ , \ optel iii fllios. Audi igitur, inquii Propheta, quae
* * * \ dico, ei vide : omnia illa nimirum, quae propter le
. .
passus t s l Spongus, aul quaicunque fccil admiranda, tx inclina aurcm uiam illlus praeceptie.

499

rium cnim et variclaiem iatellectualam inlclligil,

oblivhcere populum tuvm. Genlis t u , prav

nimiram conversationis illorum et prroris vilae.

. ,
, ,
.
.
, . , ,,
,
$.
\ , \
. \
* *
; ,
, .

domum pairis iui. Et templum diaboli patris

ttii : Omni* enim, inquit, qui feeii peccatum, diabolonasciiur .
Oblivigcere eliam scelestorum gacrificiorum ac fe&iivilatum illarum quas impie
elira prragebas. Yel domum patrie forlassis ideo
dicii, quia gentlleg olim in parentes ac progenilo768 eibi aecribebant fabaiogos illos deos. Qnid )glm r ad baec dlcent Judaei ? Certuro cnlm est, quod
de eorum Synagoga non loquitur Propbeta, cum
lege cautum eaaei, ut a patriis moribus noa reccdereat.
C
VERS. 1 2 . concupisai Rex decorem iuum. Et

.
diliget le, iaquii, si fecerig q u d i x i . Per dacorem
\ , & .
vero, ul diximus, aaimae palebriiudlnein iniei, , .
bgil.
" ,

Quoniam ipu- J Dominut Deut iuut, ado . , \ .

rabis eum. Desponsare i l l i , inquil, et adoptare ab
; , . H
eo. Dominus enim laua est, velaii creaior. iat \ I
inensaro luiserkordiam et benigailaiem Dei! Ada , \ \
rabia eum, iaqatt, ut gerva, tameiai IUe t* sibi
.
sponaam fecerit ei Miam.
YERS. 1 3 . fUia Tyri in muneribtti. Idola colobat
.
Tyras et irnpiissima inler oraaee alias erat eiviiaa.
, \
Pnedicit igitur ipgam eiiam Tyruoj Gbritto dona
. , \
ajlaturam esse; leooploruro niiuiruai coostroato , \ , \
nes, oblationes el reliqua qus ad diviaum per . , , . tiaeat cullum. E r i i , inqiiil, ia danie filia Tyri, bac , ,
egt, ipga Tyrus. Eet enim iaiama ltebraicum, joxla
>. ,
qaod cl filiam Babylonig d i d legimas, el tiliam
, \ ,
ioa, el alia bujusmodi malta. Filiara auteia d v i * , ,
tatem appellat, ad toiius provincia? comparaiioaeni,
. \
cujua ipga Tyrus esl parg. Simileai loqueadi roo, \ (61) off ,
dam iavenies ia fiae psalmi LXXII [ i b i : (Ji .
nunikm orc.nes laudationes tuas in porlU filias
Sion.]
n

Vulium iuum deprccabuntur omnes divilet populi.

Joan. , 5 .

Variffi lectiones.
(6i) \ , ' .

VI
COMMENT , P S A L H O S .
m
. r\t valtem seu [t\ ita mavls rodal] per facieav
* 61 , ipsam capot tatelligit. Gapot aatem congregaiionls,
, , , , - atqae Ecclesiae fidoHam, Christtjt eot, quem de, , \ preeabmilur, boc est, citi eitpplieaiioate ferent,
qnoei bonorabant (m rcddtl Theodotio) i r ges
, . "
, , \ ei tftrces. Qnod si priacipos euai bonorabant. mnlto
magis eiiam popali eis sabdiii. E l abter : YnHus,
\ , * .
sea (ut diximus) faciee Ecclesia?, sacerdotes dici possunl, quos ipsi etiam reges boaorabaat, lanqiiam intercessores anos ad Deum.
VE*S. 14. Omnh ghrla fitict Regis ab inlus. Ne

fortasse aliqais exislimaret, quod Propheta i n

. ,
praecedentibus de vestrmenlis ae pulcbritudine
, , $
corporis toqueretar, aaditomm mentos nenc ert 1\ ,
git, ut aoa sendbiHa bic a se Iradi patent, sed i n , \ , \
lelleclualia quaedam et splritu pleaa, dum d i n t
&, xfl . (62)
, qaod omnia decor, eleganlia a t q u e ornatus reginae est in ejus a a i m a . RatioaaTem enim pulcbri.
ladiaem Deus ditigit, o r H a t a m q u e et stotam noit.
auro, sedvirlule iasigneat.
* ,
.
/ n fimbriis aureis circumamicta varietate. Sipe ,
- rius quidem dixil in veititu, modo autem fim*
&7, ,
briii, hoc esi, ia zoais. Unde a l i q u i in cignlh
, .
transluleruni, a q u i b u s fimbriae quapdam dcpeu , denl. Per x o n a m vcra, lemperantiam aat mode , sliam inlelliges, quse concupiscibilem aniinse p a o
, .
lem coercei, a qaa muHae alise dependenl virlules.
, ,

,
Nam qai conrupiscenliam tempcrantisp zoaa refre ,
naverit, pnectara a l i a etiam multa peraget. A l i i
.
vero per fimbriag simpliciter, multiplicem virt u t a n i , a u t spirilualium donerum varietatein iulelligunl.
'

Y E E S . !5. Adducentur Regi virg^

posl eaw.
.
Yii-ginilalem qaidera introducendam prasdicit, sed
, non siaiiai ab initio congrcgationis fldelium, atqtie
* ,
ideo dicit : Po$t eam, hoe est, aliquanlo posl tcm ,
pore. Ycrum ubi siabilita esi Ecclesia, multne vir
gines per aposiolurum doctrinam Chrislo allatae
. " ,
sunt. Quidam per sponsaai ei filiam, omaem ani , * mam iatelligunt, quae summa benevolentla familia , ,
rilale Cbristo conjuncla sil, a c majori pnedila
* , perfectioae. Per virgiaeai vero, illam quae ab affc (65).
ciibus quidem carnis munda sit, sed integram
perfectioocm nondum consecula ; aique ideo haec posl sponsam etfiliam, boc esl, posl perfcctiorem,
tocuiida Deo adducHor.
Proxima ejut adducentur tibi. fllic nlminim

.
D
q u moribug el sapienlia proximae sunl, quaeque
\ >,
a sponsa regis filia non loago dJsseparantur inter.\ .
vallo.

.
YERS. 16. Adducentur in Imlitia et exsiiltalione.
. \ \
Docuilenim aos P a u l u s , quodmulieresquae m a , \
irimoaium virginitati prsaponeates nupseriat, aibl, , , \ ctionero habilurae suat, sollicilae nimirum de viro, de
, \ liberis, doservis^de domo, deque lola rafamiHari:
C

e,,li

I Cor. v i i , 2g aeqq.

VariflB leclianes.
(62) . .
(65) . * "
, ,

* ,
. \ ',
napOivoj , ,
.

*03

EUTHYMII ZTGAHKNI

504

quibttfl solliciiadinibue bee virgines immonee suirt, , \

cum ad uaicam ei coelestem Sponsuai solum spe , .
ctaates, epirhualiter obleclealur,
Ducenlur tn templum Regis. Yel qula virgiaaat

.

ordines io Ecelesia slalaealur : vel por leiaplam,
coelestem regiam intelligit, ad quam virgiaes addu * , , \
ccntar ab angelig.
,
Vsas. 17. Pro palribut iuit nati tunt tibi filii.

ol
vhi
Haec ad Ecclesiaai Odelium dicta saat : qaam qaia
.
jusserai Propheta a pairia doroo discedere, coo '
solalur nunc diceas, qaod filii ejus, Odeles , ,
rum, qai per baptismum regeaerandi erant, nag, \
centur loco parenlum ejus, aique in eoram
,
sufficieatur digaitatem ; cpiscopiqoe ac caatodes
, bominum, el Ecclesiarum praesides ia tolo orbe
\ ^
conslitueatur : quod iu sequenlibus eliam magig
, \ , *
explicat dicens :
Comtilues principes super omnem Urram. Ad

Cbristum germonem habei, cujus pareates seu

. \ , *
palres ex materao geaere, Abrabam fuit, ac caeteri
, ,
palriarchae cl prophelae; filii vero aposloli ,quod in
\ \ \ ,
dignitalem pareatum Chrigti suffecli s u n l ; effecti
,
niniirum ei ipsi patriarchae, ac plurimaruai genlium
, , paires, quos per bapiismtim sibi geaueruai: qai
, \ eliaro digni babili sunt, ul spirilus graliam recipe- . \
reat, utque velati exiuiii qaidam duces in uuiver- *
sum orbem lerrarum miltereatur. Euntes enim, . , ,

iaquil, docele omnes gentes ; nec tantammodo

. ,

, e

dum viverenl priacipatum bunc reiiaaerunt, sed

ot \,
etiam poat morlem. Eorum enim praeceplis ac moni
; \ ,
tis, ubique geatiaai fldeles oblemperanl, atqae ab
\ . ,
eig dirigunlur. Oslencjaut iiaqae 4adaei, qui- (6)
nam eoraai filii iroperaveriat aliquaado l o l i
.
lerrae : cum ipsi potius universo uanc orbi serviant.
V E R S . 1 8 . Uemorero nominis tui in omni geuera
tiont tt gentratioM. Hoc ex persona Ecclesiae d i - }. , \,
cluia est, postquam lam praeclaris doais digna
* ,
est habita. Repetiiio aatem illa generaiionis, \ . \ \
perpelaam prolem ac succesaionen. signincal;et
\ * (65) \ \ ' ,
saae semper Chrisli roemor fuil Ecclesia, cujus .
noroine insignita mirum ia modum glorialur.
popuii confiiebuntur tibi in saculum

.
Quoaiam lanla ia me providenlia ac sludio usus ^ ,
es, fidelium popali dum viveal gralias tibi ageni , '
iaaumerag.
,
|
in taculum imculi. Non in prsesenti laatujn


eaeculu, sed etiam in futuro, quod saeculum $x , \
culi dicitur, qaasi nobilius sit et aullo flne concla- * , dalar.
\ .
/ n finem pro /Uii$ Core pro occulli*.
,

.
PSALMUS X L Y .
.
In finem quideia dictum esi, qaia prophetiae q u
* ,
c

" Matlb. xxvm, 18.

Vari lectiones.
< * ) . .
(b'5) . \ ' .

505
COMMBNT. PSALMOS.
505
* 5 bic coatinenlur ad 6nem teadebanl. P r * d W i au i v
tem hfie psalmus fatoros advereas Eccleslam inaol*
, ,
l e s : qui mox ab evangelic pr&dicaitonie iniiio
'* . \
coiieitandi erant Ipaitjs eiiam Eccleeta patien ,
liam et pacem derouro secaiam. tlade non
* 5 , .
immarito poal prsecedenlem psalmum coltocatar.
,
llle enim Ecclesia vocationem conlinei, hic aaiem
, , .
ea quse post vocallonem subsecuta sunt. l n aliqui\ , * bos aoiem veleribus exemplaribus iascripiam eel:
, ' \ .
F?/iii Cor$ : absqae illa dictioae p r o ; veraai
\ ,
palel id effeclum esse scriptoris iacuria, a qoo
\ * ,
error in caeieros emanavii. Possumus etiam expo . ,
nere praepoeilioaeai pro, !oco prapoaitioais per,
, *
t 8il aensas, qaod per FHios Cor$ decantatus
\ , , \ .
est bicpsalmus, lametei compositas a David. Aiaot
(

. j pnepoeilionem baac apud Hebrsoa in utra, \ \

que potii aigniflcaiione. Quod vcro ail : Pro oc .
culiit, expone, id cst, de occultit. Mullie eaim
, \ .
occulla, boc est, obscara aique igaoia saat, q u
in boc paalmo coatinenlur, efferaular autem bujue pgalmi verba ex apostoloruui seu martymm persoaa.
,
.

VERS. 2. Deut notter refugium virtus. Cbrislos

, ia quem credimus, et refagiam nobis eet, qaoliee
, , ab iaimicis fagamar, et virius eiiam, hocesi, robur
, eeu potestas, quolies impetum illorum SHslinenles
, * *
resistiinus. Ipse enim et teaiationero fugere not
.
jussil, et irrueaiibns ia nos iaimicis, per palieatiam resistere, ne ab Hlis superemur.
Adjutor in Iribulationibnt quct invenerunt no$
.
, , , valde. Diclionem Valde, Clirysoslomus referendam
. , esse dicit ad diclioaem Adjutor. Illad nunc con , , ^ 8idera,docentexe Propbeta nostro, quodafllictiones
et calamilaics iavenire eos bomines soleanl, qai
, ,
vivunl eecundaui Deum ; qaodque permiitenle sic
. , ,

Deo, eo8 perscquaatur, ul exercilatione probalio , .

, ^ res flant. Tribulatio enim, inquit, palieniiam ratur, palieniia vero probalionem . Hac de causa
* , .
e

Deus insurgenles in noe lentatioaee, noa stalim probibet, eed cum advenerint, opero suam nobis
impendit.
Vsae. 5. Propterea non timebimvs dum lurbatur

, iransferunlur monlet in corda marium.

,

Locum bunc, nec magnus Basilius, nec Chryeosio. ,

mus jnxla anagogea exponuat, eed uno ore jaxta
, ,
lillerara laatuin dicunt, verba baac sanctornm dici
, ,
persona, fatenitata, qaod Chrislo eoe adjuvaaia
, naaquam limebual, ncque si universa lerra bor, '
, * - J) readis conculialur lerraemolibus, neqae si montee
, - a stabilitate ac eede sua nalurali divulsi, ia pro. faadum maris traasferaalar. Ac ei dicereat: Si
elemenlis adeo confusis formidaturi non sumus,
, . " \ (66) * amUo mioua insurgenlibus in nos tyrannis irepi
; dabimue. Unde eliam Apostolus dicebal : QuUnos.
separabit charitaleChristi? [tribulatio, an augustia,
; ;
an famti, an nudilat, an , an ,
an gladiut " ? et qaae ibi sequuatar.]
Roro. v, 3.

e T

Roni. v m , 55.

Variffi lectiones.
(66) Graeca verba sic habeai ; hoccine, an iltud ! Sic alius codcx.

807

E U T H Y M H ZJOABENI

SOd

\tH8.4. Sonuemnt ti lurbaloj suni aqua torum, ml

soniurbaii $unt monUt bi [ortiludint $j*s. OaHiipo

.
lens, iaquiunt, nobis auxilio ost. Seepeaumero
, *
eaim mariuai fhactus freroueronl conturbaiique e$ \

commoii sunt, effervescenies nimiram iiruealiaa
. \ ,
wnioriira vi : montes eliam nonnunquam concust?
.
sunl. Omnta autem 1a?c poustaie Dei effiriuolur.
, \,
Unde aubi etiam ail ; Qui convertis ptofundum ma- .
\ ,
,
rh **. Itam: Qui respicit lerram et [aciteam tnmere".
Maria aulem in plurali numero dicit, jwxla Hebraica? . , ,
linguse consueludinem, u l alibi diximvs. Vel, per
. "
maria, varioa marig sious aul traetrjs intelligtl,
, , , \ .
veluti iEgeum, Ionicum el alioe hujuemodi. Nee
,
tamen abe re fuerii, bis verbis anagogicam etiara
9

^ensum accommodare : Non timebimus, inquiunt, ^

dttiB turbaiur lerra, boc est, dum lyranni ei aabditi
eonim populi terreaa sapiontee turbabunlur. [Tarbaii auVem sunt, antiqua ac patria eorum coaver*ationeimroutata.)Quiniino, neqiteeliam timebimua
dura atoatea, boc, esl, supeibi elatique animo, ac
tumentes daemones, in amarescentium ac maris i n slar ii>frucluosorum bomimim corda (ransferentur ;
boe esl, duro irniere eoa videbimus, in liujusmodi
bomifies, ita ut ad furorem eos alque insauiam
coairaoveant, ei ea?vire jeos eliam cogaat i n noa.
Mulla euim hujuHmodi iacta fuisse traduniur in
aposiolorum Actis. [Et quod a i l , soauitse ac conlurbalas esse aquas eorum, i u intelligenduia
sl, u l oratio ad montes dirigatur, ac si dicerot:
Aquae eoruin mouliaia.] Per aquas auiem roon*
tium diabolicoa alqoe idololalras liomtnes inlelligic,

*
, ,
\ * , (67)
. \ ,
, ,
, (
\ ,
* *
" , , ,
, , \ ,

, \ *
, \ ,
^, \ .

qui aquarura inetar buc el tlluca gpirila deceptioaig aguntur, qaiqae 4lamaateg sonuerual et miiiuo
gese ad fideliuia necein i r r i u n l e s turbati eunt, el perlerriti in admirandis servorum Dei operibus
atque in inviclo eorum robore. Turbali etiam suot monles, hoc esl, ipsi etiara , daemoaee debiliorcs
facii sual aiqae ia fugam acii.
V E R S . 5. Fluminh
impelu* lcctificat cmiatem C

xoJiv . , *
Dei. Occalta bic tradunmr mysleria. Et flumen
,
quidem Cbrislus dicilar propler dtilcissima do , , \ ,
cliinae ejus fluenla, qnae fideles animas irrigant,
\
impingaaal et ad iiberrimos virtutam fructus de * '
ducunf. Uade per qaemdam propbelam d i c i l : Ecce
* ,
declino ad , quasi flumen pacis . Per impettis
, , , autem hujtis fluminis, sanctos iatelligimus aposto
los, qui abeo missi alque impulsi sunl, adfidelium
, \,
doctriaam. EunU$ enhn, inquit, docete omnet gen * ,
tei . Civilas vero Dei est fidoHum rongregatio ,
, ,
ipsa aimirum Chrislianorum Ecclosia, quae Dei
.
esse dicitor, quia vila et conversatio eomra Deo
\ . \ ! *
grata est. Lnetificanl igitur Ecclesiam aposloli,
, *
exeinplo ac dociiiaa. Yel aliicr : Per impeios
M

fl

fltiminis, dona alque cbarismata ialeTHgere pos- ^ , , * sumus sancli Spiritus, quibus Ecclesia ab eo ornata
.
est.
Sanciificavil
e e

tabernaculum tuum AUhiimut.

Psal. LXIT, 8.

Ipsa

Psal.cm, 52. Isa. LXVI, 12.

'-
f l

Ifatih. xxvm, 19.

Varifle lectiones.
(67) . .

50)

COMMBNT. JN PSALMOS.
519
, \ * **^** et*m Chriatioa
Eeofeoia k>cns eat el tabernaeulum D e i : Inhmbktbe enlm, inqnif, tt txamfot , , *
.
l*bo in ei$ .
< b* ,
.
VERS. 6. Ueu$ in medio ejut non commotebitxr.
\, * Ecte tg; niqeil, vobiscum tum omnibm diebus
. "
(*# H$ ad ceniummatioitem totculi . ) Item : Vbi
, ) . mt dno, auKtirt eongrtgali in nomxne meo, UHc
81 - mmegoin
medio eontm . ffon commovebttur
, \ * , aatom f i altqua visibiliaut, aea
iiivisibiliuin
,

iuiiukoTtMD
conantitim ea evertere : Poriat e n i m ,
taqaif, infemi noti prarvatebunt adver$u$ $am
.

.
AdjuvtbU tam Bmt mam dllucnlo. Adjuvabil
. eam, wquu, Deuo qwara ceterrime : quoiies nitni , , \
roai io periralte faorii eonstilttta. Naai quod ait:
, (68)
Maxtdikuufo, seo [wt loclio Grxca magie poscii,)
, , 1 ^
mroam indical celerlla
.
lem ti comparaiionem nnina diluculi ad alitid
dilactitam, vetati eil quoddam dilueulum aherius
dUaeuli.
.

VfiOS. 7. Couturbatm *ux4 gentet. Qiii dissemi, ,
nal* prsedicaiione evaagelica omnes coromoti snnt,
* , .
alii cttrrenlts ad fidem, alH vcro adversus eain
iuipelum facienles.
.
Ixclmaia sunt regna. Regna oronia qaaadversus
, ,
Eodestaai pogaaverant, vieia taadem ac s o p m i a
\ , \
eo doductasunt,at conlra certameti detrectaverint.
.
Yel; ioduiau et euol per Idem, utrumque enim
amlftU ia cif Ifaiibas eflocUm eet.
' ,

Jtorfii voeem suam Allittimut, mota eil Urra.

. - Q H O C ia loco summam Dt?i potentiam declar.il, daia
, , \
ad solain ejut voeom sialiro treaiere terram dicit.
**

,
Qaod alibi etfam fleri leslatnr ad soluni aspo .
,
ctuai, dam ail : Qui retpicit lerram, tl facit enm
. Ho>aiBiod! aatem verba tnetaphorice
, (69)
dicta auat ad eoraat e x e m p l a t n , qoi aliqnem
, . " * " oruoiari ]abeot,aea qai torve, aut f r a e u n d e a l i q a e m
,
iatueatur. Iraeandia aulem c o m m o i u m esse Detini
, *
dicimua, qoando aot poanaa p e e r a l i condignat
, *
iuierl, aut alio qaovis w o d o peccatoreai condem
.
nal. Yel aliier : Dedil Deusvocem etiam inmondo
per Evaagelium : et coiurooci sunl omnes, u l praediiimua. Terram eaim accipimus boc in loeo
pro babiiatoribos ierrae, jaxta qaam aigoiAcationea alibi legimus : Et trai
omnit

labii uniut
M

4 i

' ,
D Vaas. 8. DotatnMj virtulum nobiscum, adjuior
'. ,
notter Btut Jacob. flaec verba proferl Ecclesia
eeipsam coborians ac conflderc jubens. Opportune
, \ ^.
autem neminil patriarcbse Jacob : quia euai inler
-' (70) ,
eaHeroe Deos peraspe ab insldiis libcravil, et
, , '
qoia primas geniiam vocalioaem apertiue prsedi , ,
x t l : Non /, iaquiens, prineeps
dJnda,nequ
^
" L e v i t . xxvi, 12; I Cor. v i , 16.
Psal. c i u , 52. ' Fxech. XL, 43.

Maith. xxvin, 20.

" Mallb. xvin,

20.

Malth. xvi, 18.

Variffi lectiones.
(68) Graecoram verborum sensus esl : ( n r fiVafam construes eum secunda voce ui $en$us
a t l ; quod ad aliud matu pertineal.
(69) Gwca iia sonant: Iram autem dicimus
Cindemnationetn.

(70) Graera aic : Cum quod eum insidm apptH

lum ab Esau modo, modo Labano, modo ab aliis
liberamt Deu$ ; lum quod ip$e omnium primus gtniium potalionem prxdieit, efe.

512
$11
EUTHTMIIZIGABENI

dus di femoribu* ejus danec cui repotiimm *

*, et ipse til exspectatio gtniium "
,
,
,

VERS. 9. Venite videle opera Dei, qum pomii
, ,
prodigia super ierram. Advocat eos Propheia qui .
ingenii aeumine atque intelligenlia caHeris pra>
, 6 *
siant, ut coatempleotur opera Dei : hoc est, prav
>,
clara ejus gesia, quae per Evangelium facta gunt,
. , \,
el quae Deag veluii prodigia quaedara posuil in

terra, ut per ea ineffabilis ejus poteslas praedicare- ^
lur. Neque enim ulla ttaiure consequentia conii. * *
gerunt. Piscatores enim viceruni pbiloiophos, et
* ,
pauci hominea, toium orbera, et qui nudi erant,
* \, *
divitee etqui pauperes, ipsos reges; qui eliam
_

(71),
, \ ,
niortales erant et fisibiles, immorlales atque invi- * \ ,
sibiles daemones superarunt.
Auferem betla usque ad finet . Nato enim

Jcsu, bella quae inter nationes muluo ante i n t a - . , *

luerant, cessarunt omnia, cum lotius orbis iaipe- ,
riura ad Romanos dev enisset. Exni enim, inqiiit '
Lucas, ediclum Cccsare Augusio, ui detcriberelur
, \,
nmvertus orbi$ . Cum igitur summa esset in toto ,

orbepax, arma effecu guai i n u l i l i a : conversis \ ,
nimirum omntbue hominibus ad agriculUirara, , \
alquead reliquag artoa. Quod eliam gignificong . \ Isaias dicebat: Scindel gladiot in vomeret,
,
tua$ in (, gens sumei giadium
,

conira genttm . Coasidera eiiam. viai dictionig

. " \ G r c , qaae proprie aon tolum aufe- Q
rent sigaiflcai, sed conlra auferen$. Ante Chrisii
, ol
namque adventum bomiaes a diularais bellis ab- , , *
lati, bocest, perdili alque iaiereropii fuerant. lpse , \ , .
itaque Deua ei boaio Cbrieius econtra, bella
abstulit, boc esi, exslinxit ac penita* delevit.
Yaae. 10. Arcum confringet, telum
,

,
icuium comburet igni. Haec oaiaia juxta bietoriam

.
evenerunl queraadmodura docet Exechiel. Telam
* , \
aatem hic ponit pro gladio, aat pro ooini telo quo
, , \ .
pugnalur coarinaa. Noa inimerito auleiu beaius
David tam praclari facli gloriam agcribtt Deo.
\ .
VEBS. 11. Vacate videte, quoniam ego $um Deut.
, \
Vacate, iaqnit, a visibilibus sea eliam ab iavisU
, \
bilibue liellis, et cognoscite,
ego

, quod
,
. vere Deus
, \ , ,
smn. Persplcuuni enim id Qt ex gigaig alque mira
culia, quae per Evaagelii virea facu suai.
.
Exaliabor in genlibut. Curo naiura ipsa magous

. ,
sim, aiaximas etiam ob miracala apad omnea na- \
tiones repucabor
.
Exallaborin Urra. Ia coelo qaidem iitcorpore
. ,
omnea poteslates aliiiodinero meam'noverunl.|Tan-
taro restat, ut pari modo in lerra etiam ab homi- ) \ *5
nibus cognoscatar. El curo lerram dicil, univergaui
, .
lerram inlellige.
,

VERS. 12. Dominus virtutum nobhcum, adjuior

7

T 0

Gen. x u x , 10.

L a c . , 1.

Isa.

Variffi lectiones.
(7!) Grasce armaiot,
COd. babal .

pro qao

Laltmts biierpres legigse

videlur . Aliug

quoque

*13

COMMKNT. PSALMOS.

.
0 ,
\ , , \ .

514

$ Jacob. Insargens atqaa iftsattaas advorsas boeteui Ecctoftia iavocoiionefo jam snperiat
faoitni deauo repetit, q o anbnum sibi el viree
snbminisirel ad majue foriUadmis ei magnaoiaritaiis inerementara.
/* fintm pro fiUU Cor$ , Pjaimi tpti Dowd*

.
.
Mq*.
PSALMUS X L Y I
,
In fi*em e t i r a InscribHur hic Psxlmus, propter
propbetias q o in eo continentur, ut satpius d i \ 6 eium eet, et ad flnem tendeboni. Pnedicit enira
. , , eonseqaentor ad prscedenlem Psalmam , sommam
aiqne invicttm evangetic* conversaiionis virtutem.
. Et qnod ah : Pro fitHs Cort, ibi superiori Psalaio
) , \ . j a r a exposuimita. fist aulem hic Psalmus loioe cla ' ros, et nibil obscoram conlinet. Illud lanlnm arii \, ? , nadverteadam est, u i ex aposlolorona persoaa pro , ( feratar, qai veluti prospere a c fetkiter praeeunles,
, et multos adducenles ad fidem, p r llii>a, quam
ipsi aotnmam iode pereipiebaat, gaudere pari modo
, .
Jabeal omaes gentes ad qaaa a Salvalore misai
faerant; qaod scilicet effectae sint haerediias Dei.
Y E R S . 2. Omnet genUi, ploudUe manibus. Piaasus
,
.
, maaaum ia summae tetiliar eignom fieri sole'. Per
hoc igitar sfgnum geutes jubet laeiiiiam preseferre.
. , Neqae enim illud lantum petit, at sensibili crepita
, plaudereat, quantum at a a i m o ac spiritu l a M a r e a , * ,
tar : quia lalem ac lanlaro essent consecuti DooiU
, \ .
nam, misericordem, videlicet, ei omnipoieatem.

,
.
Jubilate Deo in voce txzuHntioni*. Verbnm, jubi ,
\ , late.. metaphorice diciam eei, ac si diceret: Viciori
{ . bymaom caniie. Esl enim jabiias proprfa militarfs
, , qaaedam vociferatio, qaam viclores ia pugaa einii . . Xtrt consueverant, u l hosies ia fagam jam versos
, * . magis perierreant. Vox etiam exaaltationis, vox
eat laeliiiae pleaa : deinde causaro addit:
\ .
"$ , ,

Veas. 5. Quoniam Dominui txeelsus , terribitis ,

. , magnui super omnem terram. Quoaiam Cbristus,
, qoi secaadum ditiiiilatem alliasimus esl, lerribilem
* . \ eliam [vel ot potios sonal Graeca diclio, ,
, \ tiroeadara se], omnibus deaionsirat, ob sigaa vide - \ \ licet, ei miracula qua eiagulis diebas operaiar.
}| - Hajas eaita vel solum noiuen torqaei a i q a e expellil
, . daemones, et morboe carai; quia etiam Rex magnns
, , D est, saper omnem terram : qaippe com ia omnl
, \ .
terra ba^reditatem sibi adeptus sit,pernos niniiram
apostolos, quos ia a n i w s u m muodum ad Evangclii pnedicalionem misit. Magaam autem
Regem
Cbrialum appellatii, propter temporarios istos reges noslros, qui et minimi suat illius comparalione, ei exigao regaaat leaipore.
Vcaf. . Subjecit populos nobh. Per populos bic

.
*
, \ - Judaeos Hlos inielligit qui priaii omniam ia Chri, , \ - stam credidemni: illa scilicet iria millia , el illa
, qutnque millia, q a staiiin posi Paraclcli Spiritus
, adventam, depositis stmoUalibas, ad apoalolus
confogerant, aatequam itii exirent ad geaies.
\ .
Et gtnlet t*b prdibut nottris. Et eos, qui de ger .
, tibus crediderunl, qai flde ardeaies apostolorum
, \ pedibas inclinati s u n l , et illoruai vcsligia pie ac
religiose aaiplexaii.


il5
ZIOABKNI
'

.
VtR. 5 . Elegit uobU hmredtiutem $ibi. Per uos ;
* W ,
diopenaaiom Eeeleai MHB elegit eoa, qui ex gea, ( ,
libus digni eesent in baeredilalew suam; juxiailiod:
*
*
Dabo tibi hatrediiatem tuam ; quosque magnus hic nosier Rex per , veluti per dacofr ; \ * , ,

qaosdaai, siUi ia miutes assunipsil. [ Naia quod
7 1

ait : Elegit nobis, po&ilam est, pro, ia nobis ; id

esl, per nos. ]
76% .

Speciem Jacob quam dilexii. Neque boc ianlum,

sed eos eaim per aoa elegil, qui utUiores eraai de

gencre Jacob, quoa dilectaai speciain Piopbela
appellal, boc est fonnosos alque ornaloe, virluiibas , ,
, nimirain : aique ideo eliam maxima dilecloa. Et

supei ius quideni praepooait Judaeos, qai prtiui post
,
Gbrisii rcsurrcciionem credidissent, auac ooiilra
praeponii geaies, qaod ex eis plures seaiper credi- * , ftvocderinl. Judxi eaiai gealibas coiaparaii, n i a i m a , \ ,
\
quaedam para sual fideliuoi.
.
' ,
Y E R S . 6. Ascendit Dominut in jubilo , Dominu* iit
.

voce lubce. Hoc iu loco Cbrisli aacansaoi coelo
\, '
praeauuliavil: qucraadiuoduia , el in xxiu pealoio*
. ' signibcavimus. Per jubilaiioaeai autera, el per lubae
^TCi* *
vucem, voces inlclligit praeccdeuliuui laac angelo
nua, jubilationeai qmdem, propler Ula verba laac ab * ,
augelis prolata : Dominu* foriu et poiens, et Damutu . *
, * \ \ >,
polens in praelio ; quae ia victorba bycunum dtcta
yidcuiur. Jubiluui ouiai vkloriae vocem e^se diximue* ,
1 ubaeauteni voceni dixit ob verba i l l a ; TolliUportas, " , , , \
principes, vesira$' , et quae sequuntur. Praeire cntm ,
solent lubicincs , qaoiies exercitauin duees cum
. \ ).
vicioria iu patriam revcrluntur. Yel aliler , per j a - ,
bilum et per vocem labae, angelorum voces i n \
l e l l e x i i : qaia bajusmodi verba clare ac manifesie
,
ad omnes mundi Oues per apoatolorum docxriaaax .
pervenerujit.
YERS. 7 . Psallite Deo notiroSptallite Regi nostro,
,

psallite. Cum praeclara Cbrisli opera et illorura

, .
niagniiudiacm narraverif, summo deiaceps cum
,
siudio universum orbem advocat ad illiua laudes. *
Hoc eniin sibi vull repeiitio iUa verbi,
Ptallite
. 5,
i-J est, Caniie. deinde causam additcar canen \ , \ *
duuisit:
t

7 1

VERS. 8. Quoniam Rex omnit itrta Deus, ptallile

tapienier. Gauile, inquil, Dco Regi noslro, id est,
Chrisio : quoniara Rex esl lolius lerrae : Data esl
eiiim milii, iaqait, omnis potetiat in coslo et in Ur*
ra . Psallite aulem non simpliciler, sed sapioatcr, boc est, noa liagua lantum, sed corde et
iatellecta : inlelligenlcs scilicet id quod caaitis,
ct qaaeaaai sinl praeclara illius opera.

" ,

.
, \, , ,
* , ,

* ,
, , \ vot, , , \ \ .

Y E B S . 9 . Regnavit Deu$ tuper gentes. Aatea quidem Deus geniium etiaai doaiiaabatur, veramoii
nolenlium et rcbellium, nuac auiem volentibus
imperal ut redemptor. E l quia duplicem Cbrislus
habet naturam, ame iucarnaiionero eaai reguatee
Cicinwis ut Deuiu, posl nsarr^ciioneui vero re-

.
, * ,
, . \ ,
,
* ,
\ . *

Psal. , 8 .

Psal. xxm, 8 .

" Ibid. 7 .

Maub. xxviu, 1 8 .

Bll

COMMENT. I N PSALMOS.

51S

, x&\ . , gmim Jemio asgttmpgitte ut horninefn; et ideo tuuc

ab eo diclom legiinue : Btrta ett mihi dmnii pofe , *
\ , * , tttf*. Uata est aatem goper omoes geates, qula ifi
, . Eic omnibus geniibus 6deles reperli sunl. Ei alibl qar.
detn m wrivergfim lota natto credidit, atibi antcm
.
pars majar, aui minor. /w omnem cnioi terram e**.
ofl apogtotaram tonir* ' .
.
MOVI $up9T thtonum tanetnm ftttm, Tbromis
, , esi regrte tligiiifatie gignum; sedere aatem ttabili
. , laiig indtoiua*. Sensus est, Chrmtum fn hoc regno
\ , ' t u o wabilem eeoe; jaxia quem senetim legitt<og


apud Apostolum, quod aedere Hluia tocit Dee*
, . " , 4n dexltra maje$tati$ in extettU
. Sancium vero
, - tbroaaat dixil, vefaii puruiu ac mtindum omm
.
aocepUone pergoaarum alqao alia oiooi exceptione
carentem.

YBRS. 10 Princip4$ populorum conreg*ti tuut
. cmm Deo Abr*h*m. Evaagetica? pra^icaUoaig vireg
, , magig etiam dofnoagtrai, qaod non WkHas taalam
\ . t l prlvaloa bomineg, ged priacipea otiam et regea
, , ipgog aliraxeviL SiquUkm ot cotfua BiuHi cum
, - Chrigto congregali gant ei partiam ejug effooli.
, ,
Deam nitem Abftbam Cbrigium appoilavic, vt
, \ eumdem eam egge gigaiflcaret, qul ollia Abrahse et
, .
poeferomm cjag Deug iuerat, utqse eeradem egte
ostenderet Aaiiqai Toalamoati legiglatorem Deam,
qui eliam ei Nevi.
"
Quomam /ortai Dti uhemnter
eUvatituuL
.
,
Goagregati aalen guni cuiu bea Abrabam itli po
,- (
,
.
paloraa priocipoi, quoaiaoi aposioli fqnoo ea ra*
, - ltoa*F*rf/)et,bocaa*fobugiog Dei appellavit, quia
, \ aancti Sptrilag auxilio forlifleati, daemooea el i y , ), ranuos vicerua*] : quoaiaro h i , iiiqitam; apooloH
, , .
lerrena c mundana oajnia guptraverunt, nec volnpuiibug ullis aal iribalalioaibug vicli sunt fsed viia ac germosa gea^per claruerimt: aiqae idao pereoa*
summi eiiam priacipes ac regeg, ad Cliristum addacii aani. IlJad aoa pramreooduai duaimoa quod dictio
Dei genilivi casus est, queraadmodura expogiiia docuil^ ei ex Creca leclioae apatlius paiai]

Paa/mnf eaafki, fxiiit Con aeunda Sabbati.
'.
PSALMDS XLVII.
, Qaid gigniilcet Ptalmut canltci, diximug i a
,
proosaiio operis, abi etiam declaravimas, quid gibi
, . U velil iiigcriplio : FUiU Core. Quod vero a i t : secunda Sabbali, dieia Uian gigaat, qaa pialmas fnit
, * * &
6 . decaolalus. Sabbalaaa autoai iudaai totara beboV
madam appellaai. Conlinel bic paalnoog graliaram
i x
D actioaee ex eorum porgoaa, qui 0 Babyloaica caplivitaieia JeruealeaQ rurgaareversi s u a l : laneiai oav
*1. xa\
oibag euam poasii Adelibue apiari, qui ab idolorura

ac dsemonuai capiWiiaie ad cogDiUonem Dei redic .
runt.
YERS,
Magnui Dominus. PoleaUio aiiairuui
. , } ,
gapleniiaque ei bonilate.
.
El laudabilu vold*. Et valde dignag qai Uude . \ , , lur ob guroaia videlicet aiiracula, quae uperaiug egl
., , \ ia nobig. OblWioai enim daii videbaaiar, el umoai
.
miraaduai in moduin, et pr*ler ommum opiaionem ab exgilio in palriam revocaii, et roisericordiam ooaseculi sumus.
Paal. xviif, 5.
Hcbr. t .
T i

1 1

T f

613

E U T H Y M I I ZIGABENI

520

In civitate Dei no$lri. Diguus e&l auiem qui lau-

' E r . , t j

delur in civilale Jeraaalem, in qaa cognoacilur
ct colitur. Neque enim Deum laudant qai eum .
iguoraai.
. , \
In motUe tancto ejus. Cum civilalis meroinerit,
,
consequenier et moiilem ei ?icinum ac quodam
inodo unituin nominal. Ssepenuaiero etiam per * \
appellalioaem montiaSion, ipsa Jerusalem ialelli- . *
gitnr. Civila* auleui Dei dici potesl Ecclesia lldc- , *
* , lluin id qua Deus credilur habitare, quae etiam
, \ .
mons dicitur : quia supra lerrena oainia vitia
eaiiael, et in ipsum fertur coelum.
,
. " ,
V E R S . 5. fundato exstUtatioue univettm .
\n monte, inquam, beae fundato, exeullalioae aai- , *
, * versae lerrae. Post vocem enim inlerpaa

geuda oratio e s l ; legendum deinde , .

, .
lioc esl, cum gaudio ac deleclaiione lotias orbw.
" , ,

Montes Sion, latera aquilon'i*,civila$ Regis tnagni.

Qaoiies quis mibi ex iraasvereo atqae ex latere . coaversus esi, ille laiera mea noa teinere a me , * . ,
appeliari potesl. Naro quod transversuin mibi est, (72)* \ \ , , *
, * (5,
rccte diciiur ex latere mibi eesc; eiquia moas Sioa
aquiloai venlu e direcio adverous uoo esl. Neque ' ,
eniui aquilo recta coaira eam spirat, sed cx irans* * Q , /^,
verao, nil adniiraadum si baac moatem PropbeU .
latera aqtiilonis appellavii, diceas : Yos, JO moatea \ \ * \
Sioo, qui ex Iransverso aquiloais estis, atque ex , ,
lalere ejus jacetis [ sciloie quia magnae Domiaus * ,
, . 81 et laudabilie talde, etc.J Nec illepide etiam
T

Dioatem una ac cif itaiero advocal; et monlem Q , , ,

qnidem plurali nuroero moates dicii, juxla Hebraicnai idioiaa, u l saepe diximus ; niagaum vero
regem Deiiai appellat, quia soli Dao oblata ac
dedicau crat Jerasalem. Jaxla aaagogen per aquiloaem, diabolam aaepe significari ialelligiiaus : Ab
agmihne enim, i n q a i t , accendentur omnia mala
$uper urram " . liem a l i b i : Aquilonem exptliam
vobii . Lalera aulero, boc eei, mombra aqailonis,
geaics eraai. A i i igitur quod membra diaboli,
quibus olim ille doaiiaabaiar, effecta suat montes
Sion, boc eel, sublimia qaxdam alque excelsa

,
\\,
,

\ * fiofifia < .
, , .
, ,
, \
,
, \ . \ ;
, *
.
Ecclesbe cacuuiina, eo quod a lerrenis aiqoe bumi afflxia rebus elevati, sobliroes in altum conscenderunt, el propiereorum foiiiiudiaeai. Voram paruro dixi, quod excelsa iacUsinl cacomiaa, cum poiias
facla siai aedos ac diveraorUim Cbrisli. t\% enim congregata ett fidelium Ecclesia, ln qaa iababitat ei reeidel Christos Dominus.
Yiaa. k. $ in domibut */* cognotcetur cnm D

,
auxiliaius fueril . [Pro doinibue ia Graeco legimug
.
,
.] Suat aalem magaiflcae ac splendi* ' ,
dae domus, per quas boc in loco leotplam signiQca- , \, ,
lar, quod erat ia Jerasalem : ia quo manifestare , *
se ac nolum eacerdolibus facere solebal Deus,
, .
quaado advenienie aliqao bcllo eis eral auxiiialurus.
,
Hsec aatem in laudera civilaiis dicla sunl. Juxla
, anagogen per cifiuiem communio illa inielligiiur,
. \
, \ ,
qaa fideles in ?Ha, aiqae converaatione sua coa, , *
jangaatur. Esi aolem una haec civiUs, propter
%

T t

1 1

Jerem. , .

" 4oel , 40.

Vari lectiones.
1

(72) . , . .

521

COMMENT 1N PSALMOS.

522

. M e i ac religioais uniialem. Per

, \ \

domus aulem

iciupla iolelligunlur, qiue in variis cuundi partibus

\ ,

a Cbrisliaaia erecU sunt : in quibus cogaoacilur

\ .

ac maailesialar Cbriaiae, quoties adveuienle per-

eeeutione ipse Ecclesiara

euaai adjaveril. lllod eliam animadVeriendum eat,

lium Ecclesia d i c i t a r , el m u l l * : una

suni, teinpla
" ol

kxixcavto.

'

, .

, .
,
\ .

.
.

qued

quidem, flde : el mulue prepler varia, qua

, .

.
.

.
,
, \ , .

una esse

ftde-

ubiqac locorara

Vgas. 5. Quoniam $ congrtgati

jajtf.Adversus ipeam Jerasaleia, vel adversaa Ecclesiam fidelianu
in unum. [ Adversas Jerusakm vel
Eccleeiam, u l dixbmis.] la unam aulero contpiraveruttt, ei aaa impelam feceranl, ut muluo sibi
auxHiuat fcrreal.
VERS. 6. $ videnltt sic admhaii sunt. Diclk)
iic, illud hoc ia loco ftigaiOcare videtar quod
tano detnam i l l i reges admirali frotii, poelquam
Gbristi polentiam videront.Namaalequam vidtrent,
non adaiirabaatar.
Turbaii tunl. Hoc est lumultuali etint.
Commoti i n i . Qoia a priori eeaientia destitcie.
VERS. 7. Tremor apprehtndit . Magno liaiore
affecii sunl.

Vcas. 8. lliic doioru ut patturitniis.

Afflictioaes
ia eis erant, ei dolorea ol perieuloram suspiciones,
queiaadiaodam parientibas inf.see aelent.

.
/ n spiriiu vekementi navet Thartis. In
,
vebementi ac valido Impela irte l a lam Lciliter
, * , \,
eoa eoateree, qaam coaierere soies naves Tharsis.
. , Aiunt enim aubintelbgi debere diclionem , ut.
\ .\ C Tharsis vero loci noroen est, ttbi conapicaae alque
, .
excelsae naves fabricari consueverant. Vel aliler:
(73;
Ipsas, iaqait, naves Tbafsis, qus iidmicos nostros
vebunt, tu conieres. Saat qui per Tharsis Carlhaginem Libyse intelligant. [Sont et qai Indiae regionem eam ease dicanl.J
,
,

V E R S . 9. Sicut audivimui, ita vidimu, in

chi ,

.
tate Domini virtutum, in civiiato Ztei noiiri. Haec

verba eorum nomine dicla sunt, qui inlmicorani
,
impeius effugerunl. Nos, inqoil, in poienliesiiui
*
Regis nostri civilale omnia vidiinus consoaa iis,
quae audivimus. Aadivimus enim quod mhrabilia
. qaacdam operaias 681 pro popalo suo : unde ei con , \
seqaenler admiranda malta coaspicimus, etin cer& .
liori Ode cojifirmainur.

. 0
Deu$ fundavii eam in sceculum. Huec verba soli
.
coaveniaat Ecclesia? ftdelium. Porla* enim, iaquii,
, \, ,
tft/trni non pra>valebuni adver$u$ eam . Ipsa etemm
*
, Jerusaleia a faadaraealis eversa ac solo quala
, \ esl. Quid igiiar ad baec dicere poleruiU Judaei ?
.
,
,

VBRS. 10. Su$cepimus, Deut, mUericordiam luom in

. , \
nudiopopuli tui. Exopoclavimas , iuqaii, auxiliuin
. ,
laaa), elspe noslra fruelrali non sumug. Uuidaai
, ; ,
tamen dictionem si^nificaro dicum hoe
ia loco idem quod, exittimavimus, scu cognovimus [cum id verbum apud Gnecoe noa Unlum emi
pere, sed satpicari eliam, aiqae exialimare signiflcei].
' Mallb. xvi, 18.
fV

Varia? lectioncs.
/75) .
PATROL. GR. C X X V I I I .

17

*23

E U T H Y M I i ZfGABENI

5.4

.
11. Secundum nomen tuum, Deus, sic ei laus , \ )
. ,
iua in fiucs terra*. [ Qucmadmodum nonicn luum,
inquii, divulgaluni est, el perlransiil ia fines lerr] . \ *
,
proptcr opera nimirum laa admiranda, sic eiiara
divulgabilnr laus Uia ; quia omnes immenaam po(cniiam luam sumrnis efferent laiidibu.
. '
JustUia plena est dexlera tua. Eo quod jure de
.
iaiqttta omnibus vlndiclam sumas.

V*as. i&Lateiurmoni
Sion, ei exsulient filia Ju- , & ,
dwrr. Per inonlcm Sion bomines ialelligii, qm illic . ; babiianl; el per fllias Jtidaeae, inulieres ipsas, quas -
Tcluti viris limidiores ac moeslioree lalari eiiam ^ ,
jubei. Nam ai bis eliam Isetandum est, tanio magis \ ,
viris ; vel, per filias Juda?ae civilalea dicit, quae * '/,
sita? crant circa Jerosoleai alqae ei subjertae. . \
Possiimua el per montem Sioa uaicam fidelium , * Ecclesiaia iatolligare, al diiimus, et per fllias , , Jadxa*, filiaaooafessionis eifldei, boc esl Adelfam
,
aniifias, vcl Ecclesias, q a in variia mmidi partibus fundrt! sunl.
Propter judteia tua, Damine. Hmc errt laniiiae
" , .
catisa: qaia soquissiino jtidicio luo inimicos ao- , , , , \ slros poaaas aobi* peadere compalisii.
.
VERS. 43. Cireumdale Sion,ei complectimini eam.
, .
Ilcc e4l, ipaaa* Jorasatein, qiwe ob popuH capiivi- '
lalcoi jaai pene crut diraia, et posl illiae rediiiim
\
raslaurala, preeierque oainium opinioncai ampbor , effeoia est, Juwei igilur Propbeta popatam circuire ,
eam, el iaspicere qaam miraodum ia uiodum p r i . 8t!aa$ iree rccoperit o l antiqtiwn aada sit deco , , " f l
rem. Qittxmdau auUm compleetimini, ho eat,
,,
{
urcumqoa.iae eam spaclate. Vl idem mque baec
duo verlMi sigaiflcant.
Nartau in turribus eju$. Narrate, iaquii, sedea . tos in lurribus ipsias Jerusalem, qaid aatea passa
\ Ml a Babyloniis, quanlisque affccla sil malis, et ,
quam nuac admirabilis ait faila. Chryeoslomus: . &, ,
\ ,
Narratt in turribut ejui, exposail, pro, Mensurate \ .
lurres ejua: ad quaaiaai niiairuai aUadiaem pcrducue siat.
VERS. 4A, i 5 . Poniu corda vtttra in virtute ejus.
W r a / i K a ^ Heaieai, iaqait, adbibele el considerate qaasaam
. , ,
vires ei quaro naper polestatem haberet.
.
Et dUiribuile domot eju$. Quod Lalinc domos,

.
in Grxco lcgiuius . Dicunlnr auleai ^ , \ .
noo solum domiisel lempla, ui dix4inus, sed eliam
\ , '
inrrc*. A i l igilur : Dislribuile unicuique vestrum
lurres ejaa, \il coaimode uauaquisqiia opas sibi .
comaiissum adificare ac porGccro diligetilissime
possil.
"
,
Ll enarrelii in progenie allera, quoniam hic est
Dcut noster in tatcutum ei tu taculuni $(ccuii. ll.ic ,
oainia, iuquit, qasc dixi periicite, ut summam binc . , ,
Dci polcaliaai plane perspicientes, nepotibns ac ,
,
poeierift vestris narrctie, quod hic Deus ia sa*ca
laai esf, boc est perpeltto. Veruat liaec sic seruu ^, , . '/'
dum bisloriain dicla sunl. Juxta anagogea jub<!i
* ,
Propbcla apostolos cl doctores circuire Ecclosiaai
\ lidcliuia, propter boslcs, qui cl palaai, cl clam ei
c

6 %

&

4 <

COBIMBNT. 1N PSALMOS.

62*

, - insidiantur. Per turres anlcni u a l v e r s a l i s E clesiic

singulas Ecclesias iatellige, quas ubiquo locorum
, \ .
DcO dicalae sunl, quas cliani , id est, domos
, ,
appellal: el in eis narrare illos jubet inagna Dei
, \ \ prodigia, alquc eas etiam edocendas sibi p a r l i i i . c i

ponerocorda, boc cst, animum adbibere, ui vires ei
, \ , \
acrobup adjungerent, ntilla demum apie insirucia
; ,
ac perfecta, airrcnt eliam posleris divinas laudes,
, ,
utenies n n u i u m ministerio ac l i i gta I d t l i u u i
, .
eredideraat.
.
tpse pascet vos in twcula. Ail enim : Ego $um

(74)
.
pattor bonu$ *.
.
in /fwem fitiis
vlote . .
PSALMUS XLVII!.
'.
Pr&setis psalmus de universali judicio traclat,
\ 6 ,
. \ Elc in quo flnis erii pncscnlis saeculi, atque ideo ln
finem inscribiiar. Reliquutn auteni inscripiiouis
,
. , - claram esl ex iis quae in prsacedeulilas detlata\i*
iitus.
.
VERS. 2. Audite hacc, omne$ gen(e$ : aaribu$ per
,
,

.
cipile, omnes habitantet Urram. Ad audiiiouem ser inonis eui exehal Prophela universani honrinuni
aalarai. El quoniam gcnles diversarum natio. \
num homines sunt, el dtffercnli iiiiinlur lingaa
, , \
ac moribus (ex eis eniin quidain in opplJis cou , , ,
, , - grcgati degaat, alii in agris, alii in vicis, nonnulu
socialem vilam rcpadiantes, in epetuncia aatrupium
, ,
tavernis lalitanl), uno sermone in universum
,
\
oinnes comprcbeuderet, addidil: qui habi , \
talii terram, ubicunque geniium veslrutn quispiaui
. , ,
\
, , ' C sit, nc quia forle se non arcessilum queialur. Et
, \ quod a i t : Auribui percipite, idem est quod, Audile,
qiiamquam vebementiam quamdam iudicel cxaudi.
tiotiis.
VERS. 3. Qnique terrigenee et filii hominum. Ma , .
gnus Basilius per terrigenas, lioniiucs inlelligit tcr, \ \ reua sapientes, ei muudanis rcbus affectos : filios
, . autem bominom, eos qui rationem ducem aequtintiir : proprium enim bominis est, ul e raiione
. , omnia modcrelur. Cbrysoslottius vero aliam expo \ ,
sitioiiem tradidit dicens quod, cuin Prophcla omnes in universum lioiuiiics convocavcrif, in ipso
, ,
s U K i m i i i i t i o eos compriniit, s i quts forte i l i i s lumor,
. * , ,
aal elalio in proximos obveuisset. Hoc auiem agil
,
duin in memoriam revocal, quod omnes c lerra
, \
ac vili materia prodiere. Deinde ae illud qtiis for , * vlol
lassis pulartM, quod boaiiaes a principio, c lerra,
.
, \, ,
, juxia Gra?corum fabulas, puHulaverim, a quibus
\ \ , tradiiur saloa olim bomines fuisse, alque iia a
*
lerra producioa, addidil: filii kominum, ac si
dicert*: Audite, hoinines, qui ot lerrigena esiis, ^propler primum parenlera de terra formatum," cl
Hllj bomiiiuin, propter aliorum bomimim generalionem, que imitua coilione, sexuum copula , in
posiero* eovar>avU.
. ,
Simut in unum dives panper. Non dietinguo,
, * inquil, diviiem a paupere. iEque euim otiines ad%

J o a a . , I I .
Variee jectiones.
(74) Cod. noe, pro quo Lalinus lnlerpies Icgii .

527
EUTHTMH Z I G A B E N I
528
vocalsanclus SpirUus. Animam cnin tanluui qua> ,
, ,
rit intelligenliae compolcm quain non uivilias cx, , ,
bibcat, scd liroor Dei. El quod dicil Simul in ,
.
unum, idem cst, quod Una, eimililer.
VERS. 4. Os meum loquetur tapkntiam. Audilo .
rcs excitat ad allcnlionem, veluti qui de rebus non
,
miiiiniis traciaturus sh, sed de exceisis potius ac , \
venerandis. Pcr sapienliam autem divina inielligit
\ .
eloquia, qua sapienlia sunt referla.
.
El meditatio eordis mei inlelligenliam. Pollicelur
.

se nihil temere, sed accuraie omnia diclurum. , '

Medilalio, inquit, cordis meis, hoc est, diligens et
. , \, \
aitenta mentis meae consideraiio, verba loqueiur , , plcnissima inlelligenliae, vel, loquclur verba, ad
, ,
quae pcrcipienda mulla eril opus inlelligenlia.
^ .
VERS. 5. Inclinabo in parabolam aurem meam.
.
Sermonem habilurus ad vos, inclinabo vicissiin
, \,
aurcm animae aieae in parabolam, quae a aancto

inibi Spiriiu suggerilur. Per parabolam vcro bic

ambiguum atqua senigaialicum serraojiem inlei- * \ ,
ligit. Sunl enim propbelica omnia ambigoa adnto- ] .
dum, propler occullos sengus obscuritale verborum
' ,
vclalos. Fidem enim scrmoni suo eliani praeslal .
bis verbis, dum supcrae ea sibi denotat inspiraii.
' .
Aperiam in P$alterio propotitionem meam.
Pcr proposiiionem scraionem inlclligii, ad exbor- \ . ,
latioiiein alque ulilitalem audienlium proposilma
ac prolaiuni. Aperiam igilar, lioc est, manifesla^o ,
bunc sermoncni ineum, una cum Psalietii barmo- . .
nia. Nam qui januam aperil, omnia mauifeslal, qia2 C .
Inlus sunt. Ex eo cnim quod pracedit, denolavil ,
id quod conscqtfilur. Mamfeslaluruuj se auiem i.l
. "
ail cum bannoiiia cl cantu, ut sermo suus jucun \ ,
dior sit. Juxia anagogen ille apirire dicilur pro- .
positioncm suam iu Psalierio, qui facit pariler el '. *
docei, cujus opcra sermonibus congruunt. Ad

melodiam cnim Psallerii excilandam manibus opus
est, per quas operandi facultas designalur.
; * VERS. 6. Cur timebo in dU maia ? Per inlerrogaiioneoi legenda sual baec verba. Vulti* scire, inquit, *
< ur raibi limendum sil in die fuluri judicii ? Hanc ;
enim diem malam appellal, queinadinodum el alibi , '
in psalmo XL [ i b i : In die mala liberabit eum Do- * .
minus, ubi diximns ] . Audile igilur causam l i moris.
D
lmquilas calcanei mei circumdabit . Tiaieo,
> .
iaquit, quia tunc iaiqahas peccali mci, boc eal, ,
qaia pcccatuai nieuai circumdabit mc. Galcaneuia
, , , .
eniin posuit pro dtcepiione : quomadniodun) ct
,
alibi ia coinnicmoraio psalaio XL [ i b i : MagmficatU
. ' , ,
adversum tupplanlationem ] declaravirous.
. \ ,
[Q*iod laraen ex lectione Grseca nielius pcrcipiiar,
, ^caui Graecadktio , bocret, supplanUlio, :, ,
, tioc est, a calcanco deducalur.] .
Peccaluu) vero aierito dcccplio appellalar, quia peccanlem ipsaai dei ipU. Vidisii sapientta plenuaa
sermoiiem, quo Propbela, dum se liniere iairoduxii, alios caate adnioauil limere a peccatis, cum
udkium Dci cjusmo li fuuirum sit, ut corrumpi non possil.
VERS. 7. Qui coifidunt in poteslate sua, et in tim/.
Oi
, )
lUndlne divitiarum ?"> gloriantur. Subaudicn .
(

529

COMMENT.

I N PSAL.KOS.

?>30

, .
dum est, hoc in loco, verbum, AuuultaU. Pn, ; , *
tesiatis aulem nomen large intelligcnilum cst,
\ , ,
ita ut non tanlum ad eos dirigalur scrmo, qui i n
\ .
opcribus , sed ad cos eliam qui in scrnioue
, *
poientes sunt. Simili uiodo divilias dicii, non ea$
lanltrit), qaa in pecuniis, aul aliis fortunae boais consistunt, sed eas eliam quae ad doclrinara et pbilosopbiac studia periinent. Hts igiliir ita sigillalim convocaiis, sermonem prosequittir, dicens :
,
;
VERS. 8. Frafer ndimit,
redimei homof
, \,
Illic, inquit, neque ipse ctiam frater redimerc fra, ' \
Irem polest a supplicio, fratcr, iaqiiam, qni san . \ ,
guine nobis conjtinclissimus c s l : vires cnim et
; ,
diviliae illuc nobiscum pnriler non descendenl:
, quod si fraler non redimit, quo pacto alienus bomo
redomerit ? IIujus aulem versiculi veiba divisim
, , .
legenda sunt, ita ut absolute el cum delermina , '
. \ lione dicalur : Frater redimit; et puncto facto,
,
Redimet homo ? lnterrogalive enunliando. Restat
xa\ {>.
igilur, ulnulla illic spcranda sil redemplio : ciim in
praseali vila poenitentiac lacrymis lantum venia impctrari possit.Ail eniro alibi Scripiura : Si turrexerint
, iob, ei , filios suo$ filias $ua$ non liberabunt.

.
dabil plaeaiionem sui. Nec fraler, inquit,
, ,
nee exiraaeue quis, Illic dare poierit placaiionem,
boc esl, redeaiptionem sui ipsius: cuiu ipse po , \ .
lius poenasi pariter dalurus s i t , ulpote peccatis
obnoxias.
Kal
VERS. 9, 10. pretium anima suce.
. \ ,
Et non dabit preliura rcdemplionis, boc est, non
* dabit rederaptionem pro liberlale animae suae , cum
' * \ \
pro aaias bomiais anima universus eliam orbis
, safficieag preliam aoa sit : qaippe rant SaWalor
, ,
nostcr, bomiaum aaimas a svo daemone ia capti, , . C vilalena aclaa redemplunis , tcrram non dederil,
; "
non mare , non ipsam deuique orbem, sed suaai
, , \ .
pro nebis preliostssimam sangainem effuderit.
Qnamaam igitar redempiionem illic qaitpiam idoaeam inraaire polerit ? Ta
vero ipea eliam Pro~
pbeiae veiba coasidera, qaaalam auboscurioribus verbis sapienliam recoadilaia habeaat.

, laboravii in $ceculum, viwt in finem. Cam

. , \
pupugeril Prophela eos qui pooaiteatiam aoa egc , xaV
raai ia presenli vita, buac ad poenilentes coaver . \
titar, ei fulurorum spe, poeaiiealiae raoleslias coa, , , \
solatur. E l laboravil, inquil, ia sxculum boc prae * ,

aens, ille niwirum qai poeoiteniiam a g i i : et dein . *

ceps eliam vivet perpeiuo. Iloc cnim sigaificaat
, .', (75).
verba illa : Vhet in fincm. Vitam aulcm eam dicil,
\ *
quae proprie viia est, el eine labore. Isia eaim
.
pra?eens improprie vitadieilar, utalibi Iradidimue:
per flaeai vcro fnturum saeculum ialellige , qaa
pnesene saeculuia terminatur.

, Yaas. I I . Non videbit corruptionem , cum viderk.

.
\
$apienle$ .
Hujusmodi bomo , qm de
,
fuluro judicio certus est, cum viderit sapieales
, ,
viros ac virtute prjeditos mori, noa exislimabit
' , * - se corrupiioaem eorum ridere, eam dico c o r r a p i i o
.
nem, qua aropbus futuri noa s u n t : qaiaimo arbi ,
trabimr se immulationem viderea fragili bacet ca \ ,
duca vita ad siabilem quaradam ei iacorruplam. Vel
D

Varidu lectiones.
(75; . .

531

EUTIIYMll ZlGA&ENl

532

aliter : Cum vi.lerit sapienlcs mori, acfalsis hiijus (7) ,

mundi bonis prjvari , arbitrabilur aniniam
. )pr.riter exslingui cum corpore, qucinadmodu:n
. ;
vivenles bomincs mortem esse defliiiertinl : quia, ,
, \
imo demigraiiom m esse censcbit, ot lxlum queuidaui , \
accessum ad vitam jucundiorein. Huic aulcm ad
/ ,
magis simpliccm psaJmi inlclligenliam dicia sunt.
, Magnus vero Basiitus juxla anagogen baec dicla
, * \ '
exponens, ait, quod vcrba illa ; Redimet homo, el ,
quae sequuniur, do Chrislo ptaeuunliata sunt. Q;iia , ,
cniin captivi olim sub dacmonis detinebamur hnpc , ,
rio, admonel nos bealus David, quod nullus fraier, , \
boc esi, miHus prophela, nb bujusmodi nos poleril capliviiale liberare. Fralres enim nobis esse d i - ,
cunltir propbcltt, quia propicr nos venerimt, el U * *
, ,
'quia qjusdeiu nobisiMitn stmt iialure. El diim boc ' , \
aduioucl, ttlud pariter p r a d i c i l , quod bomo, boc . " \
s l , q u o d Cbrisius , qiti verus ac porfectus esl , ,
bomo, quemadinoduui et vcrus ac perfeclns Deus,

redimet nos. Vcrus eniin ac perfeclus bonio vere
, . ,
taniuin dici polesi Christus, quia sobis ipse IMI- \, &
.
maniiaiis dignitalem a Deo bominl dala n iaiegram atque iuimaculatam servavU. Meriio igUur proprie
boiuo diciiur, cl ille solas e s l , qui non dabil Deo placationera sai, neque prettuaiTcdempiionis aainiae aaa\ Peccaium eniin non fecit ; pro nobis igitar, el non pro se ipso placalionem dedil propriuai sanguiaem. Q'ii eiiam iaboravil in praesenli saeculo, quando nimirum ex iiincre faligaltis scdit
super fontem; ei qui non videbit corrupiionera, quaado cselori marienlur. Nvqte eiim, iaqoit
dabit sanctum tuum videre corruplionem .

8 1

Simul insipietu d stullus ptribunt. Hi partler,

.
i n q u l , dicm sutmi obibnnt, el eegregabentar ab
\
>to, qui salvandi sunl. Leipiens a u i e esl qui- Q , ,
ctinque Deum non novit, jnxla illnd : Dixit imi * , ,
piens in torde sno : est Otns **. Esl laUas AW, \ , 4
, ,
qai Dcum qoidem uovit, scd lerrenie lamenrebua
.
affixae a roelestibus animimi avocavH.
VERS. l i . t rticnqutnt alienis dimlia* *wat.


Repente cnim mortni aliia diriiiae relinqacnl, . ,
f|as mu4io sibi laborc paraverant.
.
,
,
,El84pnlcra eorum domu$ itlurttm fa $<VCUIHIH.
Ipnl faidem naagaificas sibi donios extrnxcre, qaas \ ,
eum alii posftMeant [ is nnniram mortuis ] re- ,
otat ul orem seprukra dwaorum e viccet prav* ' .
bram, pfr taiam boe prssentis vitie gttcaiam.
, .
Tabernacnh eorum in generalhnem genemti*. Rtirsiis eamdem repetii seaiemiam, c l iaane \, ooritm coasiliam magie ac magis carpil. Ernnl D . , \, enim illis, inquil, eoram eepulcra pro taberna- .
lnvocaverunl nomina in ' ari. Ooa&idera
a^iud praviiaiis genns. hiania elenftn gleriae oapiditaie ducii, ccriis locis nomina aaa iacfidere,
perpeiaam i n d a mcmoriam aucupanies. Bytantium
Mqnidem
a Bytanie denominatum c s i , Dioge*
nhmas ager a Diogemano, Mormo-ATum tbealrem
ab tlermone, BJC aba comptera loca, eum tamen
1 1

I Pctr. , .

PsaL xv, 10.

. " \ *
,
, (77).
, , *
, ' , ^, \ ,

Peal. L H , \ .

Variaa lcctiones.
(76) . .

(77) . .

COMMENT

I N PSALMOS.

53i

, * eos magis oportuisset non inanium nominum, sed

animaiqm eitahim fuisse sollicilos.

VERS. ! . Ethomo, cum in honore e**et non intclle , ob .

, * , xif. Citm cssei homo in lionore vefiili solus ad Do,

imaginem creatus sil,non inlellcxit quanta insignhus
, * \
fuerilgloria,scd~ilhid negWgcnsaeimilari cxemplar,ad
, .
cujus iinaginein factusfu ral,(|iiorsum abieril fipecla.

,
Comparatus etl pecoribus insipienlibus, timilis
. ,
\ , 1aciu$ $ Uli$. Comparatus esi, hoc esl, Collo* , catuscum iflie. Nam cuiu ralione a Deo donaius
\, - essei, imperatumqrfe ei fuissel ut rationis sceplro
usus bnitis omnibus domiuaretur, ipse abjectis
, ,
proprii regni insi^nibus scse iuter pccora consii, \ , \
l u i i . Nam ct considerationem omnem de rebtis
,
, , \ coeleeiibus animo exuil, el irrationabilem anim.c
. ^ parlem aibi dominam staluens, circa vilia ac
.
terrena versa*us, brulorum insiar, cupidilalos
seciaius c s l ; el sive ira inipulit, bclluino iuroq
p a r u i i ; tive Immoderata ventrie allexil ingluVies, nullum adbibuil modum ; el lla demuro libidinc
acltis e*t, ui bratoraai omnium insaniam cxcesseril. Per pecora autem in unWersum omnia ialeUigii aatmantia.
V E R S . U . Hmc vh eotxm $canaalum ipnht. Itoc,
,
.

, \ inquit, similitudo, qua picorom ac bnrtoram <lesidcria et iiiores referunt, magno filis impedi.
mento esl, ei dainao ad pfofeclum /irtulis.

pon hac in sno complacebunt. Et post. quam perverse ageadoeiinile favti sutit peceribu*.
, , \ - illud eliaui niali addideriml, al proprio oro de
-. - commissis a se deliclis glorieniur. Hoc cn m gibi
* \ - v u l l , qtiod a i l : lu $uo eonylaeebxnl, qaod
, ,
cerie graviori dumnalione digaum esi, eant noa
&,
ipsi soluni niab aganl, sed proprio eiiam xernaoee
ea pnedicenl el exiollaul.
$ .
Vas. 15. Sicut in inftrxo potuit. CaHeram
$, , ,
Deus illos ul oves ia iniernum inlrusk, cam
'. ,
scilicet irrallonales facti sim, el sibi ipsia auxilio
$, .
esse noa possint. Vel, ovos ideo eos appeilavH,
lanqaaai cruciaiui ac aeci exposilos.

.
,
pcucet . Cum oves di^eril, addidil,
,
quinam esscl fuiurus pasior, simHiludmein sca
. ,
translalionem servans ; pcr mortem auteni sup,
plicium inlelligil. Nuinquam eniin a p<i'iis absol , \ , ,
ventar, qui iia morlni suni. autcm , boc
\
est, eos casilgabit. IIItid anlem scire oporlel, quod
*
per auiniai morlein et pcr aniniae perditiuncm solet Scriptura supplicia ac pocnas animse significare.
y

xataxvpiBOeovctt

. , \,
, , . ,
,
, * \
, ,
, , \
. "
, ,
.

dominabuniur eorum recii in mainiino. ln maiuihw dicil pro, cito. Dominabuniur aulcm, boc csf
polenlrores erant. Sensus esi igitur, quod qui rccle
\ i x e r i a t , e t virlule pra?sliterint, cilo illis eranl
polenitores : beque illic tantum, ubi virlulis laurea
reposita est, sed in bac etiam vila. Quia et a d i vino prolegenlur auxilio, el summo bonore ronspictii illis ellam videbunlur, a qaorum perversilale
stiperari non potueruat. Exemplo libi sil bcalos
Josepb, qin cam ia servitute essei, iutpulica domina potentior factus esi ct gloriosior.
Quxilium eorum veteraicel in /w/erao. Veterai#

535

EUTHYMII ZIGABENI

516

ref,*hoc esl, Prorsus fiel inutile. Nam quod ve- $. , ,

tustum est, inulile esse censetur : quod aulem
,, , . ,
utile non csl, quasi jam non sit, abjicilur. Conii ' , . debant i l l i , inquil, in diviliarum aique amicormn
, , \ ,
copia : quae in iuferno aut nulla aut inutilis
, *
erit. Illic enim buiusniodi non adniiuunlur aa- .
xilia.
gloria sua expulsi swn/.Non hxc lanttim eis
.
\
acciderunt, quia brutis *e similes reddidere, ve ,
rum et propriara amiserunt gloriam, ob quara ipsi
, * \ .
periere. Summo enim studio lenebanlur, u l uie-
moriam sibi landis pararont. Neque iuodo banc
, ,
amiserunf, sed et insupcr ignoiiiinia taulum ac \ .
probris celebrem ill.un reliquerunl.

VERS. 16. Verumtamen Deus redimet nnimam
mcani de mauu hiferni, cum acceperit me. Ilaec de , .
, \
(lliris i lncarna'ione pnrdicta sunt et d< animarnm
bbcratione, quac tunc iu iufenio eranl. Rcdimet, $5 . , \,
in.|uil, animain meam, quando per incarnaiioneiu
,
mc sibi in domicilium acceperit.
.
i

Y E R S . 17, 18. Ne timueri$ cum dket factus jue , ,

tit aomo, aut cum mutiiplicata fuerit gloria domus ,
tjut, quoniam, cum interitril, non tumel omnia, ne-
, &
que ducendtt eum eo gloria ejut. De injusto bo-
.
mine eermonem babet [taroetsi simpliciler de bo- |, . , \, ;
oiioe loqui videalur]. Ne formides, inquit, aul *
cogkes qaod bumana Deus non aspiciai. Nibil $,
enim eoruro deacendet cum illo in Infernum : sed
. , nudua abibit relictis omnibus. Gloriam autem do- , , . (78)
, roagniflcentiam seu fasturo appellat etviveodi C - , \, *soperbiam. Yel aliter : Gtorla dnmut ip$iu$, do- , , , TA9U8 sunt ornamenta, ut porticus, deambulatioues, , , , ,
auraia tecta, pavimenlum, animalia illic lapillts , \ , \ ?
tfislincU, praia, borli, eervoruro greges, sumptuosa , , \ ,
supellex, el vasa, aut si quid aliod ejusmodi esi. ;, .
C.oria autero corporis, fortilado est, pulcbriludo, - ,
et procerilas. Gloria nero animae, sola virtus. Re- , ,\
stal igitur, u l verba illa Prophetx : Oinnh gloria .
hominis, ricut herba, vel sicut flos kerbw, de corporia gloria dicta esse inlelligantur.
9

YERS. 19. Quoniam anima eju$ in vita ipiiut

"
benedicetur. lpse eniiu dum vixeril beatus dicelur, . , ,
et laudabilur ab iis, qui ignorant, quaenam sit vera ,
v i l * beatitudo. Nam ubi morluus fueril, conlraria ^ - , .
prorsus patietur.

,
.
Confitebitur libi cum bene \\% ei. Yerba baec
ad paaperem dicla sunl. Ubi, inquit, bona, boc e i t , , " , ,
grata ei feceris, tunc lantum tibi agel gratias. ,
, , \ ,
Nain postmodum despiciel atqua conlemnet, tam . \
ctsi in onini virtulum genere proXeceris. Dicere
, " : ,
eliain possumus, quod haec verba per Propbciam
, *
ad Deuia de injusto bomine dicta sial, ac si dicc .
r e t : Quolies pravo huic homiui beneficium aliquod
contuleris, lunc graiias libi agel: verum si quae illi calamilates obveuerint, ad blasphemia* el nialedicta confugiel : non sic autein jastus, sed benedicet Dominum i u omni tempore.
%

Varia3 lectiones.
(78) n^ec usqwe ad Gommenlarii liuera in alio God. dcsiderautur,

637

COMMEiNT. PSALMOS.
538
.
VERS. 2 0 . Inlroibit utquc in **

irum suorum. Bbi nioriuus fueril, ingredietur in
,
inlima terrae tisque in iuiernuni, ubi esi gcneraiio
; , $,
patruin snorum.
.
*
" . " \ .
Usque i* \swculum non tidtbit lucem. Donec,
\ . {; ,
inquit, sjeculum e a i : saeculum vcro semper esl.

Nunqnain igilur vidcbil liicero, olpole ntissas ad
lenobras.
, VERS 2 1 . Et homo, cum tnkonore %%, non intei

Uxit, comparatut esi pteoribut imhnentibut, t t . , \ 6
mi/ faclm esi UHs. Rarsns miseriam deploral
* ,
bumanam, qaod bomo scilicet qai modicuin quid
*

ab angelis minoratus est, ei de qao Salomon :

, ^ Magnus homo, honoratut vir miiericort : com.
paraitis sit pecoribus, ci similis cis sil factas.

'.
Psolmui ipsi A$aph.
'.
PSALMUS X L I X .
\ \

Quid sibi velil iuscripiio Ataph, abunde dixi , \
raaa in prooeuno operie. Ideo supcrfluum dticimaa,
\ * ea iteruai ropetere. Nou lemere tatnen bic psal * \ \
mns collocatns esi post proxime praecedentem, cuai
\ *
utrobi ,ue conlesleiur nos el reprebcndoi Pro
pbeta. Tamelai illud qtiis forlassis diversum esso
* , \ dixerit, qnod illic batnaaa oinnis natura ad au*
, < diendum convocalur, bic auiem eoeluin ipsam el
*
lcrra : Advocabii enim, inquil, cctlum turtum,
. \ ; ot qtiod in illo quidem in uaivetv
\ sam qtiilibet accttsalur, qai prave v i v i l , in boc
, ,
* - vero Judaet lantuai reprebendi videautar. Eal el
, Q alius Prophcla, qai Doam simili niodo JHdicantem
,

cl reprebendentem inlroducit dicens : Audite,
* ", , , . \ el fundamenta ferra?, quoniam judicium Deo e$t
, \ populum suum, eum populo tuo dhcepiabil, el
\ ,
Isaias : Audi, coeluiu, et auribm percipe, Urra. Pamiliaris euiui esl apud Scripluram bic loqaendi
\ , \
aiodus , qao ad limorem pariier ac pudorem
,
cxcitandam tili soIl, dam facil, qaod ipsa etiain
, \
iiiaatnia eonsessura sint, ipsasqae aaima praodi.
los honiines judicalura. Suaimam prjetcrca Dei ia nos inisericordiam Propbeia iu eo deiiioiislrat,
dam illum nobis adeo condescendere iradil, al nobiscum etiam judicari velit.
VERS. 1. Ofi deorum locutus eei, et vocavit
,
terram. Apud Scripiuram nonien Deu$ qaaluor
. assamitur modis. El piimo qnideni Deam llluni
$ diciinus, qui reruai omniain Crealor cgi et Do~
* ,
miiius. Secuitdo pcr similUiidineni atqae imitalio \ , ,
* , ^ nem, Dcam aliqneni appellari viJemus, ui in praeV , senti psalmo, Deut deorum locutus est *. Ilcm,
,

\, ob Deus iieit in synagoga deorum, in medio autem
, et : Ego dixl : Dii esfts, et filii
,
deos dijudicabtl
Altisiimi omnes
Ileni : Dii$ npn maUiicct, el
,
' , princlpibus populi lui non dices malnm. Manifefftum
\ , \ eaim est biijnsmodi nomine- eos vocari, qai per
virlulem Deuui vcruin iiiiiianlur, qtiique vebiti
, \ .
priacipes ac judiccff, regendo, impeiaado, judi, ,
cnndo, Deo siaiilcs facti eunt. Tortio niodo Dcutn
, * , \
dici iuvcnimus juxta analogiam, eo modo qao
, \
Moyses Pbaraonis Deus dlctus cst, vcluti qui
, \
9

* Psal. L i x x i , 1

8 1

ibid. 6.

e f

Exod. xxn, 2 8 .

539

inagtu advereaa iltaai miracula acprodigia opc-

rabalur, qui eum castigabat, qai pro arbitrio flagella iaferebat, qai scaiealise &USD prophelam
babebat Aaron, el deinum qui moriis ct vitx
domiaus ab illo csse ferebatur. Differt autem hacc
eigniGcalio a secunda, quia liic non etinpticiter
dicilur Deus.eed cum adjectimie : DeusPharaonis.
Qu.irto ex colcnlium errore, jnxla quam significaiioaem illud s< riphim leghnns : Ite clamate
ad deoi, quo$ elegitlis ;
ileram : Noii {atielit vobit
deo$ argenleotf aul aureos . Dicit igilur sanctns
Spiriiua per propbetaai nostrum David, quod Deus,
principum omnium ac judictim lerrae crealor,
8r

8 T

510

, > ,
\ { ,
, ,
, , . ,
,

, ,

.

, ,
\ ,
. ,
, ,
.
.

loculus esl. Quid aulem sii tocutus, alius propheU declaravit, at ssppe diximus : Audile,
inqtiiens,
valles et ( * ;
ei vocavit lerrain ad audiendum. [Scd possuaius etiam deorum app< Ualionc cos inlelligere, qui ad itnaginem Dei procrcali, intcgram aiqtic Shcorruptam illius imagineai eervaveruni, nec terreno eam fuco aul viiioso aliqno corruperuni pigmento.]
VBRS. 2. 4olit oriu tuque ad occasnm. Omneni,
"
.
inquil, rerram advocavit. Hia enim lern.inis toia
.
terra coatinelnr.

.
Ex Sion decoris /ui. "Verba a c ei q\m
aeqtfuutur, per paretUbesim dicla sunl, ei propbe- \ 0 ,

lias coalineat. Senaas eslquod, sicul olini specics
, \
ac pi>lcbii'U>lo diviai decoris fuil cx S/on : quia
, \
scilicet lciuplum, qaod ornamenluu) quoddam ei
, ,
gloria erat diviaas majesUtis, olim in ea pulcber , #
rirouai effulsil : ila ia posleruna simtliter specieg

diviai decoris eril ox Sion, quia ex ea fulgeutie liiaos laeis gaa* radioa Cbrislus eaiissurua eil :
;
Cbriaiue, iaqaaai, eumma divini decoria spccics,
9

l veruro dWinae majeslalis lemplam. Per deeorem eniu> hrc divinilaieai inlelltgit. <Jutd enitit ipeo est
divinrtaJe magis deeoram t
,
,
Y E M . 5. Deus mamfen* veniet, noster, G
.
non nUbil. Yerba bacc aecandi advealus prophe .
t i a n coriliaeai. la primo nim advenla incognilus
, \
enil Gbrislaa, el non mamfesle, qaWnmo ipsuui
\ ,
etlam fallens diabolum. Neque eaha eum in nronte
mlcrrogasset, aa eesel Ftiue De^ ei ei cognitue ; :
\ . ,
farsaal. la secando aaleai maitifeale veniel cum
, potcnlia, et gloria nuilla. \n priiao igtiar advenlu
, .
v^tHi Hi persoiiaHi servi, vehili vcaalurne eam qtii
" ,
,

a ee rebellaverai dxaionem. la eccuudo auleai

veniiH laaquaai jadev lolicis creaturae, el qiwnad- , ,

modum exit fulgur 6 orienle, et videiur utqw ud
.

occasum, ita advenlms Fiki Uominis , oiunibus ,

, \ , nimirum r t formidabilis, et inanifestiis. Et uon
.
silebit beu$, hoc et, Noa porpcluo taaia paticnti
aaimo niala susliaebiu
^
lgni$ in conspectu eju$ acccndeiur, fn conspectu
%\\,
\
eju$ procella tchemen$. Terribilem Dei praeeenitana
) .
\
alquc inlolerandaai quodanmiodo esse pr%dicil bis * * \
verbis. Talem eliaai 0\\\ vidisse Irginuis proplie *, \,
tlllaai Daaielem : Flumen, inqtiil, iguis trahebat ,

; thronm eju$, flammat ignis; rolce ejus, ignis , .

combnrens
Procclla autcui, violeniusaiqae ialo- ^ ^ \ .
lerabiUs venlorum iatpolus.

,
YERS. 4. Advocabii cuelnm $ur$um> ierram, ui
9

Judic. , 14.

e s

t x o d . , 23.

Micb , 2 .

.. , 27.

> !

t)au. , 9.

541
COMMENT. PSALMOS.
1(2
. , dijudicet popuium mum. Coalum sureom d h i t , pro
* . ,
eo quod eursimi e&i. AdvotabR aatem ooslutn et
, *
fsrram, iit populum saum pra?e vivenlem dijudi . \
ceU Dijtidicare vero posuil jpro redarguere. Con sidera etiaai quod Moysee populuro iatroduccas ia
, \ terram promissioais, coelum et terram lastes pac , , \
tioaata aasuoipsit, taaqtiaai firaiiora ac durabibora
, .
corpora, ac veluli ea qua? et peccatores et virlule
" ,
praeditos bominescoaiplectaalur. Hajatmodi autem
.
figtira prosopopoeia dicilur, cam videlicet inaaimatis rebas aaimaiaot poraonain inipoaimus.

VERS, 5. CongugaU Uli $ancto* ejui. Per saactoa,

, \
Uraeliias inteiHgil, veluti Deo saactificatus prorsua
.
alque oblatoa.


U Qui diiponunt leslamenlum ejat in
saerificiu.
. \ ,
Qai teslamealum Dei qaod ctiat illis dispositil,
, .
adimpleal ac peragaal ia sacriliciia. Per lesla. .
menlum autem legem inleUigil. Ea enim servanies,
, ,
quae ia lege tradcbaalar de sacriGciis, uaivcrsam
\ 4 , se extslimabaal legem adimplere, et ia bujusmo l i
. , sacrificiis qaaai religiosiseirai, summopere gloria ^ baatar. Coagregale vero illi hoa saactoa, illis
.
nimiraro diebas, qui propbelicorum sermonuro
lcclioni dicaii sual.
Kai

Vcas. 6. Et annuMiabunt cadi justiliam

eyii.
. ,
Cuin introdaclaras sil Propbela Deum ia jadtcio,
\
preoccupal ei pranlicit, qaod juste oaiaia judica. * ,
btl. Lpsa eaim, inquil, iaaaiiaala illius eiiam jus " liliam aanunliabual. Vel per c l o s , coelcsie* atqao
, ; tacorporeos ordines iatclligil, qai seatper auai apud
.
Dcum.
Qnomam Deu$ judtjc $1. H;ec est comprobalio
" .
diviiwe juaiiliae. Qaia Deus qai jaite judicaiarua
* ,
esl, judei eril. llle eaim jusle judicabil, qui nalara
, ,
ipja josius eot.
.
.
, .
Viag. 7 Audi, popule meus, loguar tibi. E \ boc
looo varba l>et iacipiunu Jabet aulam aale oainia
.
, \, , altenUonem eos pralare. Audi eaim, io^uit, boc
.
est, mcnteai adbiba.
,

.
JiraeL, el auttlabor tibL cominuai seasa so
,
meaduai est verbaai : Audi. El cum populuia
, \ dixUset, proprium ac jucuiidissiaium una noineii
, *
,
addtdil: liracl, inqail, alleilabor libi, boc est,
, .
loqaar ad <e.
', .
Deuf, Ocus tuus tgo $um. Ego qai loqnor ad ie,
, * , \
suai Deua tuas. Perborresce igitar. Hoc aulem d i , - cil ad imneasam longammiiaiem euam deaion . . slraadara, veluli, qui cum propriis eliain servit
, \ loqaalar. Ad majoreia praHerea exprobraiioaem
.
crassilud nis aique laaciuibilitatis corum repeliii
nomea Doi.
,
Vaas. 8 Non in lacrificiis argtyam U : holocautia

. aulem tua in COH*I>CIU meo $unl semper. Nou baac,
, , iuquil, re*Urgiuionein coitaliltii al accusareai tc
,
de negleclie sacriflciig. Naia bolocausla tua sem .\
per saai ia altari mco. Ei quauiaai ad saeriftcia
\
periinet, culpacares; verum alia sunt in quibu*
,
le accusein.
.
9

513

EUTUYMIl ZIGABENi

5U

VfcRS. 9. Non tccipiam de domo lua vitulos, neque ,

degrtgibus tni$hirco$. Ne exislimes, inquit,gratum . ,
tv *
roibi cultum impeadere, aat mibi inservtre, dum
, . \
gtadiose sacrificag. Neque enim indigeo sacriGciK
cum nulla re deGciam, quiniroo et omnia ego
cliam singalis prebeam. Quocirca ualla ia posle- .
,
ruin bujusmodi guscipiam sacriflcia. Alibi eiiam
;
,
acerbius per Isaiam eosdem carptt, dicons : Quhl
mihi muUUudo sacrificiorum veslrorum f plenussum ,


holotauuh arietum : adipem agnorum, ti tangui- .

netn taurorum alque hircorum non volo. Quis enim ; \

exqmsivil hcec de manibnt vestris" ? Ilerum per ,
\
Jereaiiam, diccns : Quid mihi thus fer$ de Saba ;
et cinnamomum de terra tonginqna ? Etrursus : , *
locuim tum ad patres ve$tro$ $acrificiit*
-
L~l
s!
j _ . . .
. ! . . . .
.
, . * * .
I
IV
<LM.
..

. \

\
hotocauttit
tton mandaoi
eis
*. Et alia bujusmodi
inulta plerique propbetarum iradunt. Qnod si quis .
a Deo dical per Moyscn in lege tradila fuissetaaa- ,
daia de gacrtGcitg, illud ad banc objeclionem dici \ *
p o t e r i l : quod sacrificiorum lex, non principaliter, ,
neque ex priino proposito Iradilaest propter Deum,
. ea ratione, quod hujusmodi gacriGcia illi placerent. , \ \ Neqne eniin bis rebag indigebat aul deleciabalur
, * ,
Deus : sed bumanae ditriti&miserlus Icgem illam
,
I r a d i d i t : considerans eniiu Hebraeos in jEgyplo , \ /
jam didicisse titi sacrificiig, et libenlcr in eis ver-
saH, nec posse peiTacile ab his avelli, summa , \ faov .
dispensalione ea ad teropas concessii, iliud inlerim
, \
lucrifaciens, quod ad sui cullum ca Iransferret,
, .
qnodque Uli sur saepiusnieminisseiit dum frequen- C , \ ^ lioribus sacrificiis inleressenl. Novoral enim boc
, .
pacto intercedenle aliqua obleclalione, pielaleui
,
ac religionem in Deo n, in tam ingrattg alqueobli, \ f5
vioais animig diulius pogge conservari : at nunc
.
qoando tam diulurno teinpore ac taalis aigais ubiqae gentium factis homiaea jaai ia boc coaflrmati sanl, quod unua est verus Deue, denadai palaai ille alque aperii nobis per Propbeiam sealenliam saam, sacriHciorum giiperfluilatem elare omnibug anauntians. Confaadaalnr igilar Jattei
qui veritaleui pervertunt, el lucero, quae ia Scripttira? vcrbis jacel, obieguat aique ab con~
dunl.
" *
VEBS. 4 0 . Quoniam mem $unt omnet fcrce agri,
, . " ,
ptcora in moniibut el boves. Ea, inquit, sacriflcia
noa sascipiam, qooniam creaia omnia mea guat. \, 0 , .
Per fcras autem agri maada intelligil quadrupc-
dia, qusc ia agris pascunlur. Solel eaim Scriptara ,
non immitia taatom ac ailveslria aniraalia, seil j) , \
. , .
ntiiioria eiiam ac doraestica ferarura nomiae ap

pellarc. Meas aoteai esse dico, quia hujasmodi
, * \
omaia ego creavi. Qnaedam veroexemplariahabcni:
, * \ ,
ferct iifoarum, et tuae immitia inielliges
* \ ,
gignificari animalia. eiquidem agros domesiioa
prtlia appellamua, el silvae, immiiiora loca, in , \ .
quibua ferse eoleai wagis vergari : et tunc expones, , .
quod noa solum domeetica animalia Dei suni, se I etiam silvestria. His autem paucis aninialiitm aoluinibua caetera omnia contineri toluit, qune sacrificiis sunl idonea.
VERS. 11. Cognovi omnia volaiilia eoeli. Novi,
"

*
iaquit, haec omnia, ac veluti ccrlissimus corura
,
Dorainng, enumerata ea habeo penea me.
.
n

h a . , I I , 12.

Jcrcm. v i 20.
f

t %

Jcrcm. v u . 22.

545

C O M M E N T . I N PSALMOS.

* . Et pulchritudo agri mecum e$L Per palcbriiudinem

i g r i fruclus intelligit qai i n agris nascuntur, qui
* \ 1\ ,
etiam pulcbriludinem quaradam aique ornameninm
\ .
agris oinnibuepnestanl. Etquia Graeca diciiotbpaio' , , ' \,
, non pukhriludinem Umuro, sed tempeslivi . " '
taleoi fcliam significal, quae iu agris id eflicii, ut

suis quatque temporibua miro ordine proveatanr,
, , \ , \
dic quod banc lempeslivitalem Deus tecuui esse
, \, \
dicit, quia in ejus facullate est, eam prsesiare
, , , .
agris aut negare. Elconsideraqiiam paucisomnium
meuiiaerit, quac ia sacriflcio offcrebamur. Oflerebantur enim ex qaadrupedibas boves, birci, aique
oves; ex voluciibns, rolumbse, c i turlures : et ex lerrae fragibttg, siligo, vinum, aique oleam.
, . * , , ,
\ , \ ,
. \ .

V E R S . 1 2 . Siauriero,
dicam tibi. Per iroaiam
hoc dicil, redarguens eoram crageitudiaeni, qui
putabaat egere Deum aacrificiis ad manducandam,
ac si diceret : Tanieisi l u id recle exigtiaiarea,
ego tamen a le nullam peterem cibam ad aiaaducandum. Et caasam subjicil :


Meu$ *$t enim orbi$ lerre et pleniludo ejua. Cum
. , .
igitur roea gii terra, sumam ego, gt opug faerii,
a me ipso [quodcuaiqae libaeril. Sed quia nuUie Deaa bajaamodi adjumeatjg indigct, audi
quid
dicat].
V E R * . 1 3 . Nunquid manducab* came$ taurorum,
(79) ,
aui sanguinem hireorum potabo /Per ioterrogaiiunem
; *
legenda eunt h c verba. Lalius aulom eorum
, \,
amentiam redarguit : Nuaquid ego, iaquieag,
0\ ,
(quemadmodum iaUi geoiium dii) bujuaaiodi
; \ \
cibo, aot polu iadigeo ? quaadoquidem malti cliam
\ .
ajquiores homine3 ea negligaat et eonlcmaunl ?
Y E R S . 14. Immoia Deo$ocrificium
laudis. Palaro
. "
patet ex his verbia legalcm cullum expelli, et
, \

. ' Q evangelicum inlroduci. Sacrificiuiu eniin quod per

laudem fit, Cbrisliaais atlribulum eat. Pcr laadem
; .
vero benedictioaem et gratiaram aclionem inlelli, \
g i l . Utramque enim debenmg Deo, beaedicere ei
, ' niaiiram, et graiias agere, quod scilicet in esse
, ) \ ,
producli sumaa, curo anlea aoa esgomag, qnod
, \ ,
usui nostro accessaria po?sdiaiu8,qaod cognil ouia
.
luaien accepimus, ct qaod euramis deaique aflecli
suaius beneliciis.

.
redde Aliitiimo vota tua. Id est, oraliones el
preces pro salute tua. Debes eaita id facere. Ycl
, - per voia promissiones inlellige, quas. fecerat Deo.
Ila enim se (acluros Deo pollicebaatur Judati, ct
\ 1108 eiiaai pollicemur, lanqaam servi Doaiiao; Deo
, \ ,
. auiem is solng placel, qui virtule predtlug esi
, * , & ged saeriftcare animaba, nullius proraus est v i r t u lig. Neque caim gcnles ob gua sacrificia virlute
praeslare cxislimanlur.
Y E R S . 15. El invoca me in die iributationxt tua,
,
, % giorificabit . Sacriiica, inquil, bdc
, . , \
pacto, et redde Deo qaod debga, e i iune deiuuin
, \ ^ iavoca aie, e l eripiam le ex oinni bouiiaam, aut
, \ ,
dafmonura affliclione, et gloriflcabig me tanqaam
, . \ ,
\eraceai ac telerem adjuiorem. Observaadura vero
.
esl qaomodo DdU8 evangelicl culius aobis bic Ja ,
nuam aperieng, $tatim eliaai gaaci Triaitaiis co \ \ ,

gaitioacm tradiderit. Sacrifica, iaqnit, Deo; et,

, \, , , .

Variao lectiones.
(79) . .

EUTHYMII ZIGABENI

548

ftedde AUiuimo vota (ua; ac ilentiim etiam, Invoca-

fcij m*. Ncc dico, qaod solum Palrem Deum diccra
debeamos, aul sohim Fittuni esse altissimum , atit
solum invoeare sanctua* Spiritum , sed quod bajusmcdi dislinclione disiiactioitem efciam itos poraotiaruni iitielligiiiiua.
VERS. 16, 17. Peccatori autemdixit Deus : Quare
tu enarras justificaliones meas, et a$sumh testamenlum meum per os tuum, tu odisti discipimam
et projecisli sermones meoi relrortutn ? Per peccaloreai boc in loco Judaeorum sacerdotum ac Scriba*
rum gerius iiitelTtgii, qui legales Juslificationes
tiarrabani populo, quiquc ore tanttim, non etiam
corde* ex veleri tesianrenlo aenlentias atque aucloritatee afferebant: gJoriabaiilur eiiam iti lege ,
ac Muliifci
A
i i n nrnreua
tuttiflnftfi Ae*Atil
veluii per
eain
prorsne jttstifloali
esactH,_
omne
geaits debcli ooromHlebanj. Idairco de cio toqucas
Dominus ad popuhim dixit-: Qvtr dieunt facite,
juxia noiite facert . Quare, i n q u i l , Hi qui alios docee, eant discfplinam aiqae
eaia animi moderaiiofiem odiail, quaav dores ? Cur
projecisli serinones meos relrorsma? hoc esi, Cur
expnMsU alqae odisii eoet Retro caim eipeUere
aliquem qais dicilar, qoi illuai odih Repallsli aulcm, dum pa non adimplasli, quas tllrc utaadantar.
Oro igjlur ac lingua tefaleris seraiones meos eusoipere, rotpso autem abjicis eos prorsue et repelbs.

, , , \
,
* .

. 1. 5 videbai furem, eurnbas eum eo.

Cerae hic , veiali in tabala quadam , peecaiorum Q
coluroa. Si videbaa, inquil, ftirem, vel una coeftpU
rabaa, vel laelabaris, el placebanl Ubi illius adioaes : dnm noa erudiebas c u non castigabas, sed
polius viiia ejas ooatogobai.
ElcvmaduUerUportioHtmluam
poneba$. Eoiteui
paclo couimiiaicabas adullepis, qao currebas cum
fare. Peradalleraia auieia seu (ai vcrius in Graco
bibetar) permoeobom, eliara foraicaiorem inlelI t g i l , et quomcuaque aUam iiilomperaiitem , sive
linpudicum.

,,
. "

, ,
, , .

!\ )>
;
\ ,
, \
,
,

r. -.. ,
-.. -
..*Ui
\

; \
, " , '
, . , \,
, '
\ ^ ,
, ,
^; ? . , ,
,
'.

* \

.

V E B S , 19. Oi tUMmabundavil malUia.

laipletum

.

e&i loendacio. Indififerens aaiera es< construclio.
* .,
Ungua tua complicabai dolos. Hoc per se cla
,*
rura est.
.
YER&. 2 0 . Sedem , adversum ( tnum oblo- ' ,
,
quebarii. Cam aliia nimirum coaspiraas.
.
Et adttrtu* fili\im mairit lua poiubas tcandalum.
{

Idera rursus repclit, narralioac saa accusaiionem .

, augeas. Scandatum auleai poneba$ Iioc esi, laqueuia
. ,
atil offeadiculuni aliquod.
.
Hmc (, et tacui. Loaganimilate uiea taam

,
.
*
okspecians p<BDitea(.ah
, .
,. 2 1 . Existima$4i iniquiiaUm , quod tibi
, .
iioiiliB. Ta aoa modo ca operatas noa es, quas
, \
recla saal, et eeeundum virtatem: veruia ecetesia
,
etiam cogilaeii. Scelae aaieai fait cogiiare, quod
,
aiacmego lui similis, el qitod c o t i joiire ac par.
cere debvrem peccaioiibue.
1

Mattb. xxiii, 5.

UJ

COMJMENT P S A L M O S .

* 5f,Q

.; ,

draiiam. U ttaiuam conlra [ncknt iuam peccaia

. /. die giilioel judicii.

. ,ol
*
($ ,
, ' \

VSBS. 22. Inlelligiie htrc , qui obliviuimim

Dcum. Coagideraie qua* dicla sunl, vog qui obliviscimini Detim, et aaimadverlitig quain Umgauiiuis sil in pcccalis veslrig.
Ncquaiido rqpial, el non sit qui eripioL. 0 loagauhuiiatem inconipreheusibilem! adhuc loleraniia
ulilur , cupicns illos in lulo esgc. Ne quaado,
i u q u i l , ipae por violento* augelos repente rapial
aaimas. veslrag.

.
,
. .
"ft
! ( ,
. , ,
* .
.
\ ' . * \,
, , .

Y E H S . 23. Sacriftcijim Umdi* glorificabH nu.

lteruin ca inandal, qaae ad novum pertiaeal gacriiiciuin. Uoc enira, i a q u i l , gloriOcabit, boo ea
bonorabit me, ei non aniinaHum sacrificia.
\
.
illic ilcr quo Qstendam ilii mlutart
\ \ (80)
illic, inquit, id e s i , iu eo geacre eacrificii, via
*
qusedam e*i ad saluieiu , pcr quain viara ego
. , * sacrificanli cuilibel eam aaluiciu oslendam, q i i * *
, \ ' * . \
me provenii. (Juaedaai vero exeroaiaria babetit:
,

Et illic iter, quod eiUndam; el Uinc expoiie stib, ,

inieJligendo, u l i u i r a : E l iHic, i n q a i l , egt Uar,
, .
jnxia quod iier ego orteadaui i l l i , eic. Aliqna
etiam exemplaria post verbum ostendam, puactum babeal, post qaod M q u i l u r ; IMi iaitUare mtum;
viamaut<ai ad saluiem csse credimua baplisaium, auL poenileaUam.
, ,
ptalmus ipti David, cum tHgrtuu*

cum Nathan prophela, qnando tp* rngroHX* etl

ad Bcnabee uxorem Uriw.

.
' .
PSALMLS L .
, Inscriplio m fiuem iadicai pealmam buac pra-
.
plietias contiaere, q u * lectorem moveaai, u i caruui

Unem inspiciat. Neqae enim ia. boc paalmo bcaiaa
, \
David mcdicinam laatum adullerii ct caedie vuU

ueribus sabiiajc^in cunatruxit, sed de variis eliaai
, \ \ ^. "
rebus in co traciavit: cum et inslaaralio^
\
nrro pracdiierii Jerusalem, qaae facta est poslpo *
puli rediluai e Babyioae, abi capiivug dettaebalar;
(84) '
gralia eniia sancti Spirilus ia eo prorgag non de , ,
feceral, cum inler caelera vel iilud cogaosceret,
, \ *
quod omnea deliclorum sordes jamjara eral ablu ,
lnrug, et clarior eliaw faturag, qaam aalea iuKget.
' . ,
Ilac ralioue resUuii sibi non petiit saaclani Spiri
*
.
lum, sed uon auferri; ait cnim : Spirilum $mcft

' t

J/.
t
t
/ _
r
"
, ,

, . ,

\\
, > ,

,
\ ,
, \
.
primo Regum libro. Sed illud adverbinm, quavdo,

1* / ($ . Veruro kuiuflis uxc Pro

n h a l
! . A m i k i i *.mt
A
^
K
M
M
.
pheta3
noslri confeasio
omaibug poiei l accontntodari
peccatoribag. El eo qnidpai tempore fuii facla,
quando Natban propbela ad e a ingressus est, tu
de commissis deliciis illum rcprelicnderet. Tunc
eaiai ad seipsum rediitbcatus David. Nam hacienua
delicii sui enorinilalem minima perpenderat. Quod
vero aii : Quando ingreaut ad Btruibee, noa
boc gibi vuli, quod staUai post hujusmodi iagressum, ad euna vcnerit propbola. Naiban. Inieifuii
eoia qaoddaua, lemporig iolervalbtm, ut iradiiuria
boc ia loco fuiurum aliquaato posl lempus deai

Varia? lectiones.
(80) . .

.(81) .

551

EUTHYMJI ZlGABENl

gnat, utsilsentuscomposuissceum buncpsalmum, postquam inlravit ail Bersabee et

65
gravidam

cam

rcddidit.
VEas. 5. Ui$erere mei, Deus, tecundum magnam
',
,
.
miuricordiam faam. Jaxta imtueasam, inquil,luam
, misericordiam miserere aiei. Immeasusa enim esl
.
quod dcltqai.
Ka\
tecundum mullitudinem miserationum tuarum
.
dele iniquiiatem meam. Supplicaatitim moreeam, .
dcra sarpius repei tit sensum. pcr iniquilateoj pro
\
qua LXX dixerunl [juxta significalionem
\ .
Graeca? diciionis] pravaricaiionem lcgis inteUigit.
, ,
ia adullcrio el caede a se commissam. Utramque
, .
eniin lege vetabatnr, vel, cuin taiquilatem seu potius | u l dkctaiua] se comaiisisse faieatur, consequeater illud etiam aiBrmat, se , lioc
cst, taaquam exlegein esse, eum alienigenae iastar, qui sub lege non sit, nefanda haec delicta commiaerit.
Y I E S . 4. Amptiui lava me abiniquitatemea.Semz

.
\ , ,
quippe ei jam dala fuerai per propbeiam Naiban
dicenleni : Deut absluHt peccaium luum : vorum
. *
prse maximo qoodam ardore amplitis eiiam lavari
,

cupil; vel amptiut, expotte, pro valde.

, \ .
Et meo munda . Rursas peccali no
.
iniae delictam a se commiesam appellat, quod su ,
perius iniquilatem, seu [ut diximas] , id
.
eat, traaegrestrioaem legis appeHavit: proprie eaim
, \ , \
ille peccare dicitur, qai legcin Iransgrcdilur. Solet
, \ ' .
aulem Propheia promiscue ali bis aomiuibas.
Vsas. 5. Quoniam iniquitatem meam eyo co" * ,

gnosco, peceatum meum conlra esl semper.
.
Miserere mei, inquii, et roaada roe, quia perpe*
, \, , iraii a aie crimiais oblilus non sam, aec, veluti de
, ,
regia digaitale saperbus, illud neglcxi. Nam elsi C
' \ honiines laleal, ego lamen illius eaormilatem co
, , *
gaosco, ac conscienliae niese oculis diu aoctuqae \ \ *
illud cemo : qaippe CUIII aseidoeac pcracerbe aai- ,
maai meam stimalet. Quae res cerlam poeaitentiae ' \ .
eonjeciuram pr<estal, ac pSccaloruai etiam veniam , \ .
coaciliat.
.
' \
YEHS. 6 . toli peccari. Cura rex sim, et le
olaia comroissorum a me aceleruai jiidicein ba- * ,
beam, libi aoli peccasse videor, boc est, tibi soli ,
judici subjicior. Caelerorum eijim omnimn ego , \ ' . " \
dominus suro, ei ob potcaiiaia ineaai licere aiibi , \
videalur, quaecuaque libuerint. Vel, quia leges taas .
Iraiiagreseas eum, idcirco t\h\ aoli peccasse videor
illarom legislaiori.
\ .

malum eoram le /eci. Omaia eaim vides, nou

tantaia quaado ea fiunl, sed quaudo ctiara i u t u ,

ruui esl ui fiaut. Hoc aulera dicit, pudore seipsum

,
confunilens, qai Deuia videnlem lantura commiui
. " , \
faciaus verilus noa tsit. lUad auiem considera,
,
qnod de uno taatum a se commisso crimiae loqai
.
videiar, cum tainen plara essem : ea niaiivum

ralione, qaia uaaia ab aliero depeadebal : quippe

curo adalierio impulsus fnerii ad caedeai.
Ut juttificerii in termonibut lale, et vinea$ cum
judicarit. Deliclui, inquil ouod feci coram le,
U Beg.

13.

,
*
.

554
553
COMMENT. PSALMOS.
, , fateor in caput mcum commisisse, ut quoties tu
i v , , \
inecum judicaris, el quae inler nos esi caitsa dia \ culilur, quod scilicct lu me ex inflmo regem f t c e , \ ,
ris, laniaqiie ac tali gloi ia conspicuum, quodqtie
, \ , ,
egocontra, el leges tuas spreverim, el lesceleribus
, \
meis ad iram concitaverii, ul in boc, ittqaii, j u . dicio tu magis jusliftccris, el ego vicissitn, veltiti
\ , erga lanluni benefaclorem adeo ingralus, magis
. ,
condemner. Ea enim fuil inaligni da?mouis iatea\ ; 6\ ,
lio, cum rnagna me vi ad peccandom inipulil ac
\ ; ,
superavil, ul meae ma consliluerel condea iiationii
, \ ^ ,
minisiruni. Dicerc aulem possumus judicattim fuisse
Dcum cum David, quando Nathan prepbeta eum
. ! ,
redarguit , quod pro lanlis beneficiis a Deo
*
,
acccplis, ipse conlra pravis benefaciorem aclioni , , B bus remuneratus s i l ; ubi postquam Det jusiifica .
'
lioncs perccnsuii, condenmationem eliam addidil
dicens : < dicii Dominut, Ecce ego suscltubo in te
bentur in libris Uegura.

\\,

. , \
.
, . "
, ,
\ , \
\
, ,
. "
\ , * ,
,
:. \
, &\ , .

.

,
, \
, . , ,
, \ \ , \ \ , ' *
.

\ . ,
, \ ^

.

.
\ \ ^ ,
, * ^ .
\
, , \ .
(5 , , 9 T

mala domo lua " : et alia,

quse plcniue

VERS. 7. Ecce enim in iniquilatibu$ conceptus

tum, et inpeccalis concepii mater mea. l i
Deutn magis ad misericordiam traheret, naiiviiatcifi
suam coininemoravii. Nam si Adatn non peccasset,
nunquam oportuisset illum Evae conjungi. Peccatum ilaque copulam generavit, el copula rursum
eos produxil, qui ex Adam et Eva nati sunl; el sic
deinceps illi alios, atque alii alios, usque ad David.
El licet nuptiae nunc ob filioruin procrcalionom
in bonore babcanlur, natura lamcti ex pcccato
proveniunt. Ex peccalo igitur conceptus et genilus
suni. Nam quod secundo loco dicit : Ei in peccaii*
eonccpit me mater mea, Symmacbus reddtdit: Et
in peecath genuit. Non est igilur magnum si cgo
pcccavi, nalara? condilionein sustinens.
VERS. 8. ^ enim xerUatem dilexisti. IIoc ad
beati David confessionem refercndum esi, de qiia
supra diximus. Ait enim : Ego, qase vera sum,
fateor, me scilicel peccassc. IIoc autem fateor, c.i
non nego, quia lu veritatcm dilexisti, et odisli
mendacium. Illa auiem verba, Ecce enim, suporflua
sunt, tam in boc versiculo quam in proxime superiori. Hebraicum enim est idioma , juxla quod
superflua multa in oralione reperiri solrni.
Jncerla ei occulla tapienticc tuir mnnifestatfi mihi.
Hoc in 8ui Ignominiam el confusionem dixit. Adeo
lu, inquit, dilexisli nie, ut ineffabilia providcntiae
tuae arcana, per propbelicum milii spiriium feceria
manifesta, cgo tamen ingraius erga te esse apparui.
Asperga , Domine, hystopo mundabor. Yaria
a mullis dicia sunl ad praesealis versiculi explanaHonem, nibil tamea ab eie adeo aperiuin traditar,
ut conlradiclioae omni prorsus careai. Ego auiem
Prophetam ptiio his verbis de se ipso pnedicere,
quod adbac exaclius ac perfeclius absolvendus
essel a crimine, ei gaadio replendus. Qaia enim
lex immundos quosdam hyssopi aspersionibas

lReg. xii, I I
PATIIOL. C K . C X X Y I I I .

ba-

18

555

ZIGABKNI

556

mundari jnbcbal, ca aiaiirum raiionc* qaia bysso- , ; !

pus berba qaaedam est aiullum abstcrsiva, juxla
, ^ . *
illius pitrgalionis metapboraai ait : Tu Domiac, , \ ea me pottssiroum aspersione asperges, quai perfec * ,
lius oiuaes abstergit maculas : boc auieai Qel per prolalam a le omiiimodae absoluiioais senicniiam,
vel per lacrynias poeaUentia?; quippo cuin el bujusmodi laciynta?, u l Dti donum ab eo proveniaitf.
{Nam si baec a le inihi doaa adfuerinl ia abstergeadis meis roaculis, hyssopi vicein prabebutit.]
Lavabit , et tuper nivem dealbabor. Earodem
,
.
pnE gaodio sensam repelh.
' .
VERS. 10. Auditui meo dabit exsultationem

.
leciitiam. Quia auribus animae meae le mihi pcper ,
risse instillabis. Exsultalio autem et laetilia idem
. ' \
s'gnificant.
.
Exsullabunt otsa humiliala. Ossa mca, iaquit,
pcccalorum poadere depresea, exsulubunt, afc deposilo eo onere allevabitaiur. Per saa vero ossa
seipsam prorsus sigaiiicat. Aliqui aulcm dicunl,
quod illa verba : Audilui dabit exsultationcm,
ad Salvatoris Incaraatioaem perliaent, u l sil sensus : Aimunliabis mibi jucundissimum gaadiam,
illaro nimiram incffabilcai incaraalioaem; et tuac
ossa inea, quaj nuac bumiliata sunt prae summa
voluptalcexsullabunl el subsilicnl.

*..

, \, ,
, .
, , .
, , ,
\
, , , \
'
.

VEBS. I I . AverU faciem tuam peccalis meti,

et omnet $ meat dele. Oiania, iiiquit, peccala aiea ia conspecla luo jacent, quia ta orania
conspicis : verum pcto, ut aspectum ab illis taam
amoveas, et commissa a mc scclera e ltbro deleas
actioaam aiearum.
C

'

,
.

. , \

.

VERS. 12. Cor mundum crea in me Deut. Cor

apud Scripiuram mulla aigaiflcat. Aliquando eaim
pro singalari corporis membro accipitur, aliquando
vero pro interiori illa ralioais atque iatellcctus
parlo, a qua regiaiar, juxta illud : Quare cogiialioaes atcendunt in corda vettra "? aliquaado seatcaliam signitlcat, et propositura, juxta illad : Cor
autem longe ett ; aliquando beaeplaciluin et aaiaii afifeclionem, juxta illud : limni
David tirum tecundum cor meum E l aliquando
aitbnam, ut bic : Cor mundum in me, Deut.
Non peio, iaquii, u l aliaai ia me naturam crees,
scd ut qaam babeo ia aaiiquam reatiiuas puicbriludiaem. Creabie autem cor muaduiu ia aie, si
veiaalaleai illara, quae ob peccatoram eordes aaimae m e iabaerel, ab ea prorsus abstulerig. Crea
igttar boc in loco dixit pro, reslilae.

, .
* ,
* , ,

; , \ , * ' * , \ ,
* *
, , \ , *
, , . ,
, \
. , \ , .

Et tpirilum rectum innota in interioribut meii.

Innova, pro, denuo j m n i i l l e . Deiaccps, inquil, iramitie ia me epirilura rectum, hoc est, direclionis
gratiam, q a diabolicas in me omoes tortuositates
dirigat. Per ialeriora autcm inlimas animae paries
iatelligit. Stmile etiam hts eet, qaod legimas apud
Ezecbielota dici ad eos, qai ia Babylone erant:
Dabo enim rooii, inquil, cor notmm *, ac si dixisset, liitirninm ac languidam cor vcstrum ei
prompliiudinem vestram renovabo.

Kal
. ,
\ , ,
, ,

. \
\ ,

,
, \
\ ^ .

Ezccb. , 5.

Isa. xxix, 15.

I Reg. x n i , 14. * Ezccb. x i , 19.

557

COMMENT.

IN

PSALMOS.

558

(>
.
VERS. 1 5 . projicia$ me facie iua. Quasl laa
iadiguam cuslodia.
.
tpiriium tancimm iuum auferat . [
*
auferae a aie, inquii, prophetiae donuot, ob sceiera,
. ,
quae commisi.
, ' .
VERS. 14. Redde mihi extullaiioMm iatutarit ral.
Gaudium quod babebaro, quia a te fueram constrvatae. considera quomodo his duobus versiculis,
el non auferri, rogat, quod nunquam amieerat,
reddi poslulat, quod jamfueral ablatum; antc
commissa enim criraina in sumina degebal helilia,
quod Unlum fuissel Salvatorem cottsecutue.

.
,
,
,
,
.
* \ , \

\
.

,
'
.
\

,
.

VERS. 1 5 . Docebo iniguoi via$ iua$, impii ad

conrertentur. Haec esl etiam futurorum propheiia,
quae jara adimpleta e s i ; quippe cum, eimul ac
Evangelii praedicatio coepit in genlibus seminari,
Davidici staiim psalmi praecipui doctons viccm
cis proesiiierini ad parandas viriuies.

, ,
.
,
, ,
\ , *, \ .
C
, \ , ,
/ 0 \
.

.
..
/ ,
* . ,

' , '
* - ,
.
%

ipiritu principali confirma me. Rubora we,

inqiiii, gralia illa spiriluali, quae anioii perturbalionibus imperat, el dirigii ad meliora. Per boc
aulero principale spiriiualis directions donuni
varia? possunt intelligi virlutes, quae aniraabus
nootrts a sanclo Spiritu Irlbuuntur.

VERS. \6.\Libera me $anguimbus, , Deu$

ta'uii$ mea>. Juxta hisloriae cnsuro per sanguines
iniquam r&dem inlelligil, memoria nimirum repetens ee Uriam occidiese. Juxta anagogeo vcro
.
.
.
fl " n g u m e gaudeni tara occieornm
bominum, quam immolatorum aniraaJnun, non
immerho sanguines dici possunC. E l quod a i t :
talulit mem, s*pe diximas ideai esee qaod,
Deuf Salvalor mens. Illa aaiem repetilto: Dtu$
0 u , vebemens cordis indicai desideriam.
Extultabii lingua justiiia iuo. Ipsa etiam lingu*
mea, iaquil, aaaaatiatioae laelabitor jusliiiae iaac.
Per justiiiam autem hoc ia loco juslificalionem
iatelligii sibi a Dco concessam, hoc est, libcratioaem a peccalo. Qusedam vero excmplaria babeal: juttUiam iuani; ei taac sensus esi, quod
Lingna raea exsaltalioaem sibi faciet eam jusliQcalioaem quae a te mibt [est prxstita, exeuitans
nimirum et subsilicne propter eaia ad bymnos et
D laudes libi decanlaadas.
d 3 B m o n e e

ul

, ,
.
,
, \ ,

.

VERS17. Domine, labia nperies, os meum

annuniiabii laudem iuam. Pramonilus ego, inquit,
a sancto Spiriiu, novi, quod tu ileratn aperifs
labia mca ad hymaoset laudcs libi concinendas,
noa gecus aique aperta eraai ante commissa a
me delicla. Nani in praeseritia ob condetnnationcm
laam occlusa sunt.

" , ,

.
"
. , ,
* * -
."
\ , *

VERS. 18. Quoniam si voluisses

tacrificium,
dedisaem ulique, holocaustit non delcciaberk Vide
rarsas brulorum sacrificia, qua? a lege imperabantar, rcprobari. Si voluises ea, inquit, dedissem sane ; veraro lu bolocausia non suscipis,
lamelsi ea siut omnibus aliis sacriQciia bonora-

559

h U T U X M i i ZLGABENl

560

liora. Quod ai quis objicial, bealura David posl { ,

liujusmodi verba Deo sxpius sacriGcasse, illud
.
animadverlenduni ducimus, quod non ex proposiio, neque ex propria voluntate id agebat, sed legis
rcverealia, el quia novt sacrificii dies nondum venerat.
VEBS. 19. Sacrificium Deo spirilut contritus.
, .
Anima, inqait, quae bumilitale ac demissione qaa ,
dam voluntaria contriia fueril, graium aiquc ac .
cepiabile Deo sacrificium reddit.
Cor conlritum et humilialum Deus non detpiciel.

Saepenumero, ut diximus, Scriplara per cor

.

animam inlelligit, eo quod animac sedes sit, , \
oi ia eo polissimum diverseiur: aique ideo ubi cor , \ patilur, anima statim a evolal corpore. Non . " \ ,
despiciei aiuem pro, non , boc est, suum
. ab eo non dimovebil aspecluin.
.
YERS. 2 0 . Benefac, Domine, in bona volunlate lua
,
, .
Sion. Supplical boc in loco pro reaediQcalioae
\
Jerusalcni, qua3 fulura erat post redilura e Baby * ,
lone. [ Q(ia?datn vcro cxemplaria non in accusa, \ , '
, ,
, livo casu, sed in dalivo babent diclionem,
Sion:
. , ,
quod cx lectione Gr&ca melius pcrctpilur propter

arliculum, juxla quem ol nos commodissime
legere possumus priniam lillcrani: Benefac ipsam Sion, vcl in dalivo: Benefuc ipsi Sion : et lunc
o x p o n e ] \, pro, Bona facito. Aliud enim est boc ab illo ; juxla quod alibi
legimus: Benefac,
Domine, bonis ei rectis corde. In bona autem tua, boc esl, atixilk) ei opo tua.
Et wdifieenlttr muri Jerusalem. Optantis scnno
Ka\
'
.
,
csl, tameisi ex Graeca leciionc imperalivi modi
, , \ eese videalur.
.
VERS. 2 1 . Tunc aceeptabis iacrificium juslitia.
.
Tunc, inquil, justum suscipies sacriiiciitm. In alio Q
cnim nwic quam in Jerusalem sacriticia titd

rile offeruntuT, com lex in ca tautum eatriflcari
.
posse inandaverlt.
.

Oblationemetholoeau$ia.Perobht\onem ea fntelligit sacriOciH,qorum pars aliqua tanlum offerebaiur: , *
perholocaueta aotem,ea quxintegraincendebantur. , .

,

Tunc imponei tuper altare tuum vituiot. Haec

, *
qtiidem juxta hiatoriae sensum dicta sunt, juxta .
, \^ \
anagogcn vero ea prsedicit Propheta, quae ad

Ecclesiani fidclinm et ad cvangelicum sacri , *
ficium perlment. Et pcr bonam
voluulatem
,
Salvatoris incarnationem intelligil, veluli bonum
, \
quoddam propositum : el per Sion, Gbristianornm
\ ,
conversaiioneai ; per muros ilem Jerosatem, episcopos el doctores. Et lunc, inquii, accipies sa- D , " , *
erificium jusliU;c, boc est, sacrificiuui universa?
virtuiis; eloblationem, hoc est, sanctos confes- . " ,
*
sores; et holocausla, hoc eet, sancloe laariyres.
. " ,
[ l l l i enim oblaiionibus, isli vero bolocauslia
inerilo comparari possunt, cum utrique Deo , , .-. *
oblati ac sanclificaii eint; et confessores quidem
, , ,
ex pane &e Deo obtulisse videniur, propicr as- . , \
severalionem fidei, marlyres auiem ex (ialegro, , \ , \ cum cl aaimuro pariter, et ipsum corpas in
,
lolara Deo devovcrint. Vel, per oblaliones, mem \ ,
brorum exlreroitales intellige, de confessoram
, .
corpore deiraacatas; per bolocausta vcro, iategra
, \
marlyrum iaccndia, aul caedes. Vel aliter : Oblatio
\ ,
viriuiem qaidem aignificai, scd ex parle diminu \ ,
1

561

COMMENT. I N PSALMOS.

, ',

, xal
.

562

"
vxar.

*am: veluli si quis in conjugali, aut alio mundanae viue statu virtulcm prppseferai; holocaustum
vero perfeclam virtulem, veluli si quis in Virginiiaie, aut monastica degat conversaiione. Pcr
vttulos etiara eos iolellig*, qui virlolum minisierio pasti ac cibali sani, el effecti pingues
gratia sancti Spiritus, qui dsmones, fortium vilulorum ingtar, cornu pelunt : et deniqiic eos
omnes, qut aelione et scrinone perfecti sunt, qui eliam ad coelesie adducunlur allarc in odorem
euavilatis *. lUud antem scire oporlet, quod inalti s^penamero futurum tempus indicaiivi
accipiunl pro optaiivo, Ufioma id esse dicetiles Hebraica liagaa, ut illud : Atperget , Domixc*
hyssopo, mundabor, lavabi* , eic. pro eo quod est, Ulinain me aspergas, aique nlinam hvee, c
alia bujusmodu
N A \
PSALMUS L l .
,
finem psalmui intelligenlice ipsi David, quando
'loovfiaTov,
venit Doec Idumccut, tX annuniiavii \p$i Saul,
, * *
dixii, David in domum Achimelech (82).

.
\ , -
Cum fugerel Saulem bea'us David, alquc [ ut
accidii ] esuriret, profcclus esl Nombaai civitalcm
,
sacerdolum , ad Acbimelecb ponlificem , ubi [ ct
* . .
panes proposilionis comedil, ei alta] c g i l , qurc su ;, /.
pra commemoravimiisin exposilioac psalmi xxxiu.
,
Hunc cum vidisset Ooec, regioruni nwlorum pra; \ ferlus, omnia Sauli renunliavil. Qui lioc audilo ,
\ adeo fiirere ac saevire coepit advcrsus Acbiinelecb,
, \
1 cenlum el quinquaginta aaccrdoies ad se adduci
. " \, jusserit, el occidi a Doec , et in cujusque aetatis
, .
bomines in ea civitale saeviri. Quod cam rcscissei
, . beatas David, conscripsit hunc psalmum , ad cos
, . consolaados, qui injuria affecii ftieraat. /n finem
, inscribilur, qitta ad eorum finem illos jubet aspi.
cere, qui injuriam inlulerunt, alqaeinlcrim paticnter ferre, ac loaganimem csse. Inlelligentia; autem, sea f juxia aliaai Graecac dictionis signifi*
cationem] prudeniice, ideo d i x i l , quoniamus, qui injuria affecti fueraat, mulla opus erai prudcalia
alque inleilcclu, ut patienti animo illatas ferrent injurias (85).
, ; C
, \
. * ,
* , .

,

.
, ,

* ,
"

.
* \
, , , , \
. ,
* ,
.

VERS. 3. Quid gforiaris in maluia, polens ? Sermo

est ad Doec, queni oporluerat potius maliliamsuam
oblegerc, quaai de ea gloriari. Pcr maliiiam autom
omaem ia uaiversum pravitatem inlelligif. Potcnlem vero eam appellavil, ob faaiiliarilalem atquc
amicitiam, quam habebat cum Saule ; vclpotontein
ia todeado ac maligae ageado.
VERS. . Iniquilatem iola die, injustitiam cogiiatil luigua lua. Pro cogitavii, Tlicodolio reddidil ,
locuia $. Qaod vero all , tota die , Symmacliua
dixil : per tingutos diei. Ordo est: Lingaa tua
semper locuta esl iniquitalcm, iujasliliam
siae
copula, pro eo, qaod est, iaiqaa el injusla. Exprobrarc auiem Propliela videlur illius vilajn ac
conversalionem prorsus perditaai. Neqae eniiu
D hujusmodi civitatem aliquaado vastasset , si non

.
,
,

perditis prorsus fuiasel moribus.

Qaaii novacula acuta fecisli doium. Polum hic
calamniam appellat, quaai adeo polealem paraverat Doec, al sacerdolam civilaiem iasUr aovacuke

L c v i l . iv 51.

Varira lecliones.
(82) Graece. , AbinwUch, ut babelurapud
LXX, I . Reg. 2 1 .
(83) Grsecorum vcrborum scnsus est:
Prudentia

auiem opus cst ci, qui injuria afficiaiur , ad ioleranliam.

53

EUTHYMII ZIGABENI

664

dcraserit, cum Sauli dctulissel, Acbimclecb sacer * 'dolem favere pariibus David
,
VERS. 5. DUexisii malitiam tuper boniiaiem, in
,

justitiam magis quam ioqui juitiiiam. Malum potius

.
*\
quam bonum semper amasti, el injusta facere po, ,
tins quam jusla. ~
, .

,
VEBS. 6. Dilexisti omnia verba demerswnis lingua
dolo$a. Omnia verba deinersionis, qu# perimere . \
ac delere bomines solenl, in quos, veluti quidam
, * ,
unus fluctus, irruerint. Ha?c enim omnia verba
,
Doec dUexit in lingua dolosa , hoc cst, io lingua
. , moliente insidias. Aliqua vero exemplaria non in
* ,
ablaiivo, sed in accusativo babent: linguam dolo,
, W ( 8 4 ) ,

san : el tunc dividee vcrsiculi verba, ut sil sen-

.
sns : Dilexisti etiam Unguam dolotanu
y
.
VERS. 7 . Propterea Deui dtstruet in finem. N i , \ mirum veluli male aedificatum, tametsi ob delaiio*
. , '
tiem a le factam Sauli regi ad majorem ab illo
,
boaorem proveclus sis. Qaod si verburo, dcitruat,
ei alia, quae sequualur , inlellexeris aon optaatis
.
esse , sed exgecraalis, propbeliaai coalinebunt
fulurae perdiiioais ipsius Doec.
.
Evellat . Velati in ejus viaea raale plaataiuai.
.


.
emiyrare ie faciai iabernaculo iuo. Id est
,
animaai tuam a corpore . Vel emigrare le fa .
ciat a domo lua, el ab ea velati mortuum eflerri.
. \
radieem iuam ierravheniium. Per radicem
, " \ ,
gimeratioaem ac stirpem ejus taai praeteritaai
quam fulurana intelligil. Radtces eaim Doec tam Q , ; , ,
parentesdici possunl, quam liberi ac posteri;
0 .
parenles quidem, quia eam produxere; filii vero
\ , \ ,
ac posleri, quia radix sual alioram , qai ab eis
. \
g^neranlur. Per radiceia igitur lam ascendeales ,
, ol , \
quaai deicendentes, ei oainem denique generatio , \
iwm slgnificavit. Per terram aaiem viventium, et presealem lerraai ialelligU, quam boaiiaes
babiiant, el coelum, qui eorum locus cst, qui ecmper vivual.
VERS. 8 . Vidobuni justi timebunt. Videbaal
" , .
'
buegram perditioaem Docc. Uade inevitabilem , \ paaaaruai senteaiiam limentes, cauliores
fleat.
, .
iuptr eum riddtunt. Gaadebunt, i n q a i t , cum
' .
\ *
cam tanti sceleris viderint poenas dare; juxta qaam

, ,
seatentiaai alibi dictuin e s l : Loelabiiur jutiu$ , cum
, .
uderit vindiclam *. ladiflereus aulem est hoc quo .
que Ioco c o B 6 t r u c l i o .
D
Y E R S . 9. diceni, hotno, qui non po$uii
,
odjutorem $ui. Qui me injuria a rege affeclum

. culare aoluil, sed prodere : qaam ob causam Deam

, ,
aibi inimicum eoaslituit, qai pro homioibus injaria
.
afledis pugnare solel.
*

Seo* in mullitudine diviliarum suarum.

Verisimile est aotem hunc Docc fuisse divitem,
. . "
vel divilias noa aari dici, aat argeati, sed inali , ' j \
gniiatie et vUiorum ; quibus supra potealem euro
.
csse dixit
v

*Psal. L V I I ,

\i.

Vari lectiones.
(84) . W , ul sensus *it.

565

COMMENT. I N PSALMOS.

566

. prccvaluil
vanilale sua. Quod paulo ante
( ,
divilias, nunc vanilalem appellat, veluti quae i l l i
.
in periculis minimc erant profaturae.
V E R S . 10. Ego autem quasi otiva (ruclifera in
)

domo Dei. Pradicit ea, quae ad se pertinem. I l l i ,
. \ \
inquit, adeo insane adversum me insidias dispo , ,
nuni, civitates perdunl, nemini parcunl; ego vero
, *
integer atque iunocuus conservabor, veluli oliva
,
fruciifera, cujas fruclus non periit; conservabor
, . aulein in protcctione et custodia Dei, non srcus
) , . " alque oliva in pingui horlo conscrvelur. Vel per
, , doroum Dei, labernaculum imclligil, cl praedicil,
, , \ , \ quod deviclo Saule, el regnuin ipsc conseculurus
.
sit, et civitatem et tabernaculum.
" , .
Speravi in misericordia Dei in sccculum. in sa?xal . "
ulum uvculi. Non speravi ego in diviliis, aul in
, \, , * robore, u l i l l i , sed in lua tanlum misericordia,
, ; quam iis praeelas, qui injuriam paliunlur : sane
autem spem habeo, lam in pracscnli saeculo, quam
, , in fuluro, cum oinnes Deus actiones noslras diju .
dioaiurue sit.

, V E R S . I I . Confilebor libi tn twculum, quia lecisti.

. , , \, Graiias libi agam semper, Doinine, quia fecisii,
, .
subintellige vindictam : bujusmodi aulem vox ab
,
- intimo videlur mibi Prophcta? corde emissa, atque
\ . ideo dcQccre. Solenl enim qui ulciscuntur, de ,
feciiva quacdam verba proferre, veluli pra gaudio
, , , - reliqua in eis verba iulercidaaiur, u l illud : Vide , , \ ruut oculi noslri (85). SiibinlcUigiiur enim vin .
Q diclanj, vel quid siroile. Pra*videbat enim Propbela

insidiatorum alque bostium euoruai inleritum.

. \
exspectabo nomen iuum. Hoc est, exspeelabo
. , \
le uliorem. Esl eniin circumlocutio. Vul pramalla

reverenlia nonien Dei pro ipso accipil Deo.
\ .
" \
. "
Qnoniam bonum est in compeciu tanctorum luo \ rum.Qaoniam, inquil, boculilissiinam cst,apud eos
* '
qui libi saactiflcati ac dicali sunt. EiTcrri cliatn
\ , \ \ potedtbic psalinus a quolibel fldeli adversus da?aionem, vetuii adversus e^ai qui iniqua assidue ope, \

ratar ei dolosa, et usque ad illa verba : em
, (5
* grare faciai tabernaculo iuo, facile omnia
* , - congruunt huic scnsui. Per labernacalum autem
priucipaium d;emonis intellige, quem ia luinianum
. " ,
, D babebal gcnus, et pcr radicem, bujus principatu*
. slabiltlalem. Yidebunl autem justi omnes, inimici
, \ ' noslri daunonis dcpressionem : cl tunc magis liaie * \
bunl Dominum, qui opera ferre solcl limenlibus
0 .
se. Per bominem ciiam lioc in loco daemonem i n telligil, quemadinodum el alibi dicemus in psalmo LT ; cl qaae sequurilur oronia ad bunc eeiisuiu
cxponi possunl.
PSALMUS L I I .
NIT.
ln finem pro Maeleth mielligenlim ipsi David.
, .
IHc psalmus ideai est caai psalmo x m daobus
vf,
laulum versiculis cxceplis, qni in boc psaJuto am ' , \ plius babeatur quam ia itlo; cos lanium bic intcr.

Vari lecliones.
(85) Gritcorum

vorborum scasus c s l ; Vitfi el dedisii, hoc $, Vidi ultionem, dedisii pmnam.

5C7

EUTHYMII ZIGABENI

5C3

pretabimur. Nam aliorum cxpositionem illic Ira- ;* . 01 61 * , 61 didimus. atjlem versiculi ea rajioae amplius liic
habeatar, ne videri possct idem psalmus superiluue (86), * , \
, *
esse, dum ' bis ponilur (87). PraMerea u l docercl
\
nos Propbela, quod scnsu difleruat, tametsi ver \, \ , borum prolalione iidem csse videanlur. Ille elenim
,
insaniam ac furorcm carpil, quo Sennacherib et
. , ,
Rhapsaces advcrsus Ezecbiam regem ferebanlar,
, *
bic vero Judaeorum rabiem contra Chrislum. Quod
, \ \, si aliicr se babercl, procul dubio bujusmodi
. , \ superftuilas neque inlerprclcs ncqtie ipsos eliam
. \ \
Judsos laluisset. Verum exciisalionein nullaia ba' ,
bent Judaei, tamelsi sponte sua ca?culhat. AlUm
,
caiai ac diversaai prorsus inscriptionem utcrque
,
corum sorthus est. Praesens itaque inscripiioad fi
,
nem nos jubet inspicere propler propbelias, quae . ,
bic adversus Judaeos praedicunlur : veluii nioncns \ , \ , .
ieclorem ut illarum finem animadvcrtal. Quod vero , \,
ail : pro Maeleth, idein sibi vult, ac si dixissei, De . * ,
\, ,
,

cborea. Cbrisiiaois eienim, cum legitur bic psal , * .

mus,exsul(anduui ac cboreaquodammodo utendtun
, ,
esl, propter flacia alque evenium rerum, qaae iu
, , \
eo praedietse suni. Exiultabit, iaquil, Jacob,ei lce /, -
tabitur Israel. Israelis enim populus pro populo
.
accipiiur Chiistiano, ul diximus in psalmo x m .
.
intelligentice etiam ideo inscriptus esl, quia multa
teclori opua est inlelligentia in liis discernendis. Nam licel verborum prolaiione eadem esse videanlur, quse in hoc, et quae in xui babcntur psalmo, sensu lamen differenlias babent, mysterio refertas.
Sed iltos jam versicalos exponamus, quos amplius bic baberi diximus.
VERS. i, 2. Dixit insipieni in corde suo, Non esl C

'
,

.
Deut; corrupti tunt, abominabiUt facii sunt in
* - ,
iniquiialibui. Yide, quae exponendo diximus iii
,
.
psabno xin, quod vero bic , in iniquiiatibut, ibi
dixil, in studiis.
. ^ *
Non est, qui faciai bonum. In commemorata
,
.
psalmo d i x i l : Non $ qui facial bonitalem.

VERS. 3 6. Deits coelo prospexil super filios
,
hominum, ut viderel , qui intelligat, aul qui ,
,

exquiral Deum : omms dectinuverunt, timul inulilei ?}

,
facti tunt: non , qui faciat bonum, non e$i -
ad unum. Nonne cognoscent omnet, qui .

Tantur iniquitatem ? qui devorant populuru meum in ; 01

.
cibopanis? Deum non invocaverunl, illic timuerunt ,

.
thnore, ubi non timor. Yiric, qaae iu xm
D \ 0psaluio dicia suni.
.
Qxoniam Deut dispersit osta , qui homini"

bus ptactnt. Judaeos carpit, quos studiosos essc

. ,
d i c i l , ut bominibus placcanl [lanietsi Latina
\ ,
diclione, nou iia signiftcanler id vitium exprimi
\ *
poiestquam Graeca, quae unico vocabulo, , ,
hujusmodi bomines appcllavil]: boc au \

lem vilium saepenuaiero Cbristus Judaeis exprobra,

. 0 v
v i i , liypocriias eos appellanset secundum aspeclum
, , * .
jndicautes; qui etiam ul G&sari placereni, clama . "
r

Variffl lectiones.
(86) ..
(87) Grxca iia soaant: Profeclo liie (psalmus )

nec inurprelet (atuinet, nec tp*os Judvos, bis tus, vel absurde repeiitus.

569

COMMKNT. I N P S A L M 0 3 .

570

^5- verunt: habemus regem, niti Catarem ; ilem

, \ \
ad Pihtum : Si hun* dimiliit, e$ amicut Cm$a .
ri$ . Quorum Judeorum ossa, lioc esl, quorum
iribus, quibus ipsi quasi raembrie quibusdam coasistebaat, Deus dispersit. Disperst etenim suot per
orbem, ut omnibue servireat aaiionibo?. Vel ideo dispertos eos fuisse dicit, quia Romanoruro gladio
perdili ac discerpli, caaibuset volucribue laniandi relicti snat.
,

Confuii tunt, quoniam tprevii $. Coafa. , - tione atqoe ignomtnh pleni esse apparuemnl apad
\ \ omnes genlee, veiuli omaium bomiaam mieerrimi
*
ei infelicissiati, el calamitaiibus omnium maxime
,
obnoxii. Hujusmodi autem calamilalem ea rattoae
.
passi sunt, quia Cbristus sprevit eos, ia opprobriam illos nniverso orbi praebens.
VERS. 7. Quit dabii Sion salulare hraell cmm
;


conterterk Domtnut capihiiaiem plebit , extnl ,
,
\\ iabii Jaeob, latabilur /sr#/.Horure etiam verbo.
rum expositiouem ia rapa commenioralo iradidi . \
rous psalmo.
0 ' .
, , In finem in hymnit, inielligenlim ip$i Darid, eum
,

venisseni ', annxntiattent Sauli, Nonnt

'
*
ecce David abtconditut e$t apud
;
PSALMUS L l l l .
.
Fagien Saulero beatus David, profeclas est ia
,
eremum Ziph. Ziphaei vero amiciliam fiagentee,
\ , * Saali eigniflcarunt, latere illum apad se. Hoc au . dito Saul cum exercita illac conira eam proficiscebatur; verum bellum, quod a Philistaeie repeate
*
\ \ , , \ - supervenit, Saulem diverlii, ae tuae ultra illam
per&equeretur. Taalo iiaqae beaius David liberatas
,
. pericalo, aufagil, el praeseatem psalmum in graliarum actionem compoatttim Deo dicavil : quo
\
\ , adjutore omnes Saulis insidiae facillime aemper

^,
,
dissolulae saat. Alqoe ideo in hymnit iascribitnr.
, .
Confitebor eaim, inquil, nomini tuo, Domine. quo ,
niam bonum ett, quoniam omni Iribulatione e r i ^.
,
puisti . In finem vero ideo dixit, quia ad fiaeai
; lcndebani, quae bic praedicebautar; praedicebatar
* & auiem inimicoram ipslus deslructio. Convertit
enim, inquil, maia inimicis , in inimicis
. ,
vidii oculut meu$ : qaae verba dilucide locis sais
,
exponemus.
lnlelligeniioe aatem, sive, al alibi
, \ .
C

diximas, prudentix ideo iascriptum est, quia pradeatls viri est hujascemodi lempore omissie omaibas, liberatorem Deum laudare, eumque veluli judicem oplimum advocare.
, . D VERS. 3. , in iuo tne fae. Salva me, inquit, propter aomen tuum. Salvaioris
, -. , \ , \
ctcnim,
el misericordis, c t j u s t i nomea habes.
\
Prsesto tgitar roihi adsis, quoniam uadique mihi
.
incumbunl insidiae.
in poteniia iua judicabit . Et cum potens
. \
sis, recte, novi, judicabis me, siroul cam iis qai
, , , opprimunt iafirmitatem roeam, Saulem dico, et
, , \
vindiclam facies. Est aatem iudifferens conslruclio
. , ,
.
bujus verbi judicabis. [Posuit eaim jndicabh me,
pro, judicabis mihi, hoc est, judicium mibl facies.]
VERS. . Deus, exaudi meam, auribut
,

, Joan. xix, i o .

* Ibid. 12,

571

EUTHYMIIZIGABENI

percipe verba oris mei. Verba illa, Exaudi, auribut

pereipe, el alia hajasmodi, noa videntur mihi inler
se sensa differre, sed intentionem aique coastantiam precam significare : qacmadmodum in priactpto quarti psatrai, el xvi, el LIV, etia mullis aliis
locis videre licet (88): lamelsi noanulla a sludio*
aie viris inveairi possil differealia. Per oralioaein
aulem, boc iu loco, eam iatelligere possuaias,
quae menleet aninio fit : et per verba easprecee,
quae labiis effunduniur, cujusmodi arant verba
illa : Deut, in nomine tuo talvum trn fae, et si qaid
aliad bajusmodi esl.

572

. , ,
\ ,
, \
\
, \ % \
*, \ , \
.
,
, , ,
, .
1

' ,
VER>. 5. Quouiam alieni inturrexerunt advertum

.
\
, forUs quassiverunt animam meam. Sauleni
,

,
;
*
[el ejas complices] i u appellat, alienos quidem,
.
.
.
.
quasi animo a sealieaatos, atqae inimicos : fortee
,
. , , vero, eo quod apparata bellico prasiabaat. Vei

*
per alienos, Zipbaeos ialelligit, velati a vera ac
, \
recia benevolcnlia alienalos; per foiles vero,
Saulem el socios ejus ut dixiraus.
.
Etnon proposueruni Deum in eonspectu IUO. la
, \ , *
meate, inquii, atque ia aaiaio auo Deum sibi noa
1$
cnnstiluerunl, quemadmodam i i faciunt, qui
, Deum liaieat. Hi eleaim assidua cogitatione illum
.
sibi anle facieia animarum euarum coaeliiaunt,
proliibereque atque velare illam puianl, ne prosliiaat ad mala.
VERS. 6. Ecce emm Deut adjuvai me, et Dominui
,
defensor est animcg meoe. Stiperflua est conjunclio
. enim. Accepla aulem bealus David certitudine de Q . \
superno auxilio, prx laetitia illud omnibus palam
, *
annantiat, diceas : Ecce, elc., quae diciio boc ia
, 6, \ , , .
loco leinporis propinquiiatera eigaiflcal, quasi d i cai, nunc.

. " *
YERS. 7. Convertei mala inimicii nuis. Illa niiui .
ram mala, quae illi adversum me roedilabautur, ia
cos coavertel.
in veriiaie tua illot. Per veritalem

.
boc ia loco jusliiiam intelligiL Vel aliter ; Quia
. \
verilas delel alque exstinguit mendacium, ta ia eo
\ ,
qnod verax es, eos disperde, qui inondaces saal.
, , *
Zipba?i eaha aiagaa se affectos esse bencvolenlia
erga beaium David meniili faeraat, eiaiiliier el
* \ S.iul : qui saepenumero verbis coaflrmaverat se
.
nullas de caHero adversus cum insidias moliturum jy
csse.
VERS. 8. Voluutarie sacrificabo
tibi.Voluntarie,

. ,
\ ,
boc esl, prompla ae laeto aaitua, aoa taatura vel- , .
ult maadaio legis coaclus, quantum ex ardore
,
quodam animi. Tibi igiiur sacrificabo , veluti .
suiamo ac potealissirao eoraia defensori, qui iajuriam paliuniur.

^ , .
ConfiUbor nomini tuo, Domine. Hoc esl, graiias
.
agam libi.
" . .

Quoniam bonum e$t. Gralias nimimm libi agere.

, \,
.
Donum eatiu e i i , iuqait alibi, confiteri Domino.
B

Variffi lectiones.
(88) Graeca ita sonanl : Vl inilio quiuli psalmi, decimi sexti, ei quarti,
licet.

in muliit aliit

viderc

573

COMMENT. IN PSALMOS.

574

O r i . VEHS. 9. Quoniam omtti tribulalione eripuitli

, \ me. Interrupto etenim nunc Saulis impetu, quo
.
in me ferebalar, in aliud bellum eum diverlisli.
El in inimicis meit despexit oculus meu$.

. niiuirum oculis, ac veluli propbcta, Ziphaeo \ , rum ac Saulis interilura cernens. Sermo aulem
defeclivus esl, el sic intelligilur: Oculus meus,
,

, , inquit, despexil ac vidit in iaimicis meis : ea

,
* - omnia nimirum quae oplavit, vel ea omnia quae
. ' \ ' , passuri s u n l ; quemadmodum eliam iradidimus in
psalmo xxxiv. Efferri eliam a nobis potest bie
, \ ,
psalmus adversus daemones, qui a Peo alieni sunt
, \ , \ ut rebelles ei aique adversarii; et forles sioiililer
, , \ .
ttuDl ad patranda ecelera taoqaara incorporei spirilus, et lanquam bujus eliam mundi
principes.
finem %n hgmnit intelligenlia ipti
,
David.
PSALMUS U V .
'.
Hunc psalmum pari roodo conscripsit beatus
\
, \ * * David, cum Saulem fugeret, el vagabundus in eremo diversaretur. Verum, dum proprias passiones
.
, \
, narrat Prophela, quodammodo Christi passiones
dcscribit. Alque ideo in ftnem inscribitur, fn hym ,

ni$, el inleUigentia. Auditorem enim ad eorutn
\ ,
\ * floem remiuit, qdfe de Cbrislo bic praedicla s u i t t :
, \ suadeique el bortatur noa ad ilbus laudes, qul
propter nos tantas passiones sustinuit. Cum tnlel, .
ligentia eliam omnia baec aiidiri adinunel, propler
C umbram alque obscariiaiero prophcllae.
,
,
,
YERS. 2, 3. Auribut percipe, Deus, oralionem
, ,
meam, ne despexerit deprecationem meatn, in

tende mihi el exaudi me. Hujusmodi verba, ac
* . , sententiam exposuimus superius in secundo ver ^ * siculo psaliai L I I I . Observaodum esl tamen, quod
,

in psalmo xvi alius ac diversus-esl verborum ordo,
, ,

aique bic habetur. Prius enim ibi ponilur :
.
Exaudi, dciade, Inlende, et postremo loco: Auribut
; iia ui maniieste paieat nullam esse apud
Propbetam baruro dictionum differentiam.

. Contristatus sum in meditatione . Qnod La , , \ - liae bic medilaiionem legimus, Graece babeturaSo. \
^ diciio propriequidem nugacilalem.seu
\ *
[ u i alii propius buic sensui reddideruni] argulalio
, , - ^ uem signiflcat, el apud Prophelam nostrumsaepenumero pro assidua mediiatione reperilur: juxta quod
. \ \,
, alibi d i c i t : meditabar in justificalionibns tui$ .
* [Nam quod ail, meditabar, ^.]
Conlristatas sum, inquit, in roedilalione mea, co, . \ \
,
gitando quonam pacto evilare possem inimicorum
iasidias : caaiqae nallam arlero, aul consilium re
(89)
,
perireai, contrislatus sum. * eliam pro
,
sublimiori illa ac diviaiori coateaiplaiione accipilur, Juxla illud : Exivit Itaach,
ut
in
9

ugro, indinante jam die [ia Graeco eaiai eadem dictione ibi Propbelam uaum videmas]
,

Et lurbatut sum inimici, iribulaiione
.

peccaiorir lnimicura Saulem appellal, lanquam
1

PsaJ. cxvui, 47.

Gen. xxiv, 03.

Vari lectiones.
(89) . .

575

EUTHYMIIZIGABENI

576

Insldiatorem , item el peccatorem ; eo quod las- , * ,

dendo innocenlem delinqueret. Tanlo autem gra (90) . , *
vius etiam peccabat, quanto nou tantum innocens
. \
erat beatus David, sed de Saule etiam bene meri , .
tus. Benefaetoremenimille suum atque innocentem quaerebat Interimere : per vocera igUur
ininiUi
Saulis conlumelias intellige, el per tribuiationem, perseculionem ipsam.
VERS. 4. Qaoniam .declxnaverunt in me iniquita" ' .
,
tem. Quia Saulis amici raovcrunt iniquilatem in
ol \ * , me, boc est, quoniam crimen mibi imposuerunt, , , \
dicentes me insidias tendere adversus Saulem.
.
Quaedam vero excmplaria, iniquitates, babent in
, , ' ,
recto casu ; et tunc expone, quod iniqtiitates, boc
' '
est, iniqui horoines, moii sunt contra me. Saepe ,
numero enim injustiliam dicimus pro injusto ho.
minc. Nam cum aliquera vebemenlius volumus carpere, non sceleratum eura, sed scelus ipsum
appellamus.
Et in ira oderant me. Et dum irascerentur, me-
. naoriam odiiconservabant [quod ex diclione Greca
' , * .
significanllus exprimitur ] , quae ex sui
\ .
etymologia constanliorem ac diulumiorem quanidam irae atque odii sedem denotare videtur.

.
Y E R S . 5. Cor meum turbalum esl in me. Per cor
, \,
animam intelligit, quam turbalam esse dicit, vel
.
uti in inimicorum insidiis assidue versatam.

.
formido mortis cecidit tuper me. Verum quo
modo alibi dtcit : Non timebo millia populorum
\
circumvallantium me , et alia hujusmodt mnlta , , ,
* ; *,
el nunc aperte timorem fatetur ? Quia scilicet dnm
sentirct divinum auxilium, gumma erat plenus fidu- , ^ *
cia; quando aulem divina dispensatione derelin- * ,
, \
qiiebalur, ul illius patienlia atque constanlia in
exspcclalionedivinanconsolalionis clarior appareret, G \ , \
tam afflictabatnr limoreque inleriori lorquebatur.

* .
YERS. 6. TimoT et tremor venerunl super me.
Idem rursus repelil, intensiorem indicans - \,
dinem. Formidine etenim aucta timor obvenit,
.
limore vero adaucto tremor insequitur.
. \
Et contexerunt me tenebrce. Tenebrae iiiniirtun
inoesliliae ac doloris, quae non mediocriter bu- \ .
manos aniinos oblenebrant, alque confundunt,
* ,
*
VERS. 8. Et dixl: Quit dabit mihi pennas, ut co, ,
;

lumbce, elvolabo, et requiescam? Columbse sibi

, , \
ponnas non temere petiti bealus David. Celerrimi
\ ,
onim esl volatus columba. Mansuelum praterea
. \ , \, *
c*t domeslicumquc, ac simplex animal : quemadmodum el ipse erat David. Et volabo, inqnit, in
, \ \
'loca tuta, el requiescam, boc est, quiele fruar : a
.
lanlu scilicet limore ac laborc liberalus.
,
VERS. 7. Ecce elongavi fugans, et mansi in / . , \ , .
tndine. Fugans dixit pro ftigiens, seu fugam arripiens.

VERS. 9. Exspeclabam Deum, qui tabum me (ecit

pusillanimitate alqxie lempe$laie. Cominorans .
, \ ego in deserio nullum alium baetenus mihi adjut >rem exspectavi, quam le solum Deum. Per tem- , .
%

Psal. , 7.

Varico leciioncs.
(90) . .

577

COMMENT. 1

.
,
,
*. , \
. , , ,
, ,
, , *
\ , ,
;
. " \ ,
'.
"
~
. , , ;
, ,
*

, ,
.

,
. \ ,
, \ , , ,
,
. " \ , / .

. , ,
, . ,
,
, *
* , * ,

, .

*
.
)\, \ * ,
, * ,
. ,
\ (91)
* , ,
* ,
, \
. .

" ,
,
'
,
' .
. ,
,
\ , , \
" , ^,
,

PSALMOS.
578
peslaiem vero vebemenlem lentationoai procdlaio
intelligil.
YERS. 10. , , divxde linguas eo~
rum. Quae sequunlur adversus Judxos dicla saai,
et de Cbrislo. Deinerge, iaquit, Domine, linguas
eorum, qui Filium luuio blaspbemant. Demerge
autem ea3 linguas, hoc est, iniue in profundum,
fac illas in profundo proprii gutturis suflocari; ei
divide eas, faciens ne una|amplius in eamdem seatcnliam convenianl, adeo u l adversus Salvalorem
de caelero conspirare non yaleanl. Quod sane eis
accidit, postquam a Romanis deleli sunt.
Quoniam vidi iniquitatem contradiclionem in
civiiaie. Quoniam prophelicis. inquii, ego oculis
vidi in civitate Jerusalem : iniquilatem quidero,
dum inique me vitae auclorein sluderenl interimere,
coniradiciioneoi vero.dum saluberrima doceali adversarentur.
YERS.11. Die ac noctecircumdabit eatntupermuro*
ejus. Dieacnoctc, inquit, iniquitas, quam diximus,
earo civitatem usque ad muros conlinebit. Iniquissimi itaque fuerunl Judaei eliam post Cbrisli morlem, donec Romani, misso excrciiu eos prorsus
dissiparunt.

iniquiias, labor in medio ejus, injuukia.

Rursus iniquitalem eorum cxprobral, illos eo roagis redarguene, quo, cum vivere ee gloriarenlur
secundum legem, iniqua semper magis agebant; el
cum dixeril, quod iniquilas eam circumdabit usque ad muros, docet quomodo illa eadem non diseedel a medio civitalig, quin imo illic simililer permanebit ,* iniquitas quidem verealur In judiciis,
iabor autem in insidiis ei machinattooibue, quas
advmus innocentes moltaaiur : injustitia vero in
avarilia atque amore plue possideadi.
YERS. 12. ( ' ejui utura
dolut. l n omni m i t a t e latae quaedani viae sunt,
qaae plalese dicuntar; sunt et aliae angut liores. Ei
per plnteas quidem currus transeunl, eas nos appeltamua : per angosliores vero iacedimus.
Plaieas aateia boc ia loce appellat, quia fora illic
eraat vcnalia el comiaercia. Usurara eiiam illia
cxerceri dicit, quia sub mutui pranexla usuras
clam exigebaal; quod in lege veiilum erac. Dolum
eiiam ibi adfuisse asserit, ob /allacias quas in muluis commerciis siruebant, vel, ob omne aliud i n sidiarum geaus : et boc pacto unitersa illic vilia
adcssc lestalur.
YERS. 13. Quoniam $i inimicui meut maledixitsei
mihi, suslinuiisem ulique, el ti i$, qui oderal ,
tuper magna locuiut fuimi, abtcondisiem
forsitan ab eo. Qaae sequuntur ex Cbrisli persona
proferenda eunl advcrsas Judaui. E l quod ait,
maledixissei [seu juxta aliam Gracae diclionia s i -

Vari lectioncs.
(9!) . .

579

EUTHYMII ZIGABENl

580

gnificalionem, exprobrasacl] posuil pro, sprevissrt, \ . Ka\

el, caluniniatus esset; quod vero a i l : magna locu * ,
rns fuluct, expone, pro impudenlcr et minaciter
. , ,
locutus esset. Utrumque enhn ille ecelus coromi ^, \
. Nam ei apud Judaeos probrosa retulil de Chri.
, el comtiiinatus est se euai illis ad necem daturuin : illa etiam dictio, quoniam, hoc in loco
narralivae conjunctionis viin babet, ut alibi dicium eet.
V n s . . Tu , homo unanimit, dux meut, et
, ,
,
nolui meus. communi sensu sumendum esl ver- . '
bum maledixistet. Unanimem autem dixit, pro , , .

amico. Ducem vero suuro Judam appellat, quia , \

illum simul cum aliis apostolis ducem fidelibus .
,
consliltierat. Constituet enim $, inquit, principes
\, .
terram
Notuseliam mews, boc esl,
, \ , ,
milii cognitus ac familiaris.
.
VRRS. 15. Qui iimul mecum dulcorabas cibos. Qui
.
cum uua mecum esses, dulcorabas, hoc est, p r - , \, \ ,
parabas cibos. Nam quod praeparatur, dnlciussen- \ , * litur. Per ciboa autem evangelicam doctrinam .
intelligtt, qua fideles animae alebanlur. Hanc et- ,
cnim dociriaam ipse etiam Judas, uipote aposto- \ lus, el ad praedicandum missus, aniea dnlcorabal,
, .
hoc e s l , gratam et jucundam Cbrisio rcddebat.
Jn domo Dei ambulavimut cum consemu. Unani .
miter, inquit, in templuin profecii stimus. Te el- . \
enim mibi adeo familiarem babebam, ut a lalere \ ,
meo nunquam palerer divelli.
%

VERS. 16. Veniat mort super $. Haec igilurcum

' .
pravidissei beatus David, imprecalur deiuceps ia Q 6\, ',
Jtnlaro, ia Gaipbaui, ia Aaaaia, aique ia caeleros ' \ ,
Cbristi inierfectorcs Judxos.
Et dtsundanl in infcrnum viventet. Sed qaomodo
descendent vivenles ia tnfernum, ai mors, quam
imprecalus est, ia eos veneril? Quia niaiiruro
ecrum aliqui violenta niorie interiroeadi crant.
Mortem eteniai noa naluralem aliquam imprecalur,
sed violenlam. alii Romanorum tiroore ia praer u p u geee contuleruai, ia cavernieqae et ia ape-.
luacls vixejs, faaie el eiti atqac formidine cruciaii,
ut in eua refert Josepbas Historia. Hajusmodi aatem foveaa ac spehiacae Propbeta inferaam appellavit. Nam el illic demaai sepulii aunt. lllius eaiai
vilse dariliam noa ferealee, cibo ibidem perierunt. ^
Alii dicuiit, quod, ex qao et Judaei ei daenoones
iasidias adverstis Clirislum molili suiit, Judaeis
qaideai morlem imprecalus esl, mortem dioo
poeaarum ac suppliciorum, dsemoatbus vero deaccnsum ad infera lerrae vincera; quodque hos

. \
' ,
; "
, ,
\ , * ,
, , \
, , \ , ,
* \ $ '
* \ , . ,
\ , \
* ' ,
* ,
,
.
, \,
, .

damones vivealce appelWmt, veluti immorlalcs. Descendant, inquil, in infernum viveote$, juxla
rum naluram.
Qnoniam matitia in habilaculu eorum, tn medio
eornm. Quoniam ir.alitia versatur ia eorum habilacalis alque ia roediaeorum civiiate ; ae si dicat:
Eorum maliiia aon tantum ia superflcie est atqne
exlriasecus, sed ia raedio, boc est, in profundo,
* Psal. x u v , 17.

eo-

" ^
.
\ , *
, , .
,

COMMENT.

IN PSALMOS.

581

, - aiqae in cordibus corum. Per habilacula anietn,

Akwv.
seu [at eignificaniiu* Graeca didione exprimilur] , babilalioaes ct domoe lcmporarias intclligit, veluii brevi perdaraturat el cito
perdcadat.
VBRS. 17. Ego ad Deum clamavi, Deut txax tor ,
xal

. , \, dhii me. Cerlior factue de divino aaxilio, a i i :

Exaudisii oie. Vcrum juxla altiorem seasuni dica . ,
mus : Ego quidem, iaqail, clamavi ad Palrem, el
*
Filius exaadivil me. Ipse elenim Filius Judaeos
.
perdidil; juxta qaod alibi ex ejus pereoaa ecri, * , , ,
plam legimus : Tx autem, Domine, mti '
,
.
resutcila , retribuam ei$
VKRS. 48. , , meridie narrabo
,
, ,
annuniiabo, meam. Tempora

. aigaiOcat magnorum Iriam eynaxiuia, quas aos

, , congregationes, seu colleclas \ocare poftsumae,
, . vesperlimim n;mirum, niatutinum, el meridianam.
, * Narrabo, iaqitit, aiirabilia Dei, et aaauatiabo ea
, , ,
\ ,
. oroaibus qui mecum eruni, ita u l idem sil nar" ! rare, quod annunliare. Vd narrabo quidem anti .
qua, annuaiiabo aaCem ea qtiae postremo in aie
facta suat.
VERS. 49. Redimei in pace animam meam a*

appropinquantibu$ mihi; quoniam in muiti$ erani

. ,
\ , . mecum. Ia pace, hoc est, siiie labore. Appropin , quaates aulem eos vocat, qui eranl cum Saul,
taaquam sibi cognalos atque olim comrailitoaee;
\ .
deiade propinquilaiis raiionem ponil. Quoniam,
, ", \,
iaqait, simul cum aiullis aliis mililibu aatea me, \
^ cum fueruai, boc eel, quoniam mecum convixc.
rant, el mecum commililaveranl.
VERS. 10. Exaudiet Deut humiliabii , qui

anu $a>cula. Ipsa etenim Deus fecit swcula; noa

.
mirum igiiar, si aoie ea fuisse dicitur.
* \
.
,
Non $ eatm efi commuiaiio, neque iimueruni
. , \,
Deum. Immulalio, inquil, niilla eis est, a malitia
, ' *
ad bonitatem, a viiio ad virtutes, sed immutabilcs
pennaaent. Ad huac enim sensam Synimachus
.
reddidil. Possant eliaro basc verba proferri adver * \
sas Christi occisores, Judaeos, coatra (|ti08, cam
,
auperias imprecalus fuerit, modo a i t : Exaadiel me
, , \
Cbrlstas, et bamiliabil eoa : qaemadmodam fa . \ * ,
, , \ - jy ctum f idemus. Alii elenim eorum sablali eaat,
. caeieri vcro, qui relicii faere, dispersi pcr orbero,
, * \ \ abjecti aique buiniKati, omaibus serviunl naiio * , nibus. Et qaod a i t : Qui eti torcula, ad Chri ,
(92) sli divinitalem referatar. Ipsi eaim iadaei ex sola
Jesa matre priacipinm babuisse affirmabanl. Et
\ > \ *
qaod seqaitar, Non illh commutniio, alium
*
sensum babel, inielligendo etiam dc Judaeis. Qtiia
J'JX ,
enim Cliristus pro universo genere bumano ia
.
commutalionem dalus esl, et Jadaci commutationem baac, hoc est, ipsum Dominum Jesum recipcre noluerunl, reslat, inquit Prophcla, u l milla amplius alia eis sil contmutalio.

.
Exiendii manum tuam in relribueitdo. Exleadil
1 1

Psa1.XL.4f.

Variffi lectioncs.
(92) . .

584
EUTHYMII ZIGABENI.
i)eus pnleslalcm ac vires suae in puniendo,
, \
ut condigna nitnirum peccatoribus retribaat suo.
plicia.
VLRS. 2 2 . Profanaverunl teslamentum eju$. Saul

.01
ei complices profanaveruot, boc est, spreverunl
, ,
lcgera Dei, qua mandatar : Diliges proximum
,

tuum
el alia hujusaiodi. Cbrisli autem occiso- , .
res spreverual Evangelium. Profanum atiicm ap- , .
pellatur, quod commuae esl el non sacraai.
Divitisunl ab ira vultus ejus, et appropinquave
\

runt corda eorum. Judaei, iaquit, divisi sunt ab ira

, .

vuhus Cbrisli, qnia cuai Romaai cos obeidereat, '
inter se divisi sunt. Quidam enim eorum illa se
,
pati dicebant propler Cbrislum, inter quos erat
,
Joseplnis, qai etiam in illo opere suo de expugna
\ ,

lione Jerusalem, Clirislum fere Deuni esse tesialus . \

est. El corda eorum veritati appropinquaverunt, , ,
dam cogilarem, quod Cliristus essel Deus. Appro- , .
pinquare onim illi dieualar veriiati, qui saltcm
dubilare incipiant.
\
,
3!olies [acti suni eornm sermones tuper oleum, el
. \
ipsisunt jacula. Hoc de oniaibus Chrisli ial<*rfecio
ribas in universam dictumesl : qui aatequaai eum
, *\
occiderenl, blaados ei ac leves sermones loque ,
banlur, Rabbi eum appellanles, et diccnles : Sct-
, \
tNtts quia verax e$, et verbum Dei in veriiale doces
. \ , et alia hajusmodi. Qui lamea rc ipsa eranl veluli
. ' \
acatissima quaedam jacala, ei illius sanguinem ap ,
petebanl. Dici eliaia possunl bacc verba de Saule,
qui Propbetae nostro blande, sed simulale loquens c , \
dicebat: Fili David, et alia bujusraodi.
>
,
VEKS. 2 3 . Jacta cogitatum luum in Domino,

ipse te enutriet. Omnibus, qui iasidiis impelaatur, .
commuaem adroonilionera praebet. Ipseenim, i n -
qtiii, Dominu?, si in eo fiduciam babueris, enuiriei ,\ \ le ; quod si auiriet, iadaet eliam ; el si iaduet, , * \ , \
cuslodiel iiisuper el liberabil.
\ ^.
Pion dabit in saculum flucluaiwnem juslo. Non
\
.
ad multum, inquil, tempus dabil jasto tempesta-
lem, aat proceliam tentalionum. A i i eaim Aposto- , ,
lus : Fidelis Deus, qui non permittet nos leniari
.
$upra id, quod potiumut
Dixit autem Deam
,
UOD dalnrum leaiatioaes, non qaia ipse eas tm- , niiilat, sed qaia permilieas eas a daemone nobis , , .
inferri, ipse illaa quodamwodo videlur immiilerc, D
cum piohibere polaisset el noa prohibuerit.
, , VERS. 24. Tu auitm, Deus, deducet inpuleum
.

interilus. Eos dico, qui adversus innocenles len \
dum insidiae. Per puteum aatem ialerilas, vastae
* .
quasdam ac velaii ob loci profunditalem ineviia
biles poenas iaieliigit; qaia si quie ia puleam ceciderii, noa de facili illinc exitus pateat.
"

"
Viri sanguinum, dolosi non dimidiabunt die$
. \ ^
suos. Aiqai in psalino septuagesiiao secuado de
\ ,
hujasmodi bominibas Propbeta dicit, quod diet

.
pleni iaveaientur iu eis. Verum ibi pleaoe dies
\,
dixit, respicieas noa ad vilae, sed ad vilioram ac
83

e t

Deul. , 5 ; Mattb. xix, 0.

1 1

Mallb. xxn, 16.

1 Cor. , 13.

535

COMMENT.

I N PSALMOS.

586

, ' ,

malilis monsuram. Illorum enim dies v i i i i i pleni

eraal; hoc autem j n Icco ait, quod praevideas Deus
. ,
scelerum itiimeniilaiem eos anle lempui evellet,
,
ne ecilicet magis pecoent: uade diviaa cailigatio eis
, ,
efficitur in misericordiam. Et seriao isie noa uni .
versalis, taroelsi ia plaribus id coatiagal. Nonauk
, '
los enira cum sais vitiis videniut constnescere.
, .
Uoc autem dixil, ut sangainoleuios ac dolosos
, , \ *
\ , viros perierrefaceret. Viros aulem sanguiuum et
\ * ,
dolosos dixit, veluti viriliter agenles circa dolos
. " ,
el caedes : el per dolum omne viliam iutelligil. Et
, \
qaemadmodam ssepeauiacro viruai pacis, dictam
, , \ .
reperiaiua apnd Scripluram, pro viro pacifico, ila
9

i virum eanguinura nuac poni vidcmus, pro viro sanguinario , boc eal, pro eo
ciatur. E l alia ejusdem modi.

, ,

\ * \
, ,
. * \
, (93) \ , & \ t. , ,
(94) *
, .
, ,
* *
* ,
\ *
, ,
-
, \ . ,
, ^
>
, *
, "

, , ~% .
, \
* , *
, ^
* ,
\ , *
, (95)
* , ,
, , "
,
(90) ,
, * \ ^
, .
. , .
\ , \ .
, \
\, * * ,
' \ " .
(97) ,
, .

qui

sanauine

autem sperabo tn , Domine, Haec est coasueta infocalio beati David : qui ciim satpius illius
spei fraclumexperlusfueril,qua3iaDeura est, impoelerum et atabilero ia eo gpera collocat, et collocasse eam couGietur. Coagruit etiam bic psalinus
omnibus fidelibus, paacis ianium excepiis, qus ia
progressa declaraado gigniflcabimus; verum non
omnia rursum expoaeraus, sed obscuriora tanlam.
Nam quae facilia sant, sinemus iatelligi j u x u expositionem jam Iraditam : Coniristatu* $um in
diiatione mea, boc eat, ia conversaiiona, qtiam
babui dam iu cogilaiioaibus essem perlurbalUsimig,
affectibusque ac passioaibus pleais. Uajuaraodi
eniro cogitaiioaes mea, eubsecuia pceaitcoiia ,
dolorem aiihi afferunt. Vel [ quia , ot superiua diximus , Graca dictio ( aon
lanlum medilaiioaera, ged nugacilaiem eliam, aat
argulationeai signiGcat, j t i u a alium seasum, dic :}
Coalrielalus sura ioleoipesiivo sermone nico, qao
assidue in quotidiaatg colloquiis superflue u t o r , ei
iurbaius sum ab iniraici mei, et ab iaqai ac peccaloris daemoais suggeslioae: Elongaiut eiiam sum
Deo, et adbaesi diabolo, pravis niroiram aclioni*
bus meis; ei mansi in solitudine, seu [at expresgius
in Graeco babeiur] in eremo, boc est, in deserlo,
alqae ia sterililaie virlutum. Demnqt, Domine,'el
divide linguai eorum; dsemonuut niaiiram; ila ut
conspirare amplias noa posaial, aui cootexere
iasidias adversum me : Quoniam vidi iniqHitatem,
contradictionem incixntale, boc esl, in coaimuni
illorum coaversaUoae. Iniqae eaiai agani, dam
peccant : el diviaia coniradicual loaadalia, dum
ea transgrediunlar; per inuros aalem c i v i l a l i s ,
eos daemones iatelligcre poesumus, qai inier illos
poicnliorcs saat. Et qaod ait laboreia ei^e in medio
illius civilatis, proplcr eoa diclam est, qui strenua
curo illis decenaal. Plalese Ueni illius civiiatis,
dafmoaum viae sunl, uipote diviax illi viae opposilae, quaia arciam esse lcgimus in Evangelio. Usura

Vari lectiones.
(93) . * .
(94) . .
(95) . .
PATROL. G R .

cxxvm.

dele-

(96) . .
(97) . ,
19

687

ZIGABENI

5*8

siraia, quae augmentum sorti appontt, augmentum , (C8) .

sigaifieat prioraai scelerum. Qitod vero a i i : Quo" ,
niam inimicnt meut moledixiuet mihi, et quae . ,
equuntur usque ad illa vcrba : Veniat tuper illo$
* (99) mor$ dicia sunt cx persona Cbrisli adversus Ju ; .
dara, ut diximus. Veniat autem mort $*per eos, daemoaes aUairum, hoc est, ad omnimodara proreas redigaalur inefficaciam. Et quod sequilur : Et ducendant, e i c , jam snperiue expoSuimus. Et
juod a i l : Quoniam malitia in habUaculit eorum, alio modo legi potest : Quoniam malilia in peregrinationibus eorum. fDiclio enini Graeca , peregrinalioaem et incolalum signiflcal.] per peregrinalioaes igilar d&monioram, lllorum insulius alque appropinqaaiiones intclligtl, quas ia nos
iaciunt. Eosdem etiaai esse iDteUfgil, qaos appropittquitates appellal: eo quod impeiu semper ta
nos feranlur : et quod a i l , et in multis erant mecum, immolatis praepositionibus expoae, proeum roultis eraat ia ine, boc est, adversu* me, ac si d i c a t : et multi conlra me conveneronl. Non
cst itlis commuiaiio, boc esl, immulalio a malilia ad bonuai, ut prsediximtis. Profanaverunt tetiamentum ejus, pro Spreverunt. Et appropinquaveruni nobit corda eorum, boe est, eoruni consilia. El
molkt ae lenet nobis facti sunt eorum termones; duai sua aobis iaslillant consilia. Iniiio eleaim,
nobis, inanibus quibusdam verbis blaadiualur, sed re Ipsa taadero desiaunt ta malam.
Jn finem pro populo, qui sanctis eiongattu e*l;
ipsi David, in liluli imcnpiionem, cum ientreni

,
eum Allophyli in Gelh*

ol .
PSALMUS L V .
'.
-Queinadmodum conjunclim posilos vidimas^ eo*
"
,
psalraos, quibus inscriplaia eet inuttigtntiai, ila
, ol oliam conjancli babenlur i i qoibus inscribitur :
, \,
,
tituli inscriptionetn, qnorum prteseae primus eat
,
quiad popolum pertiael Judaicum, quoalam cpli- ,
VB8 eralin Babyloac, el elongatus fuerai a sanctis,
, .
boc eai, a (eaiplo atqae ab oiaaibaa sacris, qua Eic , eranl in Jerasalem, quam ob causam eliam
.
finem iascribiiur, quia ad fiaem eorum lendebal,
,
quae in eo de populo praedicta faeraat. Nomiue rero
, populi, onmics in uaiversum iatelligare possuniaa,
.
qui ad leaipus a saaclis hominibug elongali sunt,
, .
dattt eaplivi sub peccati jago detinealur. Et quod,

a i l , Pro populo, idem sibi vult ac sidixistet, Ex pcr,
eona populi. Deiade secunda sequilur iaecriptio :
. * ,
lp*k David in tituli intcriptionem, etc.,ila ut duplex
,
eliam sil pealmi argumenlum. Dixiiaus in psalmo
, ,
XLIII, quod beatus David fugiens Saalem, profeclus
. , ,
esl ia Gelh ad Acbis Pbilisixoram regem, qaod(), .
que cum saspicio oria esset, eam esse David, qai
,
^Joliain occiderai, el -periclilari coepissel, insaniam
, .
finxil: quodque, quasi comilili morbo laboraret,
dimieeus eat, et praHcr opinionam servalus. Eo
, , ,
,
igilur lempore, banc pealmom praesentibus suis
, lunc, el fuluris popali aifliclionibus accommodatum
,
conscripeit. Cupiens prseterea tam aaiplum Dei ia D .
se beneficium perpcluo praedicari debcre, ea psalmo, quae vidimus, verba prseposait: Jn iituli,
sea
polius in alatua), aul colamnae inscriptionem [quemadmodum per Grxcam dictioiiem
verius alibi diximue eigniOcari]; ac si dicerei: la sempilcrnam hujus facti memoriam. Uuuc autem
loqueadi modum suiapiam paiamus, cx aietapbora eoratp, qui lnpkleis, aut aeneis cotumnis verba
quacdam inecribebanl, in a?teniura posleris monunienlum.
9

YERS. 2. mei, Deus, quoniam conculcavii

homo. Conculcaiil, expone, pro Contrivil.

, , . ,
\ .
S

VarifE leotiones.
(98) . .
499) , idem.

{!) . .

COMMENT. 1N PSALMOS.

t o , -
j v

,
4 ,

4 ae * , .
,
, '
,

tW

Qod &i eermo cx capiivi popaH pertoiia pr*4eratr, per hoaiinem, Babyloniorure regom iBtellige;
si vero ex peccalorum persona, diabolam, quem
nUquando Scripiara *ub horaiais apptdlatione t x preseit, veluli ii> parabola ziEantomm. toimkui
enim, taqail,ftom hoe fecU
Poalreino, si et bt*li
David persoaa tegeria, per bamiaem Sauhiai iateJ*
lige. E l loac, quod ait, conc*lca*il, expone, pn,
SprevH; juxia qaod alibi scripUim eel: Qal Filium
D*i eonculeavU .
*

" '.
"
, , ' * *

.

.
, .
'
"


.
" , ,
* , ;
.

Tota die beilan* afiixil . Totm die dixil pro

Qaotidie. , autein, boo fcsl, laedeas, ten i m petum faciens.
VERS. 5 . Concnicaverunt me inimici mei fala dti.
Sive Babyloaios iaielligas, site diabolicas poCestates sive jpsuro Saulem.
Quam multi Mianiet achenum me ab aff*. Pcr
ftltiludincia hoc in k>co polestatem ae viree ititctl*git. Vel ideo d i x i i : AUo, qaoniam qui ex a!l*
pttgnant cerliorl teta feriual em qui iaferina
uiil.
*

VERS. . Dies non limebo, ego aulem tperabo in
. , *
, Domine. Wes, bac est, feJicilaiem ac proeperam
, *
Jartuiiaat. Conselaas euim teipsum, liberaiioiiem
suana predtcit, affirmana mtaijne ae ioimicoram
,
auoruat prasperilates furaiidare.
.
Ysas. L In Beo laxdabo mmonti . Lea
.
dabo bic posuil pro Ornabo. Laudabiks, iaqnii,
, .
eos faciaro in eo, duai loquunlur de Deo. Solus
, \, ,
.. , Q quippc illo sermo merilo videri polesl oraalua, qui
*. ,
Dei meinincrit. Vel aliler : quia giorialas faerat
,
,
bcalus David, diccns : Dies non timebo, casligat
,
, nuac sermonem auum, diceas: In Deo laudabo,
.
hoe-est, Exlollam, eLmagnilcabo sermaaea meos.

In Deo iperavi; non limebo quid ftciat mini caro.

. , .
Caraeai dicit, pro carnaH hoinine, qui affcctibus
ac pasaioaibus sobjocius eiu
"
V E R S . 6. Tota die termones meoa abominabantor.
. , ,
Hoc esl, deepiciebaal, si quid nimirum ego dixis.
gem. Id anleni agebatur eo quod negligercat me.
" )

Adiersum nu omnes cogitationes in malum.

. .
Ui mihi rnala iaferreat, u i me affligoreni.

.
,
Y E I S . 7. Inhabitabunt abscondent. Aseidebuul
.
mihi; alque insidias et laqueos occnhc dispo-
D ncui.

.
/5
Ipsi calcaueum meum oburvabunl. Ilcr, inqun,
,
viiae lueaj iavcttigabunt, ul guis rae taqucis coin
piebcndant: quibus vcrbis tarias illoruia iadicat
.
iasidia*.

,
Vfias. 8. SUui iuttinuerunl animam nuam, pro
, "
uihtlo imptUet . Queroadiaoditm i l l i . inquil, la , ,
lenles in insidiis exspeciaverunl me, ila et tu i m ;, , pelles cos, boc est, cxpelles, et quod ait, Pro at%
, ' A r r l . , ''
Itito, ideai csl quod, De facili, tanquam nili|i
, , , .
exsi8'entcs.
.
',
In ira popnlot cuxfnnget. Tu iralus, vicloa
, 2 .
excrciltis, et innumcrabilem populorum multitad^
aem conteres.
1

4 1

Maltb. xv, 28.

" Hebr. x, 29.

191

EUTHYMII ZIGABENI

Deut, vitam meam annunliavi tibi. Conversalio-

,
.
nera ttbl mearo sigaiGca?i, secaadam quam janidiu
, *
vivo.
,
Posuitti lacrymai meat in contpectu tuo, quemad. ,
tnodum, el in promiaione tua. Tu vidisti, inquit,
lacrymas meas, quemadinodam pollicilus olim es . ,
in promissione lua. Legem enira slatuens, dixieti \ ,
.
de omnibas qui injuriam patiunlur : Clamabit ad ,
me, el.ego exaudiam eum, tniuricort enim sum .

.
Copverienlur inimici tnei relrortum. Hoc est, fu , ,
gient. Praedicit enim, quod futurum eral. Secun~
. ,
dum anagogen vero dicere possumus, qaod quem ,
admodam daemoaes 'praire nos solaat, quolies
IM>8 superaverinl et viam aobis osleadere qaas dacit *
ad perdiiioaem: ita qaolies a nobis vicii fuerinl, , .
I
relro, post nos coneequunlur oblalrantes.

,
i n quacunque die innoeauro ie ecce cognovi quod
tu Deut metu . Quoties, inqait, ardenli te aaimo . , \,
aliquando iavocavero, staiim cognovi, bocesl, co- , , \ ,
gnosco, quod ta Deus meus es. Poeuil enira lem- * . ;
pus pro tempore. Sed quouiodo cognosco ? dum .
acilicet exaudies.

,

ViRft. I I . ln Dto laudabo verbum, in Domino

Aaudabo termonem. Verbum Laudabo , eumdem .
bic seasum babet, quem auperius diximusia ver- , ,
aiculo: In Deo laudabo sermones meot; el per ver- . ' ,
, .
buiu, breviorem oraiionem intelligit, per sermoaem
vero, loagiorem.
, Jn Deo speravi , non timobo quid faeiat mihi
homo. llle ainiirara bomo, de qao ia priacipio Q . ,
"
,
\
dixit . Quoniam conculcavil h$mo.
.
VERS. 12. / n sunt, Deus, vota, qua
reJdam
, , ,

laudalionit Jua?. Iu mea, iaquit, meaioria illae .

laudatioais laae promissionea saat, quas ir.e red- , * <
dituruai affirmo. Pollicitus enim fuerat beatus Da- .
Vid, se Deum beaefactorem suum laudafurum esse.
Y E R S . 15. Quoniam eripuisli animam meam de

.
morte. Animam oieam, boc esl, meipsam. Quod

\ , \
si anirnam v i sua significari velis ialelligere, \ ,
per morlem peccaiam iaiellige, veluti qaod priroo ,
omnium pareati morlia cau&a exstilerit.
.
Oeuhs $ lacrymit, pedet meos laptu. Per
,

Japsum,aul praeceps aliquod iatellige, aatlaqueuai, .

per pcdes, liujua vilae viam.
^ , \ ,
, .
'Piactbo eoram Domino in lumine viventium.\U\ud

, .
f>iimo animadvertendum duciraus, qaod Graeca , ,
dictio aon solum sigaifical piacebo, . ,
aed etiam gratum faeiam]. JuxU qaem seasaui, . \ , \
\,
,
Qua Deo, inquil, grata saat, iaciam, doaec lucem ,
* \,
banc video, q u vivenUbue lacet. Nam posl mor-
leni nallum erit amplius gralificaadi tempus. Et ,
\ .
aliler, per viveatiam laoem, maadata Dei iatellig'l.
eniin Domini, inquii, lucidum illuminans cculot. ltem, ^Lueema pedibm meii
urbum tuum; vel, Gralus alque acceplus apparebo Ui aeteraa illorum luce, qui perpetuo vlcluri
sual.
u

"Psal. xc,15.

593

COMMENT. IN PSALMOS.

,
- In finem ne corrumpas ipti David in lituli in

tcripthnem cum fugeret facle Saul in tpe(uneam.

.
NCT.
PSALMUS LVr.
\
Psalaiam hunc coascripsit beatag David, cum
,
prseter omnem spem pericultrm effagtsset, quod
- , ,* euetinueralin spelunca deserti|Gad : qaando ftcilicet
, , \
ipso illic laiitaaK, iagresstts eiiam eo esl Saul, el

, '
pernoctavit, ut pradiiimus. Inscribitur eiiam bic
* ,
ut proxime pracedens, In tUuli \ntcripi\on*m
\ eadem nimirum ratiane, quam Ibi dixiutus. Item
in finem, quia ad finem eorum tendebat, qtine de
\ *
genlium Ecclesia in eo pradictialar. Et quod legi ,
mus: corrumpat, seu [ut aliler expaai poteM
. , Graeca diclio] , neperda$ per fiepri , \ .
valim legendum esl. Ea euiin nocle beatus Bavid
\ , ,
cum gladio ira commoius stipra Saulem aetabat.
* , \ \ Verum bajusmodi verba crebro canens, furerem
. , alque Iram omneni reprcsail, et iatmico parcae
noo inlereniil. Hujiigmodi igilur verba etiaro
* ' \
pealmo inscripsil, docens quomodo ipse iram
, .
superaferit, et admonens hoc pacio caeleros omnes
ne corrmnpanl seu perdani, hoc est ne abiganl palienliam. Illud ecire oportel quod hunc psalmam
conscripsil postqiiam de spelunca egrcssus est; cenlesimum vero et quadragesimina primunc, cum
adbuc ia spe'unca essel atque ia angusliis, et quasi ab inimicis conclusus.
,
VER*. 2. Miterere roei, Deut, mef, anim

.
inleconfidii anima . Repelitio illa,
.
met, ialenlum supplicanlisanimum iadtcat I n aullo
, \, ' ,t \
alio, inquil, oaftU, nisi ia le solo. Miserera
. , ,
argo niei, postquam hujusaiodi persecatioaent lineo.
,
Et in umbra alarum tuarum tperabo, donec
(2) .
tranteatiniquUat. Per umbraai alarum Dei, divtnam
, \ ! '
proieciionem, aiqae cuslodiam inielligit, de qua
,

roulta diximus in psalmo n v , ibi : l n proteclion*

.
,'

alarum tuarum proteget . Aquila aulem iiuidia$

. * , dixit, quod LXX bic iniqutlaUm reddiderunl. lasi \ . ,
dias vero eas intelligerepossumu*, quas inviaibiles
.
neque aique visibilcs adfersatn noa
ininiiei
elruuai. Oiaaino aaiem taoc traasibual, quando resolulo corpore, a Dco qais ia coelo coronabitur. %
VERS. 5 . Clamabo ad Deum alti&iimum Deum,
,

. , qui benefecil mihi. Allissimuai appellat, quod COBIO
omnes longe traascendat. Qai beaefccil niilii,
, \
co qaod aatea ctiam, digaam me saa feceril aa
.
0 illio.

\
. V B R S . 4 . Misil de cmlo.eisahavU . Robur mibi
e coelo demisil. Neqae euim humaao auxilio libe ^{5
raiaa sum, cummihi in apclunca periculuin immi .
aerel.
"
. VRRS. 5 , 6 itedil in opprobrium conculcanles me.
\ , Quia cam Saul et comitcs ejus rescissent qaod
,, , \
gestum fueral, magna se ignomiaia affectos pularuat, eo quod tantani rei bcae gerenda? occasienem
. ,
amisissenl, unde ridiculi prorsus rccensercnlar.
. Qaid aulem sil conculcare, diximua ki supcriori
psalmo.
VariflB lcclioncs
(2) . , ut ct paulo infcriits.
9

i>95

EUTftYMlI ZIGABENI

Misii Dominus inmitericordiam suam et verita-

tem , eripuit animam meam de medio c*lu>
lorum leonutn. Cum superius sinipliciter dixerit
Deum niisisse, notie adflit quid niiseril. lllutl
aulem aitfinadverteaduro durimui, quod multis
}>i locis Propheia per verilalem, Jiialiiiaai iaielli$U, u l hic. Ex veriiale eniin deprehenditur justitia.
IfUit Deus igilur misericordiam, t i l mei
misereretur : item, ei justiiiam ul cos condeamarel, qui niihi injuriam iniulerttnt. Calulos auteqi
leonis, ipsos appellat comites Sanlis; qtiia roborc
ac viribue praesiabaal, ierique erant, ac aaaguij i a r i i , cujusmodi sunt lconum caluli. Possunt
eiiam b c verba iatelligi, ul dicla sinl ex persona
Ecctc&iae, qua? laetaeanel ; Pateraiish. Filitim, qui
me jampene perdiiam salvavit ; et dedii in approbrium dsemones olim conculcantes ine. Per m i aericordiam vero, ei verilaiem consubstaniialem
Filium intellige. Miserlus euim noslri eat, cum
4perditi essemus : el asaumpla humana natura no i r a , d i x i i : Ego tum veritat" ; quieliam aliquando
jusiiita appellatur. Ipte enim, u l i a q a i t Apeslolua,

96

,
,

.
,
;, \ .
, \ . ,
.
, , .
, , \
\ . . .
, \ , ,
\ . " ,
\ . "
\ , , \

. (3)
, \ ,
, , , \
. *,
.

factu$e$t nobii sapientia Deo et jutkia et sanctificatio, et redemptio " . Et juxla btinc sensara per calulos leoaam, ipsos dseinones iaiellige.
Dormivi conturbaius. Quando nimiram Saal et
'
.
"
auiiies ejus ingressi eunl in spetuacam. Taac

oalai paulaluni dormiebam, sed pras suairao tur, , balaa saai perieulo, qnod mibi undique imaii- .
nebat.
Filii hominum, dente$ eorum arma el tagitlw, el
* , cl ,
llngua torum gladius acntus. fllii bominuiu, ia- Q \ ,
'
quit, audile. Deaies eniraeorem, qai roibi scilicel
\ , ol aon secue, ac ferae qaxdaai iasidianlur, arma suut,
, , \ , \
ct sagilbe, et qua seqaunlur. Pcr denies autero,
. \ ,
et par liaguam, coruro scraioaes signiflcavit, quia
, \ ealutuniie et dolosis quibusdam deiractioaibas
, \ * ,
^alnerant, et [qaantum iaseesi] iateriinunt. Arroa
* , ,
aotem bie ea noa dicil, quae servandi, sed qas Ise- .
dendi cauja deierontur.
f

W l

VBRB. 6. Exsutlare cado$, Deus,

, ,

0mnem terram gloria lua. Ut sublimis, et super \

fceiealie ab oronibos cognoscaris, qui tc haclenus
\ , \
noa noverunt, et magniBcenlia tna per uaiversam
\ , *
difulgdar lerram, poslquam lam admiraada opa . \
raris. Quidam aermoneui banc ad Chrislura re , ^
ferri pulant, ut sit sensus : Poslquaai iaearna- D ,
tioais perfecisli mysieriam, resiai a i rarsus
, ' * \ \
illuc in coBlam aeceadas, unde deacendisti : bo .
norque ac gloria lua per tolaai porcrebresca^t lerram.

,
VER8. 7. Lagueum paraverunt pedibus meu, et

animam mtam. Laqaeos qaosdam, . inqait, ac plagas, mibi veaatorea coatexeruat,

, \ *
quibus artiflciosbsimedisposilisbamiliaveriiat aic.
.
Htijasmodi aulam vcrbis roaUiplicea inimicoruni
insidias sigrtificat.
f

Joan.xiv,6.

" J C O P . i,30.

VariiB leetiones.
(5) 1.\ ,

397

COMMENT. I
PSALMOS.
!>&
Fodermnl fadem nteam fowam, cl

,
-,
in eam. Slruxerual ante me periculum, k i
8 qaod
ipai iittiderunt. Ego eteaiin evasi illffgti,
.
itti
vera
periclitati suat, dum tseenl in maniba
, ,
mois.
*.
VEHS. 8. Paralum eor meam, Deut, parntum cOr
, $
meam. Promptus snm ego, inqait, postbac, * l
"
, * advergu* omnes resisiam insurgentce in me tenialionet, cem te mibi defensorem babeam; v d , Ad
, .
taidera taaraporatus am, attl ad voloniaiem luam
perferendam.
'^,
V \
Coniebo piatlam in ghrta tua. i>e bis verbift'^ , *
eicanto jnan sa?pe aiibi diximus. Per gloriam
, * , 6V .
aaiem tuam, prapriam inlelligil pradenUam, prepter quain taaiopere apod omnes clarvH.
,
. ,
VERS. Q.Exiurge, gloria . Per gloriam rarsaa.
.
spirilaaledoaam intelUgil.
,

.
Exiurge, psakarium cUhara. Per psaUeriHm
, * , ' animam, per eitbaraai vero corpus ipeum intelH, ', \
g i t ; m aiinirata ralioaibtii, qnas in x x x u , XMT,
3 ' , '. etxLvui paalmo Iradkbmus. Exc&tai auttaigeipaum
, , \ , \
Propbeta ad Dei laades, nl spiriiu, anima, ac cor, .
pore benefactorefn suaro laadet.

. .
Exsurgam dlhtculo. Cilo nimiruro.

, ,

Ytag. 1 0 . Confiubor tibi in popuut, Domint,

,
\ psallam tibi in genlibus. Confilebor, boc ett, gralla*.
* , . \
agam. In populis, boc eat, inler Judaog. laier Je , \ , dseaa eleaiui, atqne intar genieg bealus David gra\ .
liaa garaper agil aiqae psallh Deo.


YEEg. i l . Quoniammngnificata uupu ad cos,
tomiuricordiatva^t
u$qut ad veritat tua.
\ ' .
Eaden fere babeatur i a p u l m o xxxv, ibi : Domine,
, \ ,
in calo mhencordia tma, eri/ inautgut ad nu\ *
bet ; abi vide. Mailam aatem esee d i d i ae aubli .
inoaa veritalem ac roigericordtam Dei, iia ut a terra
ad nubes et ad ipsam clbna elum perttngat.
, ,
Vsaft. 1 2 . Exmllare cadot, Dtu$, tuptr
\ ,
omntm urram gloria tua. Oe his dicloni esl paulo
.
guperiag.
%

,
/ n fintm, tie eorrumpat. ipsi David, in tituti inscri.
plionem.
PSALMUS LVII.
'.
Ejusdem osi bic pealmas argamoali, cumgtipe ,
riori paalmo ; aique eamdem ideo sortilus est i n
' scriptioaeai.
.

,

YEBS. 2. Si *tr$ *lique juttilhm

toquimim,
, . ,
recta judicate, fiiii hominwx. Primum qaidem ad
\ \ * Saalem, et sodales ejus aermonem dirigil, deiade
, \ ad omncg alios qui eorum improbkatem mulan
. , ,
lur. AU igHar : Si ?cre, ct qaod jagtam eet, loqui , ; mini, dicenteseam vos ob cavsam me peraeqai,
, \
qaod vob prior iasidiae straxcrim, aal gravein
, ,
aliam offensam ialularim, vos ipsog aiibi jtidices
, statao: unum laaium esl,quod poeco, n l vera de.
rernatis judicia, lioc eat, ul rectas proannltetig
Benlenlias, declaranles qtianam !n re, n>c "minas
a^quam noverilig.
/
VERS. bTEteuim in corde iviquilalcm operantiug
in terra, injuslitia* manui vestra comolkant. i k u '

%9

EUTHYMII ZIGABENI

00

cei, quod nullam qucani injuriae causana afferre, *

* , .
quasi id subintelligatur; et serraonem suum pro , \ !
aequitur, diceas : Eteaim in corde iniquitatem
.
,
meditamiai, et maaus veslrae injustiliam operanlur. ,
quod ait, Complicant, ex melaphora eorum
dixit, qai laqueos lenduat, aut plagae, ob variam
, * ,
nimirum consiliorum callidilatem. Quod vero a i l ,
.
Jn Urra, dictura esi, quia in lerra baec peraguat. Nam ia inferno, et ai animoram pravitas oaaaioo
aoa cessabil, ipsa lamen aiale agendi facultas prorsus aberit.
VERS. . Alienati sunt peccalores . lave
&
ol .
bilur ia perlinaces ac flxos ia peccatis homines, et
,
paucis docet, cujusn odi eseent, et quam passi
8uut ruinam. Ab ipsis, inquit, ineuaabulis alieaati
. , ,
a Dco ; juxta qaod sciucet praescilum erat
, a Deo, illos oiox alieaandos, ac misereperdendoe
, \ esse.
.
\
Erraverunt ab utero. Ab Ecclcsia niroiram. Uteri

. '
eaim ac maliebriam locorum Ecclesia eie instar

esi, qai a Dea adoplanlur; quippe qaa? mirifico
,
baptismalis lavacro, in novoa bomines eos Cormat.
. ^
Erraverual igiiar a via maadatorum Dei abcrran , , ', ,
. \
les ex tuac, non operibus, ul diximus , sed prae *
scieniia Dei. Ila eaim alibi apad Jeremiam a Bco
,
,
dici lcgimus : Priugquam le formarem in utero, novi
,
.
le, ef unUquam exiretde vulva, $anctificavi u *.
Locuti sunt falsa. Non ab utcro falsa locuti sunt,
, . , '
sed eimul ac ad graadiorem aelatcai pervenere.
.
Y E R S . 5. Fwor illis ucundum iimilitudinem ter , .
penti*. Aiunt serpeaiem ubi i n aliquem crepcril fu \,
rere, nuaqaam iram aut furorem depoaere, donec
, , venenuro intulerit, aat rabiem mors ademeril. Furor . \ , \ seqae igitur bia implacabilis est. Perseveraat enim
.
irati, et doloa perpetuo molitintur.
Quati aspidis surda, et oblurantis auret tuas.

,
Furoris simlliludiaem ad ipsaro etiain aspidem
. \
iranaferi. Faror eoram, iaqait, quasi furor aspidis
\ , , \
eurdae : non aspidem dico, quae nalura surda s i t ,
, .
sed quae data opera, atque astu quodaui audire re- n t i i t ; aique ideo consequenter a d d i d i t : Atque ob \ .
turanlis auret tuas. Deiade tempus eaarral quaado
maxime obsurdescii.
" ,

Y E R S . 6. Qum non exaudiet vocem incaniantium,

.
el venefici, incantata . Per lacaaiantes eos ,
,
iaielligit, qoaa incantaiores , seu praeaiigialores
appellamus : qui carminibus qaibusdani, aut prae-
, \ ,
gligiis repeatium ac veaeaaioram animantiuin
, \ (.
furorem cobibent. Sais enira artificiis corum $\, \ ,
viliam placaat, alque boc pacto ea veaantar, et ad
, ,
inedicorum usam asservanl. Aspis i g i l u r , et ilia
\ .
polissimum quae palamaaea appcllatur, cerlis id
(5, * " conjecluris praenoaceas, obstruere aures suas solet,
, \ , , alque hoc paclo eoram arles evadere. Ordo autem
. ,
verborum hujusmodi est: Quae aspis noa exaudiet
. \ \
Tocera incanlanlium, el noa exaadiet vocem vene * \
fici, lameisi iacanlata e i t , ac praesiigils illecla a
, \ sapiemi viro. Sapienlem quippe bic ipsum arlifi ,
cem ac veneficam appellat . veluti illius arlis
%

iercm. , 5.

01

COMMKNT. IN PSALMOS.

602

\ , \ peritam. Commode vero serpenlis et tspSdit exem , , .

plum adducit, cum Saul ei iragceretar, ul serpens,
ei oUurdesceret, velut aspis, cum blaadoeac meMiosVaU David sermones sperneret, quibug taaquam suavibus quibatdam atqae efficacibus Jcarminibas emollire illuro ac delinirc coatenderat
velati cum Saulem priaeipem ac regem suum appellabat, se vero servain, caaem mortaum, et proraas abjectum.

V E R S . 7 . Deut eonteret dentes eorum in oreipso .
rum. Per denles , perniciosas ac validas eorum v i * , \ - reg iaielligit, et expoeitag ad patranda scelera. Et
, ciiro dentium memiaerit, ipeum etiam os addidit,
.
qao compJecteadi atque comorebendendi facaltag
iadicatur.
.
Molas UonuM tonfregit Dominus. In guperiori
,
psalmo catalos leoaum eos appellavil: i n praesenli
, \ \ .
vero leonum dentes habare iliog dicil. Celemra
, \
vergicalo eamdem repelii geatentiam quam
. \ \ ,
in praecedeali vidimus: qaemadmodum gaapeao. , , , *
mero dixiaiug prophetam facere. Naro ei mota?,
, , \ majores deatea eunl. Poles ctiam pcr deates tatel , \ ligere eos taatum hic d i c i , qui cibaai coaleraat,
, . per molaa vero, eoe qai iaterioreg soat, qnas eiiam
* , \ niolareg aut leoninos appellamug : ita at per I m
, , jusmodi deatiuro dietinciionem, majoree et mino. , rps offensiones iatelligi poesiat. lllad eliam consi .
dera quomodo aliquando Prophetain faturo lempore
d i c a t : Conteret; et aliqoaado i n praelerito. Confregit. Hajasmodi euiai esl prophetarum mos, u l
aaeping diximns.
VERS. 8 . Ad nihilum , tanquam aqua
,

.
decxrrem. Aquam bic non fluminis dicit, aat foalig,
, , ' ,
sed aquam intelligit a quopiam effusam, aat fortaito
\ , .

ejectam , ac staiim digpergata. Et qaod a i t : Ad

, .
nihilum eeo [ u l Graece uaico verbo d i e i t u r ] Adnihiiabuntur, expoae, pro Sperneatur, ei
nibtli fleat.
InUndet arcttm iuum donec infirmentur. Inteadet

, .
C
* , contra eoe Deua gaam ia iuferao poteatiam, atque
eo8'percuitet.
\ .
VER8. 9 . Qttaii liquefacta auferenlur. Aafe* .
'
renlur, inquit, de facili, inslar liquanlis cer*. Ita
eaim merelur immiiig ac gsevtia eorum aaimtre.
, . "
Nam iiraul ac cera igni admota f a e r i l , continuo
\ , .
liqaegcit.
Cecidit ignU , et non mderunl loUm.OnB
" " ,
. \, \ , meminii, modo igaem a d d i l , ignem appellaag u l , \ - lioaem a Deo illatam. Confeslim igilur a coaspecia
iguis perierunt, ita at ad gequealem diem non
.
perveaerini. Per golem eniui diem inlelligit.
fiaT E R S . 4 0 . Priusquam intelligant tpina nestrie
. *
rhamnum. Apoatrophe ulilur Propbaia. Coavertit
, ^ eaim sermonem gtiam ad Saalem. ignisisle, inquit,
. " , gnper vog decidet, priugqaam peccaia vcslra in
* iminensum creveriat. Ut autem clarior ftat sensag
. \
quem dicimus, illud animadverte, quod Scriptura
*, , gaepe per spiaam, 'peccaium intelligit. Rbamnum
, , autero damorum qnoddam genug est, qaod roaximig
, \ (4) alque acutisaiatis refertum esl aculeis. Ait i g i t u r :
, \ ^,
Igais ille, quem diximue, prius irruet, quam gpinae

D 0 C

Vari lectiones.
() . .

EUTHYMIl ZlGABENl

604

Tcsirae, hbc est, peecala ve&lra, inielligani rbam- . \ ,

nuni; id est, priusqvam ad summon deveniant
,
ctunnlvm : eo modo, euo tcnuiores spiase tandeai adauciae, rhamal apeciem gerunt: 'qnod et re ipsa
accidil. Nam Saul poslmodtiai non diu vixil.
,
.
Quasi viventes, quati in ira absorbet eot. Igais ille
riimiruro, quem diximus : Quai viventes autetn ideo , ,
dixit, quod ab eo tempore quo Saal a pythonlssa , iuierilum suum prsesenserai : praecogaita morte, . ,
qtiasi nen vivere videbatur. Et quasi in ira, propler , . ,
violenlnm genus mortie. Abiorbetur etiara dixil, in- \ *
dicaas quod facile Deo esael pro libilo illoa per- , .
dere.

,
.
YERB. 4 1 . LaHabtinr juilus, cum viderit vmdiciam.
Justom bic eara appellal , cai injnria nectuntur . I

f . I . L . I u . ....... _
.
1
i
^
* V

&wl
<^91
#^ t
^nAlHR ' I
,

,
*
iasidiae.
Laiabiiur
autem, _noii _ia IIapsu,
aul
raina
\ , >$
pravorum hoattmiatr, scd in seqarssbaa Dei joetiiia,
qai iajariara paseos bomines noa despexit, ae iro- , .
.piia inipune peccaalibus, infirmorum anbni laederentar.


Mcnut sua$ lavablt in langnme peccatorii. Noa
.
, *
lavabit manus intingeas eas ia aaagaine.eed, veluii
\
iaaocena in ipso aangnine, roanus suas lavabit.
.
llanc aalem loqueadt modum alibt vidimtis, in

psalmo x x v , ibi : Lavabo in innoecntibui , * ,

. []
. Alii dicunl ita intelligi debere , quod dam
peccalaris sanguir effandelur, justas lavabrt maaas ,
suas, boc est, mundabit acliones suas, factus n i - , ,
. minim cautior cx cruriatibtie peccalori illatis :
lctabitarqae, non qaod gaudcat eam poenis affici , C , , , '
\
ed qaia illius exemplo ipse fil prndeniior ac seciirior. Simililer oi larabit manus gaas, quia aciio- . ,
,
nes soae muadabit, dum peccalor ille occiditar ,
, ,
boc rai, data puailur.
.
* V E R S . 42. homo : Si uiiqw frueius
. uiique judicans $ in . Et ea- , 5
pieas, iaquil, vir aliquie, euta victorem csse con- .
, *
splciene, qui antea opprimebatar, bajaemodi argamealo iler eibi ad viriutem parabil : Si altqais, , \
, *
inquiens, est fraclas juslo : si nlla j i M o pra*mia
\ \ ,
atiat reposiia [clarum esl autem quod viudicta illa,
,
qaam Deus de justoruia inimicis s m a i l , loco i r u . \
cias jitstia viris repulalur] , necessario el illud
diceadam est Deam esse, qai in hac vita taro i n - D .
iuslos judicat qaam justos ; aade hujusmodi raiionem coasideraas, ardenlior fiet ad sectandas v i r lules.
Jn fitiem ne corrumpat, psalmut fpst David,in tituli
, ,

1ntcriplion8m, quando mitii Saul custodtoii

,
.
domum ejui ut inlerficeret enm.
'.
PSALMUS L V H l .
, ' ,
Satil livore sticcensas adversns bealum David ,
, ,
frequentisaimas ei tendcbal iaaidiae. tCum aulero
,
. , \ itaa dierum arreplam Saul jacnlum ia illum i m , , .
mtsisset, declinato ictti evasit beaius David , et in
,
domam suam abiii. Perseveranie atitem regis ira,
rnandatum est, u l diligcnli mililum cuslodia illias , ,
,
doiaiis observaretar, ne sciiicet effugerel. Quod

cernens Melcho ejus uxor etSaulis fllia, viroomnia
\ renunliavit, alquc ci pcr fcncslram effagiuia para-

605

COMMENT. PSALMOS.

606

. , (5) vil quemadmooani in primo* Rag ero libra lattaa

,
coatiaetur. Ciim igkar lonc aufttgiesei beatus David
vp?v, x*\ . praetentem psalmum eompoeait. Et quod psalmo
, , , iotcripait, * finem , corrumpat, alk> modo ex .
ponondum cst , quam alibi exposoeHmns. Jubet
eoimrtot Propfeeia ad lcfttaiioaaai finem respicere, longanimiuiemque
ae paitentiam noti abjicere.
E l quod seqailnr, tpat Dmeid tituli in$criptionem\ intcllige idco diolum eese , quia elaboratu* , atqae
oompoeiliia fueril liic psalmua, in perpeiaam rerufo meuwriam, qiue tanc ei eontigertmt.
, ,
\.
1, 5. Ertp* litfnwcia awii, Deu$,

,
6 ix^Hrgenlibus inme liberame; ' ab rmiibu$ iniquiiatem, virit sanguinum talva .

,
Insurgenies illos appellat, qui conira eam impetum
. ,
fcct*rant, Sautcm sciticet, et ejus milftes : vel d \ ; ,
mones aiiam, qui commissorum sceterum eraat
, \ \ ,
parlicipcs. Eosdem etiam appellai operanies i n t .
quitatem tt viros sangtiiaum, eo quod iatquum sit
\ , \
insidias lendere adversus innoceniera. Saagaiamn
* *
auiem
vir ille dicilur, qui in sanguinis efftisione
\ , .
loetaliir.
%

" . " ,
^, ' , , .

* .
, \ , \
.
, ,
. , ' ,
, \ *
. \ *
,
, .
" , .

, \
* \ ,
. *
*
,
,
\ ,
.

,
.
, \ ^ ,
. *
,
\ .
, ,
,

. , . "
, ,
*
, ,
\ .

VER*. 4. Qnoniam sunt animam metim.

Quoniam, inquit, ut perspicotjm est, otnnem adbibuerunt operata, nt me domi kicluenm comprehenderent, lameisi lao adjulus tubsidio evaserlm.
Irruerunl tii forlei. Forles appellat eos ob
divitiaram abiindaniiam ct miKtum copias. In his
etenim robur ac tlree pugaaniiam eonsistere ab
omnibus existimalar.
VERS. 5. iniquitas , ntqut
netim, Doniine. Subiateltige in cauta . Neqtre
enim inique egi, neque peccavi contra i l l o s , n i
Q cansam aliqtiam baberent, car ra ma taatom se?4renl. Quod si quisdifferre eiistimel iltiqtiiUlem t
peccaio, ner illam graviue delktura, per hoc, leviut
erraium intolligef.
Sine irriqxitate cucurri direxi. Abnque peocaio
cuni eis conversatee som, atque ideo , hoc
esi, actiones mcas ad virtulem dirigeudo me omnilHie aequum prabni. Yel, sloc iniqoUale d i r e x i ,
boc eat, virtute duoe , recta opera egi. Cbristo
liam caavanieatisaime omaia ba?c possunt verba
aplari : Nequeiniquitai , neque rMum,
iniquilatt cucurri direxi, et aimiliter qaa*
aaqaaattir.
V B W . 6. in occurtum mexm, .
Veai, iaquil, eroccnrre mihi fugieati , et v i r
p n w u , et flde queaam patlar. H*c aalem dici a
Cbrista, buaiano more Propheta iatrodacit, ut atibi
ssppe d i x i m u 3 . Diviaitas eajra omnia cerait, el n m tari aon polest.
iu, virtuium, Dext Israel, xniendi ad
titanda$ omnes . Virlatee appeliat aagelico
ordinea. Val Deum virlutum , hoc est, Deara pdeelalam seu potealiarum pra eo d r x i l , quod e s t :
Detis polens, vel Dtus poteaiiae largitor. De!nde ennt
rogat, n i advenlti atque incarnalione sua visitet
onines geniee, quemadmodum falurum esac pra>*
videbet.

Varia3 lecliones.
(5} .

C07

EUTHyMII ZIGABENI

miurearii omnibus qui operantur imquuainm-A

lis nimirum, qui perliaacea sunl in malo, qualea
erant Saul et socii, Anna, Caiphas et daemonea,
aiqae ha?e facito, al caeleri homines hoc exemplo
prudentioree fiant.
VBRS. 7. Convertenlur ad vesperam, el jamein palienlur ui eann, e$ circuibunt civitaietn. Ad vesperam, hoc esl, sero aliquando. Pracdirit eniin fulurum egse lempus, quando Judaeorum aliqui ex
dispersioae sua revertealur io Jerusalem, et nullis
ia ea invcnlis cibis, quia civitas sub externorum
erit imperio, aiisere esarieat. Quiaimo net illic
persisiere poternnt, $ed ul profaai, alque ideo rejecli, extra muros civitalis jacentes moerebunt :
quod etiam iapraesenliarara eis accidere videmiis. g
Caais vero similitudine usus esl, qaod faroelicum
animal sit, et iaipudeas.
VERS. 8. Ecce loquenlur %n ore $uo. Sealeniiam
nimirum ferenles adversum Christum : veluii cam
cruci illum aibgi instaatissime poslalaverunt. Obeervandano vero esl, ut praediximus, qnod dictio,
Ecce abundat spe apud Hebraeos, atque ut plurimum est superflaa.
El gladius in labiis eorum. Gladium appellat
acerbiseimam serrooacm nefariae illius seaiealiae,
qaam paulo anle prediximus.
Quoniam qui$ audivit? Hujusmodi, inquil, ab
eis proferunlur verba. Qaia eoram judicio nullus
aadivit; aullas, iaqaam, qui Cbrisium injariis C
oppressum posscl exhuere. Uade Symmacbus pro
qui$ nemo traastnlit. Putavil enim, iaqait, Chriatum a aemine adjuvari debere.
VEas. 9. Et / i i , Domine, . Hoc est
eimile ei, qood alibi legimus la secundo psalmo ;
Qui habiiat in ealis, irridebit .
%

Ad nihUum deducet omne$ . Quae Evangelii

predicalionem noa suscipiuat, qaae lais reaistunt
.servis. Yel, per geates, daemonuai c a l e r m inlelHgil.
Y E R S . 10. lmptrinm
tueum ad U . Haec
aitiat beatum David dicere de seipso. Regaam,
iaquit, quod morlao Saale, mihi debetur, temere
non iatadam; neque ego ideo illam occidam, qaiaimo iltud totam luo reliaquam arbiirio. Iia enim
hoc ia loco, sibi vull verbam : Srvabo. Qaod vero
aii : ad , dictum esl pro Apud .
)
Quoniam in, Deus, adjuior meuiei. Quoaiara t u ,
iaquii, qui omaia moderaris, auxilio laibi es.
V E R S . 4 i . Deu$ meuiy muericordia ejus praveniel
. Yide, iaquit, quali perfruar Deo, qui tain
preato sempcr mihi est, ul suaima saa roisericordia meas loage praeveaial preces.
V E R S . 42. Deu$
mihi in inimicis
weis. Sabintelligenduai est aliquid, verbi gralia :

658

. , (6)
\ , ", ,
\ ,

,
. ,
* . , ~
,
, ,

, , \
, ' (7) ,
. \ . ,
\ , \
.


.
,
.
, ,
,
, \ , .
.
,
.
" ; ,
, , . \ ,
, \,
.
(8) . ,
.
,
,
\ ' .

.
,
. \ ]
.
.
, \
,
,
, \ , ,
, , , .
, , , .

. , ;.

.
/ 0 *
. .

.
, " -

Vari lectiones.
(6) .
(7) . .

(8) . \ . Idem.

609

COMMENT. PSALMOS*

610

*
, iv .

Osiendet mibi quxcanque opiavero, vel Quodcunque decens foerii, ai videara. Hujueiuodi figaram
loqueadi vidimas iu paalmo LIII ibi * in inimicii
meis dftpexil oculus meus.

,

occidas , nequando oblivitcantur UgiHucr.

Diiperoe in virlute tua, depone eo$, prolector
, ,

meus, . Vide mirani Propheue palientiam,

. . "
quani et aos imitari decet. Rogat enim pro inimi, .
cis De occidaotur, ne morle prsevenli, obliviscaa , tur mandatorum Dei. Nam qui morilur, divinae
;,
legis obliviscitur ; unde alibi: Quoniam in
,
morlt qui til tui; sed viclog ad hoc tanlum
\ * "
dispergi, dejtci aique bumiliari rogat, ut probioree

.
reddanlar. Ei ipse quidem David ila optabat, Deus
;, \ , \ autem justum proiulit judicium, et eos qui insaaa. biles erant, occidit : alios vero, qui aliquando
, \
falurum eral ut meliores fiercnl, effugere permi ,
sit, atque boc pacto sappucaali Prophei annuiU
,
Et quod ait : , diclum est, pro *pj?me,
. , . .
alque Humiiia.
* ,
V K B S . 1 3 . Delicium orh , tirmo labiorum
.
\ tuorum. Rursum ad sermonem redii de Cbrisli in, ,
lerfectoribug, dicens, quod pcccaium oris eorum,
, fuit iaipius ille sermo, quem adversue CbristBiu
, ,
.
protulerttnt, dicentcs : Crucifigaiur, aul si quid
4

aliud ejasmodi esl.

comprehendantur fa . Symmacbus transiulit, cam luptrbxa sua. Jactabanl eniro
aiqae iaaaiier gloriabaalur, qaod aepoles estent
Abraham, et qai soli diviaam legem habcreal: a
Romaais tunc expugaaii, pceaas dedere.
V E R S . . mendacio annuniiabuntur in coniummaiiom. Per exsecraiioitem
naac blaspbemiam ialelligil, qaam iinpie iaCbri*
slam evomaere; meadacium veroillud dicii, quod
fiaxere, allesiaates probibere Cbristam dari cen8 Caeaari. Palam aieaim maadaverat Dojninas
dicens ; Reddiu qua Casiaris , Cwian. Seasua
esi igilar, quod propter blaspbemiana et mendaciaai Judaei omnibus sermo eraut ei fabula. Neqae
eniai amplius praeclara eoram geeu narrabunlur,
sed eorum deslructia, qaam bic coasummalionem
appellavil.
,

. . In ira , . Noa lira\ , * - D pliciterdixit Incoasumiualione, aed la ira contum * \ , .
matioais. Et qaod, ait : Non emaf, ideo dicluw
esi, qala deinceps amplias conversaluri aon eraat ul anlea, aeqae commuaem rempublicam babituri.
$ quoniam Deui dominatur Jacob
,
7 finium . Per Oeata boc ia loco Gbrisiain iu, .
lelligiU
.
Vaas. 15.
ad utperam, famem

paiteniur ui , eircuibuni cmtaUm. Propbe , . liam superius dicUm bajasuiodi verboruai repe ^, ,
litioae coafirniai.
,
V E R 8 . 16* Ipsi dUptrgeninr ad mandutandum. li

, ". 01
, , qai ex eia relicli fuerinl, propriam noa babenles
civilatem, dispergeaiur, et miseroruai iuslar, ipsa
, ,
eiiam
aliaieaia mendicabual.
.

.


* ,
\ .
'.
^

.
,
* , ,
, I * *

. , \,
\ , , , * \
, ' .

611

EUTHYMH ZIGADENi

f>12

Quod ti saturali non fuerinl et murmurabunt. Re-

* ,
.
'.<darguil eos, quod majorum more adbac aturmu/
, , (8)
renl eliam post dispersionis castigalionem. Mur
murabunl enim, inquii, el tunc contra Deum.
\ .
VEBS. 17. Ego aulem cantabo virlulcm
luam.
. '^, \
Caniabo, id esl, caulicis latidabo.
.

. \
Et exsutiabo mane misericordiam tuam. Exsultabo, inquit, in tua misericordia, vel, in tuaiu * .
, niisericordiam. Mane aulem.dixii, pro, Cilo. Ne. ,

que enira sero mei wisereberis. Quod vcro ait:
Exsuliabo mhericordiam luam, proiniscua esl ai- .
que indiffercns conslruciio.
"

VERS. 1 8 , 1 9 . Quoniam factus adjutor meus,

refugium meum, in die tribulationit tnca, adju- .
, , .
tor meut ei, tibi psailam, quoniam Deut adjutor meui
, misericordia . Haecomnia persc clara sunt.
**edc .
.
Graiias eaim Deo agit ul beaefaciori.
1

T C

In ii* qui commutabunlur, in iiluli inscriptio-

.

> mm, ipni David in docirinam, quando ineendit

,
Metopotamiam Syrias, Syriam Sobal, con,
,

verlii Joab, ei percmsit juxta valiem Salinarum

,
.
duodecim millia.
*.
, *
PSALMUS L I X .
, $
In fxnem qaidem, qaoniam ad eoram finem rc ^, spicere jobei Propheta qute in psalmo praedicla
suni. Predicit enim posleris caplivorum Judaeo- 6.
,
rum rediluia ex Babylone, et reaedificalionein ci
titalis Jerasatom. Quod vero ait: Ii$ qui commu$,
tandi tuni, idem est, ac si dicerei: lis, qui ex
servilule ad libertatem rcditori sunt. E l in iiiult G . K a \
,
inscriptioncm, boc esl, in indelebilem ac perpetuam
,
lanti beaefictt memoriam. Et qaod ait : Ipsi Da
tid, auctoris nomea indicat, ac si dical. Psalmus . , , .
claboratus ipsi David. In doctrinam, boc csl ut * , \ (10) , doceat, gratias nimirum agcre, aul poenitentiam.
\ , .
E l quae gequunlur, lempus indicant, quandocom \
posilus est psalroas. Veram quae hic de Mesopo;, , \
tamia Syriaa el de Syria Sobal et de vallc Saliaa- , ; ,
raia dicta saat, ia tialla bisloria aperte tradunlur,
.
tiisi forlasse aliqaa obscara babeanlur m secando \ , \ \
Regum libro ; allaaien verisimile est ei gesta baee

ftiisse omnia, et omi69a cuia muliis aliis. Vallis , aulem Saliaarum locus esl, sed loci appellalione
,
habiiatores loci intelHgit; el numerum Intereiu- ^ . ,
plorum ponil. Magnus vero Baailias verba iHa : / ,
qui commulabuniur, de Gbrislianie inlelbgit dicta
,
csse, propler iinmutalioneni scilicel qttse fil iti
, \ baplisoio, el propder liberationem a da*monuni
pov . .;
servitute. Hanc exposilioneoa allitno loco tracla .
bimus; in praesemia aulem priorem pro^equetaar jaxia quam psalmum banc perlincre diximus ad
caplivoe qui eranl ia Babylone.
O , &, . 'V E R S . 2. beut,
repnlitli ,
nos.
, * ,
Repulklif quia la irriia?imus; el dcstruxisli, ira ; . deae noa In capiiviiatem Babyleaiis. Spoliali eaim
\ , .
scjil Judaei taac regao, et viribue.
,

.

Iraiut , misertu* e$ nobis. Iralas ee, quia

f

Varia) leclioncs.
(9) . 3|.

(tOJKapKOv.Idem.

f i*
$13
COMMENT. PSALMOS.
' , , I peccavimus; et interea tamen misertns es noWs,
dum non perdidisli nos simal curn muttig atiis, in
,
quog amplios ssevii faror luus; quinimo a gravi
?
sertitotis jago Hberasii, cupiens hoc paclo melio*$
res nos ac prudentiores fteri.
VERS. 3. Conqua*$a$ii , et eonturbasti .

,
.
Per conquassaliooem et conturbationem lerrap,
\ ,
, , \ - Jud&oram destruciionem intelligit, qui in ipsa
tunc erant cWitate, captivilalemque ac disperaio, .
nem bominum.
Sana conlriliones e;us, quia commota $. Cum
"
, .
terre conquassaiionem dixerit, consequcnler con , , \ tritionero el commolionera addit, quas terraemolus
* * goiet eflicere. Et significare videlur eversionem
.
Jerusalem.
" . '
VERS. 4. Osiendisti populo tuo dura. Dura, boc
, , \ est laboriosa. Omnia auleni ea inlelHgit quse ad
, \ .
obsidtonem, et ad serviiutem perlinebanl.
olrov .
Polatti nos vino eompunclionis. Per vinum com \ , punctionis, calamitaleg intclligil: aique anguslias,
, \ .
qaae compunclionem afferunl, et poenitentiani eorum deliitorum, ob quae Deum conlra se provocaveruai.
' ,

Y E R S . 5. Dediiti metuenlibui significatioMm,

. 01 , ui fugiani facie arcut. Illi, inquit, qui effugeruni
, , fnleritum, signuro a te quoddam vitse babebant
, .
sibi latenter, veluti servis luis iugigniium : ob

quod, cum bosles maaaa consererenl circa moenia,
, , '. \
occisi non sunt, sed servali. De hoc signo cliaia
, \ ' - C legilur Ezccbiel, quaado ait: Occidite ad exUrmi
*
nalionem ; iltis , quibus est signum in fronte,
, ,

. nolite appropinquare. Per facieai vero arcus, ipsam

, ,
eagtUam inlelligil, veluli quae arcui praeeminei;
, . vel circumloquendo, per faciem arcug, ipsum ar , , ; cam iatelligil. E l dam arcuia dixit, omne armo.
ram genus significavit, quasi lotum a parle.
YERS. 6. dilecii lui. Haec fuit causa,
^ ,
eur signam dalum eit.
.
Satva dexira iua, exaudi . Per dexlerai,
, .
, .
, - potenliam inlelligil. Exaudi eliam me populura
tutim ia capliviiale coasliiaium.
.
VERS. 7. Deus locutui est in tancio suo. Supe
.
, * riora quidem ex caplivornm persoua dicta gant;
hujus autem versiculi verba ab ipso proferunlur
,
, , ^ Tropbela : qui scipsam bic sanclum, hoc esl, Deo
gaacliQcaluai ac dedicaiuai appellal, V c l , Deu$
,
locutus esl sancio suo, pro Deug, per gaactuai Spi\ & . , ,
r lum suum mihi locutus est: et in summn illud aflfiruiat, quod a Deo ea gibi fuerual revelala, qua*
modo dictums est. Quae aulem ea sint, audi.
Latiabor. Qnod sctlicet ii qtii in prseaeniia capiivi
.
(44)
gunt,
mibi aliquando conciiiandi sunt.
.
paniar Sicima. Sicima civilas cgt iribus
. *
, \, Ephraim. Haac, iaquit, civitalem, ab inhnicis,eara
occupaaiibug, liberabo, elpariiar eam populo meo
^, ad babilaaduui.
.
9

t (

Ezecb.ix, G.

Varia? leclioncs.
(II)

. .

616
t25
E U T H Y M I ZIGABENI
\
El vailem tabernaculorum mtiar. Vallis laberna- i i Kai .
culorum locus esl jaceas anle Sicima, quem se ,
Deus caplivis luensura pariler divisurum pollicetur. ,
Et daoijas his locis, nniversam Judaeam sigailica- . ,
, vit, veluti a parte lolum.
.
Y E R S . 8. Meu$ esl Calaad, et meus e$t .
,
.
aiinuri ad majorem ascendit, atqae a posleriori
, \ ad priorem : quippe cum Galaad progenilorem *
suuai haberel Manassem. Per Manassea vero uai- , *
versaai Manasses tribum iatelligii, et per alia pa- , , ,

triarcharum nomina, alias insigniores iribus, per \ .

quas reliquae etiaiu comprebeaduaiur. Ail igiiur : , , \ ,
Meus nunc est toius populus, taraelsi aliquando .
eam repalerim, quando me irritavii.
Et Ephraim foriitudo capitit mei. Per caput boc
,

.
loco iraperium intelligit, quemadmodum ipseetiam
, *
Symmachus Iranstulii, el sensus est : quod polen- . \ ,
lissima pars regai Judaeorum, ia iis consislil mi-
liiibus, qui sunt de genere Epbraim. Hoc aulero
.
pronoiaiue, meu$, viadicare sibi videlur Deus , , ^
eoruai regaum, lanquam proprius ille sibi sit po- .
pulus , e i quo majorem illius eiiam flduciam
praeslal.
VERS. 9. Juda$ Rex meu$. Ex Iribu Jada erit
. \
Rex popalo Israel. Naai ei post captivilatem, .
Zorobabel qai de tribu Jada eral, Kex constilatus
est. Hoc eiiam ia loco, pronomen : meu$ regnnm
.
illud proprium quodammodo ipsius Dei esse .
osieadit.
.
Moab lebes spei meas. Lebes geaus est vasis ad
* ,
niiaisleria : per quod iadicare videiur, qaod Moabiiarara populus sibi subjiciendus essel, et miai- , \ .
, \ ,
Piraturus. Spei , hoc esi, miaislralurus iis qai
in aie speraveriiu, vel iis ia quibus ego epero,' , \ .
quod mei futuri suat.


.
In Idumceam extendam ealceamenlum meum.
,
Per calceainentum iter intelligit. Hanc, inqutt,
Idumaeam popalo meo pariter subjiciam, cum eo , .
ad belluni simul proflcieaa.

.
(5
Mihi alienigenai tubditi sunt. Moabilae, et Idamsei,

de quibas dixinius, et alii circamvicini popali. Et , .

,
,
quod ait: Subditi $unt, Propbelico more dixit,
.
praetei itum pro futaro teinpus ponens.
;
Vnaa. 40. Qui$ deducet me in cmtatem munilioni$ ? Stjrmo esl ex captivoram persoaa. Muniiioni* * ,
, ,
autemcivilas dicebatur Jerusalcm, quia fortissimis
. ,
erat moenibus circun)data,et audique bene munila.
\,(12) {
Prae summa autem laelitia ha?c verba proferre i n
iroducunlur, cum aatea in captivitate detiaerentur,
unde nulla fugae spes apparuerat.
; '
Quis deducet nfe u$que in Idumasam f Ita ul noa
,
tantum in patriam resliluamur, sed proximosetiam
.
circuaiquaqae vicinos pupalos subjagemus.
, ,
;
Y E R S . M.Nonne tu, l)eui,qui repulisii nos ? Per
* * >
iaterrogatioiieai boc legeaduui csl, et siaiili aiodo
9

Vari lecliones.
(12) . \ .

614
C()MME&T. I I PSALMOS.
sabsequea*
versiculus.
laterrogant
autem,
qnasi
. , ; aliuade fataram hujnemodi salulew non exspecla .
reat, qaam a Deo.
C17

d te^c "MC

. 0 ' ,
.

non egredierii, Dtus, iti virtutibui noilrh. Ilujasaiodi verba vidimus in psalmo XLIII, ubi ea
exposuimas.

,
.
;

>

V C R S . 12. Da nubis auxiftum tribulolione, ti

tana latut hominis. Hoc ia loco aaperflua est coajanciio illa, el; Symmacbus eaiai ita reddidit:
Tu ia ndbis axxiHum : vana tnim $alxt *omint. ,

,

. ,
, ; .
'
*
; *
* , /
, 98eipsaOat , , ;.

, , .

, ;, :.
;
.
, .

,
\ .

,
, ,
,
.
,
,
* '
, . ,

, , "
, .

, , , , -.
,
\ ; ' . ,
, ,
, , ,
, */.
; , . ;.
;,
,
,' ; , ;, ,
.
, & ,
* ,
,
, , ; '.,

V E R S . 1 3 . In Deo ((tdemu* tiriutem, ipu ad ttihitum omne$ Iribulaniei no$. . Faciemus,

pro> adipiscemur &ea possidebimas. Nam ex nobis
iiifirmi sumus. Et boc pnclo qtiidem primam expo^
sitionem cxcgimas, de capiivis in Babyloaeien pore
regis Zorobabel: aplari auiam poasiint, ul dxinius,
bujus psalmi vcrba ipsts etiam fidelibus , qai olim
sab daimonura capli?iialc delinebantur, iia ut cx
eorum persona dictnm *it: Tx, Dtus, repulhfi ms
otim, anteqaaai fidem haberemtts; et destruxisU
aos, permiiteas bellis et nitiluie c&dibua nas perimi, ac uiullis aliis hujusceftvodi malis. Et iratnt
quidem t$. quia le creatorem nostram ignaravimii8
el mhertus notiri, cum aulea a daeaionibas
dcciperemur. Concutiitti antem Pfrram^ comxr*
baiii eam, quando nimirum la in lerra nobiscuai
coavmabari, tl doctbas popoloe. Faaia eleaiui
operum ei sermonam taoram laac amiies oon*
larbavil qai eraat in terra. Satia igitur aflicUonea eonim, quas ideo aaatineat, qui a retla via
dcclinaruat. Tu oiiendhli nobit per E\angaliuai
vias dura$, arctam illam aimiraai viam el conculraiaia. pelatli no$ vino oompxrtciioms evangetica.
Prxdicaiio elenira coaipuaciionle viiiura diciiar,
qaia et tetiflcai, et ad pcccaloraai pcenileaiiaiii
pariler addacit. Dtditti melxenlibn% u tignificalio*
xtm, illam aimiruai quae per sigilltim divini bapttsuatia fidelibua oainibas insigailur, ci figuram vi*
vificae crucis: iia ut lanlo sigao manili, a maligai
dtemoaia arcu eflagerioiuf. Etquaeseqaantar simili
ntodo expoae. Hla etiam vcrba: Demi (ocutni e$i
in sakcio, expone ut jam prdixiams, eo laincn ex*
cepio, qaod per Deam Chri&tum iaielliges. Siaii
liter el verba illa : Exsultobo. Pariibor eiiaiu
Skhimam (Judaeorum civilatem) Adeli meo pnpulo
Christiano el valleai tabornacaiorum eliaai dinieliar. Cbrisliaai eVtnun onmia loca poe'modm
possetiarant , ei ibidem ecclesias erexerunt. Quod
vero a i l : Galaad, mems eil Ifanasses*
el qua sequuatar, et pcrsona Cbristi dlcta suni,
docenlia se secundum bominem Judaeoruin aOinem
rH: bac eteaiim de caua anos esse dirlt. Yel
altlcr, dic qaod Cbrieius illos sibi aseuaiil, suo*
essc eos diceas, propicr fldelos, qui ex eis credi*
aVnlnt. Calceaaieatam auiem divinitalie bnmaiia
Cluisli caro cral, qux ferebat IVurn, ei ad varU

.. CXXVIII.

20 -

119

ZlGABENi

20

accedebal loca, et ad varias gentes eliam aiieni- -.,

; \ , \
geaas, subjiciens eos acducensad fldem. Cupiens
, ;
deiade Proplieia ea oculis alque ip&e sensu cernere, q u ia spirilu viderat: Quis> inquil, deducel , , ; ; ,
; ; ; roe ia Ecclcsiam fldelium Evaugelii lcgibus bene
. ,
inoderalaia , Cbristique sanguine, baplismate,
.
cruce, angelis et doclrina munilam (13) ? Quae ecclesia iuuDtlioi)is civilas, seu ^ui propius poscit Gr.rca diclio ] civiias camplexat dici potcsl , co
quodouuics coaiplectaiur virlules. El quis deducel aie iu lerram iitfldeliuot, u l ex iuudcli vidcaui lieii
ildelem ? Nonno l u , Dcus, qui repalisli nos ? boc esl, qui cogaatoa ae poslcros meos Judseoa, ui
Cbrisli iutcrfeciores projecisti. H e ^ v a ex fideliuin persona dicla sunt, exccptie pawis, l aapr^
diximus.
, in hyunis, psalmus if)$i David.
\ .
PSALMUS L X .
.
ln finem eliani bic psalmus nos jabcl aspicrre,
\ b propbeiias qasc in co tradtuilur : efferliirqae
. - pcisoaa, qai
_..: capiivus
:
. .. esi
. in " ;

.. >_*
-...
_
^.^
-\
.
-

et popali
detealas
. ,
lSabylone. Illorum enim rediiuni in patriam praedi
.
cil. Inhabitabo, inquil, in tabernaeulo luo in src* \,
cula. Alque ideo summa consequentia post eupe- ; .
rioreiu collocaius est. Cbristiauo eiiam populo \ , .
, ,
recte accomo>odalur. In hymnii inscribitur, qaia
. beneiaclorem Deam laudal, el iluus beneficia com
,
naemoral. Observaudum vero est, quod psalmi,
, ; {, \
i^uibus inscriplum esl, in hymnh lauttun, ipso buuano ore cauebaalar, abaque organorani modula- ,
' .
lione : illi auiein qtiibas inscribilwr : In hymnis ,
psalmi, aaa ctiin imisko caaeLanlur instrumealo.
Y E R S . b.Exaudi, Deus, de\irecal\onem meam, m,
, , "
^. behis y^hl&,exaudiei
, C
. \

diximus in psalaio xvi.

\ ,
-'.
VERS. 3. ftnibut ad clamavi. Per finea
.
lerrae juxla bisloriae seusuai Babyloneai iatelligit,
, ,
quae ia ultimis manauetioris bajtis regionis nostna ;
pariibus sita e s i ; juxta anagogem vero cogiia- . ' tioaes terreaas, quae Aiciaut al procul elongemur
.
a Deo.
Dum irisle essei eor meum, in exaliasii .
.
Per pclram fldem inielligit, qtiam in Deam liabel: .
propier illius nimiraai solidiialeai securilalemqtie , ^ \ ,
ac subliiailateia. Quoiies enim> iaquil, ob prsesea \ . , ,
les angustias faligatus aul coalristatus euia, ad
, , ;
summam qaamdaro a Deo aiibi immissam spem eve- , ; .
hebar, voluti ad solidissimaai quamdam pelram, niqae ad lulissimuin rcfugiuai.
Y E R S . A . Deduxii quia faclus et mea. Dux
' , . mibi oliin fuisli aJ boaa. Te enim unkum salulis
*/. \
uieae auclore.n fuiurum sjwrabam.
i/ .
Turris [ortiiudinis f*cit inimici. cominuai
, .
sensu smncnduiu ebl verbain, (actua e*. T*rri$
.

,
auleui (orliiudwis fticie imniici, dixil pro, lar\ , ; . ,
IIS forlis corani iatmico, adeo ul iUaiu arcere
) .
possit.
VERS. 5. Inkobiiubo in labernaculo luo in lacula.


Jam dixiiaaa hi bis verbis pnqdieliaai coutineri de
. \
R

V a r i lectiones.^
(13) Siaiplicius cl ildclius, el omnigena virlute cimimseptam.

62
COMMENT. 1 < PSALMOS.
reditu popiili ex Babyloiie, et reslilulione in paIriam. Per labernaculum auiera lempluni Dei intelligiU E l , in smcuia dixil pro, perpeiuo. Ycruni
hiijusmodi propbelia ^ropter pravos Judttorutti
mores in nos cecidil. 111 i cnim jamdiu perdiii a
Romatiis in (emplo amplius non liabitant, quod al>
ipsis prorsus fundamentis eversum est, sed fidelis
ac Cbristianus populus in leinpio Dei scwpcr el
ubique inbabkat : cuin ab eo per totum orbem
Cbrislo erecla siiil lcmpla in quibus assidue Dcutii
colit.

$tt

;.
, . , \ , . '
: , ^
. '' ,
, \
. \
.
\ .

Protegar vi proteclione alarum iuarum. Siinile

6sl quod leghnus in psalmo xvi, ibi : Et in prote. ,

ctione alarum luarum orouget . quae verba ibi

,
exposuimu*.
' .
" , ,
.
VERS. 6. Quoniam tu, Deut, exaudisti oralhnei
" .
tneat. Quando scilicel invocavi le.
Dedlsti hceredilalem limenlibui nomen tuum. Per

bxrediiatem, juxia hisloiiac sensum, inleriorem

.
hanc Jerusalem intelligit, et supernam, juxta ana , > , .
, ,
atp gogen. Venit* enim, iiiquil, bentdicti PairU ',

tf\v

. ha>red'uate paraium vobis regnnm

VERS. 7. Dies super dies regi$ adjicie$. Dies,
*
.
inquit, plurimos adjicies ad des vilae regis Zo ' ;
robabel, proplcr sumnium ejus in le amorem,
; ,
ei propter illius summam pnidentiam. Quae se . , , , , quunlur non conveoiunt aniiquo regi Zorobabel,
seJ novo bostro Zorobabel GbrislO Domino sectin
. \ \ , .
dum caruem. Nain el ZorubabeH Cliristi tenuil fi*
"
, \ gurani, dum captivos qui in Babylohe erant hi

palriam adduxil, quemadmoduin el Cbrislus flde
, lem populum, quf sub errore ac fallacia idolorum
. * ac daemonum captivus deiinebalur, in coelum re.
duxil, ubi noslra eral pairia. Supernc enira anima
nobis omntbus a bco dala est.
Annos ejus usque ad diem generalionis genera

.
, , , ;
iioiiu. Erunt, inquii, anni ejus usque ad ullimum
,
dictn duaruin generaiionuin : atniqui nimirum
\ , , .
popiili et novi, boc esl, ad ipsam usque coiisum -.t .
maiioneni. Eo bsqoe enitia baec alque illa cxtcudeiur genen-iio.

.
VERS. 8 . Permanebil t $(rculum in compecin

Dei. Verba baec superiorem vcrsiculum declaranl.
'
Ex omnibus aulein regibus qui a sxculo fueruuU
. , * solus Cbiisliis vivilcoram Vo; nam clsi moiluuh
, \
6\t, resurrexil lainen posi lics dies ct sed<;l a
.
dcxtris Dei.
"
;
Miwricordiain ei veriiaiem ejus quit exquirel t
; " * ;
Quis iiilelligei! Vere imllue. Esl enim quodi!a a
, >. .
misericordix pelagus; adeo aiileni veridicus esi ul
\ ; \ '
Verilas ipsa appelleiur. Verum de illius miaericor.
dia et verilatc dicium estin psalmo L V I .
VERS. 9. Sic psallam nomini iuo in tacula. Psal

leus libi, inquit, ut nunc facio, in perpcluutii le

, *
laudabo.
.
Vl reddam tota mea die in diem. Iloc csl, lli

successivis dicbus adimplcain quc oollicitus suitu
$*. " ,
1

t e

Mallb. xxv, 3 4 .

EUTHTMII

ZIGABEM

Prciuiserat aulem bealus Oa\id sxpc in prxce '

.
;
(teniibus psaliuis, se pcrpetuo Dcum laudalururo
\ .
esse.

.
In finem pro Idilhum p$almu$ tpst Dacid.
' .
PSAIAIUS L X I .
, . \
ln finem insoribilur propter finem propbdiae,
.
qux in co coitinetur. Macbabxorum euim pngnam
pr%dicii, quun pro rcligione susceperunt. qtiod
; ; 3;. , i>stkp 1&*,
ai, pro Idithuni, idein sibi vult ac si dixisset, Ad
\ , . * *
biiiltum ; ab co enim dccanialus esl bic psabmis.
. ; , ^Krai atiletit Idithum princeps chori, tii in prooentie
; .
operis praediximus. Exborlatur eiiam nos Propbeta
;
boc psabno ad palientiain alque ad spem in Deo .
rollocandam.

~ . ; "
Y E B S . 2. youne Deo mljecla erit anima mea ?
. .
.
*b ipso enim $alutare meum. Vcrba baec profcrua- ^ . ;
tur ex prrsoaa coetus Macltabaorum, adfersus
, ;
iuiiuicos tyramios conantes avcrtere eos a legc
Dci alque a aioribus palriis. Et iis omuibus in -, super accoitunodari pussuni, qui iinitali fuerint i l - .
loruin pro virlule conslanliam. Per interrogalionrm
; . * ept*>vcro proferenda sunl. Nonue, inquiunl, Deo poiius , \
obiemperabimus, jubcnli non recedendum csso ab ;
cjus legibus 1 Cerie obtcmperabimus : ab illo enim
' .
universa peudvi nosira salus.
V E R S . . Etenim $ Deus meus, salvalor meus,
,
el ailjtitor meuz, non fucluabo ampiius. Amodo,
, .
inquii, non iiinebo, tamelsi antequani in hajus , \ modi calamiiaics inridercm, bumaao more l i ,
imicriai. FIuc u nionein enitn bic liinoreui appcl- Q
lavil.
Y E R S . . Quomque irruilh in hominem? inierficitis
" ;
omnes vot tanquam parieii inclinato, et macerie
,
impuluv t Quousque, inqtiit, in inQrmum boininem ;
" '
modo impelum facitis quo irruit qitis in parie, ; )
tcm ad raiaam vergentem, aut in maceriam coa, \ , ^
cussatn ? In lisec cicnim Irruere sokmus, pror&us ; , / everlanlur. Et quod ah, quousqne, illos indicai
. ,
persscpe irruisse. Deinde iis qtiae in medio dicla
, ' , "
sunt, per parenlbesim a communi sensu addenda
; , est diclio, quousque, ul htijusmodi efliciaiar scn; \ :
lenlia : Quoutque vos omnes interficitis [quousque
\ .
sanguini ac cxdibus vacalis?] Propriam vero infirmilatoin fatenlur (parieti incliuato cl depHls
iiiaccii se comparantes), quia in Dcum peccavcraiti, ei idcirco multa mala passi fucrant, ct iatcrnccione dcleti sunl.
VER->. 5. Verumtamen meum cogilaverunl fy

repellere. Inimici niei, inquil, mcditali sunl ul a . , \, '
^ , \ ,
me a'jiccrenl servitutcm quam in Deum babco,
cl il!a me poitssimum re sludebant epdiare quaa \ , .
suuin mihi bonori est et glorise. Nam si servo ,
honori esl, ut regi deservial, quanto magis f>i quis
.
^erwat Deo?
" \.
Cucumrunt in txti. Non simpliciler, inqnit, nic
aggres&i sunl, fed sumino cum desiderio festina*
runt. De&idcriuin onim sitim appellav l, Omni au. \ ^
%a\w arlificio Auliocbiis ei niinislri ejus maclmiali
, *
aiint, ul Marbabacis persuaderent Dcutn suum
;
conletiinere, quemadmodum in hisloria ira lil Joscubus, qui dc aiacbnb&is conscripsit.
%

#5

COMMENT. PSALMOS.

C2<>

,

suo beuedicebant, el corde suo maUdicebapt.
. 4
Proprie ore adulantcs me laudabant. corde vero
, ; contcmnebant, qaod alleram fidtfm eectarer : ci
, ^ * \ - palam quidem consilium suuai mibi impcrliri vide
bantur, el mecum eadem senlire; secrcto lamca
.
veluli inimicissiini, fallactas rompouebaal.
V E R S . 6. Verumlamen Deo subjecta etto, anima
, , '
: quoniam ab ip$o patientia mea. Ab ipso esl
. *
, palienlia : quia iuter calaniiiates mtbi constaa. , liaro prestai. Haec auieai niuluo inlcr se consilia
.
agilabant, ad majorem se niagnanintitalem aller
alterura cxcilaales.
" ,
V E R S . 7. Quoniam ipse esl Deut meus, el salva , .
lor tftius, et adjutur meu$, non recedam. servi
lule, inquit, Dci ad Anlioebi jugum nunquam de '.
scivero.
V E R S . 8. In Deo salulare meum et gloria .
\ .
In I>eo, inquii, siitiin est, quod ego salulem et
\ \ , \ , \ '. " gloriam consequar, ei non in bomiaibus. Vol,
\ , \ , \ !in Deo babeo salutem et gloriam, et aulla alia
.
in re.
.
Deus auxilii tnei. Deus, adjutor meus. Yo. ; * '. cnnl < niin eum ssppins prae suron a voluptalr,
.
quam ex sermonibus de eo babiiis consequebantur.
\ . . * ,
Et spes mea tn Deo esl. Eamdem, ob summatu
^. : \
la-litlan, sentcatiam repetunl, palam ac libcre
,
spcm t:i Deo suam prufitentes. Alios praetcrca ad

sui xmtilalioncm excitantcs, adduut:

" ,
, C
V E R S . 9. Speratein , omnis congregalio populo ,

rnm, /fundite coram illo eorda veslra : quoniam

.
Deus, adjutor noster. Per corda hoc in loco pre
, \,

ccs atque obsocraiiones inlelligii; unde alibi a U :

. ^
Effundum coram eo oraticnem neam ;
sincera
.
,
ctenim supplicalio de medio solet cordis proficisci.
(5 . \ ,
EfiTundi autom dicuntur precrs, co quod senno
: cffiuere quodatutnodo vidciur ab ore. Vel aliler :
IC .
Educile atque cvacuale coram eo occullos cordis veslri affcctas, sinceram agentes confessioneni.

. ,
VRRS. 10. vani filii hominum. Diciio
verumiamen superius quidem supcrflua jncct, scd
*
hoc in loco ideni significat, quod . Cum cnlni
. , ,
admonueiit Proplieia univcrsum humanum g<>nus
, ,
, \ ; . ^ quid faclo opus sit, et deinde inteltexPril pravos
, \.
homines sibi obleiitperaluros non esse, someniiain
13

adversus eos proferl, dicens quod verc vani sutit fllii bominum, vduti qui in vanissimis rebus por
verse op.iranlur. Vanum autem esl quod inuiile est el infructuosum.
Mendaces filii hominum in slateris, ut ivju$te

agant. Mctidaces sual ia eorum judiciU. Pcrsiale. $3.

. : , \, - ras enim judicia ipsa iiUelligit. Corrupla osl in
eis, inquil, judicii sedes. Iaslabilia eteniai elignni
. ' ,
. , pro slabilibus, et mala pro boais : ei adeo men * , - dacaa saal, at sc ipsos ia primis iajuria afllriant.
dum virtalibus se privnnt. Scrmo autcm liic pravos
' \
. , \ omnes ia universum tangit, scd pra?cipie Antio ', cbam et socios, qui ob avariliain Judaeis iajuriaiu
inferebaui.
;.

* Psal. cxu,3.

627

ZIGABENI

623

//*? cx vanttate m tdivsum. vaattale, inquil,

.
b>c est ob vanilatem, ipsi eadem seniiunl, ul
, .
injiiriam iaferant. (In idipsam enim omnes ferunlur, eadem ducli vauilale.)
* ,

V E R S . M.Nolite sperare in injuititia,

elinrapinas
.
Admonei beatus David oiunes

homincs in universum.el divilias injustiliam appel-
lat (14), eo quod irt plurimum ex injustil a pro- . ,
veniant. Quod vero ail : ei in rapinas , pisDpositio,
, \ .
, est superflua, ul sensus sil : Rapitias ne concupiscaiis.
Dimtia t i fluant, nollte cor apponere. Si diviliae,


xapdiarSEhv
Inquit, ab bis ad Jllos iraasferanlur, ut pcrsaepe

accidit, cum instabilem et fluxam babeanl nalu \ , * ,
ram, vel st ab aliis fltianl in vos, nolile ullo modo
, \
afligere eis cor vestruni, m sludiose eis incumba ,
tis. Quiedain vero exemplaria babent:
,
apponi, ac si dicai : Nolile ex loto cordc alque
auimo eis prorsus inliaerere.
V E R S . 4 2 . Semel locutui esl Deus ; duo hac audhi,
"
,
^,
qnod * est, tua Domiae, mi$ericordia.
, ,
.
Verba baec nonnulli de Dei senienlia dicta esse ,
inlcllexenint, et seiisam esse , quod simul cum

mioaloria Dei senlenlia una semper auditur illius
. ,
fomminationis solulio. Hac elenim raitone Oeus

eotnmiaatur, ut commulalo delinqucnlium propo .
silo nullus ininls ampljus relinqtialur locus (15)
\ Aul ba*c poiest esse inlerprelaiio. Potest aulem qui . \
semel loqiiiiur plura eodem sermone proferre, ct
, .
sermonis series plura coniinere (16). (Quocircadua C , \ . , \,.
baec, qu;e se aodisse asserit Propbcia, ad eumdem
.
debent seruionem referri, quem scmel, boc osi,
; " , *
. ; "
una quadam vice Deus locutus esi.) Tamelsi haec

diclio temel boc in loco melius expoui possit, pro
) . \ , , conslaater. Deus, inquil, constantissirae niibi per
* , *
sancluin piritiim loculus est. Quaenam aulero sinl
, .

duo baec, postmoduin declarat dicens quod solus
, .
Deue polens est, el quod solns misericors. Quo
^ermonc boc indicare nobis voluit Propbela, quod Deus polens est, qui iiiitnicos noslros rcpellat, el
qui nostri misoreatur : et docet pariter, quod veluli poicntem eum timcrc dcbenms, et ad eum confugerc taoquam ad miscricordem. Inielligere eliam possumus simpliciter, Deum duo liaec locutum
essc ad Moysem; hujusmodi enim sentenliara s^peiuitncro ab eo Moysi diclam lcgimus, ui eam populo
annuniiaret.
:

Quoniam tu ndde* unkuique $ecundum opera D

"

tua. Tu eciin fuluro judicio condigna unicuiqiie
.
,
pro operibuft retribues, sive bona oa faeriat, seu
.
mala.

Psalmus ip$i David cum ettcl in Judccp.

.
PSALMUS L X H .
Fugieat Sauleai bcaias David, occupavil deserium quod Siccitatis dicitur, sea Sqnalloris, abi
baac psalmum coinpoaait: quo el sunimuia oroai-

.
\ , ,
,
, , .

Variffi lecliones.
(14) Minas recte. Cra?ce : injustiiiam apptilat
ahitiat injunlilia
partns.
(15) Non fideiur ialerprcs viin lextas asscca|U3 essc. Graecc babctur : Ne evcnianl tnina*

lu$ eti.
(16) Ad verbum : Poieil a. q.t. L dtpiuribms d\cen. Scmcl enim ad universum ^ :
&ermo vero varia compleclUur ; cxtcra ialerprctis.

'3)
20
COMMENT. l-SALMOS,
\ i bus amorem dcclaravil, quem erga D.inn babcbal,
? \ el perscculorum siiorum paiiier ruinam pr;rdixil,
docens , quod nobis hoc pacio in dcserlo ac sleri , \
lilate voliiptalum erga Ocuui afleclis, desiruemur
\ \.. ,
ac ftigabiinlur simililer lam invisibiles quam vi

. sibiles inimici. Quaedam vcro exewptaria babmit,
, Idumvx;
verisimile est autem deser ,
liim
illud
antea
ldumae&
regionis fuisse, el dcinde
.
Judaene parlein effeciiiiu esse.
VERS. 2 . Deut, Deus meus, ad mane $urgo.
, , ^ .
Ad le, inqutt, tempesiivus festino, qui et diluculuin
> . '^; ,
et mane diei diceris. Experrecius enira a somno
,
statim cogilalionibus meis tibi adsiini, conversa , \
- lionemque hanc el sermonem, quem tectun babeo,
qiiibuscunque aliis rebus et negoliis prsepono, et
.
* pro toiius diei primiliis tibi offero.
SUivil in ( anima mea. Per silim, dileclionts

. ,
vebementiatn
significal, do qua dictum est in
. \ ' psalnio XLI (in leriio versiculo).
.

. ,
. , .
,
,
.

Quam mullipliciter iibi caro . Pro, quam

muliiplieiler, Theodotion iranstutU, quum irpii, boc e<i, assidue. Tibi, inqiiit, assidue iiitentus in tui dilcclionem feror. Per carnem eniin
suam el per aiiimam
snam circmnloqnendo
seipsum passim intelligil. Dictio aulem , quam
multipliciter, immensilalem demonstrat dilectionis.
V E R S . 5 . In terra deserla, invia, inaqucsa.
, , .
In boc, inqnit, deserto, ubi nunc moror, ita nie
, l gero, ut locus qui alioqui omni prorsus vacat
sotatio, meum erga te desiderium minime imnii.
niiat.
Sie in sancio apparui iibi. Uoc paclo disposilus
Otfrojc .
apparui
libi in labernaculo cum, u l lex mandat,
, ,
colerem te (per $anc(um enim ipsum inlelligit tabernaculum), ut nunc affecius sum, el sensus e s l :
. \ ? \ ,
quod in tabernaculo, el nunc in deserio, sequalcm
.
crga Deum aftectionem el benevolentiara conservavil.
Ut virlutem luam gloriam luam. Hoe

aiilcm facio ut virtuiem ac polenliam luam \ i , ,

, deam adversus inimicos meos, quos a (e fugandos
spero : et simililer, ut videam gloriam luani, dum

omnes lc glorificant, quod adjuves sj>eranles
.
iu le.
YERS. \ . Quoniam melior mlmicordia lua
" .
siiper vitas. Vitas deliciis dedilas dicil et volupta \
tibus. Prxsiat, inquk, u l in deserto luam conse. , \,
, \ quar misericordiam, quam si tn deliciis ac voluptatibus bumanis degam.
.
Labm laudabuni . El ideo, inqujl, ego le

. ?\
laudabo.
.
VERS. 5 . Sic benedicam %n viia wfa.Sic, ut
.
, , , .
nunc facio , sincere nimirtnn aique ex tota
anima.
.
In nomine iuo Uvabo manus mea*. Ad lc untiai,
. "
inqnU, manua meas exiendam. Vel, invocato nio
, \
nominc eas exlendam; ei nullura aliud poscam
auxiliuin.
.

01

E U T f l Y M U ZIGABENE

ttl

6. Quasi udipe et pinguedine repleatur OHI- ' *

ma mea. pacio, quo adipe quis repletur el
. " pinguedine , eodem opio, ut anima mea lua

repleatur niisericordia. De ea elenim sermo . 6
erat.
.
El labiis exsttllalionis laudabil ot meum. E i de

tb .
ciriero, iaqnii, exsuHanlibiis labiis le laudabo,
\ .
V E R S . 7. Si meroor eram tui tuper stratum meuiu,


*
in viatulmis medilnbar in le. Si memor lui sum
.
cubans in leclo, in rnalutinis eliam mediior in te,
; , (
boc esi, invenior cogitare de l e ; ei senstis est,
, , . quod ir.cmor Dei erat, c l ciira somnuni caperet,
, <
et rurtus cum expergefleret, ita ut somnus Dei
, \ ' ;
memoriam minime interciperei. Optimum est i g i - . ,
ti:r, ul qui somnum vuh capere, cum Dei niemoria
, \ id faciat, quae pravas ac lurpes solci imaginationes
.
,
avertere. lmmulaluin est auiem teinpus verborum:
\ .
Memor eram, el mtditabar, pro Memor sum el mediior.
Quoniam fuiiti adjMtor rneus. Hoc aulem facio
" . ,
quia te unum adjutorem habco : el deinceps aMud ' . \ ,
mibi opus noo esl, quam ut (ui inemor sim.
. \
Caetera ciam oamia, el suocrflua raputo, el iua- .
tilia.

*
VERS. 8. Et in proleciione alarum tuarum exiuU
tabo. De alarura pjroteciioae diximus i u psal. \
ino xvi.
-' .
Adhassit anima posi . Desblerii aimiram

.
vinculo adeo alligata, ut a tui aiemoria divelii
, ,
nusquam possil.
C .
II auiem adjuvii dexUra lua. E i boe loco prae*
. ' *
dicere incipil auxilium sibi a Deo prxslitum,
,
Saulisque ac caueroriim inimicorum inlerilum.
.
VERS. 10. Ipti in vanum qHtjemerunl animam
/ / ,
meam. Ciiia auxilio mihi sit Deas.
.
Jnlroibunt in ( lerra>. Morlui eleahn de
.
sceadeal ia inforaum.
$.
YERS. 11. in manus gladii. Dixit cos

inlcriluros; nuacet inorlis geaus narrat. Cadium

, \ .
auiata meiaphorice maaus habere Qaxii, u l iltius
,
ictam iaevitabilem esse iadicard (vcluli qui
-..
quasi maua quadam illos apprebeueuru* atque
adacluruft sii).
Parles vutpium erual. Ubi, iaqait, occisi faerinl,

.

. * l l
vulpes slbi in cibum eorum divident cadavera.
\^
Vcl Sdeo partea vulpium fuluros dicii, quia aoa a
* \ .
foriibus el generosis occideodi esseni iaimicis, sad

a pusillia quibuadaai imbecillibusque atque dolo. .
sis, quales esse vulpes npvimas. Ab bujusmad
ilaque, inquii, iaimicis dilaoiabunlur; el Palxstinos mihi videlur populos sabsigaace (a quibws
Saul cum flliis, alque xercitu Irucidalus esi^.

VERS. 12. Rex laiabiiur in Deo. Scipsiiai
, ; <.
regem appellal, veluii diviaa senleaiia jara unclum
, , \
in regem. Lxlabilur aulem noa in eorum morle,
, \ , * \
quemadmodum poslea re ipsa declaravit, lugeas ac

, .
plaageas; sed laitabilur ia Deo, qai liberavii d i l i "
genies sc. Per regein eiiam boc in loco (17)quemYERS

Vari lecliones.
(17) Grsece obscurius : Aui regem quidem iniei qui cupidiiaiibu* dominalur, laudandum rero

fqnod ad eequenleni vcrsiculum perlin^) qni po(Hceiur Deo^ elc.

633

COMMENT. I N PSALMOS.

034

, Hbct inlciligerc polee, qai affectibus ac passioai, bus propriis domiaalur : jaxia quera eensam
vov .
expono seqtientem versculum : qaod ilti etiara
lau taadi wint, qui juraverini tn Dco, td est, qui vitaai Deo poUicenlur vJrlute prxdilam, ct qui
quod polliuti snal, operibus conttrmaat.
^
.
Laudabuntur omne$ qui jurant in co. Oiim mos
, ,
full nl jurare-u pei> nges, velitti : Per saluteta.aal
;. ' ,
raput regis. Vivente igilur Saule periculum ei
\ ,
fuisset, qul pcr David regis eabitem jurasset.
* Morttto, inquit, Satile ille laudabitur amicus el
*;, .
benevolus, qui per David rogis salutein juraverit.
"
. Quouiam obttructum est 0$ loquenlium injusfa.
* Morte nimirum obslnictum cet os bominata lo, , \
qtientium injusla adversus ipstim David, cum

calumniareuttir, eii
eique deirabercnt, atqne inviceiu
' \ \ * \ de illius niorte traclarent. Et h#c quidem expo (18),
sitio ad viaibiles inimicos pertinet. Cfeleram de
1%
^ \ iimsibilibus simili modo exponi polest; verum
;,5
qnod bic legimug : Introibunt ir^inferiora Urr<c,

iunc cxpone, boc est, in ipstim Tarlarum. Qaia,

.
ul dicit aposlolus Pelras , missos illoe Deus
tradidil in Tartarum ad jiidicium. Tarlaram vero sub terra esse dicnnl. Gladium eliam limc exponee,
pro supplicio.
.
/ n finem Psalmns ipii David.
2 .
PSALMUS LXIH.
\ .
Ilic psalimia canidem, quam praecedeas Iraclat
^
maleriam. Easdem bealus Oavid inbnicorum inei, ,
dias carpit, el ab eie ee libcrandum praedicit, alque
,
C jjeo ellam finem inscribilur.
,
,

VERS. 2 , . Exaudi, , meam, dum oro
, ~
od : inimici ' animam , proUge
,

- me conunlu malignantium, mxiltUudxue *
tiuminjuttitiam. Per conveniam, congregalionem,
,

. , , atque ordinein iuiliium intelligit. Caeiera vero per

\ .
se clara sunt.


Y E R < . 4. Quoniam ,
I gtadios, linguaa
. & \
$ua$. U l de facili nimirum calumniari pogseut c l
. " , conlexere insidias. E l similia videnlnr ba.c vcrba
, , \ * iit qme vidimns in psabiio LVI : Lingua eorum gla.
dius aculnt.
9 , , intendirxnt ateum suum rem amaram. ui sagU*

. "
lent in occultis immaeulatum. Iinmaciilatum dtxit,
, . * - ^ pro innocenlem, et seipsum intclltgit. Ordo atHem
, , , lit per hyperbalon, hoc modo : Paravcrunl arcum
, \
sutim, 11I lalenier sagitlarenl innoccniem bomi , ,
nem, et amaram rem, hoc esi giave-n ac molehlam
, *
esse ait, qaod bujasaiodi usi sint npparalu (appo * ^ aitive eaim id dictam est, et per parenibeaiai);
, , grave elcnim est et dolosi cojuepian opus. ui in
, ^ . occulto s^giuis quempiaai impetat, qai sibi niliil
, . catelil9).Per arcnm vero liaguam inlclligU, quaai
et gladium appella?il, veluli quae proxiaium adeo Isdit, al pene inlenmat : et arcam eimUiler, quia
da longe ferh. In aperto eienim^ laadabaat euai iaiaiici, ac benedicebaat, clam vero ac lateniec
taala coajtpirabanl.
%

>

I I Pctr. 11, 4,

Variffi lecliones.
(18) Sabaudi ;.
(19)
vcrbum ; Quod quidem amarum csl, hoe

est grav ac dohsum, nimirum in occultis sagiliare^

cum pracnveri non potsit.

635

EUTIIYMU

ZIGABENI

VERS. 5. Subiio sngitlabunt eum, et non timebunt.

Sialim, inquit, nec prxcaveutem eum sagittnbunl,
nullani, aut Dei iraai, aul liumani juris legem l i n:entes.

, \ <<
, /\ ,^,
.
,
, .

.
* , ;
.

. , . ,
, .

Slabitiverunt tibi $ermonem pratum. Pravum fiidiarum conailiuiu sequi decraveruat, ul omaino
pcrflcienilum.
V F . R S . 6. Narraterunt
ut absconderent (aqueot.
Symmachus reddidtl : Consuluerunt. Consuluerunt
Henim, ut laqucos absconderent c l plagas, dum
rollorarcnt insidias.
' ; ,
Dixerunt: Quis videbil eos ? Quis tillor nimirum
'.; ; , .
aut vindex illius eril, quem orcidere conanlur?
ac si dicanl : Nullus liujusmodi vindcx eos v i debil.

.
: VERS. 7. Scrntati sunt iniqvitatem. Pcrquisivcrtint
.
iiiiquitalem, ut ea ulcrentur.

.
Defecerunl scrulanles scrutinia. iloc est, defati ,
gaii sunt, qu&reales dolosas anes <t struenles i n .
adias.

,
,
VERS. 8. Accedel hotno, cor profundum, et

.
exaltabitur Deus. Ad pravos istos lalia molirntes
, *
nccedel bomo aliquis, Hlorum pravitaii advcrsuin
mc inserviturus: et bomo iste erii cor profundum, . \ .
, , ' \ . "
boc esl, magni ac profundi consilii et vcrgenlta ad
\ \ (20) > \
malum. Nam el profunda invcniunlur ad n i i l a m
,
consilta. Gum vero apparuerit bujusmodi liominem
, \
consilium suum non posse perficere, tunc ma*
gnificahitur Deas, qui comprebeadil sapienles in
. ,
aviulia eorum * , qui ineflicaccs fuisee oslendel
, \
eoruin insidias. Verisimile e>t aatem aliqttos
.
iuisie^ui u l iulmieig gratificarenltir, accessorint,
et operam suam adversus jiistum polliciti sint.
YERS. 9 . Sagillw parvulorum. facta $unt verbera

,
.
eorum. Inefficaces niniirum. Hujusmodi enim suut

parvulorum iclus. Yel etiam, propler perculien. " .
tiom infirmitalem. Per rerbcra aulem bic aflliclio- , .
nes iniellige.
Et inftrmatcc tunl contra eos linguw eorum. Per

linguas ipsas intelligit calnmnias el couspiralio. ,

nes, qtue per linguani coiilcxiuitiir. Haec elenim
! f , \ \
ginil linguae opcra. Infiraiati igilur sunl linguap
. ' ' ,
eonim iu eis : nequeunles sciliccl aliquod ampliug
.
faeere.
D

*
VERS. 10. Turbati sunt omnet qui videbant $.
\
l i , inqtiil, qtii lales ac tanlos bomines conatibus .
suis omnibus fruslratos vidcrunt, non mediocriler
perlurbali sunt.
Et timuit omnis homo. Omnis bomo qui cos v i . deral. in se ipso conterritus esl, rognoscens quod
' , , *
Oeus eorum omniuin vindex esset, qui injtiria op .
primerentur.
%

annunliaverunt opera Del. Et alii miracula

omnia annuntiaverunt, quae propter me Deus operatug est.
i f

. (21)
* .

Job. v, i o ; 1 Cor. , 19.

Vari lectiones.
(20) Apparcl ialcrprelem legissa \ pro \ ad bonttm.
(21) Yideiur prscponcadam .

637

COMMENT. I N PSALMOS.

G08

.
\
Et facta ejus intcllexerunt. cognovcnini qua lia facial Dominus adjuvans servos suoa. Futura
' , .
autem dixil, ui jaro facta , lege scilicet prophetiae.
VERS. 11. Lwiabilur juttut in Domino, tpera
,
' . \ , bif in eo. Lxlabittir et sperabit, ubi magaum Dei
sliiditun in me viderit.
' \ .
taudabunlur * corde. If, inquit, qnl

/. obliquum nihil, aui tortiiosum ferunt in corde,
, , qnalis cral beatus David, ab omuibus semper laudabunlur, velnti eis Deus prxsto semper futnriis
. ' , ,
. sil. Quam bonu$ enim, inquit, Deus Israel iii, qui
\ , reclo itinl corde ! Qtiidam ea verba : Accedet

,
, , homo, inlelligunt dicla esse de Juda : qui, cum
, \ g depravalo csset animo, ad Cbrisii adversarios
. ,
profecltis est el polliciius sc illum eis iradilurum
* ; esse. Yenim Cbristus c i eo magis magniiicatus
:, \ . atque exaltatus est. Multa siquidem el sumiua ad , ,
ntiratioiie digna miracula tam moriens, quain re ; , - snrgens, operatus esl, quae illius gloriam praedi , .
canl. Nam quod snpplicia suslimiorit, cjus gloria
{ ,
non minuiiur, cum et diviniias ipsa niiuime ta>sa
' , sil, el bumantlaiis excellcnlia ac nomen cjus tolli
, , '
ideo non potueril, ut puiaranl. H&c aulem omnia
. ; ,
cnm cernerent gentiles, el instiper ipsos Cbristi
{ ! \
cruciftxores tradi viderenl Romanis in i n \ , \
teriium, lurbali sunt, el limuerunl Christum Do ?, ,
minum, ob quem Judaeorum genus tantis affecHim
, .
esi supplicus. Et juxta bunc sensum per juslos,
fidele* oinnes ex geniibus imefJiges, qui per fldem justiflcaii sunt, qui etiam ut recli corde laetabmiiur in Gbrislo, eo qitod in corde suo nunquam a recta illa 0de declinaverunt, quam semcl \ rofesn
sqnt.
.
C
fi
Pfolmus^ cantici ipii
David.
PSALMUS LX1Y.
'.
Jn ftnem ciiam inscribittir h c psalmus, quia ca \ ,
plivorum rcditum prxdictt, qui in Babylone erant,
', \
, \ \ ex quoruro prrsoua fuil a Propltcla conscriptitg.
Futuram etiam genlilinm religionem ac fidem i n . ,
lcrseril (qtiae omnia ad finem smim lendebanl).
.
Quid antem sil psalmm caniici in prooemio operis
di< Inm esl.
VER<. 2. Te decel hymnus, Deii, in Sion. Illic et , , .
, \, enini le coli debcre manda&li.
.
tibi votum in Jtrutalem. Yide pro

.
pbeiiam
de reditu. Juxla ana^ogen pcr Sion cl pcr
" \ ^ . '
Jerusalcm, universalis fideliurn Ecclesia intelligi\ \ ,
, \
lur, et templa eliam, q u privalim erecla sunt in
yariis inuiidi pariibus.
.
VERS. . Exaudi cralionem meam. Oralionem

. \
de bfs rcbus, pro quibus semper ad le preccs
\ .
fundo.
Ad omnu earo veniet. Propbelia bic traditur
, . \
. , , de salute geiuium ; pcr carnem eteniro ipsas gen , . " \ , les inielligit, ut totum a parte : vol quia olim v i vcbant carnaliier. Yel fortassis scrmo cst de uni .
ycrsali corporum resurreclione.
nm

V Psal. LXXM, I .

e.if)

EUTHYMII ZlGABEXl

GiO

VERS. 4. Verba iniquorum prccvaluerunt super

/
;
$. Btaspbemige inimicorum quas adversum nos
, , ,
alque advcrsus ipsum Deum fuadunt, praevalue , . "
runt super nos, hoc esi, oppresserunl aos, cum
^,
non atideretuus conlradiccre, vehili servi eflVcii.
.
(El quia in Graeco, pro verbo, prcevaluerunt, le
, ,
gimus, ) potesl id verbnm al.ter
.
exponi, ut senaum eliam conlrarium faciai, et
senlentia sit : Verba iniquorum vaide fortes nos reddidertinl, ila u l fiduciam praestilciinl, qnod
Deus bujusmodi Injurias Inullas non dimiitel. Quxdam auleni exfmplaria babenl : ^ iniquorum valde inftrmos not reddiderunl.
. \
Et impielaiibus nostris lu propitiaberit. T u , in , ' , quit, iis ignosces p<iccal!s, propter qua? nos effecti
, \ .
suoius caplivi, ande eliain Ilberabis nos.
.
V E R * . 5. Beatus quem eleghti et assumpsisti : ha
. * ^
bitabit in aulis tuh. Jttxta sensum bisloricum :
Bealus, inquit, JudaEonim populus qui ex omnibus , \, \
, \ *
gemibus a le electus e$t, et luue populus appella \,
lur. Ex caplivitate eleuiia revocalus, rursum cum
.
bonore babiiabil ia Jerusalem : quam aulas Dei
^, . .
esse dixil, propter celeberrimum lemplam qnod
> ,
ia ea Deo dicattiai eral. Juxta anagogcn vero, de
.
ovo loqailur populo, qaem Dominus ex genlibus
! , sibi ia ba?redilatcm elegil; et per aulas , ecclesias
inlelligil, quae ubiqae locorum Christo erectao
. \ \ saat. laielligi eliam possual lia?c verba, u l unicui .
que apteatur fideli, qui pie ac religiose vivat, qni
, ,
elecius dicctur el assumpttis ad coelestem Jerusa\ .
lem, ubi aulae Dei sunt mansiones justoruin.
Y E R S . 6. Replebimur in benis domus lucc. Per
.
domum Dei el inferiorem hanc, ei supernam Jeru , \ ,
ealem inlellige, et templa, quae ubique locoruin C . , 8. Bona autem domus Dei sacra sunt dogmata,
, \ \ , , ,
ac caelera spirilualia ac temporalia bona, quibits
,
irui ac delcclari Deus bominibus tribuit. Ilis au- .
tein bonis replendum eiiam populura Propbeta asscrit, simu! :ic ab iniinicorum scrvituie fueri
libcrains.
Sanctum eit templum tuum, mirabile ta juttilia.
"Ozi

Per leinplum similiter et illud intellige, qnod est . , .
in iaferiori Jerusalem, et qaod ia superaa : el alia \ , \ .
eliam lempla quae variis mundi locis stial Cbristo " , . \
dicata. Sanclum autem templum appellat, quod , illius esse diciiar, qai sanctus est, el quia plcnum
. "
est sanclimonia. E l mirabile ia jaslitia, propler
, .
justos viros, qui in eo versantur. Yel leniphun
,
Dei esse intelligit yiros omacs virtule prxditos,
, \ .
qai babitacalum Oci roeriio dici possuul : ei sancii qaidein sunl, ob vilae mandiiiam, niirabi)es vero ob summaui iutegriialcm ac summam jitslUiam.
V E R S . 7. Exaudi noi, Deu$ Salvaior noster, spes D
, . ,
omnium dmurn , eorum, qui in mari tunt
\ ,
procul. Est et haec propbelia de geutibiis, qtisn . \ ^
crediderunt. Exaudi, inquil, lu nos, qui in posle . , \, ,
rum futarus es omnium spcs. Fincs aulein lerrx
\ .
homines appellat qui lerra^ iines incolunl. Per eos

?ero quos iu mari procul esse dicit, iusulanos ,
^
inlelligil. Dicllo autem prooul distaaiiam seu in- , .
lervallam a lerra deaotat. [ Disjancuc enim sunl
J B S U I * a lerra coniiiicuti.]
Y E R S . 8. Prceparant moiiles in (urliludine
tua.
/ .
?

641

COMMENf.

, .
, ;. ^ , .
, \,
,
\
.

,

,
, \ \ . ^

.

\ PSALMOS.
612
De divina nunc pertractat poteaiia, colbudans
eam atquc exlolleae. Quod tero a i t : praparani ,
Syaimacbus d i x i t , slabiliens. Subimelligilur autem
subslanlivum verbom, e$t. Deus, iaquil, itle esi,
qui stabiles reddil inonies, iia ut nullis, lamelei
validissimis, veatorum flatibus dimoveri possint,
aul flucluare.
Accinetus in poteniatu. Zonae inslar, inquit, circumdalus es, in potentatti, boc est, in iaiaiensa
poienlia, lain in iis quae ad creatas res perlinenl,
quam ad qusectimque alia. Alibi eiiam bujusmodi
fcre uiitur scrmone, rum dicil : Induius eil Dominus foriiiudinem prcecinxit $ .
Qui coniurbas profundum marit. Maris profundwii
Ua conturbat, ut arena , quae Hlic jacet, suisuni
feralur, tanta periurbatione coinmota. lllud igiiur
ex bujusmodi Prophela noslri verbis cousideraiw
dnm csi : quod venli [nuila propria vtrlute^sed ]
mandato Dei mare alque alia elementaconlurbanl.
Sonot fluciuum eju$ qui$ tuttinebil f Caia graves
videlicet sinl, lerribilesqne et ferri nequeani.
, T

.

,
.

.
"

\ , .

. \
* , \ , \
.

YERSL 9. Turbabuntur gente$. Propter novuai

alque insuelum pradicationis genus, quo majorum
reltgio cl antiqua patrise consaeludo deslruelur ,
alquc in alia itiimulabilur.

.

. ;,
; .
\

.

ihvebuni qui habiiani fines signis tuis. l i ,

inquit, qui cxlremos lerra fines iacolunt, liuiebunt
pras mnlliuidine ntiraculorum , quse passim in luo
ficnt nomine. Quod si ii limebunl, qui extrcaia*
orbis parics habiiant, quaalo illi magis, qui in medio ejus versaalur? nos quidem bspc de admirandis Chrisii operibus praedicta fuisse affirmamus:
Hebrai vero de iis quae a Moyse gesta sunt; verura
rcprobaatur atque convincontur ex sequeniibus.,

.
\ ,
, \
;, .
,
.
, \
, \ *
\ .
.
,
, .
, \, \ ;, \ \ ,
\ \ .
,
,
.

Exiius malutini ** deleclabis. Populiim *

inquii, luum delccmbis, tam in exitu matutini temporis, quando cl mane diei dicilur et dies progredi
incipit, qnam etiam ia exitu vespene , hoc esi iw
ipso vespere. Est autem Altice posllum
gcniiivus pro dativo; praediciiur atileai boc sermoae
qaod deleclabnatur lam ia principio qaam ia ihic
diei. Deleclabuntur atitfia ia divinis laadibus, al-'
que in sacris canlicis. Aliqui per exilus matiitiai,
ti per exilus vesperaj, orieatales atqtie occideaia^
les lerrae parles iaieiligunt. la altera enim parler
maae oriri videlur, iu allera prodire nox. lacar^
natioae atque conversatioae tua , i n q u i t , lam eo
delectaiione afAciea. qai Orientera babitaiK , quanv
eos qui Occidealem. Qaa) sequiintur priaie juxlabistoriae scnsum expoaemus, deindejaxta anagogea*.
Apliora l i i s , qtia per aaagogea ; quemadaiodanf
brevi oslendetur.

,
.
, \,
, ,
.

VERS. 10. Viii// terram viebriaiii . Post

redilum, iaquil, e Babyloae, lu rcgioateJadac crtram sascepisii, qaae jam peae exaruerat. Aqtia
ctcaim cl pluvia caro inebriasli.

Psa!. xcu,

KlurABENt
BU

MuUiplicasli locupUlare eam. Maliiplicasti pla

,
viam, ul aberiorem eam redderes iragum copia.
.

.

Flumen Dei impletum ett aquis. Jordaais eteniin

iv
inundavil, quod celeberrimum esi Judaca? flumen.
, .

,

Paratti cibum eorum, quoniant ita esl pr&paratio.
,
Cibtnn eis, inquil, prwparasti, qui e Babylone re- .
* .
\eisi sunt. Hoc pacio etenim fu praeparalio;
.
subaudilur auiem etl vel/Si, lerra wiimmm antea
,
^

a te per pluviam inebriala.
.

,

Y E R * . I I . SU/COJM inebria, mulliplica %

.

ejus. Cum lerrae feracilatem praedixcril, eam post-
, .
modum fieri rogai.

gutiis tuis leetabitur germinam. LaHabitar,

.

inquit, lcrra in guitis suis , boc e * l , iu iis aquis

, .
quae propter eam miltuniur. Ob rorem quippequi

.
super eam cadet, mtiliaui berbam gerimiiabil. Quod

fcUTHYMll

aulem ait : Loetetur , aietapborice diclum est.

ERS. \%. Benedices coronos anni bomtulit tua>.

Sanclilicabis, iuquil, toitim illius anni circnlum,

illtus anui dico, qui a lua nobis donandus est bo~ , . .
lutate.

.
~
Et campi lui impiebuniur uber^.
Ubcrtate, boc
*

*
fest fracluam abundanlia.
.

VERS. 15. Pingueitent tpeciota deserti. Per de ,

sertum boc in loco ipsam intelligit Hierosolymaai,
. ,
a Babyloniis in deserlum ac aolitiulinem redactam.
Por spcciosa vero deserti, eas regionis parles qusc Q : , amnibas amii ten poiibus apiiores atque elegan. "H '
Hores sunl magis fructiferae. Vel [ quia Gr;eca
,
diciio non tanium speciosa significat, sed leinpestiva ] , dic, quod pcr teropestiva descrti,
frcctns ipsos inielligit, veluti lempcstive ad maliirhalein pcrductos.
Et exsultatioms colles accingentur^ Melaphoricus
Kal
olfiovvol .
~
eiiani sermo est: et esl sensns, quod ex oiniii la.
,
ol /ttre universi bumines passim exsullabunl. Etquia
. ,
campos el speciosa deserli dixeral, nunc addil et . , \
rolles, el paulo post ultcrius progrediens , ipsas , *\ . ,
etiaiu valles addil.
.
YERS. 1 4 . Induti svnt arieiei ovium. loduli nimi^
.
rum lunaruni copia , q u de pascuortun provenU
,
piiigiiedine, Pcr aricles vero omuifariam greges
. significavil.
.
Et valles abundabunl frumento. Hoc per se < la

.
rum est.
?.
Clnmabunt, eienim hymnumdicent. Quud reiiquuiii
, .
eei, iuquii, i i qui el liberlale, el lania a le fruguin
, ,
copia donaii fuerint, ex inlimo corde tibi grafias \ ,
: genloe, clamabaul. Laudabiialque (e, veluli Salva- \ \
lorem ac bc.iefactorein auum. Abuadai enim boc
. . '
in Ioio diclio enim. Veruui ba:c juxia hisloriae
, * . , ^
senaiiia dicia siinl, juxta anagogeH vcro omnia hxc
\ .
proplicliaiu < oaliueul de pnedicalione erangclica. *

Illa eliam verba : Visitasti terram , possunl ad , (*> ; ,

Inigeaili pcrsonam refcrri, qui universani lcrrata, \ (24)
,
%

Varice Jocliones.
22) Ad vorbiim : Pro terra autem genles nitcllige terram incolcntet; Yisilavii , inquil

clia$,elc.

COMHENT. 1 PSALMOS
646
et omncs genles iu ea babilantes visltavit, de
qao dictum est quod Visitavil no$ oritnt aito *;
qui etiam inebriavii lerram vinoillocompuiictioiiis,
de quo in eexio versiculo dixiraus psalmi L I X ,
senaam iradentes aaagogictim. Mulliplicavii pnrterea irrigaiioaeai evangelicam, ut lerram illam,
quam dixiinus , vinotum fruclibii9 fecundaret.
Fluruen auteni Dei Salvalor nosier csi Jesus , ei
aquae fluminis mulliplices sunt ejos docirinae.
Fluminh eniai, i n q u i l , impclut lcctificat cMtatwi
Dei, quemadmodum in X L V psalmo, versiculo 7,
drclar jvimus. Ab boc flumine rivuli quidam defltn
xcruni, sancii niroiruin aposloli, qtii universam
posliuodum lerram irrigarunt. eliam praepameti,
inquil, ralionalem cibuai, sacris ac divinis dogmalibus luie confecitim, el tradidislt cum aposlolis,
modum niruirum ac ralionem docens , quibua esurienles pascerc anhnas oporleret : quoniam vcri
cibi praoparalio bujustnodi c s l , ut eo niniiruui
modo couficialtir, quo tu praparasii cl non aliter.
Ptr sulcos eiiaui illius lerrae , profnada hominum
corda inlelligimus : quossulcos adeo irrigari jubel
Propbela, ui divino amore inebrientur, ulqoe ab
omni rccedant duriiie, et ad mansueiudinem molliantur. Ejusdem praclerea germina virtulee sunl,
veluti elegaalissiuii fidei fruclus ; et gutias ejus
eas esse iaielbgimas, qtiae a docirina sacrae s t i l lanl disciplinae , vcl sublimiores sensus a diviaia
emaaaaies Scripiuris, qai roris insiar fideliuui
animas iaipiagaant, el praterea qaibus lerra i l l a ,
quam dfcimus , germinans laHabitur. Anaas iieai
benigniiatis oplinium prsedicalionis leropus signiiical, cajus aani corona Cbrislas est, eo quod
ipsius lanluai Cbrisli sennonibns atque operalionibus pradicalionis leaipas ornalur, ac dccealissimum reddilur. Haec aulem verba ad Patrcai referenda sunl : Ta, inquit, Paer, ei beaedices , boc
esl, laadabis eam, sicul el fecisse eum legiaius
quando ail : Hic esl Filius meut dilectut, in quo
mihi complacui " . De campis autem , collibusque,
el vallibue, ia sumina id dicendum videtur, quod
universo illo aeraioae sancti Spiritus aiuniatiaiur
adveatas, eo quod', adveaieale Spiritu, loca ouinm
fidelibus repleada eraal: campi quidem eccleeiarum
minislris ; aioatcs aatera, anacborelie ; valles vero
iis sanctis qui babilanl in spclancis. Omaes aulem
hujusmodi fideles piaguedo quaedam el fcrtibtae bis
locis fuiiiri eranl, el exsaltalioaem atqne abuadanitaai prawtiiuri. Vel alilor, per campos , baaiilea
aniaias inlelligere possumus, qua? subbme nibil cogilanl ; ei per laonles , eUiiores ab'as , qu. ad
inanes doctrinas et ad exteriorero lianc aiaadi sapienliam elevala? auat; per valles vero, dejecliore
qaasdaui aaimas , q a ia profuadam p^ccaioruw*
prolapsae suat. Speciosa antem illius lerrae, quae
descrta esse dicilur viriutibu8 , animae i l t e sinu ,

*1/, )

V > , -'
' . ,
.
. *
. , \,
,
'
\ ^ , , \ . .
, ,
,
, ,
. ,
'. ,
, ,
\ ,
. \,
. ,

*
, , * \ * , ;
. ,
\ \ .
, ,
, \ .


,
.
\
, , \
,

. ,
, *
, *
; , \ , \ *
* \ , \ \,
* ,
* ,
* *
, \ *
\ , ,
, \
,
, * ' ,

\
,
" , \, ,
.

, '

o f v

Uc.

i , 78.

Maitb. u i , 17,

j}47

ZIGABENE

quas aptas alqae ideneaa ease dicimus ad ferendos . K a l

6W
-

fruclus. Arteies etiam oviam, apo&loii sant, veluti

.
duces quidam ac principesj ralioaatium Christi gregnm : qui arielee induli suat sancii Spiritu*
graiiam, quae in die Penlccosles in omnea fideles diffuea e s l ; Jaxia qood lcgirau9 ad eas dicliim
fuisse a Domino : Vos autom sedete in eivitate Jeruialem,
donec \ndnam\n\ potentiam alto
Vel episcopt ci sacerdotes , qui ubiqtie lerrarum s u n l , quique induerunl Chrisium per baplismu.
Quieunque cnini, inquit, inChritium tdptiiati
etlit, Christum induisii$
Illud eliam dicere oporlei,
quod nullibi in bisturia reperiroua, quod populits qui ex Babylotie rever^us est, hujusrnodi abuadantiam babucril : ex quo sequilur, quod anagogicus sensus liuic psalmo magis congruerc videtor.
ln fitum canticum psalmi re$urreciioni$.

.
PSALMUS L X V .
\
fintm tnscribitur propter propbelins , q u in
, ,
eo roalinenlur, quae ad finein lendebant, ut alibi
\ \ diximus. Praedicil autein et gentium fidem , et ^ * \
marlyria qua? pro Ghrislo multl fideltum passuri
, \ .
eraat.Quid aaiem sit canlicum psalml, dictum eet
,

in prooemio operis . Resurreciiomt vero dixit pro

, /\ , \ ; (24)
iransmutatiomsffi).
In eorum enim personam con \
seriplas esi, qui a Rabylonica scrviiutein propriam
.
palriam translali fueraai, ila u l ab unoquoque
,
eorum qtii reversi sunl proferri possli. E l aihilomi .
uus cotigrult eliaai unicuique resurgetiti, hoc csi,
comrouiato a peccalis, in quibus olim, veluti pas* \ ,
sionum sagitiis coafossus , caplivus delinebaiur a
,
daemoue.
,
V E B S . 2. Jubilate Deo, omnit lerra. Quid sil j u ' , .
bilaiio diximus in aecuudo versictilo psaimi X L V I .
, ' * >.*
Jubel auleni Prophela victoriae laudes Dco canere,
. .
qui el l n i m i c o 3 , a qnibas acii fueranl in capti- G , 0viialem, formidiae affecil, el ipsos Judaeps a dii .
ilssima servitale liberavit. Per omneai autem ler , \ , \ .
ram omnes bomines inteUigil qai suat in tcrra.
. "
Eihocpacio Symmacbus reddidit. la bts auiem
.
verbis propbelia conline:ur vocationis gcalium.

.

Psallile nomini ejut. Expo3itioaem vide in quarto

vcrsicalo ix psalmi.
.
.
Dale gloriam laudi ejus. Ifoc csl lionorem et
, , .
magnificeaitara. Et eensus est, qtioJ gtoriose ac
, ,
roagniflce cumlaudeni, el noa bmnaao more.
.
!
Vcas. 5. Dkite Deo, Quam terriiilia sunt opera
" , \
tua. Quac niniiruai oliai tam ia ASgypio, quaai alibi
D , \ .
gentiuia operalus es.

*
In muUitudine virtuih tuaf mentitnlHr te inimici
. 0* ,
Itfi. El seneus esl, quod cognilione Dei ubique gcn , \ ;
iium divalgala , mulli verilalie inimici sumniam
\
flliae poiestatam limenlee, quam babei ia regao
,
fideliam, menlioniur, seu tiinulabanl Deam , hoc
! .
eet, fidem ipsam [ quam ia eo baberc se falso
assereni]. Ipsam eienim bypocrisim ac fimuhiio- \
ncin boc in loco aiendacium appellavii. El sanc " \ .
qaaaiplurimos bujusniodi shnalalorcs videre licct
lam geniiles auam baereiicos.
1

Luc. xxiv

*0.

Galat. m , 27.

Y^ariaa lecliones.
(23) Potias transmtgraiionii.
(24) Yidclur legeaduai , ul vertit interpres : cum lubdal .

649

COMMENT. I N PSALMOS.

650

, - \

VERS. A. Omnis terra adorel te, el psallat tibi

Clarius atquc apertius liictradilur gentium vocatio.
.
,
Adorent aulem primo, hoc osl, libi subjiciantur,
.
el d< indc psallanl. Summa autcin Odiicia ha?c ficri
* >
mandavil Propbeta, vcluti qni certiis eral fuluri j u *\
dicii.
.
Psatlanl nomini tuo, . Similc est quod

,
.
legimus in vcrsiculo ix psalmi. Prac grandi
' '
autem belitia, rcminisciiur prodigiorum Dei," ei
,
psallcre omncs jubet, ac redemptorcm Deum lau, \
darc.
.
Y E R S . 5 . Venite videle Dei. Quae ubique
. * gcniiuni operalus est, sumuia admiralionc digna.
.
Advocal aulem univcrsas genles.
.
Quam lerribilis in consiliit super filiot hominum.
^
Symmachii8 reddidil in machinatiouibus. Mulluni
. ;.
igilur terribilis in mncbinalionbus co quod magnis
,
quibusdam arliliciis milur, quoiies ei placucril
, .
populum suum saWare : veluii ea sunl quae ad
versus iEgyplios adinvcnil, conaius alquc aslutias
\ \
omncs bumanas scmper vincens. Antiqua deinde
. .
connumeral miracula.
YERS. 6. Qui conwrtil in aridam. IIoc fa0

.
climi csl in mari Rubro, u l babclur in Exodo.
,
Posuit auiem lempuspro tempore. Nam diclio , Con*
.
vertit, prasenlis esi i m i p o m hic, ut ex Graeca
, ,
, .
diciione perspicilur , cl posila cst pro pwlerito.

. \
In flumlne perirnnsibunt . lloc vero accidit
\ ", ; ; -.
in Jordanc cuin iransirel Arca : el tcmpus ctiam
*, , ; boc loco posuil pro lempote, rerlransibunt.
pro
. , \ , . ,
Perlransierunl, majores nostri iiiitiirtitn. Pde auteni, boc est, pedeslrcs. El diim pedesires inccs . (25)
sissc eos dicit per flumen, per sicram cos ambu , , lasse significat. Illorum aulcm miraculorum ine \ , \
minil, qtiae ineo redilu facta sunt, pulans geslarum
.
illic rerum niemoriam ad prscscnlem rcdilum in
- , palriam p?rlinere, dum cxeinplo eoruiu, quae lunc
\ ,
.
gesta sunt, faciliorem hunc redilum dcmonsirat. Symoiachus vcro hic lempus servavit, transtulit
9

etenim, Qui transmulavit mare in aridam; iiem : Flumen

pcrtramierunt.
Y E R S . 7. Ibi tatabunlur in ipso dominanle, in

'

potentatu $uo $wculi. l b i , boc csl, in eo loco ad

.
,
qtiem feslinamus. Per potenlatum vero Dei, clivi , , .
natn inlelligit poienliam, veluti immcnsam, aique
, \
inviclam. Dominalur autem Deus tam prsesenti
. \ \
quam fuluro sxculo, veluli is, cujus regnum infi ,
D nituin est.
01
.
Oculi ejut in genles respiciunt. Tanquain ad cos
* , \
quos in bxredilalem esl posseesurus, el viudica . , ,
lurus per fidem. Agnoscas igitur, Judxe, quo .
modo proteclionem ei cusiodiam suam Deus a le
01

.
,
. " * ,
,
\ \

averlit (et ad genles transiulil).

Qui exa$perant non exallentur in
semciipiis.
Quod reliquum est, inquil, Judani in scipsis, boc
esl, apud setpsos nou elovcniur, quasi soli ipsi
sini, qui a Deo sinl cognili. Exacerbanles auleni
eos appellal, veluli qui scmper niurmurabant ad
y

VariiB lectioncs.
(25) Ad vcrbum : porro miracula quai in eo
rcdilu (acta tunl in mcnwiiam revocat Deo, ob rcdiPATROL. G R .

CXXVill.

tum el ipsts proposilum, ut ad iltud exemplum prcescnleni ipsis redilum fncilcm slernal,

21

f,5l

E U T U Y M I I ZIGABENI

652

voifeus Diiiim, alquc ci coatradicebant. Simililer ct ,

alii prophelne exacerbantem domum eos appcllaverc. . \ ,
Vel aliicr, i u d x i illi exacerbantes dici possunl (seu *
polius, ut Grxca dictio niagis proprie significai, . amaricanlcs), qui Cbristo in cibum aaiarissimum \ , ' & ,
, \ fel dederunt, et acelum in poium. jEnigmaiica
auiem, atque adoiOdnm obscura sunl baec Propbetie 6 , \ ,
verba, ob eas rationes quas alibi praediximus. .
Quicunquc efiatn fuerit fidelis, qui Deuni sui cuslodeui baboat, exacerbanies appellare polest lamipsos
itomones, quam inimicas ac barbaras genles.
Y E R S . 8. Denedicitc , genies, Deum nostrum.
7, , . " * &
Gentes dico, ad quas cuslodia el prolectio Dci .
pcrtransivil.
El auditam facile vocem taudis ejus. Hoc est


*
tuajori voce exlollitc. Yei iriditam lacite vocem ^ . , laudis iis hominibus, qui post vos fuluri sunl.
'
.
VERS. 9. Qui posuit ammam meam ad vitam. Per
. \ *
vitam liberlalem fnlelligil, quoniam scrviUis, ut ,; ,
sapientes dicunt, niorii similis esl.
, .
El qui non dedil in fluciualionem pedes meos. Qni
. \
conversalioncm ac viiam incam a pieiale ac rcli gione ad impieialcm perverti non perniisit.
.
VERS. 10. Quoniam probasii nos, Deus. Haec verba
"
, .

pr&staalissiinis quibusdaru sautlis accomntodari (26) ,

possuut, quales fuere Dauiel, ct ircs pueri, et alii \ , \ . *
bujusmodi. Dcinde connumeral gencra disciplinae. * , \,
Probasli nos, inquiunl, in tentationibus, boc cst, ; * ,
Exquisivisti quonam modo fldem ac palicoliam
\ .
habercmus.
Q
Igne nos examinasli stcut examinalur argenlum.
.
floc propter catmnum ignis dicluiu esl, in quo \
fuerunl ires pueri. Possumus eliam per ignem,
' ,
ipsam tribulalionem aique calamitalum Oainmam
inlelligere.
VERS. 11. Induxisli nos in laqueum. Hoc propter
. ,
lacunt leonum dictum videlur, in quem Daniel , 6 * *
immissus est : laiuelsi omne aliud afllicliouis ge- .
nus intclligi possit.
" .
Po&uisti iribulaiiones in dorso nostro. Plagas i t i . .
mirum ei rcrbcra, quibus pretnebamur. Yerisimile
* (27)
cst autcm eos verberibus eape fuisse alflictos. Yel
per Iribulaliones, omne calamitatum genus signi- , .
flcat, per dorsum auiem, lotum bominem, veluti
lotnm a parte.
^

.
Imposuisti homines super capita noslra. Subjecisti
nos inimicis nostris, dedistique cis, ut conculca. .
remur. Metapboricus eaim sernio esl. Olim nam ,
que reges qui aliquos dcvicerant, solebant ia iriuni .
phis capiivoruia capita conculcare.

.

VERS. 12. Trm&ivimus per ignem aquam. Pcr
, . , ignero et aqaam, varias calamiiates intellige, et
,
qaia animam iaceadunt, ct quia <!$merguni ei suf. " ,
focanl. Dlud quacrendum vidclur, cur Deuai po , \ lias accusent Judsei, eique calamitaiuai suanun

, , caasam ascribaai, poiius quam Babyloaiis a qui1

Vari lectiones.
(26) pro .

(27) Graece tenlationum.

653

COMMENT. I N PSALMOS.

\ , \ . "
,
(28)
, , ,
.

.
\
, . *

,\ ,
,
* ^ \ \
\ .

. ' . ^
, ,
: .
,

, ir .
,
.

6.4

bus afll cli fucraul. Deo ctenim d b u i . l : Igne nos

examinasti; ilem: Induxisti nos in taqueum, ct alia
bujusrnodi. Ad quod dicendutn esl illos Dco oniuia
baec ascribere quia cognosccbanl ab illo fuisse, u l
inimici lanta potuissent advereus se; pcrmiull
aulem sappenumero servos suos ca^igari.
Et eduxitiinos in refrigerium. El tamen tu nostri
misertus in refrigerium nos postea adduxisti. Illud
eliam animadvertendum, quod verba illa : Proba$ti nos, el quse sequuatur, ueque ad flla : Ednxiiti
, ut Pauhis docel ' , pracdicta sunl ex persona
iiiariyrum Cbrisli. Haecelenim omnia Cbrbli niarlyres divisiai saltem stislinuerunt.
V E R S . 1 5 , 1 4 . Introibimu* in domum tuam /IO/O-

cautlis. Juxla bisloriam vcrba clara sunt, juxta

anagogen domus Dei coelum est. Holoiausta autem
perfcctae sunl operaliones virtutum, quas jnsti ac
saneli viri Deo sacrificanl.
Reddam libi vola mea qua dhtinxerunl labia ,
locutum est os meum in tribulalione mea. Per
v o u promissiones inlelligit. Quod vero a i l : Locutum ett o$ meum, declarando, dixil, prioia illa
verba : Disliuxerunl labia .
YERJ. 15 Holocausta medullata offeram libi. Non
' .
: . siaiplicttcr d i x l bolocausta, sed pinguia. Est au .
lcm pingais illa vitlulis opcralio, quae cxtcllcns
eel, et prieoamibus prsecipaa.

Cum incento arieium offeram tibibovet cum hircis.
. , , Juxla bisioriarn quideai, ul alibi dixiaius, manifesla
. ^ Q sunt saciificionun genera. Offercbanlur eaim om. ,
nia quae bic comuiemoraalur, iu sacrificiis. Juxia
, anagogenjvero, iaccnstnn dici polest, boatis illc
, odor, qai ab anima munda ac pura spirai: Arietcs vero, principaltores animx cogilaiiones, quae
, ,
veluti coraa quodata luiraales feriunl pes&iones;
.
*, \ , el boves, ipsias corporU operattoaes. Est eniin
bos lerrx opcralor, et bominis corpas e lerra crea .
lum est, c l leriaai colii. Pcr bircos aalem suppli .
catioaes inlelligimas pro peccalis, quoaiaiu pro
,
peccaiis liirci olim iinmolabantar. Omnia hxc, i n .
quii, tibi offeraoi, abi uie ab iniinicorum serviluie liberaveris.
, ,
,
cl
YERS. 16. Venile. audite, narrabo vobls, em ,
. net, qui limetis Deum, quania fecil animw mio?.
* (5 , D Ordo liujus ver^iculi fil per byperbatoa, ut eil
, ,
scnsus: Venitc, el aadilejoaines, qui limetis Deuou:
, \ - cl narrabo vobis quaata fecit animae mea?, boc esl,
, . ?, quaata fecerit iuilii;vel per se siroplicher legeadum
.
ci: Qusccunque fecil animae meae, hoc est, quae< unqae fecit mibi boaa ; dciade narral, quoraodo
Uxc sibi praestileril beneficia.
,
YERS. 17. Adiptum ore meo clamavi, el exallavi
. sub iingua . Exallavi, iaqail, liaguam uicam,
, . invocando illuui aiibi ia auxiliuin. Obaervaadaia
w

Hebr. x i , 59.

Varifle lectiones.
(28) Graecc unico c l coutinuo seasu : Quod
inieUigebanl eorum qtta' passi essent auclorein esse

Deum, qui dedisset inimicis lanlopere

abuti posse.

suis

%l%

ZIGABENI

G53

^vero cst, quod praposilio, sub, posiia csl pro , \

preposilione i t i , ac si diceret: I n lingaa mea; et , ,
\
simile esl, quod alibi legimus : Sub lingua ejut la~
bor dolor ; item : Venenum aspidum tub labiis \ ,
.
eorum**.
, YERS. 18. Injustitiam si aspexi in corde ,
. " , \,
non exaudiat me Dominut. Quando, inquit, Deuro
, , *
rogabam, iiijustum tunc aut iniquuin quippiam in
corde meo non considerabam, sermonique suo \ , , Propbeta fidem faciens, per imprecalionem, a i i : ,
Si bujusmodi alicujus rei tnibi fui conscius, nuu- , .
quaui me iinposteruin Deus exaudiai, quando eum
invocabo.
.
Y E R S . 49. Proplerea exaudivil me Deut. Quoniam eoilicet puro ac mundo corde ei preces ob- . \ , t u l i . Si aliquid ab eo igittir consecuturi sumus, (29),
munda nos cum conscientia oportei ad cum snp-
plicantes accedere.
. "
JniendU voci oraiionis tnece. Simile esl quod le .
gimus in teriio versiculo quinli psalroi.

Y E R S . 20. Benedielus Deut qui non amovit ora . '* .

Hionem meam. se, inquam, eam non amovil.
\ . * misericordiam suam . cotnmuni sensu
, ,
.
sumendum est verbum : 2Vow amomi.

Jn Jinem in hymnis Psalmut Canlici ipsi David.
.
ECT.
PSALMUS L X Y I .
,
/ n finem mscribitur, quoniam Dei Verbi incarnalionem praedieii, ad cujus Gnem respicere leclo- rem jubet: tn hymnis vcro, quia laudandum illuin Q . ,
essc admoiiel. Quid aulem sit p$almu$ canlici, d i -
"
ximus in prooemio opctis.
.
Y K R S . 2 . Deutmimeatur noslri, el benedicat no
,

Jbh. Praevidens Propbeta divinse iitcarnaiiouis my- .

slerium, adiropleri supplical, quod pra?videl.
,
primo quidem Deum p e l i l ; u l bumana luisereatur : ,
nalurae, quse sub saeva daemonis deiinebaiur l y - . rannide : deinde benedici eliam, boc est, sanetifi- , .
cari eaiw rogat. Quid autem sil benedicere, vide in
'
quinto versiculo psalmi xx.
.
Appareat vultus ) super nos. Yullus seu facies
* .
Patris, Filius esl. Qui vidii enim, inquil, me, vidit
, , Palrem meum * \ Optanlis igilur in raorenrPro- \,,
. .
pheia a i t : vuliut ejti*, boc eel, ulinam D ,
illuceat nobis vullus Patris, ipse scilicet Filius,
, , ' \ ,
sua niniimm incarnaiione : et super nos illuceai,
. " \
qui in terra sumus. Yel, Vulius ejus boc et, v u l , .
tns Gbrisli secundum carneni : ipee videlicei
Cbristos nobis illuceat.
miterealur nostri. Bis Oeum rogal ut sui m i .
(50) \ , sereaiur ; veluii optatae rei valde cupidus.
, .
Y F R S . 5. (Ji cognoscani in ierra viam iuam. IIoc,
. , ,
kiquil, alque illud fieri opio, u l bomines qui iu , \ \ ,
4

1 1

Psal. , 17.

Psal. \ , ; 159, 4.

* Joan. xiv, 9.
Varia3 lectiones.

(29) Yidelur subaudiendum .

(50) Idem est eiiiin ac , u l esl iu lextti. Quod consullo omisil intcrpres.

657

COMMENT. I N PSALMOS.

658

; , , terra sunt, cognoscaai viam vilae, ac convcrsalionig

.
ittac, per quam lu ambulasli, el qaaro lu osleadtsti
discipulis.
. \
In omnibui geniibut lalutare tuum. Alqitc ut ba^
(31) * miaes, inquit, in omnibus gemibas cogno&cant.
. ,
incarnaiionem tuain, qux propler nos facia est.
*
Hanc etenim saluiare appellat, quia propier eam..
\ , salvamur.
, ( % ) .
YERS. 4. Confiteantur libi populi, Deus, confiUan
lur tibi populi omnn. Populi quidem simpticiter
dicti, i i inlelligendi sunt, qui ex circumcisione :
popult aulem oinnes, i i qui ex gentibus credidere, ,
veluii plures ex raullis nitionibus eongregatl. Confitrautur autem, hoc eel, Cratias agant, el laudent,
quod propter norum saluiem bumanam carnem
assnmplurus es.
VERS. 5. Latentur,
et
genlet. Haec

.
clara 8tint. De keiilia autein, el exsullationc, ple . \ rumque alibi diximus. Deinde causam lsetiiian
, ; . \
; .
addit.
* ,

Quoniam judicabit populot in rectiludine, gen .
;
tes in diriges. Qtiuniam Judaeos, qui olim.
, , populi lui fuerunl, juaie judicabis : eo qtiod te noii<
.
susceperinl. E l exsistens in lerra, diriges genles
. , '
ad semilam virlulum. Vel, diriges gentes, quoe iu

lerra sunt, oaiisso arliculo.

YERS.A.Cottfileaniur libipopuli, Deus, confiieanlur

, ,
iibi populi omnes. Eamdero rursus senlenliam re
.
, \ - Q petil, ut celeres populos facial, et prompliorea eos

reddat.
.

' frueium suum. flominibus eienim a
, \ . "
Deo benediclis, lerra abunde frucliflcavii. Ycl
frucium terra? homines appellat, qui e terra nali
;
6iinl, quique per tribulaUoaes, ct vtrtutum exer,
cilaliones Deo in fructum dati sunl. Yel per i r u .
ctiim, ipsum Christum intelligit.
Benedical nos , Deut noiier, bned\ca no$
, ,
Deu$. Scribiltir etiam boc modo : Benedicat
. Deu$, benedicat nos Oeui, benedicat nos Deus. Yide
,
,
apertnin ac denudalum sanclissiinae T r i n i u i i s
, . "
mysierium, bac Iriplicaliooe : Deus, Oeus, Dcus.
,
, \ , \ .
metuant eum omne$ fine Urr&. Ealriplica
. ^ lione quidem, ut dixiaias, tree expressil Personas,
etngutari aaiera sermoae, eum, non adorari
* ; ,
. \ jubens, dmaitaiis anitatem sigaificavii. Naro ei
si iinaquseque Pcrsoaaram Deus s i l , omnes tamen
, * .
Personae aoa ires d i i , sed aaua ease Deas dicunlur.
n psahnut cantici ip$i David.

.
PSALMUS L X Y I l .
2'.
In qaidero inscribilur, qaia Salvaloris
, \
aJvenlura^el dsmoaaro deslructionem manifesliuo ^
, \

, ,

. \
\ , .

, \ , \ ,
\ .

lecliox^cs.
(51) Supple .
(5i) llic qiioquo verienda non diixil inicrpres
nonuulla quae nisi ab iis qui oixcc sciunl, inlclligi

non possunl. Dnii autem dicihni

arficulut, ui in superion versiculo dkuoni *
^ (uliObique ).

659

ZIGABENI

WO

prseatialial, quid autem sit Psalmus canlici, jam . '

alibi diximus
.
YERS. 2. Exturgai Deu$, et dissipenlur
inimici

ol
ejut. Cum daemones in Inimanum genus lyranni- . , \
dcm excrcereat, nec homo altquis, nec angolus
, caplivis hominibus opem ferrel, vocal Propbela
,
in auxilium ipsum omnium Crealorem, rogans
; .
euni ut celeriter exsurgat. Surreclionem aulem in
. Deo sane ei digne Deo intelliges, molum qucmdam
; , ,
\ ,
csse ad delinquenliam vindictam. El lirel verbum,
' ,
ex$urgat imperativi eit modi (ut ex Graeca leclione
. \ ,
aperte dignoscitur), sensum optanlis babel Iioc in
\ .
loco: et simili modo alia sequentia verba, quemadmodiim et mtiliis aliis in locis reperiiur ub
eliam diximus. Itiimici autcn) Dei, proprie d;cmones sunt, velutt rcbellcs, ac Deo adversanies.
Et fugiant, qui oderunt eum facie ejus. Fugiaat

ol
a prspsenlia et conspectu Dei, illius vuluim in
.
carne ferre nequctinles. Quod ctiam reipsa accidisse
.
, .
vidamus : cum sicubi Cliristus coletetur, illtus
adeo praegentiam fngcrenl daeraones, ul rclro iiuaqtiam converterenlur.
, .
"
VERS. 3. Sicut deficii fumu*, dcficitnt. Quemad , \
aiodum dcflcil fumus spiranle veuto, ila eliaai bi
\
daemones deflciant, iinpulsi nimirum ac dissipali a
.
sancio Spiritu.

,
*
Sicul liquefil cera fucie ignte, sic pereant pec

catores facie Dei. Quemadmodum, inquit, aspeciti

. "
iguis ceia liquescil, ila dimionrs a conspectu
, ,
Christi qui ignis est consumens " improbibiiem,
,
defluenles evancscaal. E l quod ait : Pereanl. non
t

idco dixil, qaia prorsus deleadi sint daemoaes,

ila, tit amplitis uulfi sint, sed quia ia eisdem amplius locis non ivgnabuai. Eosdem eliam daemoncs
Propbeta peccalores appellal, quia et priuii ornniam ui Deuai peccarunt, el qaia peccatorum invenlorcs merito dici possunl et magistri.
VERS. . Et justi latentur. Per juslos, cos intell i g i l , qui per fidem ia Christum eraat jtisiiflcaadi.
Hi igitur deslrucla daemonum tyranaide I.Tlenteir.
Exsulient in conspeclu Dei et delectentur in laititia. Ia conspcclu Dei, qui eos nimiruni protegit,
el cuslodit, juxta illud : Oculi Domini super justo* . Verba aulem Exsultent, ,
ei
lcctenlur, idem signiflcanl : conjuncta (amea summamgaiidii iadicant intensionera.

YERS. 5. Cantate Deo. Vos, qui hujusmodi gaudio digai fact! ostis.
Psatlite nomini eju$. Hoc declaraviaius in lerlio
verslculo T H I psalnii.
Iler ( ei, qui ascendit super occaius, Dominus nomen illi. Ad aposlolos est sermo, quo j n benlur ut ad gentcs exciirram, et viam aniiuarutn,
ipsarum ^ciliccl genlium, per pracdicalionem
advenicnli Cliristo prxparent. Siniilc Hltid csl,
quod a[>ud baiaia ex persona Prxcursoiis diclum
legimus : Paraie viam Domino
Yiani, inquil,
Dcul. , 2 4 ; Ilebr. , 29. Psal. , 16.

^ ,

, , . \ ,
, \ , \
.
Kai .
\
, ,
.

.
* , ,
\ .
\
\
, .
'^ . 01 .
. \ * ' .

.
;, , \
,
, . \
. ', \,
, .

5 7

Isa. XL, 3 ; Matlli. , 3.

G61

C O H M E N T . 1N P S A L M O S .

662

, , \ Clirisio facite, omue impedimenlum' cx ea, aiquc

offendinulum aaferenies. Ascendere autem ^um
" ,
, - \
dixit snper occasvs, quia CHBI iaacccssibilis lax
, :, \
sU, el Sol jastitia?, super beatinam aniraas ascen ^ .
dil, cl per ftdem ia liis aaimabas habitavil, q a
,

aatea occasus. Iioe est aocles inerilo dici poieraat,

, \
propier obscurilaleai alqae caliginem erroris, qao
, .
olim circumfusae dcciaebantur. Yel, occasus d i x i i .
pro uatverso maado, jaxla illad : Et lux in !*$ ( tencbra comprehtndtrunt "
Teiiebraseleaiaiillicevaageliala uaiversum orbem, boc est, aaivftrsos aiundi bomiaes appeWavil );
deiade. eliaoi illius aoaiea dicil, quod scilicet Domiaus oaiaiuai ac Deus est illc, qai asccudit, ut
dixiinus.
.1) .
VER. 6. Et in contpeclu eju$. IIoc paulo
.
stiperias in tertio versiculo exposuiaiue.

.
JJ
Turbentur jacie }. Quod ait, (' ejtts.
.
exposuimus supcrius ia sccuado versiculo.

Palrh orphanorum ac jttdicit viduarum. Palris
(55). , et jadicts appellatione, ct sunimam illura Provi , , dcatiam, et caram habere deaionslravit, ct j u d i \
caadi iasaper polestalem exercere. Nam ct curam
, \ . " \
eorum habet Deas, qui oumi videnlur ope desttluli,
; el judex etiam eomm esl, qai per alicujas Inju riam opprimualur. Orpbanos praeterea, ac viduas
, eos appellat, qiti cx genlibus credideruai, alteruu
\ , ; .
quidem, co quod patrem olim suuia, diabohim v i \
delicei, abjecerunl; alterum vero, qata fidelos
* ,
anima?, quae credideraat, ipso prorsus tidaaUe
.
suai diabolo, qucm aalea spoasum babebanl, el
cai adbaeseranl. Quippe cuni post praedkaiionem el baptisma, (aliuro) palrem (aliaaique) epoasuai,
(loco priornni) receperinl (ipeum niroiram) Dewa, qne in palrem quklem acceperaal velati ouratorem, et provideatiam aeceesarioram omaium babctilcai, aiqne ia spoasuai, cui ut casiae virgtnos
conjungantur per fidem.
. * C
in loco tancto $uo. In coelo niaiiram, et
, .

sabtalelligtlar, verbuui, e.rt. Naai cura dixerii :

Exwrgal Deut: iieui : Iter facile qui auxndti
,

mper ouasut. necessario subdidil : Deiu in loco,

, sanclo **, u l docerel, quod ille Deus, qai exablil

in coelo, abi locum saactum euum es$o dicimaa,
, \ , \
idein Ule eel, qai exiurgil ia auxilian, el qul
, \ *
asceadit super occasas, et qai admioitlrat qos *
. \ *
caoqae ai graU suat, aalla ateas laei aiulatioae,
Dullo traasitu. Est eieaiui incircum&criplus Deas.

,
.
Siaiile eliaai illud est : iVtato anendil in ca-him.
nisi qui deuendil ra?/o, Filim hamimU, qui ett in
, ,
catlo
In lerra etenini coavertaaa Dei Fibus, ia
. * , \
coelo crai indivisas a Patre. Dtcilur etiam locas , \ .
saactas Ecclesia fldeliam, el quttibei ftdelia vir
^ reugiosas, ac Deo gratas.
$\> . Vsas. 7. DtuA kabUare facU utmit moria hombus
*
in domo. Uaitia moris bomiaea eos e&se iolelUgt,
;, ' , *
qui jasti aaal ac vlrtale pnedili. valati afnai pror
sus maliliae dupliciute, ac doli eompKcalioac ca\ \ ,
reatee, aai lantam rei, koc eai, diviao cullui
incuiubcnu. Hae eteain bomiaes Daaa i i ea doma
,
,
M

Jaaa. i , 5.

4 >

iaaa. , 15.

Varia* lccliones
(55) Ad vcrbum ; Priore membro cjui providentlam, altero judieandi poicslalcm demonztrat.

EUTHYMII ZlGARENl

fM

babitarc facit, de qua Aposiolus Paulus dicit : . quod habitalionem Deo habemus manu (- ,
clam. aternam in calit
Symniachus vero pto ,
bontinibus, quos unius moris esse dixit Propheia,
,
seu unanimes, monachos reddidil, quasi ab orani mundano negotio prorsus segregalos, ac solitarios:
quosque singulariter Deus babitare facit in parvis domiciliis. Eljtixta bnnc sensum praedicaro videtur
Propbela anacboretaruni viiara.
Educens vinctos in (ortiludine. Edurens, boc esl,

.

liberans eos nimirum, q u i peccaiorum suorum ,

calcnis, el daeraonum vinculis, boc est, affeciibus ,
seu passionibus, ac peccalorum pcriurbalionibus . vincii, alque alligati sunt : qio seriuone fideles ,
iulclligit, qui ex gcnlibus congregandi eranl. Educil , \
aulem eos in fortiludine, boc esl, in divina virlute, .
ac potentia, qua lyraiinum devicil. Yel eliam, in
virlutc seriiionis evangclici.
SimUiler eo$ qui exasperant, qui habitanl in se-
'

pulcri*. Nou solum, inquil, lu genliles educis e .

,
vinculis, sed cl ipsos eiiam ex circumcishne Judttos, \
quos exasperantes appellat, seu exacerbanles, ea
, ' raiione quam diximus in psalmo LXV. Possunt . * \ 0 \ \
eliam verba hxc iia inlelligi, ut propbeiia.n conti- ,
ncaiU, dc univcrsali moriuorum resurreclione : , *
quod scilicet Dous ex monumenlis omnes vinclos
; \ ,
inortis vinculo cducet, ac suscitabil, el quod simi
* ,
liter educei Judaeos. Illa aulem vcrba : Qui habi\ \, \ , \
tani tn sepulcris, ad majorem dcclaralionem dicia
.
sunt, et per ea omnes bomines significare voluit, qui niorlui fuerinl, ubicunque id eis accideril,
aut in terra, aut in roari, aul in igue.
YERS. 8, 9. Deut, cum egredererit in contpectu
,

populi /i, eum perlrantiret in deserto, mota
,
,

: elenim cceti dislillaverunl. Quando dixisli ad C * .

"
Judaeos : Ecce dimitlilur domut vettra
;
" * 6 et quando Jeremiae prophelia ex persona Christi
, .
prolaia, (iaem accepit, q u dicil : Quoniam Vertli- , , , ,

querttnt domum meam, dimhi hcereditatem meam

. \
Tnnc etenim postquam ogressus es, recedeos a
conspectu populi, qui eousque tuus fuerat, et , ,

perlransisli ad Ecclesiam ex gentibus congregaiam,
, \ quae olim deserla erat, ac nuda omui scientia,
,
atque cognitione Dei, slerilisque, atque infructuosa
germine virtutum; tunc, inquaui, postquam existi, , \ *
lerra commota est, passionis nimirum, et resur- .
reciiouis tempore. Et cceli diatillaverunt, descen- , . "

denle eancto Spiritu in apostolos, in die Penlecot

KX

8le8.

Yel terra commota est, perlranseunlibue

gentibus ab errore ad verilalcm : e l &lillaverunt
apostoli aquam praedicaiionis, qua fideles irrigabanlur anim*. Aposioli elenim coeli esse dicunlur,
et quia coelestia sapiunt, el quia quibuscunque
lerrenis rebus supereminent. Illa autem conjunciio, enim, guperflua est.
faeie Sinai, facie Dei hrael. facie Dei
circumloqueodo dixit, pro ab ipso Deo, u i sit
eeneus : Haec facta sunt ab eo, qui est Deue monlis Sinal. Ipsc eieniin idein esl, qui el Dcus Sinai
diciiur, el Deus Israel. Horum auteia noininuin
4 0

I I Cor. , 1.

*
, . \ \
, , \
. .
.

,
. ,
, , .
\ , .

Malib. xxm, 37. * Jcrcin. > 7.

663

COMMENT. 1N PSALMOS.

666

, - meiuinil Prophcla, quia el in moule Sina Deus

\ , \
miracula operalus est, ct qoia apparuil Israel, hoc
* , * .
est, patriarcbae Jarob. Eslentm Idem Deus, qui
haec oronia operalur, el non esl alius Deus prsler
ctun.
fy<>XV ~
VERS. 10. Pluviam votuntariamsegregabis, Deut,
. , ,
hareditati luce. Vet baereditalem Dei, genles intel
.
ligil, juxta illutl : Poslula me, et dabo libi genlet
,^ , \
hareditatem luam
Per pluviam vero evangeli . ,
ctnn scrmonem, qtto duriores irrigantur ac mol , , liunlttr animse : quam Evangelii pluviam, appellal
* , voluntariam, eo quo 1 Mosaica lex non dala erat
. , \, ex mera Dci voluniaie, sed potius ex dispensaiione.
;
Neque euhn optabat, aut volebat Deus sacrifieia,
aul alias eius:iiodi
varias observaiiones,, quae ha

.
* \ * ' benlur in lege : Quit enim, inquil, hcecexquisivil ? E l
\ rureus alibi Doaiinus : Adduriliam vesiram Moyset
* , , \
hoecicriptit (ab initio autem non sic
Evau , , gelica? aulem pjaedicaiionis sermo divinse prorsita
.
congruit v o l u n i i l i . Vel voluiilariam ideoappdlat,
quia l e i etiaai invitos jubebal legem servaro, alioquin lapidabal, caedbal, iaceadto perdebat, el sxvissime denique occidebat. Pracdicalio auleui c\angelica nenriincm cogii, ged volentibus lanium offertur.
,
. Et infirmata , iu ptrfechii . Inflrmala
. est, et debilitata, ac diti oppressa idolorum lyran , nide. Tu vero sanain eam, cl perfectain reddidisli.
per baplismi regeneralionem. renovans ninilrum
, \
.
eani, elsuper solidam inandaiorum luorum peiram
stabilieas.

. 01
Y E R S . I I . Animalia tuahabitabunl inea. l i nimi \ \
ruin qui a te spirituali cibo alunlur, quiquc animaui, boc est, vitam babent in te. Yel, per
. ,
,
C animatia Christi aposlolos intellige, qtios llabacuc
equos appellavil : Induxisli,
inquiens, in mare
,
.
equostuos, niare appellans, araaram (salstiginosamquc. ac slerilem olim genlium) infideUlalem

,,
Paratti in bonitaie ina pauperi, Deus. Per pau, . ,
perem, geniilem populum inlelligil, qui nullas olim
. spirituales divitias acceperal. Neque euim legeai
, * ' *
babebat, aul propbeias, sed p r * sUmma Dai beni, , gnilate, aliae eie paratae fueninl divitia? : illa
.
nitniruro pluvia volunl iria.
Y E R S . 12. Dominus dabil vtrbum evangelizanlibut
,
virluu multa. Hoc ad apostolos periinet, quibus,
. \
, cum piscatores easenl, alquc idiolae, subminislra. ,
vil Deus sapienli verbuui : aique boc tanla cum
virlute, ut multa eliam, alqae admirabilia opera,
I> renlur miracula.
\ .
Y E R S . 15. Rex virtutum dilecli. Dilectum appellal

.
\ . \ unigenUum Filiam Deaai, de quo dicium legiuius
Per vir~
,
a Patre : Hic eil Filiut meus dilectut
, tute vero dilecti, ipsos apostolos ialellige, veluti
, illius railiies. Eos etenim ut niililes sasceperai,
* , - u l s u m m a v i ac poteatia adversus daemoauui Itnpetura resisterent. Haram autem virtoium ipse
.
Deus Pater, Rex dicitur esse, regao hoc niaiiram
sibi per Filium paraio.
Speciei domm tpolia. Dabit, inquit, cis

.
r

Psal. n, 8.

" Matib. xix, 8.

Malib. m, 17.

607

EUTIIYMIl ZIGABENi

6ii8

Deus vc.rbum, ul iuiaiicoram exavias diyiJanl , ; ,

ipsag nimirum gcules. Devictis enini dxmonibua , \ ;
exspoliarunt eos aposloli, et ab illis homines cos
, ,
abstiilerunt, qui illis anlca iriserviebaiil. Dabil,
<
dico, Deus apostolis verbura, ul inimicoriim spo , . \ Ha d h i l a n t , formosissiaia ac spceiosisstmse (idc , , liuui Ecclesia : in qua, veluti in doccniissima
. * ,
domo Cbrislus Dominus babital, qiieinaduiodum
, ' .
el iios divisa ea esse coitspicimus. Aposioloruui enim alter geaieai illaai, ec aller alleram ad fideaa
adduxii. Possumus etiam pcr gpecicai domus, Evangelii putcbrUudiaaai iaielngere, quo
vehtti
quopiana iaslrumenio aposioli haee sp >lia diviserunl (ventm tvnc aoa specfci legeadum est,
scd
'. Ulraqao eaiai lectio GraecU poiest verbis accommodari).
VERS. 14. Si dormiatis inter medios cleros. Dor & . mire in praesenli loco postiit pro mori. Sermo
\ , cnim Prophelae est ad aposiofos, dicenlis : Ua de- ^ . \ ,
muai adducentur vobis ha?c spolia, si nioricmini
,
inler medios cleros, boc esl, inler inedias gcnles,
,
qnae ia clcruni, boc egt, in sortcin vobis dalne . \ ;, .' \
eunl. Et saae qiitdem praeJicanlcs occisi sant. Vel
,
aliier, Si dormicritis, hoc csi, si immorati fuori.
tie. Itnmoratur enim el diuiius permaact, qui
dormil.
eolumbw deargenialce, el posteriora dorsi
,

ejui in auri. Colunibam pulamus Christum
.
eese, ob ejua aimiruai mansnetudinenj ac patiea- , */
tiam. Perhujas aatera cobunbae alas, Ciirisli cor , ,
pu intetligere possumus, velatt. exlei iorem, seu
, , .
magis extremam pancm : per poslcriora antem
, ,
' dorsi [i|iiGra?ci unico vocabulo dicunl

el nos possumus scapnlag diccrej aniinaai Cbrisli C ,
intelligil, tanquam interioiem , ac magis leclani
. ,
parlem. Spleadidum, inquil, alque elcgaas est
. (
Chrisli corpus, el argcnli instar rcfulgel : omni
, , enim carel peccali niaeula ; verum ipsa cliaia
,
anima, non iniaori luce ac iutgore splcndescit,
* \ cuaTparigsimo possil auro comparari. Ab ipsa
,
i a i m divinilaie, cui unita atqae conjuncla est,
, ,
btijusmodi lucis radios sumil. Pallorem vero ami
<*\, (36), \ ;
dixit, quia pallere solel aurum, quod purissianim
,
est. Alii praecedenlem vcrsicalum buic conjun * ,
gealeg, ita exponunl : Si stabilili fueritis ia mcdio
, daorum Testauienlorum, Ycteris aimirum, el Novi.
, \ ,
Slabilte enim ac immobilis permanere videlur, ul
, \ diximus, qal dormit : et sortes meriio appellari
,
possuat duo Testamenta, cura illud anlbjuo populo ^ ,
aule cracem, aflerum novo populo, post crucem, , *
in sortem dala sinl. Si igilur constiteriiis ia medio * ,
ulriuaque Tesiamenli, el qaod novam esl, veteri
\ \
coasonum credidentis. Vetus eteaim ligura est, et
.
Novum verilas : tuac ata3 colnmba?, hoc est extcriores ac simptictores saacii Spirilns sensns
eplendiaM essr vobis videbunlur : ei scaputo, hoc est, iateriores, el magis myslic^ conlemplationes,
insiar pallidissimi ac purrssinii auri fulgorcni ac lucem saam vobis dcmonsirabunl. Et quanqaam
ulrumque ex bis metallis splendidissimuin sil, auri lamca splendor lulcnsiorem prsesefcrl fulgoreia.

Varix* lcctiones.
(54) Fidelids uec loco mnvetitr quid.
(55) Graece aridius : splendidum diciiejuscorpus^
ulpote pcccaii expers. Spleudei nnlem argenutm :
dtiima vero ejw> in patlore auri, utpolc divinilati

adhwrens. Aurum porro palfens puriszimum etl.

(56) Clariag cl Hdclius, c/ alterum cum altcro
conciliaritis.

669

COMMENT. I N PSALMOS.

670

Per cotumbam vero, sanctum Spiriium inlcUiguni qni tn cobimboc specie stipcr Gliristam dcscendit,
ctim baplizarctur.

,
Vfiaa. 15. Dum disccmit ccrlettis rege$ $uper
, quasi nive dealbabuntur tu Selmon. Pcr rcgcs,

.
ipsos eliam aposlolos inlelligii, eo qtiod cocli r t ,
gnum liasreditarunl : quos eliain in Psalmo u i v
* \ '
principes appcllavit. Pradicit igiiur fiituriim in
.
die Penlecostes sancli Spiritus in aposlolos ad
venlnm. Quamto coelesiis, inqttii, Dcus miilel ac
\
dividct, boc esl, quando sorliettir reges sttpcr
,
eam ; supcr eain, inquam, bseredilalem, boc es(,
\ ' \ ,
, \ supcr genles, quae ba?rcditas Chrisii sunl; qtiod
hinc fuiuruin eral, quando ad apostolos dicerc
, ,

tur : Euntes omnei gentet * , tunc rcges i l i i .
&. ,
-vohiii
ntvc quadam dealbabunlur, boc esl, clari ac
, (37)
spleiulidi iieul, per graliam scilicel aancli Spiriiue.
. \
iocum cliaiu addidil, diceas : InSelnnn.
Ipsaiu
, >
.
'"^UigU Jerusalem, ubi po*tDom ai aseumplioncm, dtscipuli conscdcrunt, donec iuduii $unl
, / ;,
viriuiem ex alto. Observaoduni esl aulem, quod
\ ,
\
diclin, dtim, stfponiimoro rulurum tempus dcsignal,
. ut iu praesenli loco : Onm discernit, boc esl, pott \ '
quam dUcreverit. Hanc
aulem obaorvalionem
.
Iralidiimis ciiain in inscriplioiic psaluii quinquagesimi.
%

V E R S . 16. J/o* Dei, mons pinguit, mon$ coagulalui, mons phiguis. Monlem Dei Ecclesiam fldeliii.ni appellal, voluii a lerrenis elevaum, et conlemplatioue aiqtte aciionibus suis lendentem in
coelum. Dci etiam eam csse dicit, quaei propriam
ejus effectaro, aique in illiug poiestalem dclapsaai :
pingueai etiam ob spirUualie pabuli, quod in ea
esl, tum abuiidantiam, lum eliam excHlenliam *
et deinde coagulatam, seu [ut magis poscil Grseca
diclio] casealam eam csse dicil ob solidilaieta
dogmaium; qiue in ca sunt. Cascua elcnim sicoli
a cocundo dicius csl, aui a lacte coaclo, ila etiam
soJiditatem quamdam siguificat. Posilremo pingueni
rursus appe.lat, ob cbariamalum ac donoruiu sancli Spiriius abuiidanliam. Yariit vero laudibtia bunc
montem laudat atque exornal Propheiaob varias niinirum ac multiplices illius virintes.
Y E R S . 17. Quare tuipicamini tuonltt coagulatot?

;

Ad Ecclcsiae iuimicoa esi serino. Qoarc, inquil,

,
suspicamini ? boc esl, quare opinamini, alios eliaui
,
, montcs caseaios, quam bunc noairuiti nmniem?
;
Uom in quo btucplacilum e*t Beo lutbuanin eo.

.
Mons, inquit, quem Deua voluil suuui esse, u l illic
, , ,
habilarat, Ucec, iiiquieus, uquiti mea in wcuUm
. , \, *
soeculi
.
Eienim Dominu* habitabU tn /Sn#m. 1D ttnem,

&.
boc esl, perpcluo. Quid ad hoc dicent Judai ?
, . '
; ! neque eaim babiiavil perpcluo Doittinas in Sioii,
aed cerioac fiuiio uniuna lempore.
, .
Y I R S . 18. Cttrrui Ihii in infwUum mxUiplieatus.
.
*

,
,
. "
, , \ ^ \
* , *
, \
, ^

(38) .
,
. ,
.
$

Mattb. xxvm, 18.

%T

Psal. CJXXI, 14.

VariaB lectioncs.
(37)Graecc splendorem.
(58) se facil intcrpres noster. Qaod
um miniaic dccebai; tuiius erai adbxrcrc tex*

tai : Caseui aiim compacius eti

gavcril.

quod acmo ne-

c;2

EUTHYMII ZIGABENI

67i

,
, Cum superios dixeril Iter facile ei qui ascendit
. ' ol
iuper occattts, nunc in specie, ctirrus Dei meminit.
Per currum vcro Dei, eos omnes inielligere possu- , \
, \ \
mus, qui iWei habenas susccpere, quique ad suave
, . Cliristi jugum juncii sunl, ascensoremque el au ,
rigam cum babcnl. Hujusmodi enini boiuincs,
.
currus Pei dici possunl : quin iuio cl currus
n.ultiplicatus ab antiquo illo juslorum carrti, qui
inter Jiidmos eranl.
.

Millia abnndanlium. Subintcllige' verbum tunl.

, .
Abimdaniium vero ubcrtale ac fcrlilhate \ i i l u tiim.
.

Dominu* in eh in Sina erat in sancio. Subtn ,

tellige rclalivtnn, qui, ul sil scnsns : Ille Dominus
in eis est, qni olim eral iu sancto Sina, cl abundat _ **, .
.
-

. alque
.
. n
~>~ ~
*/.. m*~*Ut.
u l .
-.,
\
allera
prapositio, in.
Unus
igilur
idem
Dcns "
\ ,
cst i l l f , qui lunc in Sina, et qui niodo legom sla
, , \ tttit. Sanctum auleni Sina appellat, veluli gancti.
flcattim ipsins Dei praesentia, atqtie ei dicalum.
' ,
VERS. 1 9 . Ascendisti in altum, caplhasti caplivi. . " ,
tatem. In alliini, boc cst, in crncem, vel in cctlum.
' ,
Asccnsus aulcm bic, liberiatem oslendii, dtim a i i :
.
Ascendisti, sponte tua nimirum. Tu etiam ipsum
,
diaboluui, qui tyrannidem iti nos exercebal, crucis

jaculo coufodisti, ei geitliutn caplivilatem caplivasti, quam ille anlea caplivaveral, eos sibi in
. scrviliiiem rcdigens. Proplerea ipse Dominus alibi
" ,

ail : Cum autem exaltalus fuero terra, omnia

.
traham ad me *.
Cepisti dona in hominibus. Yerum apostolus Q
" . *0 ,
Paulns hunc referens versiculum * , non Cepisti, , .
ait, eed Dedisti, el nirumque faclum est. Nam ab \
iis qui ad se accedunl Deus fidcm et graliarum
, .
aclionem capil, et eis conlra multiplicia tribuit
cbarismaium dona.
.
.

Etenim non credentet ut inhabilaret. Accepisti

enim eos bomincs, qui primum non credebant.
, Accepisti autem eos, ut inbabiiares in eis, si le , , \
digmim effecti essent babitaculum.
(39),
.
VERS. 20, 2 1 . Dominm Deu$ benedictus, bcne ,

dictut Dominut die tn dUm. Yide sermonern de

. * \
sancla Trinitate : Dominus Deus et Dominus. Sic * , \ , \ .
enim Moyses dixerai : Audi, Jtrael: Dominus Deus * \ ',
tuus Deus unut . Et cum laudandum eum D . .
essc dixisset die, hoc esl, per totam diem, d i - \ , ,
, ,
clionum obscuritatem declaravil, addens, In diem.
\, *

rerba baec, De die in , simpliciter inlelligtint,

, ,
Alii autem pro, Semper, el per dierom succes . " , \. .
8ionem.

,
Protperum iter nobU faciat Dett$ salutarium not , . *
trorum, Dettt notler, Deut $aluti$. Hoc eliam in
loco coniemplari bcet eermonem de Trinilale.Nam . \ ,
ter bic invocatur Dei nomen. Et quia in Graeca le- , .
ctione dictio aa/(anm,et dictio ialutum, so\o ac- .
k

Joan. x i i , .

* Epbes. i?, 8.

Deut. v i , 4.

Variffi lecliones.
(39) Grxce factis dignum Xt habuaculum.

COMMENT. I N PSAI.MOS.

674

* * <*enta diffcrunt, aliqui eliam Deum a/Mtitm.legunt,

\ , \ . ! 0
el sensus iclem est. Et quod sequitur : Deui sa
, ,

/ U / I I , ad eumdem sensum periinei, ac si dicerel :

, , *0
t>eus salvaior nosier, el Deus salvans.
, * ,
, .
bomini exitus morti*. Ad poiestatem,
.
inquit, Dei pcrlinet, ul a morle quis ad viiam edu
caiur.Per morlein vero, ei illam inlelligere poles,
. \ , \
quae corporis operaliones exstinguil: ipsam n i . mirum naluralem morlcm ; el illam, quae virlutum
,
opcraiiones in anima moriiflcal, quarn appellarous
. * \ ^
pcccalum. Ab utraque enim niorie polest Dcus nos
, *
libcrare. lalclligi eiiam possunl baec verba, ut
,
propbetiam couiiaeanlde SaWalorie resurrcciionc,
, \ .
qui primus exiit a morle. Ea elenim superaia
sua carne, rursus resurrexil.
YERS. 22. Verumtamen Deut confringel capita

. * inimicorum suorum. Principaliores, inquil, alque
officaciores daemomiro potealias confringet, quas
capiia ideo appellavit, quia in capiie poliores, ac
. . (40)
precipue sunl noslri corporis vircs. Abuudat boc
,
in loco diclio, terumtamen. Hujusmodi aulem
.
ronfractionem capitum. non iatelliges corporaleni esse, cum corporibus careaal daeuiones, scd inleL
lectualiter, cum el ipsi inlellectuales sint substaniisr,

capilli perambulanlium
in delicli*

eorum. Confringei, inquil, capila inimicorum

. , (41) perambulauiium verlicem capilli, boc est, conculcanlium Yerticem r o n i , romaft dico quorumlibet
. , . " dclinquenlium. Capillum enim bic dixit pro conia.
, ol - Q Conculcare vero delinquentium comam dicunlur
dscmoneb, eo qood peccatores quosque veluti sibi
.
subjeclos conculcanl. Possumas eliam, iminutalo
) * (42) ,
, sermone, aliter exponcre , quod confringet Dominus capita bominuin pcrambulanlium, boc est,
* , . \ iiivestiganliuni in deliclis bumanis eajillum verticis,
, bocest, lenuissima qusquc hominum pcccata. fcxquirunl etenim dxmoneseiiani baec minima, qaoliee
anitnatn viderinl rationem Deo e*se reddilnram.
Y E R S . 23. Bixit Dominus : Ex Basan convertam.
.
Basan coufusioncm sigmacai, seu sordes. Converlil
,
, \ igitur Deaseos qui fidelos fuerunt x genlibus ab
idolorum confusione, alque a sordibus peccalorum.
.
Couvertam in profundis marit. Convertit aulem

eos Deus a sordibus, ut diximus, alque boc in

,
* - D sacro baplismatis lavacro, quod profunda maris
, , appellavit. In eo etenim Deus amarum ac salsugi. \ \
nosura deraereit peccatum, quemadroodum ei M i , ,
cbaeas propheta praedixil : h* * inquiens, converlei
.
no$, miierebilur nosiri, dissolvei
nostra projicientur in profunda maris . Pcr
' \ ,
profunda eliam maris, peccalorum profundiialem,
: ,
lioc est, gravissima quaique delicta, possuinus i u ' ,

1 1

Micb. v i i , 19.

Variee lcctiones.
(40) ei fidelius , vertendum eral :
Coninnyet auiem, ui breviler dicam, ',
iutellectualia ipsorum capUa.
(41) Mallem , ul verlil interpres.

(42) xahominum quod interpres addjdit de suo,

salis ostendit, euin aacloris sensum minime assecuium esse. Nequc enim de lioiuimbas sermo est,
verum de da:njoiiibus, ul legenli patel.

6-6
65
EUTHYMII ZIGABEXI
telligere : a r uibim dclictis converl t noa Deus, I .
*
ad rirfuii* lucrm adduceus. Et juxia bune *easam
\ " &\ * qaod dicii In projundts, expones, pro Ex profaa'>
dit, ul sit praposilio pro praposiiione.
" ar kr . & ,
VEB*. 2 4 . L't intiiifjaiur pt% luusin mnguine.lloc
, ,
auiem facics, Doiniuc, ui sxvos pron>us superes
da?moaes* Eit enira senno ajelaplioricas, et Ira- : . 01

Clut a strenoorum inililum ceriamiae, qai cura
fueriul Ticiores, caesoraui bosiium cadavera con- ,
acendunl, el in deflaenti aanguine pedes iiilin* ^ .
* Zvrtxaxn<ra

giim. Hujasinodi traaslalioae utilur Isaiaa, ex

,
,

persona Cbiisti dieons : Conculcavi in furore

,

meo, dcduxi tanguinem eorum in terram, et

a*per$a $unl vestimeiita mea in victoria
Scasu? .
igitiir ptsescnlis versiculi csl, quod eos prorsus ,
suporabit. Vel aliler, ialeUigeudo de Cbristo. per 1I *
Clnisli pedriu ipsaia possamus Ecclesiam iniel- , * \
ligere, qnae per fidcai earo ubiqae fert. Ipsius
r t t a i m Ecclebiae cnpnt est Cbrisltis, et ipsa rursus , ^ ,
Chrisii pedtim ticem prxstai. Uxc igilur Ecclcsia , \
inliucta est in Chrisli sangniiM, eo nimirum si- \
gnaia alquc inlincla, ut qneniadmodam fernim
\ ,
lincltira, eic t t ipsa ejas sanguine consolidata
.
fucrit ac roborata, vel eiiam marlyrum sangaine: tamctsi inieileciualiler dannonum sanguincm m icllccttialilcr occUoram, possis ctiaai inlelligertf.
Lingua tanum tuorum ex inimicis ab ipso. com

inani seiieu rursain sumendum est Tcrbum Vt tn- .

, "
thgalur. Cancs autcm Cbrisli, cpisropi aanl, qai ( 4 3 ) , itiaidtatores expellunt, et rationalcs greges ca- , \ ;
todiunt. Horum igilur eanum inletleclualis lingua , \
intincta esl, in sanguiue nimirum, qui perflaebat j \
ex inimicis. Subatidiendum esi enim aliquid ex
"
praecedenli rersiculo, ita ut ordo ac scnsus per- . ,
fectus e i t : Ul intingatar, inquil, eorum lingaa ex * , ,
inimlcorum saaguiae, ab ipeo Deo Patre nimiruui
. \ .
adjata. Eti.aatem bic sermo roelaphoricus. Caesis ,
iquidem inimlcie, cxdenthim canes lambere so- , , \
lent occisorom sanguineai, et illorum cadavcra
.
dilaniare.
t

V E R S . 25. Visi sunt inceixut tui, Dev*. Pcr iaCCBSUS hic acliones Clirisli ia carae conxersationemque, ac vitam ejus ialelligft, quornm
omuiani speclatores aposloloa fuisse legiinus,
juxta quod per alium Propbelam d i c i w r . Post
luvc in terra vitus $, el cnm liombiitut conter$alut e$t *.
(
Incessut Dei mei, Regis mei, qui est in saneto.
Yide quam ingenue beatus David, Cbristum faleatur Deum csse, velnti qui certisaimam futurorum
babebat scicnliam. Sancium auiem Patrein ipsum
appcllat, in quo Filius lncflabiliter cst : Ego enim,
juqtiil, in Palre, el Pater in we ett .
Yfcas. 26. PrcvvcnerutH principes conjuneli psalUniibut. Apostolos principes appcllat, quemadmodum ct alibi : Contlilue$ inquit, eo$ principet uev

Isa. L X I I I 4.

" Barucb , 58.

(43) Grxce apottoti.

& , . \
*
. .
. , \,
,

[.

. " (44)
, .
" , ^ .
)- , , ,

.
,

.
" .

, \,

* Joaa. , 10.
Varia3 lectiones.
(44) Melius quam cerU.

j677

COMMEST. 1N PSALMOS.

67S

. *0 * . pcr omnem ttrram ; ut dixhnas in pealmo XLIV.

-; , IIi igilur principes, omnes alios credenies in flde
. ,
praevenerunl. Pcr Psatlentes vero, ipsoa prophelas
\ ,
inielligit, eo qiiod omnia cccincrint, ac prsedixerinl,

.
quu? ad Clirisluin perlinebanl. His igitur prophelis
apostoli conjuncli fucrunt, boc est, proximi ac v i , , ,
cini exstilemnl r.quia cl temporc et prxdicatione
\ .
illos conseculi sunt.
.

Jn medio juvencularum tympanistriarum. In mc ,
dio Judaicarum sYnagogarum, quae propter vilas
* ,
alqne conversalionis imperfeclionem, adolesccn .
U\\& adbuc, boc est, iroperfecliores fuisse dicun , . "
t n r ; el Ijmpanistriae, qtiia iton tam spirituale
. ( ,
quam corporale obscquitim, atque cultum Deo in
,
religiono sua exbibcbant. Ex corporea enim pelle
. conP.citur lympaiium. Vel, in medio ecclesiarum,
.
quae ubrqne locorum sunl. Qua; adolcsccntul
eiiam dici possunt, ob novam puramquc ac sincoram ftdem : t l lywpamslria?, quia in Dci obsequium corpus suum morlificant. Tyinpana el*nim ex mortui corporis pelle confici solcni.
.
Y E R S . 27. In ecdesiit benedicUe Dto. Hic sermo,
0
legalis cahus cessationcm pTaedioil, ei Eccleaiarum
niultiludinem, quac in variis orbis partibus eri-
gendae erant. Nam olim unicuin lanlain eral om .
nibiis Jadseis Imnplinr.
.
DomtNo fontibm hraei. Domino rursum bene . ilicita ex legis ac propbetarum iibris, cx qaibus
, vehiti qtribusdam foirtitais perennibns, IsraeTrtrco
. \ populo, Dei doctrina, atque cognitto pcrpclno
, - scaturiebat : ex qoibos fontibae sancti Patres ac

Doo ploni multa haarienles, hyauios i n Dei laadcsn
Q oomposueriHil.
.

VERS. 2 8 . Ibi adolescentulus in mcniit

; . ,
. Jllic, inqiril, in Ecclcsiis Benjaiaia aderat,
, - apoatola* ecilicet Paulus, qui de tnbu faH Baaja * , mia, ct adolesceatalas [seu, v t magis potcM,
* . GraDca dictio, jvaior] dicilur, qaia tiUimoe omaiani
, \ aposialoraai ad fldem accessit. in meaiieex* , * ,

ceaaa [sea u l proprie est Graeca diclio, ia ex . , aiasi] propter raplum ejtis ad lertium coelom, da
\ . * qao ipsc a i l : Sivt in corpore, $ite eorpt^
, , nescio : Deai scit **. Naia et in bcaio Paaio ea
. iaiplela saai qw de Benjamin a iaob patrtarcba
* \ , (ia Bencdictioiiibus) prjedicla facraul : B4*jmmin>
, \ '
/urm< rapax mane comedet, vesper* dtnidtl cibum
,
Ipse niquideai Paalue ab iatiie, lopi instar, Eccle
D siam vasiabal, Ivrore aiqae csedibus peae eam
devorans, et landem cenversus (oon tanlnaa btt caedibne abatiaait, sed) spiriiaalcoi cibum atqaa
coolesiein paneai Ecclesi adelibaa, per uaiversum orboia, ul fidclis ac pnideaa
dielributof^
divleii.
Principe* Juda fomm, principu Zabulon.
"^

, . , , prixcipts Nephihaltm. lpsaram, iaqail, Ecclesia . nim duces eraal apo&loli. Aposlolos eniia iaielltgil
. dain triam baram tribuum piiacipes noDiiuat.
\ \ , Nam et Jacobas et csieri frairea Boroiai e J u d
h iba faerunl : Pelras, Andrcas, Joanncs, et Pbi , \ , %

" Psal. xuv, 17.

I I Cor. xu, 2, 5.

Variffi lectiones et notaa.

(45) Grxce. lllic, ubi? in Ecctesiit. Benjamin autem vocat

Ap.P.

EUTHYMII ZIGABENI
6S0
673
lippns ex vico erant Beibsaida Mallbxum, el , \ , *
Jacobum Alphai degisae legimus in Capbarnaum : \ , ',
*
Simon autem Zelotes Chananaetts fuit. Omaia ati .
tcm liaec loca in Calilaea crant regione, quae Zabulon, et Nephtbalim iribtibus in sortem obvenerat. .
. \ (
Similiter et alii aposloli ex bis tribubus originem
.
irabebant. Et principes eoe appellavif, no quod
, , *
civilalibus et locis illis doniinarenlur, scd quia
excellentiorcs alque honoraiiores crant, animi \ , nobUilate. Vel subinielligediclionem, ex; sit sen- , \
, \ *
sus, quod principes fuerunl ex Iribu Juda,ex Iribu
.
Zabtilon, ex tribu Nepbtbalim.
YERS. 29, 30. Manda, Deu*, viriuli tuce. Ha?c ad
", , .
Patrem dicla sunl, ut Filio mandet ea quae ad prae- , \
dicallonein prrlincnt. me ipso clcnhi), inquit
. '
, ,

riirisius, nihil toquor, $ed qu(vcuitqtu audiero b\r

.
Palre . Quod aulem Christus virtus Dei dicalur,
.
Aposiolus docuit, dicens de eo, quod Dei virtus
est ei Dei sapieniia
,
,

Confirma hoc, Deus, quod operatus in nobit,

, \ .

templo tuo in Jeruialem. Ilaec ad Filiutudicia sunl, ut

,
Evangelu praedicaiionem, quod in nog, vel propier
nos operalus esl, validiorem ac poteiiliorem red- , * .
, ,
dal. Yel coniirnia quod operaius cs a templo luo,
boc esl, quod perfecisli per assuinptam bumani* . , \
lalem, quae lempluni dicitur, ac tabcruaculum d i - . ,
viaitatig. Nam quod aU,'A templo tuo, expoai dtbel, \ , , \
Pcr lemplum luuin : quod lemplum, boc csl, quod \ * ,

corpug luum, babiiavil et praedicavii in Jentgaleai: \, ,

Ego enim, iaquit, constilutut sum Rex ab eo super Q

Sion monlem sanctum ejut prccdicam praceptum

ejns .
Tibi offerent reges munera. Geniiuro nimirum .

. 01
rcges. Munera auiem, quae obtulerunt bi regeg, . \, leatpla sanl, et pr&dia Deo dicata, et varia alia
, \ .
dona ab eis divino cullui pie oblata. Haec aulein
,
iiittnera slaliin affcreal, cum priinum te imraorta, . \ *
lein eoram csse Begein, el Deum cognoverint.
(&, *
Qunnquam et immulato Tersiculorum ordine, ali- \ , ,
ter possinms exponere, ut sensas s i t : Ab; hoc .
tcrreslri tuo lemplo, reges ferenl tibi dona, i n
, *
supernani Jerusalem : quia per lerreslrium borum
, \ .
inuueriim oblalionem, accessuni et graliam apud
Deum in coelo consequeniur.
VERS. 31. Increpa ferat arundini*. Fac obinule- ^

. accre, inquit, inlelleciuales leones : immites n i

miruni ac eaevos daemones, qui Teluli quidam leo- \ ,
ncs ia arundinibus lalent, dam ia leviiaie ac ste- , \
rilitaie instabiliuai alque inconslantium in fide bo $ .
minum, lalebrag ac nidos suos faciaat : jaxta quod \ \
de diabolo scripium legiuiug apud bealum Job, & , ,
qaod sub omni dormit urbore apud arundinem, , ,
pnpyrum, et caricem . Hujusinodi etenim sernio ,
jie , requiesceie daemoaein inielligimus ia iis
, \
homiaibus, qui plantaruni, quas gupra commeuio- \ .
ravhnus proprietatcs servanl : qui scilicel aridi sunl, ad fercndas virlutes, et qui succum atque
buniorem mnlium babeul ad nulrieadas voluplates. Hojtismodi elenira praprielalig et naturae saai
papyritg ei carcx.
1 7

e o

e f

Joan. xiv, 10. I Cor. i , U.

T9

Psal. n, 6.

Job XL, 16.

681

COHMENT

IN PSALMOS.

682

Congrtgatio taurorum in vaceis popuhrum, ut
excludantur qui probali gunt argento. Per taares
,

poulilices et Scribas el rrliquos Jadaeoratn pnacipcs

.
;
\ , \ imetligU, veluii temerarios ac corau ferienies : per
vaccas vero (sea ut poiias Graeca dietio sigaiflcat
, ; ,
per juvencas populoram) plebis muHiitidinein ia *
lefligit, quac iltis auberal. Prspsunl etiiai ia armea , .
tis lauri, et sabaunt j u v e n c . Et aensua est, qaod
ot , \
i i qui carteris dtgnitale prseerainebani faerant in
% ,
medio popalorom, ut aposiolos excludercnt, boc
\ , ; *
est,ut iuipedireat eos a prsdicatione verbi; apo . , ,
slolos dico qui argento, boc esi, qai in fide autv irtute
, ,
probati sanl. Legiinus eaim in Actis, qaoil cam
\ . , \
principes sacerdotam et seniores vocasecnl apo, * .
slolos, el vcrberibus caecidissent, jusscrunt ne l o , .
qaerenUir in aoiuiae Jeu . Argento aaiem probatos .dixit, pro, probatos lanquam argentum; esi
eaim Hebraitas liaguae propriam idioma Vel sabhitciligendo dictioneui qua$i alia potesl reddi leclio, u l s i t : Qal probali sual, qaasi argentum.

.
Dmipa genies quot bella volunt. laleltectuales
\ , .
nimirum et seasibiles gentes,
"

.

V E R S . 52. Ugati JEgyplo. Per iCgyplum
, omnes geniium regiones iniellige, quibus iuiclle , ' clualis Pharao dsemoa daminatur. E i hac eieaiai
, jEgypio|vei>turos esse praedicil fldeles ad Clirisitiiu,
.
pro loto orbe iutercessuros.
jElhiopia manum $uam Deo. Prcevtniel,
.
, \ , , , * hoc est, extendei; nam qai maaum extendit, pra>
venire quodamir.odo illud videtur qood procul
, ^ .
. - jacebat. Ab eo frghuTquod coneequitur, sigrtiiicavit
id quod praecedil. Exleadil auleia AStbiopia Can ,
dacem illum, quem tnaaum naac propbcta appel*
\
lai, veluli poteniem inter iEihiopes. Vis elenlm
* \ \ ac robar bomiais ia aianu potissimiim diguoscitar.
. (46).
* G Potens autem erat ille Candaces, cam post
regiaam tn imperio priinus baberetar; vacal auteui
* 2
prepoailio. Aliqui per ASgyplum univereom dicunt
\ *
orbem eigoificari, eo qaod iatelleclualis Pharao
, \
lotius orbts dominarelar, ei per jibiopiara ejas .
, \,
dein orbis fines denotari. Suat euim iElbiopes hi
+

orbe omaium bominum exireaii, qui Orieatera
, ,
incoluaietOccideaiem. enirn, iaqtiit,
, ,
tt converUnlxr ad Dominuin universi ftnet lerrx .
, .
E(|uxla hujusmodi exposilioneia, quod a i l : manum iuarn, situpltciter ac j u x u liileraai
iaCelbge, qood auppbeea ad Clirielun> maaus exteadet iidelis scilicel jaoi effecia.
Y E R S . 35. Rtgna Urrm, , ptallile Do ,

mina. tiic veraiculas ad duorum praecedenliuai de . 0 , - ^ olaratioaeni canseqaitar. Uaiversas eieaim gentea
promiecae canere Cbrisio jabet, ei psallere.
\ .
YBAS. 54. fiai aiundet cmlum caHi in


Orienttm. Qai ascendil ia coelum in Orieateai, boc
.
esi, palam ac maaifesle, oronibus videniibus
, *
aposlolis, qui i n terra erant, el xidealibus eliam
,
oniiubas iacorporais angeloram ordinibas. cccio
. eieniai descendens i n lcrraro, descendil ia Occi , ,
e t

e>

Act. iv, 18.

Psal. xxi, 28.

Vari lectiones.
(46) Niiniruro , ia verbo : qu;e
qtilueai
verba non vldcnlur loco 8tio posita. Retideai v<
cliua inilto slaliin posi versiculuin, aat polius
P A T R O L . Gn. C X X V I I L

l.aec animadversio, u l ot aliaa hujusuiodi, vere tic.

22

684

EUTUYMII ZlGABENl

083

deaiem, boc est, cUm el laienler ab oiiinibiia, * : ; ;

velataque ei oblecta iaeffabili quodam raado illius
, *
divioiiaie. Asceadcns voro e lerra in COBIUIU, pa , .
lani asccndit; el boc esi, quod aii asceudisse in
, Grienleai* Alii ideo diclum esse putanl tit Orien
tem quiaCbrislus in Orieiilali Jerus >lem ora esset,
. .
quando in coeluni assumplus est. lia eniin jacere
,
dicuni ad Jerusalem momein Olivaruin. Coelum
;
vero coeli illud appellat, quod est supra lirma , *
iuenium, quodque anie omnes alios COBIOS crcatuiu
.
esl; illud eniai firmamcmi ccelum dicilur. Nam
pcr tirmamenlum nostrum coelum inlelligiiaus.
Ecce dabit voci sure vocem virtulis. Vox ChrUli

.
aposioli sunl, qui Cbrisli loquuntur sermones.
* ;
Uis igiiur ia die Peniecosies sanclum dedil Spiri ; ; \
9

Uiitt, quem boc loco bealus David virlalis vocem & *

appellal, juxla quod Lucas aiL, quod Factus tii * ,
penle de coclo sonus lunquam advenientis spirilus
* ,
vtiwtnentis *. Sonus aalem voci simillimus esl.

Viriulis vero vocem d i x i l , quia ei ipse Domiuus * , \
virlulein eum appellavit, dicens : Donec induammi
, *
*
viriutem ex alto " Vel alitcr, per voceui Dei prae- . \ ,
cursorem Juanueia iuiellige, de quo diclum esi : * , \, Ecce miUo angelum meum anle [aciem tuam *; per .
vocem vero virtuiis, ipsuai Cbrialum; eo quod
*
posi salutares illius serniones divina quaidaai vis
. " ,
ac virlus cousequebatur. Nara siaiul ac aiiqaid ab
(46*).
eo dictuin erat, staiim eliam opere adiuiplebatur.
VERS. 55. Vaie gloriam Deo. Ad fideles seraio Q . 4
tst, uiandaas ui Deuia gloriliceal, qai lantaui ilbs , ,
uupcriilus esi misericordiaui.
.
Super Iwael magnificentia ejus. Magnalia, iaquit,


.
Dei iia bomiuibas innoiescuul, qui diviuas contem \ >
plaiioui vacavcriai. Israel eieuiai inlerprelaiur
. ,
metu videns Deum; ilie vcro qai afleclibUs ac pas ,
&ioaibas fueril obcascalus, coutemplari non poterit
\ ! quaula ac qaalia Ueua ob nostraai sil operalus
.
, ,
salulem. El quod ail : suptr Israel, dixil pro,
. " .
ipsi Israel. Vel aliier : Super fideliaai Ecclesiaai,
, ,
quae meuie ac spirilu Cbrislum videt, fiunl raira *
bilia Dci, quorum contemplaiione digna essc sem- .
per repulatur.
Et virlus ejus in nubibui. Per nabes biC ipsos
. eliam apostolos iutelligil, velati supra exsisleates D , ;
aique emiiiemee a lerrenia uegotiis, ac velati spi , \
lhaali aqaa pleaos, quam ex saacli Spiriius pro- ,
, ' \>
fuadis liausfiruiu, ui animaruai arva ac campoa,
.
boc esi, ai ipsos credenles irrigareul.

.
VEaa 56. Uirahili* Den* in $ancli$ lut*. Sali,
, , *
iaquil, saacii Deuia admiraalur : veluli qui magniOcas aiqae ainplissimas illius adrainislraiioncs
;
boli pru aaimi digaitaic coacipere ac coaiprehca * .
dere possinl. Mirabilis igilur aiqae admiraadas eis

* Aci. , 2.

^ L u c . X M V , 49.

Malacb. , 4: Maltb. 10.

Vaiiaa lectiones.
(46*) Omisii inlerpres miracttla, quai
viai ac viriuieoi diviaain poslulanl. Vcricudum :

Simul enim et dicebat, et miracula adimpUb***

tur.

680
COMMENT. PSALMOS.
Deu* Isiael. Ubique Cbiistum D.um israel vo .

cat, ut ostendal eum qui beaeficia in novum saum
,
popuiam conlulit, eumdein illum esse, qui el anli, \
qaum populuin beneiiciis affeeil, neque uliuin esse
?* ;/ .
alium prxier eutn.

685

'

. ;
; , {
.

Ipte dabit

xirlutem

el (oriiludinem

populo

suo.

Novo nimirum populo : virlulein quideai ui ab

idolorum errore ei seduciionc eripiantiir, foititudinein vero ul per cam in sinccra Ode conslauicr
possint permanere.
. ; ;
Benedicius Deu$. Qui rile omnia administvavil;
\ ; ; \ qui crcavit nos, et deiiuo itcnun reparavil ; qui
; . ; taulis populum sutiui donis digmnii eiTecil. El baec
; , , \ quidem bujus psalmi exposiiio esl juxla anagogcu.
;.
Verum el Juduei jwxla bisioriam rebus suis ac \ conmiodare euin couanlur, sod exse.jui pioposiluiii
* . nou possunt. Scire igilur decet, quo pacio illius
;/ \ \ *
sensum delorqueanl. Aiunl ciiini : Exsargai Deus
; -;
in auxilium corporalis I s i a d ; el per inbuicns Pbi ; lislaeos aul alios alienigeuas populos inlclliguul :
; \ * \ ,
quos etiam esse cos dicunt, qui Deam oderaut, ei
* ;. peccaiores insnper el inlquos. Per juslos vcro


, ooines probos ac virituc praeditos viros intelligunt,
\ ; 0 qui tunc erant inler Judseos. El quod aii : Iicr
, , ^ ; facile qui ascendit super occasut, aiuul de arca
\
dicium esse, cum sanctus Spiritus parari viani
* jusseril, per quam Deus crat ascensurus. alque
.
boc iu occidentali parle Jerusalem. Ita ciiim siiuni
, \ , \ fuisbe lemplum dicum in quoiaadeni arca quievil.
, \ , ^ Deus in loco sanclo euo, boc csl, iu tcmplo ; qui
. , \, ' Judaeoruin populum, quos unanimes, seu unius
' .
moris bomiiies appellari dicunt, quia in uiiuui
,
Deuin credunl, babiiare facii in domo, boc est ir.
-
lemplo suo. Deindc ca conimmerari dkunl, qua?
\ , .
in exilu ASgypti cohtjgerunt. Magna enim vi eduxit
,
Deus Judaeos di; jEgypio, scrvilute anlea illic alli* .
gaios, quos el paulo posl exaspcrantes appellari
\ ,
dicuni, raiione quaiu ajibi dixhuus, el sepulcro * \
rum babitalores, eo quod duni in iEgypto cssenl,
, \
lanquam pene inorlui repulabaniur, et itihil per
, \ \ . - poierant operari. Egrcdiebatur auiem tunc Deus

coram populo in coluinna nubis cl ignis, ci siiuul
.
cum populo perlraiisibal iu dcscrium. Tunc cliaui
' , terra coucusaa csl, facta nimiruin validissima
, . ! quadain leinpeslate in inonle Sina : ci coeli de ,
slillaverunt manna. Per volunlariam vero pluviam,
. , \, ^
graiam aquain inlelligunt, quse fruciuum praeslitii
,
copiaui. El infirmala ts:, eoruin nimirum IKCIC\ .
dilas, quandoin iEgypio variis cidamiiaiibus aiquo
, - affliclioaibus fuil percussa. Poffccil autetn eam
, \ Deus muuiens et corroborans cain regno. Por
* . ^ animaUa vero Dei, seipsos inleltigunl, veluti IVo
. '
dicatog. Praeparasli etiam, iuqtiiunl, l u , Dcus, ea
, ; bona paupcri populo tuo, crranti in desorio, ci
. ,
certain adbuc regionem non babenii. El perevau. ,

gelizanles, aniiquos piopbelas intelliguni , qni

,
populo aniiuntiabani, ul inimicomai spolia divub*
rent, ei ad lempli pulchriludinem alque otnaiuui
, ,
ca dcpiiiarenl. Qua in re falsa diccre coavincunlur,

f>87

EUTHYMIl ZIGABENI

688

cam nulla fuerint spolia, quae ilU ad Jecorem

templi obtulerint, sed, ut diximus, anagogice baec
. omnia intelligenda suut. Per dilectum eliain ipsmu
David inlelligunl, a j l Salomoncni. El verba illa,
Si dormieritU inler medin$ clero$ ita cxponuat: Si
stabiliti fueriiis in medio praediorum terrae protnisetoais, quae pradia vobis in cleros, hoc est. in
eoriee contigerunt, adeo vestrae augcscent diviliae
ut alae columbarum, quas prsdiviies viri gypstaas
super tecla in summae felicitatis sigaum inftgere'
golebanl, fulurae sinl deargentatae, et scapulae,
scu posteriora dorsi, pallidissimo ac purissimo sint
auro ornaada. Verum aullibi leginuis iudaeos bujusmodi rilum aliquando servasse, at columbas ia
doaioram teciis infigereut. Dum diicernit, boc est,

* ,

,
, 0 .
. ,

,

' ,
* * \
,
*
,
, !}
. \ ,

, , (47) . "
dura eligit coeleslis Deus reges super ierusalem, , :
splendesceal et lucebuni illi reges ia ea. Montein

, \ .*
eliam Dei Sioa, appellal monum pingMtn, quia
.
pascenlia illic pecora facile piaguescam, et montem
, ,
coagulatum simUiler, sea caseatum, quia pasctio. .
rum abuadaalia assidue lac praebeai. Verum qnod
\ ,

.
'

d i c i t u r : Etenim Dominus habitabit in finem, at
*
jam praediximus, ab eis recie expoai noa polegt.
. \ Per currum etiam I>ei seipsos iatelligunl, qaasi
,
in ipsis solis Deus requiesccret, quein curraai mal , .
liplicatum esae dicaal in infiniturn, hoc est, valde
0 * \
nauierosum, et millia eliana abuadaniium diviliis
,
in eis csse : iteuo quod Doaiinus ille in eia est, qui
\ ,
olini fuit in Sina cam eorum progeaiioribus. E i
.
ad Deuai deinde seraionem diriguat, diceaies
Ascendisti in allum, boc esl, Sublimis alqae excel- ^ , , ,
sus repulatus es supra omnee. Captivasti captivi ,
iaiem per popalum luum, qai bostes laos devicit.
*
dono, boc est, oblaliones Deo dicataa,
. *
el eos homiwes qui libi aalea non parebant acce, ,
pigli ia servos, ut iababitare eos faceres simul

caui populo tuo aiqae ei servire. Quee gequuatur
, \ ,
inanifesta sunl. Doiuiao autem saat exilus ac
; , *
viae mortis, qui coaterei alieaigenarum capita, el
,
verticem capilli boiniauai perambulaaliaia in pec
. ' , ,
catia. Decrevisse eliam olim Deuni dicuai, ei
, \ . *
dixisse : Coavertam, boc esl, eripiam populuta

,
mcuni, ei salvum edacam e Bassaaitide regione,
,

ia qaa Og gigas regnavit, et convertam euai ex

.
" .
t

profando maria aaaguiaaiu. Rivi eaiai sanguinuak mac iaaadaraal, iis iaterfeclig qui cam Og rege
eraat, u l pes laus, Hebraee, iatingatur in jagnlalorum bomiaum eanguine, et ipsa etiaro lingaa
caauia luoruai ex eodem inimicoram sanguine per ipeum Deum iaiingalar. Iiiaera aaieai ease
dicunlDei vias, boccst, Deivesiigia olim iit uioate Sina. Ascendit enhn,inquil, tn monle $$
Aaron * , el quae seqaantur. Et paalo posl : El viderunl locum ubi slelerat Deus hrael, qncc $ub
pedibui ejxii opus lapidis sapphiri. Per saacium vero ipsuin inielligunl coeluai.
Sequitur: Prmenerunl populum, ipsias popuii D ,
priucipes. Inler cancadaai etenim Deo, atqae ia \ ,
lcr pBallenduai, astilerunl propius psallcniium
, .
cboro, ia medio javeacalaruai tyrapanislriarum,
,
el accidlsse barx inlelligual, post iransilum maris
, , .
Exod. xxiv, 9.

Variffi lectiones.
(47) An noa potius ?

689

COMMENT. IN PSALMOS.
%

* Er

,
.
, .
. , *
. . " ,
, , ,

* ,
. ' , ,
.
, ,
. , ,

-

600

llubri, quandoMaria garor Aaron, prinia inter alias

adolescentulas, ccftpit cancre canticuni. E l quod
sequilur : ln ecclesiit benedicite Deo, nwllo paclo
suo possuni nccommodare proposito. Baajamiu
pro tola iribu inielligunl, el adcleecentiorem, geu
juniorem appellari dictinl, quia caUeroruaTTfralrnai
jiifiior fucrii. ln exstasi xcro et mealig excegsu
emn fuigge dicunt, eo qaod bujag iribag mililes in
eeriaaiiae ftirere quodammodo, aique er(ra se rapi
videbaatur : verum frigida adniadum bujuamodi
vtdetur expogttio. Priacipes eliani Juda regaaage
dicunl ia papulo Hebrasorum. Principes auietn
Zabulon et Ncpbibaliai ideo aiunt hic fuisse
commemoratos, quia cxteris insignioreg harura
tribotim bomines videbantur, ob gammam quaai
^ seiaper oslenderunt alreaailaiem. Deiade,

Mauda, inqaiunt, Deui, virluti lua, boc esl, angelis laig. Yirtoseaim Dei aogelus: -naada, inqtiara,
ea quae ad defcasionem aoslram periineai, ei cqjifirroa regnum qaod ia nobis jam paragti, si noa
prapter nog, saitem propter celebre teaiplum luiim,
Iia eaiia ialelligant illa verba: Umpio luo. Tibi
etiam ( regei mungra, at Salomonis teaipore
iaclum 091, ab Hirain rege T y r i , qui ligna ad coaetructionem templi cedriua obtulil. Per ferai autem
arttndfaf* immites gealcs intelligunt, quse in occultis atque accessu difficilJimis locia habilanl.
Coagregationeiu eiiam laurorum seipsog egge asseruni, velait dutes quosdaro inier subjecios poC puJag coasideates, el eoagregaiioneai coavocaniet,

, , *
, ,
ix/.Xc , ^ *
, .
* ,
, '
. , .
, ])
.
,
,
eosque d;rigei>i*g, ac coascrvanies : ut excludant, boc eat, ut ex claugura libereai populuro praba lum iu munditia fidei taaquam argentum. Qaod eeqiiilar : Ugati Mgypio,
impleiam
<?3sc dicuat Salomonis lempore, qoaado AEtbiopia suam ad Saloraonera niaaum, boc eat, quando vim
ac poleatiam guam reisit, illam ecilicei reginam que vigUalora enit Salamonem; et qaa geqaunlur codem eouaaiur leuore rebug goig accomatodare, quanqaaiii, ut diximug, eonviacaatur aoa
pogge, Illad profeclo adoiiratK)ne dignum esi, quotnodo ganctus Spirilue anagogicaai sengura eum
bigtorico coaiplicaverit, et prascipuis qaibusdam locis meram aaagogcm, omni prorsug nudam b i loria appoauerii, ad convincendam adversarioa Judaeog.
1

.
SBT.
,
^ ,

"
~.,~..
.
. . . . .
, ,
,
.
, , .
r

, ,

. " ^
,
, , ,
, * , ,

1 pro , ?ai commafo6ifnittr, Ptatmus ip$i

David.
PSALMUS LXVIH.
1 inscribUur ob propbelias his conicnlas,
quae ad finem tendebant, et pro
qui commutabuntur, quia rerum mulationem perlractat.
Conscriptus aulem fuil ex populi persona, qui
1

caplivus erat in Babyloae, ct mulatione facia a ser

vitute liberalus, et in patriaai reslitulus est (48).
Accoairaodari eliam potcst cuilibel fideli, qui a v i sibilium alqae ab invisibilium boslium oppressione
fuerit libcraius.
VERS. 2. Salvtim me fac, Deui.quoniam runt aquce uique ad animam . Per aquas, tenlaiioauiu ac calamitalum aJHaeniiam intelligit, qunc
ab invisibilibus, u i diximus, geu a visibilibas iniinicis proveniant: qaarum calamitatum profundi-

Variffi lecliones.
(48) Ad verbum et pro nlknn prooriam domum incoUbanU

691

ZIGABENI

692

las, aquarum instar, facillime omnes suffocat, qttt , ,

in eain inciderint. Hujusmodi aquac, inquit, tottim
; ; .
me obtexcrunl, et ad ipsam usquc aainiam perve .
iKTunl: quo sermoae doloris sui vebemenliam demonstrat.

,
VERS. 5. Infixm sum in limo profundi, non est
.
.
subsiilentia. Quaedam exemplaria habent: Infixu*

in maleria. [ Graecae enim dictiones et ,
quarum prior iimum, altera materiam signiOcal,
.
modica et lilierarum et vocum differenlia dislin guualur. Quocirca scriplorum vilio facile inlro , , }
ducta est lectionis varielas.] Verum uicunque
.
legas, faecem illam Propheta metaphorice significare voluit, qua? sub profundo aqua? esse solet.
Qui igitur in bujusmodi faece infixi snnt, subsistenliam, hoc est, stabiliiatem nullam
inveniunl,
ipsa nimirum toce, ob coenosam ac fluxam illam maleriam, sempcr magis infra se considente.
Veni in profunda maris, tempeslas demenii * ,
me. His iribusproximis versiculis eamdem PropheU
*
ubique repelit sententiam, multiplicibus absorptum
,
se esse asserens calamitaiibus, quas variis explicare &; ; * , ^
conaiur nominibus: aquas primo eas appellans, ,
o quod impetu quotlam aquae inslar defluunt et , .
FuCiocanl; deinde limum profundi, propter infini ._
*?.tem; ei tcrtio profunda maris, ob copiam atqtie amaritudinem aquarum; poslremo etiam tempestatcm
ob summam Imjusmodi calamitalum vehemenliain. ,
V E R ; . . Laboravi clamans. Clamaus scilicel

. .
ad le.

.
Runc(v facix sunl fauces me<x. Assidao aiquc in .
teaso clamore eiTcclus sum raucus.
. ',
Defecerunl oculi mei. Fatigali niinirum ac debi
k s effecti dum inlenii te intitentur.
; .
Dum sper.) tit Deum meum. Hoc mibi accidit
* .
quia in le tantum spero. te gobimmodo opem et Q
,
^ ,
posco el exspecto, atque ideo intentus te intueor.
.
Y E R S . 5. Multiplicali tunt super *$ capitis

,
mei qui oderuvt me grulit : invaiuerunt inimici mei,

qui pertequuntur injuste. E l muUi, inquit, sunt , .

ct potentes, qai persequuntur me , ei sine causa , , ,
, , .
oderunt me.
Qucc non rapui, iunc exsolvebam. Metaphoricus
" ,.

csl scrmo , desumplus ab iis qui ea reddntit qtiic

, , .
,
nunquam abstulerunt. sensus est, quod carum
renim causa se poenas dare dicit, pro quibus ipse
, .
molesliam alicui aiiquam nunquam intuleral. Et quod ait : Tunc ex$olvebam, ad illud lempus rcferandum csi, quando pceanc bujusmodi ab co exigebanlur.
VERS. 6. Dtut) iu nosti insipieniiam , ei D
,
delicla non uni abtcondila. Tu , i n q u i t ,
.
,
nosli omnia, tu insipicntiam meam cernis , ol si , , ,
quid advcrsus cos aot imprudenter cgi, aut deliqui, *
nibil prorsus te lalet.
, .

*

VERS. 7. Non erubetcanl tuper , qui snstinent

le, Domitte, Domine virluium. Quod ait
, , . '
est conslructioindiflercns, pro, inme. Non erube- , ' . '
scanl igilur in me, quasi id auxilium non sim

consecutus quod a le exspeclabaro. I l l i , inquam , ^ , .
non erubescant in me, qui snstinenl, boc esi, qui
, ;
exapeclanl ic sibi adjulorein futurmn. Dominum
.
auicm virlutum scu poleniiarmu eum appcllavit, veluti qui salvarc omnes potcsi qui illuin tnvt*
caal.

COMMENT. 1 PSALMOS.

693

691

Neqw eonfundanlnr svper , qul quternnt .

V ol
,
. " \ Deus . Similts est seatetitia, quam in pra*edeati babuimus versiculo. Illi vero qnaerere Dem
* . l%t
dicunlur, qui in anguetiis atotie afllictioaibas pro .,
^
priis eum iavocanl.
Y E R S . 8. Quoniam propUr te $uttinxl opprobrwnt,
"
operuil
confusio facktn meam. De opprobrio diciom

. \ esl in psalmo x u , i b i : Quoniam exprobrabaul
\ ' "
mihi inimici *, : Ubi Dtut (uut ? Post

,opprobriuin vero seqjuittir confueio.
; * \ .
VERS. 9 . Exlraneu* faclus i * m fr+tribut ,
^
,
fiiiis matris mece. Qux scquunlur manifesle
? .
Christo cougruunl. Quidam vero el atiperiora r i
, .
esse applicanda contenduiU, veluti paaso kge hu

'
maase nalurae. Per fratres autem Jud.ros inteltigU.

; \ Euradem enim oroaes progenilorem Abraham babebaat, quos simili modo mairis suce AHoa appellal
.
ob
Sarram commuitem omnium matrem. Hi igilur
\ , fraires
sui exiraneam eum repiiiarunt cum dice ^ \
reut : llunc nescimus unde $U * : el mrsti : IXotnie
,

bene dicimus quia Samarhanut es , et d&monium

. \ ,
habet ? Aique ideo ipse eiiam Joannes .Evangeli ;
sia dicebat : Inpropria. venit us eum .*
, , ,
peruni .
.
V E R S . 10. Quoniam zelus domus luce comedii me.
" .
Hoc
implelum esi, quando magna cmn avcioritate
, ^
eraentes
el vendentes expulil de tcmplo. Memine \
runtenim,
inquit, discipuii, quod tcriplum :
'
, , , ^ . i 2 Zelut domus iuce comedit ; zelum appeUana
justam illam indignalionem quam conoeperat quia
*
itullam Del lemplo reverejniam exbibebant.
.
Opprobria exprobrantiutu libi ceciderunt tuper me+

Hunc etiam versicubim magnus Panbie Chrisio ac* . \

commodavit, scribene ad Rom. : Diai igitur Chri ** ;, ;
itut ad Palrem : Opprobria ega iua reimlavi mea
\ ,
*$, quia unum sumut
: ea auleai dico
, .
opprobria, quse idololalrae boiaiuc8ia.lcjactabaal,
, ? ,
inlinnilalcm libi exprobr.inte^, qunsi tn uaa Ju . \
dcoruin gcnle lantum colercris c l paaci l c i n orbc
; : .
bomines adorarent. Quocirca ego ia universas nationes tui cognilionem expandi.
VERS. 14. operui in jejunw animau meam.

.
Maceravi
aiqae afflixi me, quaadoquadraginta dic,, ,
E)
btis
jejunavi,
et alias saepenaaiero.
\ .
faciutn in opprobrium mihi.Ei bocjejaniuai
. \
raclum est mibi ia> opprobriuai. Hinc eteaiai i n ;
'6 ;, ficmum me ac debilcra esse dxaioa suspicalue est^
ci veluti simplicem ac nudum boniiaenv expcobra.*
tt\ .
vit, et mullipliciler lenlavil.
VERS. 1 9 , 1 5 . pom indutnenium meum saccum.
.

Per
saccam assumptam carnem inteMigii. Ila enim,
, \ cam apfMillavil propter iliius aspcrilatcm ct lactui
.
reMsienlem naiuram.
El fadus sum eit in parabolam. Advenum menu . *

, gabanlur, qui sedebant in porth.il in me ptalkbant,

/ .
:^ qui bibebant vixnm. Verisimile f s l , qio.l Clinstus
y

7 0

1 1

4 T

Joan. u , 29.

Joan. , ) . Joaa. r, I I .

Joaa. , 17.

T 1

itom. xv, 5 .

605
ZIGABENI
696
pogt mortem faclas sit iu parabolam Jud*ia , et , ;
quod adversas inimicos eadem imprecareatar, qaa- oTov ,
Jia Cliriatura pali videranl, quodqne eadem ferc \ ; \ ;
dicereatur el vociferarentur ab iie qai conciliis el , * , \
convealibus eorum iatereram apud letnpli januag, * ; ubi ejosmodi bominum ccetusconvenireaique coa \ (9) \
jgregari s^lebani, neqae eos etiam Gbrlsli famae at- ;
que bonori pepetci&ee verwimHeest,qui comeasalionibus et syraposiis vacabaal, cuai bujusmodi bomiaes
tiao virea praesuar*, facillimo carmina ac caatas soleant curo iramodestia ac laordaciiaie compoaere.
V E M . . Ego autem orationem meam ad .
. teruai explicuii Propheta germoaem ex Chrisli (50),
pergona, el rarsus alterum assamit, diceas : Ego , ,
autem com baec ecirem anie passionem meam , ,
oraiioae mea ad lc, gtibinlelltgUur, orabam (seu .
\
elevalug gum.) Deindeipsa oralionis verba appoiiil. .
Temput beneplaciii, Domine. Simile illod est,
, . "
quod dtxigse eani legimus 'apud evangeligtaai : , .
Pafer, venii hora . Per beaeplacitum enim,crucis
norlem intelligit. Naai beneptacitum ideia xque
gignificat quod bona volunias. Bonaaolem voluntas , $
fait, qaod per btijiigiuodi mortem nos, qai aatea
.
mortui eramug ob peccatain, ad vitam ruraug
siroog regtitati.
Beus, in mulliiudtM muerxcordim iuce exaudf me.
,
Prttdiximua, qaod Christus lege bumnnae nalura? . , orabal, c i liberari optabai a teataiioaibng, quem ,
admodum evangelica docet bigtoria. Hoc auiem
\
dictam vjdetur egge illi simile : Salva me propter
\ ^
miurieordiam iuam
.
Veas. 13. In vtritate taluln ium mlvum me fac C

luiQ) ne infigar. Sola eaim illa vera est salus,
, .
q u a te est. Homo eteaim hoaiinem juvare noa

potegi. In verilate igilur salutn ftte, hoc est, in
. ,
vera galate tua. Est eliam proprium hoc He- .
braica? Kngas idioma. Quod autem superias limuui
6(5!)
,
appellavit, auac lulum dicil. Eadom enim loqu*ndi
. \ figura nuac alitur, qaa illic usuin eum videmus.
\ .
Liberer ab iis qui oderunt profundis

,
aquarum. Oderaat aulem cam tam visibiles qaam .

invigibiles inimici. Per profaada vero aqitaram
\ \
occallag iagidiag intelligit; nam quod profundum

est, abditum atqne occultuin videtur.
.
V E R S . 16. Non
lempestat aqute,

neqw absorbeat me profundum. Jam diximus qaod ^

. ,
liaec omaia mctapborice ac figurale dicla suut.
.
conlineai super me puteu$ suum. Ne re *
.
liaquar ia leniationum fovca. Is etenim qui ia

pateum cadit, solamen aliqnod vel modicum
,
babct, quoad putci os aperttim est. Nam nbi id
,
occlugtiai fuerit, gtalim desperare incipict de sa, .
late.
. ,
V E R S . 17. Exaudi , Domine, quoniam bona est
. " .
iua. Quoniam tua, inquit, misericordia indigeo.
Joan. XVII, 1.
Pgal. i x x , 17.
Varia3 lectiones.
Abtolulo sermone, reveriilur
(A9) Fusias, more guo, interpres quod Graece
(50) Ad verbum
iterum ad superiorn, *.
slricliag : Eo$ eliam qui ad convivia ventiiabanl
(51) Supple *.
rcrosimile $ inChritium contumcliosa petulanlia
carmina uiinme.
n

7 1

T S

697

COMMENT. I N PSALMOS.

698

, Secundum multitudinem miserationum iuarum.

* .

rupice in me. Ea terba, Secundum mnliUudimm

, /) ' ,
wberathnum tuarum, exposuinm* in psalmo L , et
*.
quae sequunliir in psalmo xxiv.



Y E R S . 18. avertat faciem luam tuo,
,
.
quoxiam tribulor; velociteT exandi . De verbis,
\ ,
,
faciem tuam, dtximus in psalmo x x v i :
-' , per puertim aotem bic nnigeaitam iulelligit
,
Filiura.

.
T E R S . 1D. animat mea libera epm. I n .
iende ei in calamiiatibus coustiluls.

, { .
PropierinimicM meoi . Ne morle l a
teatar mea.
,
V * M . 20. Tu enim cognouh opprobrium meum,
,
.
ignominiam meam confiiswnem . Nosli
, , %a\ , \ ^ qoanta mibi exprobrent, voralorem ac vini pota
\ , \ , \ - lorem appeltantes, pnblicanis ac peccatoribos
, \ , amicnm, daerooniacum, et Deo coatrarium.Tu eiiam
.
aosti qaomodo me coafundant, boc e&l, qnanta,
nt eis videiur, igaomiaia me ac pudore afficiaat.

. Y B R S . 2 1 . In conspectu tuo *uni omm$ qui iribu , .

lani m#. Me, iaquit, afflignni coram te ; te, iaqoam,
*
videate ac discernenle omnia. V e l , stml ia con
gpeciu loo, hoc est, effugere a te nequenat. Qood
, ,
si qtiis addubitel qno pacio non poiuerit Cbristus
poat t o l ac taalas stipplicationes ealamilaturo ac
. \ .
teniationum molestiam evilare, animadvertat quod
,
. Christus u l bomo rogabat non mcurrere in tenta \
tfonea, a l hojusmodi supplicandi normam nobis
, , c
\ ,
, .
' ,
,

* ,
.

traderet, qaia Spiriius quidem promptu$ $, caro

auUm infirma
Sed quoniam ob noHtramaalalem
illam pati oportebat, passiones nosiras libeas in se
suscepit, el Dei Pairie volontaieai bamaqae $u#
pnpposuit voluntali. Oraas cleaim dicebat : ,
posiibile $, ojme calix iste ; el demuro
addidit : PaUr mi, $i ni$i
btbero illum, fiai voluntat iua

,
Opprobrium anima , mitmam.
. , , . \
Praevidcbam o!im, inquit, ha?c omnia. Dicebat enim
- discipulis : Ecu atcendimu* HUroiotpmam , $1
,

- Filiut hominii nrincipibug lacerdotutn,
xai &
- - Seribis, condemnabunt eum , et quae ibi se-
, .
qaunior.
Et luitinui, qui $imul ,
erai;
.

xml ,
. - ^ qui contolareiur, inveni. Stuiinui pro Ex, , . - spectavi posuit, seu pro Qaaeaivi. IIoc autem acci , . \ dil, qaando, assamplo Peiro el iiliie Z e b e d ,
coftpU coatristari et aioerere. Tunc enim, iaquli, di , , \
(, \ - xit eisJesui: TrUih est anima usque ad morlem,
exspectau hic vigilale . progretint movtiv. , , *
dicum, cum oratset, tenil ad discipnlos, invtnil
*
dormientet.et dixii : Sic non poiuisiis una

.

hora vigilsre mecum ?

,

;
,
Y E R S . *2. El dederuxl in cibum meum /W, in

. ttft potaverunt nu acelo. k\i enim Joanncs

78

7 7

Maltb. , 4 1 .

T e

l b i d . 39.

7 1

Ibid. 42.

1 1

Mallh. xx, 18.

7 8

Jdaiih. xxvi, 37-40,

C91

ZIGABENl

700

Evaagelista : $ hcec cum tciret Je$us, quod jam ;

., Xra
,
omnia impleta sunl, ul impleretur Scriptura,
dieit:
. ,
*
Sitw. Vas igitur aceto pUnum. Illi aulem cum
impUitent spongiam acelo, circumposiio htjtsopo,

obtulerunt ejus ori . Pcr Scripluram enim Joannes

,

prasenlem versiculum iulcllexil. Malthaeus eliam,
{5. \
Dederunt, inquit, ei bibere , cum fellc mi " pestum. Et Marcus rursum : Cum accurriitel unu$, . \
impletset spohgiam aceto, imponens arundini, ,
potum dabat* .\n
cibum auleavctin potaai,
. ^ *\ , ,
hoc esl, ut manducarct et biberet. Et Judaei qui, . ' . - deni eimul cum aceto fel in poturo dedertinl. , ; , \ , \ 6
Acelum enim, inquil, felle mittum; verum
; . " , \,
nosler Prophela incibum ea disliaxil, etin potara. .
,
Dicere eiiam possumus quod, postquam Salvalor
, ; .
se stllre dixit, Juda?oruro illudenliutn alii acelum
g
^ , , , ; tanturo allulerunt ad bibendum, alii vero fel ad
, ol ; ,.
manducandum : et quod alii insuper fel aceto m i , 8cuerint,ut(]uod per se acerbum erat et molesluno,
, . ;
amaruientius etiam rcdderetur. Verisiniilc est
;
etiam quod Judaei ad majorem irrisionem Chrislo
,
prius fel porrexcrint, ut comederet, ne iasuavis .
fortasse iieret potus si jcjuntis adbuc poiura suav
psisset.
9

t t f

,
VERS. 23. Viai mensa in , in
} .

reiribulioMm, in tcandalum. Per mensara ali- ,
qui lauiiiam signilicari dixorunt, conlra vero dolo- . , \ ;
rem et trisliiiam per iUa iria, laqueum, relribu ,
tioncm, scaadalum ; at sensus sit : Utiaam eoram
. gatidium in affliclionem et calamitalero immuteiur.
Laeti aulem essc solcnt, qui sunt in measa, conlra C , \ .
moesii et tristes qui in laqueo aut retribulione poe\ , . " \ >.
naram sunl, aul ia scandalo. Possamus et allius ,
contemplaado, per mensam sacras inlelligere ^ , \
Scripturae divinitus iaspiratas, qua? siagalis die .
bus Judaeis olim in synagogis prebebaniur. Haram
, \ ' ?
caim cognilio intelligentium n u l r i i corda. Yerum
,
Jtidaei se illis n u i r i r i exislimanles, et glorianles
, \
ac jactaates se per eas coavicturos esse Chrislia. ' , , :
nos, ab eis potius velirli a quibusdam laqueis irre,
' ,
aique involuli sunt, cum clarc atque aperie
, ,
, Scripmrae omnes de Cbrislo loquaatur. Atque ha*c
\ ,
expositio, quantam ad laqaeum, recie hacteaus
* *
procedil; quaatam aulera ad retributiouem, dic

qnod Jadaei retribulioaem recepcrunl, dum poe- D
>
nas luuat, quia hujusmodi Scripturas intelligere , xa\ .
nolaeruat: quodque in scandalvm facta3sunt, dum
ab illis scandaluro Judseis generalur, eo quod juxta ,
\ . ^, ,

nudum ac litteralem seustim omaia inlelligunt,

, ,
\
qu;c ia eis de Christo dicta sunt; qualia ea aiint
\ .
qnae de Cbristi advenla apad alium prophataai

dicta babentur, quod Simul pascel lunc lupus cum
, pardus requiescet eum ha*do, quod leo bot \ (52)
.
una comedeni paleas , el alia btijusmodi : quat
lamen juxta sublimiorein scusam in Cbrislo pcrfeclissime sual adimplela, taaiolsi ipsi qai jtixta
8 1

7 1

Joan* xix, 28, 29.

Maitb. xxvii, 48.

t !

Marc. xv, 56.

Varia3 lcctiones.
() Subaudi .

6 1

Isa. LXV, 25.

TOl

COMMENT. PSALMOS.

7(

corporis seneom oronia intelligunt, offendanior hac prophetia (et perquirant, qoomodo jam haec in
Cliristo adimpleta sint) ei scandalixenlur credentes ba?c nondum fuisse adhnpleta. Illaauleai verba^
fiat, obtenebrenlur, et alia, quae eequunlur, umetsi vocem habeaat imperalivi modi, boc tameit
loco fuluri gigniflcalionem raiaeat, pro, fiet, obscarabunlur, et cxtera. Praedicunt eniin* fuiara
mala, qu* illos comprehensura erant. Vcrisimile est eliam Cbriatum uti Deum oronia imperare
qitae fulura sunt.

ol VER. 2 4 . Obienebrentur oculi eoram, videanL

. 01 *
De animae oculis sermo est. Obteaebrentur auiem,
, , - quia luccm illam videre nolueruul q u illuminat
" * omnem hominem; et quia ipsum eiiaon jatiUia?
Soiem iatueri noluerunt. Oculos eteaim babeates
, , \ ,
non videroat, ei habeates aures noa audieruat,
\ ,
eicuti ei ipse Isaias, et Cbristus etiam eU expro.
bravil.
dorsum eorum semper incurva. Ab eo quad
tbr .
'
cnneeqaitar denotavilid quod praecedit. Hoc eieaim
.
sermone aerviiutcm voluii nobis Propbeta s i g n i i * - care. Ulud aulem eos oaines ut pluriroum conse;, . quitur, qai serri eunt, ut onete aut alio laboris
sea calamiialis genere oppressi, curvaii incedant.
" . ,
Coaeidera etiam qaaata cara scrroonero enum ad , ,
*
versas eos peretringal Propbeta, dam a i t : Semper
.
incurva ; ac si diceret : Eos ampbiis a serviiate
liberaados aon esee, Umeisi saepenamero ia praHeritum fuerinl Uberaii, ed ad ipsam usqae mund[
iinem, ia quacunque orbis parte faerial, aliis natioaibus servitoros
VERS. 2 5 . Effunde tuper iram luam, fnrof
*
, nal
irm iua comprehendat eot. Uaam atque idem d i . \
\ 0 * cunt hi duo versicali, eo exceplo, quod secuadus
veberocnliori utitur loqaeadi modo.
.
Y E R S . 2 6 . Fiai habitatio deurla, in fator *

. naculis eorum non i t f , qui inhabilei. Per babiialionem, universaro appellai Hierosolymam, in qaa
'
omnes Cbrislt occisores babiiabaat; per taberna, cula vero privalas eorum domos inlelligit. El sane
, .
ila efieclam esi. Nemo eairo ia eis amplins babila\ , \ \
' - v i l , posl eversionein illam a Roiaaaornm exercitu
. (5 illatam. Haec aulem verba aposlolus Petrus pro - ditori Jadae accommodavit laaqaan uai ex iis qul
6, \ . Cbristum occiderunt.
VERS. 2 7 . Quoniam quem tu percut$i$ti ipti per" ,
.
,
\, . uculi gunt. dixil, pro, percuiare perraisisU. Sic ellaro Zacbarias d i x i t : \ *

diipergentur gregii**. E l laaias a l i b i :
\ '
Dominui iradidit eutn pro peccatis nottris. E$i
. ' eliaro et ba?c Hebraicx liagua? proprielas, n i ei
, - qui peraiillii factum ascribat, co qaod probibere
, \ . potait, et non probibuil. Qaod vero

, \ , $uni cxpone, pro, gravibus afllixerunt pocais;

,
vel, Persecati suat. quousque occideriat.
.
- D tuper dolorem vulnerum addiderunl.
. }| Aaxeraat niibi vulneruai dolorem, addeado oppro , , - bria. Vel, soper vulnerum dolorem addideranl
^, * .
calumaiam, diccates, qaod eepultum ntc disctpuli
furio sabtraxisscnt, el negantea me vcre resurrexisse.

.
VERS. 2 8 . ixper iniqxitQlem
D

' 2Uchar. xiu. 7 ; Maltb. xxvi. 3 1 .

m
EUTHYMU
eorum. Pcr iirquitalcm htc mvAii calamiiatcm;
inielligi dicunt, quemadmodum eiiam in pealmo
LVI, i b i : Donec iranteat iuiquitai; ubi diximus.
Atigebw to, inquit, eorum calamiiatee, quia el ipsi
affitctiones mibi etiam augebant.
Et non intrent in justiliam tuam. Non ingredientar, inqitil, nt jusliticenttir a le, el coaeequatitur
laisericordiam, eo modo quo eam omnes illi conecukrri suni, qaibus a \e dicelur : Venite, benedini Patrii mei
Aliqui vero justitiam bic accipi dfeant pro Evangelio. Est eienim EvangeHuro
justhia, eo quod omnes seque vocai ad satutem,
eC omues eascipit qui ad illud accedunt.
V E R S . 29. DeUanlur de libro viventium. flic est
liber de quo leglnms, quod cum iratus s s e l .
Deus adTOrsain popirium, qui vllulum fecerat, ei
dixissetei Moisoe : 51 qnidem dimittis eis peccatum,
dhnitle; si mmu$, deie tne de libro, quem icripthti; respondit ei Deus : Si quh peecaveril toram
me, deiebo eum de libro meo . Unus eat tiaquc
liberin quo omaes acribumur, qtii vita digni snnt,
cl quem PropbeU bic vivenlittm librum appellavk praedicens illos non diu post morituros esse.
Alius eliam Kber esl, in quo juati omnes ecribunlur, quem nobis signiflcavit Propbeia dicens :
Et eum jurtii non $eribantur. De boc aulem libro
locuius est Cbristus, quando ad apostolos dicebat:
Caudete quia nomina vestra icripla tunt in cceiis .
Ait igitur eos morituros esse, et cum peccatoribus
coaniimerandos. Est ei lertius Kber, in quo pec- (
catoree scribuatar. Jnaiehim enim, inquit, $edit,
et iibfi vperii tunt *. Per libros autem Srriptura
variam ac muUiplicem Dei cogniiionera figurate
intelHgit.
VERS. 3 1 . Pauper et dolem aam ego. De Christi
paapertate diximus in psalrao x x i . Et nunc etiam
dicemus, quod swnmus Rex regam Christng de
auperrima matre natus est, in douio aliqua,
scd in spelunra; positosqtie non in lecio, sed in
Irratioitalinm animalium presepio, vilissimis ac
conftempiibiMbus pannis induebatnr, nnlloque comilatas ser?o circnmibat, atque ipso etiaro carebat
lugurio,et ab aliis alimenta ei praastabantur. Erubeacant igitur qui gloriautur in divitiis. Dolere
vero eum introducil Propheta, ob *acratissimi '
corporte paestones, quas propter nos sustinait.
fiactenns aaiero ex unigeniti FHii persona eermotiem fech. Qaa? seqnuntor ex Ecclesiae persona
lonscripta euat.
Salu$ tua Deus, adjuvit me. llla, inquit, salus,
qaae a te proficisciiur, ab errore in quo eram
me liberavit.
VBR5. 9 1 - 3 5 . Laudabo nomcn Dtx mei cuni c&n~
tlco magnificabo eum tn laude, ei placeblt Deo $u
per vilulum novellum cornua producentem, et unguM

Maith. , 34.

ExOd. , 32, 33.

ZIGABENI

ol \
, > * ,
, . ,
, \ \
.
* . \
.
, * ,

.

, \

.
,
, , ^fc

.
\
, , '
. ,
\
.
UtpX
\

. , \
/
, JS .
*, , ,

.
\ ,
.
.
' ^ , , ,
' \ . ?
\ \
( 5 5 ) ,
' *.".
\ .
*

.
.

, ,
.
, ,
.
, ' .

,
.

Luc. , 20.

Varifle lectiones.
(>5) Subau^li .

704

Apoc xx, 12.

705

COMMENT. 1 PSALMOS.

, .
\ .
'
* \
.

, .

\ , ' . , ,
* , \ .

,

. .
"

,


.
, '
.

,
,

.
"; \
, \
,
9
. (54)
\
.
.
.
, . *
. \
,
.

.

.

,

. 01 .

. *
*
\ ,
.

\ .
,
.
,'

.
. " \
,
&

,
* \
.
' , -

/. Vide e?angelicum sacriflcitmi l e f t i i prapofti,

el rationale irralionali. Nova aulem comuun atque uagularum produclio vigoris seu roboria
indicium cal. E l sabnolare videtur Propbela bis
verbie fuluram legalia cullus eielinclioueiu. Cornua siquidam ei ungul*, emorluar quedara partes
sual in corpore.
pauperes, lalentur. Per inopea el
pauperes, fideles i n t t l l i g i l , ut duinjus, in psalmo ix : Videanl, ioquii, quscunque propter eot
Deue passus ea4, et qusecuaque eliam pmclara adnrfnistravit.
Quariu Deum, anima . Beatam a*
felicein viiaro vivet.
V E R S . 54. Quoniam exauditit paupem
Dominui,
vinclo* uoi non mgltxii. Quinam autein i i aial,
quo viocios vocal, dixiaius io psalmo L X V H .
Y E R S . 55. Lattdeni eum cali, $ , mare,
omnia repentU in eo. Qaaai non t i u l salis angeli
neqae bomines ad ageadum gratias Deo, ipsa eiiam
convocat Propbeta eleaienla ad Dei laodes, eo ordine quo eoruro memioit Moyses in Geneseos priacipio. improprie ipsoe pisces appellavit repeaiia : atque ila forlassia ob piscium wultiiu*
diaeui
V E R S . 56. Quoniam Deui talvam facii Sion. Novam nimirum Sioa, id esl Ecclesiam fldebum, vel
ipsam Jeruaalem aaUain faciet, boo esi, cooeervabil, sibi ipai tideHcel Chrislo, cai aali illiua
cura commissa est, ei non aiteri : taiuclti mode
impii illias domineotur regioais.
adifeabunlxr eiviiates Judmm* Mibi lempla
nimirum, alqae boc a Chrisliania.

inhabiiabunl ibiti ' acquireni .

Cbrisliani videlicel.
V E R S . 57.
iuorum possidebii
eam. Servi quidem Christi aposioli s a a l : Paului
enim, inquil, itrvui Jetu Chriiti . Eorum vcro
semea, aposiolici discipuli, lanquaai ab eis per
bapiisma spiriluali aemine regenerali. Praeposiiio
auiem verbi ialensionem el singularilatetn aignlflcat. Sott enim Cbristiani constauler
ipsam inbabiiant, Judttis prorsas expulsis.
El omnsi aui diliguni nomen tuum habiiabuni in
ea. Cbrisliani scihcei nomea taum invocanies.
Yeram qaemaduaodum fidelium mulli bujus psalmi
priacipium asqae ad trersiculuro : Extraneut /aclu$ $um frairibut meii, contendiint rcferri debere
ad Chriatum, ita Jadtti contra caplivo in Babylone
popalo omnia applicant quae illinc seqaunlur usqae ad fiuem psalmi. Oporlel ilaque breviter
expoaere, queuiadiaodum ipsi bxc accipiaai.

Rom. , I .

Variffi lectiones.
(54) Reciius, %nd\f[emi$T.

70

101

E U T H I M I I ZIGABENI

iraneae, inqaiunt, facius sum [sou, ut magie poscil

Grsca dictio , alienalus sum a]
fratribus meis, quia uiibi concessum non est cum
eis vivere. Diversis siquidem dominis serviebamus, et quia servorum cognalionera lex nulla aovh.
Eadem sepientia in proximo illic repetilur versiculo. Mecum praeierea lempli desolalionem repulans, non mediocri consumor dolore, ei opprobria uia, Dcus, que a Babyloniis suslines, cuui arcere non possim (56), propria repuiavi: unde ciiam
amisso cibi appelitu, lassus coniabui. Verum i l l i
niagia nie exprobrabam, veluti incassuiu jejunarera
(el in affliclionis indicium induebar sacco. Quje
sequuulur aperltora sual.). Deinde ail : Orabain
cttam ad le,quoniara lempus est bona3 volunlalis,
boc cel, leinpus aiisericordiac. Quae sequunlur ex-
pone, u l jaai pnfcdiximus, praeterquam quod fiiium
non natura iatelliges, sed adoptione : Filiut euiai,
inquft, primogenitui meus lsrael.
Vel aliter :
Pucrum, id est, servum. Opprobrium etiam, inquil,
el varias afQiciiones exspeclavi, propler le, quasi
caplivus : et ideo quaesivi aliquem, qui consolaretur, et non inveni, ciim non concedereiur mihi,
ut comroode cum cognatis meis versarer. Et dum
ca exponunt verba : Dederunt in cibum meum fel,
cl in <t(t mea potaverunt me aceto, labunlur non
mediocriier, duiu ex populi persona dictum pulant,
quod Babylonii amarum pupulo poculum quasi
servo cuipiam prcjecerint, el quod sitieniem aceloso polaveriiit vino,'ct quod ob varias afflictiones
lacium sit, ul cibus ei aniarus et polus videretur
accrbas. Quod vero sequiiur : Fiat merua eorum,
ei caeieia, juxta prioreui exposilionein inlelligunt,
ct proxiuia bis verba imprecaiionein continere dicuut adversus Babylouios. Per habitationeni vero
civHaicin ialelliguat Jerusaiera. lllum prseterea

7 8

. ' ,

(55) \
\
xa\ ,
,
; ,
\ .
(57)
, . ,
, ,
. , \,

\ , (58) .
, ,
,
, \ ,

. ; " ,

, :
^ , \
* *
, ; ,
\ . ,
, *
*
. , \, ;, \ ,
\ \ , \
. ,
.'
, ,
,
. , ;
; ,
.
9

populaai, iuquiunl, quem lu erudisli ei casligasti, seu queui caetigari permisisti, gravissirais
Babyloaii affltxerunl sappliciis, et prioribas doloribua ipsi plara seniper addiderual. !n eo
eiiam versiculo qai d i c i l : Et Domino apir vilulum , pari labunlar errore. E l qua?
sequuntur graiiora eis sunl (59), veluti magis coasoaa redilui ex Babylouica capiivilaie. Nos aateai accuraiaiu sanciorum Patruin opinionem sequenies, eam exposhioueni veluti luiioreui auiplectiuiur
quam superius retuliaias.
ln fiuem psalmus ipii

David in .

PSALMUS L X I X .
lluac psalmum beatua David iisdem pcne senlanliis ac verbis coniposuit, quae alibi per euio
dicta esse videmus in psabno xxxix. Prompiuiuqae
ac prae uianibas euia semper babebal, quolies delicli rerainiscebaiur qaod adversus Hriam coaiuiiseral. lllum elenim veluli polens aliquod carraenadversaadaenioiiescaaebaltaaquauiadversuseosbosies,

'.

' \
,
, ,
'
, , . 01
,

Exod. , 22.

Variffi lectiones.
(55) Videlur legcadum ul respondeai
, aai aauaudienduai , geailivo absoiule posilo.
(56) Hallucinalus est inlerprcs in minime obacuro loco. Seuaus esi, Quagimihi auxUinri non

posie$.
(57) Yidelar deesse aliqaid qaod iransitioai
inaervial. Pula , ui verlil interpres.
(58) Stipple .
(59) Beciius prolubitu acciviunt.

70J

COMMENT. 1 N PSALMOS.

710

, . qui se in illud baralhriini conjeceranL Doc igilur

, !; .
psaluto Deuni rogai, u l sui amplius daenriones nou
domiaenlar. Alii aulem dicant, quod quoiies ei iu luemoriam veniebant quama ab iuiimcis tenieie
passua fueral, bunc psalmuni lunc canere solcbat. ln ftuem autein idco iascribitur, quia oraiio ct
prcces, quae in eo conlinenlur, ad cenutn finem lendeDanl quem eliam oonseculse simt.
,
.

VERS. 2 . Deut, in adjutorium meum .

' * ,
psalmo auiem xxxix dixil : , ad adjuvandum
me intende.
.
Domine, ad adjuvandum (estina. Idem signi,
.

ficant
quod : Aeeeiera, ut eruas . Quae verba
,
babenlur in psalmo xxx.
' .
T E R S . 3. Erubescant confundanlur, qui quaruni

animam tneam. Haec verba babentur eliam in pra

\
dicio psaimo xxxix.
.

, - VERS. A. Convertanlur retrorsum, eonfunduniur,qui volunlmihi mala. Haec simililer illic ba

.
benlur, eoexceplo, quod verba illic optamis siuu,
,
\
,

\ - quae liic imperanlis (quod ex Graeca lccltone c!arius dignoscilur). Utopians igiiur hoc posciiTru,

, \ , pheia, lamelsi imperare videiur.

.
stalim erubescente*, qui dicuni

,.
- mihi, , euge. Siniile esi : confetiim
eonfusionem tuam qui dicuni mihi, Euge, euge iij


illo
psaluio.
, .
V E R S . 5. Exsullenl latentur in \$ qui

qucerunl le, Deus. lu illo psabuo pro, Deut, posilum

, .
esi, Dominus.
\ , , .
dicani , Magnificelur Dominus, quidili*

Q
gunl taluiare iuum. iu iilo rursus pro, Uominus,
,
.
dictum esl, Deu$.
\ ,
\,
, , .
V E R S . C . Ego aulem inops iwn
el pauper. Deus,
,
.
, adjuva me. In illa auleni pro, Deus,adjuva , d i : i lur, Dominus sollicitus ett mei.
, , .
Adjuior meus etliberator meus es tu, Domine, ne
, , iardaviris, In illo pro Uberator, proleclor dicilur,
. ,

\ , ,
. et pro Domine, Ueus meus.
lpsi David ptatmut fitiorum Jonadab, aiiorum.
,

quiprimo captivi facli tunt. Apud Uebraot carel
.

*
intcriplione.
.
PSALMUS L X X .
.
Ferunl bealum David conscripaisse hunc psal , \, , \
- D mum ex persona filioruai Jonadab, et aliorum qui
, *
primo a Babylouiis in captiviiatem ducti eunt.
, - Hanc autem inscriplionem LXX inierpreies piae . 01
senti psalmo imposuere, cum omni prorsus inscri
ptione carere eum apud Hebracos invenissenl.
; * ,
Postcri auleni Jonadab sumino tunc in lionore
\
erani apud cxleros captivos : ex quoi um omnium
\ ,
persona, ul diximus, pelil a Dco Prophela de
boaiium poteslale liberari, el eaiulem consequi. Possuiuus et pra^enii* psahni verba accoaittiodare adveraus visibiles atque invisibiles iniroicos.
' , , ,

VERS. 2 . / n , Domme speravi, non eonfundar

,

, in ceternum, in justilia lua libera me, eripe nu :
, inclina ad me aurem luam, cl taha me. HUJC on.nia
*.- 0 ' verba babenlurjn psalmo x \ x , el pro, Salva me, ibi
. *\ , , \ , e s l : AcceUra, ul iraa mc.
.
9

711

ZIGABENI

Vats. 5. Esio mihiin Deum prolectorem, in

712

,
&\

. \ ,

, ,
.
"

.
, , .
,
,

.

.
"
, . E i p t y c a i
'
;
; \ * -
*

locum mmiiium, ut lalvum facias. Ibi muuitum tocum dixit, sed locum refugii.
Quoniam firmamentum meum refugium meum
u M. Ibi fortitudinem dixit pro firmamento.
Y E R S . . Deut meus, ', manu peccatorit, manu inique agentis injutli. Talc& enim
erant qui eis dominabanlur.
VERS. 5 . Qnoniant tu exipectalio , Domine.
Dictum est in psalmo xxxvm, ibi : Ei nunc, qua
f iu, Deui ? Item In psalmo
xxiv, i b i : extpectavi iota die.

.

Dominus mea juvenluie . Hoc per ee

claruui eat.
.
Vaae. 6. Jn ie firmaiut $um uUro. Neque in

*
te lanlum speravi a Juvenlute, sed ex ipso ma- \ \ ,
terno uiero, boc est, ex eo tempore quo natus
suin, in te solo stabilitus sum, veltitisnperquodaai. \ \

austentaculu ac munimine tuibi a parealibus mcia

.
iradilo. Ex quo judicare videlur pios se ac reiigio- . \ '
808 pareoles babuisse. Vel aliter : Gum octava die ,
uuiveraoa infanies circuuiciderent, ipso quaii
eot Doaiino dicabant. lilud aulero scire , , ,
oportet, quod verba baec, ex uiero, item, venira '

mairis , ct aiia bujusmodi, per byperboleo,
* ,
boc est, per exceesum i n veieri Scripiura dici
. \ *6
solent, inteliigendique ac cogilandi iaitium ac \ ,
tempus significanl, illud nirairum lempus, quo co- ,
,
gilare quis ac sapere incipil. Simile quid legiinui
\ . apud beatum Job : Si buccellam, ioquil, meam Q . eomedi , orphanit non tribui, non
.
dux illis fui , elc. Impossibile eet autem, ab ipsa naiivilate,
hujusmodi altquid eflieere. Reslat igitur at bic loqueudi modue illud lempus signiOcet, ex quo quis eapere incipii.
Di matris lu *$. Sl
.

eniin divina virlus fcBlani non cuslodisset, si i n - , \

fantem non servasset, si puerum non prolexisset, , \ ,
perisset sane inler varios casus aliquo inforluuio.
.
Hi vero ires versiculi, paucis mulalis, babentur 0 \ ' ,
eiiam in psalmo x x i ; veruiu illic oniuia ad Gbii . stnm refcrunlur.
.
V E R S . 7. ln laudaiio . In le, iaquit,
.
\,
byroaoi ac laudes nteas semper fero^
\ , * , .
Quaii prodigium (aeiui tum multis, iu adjuior
& ,
foriU. Ego, iuquii, squallidus, aique afflictus et . ,
deforaiia effcciue S U I I I , prae jejunio saccoque et ) , \ ,
irisiitia : aique ideo a raullis quasi monstruro
\ . 11\
qaoddam existimaius aain, tametsi revera non
, ,
ila essem, sed sic viderer, imprudenlibus niooirum
f , ; ac viliori niuliiladini. Per multos enim Scriplura
.
aolei ssepe vilissimos quosque inlelligere. Paulus \ \ '
etiaui consona Propheiae nostri verbis de multoruai
.
opinione loquens dicebai: Nos uulti Chriium, vo$ autem prudentei in Chriiio "

,
Y E R S . 8. lmpleaiur ot meum laude, ui canietn
,
gloriam luam,loia die magniiudinem iuam. Implta
. , \ w
inr imperamis verbum esl, sed positum pro optalivo, ul diximus. Implebitur autem, ei serviluie,
. , %

Job , 17.

I Cor. , 10.

713

COMMENT. IN P 5 A L M O S .

71

. qua nunc premor, libcralas fucro. Tunc clcuiai

orc rfivinarum laudalionum pleuo, canlabo in
\
hyuinis mag.iam pol niiam tuain, cl qiurcunqnealia
, \ ; ,
in (ui gloriam a religiosis viris comiuomorari
. "
soleul, aul cogilari de le. Vel, per gloriaro sim. \ ,
pliciter niaguitudiucni inlolllgil. El non setnel
,
tanlum laudabo, sed perpcluo id faciam. Ila enim
, .
Symniacbua ea verba rcddidii, qtiac bicbabenlur
lota die.
VERS. 9. Ne projicius in lempore seueclulis.
^ .'

T u , inquil, Deus, qui a juvcnttilc mea a>!jutor aiibi

fuisti, non projicics nic in lciupore scneclulis.
;. ?
ianidiu ctonim cotiseuui lam diuluriio Babylonirso
. ;
scrviitilis lemporc. Esb autem vcrisimilc, quod
,
bxc vcrba per Propbelam dicta sint, qaasi ex
; ;, ,
pcrsona scniotum populi. Cajterum corporis qui ; .
dvm sencclua omuibits nola est, cl palam patct, animae auteai seneclus esl peccaiam, co qnod non
socus virtulU operaiioacs comprimat, atqne corporis aciioaes senecius.
Cum dificiuiit tires ', . illz

T?jr ,
. ; ^ ersiculus ad proxinie pttecedenlis dcclaralionera
, \ \ > \ censeqailur, sive dc animae, seu dc corporis v i r i bus eam ialelligas.
.
" * . ,
VERS. 10. Quotiiam dixerunt inimici m#i niihi.
, ' ' .
Miki dixit, pro in , sea . Dixcrunl
.
aulcm matao inlcr se.


El q*i obtervabant animatn meam eoniilium
. \
fecerunl in unum. Repetiiar bic atque expouHnr
, \
, sciitcnlia prioris versicttli. Nam quod ail : Consi . iium feceruntin unttm, ad exposilionem posUuni c*l
. , \ vcibi, Dixentnt; pcr observanm aulcm boc in loco
' ,
insidialorcs inlelligil, vUibilcs nimiram aiqtte i n \ .
visibiles inimicos.
VERS. I I . Dicentes : Deus dtrctiqnil eum, ptrte*

, - C
quimini, comprehendite , quouiani non eit qvi
, '
cripiat. Hi sunl hiimiconim sennones : Persequi. , mini, inqainnt, quia si populas fugaai accepcrii.
, ,
vos pcrseqtieniini, et comprcbcndftis etmi. Nam
, \ ,
cum Dens, qnem vencrantur, eos deroliqucril,
, ,
nulhis aderilamplius, qui cos liberet.
;.
,
. \
VERS. 12. Deui meui, he ilongeris . Tanulsi
, \
gravis sit peccatorum mcorui odor, ac molesliis,
, ; ; A/ *
r l le coinpellai, u l avertaris a mc, qtiod alius


ciiaai propbcla ad Jud^eos diccbat: Peecala vettra,
. , '
tnqaicns, dhidunl et diijungunt fs " ;
.
qu*60 lanicn alque oro ne elongeris a me. Elonga4

i u r aalcm Deus non loco, aut essrntia saa, esi

sed tantuui provideniia.
, .

oi
,
. , ,
*
. ,
\ , ,
, .

. llspi \
.
%

cnim

incircumscripttis

Heus

atqnc indcfiuitu<.

Ztea* mea in auxUium meum iniende. llic eliam

vcrsiculus babctur in pracscntis psalmi princit

V E R S . 13. Erubescanl deficianl qui calumniontur animam meam. Pro Deficiant, Symmachiis
d i x i i , Consumantur ; animam aulem mtam, boc
est, meipsum ; pcr calumniantes vcro tam invisibiles qaam vtsibiles inimicos intelligit.
Induanlur rubore coufmione, qui quamnt mala
tnitii. De rabore ct confusione dicium esi in pra?
cedenii Pealino. Ea autem vorba : Qwi qnarunt

" I s a . L I X , 2.
.. . .

CXXVHI.

23

7!5

ZIGABENf

716

maia milthy exposila fitcninl in Psaliuo . I n - 01

,
venies etiam iu psalmo cvm : induanlur caluni- ' . ; '
"
niantes me confuiione, el operiantur ikul diploide ol

pudore .

.
V E R S . 14. Ego autem semper tperabo in le, ct

' ,
adjiciam $uper omnem iaudem luam. Quia quod
.
.
volis oxpelivcrata, adeptus sum^ Omnem aulem
laudem ideodixil, quia noD sermone lantum aut ver- , \ ' \
bis, sed uperibus etiam laudelur Dominus. Et ideo * \ * " *

S.ilvaior noster dicebal : Ul videant bona opera , ,
.
vistra
el glorificenl Patrem veslrum qni in coz-
in tA \

Y E R S . 1 5 . Os mtum annuntiabit juttitiam

iuam,
ioia dle salutem iuam. Quando vid< licel ei iniini- .
, \
c)S condcmnavem, et nes salvaveris.
;.
V E R S . 16. Qnoniamnon novi ,
introibo 1* " ,

.
in potenlatu Domini. Guni pollicitus sit Propheta se
, \ '
annuaiiaiuntm esse justiliam Dei, ei salutem quam
ab eo fuerai coasectilas, et posimodum sc ad hoc , \ , * ;,
iHiims idoneum esse perspcxerit, eerinoneni suiim
temperat, et moderaiius loquitur, dicens, nun- .
quam didicisse ae discipJinas, aui scienlias, u l , , \
eoudigne possit divinas virlutes annuntiare : el ^, .
, ;.
quod ideo, u l pollicita a se adimpleat, ingredietur
in divina potesiate, qua fretus bujusroodi pro- \ ,
vinciani lenlabU. Dictio autem quoniam, abundai, , \ . "
vel coaflrniaaiis adverbiuin est pro vere. Aliqui

eliam dicuiit, quod dictio quoniam, boc in loco , \
rMionew reddil, aique ila tnlelligentes puncium
\ *
ponunt post diciionem liiieraturas et conjungunt, , , ' quod sequitur. Alii vero pro lilteraluras, seupotius C .
(juxla aliam GraDcae diciionis aignificalionem] per Sciibarum scripturas, mandaia
inielligunl. Scribae elenim ler in anno populuin jubcbatu ingredi i n templum, quod erat i n Jerusa~
lem. Ego, inquil, poslbac non ob Scribarum jussa, sed ex divina poieniia iliuc ingrediar.
Dom\M, tuemorabor ju$iiti& tua o/ra.Nunqoam
,

~
bnjusmodi jusliiias tuae oblivUcar, quinimo in
. .
roente eam eentper retinebo. Soliu* aulem dixil,
*'\ . JHVfrw !^x
ac si dicerel: Tu solus nosirani inimiconim cau, ; \
sam jadicabis, el uulltis alius : alquc ideo non ba;, \ .
manaj juslitiie, sed tuae soiius recordabor.
, ; .
V E R S . 1 7 . Deui meus, quw docuitli mea juvemuie
,
,
, Htque nunc, annunliabo mirabili* iua. flaee
,
.
quae sequunlar dicta esse inlelliguntur cx pcrsona
'\ . * beali David; et coustruclio flt per byperbalou :
;. , Deus mcus, annuntiabo mirabilia lua,,qua3 docuisti ^ , ,
me a juvenluieniea el usque nunc. Mirabilia
autcm
*
.
ap|cliavit oinnia admiranda opera, quac ob Israe
,
,
btici popali salatem, Deum feciese legimus, vel
.
etiam qaaecimque temporibus suis conligeranl.
' ,
,
- V K R S . 1 S . utque ad ttMetam ei tenium,
. ,
uieui, ne dtrtlinqua* me. Per senium cxtremam se-
ncciulie partem intelligit, ande senior populi. Qui .\ ; .
aateai a Dco eouaque iucrit proteclus, amplius \ .
" ;, ,
lion deielinqactur. Vel indeierminaie intelliges
, \ .
diGlioacin usque, queinadiitodun sxpe apud Scrit

plurani reperiiur, el conjuucliai ac sub codcui

teasa iotelligantur varba quse sequunlur.
*Maub. v, 1 6 .

COMMENT. I X PSALMOS.

. \
* \
' .
,
'
.

, , . , . "
.
, *
* ,
.
>.
\ .
.

annunlkm braehium l. uin gencratiom omni

quce teniura e$t. De bracbio quidem Dei diclum
e$t, in psalmo X L I I I , de vcnlura aulem generaiione
in psalrco x x i . Qunrdain autcm cxen plaria babnt : donec annuntiem , cl quaedam, donec annuntiavero.
V E R S . 19.
PolestaUm tuam el juHtliam tuam,
Deu$ usque ad altissima. coinmunisensusumenda
sunl verba illa, douec annuniiem. Diclio attletti
poUsias, boc iu loco posila esl, ul exponal el declaret dictionem, brachittm. Jusliiiam auiem luain
usque ad aliissima, boc csl, quae ad ipsa usqtie
attin-ii aliissiiua, omieso articulo. V d ordo fial pcr
byperbaton : Justitiam luam, quaB esl usquc sd
allissima. Pr aliissiina vero ipsos coelos intelligit.
Divina aulcm justilia ascendisse dicitur usque ad
DOMC

oelos, co qaod coelesles virtules eam ialelliguat, cl congamlrnt super caau Quae sequunlur lursutu
ex populi pcrsona eflerri debeat.
Qute fecisti mihi magnada. Qtue posuil pro
* .
, .. quanta. Gum affcrtu ctenim alquc ex corde baec
,
, - legenda sunl. Aliqui post verba illa, et justiliam
(60), , ,
tuam, perfectum ponunt punclitm, et quae sequuntur buic vcrsicnlo < onjungunl : Quoe feciiti mihi
,
, *
magnaiia, Aquilam in boc seculi, ut sil sensus:
6 ; \ ,
Magna c l grandia beneflcia, q t i * in me conlulisti,
; *
tam admiranda fucrc, ul eorum fama ad ipsas
etiam coelesles poleslates perveneril. Imaginc el , , ,
, \ .
enim me tua bouorasli, ei Regem mc eorum omnium
constiluisii, q u ln terra s u n t : alimenta eiiam praestas, prolegis, crsiodis aique eripis a p^riculis, et alia deraum mibi bujusmodi roulla impcrliris.
V , ; .
G
Oeus, quit ximilit libi f Neaio scilicot.
.
Y E R S . 20. Quanlas ostendiili
milii
tribulaiionci
\ , , multas et malas. Haec verba eliam cum aflerlu
, \
legenda siuil. El cum dixeril , qwnta$, infea
. \ . - demuin , muliat gravet. Neque enim beneficib
, \ * *tanluni affeclus siini, sed ctiam calamitalibus affli, .
clus ac malis, allcrum quidem bonUale tua, alicrum vero pravilaie raea,
,

converiu vivificasli me. Conversus scilicet

* , \ . *.,
ad mc, a quo anica averlebaiis. Et (quia dicli<
, ,
ulramque significationcai recepil) d i .
cere possumus, quod duin me convertcres ad u\
, ,
viviOcasti me, ab imminenli scilicct me moric e i i .
piens. Per inortcm autera omiiifariam calainilales
alqufc affliciiones de more intelligil, quemadmodum conlra, per vilam, saepenumero inielligi v i demus liberationem a oulie.

. D abyisis rursum reduxisli . Abyssos
\ ^, * , \ . terrae, cl infernnro, et lacutn, et sepulturain, <t

bujusmodi nomina, saepenumero apud Sciipiiira \
pro vaslis alque imincnsis calamitalibus poni vulc
* , ) imis; undc npud Ezochielein dicil Dominus ad
Ilebrxos: Aperiam sepulturas vestras, el educam

.
vos de Dabylone

'
.
V E R S . 2 t . Muliipiicaiti inme magnificeniiam iuatiu
Hoc oet, largam atque abundantem fecisli.
.
9

Exeeb. xxxvu, 12.

Varice lectiones.
(60) Aullege , aisl supple .

719

EUTHYMll ZlGABENi

:20

conversus consolatus es , et ex abyssis ter- ,

,
.
rw Uerum reduxisii me. Vrba liaic soli
fidflitini
,
populo recle accoramodanlur, queio in ignoranliae
- \ alque in idolorura lenebris olim cnanlcm C h i i 6lu8 converlil, et edvocavit in salulcm, et consola- ,
tus est eum dicens : Venite ad me omnei qui labo- * ,
,
\
ralis, et onerati eslh, el ego quiescere vot faciam

Qucm etiam juxta caruis naiuram niorluuin cduxit
Dorainuse sepuhura. Nam dum corpus suumCbri-
slus mortuuin vivificavit, el resiirgere fecile eo- \ ;, \ ,

puliora, aique immortalitate donavit, consequenter
etiani omnibus, qui divina gratia digni suni, hu- \ ;,
jnsmodi resurrectionem eflecil esse communem : , .
quod ex verborum eiiain. repetilione perspicuuin , ,
esse potest. Neque enini b c verba superflue re- .
pclita videri debenl, sed Ulud denolare, quod diximus, praeseriim cuoi dictio, iterum, boc in loco
iinmulaiioucm sensus signiiicet.
Eunim confilebor libi in populh, .

,
Superfluaest, boc in loco, diclio enim, quemad- . ,
. \ \,
laedum eliain aliis in locis tradidimus, A i l igitur
; , \
beatus David, quod deinceps aciurus est graiias
* , *
Peo, in populis, non in uno lanium populo, neque
. '
ln eolis Judseis, sed in omnibus genlibus, quod
' .
ciiam uianifesiius dicil circa flnein psalmi xvn.


,
V E E S . 22. ln vatit ptalmi veriiaiem tuam, Deut.
l*cr vasa psabni, varia inusicorum instrumenlorDin
. ,
genera intclligit. Juxla anagogen vero, vasa psalroi, . * ,
Adeles outnes sunt: quoruni animas in suiumam
, \ 6\,
!>armonJam ac consonantiam conciunans el in
.
jnum colligens beatus David perpetuas Dco laudes
\
psailii. communi autem sensu sumendum est
.
verbum Confiiebor. El consequens quidem fuerat, C . ,
\,

icriium casum Propbela redderet construclioni, , * , '

ubi qnaiium apposuil. Djclto siquidem, Confite' .
bor, tdem signiflcal, quod Graiiae agam. Gralias, inquii, agara verilali tuac, quoniam tu verax De
es, jion tantum quia verom te esse asseramus Deuin, sed eliam, quia omnia a (e promissa suini.
cum Qde adimples.
Piallam tibi in cilhara, lanctui hrael. Haecverba
, "
.
ad dcclaralionem dicia sunt pra?cedcnlis versiculi,

ubi a i l : Confilebor tibi in vatit ptalmi. Esl eteulm

. ;
titbara vas seu instrumcntum quoddam musicum, * *
quo psaltnos ciiam canebanl; per ciiharam vero
*
reliqua niusicorum instrumentorum gcnera intel, '
ligii. IIoc auiera in loco per cilbaraui regium or.
Sanum, psalleriuiu videlicet, ptito inlelligi, u l ex
. \ ,
is palel, quje hi prooemio operis Iradidiiuus. Hac
, , ,
cicnim de cauxa solum boc instrumcniuin tanquain ^ \ .
caHeris oranibus excellenlius commemoravil. Ve"; .
rum ul nobis cliam haec psalmi verba accommode \ , \
uius, pcr vasa psalmi, os, labia et lioguain intel , *
ligeums, et quaecunque alia sunl vocis organa :
, , . \
per cltbaram vero, aniinam ipsam. Sanctus auiem
;, \ \
/srael ille esl, qui Israclem tauclifical. Dicllur
* ,
,
eiiam Deus sanclus, el bomines sancti, ille quidera
] ,
.

ulsaitciificans, isti vero ut sanciiticali, illc nalura,
, ; 9V

Malth. ,

28.

72 i

COMMENT. I X PSALMOS.

722

\ - isti atloptione seu pa licipalioac. Et quod hoc

\ .
vcrum sil, audi Aposlohun de Chrislo diccuiem ;
Qui factus eii mbii sapienlia Deo, justilia,
et sanclificatio,
et redempiio ; sapienlia quidcin
Christus f u i l , iis qui sapientiores effecli sant, el juslilia juetificaiis, eanclificalio aulem ct redcm*
ptio iis qui saactlficali sual el rcdempti.
V E R S . 2 3 . Exiullabunl
tabia , cum psalluero

, .
tibi. Pcr labia ejus inlelligcre possumus tidelos
\ , ,
omnes quorum linguis psattere cum semper vide * .
mus Deo.
.
"
Et anima quam ndcmiili.
visibilibus
\ .
nimirum atque ab invisibitibus inimicis.
"

V E R S . 2 4 . Sed el Unguamea lola die medilabitur

. \ justitiam luam. Dc bis verbis, (ota die, saepe Ihimits
\ *
idrm signiflcarc, qnod saaiper; quod dcinccps ub\ . scrvandum est. HeditabUur autem, hoc esl, loque\ .
tur scu reiiHniscetur.
"

Cum erubuerint et confuii fuerint, qui qu^rnnt
. ,
mala miki. Haec, inquit, quae polHcitus sum, faciani,
.
quando ab inimicis prorsus fucro Uberatus. Supe \ , \ rius autcm de divina juslitia dictum est, et de iis
.
qui qitttrunt mala.
.
In Salomonem psalmus ipsi David.
'.
PSALMUS L X X I .

Docuimus in prooemio operis bunc psalmum noa
,
csse Saloraonis; nunc illud eiiam dicemus qnoit
\ ,
neque ad ipsum periincl Salomonem. Neque rtitai
. , * (64)
Salomon is fuit qui pcrmanscril cum sole, quipps
,
qui jam diu morluus est, ncque eliam fuii ante
%

Q
. * * ,
, ^ *
,

.
*0 , ,

.
\ ,
\
. \ \
, . \
,
. \

lunain, nec dotninatns csl Onibus lernc, nequc anle

solem fuit nomcn ejus. El quia Salomon inlerpretaiur pacificus. manireslum est hunc psalmom itt
Cbrislum diciutn esse. $ $1 pax nostra
quifecit utraque unun, quique xnlermedxum macerice
parietem dissolvU **', quemadmodum magis particulalim ipsius psalait verba deroonslrabunt.
V E R S . 2 . Deus, judicium tuum Regi da ,
juiii
tiam tuam Filio ifetfii.Praevidens bcalus David summ^
Cbrisli mysteria, opial atquc orat ea accelerari, et
ipsi Cbristo lanquam liomini ca d a r i , quai semper
habcbat, ut Dons. Ila eiiam Chrlstus dixii de Patre, quod omne judiciinn sibi dcdit, u t F i l i o , ct
rursum : Daia est mihi omnis poiestas in cato ,
in terra . Rcgcm auleni ct Regis Filhim , Cbri \, \ . ) stum appcllal, lanquam Deum, cl Oei Filium. Per
, o5
judtcium vcro ipsain judicandl facultatcm iatelligii.
Quod ut magis dcclararct, addidil :
justiliam.
. ;
Christus clcniai justus judcx esl, al Deus , verum
' \
iil homo id acceperat a Palre : Ego enim , i a q u i i ,
)

. conslituius sum Rex ab super Sion ctum e/us . Potest el Chrisiua sccuadum huma \ ) aUatem appcllari Uex, veluti qui de tribu eral regia; Bogis anlem Filius, tanquam fllins Oavid : Lioer
, \,

enitii, inq*iil, generadonis Jesn Chriiii, fllii David .

.
%

I Cor. i , 30.

,T

Epbes, , 11.

f i

Itatih. xxvm, 18.

Psal. , 6.

Mallb. , I .

\ arii tectioncs.
r

(61) Videbaliir syntaxis poscerc ul na?c ad Salomoncm firn*nliir , qiieiitadinodiitii voitil iiili-rprcs. Auaor la-rni ad So!om rriuiii ; qtnai,

quis fortc dtibiiat, Saloiaoni hupervixiss*

(r:lalur.

fidcnter

723

EUTHYMIl ZIGABENI

784

Vl judicet populum luum in juslilia paupera

luoh hi judicio. Hsec est causa , cur pelat bealus . \ *
Davtd Christo Iriliut judtcaadi facullatem : ui sci- " , *
licel jud.cel, etc, Per populum aulem, (Idelem po
. \
puiuai inleiligii, qui licel Cliristi (62), boc cst,Filii . \ ,
popalus appelleiur, dicilur etiam el Pulris (Omnia, .
iuqail, nua luasunt );
qiiem ctiam populum alio ,
iiomine appdlat, pauperet Dei, quia fidcles v e r i , . ", \ , ,
omnes propier Dcuin pauperes facli sunt. Per j u , -
s i iiin auieia Dei, futurum judicium inielliges , \ ,
in quo uuicuique condigna Deus pro nierilis red- . " , ,
dcl : qnod paulo posl inagis declarat, dicena : tn
judicio ; ui judicel autera eos, com diaboio niiui- . \ ' \ ' . , \
ruin, ci cum Judsis, alquealiis fidei iniiaicis. Alii
pcr popaluai, Judaicum intelligunt, qui olim Dei , . .
populus dicebalur; el per pauperes, novum popuium ex genlibus congregalura, de cujus pauperlate.
dixiinus in ix. et x i psalroo. Ut jadicet cos, alios quidem justo judicio condemnans, alios aatem ad
saluiem justificans.
Ysas. 3. Sutdpiaui monlet poputo, colles

vl
>
jutliiiam. Iu prosopopoeiae specieai, monies jubet .
sascipere pacem erga Cbristi populaai, et colles
jusliliam, et uiontes quidem paciOcam eis viiam , ; * \
pra?siar<\ expulsie roaVirum sediiiosts ac maligais , ,
daemoitam spiritibus, colles vero justeeisdeservire,
quasi Creaioris Dei servis. Per etiam et , ; .

tolU laaqaam emiitealiores, oinnem lerram com*
preheadU, ia qua babitaiari erani aitacboreue, ,
aique eremila?, et omnes Cbrisli mililes. Vel pcr , \ \, \ $
moniei quidera arcliangelos ialelligit, tanqaam
emineniiores et superiores poieatias; per collei ,
vero, ipsos aagelos , unqaam illis subjeclos. Elc- .
vati tamea sual utrique eoram ordiaes a lerreais, \
c , \ non sccus ac montes et colles a lerra. Hos igilur
deiuceps jubel, ai pacifice se babeanl cum Cbristi ,
populo, ulque jusiam illi ac debilain, quasi ipsias , J.
Domini baercdilaU, opeai ferani. Prius naaiqua
inimice aobiscum agebanl angeli, ob veterem a i - / *
miruui impictatem. Yel per tnontcs, reges ac duees \
exccllealiores qaaaque intellige: pcr colles vero , ,
alios principea illis subjectos. Muhi enim eorum
.
veaeranl ad fidera , pacifice agentcs, aiqtie erga
Cbristi populum benigoissimc se babenles.
,
V E R S . 4. Judicabii pauperes populi , talvas [

ftlios pauperum. Per pauperes populi, radiores .
quoslibel Judaeornm iolelltgtint : qai inlellcclu el , ,
prudeatia craat pauperes, dum nudae legis litierae ,
iosistentes, ad occulias sancti Spirittis diviiias
prospicere noa valebant; per filioi aulcm paape- \ * .
n j . i . . inCbristuin
,
- _ . _ i . t _ : . qu< ruai parcutes
_

2.
. . ,...
-

rum, fideles
inielligii,
pieiale ac religione paupcres fuere, nullas babentes ,
divilias verx cognilionis Dei, vcJ ipsos eliam apo- . \ ;
slolorun discipulos. Piscatores eteaim eranl apo- \
atoli, el aspeclu vlles. Illoa igiiur , ul infideles *
, ;
condemnabit, hos vero aalvabit, ut Aieles.
;.
9

Joan. , 10.
Variffi lcctfones.
(G$)Qra?ce siinpuciter : FMi eaiat yopulus idem el Pulris.

725

C O M M E N T ,. P S A L M 0 3 .

.
,
, ,
* \ \ .
\ .

726

humiliabil calumniatorem. Diabolum niiairam,

qui Deum ipsum primo calumnialus est, invidiose
illinn vetuisse assereas , ne bomiaes de ligno sumerent : ct qui nunc passim. omnes eliam calumniaiur. Unde, jaxta uoaiinis eiymologiani, vere ac
proprie diabolus appellalur. (Idcm enim eH G r .
cia diabotus, quod laiinis calumniator.)

Kcu

VBRS. 5. permanebil cum $ok l%nam
. generationet generationum. Ostendere volens Pro
phela Chrisii diviniiaiem sine principio esse, et

sine fine, duobus magnis luminaribus eam compa
ravit : quandoquidem iater omnes Visibiles crealu \ . , \ ,
ras potiora exempla aul diuturniorea. simililudwies
,. , ; -. . invcniri aequivcrint. Permanebit, inquii, cum sole,

hoc esl, erit donec erit sol. Est aiiiem peculiaris
*" * , * ; - quidam loquendi modus apud Scripturam sacraai,
'
u l lempus usque ad aHqttid determinel , ct quod
* \ \, \
scquUur, non negel, 111 alibi lalius diximus, ei di
. ,
cemus : et boc paclo quidem Christi perpetuiialem
, ,
explicat ex parlc fljiis. Deinde eiiam declaral quo ,
modo sit absque principio : el dicil quoderat antc
. " \
lunam. Quod vero a i t : generationet gencraliomm,
,
idem sibi vull ac si dixisset, per spatia spatiorum,
, . *$
boc est, per iinmensa alque infinili lemporum ia , *
tervalla. Per generalionem etenim temporis spa $ \ .
Itum intellexit, verbi gratia, quanlum unabomi :
,
generaiio, hoc esl, quanlum uims b n o poiest sn ,
pervivere. Vel aliter : Solem accipepro diviiiilalo,
, ,
cura, 111 Tbeologus Gregorius dixil, id sil Deus in
, \
ter intellectuales creaturas , qwod sol inler emsi
biles. Guni bac atitem diviniiaie perpolito permancl
, \ , \
Cbriati humaniUs, ex quo ei semel est ronjuucta,
.
et ab ea nunquam separatur : et por lunaro ipsam
fldeliiim Ecdeeiam iatelHge, anle cujus faciem et
coram qua Christus erat in generationcs gonerationum , hoc est, perpetuo. Nam quemadmodutn
luna a sole, ita Ecclesia a Christo ahero justitiae
aole, lueem accipil; aade 6oe omnes i l l u m i n a t ,
qul in erroris sunl nocie, recitim illis videlicel cal|cm demonstrans.

, \
.
; \ .
* \ \ ,
\ \ .
\
D
.

' V
,

. ,
^. , \,
,

.

\ , ,
.
, , *. \ J

Luc. , L

V E R S . 6. Dtwndei tiexi pluvia in tellus, ticui

tiilla tuper . Docet qiromodo divina
Verbi incarnatio latenter ac clam farla sit : deecendenle nimiruni verbo insensibililcr in Virginis
uierum. Pluviaetenim absque uHo strepitu in lanx
vellera descendii : alqne eodem pacto stilla qitie
in terram cadil. Verum pcr slillas , minuiissimas
illas galtas, seu potiits rorea intelHgil, qui
anie pluviam ex intervalla sparsim in terram cadunl.
V E R S . 7. Orietur in diebtu ejus juiiilia
muliiiudo paeii donec uuferolur luna. Naio etenim Cbrisio varia- genlium regna in uiiam Romanorum
moiiarcbiam deducia sunl. Exiii
enim, iiiqail,
ediclum Caaare Augusio, ut $^
tiniversus orbis
Tunc igilnr civitaies, q u inler sesa
anlea inimicitias exercueranl, uno taiittim itnpcralore orania modcranle, rouiiia juslitia ac pace
ulebantur. E l quod a i t : aufaratxr linia, po*
suit pro, doncc lana ab ollicio saoccsscl, qaod a i -

727

E U T H Y M l l ZtGABENI

roirum accidel in die consummaiionis. Sol quippe

tunc obtenebrabilur, et luna dabil lucem
suam . Quod si justitia et pax modo omnibus non
permancnt usque ad lempus consumraalionis, scd
multae adhuc hodie civiiates intcr se inimice agunt,
non mireris. Neque enim dc universali justilia
Prophcia loquitur, aul de uniyersali pace, sed de
ca qua? inler veros erit fideles, el CbrUli servos.
Vel aliler, de juslilia et de pace loquilur, quae in
Deum csl, quippe cum juste, boc esl, condigno
unius diviiiitatis sancla Trioitas tunc fueritadorata,
et pnx facla sil coelestium et lerrestrium, qu& usque ad saeculi consummationcm permanebit.
VERS. 8. dominabitur mari uique ad mare.
%

Mare el mare, propler aquarum raulliludinero

orientalem alque occidenialem Oceanum appcllat.
Ili elenim fines sunl ac lermini, quos quis longitudini orbis lerrae polest asciibere. Latitudinis aulem tenninos eadem ratione arcticum alque antarciicum Occanum diceraus. Aiunl eteniin Oceanum
in orbcm universam lcrratn ambirc.
Et fiuminibus u$que ad termiuoi orbis lerrarum. Eumdem sensum repciit : el quod ibi maria
appellavit, nunc dicit flumina, veluti paiics quasdam Occani fluminis. Fines aulem terrac ab orientali quidem Occano, Ilesperius, ab arclico auiem,
antarciicus : el rursus c conlrario, u l ila dicam,
a fluminibus ad flumina. Vel aliter, fiumina bic
Jordanem appellai, el pluralem numerans posuii

728
.

* ,
, ,

. (63) \
, . (64)
\
! , * \ . \ \


, \
\ \ .

,1\ *
<r . \
nc

\ ,
, * \
\ .
.

. \ &
,
, *
, , , * \
, , \ .
\ pro singulari, juxla Hcbraicae lingua? idioma. Ab ^ , \
itlo ctenim flumine ccepii Cbrislus ia caHeris sibi
* borniuibus dominium parare : quaado,$ancu> Spi 0 ,
rilu in coluaiba speciem descendente, Paier Filio
,
.
superne leslimonium pruislilil (bapiizabalur eaim
nunc a Joaanc in Jordane).

. *
V E R S . 9. Coram illo prQcident JZlhiopei.
Duplex

'
ost iEiliiopum genus, nl diximus, in psalmo L X V I I .
* \
Alii caim in cxtrema Oriealis, alii ia exlrema Oc , .
cidcntis parle habitant, Quod si extremae ouiuiuiu
, \
g Miies Christiim adorabuat, mullo ilbe magis, qug
*
ia medk) orbis biinl. Yel per ifttbiopes, ipsos dav
*
mones intellige, qui nigri prorsus iElbiopum i n \ * \
siar, apparere soleat, ob eorum niniirum caligiaem
tcncbras, el quod ail : Cadenl, expaue pro, ^ ; ,\

, ,
Adorabuat, si de vcris iElbiopum populis vorsi
culum ialelligas : quod si jElbiopcs esse dicas \ , \ , *
\
*
drcinonns, (unc cxpone, Cadent, pro Deslruentur , \ ,
.
alqno Ixuniliabunlur.
. 01
inhuici ejut terram lingent. El Judati, ia juil,

. 01
r.iiristi occisores jugulabunlur. Solenl enitn qui
,
violenla inorte pereunl, prse gravi dolore lerraui
\ inordicus apprebendere. Yel qaia dum EvangeUi
k

AJallb. , 29.

Variae lectiones.
(03) Ne quis se fraudalum queralar, baecquoqiift
sibt babeai : Prcepositioue \ (ia dictione
-)

vacanie, utin

psalnwM,

(6i) Explauaiio bc esi uingis iam inlerpreialio, ul saepe alias. Ad vcrbu) : Qnod &i usque ad

comummolionetn gtreuU non in/er pax jn+

siilia permatuerinl.cowplure* lamen urbt* eamintcJ
se eounque lervabunt. itcque de univeriQli j u
tffffo pace Propfteta loqniiur.

729

COMMENT. PSALMOS.

730

' p r a e d i c a i i o a e r o o p p u g n a n t , niiilti eorum c o n T e r t e n lur, el sanctorum Glirisli lemploram soliim ac

. \ ;
pavimenla exosculabuntur. Yel rursus, per Gbristi
; ; ,
iaimicoa, daemones inlellige, qui a saaclis v i r i t in
\ ; , - terram dejicieniar, atqae adeo concolcabunlur, tit
ipsara humuin lambere videantur, dum Hlinc ex ^ .
surgere neqtieual.

VERS. 10. Reges Thartis iniula munera offe

rent, reges Arabum, ei Saba dona adducent. Per
. ,
Tbarsis exposilorea omnes Carthaginis civitatem
. intelligunt, quae esl Libyae caput, et per Saba, c i . vitalem quamdam Indorum celeberrimam. Insignio ,
rum igitur regum memoriam faciens Propheta, alia
* \ - pariter regna omnia deaotasse vidclur; quod ex
* \ ^ eequeatibus etiam manifestius apparel, dam colle
<
;,
' ctim unWersos regee atque universas geales con. .
numerat : quemadmodura ia LXIX psalmo declara * \imas. Iasalas aatem, omnes intellige quae in mari
, *
suat. Vere aatem quaelibet gens Christo doaa la , .
lit, baec quidera templa, illa alias oblaliones, et
alias virtules, et bi quidem eensibilia, alii vero
inlellectualia doaa oblulerunl.


Y E B S . l i . adorabunt eum reget ierrw,
. , \
gentes ei. Noaduai tamen omnes
, ' . adoravcrunl, lamelsl ex otani gente sii, qui adorel
"* ^ ,
el eervial, ut ia LXVII psalnio prcdictum esl. Si
.
'
milis esl auiem bic versiculus verbis illis, quae a
patriarcba Jacob de Gbristo praedicta s u n l : Et
tpae, inquit, gmitum.
" , - C Y E R S . 1 2 . Quoniam eripuit inopem potenle,
. . \ pauperem cui adjuior. lnopem el paupe ,
rem hic Gbrisiiaaum populura appellat, ut ia ix
, \ '. alque ia xxxix psalmo diximus. Per potentem vcro
,
ipauai inlelligit diaboloni, qai diu oliai bumana
. \
geaeri aiqae universo orbi domiaaiaa est. Vcl
; , - timorem polentibus Propbeta bis verbis incutere
.
volait, veluli Cbrislas iis omnibus opeai laturus
sil, qai ab eis oppressi fuerini.
9

VERS. 1 3 . Parcei pauperi inopi. animai

. pauperum sahas faciei. Eaindem repetil senten , (65)
liam, ct inopem quideia Judaicura popalatu appel ; ,
lat, veluti eum qui [juxta Graeci aoininie etymo. , \ *
logiam] ab opc atque a diviliis cecideril diviqi
. ' auxilii, pauperem vero gcatileai populuw; ulruai; t l ; q
populum miseralus esi Deue. Propter
. \ , \ uaiversam eteoiai baaiaaam genus iacarnatue c s l ;
, \ * \ verum Judaeos, qui euoi noa receperuat, d i a i i s i l ;
.
geales vero, q u ad ejus fideai accarrerual, aalvavit. Yel aliler, eripiet Christus, parcet et salvabit eos, aimirutn oaines qui propler ipsuui
iaopes facli fucrint et pauperes.
Y E R S . 14. Ex usuris et injusiiiia redinut animai

. eorum. Per usaras, avaritiae vilhim ialellsgir. quod
, inler caplera pessimuta cst. Iajastilitt aaleai no \ miue omac aliud gcnus pcccati in universum
comprebeadit. Oainis enim qai pcccat, injusie
u e

Varifle lectioncs.
(65) Sibi placel in dyrais iaterpres : non ilem fortasse omnibus.

732
731
ZIGABENI
agil, atque injuriam facil, sibi ipsi nimirum aol , .
alieri. Ab liis autem peccaiis redemit omnes Chri- ,
Ftus evangelicis praeceplis

-.
Et honorabiU nomen eju* eoram illis. Et vere
\ , \\
ndeo honoratum el boc nomen apud fideles, ut
,^
pro summa digniiate eis sit, et ad amplissimam
.
iiobilitatem reputetiir, quod ab eo ChTisliani appellentur.
Y E R S . 15. Et vivet. Dicuat aliqui Ius verbisidrm
signiGcari, quod aliui dicitur : Et regni eju$ uon
erit finis *. Vivel euim semper ego auicm pulo
illius resurrectioncm bic sigaari, el qtiod moriuua
denuo vivel.
Et dabitur ei de auro Arabiat. Arabia olim anra
abaadabat, el felix ideo alque aurea. dicebalur a
Graiis. Per banc aulem provinciam, veluti in Asia
celebriorem, indicare videtnr, quod oinnis regio
munera offeret Chrieti lemplis. Yel aliter : Arabes
primi omnium genlium Chrisii fidem receperuai,
edocii nimirum a Paulo, qucmadmodaai ipse ad
Galatas seribena lestattir, dicens : Cum autem, ei
placuit, qui me ugregnvil ulero matrii mece, eic.
iVon contuli carni tanguini, atcendi w
Hierotolymam, $ed abii in Arabiam .
Et orabunt de ipto $emper. Christiaai semper
orabunt de ipto, scu pro ipto, boc csl, pro ea quae
ab ipso est, aahile, ttl scilicel eos adjuvet et salvet.
Aliqui auleai boc dicinm ad propbelas referunl,
qaod praevidentes adventuro Dominf rogabunl ac
supplicabunt Patrem ul ceteritis Filium miltat, et
daemonis tyrannidem deslruat.
(

.
*
,

.
, ^
.
"
. * \
\
. , ;
,
. " , \
"
"

. \ ,
,

,

.

. Ob
^
* , , \ . (5,
,
,
.
*
.
\
.

. " ,
, \ . *
, \ , ; .
, ;, ^;.
9

Tota die benedicent eum. Hoc esi, samper eum

fideles laudabuat.
V E R S . 16. Erii firmamentum in terra,
intummu
montium. Christus erit firmamenlum in lerra, boc
e$t, iis qiii sunt ia terra, firmans nimirum eos ei
slabiliens, qai antea quasi nulantes circamferebantur a daemonc. E l quod ail : tn tummi$ montium, posuit pro, usqoe ad summa moaliuia :*qtiod
propter sanctos eremitas dictum est, et alios Dei
militee, qui illic habtlalari eranl, veluti eos quoquo
esset stabtliturus.

*
Superextolletur super Libanum fructus ejus. L i nnatim dixil propter summam ejus altiludincm. * . -
Fruclas, inquit, Christi, mirum ia modum augescet. . *#
Pcr fniftum vero Gbrisii, evangelicam doctrinam . . \ ^
iutelligil. Yel atiler, Libaaum bic pro idoloruai ,
callu postiit, eo quod bujusmodi rhoas olim idolis ,
plenus eseet. Scasus esf igilar, qaod fruclus Gbri- \
sli, hocest, quod predicatio evangelica, ut diximus, \ .
sopcrcxlollatur super Libanum, id esl, superabil
calium idoloruai.

,
Florebunt de civtiate, quasi herba ierroe. Civila. ,
tem indefiaiie, eo quod* de omai civitate fideles
, , \
florere debebant, alque hoc laata cum copia, at
\ *
floridissiaiae ac deasissimae herbae comparari pos%

Pal.

CXLIV,

Galal. , 15, 16.

733

COMMENT 1N PSALMOS.

734

sent. Possumus etiam per civitalem, Ecclesiam

, * , \ ialelligcre, tamelsi nonnulli ipsam inlclligan! Je , ruaalem,ex qna Jutlaei florueruni : qui, crescenle
.
poslmodum Evangelii pradicalioae, instar berbao
celerrime perierunt.
"

VERS. 1 7 . Erit nomen ejus benedictum tit <ac/.
. . IIoc per se maniiesium est. Laudabilur aolem
. , - ubique el perpetuo a fldclibus. Per nomen au, , .
lem ejus, no uen Gbriett iatelligit, t u l nomea
Jesa.
. (66)
Anle solem permanel nomen ejut. Illud dico no, , , ' ,
men Dei permanei anie solem, quo ipse se in
. monte appellavit, Moysi loquena (quando ail :
, , , \ Ego lum, qui ium ; Hem Qui eif, mittU me ).
, , . Quod l i de Cbrisli nomine hoc dictom pules,
, ^ anle tofem expone, pro supra solem, boc esi, an>
plins qnam sol. Nain in consummatione saeculi sol
,
cadei, ei canera aslra. Hoc autem Cbrisli noroeti
semper Qrmum, atqne imegrum et omnibus aotum
pcrrnnnebit.


Et binedioenlur ineoemnet tribut Urrm. . ,
\ - cenlur , hoc est, sanctificabuolur, vel graliaa con, . sequentur. Gloriflcanar etenini, dum Cbristiani
, . dicMoar. Et boc eat, quod Deus Abralise pollicilus
, esi, pro ejae eemine, quod cet, Ghristus. Per I t i . .
bus autem lerrse, varias gentiuro nalioaes intelUgil.

. geniei bealificabunt eaw. Hoc est, lauda.
bunt.

,
YEBS. 1 8 . Benediciut Dominu* Deut itrael,
qui
. * C lacit mirabiHa iolu$. Ecce qaod qaaeoceuUa eraal,
, \ ,
revelavit : Dominuin illuia esse praedicaas, et Deam
\ , leraal, ol oateaderet qaod Cbrisius idem ille eet
* . ,
Deas, qai olim diccbalur Detis Israel, et qui mira . ; bilia olim propter itlum operaias eet. Quod vero
.
ait, tolui, ad distinctionem alioruai deorum diclam
esi, qui falso dii appellanlur.


Y E R S . 19. El btMdiclum nomen glorice ejus in
$1 '
. sctculum,et insatculum imculi. PerGhrisli gloriam,
, \ ejus possumus iacaraaiioaem inlelligere, et amnes
*
pariier ejas passioaes, quae ad earadem iacarnatlo - ' nem el propier quas glorilicatar a fide , , \
libas, quod laaia ac tam gravia suslinueril propler
, , \
nos, qui Deus erat. Nomea auiem bujus gloriae,
, \ Cbristus esi, qui in praeseati saecalo beaedicitar,
, . ^ ut superias declaravimus, ei muUo magis benediceiur ia iuturo, quaada nallas ei maledicct, oniai ,
bas niaiiraai taac ei atibjectts. Possumus eliam
, \ .
per ejus gloriam, circumloqueado ipsum Gbrialat
intelligerc.
Kal

Et replebitur gloria )% omnii , Fiat, fiat.
. , .
His verbis omniuai gentium fides praedicilur. Ita
.
etiaia ad Moysem dixit Deus : Virtl nuum ,
,
quoniam implebitur gloria omnis . Hoc
. \
etUaias prophetaaadivit, clamantibus Serapbim :
, ", , SanctM, lanclxu, tanctut Domitnu, Deus Sabaoih,
plena omnis gloda e;a* . 1Uam aatem

repctiiioaem verbi, fiat, iniellige prout dedaravi ,
Exod. , 14. M b i d . Nam. xiv, 91. Isa. , 3.
T

Variffi lectiones.
/66) 4d vcrbum, Ntmirum, Qui est, quod nomen semper habei, ut ipic se, ctc.

735

ZIGABENl

72C

in flno psalmi I L . lllud eliam scire oportet, ' . ,

-. ;
q;iod Hebnei dividunl Davidicos psalmos in quiaque Irbros, quodque quatuor primos libros babcre , ; \
, ; , ,
dicunt in Onc ulliaii psalmi, Fial, fiat. primi
quidem libri flucra esse dicunt psalmum XL , se- \ ; ; ',
', ; ; ',
cundi LXXI, tertii LXXXYIH, quarti cv, quinti autein
' ;
libri finis ullimo clauditur psalmo.
; .

'
.
D$fecerunt j hynini David filii Jes$c.

'.
Psalmus ipti Atapli.
'.
PSALMUS LXXII.
Docuimus in Prooemio operis , omnes psalmoe
\ ;
composilos fuisse a bealo David ; qaomodo igilur

nunc prasenti psalmo iascribilur, qood defeeerinl? ; \ , '
Quia scilicet non defecisse psalmos , sed bymaos . /
dkit. Siquidem psalmonim alios, veluti hymnos ac ^ *
laudes ipse sua Deo canebat cithara, alios vero ,
canlorum ducibue caaendos praebeb.it, sicuti prae- , \
, \ ,
sentem psalamai, et undeciin alios sequentes, quos
, *
,
imius cliori canlorum principi Asapli, niodulaados
dedit, iieai aliia alina, qaemadmoduai ibidem ple- \ \
nius diiimus. Diclio igitur defecerunt,
non ncgat \, \ ' .
ecquentes psalmos compositos fuisse a bealo David, ^
sed ab eo negat fuisse decaataios. lllud autera ad-
tairatioae digr.uu est, qaaaiodo saacii Sptritua ,
gralia mullipUcibas hominuni affeclibus, ao variig \ \ *
\ ;
aaimoram segriiudittibus, muUipiicia etiam ae varia
per pealmos pharmaca miscueril, siculi impraesen- , ; , liarain facil. Pertinei eniai bkptalinus ad pasUlariroes, et ad eos qui in imperscratabiltbus Dei , , $ \ *
^
judiciis facile scaadalizaaiur, dum scilicet oernuni
\ ,
Dettm pravarata bominura quaai plurimos noa
(67) '..
taaiura lolerare, aed scelestisaimos qaosqae felioitef
persaepc vivere, contra autem probos in affliciiouibus cl calaatitalibaa ul plurimum constiluto*
etse, el peae aegligi ab eo. Efferendus est aalem bic psalmus, ex IsraelUici populi pcrsona qai capiivus detiaebatur ia Babylone, et ex illorum praesertim, quija loto illo popalo magis pii ia Dctiai
ac roagis religiosi fuemnl: tametsi unicuiqueetiam fideli accommodarl possit qai proximi sut pusillanimitatem sludeal coasolari.
V E R S . 4. Quam bonyn Deui ipsi hrael.
Diclio ,
.
*
qttam, confirmantis vim habei hoc iy loco. Vere, . , \,
iaquit, bonas eet Deas populo Israel : quippe qai
' , \
per afftictiones et calamilates eam crudii et ca , **
etigat, qaiqne salutem ei excogitat. Neque eniai
, .
cx odio casligat aliquein Deus, aut diriglt, sed pras
amore et dilectione.
Iit qui recto tunt corde. Cum Deus adeo boaus ^ .
;
sit, ut docuimus, talis eliam esse jadicatur ab tis
.
qui rccte genliunt. Cordis etenim appellalione bic
picns el cogiiatio ipsa iatelligiiur.
'Epov .
V E R S . 2 . Mei autem pene moti gunt pedei. Pcr
; :
pedes bic cogitaiiones iutelligil, vcluti qux ania.a)
. , \, ,
nostne religionem pedura instar regunt ac susti
ncut. Pene, inquit, perversus, ac pene lapsus sum,
.
ul nullaai Deum credercm numdi babcre providcnliam. (Quod autem Latinus interpres dixtt, moti tunt, Grara dictio aliquanto signiflcanlius cxprimil, et nos propius dicere possumus fluctuaruni.)
?

Yariae lecliones.
(67) Yidclar intcrpros lcgisso
pro , vcrlcnduin: Pofesi autem om-

nibus
tcm

accommoaari,
solattir.

el uniuscujusqne

pusillanimitC'

37

COMMENT. I N PSALMOS.

739

Uap
. - Pene effusi sunt gressus mei. Per gre$$u$ eiraili
, .
, \ modo cogiiationes intelligit, seu opiaioaes et sca . leatias animi. Effuti auiem sunt, pro evanuerunt.
Evancscil enim, quod effundiiur. Deinde caasaat
\ , * \
eiiam
infert ob quain in hujusmodi fuerit periculo,
.
u i fluctuarcnl ejus pedes, el effunderenlur ejus
gressus.
Y E R S . 3. Qtioniam zelavi prvpter iniquos, paccm
"
peccalorum videm. Per zelum, iram illam sa?pe i n .
lelligimas, quae a recia ralione advcrsus aliquid
. , , \
irratioaabililer faclum proflciscitur. Quoniam, i n , ,
qtiit, adrersus inlquos bostea noslros iratussum :
, , ei mea quidem sententia non tewere, eo quod
,
pacem eos agere videbam, ei a potentioribue nun, .
eftsent
quaia vexari, et quia ut secfuri ac tuli multa fruebantur quiele, tametsi oroaiam bouiinuni

pmlilissiroi.
in morU
"

.
V B R S . 4 Quoniam non est rtnuUlo
eorum. QAoniain mors, inquit, quae eis obvenii,
\ ,
abaaeada, aul rcspucnda non csl, veluli qute
; , ,
ci
secuitduiu aaturaui 'adveuit, et nalla eum vio*\ .
leulia.
Et firmamentnm in plaga eorum. Nec alla, inqait,


.
diaturnilas,
aul perscveranlia estin eoruia plaga.
) .
Nain etsi aliquaado calaaiitale aliqua aflligualur
, .
stalim tamen ab affliclione liberanlur.
V E R S . 5. In laboribus hominum non ixnt, et cum
, *
.
- hominibus non flagellabuniur. Neque sunl, ut cae, , tcrl bomiauro, in laboribus. Est eleaim propriam
* * ac peculiare omaiuai boiaiuuai, u i labores suetineani : ai illi absque ullo labore possidenl bona,
, \ ,
et corarouni omninm sententia (68), eo modo noA
.
C affliguntur, quo alios u l plurimum affligi videmue.

Y E R S . 6. Propterea tenuii eos superbia eorum in

. 0 . Oroaia eis, inquit, sccunda obveniual, ei
, .
atnpliori idcirco superbia delincntur.

.
Induli sum injutliiia impieiale sua. Adeo,
,
inquit, superbi sunl et leinerarii, ul iinpieiale
\ . alque iajustilia non secus ac vcsle aliqaa operiaa tur. Et duro indui eos dicil impiclal^ei injusiilia,

suraroaai undique bujusmodi vilioraai aaipliladi

nem videlur sigaiiicare. Hac auiem loquendi

\
metaphora saepeaaroero alibi Proplietani usani v i cl

demus, velult qaando ait : lnduantur confu$ione

"
pudore
item : Induantur, qui calumnianlur
.

,<%
, confuiione, et operiantur, quasi diploide pudore
. 0 - jy *uo ; et rursus : Induil maledictionem, ul r w ( i \ \ mtnlum " , et alia hujusinodi. IIoc autcm in loco
.
posuit pro ottentare et gloriari.

.
Y E R S . 7. Egredietur
quati ' injuslitia eo \ . ^ rum. Ac si dioeret: Ainpla ci abundans cril eoraui
* ,
hi,|u'uas. Pingucdo e(enim,qua3 profluil ex adipa,
, ,
copiam aiquc abundanliam quamdam signifivat.
, . - V t l per ad|)CHi, iiidolenliani ac delicias coruin
,
ialclligit, dieoas, quod taula corum iniquilas ex
. \ , niuliis pioveiiit doliciis, alquecx raulta petulantia.
f

1 1

1 1

Psal. xxxiv,26.

, e

Peal. CVIII, 29

, f

Ibid. 18.

Vnrico Iccliones
(68)

Cracc. wi mib

711/4/4/;

vdcniur.


739
EUTHYMII ZIGABENl
E l juxta hrjnc sensum abundat diclio, quaii. Et ,
, ,
quod ait, egredietur, dixit pro egretta e*t tempus
.
poncus pro lempore. Et ita reddidii Svmaiacbas. Unde el verbum flugellabuntur conseqnenter expones, pro fliayellati sunt.
t

Trantierunt in dispositionem cordis. Venerttnl,

inquit, in habilum injustitiae. Per disposilionem
eieniin seu per babitiidineni cordis 'babitum intelligit ad nialiiin.

.

. " ,
;.

V E R S . 8 . Cogitaverunt et locmi sunt in

pravitale.
Prttmeditali, inquit, el cum conaideratione loculi
sunt prava. Neque enim inconsnlto, aal raptim,
sed summo cum siudio omnia egernni.

&
.
'
\ ,
.

.
$,
Injutlitiam in-eicelsum loculi sunt. Hoc est ad , , ,
vcrsus Deum ahissimam, diceittes aimiram eam
Deum non esse. lajustiliaai vero eos loculos esse ; ; .
, ,.
dicil, qaia injustiiia sumnia est, privare Dr.um
\
gloria, c i creatis ab ilio rebas eam pr&stare. Ille
autem loquilar injasliiiam in altum* seu in excel* . *; ,
.
eam, qui aliquid Deo attribuit, quod divinilate
iadignum sil. Appellatur eliam divinitas altiludo,
qaia altius ea ntbil esl, aat sublimius.
' ovpariv tb ,
V E R S . 9. Potuerunt in cotlum os $uum, et lingua
' .
eorum pertransiit in terram. Per coelnm quideni

Deuin intelligit, qui ia coelis babilat : per terrain
, , \
vero, honiines in eo coinmorantes, ac ei diceret :
,
>
Os suuai blaspberaantes adversus coelestem Deam
,
moverunl, el lingua eorum similiter advereus ter* \
renos bomines desaRviit. l i etenim, quibus omnia
. aecaada erant, el qui incumbebanl deliciis, mulla
, *
ducti lemeritate, et Deani contumeliis, etliominee
*
calumniis iaseclabaniar. Vel propler pbilosophos
*
dictas est bic sermo, qui posuerunl iu coeltim os
aum, daro ausi sunt de Deo ei de divinis rebus C , \ \
.
pbilosophari, et lingua eorum perlransiiiin terraui,
,
dum lerrena de Deo nugarenlar. Vel aliler, a * ;
eirologos carpii,*qui os suutn posuerunt in coeluin,
(& * ,
duni nimis curiose astra ac slellas coateraplanlur,
\ ,
quoe in coelo sunt : el lingua eorum perlransiit ia
\ \ , terram, dain inanibus nugis uaiversum coinplent
orbem.
.
V E R S . 10. Ideo
converitlur populut meus httc.
Haec vcrba dicia sant per Prophetam ex persona
Dei. Propierea, Inquit, boc est, ob praedictam
eorura iniquitaiem, populas meus, ille nhuiram,
qui ia caplivitate constilutus esl, converietur in
patriam saam. Ila eniai sigaificat quod a i l , conver
Utur huc. Ibi eniia eral beatusDavid cunt psalmum D
baac componeret: in Jerusalem scilicct.

.
\ * ,
(5? ; \ . , *
, .

Et die$ pleni invenientur in eii. Plcni, hoe est,

impleli, ad viiae nimirum mensaram , vel pleni
operibus viruitum. Et sensas est, quod consenescenl.vel quod placebunt Deo. Inlelligi etiam pos*
sunl ba:c verba, ut adversus ininiicos dicia *inl,
quoddies eoraai ia eis iavenieniur plent ia malis,
ila u l ad eorum pravitalcm niliil desit.

,
. ,
. \ ,
, ,
; , ; .

Y E R S . 11. Et dixerunt: Quomodo novit

Deu$f
Qaotqaol in populo cranl imgis pusillanimes, aut

; "
, \ , -

U ) M M E N T . I N PSALMOS.

41

742

7; , \ ; minus prudealee, tatita cernenles faciaora (qoania

barbari illi comraitiere audebant adversus viroe
!.
illoe sancios) dicebant: Quomodo novii Deus hatc ?
ct quomodo toleral ? Vere baec Deus non novil.

Et $i esl ideniia in AUistimo. Subaudiendum esl

, .
, verbum exqumverunl. Scicnliaua aulem eoruin
,
dicit, qiiflp adverstis eos facta iueranl.
V E R > . 42.
Ecce hi peccatorcs abundante$ , in


stvculnm potiederunt divitiat. l u enim consideran
.
**, ,
ii s intra sc dicebani: Ecce quod hi Babylonii pec * , \
catorc* aual, et tainen in praescnli aa?culo abundanl,
, \ , \
ei divilias posstdent. Vel, Pos$ederunt in gaculum,
. " 0 \
pro, diu longo tempore. Hujusraodi eliam verba
, *
a Jeremia propheta ad Deum dicuntur . Quan,

inquil, via impiorum prosptralur

? abundaruni omue*,

qui rcprobani nprobalioMt

plantatti eos radi.
cem mxterunt

Y E R S . \7>.Eldixi : Numquid invanum
justificavi
;
\ - eor nuum ? Ego , i n q u i i , qui aliquanlo inajoree
atiimi ac piudenli* vires me babere confido,fla *
ciuavi cogitalionibus meis, el dixi : Nuaiqaid fra , ; stra cor meuni ab omiti injostilia emuadavi, ei
;;
juslum esse elTeci ?
9

. \

; ,
' . ,
,
\ 0
* \ .

lavi in innocentibHt manui . El dixi :

Nuaqaid incassuai lavi manus meas inler innoceates viros ? Qaid auteiii sibi velinl hxc verba, d i x i m a s ia psalmo . coaimani aaleai seneu laai
bic, qaam i a duobus sequetilibus versieulis , subintelligendam est : Nunqttid in vanum? Nam el
baec T e r b a dubiialive legenda sunt.
Y E R S . 44. flugellatus fui lula die. Jejunio


. , \ iiiirum , et vigiliie et aliis bnjuscemodi affliclio :; ' ; * nibus, quas aesidue seclandae virtulis gratia saslineo.
.
reprehentto in maiuiinis. Beprebeasio
.
, * * mea, quaro ego mibi ipsi advenienle m a a e affero.
, \ Repreheadere elenira soleo rae ipsuro, quod in praetcriluai Deo restiterim, quodque v i u m ac couvcr .
saiionem eo dignam aoa exhibaeriai.
Y E R S . 1 5 . Sidicebam, Narrabo tic ccce
generatio ,

nem filiorum iuorum reprobavi. Si ia ine ipso, i n .

quit, dicebam, quod aliisita essem diclurus, quem \ , *
adiaoduro
cogitavi, quod scilicet in vanum justi ;
ficavi cor aieaai, et reliqua, ecce qaod reprobavi
*
\ * gcncralionem fllioruro tnorum , seu ( at propitit
pasctt Graeca diciio ) ecce quod ia *
composita, boc est, nou utilia, et non grata cogi * *
lavi popalo t u o : pcr generationem enim filiaruai
*
.

Dei, populus inlelligilur Israeliiicus. Ita enim Dcus
,
ipse eam alibi appellavit, dicens : Ftliut meu$ pri .
mogenitus
hrael
. Itetn alio in loco:
Filiotgenui
(69)
*
exaltavi .
Yel aliler filii Dei s u n l , qai Creaio \ * ; , ; reni eum agaosciial, et illius observanl mandaia.
, , \
Qaaedam aateiu exemplaria, non , ba , ;

ni-

l l

* Jerem. , 2.

Exod. , 22.

fsa. , 2.

Viri lectiones.
(69) Superins ialerpres posuit, qaod Crv.*e ia
fuirm rejicilnr. Ad verbum. Potesi aulem imelligi
hoc modo : Prhnu$ quidem vcniculhs, ui expo-

suvnus ; alier vero : Ex hac narraitom mea rupista

videris, elc. Vcrbum enim signiHcai etiam
pactis noa stare.

71

744

E U T H Y M H ZJGABENI

ber.l in prima pcrsona, sed . Et quo- , ; \

niam Gracca haec dictio lam reprobare signi; , \ ; ; \
flcat, aut incomposita scu inulilia cogilare, u l di- \ xlmus, sed etiam passionibus ac promissis non
, \
slare, consequenler alia fieri pote$t bujus versiculi
\ , .
lectio, videlicet : ecce quod generationi filiorum luorum pacla rupisti. El tunc expone : Si in me
Ipso dicebam, me ila aliis esse dicturum, quod scilicel frustra justiflcavi cor meutn , etc. , u l sup<a
xposuitmis : ecce quod Juxia banc narralionem meam bnic popnlo tno rupisse videris ea fcdera
qtias olim cuni Abrabam, et priraogenitoribns nostris pepigeras, de lerra scilicel promissiottis, cl ot
gonerationc nostra, et quod perpeiuo banc lerram essemus possesstiri.
V E R S . 1 5 . Existimavi, quod cognozcertm. Speravi,
Val . \
inquit, scire me posse , el cognoscere id de qoo

.
dubitabam.
Labor est coram me. Yerum boc, ul id scili . *, ,
cel cognoscam de quo dubitavi, laborein noo tno ,
diciitn secum babere videtur. Diiftcillimtim enim \ , \ .
cst, 111 coguoscatur.
V E R S . 17. Donec inirem in ianeluarium
Dei.
" oS
*
Labor vero isle eousque mibi erit, donec ingressue , ;
fuero in teinplum Jerusatem, ubi populus sanclifl, .
cari solet. Anliqua eiiira hrcredilate ac soliia felfci- , '
tale recuperala, cognoscam, quod noo-frustra j u , .
siiOcavi cor ineum.
inuUifptm: hrrrovUsima eorum. Yerba haec ma .
nifcslam continent prophetiam. Predicit enim se ");
bujusmodi delinquenliumflnemperspecturum esse.
De Babylouiis autcm sermo est, quorum felicitas , ;
et imperimn finero babiiura e r a n i : quemadmodum
. etiam posiea faclnm cst. Nam Cyrus Pcrsarum rex
, devictos illos perpetuaa tradidil s e r v i l u l i : et Israe- Q
lilicuin populum, quem capiivum reperit in Baby- . '
lone, in patriam restiluit. Juxia anagogen , per ,
sancluariuni D c i , futurum tnldlighnus judicium. .
? .
In quo unicuique Deus condigna retribuet, pro ,
meriiis. Yerbum enim Grsecum , , (qtiod
, .
passiin omnes iuterpretanliir sQtictrfico, tinde , sancluarium) persa?pe etiam idem
aignificare invenilur, quod
( non mirutn igitnr si projudicin accipilnr, cuin i
e) omnium hominnm prcemia, aut supplicia determinanda s i n t ) ; tune igitur vel ipsi etiam pnsilianmies inltdligent, quidnam prosil virlus, et obsit vilium.
V E R S . 18. VeTumtamen dolos, potuisti \
7.1^ *
maia. (Ob eorom nimirum dolos. ) Marrffestios ex

boc loco Babyloniorum desiructionem praedicil. . }
Supcrflua tamen csse videlur dictio Ula, verumta . \ , >\
men, qucmadmodum pixm fteoraicum idioma sae- . *0 , \ , .
pcnumero alibi invenitur. Symmacbus pro verum- |
tamen, vere dixit, et parasti, pro, posuhti.
Dejecisti dum elevarentur. Gum in allum jam
. elevaii essenl, diviliisque et omni felicitalSs genere ; \ ^
sublimaii, tu eos rnrsus confregisti.
Quomodo facli $um in desolationem subito ? Eo \ ; "
rum destroclionem prscvidens Prophela, tain rc- , !.
pentinam mutaiionem admiratur.
? .
Y E R S . 19. Defeceriini, , propler iniqui', .
laleni $uam. Yerbum perierunt, ad majorcm decla- ^
w
rationem posiium est verbi (. Idem eniin \ , ^bic signiflcanl. Hac aufem repetitione Propheia , .
suminum quoddam gaudium alque alacritatem
Ucmx>nstrat.
e

745

COMMENT. I X PSALMOS
746
V E H - . 20. Quasi somnium cxturgentis. Aliquid

.
*
subintelligendum est, vcrbi grntia , Bnbyloniorum
. ; ,
felicitas. Ac si diceret, qnod quemadmodttm s
, ,
qui per somnum gratum quid vidct, ac delcctabile,
\
statim contristatur, cum a somno exsurgit, quasi
, .
inani dclectattone delcntus sit, ila eliam Babylonii
, \
dccursa eorum felicitate, inanem plorabuni fce
>.
babuisse forlunam. Hujuscemodi euim sunl bumanae omncs delcctationcs, somniis similcs, ob earr.m
n i m i r u m inslabilitalem, el freqneniissimas malationcs.
DomtM, iti civilate lua imaginem adnihi, lum rediges. Propler civitalem tuam Jerusalcni
.
,
eorum feliciiaiem rcprobabig : quam idco iroa;n .
nem nppellavil, quia bumana feli< itas, vcra felici , ,
tas non est, tametsi esse videatur: sed ul imago,
* \ \ .
aut unibra, imiialur lantum felicitalem. Per civi * \ \
^ talem autem boc i n loco, intelligcre poles populi
.
civitaiem, vel ipsam superoam Jerusalem.

V E R S . 2 1 . Quia inflammatum eticormeum.

Ardcnli scilicei qtiodam zelo : quod etiani in tnitio
psalmi dixil: Quia ulavi super iniquos, pacem peccalorum vident. Earodem enini bic repetit e c B t e n tiam.
El renes mei commuiati sunl. Per renes concu /.
pisccnliam intelligit, ul eliain alibi diximus. An * tca, inqiiit, ea concupivi quae eranl bona, poslmo .
dum vcro non eadem amplius, qna. bona crant
,
optavi, sed quae esse videbantur bona : quando
, \, .
scilicet inimicorum pacem zclavi.
Et ego negleclustum, el non cognoti. U\c versicu ,
.
\ . ^ lus, et rcliqua, qua sequuntur, tcmpus re.*piciiinl
posl reditum e capiiviiate. Negleeius esim, inquii,
* , , ^
projectus sum a le nunc propler peccata mea, ai *
, que ideo illuminatione tua privattis, id non cognovi, de quo dubilaveram. Symmacbus pro, Ne. \
'glectus, dixil, Indoclus eram.
,
, .
VERS. 22.
Ut jumentum faclus sum apud U.

. ,
Ego, inquit, in praHeritum insipicns tectim fui,
, , verum deinceps judicia tua (70) curiose amplius
*
non investigabo, sed jumeuii instar, oaiissa omni
.
curiositate, tuam sequar voluntateai, cognovi etenim
.
quod summa cum ratione ac judicio, omnia ad *
miaistras. Laudabile est auiem, ul apud Deum no*
, ,

ipsos exislimemus, ut jumenta, tametsi conira,

,
,
criminosum sil, ut jiimcBtuni babcri, apud daunonem, ut alibi vidimus (in psalmo X L V I I I ibi :
Bomo cum in honore etset) comparaius esl^
insipientibus, similis factus Ulh .
. , ego tecum. Subinlelligitur, verbum,
", , \ , \ E r o ; te nimirum scmper cogilans, el loqnens, quas
.
lua sunt, alque a tui mcmona nunquana rece-

"
, \
, * )
, "
,
.
.

1 7

dens.

. X s i , ,
\
. ,
, .

V E R S . 2 3 . Tenuisii manum meam. ,

inquil, oplimi ducloris instar, manum meam apprebendisti, ei de terra, ac servitute Babyloiiiorum
me eduxisti; vel}pcr dexteram manuin, meliores nc
laudabiliores acliones significal, quibus lu, inquit,
eduxisti me, benigno nimirum animo cas suscipiens.

Psal.

XLVIII,

21.

Varia lectiones.
(70) non satie assccuiua est, aul non saiis
Cdelilcr reddidil aucturis sensum. Graicc sic : Ego
PATROL.

GR.

CXXVUI.

deincevs imipiens fui (pro ero) tecum : hoc ju~

dicia iua, cic

747

EUTHYMII ZIGABENI
H S
.
in consilio tuo deduxisti me. Et consilium
inibi subminislrasti, quo duce per tol gcntium
, * .
rogiones in patriam deduclus sum.
.
Ei cum gloria suscepisli me. E l bonoratum mibi
in civiiatcm tuain introitum donasti; is enim popnli
"
rcditus in patriam, celeberriinus aptid onines ef .
iVclus esi. Rogia etcnim edicta, quae pro populi
\
redilu a Cyro emanaruni, ad universas orbis na.
lioncs dirigcbanlur.

Y E R * . 2 4 . Quid enim <$t mihi inccelo, et quid
;
volui supcr terram ? Haec verba quidam ita intel ( ,
ligunt, tit a Dco ad bumanam naturam dicla sini :
Quid ntihi, inquit, aliud in coelo csl, ab angelis,

nisi cullus, adoraiio, atque obedicn:ia ?Ei a le quid \ ;
nam aliud volui in tcrra quam ul cadcm mibi
> \ ;
praestarca, quae ab angelis mibi suni in coelo ? Yel 0 *
aliter : Quid mthi in coelo aliud curae esi, quam ; \ \
IU ipsanatura bumana ? a te quidnam aliud volui ;
in icrra, quam utiliiatcm, el commodum tuum? Et . ,
ad hunc sensum Aquila interpretalur. Verum, u l 0
in imiversum dicam , saepcnuinero apud Propbc , '
tas defcctivos quosdam rcperimus serntones. Ob

Hcbraicaj eienim linguae angustiam, a qua vetus
.
tcslamentum in Graecam linguam Iranslalum est. impossibilc fuit paribus diclionibus amplam aeqoe
ac claram signifleationem redderc.
V E R S . 2. Defectt eor meum, el caro . Con
.
sumpium est cor meum. Igne elenira quodani ac
, (70*),
desiderio tui cxtabuit, et caro mca idem etiam
\ .
passa est, dum corpus multis in doloribus, atquc
angustiis versatur.
*0 . *
Deus cordis mei. Circumloculione ulittir, ac si
diiiercl: Dcus meus. Yerba auiem haec deside- ^ . \
.
rio, aique affcclu plcna suni.
Et pars mea, Deu$ meus, in swculum. Deus,
. \
fnquit, qui es pars mea, id est, sors, seu baeredi- , , ,
tas mea: vel quem diviliarum ac thesauri scmpcr
\ .
ioco babui.
"

Y E I I S . 2 6 . Quoniam ecce qui elonganl se te per.

tuni. Pe^catores elongari dicuntur a Deo non loco,
sed conversatione : qnemadmodum contra ille
.
appropinquari Beo dieitur, qui virtules sectatur.
, *
lia onitn peccata divinum conspeclum refugiunt,
, . "Or,
itt (enebrae lucem : cl qtiaplum quis elongaltir a
, \ " :
Deo, tantum perdiltoni appropinquat. Diciio au .
lem, Qnoninm, hoc in loco ronflrmat; idem cnim
significat, quod Yere. Perire etiam bic posuit pro
decidere a salute.

Disperdidiili omnes qni fornicantur . Pcr

. = ,
foruicationeoi a Dco liic rebellionem, alqac absces\ \
sum ab eo inlclligit, seu idololairiam atque omnem
, \ \
alium dxmonum cullum, qiiomadmouHim aiibi apud

Jercmiam babelur : Profccta es, inquil, in omnem

.
uiontem altnw, et sub quocunqne ligno nemoroso, et
\ ) '
fornuata etiUic" ; el rursus : fornicala es / i \ . \
gnum lapidem
pro eo qtiod csi : Adorasii
9

i9

, e

Jrrem. r

6.

Ibid. 9.

Variro Iectiones.
(70*) Pbrasis roanca, u l videlur. Legerit inlerpres, \ .

749
COMMEMT. I N PSALMOS.
750
, , Hgaaai, ei lapidem. Ecclesia etenim aponsa t b r i s t i
\ .
dicitur, eiqtie per fLlem el ocr maa.Jaioram observationem est conjtinela.

V E R S . 3 7 . Mihi auiem adhmrere Deo bonum .

. , \
lu sponsa* nimirum morem Deo conjungi, el nun
.
quain ab eo separari.
.
\
Ponere in Domino spem meam. Nunquam enim
, (71),
eoncepla spe fraslratas auta, qaoties in eo speravi..
; ' , . \
Bonuoi igitur atque utife eet, ita facere.
, \ .

VEBS. 2 8 . Ut annuntiem omnet luudationet tuas

. " in portii filim Sion. Ut tua securus proieciione,
,
narrem mirabilia oronia, qux fetiali laude digna.
, . \ . "
Yel a l i a t : Ui scriptis meis laudes eas exponae,
*
quas libi debenlur. autem ideo, dixii, quo , \ niain Dei laudes tol sunt, quot ejus potentfce ; ui

- annuntim autem eas tn portii Stow, id est in
, . porlis Jerusalein. Doplici enim nomine appellala
, , \
est ea civitas , Jerasalem nimirum, et Sion, a
. vicino monte. Per filiam autcm Sion, ipsa Sion
,
iutelligilur, qaemadmodum per Filium hominis ipse
, * .
homo, joxla Nebraicuni idioma. Solebaal aalem
\ antiqai juxla civitatis aat templi porias, concilia
.
ac ccelus hominum congrcgare, ei illis quapcunqu*
* '
nova conlingebant narrare. Juxta anagogen per
.
portas Sion, particulares Ecctesias inielltgimas,
quje ia variis suai orbis partibaa. Per eas etenim at per porlas qaasdam ingredimur in supernam Jcrusalenr
.
Intelligenlia
ipsi
Asaph.
.
PSALMUS L X X l l l .
\ ' .
,
De Asapb alibi diclum est. lntelligetiiice aulem
.
ideo d i x i l , quia mulia leclori opusest inlelligentia.
' , _ Ea enim in boc psalmo tractantur, q u ad ultimam
. \ " Jitdaeorum captivitatem, atque ad illaai Jcrasalem
, ' , destruclionem periinent, quae a Bomatiis facta esi.
, , \ Naui clsi aniea a variis fuerinl sxpenamcro capli , . \ - vali nalioaibus, uaaqaam lamca tanla eis, ut tunc,
acctdit calamilas. Nain ei in perpetuum abjecti
, sunl, el iacensuro esi templura, el destructse do$.
mus, et omnia depopulau, quodque malorum
\ .
%

omnium illius geniis cvidenuue eigaum est, nullus deiaceps ialar eos PropheU exstilil. Illud autem aniK!adveriendam est, qaod dam hic psalmus Jadxorum annuntiat calamitaies, fldelium una praedicii saluiein.
V E R S . 4. Utquid, Deus, repulmi in ? ProJva , , ; " pbetarum mure, narral, ut jam facla, q a futura
. " craal. Dignuin est aulrm a l adaiireaiar boailateia
Dei, qai calamitatain praediciioae a laaia illos nitc, , ,
baiur saeviiia atque impieiate avei lere, qua advereus Salvalorcm tistiri erant, lametsi ob arbitrli
, \
* \ ^ liberlatem, quam bomini Deus dedit,illi in pravilale
sua immuiabiles persiiierint. Hos etiam sermonca
.
snmmo cum dolore Propbeia enuntial, popali
, ,
vicem plorans, qai gravissiaia quacdam ac misera . " \ bilia paseus erat. Posstiaius aliler inlclligere haec
.
\* , \ verba, ut ex prudeatiorum Jada^nruin personadicla
sinl : nec taaturo Repulisti, dicit, *cd In

repulhlt, quod omnimod^m prorsus dosiructioneai
, ,
sigaiflcat. Naai eisi prias eos saepe repuleral, aon
. \ , !- tamca *n 6nem. Unicuique enim captivitaii cerluai
m

Variao lectionos.
(74) Bcpele .

752
751
E U T H Y M I I ZlGABEiVl
icmpus pcr propbelas slatucral. llla autem vcrba : i ,
Ui quid ? inlerrogaiiva quidem csse videulur, cl
.
rationem iiulagare, sed j m l a usum ilcbraici idiontalis divinam misericordiam conciliant.
Iratus est furor tuus, super otes patcuw tuw.

e e n s u r u r s u s sumendum esl, Ul quid ?

. ' 7 , " zl.
Oe ira autem, et furore Dei, in sexli psalmi prin- \ <?
.
cipio dictum est. Per oves etiam, ipsum populum

i n L c l l i g e , et per pascua, gacra Scripiurae eloquia,
\ iov .
quibus animas suas illi o m n e s nutrirc solent, qui
sccundum lcgcni Oei vivunt.

*
V E R S . 2. Memor esto ccngregationis txa, quam
dPZic. \ ,
,

possedi&H ab iuitio. Qunni, iuquil, congrcgationem
\ . ,
ab initio, boc est, o l i m , ac primo, ut poesesskmera
quamdain uabuisli. El subsignare vidclur quod ^ \
.
a l i a m c x geatibus Ecclesiam possessurus sil.
.
Redemisli virgam haredilatis iuc. Priora coanumeral beaificta. Per virgam autem, regia dignitas
significalur, seu ipsum rcgnum, u l X L I V psalaio , \ * .
dieium esl. Aquila pro virga htereditati*, Sceptrum . '\ , ,
*.
lixit $ortilionit. Hebraeorum aulcm regnum inlel , iigii, vel ctiam popultim ipsum, 8b rcge eonsiiluuim, qui hsereditas Domini dictus esl, q u i a , m . , ,
;, '

ait iloyscs , facia e$l par$ Domini populm pjus

.
Jacob, (nniculum luereditalii ejus, lsrael * . Redu- ,
\
init aulem eos Dcus s s e p e n u n i e r o ex beilis, alqvc
.
captivilatibus.
"

.
liions Sivn, hic esi, m quo habilatli ineo. Mons
Sion ille celebcrrimus bic est, in quo fecit Deus ; ,
(5
praedictam bxrediiaiis saae virgaiii babilarc. Vcl,
In quo lu habiiasii. (Dicfio eniin Graca , , . *
, *
, uiramquc i n i c r p r c t a t i O R e n i r e c i p i i . ) q u o d
.
a i i , In , e x p o a e , utdixinuis
alibi, e x p o n e i U e s , ,
, ,illw*n v-crstcalum : Cujus malcdictione o$ eju$
ylenttm $. El p r s c m i u i i Propheta inter prima verba .
moalis raemoriam, ut dcdicati Dco montis c o m m e moraiione illum aibi magis redderct benerolam.
"
:
V E R S . 3. Lew manms tuas in tuperbUi eorum in
/bifm. Dcsiruas prorsue, ail, inimicorum c-laliones, .
qui capta Jeiusalem procacioies effecli sunl, ac . ,
, \
magis temerarii, et iasipietitcr adversus le inflati.
. " , , I
Leva anleai manus tuat, c x metapbora e o r u m
, *
d b i t i m eat, qui manus in ahum tollual, ul verbe> .
ribus iaimieum dejtciant.
"

,
Quania malignatu* est inimicus in tancto tuo.
, ,
Per inimicuro, Titum imperatorcm iatelligit; el per
, sanclum, totnplum ipsum, quod ab illo landcm
. , ", \ ,
Akelruclum cst, postquam aiuUa alia ucfanda sceera ia co patrasset. Quanla auiem dixii, pro//<?'<,
guanla!



V E R . 4. Et gloriali sunt, qui oderunl ie in medio
. /
solemnitati* luce. Pageb feslivilntcai intelligii. In
.
illius eiiitu &olcinailatis mcdio, Tilus obscdit Jcrufcalrm, cl Judaeos fcsiiviiatim illam ctlcbranlcs , .
raplivox fccil. Coasidera autcm, quo paclo in
\ .
Pa*<batis solemnitalc Judau poeiias dedcrinl, in
communi

qua Domiauai cruciflgeates lam

palraraut.
Deut.

xxxii,

immcuaum

sceius

753
COMMENT. l . \ P S A L M O S .
751
" , \ VERS. 5 . Posuerunt signa SIHI, vgiw, non cognovcruni, quasi in /u dcsuper. Unusquisque

. "
\ oido militaris signo suo utitur , quod Iiasiili infixum aale aciem praeniitiilur, u l cohors iulei nasca, ,
tur a coliorle : id vexillum appellamus. Ilac igilur
& .
vcxilla, Homanorura acies ingrcdientesin Jeruealem
\
fixerunt in exitu, hoc esl, in poilis civilaiis ; quia ,
iino el desuper ipsas portas. Abundai auiem diclio,
, . , .
Quati. Erexeruni autem baec signa sua ; signa, lioc
" ,
eat, in &ignaui victorise, ac pro lropais : idque
\ \ ,
nondum ab iis cognilum fuerat, qui crantiatia
. "
civitatem, eo quod circa soleinniialem occupatk
\
millis aliis rebus aninium inleadebaul. Vel, NOH
,
cognoveruni, ipsi scilicei inimici, qno pacto ccpc .
riat civiiaiem. Id quippe ca raiione non accidil, quod Judaeoiaai Deus iaipotensesset, atil iaiirtnus,
sed ob Chrisli caedein iUos Deus pceuas luere perraisit.
,

V E R S . 6. Qua$i in titva lignorum iecuribus
exei \ .
derunl januas ejus in idiptum. Iasiar, inqui, silva;
lignorun*, illius jauuas prorsus excidebaat,
. , , idipsum, id csl, una omnes.
.
, .
/n securt vecte confregeruni eam. Sccuri qui .
.
dem, tecta, ac domoruai , el civilails januas, ct
\ qnsccunque alia ligaea subvertebanl, veclc vcro
, \ aiurus, n:ocaia ei lapidea quadibct. Veclis eaiin
\ , \ (seu, al iu Graca leclione babelur, -)
>, \ " \ \ , quoddara inslrumenli genus cst quod cl ad iuci>\ *
, dendos lapides idoaeum esl, el ad mcenia diruenda;
confregerunl auiem, boc esl, dejecerunt.
\ .
V E A S . 7. Incenderum tu igne sanctuarium luum.

]
.
Pcr sancluarium teuiplunnulelligil, qiieiuadmodum
" ,
% .
C ia praecedenli psalmo diximus.
In lerram profanaveruni labernaculum nomhih

. ,
\
iuL PTofanauruni, boc est, profanc atque impio
^
illud soio aequarual. Exqaisito auteai loqucnd>

modo dicit, Tabernaculum nominis Dci. Nullum
. /
euim divinae subsianiiae laberaaculum esse potest,
, , , \ . ,
cuni nalara illa divina iinaieaaa sit et incircumsrripia (ande eleganier Tabernaculum nominis Dei dixit) : Aliqui vero Propbetam dicuat circumloculione u t i , el Tabernaculum noininis D e i , pro Tabernaculo Dei dixisse.
V E R S . 8. Dixeruni in corde $uo eognaiiones eorum
Elxov

timul. Omaes inimicorum cogaationes muluo imer

.
se simal dixcruat. In aulem 5o, boc est,ex
. ,
,
loio corde, atque ex toia aniini proniptitudine.
, , \
Diclio autrm, , quae sequilur, velal ne expo , \
nere possimas, , pro Cogilaveram : aisi
*
6^, ' ^ , ,
. , .
,

.
, *
, \ , \ . "
.
.

qwis eam non in vim verbi (72), sed adverbialiicr

rsse positam, dicat, pro, Eia age. Quid anleiii
dixcrinl audi.
Venile quiescerc faciamus omnes fe&livilates Dei
in terra. Omncs nimiruin lcgalcs cultus ac cajrenionias iilins D i , qtiein Judxi coiunt, boc aulein
perficieinus, si leges, ac niorcs, el reinpnblicaai
corum dclcvcrimus, queniaduiodaai peraVuicntu
Deo cffeccruul.
VERS. 9. Signa eorum ncn videmus. Miracula

Varia) lecuones.
(72) Griecc, non ad luademtum.

V55

EUTUYMII ZIGABEXl

756

scilicel qaa? Juda*i Deum suum oliui in parentum ' *

suorum graliarum operatum esse asscrebanl. I!ac
, ,
eiiiai miracula Romani miliies, qui obsidcbaui
' lerusaleni, negnnt u s q u a m se vidissc. Nihil bujas.
n i o d i , iuquiunt, eorum Dens adversus nos operalus est.
Non est amplius Prophcla. Ampliut pro Deinceps. Vere autcm boc a Propbeia nostro ex illoruni
persona prsedicium est : n e q u e enim tunc ulltis htter
Judaeos erat propbcla, qui aui adversus Romaaos
praedicarei aui Judseos juberei confidere.

.
,
\
. ' : ,
\, ' , \ ^
.

. \ ,
nos non cognoscet amplius. Cumque nullus
*
deinceps propbcta futurus sit inier eos, conse" , \ , .
quenter nullus etiam ea amplius cogaoscet, qtise
ad nos pertinent, aut, quem exilum babilura sint.
E t quod ait, Amplius,U\em cst quod In posterum.

" , . ; ,
V E R S . fO. Usqwquo, Deus improbabit inimicut?
\ , , .
Deus, usquequo te et nos pariler imprebabh,
quasi inftrmos atque imbecHles ?

Irritabit adversarius nomen luum in finem ? Blaspbema assidue adversus le verba proferet, atque . , .
* * \ ad iram te irrilantia, tametsi tu ei longaniiiiie sis,
,
atque illos ob coruin (73) dclicta, multa bujusmodi
.
Jacere pcrmitias.

Y E R S . ii. Vt quid avenis manum tuam et dexteram

;
luam de medio tinu tuo in finem ? Observandum est,
,
quod bftc vcrba, In finem, q a saepius in praesenti
;
psalmo poeita sunt, perpetuam Judaeorum abjectio .
aem R o t a u t . Manum auiero e a m d e m appellat q u a m
et dexleram. Sinusauiem Dei cst bonorura omnium Q
\
;hesaurus, el roanus dexlera, illam operationem
. " 0, ,
ligniiicat, quae divina bona dispensal. Et sensus
, ;
esl : Quare bona tua nobiscum jam non participas,
* ut olim agebas ? et est metapboricus sermo, iraclus
, \ *
nb ils qui sinum habuerunl mulliplicibus bonis
, \,
plenum, unde ccrio lempore amicis largiebaninr.
,
Nam si irasci cos contingat, manum asinu averlent,
.
nec illuc amplius fam nuttent, ut consucta amicis
bona largiantur.
>

. ,
V E R S . J2. Deu$ aulem Rex noiler ante sceculum.
, , ,
ffCM/i/mjmproprie dtxit, pro, principio.
\ . , *
Quo pacto enim ante saeculum Rex esse poluit
creatara), cum nulla adbuc sensibilis essei crealura? ,
; " Vel per sxculum, praescntcm vitam intellige, u l sit
8CD3US : Ante vilam nostram, seu a progcniioribus D , ' , ,
, .
noslris Deus Rex fuil gcneralionis noslra. Litrcaler
' aiilcm illius meminit, eo quod in * memoriam
.
revoccl eumdein bunc Deum essc, qui progeiiiloy

riini suorum tempore mulla in eoruin graiiam m i racnla operatus est.

. ,
Operatu* est lalutem in medio Xerrce. In medio
, \
lerrce dixit pro, Palam atque iu omnium hominum
, .
f.onspeiiu : ct in spccie liberlatem Judaeis praesii
im inlelbgit ab iEgypiiaca scrvituie.

Vi-Rx. 13. Tu roborasliin potentia tua mare. Iloc
.

51, Ttiilivisas maris Rubri parles solidabli. Murm
Variae icctiones.
(73) Grav e noitra.

7VI

COMMENT. PSALMOS.

75*

; . , , - caim, inqail, dexlris, tl murut $hii$tri$ **,

', {
potentia nimirum lua concretus esl, qui aqiiarunt
.
deOuxum comiauil.
V E R S . 44. Tu contrivisti capita draconuw \n oqnh.

Per dracones, iEgyplios iatelligit, ob stimniam

.
eorum pravkatem : et per draconum capita, cos
,
milttes, tribunos, centurioncs et duces, qui a
,
Pbaraone missi sunt ad pcrsequeadum populuni
, \ ,
, - Israel : qui plebis comparatione, at digniores,
capila appellari poteraat ( 7 4 ) . Hi omnesigitur iuun , ,
dante aqua contrili sunt, et pcrierunt.
.
Ta confregitti caput draconis. Per draconcm sib

.
, gulari sermone, Pbaraoneai inlclligil, ct pcr confractioneni capitis, regni aiquc imperii ejus iimni \
auiiaaem.
.
Dedini eum etcam populis jEthiopum. ASlliioptN
"
.
finitiinisunl jEgyptiis. I l i autein populi inimiriiias
, , \
olim iater sc excrcebaat, et auitao aller altcri
, \
lendebat insidias. AStbiopes igittir, perspecta A5gy ,
plioruai
clade, excarsiones frcerunt, jEgyplumquc
, \ ;
depredati sunt, et reliquos omnes qui superfinraitt
. " , \ .
ia ore gladii comederant. Per Pharaoncm autcti*,
\ \ *
omnes alias regiones deaoiat ei subjectas.
.
V E R S . 4 5 . Tu dirnpisii fonlet ei iorrentes. Di ^
. /3rupisti
dicit pro Dodisli. Illam amem aquani inlclC .
ligil, quac de petra fluxit ia dcserto. fontes
0 . \
qaidem ideo appella?U, quia aqnse illa? fonlis instar
^ .
scalurirenl : lorrcntcs vero ob fluxus vcbemen , liam : atrumque autcui plurali nuir.erodixit, juxia
. \
Q Hebraica? lingux usuai. Aquila aatem ct Symma .
chus singtilarem namerum servarnnt.
Tu siccatti fluviot Etham. Syran aclius pro Elham

. Antiquos
reddidit : Sodom;rque, ei Gomorrhrc fli . \
vios
ei
fonles
iatelligit, quos ob eoruni peccata*
\ ^>, Deusin cinerem redegit. Vel simplicil^r: Tu dodi . ,
sli nobis, inquit, novas aquas, la aaiiqnas siccasti,
*
, . - uicunque libi placilum est. Isidorus vcro Pchisioles, Elham dicit loci nomea essn, non procul a
, \, ^
, \ , Jerusalem , qui fiuminibus olim irriguus, posl
evereionem icrusatem a Romanis faclani, ob Dci
\
iram illis omaibus prorsus exsiccalus cst.
\ .
D

V E R S . 1 6 . Tuus eit diet, et tua esl vox.

Cum
a
, .
particalaribus
et
privalis
quibusdaai
rcbus
coepiu \
set Deum laudare, naac sermonem verlit ad coin . , \, \
D
muuia : Dics, inquit, el nox a le sunt creata, atqao,
, \ .
ut famuli, tao inserviunl maadato.
Tu perfecisti auroram el sotem. Pcr auroram diei

.
orlum seu diluculum ipsum intelligil.

, .

autem, id est fecisti : et per solem cxteras omncs

, \ \
stellas signilicavit.
.
VERS. 1 7 . Ta fecuii \^ \errm. Pcr
.
fmges jaxta Greci aomiais clymologiam aanaos
. \
fruclus intelligit. Quidam vero aoa ^
eed
\ , ,
legeadom esee aeseveranl ( e l leetionis
, \
varielas ex dictionam ftrsecarum vicinitale est
(5
oria); melior tamen lectio vidctur quae babet Fruges, ut ex gequentibos demonsirabitar.
f l

Exod. xiv, 22.

Variae lcctiono.s.
(74) Ad vcrbum tiibunoi, el centurioncs, ut imperantes. Imperat enim cayut reliquis memhnis.

759

E L T i l Y M l l ZIGABENI
760
uEstatcm et ver tu plasma&ti ea. Harutu enhu
.
,
frugum aliai vere nasctiiilur, alia? aslale, aliac ciiam
. \ ipsa ttslate pcrficiuiilur. Ilarum aulcm duaruni
,
anni pmliuai tanluin iiieuiiuil, quasi cutn bis aliae
simul comprcbendantur. Diclio aulein, ea abundat. , \ . 6
, ' \
V.! sic legi polesl : Tu plasmasli ea, aislatem
niaiirum, ct vc.r. Iudiflercmcr etiam a;slaieui, , .
.
priusqiiam ver commemoravit.
Y K H S . 18. Memor esto /m;us. principio psalini

.
d i x i l : Memenlo congregalionh ?, guam possedisti
*

ab inilio ; idem igilur * rcpt.1:1.
' , \ .
Inimicus exprobruvit Doniinum. Tilus mniirum,
' . ,
vcl Rontanoruai excniius.
' .
El populut iittipiens initavit nomen luum. De
.
eisdem mrsus loqtiilur, qui noa rccte de Dco
\ senliebaat. Dc verbo, Irritavit , diximus paulo ^ . \ superius.
.
V E R S . 19. Ne tradas ferit animam confilentem

tibi. ProeviJens Propbela ea qiue Jud.ds eventtira

.
erant, fundii preccs ad Deum, nc JudaxHuui popu,
luin in Rumaaorum pol< statem iradal, quos ob
'
sumniatn saiviiiatti feras appellai. Per anhuam vero
. '
bominem inielligii, veluli loium a parle, ut alibi
, , dixirous. Confilentem auicm, boc esl, gralias agea. '
, \,
tem.
.
Et unimas luorum ue obliviscaris in
\
finem. Indiffcrcaler Proplieta qtiarlum atque secun- . ' .
duin casum apponit verbo Obliviscaris ; el per
,
\ , , aiiitnas pauperum circuuiloquondo ipsos paupcres
, \ .
hilelligit. Paiipcrum vero animas dixil, ul bujus- Q ,
modi sermone nd majorem Deam misericordiam

exciuret. Eosdciu eiiaai Judaeos pauperes appellat,
.
0 quod ob Romanorum obsidionem ia suimna
er.tiu reruai oauiium neceesilale consiiluii.

. *
V E R S 2 0 . Respice in tesiamentum tuum. (Diclio
\ *
Gruca et te&laiMMUM sigtiiQcai el pactum
,

*ca foedus.) De paclo igilur loquitur, quod pepigit

,
\
Deus cum Abraham, et cum aliis progenitoribus,
.
qiiciuaduiodum in praecedenli psaluio dixinius,
i b i : Ecce generationi fiUorum tuorum fcudera ruphii. Noli igitur pacla, quae nobiscum babes, despit

cere.
Quoniam obtcurali , repleti sunl domibus
"
ol

iuiguitatum. Quoniain lcirciii homines Judaei, quua

.
"
obscuratos terrm appcliavil, veluti propriis passio- D , ,
xiibus atque affeclibns obteaebratos, impleli sunt
,
doiiiibusiitiquiialuui, hoc est, niulliludioc ac copia . ^ , ,
dclictoruiu. Iniquitalum eniai domot bic dixil,

quasi amplam quamdaai mensuram : ad suinmani
* ,
videlicet copiam dt nolandaiti. Siinili euim loqueudi modo uti solcmus, quaudo arujurn) fmguia aut
alierius rei^ copiam babere indicauius, verbi gralia : Ille donios frunienli babei (aut domos olei).
V E R S . 2 1 . NOH convertalur humiliaius confusut.
Tuas, iaquil, pcpulus, qui in boc obsidionis lempore tibi sapplicaiionea pori igii, noa avertalur,
qaaeso, a le humilialus, ei coafusus, dum aon exaadilur.
Inops et pauper taudabunt nomen luum. Populus
de quo supra dixiinus, ibi : Et animas pauperum
tuorum ne obliviscaris in finem. Judaji, iaquit,
pcrpeluo laudabunl tc si cos salyavcris, noa sic
aulcm inimici.

. \
.

.
, ,
, .
, *\, , \ *^

761

COMMENT. PSALMOS.

7Q2

, , . 1
V E R S . 22. ,
Deus, judica causam tuam.
Causa aiileni qux verlebaiur iittur Deu n, c l i n i \ , \
micos Romaaos, dc contumelia crat in Deum illala.
.
Neque
enim illis satis fueral furere advereaai po, \ , ; .
piiluin, sed Deum insupcr iiiitrmum, alque hnlie" ' .
cillem improperabant. Yel alilcr : Causaui populi
lui diccre possumuscausam luain.


Memor etto opprobrii tui, quod ab insiptente fil
.
" \
toia die. Pcr insipientcrn, Tilum iulclligil, et
. ,
quemlibel ex Romanis aiilitibas, , sicuti et stiperius
.
dixil : populus imipiens imtavil nomen ftiam.

, \
Opprobrii aulem tui iota die, Itoc est, ouod assiduc
.
fil adversus le.
.
V E R S . 2 5 . Ne oblhiscarii vocet tervorum tuorum.
, ; Qui illo temporc libi preces porrigent, u l diximus.
. , ,
Quanlam aulcra exemplaria non $ babenl,
.
sed iupplicium (orla nimiiuai leciionis varietatc
ob Gr&caruai didioiiuiu viciuiialem, quaro lum in
prolatione babent, tum in Sci iptura.)

Superbia eorum, qui oderunt (, ascendit nmper.
. , , Ascendii proExaltala i s t , at;ue in sabliine cla .
vaia. Vel ascendii semper cnram te. Illud autem
0 , considera, quomodo bis diciis nnlla promissic aut
' . *
spes bonortun conjuucia esl, el nulla oielioris
.
fortun:B gpeseis dala, queiuadinodum aliat seniper
* fil iu aliis psaimis. El haec quidem exposilio tta a
, \ , nobie relala c&l, prout ab ipsis tradiiur Juda?>5.
" , - Yerior lamen exposilio est, ui ab illo versiculo :
, , \ Operatus eit salulem in medio . Ouinia, qaae
. ; sequuutur, referamus ad Cbristum, qui Incarna, . \
tioiie sua sahitera nobis vere operalus est, a p r i . slino nos errore liberans, et salutis viam ostca \ ,
dens. / i t aulem , idesl, in oiinii lerra :

tamcisi aliqui in ipsa inlelligant dici Jerusalem,
, ,
quam iu inedio terrae sitam esse aaaerunl. Robo
ravit autera Chrislus niare, qui sacri baptismalis
. aqaam validam, atquc cfficacem reddidil, adversus
,
oaines daemonum conatus. Nara el Micba?as pro \
pbeta, mare illud appellavil, ad Deum dicens : T*
, . peccala nottra in profunda marit demerges
Mare
\ *
aulem baplisma appellaiur, eo quod animarum
, , 8rdes, quseiliic baptizanlur, recipil, el quia pur\ .
gal, et quia noa secus gratiarum ac cbarismaliun
*
copia abaadat, quam mare uadarum ac flucluuiu
. * inulliludine. l dracones qaidem dici possunt
,
daemonet. Draco aatem, eoram priacepa diabolus.
. \ quorum capita, boc csi, quorum peccaia Doafmaa
\ 0
contrivit, et confregit in aqua baplismalis. l a bis
\ * ,
eleaim capitibus morhferuni omne repositam est
, ,
venenum. His igiiur capilibus, boc est, bis pecca , - tis per baptisniaiis aqnam perdiVis , ac delelis,
\ & nulli aaiplias ia nobis vivenl dracoues. Populi vcro
\ * ilbiopum i i sual, qui caligiae ac sordibus peccaii
, \ , ,
aniinas oliin nigranles habebaal : ipsac ahniruin
, '
geatcs, quibue draconcm illum Deas post bapiisma
\
in cibum, hoc est, in consuaiplionem dedil ; Z)i, ; : rupit ciiam, boc esl, pracbiiit Deus fontes, el tor1

1 1

31icb. v i i , 19.

763

EUTHYMII

ZIGABENI

764

renles spiriluaJis doelrinae, in gcntilis populi ,

.
lerra, qua3 prius deserta erat; ct fonlcs quidem
\ .
dicil, ob perpctuitatera, puriiaiem et suavitatem
fluiue ; torreates vero ea ratione quaia diximus , \
. ,
in psalmo xxxv ; iluminn attiero Eiliam, autiqtift
3uda?orum sunl prophetia, quae aridae sunl, si iis \ , \ , \
\ , \
oomparentur quae iitlelibus Christianis sunl Lradilx.
,\, \ Exsiccata autem diciinlur boec flumina, quoniam,
,
nt diximas, defecerunt prophela?: atque hoc ob
\ , \ '
Eummam Judaeorum pravitalem a Deo pcrmissum
. ,
est. Quae sequuntur Chrislum uaivcrsrc rreaiurse
\ , ,
faciorcm, et Dominum esse demonslrant. Mcmor
> ' .

aulem csio bujus congregatiouis, nov sriliret, et

,
non illins nntiquoe. Inimicus autem Judanis ct
. \
geniilis, Cbrislum exprobravil, qnasi Deus non
sh, quin imo eliam quasi impolens sit : multa ,
alia etiaro contumeliose in eum dixcrunt, ei illius nomcn irritarunt. Per Eera* etiam, Juda3os, geniHes, ei dxmoues inlellige ; ct per Pauperes, ipsos fideles, qui relictis omnibus Cbrisluin secuii suiit,
ut in ix psalmo diximtis. Tesiamentum autem seu paclum illud inlelligc, qaod a Chrisio dispositum
ret ad apottolos ; el illud prae caeieris : Ecce ego vobitcum siim omnibus diebus uque ai coniumntalionem $mculi
Pcr Obscuratos autem terrue oranes in universum iniideles inlellige, qui splonde*
centes veritatis radios cernere nequeunt : et quae scqnunlur simili modo accomino lari potcruni. si
recte disqniras.
inpnem ne corrumpai ipsi David Psalmus Asaph. (75)
..
'.
PSALMUS LXXIV.
'.
Tloc psalmo futurum praedicitur in niundi consum
malionc jnatuni Dei judicium , delinquentiura n i , \
mirum supplicia, et justorum prxmia. Aiquc idco
, , iinitereos homines, in vilae flnem aspicere jubct ,
$, \
,
ne seipsos propriis peccalis perdant. A l i q u i ,
ci*rrump u , exponunt, pro , delinqua$. C , . \
De Asapb , ei de reliqua inscriptione diximus in
\
proce nio operis. Conscriplus vero cst hic psalmus
.
cx eorum persona, qui captivi erant in Babylone.
\
.
V E R S . 2 . Confitebimur tibi, Oeu$, confitebimur tibi.
^
, ,
Ubi, inqnil, a servilulis jugo , quo premimur fae . ,
rinius liberati, lunc summas tibi agemus graltas.
.
),
I!)a au:em repelitio vcrbt Confilebimur, inlonstonem
. .
quamdam aul ceriitudinem signiiicat graliarum
actionis.
invocabimut nomen tuam. l n auxilium nostrum

. \ illud nomcn tuum invocabimus , quod ab inimicis

oxprobraium esl. Ego aulem hsec verba congruere
.
magis pulo iis qui in Chrislum crediluri eranl, a
,
quibtis Cbristi aoaica invocatum est, quique Chri- D , eiiani nomine dicti suni.
.
Y E E S . 5. Narrabo omnia mirabilia tua. Ilujusmodi

.
vcrba eliam babcnlur in psalmo ix.
\ ' .
Cum accepero temput, ego recliiudines fudicabo.
" , .
Quidam siniul cum pratcedcnli versiculo conjun" , gunl vcrba illa : Cum accepero tempus; ut ordo s i l :
,
y

" Mailb.

XXVIII,

20.

VariflB Iccliones.
(7) qubi sil, planc noa vidco. Nam
csscl ? Nibil dc lioc iniorprcs, pmpedc ip<a ialcra qtiidem, noverinl qui Gnrcc sriunl qaani
puir-iionc oxplicaada sollicilns. An quid aiud ?
c>acinaas S U D S I I S crui possil. An lcgcaduai bigladientnr crudili.
, qtiasi bc Psalmus in cippo incidcndus

765

COMMENT. I N PoALMOS.

7G5

, , Ego aarrabo omuia tuirabilia lua , cum accepero

, .
lempus , hoc e s l , cum primum ab inimicie fuero

liberalus. Molius lanien videlur, ut sabsequealibua
0, (.oiijunganlur, el ialrodacalur sermo , veluli cx
\ . "
Clirisli persona, dicenlis : Molileegse pusillanimcs,
, \ , \
quia cum judicii lempus acccpero, jusle oiimes
, , , judicabo, lam eos qui iniulerunl, quam eos quibus
, * , ,
illala esl injuria. Et quod ait, Accepero, sano intel \ | .
ligeadum esl, noa qaod ab alio Cliristus , al Deus,
acccpiurus sit tempas, quam a scipso. Vel, u l bomo,
a Deo (76) lempus accipiet.

V E R S . . Liquefacta eit terra, et , q*i

. . habilani in ea. LiqaeGeri dicilur omais virlus, qu;c
,
dissoWUur. Advenioaie igitur judieio liqaefacla esl

, \, }

tcrra, el babilanies eam, boc est, liquefient. C&lum

\
eaiai, iaquil, et urra transibunl " PraHerea eiia n
.
omues babitanies in ea , qaoaiam universi boroines
moriealur.

.

Ego firmavi columnas ejus. Me jtibeute liquefacta

, est, quoniam a principio ego eaai creavi. Per
. \
auteoi columnas, illud Propheta maadaiaai Dei ia. \
lelligit, quo terra jussum esl ut tirma coahisieret.
, ' .
Hoc eaim aiandato susiiaetur, et regitar tcrra ,
, , ? nalli alii rei ianixa et nulla alia suffulia stabilitaie.
\ Possumas etiara per liquefactionem, eorrupiioaem
* inlelligere. Corrapta esl eieaim lerra idololalriis
, . et multiplicibus hominum peccatis. Verum ego,
,
iaquil, creaturae perditionem miseralus , aposiolos
\
confirmavi. Hos elenim columnas orbis esee nierilo
.
fioi8iius veluti qiii solida sua doclriaa omnr ubi
yta\
6


i*TOt'
tLlyac
?<* ** 01
que genihim

/? J_ sustiaeaal
.
.. ., lloc
nn.
fideles
et# regant.
no .
afute Paulus illos appellavit, diccas : Petrus
\, \ , Jacobus, qui videbantur column^ esse
Quidam
'. \
lerrae aoaiiae bic ipsaai inlelliguaL signilicari Je
rusalem : qaam liqaefactam esse dicaat, quia a
, ,
Romauis mililibus vastata, ac depopulata esl. Ejus
\ '
aulem Jerusalem columnas apostolos csse d i x i l ,
.
quia illiac eranl o r i u a d i ; vel quia illinc miesi sunl
c

ad aniversum lerrarum orbem : vel, quia postquam lerra illa Jerusalem atque illius babiuiores Uquofacli fuissent, eranl deiaceps fidci columnis rursug confirmandi.

V E R S . 5. Dixi iniquit: Noiile iniqua ;

. iinquenlibus : Nolile exaltare cornu&nm futurum sit
, , , \ j u d i c i u m , al praediximas (ne ullus peccaloribug
, , excasalionis locus r e l i n q u a l u r ) , Propbela narrai,
*
\
queaiadmodam ipse iaiquos omaes essel contesia - D |
diceas : /Vo/ile iniqM agtre ; ei rarsas ut pec, ,\ caioribus dixisscl : NoliU exaltare cornu, boc est,
- .
Nolile de propriis peccatis, quasi do praeclaris ali \ quibus geslis gloriari. Sammae id namqae iasipiea . liae esi. Eosdetn aulcm iaique agcnles appellal,
, , , \ ,
qaos el delinquentcs. Diversimode aulem accipi
\ * repcriiaus eornu ia Psalmis. Aliquando enim pro
, \ .
poieniia poaitar , aliqaaado pro gloriatioae, et
U S

jacunlia. CornuU siquidem animalia ei sireaue cornibus cerlare solenl, et illorum

riari.
^ M a l t b . xxiv, 5 5 . " Galat. 11, 9 .

VariiB lccliones.
(76) Rcctias divinilale,

ut Grxce.

ornamenlo glo-

7C7

EUTHYMIl ZIGABENI

768

6. Nolite exlollere in altum cornu vetlrum.

,.
luVm iteruni repelil, ad conleslalionis suac confir ,
lualionem.
Kal .
loqui adversm /tetim injusiiiiam. Verba
-,
baec idem aeque significani, quod illa : Jnjnslitiam
' .
in tttblime loculi sunt " ; de quibus diximus iu
VERS.

psalmo LXXII.

" , ,

VERS. 7. Quoniam neque ab egre$$u neque ab oc .

cidenle, iuqw deserlis montibus. Gloria , inqtiit,
ct diviliae, iiem gloria , el pauperias, non esl nobis ,
ab aslrorum orlu, neque ab eonim occasu , ut as- , * ,
,
serunt astrologi : quini no nec a daemonibus ista

\ * ,
bominibus adveniunt. P*r deserto* enim montes
ipsosdaemones iniellig't,qtiia omni virtuluui genere , , ,
.
deserti ac slcriles sunt, et moniium instar superbia
elati. Sed jnsto D i judicio omnia dispensantur. ' ' , \,
Per egressum autem, solis orlum intelligit, quem
admoduin ct alibi cum ail : tnmmo coelo egressro
\ ,
\ * ,
ejn . Per occasum vero occidenlem ; et per de ' , . sertos inotitcs , septenirionis et meridiei climata,
. qu.E ob niniium frigus, aut calorem , bontinibus
, , *
deserla suni. Esl auiem bic sermo defectivus; unde

aliquid subintclligcndum est, verbi gralia : Nifiil
, .
lalet. Nibil, i n q u i l , in futuri judicii lempore pole \ .
rii Deiim laiere. Omnia eienim ei patebunl, in
quacunquc ea fuerint regione; atque ideo noliie pravum aliquod scclus commitlere. Neque eniiD
lalere eum quis poteril, si in euio deiiqucrit. Et deinde causam ponit, cur nibil Deum laleat.
Quoniam Deus judex $. Qtioniam Deue e s l ,
. ,
qul judicat quique omnia oplime n o v i l , etiam an \ ,
leaquam flerenl.
,
.
VERS. 8 . Hune humilial, ei hunc . Hunc Q
quideni honorat, ct alium reprobat, juxta uniuscu- , ,
, \
jusque vitam, ac juxla juslissiinas qtiasdam rationes
.
divini judicii.
"

Quoniam calix in manu Domini vini meri plenus

.

mhilone. Totii3 sermo metapboricus est. Et per
\
niatium quidem Domini illius potenliam iiilelligil,
,
per caliceni autero v i n i , lncnsuras ac modos poe .
naruip. Per yinum cnim boc in loco supplicia i n ,
telligunlur, alque calamilales, quae aeque, ac vinutn,

, .
ei vires bominum tollunt, et mentis harmoniaw
, , \ , \
dissolvunt, et aberrare nos faciunt a ;via. Merum
vero esse dicitur hoc vinum, quasi austerum aique .
\ \ \ \
efllcax vi sua, el nulla mislum misericordia. Et
, , bie quidem calix est vini meri. Ycrum in manu
, T

Oominl aliue eliam est calix, plenng mislioner boc & . ,

.

c&l, misericordia. eniin vini, aqua, el mislio

*
ausleritaiis,niigericordia. Debemus auiem eaverba,
,
pienus mistione, uon sequenti versiculo conjungere,
, \ \
eed per se soluta legere , subinlclligendo conjun
'
ctionein, ei sumendo a communi sensu verba :
; "
Caltx in manu Domini, ut sil scnsus , quod in mauu
, .
Do.nini esl calix vini mcri, ei in cadem manu esl
calix plcnus mistione. Nam alioqui, quomodo unus, alque idem calix poteril el merum, et mistum contincre? Ei quod duo sint calices, paiet etiam clarius cx sequentibus.
VERS. 9. Et inclinavit hoc in iioe. E l de men
.
eura mcri supplicii, effudil in niensuram miscri \ /
" Psal. . 8.

1 7

Psal, , 7.

COMMENT. I N PSALMOS.

m
,

770

,\ - cordiie, u i aiisturam facerei, ulque eam in potutn

illis praeberet, qui el levius deliquissent, et adbuc

esseul medicabiles.
^
VERS. 40. Verumlamen ( ejus est exinanita.
.
Per ( culicis, crasbiludiuem, ul ita dicam , i n ,
lelligil nieri supplicii, boc e s l , exiremas oninium
,
poenas, quoj iis rcservantur, qtii aul raaxime delt, \
querunl, aui a viliis iiiunutari noluerunl.
,
Bibenl peccalores terra. Bibenl fccem. Per
.
. - peccaiorcs autem eos nuac inlelligii, qui a peccatia
nuuquain converluniur.
.
Eyo autem exaliabo tn teculum, pgallam Deo Ja
.

cob. Ab inimicorum nimiruin serviluie liberalus ,

.
cxsuliabo quidora quod calaumates cessaverint, i t
, \ \
psallam in graiiarum acltonem.
, .
J
J
V E R S . i l . E l omnia cornua peceatorum con
stringam. Inimicorum acilicet rursus me oppugnau. .
lium.
exaiiabitur cornu jusii. Simul ac vicerit. Jti .
. dworum eniai populus post redilura e captmtate,
insurgeates in ae viciaas genies devicit. Ei Cbri ,
, , sliani siuiili modo e i idolorum serviliilc , in liberlalem resiilali, dseinonuro oainiam vires confrin , ,
gunl, qui interiai in circuitu orbis sunt, quaereaies

queai devorenl, c l variis nos tenlaiieaibus iaipc .
lentes. Per jusium aulem, pium quemlibct ac re. \ ,
ligiosum viruiu ialelligii, vel ipsum Zorobabel
, \
qui populum c eaplivilate in pauiam reduxit. Ve
, , "
rum magis proprie ipse inlelligilurChrislus, veluli

qui omtii caruil pcocalo; cajus flguram teuuit Zo , \
C robabel. Qaoiies vero fidclis quispiam aul martyr^
, .
1

incorporcas dxmonum potenlias sibi adversanirs, atque [insuUantes devicerii , Cbriali potenlia magis
cxallatur et Cbrisio tnajor laus Iribuitur, qui tanias ei vircs prsestitil et robur.
. '

in hymnit Psulmus ipti A$aph. Canticum

'Accuptov.
ad Aityrium.
'.
PSALMUS L X X V .
,
Diximus in pronrmio operis, quod hsrc verba
/ n , quae in psaluioraai inscriptionibus
. babcntur, iadicaat illic propheiiam conlineri : et
(77) leclorem jubenl in illius flncm aspicere. l n boc
\ , igitur psalmo lalcl propbclia, quae juxta Hebraeos
, destruendam esse prscdicebat poteslalem Seana*
\ , \
clierib . et juxla Chrisiianos profligandum aa ,
nunliat dsemonem, quem nos iatellecluafcm Sen - ,
nacberib vere possumus appellare. Vcl auicr : In
. \ Q ideo iaseribitur psalmus, quia bic traciatur
', ,
de niuadi ac faluri jadicii fine. In hymnis vero,
quia gratiaram aclioues coatiaet, pro obleuta
.
victoi ia. De Asaph el caalico diximus in Prooemio
, \, '
opciis. Ad Aisyrlum vero , quia Scaaactierib
. "
Assyrius erat. Ad illum eaiia multa pertiaent, q u
ia praesenli psalmo babentur. Ta vero iliad con \ 0, - sidera, qao paclo saactus Sphilus siniul caai
Judaica bisloria Cbristiaaa dogmata complicaverit.
, .
ut el Judaeis solamea praeslet, qui humilee lanliun sensus sequuntur, et Cbristianum eiiam niagis
laelificel, ad sublimiores lendcnlem ac peiictraalem conleniplationes.
%

VariflB lecliones.
(77) Deesl verbam, pula ^ aut simili-.

II ZtGI

771

772

. 01 1V B R S . 2. Notut fit Judasa Dens. Judaei quidcm

oxt $
rogmisci laatam affirmanl Dcuin a JudaVis, conlra

nulcm Dcus ad tllos, pcr propiietam d i c i l : Juxta

numerum cmiaium tuarum fuerunt dei tui Juda,

ei juxla numemm biviorum hrael,

tacrificaverunt
. , \
Baal
Manifeslnm esl igilnr, quod de Judxa Ula
uon loqaittir, qure esi in Palacsiina, sed per Ju )
daeara, sacrani intelligit Scriplaram, in qua uni- * , J
vcrea Cbriauie notug est. Nam et Moeaici, et

crcleri omues libri, de co annuntiaverunt: et ipsc
\ \ ciiaai divinus cultus, qui lege conslitulits est, figu
. \ ,
ram el charaeierem eorum coniinebat, quae ad
, \ .
Cliriatum pertiacrcnl.
.
In hrael magnum nomen ejut. Atqui nec in
solo Israel. Ab orienU enim, inquit Propbeta, ~ '.
, ' '

tisque ad oecatum, glorificaium e$t nomen meum

6VinUr genles * ; ct alibi ad Judaeos : Vos autem
\
.
\
profatiasiis eum ; ilero a l i b i : Nomen meum ma*

gnum gentes
Rarsus igitur per Israel,
\ ,
Israelitarum Scripiuraoi intelugit, datam popnlo
, , ?j
Isracl, in qua magnum ac gloriosum cani ur Cbrisli
\ $ .
nonien. Maximus aulein pbilosopbus per Judaam

eam pbilosopbiae pariem inlclligit, quae circa aeli ,
>as aciiooes versatur, el per lsracl eam parlem

q a contemplationibus vacal. Judas quippe inler, \

pretaltir Confe&iio ; confessio autem iniliam quod '
dam prastat ad agcndi virlulcs; Israel vero inler
preiatur videns Deum. Cognoscit igitur Deum,
, \ *
is, qui per virluieai operalur, sciens illum judi9

ccm j u s l u n esse, ei condigna unicuique pro actio- Q , ,

. 6* '
nibus in judicio reddilurum : alquc ideo seipsum
, , \
ab omnibus macabs tnundat. Cognoscit etiam
, '
Dcum is qai \n divinorura conlemplaiione versa\ , \
lur, ci coasidcraas Dei ntagaalia, condignc etiam
,
tlluni magaificat. Possumus ciiaai JudaMim,



novaui cx gcntibus Ecclcsiaia intelligoro, qune el

aaiiqaa peccaia confesaa est, et qaae veriun Deum

,

.
per coulcaiplalioacm seinpcr intuetur. similiter
novum Israel. Qaia, ul ail magaas Paulus : Non il!e qui manifesto Judams , neque quie in
manifeilo, carnali$ circumcitio, $ qui tn occulio Judxus, circumcisio cordit in $pmiu, non / i i icra .
V E B S . a. Factus est in pace locut ejut, habilatio

,

ejus in Sion. Ni laro crebro obsessa et capla iuissei

.
Jerasalem, babercal coloreai aliquem J u d i , u l ^ , (78) 4
bsec verba de ea dicU esse viderenlur : verum boc
. :in loco, per pacem, non ipsam inlelligil Jerusalem,
\ , ,
sed pacilicos bomiacs; paciOcos, inqtiam, inutiio , , ,
inlor se, dutn c l proximos diliguni, et ipsi ab QIS
.
iaviccm diliguiitur : et pacificos ctiam ia scipsis,

dum aflcclus ac p.issioaes insurgere ac pagnarc
,
' ^ .
noa sinaul advcrsus ralioaem, sed ralioni cas
subjiciunl. ln bujasinudi igilar boaiine locns qnidam nobilis fil, ipsi cliatn Deo hal ilabilis. O l i ruai cum Sioa ideai siguificarc dicalar qaod Specula, Hlc mcrilo Sioa polerit appcllari, qui inimi*
coriim advenluin de longe fuor.l spccubuus.
V E R * . 4. JUic confregh pptcniiat arcuum, ie/am.

,
, f

1 8

Jercm. , 13.

Pbal. , 3 ;

Malach. , 41.

1 0

Malacli.

Voriflo lecliones.
(78) Supplc .

12. Ibid.

Roin. u,28.

773

COMMENT. I N PSALMOS.

774

fcal , xa\ . gladium, bellum. Juxta liisloriam hoc pertinct

.
ad Astyriortim deslrticlionem, illic enim iu Sion
,
, \
Dcns arcuum viree eonlrivit, hoc est, dissolvit, c l
inanes rcddidil, Pcr leltim autero (pro quo iu
, , ,
Graeca Jeclione, l<*gimu$) non oflensiva boc
\ \ , in loco arma intelligi debent, sed defensiva, veluli
, ( tboracem, aut aliud qui I simile : unde npud
\ , Grsecos militem tborace armatum, appel ! .
labanl, ad eorum nulitiim disttnclionem, q u i
, bujusmodi carebanl armalura, quosque , boc
.
cst nudos vocabant. Arcuum verb potenlias, seu
\ , * ,
robur dixil, quia Assyrii arcu plurimum utebantur,
\ . alqoe iu eo armorum gcnere suas potissimum
\ \ , ' vircs collocabanl. Per lelum igitur, defcnsiva
*
oninia, et per arcum, offensiva omnia arma signi , fieavit. Deinde ipsum addidil bellum propler q t o d
* .
uuiversa armorum gencra confici solcnl. Otiinte
*
elcnim arroa, belli sunt inslrumenia. Juxia Ana , \
ggen, per arcus, artificiosas daemooum niacbinaa
, \ inlelKgimus : undc ardentes immiltant passionum
. " , sagiltas. Telum autcm dcemonis, quo sc lueri solct,
- esi divina permissio, quae vires ei adveisus nos
, subminisirat. Ea eienim pirmanenle, icius iu>$tro
.
<!ae:non in se immissos non sentil. Illius etiam
gladius, quo incidere solet, separalio illa est, qua per affccius c l passiones noslras a Dco disjungimur; bellum vero, pugna illa, ct lucta, qua nobiscum certat, vel, per bellum, ipse potest dttmor.
inielligi. u l quemadmodum Deus pax, ila dsemon bellum appellelur. Haec omnia i 'ilur arma Deus
delevit, ac ftigavil hi eo bominc, qnera exhibuisse sc pacificum praediximus, ei specpWtoni inteulum.
. C Y E R S . 5. Illuminas tu mirabiliter montibut
" ccternis. Per (rlernos monlet coelos inlelligil : quos
, propler allitiidinem montcs vocsl, et aeternos

propler diulurn m eorum substaniiam. llluniinas
\ , \ \
aulem luce laetilia?; cos vcro bac luce illuminas,
.
qui in mocroris caligine obtcnebrati s u n l : quemadmoduui contra, splendore auxilii, alque opis luae eos etiam illusirae, qui lelra fuerinl dfspcrationis nubc circumdati.
Turbali tunt insipientes corde. Ob inexpc, cl .
clatum interitum turbali sunt, insipientes aulciu
, .
eos appcllat, tanquam Deo resistentes.
, .
V E R S . 6. Dormieruni tomnum suum, nihil tnrev

, .
mrunt. A3syril milites qui obsidcbanl, dormierunt
summa cum spe, verum nibil eorum invenerunl
, . "
quae exspeciabanl. Possumus et aliter dicerc, quod
\
. ol , \ D Judaei qui obsesei eranl turbati sunt, dum a^pice , . rent iniroicos in circuilu, cl divinas vires ignora ." rent, quodque dum caplivos se paulo posl futuros
* \ , , esse arbilrareniur, ut ipsa docel hisloria, somno
, - correpii durmicrunt, et mane expergefacii, ea non
. (79) , $ , viderunt quae fieri limueranl. Quinimo nequc
. * \
ipsum eiiam invenerunl inimicum, cum unica
.
nocte ad centum ei ocloginla millia bosiiuni
vel inajoreiu insipientia?
occisa fuerinl. Dictio autcm, ,
Uebraici idiooiatis more abundat
Intensionem signiilcat.
ol
viri dmiiarum in manibus eorum. Viros
. 01 ,
, diviiiarum dicit, pro viro$ dhites, quemadmodum
0

Varie) lectiones.
(79) Haec non ad pracsentctn versicujum, scd ad eupcriorem pertincnl.

776
773
E U T H Y M U 10
alibi viros sanguinutn, pro sanguinolentot. Dicil ; , " , .-.
igilur quod Assyrii pularanl esse se sequenli die

liabiiuros in manibus omncs Judacos divilcs. Vol
\ '.
alilor : Omnes viri Assyriorum divilcs Jud;voruui
* \ ,
maiiibos capli suni, qui obscssi erant in Jernsa- \ ^
leiii. Nam cum intcremptos invenis^nt, capiebanl , , \ ^.
eos u l spoliarenl.
j
V E R S . 7. Ab increpalione (ua, Deus Jacob, dormitaterunt qni axcenderunt equos. Pcr increpatiouem
Dei, seiiicntiam intelligit adversus iniinicos, et
per dormiiationem, viritnn remissionem. Dissolvere enim vires somnus solet: per equorum vero
ascensores, inimicos ipsos inlclligit, qui in equorum muUitudine, qtiibus in bello praecipne ulebaniur, nimis confidebant. Idco alibi : Hiin cur- ^
ribus, inquil, et hi in equis
V E R S . 8. Tu terribilis e$. El quis retistet tibi ?
Ilaec verba per sc salis clara sunt.
Ex tunc ira tua. lloc esl, ex eo lcmporc qtio
adversum le dixcrunl blaspliema vcrba : l u tamen
dedisii eis poenilentia; locum, ju,\ta benignitatU
tua bgcm. Vel, ex tunc, intelligc, pro /tm, seu
jamdiu.
V E R S . 9, 10. De coelo auditum fecisti judicium.
Audiri enim fccisti dc ccelo jam diclam senlentiam. Eani etenim in mc quasi in propbcticum
quoddam organum insonuisti. Possunuis etiatn
hxc verba de futuro iiniversali judicio inlclligcro.
Auditum enitn illud fecit Oeus humano generi, ex
Scripluris sanctis : alque hoc paclo, qii sequun- C
lur, consnquentissimc dicta essc videntur.

.
, ,

.
.
, \
.
,
* \
^ . , , ,
.


.
. '
*
\ ,
, \ , , ^ .
%

.
, . *
\ \ (5,
* \
.

} ,

-
Terra tremuit, et quievil, dam exsurgeret in judi ,

cio Deus, ut salvoi faceret mansuelos Urrm. Per

. ,
lerram, butnanam intelligit naiurani, ad quam
, *
alibi diclum est : Terra es, et in terram rever , \,
teris *. Praecipue lamen ews dicit, qui lerrena
0 ,
sapiunt. Cum exsurgercl igilur Deus in universale
,
judicium, quieverunt omnes boinines, dclelis
atque ^exstinciis in posteruui quibuscunque aliis , \
operibus. Cum exsurgercl autcm injudicium, ut *
.
lustos homines salvaret, quos mitcs appcllat, seu
mansuelos, quia proprium, ac pcculiare esi cujusciitique viri j u s t i , u l iniiis sit ac manEiietus.
"

.
V E R S 11". Quoninm cogitulio. hominis coufiiebitur
.
tibi. Hoc dicltim cst ad limorcni in iis excilaiidtim,
qui indolcntiac vilio laborant. Tunc eienini, inquii, , \,
. "
cogilaiio omnis huinana, jiidicanli Dco se ipsaui
- ,

rcvclabil : Cogltaiiombu* enim, inquil Paulus,
,

inier $e mutuo accutanlibus, et defeiidtuLib*^ in die,

,

qna judicabit Dominus oceulta hominum "
.
Et reliquia* cogitaiionh, dicm fesium agenl tibi.

.
Ipsae cliaui niininiac ctijusrunque cogilalionis por-
liunculae, diem fcsttim tibi ngent, boc cst, se ipsas
\
libi manifeslabunt. Fesiivilas enim nibil aliud
, ,
esl, quam dcclaralio ac manifestatio illius solcm
nilaus, cujus Testum cclcbralur. Agont igilur diein
. "\ , .
"Paal. xix, 8.

" Gcn. , 19. " Rom. , 10.

77

COMMENT ! PSALMOS.

; * \ , / rosiuin, boc esl, speciatulum farieat. Possimms

eii m iliccrc, qtiod nun solum cogitationes eruni
, \
Dio inanifesLe, sed ol si quis leutaius f n r r t a

datainno,
ut pravum quid fogitarel, licei prorsus
\, / ,
pmuasus
non sit, ul in incepla cogitalionc ,
sisterel,
quod
lamea illa cogilalio, lainetsi njf<ia
,
ei relicia, se ipsam Deo maniftstabit : adeo
.
niliil eril eliani miuimum, quod latere Deum

pos9il.
,
.
> ,
, \ , .
. )
, ;.
, \, . ^
' , .

. , .

.
\ ,
\ .
,
.
0~\
%

, \
, ,
\ (. , , , .

, , ,
'.
,
.

.
, .

. , ,
,
, ,
' . "
\
.

. \
.
,
.
,
.
.

, \ ,
.
; ,
* ,
,
.

V E R S . 12. Vovete, reddile Domino Deo $:.

Cum hacc ila sc babcaat, promitiile Deo, iaquit,
dona p<Ba tealta*, atque ea tanquam necessarium
aliquod debitum Hli reddite.
Omnes qu'% sunt iit circuitu ejus a/fercnt nnwera.
In circnitu l)t i sum, qui cum diligtint. In liis namque essc Deus dicitur, et mancre : Iltic enim, i n quit, sumin medio eorum * . Hi igitur omnes D-o
dona aflereut, ipsas nimirum viriutes.
VERS. 43. Terribili, aufenttli spirlius printipnm. Spiritos, lioc est, animae.
Terribili apud reges terra. Apud Pbaraoacm
nimirum, el omnes alios, qut iEgypli plagas, et
reliqua illius miracula audivemnt.
In finem pro Idifhum psalmus ipsi Asaph.
PSALMUS L X X V I .
Jn inscribttur liic psalmus, quia propbetia}
coniinct, qu;e ad linem tendebanl; pr;rdicil enhn
quse passuri erant Judaei, in Babjlonica captivitnte,
el mtilta quae illic diclari eranl vcrba coinmenio*
ral. Ordo auleni et sensus iiiscriptionis hujusniodi
est : Psalmus qui decaniatus est ipsi scu ab ipso
Asaph, cbori unius principe, pfo Idillium. Nain
cum Idilbum buic aegotio vacare aoa potuisset,
decantatus fuit ab Asapb prp eo, bor est, loco
ejus; conscripias esl auleni ex persiaa populi
capiivi oltui in Babylone.
V E R S . 2 . Voce ad Dominum clamavi. Ageas
ego, inqiiit, duram ia Babylone servitmcai, c U mavi ad Deum.
Voce mea ad Deum. comaiani seasn snmeudam
esl verbam, Clamavi; sciendaiu vero esi, qaod
verba illa, Voce mea, supcrflua sunt : fcram Hebraicuai est idioti;a, quomadmodum el illud, quod
bis eaaidem repelil senlenliaai : lametsi possini
repetila verba empbasim quamdam, el aiajorcai
actus inlensionem praa se ferre.
intendit mihi. Ardeater atque ex lota aaima
clamanli.
Y E R S . 3. In die Iribulationh mece Deuu
txqunhi.
\ c r b n m , Exquhiri, inquisiiioaeia caro siudio i n dicat : inquirebal aulein eum in sui auxiiitiio.
Manibui meh nocie coram eo. commaai seasu
suraenduni eiiam bic esl verbam, Exquhwi.
Exqairere aulein mauibusDeum ille videlur, qu, caai
fundil preces, manusad Deum quodaai cam aflectu
exlendit. Nocte vero, iaquil, id facio (quaado oainia 6ilcnt et quiescuni), quaado laaxima adesl
:

" M a t l h . xviii, 20.

PATHOL.

GR.

CXXVIII.

35

779

. EUTHYMII ZIGABENI

780

securiias (el omne abesl impedimentuni). Coram , *

aiilem, boe cst, in illias praeseiitia, qui oaiacs
, vidft. Aliqui pcr roanus, actiones iitlelHgunl, et
,
uoiic, pro clam ac latcntcr, ila ul exquisibse se Dcum atirmet perboaas acliones, bcne ac secundum virlulem operaado, clam lamen el l.tlcnler ab bominibus.
non sum deceptm. Et cum adjutorem illum
.
~
tuibi sperasscm, concepta spe frustratus noa
, , , sum. Palel igitur psalmi vcrba populo accomaio- . ; dari, pol redilum c Babylonica capiivilate, quem , \ \ \
aduiodum el modo cuilibct congruerc possuni,
.
qui a pcriculis salvatus sit.
Renuit consolari anima mea. Non cst 'passa u l

.
aliquis consolalioncm afferrei, gravi nimirum do,
, loro affecta.
, .
Y E B S . 4. Memor fui De/, et lcelutus sum. Uuicum

, svppdvCqr.

niitai in tanlis raalis fuit solaiuea, Dei scilicel

,
memoria. Cogiians cniin qaod possel illc me cx
.
omnibus periculis liberare, amplissimum inde ca , (80). " piebaHi solaiium.
1
Et meditalus sum defecit spirilus mens. Qnod

pwv.
bic Lalitie legimus Meditaius sum
in Craeca
,
leclione babelur ; csl aulcm
, *

propric, u l aiibi diximus, serm superfluus; bauo
\ \ \ '
uos uagacitatem diccre possmnus, juxia illu I :
\ . , \,
Narraveruni mihi iniqui nugacitates, sed tion ui
, \
tex iua": (eat etenim illic in Gr.vco cadem dictio
\ , <>.) Accipilur liam pro uiouiialiunc
et
*. \ "
aolliciludine, u l bic (et aliqui uiiliori vocabulo ar' \
gutalionem inlerprelali snal, quod medium quod

* \
darn vide:ur essc inler nugacilaleai, et aiedila- ^ ' . tioneni, el ulrlque significalioui faciliime posse
, *
accommodari). ArguUbar, inquil, et medilabar in

,
.
iue ipse, et sollicilus cogilabaai, quonam pacto a lanla moestilia liberari possem. Gumquc eobitionem
aul requiem uullam iavenireia, anima mca angustiis undique delenla est. Ejusmodi ctiam esl, quod
alibi legimus : In mandath tuis meditabar* . Item : Servus aulem luus medilabatur in
juslificalionibus tuis (lamelsi Latinus inlerpros persnepc Exercebar, reddideril, scu Exerciialus
$um);
ittulia etiam alia iuveairi possunl in psalmo c x v i u . Invenimus cliam poni pro oralioat :
unde ab Anna diclum lcglmus : Jn muliiiudiue oralionis mece contabui
: (eadem enmi dictio i J
babelor in GraeciD. pro oraiione.)
9

4 0

ol
.
Y E R S . 5.
custodias oculi mei. Qui
exerciluum curam babenl, solent noctis custodia3 ,
, ,
in qualuor parles dividere, quaitior consliiuentes
castodias, quas certo ordine allernant. Oculi niei,
\ iaquil, omnes noclis cualodias praevenerunl, boc ) . ,
et4, viligando omnia cuslodiarum lempora pncvc , nerunl. Gam enim meditarer, c l sollicilus esseia,

receeeit ab ocalis mets somnus. Tel alitcr : Oculi
,
mei, boc est, obaervalorea alqnc iniaiici mei,
. ,
omnos praevenerunt castodias, solliciti nimiruai,
*
ui suia me iasidiis eoaiprebeadereat.
.
Turbalu* iam, non tum iocutnt. Afflietionibus
,
.
atqae angaaliia c o n f u s u 9 sam, veram bujasaiodi
'
aUlictiones inimicis meis noa reve)avi,*ne inajori
, \ .
extollerealur laetitia.
V E R S . 6. Cogiiavi
dies aniiquos, anuo$ <vlerno$

(
" Psal.

CIMII,

85.

Ibid. 47.

Ibid. 23.

* 1 Rcg. , 16.

Variffi lectiones.
(80) Ad varbura : Animum $umebam : amplitiimum tolalium!

COMMENT. PSALMOS.
,
. :' ,
\ ?, \
, \
; , \ , ;
. , \
' *

, \
'
, .
.\;, ,
,
0\ ,
6 ,
. ,
, *

7S2

tncmoria reptlii, mcdila.us $um. Tcr ni:i'qu<>s

dies, tempora Moysi intelligii, et Jcsu Nave. Cofci*
lavi, inquil, quo paeto illi dc Algyptiaca servittite
fucrini libcrati, qnomodo siccis pe<;bus pcrlransicnitt mnro Ruhrum, quomodo innumeris a Oco
nffrcti bencficiis in tcrram tandem promi3sionU
cnm gloria ingree^i stint. aulem annot, d!x i , pro Aaliquos, qiiemadmoduiu sancnlo atquc Ab
arternodicercsolemtis, aliquan.io pro Antiqiiitits 5
ct lUdiiaius sum, boc esl, vevolvi in mctiiiria
mca : et qnos paulo anl^ dics antiquos
dixcrai, posloa aeternos annos appcllavit. Iliuc
quidam moii sunl, et vrrba iila : ' *
siodias ocuti, alio moda cxposucrunt, dicenles :
Oculi aniraae meae, hoc cst, oiens mca, prios eon*
f

, , : , sidiT.vit omnes vitac aicxcojiversalioacs. Prxscus

\, , quippe bacc vila, nox dtei poiesl, ob mullipliccs
. \ * crroree qui in ea repcriuattir. Custodia aulem

liiijus vila3,convcrsaiioncs varte siint, seu varue
. \
vtvendi rcgnlae, verbi gralia, conversaiio qtia; antc
, legem fuit, item convmalio legalis, deiade evaa \ ,
,
gelica. Coatemplatutn tgiiur se. cssc dicit aniiqaos
tfj ,

dics, boc *st, palruai vltas : el nusquam iavvaisse

.
.'.
se dicil, qtiod patres ac majcres sui adco deslitutf
cssrni divino auxilio. Nam et palriarcbts snmmam Dcus opcm lulit, el aliis quibuscuaque niajoribus
qui posl daiam legcm ia caplivitalent iaciderunl. Dc buju*modi autem caslodiis loqoi vidclur Do
minus ia eo loco, abi bealos dicit, vigilanies : quia si in secunda, aut tertia custodia,
Do.inut
veaeril, el inwterii eos $ic beati sunt urti illi.
.
Veas. 7. Nocte c*m corde meditabar Nocte
, , 'tv \, quando maxima reram omniuai est qi s* De
\ \ ^* ^ liujusino li autcni medilalione ead^jn dici possrnl,
, ,
quse snpcrius diximus : Cum vcro, id esi> ta
animo uieo.
.
Et fodiebat spiritus meus. Ycsligabat, inquit, et
' .,
scrulabalur; alquo boc pac.o reddidit Aqaila.
, * *
Quidnam aatcai iavcstigarcl, audi.
^, .
T E R S . 8. Numquid in scecula } Dominu$

,
non , ut complacitior tit adhuc ? Dtibi

.
, , .
. tanlis vuiba ba?c sunt, iisque ad vetsicaluai : Ei
dix\, Nunc caapi. Vesligabam, inqiiit, dicens : Num*
', \,
qnid Dcus nos prorsus abjecturas est, el nus, \ ?. ,
qita.ii amplius re< ipiel ? iloc euiin sibi volaiit illa

,
verba : apponei ui complacUior sti adliuc,
.
boc cat, ui beniguwr sit erga nos.
VKRS. 9. Aui in misericardiant suam ab ."
' . ^ .
Aut in perpetaaai conaneUm a nobis rc

chlet misericordiain. Q n * verba taaielsi eadem
csse videaatar, cum iltis : Numquid in $iecnla
; * , \
.
projiciel Dominus niajori taincn aflertu pleua
sunt, et ad majorem movent misericordiam.
Consummavii verbum generaiione in gcueralio
.
vem. Numqnid consumma ii verbam ifliiis srr ^ ,
moiiis, queai mandavit in niiDa gencratioues? de
' ; ' .

, \ , \ - qno In psalmo civ. Comummavii aulein, id cz\

conclusit ei piaescripsit, ab illa nimirum genen , ,
tioac, usquc ad hanc gcnerationciu, iia at ullrius
, .
ci locus noa sit.
V E R S . iO. Numquid oblivisceiur \ ?




aui coniinebil in ira sua suas t 11*0
f

EUTHYMH ZIGABENi

7S4

verba lameUi prxcedcntibus siinilia esse vidcan- . ^

tur, illud taroen specialim deinonsiraut, quod Dous
, *
natura ipsa esl miscricors , qucmadinodum et lux
\ , \6
natura ipsa splendida cst, el ignis n a l u r a a r d t ,
. \ -. .
quodque idco Dcus nuuquam id deponcl, quod sibi
,
naturale est. Ex boc igilur illud inlellexit de quo
, /'
dubitabat, el dc quo sollicile mcdilabattir : quod
\
sciliciH Deus in ssccula eum non projiciet, nec illa
\ .
facicl, qu# supcrius dicta sunt: verum quod juxia
delhloruin graviialcm adducel supplicia.
4

V E R S . 1 1 . Et dixi, Nunc cccpi. Uxc vcrba graii ac

. .
bonigni animi sunt. Gogilans, iuquil, quae com, , , ,
.
misi peccata, dixi : Nunc inilitim mibi esl con .
digni supplicii. Nam qux bacienus susiinui, praeludium quoddam pocnarum laiHtaimodo fuere.
.
llicc mutatio dexlerce Allissimi. l l x c iinmulalio
: \ ,
cst a liberlate et quicle ad servitutis angustias.
Esl igiuir opus boc, opus quoddam divina? tuauus \ ,
.
puniciilis et castiganlis nos.

. "
V E R S . 12, 13. Memor (ui operum Domini. Opera
Doinini corrccliones appctlal, el castigationcs a
\ .
Deo pracslil.is, quai ad hominum ulililalem dai.lur.
"

Quia uiemor ero ab inilio mirabUium tuorum, et
,

medilabor in omnibus operibus tuis el in adinventionibus tuis cogiiabo. comiuum sensu nirsus ,

sumendum csl, El dixi. la i l l o , inquit, tempore . ,
dixi, quod mcuior ero, et qua? scquunlur. Eorum
, \, ,
eniai memoria soameu mibi afferobat, ut diclum
, \
est. Per adinvcnlioucs aulem, artes varias iniel, ,
ligit etcousilia, quibus Deus ad bouiinum salulcai
; .
usus fueral (81).
\ , '
0;.
V E R S . 14. Deus, in $ancto via tua. Pcr sanctum,
, .
coelum inlclligil, lanquam purum ac mundum, iu
,
quo commorari dicilur Ucus. Vcl ipsuni moniein
,
Sina, veluti Dco dicalum et sanciiiiealuin, el ad

quem Deus descendebat. Vcl imnplum vcluii *a
. , \
eruin ac veacranduni, et in quod desccndens Deus
,
, *
oracula rcddebal cl responsa. Symuiaubus pro
; \ , \
Sancto, dixit, Iit Sanclilate, illud signilicans quod ,
omnis Dei aclio sancta cst, aique irrepreliei:sibilis, latnetsi illius correclioncs graves nobis,
dunc aliquando vidcantur.
Quis magnu$, ul fletu noster? Cum pollici ; ^
I U 8 sil se fuluru:u memorcm mirabilium Dei, nunc ,
pra caeteris onmibus eum laudal, diccns : Quis D
geniium Deus adeo maguus est, vel lanla esl, aul
; \ , tam immensae polentiac, u l Deus nostcr?
;
Tu e$ Deus, qui facis mirabilia. Tu vere Dcus
.
es, qui admiranda opera perficis
;
V E R S . 15. Notum fecisli in populis virtulem luam.

*
Per populos, boc in loco gcnies inlelligit, iEgy *
ptios niminnn, aut alios quoscunque populus Dco
, \ ;
olim conirarios, qui landem a Judaiis superali
Runt, el ipsa didicerunl expericntia, quod Deus
, \ :;.
ille, qui Judxis auxiliabatur, magnus ac polcns
Deus est.
t

VariflB lectiones.
(81) Grsece atldilur anmadverle
pjriui.

autem h)C ioco verbum . Idem enitn significat, q^od i * -

785

COMMENT. I N PSALMOS.

786

.
Rcdemisti in braehio tuo poputum luum. Per
brachiiim Dei, divinas vircs, seu Dei polciitiani
..
.iotclligit.
Filios Jacob el Joseph. Ipsum iaquit, populum (82),
.

quem et Jacob filium dicit, eo quod omnes iribus
,
progcniiorem illum babcrcnt, veluti patriarcbarum
, * \
oinnium pairem, et lilium Joseph.eo quod Josepb,
\ .
duni oaines patriarchas, ct nniversum populum aluit, patris officium praestilit. Maxima igiinr sunt
liujus palriarcbcc beaeficia in universuin populum, cujus eliam vires. et sapientia immortalero populo
glonam pepereruiit.
V E R S . 16. aquce, Deus,
videruni
, ,
.
\ aquce, limuerunt. Sermo esl de bis qnae in marr
, \, ^ \ Rubro facta sunt. Vtderuni , i n q u i l , aquce, et ob
timorem divisx sunt. Praeibal enim Deus ante po. ,
piiliim iu columna ignis, el nubis.
\ .
Turbatas sunt abyssi. Profunda, inquil, maris

. conluibala sunl a vento qui in aquas impclum

fecerai.
V E R S . 4 7 . Muliiludo
vocis aquarum. ftlalliludo et
. ,
copia tunc roagna fuit vocis aquarnm, boc est,
, .
niultus sonitus aquarum.
. ,
Vocetn dedsruni wnees. Nubium YOX est toni .
Inis.
,.
\
V E R S . 1 8 W.Eienim sagiiKe luas pertranteunt. Le,
gimus tn veteri bisloria, quod valido spirantc au. " , \
stro divisum esl mare. Procella autem facta veri
simile est, fulgura eliani, ac loailrua ad majorem
\
jEgyplioruai terrorem dccidisse. Per sagiltas igitur
.
fulgura iateHigil, quse ad inimicos pcrtraasibaal.
,
. C posuil enim Prophcla teropus pro tempore. Illa
, , .
cliam diclio, Enim, abundal, ut sil sensus : Et
sagiila: iuae perlrantibant.
. \ Vox ionilrui lni' in rota. conjunxit. i n , \,
quil, Dominus axes curruiim eorum, etduxii
. \ . ,
cum violenlia. Yox, inquit, lui toi.ilrui in unoquo
quc currii confracta est. Per rolam cnim currum

iniclligit, veluli a parte lotum. Equis igilur bac
. * >, rationc perdirbatis, curruum axcs mutuo c o m p l i - '
. \ ;
cali suul. Yel aliler, Yox theologiaein nobis esse
dicitur instar roise qaae ex miniaia quadain sui
' ,
parie terram tangit, reliquis omnibus parlibus a
, ,
lerra sublevatts.
\ .
Y E R S . 2 0 . Jiluxerunl coruscaiiones iiue orbi
.
.
t

- ^ Clarilas, inquit, bujus niiracull ab omnibus visa

ct cogniia esi qui tunc aderant.
.
Commola e$l el cvnlremuit . Turbaii sunl

.
el conlcrriti universi hoinines, postquam didice*
, \ =-
rnm quanta pro populo luo operaius es.
, ,
.
Jn mari viw iuce. Exaggerat miraeuUim. Tu, i n . .>
quit, per mare ambulas, cum libuerit.
. " ,
. .
Eisetniliv ttue inaquis multis. Eadem rursum
.

r e p e t i i , anipIiGcans Dei laudes.
, .
vestigia iua non cognosceniur. Quia sci'icet
.

VariiB lectiones.
(8t) Grsece simplirius nnira Syniaxi. Per filios
populum intelligit, filios aulem Jacob, ui progenilo*
ris; ei Joseph, ni aliorh ac de eo optime meriii,

^/useae gloriw.ob tapUniiam ei potentiam tuam AMclons.

 ZIGABENI

niare ilerum conjunclum atquc umlum adeo in se \ , \ , csl,ul nulla amplius divisioms vestigia apparercnl.
.
Y E R S . 21. Deduxisli stcul oves populum tuum in

wanu Moysi, el Aaron. Ovibtts populum cumparavil
.
; ,
iil custoiliam el curam osienderel quaai Dcus co , \ , \ nira habuit: ei quod, u l bonus paslor, ad ubcrrima
\ , \
paficua,el ad tutissinium ovile eos dcduxit. Uude
\ \ .
t l pascercetiamdicitur Deus populum larael (juxta
* , \
i!lud : Qui pascis Israel intende
Quidam , inler
, quos est Giegorbis Tbeologas, bunc psalmum ac
icomniodanl bealo David, dicenl s, vcrisimilo esse,
,
quod poslliberatioaam consecutam a validoillo ca , lamilatum c\en itu aqaop-rsaipe obsessus fucral, el
\
aaimxeliam captiviialem passus, q 10 I post bujus , ' , oTuat, \ , $
m o l i , inquaai, liberaiioaeai, buncpsalmum coni. , \,
posuerii et calamitates suas in co narraverit, de ^ . ,
Cbristo una proptietias complicans, propter quas,

. *
ut pulo, In finem inscriptum est. Clainavi, inquit,
,
cum afllictionibusdelinerer : etquacsequuntiir facile
, ,
omnia accoaimodantur usque ad versiculum : Reco- , , ' gitati dies amigvos, quo iatellige esse feliciores
, ,
dies illos quandoDeum protectoreai babebal. Qua?
'. .'/
doinde seqauaiur eliani facilia sunl, usque ad ver , \
^siculuai: Consummavit verbnm geuerulione in
* , '
generationem: qui vmb-utus, aon cum dabilalioiK,
,
\ , ,
sed definitc legcndum cst. Perfocil cnim Deus al * , ~
que arfimplevil omnea scatenlias quae de unoquo, \ .
qae hominc in praeteritum dcierminavil. Diclio

emm Verbum, boc in loro, pro sentrntia inlelligi
, \
%

dtcitur. Reslat ig tur, inquil, at illa ego eiiaai . \

passurug sim, qune ab eo de me decreta suni.
, , /?
Quod v c r o a i i : generatione in generaiionem, ex \ .
pone, boc csl, pcr sucressioues niiiusciijiisqite gi , ,*0 , .
ncrationis, sm ia uaaquaque generalione. Vcrba
" aulcni ilia : IIwc mutatio deilera: Excclsi, evange, . , ,
lifii* convcisaliotiis proplieliaui coiuincnt. Lcgaleci
\
cnim convcrsaiionem mutandam csse ia cvangeli\
cam ocrnens prdphetici* oculis, d i x i l : llac esl
. ,
mulatio dextem Excelsi. qnae verba illud ctiam

nobis indicanl, quod bicc muialio proprinin fuit
.
Christi opus. Hunc enim Gbrislum Dei dexleram
, \, \
appcllavrl, quia per Filium, qnasi per dextcram
, * >
laanum, Paler omnia creavii. Cbrislus eniaircrum
* \
oninium creator est. Quoe soquunlur clara stint,
\ , \ usqiie ad versiculam : Deus, in wuiclo via tua. Ptr ^ ^, \ \
\ . , \
saivctuin eliam, boc loco Chrislum inlelligil,
*

veluti mtifidissimum, alqtte ianocnalissimum, qui

, prccatum aoa fecit **; in boc iaqait, Chrislo con\, \ , \
silium iuum opcraris, quod de incarnalione dcque
buinaaa salalc oliin decrevisti. Per viamenim bic \ *
divtnum consilium inlelligit. Deiade lamen admi- \ ,
\
raius Propheta my.slcrium, Oetua summa rum laude

magnincal, ditens : Noium fccisii Filium Unim iu
, , ,
omnibus geatuim populis. Chrhtus cnim, iaqitil,
'

Dei virius $1 ; hunc etiaai brachium J)ei esse
.

\
d:oit, fri quo redeaiit Deus poptilum suum, filios
Jtrob, cl Joseph : nos nimirum fidel^s, qui ' \ \<
1

4i

4 1

Jewm. xxw, 2.

4 1

1 Pc^r. i l , 22.

* C o r . \, 1$.
5

789

COMMENT. PSALMOS.

70fl

\ . olim snb dirmmiis caplivilale delinebamtir, qul

* ,
ot j.npulus ojns dicitnur, ei filii Jacob, et Jo , ^ seph : quoniam illius veleris populi locum
subrogaii atque adoplali gtitnus : qei non deno .

minalioncm lamen, scd benevolentiam etitm, ae
^ *
fjmiliarilatem, qu* cum Deo illis iiitercodebat,
& \ ,
b.xrcditiviiiuis, nl dictum esl in Gnc psalmi x m :
,
\'\ aqwt, Deus, quoniam scilicet navicttla
, flucmanlc excilalus a somno, ventos et roare iif , \ ,
crepavii. Tui enim timore omnia sedata sunt.
.
ftutts ctiam increpationis formidhie ttine abyssi

maris, el mullitudo soniltis flactHum pariter lur * .

bata csl. Vocem prseierca nnbes dmlerunl, quando
, ,
in transfigiiralione Dominl vox de nube venieas
\ \ , \,
Ilic % FUiu$ meus ditecius";
possunt
- niam propbet, nubes dici, ut diiimus in pealmo
,
, ubi eliam de sagiltis Dei tradilnr, el de ful .
gurc eeu corusealionc. Vox vero tonilrui, evange .^ licrc pra?dicalionis esl sermo vcniens de ccelo.
\ , Yalidus enim ac vebemens csl el a'teo reaonat ui
ab onmibns exaiidiri possil. Per rolnm auleui
, ,
mundiim possumus inlclligcre, ob ejus niminini
.
inslabililalem. Terra cliam commoia *e/, cow/r*muit, eo roodo, quo tn praedicto pealmo w\\ deelaravimus. Tolus cnim hic versicultts illic eliam
habclur. In mari via lua : qtiamlo scillc*i Dominus acccssil ad dieripnlois, nmlulans supra mare.
Quam deambitlatiouem manifeslius cxprimcns, subdidit : semilce ina tn aquis mulih, hoc esl,
i.i profundis fluclibus : el Vcstigia ina, quae Aent in mari non cognoicenlur, non persAanl cnim veftigla aqua. Altqui per marc, praescnlem hanc vitam inleHiguni, vebiti Inccrlam , insequaletn
nlquc ainaram, ob varias quae in ca sunt afflicliones el calamiiaies. Aiunique qiitxl in bac vita.
boc esl, in boc mtindo, cnint vise tuoc, Cbri^tc : aclionrs niiuirum assumpiai carnis. Vita enim ac
conversatio lua a nobis vidcbitur, vcrum vestigia tua, boc est, lnijus tuae Incarnalionis modi non
cognoscentar. Eninl cniin incomprebensihH . Populns etiam Patri$ novu esi, ei (idelig poptil i s , qni per spirilualis ac mystici Moysi, et Aaron, Cbrsti vidclicet manun, iu lerram ftanctam deduclus cst. Polost euim Cbrislus et Moyses dici, tanquam evangelicx legis oplimus lc^islator : et
Aaron, lanquam poniifex, quia seipsttm Dco pro populo suo immolavit.
9

.
C
PSALMUS LXXVIT.
'.
lnlelligcnl\a> ipsi Ataph.
"
Inscribitur InteWgentnv bic psalmus, quia mult*
. , , \
nobis opiis est intclligeniia, ul intelligamus, quli ; ,
nam sit qui in eo loqualiir, et qninam sinl ad
\ .
quos sermo dirigalur, et quxnam illa sH lex, tle
qua bic tradilur. psalmu:n quidem conscriptum puiamus a bealo David, vcrum ex Cbrtsli per.
sona, sermonem smim ad fideles Clirisiianoe dirigcntis.
, , . \
V E R S . 1. Allendite, populus wiem, legem meam*


Legimus npud Zacbariam : confugieni mvltaa
, . gentes ad Domlnum* popnlnm. Ad
, \ '
bunc igitur populum ex geniibus coiigrcgalum

,
Cbristns loqiiitur; el iegcm eos non Mosaicam au ,
) .
dirc jubet, scd ovangelbam, do qna loqu^ne Isaias
, .
dioebal : Sion exibil 1< vcrbum Domini de

.
D Jenualem, judicabil i medio genlinm ** Esl
aiiiem indiiTorcns baec construclio yerbi, AllendUe: tamclsi qu:edam exemplaria non L:gem meavi baboanl, sed Legi mece.
Inclinute nurem in wba orit mci. Snp . , , \ ponito, inquit, auros vcstras sermoni mca, rel
, \ ,
mutalc auree vestras ab inani sermouc, ab ineplis
, .
fabulis ad Evan^rlia.
** Maith. i i i 17.
9

l s a . n , 3.

771

EUTHYMll ZiGABENI

772

. 01 1 V B R S . 2 . Notns in Judwa Dent. Judaei quidctu

oxt ^
rognosci tantum affirmant D<uiin a JudaVis, conlra

nulcm Dcus ad illos, pcr propiielam dicit : Juxfa
nunurum cmlatum tuarum fuerunt dei tui Juda,

et juxlQ numerum biviorum hrael,

tacrificarerunt
. ,
Baai " . Manifesium e&t igitur, quod de Judaca illa
non loquilur, qure esi i n Palacsiina, sed per Jn-
daeara, sacram intelligit Scripturam, in qna i m i - * , J
vorea Cbrietue noltis est. Nam vi Moeaici, et

caneri omnes Hbri, de eo annunliavenint: el ipsc
\ ciiam divinus cultus, qui lege constituttis est, figu- . , \
ram et charaoJerem eorum conlinebat, quae ad
, .
Clmstum perlincrcnt.
.
In lirael magnum nomen ejus. Aiqui nec in
Israel. Ab oriente enim, inquit Propbeta, ~ '. 6
, '

usque ad occatum, glorificaium est nomen meum

inler genles " ; c l alibi ad Judaeoa : Vos autem

\ *
.
profanastit eum ; ilero a l i b i : Nomen meum ma

gnum inter genles

Rursus igiiur per Israel,
,
IaraelUaruni Scripturam inlelligit, dalam populo
, , ?}
Isracl, in qua magnura ac glorioSum cani ur Cbrisli
.
nomen. Maximus autem pbilosopbus per Judaam

eam pbilosopbiae pariem inlcliigit, quse circa aeli ,
\as aciiones versaiur, ei per lsrael eam partem

quas coniemplaiionibus vacal. Judag quippe inter,

preialtir Confessio ; coiifessio autem inilium quod
daro praslal ad agcndi virtuics; Israel vero inter v
preialur videns Deum. Cognoscit igitur Deum,
, *
is, qui per virlitlem operatur, sciens illum judi4

ccm jnslum esse, el condigna unicuique pro actio- Q , ,

nibus in judicio reddilurum : alquc ideo seipsuni
. '
ab oinnibus maculis mundai. Cognoscit eliam
, ,
Deum is qui in divinorum contemplalione versa, '
lur, ei considcrans Dei niagnalia, condtgnc eiiam
.
illuui magnifical. Possumus eliam Jada?um,
,
novain cx gentibus Ecclesiain inlelligerc, qtire el


anliqua peccaia coufessa est, et quae verttm Deum

,


per contcmplalioncin sempcr iniuelur. similiter
,
.
novuni Israel. Quia, u l ail magnus Paulus : Non ille qui in mnmfnlo Jud(cxi% e$t, neqw qitce in
manifesto, carnalis circumcitio, sed qui tn occulto Judceus, circumcisio cordh in spirim, non / i / icra .
V E B S . O . Fc/ttie< tu locus }, habilalio
.

}* in Sion. Ni lam crebro obsessa et capla iuissel

.
Jerusalem, babercnt colorem aliquem Jutbei, ut , (78)
haec verba de ea dicta esse videreniur : verum boc . !in loco, per , non ipsam inielligil Jerusalem,
, ,
sed paeilicos homines; paciOcos, inquam, inuliio , , ,
inlcr se, dum c l proximos diliguni, el ipsi ab qis .
invicem diliguifiur : ei pacificos ctiam in scipsifi,

dum affcclus ac p.tssiones insurgere ac pugnarc
,
' non einunl advcrsus raliooem, sed ralioni cas
,
aubjiciunl. In bujusmudi igilur bomine locns qttidam nobiiis fii, ipsi etiam Deo balJtabilis. Carlirum cum Sion ilem siguificarc dicatur quod Specula, illc merito Sion poleril appcllari, qui iiiimtcorum adventum de longe fuor.l sptxtilattis.
V E R & . 4. Jllic confregii ppteniias arcunm, lelum,

,
%t

Jerom. , 13. Pbal. cxn, 3 ; Malach. , 41.

, 0

Malach.

Voriac lecliones.
(78) Supple .

12. Ibid.

Rom. n , 2 8 .

773

COMMBNT. I N PSALMOS.

774

, \ .
.
,
, \

, , ,
\ \ ,
,
' \ ,
.
,
.
, * ,
\ .
\ , *
*

gladium, et bellum. Juxta bislnriam hoc pertinct

ad As<yriorum dcslruclionem, illic euim iu Sion
Dens arciitim vircs conlrivil, hoc est, dissolvil, c l
innnes reddidit. Pcr lcltim aulem (pro quo iu
Graeca Jeclione, Iogimus) non oflenstva boc
in loco arma inlelligi debent, sed defcnsiva, vehili
tburaceni, aut aliud qiii.I simile : unde apuA
Graecos militem tborace armatum, appellabanl, ad eorum niililum distinciionem , qui
btijusmodi carebant armaturn, quosque , boc
csl nudos vocabant. Arcuum verb polenlias, seu
robur dixil, quia Assyrii arcu plurimum utebantnr,
alque iu co armorum genere suas polissimum
vircs collocabanl. Per telum igitur, deicnsiva
omnia, et per arcum, offensiva omnia arma signi , ficavil. Dcinde ipsum addidit bellum propter q i o d
* . universa armorum gcncra confici eolent. Oinuii
'
elenim arma, belli sunt instrumcnia. Juxla Ana , \
gogen, per arcus, arlificiosas daemooum macbinas
, \ iiHelligimus : wide ardeutcs immiUunt paseionum
. " , sagiltas. Telum autcm dsemonis, quo sc lueri solct,
- esi divina permissio, quae vires ei adveisus nos
\ , subminisiral. Ea eienim pcrmanenle, iciue iu>$iro
.
daemon in se iminissos non seniil. Illius etiam
gladius, qno incidere solet, separaiio illa csl, qua pcr affecius cl passiones noslras a Deo disjungimur; bellum vero, pugna illa, ct lucta, qua nobiscum cerlat, vel, per bellum, ipse potest dsemor.
inlelligi. u l quemadmodum Deus pax, ita dsemon bclluin appelietur. Haec omnia i 'iiur arma Deus
delevii, ac fugavii eo boroinc, quera exhibuissc sc paciflcum praediximus, ei speci Wtoni inteulum.
V E R S . 5. Uluminas
lu mirabiliter montibus
. C
" ceternis. Per irternos monte* ccelos intelligil : quos
, - propter allitudinem monlcs vocsl, el aelernos
:
propter diuturn m eoruni subslanliam. lllununas
\ , \ \
aulem luce laetiiia?; cos vcro bac luce illuininas,
.
qui in mocroris caligine obicnebrati s u n t : quctnadmoiluui conlra, splendore auxilii, alque opis tuae eos etiam illusirae, qui tetra fuerint dfspcralionis nube circumdati.
Turbati sunt insipienles corde. Ob inexpc
cl .
clatum inierilum turbali sunl, insipientes aulcm
, .
cos appcllat, tanquam Deo resislenlce.
, .
V E R S . 6. Dormierunl somnum suum, nihil inrev

, .
nerunt. Assyrii mililes qui obsidcbant, dormierunl
summa cum epe, verum nibil eorutn invenerunl
, . "
quae exspeciabant. Possumus et aliter dicere, quod
\ . ol , \ J d $ j c]iii obsesei eranl turbali sunt, dum a^picc , . reni iniroicos in circuilu, et divinas vires ignora . rent, quodque dum captivos se paulo post futuros
" \ , , esse arbitrarenlur, ut ipsa docet historia, sonmo
/tov , avat- correpti durmicrunl, et mane expergefacti, ea non
. (79) , , viderunt quae fteri limuerant. Quinimo neqtic
. " \
ipsum eiiam invenerunl inimicum, cum unica
.
nocie ad centum ei octoginta millia bosiium
occisa fuerinl. Dictio autcm, corde, llebraici idiooiatis inore abundai : vel lnajorem insipientix
InlensioneiD significat.
virt diviliarum manibM eorum. Virot
ol

. 01 ,
,
diviiiarum dicit, pro viros divites, quemadmodum
0

Varie) lectiones.
(79) Haec non ad pracsentcm versicu[um, scd ad eupcriorem perlincnl.

776
ZiGABEXI
alibi viros sanguinum, pro sanguinolentos. Dicil ; , " , .

igilur quod Assyrii pularant esse se sequenti die
'
\ ',
liabiiuros in manibus omn<s Judaios divilcs. Vol
* \ ,
alilcr : Omnes viri Assyriorum divitcs Judaporum
manibus capti suni, qui obscssi erant in Jerusa- \
lem. Nam cum intcremptos invenis^nl, capiebanl , , \ .
eos l spoliarent.
.)

, ,

V E R S . 7'. Ab increpalione iun,Deus Jacob, dormila .

verunt qui atcenderunt equos. Pcr increpalionem
Dei, aeiitentiam iulelligit adversus inimicos, el , *
per dormilationem, virium rjemissionem. Dissol- .
vere enim vires somnus solet: per equorum vero .
\
ascensores, inimicos ipsos inlelligit, qui in equorum mullitudinc, quibns in bello praecipue ule- ^ . , \, ,
bantnr, nimis coniidebant. Idco alibi : Hiin cur- ^ .
ribus, inquil, et hi in equis
,
*
V E R S . 8. Tu terribiHs es. qnis remtel
iibi?
.
Ilaec verba per sc satis clara stint.
) \ . '
Ex iunc ira tua. Iloc est, ex eo tcmpnre qno

adversum te dixcruni blasphema vcrba : tu tamen
dedisti eis poenitenliaj locum, juxla benignitali* \ ,
luae bgcm. Vcl, ex iunc, intellige, pro o/tm, seu
" , , , .
jamdiu.

. V E R S . 9, 10. De coelo auditum fecisli
judicium.
Audiri enim fecisti dc coelo jam dictam senten-
, .
tiam. Eam elenim in mc quasi in propbcticum
\ \ quoddam organum insonuisti. Possumus etiatu
hxc verba de ftituro universali judicio intelligcrc.
,
Audittim enim illud fecit Oeus buntano generi, ex
* \
Scripluris sanctis : aique hoc paclo, qtue scquun- C .
lur, conscquentissimc dicta essc vidcntur.
,

Terra iremuii, ei quievii, dam exsurgerel in judi ,

cxo Deu$, ui salvot faceret mansuelos terrce. Per

. ,
terram, btimanani intelligit naturant, ad quam
, *
alibi dictuin est : Terra c$, et in terram rever , \,
teris . Prsecipne tamen eos dicit, qui lerrcna
,
sapiunt. Cum exsurgcrct igilur Deus in universnle
,
jitdicium, quieverunt omnes bomines, delctis
atque ^exstinciis in posieruui quibuscunque aliis , \
operibns. Cum exsurgcrcl aulcm in judicium, u l *
Justos homines salvarel, quos iniies appcllat, seu
.
niansuetos, quia propriuin, ac peculiare est cujiisctiuque viri j u s t i , ut mKis sit ac maivsuetus.
4

V E R S l f . Quoninm cogitutio. hominis confitebitur 0

"'
.
tibi. Hoc dictum csl ad timorcm in iis cxcitandiun,
.
qui indolenliac vitio laboranl. Tunc eienini, inqiiit, , ,
cogitaiio omnis humana, jtidicanli Deo se ipsatn
. "
rcvclabil : Cogitaiiombus eniin, inquit Paulus,
\
inier se mutuo acctnanlibus, el dtfeixdeulib^ v\ die
,
^

f
qua judicabtt Dominus occulta ftommum .
,
d r .
Et reliquxw cogitaiionis, diem fe&tum agenl tibi.

.
Ipsae cltaxxi minimac cujusrunque cogitationis por
liunculae, diero fcstum tibi agent, boc csl, se ipsas
\
tibi manifcslabunl. Fcsiivitas enim niliil aliud
, ,
est, quam declaralio ac manifcstalio illius soletn
nitaus, cujus restum cclibratur. Agont igilur dicm
. "\ , .

"Psal. , 8.

" G c n . , 19. " Rom. , 10.

8
777
COMMENT PSALMOS.
' , frsltiui, Iioc csl, specta<ulum facient. POSSUUMIS
/ oot , \ eii-nn dicerc, qtiod nun solum cogiUlioues eniiit

Di?o inanifest.e, sed ot si qtits tenlaius f u r r l a
, / , dftmone, ut pravum quid cogiiarel, licet prorsus
pcrsuasns non sil, ul in incepta cogitatione p^r ,
sisleret, quod lamen illa cogilalio, lainelsi r< JM la
, *
el relicla, se ipsam Dea maniftstabit : adeo
.
nihil erit eliam roinimum, quod latere Deuin
possit.
VERS. 12. Vovete, et reddite Domino Deo vtslro.
,
.
> , Cmn hac ita se babrant, promiliile Deo, inquit,
, \ , - dona p<TBrrlentia\ atque ea tanquam necessarium
aliquod debilum Hli reddite.
.
Omrus qui sunt in eircuitu ejtis affercnt mnvera.
.
In circuiiu Dei suni, qui enm dilignnl. ln liis nam , :.
que essc Deua dicilur, et manere : J/Jteenim, l u ,
\, .
quit, sumin medio eorum
Hi igilur omnes D o
, .
dona aflerent, ipsa* nimirum viriutes.
VERS. 13. Terriblli, et auferenti spiritus princi'
(

. , .
pum. Spirilus, boc esl, aninias.
Terribili apud reges terrce. Apud Pharaoncm

.
nimirum, el omnes alios, qui iEgypti plagas, et
,
reliqita illius miracula audiveriint.
\ .
,
.
In pro Idithum psalmus ipti Asaph.
O q \
PSALMUS 1 1 .
In fiiiem inscribitur hic psalimis, quia prophetiax
, \
cominet, qu;e ad linem lendebanl; pradicl enitti
, ,
quae passuri eranl Judaei, in B;b}lonica caplivilntc,
\ . , , ' el mtilta quae illic dicluri eranl verba commcmo ', .
ral. Ordo autem el sensus inscriptionis bujusniodi
est : Psalmus qui decanialus csl ipsi scn ab ipso
, , ,
Asaph, chori utiius principe, pro Idillimn. Nain
'.
cmn Idithum buic negotio vacare non paluisset,
,
decaniatus fuit ab Asapb prp eo, bor est, loco
.
ejus; coitscripius est aulem ex persma populi
capiivi oliiii in Babylone.
.

VERS. 2 . Voce ad Doniinuin ciamavi. Agens
, .
ego, inquil, duram in Babylone servitnlet, clamavi ad Deum.
. Voce mea ad Deum. communi sensu siimendum
, , ,
est verbum, Clamavi; scienduin vero esi, quod
, ,
verba illa, Voce , supcrflua sunl : tcrum He' . "
braicuni est idion.a, qucniadmodum el illud, quod
\
bis eamdein repetit senlenliam : taiuelsi possini
.
repslila verba emphasim quaindam, el niajorooi
acius inlensionem pra3 se ferrc.

. \
El intendit mihi. Ardenter alqne ex lota aaima
.
clamanli.
,
.
YERS. 3 . Indietribulationis
mece
tsquittvi.
,
Ycrbum, Exquisivi, inquisilionem cum studio i n .
dical : inquirebal auteni eum in sui auxilimn.
.

Manibut meit nocte coram eo. communi senait

, \ \ ,
. sumendum etiam bic est verbum, Exquisim. Ex ; \,
quirere autcm manibus Deuro ille videtur, qui, cuni
- ,
fundii ptecos, manusad Deuui quodanicum affccfu
,
extendil. Noclc vero, inquii, id facio (quando omnia silcnt et quiescuni), quando maxiroa adest
.
"Uatih.

XVIII,

20.

PATROL.

GR.

CXXVIII.

25

779

. E U T H Y M I I ZIGABENI

780

securbas (el omne abest impcdimenluru). Coram X^p , .

to aiiiem, lioe osl, in fliius praesentia, qui omncs
, viilit. Aliqui pcr manus, acliones iulelligunt, et
,
iioclo, pro clani ac lalentcr, ila ul exquisisse se Dcum aflQrmet perbonas actiones, bene ac secunduro vinutein operando, clam lameii el l.Ucnler ab bominibus.
non sum deceplut. Et cum adjutorem illum
Kal .
; ~
uiibi lorc sperasscm, concepta spe fruslratus mm
, , , sum. Palel igilur psalmi vcrba populo accommo- .
dari, posl redilum e Babylonica capiiviiate, qucm- , \ \ \
adoiodum et modo cuilibct congruerc possuni,
.
qui a pcriculis salvatus sit.

.
Renuit consolari anima mea, Non cst'passa u l
,
, aliquis consolationcm afferrel, gravi niinirum do , .
loro aflecta.
Y E B S . 4. Menior fui Dei, el lcelutus sum. Uuicum
'
, .

mibi in tantis maiis fuit solamen, Dei scilicet

,
memoria. Cogiians enim quod posset ille me cx
.
omnibus periculis liborare, amplissimum inde ca , (80). " piebaHi solaliuin.
1

/#or.
Et meditatus sum el defecit spirilut mexs. Qnod
,
bic Laiiue legimus Aleditaius sum,
in Graeca
,

lectione habetur ; esl auteni

propiie, ut alibi diximus, sermo superfluus; bauc \ \ \ *
\ . , ,
uos uugacitatem diccre possumiis, juxia illtiJ :
, \
Narraverunt mihi iniqui nugacitates, $ed non ul
Ux lua": (e*i elenini illic in Gr.vco cadem dictio \ , .
.) Accipiiur i l i a m pro lucuiiatioite el

\ 0
sollicitudine, ul bic (ot aliqui miliori vocabulo ar

'
utatiouem inlerprclali eunt, quod mediuin quoddaua vide:ur essc inler nugacitatem, el mediia- ^ ' .
tionem, el utrlque sigitificaiimji faciliiine posse
, *
accoromodari). Argulabar, inquit, et medkabar in

,
.
iue-ipse, et eollicitus cogilabam, quonam pacto a lanla moestilia liberari possem. Gutnque sobilionemt
aul requiem niiliani invenirem, anima mea angustiis undique delenla est. Ejusmodi cliam est, quod
alibi lcgimus : In mandati* luis
medtiahaT**. Item : Servui autem tuus in jmtifi'
ealionibut tui$" (lamelsi Lalinus interpros p<M sa?pc Exercebar, reddideril, seu Excrciialus
sum);
multa etiam alia inveniri possunt in psalmo cxviti. Invenimns ctiam poni pro oraliono :
unde ab Anna dictum lcgimus : / n multitndme oralionis mex contabui " : (eadeu) ennn dictio i
babelur in Grsecp. pro oraiione.)

ol
.
V E R S . 5 .
euttodiat oculi . Qui
exercituum curam babent, solent noclis cuslodins ,
i n qualuor parles dividere, qwaitior eonsliiuenlcs , ,
\ \ custodias, quas cerlo ordinc altcrnaiit. Oculi niei,
inquil, omnes noctis cuatodias praevenerunl, lioc j ) . ,
et4, viligando omnia cuslodiaruoi lempora pncve- , nerunl. Gum enim meditarer, ct solliciius essem,

recfeeit ab oculis meis somnue. Yel alitcr : Oculi ,
mei, hoc est, observalores atqne inimici met,
. " ,
oimics praevenerunt custodias, solliciti nimirum,
*
ul auia me insidiis eomprchenderent.
.
Turbalus sum, tt non tum loculus.
Afflietionibus
,
. ^
aique angtieliig coufusus sum, verum huJHsmodi ' *
^
aMlictiones inimicis mcis non revelavi,*ne majori , \ .
extollerenlur laetitia.
Y E R S . 6. CogHavi d\t% antiquos, anno* (uterno$

^
#

" Psal.

Ibid. 23. * 1 Reg. i , 16.

Variae lectiones.
(80) Ad wrbura : Animum sumebam : amplinimum solatium!
CXMII,

85.

Ibid. 47.

COMMENT. I N P S A L M O S .

7E2

,
/*;
, mcmoria repttii, et medila:u$ $nm. Pcr ni:t'qu<s
dies, tempora Moysi inlelligit, el Jcsu Nave. Cot*
t i ; ?, \
tavi, inquil, quo pacto illi dc A5yplhca servittite
^ fcv , \
fiicrint libcrati, qtiomodo siccis pe^ibus perlrau&*
^ , \ iiTiiut mare Ruljrum, quoinodo innumcris a Oi*o
, ; ;
nflVcti bencficiis in (crram tandem prumissionU
. Aituvta ,
cum gloria ingreati sunt. JEternos
aniein nftnoa, di'
x i , pro Anliquos, quemadmoduni sapcnlo alquc Ab

,
ateruodicercsolemus, aliquan.Io pro Anliquitus ?
'
cl fadiiatus *uw, boc est> vevolvi in mcnioria
, .
mca
: el quos paulo ant?
dics antiquos
\ ; , ,
,
dixcral, postoa l e r n o s annos appcllavit. Ilinc
,
quidam moii sunt, et veiba illa :
cu*
, .
siodias oculimei,
alio titodo exposiicrunt, dtccntes :
. ,
Oculi aniraae mcae, hoc cst, oiens mca, prius cnn \ , *
, , : , sidcravil omnes vi:ac inea?cojivcrsaliones. Praesens
quippe liacc vita, nox dtei polesl, o! multipliccs
\, , \
errores qui in ea reperiuntur. Custodtae autem
. \ '
laijus vita, convcrsniiones varia sunt, scu varhe

vivendi regutae, verbi grniia, conrersaiio quai ante
. \
lcgem fuit, itcm conversalio legalis, deinde evan , gelica. Conlemplaluin igirur so. essc dicil antiquos
\ ,
,
djrs, boc est, palrum vlias : et nusquam invcnisso
\ ,

se dicil, quod paires ac majcres sui adeo deslimtf

el . (?.
cssnii divino auxilio. Nam el patriarcbts summam Dcus opcm tulit, elaliis quibuscunque niajoribns,
qui post dalam legcm in caplivilatcm inciderunt. De buju^modi autem custodiis loqui videtur Do
niinus in eo loco, ubi bealos dicil, *% vigilantet: quia &i in tecunda, aul tertia custodia,
Doiinut
wmrii, tt inreuerii eos tic, beati suni $ervi illi.
.
Vens. 7. Nocte cnm corde meditabar No:te
, \ , \,
quando ntaxima reruni omniunj cst qui Sn De
\ ;^ \ ^ liujusino li autcm medilatioue ead^n dici possrnl,
, ,
qux snpcrius diximus : Cum vcro, id esl iu
animo uieo.
.
Et fodiebai spirilus mcut. Ycsligabat, inqidt, et
.,
scrutabalur;
aiquc boc pac.o reddidit Aquila.
, *
Quiilnam aulcm invcstigarct, audi.
, .
V E R S . 8. Numquid in twcula ]( Domiuut^

,
el non apponei, ut complacitior $it adhuc ? Dubi

.
tanlis vciba bxc suut, usque ad versiculum : Ei
0, , .
.
dixi, Nunc cccpi. Vosligabam, impiit, dicens : Nuni*
, \,
quid Dcus nos prorsus abjecturus est, et inis, . .
quaai
amplius re< ipiet ? Hoc euim sibf volunt illa

,
verba
: Et non apponet ut complacilior sii adhuc,
.
boc csl, u i benignwr sil erga nos
VrRs. 9 . Aul in tniscricordiatn sttam abH ^
m

* . ^ tcindtt. Aui in perpeluuui coti&nelain a nobis rccidet misericordiam. Qr, verba tamelsi eadem
\
csse videantur, cum Hlis : Numquid in siecula
; " ,
projiciel Dominus f majori tamcn aOertu plena
.
sunt, el ad majorem movent misericordiam.
Consummavil verbum generatione in gcneralio
.

vem. Numquid consumma i i verbum illius srr, (5 ,

monis, quem inandavil in mille gencraliones? de
' ; \ ' .
quo in psalmo civ. Contummavit aulein, id c:J,

, \ , \ conclusit ei piaescripsil, ab illa niininnn genen , , \

lionc, usquc ad hanc gcneralionem, tia ul u!t< r:us
, .
ci lociis non sit.


*

-

VERS.
aui

10. Numquid

continebii

in

ira

obliviscelur
sua

mitereri

miMraltOMi

DCH* ?

$uas t

II*.

Wi

EUTIIYMIIZIGABENi

7g|

verba lanieUi pracedcniibus similia esse vidc:i - . ^

tur, illud taraen spccialim demonstrant, quod DIMIS
, '
natura ipsa est miscricors , qucmadinodiim et lux
\ \ ; ,
natura ipsa splendida csl, et ignis natura ard ,
. \ . .
quodque idco Deus nunquam id deponot, quod sibi
, ;
naiuralc est. Ex lioc igilur illtid inlellexit de quo
;, ; >" ;
dubilabat, el dc quo sollicile mcdilabatur : quod
\
sciliccl Deus in saecula eum non projiciel, nec illa
\ .
faciel, quae supcrius dicta sunt: venim quod juxia
deliclorum gravilalcm adducet supplicia.
V E R S . 1 1 . El dixi, Nunc cotpi. Haec verba graii ac
bonigni animi sunl. Cogiians, iiiquil, quae conimisi peccata, d i x i : Nunc inilium mibi esl condigni supplieii. Nam qucc bacienus snstinui, praeludium quoddaiu pocnaruin taiK%minodo fuere.
llicc muluiio dexlerce Alli&simi. IIxc iinmutatio
cst a liberlate et quicte ad servitutis angustias.
Esl igilur opus boc, opus quoddam divina? mauus
punicnlis ct casliganiis nos.
V E R S . 1 2 , 13. Memor fui operum Domini. Opera
Doinini corrccliones appellat, el casligalioncs a
Deo piacstil.ts, quaj ad hoininum ulililalem dai lur.
Quia wemor ero ab inilio mirabilium luorum, et
mediiabor in omnibus operibus tuis, el in adinvenlionibus tuis cogiiabo. commmti sensu tiitsus
sumenduni cst, Et dixi. In i l l o , inquit, tempore
dixi, quod mumor ero, et quae scquunlur. Eoriim
enim mernoria soaineii mibi affenbat, ut dicltim
esi. Per adinvcnlioncs autem, aries varias intelligil elconsilia, quibus Deus ad lioiuiiiuiii salutcm
ueus fueral (81).
^

. .
, , , ,
.
.
Aflrq
.
, !
\ ,
.

.
\ .

"

,


,
*
.
, *
, \, ,
, \
, ,
; .
,

^ .
V E R S . 14. Deus, itt sancto via tua. Per sanclum,
, .
cceluiu inlclligil, tanquam purum ac mundum, in
, 6
quo commoiari dicitur Dcus. Vcl ipsum moniein
> ,
Sina, veluti Dco dicalum el sanciificalum, cl ad

quem Deus descendebai. Vel iwuplum vchiii ^a. ,
crum ac vencrandum, cl in quod desccndens Deus
,
, 3
oracula rcddebal et responsa. Syminacbus pro
; \ , \
Sancto, dixit, In Sanclitale, illud siguiiicans quod
.
otuuis Dei actio saucla est, alquc irreprelier.sibilis, tamelsi illius correclioncs graves nobis, el
durx aliquando vidcanlur.
Qui$ Ueus magnus, ut Deus no&ter? Cum pollici ;

lus sit se fuluruai memorcni mirabiliuni Dei, iiunc

,
prae cseteris omnibus eum laudal, diccns : Quis $ 0
genlium Deus adeo magnus csl, vel tantai est, aut
; \ , tam immensae potemisc, u l Deus nostcr?
;
Tu * $, qui (acis mirabilia. Tu vere Dcus
.
es, qui admiranda opera perficis
;
Y E R S 1 5 . iVoiem fccisli in populh virtutem tuam.

.
Per populos, hoc in loco genies inielligit, iEgy *
plios nimirum, aut alios quoscunque populos Deo
, \ !
olim contrarios, qui landem a Judxis superali
sunt, el ipsa didicerunl expericntia, quod Deus
, \ - ;.
iile, qui Judxis auxiliabaiur, magnus ac polcns
Deus est.

VariiB lecliones.
(81) Graecc additur animadverte autem hjc loco twwm . ldem eniw tignifical,
pirius.

q*od tu-

785

COMMENT. 1N PSALMOS.
786
brnehio tuo populum tuum. Per
.
Redemisti
bracbium Dci, divinas vires, sou Dei polentiam
.
.intelligit.
Filios Jacobel Joseph. Ipsum inquit, populum (82),
.

quem et Jacob filium dicit, eo quod omnes iribus
* ,
progenitorem illum habcrent, veluli patriarcbarum
, \
onininm pairem, et lilium Josepb,eo quod Josepb,
\ .
duni oinnes patriarcbas, ct universum populum aluit, patris officium praesiitit. Maxima igitur sunt
bujus patriarcbse beneficia in universum populum, cujiis eliain vires, et sapientia imniortalem populo
gloriam pepererunt.
V E R S . J6. Viderunt le aquw, $,
viderunt
, ,
.
aqucc, et limuerunt. Sermo est de bis quae in marr
, \, , \ Rubro facla sunt. Viderunt , inquit, aquce, et ob
. , timorem divisie sunt. Praeibat enim Deus anle po pulum coluinna ignis, et nubis.
.
Turbatce sunt abyssi. Profunda, inquit, maris
" . conlurbata spnt a vento qui in aquas impctum

fecerat.
Y E R S . 47. Muliitudo
vocis aquarum. Miiltitudo et
. ,
copia tunc magna fuit vocis aquarum, hoc est,
, .
multus sonitus aquarum.
. ,
Vocem dedsrunt nufo*. Nubium vox est loni .
tnis.
\ .
\
V E R S . 18 iQ.Etenim sagitKe luas pertranseunt. Le,
gimus in veteri bistoria, quod valido spirantc au. " , \
stro divisum esl mare. Procella autem facla veri
simile est, (ulgura eliam, ac toDitrua ad majorem

jEgypiiorum terrorem dccidisse. Per sagiltas igitur
. fulgura intelligil, quae ad inimicos pertransibaat.
,
. C Posuit enim Prophcta teropus pro lempore. Illa
, , .
eliam dictio, Enim, abundal, ut sit sensus :
saglttcv tuce perlramibant.
. Vox lonilrui lui in rota. conjunxii,
in, \, quit, Dominus axes curruum eorum, etduxit eot
. \ . ,
cum violentia. Vox, inquit, lui toi.itrui in unoquo
que ciirru confracta est. Per rotam cnim currum

iniclligit, veluti a parte tolum. Equis igilur bac
. ' >, - rationc perturbaiis, curruum axes mutao compli- '
. \ ;
caii sunt. Vel aliter, Vox ibeologiaein nobis esse
,
dicilur instar rotae quae ex minima quadaui sui
, ,
parie terram langit, reliquis oninibus partibus a
\ .
lerra sublevalis.
" .
V E R S . 2 0 . Jlluxerunt coruscationes tuasorbi term.
- ^ Clariias, inquit, hujiis iniraculi ab omnibus visa
.
cl cognita est qui tunc aderant.
.

Commota est et conlremuil terra. Turbali suni

/
el conlerrili universi bomines, postquam didice , ,
rnnl quanta pro populo luo operatus es.
.
In mari vm luce. Exaggerat miraculum. Tu, i n . >
quil, per mare ambulae, cum libuerit.
. " ,
. .

inaquis multis. Eadein rursum

.
repetit, amplificans Dei laudes.
^ , .
Et vestigia tua non cognoscenlur. Quia scilicet
.

4

VariiB lectiones.
(82) Graece simplirius nnira Syutaxi. Per filios
populnm intelligil, filio aulem Jacob, ut progenilo~
ris; et Josepb, ut altoru ac de eo oplime nteriti,

ejusque gloriw.ob sapientiam \ polentiam $mm clorh.

EUTHYMII ZIGABENI

mare tlorum ronjur.clum aique unilum a.leo in se

csl, ut ntilla amplius divisionis vestigia apparercnt.
V E R S . 2 1 . Deduxisti sicut oves populum tuum in
manu Voysi, et Aoron. Ovibtts populuni comparavit
nl cusloriiam el ciiraui osicndcrel qtiaot Dotis eoriim babuit: et quod, ul bonus pastor, ad uberrima
paacua.cl ad tiitissimuni ovile eos deduxit. Uude
el pascerceliam dicilur Deus populum Israel (juxta
illud : Qni pascis hrael inlendeQuidam
, inlcr
U08 est Gregorius Theologus, bunc psalmum accommodant beato David, dicent s, vcrisimile esse,
quod posl lil)oralioQ3m consectitam a validoillo calamilatum evenHu aquopTsspe obsessus fnerat, et
animxeliaincaptiviialeinpassus, q post bujusmo.Ii, inquam, liberaiioneai, bunc psalmurp vom
,

*" ^:

posuerit et calamilates suas in eo narraverit, de

Cbrislo una propFielias complicans, propter quas,
ut puto, In finem inscriplum est. Clamavi, inquit,
cum affliclionibusdetinerer : etquxsequunlur facile
omnia accommodantur usque ad versiculum : Recogitavi dies antigvos, quo inlellige esse feliciores
d i e s illos quandoDeum praiectorem babebal. Qua3
ddnde sequnriiur eliani facilia sunt, usque ad ver^siculum : ConsummavU verbum geuerutioue in
generationem: qni vorsuuTus, no ciim dubiiationo,
Sfid detinttc legcndum est. Perfecit cniin Deus alque adimplevrt omnes scnlenlias qua*de unoquoqtie howine in praeterilum deierminavil. Diclio
emm Verbum, boc iu loro, pro scntmlia inlelligi
ifritur. Reslat igUur, inquii, ul illa ego etiani
passurue sim, qua? ab eo de me decrela .suni.
Qirod vcroait: generaiioue in gcnerauonem, expone, boc csi, pcr sucressioncs uniiisciijusqne g<v
nerationis, sm in unaquaque generalione. Vcrba
aulem illa : llocc mulalio Excclii, evangeliea convcisaiionis prop!ictiaui cominent. Lcgalem
iMiim couvcrsalionem inutandam csse in cvangelicam Goruens prophelicU oculis, d i x i l : Uac $
mulatio dexter<s Excelsi, qnae verba illud ciiam
liobis indicant, qtiod IKCC muiatio proprium fuit
Christi opus. Hunc cnim Cbnslum Dei dexteram
appcllavit, qia per Filium, quasi per dexleram
lnanum, Paler omnia creavii. Cbrislus enim rcruni
omnium crealor est. Qunc soquunlur clara sunl,
usque ad versicuhim : Den$ in tanclo via tua. Ptr ^
saiwctuin eliam, boc loco Chrislum inlelligit,
veluli muiidisainitiin, atiftte innocontissimum, qui
poccatum non fecil ; In boc inquit, Chrislo consilium uium operaris, quod de incarnalione deque
limnana salulc olim decrevisti. Per viam euim bic
divinum consibum inlelligit. Deinde tamen admiTaiusPropbela myslcrium, Detim sunima cum laude
inagnifical, dioens : Nolum Cocisii Filium luuni in
oinuibiis gentium populia. Chrislus cnim, inqnil,
Dei virius e$t *; hunc eliam brachium S)ei esse
dicit, iri quo redemil Deus populum suum, illios
jlifob, ct Joseph : noa nimiruin fitleles, qiii
y

Jewin. xxm, 2 .

4 1

1 Pelr. , 22.

788

\ , \ , .
/
. > ,
, \ , \ , \ *
\ \
* , \
, *
,
, \
\ , ' , , \ , $
. , \,
~"t-

'

. . *
,
, , *
, , ' , ,
\ //
, \
,
, , ,
* , *
, \ .
,
. \
, , <?
.
, , , .
" , . , ,
\
\
. ,

.
, , \
, /
* \
/ \ , \ , \ \
\ . ,
'

\ \, \ , \
\
,
* \
)
, , \,
*
.

' \ \#

I Cor. , 15.

789

COMMENT. I N PSALMOS.

700

, \ . olim snb d;rnimiis caplivUate delinebamtir, qui

* 6 ,
c i populus ojus dicimiir, ei filii Jacob, et Jo , \ \ seph : quoniain illius veieris populi locnm

subrogaii atque adoptati stnmis : qui nwi dno .
minalionem lamen, sed bcnevolentiam etifcm, ac
,
fjmiliarilatem, qtiv cum Deo iHis iniercodebat,
\ .
bajrcditiviiiius, t dictum eet in finc psalmi xiti :
,
Viderunt aquv, Deus, quoniam scilicet navicwla
, flcmanlc excilalus a somno, ventos ei mare iir , \ ,
crepavil. Tui enim timore omnta sedala sunt.
.
\
increpationis formidine lune abysii
* \

nuris, el mullitudo eonilus fluclMum pariter lur ' .
bata est. Vocem praclerca imbes doderiinl, quando
, ,
j transfiguratione Dominl TOX de nube venieas
\ \ , \,
dixil : ttic est FUiut ment dilectus";
possunt
- 15 ctiam propbel, nubet dici, i i l diiimus in psalroo
* ,
, ubi ctiam dc sagillis Dei Iradimr, el de f u l . II
gurc seu coniscalione. Vox vero tonilrui, evange . pra?dicalionis esl sernio vcniens de coelo.
\ , Yalidus cnim ac velicmens csl ct atao reaonat ul
* 'ab omnibtts exaudiri possil. Per rolnm auUm
, ,
miindum possutiuis inielligcre, ob ejus nimirtim
.
inslabilitalem. Terra ctiam commola est, et coulremuil, eo modo, qno in praediefo ptalmo xvn declaravimus. Tolus enim bic vcrsiculits illic eliam
habetur. Jn mari via tua : quamlo s c i l i c t Dominus accessit ad disripulos, nml>ulans supra mare.
Qnam deambulationem manifcstias cxprimcns, sabdidil : Et semilce ttia: in aquis muliit, boc ct,
i profundis flaclibus : et Vestigia tna, qmc fieni in mari uon cognotcentur, non perslanl cnim ve.tigia iu aqua. Aliqui per mare, prsesonlem hanc vitam inielligunt, vebui inccrlam , inaequaleui
nlquc omarain, ob variaa qti in ca stint afflictiones el calamiiales. Aiunique
qtiwl in bac vita.
boc esl, iu boc mundo, erunl vise lux, Clirbfc : actioncs nimirum assumpiic carnis. Vila onim
ac
eonversatio laa a nobis videbilnr, Tcrum vestigia tiia, boc cst, liiijus luse Incarnalionis modi non
cognoscentur. Eruiit enim incomprebensibil *g. Populns etiam Patris, novin esi, ei iidelis popub i 8 , qni per spiriloalis ac mystici Moysi, et Aaron, Clirsti vidclicct manum, in (crram ^anctam deluctus cst. Polcst euim Christus ct Moyses dicl, lanquam evangelicx legis oplitnus lcgislator : et
Aaron, lanqnam pomiiex, quia seipsttro Dco pro populo suo immolavil.
e i

a m

.
C
PSALMUS L X X V I I .
OZ .
lntclligcnlia' ipsi Asaph.
" '
Inscribilur InteWgenlnv bic psalmus, quia mnltn
. , , \
nobis opus est inlclligeniia, ut intelligamus, quis ; 6,
nam sit qui in eo loquatiir, et sint ad
\ .
quos sermo dirigalur, el quacnam illa stt lex, de
qua bic tradilur. Etpsalmum quidcm conscriptum pulanus a bealo David, vcrum ex Christi persona, sermonem suum ad fideles Chrislianos dirigcmis.
r

,
, . \
V E R S . i . AlUudite, popultu metts , legem


Logiinus npud Zacbariam : El confugient inn/frt?
, . genles ad Domhium. et erunt tn populnm. Ad
, \
bunc igilur populum ex geniibns congrcgatum

, Kvpfov
Cliristns loquilur; ct legem cos non Mosaicam au ,
} ? .
dirc jubet, scd ovangelicam, d< qua loqucne Isaias
, .
direbal : Sion ' lcx et rerbum Dommx de

.
D Jertisalem, judicabil in medio gcntinm **. Esi
aniein indiffcrens baec constructio vcrbi, Allendlte: tamclsi qu:edam exomplaria uon L:gem meaw ha)>oaiit, sed Legi meas.
JnclinaU aurem $( wba orit . Sup . , , poiiito, inquil, aiiros vcstras sermoni mca, rel
, \ ,
mu!alc auree vestras ab inani sermouc, ab ineptis
, \ .
fabulis ad Evangrlia.
w

Matlh. , 17.

" lia. H , 3 .

771

EUTBYMIl ZlliARENI

Apcriam m yaraholis os nteum, loquar

propcsilioncs ab initio. llaec verba proplicliarti ront neni. Clirislum clenim iu parabolis ad populum
L.cuiurnin esse prxdieun, juxia quod legimus
ap id MuiliT.am : IIac omnia locutus est Jesus ia
parabolis, ad lurbax, el sine porabolis ad eos non
loquebatur, nl implerelur quod diclun tst per Prophelam : Aperium in parabolis os meum, eructabo
abscondila constilutione mundi . Cnde perspicunm fii, quod cx Salvaioris persona consoripius
liic psalmus. Per proposiliones aiitcn (s?u, ul
verius in leclionc Graica babeiur, por problemaia)
ipsas intelligii parabolas. Et Maliba?us quidotii
loctun bunc nferens Occulia appcllavjl, quae bi<dicunlur Problemala, Hebraica nimiruin diciionc
VERS. 2.

792

-r ,
.

\ ) \


, \

" 67
, ~
.
.
,
, , , ,
. \
\ . \

. ' , "
, , , : " "
\ , ,
.
usus dictione. t quod bic, Loquar, ipse dixit Em
%

iisiis, qnae uiramque babel signiAcalionem. Evangelirae eiiim oiDiies parabolae ocruliaiu in se contiueul veriiaiem. Aqiiila jEgnimata mnsltiht.
Quod aulem bic Ab inilio lcgimns, Mattbneus a
Consiiluiione mundi dixil, ibbiaica pari titodo
ctabo.
" ^ . "
V E R S . 5 . Quanta audivimus el cognoiimus ea.
Diclio quanla non ad problcmaia rcfortur, quas
, ' , \
loculurum se esse dixil, cum lotus bic versiculus
Kcparalim per se admiranlis in niorem lcgeudus , "Q ,
6it. quanla, inquit, a majoribus noslris, atqtic a
! ~
divinis didiciinus Seripturis! mensenim Prophcta?
rsi commemoraro, qnaiu mulla, el qiimn grandia
, ,
Dius id anliquiores Judasos conlulcrit bcneficia, et \ .
"
coiilra, quaiu valtlc il i Deutu iirilaverinl, ct
\
quautas idcirco ac quam gravcs pccuas dcderinl. C , . "
Ex pcrsoua aulem Cbristi wn\ incougruc diciiur : , \, .
Quanta uudivin.us, cuni assmtpta cjns bmnanitas
., \, , \ aleronun bominuni uiore dudores atiilitct. E l .
quod aii : Cognoiimus, cxpone pro Ceriincs (acti tumus. Neque cnim simpliciier audivimus, i n qtiit, scd niajorem de bis cerliludincin aoccpiimis.
Et palres nostri annunliaverunt nobis. Dixil se
ol .
audisse, nunc addit a quibusnam ca audivcril. , \ .
Pahos auiein noti nalura dicil. Neque euiin dici
potesl, quod fideles, qui sunt ex genlibus, a pro- ,
priis parenlibus edocli fuerint, sed de Palribus :\
loquitur quos ob obsequium, quod Deo scmper ^ , * ' \
praesiilerunl, Cbristiani oinues bbenlcr sibi, ut iia
dicaro, adoplaul in parenlcs. Hac clenim raiiunc , .
et Moysen et mullos alios divinos s<riplorcs inler- :\ \
preiesque cl populi doctores, Paires nostros ap- .
pcllanius : quoruiu filios Cliristum, s t C i u t d u m camem, alquc aposlolos, fuissc diccmus. Chri li vcro
alque apostolorum filios popubim Citrisiianuui.
V E R S . 4 . iVo/ sunt occultata (Mis eorum in D
>\ generalioM
allera.
E l parcnies, inquil, ca filiis . 01 ,

suia tradideronl, el fdii ea qux didiceranl, ventu ' .
ram post se generalionem calarunt. Quiniino
' \
iiliis ac nepotibus ea omnia exposuerunl, el illi in
, . > '
posteros suos eadcm iransiulerunt. Lcx cienim
\
id jabebat, diccns : Docebis ea iilios luos cl lilios
.
lilioium luorum .
Narratues laudes Domini et polestaies ejns ct

4 7

>|alll>. x u i , 3 4 , 3 5 .

Deul. , 7 .

703

COMMENT. P5ALHOS.
79i
i mirabilia ejns, qua; fecif. Verba Ula : * nostri
annnntiaverunt nobin, conjungi debenl buic versiculo. Usus esi cnim Propbeia fignra bypcrbaio.
Laudes vero, poteslales, et mirabilia Dei, lisec
esse dixit : qnia el laudabilia sunl ei sitntmatn
Dei indicanl polcniiam, el admiralione digna esse
vidcntur. Vel, per potcstatcs ea signiftcat, qu.ie
ea qtiae in suo populo administravil , de quibtis

, ,
. ,
^\
, ) , ' . , . , ; ,
, - *
y.- , 0: , .
\ Ipii .
adversus busles operalus est: per mirabilia vero,
sitigulatim tructabit.
Kal ,
') .
,
5 ,
,
. \ ,
7> ' . \
,
. ;, .
t

V E R S . 5. sialuit iestimonium in Jacob, legem

posuii in l$rael. Ul cxponeret quid sil staluisse
testinioniutti iu Jacob, addidil : legem posuii
in hrael. Idem enim esl boc in loco stalnere, quod
ponere, idcm lesliinontuin, quod lex, ul dictjm
est in psalnto xvm, el idem est Tsrael qui et
* Jacob. Posilmn enim est ei nomen Israel, quando
scalae visiouem vidil. Quaenam aulem cssel ha?c
]ex, audi.
V E R S . 6. QniPCunqiH mandavit patribus nosirls,
" 7 , nola ficri Hln* eorxtm. Statuil, inquil, ae de<r .
vil, omnia, eoruni filiis nola ii ri, qnxcunquc ip<c
. , \, torutn palhbus mandaverat.
, >( \
'., : .
tll cognoscal gencratio aliera. Ibec esl ralio cur
" .
pilres ea dcbeant filiis annunliare, ul goneralio,
,
qnae posl eos iultira est, ca omnia nota Iiaboal.
* . , \ .
Deimle dcclaral, qtixnam sit hRC allera gcncralro.
VilU qtti nascenlur. Per successiones sciltcct.

.
exsnrgeni annuniiabunt ea filiit $u'ts. Filfi
,
\
^
(iliorum ftliis siiis narrabunl, Exsurgeni aulem po-.
. \
suii, pro Geuerabnntur.
.
\ , .
V E R S . 7. Vi ponanl in spem tuam. Addi"
.
sccnles quanla iis Oous polliceatur, qui in eo spc rant.
' .
ne obliviscantur opera e/tis. Medilando eas
. narraiinncs. Per opera vcro ejus, ea inlelligU,

quaB superius et polcstaies
appeltavil, et mi , \
rabilia.
.
mandaia ejus exquirant. Exquirani dixil
. . pro Sequaulur. Qui cnini aliquem inquiril, illins
, \ , ^. 8(qnilur vesligia. Possiimtig eliam per gencratio
, * . '
nem allcram, Chrisf'an<>rum gcncraiiouem iniet \ .
ligere.
V E R S . 8 patit, sicul paires eorum, generatio
" , , )
.
, prava, ei exasperans. Perversos eos fuisse dicil,
co qnod in divinis promissionibus nuliam fidem
,
* - babebant, nec credebanl ei rum essoni in pciicnlis : ct exasperantes , quia cum in aliquam incN
, \ . \ , - dissenl difiioullatem, conlintio inurmurabaut, ct
q n i a pra?stitam eis Hberalionem a t a m gravi jngo
. \
sorvilutis aegre tulerunt. Satins oniin ptitabant in
) ,
jEgypto esse, et servirc, quemadiuodum niuliis
*9 .
in locis, t a m in Exodo legimus, quam in Nu1

meris.

,
\
, ' .

Generatio, qtuv non direxii cor suum. Non rectum ci cor fuit, ul eimplici ac coitslanli animo
Deo crederct, sed atrligua, el dubilans daudicabat.

795

ZlGABENl

796

Ei fideiis fuit cum Deo spiritut cjus. Et spi-

riliis cjiis generatioir.a, inqnit, Dco iidem . \ ,

preslilit, nec illius credidii sermonibus. Per spiri- . *
.
lum vero, aniroos eorum intelligil.

*
V E M S . 9. Filii Ephraim intendenles
jaculanUs
.

arcu convtrtl sunt in die belli. Epbraim fuit filius
.
Josepb. Tribus aulem Ephraiin p r catteris tribubus arcu uiebatur : ad gerenda etiam bella magno , \
; :,
nsui erat, undc cclebre sibi nomen paraverat. Ad
baccotnnia Ulius eliam famam augebat, legio ipsa,
qune ei in eorlem obvcnerat. Prima enim illa , \
arcani el lcstimonii tabcrnaculum a Moyse confe- .
\
ctum suscepit. Nam Silo ubi arca Domini diu fuit,
ot labcrnaculum, ad sortero tribus Epbraiin peni- \ .
ucbal. Haec igilur tribus, q u auquando in bcllo , ."\
fa:n celebris , ob idololahiae scclus tande & , ,
, \ , pngnando superaia, ac dcvicta cst. Vel alitcr, por
t anc tribum, quae viribus praeslabat, omnes alias ,
. 6*,
irilius significai q u ob simile idolnlatriae vitium
01 \ \, \
in lioslitim manus devcneruui, ul liber Judicutu
, , ,
docet. A i l igilur Propbeta, quod fllii Epbraim, qui
.
arcus suos tendunt undc emiltant saghlas (b c
\ ,
est, qui arcu polissimum ii(unlur), conversi stinl
. :?
in bello : quia fugicntes ledenint lerga. Aliqui in
his verbis dicunt propbeiiam contineri de ultiiiio ',

lapsu tribus Ephraira in idololalriam. Nam cum
decem tribus se disjuuxissent a regno Roboam,
\ .
tribus Ephraim, qnae princeps eral inier eas, po- ,
pulo persuasit, ut vaccas erigcrent, et a vcro Dco
. \
deficercnt : atque ideo omncs in hoslium poies^a- .
lcm traliuie sunt. qumiadmodum in lertio Reguin libro inveiiics. Alii eliam propbolx muUa adverstis
1 anc iribiim exclamanl, qua i origo, et causa ipsa idololatrix fucrit in populo.
V E R S . 10. Non rustodierunl testamentum Dei, et C
,
in $ ejus noluerunt ambulare. Sermonem dirigil
.
pdverstis univcrsas tribus, causam profcrcns ob

quam dejectae siut. Per lestamcnlum vero, pacia
,
inlcll git, qtiae Deus spe cuni Uebraeorum populo ,
pcpigit, cuui in promissionis eos terram adducc-
ret. Per legem vero, ipsa Dei mandata.
.
V E R S . I I . obliti sunt beneficiorum ejus, et


,
mirabUium ejus, qmv ostendit eis. Beneflciorum quae , . contulit in populuin Isracl, veluli, quod duxcrit
, cos per maro Rubrum immadidos, ci caelcra quae , \
longa serie in sequenlibus commemorai. Mirabi, & , ,
littm aulcm dicil, quia iEgyptiorum flumina in
, \ \
snngutnem nwtaverat, el alia liujusinodi qua2 simili

modo in seqiienl bus pcrcurril,eaquepostca sigua
, \ , \
porlenla vocal ; quod vero ail, Dcum eis liaec
'. ,
Msiendissc, (non) idco dicit (quasi ipsi ea propriis
.
vtderini oculis, sed) quia ila a suis acccperunl
majoribus.
V E R S . 12. Coram palribus orum, quce fecit twi

rabilia. QuaB miracula, inquit, fecil, coram orum . "

patribus : et deinde locum cliam adtlil, ubi Iia c
. ,
gcsta sunt.
.
/ n &gypli in eampo Taneos. Tanis ost
' .
/^gypii civiias, ubi rcgiam babebat Pbarao, de
, *
qua ail Isaias : Defecerunl principes Tanevs* , ti
\

ha. xix, 15.

%

4 1

. i

7U7

.

?} : ; .
\
* \ .

,

.
,
\ ,
, \ \
,
.
.

. \ ,
\, , \
. ,
. , ,

.
,

.^
,

,
,

.
\
, \ \
/.
^ ^

.
, *
, .

.
,
. \ ,
\ . "
,
\ .
.
, \ ,
' \
,
. "

, .
, \ ^
, ^ .

.

.
. "
, , , "
, .
%>

Num. xiu, 25.

PSALMOS.
79$
lmjus loci Moyecs non memiiwril, Y C t i a i m i l e
e s l lamen b e a l u t n David id rescivisse ex co lihro,
ubi scriptum e&t : Chebron aulem wdificaia in
JSgypto, ame Tanim *. Vol ex alits a p n c r y p b i *
libris, a n l cx yEgyptiorum hisloriis.
k

V E E S . 13. luUrrupU mare, it eduxit eoi. De

mari Rnbro loquitur, u l babelur in Exodo, el
omnia suecincte narrat : quinimo n e c otuni, n e e
suo ordine, sed passim quaemnque ei et quomodocunque i n mentem veniebant, i i a apposnii. Neque enim bistoriam conlcxcre propostierat, scd
adverbus Judaeonim i n v e b i ingralitudinem. Ei
primo quidem illud posuit, quod prac caetcris videbatur admirabilius.
Siatuit aquas quc\utrem. El aqua, inguit, qua$i
muTu* Hlts , siniitrit.
Staluit
igilur aquas, boc csl, aquarum roolcs binc alque
illinc fceit exsurgere Qua$i uirem vero d i x i i , boc
est tnmidas, inslar utris.
Y E R S . 14. deduxii eot in nube diti
iola
in illuminaiione ignis. Deiu. inqwil, deducebal , dxe quidem in columna nubit, ui ostenderei eis viam, nocU auiem vi columnn i^ni$. Eadem igiiur columna die praeibai et prolcgebat eos
ab aestu solis, quae nocjc eis illuccbal, ut foverel
nimirum ac tuerelur eos a frigiditale atque ab
bimiiditate noctis.
Y E K S . 15. luterrupil petram in tremo, potavit
eoi, quasi in ahysso mulia. Ifoc factum est in
deserlo monlis Chorcb, ut babetur in Exodo. Per
abyssum aulcm, aqtiamm copiam inlelligit.
Y E R S . 16. aqvam peira, eduxit
ianquam flumina aqua$. Hoc cst aliud mirarulum
facluoi in Clioreb, ul tradittir libro Numcrorum.
Bis ctenim illis Oeus aquam cduxit e pctra, diversisque temporibiie cl locis. El iocus quidcm ille
in Clioreb, ubi data cst aqua, apprllattts esl, Tenialio, el Objurgalw. Tentavcrunt enim illic Deum
Jtidaei, probantes nimirum illius polentiam, et
miraculis nondum crodenles, qua? in praeteritum
sappius fecerat : et objurgaverunt Moysen, quod
ex jEgypto in tam descrla cos Joca deduxissel.
Locus vero ille in Cades, ubi a q u a cliam populo
daia est, appellatus est Aqua coniradictionn : eo
quod coiUradicerent Deo Hebraei et murmurarent.
El Deus qnidcm eos jubebal, nt suis lanlum praBcepiis parcrcni, utque in eo conftdcreul, illi voro
el parore negligebanl, ct nullam i n eo bababaot
fidem. Hanc aulcm maris ct aquarum interruplionem per M o y ^ n Deus opcraius cst.
Y E R S . 17. apposuerunt adliuc .
Quasi eorura vilia ex libris Moysi, saiis omnibns nola
8 dicit, l apposuerunt adhuc. Qualia aulen*
peccavcrint, audi.

EUTHYMIIZIGABENI

80

Exacerbaverunt Altissimum in inaquoso. loco

"
. ,
. ,
scilicel inaquoso. Quomodo autcm exaccrbavei inl,
.
paulo stiperius diximus, ibi : Generatio perversa
et exasperans***

V E R S . 1 8 . El tentaverunl Deum in cordibu$ $ni$,

.
ut peterent escat animabus $uU. De liis el aliis,
,
qtne scqumttur usque ad vcrba illa, Et ignis incen- ,
* ,
$ns esi, Moyses nihil scribil, sed ipse tanliim
David, qucmadmodum el alia liujusmodi mulia: \ \ , ,
seu qod ex apocryphi< ut diximus, libris ea col
leger t, seu cx anliqnorum tradiiioiiibns; seu quod a
sancio Spiriluedoctussii. Aitigitur,quodlenlave- , \ .
,
runl Deum in rogilalioiiibus suis, dubitanlcs, nmn , *
quid possel eis Dens darc, quae petebanl; teniave , ,
rmit autvm petendo cibum animabus suis;bocest
, , .
si! iipsis. .

.

V E R S . 19. Et oblocuti sunt de Deo. Hoc est mur

muraveruni, qiasi fame eos necassel, et delccia .

bilcs ac gratos cibos omnes ab eis abstulisset,

El dixerunl: Numquid ( 8 3 ) poteril Deut parare

;
,
mensam indeserto ? Verba l>a?c a:nbigcntis sunt (ot
, \ ".
ideo qnasi cum addtibitalione legenda suiit).

V E R S . 2 0 . Quoniam percussit petram, et fluxe

runt aqua*, tt torrentes inundaverunt, numquid et

vanem poterit dare, et parare mensam populo suo t , ;
, \;
Quoniam, inquiunt, ea Dens fecit, quae praedicta
sunl, numquid poieril etiam boc faccre? 0 sum- " ! ,
, \
n am bominnm amcnliam! si ea fecit, quo paclo \ ;
^,. , \, impnlena el jtidicandus, ne ista efficial? et quod
ait : Inundaverunt, expnue, id est, fluxerunt ciim . .
, \ ,
vebementia. Eduxit enim, inquil, lanqnam flumina
^ , \
aquas. Per mensam vero carnes praeslttis intelli ' gii. Tu illud considera, quomodo beatns David
,
anle panem cl carnes dalas, fluxisse dicat aquam

,
e pelra, rum in Exodo Moyses contrarinm iradal.
.
Ibi enim primo legimus pluisse illis Deum paneni
,
roaniKB, ct coturnirum cames, et deinde aquam

dedisse e peira. Non osl igiiur alia hujus addu, \
bUalionis solntio ntsi dicas de alio pane, el de
\
aliie carnibus Prophelam bic loqui, de quibus in
. " ,
libro Nnineri scripium esl. Bis elenim eis Deus
, \
iH coliiruico3 pluif, et paneni : unde eliam pcr

peiram, hoc in loco aquam cam intelligil qua
cflnsa esl in Choreb, el non eam qunc in Cades. \ V-W ,\ ,

Polra enim in Cades lunc nondum fucrat percitssa.
&
Et si quis dicat, quod in Numcris carnes posce- . \ \
banl, el non panem, adverte quia per panem bic ; 6\ \
,
carnis cibom infelligil. Tunr elcnim, ut apud LXX

.
inlerpreles legimus, diccbanl, "
"' ,
, (quae verla tamclsi Lalinus iniorprcs, aut
simpliccm sensum serutiis, ant ob Latinne Mnguai *5.
au-iisliam, rcddidorit : Quis nobis dabit carnes ad tescendttm , tamen aliquid amplius etiam possunt
nobis indicarc, qnod ad praesentcm locum atque illitis inlelleclum confcrat. Nam cum Gnvca diciiot
, undt verbiiin deduciltir, massam seu lnicellam panis significet : dura munmirarenl
dicentes. ; pelisse mibi videntiir, quis nam eos pane pnriter nuiriliinis esset
C

8 1

Psal. L x v i i , 7 . N:m. x i , 4 .
Variee lecliones.
( 8 3 ) Crxce: ambiqenth e*l pro num.

801

COMMENT. 1N PSALMOS.

808

ct carne). Undc Lealus David <|tii nnc dixit : Numquid pauem poLrii dare? videtur mihi i'!a
Moysi verba detlarasse, maxime cx scqucntibus. Addit enim, Et mensam praparare populo suo Mlla
elenim conjun- tio El, posila mibi esse vidctur, non ut dbjtmgai, sed ut dcclarcl.
,

V E R S . 2 1 . Jdeo audivit Dominus et rejecit, et
< ,
tgim accemus e&t in Jacob , et ira atcettdit in
. \ Israel. Licet corde et non lingua Deum lenlave , , - r i n l , ille (amen, quicorda liominum scrutatur, non
;
, sccus cos audivil ac si palam id loculi cssenl.
Quod vero LXX dixerunt, Rejecit, Symmacbus

, , - reddidit, lralu$ . Solenl euiin i i qui ira pcrcili
, . \ - suiH, vestcm rejicere, hoc esl, pertraherc, dum ad
vindiciam paranliir. Et liuic sensui ac liiterse

,
Syinmacbi aslipulanlur Moysi verba ,* diccnlis
, q n o l , Dominus ira commotus esl, el incensus $
.
\
, - ignit in eis Domino, qno casfrorum bona pars
consumpla est " . Pcr Jaiob autcm #1 Israel,
.
ipsum popnlum ab eis dcscendeitlem inlelltgit, ul
nlibi dmmus.
Y E R S . 22. Qui non cndidcrunl in . In Dei
"
. " -
viribus non crediderunl, lanieisi tanta jam vidis ,
scitt niiracula. Prtfposilio vcro, tn, supeiflua esL
. .
Nec speraverunl in salulari ejus. Nec ullam,

.
inquit, babucritnl fiduciain, qui lol jam, a?
,
lanta eorum causa perfccerat, eos esset imposte
.
rum saturalurus ( 8 4 ) .

, . \ ,
', .
^. \ \
\ . ,
. \ , \ Q
.
, \, ,

, ,

.
',
.
#

, , *

, ' .

V E R S . 2 5 , 2 1 . mandavil rtubibus detuper :

porlas ca>li nperuit, et pluil its manna ad manducandum. Ad ptiora rursns scrmoncm convertit,
quae bal>< nlnr in Exodo. Per nubes vero desuper,
eas intclli^il qnae excelsiores suni. Aliqu^e euim
sunl terrae viciniores. Easdem cliam 8uperiore9
nubes, portas coeli appellavil, quasi coclo proxiniiores. Mandavit autera eis ui piuerenl manna
Manna vcro erat quasi eemen coriandri, et species ejus quagi species crystalli : circuibai, i n quil, populus cotligens illud mota frangebat, ei
in mortariolo lerebat, coquens in , faciebani
tubcinericios panes, eralque ' eju$
quasi sapor dulcoris cujusdam oleo
confeciiEl
haec quidem in Numeris ita habcntur". Matn in
Exodo dicilur, quod sapor ejus erat, qiiasi dulcor
quidam ex mclle.
panem eozii \. Per coelum bic aerem
intelligii juxia illud : cmli. Yel, quia
manna e coelo videbaiur descendere.

Y E R S . 25. Panem angelorum manducavii homo.

" .

, * - D Non boc dicit, quasi angeli manna vescantur, sed
^ . \ quia angeli illud ministrabant. Accusat namque el
oupavtov
Cbrtsius eos, qui panem bunc, coelestem vere pa * ,
ncin putabanl, diceus : Amen amen dieo
Tobis,
,

non Moyse* dedil

vobis panem ccelo:ted

meus dai vobis panem coelo verum
, hoc esl,
,
de cculo vere descendcnteiu. Quod autein illud
. *
iuanua non essci angeloruin cibus, ibidera asserii
, v

Num. . , I I . " Exod. xn, 39.

* Num. , 7, 8, 9. Joan. v i , 52.

V a r i lectiones.

(84} Graecc

senalurus.

803

E U T H Y M l l ZIGABENt

Gbristus dic*n : Patret tfstri inanducavtrnni

manna , morlui sunt. Uic est panit
cozio desccndem , ui quitquis ex eo manducet. non
worfatur * . Poslquani, inqiiil, ii qui niaiiiia iiltid
luandticabaul moriui suni, restal ut coeleslis proprie pants non sii, ucc angelorum cibus. ilniuceps tbidein consequilnr : Ego $um panis r i l # , eic.
Cibaria misil eit in abundantiam. Confccta n i miruiii cx mani:a boc esl, panem.

80i

, * 01
, .

,

, ^.
\ ,
, ,
, .
;* ) , \ .

e T

.
, ,
.
V L R S . 2 6 - 3 1 . Transtulit Notum co?lo. ct in
\
eVtg
duxit in virtute sua Africum : et pluit supcr eos, ,
,
.
quasi pulcerem carne$ quasi arenam marh ro
laiilia alata : el cecidil in medium ca&irorum eorum

tit circuilu iabernaculorum eomm, el cumederunt, ^

.
,
impleli sunl vnlde, ei desiderium
ailulii


. *
eit : non sunl privali desiderio suo. Moyscs qni

,
dem in Numcris ait : Ecce s ,Mius Domino.
' .
itnniisii coturi.ices mari, ei impulil in caslra**,
,

el qua; scquunlur. Bcalus vero David Deum cli\i,
^
sisse dicit spiriium, boc esi, venlum, in Noluui
nirairum atqne in Africum : qui venti calidapcr- \ . -
.\
flanl loca ubicoturiiicumgcniismoraiur. Transluiii
*.
auiem Noium, boc est, commovit aiquc immisit
, , . "
cum. Pluisse vcro dicit, quia colurnices suponic
,
e coeio atque condensac, iuslar pluvisc cujusdam,
. \ \
(Vrebanlur. El quia maxiina eral eaiuui copia,
\ ' '
pulveri eas el arenae ihaiis eliam couiparavit. Tol
quippe imuiissa sunl, ut sexccnlaniillia , Q \ \
el quiitgeiiti quinquagiula ad salurilaicm ex cis \ *
" , ^*
diu nuirili siul. Usqut ad mcnsem eium, inquil,
dieruiH manducale,
donec exeat ex naribus w$iri$ '*

^. Toiklcin quippe cranl in eo pop;.lo bomiiies ad
\, ; \ , \
bellum idonei, a viginti aunis el supra, absque , , \
niiuori reiaie, et amlieribus, et iota tribu Levi. \n *
ntedio auiem caslrorum et in circuitu ubernacu- \ , eu/lorum, pluebai Deus illud manna, ne fatigareotur \
colligendo. E l per catira
quidem, universum ex- , >. . ercitum intelligit, per iaberuacula
vero, privata
,
cajualibet tentoria. quod ait, aitulisse eis Deum
, \
desiderium coruni, sane intellige, quod ea a Dco . 1*
roceperint, ob qoaj desiderium, et concupiscen- . " tiam suaui adinipleverunt. Auulit enim eis Deus,
.
quod opiabant: desideriutn igilur posuit pro re desiderata, qiiemadmodutfr et Paulus spem, V
spcraUB rei fruilione ponil, quandoail : Spe$ etiiim tion pudefncit.
Adhucetcee eranl %n ore ip$orum eiira Dei ascen- D
avzur*
dtl in , occidii pluret eorum, elecios hrael
' ,
*
compedmi. Nainetsi videranl colurnices, divinaela , ^'
men protnisaioni non crcdiderunt, qu<>d scUiccl

.

nd mensera usque ad salietalcm bis avibus uuiriendi

cssenl, sed liniuerunt nc abvolarent ; \ c l nc ciio
ay*'
oinnes consumerenlur coiarnices. Atque ideo ex ^ *
iiccaverunt gyrum catirorum ; el carnes ittea, ,
^,
adhue, inquii, eranl $ubdenlibu$ -um, priusquam .
*\
, Dominus iraiut esl in populum, el , **&
pcrcustit Dominut populum plaga magna wlde'*. ,
***
9

R0

Joan.vi,49.

Ibid. 33,48.

"

mr, , 31.

Ibid. 20.

c e

Ibid. 55.

CO.MMENT. I X T S A L M O S .

805

806

xbr
^^
. Vide qtio pacle anteqnam carncs consumcrenlurt
" \ t i
quas in ore liabebanl, fide defecerint, el divin
, ,
virlutis o b l i t i s i n t : unde dcsiderio quidem sno
(. \ saliali Riinf, ul divina erga eos Providenlia et
>
virtus conspiceretur ; ob eorum lamcn infiddila \ . ,
lem cl ventris ingiuviem, cftectus eet Hlc cibus
, ,
tandem eis in nauseam : ob quod miilli eorum
, ' \ .
pericre, ut apud Moysein leginius. Qaod vero
, ,

L X X hic eomm dixerunt, Symmacbus,

,
.
Pingim reddidit : et Aquila ad euindem sensum,
,
*, periisse intelligentes, diliores quos\ ,
libcl, acforiiores in populo. Yerisimile esl autem
, illos ing!u?iem suam cseleris magis explosse, quod
. ,
plura aliis coHigercnt. Puto ctiarn Aquilam et
,

Syniniacbum, in Imjusmodi sensum adductos,

,
.
- ^ ob alia w.rba, quac bic proxinie babcntor : Et
, , ,
electos Israel compedicil. LXX ctiam (85) non
, , '
d i x m i n l , ut n i o r t u o s superstiiibua comparareui,
\ , ,
sed Plures, pro Multis d i x c r m i t . ha cnim conso \
nam verba Moysi : Percussit cnim, inquit, Domhms
.
populum plagn magna vahle. Magna autem plaga
, .
in
muliorum T e r i f i e a t u r inierilu. Eleclos vero
, ;
d i x i l v i l u t i stroriuos in b c l l o . Eranl cnim ornnrs
, \ ,
bi, q u o s supcrius comrncmoravi, snmmopere nd
.
b c l l u m i d o n e i : atquc i d c o ad boc sclecli ul in
ane pr capioria d i m i c a r e n t .

.
Vtns. 32. In omnibus his peccarervni
cdbttc. Ad
, \
baic omuia, inquit, boc esl, posi lot cl beneficio , \
rum ct suppliciomm extmpla, adbuc in multis
* ? , ^ - Q Deum offeiidebant, atque iater cartrra quod ba ,
biuuores i l l o s lerrae ptomiseionis adeo formidarent, non crcdenlcs divinae promissioni.


.
Y E R S . 35. El non credideruul in mirabilibus fjvs.
Pulabani enim ca omnia forluilo, accasuc<n.
tigissc. Ubique aulein Proplieta eoruoi Infidelita ' , \ \
tero carpit, ob quam pcriclilabantur, et de qua ipse
" ;
eliani Deus dixil : QuousqM
irritabil populus

isle ? Et quoutqM
milii in omnibu*
; signis, quce feci inter eos . Unde cliam Oomi ,
nus noster incredulam gcneralionem Judacos ap.
pellavit, dicens : Geveraiio incredula el .

.
Y L R S . 55. defecerunt in vanitaiem dies eorum.
, .
Praeclarum virtulis opus nullum agcbanl, sed caruis
, .
concupiscenlias eequebantur. Uttde omnes \
, yi\v, ^ descrio morttii suni, sicul eis dixit Deus : Terram

.
' enim, inquil, quam juravi patribus , mi.ii
' * - alii videbunl, quam eorum filii, qui wecum
*. \

$unt, quicunque non noverunl bonum, aut malum *\

. \ Item alibi : ln liac, inquit, eremo cadent corpoia

vestra. El rursus : Ego Dominus locutut sum, $ c

profecto facinm huic congregalioni prava? quv in ,

surrexil in me in deierto koc : contu t etur qnippe,

.
illic morietur \
?

9 1

Num. xiv, 11.

Mallh. xvn, 16.

" N u m . x i v 25, U;
f

Deui. i , 53,56. * Num. xiv, 28, 2i).

Vari lectiones.
(85) Ad verbiim: Sephtaginta vero interpretali tunt
in pluribut, quaii diclu nobilius. Est eitim lntc d i ciio non comparatite, itd absolute posita, valclque

in multis, seu mullos, quoa magn consonat cerbis, etc.

8W
EUTHYMII ZIGABENI
&\ ,
\
Et anmeorum cum fetlinalwne, Cum feslinatione,
. " \ * /.
inquit, ileieceiunl aii vana. \ e l ideo dicit cum fe*li

natione, quia ob l c Y i i a t c m , quam secum aflert volu , pias,aniii celeiheriis umiiibiis peitiansire \ideiitut-,
,
qui oiiose ac negligenter vivunt. Nam iis qui per
. "
virlulcm operanlur, ob luLoris iuiensionem, tardior
, .
videlnr aunorum deuirsus. Yel idoo dicit ilefe
cisse cum fesliitalioue, quia cilo morlui sunt.
"
,

Y E R S . 54, 55 Cum occideret eos, qua-rebaut eutn.
.
Quaiido conlulil in eos Dcus bcneiicia, divimnn mu.
uusnon agnoscebaul; quamlo autem cos malis afflix i i , casligaiiores pariterac pmdcnliores eiTecli sunU
,

El reverlebantur, el diluculo veniebanl ad euni
^
et rememorati suni, quod Deus adjutor eorum **t,

ti Deu* aliis&imus redemptor eorum est. In liujusmodi cliam senlenliam a Moyse diclum est quod * \ \ {:.
summo niane flebant.


.
Y E R R 36. Et dilexerunl eum in ore euo.Dilexcrunl
, auieni, non aifrclu cordii, sed nudis verbis. Hu. " \ jusmodi viiio Isaias etiam ex pcrsona Domini eos
accusat, dicens : Popultts liic labhs me diligit, , / cor aulem eorum lunge esl we .
,

*
El lingua tua meniiii sunl ei. Ycrbis quidcm
.
se ei credere affirroabant, rc autcm ipsa increduU
, \ -crant, adversabanlurque sibi invicem cogiiatinncs \ .
et sermones eorum , juxta quod ln simili Aposto' . ,\
his dicebat: Deum se scire confilenlur, faclis autem \
negant .

.
807

37. Cor autem eorum non erat rectum

.
cum eo. Non erat reclum eorum cor crga Deum. \ . " ,
Simile csl quod alibi a i t : Generalio, quce non dirc,
.
xii cor suum .
9

VERS.

, T

Nee fideles habili sttnt in testamenlo ejus. Hoc

etiam simile ei esi, qtiod vidimus in pracedentibu8 : Et non fuil fidelis cum Deo spiritu* eju$.
Neque enim fidem ullam habebaiit in iis, quac Deus
iilis polliccbatur.

.
.

. ,
.

V E R S . 58. Jpse autem misericors et propiiiut

erit
peccaliseorum et non perdel. Propilius erit el ncn
petdet, pro 1'ropilius fuit et non perdidit, lempus
nimirum pouens pro lempore; neque enim eos
tunc slatiin perdidit, sed longantinis fuil. Dixisse
enim eum legimus ad Moysem : Placatm sum
eit juxla
verbum i u i i m " . Vel, Non prorsus eos )
pcrdidil.

, .
,
\ ., . \ ,
'

' .
" * " .

Et abundabit ul averiot furorem $uum,et non accendet omnem iramsuam. Haec verba etiam, Abundabit :
Accendet posila sunt,pro Abundavit, et Accendil,
Abundavit, fnqnit, Deus in niisericordia, ut furorcm
suutn averleret. Est auiem hic sermo defectivus,
queroadmodum el verba illa, quae habenlur in psaltiu)
L X I V : Mulliplicatti
lucuplelareeam. Monaccendit aulein Deus oronem iram suam; universi elenim prorsus periisscnt, si omnem iram suam acccndisset.
Sumraa etenim usus esi misericordia, dnm ex
parle Untum iralus esl. Dixit enbn ad Moysem :

,
.
, , \ , ,
. \ , \, . , . * ,
\ ' ,

. \
* . *
,

Msa. , 13.

" T i l . , 16.

P al. L X W H , 8.
a

Exod. xxxn, 14.

U)

COMMENT. PSALMOS.

^ .
, \ I.

810
Dimitte, el acceniut ira in eos conttram **
vcl, ex parte iraius est, et ex paite eos put

nivit.
V E R S . 3 9 . recordalus e$t, quia caro $unl, ipt ,
, .
\ ritus vadens et non reverten$. Uac etiam de causa
majori longaniniiute usus est, quia caro erant
, , \ Infirnia cilicei et parum diuturna,el spiritus qoi
, , *
cum vila non pcroianet. Ubi cniin ex hac viia
, \ scmet profcctus est, ad eamdem rnrsus non redit.
.

lliud observandum est, quod meiapborice acri \ plura Deum dicit rerainisci. Nam quemadmodom
. "
oblivisci eura aliquorum dicimus, quando differ
, \
ut laborantibus atque afllictis apem atque auxilium
suuin impertiat, sic contra, bumano roore roe
, .
Aiorem eum appellainue, qtiando iisdetn praesto esl IIoc autem loquendi modo Propbela sappe
ulitur, ut lectoris bebeiudini se accoromodet.
V E H S . 4 0 . Quoties txacerbaverunl eum in dtterto

,
irruatxruni eum tri Urra inaquosa ?Saepe niinirom,

;

vt ex ipsa licet perspicere bistoria. Verum illo . " .
rum
considera praviutera, neque enim tantam , \
modo eum saepe exacerbavenmt, sed in deserto
, \
etiam, atque in inaquoso id fecemni, quando ob
. \
sitmmam indigentiam inservlre eos magis Deo ai, \ (
que bumiliari et eupplicare oporlebat.
.
V E R S . 4 1 . Et contertx sunt, tt Mntaveruni Deum,
,
,
ianctum irritaverunt. Verburo Converti
.
,
tunt, hoc in ioco, in malum acciphur. Gonversf
,
\ *
enim sunt a vitio ad aliud vitium. Et quod ait,
.
Tentaverunt, aliqai exponunt, pro Conlristaverunl.

\ . "
Per fiancium auiem , Deum ipsum intelHgif,
* ac si diceret : Deum illum adeo ceiebreiii, adeo
\ .
C laudatum et gloriosum.
V E R S . 4 2 . iVon tuni retordali
mamis tjns. Per

.
manum Dei divinam intelligit poientiam, qea Ju *
daeis quidem bona, boslibue vero ma!a sunl
, .
praesiita.
DUi qua redemU manu tributationk.

. , - communi seoau etiajn bic, sumendum eet verburo :
iVoit sunt retordati. Per vero, Pharao. .
nem inlelligil.

,

V E R S . 4 3 . Sicul posuit in Mggplo tigna tua el

. prodigia sua m eampo Taneos. Nec recordati sunt,
, \ . inquit, quod posuerit signa sua, et q u sequuntur,
\ \ eic. Signa aulera ei prodigia, mulli dicunt idem
^. - aeque significare, et eentenliam bic repeti. Aliqui
, vero signa, ea omnia esse inlelligunl per q u
\ ( 8 6 )
Deus a naturali rerum ordine non recedens,
* \
iEgyptiorum gentem afflixit, vehili pecornm aegri . , ,
tudines, q u suapte naiura mortem affcrunt, el
,
locusiarum laiionem. Hujuamodi enim aniroalia
\ , \
naioraliier l e r r a fruclus perdunt. Per prodigia
..
vcro, miracula illa dicunt eigniflcari qiiae naiurali
remui cersu repiiguanto facla sant. Veluli aquae mutationem m sangoineni, et quod r a r a quaruiu
naiura esl u l in aqnia veraeotur in sicca terra habiUveriul, et alia hujusmodi.
%

Exod. XXXII, 1 0 .

VariflB lectiones.
(86) Yidettir inlerpres legisee , qood tamen
non recte vertii, cuni boc loco significet copiam
t i m . Graece Imbelur aueiii; quod proclive
%

PATROL. G R .

C X X V H I .

erai animadvertere ex verbo quod

subditur.
26

slaiim

EUTHYMII ZIGABENI
812
convertit in tanguinem flumina *

. .
eorum. ll&c prima fuil Augyplioruni plaga. Per
;
(liiii)ina auiem, Nilum ipsuiu inlell.git. Unicus
. \
cienim fluvius* pcr universam jgypiuro
fluil.
, *
Alibi eiiam dixiinus Hebraeorum peculiare esse,
. ,
ut plurali numero ulaiUur pro singulari. Aliqui
^ * \ flumina in plurali numcro, diclum esse dicunt,
ob multiplices rivos, qui c Nilo eieunt, quos Pro- ,
pbcta ob aquarum copiani flummum digniuie do navil. Diciione.u vero, Eorum, ad Augyptios
, .
rcferes, u l relatio ad bomines illius providenti flal, quani paulo ante noniina?it, dicens: Sicut
posuit signa sua in jEgypto.
,
Et imbres eorum, biberenl. Per iiubres loca
,
.
, illa inlelligil, iu quibus aqiias ex imbribus colleclas condebanl. Aliqui vcro improprie iuibres po- ^ .
\ .
sitos essc dicuiii, pro fonlibus.
811

VERS.

4i.

Et

V E R S . 4 5 . MiM tu eos cynomyam, tl comedil .

l l x c est quaria plaga. Seeunda enim fuii ranarum

.
.
ol teriia culicum. quemadoiodum superius be- *
. "
neficia in Hebraeos collata commemorans, ordinem
,
non servavil, Ua ctiam in praesenli, iEgyplioruin
plagas narrans, nullum ordinem serval. SuQteianl ,
aulem quae illic diximus de bujustnodi ordinis per- . \ , & versione. lnienlio cnim Propbelx bic tanluin fuil,
iit demonstraret, quomodo omnia eleineiUa nian-
. \
dato Dei adversus Pburaonem mHilaruni. Ipsaruiu
eiiim gesiarum rerum ordinem jara diu Moyses . *
,
aeriatiin desci ipierat. Cyuomyia auiem silvestris \ .
, \ .
muscae genus e s i , quod inter caelera muscarum
geuera est impudeniissimum. Verbum etiain Come- ^
dil, iinproprie posuil pro Moraordil.
,
. E l ranam, perdidii . Vaslarunt ctiam ranx
iExyplios. Nam ei eos mordebanl, et eortun ra- \ .
piebanl aut inquiiiabaul cibos, e l suiuma insuavi* \ ,
.
laie ao fasiidio omaia replebaul.

V E R S . 4 6 . dedil arugini [ructus eorum, /okoru eorum locuttw. Tanictst inter plagas quse a . \ Moyeu coiniucmorals sunt, nulla aerugiuis mentio \
, ' \ . "
exprcsae facta esse videaiur, puto tamen Moysen
oliam banc commeaiurasse. Esi eicnim aerugo no- \

vum quoddain germeii seu nova proles locusta?,
quaiu iliic eiiam Moyses dcscribit, el dicilur bru- . *
cbus, atque ila eam Aquila appellavit. Per fructum \ , .
. autem, onines terrai frugcs imelligit, quas laburis
eliam nomiue exprcssil eo quod sumuio parenlur D pov , \
bibore. Locuslae aulcm plaga in ordineociava fuit; cx Joelo tamen propbeia aliud locusta esse videtur
ei aliud brucbus.
V E R S . 47. occidil in grandiM vinea$ lorum.
kv
Yaslatit enbn eas, ue fruclum facerent. Aiquc liaec
. *^. \
aeptiiua foit plaga.
.
El moro* torum in pruina. Ila?c plaga tamelsi a

.
\
Moyse oroieaa esse videatur, coniineiur lamen sub
, \
grandinis piaga. Conficitur etenim , et concrescit
,
pruina ex grandine. Ilulue aoiem mori in AEgypio
.
sunl, quod id genus arboris calidis iu locis valde
*
crcscat. E l queinadmodum vineis grando, sic c l
.
moris pruina inimicissiina esl.
\ ^ , \ .
Y E H S . 4 8 . Et irad\dii grandini eorum , et
, **

811

COMMENT. PSALMOS.

8U

subslaniia eorum igni. Grando una cum igae iuira*
, biliier delala, priuium ipaas vineas occidii c i mo , \ ; * ;
r o s , quae ad priinum impetuin resislere loioiaie
,
valucrunl: deinde et pecora, quae in campis pa , \ *
scebamur. Ilaec aulem aliquanto amplius reatile \ \
runl : et ignis poslrerao qui simul cura grandine
iinmissus fueral, berbae ac plantag univergas de, . " ,
pastuseat. Ulud autem non mediocri admirationedi , \
gnum eat, ul ignie cum aqua pariler concurreret.
.
Per substanliam auiem, divitias berbarum ac
plantarum fructum inlelligit. Scire eliam illad
, ' ,
oporiet, quod Ucei scriplum bic s i l , quod herbse ac
\ , \
planiae omnes perdilae s i n i , tamen aliquae locustis
,

reliclae s u n t , q n posl grandinem igoi mislam

'c *
,

immissae sunt, el de quibus scripium eat, quod

. Comederunl herbam Urrm fruciu* iignorum

,
quot reliquit grando : veruui Propbeta universalt
iisus est aermone, com fere omnia fuissent vasiata.

Y E R S . 49. Miul in iram indignationh
$um.
. Per Iram indigoationis, seu ( a t polius in Gr*co

babetur) excandeacenlias, vehemeutem excandesceniiam inielligit.
, , .
Indignaliowm iram iribulalionem. Supplieia,
.
ac poenas in eos inflictas bujusraodi nominibus ap' ;
pellat. Deus quippe affeclu ac passione omni pror .
sug caret, el per indig nationero quidem (seu ut
verius significat Graeca diciio , per escandescenliam) poanas rainores iotelligit; per iram vero
tnajora supplicia ; el per tribulaiionem , alia insuper mala.
' cC . '
Immitsionem ptr angelot . Quae omnia scf \ licet immissa at delaU suni per nialoe angelos.
, , ,
Malos aulem non natura dico aut electione, eed
.
i a mala afferunt, laborero nimiruiii ei dolorem,
; .
i q -, poenarum sunt minislri. Maloa enim ideo
(

q u

appellat, boc in loco , quia poenas inferunt ot

aupplicia.
V E R S . 50. Viam fecii, et iras tuce. Semiiam , inquit, fecit i r a suae, ita ut haec ira q u
divina misericordia anlea quiescebat, via hac adversue obsiinalos ASgyptioe inccderel. Yel aliter :
Seniium Deus angelo fecii, qui Aggyptioruflt p r i mogenita erat occistirus , ne ad obsignaia iimina
declinarei. Uunc enim angelum Propbeta irani Dei
appeliat, lanqtiam i r a ministrura.

' 16 .
,
. ,
\
, * . " \
(87) ^
, \ , *
, .
El non pepercit morte animabut torum. Hasc est

.
decima
plaga, Non pepercit, i n q u i l , morfe, boc
.
eai,
DOII
abstinuit quominiis occideret; seu Non
, ,
, { D , dum eos occideret. E i quod a i t : Animabu*
eorum, de primogenilie loquitur. Non perpercisse
. " , ,
aulem Deum dicil primogenilis , quia a Deo ad
.

Moysem dictum est : Peribit omne primogenitum lit

, , \,

Mggpio, primogmto Pharaonii qui sedet tti throno

, 6 adprhnogmiium ancillce, qucB^tapud molam
,

$ ad primogeniium omnium .


.
pecora eoram in morie concluni. H*c cst

T i

' Exod. x, 15. " Exod. x n , 19,30.

Variae lecliones.
(87) Graece subdilnr. Verbum enim licei compositum if, timplic&n iamen kaket

lignificai^m.

815

EUTHYMII ZIGABEXI

tjuiiMa plaga. Per.erunt enini, inqnit, pecora omnia

?0iorum, ea sciliccl qiue erant in agris. Con
r/usi/ auiem, lioc c s i , Comprebendil, ila ut fugae
noUtis fuerii locus. Vel, Comprcbeiidit, id est, Occidit.
V E R S . 5 1 . Ei percussil omne primogenitumin lefra
jEgypii. Repclil scrmonem de primogenilig. Gaeieris quippe omnibus plagis li:vc accrbior fuit.

816

.
.

\,

. ,
, , .

.
, \
. \
.
Primitiat omnis laboris eorum in tabernacuU*
)\
cxqCham. Primilias boc in loco, pro pracipua rc dtxit, . '
ac magts pretiosa. Perdidit enim , i n q u i l , omne . ', \, ,
primogtnUum, boc est> Omnes primitias laborit
*
eorum. Per laborcm autein, bonortim ac substanliae ,
possessionem inteUigit: eo quod cum labore pos .
, \,
.
sideantur. Posscegionis *ero nomine ipsi etlaiu filii , ,
cotiliiientur. enim, inqtiit,
filium
Per
' ,
tabernacula autem Gbam, ipsam iEgypttira inlelli- i ,
g i i , ab iEgypio rege ita appellalam, qui a Cham
, \ , \ .
lil.o N O J trabebat originero. Uirumque enim nomcn
.
rngio illa babuil. Et quia Gbam omnium primus ,
, ,
eam babKavit, c l quta, ut diximus , ifigyplus rex
\ , ,
, \ *
in ea regnavil. lllud eliam observandum est, quod
" .
cx decem ^Egyptt plagis, Propbeta bic aeptem tantum connuoierai. Nani et culicero omisit, et tremorcs, et palpabilea lenebras : quorum tamen meoainit in psalmo ceniesimo quarto.
.

V E R S . 5 2 . abituiit sicul otei poputum tuum.

EduxH cnim eos ( v i quadam) ex ifigypio, duxque , i?is iiineris fuit. Curavit item, et fovii, non secus, ,
ac pastor oves proprias.

.
eduxit eo$ tanquam in deurto. Idcm Q
.
ritrsus repetti quod dlxcrat.

,

Y E R S . 5 5 . Et eduxil in spe , ei non timuerunt.

Exeunics Jtidaeos prima noclo in illiue promissio- .
' , ,
nie spe deduxil, quae facta fueral a Deo Abrabam,
. *
quando ei dixit: Cognotcent, cognotces : quod incola
erit temen iuum tit Mgypu, tt in tervtiulem ,
(88)

redigenl, aflligenlque, humiiiabunl eoi annis

, ,

quadringenlit. Genlem autem t//am, cui $ervienl

*
,
judicabo ego exibunt iilinc cum multo apparaiu

fcla aulem uocle exeunles non limuerunt. Nam po- ,

. \
siea s^peuumero in summa fuerunl forinidine.
* \ .
inimkos operuii mare. Per inimicos ,

.
eos intelligit, qui popuium pereeculi sunl, de qui * \ busjam diximus.
.
Y E R S . 51.Eii/idwjcii eot in monitm sanciificatioms.

Oroisais iis q u * in eremo contigerunt, cum in prae.

cedeniibus narraiionislocura prseoccupaverit, loqui- , \
lur rvinc dc lerra promissionis. De monte lenim
. " ,
loquitur Sion, veluii in universa regioucceleberrimo; .
pi saiisiiOcaiionis raontem appellal, eo quod inier ,
crcleros praclccttte ait, ut in eo foederis arca babi- * ,
laret. Arcam aulem icederie sanclilicalioncm ap* * .
pellabanl. Dicitur etiam mons sanctus , veluli ab
arca Doniini sanclificatus.
%

"Gen.iv.l

C e n . xv

1 5 , 14.
Variaj lectiones.

(S8) Gracc tcrra ncn

frepria.

817
COMMENT. II PSALMOS.
818
tiontcm huuc, qucm acquhhit dextera ejus lluuc,
" . , H
inquit, moiilctn, ilemou$'ralivc, apud quem nunc
, *
adsumus. Quem non populi robur, sed uia nobU
, .
paravit potentia. Tu enim cos primo expulisti, qui
; .
fllic babilnbant.
.
Ei ejecit facie eorum yentei. Illos septcm popu
los, qui terrain promissionig possidebaul. Cbatia, , , \
nanini, scilirel, Cliettanim , Pbcrezxmn , Evaeum ,
, \ '^, \ , Aiiiorrlueui, Ciiersieuui et Jebusxum.
\ .
Et $orle dhisit ei$ Urramin funiculo distribulioms.

Sorte universam illam eis tcrram divlsit. Subia. !

* , ' ,
telligcmla est aulem diclio, quasi, ul s i l seusiifr:
'
- qui quasi in funiculo divisit. Est et bic defectivus
. ^ loquemli modus llebraico idiomaii faiuiliaris. Iia
\ - eniin lerram illam Deus inter Iribus divisit, qiiem^. ; adtnodum si paler aliquis illo fune inler filioseaw*
. , '.- dividerct, quo agros solemus meiiri.
.
V E R S . 5 5 . Ei hnbitare \\ in tabemaculU eorum

. (ribus hrael. ln babiiationibua pradiclaruni gcti .

liuin.

.

, ,

. 01
, , ,
.
, ,
,

' , ,

, \ .
.
., \ ,
.

Y E R S . 56, 5 7 . El ,

^
Deum aliiaimum, iesiimonie ejus tion servateruni, aversi tuni, spweruni,
quemadmodum
patret eorum. l i , qui in lerram promiaaionis i n Iroducti suul, illoruin erant filii, quocum membra,
u predixitnus,. cecideruiu in deeerto. Horum igir
tur posleri leiilaverunt etiain , et conlrisUverunl
Doniinum, u l in libro Judicura scriplura est: Sur*
rexil enim, i n q u i t , allera , qui
non cognoverunt Dominum , oput quod (ecii
tn , feceruntfilii hraelpraia
coramDomino,
coluerunt deoi Daalim, et qiue sequimttir . Per
testiraonia autem, divinas-contestalbnes. inlelligit.
Averlerunl aulem se a Dea, etspreverunl eum,
majores nimirum suos iuiilati, qui filulum fecerant
iu desei tOw

*
,
. , , \ , .
6 , \
; , , \
.

Coimru tuni in areum obtiquum. pielate ad

impietalem inslar obliqui arcus mulaii sunL Nam
queinadmodum obiortus arcus recla iclum non
miuii, sic et perversa eorura meiie, diviuoa seoau*
recle non assequitur.

, ^ Ysas. 58. El irritaverunl eum in coltibut , I
.

. tn tculptilibu* tuis, ad ultun e*m
Eo quod et genlilibus eommisii suni, el eorum
, , , \
opcra didicerunt. Genles quippe in collibus sacri. *
flcabant, et sculpia babebanl idola. Provocarant
. ,
\ , * aiiccm Deum ad xelum, boc est, feoeruoi, ul ob
bujusiuodi eorura viila juste iraaceretiir.
.
V E R S . 5 9 . Audhii
Dominus, . Audivit

clanranlee voces, hocesl,ca omnia q u impie ope , ,

rati swnt. Eo aulem modo audivii, quo, c l vocew
; ,
sanguinis Abel clamanlcm olim audierat, et Soilo (&(5 * morum atque Goraorrbcorum vocee. Ipsa siquideuk
.
Judic. , 10-12.

819

ZIGABENI

peccata clamaiit coram Deo, alque anctores suos

indicani, el propalanl omnes qui talia commitlimi,
Est eliam h\t loquendi modus apud veterem Seriptnram frequens, ut auditum Deo ascribal, quando
cemmolum illum esse eigniflcat ad vlndictam.
Despexit autem eos, hoc est, aversus esi.
Et negUxil valde hrael. Inbonoravil el conteniptibiles reddidit. Yarils enim genlibus et diTersis temporibus eos in caplmtaiem iradidil, u l
in libro Judicum leginius .
Y E R S . 60. Et repulil
tabernacHlum Silo. Quae
scquuntur in primo Regum scripta sunt : quemadmodum scilicet arca ab alienis, boc est, a
Miilistapis sit capta; et quomodo Israelitae occiei
sinl, eorum civitates in hoslinm poteslatem de
venerinl. El , inquit tabernaculum quod
eral iit Silo ubi babilabai lunc Deus. Erat enim
lllic, ut diximus, arca Domini. Nam si labernaculum illud in Silo non repulissel, non permisissei, ut
arcara caperenl.
Tabernaculum, quod habilabat in hominibus.
Proptcr arcam enim sic dicit. Primo enim ui saepe
diximus, arca habilavit in Silo, postea vero in
IwTuaalem.
Tt

829

\ (89) \
, " ,
. , , ,
.

.
, .
,
.
.

, , \ . , \,
, j j .
, .

. , , $
.
Y E R S . 6 1 . Et tradidit In captivitatem potenliam

eerum, et pukhritudifum eomm in manut inimi, .

torum. Per potenliam et pulchriludinem, quidam
\ \
fntelligi dixerunt strenuos quolisbet ac fortcs Ju
daeorum in bello : verum melius est, ut inlelliga- g , (5
mus ipsara arcam ita appellari : quia eousque
\ ,
vires acrobur populo praestiterat, atque ornainentam.

,
V E R S . 6 i . Et conclutit In gladlo populum suum,
. \
et hanredUalem tuam . Moyses quippe Dei
,
baercditatem eos appellavil, quasi soli Deo dicatos :
Facta enim, inquit, peri Domini populus ejus, . , ,
,
,

Jacob, funiculus tererfifatfs eju$,

Israel .

.

,
Y E R S . 63. Jnwaei ignit, virgi \
* eormm non snnt lamentcta. Haec aulem in h i - .
itoria nominaiira acripta non aunt, verum ex qno, 0
*et eWilates, et domus eomm vastat sunt, verisi- ,
mile est, ut et adolescentuli qui nondum miliiabant, -, , \ una cum domibus exusti fuerint, et quod virgi- D * \ , , ,
nes eornm in caplivUatem ducl non babuerint
\ \ \ *
aliquos, qui earum calamilatem aut morlem I H , .
gerem : cum parentes et cognali omnea occisi
cssent, aut parHer itt captiviiatem acti.
01 . \ \
V E R S . 64. Sacerdotes eorum in gladie .
Orpbni eniin et Pbinees filii Heii, qni una cum , *\, ,
arca Domini exierant, ab hostibus iotererapii .
avnt.
*

El vtdua mn plorabuntur. Terapus i m iHflavil, pro ploraim u<m tunt. Nam ipsee una * * T(

" Ib!d.

14.

Voriflc lectiones.
(89) Subauditur , ul sarpe alias.

822
821
C O M M E N T . 1 PSALMOS.
, \ , -* aui oeeisae, aut aclae in captivitatem, miltum habuernnt qui eas ploraret: civitatibus scilicet pror ,
siia deletis.
.
VEBS. 85. Et excitalus tanqnam dormient


. "
Dominus. Qtiemadmodum dormiens qut landom
,
somnum excutit cum excitalur, ita et Dnmintis,
\ 6
scro licet, in arcae ac populi aiixiHiim etciiatas cst.
\ , ,
Satis enim ptenas dederant. Longanimifalenique
* oi
illam ac palieniiam excussisse vraus est, ob quain
.
tanta hoslcs eousqoe perfteere potueraiti.
eiVov.Tov Tonquam , craputuint titio. Ad ipe
. ,
rioris versiculi declaraiioncm h:et* consequunlur.
,
Non sectis, iequit, Deus cxrilains est, Koe eal, non
minori cum robore ac vcbenwBtia, alque exciiari
, , solot homo qui&piam summit praedilus viribus :
, \ .
quod si ad proprias vires illud eliam addideril, iH
vino repletus, ac crapulatus ait, tatnoui aliquo lempore ob vini poleiuiam sopore, aut capitis gravedinc occnpari eum contingat, ubi a somno bujusraodi consurrexerit, veberoealius, atque impe~
tuosus, quam antea moveri solet. Coiijunciio autem illa el abundat.
.
V B R S . 66. Et pereussil inimicos suo in potteriora.
',
' *
Verbum, Percutsil. apud Scriplurani, ul plurimum
" \ .
accipiiur, pro Occidil. Aliquando tamen stmpli , \
citer accipilur pro Verberavit, ut nunc. Pcrcussil
,
aulem eos relro in naiibus, ut Scriptura docel
.
Ilonesiioris auiem aermouis gratia dixit, Retto,
seu ln posterhra.
" . "
Opprobrium cclernum dedii ci*. Per opprobiiiirw
'
vulnus iUud intelligii, quod babucruiit in poste, .
^ riori corporis parle. Quocunque enbn arcam docerent, ab illins vulneris dolorc occupabanlar.
V E R S . 67. Et repulil iabernaculum Jostph. IIoi!
, . >,
esl babitare Deus noluit, in fintbus baerediialis
.
Josrpb. Per Joaepb aitlem ipsam inlclligit iribmti
, . \
Ephraim, qui filius fuit Joseph. Similem aulem
,
.
seulcntiam superius dixil Propbeta, quando aitr:
\ , repulit labernaculum Sito. Erat enim Sito in
.
sorte tribus Epbraim, ut praedixtmus.
El tribum Ephraim non elegit. In arcae scilicel
.

babiiaiionem. Atque boc ob sccfcra ei iniquitates^

, .
eorum.
.
V E H S . 68. Ef tleyit tribum Jvda. Ad reganm n) .
niirutii. Hoc autem propter seipsnm dicit bealu*
, - j>David. Relicuit aulem qua2 ad Sauleni perlinebanl,
,
ne ilii dcirahere viderelitr.
x

.
*\
, , , . *\
' $ ,
, ' .
, , \ ' .

.
, \ , ,
.

. " \ \
.

Moniem Sion. quem diltsit. Pro Iribu enkn Benjnmin, de qtta fuit Saui, elegtt iribara Juda, dequa
eral David : et pro monte Ephraim, ubi crat c i v i las SHo, elegit moniem Sion, in qo Jerusalem.
Dilexisse autem dicii Dominora roontem Sion,quia
eum bonoravili et eelebrem apud omnes reddidil,
ab eo lempore, quo arca foederis illuc perducu
cst.
Vcas. 69. Ei adificavit qttasi unicornit f o n d l ficaliontm tuatn. jBdificamt pro ifidiflcabil.
Teropua enim posuil pro lempore. Propbetiam aelcin iradit de lemplo, quod a Salomone conslmcndum erai in Jerusalcm, cl de regno, quod fultiriuii crat in tribu Juda. RcvcUilum enim ci fuerat

E U T H Y M H ZIGARENI

H4

a Deo, quando a i t : Suscitabo temen tuum post ,
, qui eu ventre tuo, et prevpatabo regnum ,

ejut, hie adificabit templum nomini meo el erigam

ibronum ejut u$qu$ in tcrculum

Illud enim
,

lemplum hoc in loco sanctiOcaiiouem appellavii. ' .

Et quod a i l : Quasi unkornit defeciivus eslsermo, ^ ,
* efq ei subintelligi debci diciio, Gornu (quod ut clarius , " )
dignosci pos&il animadverlendura esl, quod diciio,
, ,
Unicornii,
csl secundi casus, quod ex Graeca
, \ *>
leciione apene dignoscilur). Sensus autem est,
, \ , \ ,
quod boc templum a Salomone conslruenduni,
\ .
%

sedillcabilur quasi cornu quoddam unicornu. Mam queniadmodura cornu illud unicum est, et maxHBum,
pulcberrimuiuqiie pariier ac fortissimun, gic ct unicum Deo templum et maximum polcherriraumque
slructura pariler ac foni&simum io tota Judaea conslructmn est, veluli unieum alqae oni Deo dicatum.
/ n tttta fnndavii eam in smcutum. Eam iribum
Juda. Stabilivit enim eam, inquit, in ea lerra, ubi
babitat, ila ut ab hoslibus illinc expelli non posset. Quod vero ait In soeculum, idem est quod,
Sempcr; verura improprie baec do Ipsa iribu
dicta sunt ; siquidem illinc expulsoe fuisse videroue.
Y E R R . 70. Et elegit David $ervum tuum, el assvmpsti tum de gregibut ovium, retro (
accepit
eum. Vide quomodo vere ac simpliciter beatus DaVid narrat, quae ad se pertinent, quomodo fateri
noir erubescit, quod pasloris nomine nondum
dignuserat. Nam uiminus idoneus fetantes oves
sequebalur. Quio imo rainora quaeque de ee asserere non pudoit, et quae majora erant, omisit
Neqoe enim vires suas commcmoravii, quas aui C
adversus feraa spe ostendil, aut adversus GoHath.
Vt pasceret Jacob $ervum suum. Generationem
*etlicei ei protem Jacob. Yerbo autem Pasundi
Nietapborice usus est.

*
^ , ,
, ' fj , .
, , \ ,
, .

Ei Israel suarn. Repetitio est ejusdem sententiae, qui loquendi modus apud Hebraeos
est frequentissimus. De haeredilale aulem paulo
superius diximue.

.
. \ .

YBBS. 72. E l pavit in innountia cordis $ni.

IM slmplicitale, reclitudino el manauetudine.

. , , %
.

in intelligeHtm mamtum *uarumd$dnxU illos.

Vitmanuum inlelligentias, ipeas aciiones inlelligil D

. * , *

,
. \
, *
,
\ *
* $
*
\

.
*
, ,
'
,

, \ .
f

.
.
.

ratione dispositas, quibua sumraa cum prudentia

populuro dirigebat. Illud auiem scieudum est,
qnod ekglt iribum Juda, ad regnum propler
.Obrislui, qui ex ea Iribu originem duclurus erat.
E l aliier : Per Judam quidem Cbrislum intelliges,
qoi de ea iribu nalus esi, et pcr tribum Juda,
ipaiun Cbrtsliaitorum geaus, quorum Doctor, ac
Pater eat Chrislus. Hanc enim tribum Cbristus
in univerea lerra fundavil in saeculum, boc est,
Jn aelernum. Porta enim, inquit, inferi non prmadwrius e a m ; i U ut quod perpetuilatein indicat, ad
ralur.
Tf

7 e

Dcul.

xxxn, 9.

* 1 Reg.

13; I I I Rg. , , 4.

Cbrisiianorum

' Mattb. x v i , 1 .

irtbum

refe*

825

COMMENT.

PSALMOS.

826

'.

P&almut Ataph.
'.
PSALMUS L X X V I I I .
\ ' . *0
De Asaph superius diclum est. In hoc autem
psalino saevitia praedicilur Aniiocbi, qui advcrsus
* Judaeorum gentem immitissiniu* fuil. Efferri auleni
dicitur ex eorum persona qui in Judsorum populo
; .
niagis pii eranl et magis religiosi.
,

V E R S . i . Deu$, venerunt genies in Aaredi/atero

.
\

iuam. De haeredilaie, in supcriori psalmo diximus.

. "
Per genlcs autem, ipsos Macedones, ct illo , . ,
rum adjutores inlelligii. Diclio vero, Peus, vo , .
canlisest.

. \
Polluerunl templum sanctum luum. El profauis
, \ ,
illud pedibus calcanles, el porcos ibidem iinmo\ \ , \
latites, et idola iltuc imroducentcs, et variis illud
.
niodis Coedanles.
" ,
.

V E R S . 2. Jerusalem, ui pomorum cw , stodiam. Per pomorum custodiam, lugurium quod . ,

piam inielligil, in quo pomarii custos maturesceji* , \
tes solel fructus a furibus observare. Posuerunt
.
etenim ipsam Jerusalera, veluti niinam quamdam
et rudera, civitatis lanlura flguram habenlem, exteriori quadam specie, et non re ipsa: quemadmodum, el tugurium illad, quod Gra?ci unica dictione > dicunl (et nos Latin* lingu
inopia, poroorum custodiam appellamus, domus quidetn speciem praesefert, taroetsi vere doinue
non egt, ecd casula, et tuguriolum, ex paucls quibusdara lapidibus lumuliuario opere conslructum)*
Potuerunt morlicina
UTiorum
suorum etcas vo
lucribut cmli, camet sanciorum
tuorum feris
terra.
,

. Per moriicina, niortua oppellal corpora, hoc cst,

ipsa cadavera : per servos vcro, ac aanctos Dei,
.
eos inteltigit, qui ex Judaeorum gente occisi fue; ,
rant. Sanclos enira appellal Jtidaeos, eo quod gens
illa prae cseteris omnibus Deo dicata ac sanctificala
, \ *
\ eral; et qttanquam a sanctiflcatis operibus jam diu
abstinerent, aanclitalis tamen denominalionem
. \ * , 0 retinebant. Hoc pacto Scriptura alibi eos, qoi pseu * \ dopropbetae erant, propbelas appellavit, et Apos~
, * tolus sanctos dixit ramos, qui ob impietatein erant
confracli , quia nimirum a aancta erant radice.
.
, - Illud prelerea dici poiesl quod Macbabaei, tt comptures alii justorum, cum eis tunc occisi sunt, ut
,
in civitaium direpiionibua fleri solet, qnos sancio . \ *

m m nomine appellal. Legimtis enim apud Ezccbie ,
. lem diclum ex persona Domini: Ecc% ego ad te el
meum vagina iua exci' , extendam gladiolum
, - D dam juttum injuilum . El rursum : Ecce
, .
go accendoin U ignem, in leomne lignum
humidum,*tomne lignum aridum". Per humidum elenim, juslum qucmlibet inlelligit, ob virlutis n i mium bumorem; per aridum vero injuetuin, ob sterititaleni illatu vidclicel alque infmctuositatem
quam ostendunt in operibus virtiilura.
V E R S . 5. ^ sanguinem eorum quasi aouam

Tan,
. , in circuuu Jeru$alem, el\nott qui .
, - luininquit, sanguinis effuderunt, u i instar aquse,
. ac rivuli, seu potius fluminis in modum dilabere * tur. Effuderuni autem itlum in circuitu Jerusalem,
, , pro ubique per loiam Jeruealem; et nou erat qui
.
sepelirct, aliis nimirum fogientibus, aliis in capliviiatetn aclis.
iiom. x i , i 6 wqq. Exech, , 5.
Eiccb. xx, 47.

T>

e i

827

EUTHYMll ZIGABENl

Facti sumus opprobrium vicinii notlris,

iubtannalio et derisio iis qui in circuilu ncstro *unt.
Finilimia videlicct gentibus, quae jamdiu nobis
invidenl, ct adversmu nos lexunl insidias. Ejusdcmquc esi sentenliae secundus versiculus cum
primo, et figura quaedam est quae diciiur.serinonis
Heralio. Exprobrabant autcro Judaeie vicini tanlam
dcso!aliout!iu ct lain grandem eorum ioGrniilaiem,
stibsaiinabantque quasi insipienler Deo credidisV K R S . 4.

sent. Deridebant eos etiam, hoc est,

838

' ,
.
, \ . . OveC \ .
\ , , ( 9 0 )
\ .
. ,
, \ \ .
carpebaul. Judacorum vero vicini Amanita erant, ei MoabilX'

Mtiuiaeique, et ali;c htijusmodi gcntee.

" , , ; Tb
V E R S . 5. (Jsquequo, Domine, irahcerit in finem?
,
, \ , , .
In finem boc in loco, posuit, pru Vebemenier.

; ' Exardeicel velul ignis telus tuus ? corarouni

, " ;
scnsn eliam hoc in loco sumenda est diclio, Usquequo ? per zetum vero srepe diximus, jusiam Dei ^ . \
, ,
iiam iniellrgi: Nam el ipse Deus leges ataluens de
scipso d i x i l : Ego Deus zelalor, ignis consumens , . , .
ductusqiie est bic loquendi modus nietaphoricc
,
ab iis qui uxoribus suie irascunlur, queties in
,
aduiierii eas suspicione deprebendunl. Eatndero
etcnira analogiam, bocest, camdem proporlionem , \
seu raiioneni reiincbat olim Dcus cum synagoga, .
' * *
quam babet maritus cum uxorc, veluti qui prae
caeieris gentibus earn diligebat, et vicissim ab ea , ,
s1a diligebatur. Hujusinodi Iranslalionero servat
* \
Osee propbeta, qui Deum repudianlem iniroducil , , .
synagogam, el dicenlem : Hcec non e$t*uxoT ,
" ,
neque ego vir ejn$ **. Ibidem eliam idola amatores
, *
illius omnes dicii, fornicatiooemque et adulierium
.
eanx commisisse dicii quoties in idolo!airiam inciderit. Nunc igitur synagogam aroptius axorem non
. b a b r t , cum unica ei sil apotisa, Ecclesia nimirum, de qua in psalino X L I V dicluin est
V E R S . 6. E^ude iram tuam gentet, quce Q
" ,
, ,
al
non cogneverunl , et super regna, qucc nomen
.
(91) luum non hivocaverunl. Molesiissiiri, inquil, nobis
,* , siini geniium populi. Naro et armis bella geruni
, \
adversom nos, et le Faclorem suum ignorant.
. .
Higui autem nomine omnifariam poleslales i n l f l ligit.
V E R S . 7. Quotmm comed$runt Jacob,
el iocum

,
ejui detolawuut.
Eflunde, inqnU, iram luam in .
" *
eos, quoniam comederunt uos iu ore gladii.
, .
VER*. 8,9.
Ne memtnerh iuiquitatum tmtrarnm
.
antiquarum. Qua* eoneque cotnwiaeraal. Per an- *
tiquas enim iniquilates, dolicla omnia in prseter- .
ilnm perpelrala intelligi vult.
Cito anlicipent nos misericoTdias
tuw, Domint,'


.
*
factig sumu$ nimii, adjuva no$, Deut
,
,

. Salvaior nosier. Pauperes, iaquil, facli sumus, el , . ' ab oranibus bonis dejecli, et si ullas atiquando
, \ .
possedimus virlules, eis ainnibus boc temporc
, \
. raremus. Salvaiorem aulcm Deum appellal, quia .
a.Tpciiumcro eis saluiem praeeiiterat.
" , *
Propter gloriam nominii tui, Domini, iibera no$,
ei propitius eslo pucath nostris, propter nonwi , \
%

* t>eiu. IY, 2 4 .

e t

Osec n, 2 .

Varia) leclioncs.
(90) Cr.rce addilur uni.
{\)\) Abcrrai interprcs ab auctoris scnsu. Yer-

tendiim pnlius, MuUo magit quam not le ad iram

excitarc. dcUni enleiq*<* adv$n**\ aoa . g. l c

829

COMMENT. PSALMOS.

830

* \ tuum. Tatneisl indigni sumus misericordia itta,
, , Ju lamen quawo eripe noa, ne inglorium sit apd
, , \ gentes nomea tuum, neve exprobretur ab eis qnasi
, hifirnwm sit, et quasl nequeas popiilum leuro l i * , '~ berare. Secundus aulem versiculus repetilam continet senlenliam. Idem enim est Libera, quod,
, , * 10\ .
Propiitni e$io. Nam qui ad liberaiionem esl paralus, is etiam eet propiiiua.
*
V E R S . 10, 11. Nequando dicani genms : Ubi Ht
;
Deut torum 7 Uo per sc clarum esl.

Et cognoscaiur
in genlibut
coram ocuUs eornm
- ultio sanguinis tervorum
tuorum,
qui e/futu$
.

.
,
l)t in aliis gcntibus boc cognoscalur, et nobis ad .
buc eupersiiiibus.

iit consptclu luo gemittts
compeditoTum.
.
.
Eorum scilicet qni in caplivitatem acli sunl.
KarA

Secundum maguiludinem bracbii tui wrva filiot

.
- interemptorum. Salva, inquil, occisoruro fiiioe, qui
, caedem effugerunt, vel salva eos, qui in servUulem
\ .
ducti sunt. Per bracbiutu vero, furlitudinem
ac
.
poteniiam inlelligil.

. V E R S . 12. Redde vicinh no$lrn geptuplum, in $mu

,

, corum, opprobrium tuum, qnod xpQbaverun^
libi,

, . - Domine. Septuplum Hebratorum oiore posuit pro

- \ Muliiplici, quemadnioduip ei Sopteip persape ponl
. . vidcmus pro Multis. Per vpprobriuoi vero coe , \ , ,
templum intelligit. ln sinu eiiam eorum reddi
.
oplat suppbcia, quia quod in ainu csl, de facili
DOH rejicitur, et semper circumfertur.
, . Q V E R S . 4 5 . No$ aulem populus tuus, pe$cum luce. Tamclsi peccaverimug (lui tameo aem \ (92) \
per sumus), divina autem maudata abundandssi.
uiuiD praebenl pabulum.
Confiiebimur tibi, Deut, in saeculun. Si nos eiau
, ,
.
\ , \ , dieris, gratias libi seinper pro consecula agemue
salute. Vel simpliciier se acturos gratiae polli . " , ,
ceniur.
.
In generalionem generalionem annunliabimus

laudem tuam. In onmoa, inquit,' geiieraiiones,

. . ,
\ \ . ' laiides tuas annuntiabimus, boc esl laudaliunes
ilias, q u pro laniis beneficiia libi debentur, El
' '. "
\ ; , . boc pacto quidem bic psalinug fuil juxla bisloriae
* , . sensum exposilus. Accotnmodari taraen poaeunt
praesentis psalnii vcrba sanctis fldelibua Cbriatia
* - ^ nis. qui a lyrannis persecutionem passi sunl
* * juxla quem sensum per genles, lyrannos inlelliges
, * et atios onines Gbrialiani nominis botlcs : el per
Cbrisli haeredes, ipsos fideles, quemadmodura i n
, \ *
, * pritno psalroo declaravimus : el per teir.plum Dei,
unumquodque templum Deo dicatum. Per Jerusa , \
lein eliam, ipaam Cbristianoruin civkalem, el per
, \
- morlicina, sancia marlyrum corpora. Qu* sequut*Irjr juxta eamdem raiionem inlelliges. Jacob eiiam
,
pro Cbriatiano accipiiur populo, ut saepe diximaa.
. ,
per vicinos noatroa, ipsos imelliges Hebrseos :

eo quod illorum Scripiura nobis eliam io legem
, " *
r

Variffi lecliones.
(92) Verbum. Pabulum aulem Dei, jus

mandata.

831

EUTHYMIl ZIGABENI

32

esl, el Judaei nobi? ad fidem magis proximi , ' \ Neocdg<iin, n am reliquae naiiones : quanquam el ipsos
.
h.rrriicos possumns vicinos nostros appellare, cum in irstiltis dogmatis nobiscutn senlianl. Conlem~
pscrunt autem Cbristum baereiiei, dtim valde blaephema advcrsus illius dmniialem loqunnlnr,
qnemadmodum Sabellius ct Arius. Vtl adversus illius bumamla*em, qnemadmodam Apollina iue, el
Nestortu?.

ln ,* m qui commulandi sunt, testimonium

pior ',
.
Asaph, Psalmus pro Assyrio.
'.
PSALMUS L X X I X .

In fincm diclum est non solum ob propbetias
, , \
qu(e in psaimo conlinenlur, ut saepe dixiimis, sed
quia ftncm, lioc est, consumplionem conttnot ) . ,
Judaica; felicitalis. Proedicit enim obstdionem et
caplivitatem eorum et quaecunque alia a Babylo- , \
,
niis passi sunt, qui primae eorum felicitati fbiem
Unposuerunt. Quod vero aii pro iit qui commu- , , . ,

\
\andi sunt, t i l alibi jam declaravimus, immulaiio- ,
oem indicat. Te&timonium.autem dixit, qula ,
. , ,
<>ntestatur Propheta in boc psalmo, et annuntiat
fultiras calamilalee, siudens nimirum, ut aliquo * ; .
paclo ob limorem saltem Judsei sapientiores fie' ,
,
rent. De Asapb etiam aiibi pradiclum est. Per
Assyrium vero, ipsum imcHigtl Nabuchodonosor \ , \ ' Babyomum, qui de Assyriis genus trahebat. Pro , '
As$yrio igilur, dixit, pro, de Aeeyrio, boc est de iis . \ ' , mp\
q u Assyrius Nabuchodonoaor gessit adversus
,!

ludaeos.

, .
,
V E R S . 2. Qui pascii Itrael, intende. Per Israelem,
vcl ipsum Jacob patriarcham intelligit, cui Dcus
I ollicilus est, se ei semper adfiiturum et serra-C * * * \ ,
iurum se eum in periculis; vcl ipsum populum, .
, \ \
qui ab eo origincm traxit. Dictum esl enim in
\
pr.ccedenti psalmo, quod duxii Oeus bunc popu- , . ,
him, quasi gregem in deserto. Qui patci* aulem, . > \ , <5|
| osuit, pro, Qtit pavisii; et similiter, Qui deducit, .
pro, Qui deduxisli. Efferendus esl atttem bic
psalmus ex eoriim persoua, qui lunc ab bosiium
gladio evascrunt.
.

Qui deducis quusi ovem Joseph. Vel ipsum palri ,

arcbam intclligil Josepb, cui Deus in periculia, ut
dux opiimus, praesto fuii, Scriptum enim legimus *

qnod erat Domimt eum Joseph ; vel ipsuin populum. Tanta enim universo populo beneflcia pne- *
\ , ; *
slita sunl ab boc patriarcba, et tantam omnium
curam babuit, ul paier oninium tribuum esse vistis ^ \ sit. Unda saepenumero Propheta i l l u m , veluli
.
omnium iribuum pairem appellal (tamelsi Epbraim, et Manasses tantum ab eo deacenderlnt), unde in
psatmo L X X V I d i x i t : Filios Jaeob et Jouph. Ubi eliam dixbuus.
V E R S . 5. Qui $ede$ mper CAerufr/m manifeUare

,
*
totani Ephraim, Bcnjnmin Manasse. Cum man
', ,

.
'( dasset Moysi Dominas, ut Cherubim duo aurea
\ , \
conficeret, ulque ex utraque propiiiatorii parte ea
*
poneret, subjungit: Et cognoscar illic a te, r t lo- ,
. qiiar tibi desuper propiliatorium . Mamfeslare
* aulem coram Ephraim, etc ac si diceret : Opto,
.
, , .
ut cognoscaris venisse coram iis qui derelicti S I I I H ,
*
quos Ephraim, Benjamin cl Manasscm appcllavit.

e k

1 4

Exod. , 24.

813

COMMBNT. IN PSALMOS.

834

, , \ . Nam ex quo roeminerat patriarcba Joaepb, nier >

, ><< \
uuoruro eiiam maxiroe dilectorum ei Uliorum ro
niiuit, Epbraim niaairutn et llanatae, et p r a
, \
ceteria oinnibug cbariggiml eliam fralris Benjauiin,
, . \ quem unicura ex eadem matre fralreiu babebat.
, Ab bie auleiu iribae patriarcbis univergum popu , \
lum nominavit : atque boc, 01 ob egregiae v l r l u . \
lea palriarcb hujus Josopb flectereiur 01 placabi; , '
liorlierct Deug erga illius posierog. Illad etiam
,
tcicnduin est, quod Manasses eral roajor natu, et
, * \
lamcn Moyges ipgum Epbraiiu ei paasim prae \ ponit : quia pruehonoratut fueral ab avo Jacob, c l
, \ >, - inajotvs fuerai beuedictiones conseculua: quodquo
, \ * p m i m Benjauiin a Moyse conjtmgilur cum Uliis
. \
Josepb, vcluti qui ob pradictain rationem illi esget
, - ^ magia devinciug, el quia gtaiim nalug iuerai posl
, \ ipgum Joaeph, ideo bcatug David Moygcm secuiue
, - eumdenj ordinem in eorum commemorationc scr, \ vavit; el qtioniam loco Iribug Levi, qoas divinc
, cultui fuerat dicata, aggumpta eet Iribus Manasae
ad milittndum, nou lomere oittnium nuiic exirema
\ \
poniiur, vcluli qaat ex dimidio, ut ila dieam, cral
*
tribue, el quia eiiam imbecillior erai iribu Benja .
min quomadmodum et ipsa tribus Benjamio inierior eral tribu Ephraim. Vel aliler: lUo tribus
caeierig omnibus eranl aadacioret, et ln bonorem palriarchtt Joaepb ambo ejus fllii tribnum priuci.
pea fuere.
Excita potintigm luam,
ut {

ripr
, ual $ slc
xc . nos. Sopremam quaso poleritiani tuain, quae ob
diuturnam louganimitalem tuam quodammodo
, ,
* Q dormitare videtur, suseiu in auxilium noglrum.
JUud a nobis jain gaepenuiuero diclum e*l, quod
\
* , sacra Scripiura Deo passim aciiones et paggionea
. ' ascribit bumanas, crassiori admodum more locula,
u l Hjebraeoruin babeludini inaerviret. SuporQuuin
.
* . est aulein eadem eaepius repetere. Atque ideo bujustnodi regulara, in giinilibug loquendi modis opportunum esl observare.
,
.
V E R S . 4. Dcus, eonverte no$. iribulaiione in
gaudium, a fuga ad pugnaiu, a gerviiule ad liber, ,
lalem, ab aliena regionc in palriam. Yel, Couvcrie
, \ .
" , nos ad l e , et nobig cooporare, ul voluaiatem
tuam valeamus perlicere, juxla i i l u d : Converimi*%
.
, ,
ad , el ego couvirtar ad vo$ .

.
Otlende faciem luam, talvi . Indica

,
.
, \ nobis, inquit, el demonslra faciem luam : et boc
. '- erii nobig aaiis ad galutcin. Sermo est meUpbo , ^- ricus. Ubi enim aliquig dux, aut imperaior cerlan*
tibus mililibus gupervenerit, conlinuo suis qui, .
dem animum el xircs praesUi, bosiibus vero
limorem.
, ,
V E R S . 5. Domine, Deuiviriutum,
u*qwquo ira$c*>
r q y *
; tb, OpylCq, r t i ad oraiionem tertorum iuorumf
Iratetru
, \, * dixil, pro Non respicis, a praecedeotibua higniil * cans id quod consequilur. Solenl euim qui irascuotur, ad illoruro peliliones non respicere, qui
\ ; .
eos ad irain provocaruut.
V E R S , 6 . Cibabis no$ pane lacrymarum potabii

Zacbar. i , o.

EUTHYMII ZIGABENI
f3*
835
;'
, "
nos lacrymit in mtniurq? communi sensu
; , \ .
aumenda est diclio Utquequo! - Cibabh >nutem,
bocesl, Dabie ad manducandum. Uequequo, I n - , \
qiiit, voles, u l maiidocemus panem, ^el bibamn9 , ;
, \ , .
yiiiuin !n lacrymis? Indical autem bia verbis,
qtiod siuiul cum lacrymis panem et vinam same- \ \
banf. Vel, Uftquequo pro cibo et polp praebebis ,
\ .
nobis lacrymas? In mensura auteiu dixit, pro Ad
SHensaram, boc esl, ad deliciorutn nosiroruui pro> \
poriionem et modom. Aquila auiein et Sytnmacbus: . * ,
-^ \ ,
.
Cibatii 008, dixeruni et Potatti.

,
VERS. 7. PesuUii nos in conlradtciionem vkinis

.
nottris, inimici nottri subsmnnaverunt nos. In
conlradicliotiem, hoc est, in opprobrium. Eadem -
^ . *
autein repetil quae iu superiori psalmo dicta sunt,
, / ibi : Facti tumus opprobrium vicinis
nostrit,


.
tubtannaiio derisio ii$ qui in circuitu noslro
sunt .
, ,
,
VERS. 8 Domine, Deus viriuium, converle nos,
o$tende faciem luam, et $alvi erimug. Ilaec etiam
,
.
auperius dicta sunl. Repeliiione auiem seriuonis * ,
iniensionem precum suaruni demonsirat.
. .
Y E R S . 0 . Vineam ex jEgypio iranslulislL
Anliqua
"
.

oommemorat beneficia, narrans unde Hebraeorum
, ,
genue evenerit. Ex ASgypio autem, transfata esi in , \
Palaesiinam. Deinde eiiam prosequiiur, multa nar* '
rans beueflcia, q u Detis Jttdaporum gratia operalus , , *
eel, ut bujusmodt comniemoralione illum Aecicret, . *
utque impetraret, illos ne prorsus despiceret, ob
,
Qtfos Caiila olim effecissel. Docel etiam boc psalmo Q ^. " *
ProplieU quo paclo oporleat nos Deum placare, et
*.
qiiibus verbia. Pcr rineaiu aulem Ogurale Judaeoruoi gentem inlelligit, q u olim vinesa iiifUr Aordiftissima etal.
' ,
. \
genles, ptantatti eam. De bis genlibus
tradidimus in psalmo L X X V I I . Perststil autem Pro- oC .
pbela in jain coepia meuphora. Planlasii e n t m , '
inquil, cam, hoc est, stabilisti : tamctsi posimodum .
, \ .
J d * i ob inulla corum scelera in Dcum commissa, \ , .
illhic prorsos expulsi sinl.

. ,
Y E R . 1 0 . Viam fccisli ante . Omnibtis aliis
iinpeditnentis, spinaruin instar , evulsis, viara >- , \ , *
\ , ' ^aZulxau
puk) iatam fedsti. Vel, llerei fecisli, legem sciliccl
0

praestaus per quam auibularent.

Et planiatli radices ejat. Ha?c vcrba eliam magis
declaranl praestilam populo slabiblalem. Pcr radi- J)
ces autem, tribuatu principes inlellige, vel, in
univcrsuiu ipsum regnum Judaiorum.
impUvii lerram. Non universam terram sed
terram promissionis, quam possederunt.
V E R S . 1 1 . operuU montet umbra ejus , arbusla ejus cedros Dei. Per moiiies quidem Uiiilitnas
inlelligil gentcs, ei pcr umbrain ejue, aucloriialein
c i poleniiam Jtidaeis praesiilam ; p^r cedros vero ,
illos principes, qui inler gciiliuui naiioues subliiniores el clariores eranl; et per arbusia ejus, illos
viros, qui super Judaeorum populum duces conslituli
fueraiti. Dei auteiu cedros cssc d i x i l , veluii ab eo
k

Psal.

LXXVIII,

4.

. '
,
.
.
,
, .
' ,
.
\
, . \
\
*
: . , \
. \ \ ,

37

COMMENT. 1N rSALMOS.

* \ , * -
;.


,

.

, \
* , \
, , , \ , \ ;. ,
* ; \ of
, .

exaliatas. Teiiiporibua aule lam beatiDavid quam

Salomoais iuiiliae genles servierunl Judaig.
VEHS. 1 2 . Extendil palmites suo$ f<sq*e ad ,
et usque ad flumina propagines atias. Per palmiies,
augesccHlom populi mulUtudiiiein , el per iuare ,
bidicitin inare iuielllgii : per propagities vero, ipaos^
proselylas, qui ex genlibug Judaeorum se religioni
adjuiigcbanl, cl cogniiionem Dei asgequebantnr.
Hi eieniui amiquae Judaeorum radici quodammodo
adnascebanuir. Perfluminaeliam ipsum Euphrateitt
gjgiiificat, plurali usus numero pro aingtrtari, Hebratortitii nwre, ui dixinHia iu psalmo LXXVII. In
teriio lamen Regun librd, fluwtn smgulari eormoue
gcripitim esl.
V E E 8 . 13. Qua$i dtitrnxiiti ejut ? Pcr xepcm,
Ira ,
divinat pruieclionem inlelligil, quae illog olioi cu .
giodiebat.

eam , qui pratergrediuntur

. viam ? E l vaataitl eam omnes gentes, quae juxia
' illam aoibulaal, por viam. Praeposiiio enim, pxicier,
. ",
boc in loco, vicinilaiem significal. Quicttnque , in\, , quit, jtixta eacn iier faciunt, vel, quicunque illiiic
, . Irangeunl, laedunl eam , et daronuui ei infertuit*
Verum ad bujusmodi Judaiorum gcrmoites, per
,
- Iaaiam propbelaiu reepondel coskglis tgricola,
, .
dicons : Extpeetavi ut (aceret uva$, fecit autem
spinct
.
V E R S . 14. Voslaml eam sus iitva. Dabylomn
nimirum Nabucbodonosor, ss ideo dictu* quod
\ - Q in vohipiatum Into volularelur, el quia Onmiiariam
. ,
spurcitiae genere foedus atque iiniiiundug eral. Per
* \
gilvam vero, ipaa intellifitur Babylon , quia habi .
lanliuin uiuUiiudiae insUr silv* deiiea e r a l , cl
infruciuosa germine virluium, et quia loeug aique
habitalio esl iniellecttiaUum ferarum.

.

Et singularis ferus depauus e$t eam. Eurodem

,
ruisus Nabucbodoaosor gingularemappeUai, veluti
, * ,
qni absque auxiliaribug copiis sokis advergug J u \ . dxos militasset : ei ierum quasi aaevum, aique
, - imniiiem, ei ferae alicui similem. Crudelistimus
enim fuerai in Hebrxog. Singnlaris aulem seu eo, ' . 5
lilariussus ille diciiur, qui golug iocedit, et ob;
' \,
gummam ferilalem a!iis non migcelur. Quidam vero
.
per suem de silva, Assyrinm intclligunt Sabuaua\ *
D sar, qui ame Nabucbodonosor depopulatus est Sa .
m

inariam, quippe ex aliqua parle Judasig damna intulit. Nam Nabuchodonosor eos prorgus perdidii.
YERS. 1 5 , 16. Deu$ virtutum comerte el
,
,
, ,
de corlo, ei vide, el visila vweam iuam , el
,

, - quam plantavil dextera lua. Couvcrlc, hoc
.,
- esl, Dirige noa ; vel, ul guperiogdlximus( Converie
nog ad le ; aul a iribulaiione ad gaudium , e t c . ) ,
. " , , et Yisiia vineam, hocest, Medere eam, qiis cou , .
triia esi,{ct Reapice, boc egt, Kefove, el iu priorem
, \ ,
slaium cam reslilue, eam, inquam, vineam, qMam
()
dcxtera tua plaalaviL Divina enbn ppiestatefaclum,
.
esl, ul in hac regioue babilaremus.

laa. , 2.

Vari lectiones.
(93) Graecc quam vincam exifrtuii poteniia lua. Caetera de quo addidii iuterpres, explanatlane
ul ferc geiuper.

ugiis

839

E U T H Y M I I ZIGABENF

846

snper filium hominh, quem roborasli tibl.

.
' ,
(94) .
communi sensu sumenduin esl vcrbum , Respuc.

Per Filium auiem hominii , Judsei quidem regeai
, \
inleliigunt Zorobabcl, cui robur praslitum est a
;
Deo, quique apud regem Darium duos illos a lole (95) ,
-ecei.les superavil, docens qtiod ronlieres vino ct
\ * \ \ *
rege foriiores esseni, ei iamen quod veriias omnia
vincerel; unde omnibus admiralioni fuii, el conces-

84im ei esl uiascenderet in Jenisalem, ulque exuslum
. ,
templum, el dirutam civitaiem instaurarel. Nos
, ' ,
aiiiein per Eilium hominis , assumplum a Deo bominem intelligimus, Chrieiut nimirum : quia Dcus
, / \ ; .
Yerbuiu, sibi i p e i , boc esi, in ae ipso assumpium

bominem roboravit, iradens aique impertiens ei
, .
omnem virtuieoi suara , et polenlem eum effidens adversus inimicum. Haec aulem verba ad assumenicm divinitaiem de assumpia bumaniuie a PropbeU dicla eunl, uladfuturam, alque a ac optalarn
Dci lncarnalioncm eum inagis iucitaret.
VKBS. 17. Incenta igniet suffossa. SubiiUelligitur

verbum, %%, vel /utt ( ut sil sensus : Yiuea haec , . ;

lua igni fuil incensa, ci amplius eliam suffoasa, boc ,
esl, ab ipsis radicibus eversa ) ; per vineam aulem
,
Hliiie vinese agrum , vel ipsam civitatem inlelligil ,
Jeiusalem, quam non lantum igni incenderunt, .
sed eiiam euflbderunl, atquea iundamenlie everterunl. Haec auiem omnia a Babylouiie gesu 6 U U I .
queniadmodum in Regum libris iradiiur.
Ab increpalion* vultus tui peribunt. Per increpa'AJXO

lionem boc loco divinam iram inlelligtt. Ira lua , . .

iiiquil, Hebraeoe perdel, le scilicel permiUente, Ba- ,
byionios sic facere. Neque enim Judaeos Babylonii * ,
superasaenl, niei lu viue* aepem deslruxisses, ut , .
dixbmis.
Y K R S . 18. Fiai manut tua supvrvirum dextetoe tuoe.

.
Aiquc hoc siinili modo dicla esse intelligutit do ' \ \ . "
Zorubabel. Yeniat, inquiitnt, in eum potentia tua.
\ . " Vnuin autem dexierae Scripiura eum appellare so- . \
lel, cut dexlera familiaris esl. Nos vero hoc in
(96) *
loco assumpium hoiuiuem inlelligimus, quasi optcl
, & \
Propbeta, ul signa et miracula, quae manus Dei el
, \ ; ,
Dci dighus dicunlur, fiant super virum dexlera,
I * ,
boc esi, super illum Viruin, cui deUera Palris fa- .
uiUiaris est. Dexiera aulem Palris est Filios, vcluii
rerum omnium creator, ei opifex.
Jfcii >
El iuper FUium hominis, quem roborasii tibi. Do
eodem Christo loquitur, eumdeio rcpelens ser- . , \
,
monem. Filium aulem bominis seipsura Gbristus
, assidue appellabal propler carnem assunipiam e
D .
Yirgine.
Ysas. 19. discedamus . Hebraei qui
.
deni a duce Zorobabel, nos auiem a Cbristo, ex ,
nostra eniro persona versiculum bunc Propbeia con- . (&
fccripsit.
.
Vmficabis no$ nomen luam invocabimut. Ju
.
doa viviflcabia renovando eorum civilalem ; nos
*
auiem fidelea, renovando animariim dignitatem

per ealulare baptismalis lavacrum. Hts enim amis .
r

Varioe lecliones.
(91) Supple .
(95) Ad verbuin simpbciter auod nulkrtt

terU

lat omniu vincerent.

(90) Docsl .

$41

,. PSAtMOS.

842

\ * - sis bonis, Mrique mortui videbamur. Nomen atilem tuura invocabiinus, boc e*l, aliujn nobU Deum
, , ,
non assumeinus, Deum aliuiy nulUiui appellabi \ .
mue, le unum in defensioiiem, alque tn auiiliuin
, ;
expelemus. proprie senuo esl ad Cbriaium, qui
Cwq,
viviiicavil nos, el dixii : Ego $um tita , ei cujue
, .
nomine insigniti appellaaiur oninet qui illius fidem
eusceptmus.
,
,
V E R S . 20. Domine Deus virluium, cumerte nos et
,
\. ostende (aciem tuam, sahi trimus. Hujusuiodi
\ * '
verba habcnlur etiam i n superioribus: verum i l l i c
; ,
sermonem in Hebraeos retulimus; boc aulem in
.
loco, ea nobia accommodabimus. Domino,qui vir ;, \ ,
lulura oronium angelicarum es Deiis : vel simpli , ; ,
citer, qui viriulum ac polenliaruui ooinium es
\ ; .
Deus; vtd, Domine Deus vinulum dalor ac mitii, ,
ster ; vel ctiaiu Domiae virtultun pro Dominc
* , \, ,
viribus polens, ut alibi diximus, coaverle nos ab
\ , , crrore el oslende nobis Filiura laum, qiii csl
. ,
, vullus, seu facieslua. Quividii entrn, inquit, , vidit

.
Palrem wenm . Nam si eam faciem tantum
\ . \
nobis osienderis, slalim salvabimur, eflocti nimi , \
ruui veri fideles. Dicia aulcm sunl liaec verba :
\ , OstenJe faciem imam , ad declaraiionem ver , .
borum : Converte no$. Et b.ec quidem quanium ad

bujusmodi exposiiionem sufliciant: veram nou tyacc
, *
pauca tantum verba, sed lolus psalinus Clirislia * , uis eongruit, quorutn civilalee el tempta, quae

ubiqiie locorum s u u l , infldeles biccnderuiil, el

* ,
depopulali suni, ita ob noeira scelora Deo pcr * .
millcnle. Possumus enim ipsum Cbristianum po * pulum appellarc Ephraim, siqnidem abundoniiam
> , \ fruauum significal; et simili mpdo appellarc eum
, \ * Benjamin, tanquam dcxierum in flde. Bcnjainin
\ , . quippe interprelaiar Filiu$ deitertt. Ei Mauaasem
" \ )
pari inoda, veluti qui primi erroris oblivioncm
* - signiftcal. Quae sequuntur clara sunl. Pcr vineani,
\ \, Chrislianorum genus iMlell?gs quod ex iEgypio,
* \
hoc e s l , a lencbris, ab errorc alquc ab igno . *
rantia trauslatuin esi in lerram bonam el religio*

sain, unde ejcclae aunt genies, boc est, da*moues,
, \ .
idola, et lyranni, qui Cbristiano nomini eranl
, \. " infesii. Viam auiem eis iecii Bcus pcr cvangrlica
(97)* \{
mandata quse niaterlara umncm alicnam ei vopres
. \ * (98) omnea caliem rccluni occupanlos resecanl. Pcr
oi * \
vincae auiem radices sana de Ciirisio dogmaia in \ :, - teilige. Implcvit aulcm vinea ouuiem lerrani, qnia
: , \ in omnem ierram exivit $onu$ eorum , etc. IJni, ' * * - bra etiaiu ejus vineac, hocesl, gloiia ejus, operuil,
boc esl, superavii monles, ei supra eos fuitexai ,
lala. Per rooitles auiein i i intelligendi sunl, qui a
\, ,
viruite dnce, in ahuin ac sublune evecti &uni.
. \ ,
Rursus per arbusta, dogmata inlelliges; ct per
, , '
cedroe Dei, cos homines qui iu pbilosophia el
, , \
8 I

>

Joan. xiv, 6.

Ibid. 9.

Psal. , 5.

Vari lecUones.
(97) Grace gratia.
(98) Fidclius juxla moniem aiicioris qvi vtrluie
PATBOL. (in.

CXXVUI.

activa in *ubl. .
ptr ii qtii conitmpluifoitis viriutc claruerum.
27

843

ZIGABENI

rerom contemptalione claruerunt. Pahniles vero ,

et propagines, expones ut jam superius dixinius.
\ :, .
Per mare eiiam et per flumina, utiiversttm pelagus

ol universa ilumina intelliges, quo sermone univeisus orbis significalur.
Per sucm, vero ipsum
daemonem expone, eo quod iminunditiis delectatur. Per stWain etiam (quae, juxta vim Graecoe dictioni*
, condensum signtlicat) aniniae illae possunl inlelligi, quae passionibus, atque aflectibus adro
abundant, u l densae quodaminodo ac nimiae in bujusmodi affeclibus dicendoc s i t i l , et nihilominiti*
Etcriles sunl, atque infrucluosa?. Iu liis autero aitimabus ille d&mon coinmoraiur, qui viiio
ac
praviiate unicus et singularis, immaniute auiem ei ssevitia ferus appellaiur: verum licet ipsc d a mon priticipaliter ila appelletur, secundario tamen eo singularis ac ierac nou>ine quilibel inlelligilttr lyraunus, qui vineaB Cliristi boslis sit. Quae scquuriiur jaxta scnaum anagogicuiu ex superma
diclis satis sufficienler cxposila sunt.
in finem pro torcularibus psalmus ipsi Asaph.
PSALMUS L X X X .
Oclavus psalmtis similem babcl inscriptionem,
lorcularibus , ubi exposilionem c!are tradidilnus. I!la igitur lorcularia a Propbeta noslro
mutuo jubere alque exhortari ecse introducuntur
ad ea peragenda quae prsesentis psalmi babentur principio. Redarguuntur eiiani in hoc psalmo
J,ri de summa eorum in Deum ingraliiudine,
alque inGdelitale, ob quain consequcnter cis pra>
dicilur, quod abjiciendi erani. Ex qita redarguUone ei propbetia, prtideiilior ac caulior redditur
conlingeret, si auiiqui illius viiia fuerit imiUius.

'^.
'.
\ '

,
.
* ,
.
, , ,
, , , 3 ,
.
novus populus, ne et ipsum aliquando abjiri

Y E R S . 2. Exsullate
Deo adjulori nostro. Yidenlur
prima facie hacc verba prolala essc -ex Judaeoruin
persona, qui e Babylonica redierunt capiivitate,
veluti exsullantium de suo in paliiam redilu, a l que bo pacto exponitur bic psalmus a Juda/is.
Verum si scquentia omnia considcres, ubi muha C
inabrore referta sunt, conviucemus buuc eorum
sensuni rectuni non esse. Torcularia illa igilur
Christo, qui eis auxliaturus mauifeste advenerat.
Jubitate Deo Jacob. De jubilalione s.epius d i x i mus, el iiunc brevius repelemus, idein esse j u b i lare quod vociferari, cl vicioriae canluin caiiere.
Deo aulera Jacob ideo d i x i l , ul in memoriain revocaret, quod Deus isle , qui iiicariiandus c r a l ,
idem ille essel, qui olim pairiarchae Jacob in figiira
bominis apparueral, fuluraiu iucarnaiioiietn suam
praenunlians.

.
toxzl
, , *>
* , ,
. \ t a i . \ .
muluo scse exborlantur, ad nxsuhandum i n

\ ,
\\
, ^

,
, 6
.
,

Y E R S . 5 . Sumile psalmum , et daie tympanum.

Arapleclimini disciplinas Dei. Esl auieiu bic psal *

inus inoralibus referlus documenlis. E l pulsate ac
xa\ .
pcrculile corpus vcslrum plectro temperauiia?.
D
Psalleriumjucundum cumcilliara.Vev psallerium,

jura .

ipsam ineulem aut inlelleclum intclhgit, et pcr

, ,
cilbaram, corpus, ul iu xxxn psalmo Iradidimus :
' ..
Moveie, inquit, inielleclum el corpus veslrum , u l
, \ ,
laelitia Deum atDcialis. Ulrobique aulem a comuiuni
* * scnsu suiuendum e s l , verbuio , . Neque enini
, * 6
de malerialibus organis loquilur, lainolsi aliier
, . , senliani Judaei. Jucundum autem dixil, u l iiidicarel,
,
,
quud Deus bujusmodi psallerii genere quam maxirae
.
dclecialur.
YEBS. . Buccinate in Momenia,
tuba , in imigni

' tolemmtatis vestrcp. Lex eral Judaeis jt prima

.
dle iucnsis soplimi, qua die eral ueoinenia , id est
, , : ,

85
COMMENt. 1 PSALMOS.
; j nova lunn, eacerdotes lubis canerent, in meiiioriain
coetestia illius tubae, quse audila eisfueratin monte
.
Sina. Metapborice igilur alque exemplo lilijusmodi

legls, Proptieta sancios jubel aposlolos luba ca \
here, tuba nimirum linguae ac vocis, indcfesRo
, spirilu ChrislUm resurrexisse praedicantis. Aique
boc ih neonienia fleri jubel, hoeest, indie reeur , ' .
reclionis ejus in qua dia creatura rehovata est.
Hanc elcnim diem, insignem solemnitaiis diem
,
appellavit,
eo quod fesiivitatum omnium clarissima
, \ , ' &
sit et celeberriroa. Quocirca non immerho Gre . \ \
gorius Theologue solemnitatum solemnilalom eam
,
appellavii. Moyses etiam ueonienix dieiu laudans,
,
Significationit diem eam Csse tradidtt.
845

V E R S . 5. Quoniam prafceptum in hraet

,
judicium \ iatob*. Considera sancti Spiritus arlem, qui cum legali pracepto resurreclionis Evangelium conjunxeril, ilerum quae legis pcriraciai,
et ad Hebraeos sermonera referl : ha, i n q u i t , fa
), qUta sie vobis praceplum $
quia hoc judicium etl Deo Jacob , hoc est, qnia
isla est determinatio, et aenieniia divina i u est.
VETAS. 6. ' in Joieph posuit iliud. Per
Joseph uAiversura populam inlelltgit, ut dixim-is,
in psalmo Lxxvi : Hoc praeceptum, inquit, ut luba
cauant in neomeniis, Deus pofcuit lesiimouiuui,
hoc est, in contestationem, ei mahdaluin , in populo. Deinde tradil, quando boc mandaverit.


.
Cum exirel ipse JEgypii. Cum ipse po, .
^ pulus exirei.
,
, .
.
Linuam quam non noveral audivil. Populus ni
, mirum. Per linguam autem, vocem iltam Dei in , . ",
telligil, qua Pecalogum eum mandanlem amliviv
\, , \ rubl *. quoniaro omnis populus limore afiTeclus
, \
procul secessil, Moysi diceus : ta loquere ad nos ,
, 0 , it loquatur nobts Deus ne moriamur
Vuceai
.
6, Hv ,
aulum dicil, quam non novoranl, pro , liovatn , et
.
eorum auribtift cousuctam.
VERS. 7. Uiveriil ab oneribm dorsnm e/ti*. Do

.
cens Propbcta suuiuia fuisse ea benelicia, ei dona,
,
quae a Deo populus itle cohsecuttis e s l , postquau
, \ , \
audisse eos dixilDei vocem, addil et priora beuefi6 .
"
cia : liberalionem dico ab yEgypiiaea ei duia iil
\ ,
Ser?ilule. Per oncra auiem, iuii ci laierum o p u s
,
1 dicit, alque alioruin biijusmodi, a quibus omnibus
Judaeoruin bttmeros Deus Hberaverat.
.

Mauu* djus in cophino tervierunt. SubiiUelligondi

.
est diiitio euim u l s i l sensus : Itanuseniin ejus, elc,
*
Gopbiiiuscauisiri genusesl, in quoluhim, ei latere*
,
ferebanl. Gum enim Pbaraoni civiiatis oediOcarem,
lutum ac laieres oportebaieos propiiis bumcriedc.
ferrc.
,
.
V E R S . 8. I n tribulatioM
invocaiii , et liberavi te.

Ex boc loco bealue Datid Gbrisium inlroducii lo
, ,
qucntem ad Judaeos, el doceniem quod ipse illc
,
sil Dcus, qui cos otim affccit bencflciis, per iribu*
, lationcm aulem afllictionem if)gyptiacam intclligit,

" ',
*
. " '. *

, \ \
. , , ,

- \ , .

* .
, * *
, \,
, , \
* .

Detit. , 5.

Exod. xx, 19.

847

818

E U T H Y M I l ZIGABENI

quoniam ab opcruro praefectis ossiduc ad optis ur-

gcbanlur ; undc Domltius ad Moy*eio : \'\den%, i n quil, * afflictionem populi mei in ASgyplo ,
clamorem eorum audivi adoersus operum compulsores.
iVooi emm dolorem eorum , descendi, ui eriperem
eos
E l rursus : Ego vidi pre$*uram , qna J5ggptii eos premunt . Invocasli vcro me, i liberavite,
t t alia bujusmodi, propier eorum progenitorca suni
dicta. Progenilores quippe et posteri unum gcnus
efficiunt. Ipsaro entm Judaeorum gentem alloquilur.
Exaudivi in abseondito tempeilalis. Tuas , i n q u i t , peliliones adiniplevi, cum in occulla parte
illius tempeetatis lalerem, quae iEgyptiornm caslra
periurbaverat, quseque curruum axes conjunxerat,
el ^gypttus magna vi in perditionem abduxerat.
Tempestas autem, valida est ac vebcmeits veulorum
n

procella.

, \
. , , . ,


,
)
. ,
. \
,

. , ,
,
, *
.
'

.
,
, ,
,
, \
\ \
. .

* .
, * \
, \ ,
.

Probavi apud aquam contradictionis. De bac

aqua diximus in psalino L X X V I I . Probavi te , permillens ut paululum sitires, etconlinuo immemorem
le reperi, atquc ingrattiro : quod prius quidem noveram, verum tunc tuum vitium proreus omnibus
patuil.
V E R S . 9. Audi, populut meus, conte&tabor libi.
", ,
.
Per populum suuin Hebraeos intelligil, siculi in
, \
jEgypti cxilu ad eorum progenilores dixerat : Eri-
lis milii populus *
boc est, familiaris , " .

ei bencvolus : vel, populum suum ideo Cbri&ius

. \
eum appellal, quia secundum carnem illoruin erat - , ,
cognatus : ln propria, inquit, venii, ( $ui eum non
receperunt ).
Y E R S . 10. hrael ti audieris , in Deut
, ,
uovut, neque adorabit Deum alienum. 0 popule Israel, ,

.
sicredideris mibi, qui notum condidi lesiamenium,
0 , si credideris, inquani, mibi ul Dco, esio securus,
, ,
quod legem toam non transgredieris. Nam etsi in
* \ *
lege scriplom sit : Non eruni libi alii dei
, *
mt% libi laraen ideo dubilandum non esi, ego . , , ,
elenitn alius Deus non sum. Nain quod bic dicitur: ,
,
Deui novut, diclum esl pro Deut alius, sicuii con' , ", , 0 ,
linuo exponil, eum ail : Neque adorabis Deum alie , , , \
num. Si qnid eiiim aliud fuerii ab eo, quod olim
;.
esi, id novum dicitur, lanquam poslea ac de novo adveniens : aique Ideo eiiam appellatur alieliuin.
Y E R S . 11. Ego tum Dominns Deu$ luut, qui D
,
eduxi ASgypii. llle ipse ego sum el non
.

alius. Hujus autem versiculi verba apud Moysem
;. (&
ad ungucm scrtpta suitt in libro Exodi.
^ .
Dilaia o* tuum, implebo illud. Aperi, inquil,
,
.
os luum, os dico non corporis sed inlelleciuak* , \ , " *
animae IUSB OS. Nam si os luuni ad spiritualeio , \,
cibmn, et ad diviuos sensus percipicndos parasti, ,
ego illud implebo sapicnlia, ei a lerreua bac legaiis , , \
liucra: huiniliiate, le abducam ad aliam aique
excelsam occulli ac lalenlis in liUera spirilus sit
. <
blunitatem, el speculam. Potesl, el ipsum os

* Exod. , 7.

lbid. 9.

Deul. , 6. Joan. 1 1 .

9 1

Exod. xx, 3.

119

COMMENT. 1

\, , \
.
Jfal d .
\ * . \ 6
*
.
%

*.
\ . \ , ,
\ , \ , \
* \ ,
,
.

. * ,
\ \
.

.
.
\ ,
, . \
.
,
,,
,

. ,
,

, ' *
, \ .
, ,\ , / , *
, . \ ; ; {$ , !: ,
.
01 .

. , ' ,
\ , .'
, . . \ .
,
, ,
.
,
,
,
,
. "
, ,
..

.
\
.
. "
.


" E x o l . xxiv, 7.

PSALMOS.

850

corporis inlelligi, u i sii son&us : Si parueris iiiibt,

ncecssajrios libi corporie cibos pra&labo.
V E R S . 1 2 . Et non audivit populus nuu$ vocem
meam. Ego quidem i u eis cooteslaius sum, c l Ulia
pollicitus verurn populus meus raiht non crcdidit:
qaod Joaanes evangelista signiflcavil, dicens : Et
tui non receperunt.
Et auendii mihi. Repeiitio est, atqne
exposilio prioris d i c l i ; verburo autem Attendo,
eive Audio, saepe idem aigniOcal quod Credo, ut
bic. Alibi aiitein accipitur pre Intelligo, juxta illud ;
Qui habet aures audiendi, audiat.
V E R S . 1 3 . El dimiti ucundum studia eordium
suorum. Diroisi, inquil, eos veltiti increduloe ierri
jusia volunlaiem suorum cordiuro : et deioceps
ad geuliunt populos periransivi. Per sludia aulein
alii iuterpreles voluntates inlelligunl.
Ibunl in Hudiis $uU. Prolcclione scilicei diviaa
desiiiuii, alqueomni superoa gratia epoliati, veluli
immedicabiles. Ibiuil auieoi bocpaclo desliluli, simul ac Salvalorem rcpulerini.
V E R S . 1 4 , 1 5 . Si popnius tr.eus audisset , Israel
tj in viis ambulanei, in niliii tane inimicos
eorum humiHasiem. tuper tTibulantcs eos mi$h$em munnm mtam. Verba Ula : viit
ambulasset, ad supcrioris versicnli declaralioueQi
dicla sunl. Similiier verba illa : Super tribulanies
eos mishsem manum meam, expontiDl prsucedeulia,
?i semenlise repeliiionem cominent. Jn uihilj
atilein expon^, pro, De facili ac sinc labore ; ve!,
Innikito, po, In r c v i l i el nullius momenli. Nam
vl olira Dcus, ii rania in locuslis, el in bujusceiuodi
aliis miniinis rcbus bostcs eorum flagellavcrat, u l
suaium virium magniludinem demonslraret.
V E R S . 16. Inimki Domini tnentili sunt . Inimici
crucis Cbrisli, lcsie Patilo, Judaii sunt : mcniiti
aulem sunt Clirislo Judai, duin sermonibus ei
blandiebantur, appellanles eura Rabbi, ut diximus
in psalmo L I V , qusa omnia lamen simulantes diccbant. Yel aliter : Yolcns beaius David docere quod
Judaeoruni infidelitas de progenilorum radice dcscrndcbal, eos dicit Domino nieniilos esse. Nan
ciim olim Dcus lcgeiri eis slaluerel, polliciti sunt
por progenttoree suos, ob$ervaiuros se esse omnia
quae inaiidaveral, dicentes : t Omnia gu<B dixii
Dominut Deus faciemu$,ei audiemus ; > ei (ameu
sa*peDumero menlili suiil, el illius conlempserunt
scru.ones. Possumus et illud diccrc, quod cuni
Judan cognali Chrisli cssenl, inimici ei facii sunl,
ci illiua cognaiionem mcniiti.
Et lemput eorum tn sivculum. Per tempus,
lam Syri, quam liebrxi calamilaies solenl signilicare. Eos igilur a calamilatibus ounquam essc
liberandos praedicit. Yel, condemnationis eoruiU
lcmpus intellige, fuiurum nimirum saeculum.
V E R S . 1 7 . cibaviteos ex ' [rumenii, de

851

EUTHYMU ZlGABENi

852

petra melle saturavit . Hic Dcus, inqttil, cui Jndsei

.
6
, crediderunt, manna olim eos cibavit, quasi
, . \
pingtiissimo quodam frumento. SubinleUigilur enim
'
diclio, Quati, u l sit ordo, et sensus : Cibavil
\ *>
eos quasi cx adip* frumenli. Per adipem vero
fnimenti, tenuissimam ac purissimam iriticeae fa- , ,
rinas partem inlellige, quara simitam appellaui : et
^. \
p*r mel, aqtiani tllani inlellige, q n ex peira manavit.
. \
uon qnod naiura cssct mel, sed opinione, et sapore.
,
lllih enim tunc fattgaiiselsilientibus adeo fuit suavis,

ttt mel prorsus esse viderelur; atque ideo ipse etram
\ Moyses hoc pacto eliam in Gantico Deuieronomii
. \
nppellavit dicens : Expressit mel de petra . Hu ;,
jiismodi auiem cibi ei potus, ac satieiatis comme\ , ,
moralione, bonorum oninium eis praestilorum
' . , .
abundantiam significavii. Et aliler : Cibavit CbrU ^ ! stiis quattior iiiillia bominuro septero panibus, ei
, \ ,
poiavii eos mellila eju^ doclrina usque ad saiurifjr .
latem ? Qnam dulcia enirn, inquil, faucibus meis eloquia tua! super mei ori meo . Peira, ennn dla,
unde fluebai aqua, u l Apostolus docuU, erat Chrisius
Psalmus ipsi Asaph.
'.
PSALMUS L X X X I .
'
Qusedam exemplaria inscriplionem babent quam
,
',
posuimue : Ptalmui ipti Ataph; quxdain vero : , ,
'.

lntelligentim ip$i Asaph, vel quia hic psalmua

prudenliores atque intclligentiores reddil onines
.
judiecs, vei quia intelligenlia opus est, ad perci
piendam propheuam, quae in eo conlinelur. Re .
dargiitionem etenim illam praedicit, qua in Scribas, atque io Pbarisaos Dominus nosier in Evangelio
usus est.
V E B S . 1 . Beu$ itelU in synagoga deoTnm. Chri- C

.
sms sletit in inedia synagogae Scribarum, Pha * , \
risoeorum, et seniorum populi, qnos Propbeta bic
, .
deos appellat, quia aliis praerant, ct iuler inferio
res judicabanl, quemadmodum in primo qua- \ , '
dragesimi noni psalmi versiculo latius tradidimus.
\ Grcgnrius aulem Theologus in secundo sermoue
.
de baplismate aliler hoc declarat, ubi potcris v i ,
dere.
.
ln medio auttm Deos dijudicabil. Stane in medio
.
^
eoruiii dijudicabit, hoc est, redarguet, principes !, ,
ecllicet et judices populi, ut jam dictum esl. Vel, , , . ,
,
in medio, d i x i i , pro, corain raullis. Magna elenini
, . \
cum liberiate Ghristns eos reprebeudebat, dicena :
^ ,
Vos vobis Scrtb(B Phantal hypocriue, qnod liaec,
, ,
!
atque illa facilis. Hebr%i vero expositorcs dicunl :
r \ . ,
Deus efetit in medio principuro. invisibilis conspe ,
ctui corum exsistens; el in medio multorum eos
\
redarguel per propbelas, si principaliim atque im , .
perium indigne exercuerint.
~*
,
afiapY E R S . 2. Usqueqtno judicatis injmtUiam, et facies
; \ . peccatorum accipith ? Stetit Deus et judicabit,
, . ,
, >
diccns nimirum verba baac, quae seqtiunlur : Us, , * , %
\ ,
quequo, etc. Inju$liliam autem boc in toco posuit
.
pro Iiijueie. Vel : Usquequo. judicatis injustiti *m ?
. , ,
,
pro : Usquequo jusliOcatis peccatores ? Per pecca'
lores autera, injuslos omnes inielligil. Quousque,
M

Dent. , !3.

Pi,al. cxviu, 103

* I Cor

, J.

853

COMMENT. I N PSALMOS.

854

, . inqnit, accipilis injn^tns ? Iioc esl, quousque eos

, .
veremini ? Httjusmodt loquendi modo alibi Scriptura iililur, quando ait in lege : Non aceiptetit faciem in judicio,
quoniam judicium Domini eu .
Illf autem personarum acccplor dicitur, qui injustortim ac pravorum homintim poicntiam, c l magnitndinem veretur.
V E R S . 3. Judicate orphano, inopi. Ilorum, Kpirare . ^
quit, causam jtnticaie, et nolile despicere eos aut
, \ .
negligere.
Humilem et pauperem justificate. St injtirfa anV
Taaeirbr
.

cti fuerinl : et rursusMdem repetit quod in prae cedenti dixil versiculo. Vel, inopis et panpcris
differcnlinm quasre in psalmo x i .
' .
V E R S . 4. :
pauperem et inopem, manu

) , Veccatoris
liberate
eum.
Vide qttantse curae sinl De<>

. '
\ inopes ct pauperes, cum saepius Propheta sermoa

. ,

de eis repetal. Eripite igiiur, c l libcraie oos.

quoties opprimunltir. Peccaiorem autcm hic quoque
^ .
dicil injuslum.
.
Y E R S . 5. Non cognowuni
neque inteltexerunt, t

(.
(99) tenebrxt ambnlanl. Sponte sua cacci effecti snnt, ot
divinos sermones non cognoverunt, hoc est, no*\
02 , ,
, , . .
intellexerunt. Ad majorem cnim dectaraliotiem Ud, , . " \ diluni est, id terbwni a Propbela : Jn Untbri*
ambulanl; boc est tn errore perseveranl. Yel a l i
ter : Non cognovemnt neque intellexerunt, quid
.
nam bonutn alque bonestum sil, atque ideo atn~
bulant in ignoranlia jasliiiae.
CommoveanluT omnia fundamenla . Hacc

.
* verba Symtnacbus ita reddidil : Conturbabo
. , ram, propter habilantes in . Et juxta primam le,
, Q clioneni, jubei Dens lerram cofnmoveri et fluctnare, ut injuslis principibus atque iniqiiis judicibtis
\
terrorem inculiat. Vel, fundamenta
. " ,
*, ei illorum iniquilaics non sustineanl. Per
,
fundamenla vero terra, illius profundilatem inicl . \
ligit. Sunl autem ha?c verba summo plena lerrore.
Divinam enim indigualionera adversus iniquos
.
judices ac principes, maximaro esse demonstrant.
V E R S . 6. Ego dixi: Dtt estte, filii AUittimi om * , vlol

net. Verum ubinam in veleri Scripiura boc diclum

. \ , \ ,
esse legimus? Quidam dicunt senieniiam banc
,

conlineri in illis verbis a Deo prolaiis : Faciamu

\ , *
homiMtn ad xmaginem, similitudinem noxtram
,
Mihi aulem videltir, quod judicea, et principcs Dei
\ ,
,
D appellati sinl in libro Exodi, qtioniam populo Dens
mandavit dicens : Diis non maledices, tV prituipibus
.
, ' - populi iui non dicet male . Per deos eienim illic
principes inieltexit, quemadmodum in psalmo X L I V ;


jam exposuimus. Per filios aulem Aliissinii, ipso?
IsraelUas inlelligit. De eis enim a Deo diclum es| :
.
Filius meu$ prlmogenitut Israel
V E E S . 7. Vot au/em sicui homines moriemhii. S i .

cul homines simplices : Tamelsi, inqnil, imagine
. ,
Dei bonorali estia, et tanto donati nomioe, ut Det
,

Dtsiit. i , 17.

Gen. t , 20.

Exod. xxii, 28.

* Exod. iv, 22.

Vari lecKones.
(99) hno vcro Surdi.

855
EUTHYMIl ZIGABENi
^56
appellemini, licet etiam plerisque ob principatum ^> ; . '
honoraliorcs sitis, moriemini tamen, ut simpliccs. , *
Horoinea enim bic vulgares quoslibel bomines i n - , , .
tclligit, quod nec divinam noverunt legem, nec , ,
*
prudeniiam ullam habeni, cujusmodi genies sunt. , ,
Bi dicens: Moriemini, iilud etiaro sigaificavit qued
.
bujusmodi vivendi normam usque ad morlem ipaam, perpetuo relinebunt. Ac si d i c e r c l : Hoc |ta
cto vivelts, usque ad mortem.
Et quasi unu$ principatibus catUtis. Idem rir~
Kal
.

sns repetil. Per principes autem gentiura duces
* .
inlelligit. Et Cadttit, dixif, pro Moriemim. Quidara
\ , \ . .
vero per unum ex principibus, ipsum daeoiooem
,
intelliguni, veluii angelici olim ordinia principem ; \ . ,
juxla quem sensum, CadeiU, expone, pro Decide- , \ ,
tis a digailate nimirum pristina, atque hoc pro* *
pter cxisiiinationem ac superbiatn vesiram. Nam
^9 * .
ei daemon suo principatu male usus, ab bonore illo
decidit divino.
V E B S . 8. Exsurge, Deus, judica lerram. Hoc de
**, , .
CbrUti resurrectione absque ulla conlradiclione ^
dictum est. Oplat enim Propheta, el supplical, ut
. re.surgat Cbrisiua, et judicet lerram, per aposlolos
, \ ,
nimiriun, quoe priacipes misil auper omoem ter* .
ran.
Quonian tu haredUabis iit omnibut gentibut. T u ,
"
7 inqoit, narediialein conaequeria i n emnibus gen- . \ , \, *
tibos. Hsereditas aulem Cbriati, omatg sont qui .
eredunt io euiu,
.
Canticum psalmi ipsi A$aph.
' > '.
PSALMUS L X X X I I .
'.
Qukl sii Cantkum psalmi, diximas in prooeaiio G
' ,
operis. Compeeilus t f l aulem bic psalmus ex
.
eorum peraona qui e Uabytonia captivitaie reversi
.
gnnl. Nam cum Judftorum flniiimi vidiesent post ,
hujusmodi reditum reediflcari tentplum, e l civila\ tem reetilui, convenertini in unoro, et barbaricis , , \
geutibus collectis, impelum feeerual i n Judaeos,
, *
lameiai ab eis vicd, et atiperali fuertnt, duce Ju* , .
daeonun Zorobabel. Hujusceioodi igilur materiam
,
pertractal bic pxabuus, in orationis epecieia tor- .
malits.
V E R S . 2 . Damine, quh simiHs erit libi f Noo i n , ;
lerroganlts sed laiidanlis esisermo, et divinam, ut
, ' . .
ita diram, incomparabiliiaiera adiairamie. Diciio
7 ,
citlm, Qui$, boc tn loco non rarilatem, sed itnpoa, \ , \, * * ^
aibilitatem signiflcat; ac si diceret : NuUtis tibi
.
gimilis reperiri poiest, ex quo divinae consiiluilur
virtulis imtnensilas.

^,
. |
Ne siUas, neque miteuas, Dem. Nolt adeo esse
, ' . ^
longanimis, atit paiiens. lia enim caeleri iuterpreles
* .
reddidere. Quarc autein sic dicat audi :
" , V E R S . 5. Quoniam ecce inimici tui wnturunt,
ti
,
qui oderunt U, exluUrunt caput. Inimici tui, .
), , .
qui tuum populu n oppugnant, vel qui propler le
, . ,
nobis infensi sunt; Sonuerunt autem, boc esi,
inauditum dedere clamorem, quemadmodum in
, " 01 ;
exercitibus ftari solei, quando magna adest tnili*
lum multilndo. Ycl aliler : l i qui olim suas in uos ' , , \ /^
tnimiciliaa susurro pcnc lanlum significabant,

1.

857

COMMENT. 1N PSALMOS.

85S

61 , \ , , *, aperlo mwc marle, ac palam hosliles animos fa ;.

tentur, et lemere omnia ia nos agenles, gloriantur.
Extulerunt autem caput, boc est, animoa ceperunt, el mullis secum adjunctig coadjuioribus, audaciores
effecti sunl.
V E R S . 4. Super populum tuum malignaverunt eon
.
silio. Gonsilio, hoc est, concordi ac communi om , \ $ . !
nium senlenlia. Qusedam exemplaria babenl, Con
silium, in quario casu, ei lunc sensns osse videiur,
, . (1)
quod commune consilitim maligno ac perrerso

animo inierunt. Sctendum est autein quod Graeoa
.
dictio, , qnae bic in Graeeo habetur, ei pro

qna imerpres consilium reddtdit, aliquando admo

, (2)
, \
nitionem signtflcat. jaxtaillud ApostoR : De virgini

bus uulem pTaceptum Domini. non habo, contUium

, , ; * autem do . Aliqnando, consilhtm, ut hocin loco
,
Super populum luum malignaveruni consitium. A l i ;
\ quando antem senlenliam, ut itlud Datiielis: Quam
\ , \ , * ob eaxuam tam impuden* senlentia ? A l i
qitando eliam opinionem de fide, aui de quoptam

. dogroate, quale illud est apud Theotogum dicenlem : Sed suatn adverso opinionem adducere viri pii est sapientis.
( I n omnibus enim bis
locis in Graeco babetar, ut diximus dictio .)

El contuluerunt adversm sanclos luos. Ileratio

Kal .
serinonis est ad majorem praediclorum dcclaralto \ .
;, \ nem. De sanclis autcm, videqunein psalmo L X X V H I
dicta sunl.
, ' .

VERS. 5 . Dixerunl:
VenUe, \\\% eo$
,
gente nomen Israel amplius. Iloc
. , *
est consilium quod inierunt. Exierminemus aulem
, , ,
ex geute, boc esl, privemus eos bac qualitate ut
,
,
genles sinl, detfucendo eus nimirum ad nibilum : et
\, , * C amplius non memoretur, boc csl, in iutunim pror .
sus non uomineiur, perdila, videlicel ac pcniius
dissipata illa genie.
"

.
Y E R S . 6 Quoniam consultaverunt ttnantmiler i t . mul. IIoc est, sceleslc ac maligne inediiali sunt
\
consilium. Reassuuiit enim sernionem de consilio,
* ; el comrauni eorum conspiratione, Dctun boc paclo
. , "
excitans ad vindiclam? qui genlium solel dis&ipare
, , consilia. Dictio auiem Quoniam, narranlis cst;
, , , \ ,
dictio Unanimiier, ad consilia eorum refcrlur ; d i , \ .
clio vero, In unum, ad locum : cl sensus esl, quod
in unam convencrunl scntentiam, aique in eodem
loco.

.

Adunu* iMlameniam dhpoMTunl.
Tesla \
menium posuil pro foedere, seu paolo (quod cnini
.
^ Gracse diclionea, et lam vocc
quam derivalione, et eigniftcaiione cognatae quodammodo suni, binc facuiin esl, ut altera alterius sxpe
ioco ponaiur.) Dcindeeosconnumeral, quiin unura stmul conveuerunt.


ol VERS. 7. Tabernacula Idumceorum, hmatlila*.
.
,
\
Per Idumaeorum labernacula, vel ipsos simpliciler
, , , 01 - Idumaeos inteJligit, vel eorum civilatcs, Iduniiei
, .
aulem descendunl ab Esau, qui alio nomine dictq%
y

I Cor.

V I I , U.

Dan. u , 1 5 .

Variae lectiones.
(1) Grarce addilur : Prarposhio autem intensionem maliiia
(2) Yerlandum igitur . Moniium uutem do

sigmficat.

EUTHYMLI ZIGABENi

8 >9

860

est etiam Edom. Ismaelilae vero genug suum de-

dncunl ab Ismaele filio Abraba.
.
. Y E R S . 8. Moab et Agireni.
Moabilae populi gunl,
qui originem Irabunt a Moab (ilio L o l ; Agareni \ , , .
vero ab Agar tnairc Isniaelis, quae postquam expulsa

est c domo Abrabae, alteri ge viro conjunxil undc. ,
isli doscenderunu
.
Cebal et Ammon, Amaiech. Gebaleni populi
, .

erant, qui prope Idumaeam habilabanl. Ammonitae '

autein ita denoininati sunt ab Ammon filio Lot. Et

Amalecilse ab Amalcc, qui el ipseoriginem diicebal , \ , ab Esau, qui sane aliam ab ldumaea rcgionem se- .
paralim babitabaut.
Alienigenas cum ii$ qui habitabant Tyrum. Pcr g
.
alienigeuag Pbilisiaeos iniellige, qnos nunc Palae , !
slinos dicimus. Hi etenim viciniorem Judseis rogio ,
nem babhabant : atque ideo alienigenae in specie I I
apprllaii suut. Per babitantesautem Tyrum, Tyrios .
inielligit.
Y E R S . 9. Etenim et Assur venil cum illis. Assur

'

proprie Assyrii sunl : verum boc in loco, Samari- . .

lanos ita appellat, veluli Assyriorum colonos. Nani
, ,
post duarum iribuum capiiviiatem, illuc missi snnt
.
Saniaritani ab Assyriis, ut regionetn illam incole .
rent. Abundat auteni boc in loco conjunclio,
Eienim.
Facti sunt in adjulorium fiiiis Lot. Filios Lot,
'

.
eos esse intellige, quos superius Moabilas appella \
vb, el Ammonilas. H a etenim naliones Judxig C ,
praecipue invidebanl, et ideo in eos alias genles in
, -,
unum collegerunt.
.
Y E R S . 10. Faceis sieut Madian,et Sisarw, sicut

^,
Jabin iit torrenle Cison. Imprecatur Propbeta ad- .
versus genies superius connumeralas, quae civitatig , Jerusalem instaurationera ferre non poierant, aique
inmemoriara Hlorum hominuni ruinam revocar, qul Judawrum populo olim infegii fuerant, el prxtiT \ * \
omnium opinionem pcrierant, optatque ul eodem
) \ .
pacto ntinc predicli omnes pereant, ob malignam

eorum menlom in Judaeos, quo illi superiores. Et , per Madian quidem Madianitartim excrcitum inlel ,
ligit, quero mulitltidtne ac copia mililum terram
\ * \ oblexisse legimug, et lamcn a Irecentis virig, Ge- ^ , (.
'
' quidem
"
"inermi'
\
deone
duce, guperatum, alque "his
bus omnibus, lampadcs lanlum, et lubag ferentibus, , *
ul iii libro Judicum legimus. Sisara dux fuil exer- \ ,
cilus Jabin regis Ghanaan potentissimi. Noningen-
. t
los elenim ferreos currus babebal : bog anlem
* - \
omncs auperavil Baracb adversuseos jussu Deborae
) , \
profectus, quae illia lemporibus judirabal populum
. \ , \
Israel. Et Sisaram quidem fugientero Jacl uxor
. ^Ghabcr bospitio acceplum somno sopivil, acdcinde
(5 >
malleo ei clavo illius lempora penelravit, alque
.
boc pacio interemil : ipse aulem Jabin occisug
fuila Baracb. qui universum cuin rege exerciluin diggipavit. Torreug aulcm Cison proximus esl ei
conlinguug loco, ubi prailium illud comniissum esl. IIc auleni omnia dislincte babenlur in iibro
Judicum.
YERg. 11. Exlerminati sunl m Acndor. Acndor

'. KCL\
1

>1

COMMENT. P 9 A L M 0 3 .

, 6 . locus esl ubi bcllum cum Sisara comrafcautn esl.

Afiqiii lociim lorrentis Cison eunidem esse dieuni
f ^ \
, .
ei Acndor, et geminum habere nomen.

,
Faeti suni quasi stercns *. Insepulti, dissolati
, \ .
et putrefacli.
> *,
V E R S . 12. Pone principet eorum %'tcui Onb,

26\ , . "
Zeb, Zebee, Salmanan. Per prinripes duces
^ . gentitim inlclligit, quas superitis commeinoravimue.
\ 6, ,
Oreb et Zeb, Madianilarum eram duces, qnos Ge . ,
deon, ut dkimus, interemil. Zebee aulem et Sal. , \
rnana, eonundem eranl reges, qoi simili modo a
Gedeone occisi siin*.
.
"
Y E R S . 13. prinrtpet eotum. Ita u l neroo
. - relinquaiur. Yeruin dum adversus principcs i m precalur, subdilos etiain eis populos cempre .
hendit.

Qui dixeruni; Hcerediiemus nobis sancluarium Dei.

. ,
\
H(tTedUemu$ pro Dominemur, vcl in poteaiaie
, , ,
noslra babeamns, non ul bonoremus itlud, sed ut
* *
sacra vasa, et rcliquas oblalioncs diripiamus. Per
,
San< luaiium auiem lemplum ipsum intelligil, in
.
qoo Deue populum sanctiflcabal.
V , . V E R S . 14. Deut meus, pone ul rolam. Con \ ttnue inslabilcs, et crebris mutaUonibns cir. .
cumactos. Iloc pacto enim r o t poterunt comparari.
.
Ul arundinem faciem venti. Ua u l fa| .
cile dissipenlur, el nullam invcnianl slabilitalem.
,
Q
V E R S . 4 5 , 4 6 . Quasi ignis qui comburel silvam,
, qua$i flamma comburens montei, ila pertequerit

in proceHa tua, tit ira tua conlurbabis eo$.
. , \ Non secus illos persequaris, quaeso, et consiimas,
\ alque ignis solel stlvain populari. Summa eteniro
, y\ ferlur ignis in sHvam, elomnia corrtpit. Hxc
, ,
autem verba a sequentibus eiponunlur, qu?e d l
, \ \ , cunt : ticui flamma comburens montes. Eteimili
, modo verba illa : Ita pertequeris eo$ in procella iua,

. a sequenlibus verbie declaranlur : in ira lua
.
coniurbabis eos. Procellam <nim hoc in loco ccle . \
rem alqne impeluosum ira? molum meiapborico

, ,
appellavit. Procellae enim proprium est omnia
,
.
conlurbare. Qtiod vero ait, Pr$qn$, el Coniurbabi$, vel propbetice dicta sunt, veluli futara pnedicanlur, vcl optantie roodum conlinenl pro quam, et Conlurbes.
. - D
V E R S . 47. ImpLe (* eorum igmminia Eis n i .
mirum profligatis.

. .
nomen luum, Domine Interroganies
. cum limoro ac iremore, quisnam sil is Dcus qui
tam admirande nos populum suum liberavii, el eos
^, ^ ;
perdidit.

V E R S . 48. Erubescan.. con^
in sccnlmm
, ,
- $acul\ eonfundonlur, pereanl. Cum adversuo
. eos iinprecalus fuerit, ut in presenti pereant saecuk), imprecalur etiain ut pereanl in futuro, qood
, saeculum ea*culi appellavil, nt alibi eliam diximua.
. , Perire autem in fuluro sculo ille dicbur, non
.
qui ita pertl, ul amplius non sft, sed qui eas per , .
solvit poenas, quas qui sustincnl, perire omnes d i /,
B

8U
m
EUTHYMU ZIGABENI
icuniur. illo eniin aaeculo, pravi oiuues erube- J , , * \
scenl, el confundentur, publicalig, ac divulgalis
eorum operibua : et turbabunltir, ubi judicis
*
conglanliam, ac eeverllatem viderinl, et deiade
cliam panienlur.
V E R S . 19. Et cognoscant, quod nomen tibi Domi .
nus. Iaviti igilur id cugnoscant, posl qnam sponte ,
noliieriint.
.
Tu solus altissimus in omnetn terram. communi
* .
sensu stimendum esl verbum, Cognoscant. Addi- ,
gcanl, inquii, quod tu solus Deus es tolius lerrae. . , Aliigg mutn aulem Deuni vocavit, veluli supercoe- ;
l e a l e . Potest eiiam bic pgalniug iis omnibus .
accotnmodari, qui pro Cbrislo pereecutionem augtinent.
ln pro torcularibus filiii Corc, ptalmus.
' .
PSALMUS L X X X I I I .
.
OctogesiiDua eliam psalmus bujusmodi ingcri\
piioneiD gortilus est. Ibt vide expugilionem. De \ \
sd( m euim lorcularibus Propbeta uoster nutic 6\ .
loquitur.
V E R S . 2. Quam dilecta tabernacula tua, Domine

, tuv
virtulum! Dictio, qnam, boc in loco idem significat !
' ,\
quod altbi diximua, in psaltno L X X I I , ibi ; Quam , ! \
bonus Deus ipsi lsrael! Per tabcrnacitla auiein
\
ecchgiag inielligit, quae variis in locis constructa* , * sunt, et in quibus divina babitant cbarisiuaia. . \ .
Has etenim ecclesiag, menlis oculo praevidens , ' .
Propbeta nosler, dilexft eas. De his auiem verbis : Dotnine virlutum, dicluin esl, in psalmoLxxix. (

Concupiscil, deficii anima mea in aulas Doroiiif. Anima mea dcGcit, eupiene ad bujusmodi . ,
cccleeias pervenlre : quas aulas Dci eitara appcU * \ ,
,
lavil, qnia in eis moraltir, ac conversaiur Cbri- . " ',
stua. Vel, deiicil, hoc esl, dissolvitnr ac debiliiatur, niniio scilicel fatigaia desiderio. Dicuniur . \
eniro ardenteg amatores deUcere, qtii amatae rei ,
disjunctionein ferre oequcuul. Quisquis eliam coc- . \
lcgtem appelil Regem, dicere polegt, quam amabi, . \ .
lia sunl labernacula illa lua intellcclualia, q u iu
coeli * u n l ! Ubr, inquaro, aulae coelestes. Concu- , , .
:

plscere auiein posuit, pro Feslinare.

Cor meum et caro, mea extullaverunt in Deum wV
vnm. Non boc tanturo, inquit, accidil animaerae*,
sed et corpus meuin in Cbristo lartalum esl. Yivnm '
autcm (seu, u l in Graeco habetur, viventem) Deum
appellavit, propler idola quae mortua esse dicunlur : vel quia a morluig Gbriglug resurrexit.
Priiuo aulem cor ipgum laetitia afficilur, et deinde
gaudium in univerguin oorpug diflundilur.
VER8. A. Etenim paiter invenii sibi domum, ti
turtur nidum$ibi ubi pvnat pullos suo$ allaria tua,
Domine virtutum. Paggerera animam appellai, veluti quae ab inteUectuali aucupe, laqueis, atque
aliig ntulliplicibug inaidiig impeiHur. Anima enim
inquit, mea ticul pa$ar trepta etl de laqueo vtnanlium . Pcr turtiirem giinili modo cagiam oiuncm
9

Pa1. cxxui. 7.

. \
, \ \ .

.
\ \ .

,
, kav
,
, *
1 , \, 4 ^ '
^

, , rM '
4

Ti

865

COMMENT. 1N PSALMOS.

866

, \ , , animam inlelligit, quae et moesla sit, el quieiem

. secielur ; cujue , boc est, cujus filii, virlules
. , ,
sunt. Habenl auiem hujusmodi animaein Ecclcsiis,
" \ . \ ,
quasi in quibusdam lutisaimis nidis, protectioncm.
,
alque refugium. Ubi ponet, autem dixit, pro, Ubi
\ , ,
disponet, alque ubi operabiUir, hujusmodi sciluet
, \ * virtutes. E l aliier : pasaer est poptrlos Cbristianus,
\ * cui Ura intellecluales, qtiam mundi bujus venano , .
ree, dsemones nimirum atque impii bomines, iosi , \, , - dianlur. Turtur auiem esl episcopus quilibet, aal
, , doctor Cbristianse religioois, qai in Ecctesiis filio*
'.
ponil, quoe per SpiritHm rcgenerat. Invenil eoim
inquii, passer domum, et turtur itidtim, altaria uimirum lua, hoc eet, ecdeaias tuas, in quibtts
singulis diebug spirimalie Agnue imiuoiaiiir.
. men* Deut . YersiculuB iste babcttir
\ ' .
etiam in quinto ptalroo.

.
Y * R * . . qui habtiani in domo , Con \ \ cupivil quidem beatus David introire in aulaa Do ^*6 ,
miiii, qaas dixioius, et lamen procul ab eU eon . aliiit (menlis ocalie tantuta ceraens), quod reliquum
- eal igitiir illos appellat bealos qui illic babiiaturi
- eranl. Per doroum eatsn Oei, hae ipaaa aalas, Chrieli
, Bimirum ecdesias iatelligere debemue. Indiflferen .
tcr autem singulari numero, et phiralb uaus esi ;
quoniam si loca reepicias, ecclesi numero plures sunl : si religionem et fidel comniunicaiioneni,
omnia quae wbique locorom eual tenpla, aoam coiisiiiauni iidebem Ecoleeiam.
.

Mculomm toiidabuntte* Semper ac pet .

petuo laudes tuas in ore habebuirt.

. 6. Beatus vir cui ttuxilhtm ab$ .
. ,
hoc versiculo idioma quoddaro fkbraicuin eet, illi
. \ ftimile, quod vidimue in psalmo ix, ibi :Cvju$ ma , .
lediciion* ejut plenum ; obi vide.
. *
Aicemiones in suo dnposuii. Talis, inquaiii,
^ bomo excogitavil inlra se gradus, alqud ascensua
, \ \ , \
quosdam a fensibilfbos ad intelleclualia, a pejo \ , ribus ad meliora. Suirt aulem istae atcensioncs.
, , . EUv '
bonae quaedam cogtlationes, per qnas teluti pcr
ot , ' ,
scalam gradalim ad alla et divina dona consceudi, \ xaV . , - rous. Bealus itaqne, ioquit, Hle est, qai auxilio luo
\, .
se potest juvare. 1 autem auxilium tnum prap .
8to fuerit, qui ascensiones ietas m suo corde disposucrit.
.

J valU lacrymarum. Disposait aulem in seipsa

,
bujusmodi aecensioiTes, exsistefts in loco lacry -
marum. Yallie aulera lacrymaruro, seu vallis fletits,
, *
nielaphorice dicta est ab illo loco, ubi olim Deu
,
Hebraeorum iniquilales redarguens, populum com \
movil ad Octura : unde Valiis flctut appellaias esl
. \ Jocue ille. quia cujoscunqae vaflis situs hurot ,
liiaiem pra se fert, docemar quod enm linmrlitaie
. \ ,
agcnda est omnis poenitentta. De poenilenlibu^
.,
^
enim loquitur Propheia eoa bealiiicans qui i
valle lacryiuarum asceosioncs disposuerinl in corde. Naui juxla aaagogcn idem nobis eignificau
villts fletita, quod pcenitenti lociis.

. H v
in ioco qttem potuii. Exsislens in valle ftetus.
* , , atque in loco quem sibi ipsi posuit, boc est, in
.
loco quem b*git.
.
V E R ? . 8. Etenim benediclionet dabil
le/islator.
, , ol ^ \ \ Beali Hli, inqnit, sunl quos prxdixiinus. Nam et
9

EUTHYMlI ZIGABENL

867

ChrislUe, qui hanc hobis legem dedit, fevangeliris

eliam mandatis suie benedicttones eis dabit, queraadniodum apud MaUhaetim et Lucam legimus.
Ibunt vinute in virtntent. Ex biimilitaie ad
lactum, ex luctu ad compunctionem, alque hoc
paclo ex nna in aliam virtutem summo cum proieclu, ad sublime virtulum ctihnen ascendeirt.
Yirtus atiiem ideo dicta est, quia virjbus potenliorem illum hominein. rcddii, qui eam ampleclitur. (Vires aulem cum dico, non corporis tantum,
sed animi eiiam facultates inlelligo.) Possumus et
aliter dicere, quod ibuni ab oralione ad lcclionem
sacrarum Liueraruni, et ab bujusmondi lectione,
ad Jmperfeclorum quorumlibet admonuionein,
aique exhorlalionem [: itero ab exborlatione, ad
graiiarum aciiones, atque ad laudem DeL E i aliier,
a viriuie donorum Dei, qu*e bic in terra nobis
regno iribuentur.
Videbitur Deut deorum in Sion. Propbelia iiic
conlinelur de Incapnatione Salvatoris, qui in Sioii
ortusest, juxta i l l u d : Ego aulem conttitulus tum rex
ab eo super Sion monlem tancium ejus, annunlian
preeceptum ejut . Deum auiem deorum ea raiioae
appellavit, quam dixiraus in principio psalmt X L I X .

. '
.

, , \
, * ,
. ,

',
, \
, \

. \

.
praiaoiur, ad eomm virtuteni, quae in coelorum
i

.
^^ * 1
,

' ' ,
.
, ; '
.
Y E R S . 9. Domine , exaudi orationem meam,
,

uuribut percipe, Beus Jacob. ldemeat dicere, Deum , , .

virtutum, quod Dominum virtutum, de quo in prio- , *0
\
cipio diximus praesentis psalmi. Per orationem
, \
auieia eae preces inlelligii, quas in progressu d i - Q ,
clurue est. Deus, eiiam Jacob pro Deue, qui olim
. ' /
lucians, in figura bominis apparuisli Jacob.
, \ , ,
, \ .
Y E R S . 10. Proteetor nester atpice, Deu$,et retpice

, , *

in (aciem Chritti tui. Ha?c esl illa oralio, quam .

exaudiri postulavit. Per Christum auteni hoc in
. :
ioco queincuaque Clirisiianura iDtelligii, qui in
, Cbrisio bapiixatus sit, ei Cbrisium induerit: de . \ y
quo in flne Proasnm praeeeiuis operis dicluni esi. .
Y E B S . 11. Quia melior e&l dm una in aulii super
"

millia. De diviais aulis paulo superiue diciuui esrt. . \

Melior esl aulcm una bujusmodi dies super millia
.
alioruui dierum, qui alibi quam in lua aula agan- . , ", .
l u r , diciio auleiu, Quia, confirnianlis est boc in
Joco, pro Yere.
D
Eleyi abjeclus etie in domo Dei mei magit, quam
?
.

habiiure in tabernaculit peccalerum. ldem rursus

rcpelil, sed manifesiius. Tu vero mecum considera . , .

quanio divinie domus aiuore ac desiderio tene- " , -. ^retur, ia qui abjeclus ease iualebal in domo Dei, { , ob eam nimiruirt saacUficalioncm, quae illic perpe- ~luo adcst, quaui deliciose cuiu peccaloribus babi- .
lare.
Oti . Y E R S . 12. Quoniam muerkordiam,
et veritatem
\ *
diligit Dominus Deus. Adniieca Prophela ht boc
\
psalmo admoiiiliones, atque ad aciivam nos, el
$ \ conteinplativam vitara borlatur, dicens, quod
l0

Peal. , (.

86.1

COMMENT. IN PSALMOS.

870

, Deus diligii misericordiam et veritaiem Miseri

,
rordia autein ad aciivaro, ei vcritas ad coniem \ , \
plalivam vitam perlinet. Quod si islas Deus diligit
viriiites, necessario eoe amabit, qui bujuamodi
\ , \ .
virtutes ampleciuulur : quia Deus est ipsa mise, \ , \ :ricordia, et ipsa veritat. Diclio aulem, Quoniam,
. " \ , ,
narraniis in morem posila esi, et abutidat, t t
, ,
sspe diximos, more Hebraici idiomalb. Posstimtis
.
et aliter dicere, quod Chrislus noslri uiiserias csi,
el vemm nobis Evangelium pradicavit,
.
Graiiam ei gioriam dabit. Gratiam rcmissionis
, ?) , \ .
poccatomm, veluti dedit merelrici, eialiis imiliis.
, ; \ .
Yel, gratiam miraculoruin dabil, qualem aposiolis
, \ ' , \ prsestilii, el caHeri sauclis. Gloriam vero, <l eau
. 1 ,
qnae est ab bominibus, et eam quae in OCBIO osi,
.
vel deificaiionis gloriam, ut Dei ecilicel efficiauiur,
et gloriam cocleslis regni adipiscamur.

VF.RS. 13. Dominui non privabit bonh eot qui
. * 0
ambulanl in innocentia. Quilani perflguram liy/per, \
balon conslruunt bunc versiculum, videlicel :
Dominus dabit graliam et gloriam, iia qei ambu .
. * lant in innocentia; deinde Dominus non pvivabii
\ , .
*0 coe < oeles ibus bouis. El quia Grseca lectio indifiTc. * renlem comirfct contttrucliotiem. (Habetur enim


,.- in Grxco : , quod ad lilleram diceie
, { ,
poa&tinius : Dominus non pricabit bona iit qui ambulanl t innoceutia.) Dic qnod dictio, PTirabii.
eic posita, accipilur pro Probibebit. Quidam vero dicunl caeus in consiructione* fuisse immulaios,
ei posilum : Non privabit bona, iis qui ambulant ininnocenlia; pro Pion privubit eoi bonis. Innocentiam autem boc in loco pro abstineutia viliorum posuil. (Gonsidera etiam ne forlassis xerbuni
, boc eet, verbum JPrtvo, eodem modo construalur, quo verbum (; quod aliquando
cum dalivo jungilur el accusaiivo, veluli : Aufero libi eam retn, siculi repcrimus aptid Aristidem :
Abstulit ei aegritudinetn. Iiem apud Pbilosiralum : Cnm foriuna ei tnagiium premium abstulissel.)
,
- C
Deus virlutum, beatut homo, qui sperat
. tit . In psalmo etiam LIII legimug : Bealus tir
*
* . qui $ eo. Ille autem sperarc dicilur in Doo,
' ,
qtii mundana omnia despicii, et ab eo solo Uepen . \
del. Hebraei vero bunc psalmum dicunt ad capii
vunt in Babylone poptilum pcrlinere, qoi ad Hie. , rosolymitanum lcmplum accedere optabat, et
, \ , beatos eos omnes dicebat, qui iltic degerent. Qui
\ eliaiu populus in illo leinplo, vel unica tanlum die
. commorati maluissel, quani alibi vel loiigissituo
. tercporis intervallo. Verum non possuut per omnia
bujusmodi ex|ositionem suo accommodare pro ,

posito, cum illa eia verba adversenlur : In sacula

, . \
* \ , taeculorum laudabunl te. Nam et teinplnm, et laudes, qtiae io eo lemplo Deo dicebantur, abierunl
, , \ . \
\ , omnia. E l vcrba illa : 1 lacrymarum, nullam
' juxtaeorum expoeilionem baberent consequeiitiani.
,
oiulia alia praeierea erunt dissona. Nam el ipsa
xa\ * xa\ .
in primisinscriptioadverealur, qtlie Torcularia pluraki nuiuero appellai, cum passiin in Vcieri Testamento, lemplum HierosolymitanuiD,
Torcutar,
iiugulari nttuiero, aul Tabernaculum appellalum sil, et non lorcularia, aut tabernacula.
in finem , ptalmut Datid.
, .
PSALMUS I.XXXIV.
'.
Jn finem etiain (nscribilur bic psalmus, ob pro \
. pbetias in eo cwtientas, qua? ad linem lcndebant,
in Hgura quidein ea pradicil, qtiu ad populi
/ ,
/

S71

ZIGABEfit

872

captivi in Babylone liberiatem pertincbaht, revera * autem de geniibu* periraelat, quaa eub idolorttm , .
servituie captivae lenebanlur, et quas ab htijusraodi jugo liberandas praedicit.
,
, . V E R S . 2. Benedixisti,
Domine, terram tuam. Haec
quae diximue inenli* oculis prviden9 Propbeia , ,
Deuni ipstun alloquilur dicena :Bencdixi$ii, Domine, % terram tuam, seu ( u t verius in Graeca lectione ha- . , '
belur) : Bona voluisli, , / . Habelur . , , , .
cniin in Grseco verbum, , unde , ,
q u beneplacilum dicitur, seu bona voluntat. In , t * '
Grseca lamen leclione consimclio iudiflercns esl. , ;,
Terrne aniem luw dicit, quia Domini e$t terra , etc.
. \
Boiia igiitir niinc voluisli leirae titie. Nam olini ob , \
primi p.irenlis Iraiitigressutn, bona ei non volebaa, . ' * * :
sed niala : MaUdicta, inquiens, in operibui & , $uh
al nunc ob DOvi nostri Adam obedientiani,
, \ \\\ graiiam tuam resiilula esl: quinimo olim lua
; .
lanium erai creaiura, nunc etiam posscssio tua facta est. Et bunc quidem sensumj fideles oranes
stquuntur. Judxi vro per terram Def, ipsam tanlum inlelligtifit Judseam, veluii qua populo Dti
fuit destinaia: cui ideo beoe voluisse Deum dicunt, quia poet caplivilalem rorsuro eam babitari
concessit.
Avertiiii captivitaiem Jacob. Quae futura crant
*
. *
ponii, ut facta, propbeiia* lege : Avertisli, inquit, .
captivum poputam Jacob a lyrannide qua preme- , ,
balur. Per Jacob v*ro, iti jam aaepe dixinus, Chri- *
stianum populum intelligii.
,
.
V E R S . 3. Remi$itti iniquilalem populo tuo :

Tuitti
omnia peccaia eorum. Hunc populuro Pro- . xol
pbeta alibi in psalino u beatuin appellavil dicens : ' ,
quorum remjnm sunt iniquitaUi quorum C ^ ai ,
&r
'
tecia sunt peccata. Bemisii enim Dobis per poeni
al .
tenliara noslras iniquiutes, el sacris baplismi , \
aquis peccala nosira coniexit. Hebraei vero d i - . 6*
cunt quod remisil Deus iniquilaies, ob quas acti
( , **
fuerant. in capiivilalero, et quod operuil eorum , \ >
peccala in profundo verilatis. Populus autein Do- . ,
mini non solura anliquus ille lsraeliticus populus ' '
appellamr, juxta ralionero reddilam in psalmo , '
L X X X , aed eiiam novns Ghrisliaiiorum, u l diximus .
in pruno Tersictilo psalmi L X X V I .
Y E H S . 4. Sedaiti
omnem iram tuxim. Quaro au
.
lea babebas propler bujusmodi noslras iniquilates, .
cl peccala.
Acertisti ab ira indiqnalitoiU lum. Quid sit tra Q

. &
inaignationit (seu poiius, ut in Graco babetur,tra
, *'
excendetcenlix) vidunus iu psabno L X X V I I . Aver*
, \ ^
litti autem pru Declinasti, ab indignaiione u i - \ , .
mirum, atque ita ad bilariiaiem et beaevolenliani
perirajisiett.
V E U S . 5. Converte not, Dtui talutarium
noiiro
, *
rum, et averte iram tuam nobis. Beinceps ex
,
&
populi persona eernionem facii, vel etiano aeiftsum
"
Propbeta cutn eis annuroerat supplicana, u l pc\ , ^
Uia superius consequantur. Quid autem signtft . \ , <W'
tenl illa verba : Deut talutarium nottrorum, d i , . ^
11

1 1

Pal. ,, 1.

Gen. , 17.

373

COMMENT. IN PSALMOS.

874

^ov - ctum est in psalroo L X V I I . Converte aulcm nos a

.
captivilale in pristinam dignitalem.
.

V E R S . 6. Numquid in sceeula irasceris f ln

*, , \ , , tcccula bic posuii, pro Perpeluo, seu pro : Num. * quid diu irasceris ? Quidam autem non per i n , *
terrogationem boc dictum esse inlelligunl, ei
.
diclionem , quae habetur in Gra?ca lccttone
3xponuni ut reclt etiam exponi potest, pro ne, u i sit sensus: Ne in perpeiuum nobls irascaris.
B

Aut extendes iram luam generatione in gene; , \

rationcm ? Idem rursus repelit. In generalionem
, " . \
aulem dixit, pio usque ad aliam geueralionem ,
' . , \ ,
de quo in ix psalroo dicium cst, el , pro
.
Protendes.
,
. V E R S . 7. Deui, lu convertem vivificabi* nos. Con ^ vcrtens nos niinirum a caplivttale ad libei latcm,
\ . " \,
atque a viiiis ad virluies; vei ( quia Graeca dictio
, . ,
in ulroque polcsl sensu accipi. ei
, ,
lcgi ctiam polcsi: Deut tn convertus) dicamus,
j .
Deus tu conversus ad nos * antea cnim averstis
eras a nobis. Vivificabis, hoc est, vivos uos reddos ad opera virlutum. Nam antet ad ea pene
inortui eramu*.
popului tuus lcelabiiur in . Hujusmodi scili <\ .
cei conversioneni consecutus.
; .
V E R S . 8. nobii, ,
miiericordiam
. , ,
tuam, et salutare luum da nobh. Haec el quae se .
; \
quuntur dc Ghristo intelligenda sunl. Rogal enim
.
, - Propbcta Deum Patrcin cx fidelis populi persona,
ut Gbrislus, quem el misericordiam Dei, et Dei
,
salulare appellai, sibi ostendalur. Misericordiam
, \ : , ,
, , \ Q aulem el salulare ideo euro appctlavil, quia m i \, \ \
eericordia motus est, ut carnem assumeret, et
* \
nos salvaret. Unde el misericors, el Salvator
. , ,
merilo appellalur. Misericordiam vero luam, Dcus,
\, , .
ei salulare tuum hunc dicimus, quia miscricordiam illam, ei salularc illud pelimus, quod a le csl. Ad Patrem enim loquitur Propbela. Tu vcro
illud nobis dabis, quod peiimus, ila ut aliquando canere possimus cum Propbeia : Puer natut
bis, filius dalus etl nobis \
1

.
,
. Ev ,
, * ,
.
y

,
,

' .
,
\ , .
\ , \

,
,
. ,
, , \
' ,

1 1

V E R S . 9. Audiam quid loqualur Dominui

Deus. Divinam Propbcla spirationem atque auram in se advenlaluram seuliens, ad audienduni
praeparalur. Quod ail : Quid loquatur in me, dicluni esi ut osiendcrci, quod Dcus non in exlcrioies corporis, sed in interiores aniinx aures loculurus erat.
Quoniam loquetur pacem super populum suum,
* ei super sanctos suos, et in , qui converlunl
corda sua ad eum. Audiam, inquit, quid loquelur.
Omnino enun loquclur Deus, alque evangelizabil pacem populo suo. vere quidern populus
Dei ei seoum ipse, et cum Deo semper paceni
babet, sicuti conlra, idem populus semper pugnam ac balluin babet cum dsemone, el cum
univcrsis qtii dxtnonis amici, aui Deo iiittiiici
suni. Eosdcm autem fideles el populum Dei
appellavit, et sanclos, boc cst, sanciittcalos, ac

Isa. ix, 6.
PATROL,

GR.

CXXYIIL

28

75

ZIGABENI

dicaies Deo, el convertenles corda sua, hoc eet, * ,

snimas euas ad ctim; vcl a corde lotuiu bimiuicm
.
significavji, veluii a parU lolum.

, irwrtfrV E R S . 10.
Vcrumtamen prope timentes eum SQ~
lutare ipsint. Iloc illud esl, quod in se Propbcia . , . , ,
, ".
Deum loqui audivil. biclio autem, Verumtamen,
, \,
snperflua est in hoc loco, vcl accipitiir pro Ycre.
E r i i , inquii, saluiare ipsins Dei prope eos qui . "
Deiiin timent; el sensus est, quod simul ac iue- , \
' rint aliqui timentes eum, qui Odeles nimirum fu- , , \
luri eranl, tuhc propc eos eril Chiislus, hoc esi, .
slatim lunc advcnicl.


.
Ut inhabilet gloria in terra no$tra. (Quod in Grae \
co lcgimus, , cxponi potest, nt
exposuil Lalinufc intcrpree. Ycl eliam : Ut /- \ . * biiare facial gloriam quas lcclioncs lamcrt codem , , *
lcndunl.) Prope Igilur cril Ciirislns, lU iuhabi. " I I -
tarc facial gloriam , gratiain cl lionorem , hl
\
lerra Jcrusalem, vel quia ipsc ille erai gloria,
.
qui caro facins e&t, el liabUavit in nobis
vel quia posl Salvaloris iiicarnaiionem, usqtre In hodiei-u dioni, lerra illa Jcrusalem nobilis, bonorata ct omnibns dcsiiterabilis ftirla cst.
Y E R S . 11. Mkericordia
et veritas obuiaverunt,
" ,
jiHtilia
otculatce sunt. Quidani bis versi
.
cnlis coiiiiuiuerart dicunl cas virtuies, quae in
Gbristo convenerant: veluli misericordiaiu et ve- (, *
\ *
rilalem. E i iiiisericordiam quidem demonslravil
,
Clirislus aanando agrolos, veriuiem vero do\ \ ,
ceoda cl pncdieando. Gonvenerant etiara in Chri * slo jusliiia, et pax. Iia enim sigoiGcatur nobis
illis vcrbia : Osculatce sunt. Juslilia atiiem Gliri- C , , \
sli appariiil in recte judicando, cum ct pravos ,
rcdarjiuerel, ei virtute pradiios bomines latida- . ,
rei ; pax vero in mansuetiiaioe ac modcsiia. Ve- ,
rinn, ul ahius exponamus, misericordia quidetn, , \
divina dici polcsl Gbrisli natura, quae polesiatem
, , ,
fcabel diuiitletidi peccala, ct tanandi inQrmilalcs ; , xat
verilas auleiii, buniana ejusdem nalura, quia non , \
inventui esl dolus in ejui, cl quia ipsc solus \ . illam bominis dignilalem ac simililudiiiem vere , .
servavil qua a l imaginem Dci faclus fuerat: ct
-
quia vcrus boino crat, et non pbantasma, ui liae-
relici quidam dixeruni. Quod igilur ait, Obvia * !
verunt, idcin csl quod CoiiYcncrunt in unum, boe
. \ .
cst, in unain personam unilae sunt. Jusiitia iteni pro divina
accipitur natura. Solus eniiu
Deui
justus jtidcx csl. Pax vero pro rniiura liiimaiia ob ingonuam nimirum ac nalivain ejus roansue*
tudincm. Haj igitur virlutcs muluo se cxosculala sunl, co qaod gumiuatn inler sc niiioneni aiquc
conveiiieiiliaiii babebant in Glirisio.
Y E R S . l i . Vef.iai de lerra est, jutlitia D
" ,

coelo prospexil. Quando bomincs veratn p e r f i l i u m

.

itdem amplexati huni, luuc Paler jure ac meiiio
: ,
corum provideniiam ainpliorem suscepit, deslruclo . ,
iiitniruin daeiuoue eorum lyranno. Ycl aliicr, per
. \
verilatem ipsum Chrisium intelligc. Ait enim : * '
Ego tum verilas . Orlo igitur Cbristo de lerra,

juxta geoeralioncm banc inferiorem, el dissolmo
,
deinceps omiii errorc ac niondacio, Paier, qui
/, ,
'guiuma cst, ut diximus, jtistiiia, dc coelo in lcrrain
\ I e

Joan. , 14.

1 1

Joan. , C.

877

COMMENT.

\ .

PSALMOS.
878
prospexit, cum aniea ob mendachno quod in universara eral lerram diffuauro, a nobia omoibvs essei aversus. Superna igiiur tunc alque coeleftia
inferforibus ac mundanis simi concitiata.
Y E R S . i 3 . Etenim Dominu* dabit bonitalem, et
tefra nostra dabit ftuctum $uum. Vide quatn con~
slaTitftr praedicat nobis beatus David, qtiod Pater
daiurua esset Filium suum hoimnibus. Per bonilatem enim nibil aliud inlelligere possumus, quam
ipsum Deutn. Nullus enim, inqail, bonus, nisl solus
Beui . Ei lttiera Symmaclii babei .- Etenim Do~
winus dabit bonum. Tetra etiam dabii (ruetum
$uum, apostolos nimiruni ct alios lideles, qui e
Jadaea regione germinai unt. Apertins vero ac manifeslius est, ut db-amus, quod naiof.lirislo, Deus
dabit misericordiam boniinibus, et qnod lerra fruclibus abundabil.
V E R S . 4. Jutftria coram eo . Per juslitiam bic unimersax complectUur virtute*. Harum
igitur virtu um lux, inetar lampadis, Cbristo
coruscani, lai um aaie illum emittel splendorem,
tit celebrem ac pnBclaruiu apud omnes iUum redditura stt.
Et in viam greisui suot. Deincep autem
Cbristns ponei gressue suos, boc est, illam virtululum seniium per quam ipse ambulabat, ponet,
inquam, eam in boc, ul sit via csteris Chrielianis,
per quam illi incedeniea ad et*in tandem penrenteftt.
Vel aliier : Joannes Domini praecursor, quem
beatus David hoc in loco jusiitiam nppeliai, veluii
qui omiiem legis Jusiiiiam servavti, praecedet coram Cbrisio, boc esi, aute Chrislum. enim
ego, inquit, miito angelum meum ante faciem tuatn,
qui parabil viam tuam ante
Claraabil enim :
Parale via* Domini, reetai facile lemitai eju$ . Et
(quia Grsca diclio, , ila referri potest, ut noo
solum leganius, Gretsui suos, sed etiam, Gressus
) alto modo expone, quod juatitia Chrisli, ?el
ejue divinitas, prsecedet coraro eo, hoc est, atiie
assumptam carnem, veluli optimus quidam dux.
Et ponel in vram gressus ejus, juxla illud : Providebam Domimm in consptictu meo $emper
Orath fpsi David.

,

. " \
,
,
. \
.

, , \
, .
, ,
* \
.

l e

.
,
, \ ,
.

. \
,
\ ,
, *
. \ *
" ,
, , , ,
, .
* , ,

. , ,
,
\ .
, \,

.
.
'.
* \
. ^*
,
.
.
\
.
geniiuin vocaiio. Non desunl tamen qui oraiionem
ranl.
, ,, ,
.
\ \
' .
. \
u

i e

PSALMUS

LXXXV.

Clara quidein aique aperla est baec inecripiio, nt

in procemio operis dichim esl. Illud tamen ad i n itilulionein nottraih pcflinfet, qaod dum P r o p b d
noslri preces videmus, qeaead DeumTundebal, nos
illmc pariter doceniur, qnonain pacto quando inf
aiigiisiiis ac calamilatibus constiluti sumus, orarc
ad Detim debcmus. Pradicilor etiam in bocpsalmo
banc ex Ezecbiae regis persoira scrfptam asse-

Mailb. xix, 17. " Malacb. , i ; Mallh. x i , 10.

Y E R S . 1. Inclina, Dontine, aurentluam, exaudl

me. Quomodo aulcm Dcus dicaiuf in^linafe (Hximus in psalmo xvi.
Quoniam inops et pattper sum tgo. VfebiU
u

Isa. X L , 3 ; Maub. m, 3. PSAl. x t , 8.

KUTUYMH ZIGABENI
879
adversus visibiJes anl invisibilcs inimicos ido- ,
ens vires babeo, el eis resistere non pos \ ,
sum.
.
V E R S . 2. Custodi animam nuam, quoniam sanctus
, . "
sum. Tunc enim sanclilicalus suin, quando libi
\ ; \,
oblalus scu dcdicalus fui. Illa quippe sancia efli\ ' ,
ciuniur qua? in Dei miiiisterium dedicanlur, ul in
, .
psabno xv dicluni esl. Yel sauctum seipsum appellat quasi pium, ac rcligiosum ciga Deum, Inimicolura scilicct coroparalroue, qui inipir erant.
, , Salvum fac servum luum, Deus meus, speranlem in . Salva cum, inquil, ab immincnli pe- .
riculo, qui nulla alia in re, sed ia lc con- \ |\ \
lldil.
^.
, ,

V E R S . 3. Miterere met, Domine, quonianx ad te

elumabo iela die. Pro Tota die, Syinmacbus, Sem- . ,

.
1>er, l Q l e r p r p t a t u r .

,
Latifica animam ' lui : quoniam ad te
animam mcam. Moerorem, quo detineor, diseolvc. .
. ,
i)e vcrbis : Levavi animam meam, dictum est in
' .
primo versiculo psalmi xxiv.
" . ,,
,
Y E R S . 4. Quoniam iu, Domine, bonus, mitis, et
. mulsum mturicort omnibus invoeantibut . Pro
Mills, Aq iila, cl Synimacbus dixcrunt, Propitius. , * \
. \
MUis autem idem csl quod mansuelus. Invocantibus
.
, ,
aulcin , non simplicilcr, sed ex toto cordc invoi atuibus. Nain et iu psalmo C X L I V , cum dixissel, * . \ '
Prupe e$t Dominus cmnibut invocantibut eum, ad- ,

d i d i l : OmnibHs invocaniibu$ enm tn veriiate, boc ,

est, lota aniAn.

, .
Y E B S . 5 Auribut percipe,
DomtM, oraiiuucm G
", ,
,
n, viteude voci deprecaiionis mece. Ilaec < . \
verba exposiU invenies in prinio versicuio ' .
psalmi xvt.
Vaas. 6. ln die tribulaiionis clamavi ad ,
"
quouiam exauditli me. Dieni tiibiilaiionis appellal
.
taiu, quae jaiu iiiuninebal. De veibis aulem : Quo ' , ,
niam exaudhli diximus in eodem psalmo xvi.
-' .
VtRS. 7. xYow iimilis libi in diis, Domhie,
, ,
non cil tecundum opera iua. Omnes enim dii . , , 01
yentiumdamonia, Domiuus auiem ccelos fecii .
Et

l u verus quidein Deus es, illi autem falsi. Yidclur .
\ ,
autem n i i l i bic versiculus assumptus fuisse cx .
\erbis Moysi, diccnlis : Quis similis tibi glorifi- ,
calus tii sanciis, admirabtlis, gbrioie,
faciens , , ;
"
prodigia t Cbrisli vero opera sunt non crealio
\
laiHu:, aul providcnlia tam visibilis, quaoa invi- \ ,
bibilis creaiurai, sed ipsius oliam creaturue rcfor , \ ,
malio, lyranoique destruclio, ilta iusuper iuortis , \
occisio, quain propria operatua est morle. hein
'
itla loiiua orbis expiscatio, quain per paucos ac
* * \
Mlog qnosdam piscalores peifecil: quibus oinni * \ 4
bu adiii eliam potesl uiiracubruni vis. Nam clsi
, ' ,
mulii alii similia opcrali sint miracuia, nuilus .
laiuen proprta auclorilate id poierai, ul Chrislus ;
iuvocalione quippe divini nominis operabantur.
,

Y K R S . 8. 9. Omnes genles, quascunque

fecisti,
venunt, adorabunt coram , gtorificubunl nomen
,
, *
9

,0

%i

P*al. xcv, 5.

1 1

Exod. , t l .

GoaniEKT.

PSALMOS.

881

, , \ iuum, quoniam magiuts es lu, el (ackus mirabitia,

tu es Deuo solus. Ikcc csi propbelia dc genliuin
.

fide. Veuicnt, inqinl, nd tc ipsa? etiam genies.
. ",
Adorare autem dicitur coram Deo ts, qui se a Ooo
\,
videri cognogcit. Essc autem dicilur corani Dco
, * .
omnis locus imperii cjus. Glorilicabunl lc igilur,
, \
boc esl, laudabunl le omnes genles et magttilica. , \ , , bunl te, diccnlcs, quod wagmis vere cs et quod lu
,
soltis Deus es, qui facis mirabilia.
, .
Y E R S . 10. Deduc me, Domvu, in via tua, am* , , , bulabo
in veritate tua. Per viam Dei, virlulcm il!ain
.
inlellige,
q u ad actioncs periincl; per veritaleui
, . *0
vero, illam q u x a d coulcuiplaiioncm. llle aulem qui
' \
divinilus ad priinam dtictus fucrit virlulcm, per. \ *
^ venirc dc facili poteril ad altcram. Dc hat via et
, , ,
vcrilale invenics eliani in psalmo xxiv, ibi : Vias

.
iuat, Dominc, indica t n t / i i c l paulo poal: Deduc
in
iua *.
Lwtenir cor meum in limore nominis tui. Lacle
,

. \ tur non in mundana Urlilia, scd in lui limorc. Yble

quaso novum gcnus latliiiae. Timor, inqtiil, linis
, ' . "
Stt mibi laetilia. Atibi vero d i c i l u r : L(Viettir COT
. .
quwrentium Dominum. Ille aulem quxrit Domimim,

, \,

. . \ qui limeleuin. Gxlerum uon taiitum Dci limor,

sed simplcx ctiaui illius mcmoria pios ac fideles
,
"
, omoes laetificat, juxta illud : fui Dei, /?talut $um* .
;\,
.
V E R S . 11. Confitebor tibi, Domine, Deus meus, in
"
, ,
loto corde meo. Roc est gralias agam.
. .
Et glorificabo nomen tuum in swculum. IIoc cst
. * i
semper.
.
Y K R S . 12. Quia misericordia tua magna e$l luper
' . .
me. Magnam dixil pro nmlla.
%

El eruisti animam meam ex inferno inferiori. Si

psalinum periinere intelligas ad beatum David,
pcr infernum profundam peccali foveam inlelltgc,
adullerii nimirum atque bomicidii. Si vero ad
regem Ezecbiam, iiifernuni accipc pro morlc, cui
proximus fuit, et a qua admiraode admodum liberatua est. Potcsl eliaro iofernus accipi pro quolibci periculo, quod a visibilibus, scu ab invisibilibtis immineal initnicia.

. $
, ,
1\ , , ' ^ . *
\ , ,
.

V E R S . 13. Deus, inlqui

in . Et
,
. \
, > liostes beati Datid, qui insidias in ettm molieban\ lur iniqui erant, et Assyrii, qui Ezecbiam regein
* \ \ \ obsidebant, et omnes denique Um visibHes qtiam
.
invtsibiles boeles noslri, iniqui appellari possunt.
9

,
. 01
. \ 0 \ '
.

El congregalio quccsicerunt animam

meam. et non proposuerunt in contpectu mo.
ipsi qn >s iuiquos diximus. l l c autem verba babcnlur cliara in psalmo L I I I .

, ,
, ', , .
' \ ,
,

YERS. 14. Et iu, Domine Deu$ meui, miserator.et

misericors, patietis, el muUum misericon, el verax.
Quia uiiscrator es, et misericors, omnibus iis
scmper compateris qui oppressi snnl : el quia
patiens es, et longauimis, uon stalim pcccalorcs

Tbal. xxiv, 4, 5. Psal. civ, 3.

s v

PsaK

LXXTI,

883

EUTHYMII ZIGABENI

84

iu bostium mamis ir.idis : quia mullum es mise- , ,

ricors, semel tantum, sed saepius raisereris :
, \ .
el quia verax es, omnes eos salvas qui sperant
in le.
' " ,
. 6
Y E R S . 15. Respice in , mherere mei. Hic
\ * .
vcrsiculus babeiur etiam in psalino xxiv.
.
Da robur luum puero luo. Robur, quod a le
. ,
advcrsus inimicos baberi potest. Puero autem
.
luo, boc esi, servo luo.

.
saltum fac fiitum aneUluB lum. Hoc est serv*
.
l u x . His autem verbis indicare videiur Proplieia
.
se ex piis ac religiosis parentibus ortum esse.
' \ . Y E R S . 16. Fae meeum signum in bonum. Impone,
, ,
irtquit, mihi signum, seu judichtm in bonum,

,
,
boc esl,. signum
bonum,, quale
Judacoruni liimnaribus olim apposuisli, quando jEgypiiorum pri- . " \ ,
mogenitos perdidisli. Esi elenim aliquando signum
\
in malum, quale illud erat, quod posueral Dcus
, .
in Gain. Nam Hebraeorum signum cusiocHam ac proleciionem divinam indicabat, illud aulem in
Cain, iram Dei.
ol
,
videani,qui oderuni me, el confundanitir, quo*
,
niam iu, Domine, adjuvisti me, et consolaim es me. , , ,
Ordo fn per byperbalon : videanl qui oderuitt . * .
, , , me, qnod l u , Domine, adjuvisli me, et consolalus cs
\ ,
me; et crubescant illi alquc confuadanlur, veluli
devrcti ac superati. (El secundum bunc sensum .
legendtim est: Quod l u , Domine, nen quoniam. .
Diciio cnim Grseca, , ulramque potcst tectionem
recipere.)
,
.
Fiiiis Core psalmus caniici.
.
PSALMUS LXXXVI.

De ftliis Core in prooemio operis dictum est.
.
boc autem psalmo ct Clirisli nativilas, et gcnlium
\ .
ealus apertc prsedicilur.
01
.
Y E R S . 2. Fundamcnia ejut moniibus sanclh.
, ; .
Cujuenam ejus? Gbristi nimirum : atque bocma*
*
wifeslius fit ex verbis illis , qnoe paulo post se, ,

quuntur : Mater Sion, dicet homo , et homo naius

.
8i in ea ei ip$e (undavii eam in ttrculum. Funda- ,
inenta auiem C h r i s l i , dogmaia illa sunt, quae de . , \
Christo traduntur. Hsec eienlm dognata basee qua- \ ( tC
dam sunt, seu radices fldei Chrislianae. Haec igitur . ,
Cbristianae Qdei fundamenta jacla sunt in aposto-
lis, quos PropheU boc loco sanctos montes appel- , 9

lal. Monles quidem veluli forlei ac consianles in x> , \ ^

flde, ei tanquam ab omni lerreno atquo humili
* , ,
slatu clevatos; vel eiiara, quia sicut terreni mon . " \
tes densissimis pleni sunt nemorum arboribus, ita
et illi nnilliplicibiis referli sunt virtulum gerinini-
bus. Sanclos vero aposlolos appellal, ut saepe di , \
*
ximus, veluli sanclificalos ac dicaios Deo, seu
lanquam sancto Spirilu plenos. Possumus ct alio , *
modc, per fundamenia Ghrisli, apostolos intelligere: ,
\ ,
fandaincnta quideni veluti principia sedilicationi.^
.
Ecclesiae fidelium : et Cbristi fundamenta, quoniam
ab ipso jacti quodammodo aique in opus submissi \
sunl. Fucrunt autem bi aposloli iu monlibus san\ ,
ctis, in Sion nimirum a4que in f liabor, cl in aliis . " \
nionlibus, qui prx csclcris Chrisii convcrsatione
, \

885

COMMENT. I N P S A U I O S .

, sanctiores effecli nssc videnlur. Atfqur fumlamcnl:t

, \
Clirisli propbetias de Ghristo intcHigunl, lanqtiaui
.
Christfanae fldei principia. Mbirte* eftenim sancii
non immerilo propbelse dici possunt, propler propbcriae sublimltatem , et propler sanctificationcm
saneti Spirttiis , ita trt sen^is stt, quod principia fidei Christiana? sinl in propbelis.
'
Diligil Dominus porlas Sion super omnia laber
.

nacula Jacob. Magnus Pautus nos docuil
coelc !( , slem quamdam esse Sion, et quamdain esse e<K , & leslem Jcruaalem, hoc paclo converealionem illana
. cxprimens, quap lu coelo esl. Hac ratione per por , tas Sion , Eccleeiae oinnes fidelium inlelliges quaa
* $ , in variis sunl orbis partibus, u l diximus in
. psalmi L X X U . Has etenim porlas Dominue diligil
, et universis Judasorum civiuiibus uas pracposuil.
\ , Per tabernacula enim ipsas Juda?orum civiiates
, -' intelligimas : vel ipsam parlictriariler Silo, aut
.
terreslrero Jerusalem, in quibus labernaculuni ciini
arca commorabatur, quemadmodum in sepltiagceimo septimo psalmo iradidimus.
t e

,
.
, \ ,
\ , \ , ,
, .
, \
, \ ,
\ .

V E S . 3. Glorioia dicla sunl de , civka$

Dti.
Cum jam audigscl Propbela a saneio Spiriti, qiiod
Deus in Jerusalem vidcndtts eral, ei quod conver*
saturus esset cuin boniinibns, stupeffrqnodaw correplus convergusquc ad ipaaiB Jerusalem clamavil,
dicens : Magna aique ltnipand quadaui mibv
Dei civiias, de lc dicla simt. Civltalem aulcm Dev
eam appeUai, qjiia jamdiu Deo fueral dicata, el quia
denuo ipsi Cbrislo, boc cal, illius passioni et
sepullure ertil dicanda.

' - C V E R S . k. Memor Rhaab. Dabyionis cogno . - icentibut . Eifrrendue el btc sermo ex Cbrislt
persona, et prsdicii, quod Ecolesia ex multiplicibus erat genlium naiionibue congreganda, atque
, illis quidem oHm impiis. Pcr Rhaab etenim Cba, *
6 Raiueos signiGcal. Cbananaea enim fneral Kbaab.
Cbanauaei vero omnium fuerunl impiiseimi. Sitnili
*
roodo et Babylonii , ti alias genies , qo^s sialiiix
. . . \ - eoonumeral. Per cognosceniea autem se , fidelea
. ,*, - atque in se Cbrislum credenles omnes inlelligit.
, \ - In ea igitur fldelium congregatione, qjii inraecredidcrint, ego meraor ero Bbaab , et Babyloni* , et
, , , ,
aiiormn, qui connumeranlur , boc est, ego C J S
. ' ' .
tnernoria digiios faciaoi, praeelaraque eorum focta fldolibiis roinmomorabo. Vel, curam eorum habebo,
soUicUe cogjlaiia 4 iis lanquam pro diiecils fidelibus. Aliqui per Rbaab Arabiam iiileltigunt.
, , Q Ecce alUnigeiw, Tyrus, poputus JBthhpum,
.
. \ / gencali suni iiiie. AUenigcnae T y r i , el iElbiopes, nali sunl in Sion, vcl in porlis Sion, tit d i *
, \ , \ ,
ctnm ost, vcl in cognoscenlibus Deum. Nam quoil
, , ,
LXX dixcrunt6>neraiiiuw(, Syinmacbus, et Aquila
, ,
',
"
. reddiderunt, Naii sunl. Nati autem sunl, per sacri
baptisniaiigrcgeneralioncm. Abundal aulem diclio.
\ .
. , jiixla idioma lliibraicum. Dictio eiiam, hi
, , abundarc pari modo videlui*. Ordo tamen bic esse
poteai : Ecce bi generati snnl illic ; et si quaeris
. \
, \ , \ , quinam sinl hi : , inqnit, attemgenB Tgrus,
ei quae scquuutur. Dc alieaigenie dictum esl ia
. ; , \ ,
9

I l e b r . x i i , 22

ZJGABENI

f84

in bosliiim mamis tr.tdis : quia multum cs mise- , ,

ricors, semel lanlum, sed saepius raisereris :
, \ .
el quia verax es, omnes eos salvas qui sperant
in te.
Y E R S . 15. Respice in , el miterere mei. Hic
' " ,
.
versiculus babelur etiam in psalmo xxiv.
\ * .
Dn robur luum puero tuo. Robur, quod a le
\ .
advcrsus inimicos baberi potest. Puero aulem
. ,
luo, boc est, servo luo.
.
Et $altum fac filium ancillcc lum. Hoc est serv^e
\ .
luae. His aulem verbis indicare videior Propbeta
.
se ex piis ac religiosis parentibus ortum esse.
.
Y E R S . 16. Fae meeum signum in bonum. Impone,
" . irtquil, mihi signum, scu jtidiciuin in bonum,
, ,
boc est, signum bonum, quale Judacorum limina- ,
ribus olim apposuisli, quaitdo ADgypiiorum pri- . " \ ,
luogenilos perdidisli. Esl elenim aliquando signum
\
malum, quale illud erat, quod posuerat Dcus
, .
in Gain. Nam Ilebrxoruni signum cusiocHam ac proiectioaein divinam indicabat, illud aulem in
Cain, iram Dei.
Et videant,qui oderunt me, el confundnntttr, quo*

, niam lu, Domine, adjuvisti , el consolatus e$ . , , ,

Ordo fii per byperbalon : vidcant qui oderunl . * .
me, qnod l n , Domine, adjuvisti me, el consolalus cs
, , ,
me; et crubescant illi alquc confuodanlur, velnti
\ * ,
ctevicli ac superali. (Et secundum liunc sensum .
legendum est: Quod l u , Domine, nen quoniam. .
Diciio cnini Grseca, , ulramque potesl lectionem
recipere.)
,
.
FHiis Core psalmus cantici.
<7.
PSALMUS LXXXVI.

De ftliis Gore in prooemio operis dictum est.
.
boc autem psalmo ct Cbristi nativUas, et gcnlium
\ .
ealus apertc praedicilur.
01
.
Y E R S . 2. Fundamenla eju$ in monlibus tanctti.
, ; .
Gujuenam ejus? Cbristi nimirum : alque bocma*
nifeslios fit ex verbis illis , qtiae paulo post se- *

quuntur : Maler Sion, dicel homo , et homo na(tt$ , ,

est in ea et ipse fundavii eam in accculum. Funda- ,
inenta auiem Cbristi , dogmaia illa suut, quae de . ,
Christo tradunlur. Hseceienim dogmata bases quae- * $ \ &*
dam sunt, seu radices fidei Cbristianae. Haec igitur . ,
Gbristianae Gdei fundamenta jacla sunt in aposlo-
lie, quos Propheta boc loco sanctos montes appel- , 9

lat. Monlcs quidem veluli forles ac constanles in x> , \ ^ \

flde, el lanquam ab omni lerreno atquo humili
* , ,
siatu clevalos; vel etiam, quia sicut terreni mon .
tes densissimis pleni sunt neroorum arboribus, ita
et illi mulliplicibus refcrli sunt virtulum germini-
bus. Sanctos vero aposlolos appellal, til saepe d i - * ,
**
xioius, veluti sanciificaios ac dicaios Deo, seu
lauquam sanclo Spirilu plenos. Possumus el alio , * *
modc, per fundainenta Gbrisli, apostolos intelligere: ,
\ ,
fundamcnta quideni veluti principia xdificalionb
Ecclesiae fidelium : el Cbrisii fundamenla, quoniam
.
ab ipso jacti quodammodo aique in opus submissi
\
sunl. Fucrunl aulem bi aposloli in monlibus san\ ^ ,
ctis, in Sion nimirum atque in Thubor, cl in aliis . " \
nionlibus, qui prx cscloris Clirisii convcrsatione
, \

885

COM.MENT. I N PSALMOS.

, sanctiores effecli nsse videntur. Atfqtii fuadanient*

, \
Cbrisli propbedas de Christo intcffigunl, lanquaui
.
Christfanae fidei principia. Moitle etenim aancii
non iminerilo prophetae dici possunt, propier propbciiae sublimbalem , et propler sanclificationem
gancii Spirilus , ita \tt sensiis s i t , quod principia fidei Cbrisliaiue sint in propbelis.
'
Diligii Dominus porlat Sion $uper omnia taberta
.

nacula Jacob. Magnus Pautus nos docuil coelc , slem quamdam esse Sion, et quamdam esse eos , & lesiein Jcruaalem, hoc pacto convereationem illai
. exprimens, q u in coelo est. IIac raiione per por , las Sion , Eccleeiae omncs fidelium inlelligcs quae
' * $ , in variis sunl orbis partibus, u l diximus in fi&e
. psalmi L X X U . Has etenim portas Dominus dHigit
, et univcrsis Judssorum civiuiibus eas prapotuil.
\ , Per labernacula enim ipsas Juda?ortim civitales
, -' intelligimus : vel ipsam parlictdariter Silo, aut
.
lerrestrera Jerusalem, quibus tabernaculuni ciim
arca commorabatur, quemadmodum in sepltiagcsimo septimo psalmo lradidimus.

,
.
, \ ,
\ , \ , ,
\ , .
, \
, \ ,
\ .

Y E S . 3. Gloriosa dicia sunl de (, civka$ Dti.

Cum jam audigset Propbeia a saneio Spirilu, qtiod
Deus ra Jerusaleui videndtts eral, et quod conrer*
aaturus essel ctint bomiiribus, eiupere-quodaui correplus conversusquc ad ipaaiB Jerusalem clamavit,
dicens : Magna aique adiniranda* quadom mibt*.
Dei civiias, de lc dicla smil. Civitatem aulcm Dei
eam appellai, qjiia jamdiu Deo fuerai dicata, el quia
denuo ipsi Cbrislo, boc cftl, illius paseioni et
sepulturae ertil dicanda.

' - C V E R S . k. ISemor ero Rhaab. Babylonte cogno . - uentibu* . EiTerendue e*l bic sermo ex Cbrislt
persona, et pradicii, qiiod Ecolesia ex mulliplfci *
bus eral genlium nationibue congreganda, atque
, illis quidem olini impiis. Per Rbaab etenim Cha, *
nanaeos significal. Chananaea eniin fneral Rbaab.
' *
Cbananaei vero omniuin fuerunl impiissiuii. Siinili
*
modo et Babylonii, ei aliae genies , qa-^a slatiiix
. . . \ - eoonumerat. Per cognoscenlea aniem s e , fideles
. ;, - atque in se Cliristum crcdeiUes omnes imelligit.
, \ - ln ea igilur Odelium congregatione, qui in me crediderint, ego roemor ero Rbaab , et BabyloRia , et
, , , ,
aliormn, qui connumeranlur, boe est, ego C J S
. ' .
tncinoria digiios faclam, praelaraque eorum faeta Qdolibiis coinmomorabo. Vel, curam eorum habebo,
fioliicUc cogjlsui$ An iis Unquam pro dUeciU fidotibus. Aliqui per Rbaab Arabiam inlelligunt.
Kal Idob , , Q Ecce altemgence, Tyrus, poputus JSthhpum,
.
. \ / gene>ati tunt illic. Alionigcn T y r i , et iElbiopes, naii sunl In Sion, vcl in porlis Sion, ut d i *
, Toptoi, \ ,
ctm ost, vcl in cognoscentibus Deum. Naut quod
, , ? ,
LXX dixcruntCenera/iiMWl, Syinmacbus, et Aquila
, ,
,

. reddide' unl, Naii suni. Nali autem sunt, per sacri

baplismaiisregenerationem. Abundat autem diclio.
.
. , j.ixla idiotna llvibraicum. Dictio eliam, hi,
, , abundarc pari modo videlur, Ordo lamen bic esse
poiesi : Ecce bi generati snnt illic ; et si quaeris
\ . \
qninam sinl hi : , inqnit, afonigwa Tyrus,
* , \ , \ ^ ,
et quae sequuutur. Dc alienigenis dictum est i u
. ; , \ Tupiot,
1

Mlebr. x i i , 22.

888
87
E U T H Y M I I ZIGABENI
psalmo L X X X I I ; has airtem gentes, quae liic comm\ . \
ineranlur, caHerarum omnium , ut diximus , im ' .
piissimx eraut. Si igitur tam impiae gentes Clirislo
\ .
crediiune simt, quanlo magis omnes alise minus
,
impiae ciian ei credenl ?
'.

, .
:
V U R S . 5. Mater Sion, dicet homo. Manifesle ac
, , ^
palaui prxdich, quod ex quacunque genie quis
, , .
ingressus fueril in Sion, dicel, quod Sion maler
, ,
esi. Subintelligi enim debet diclio e$t. Maler autem
, \
rdeo appellalur Srion, quia regenerai, ut dixiinus :
,
vel quia Gdrislianorum ac spritualiuin dogmaluni
cibo fideles omnes veluti pia maler alil. Vel mater
\,
appellalur , lanquam amabilis. Ea elenim niliil
,
suavius , aut amabilius est. Vere quippe amabilis
\ .
cst Ecclesia iis qui in eam ingrcdiuntur, eo quod
ibi conversatus estsecundum carnem Chrisius Domiiius, qui loctitn conversalionis snae sanctificavii.

.
El homo natus e&l in ea. IIoc ad Cbrisli genera*
,
tioncm pertincnt, qui inlra Ecclesiae lcrminosnalus
,
est : Cliristus, inquam, qui verus bomo fuit, etqui

. "
iniegram bumanitalis dignilatem servavit : verum
, * \ ,
ne nudiim hominem puiares, sed Deum pariier et
(

bomincm cognosceres, addidil :

ipse fundavil eam AUissimus. El itle , inquil ,
qtii in ea natus csl, ut bomo, idcm illc ab inilio
eam fundavit, veluli tcrrx ac coeli crcalor, qui altissiinus est, lanquam Deus.
V B R S . 6 Dominus narrabit in scriplura
populorum,
el principum horum, qui generati sunt in ea. prophetarpm Scripturis Cbrialus omnia docebit, quae
ad se perlinet. A i l enim Lucas : Et tradilus esl ei
liber Itaicc proplielce, et explicato libro, invenil locum, ubi scripium erat : Spiritus Domini super mc,
cujus gratka unxit me evangelizare pauperibus miiit
tne * , el quae sequuntur. Hujusmodi igttur propbeiarum scripiuram, populorum scrrpturam appeltit, et scripluram principuni*eorum, veluti qua*
ol Judaeorum popuiis et eoruin principibus data
cral, et illorum propria crat possessio, qui in ea
ganerali sunl, hoc cst, qui nati sunt in Sion.
V E R S . 7. Quam latantium omnium kabitalio eil
iu le. Diclio quam in modum conflnnantis esl poslla. Yerc, inquit, Sion, in te est babitatio omnium
epiritualiler laHantium. Diclio auletn omnium,
tameisi uniVi rsalem sermonem reddil, apud Hebrxos tamen frequenlissime ila p o n i i u r , ut non
lam universos quam mulios signiGcei.
Canticum psalmi filiis Core, tn pro Maelcth,
ad respondendum, intetligentim ipti jEfnan hrae/i/ip.
PSALMUS LXXXVU.
Quid sit canlicum psaltni, et de filis Core d i x i mus in Proceraio operis. /n finem vero ideo inscrtpnim est, quia ad Onem tendebat propbelia , qu
bic cotuinciur. Et psalmus quidem proxime praecedcna Cliristi nativitalem praedixit, bic autem Chrisii mortcm. Quod autcm inscribitur pro Maeleih ,
9

* Liic. , ! 6 , 1 7 ,

".
\ , ,
\, * ,
\ , , .


)
.

\ , ,
. \ * *
/ ,

,
- '

*
\
. \ ,
\
,
, .
9

*
, . ", & , \
. , , * \
, .
9

' ,

.
'.
' , \ \
, .
, .
. \
,
. , \
9

839

COMMENT. I N PSALMOS.

890

. ' \ . cxponilur, boc est, pro chorea. Canere enim sole*

, \ ,
bant, atque una cborras ducere , quando hunc
*
psalmum recilabant. Ad re$pondendum aufem , hoc
.
,
est, cum responderenl. Tripudiabanl enim dum ad
,
organorum musicen respondcrcnt. Intelligentim
\ .
vero, quia inielligenlia leclori opus esl, ob occul ,

tum ac prccsignatum hic de Cbristi morle mysle, \
rium. Ipsi JSman hraelitcc, quia non solis
\ *
Core filiis, sed etiam AStnan principi alterius cbori
{^, \ . Ttva
traditus fuit bic psalmtis a beato David , et ab
,
utroque choro una f u i t , aut fortasse alternatim
,
dccantaitts. Qusedani excmplaria non ASman ba , .
bent, sed ASlban, vorum placel ut in praesenli psalreo
\ \
legamus iEman , ei in sequcnli iEiban. Nam in
.
,
ParMipomcnon libro ulerquc eorum chori prin , ' > \ eps fuisse traditur. IsroeliKe eliam dixil, non quod
, , alii cantores non esscnt Israelilac , sed quia ali*
(3).
forlassis erant homines bnjusmodi nomine jEman,
et iEihan, qui erant alienigenae, ad quorum disiinctionera sic diclum est; vel forle quia tale illis erat
cognomen.
Y E R S . 2. Domine * salulis mem, in clamavh
,
in nocle coram . De bis verbis: Deus salulis me<p,
. \ ,
dicluru est in psalmo L X V I I . Dominum .aulem el
, '
Dcum Cliristus Pairem appellal, ut bomo ; et
\
mulia htijuscemodi dicta reperies in psalmo x x i .
, \
Die autem et nocie dixit pro Pcrpeluo. Summam
' . , \ ,
. eniro baec verba in Beum fidem attestanlur; quia
qui sincera menle Deum amat, assidue aut ore aui
$, $
corde coram eo clamat, qooniam et assidue illios
,
C

\ - C P todigel.JVel diem et nociem parliculalim illam

iutclligit, qoa proditus est Dominus.
.
Y E R S . 3. Inlrel in eontpectu tuo oralio , fn citna aurem iuam ad preces *. Orationeni et
.
preces, vel eas iiUellige, quas babuit pro discipulis,
\
vel eas quas prolulit, quando petiit iransirc a se
, \
calicem
morlis. Huinilia autem bujusmodi verba
, . '
proferre inlroduciiur, ul bomo, quemadmodiim d i ,
' . \ ximus in psalnio x x i . Quid aulera in Deo sit inclinare aurem, diximus in psalmo x v i .
-' .
V E R S . 4. Quia repleia e$i malis anima , et

,
vita
inferno appropinquavii. Malis, boc est,
. - , \ , .
, \, . calanfualibus et affcciiontbus. T m l / i enim, inquit,
eil anima mea $ ad . Per infcrnum
"& .
etiam hoc loco- roortera ipsaro inielligere debc^ mus.
V E R S . 5. Reputatut tum cum deicendentibut in

iacum. Repuiaiut sum pro Connunieraiu$ $um.

.,
\ , Collocalus auin, inquit, cum sepultis, quos in la,
cum descendentes appellaviU Diximus enim alibi
.
quod sepuhura etiam lacus dicitur. Quae igilur
\ .
superius dicta sunt, lempori congruunt ante mor ;
l e m ; bxc aoteno, et quae sequunlur, tempori post
, .
sepulturam.
Fui tieut homo *ine adjutorio. Non d i x i t : Sicut
'

.

homo siropliciler, sed: Sicut bomo sine adjutorio.

9

Vari lectiones.
(3) Perperaininierpresunicamsenienuaminduas solv.t. Ycrtcndum : Ad qutrum
nulitas eognomen additum ta.

di$tincti$nem

ls-

991

ZIGABENr

Omne$ enim, ut inquit Evangelisla, dimiltente ' , ,.

, .
etim fugeruni . Humauo igitur judicio, visus esl
omni esse auxilio deslitutus, tanictsi secus fuerit. , Dixisse enim eum legimus ad Peirum : An pulas,

quod non ponim nunc rogare Patrem meum, et pra ,

stabit fjii/it pluiqnam duodecim legiones angel&- ;
rum ?
4

In mortuit llber. Liber a corruplione, ref etiam

liber, quia non ab angelis in infernum dcduclus
sum, scd solus descendh subaudiri enim debet
verbum, Fuit. Acccssi, iiiquit, ad mortuos liber,
boc esl, insons atque innocens, abest enim (A
culpa). Omnes enim alii peccatum sceum habent
ut causam moriis. Poena enim ac mulla peccati.
mors; solue autem Christus insons, et aine peceaio ad morlem accessit. Yel , quia alii inviti
moriuntur, et ideo morlis servS sunt: al Cbristna
spont$ stia ac volens mortuus est. Potestalem enira
fnquit, habeo ponendi animam meam
Yet aliler,
Liber, veluli qni inferni vinculis non cst detentiig,
sed cum autoriiaie alque cum digoiiate ilhic deecendit, atquc ibidem etiam conversatus est, et aliorum vincnla digsolvit. Praelerea illa raliono liber
dicilur Chrislus, quia lanquam Deus morli subdilus non fuit.
V E R S . 6. Sicut vulnerail dormientes fw sepvlero.
Subaudirj etiam debet hoc in loco vcrbum Fui.
Symmachus vero ila reddidit; Quasi
vulueralijacenles in $epulcri$.
Quorum memor amplius. Cum jam cor- Q
rupti sint aique in pulverem resoluli.
El ipsi de manu tua repuUi sunt. Illi nimirum
qni ob propria peccala ab auxilio luo decidemnt.
Siuiilis eniro, inquit, faclus sum hujusmodi honiinibus, mullorum scilicet opinione, lamelsi baud
ita essel, Licrt, inquit, clavis confossus siin et
lancea, ac positus $tiam in eepulcro, a le (amen
non sum dereliclus. Neque enim tu mei unquam
oblitus es, qui oliro pollicitiift fueras non daturum
\t esse tanclnm tuum videre corruplionem . Neque
eua;n de niaou tua repulsus sum. Me enim, inquii
aiibi, propter inaocenliam suscepisti.
8 0

V E R S . 7. Pomerunt me in laeu inferiori. Per lacuai inferiorem eepuUuram inlelligil, cujtis profundilaiem Cbristus in Evangelio, Cor lerra; ap- D
pellavit dicens : Sic Filiut hominis in corde
, tribus dibus \ iribus noctibut . I l l i aulera
curamni.
/;t UMbrosis \n umbra morlis. locis, i n quani, tenebrosis. Superposito enim sepiilturoe
lapide, tenebrae ea efliciuntur. Per umbram
cliam mortis, tenebrosa sepullurae loca significavit, varietale usus sermonis. Siquidero umbrosa
loca tenebrosa etiam appellamus.
Y E R S . 8. Super me confirmatut eit furor tuu*,
Symmacbus pru Confirmulu$ reddidit, Aggravatut
est. In m3, inquil, irruit ira tua quain delicta bo1 1

i f

Maith. xxvi, .

lbid. 53.

Joan. x, 1 .

" .

, ,
. - ,
".
, ,
, .
* " .
, . " ,
,
, .
" , \,

. " * ,
$,
$ \, \
. " \
, .
1

. | "&.
,
.

. \
.
.


. ", \, , \

. \ \ , \ , ' *
, ,

* . , ,
.

" . \, " pn*s

* U
\ .
in ea me posuerunt, qui sepulluram meant
v

"Ev . * ,


.
\ .
""
. , ",
, "
.
, \,
#

Psal. , 10.

Mallb. , 4.

8<-3
COMMENT. PSALMOS.
894
, ! i tuinura m 9e eoncUavertnt, cgo larocn libens eam
, \ *
sH&linui, el te placavi. Passione quippe ac morte
\ , ,
m$a, irulignationem luam omnem sedavi, veliui

cum q i m plagam in puerum dehtam in sesusripii.
. ,
,
Livort enira, inquil, ejus sanali sumui , el Domi ,
\

nut tradidit eum peccalit nostrithoe

est, propler
,
pcccata noslra.
.
M

" .
, *
,
. , , "
.

'
.
\ \

.
"& , .
"
.
,
* \
.
,
.

, \
' , ,
* .
01

.
. " , \ -
, \ , \ ,
.
, *

\, , \
.
* ^
, .
, ,
\ .
4<&*44 .

Et omne* fluclui tuot induxhti tnper m*. Per

flqt his ealamitalum ac lentaiionum imurrectienei
inlcUigit; et Dei fluclus eas appellal, quia Dei
senlenlia ob nostram imroiUuntur salntem.
vero dixil pro Multos ; quoscunque scilicet lu
voloisli,
VER8. 9. Elongasti meoi . Legimug apud Lucain, quod noii steterunt
longe **. Deum vero elongasse eos dicil, quia
Pairie volunlalc omnia haec gesla gtwl.
Potnerunt mt ubominationem $ibi. Jndaei nimin i m , apud qtios uunc eliam abeminabile esl Clirisii nonien.
V C B S . 40. TradUn$ $um, &. Tradilus sum Judaeis ab Iscariole, el CUHI tgredi ab
6 atiue eflfcgere poaseut, non anfugl tameti, sed
ipoiile npea eiiam peratiti.
Oculi mei langnerunt prat inoptfl. P r * inopia v i delicel tacrymarum. Nani cum aniea copiosissfme
effiuxfesenl, evacuali landem ejus sqnt oculi. Vorieinaile esl ameqi quod OomiiMis ob sufnntain
euaro misericordiai* iia J u d casum, ol Judawrum
QmoJum abjeclkmeoi alqo<* i n u r i l u m deploraver i l , quemadmoduui pioraase eiim wavimus suier
Jerugalem. Quidam hoc iji loeo, per inopiani, d^raacerationem corpons intetligunt prac aflliclione.
Clamavi ad U, Domine, tota die. Dixit eliam in
priiicLpio psatroi; Domjne De*s saluti*, in die r/amavi. Glao>avU auiem non I f t B i a m pro ae ipa<y, tit
bomo, sed pro discipuiia eldana^ et pro populo.

Exiendi od U mams *. P r eisdem scdicel

supplicaae.
Y E R S . 11. Xuwqid
mortuit faciet mirabilia f aui
,

niidici
itucitabuut,
et

UUt Lege bu,

; ^
iBajMe oatura formidai Cbriatns niociein, ei rogal
$ , \
se diuiius. viverc. Nam el in Evangeliis oMcebat:
Cflv . \
nuus, siposiibile e$t Iranttal me calix iste .
,
,
*
Similia auleui si>nl haec vciba et qua s<equunHir,
. "
iis quac habenlur in psalmo x x u , ibi : Nunquti
\ ' , *
confitebilur tibi puhU ? aut annuntiubit veriialem

<?* ;

luQm.f Numquid ln mirabilia facies in insensfbili*

; \ .
; bus mortuis, qualia sxpcnujucro iu viveotibus fa*
cis? Vel, numquid roedici eos morluos gusciLabiuu ?
. " \ , \ el deinde graiias. libi agent? Miuime, inqnii, sed
; . *
vivi bxc cognoscunl bcn^iLcia, cx graliaa l i b i
, *\ ,
agual; atque ideo quaeso, ut diiUius me fifere per
miltas, sipossibile ^st.

t a

Ua.

LIII,

5.

" Ibid. 6.

" L u c . x x m , 49.

, e

Mallb. xxvi, 59.

EUTHYMII ZIGABENI

89

Numquidnarrabilaiiquit intepulcro mt-
$ericordiam tvam ? aut veritatem tuam in perditione ? ;
\ .
Ad eamdem h<ec verba sententiam periinent. Et
pcr perditionem, rursus sepulcrum intelligit, vei- , .
, ' uti quod cadavera illic jaceniia cornimpil ac per , \ dit. Dixiimis autem alibi qnod eamdem Propbeta
sentcnllam s.xpenumcro variie rcpetil modie, at- . , , ,
que boc praacipue quolies affeclum quemdam ani- , \ 4 . \
mi vult explicare. Non morlnns qoispiam, inquit,
' .
sed vivens quis (uam sfntict misericordiam, et
hominjbus eam annunikibii. De veritale autem
Dei, dictum esl in psalmo xxix.
. V E R S . 1 3 . Numquid cogvoscentur in tenebrit mira

bilia tua , et justitia tua in terra oblita ? Per tene- ;

;
nebras sepulluram inlelligi diximus, eamdem
,
eliam tcrraro oblitani ,appellaTit. Ab bominibus
\ ' *
quidcm oblita videiur, ob corrupiionem, et a Deo,
,
quia amplius non vivunt, qni illic jaceni. Yivere
.
enim 11 dicunlur, quorum Deus reminiscitiir, Om- * ^
nia aulem baec verba ejusdem senleniiae sunt, et
' .
per inlerrogaiionem et rmn affeciu lcgenda sunt.
, .

V E R P . 14. Et ego ad , Domine, clamavi. El ego
, \ .
simul caiu aliis boniinibus, veluti qui verus ctiam
sum homo.

.
El mane oratio mea prcrvenfot te. Mane dixil pro
cito. Cito enini, inquit, oratio mea ad le vcniet. , \ ,
Abundat autem praeposilio pras. Ideo autem cito . .
venitad te mea oralio, quia impedimento ei esse { .
non possunt peccata.
V E R S . 15.
Utquid, Domine, repellis ammam Q
, , ; meamt averlh faciem tuam mel Similia baec
' ; "
sunl iis quae babentur in psalmo xxi, i b i : Quarede- \ ' , , " reliquUti me ? Item: Clamabo per diem et non exau- ; \,
,
'. ttxc auiem ex persona nostra, Christus ad
'
\
Palrem loquitur : pro nobis, inquam, qui antea \ ,
expulsi eramiis. Uniuscujusqueenimfidelis animam, , \ .
propriam animira appellat, in sua ipsius persona
, \, ; \
unumquemque ooslrum subjiciens. Quare, inquit,
.
adliuc repellis eos? Ego enim deinceps pro omnibus
poenas solvo.
Y E R S 46. Jnops sum ego, atque laboribus ab
,

adoleteentia mea. De hac Cbristi inopia Gregorius .

Tbeologus loquens, d i x i l : Qui dhet crat, effeclus

,
est inops , inquam, ob earnem meam ut illiut

.

go * effieerer. De seipso eiiam Chri- * \ \ * A/ ,
stus ad scribam illum dicebat: Vulpes lalebras habmt, vofucres caeli nidos, Filiu* autem hominis non .

habet ubi reclinet caput suum ". ln laboribus autem

atqite ab adoleicenlia, dicttim est, quia ab ipsls i n - ,

cunabulis insidiae advcrsus cnm (endebaniur, et , \ \
quia infans persecutiones snslinuit: ab Herode
sriliret atque a Judaeis, per labores auicm aerum- .
nas intelligil.

.
Exallatui autem humiliatus sum. Exallatus mi*
, ,
raculis, ct dcpressus conviciie,Judaeorum nimirum
\ \ ,
rpinione. Vel exaUatus in cruce, buroiliatiis in aepulcro.
.
V E R S . 12.

"

Matib. , 20.

COMMENT.

&.
\ \ ) . "
- \ '

.
'' *

*.
, * \ . \ \ . , \ .
\
* , \ * ,
* , .
,
, .

. 01 .
' *

*
. \
,
.
f

f PSALMOS.
*93
$$ $um. hoc etiam quanium atl
Judsecrum opiriionem. Visua est enim illis vcluli
destituius esse, et indigere auxilio; atque idco d i cebanl : Videamus si salvaturus eum .
T

V E R S . 1 7 . ni pertransierunt ira* tuoB, el ter~

tui conturbat^run^ . Iras Del eas i n U i - i t ,
quae Deusadversus pcccalores conceperat; aiinililor et terroree. iras quidem pertransisse dicil,
el i n se ingressas fuisse, lerroresvero eonturbasse
et refrenasse a viiiis. Verum Origcnce per iras, et
lerrores Oci, dmones ipsos intelligit: iras quidem,
qoia bominibus semper irali sunt, Dei vero iras,
quia permissione divina id faciunl: lerrores iten,
quia lerrorem inculiunt. Ait igilur Cbristus, quod
passionU lempore invaserunt eum daemones, c l
quod ut bouiiuem euin conturbaverunt.
V E R S . 18. Circumdederuni licut aqua. Jud.x-i
e c i l u c l ; in psalmo auiein xxi d i x i l : Circumdedcrunt me vituli rnn/lt, lauri pinguet circuibant .
circumtlederunl sicnl aqua, quia aqua undbjue et
non ex tina lantuui parte eoe circumdat, quos comprchendit.
" .
Tota die circumdabatit simul. Diem passionis
* " intelligil. E l quod ait, Simul, expone pro, Una
.
oinnes.
'
'
V E R S . 49. Elongasti amlcum ( proximum

.
nolos miseria. Ob miseriam meam, i n qait, atque ob opprobria, quae mibi infcrebantur,
' .
elongasti a me discipulos meos, de quibus su\ *
- perius dixtinus : Elongasli meos. A m i ' . \
cuui auiem ei proximuoi, ei notos, eoedera inlel , ,

ligit. Et amicum dicit juxla illud : Vos amici mei

, * eilii".
Proximum vero, quia una secum vivebani,
, , \ ei notos, quia el cognoscebanl et cognoscebantur.
^. -
El boc paoio qttidem lolue bic psilmus in Cbri *
etum relatus est. Congruil lamen icailibei etiam
, *
fideli in augugliis conslilulo : Domioe Deus salulis
, .
uiese, assidue clamavi In conspecio tuo, adjutorem
. ,
le mihi avocans. Quae sequuntur clara s u n l : Quia
\ , \
aninia mea serumnis implela esl, quibus adeo fati\ , *
galus suni, ut mortiproximus fuerim. Annuroeratus
, \ aulem sum cum moriuis, quaotum ad sacvisaimo * , \ ruin daemoDum voium ac studium perlinel: et
,, \ , ' ,
iacius suiu velut homo sine auxilio, ila ut de
, facili capi possem. Fui eliani in mortuis, quantuin
* \ , - ad illorum, ut diximus, sludium perlinet, lainetsi
, , ego adbucliberaimamorle, veluli qui revera nec * \ . dum morluus sum.*Faclus sum sicut vulneraii j a , *
ccnles in sepulcris, vulneratus et ipae jaculo poc \ *
cati, vel jaculo ni038lilise. QUSR sequunliir eadem
'
ratione exponee: Poauerunl me daemones in pro, * \
fundo alque iu fovea peccaii, in affliclionum lene , ,
bris quae, ob summam aroaritudinem, umbra ac
' * ,
stmiiiludo qusdam esee mortis videnlur. In nie
,
gravalus est furor tuus; naro si l u mibi iralus noi>
\ ;
fuisses, me illi cerie non superassent: omneaetiam
, \ elaliones, el affliciionom, ut ita dicam, i n s u r r o
1

Mallh. i x v i , 49.

Joan. xv, 14.

899

EUTHYMTl ZIGABENI

WK)

tioneft, seu impetus, quos fieri permisisli, inducli , \

sunl super me. Elongasli a me notos meos, sancios , . * 01 ,
scilicel angelos, qui anlequam peccarem, amicis-
. ,
eiini atque lienevoli mihi erani: illig tunc notus
, \ , .
erani, vcrum nunc ob pcccata abominaniur me.
,
Alque idco tradilus sum affliclionibus, a quibus
egredi non dalur, sed magna ab eis v i detineor. " , , ;
llla autem verba : Oculi mei langnerunt ptm inopia, , , ,
\ , \ . ,
declaia ut superius exposuimus. Clamavi ad le,
assidue in auxilium le meum advocans, ei quffi , .
scqumilnr, expone nt dixiiuus. Mane eliam, hoc \ \ .
est, quam primum, ac sialim, ubi a eomno exsur- ' ,
. " \
gam, ante omnia oralionem ad le roeam effundam,
dicens : Qtiarc, Doniine, repellis animaro ineam ? , , * ' *,
boc esl, meipsuiii in angusliis conslilelum, et
fervide ad le supplicanteni. Deinde inops ego suni, , ,
nullum aliunde auxilium babene, el in laboribus tf, . " ,
, ,
sum ob errorem meum : ei licelin boc a te fuerim
, \ , .
exalialus, quod ad imaginein ine luant creasli,
bumilialus suro tamen, quia iraaginis tuac digttila- , :, ;
' \
tem amisi : vcl, opinione atque existimaiione ntea
, ,
exallatus, tandem bumiliatus sum, quia lapsus
, .
cecidi : el consilio deslilulus sum, nesciens; quid
facerem. Transieruwt preierea, boc est, pervenerunl me irie tuae, dam \H praesenli. tita poenas
luo, dum raoerore suffocor : cl lcrrores lui qui aetemas inibi poenas comminantur, coniurbaterntti
ine el circuradederunl me, sicut aqua. Vel per iras et terforee Dei, d&mone* et tHbulntiones i n lelligit. Ab eis enim, inquit, assidue premor, et sempcr me haec mala clrctimdahi. Elongasti a i r e
familiares mcos, quia ob calaiuiiates et mreeriag, quibus detineor, eroDeS mc aeneftoqotini et fugiunl.
InieUigenlia ipsi A2tkan hraelitee.
<S

.
PSALMUS CXXXVHI.
'.
Ad pr*s nlis inscriptiowis declaralionem ea suf\ ficianl, quae diximtia in proxime praecedenti. Tra* . ' ,
clai aiiuuti be*tas David in prae&rnti psabuo ea,
! , .
qu* ad res enas pertinenl: Detnitqtife ut bencfa- ; \ .

l o r n m laudat. Qnaedam taraen ih termone soo de Cbristo inietseril: alqueidee inieiligentim inscribn \
4ur, quia iiileHigenlia lectori opus esi, ad digno- *
acenduiH ea qua^ in psolmo de Gbristo sparsim d i - .
cuntur. Pr*dicit eliam Babylouicam captivilatem.
Y E R S . i . Mittricordiai tuat, Domim, ia stccutmm
<, ,
.
ctntabo. Misericordiae, inqnil, quas in rae opera* , \, , \
ins ea, <el pro qtribus in eecundo Rcgiim libro latias
. , , \ .ratias agit. / n swculum, boc est semper, cantabo,

,
^
in caniicum nimimm atque iu bymnoseas redigens.
* $ .
i n gneralionm generutionem annuntiabo
xal

vtrilatem tuam in meo. In generaiionem et

.

gcnciaiionetii, dicil, pro ln onmem . , \ , .

Deflcienie eniiu iwa generatione, ahera aubiiUio* , , \
ducitur : aique boc pacto usquo ad saecali consum . "
roalionera proceditnr. Yel in generationem Judaeo \ .
i u m et in generalioneni Chrislianoruni; his enim
3
duabue generalionibus lantum, et non aliis beaiua
.
David verilaiem Dei annunlial in ore suo. Pos- . b%
ftamas eliain di<ere, quod PsaJmorum liber os sil
beaii David. Yerilaiem aulem Dei expone, pro,
,
veras promissiunes Dei, facias scilicel ipei David, , \
partiin per prophelam Nalbam, ul tradilur ln

aecuudo Regum libro, et pariim per illani pro, ,

COMMENT. IN PSALMOS.

902

xa\
toi *, 4 p M w i d i gk*Mlam qoa> ei a eaficto Splrita data
XA\ t o b ;
t r a l . Mufta etita fteus ei pollicHus fberai, tam de
feosiiein t i t i o r i a , quara de futuro ejns seminc.
.
Fer quod aefnen Hebrai Solomonetn atque altot
iUiue p o s t e m ioleUigunt, nos lutem Chrisluin, ut
ia seqaentibus (Hcetur.
" tbt *
VEB9. . Qxonram dixitii: In tajcutunt misericordia
. , ,
, * iedificabHur. Id eaf>ftet. Tu, inquit, dlxfcli inihi, quod
. , \, 4, \ - a te sempor Het misericordia. Ei Hebraei quldcnr.
* \ \ ^ tattam esse dicunl hane raisericordiam ipsi David,
, ,
quaado axtjuvit utn Deus. Nos vero fieri eam
. \ 6\ ,
diciuius omnibus fidelibus : nam ipsi David nort
, , , \ *
pefuil in saculuin ac perpeluo flcri inisericor.iia,
*
otJiu jam obru mortuus s i t ; fidelibus vcro 6 inper
; \ potuil. Factos estenim eis perpetua misericordia
9

- Jesus Cbriatus, cujns corpue, ut ita dicam, aedi. Afattim,et ineffabiliier e i purissimis beatae Virginis
, \,

sanguiuibus compactum est. Nec mirom, si Cbri

.
stiim sedificalum fuisse dicamus, cum assumpia
^us biHwaniUe apud sacram Scripturam, domui etiam appellaia s i l aesumeiilis Dei, juxta illird ;
Siipieiitia cedijicavU $ibi dortum **.


/ n caHii prwparabitur milas tua. Dei verbas
. " , * Cbrietus dicilar, quia verax esl> et non meudax,
* qui ettam de seipso dixil : Ego sum verxlcn . il;rc,
, , .
inquit. verilas subilietur in coelie : verbum cnim


Praparo, saepeAumaro apad Hebneos accipitur pro
. \ \
Slabilio, atque ita reddidil Symitiacbus. Quod aa, ,

. tem Ciirislus in coeio essei slabiliendus, beauia

\ , David alibi iradidil, dicens : Dix'H Domimis Do ;
mino : S$de
elc.
. C
.
Y E R S . 4 iHtaminlum tlttiu meii. H&c

ex Dei persona dicia gunt. E l teetantendmi qtiidem
)) ,
proutissionem appellai, quae de lntjusmodi elecio-*
, \ , \ .
rum eeroine facla ftieral. Per electoa vero, ipsos

Abraham, Isaac, el iacub intcHigit, quibus Beus
. * "
pollitiiue fueral &e eorom scmcn magniflcalurum;
,

Alque ideo magtms Paulus : Ad Abraham, itiquit,

dicla tuni rcpromisiionet, semitti ejui

Deinde
4< ,

addidil : iVon dixit Mntinibus

qv*ii muitb,
,
ianquam nno, ttmini t*o dtxit, quod Chri*
siut **.
'
Jurati David urv* meo, Usqut in twcuium prcepa*
. ', \
tabo sementuum. Juravi, hot est.constaniisslme pa. " . ^ blicilussum. Juramentaiiieirimin Deo anliqui con\ . KaV *
stanlem illiuspromiasioaem esseintelligebanc. Apud
"
nos etiam juramenlnm nibii aliud est quam confir . "
malio. Juravi auiem, quodpraeparabo,boc est, qiiod
, ,
slabiliam semen luum, usque ad oauie axculutiK
.
Per scmen eliam David, jnxla seosum magis vul*, , ' , \ gar^m, lHleJIigtiur, sed juxta aliioreus
, , . Jesus Chrietus, qtii ex David semine nalus es4, ex
\ . " , eancta nimirum Yirgine, quae de slirpe erai David.
Siabilivil aulem eum Deus, ptrpeluum ei r e g a H n i
\
tribuens: Data enira mihi, inquii, omnii polesia
, \, ,
.
Be quo eiiam apud Danio\ , in , ef
leiu legimus : El ei daiu eil honor, imperium,
, , ,
%

Prov. l x , I .

k $

Joan. xiv, C.

% l

Psal. , 1.

4 1

Gala. m , 16. " I b i d .

Mutlh. x l v m , 18

E U T H Y M l i ZIGABENI
903
regnum : omnes populi, tribu$, linguas, urvient ^
*

* ,
illi: regnum illius, regnum <sternum potetnia i n .
eorrupta , quaj verba Solomoni^ non congruunt. .

V E B S . 5. El wdificabo in generationem gnra^'
. \
tionem ihronum iuum. iEdiflcare, boc in loco,
, .
ponil pro augere, et perficere, el Ibroiiuiu pro

rogno. Illud considera, quomodo Propbeia regnum
Chrisli appellavit regnum David, quia Cbristus ee- .

cundum carnem ab illo descendebat. Solemus
.
Leniin filii regnuiu pairis nomine appellare, ob
cognationem scilicet cl tain arctara necessitudinera.

oi
V E R S . 6. Confiteountur cozli mirabilia tua, Z)o .
mine. Per coelos, coelestes lntelligil poientias. lpsae,
. , , inquif, coeleiles vlrtutes gralias tibi agent de lam
9

ki

adtnirandis operibus. Vel per calos eos homines .

.
intelligii, qui sapiunt coelestia, quique vita ac con*
"
versalione eua ca;leris sublimiores sunt.
, \ .

}.
Etetrim veritalem luam in Eccle&ia sanctorum.
. , \,
Abundal diciio Euim. Confitebunlur l i b i , inquil,
, , \ mirabilia tua, quod scilicet admiranda operaris,
, . &
et veriialem tuam, boc est, quod vefas esse facies
, '
promissiones tuae. Atque baec laHus admodum ac

gaudens dicit, ob admirandam niinirum proinissio , <, \
nem. Gratias, inqtiil, tibi agent coelestes illae vir*

lules, in sauclorum illorum Ecclesia, qui in coelis

(4) . 01 suni. Ilujusu o l i autem Ecclesiam Paulus, Primo , *
genilorum Ecclesiam appcllal descriptorum in .
lis *. Quod si j i u l a aliam exposilionem, pcrcoelos,
1

eos bomines inielligas, qui cceleslia sapiunt, sancloruin Ecclesiam illorum esse Ecclesiain dices
qui in lerra vivenles, coeleslium angelorum vitam, ac couversaiionem iniilantur.
V E R S . 7. Quontam quis in nubibus aquabiiur Q
"

Domiuo ? iimiln Domlno tn filiis Dei ? Quod

; Er
bic legiir.us In nubibus, quidam interpreles, Jn
, U "Er
aUo reddiderunl; alii, In locii cotleitibus. Manent \ ^
aulein i n allo aiquc in locis coelesiibua angeli.
.
Quis, inquit, angelus xquabilur Doinino? Vel quis
,
inier sanclos omnes, ci poleril comparari ? Per
; ,
Dei cnim dlioa, sanctos viros intelligimus, juxta
, ,
illud : Ego dixi: Dii eslis, el filii Aliiiiimi omnei "
. ffvjAc si diceret: Nullus proicclo ei polerilcomparari.
x f , '
Tu enim iacior, illi autem factura. Yvrum baec
, , Propbela uon dicil ut comparel Deo boraines, sed
. ,
idioma Hebraicum setulus, ex bac dissimililudine
. "
Dei excellentiain demunslrat, euiuque laudai, vel , ,
uti qui magua quaedam ac salularia pollicitus sit.

.
%

Uis a n t e t n , v c r b i s i l l a Aposloli v a l d e s i m i l i a s u n l ,
ialvavit nos * .
Y E R S . 8. qui glorificalur in consilio sanclo- D
nim, magnus
esl wper , qui in
eircuilu ejtu sunl. Per c o u s i l i u m h o c iu l o c o congregalionein et c o n c i l b i r o i n i e l l i g i t , u l in p r i m o
eliam d i x i m u s p s a l m o . l n c o n g r e g a l i O B e eiiiin

quod

angelus, negue homo, led ipu

* Dan. , 14.

" Hebr. , 43. " Psal.

0
* piW

. , *
, ^
. ^

6.

Uebr. , 16.

Vari lectioncs.
(4) Yidelur n o n n i b i l a b e r r a r e ab a u c l o r i s s e n u .
Crxce simpUciier : llomines vero qui codesiia *a-

piunt ( g r a l i a s
udhuc iu

agenl

uco) in Eccle$ia $anciorttn qu

vivatu.

COMMENT. I N P S A L M O S .
906
xa\ . \ , sanclorum glorificalur el laudalur Deus A i l ig i tur, quod Deus ilfa congrcgaiione, et glorifica \
* tus, el magnus cst, ei lerrfbilis, boc esi, timendns
* \ <: ;, ab ifs sanctis, qui tircumquaque per virtuium
adeptlonein ei propinquiores fiunt. Magnus auiem
'. "
\ ; , \ ct limendus esl Deus liis sanclis, quia illius eroinentiam ac polentiam opiime cogn-ecunt. Per san .
clos cliam < Cblestes liilelligi possirnt polestaiee
quae sempercirca eum sunt.
; \ Atia huerpretatio in ea verba: Urones qul in circuilu
ejus eunl.
.

[Legiraus eliam apod sanctum NaximumJ quod
$ f *
lHe dicilur circumdatus, qui coram, reiro, ad dex \
teram, alque ad sinistram, aliquos qoasi i n cir, culo liabet. Quoniam igitur Deus in circuilu suo
, * habere uiultos dicitur qui eum circumdant : relro
- quidem eos esse iiiielfigtnms, qui per virtuicni
\ ;
illam eum sequuiiiur, quse ad actioics periinet :
ad sinistram vero illos, qui naturaletn pbiloso

pbiani dirigunl ad spiritualia ; de sapienlia eiiim

.
in Proverbioritm libro dicilur : /it siniura ejus o*i
vitice gloria
Ad dexteraiu eliam Dei ea&e Uli
*Er
, , inlelligendi sunt, qui immaierialium alque invisi
bilium rerum cognilionem ab omni seneibili atque

carnali pbanlastuale puram ac mumlaiu suscepe , \ runt : Ja dextera enim, iiiquil, ejui anni vilce ":
.
coram Deo ctiam illo* esse dicemus, qui ob immensuro divinae pulcbriludinis aniorem digni
effecli sunt, ut pcrpeluo Dci fraantur compeclu, facie ad faciem illum intuenies, el quodammodo

805

ipsi pariter effecu* dii.

V E R S . 9. Domine viriuium. Hujuemodi verba
. *
exposuinius in psalmo Lxaxnl.
.
Quit simili iibi? (Hujusmodi eliam senleniiam
; , -
crcbro
invenies apud bealuni David.) Dicta auieai
, * , \
sunl non ut mterrogarel, sod veluli obslupe .
scens, ut nos boc paclo illius inconiparabililalem
doceret.
$ es, Domine. U l faciag, qux pollicilas es,

, , / , & unde cliam credo (e omnia deincepe perfectu * , .

rum.
Teritas tua in circuitu iuo. Non solum potens
. .
, \ - cs, sed verax eiiam. Yeritaiem enim induius es
instar veslis, quae circomquaque ex omni parie
, \ ,
, bominem operil : quae verba illud videntur indicare, quod Deus semper verax est.
.
V E R S . 10. Tu dominaris poteilaii mnrtt, molum
,
auiem fluctuum eju$ iu mitigai. Poleatatem maris

.
. D undarum violentiam appellat. Tu et pracellaritm,
, , \ , \ inquit, el tranquilliialis imperium in mari balies.
Et quemadmodum in psalmo L X X I I I , Deum ab
, \ . "
* admirandis ejns operibua laudavil diccue : Tu
, * \ * baec atque illa f e c i i i i , ita etiani agit in prseeenti.
\ .
V E R S . I I . Tu humUiatii itcul Tulneratum, super

.
bum. Juxla bisloriae sensum, omnem superbum ac
lemerarium bominem inlellige. Dominui tu\m, ia> , \,

, , quit, retistii iuperbis . Verum alliue conside*
rando, per superbum, ipsum daemonein jnlellige,
,
9 1

* Prov. , 1. Ibid. " P r o v . m , 3 4 ; Jac. , 6.

PATROL, G B . CXXVIli.

39

907

E U T l l Y M I l ZiGABENI

903

qui in snperbiam elaius esl, alque idco oVjectus , el pra;ceps delatus. Yuineralum autem ideo d i . , quia vulneraii omnes, u l plurimuiu, buiniles
, ',
sunt, voluli Jaburc afllicli. Quidaiu per superbuiii
\ .
Pharaonem inlelliguni, ct per iniinicos, iEgypliorum populos, qui dtesipaii ac suffocati sunl i n
mari.

ln brachio virtulis lum dispertisti inimicot tuos.

.

1 biacliio polentise luaa, boc est, i n polcnli bra , \ .
cbio luo. Pcr iuiiiiicos vero impios oinnes i u uni , ; \ .
versum intellige, vel ipsos eiiam daemones.
, xal .
V E R S . 12. Tui sunt cxli, et lua est terra. Creatura?. cnim luae suni, ct serviunl l i b i ; nain et alibi \ "
. \
ail : Qucniam otnnia serviunl tibi * ' ; dc coelis vero
* .
dixhnus in psalmo v i u .


Orbem ierrce et pleniludinem ejus lu fundasti.
idein ruisus repelil; de boc etiain diximus in .
*
psalino , ibi : Domini esl , et pleniludo ' ,
, ,

ejus orbis , el universi, qui habilant in ea.

\ .
Aquilonem et lu creasti. Ilcsycbius dicit,
Bofflav

.
quod Scriplnra nomine maris pcrsxpe occasura ,
eigiuficat. Undc liber Numerorum, qui Judaeorura
. *06
tribus describil, et aliae ad orienlem, alias ad
, ,
occidenlem, alias ad scpienlrionem, aut ad taber , ",
naculi meridiem ordine quodam disposilas fuis e
,
dicil, bacinaiisdiclione cos significavit, quiadoc- .
cideulemeranl eollocati. A i l enim : Caslra Ephraim
. \
juxta mare . Quia igiiur septentrionalis ora ct mari- \ , ,
lima, boc esl occidetatalis, lenebrosae sunl, hiema- ,,
lesque el frigidae, ei rulurum eral, ut aliqui ea ra- ^ \
lione illarum creaiorem esse damionem dicarent,
"

necessario sancius Spiiitus bunc errorem amca
,
radicavii. lllud scire etiam oportet, quod quando . ,
orfculem aspicimus, anie faciem ipsuiu orieniem
,
babemus, occidentem post lerga, in dexlera ineri- *
&,
diem, atqtte in sinisira sepleiiirioneai.
, , .
V E R S . 1 3 . Thabor et Hermon in nomint iuo exiuU
tabunt. Tbabor et Hermou inontes suni, et con- .
\ , ,
lerutiut lerrae promissionis. Per bos auiem monies . fjviuuiversam lerrara illam signiflcavit, quam exsul- , ,
laturain esse praedicit in Cliristi nomine. boc esl, \ , .
in Cbristo: vel exsuUaturam in boo, u l a Chrieto .
denominetur. Per lerram vero bomines inlelligi
mus, qui lerram illam iiicolebant. In bis aulem D i \
nionlibus Chrislus saepcuumero conversalus est,
,
quippe qui ei in Tbabor iransfiguratus esi, et in * \
llermon viduab flliam suscitavit. In roonle eniin
\ Natv, .
llermon sila esi civitas Nain, in qua miiaculum
iflud racium est.
Tuum brachium eam potentia. Sensus esl qtiod
.
Clnisli virltis eflkacissima sil. Per bracbium cnira , . virium elBcaciam significavil. Quod autem poten- . ,
lissiinus fueril Cliristus, ex Apostolo docemur, qui
. ,
ite eo scribens dicii, quod Dei potenlia , Dei
.
mpienlia *.
Y E R S . U . Prccvaleat manu$ tua. Adversus inimi . ,
cos scilicet.
Bf

- Psal.

GXVIII,

91.

Execb. i v , 5.

M Cor.
, 24.

909

COMMENT. 1N PSALMOS.

9J0

. ; .
Exaltelur dexlera iua. Ad proleclionem sciiicrt
\ .
nosiram. Per roanuin auiem et per deneram si
mili niodo Dei poteuliain inlelligil. Utramque vera
, .
manus Deus potenliam in auxilium suum poecii,
ul et hosles pariier ulciecaiur, ei (ueatur bcnevo' \ , ' .
los. Do bis eliam verbis : Exaltetur manus tua, d i cium esi in psalmo i x .
Justitiaet judicium pr<rparatio throni tui. Aquila

translulil : Justitia judicium basit throni iui,

. ,

Symiiiacbus vero : Siabililas. Jam cuiin euperius

/ ,
dicluro est, quod verbum Prwparo apud Scripiu". ,
. ,
rani perssjpe idem significat quod Stabilio; cl
, \
sensus est : Tu, Doininc, juslus judex es, et j u d i .
cialis sedes lua io justitia aique in judicio fixa
\

. . . :
.
est. Per justitiam igilur et per judiciuro, jusiuni
\ * , judicium inlelliges. Est autem haec figura frcquens
\ , , *
apud antiquam Scripiuram, ut alibi diximua, siculi
,
ctim misericordia et veritas ponilur, pro vera n i i \ ,
sericotdia. Vel per jusiiliam judicandi babitum
.
inlelJigo, pcrjudicium veroipsara scoteuiiain, ct per
misemordiam,eleeinosynam ( 5 ) , el per veritaleni,
promiesionis evenlum.
"

V E R S . 15. MUericordia ei veritat proecedenl faciem
.
tuam. Quaiuor ba? virtules, quatoor qu&dam
, ,
parliculatim in Deo nobis significant, quod Deus
, \ \ ;
vidclicct stii iialina sapieus sit in judicando, quod
judiccl, quod iiiiserealur, quod vera dicat. Tu
, \
idcirco, iuquil, bumanae naiure, q u lyrannide
, \ , \
coerceiur, judicium facies, r l adversus idolorum
Q errorein, qui lyrannidein banc in homines occupavii, scnieniiam ftree, el misereberis c r e a t u r
. ,
, 5 luae, cl veras esse facies promissionee tuas, quas
, mibi atqtic aliis electis luis pollicilus es. Possumus el aliicr diccre : Veriias el niisericordia d i , ,
cuuiur Deum pr&cedere quia nemo ad faciem
\ .
Dei, boc est, ad illius cognilionei poiest acce\ .
dere, nisi pi ius ipse sit mieericordiam c o D e e c u l u s ,
\ ,
ct iii dogmaltim verilaie versalus. Misericordia
\
eniui ct vcrilas in boc obviaverunl, boc ett, con ,
cursum babeni, aique conveniunt in bac re. Qui , dain vero omnia baec de fuluro iutelliguul judicio,
.
m sii sensus : Tu jusiiesimus judex es, ei in judicio luo misericordia verilalem praecedit. Noque
enim aliquis possei redargulionum luarum
veritatem suslinere, nisi cum veritate ttia quoquc
commisla csset misericordia.
,
. D

*
*
. " \
,
.
, *
. ,
,

, ,

,
.
i f

Psal. cxvm. 105.

popului qni tcit jubilaiionem. Pers&pc

diximus quod jubilum e>l vox vicloriae. Bealos
igilur Propbela illos dicil, qui viclori laudes
atque bymnos ci canere noveiunt qui diaboJuin
superavil: et de Odelibus sermo esse videtur. Yel
aliter, Beatos illos dicit, quia adversue iovisibikes
inimicos novcrunl jubilare, dum eos vtncuot.
Y E R S . 16. Domine, in lumine vultut tui ambulabunl.
Yullus quidein Pairis est Filiua, ui in ptalnio
diximus. Lumen auiein F i l i i , illiua mandau :
Lwrna
eniift, inquit, lex tua,
lumen $emitis meis . A i l igilur quod illi in Filii

V a n lccliones
(5)Potius mnetauonem, b. e. aclum miserendi.

911

E U T l i Y M l I ZIGABENI

912

mandalis ambulabunl, qui bujusmodi jubilationein

.
oognescont.

V E R S . 1 7 . nomine luo exwllabunt

totadie.
. .
Appellando atque invocando nonien tuum. Nam

ai in fcola Dei mcmoria lactalur jusius (Memor
\ , ,

enim, inquit, ^ui Deu ei l*talu$ $ ' ) , mullo

, ,
roagie ille exsullabil, qui illuin nominat. Vel scr , \
mo est ad Cbristum, in cujns nomine i l l i exsultani,
' .
qui ab eo Cbrisliani denoiuinabunlur.

.

El tn justitia tua exallabuttlur. Filius esse

dicUur Palris juslilia, quia, ut inquU Aposlolus, , ,

,

1$ daius etl nobit Deo sapientia, justUla et

,
iauctificaiio* ,
qul ctiam fideles exaUavii, absira , \
bens eos a lerreoie per Evangelitim, atque in
.
ccalum evefaens.
5

Vaas. l b \ Quoniam glorxatlo virtulis eorum lu e$.

Yirtus eniro Cbrislianorum Cbristus esl; ipse
eaim potantes viribus eos reddit. Gloriaiio autem
Cbribti, Paler, in quo Filius ipae adeo ornatur ct
gkarialur, ul pasaim in Evangelio, ei Patreiu buu:n
cum appeliet, el facta sua omnia ad eum referat.
in bensplacito tuo exaltabilur cornu nottrttto.
Beoplacbuui Palris incarnatio esl Verbi, et qua>
cuuque aba ad bujusroodi ineamalionem perlinent.
Quid slguiticei cornu apud sacram Scripluram,
diximus p s a l m o L x x t v . H o c aulem in loco bealus
Davfd seipsum Cbristianis conjunxit, qucmadinodum pleramqna eliana alibi facit, quia ex suo setuioe Cbrtsltis crai nascihirus,,-*.
quo i n e d i o cognatus
c

eflfocius eai Cbrieiiaui. Nam Cbristiani Christi

(llii iUDi, ct Cbriales David. Pussunl eliam bac
vcrba iolftlltgi, ut ex Chrislianorura persona sini
proULa.
Yan. 19. Quia Domml e$t auxilium. In Dei facultale esi ut adjavemur. Similis loqnendi modus
esi, quen vidhnus iu psalmo i u : Domini e$t
su(u*.
El $ancii Itracl rtgis nostri Idom rursiis repeiil.
In Cacullate, inqait, Dei c l sancii regis nostri
lsrael cst, u l adjuvet nos. Deus aulem appellaiur
SaiKUtslarael (bocesl, Sanctus poptili Iarael), quemadtuQdvm dixiiinis i i i psaltno L X X Y H . Hegem
eiiam Ifesiini appelUl, quia natura oninin^ Domtnu6 cs .
j
V E B A . 20. Tune loeutus * in vlsione
tuh.
Dictionom Tunc, pro Cerlo quidem lempore posuii, t^d IUHI expresso. Tunc igtttir locuUis es ea
q n * ad m David pertinenl, cl locutus <a in
siotio, boc est, quodam alio inodo sensui magig
operto. CiariHg enim ac nttlius ea cognoscimus,
quse p?r oculorum sensuni vidcanus, quam qroc
aliis enaHws perclpimus. Unde scriptum legimus
in Exoilo: Et populut videbal vocem
Domini",
buc cftt, eUflesinw eentiebal. Per Dei aulein filios
propheiae inleHfgit, tanquam ab co dilectos, propier virlulam. Yerisnwite esl enim muliie fuissc

"

.
,
,
* , \ \

, \
.


. , ,
, \ . \
' ,
,
,
, ,
. \ ,

" .

. :
.

.
. , ,
, .
, y.a\

, .

Psal.

L X X V I , 14.

Cor. , 30.

.
\ , . * "/
. , \
. ?1
,
\ , '^.
,
\ ,
\ , ; ^*
\ . * , 91*}
\ #

Exod. ,

1S.

913

COMMENT I N PSALMOS.

91

, \ rcvclala ea quae pertiaebaat ad ipsom David,

atque ab illie ei fuisae annonibtia, qnemadoioduui
\
etNalham prophetam molia ei kgiraus anoun *
liasse. Quaenaoi aaiem haec sint q u Deus locoii
* \
est, referl in seqaenlibus. vidciilarfaaecquidem
, \
dkta fuieee de bealo Bavid, eo qaod m u l l t i in
.
locis illius gestie conveniuni, verumtamen tpsi poiius Chrisio aceommodanttir. Admirandii e i i
aiitem sancii Spiritus graiia, quae Davldicis rebus opportune ea admiseocrii, qiaa ad CbrisCum
pcriineut, et erifalein similitudine adiimbraverit
: Po$ui adjutormm tuper potMiam*
-

.
Praebui a meipeo anxilium potenti. Et poteniem
* .
quidem vidaur Propbeta seipsum appettare, vebtti
,
rogem. Nam olim reges ei prineipes, pot^ntes d*.
\ :\
cebanlnr.
Verius lamcn Cbrieiatn inulliglmes, qui
.
Doi poienira est et Dei eaptemia.
, \, \ .
" . Exailawi eleetum de popuio meo. Videtur ctiam
hoc loco primo aspecta loqtii <te seipso, qui ex

Jedaeorum
populo eleclus fueral ia regem, f l ob
7* ,
'- * eomroam strenuitaiera ad aubttmem gloriam eve , cttu : revera tamcn Chrlilum inielligit, etectum
quidem ex Judasoram populo onde ejus Matdr or *
. tom ihixerai, irt ipae una illa esset peraona, in qa
. , \, \ aecondam bypostasim aitm bumanitate uoirelar
divinilas : atque ideo dicii qaod Deus eum exaf .
lavit.
V E R S . 2 1 . Inveni David tervum meum. Hc verba,
. \
et
quae gequuntur nsque ad illa verba : Et in nomim
6\ , \ ,
* \ meo exaltabiiur cornu ejut, intellige u l ad sotom
. , , perlineant David, lametsi aliqui iaia etiara ad
, \ Cbristum rcferant. Inveni euro, inquil, ad rognam,
. ,

C U I

i , l t c r

W fllioe eum quaesisscm. Dixit enim

ad Samuel: Vidi m fiiiii iextt nvh\ reottn
Oieo tanclo meo unxi eum. De unctione isla
David iradilur in prtmo Bcguui libro : Elactepii,
inquit, Samuel cornu olei, unxit eum coram omnibus fralribtu ejus".
Sanclum autem Bei oleum
dixit, ul iliius confeclionem el divin^its iradilam,
et mysteriis referiam esse significarei.

\ .

. \ \
'.
, , ,

."
,
\
.
Yaas. 22. auxUiabitur , tt
' /
,
brachium meum roborabil eum. Per niantim el

.
per bracbtum Bei, divinam appeilal openi atqw
\
polentiam.

,
, .
. V E R S . 95. Niliil proficiet inimicui in eo. nebrai
) . \ ,
persaepe proflcere dicuut pro pcrficere, veluti in
\

Evangelio : quia niliH proficitit , boc

, \ , .
est, nibil operamini, nihil ad perfeclum dncilit.

El filius iniqnitatU non apponet ei. Filium
. . \ , ". "
iniquitalis dicit pro Filinm iniqiiam, sicot Filium
, \ , ".
bominis pro Homiitem, ila ei injueHli* iHtos
\ , \
diciiur, pro Filius injuslus, et Filiua perdilionis,
. \ (\ proPerditus; Filii ctiam inobcdientias pro Inobe. \ .
dicutcs. Est et hoc proprioin quoddam Rebratca^
, \ , , ' linguae idioma. Non apponet etiam dlxit, pro Non
.
amplioe tentabic, veluli jam semel repulsoe.
Y E R ^ . 2 4 , El conetdam fade illiut inimicos

I Beg. x t i , 1.

Ibid. 13.

Joan. x u , 19.

915
915
EUTIIYMII ZIGABEXI'
*jn*, ei qui oderunt eum, in fugam convertam. ,
. - ' , \ , .
face ejus, hoc esl, h i conspeclu cjus. ln fugaui
, \ .
convertaro, id csl S perabo.
- Vsas. 25. El veritas mea, el misericordia mea
, *
cum ipso. Vera miserieordia raea, ut superius de, " \, claravimus. Yel veritas quidein ad promissiones
. * ,
respicit, inisericordia auteiu ad ainilium.
.
Et in nomine meo exaUabilur cornu eju$. Gornu
. 6\, , |
David Chrislus est, hoc est, illius gloria. Nam quem\ . "
admodum quxdam animalia cornua emiitunt e
, \ I
capilc, q u non lanlum fortitudiiii sunl, sed orna\ , \ ,
mento, ila ex bealo David, qui Judaeorunt fuit
\,
capul, vehtti eorum rex (principes elonim capila
; .
appellauius), pulcberrimum quoddam cornu germinavit, quod non robur tantum, sed gloriam alquc , ,
oniamenium eiiatn ei praeslitit. Alia eliam raiione * \ \ ,
polest illius cornu dici, quia ratione divinitatis . ,
omnibus est subliroior. Cornu enira inembris ora- ;
.
nibus corporis supereminel. Ex pe.rsona igitur Dei

\ , 6\,
Patris dicii Propbeta, quod cornu David, ipse n i inirum Chrisius, exaliandus essel i n ipsius Dei ,
uomine. Exaluius est autem Christus in nomine .
\ ,
Dei, eo quod et ipse Dei noraen habei, et ab omni


bve appellalur Deus. His aulem cousona sunl ea
,

qua? in Evangelio legimus dicia fuissc a Zacbaria,
dura a i l : Et erexit eornu salutit nobis, in domo Da- *
; , 13
twV/ pueri sui, sicul hcutus per o$ sanctorum ;
eos nimirum propbetas intelligrns, quos beatus * \
.
David supcrius filios Dei appellavit. Per doroura
aulero David, illius geoerationem intellexil.
(
|

f l

V E R S . 2 6 . ponam ht mari manum ejus, el in

ftuminibus dexleram ejus. Per mare quidem insuias
signiftcavit, quae in mari s u n i , ei per Uiiinina,
continenlem lerram, in qua flumina perOuunl. Per
iiianum aulem.et per dexleram, u i sarpe diximus,
polestalem et doininium inielligtt. Verum si quariuiiis qnando loiius orbis dominiuin iinquam habuerit beatus David, nusqtiam id inveniri poterii:
ai Christus totius maris ac totbis lerrae rex maniieste coustiuitusest, atqueillius dominium adepius,
juxta qiiod legirons in psalmo L X X I : dominabilur mari usque ad mare el /tuminibus usque ad
ierminos orbis ierrarum. Quapropter non ad ipsum
David haec pertinent, sed ad Cbristiim.
V E R S . 2 7 . Ip$e invocabii , Paier meus e$ (u, '
Deus meut ei adjuior salutis mece. Invocabit me
aliquando dicenft : Pater meus es iu. Yorum ubinam beatura David legimus appellasse Dtmm Pairis
noinine? Nusquam profcclo. At Gbristus passino
in Evangelio Palrem illum suum dicit, ut Deus,
Dcum vero et adjutorem, ut liomo.

Y E R S . 28. ego primogeniium ponam eum. Iia

eliam magons Paulus eum appelfat Primogenilum

ia muliis frairibus
el Primogenilum ex moriui* ';
vi ruraus, Primogenilum omnis crcalura",
(anquani
iiovi populi primilias, et veluti cum qui primus a
Luc. , 69.

Rom. V J I I , 29.

Coloss. , 18,

,

.

.
\ .
6\ ; . *0
, , '
,

,

.
" \
, .

, ,


.
, .
, ,
. \
;
, ,
\ , .

.
\
, . ,
\ ,
, \
6

I b i d . 15.

COMMENT. PSALMOS.

918

, xa\ mortais ad immorUlilatcm rcsurrexit, et tanquam

.
praecipaum qnid atquc elccttim in nova fidelium
creatura.

.
ExceUum prct regibus . Eos quidem qui
^ ; illum cognoscuni gubdilos snb se babet, atquc

ei inclinatos ; bostium vero atque corum qui
\ *
Hlius detreclant imperium scniper cst snblimior :
\ . \
el bac ratione excelsus "est prae omiiibiis regibus
,
terra, scu fideleg sint illi reges, seu infidtlcs. At
.
David, qui uni tantum impcravit provincix, oinnibus regibue eublimior esse non potuit.
I potf.
Y E R S . 29. In scccutvm servabo illi mhericordiam
, \ '
meam. I l l i , inqtiam, Cbristo, qui geeundum bomi, \ , \
nem divina indiguit misericordia, si non propter
, ,
seipsum, propter auos sallem Cbrislianos ac fide \ .
^ l e s , pro quibns ad Patrem rogabat, Dci atque
hoininniti mediator effectus.
) .
Et leslamenlum iuwm fidele ipsi. Promissio, qnae
ad ipsutn David Tacta est, fidelis, boc est, flrraa
, '
erh ipsi Chrigto, boc est, adimplebilur in eo.
, ,
Dinum eet enim eaperius : Usqne in sacutum pnr. " parabo temen ejus.

.

.
V E R S . 30. El ponam in scpculum UECHU $emen
eju$. Semen Cbristl sermo cst evangelicus, qui in
* \
discipulomm animis fuit disseminaltis, qui sermo
,
manet in saeculuin sculi. Yel pro gemine ejus
* \
populum inteUigc, qtii in omni gente gene\ . \ ,
ralus esl. Syinmacbus aulem pro bis verbis : t
.
taculum tceculi, transiutil, Perpetuo. Yerc autem
. \
conlra Cliristi Ecclesiam p o n x inferni in aeternum
$ .
non prevalebnnt.

Et thronum eju$ sicut dies cxli. Et rurgug ponam
.
thronum regni ejus, ila perpetuum, ul dies cceli,
, \ qai perpettti gunt, ot terniiuum gnum usque ad
*
nmndi consummalionem scrvalunt. Similia suot
. '
illa vcrba : Et permanebit cum $ole, ut vidimus
\ ,

, in psalmo L X X I . Diee antem coeli dicnnlur, eo

quod a coelo, ipso solis cursu eflicl videniur.
' . ,
Ostendanl nobis igiiur Judaei eeraen David positum
, .
in sxculum saeculi, boc esi, conservalum in regno
\,
aui regalcm illiug ibronum adhuc permanere.
, ,
Yerum id non poterunl. In Jechonia elentm aique
,
in Sedecia flnem habuit regnum David. Utcrque
6\ . * . eniin eorum a Babyloniis in caplmial<m actus
\
* esl; et Sedecias quidem oculis orbalus, Jecbonias
, , vero in perpetua scrvitule delentus est. Tunciiaque
. * dcatrucium esl prorsus rognum, el tbronus David,
\ , \ et nullus amplins in eo sedit. Nam Zorobabel post
rcdiiuin e caplivitale non rex fuit, sed dux : adeo
.
ui regnum David in posteros quadringentorum an ,
norum lempus non euperaverit.
.
" \ \ .
Y E R S . 31-33. 5/ fiiii ejut Ug4tn

vlol
,

* meam, in judieih meit non ambula^rinl : $i
,
justificalionet profanawrint, et mandata mea
non custodierint, viiiiabo in virga iniqui^i
eorum,

*

,

in wbenbu$ injutlitias eorum. Chrisli filii i i wint
qui per Evangelium, ei per baplismatls lavacrum
. \
9

919

EUTHYMII ZIlrABENI

?*>

t\ regeoeranlur Quid inlcr se diflerant lex, j u - ^ .

dieium, jusliflcaltones, et mandata, diclum 664 , \ ,
in psalmo xvu. Profanuverint aulem dixil pro , \ , * .
Parvipenderint; nam profanum ad sacri dislin-
, *% *
ciionem dicimr. Quod antem nou eat sacrum, Imrwinduin exisiimaiur, et rcodici raomeai'. Per
, . ' \
virgam vcro ei per vurlera lentationes et cala . "
milates inielligit. Sensus e s l : Ego deJinquentea , ( > illos castigabo, et variis oe modis corrigam, gen- , \ , \ ,
tiura nimirum insurrectionibus, bello, fame, ty- * rannide, atque bujusmodi aliis castigalionibna:
. \
eo* laroen onmino non rcpellara. Pcr ioiqtiitates
utein e l iujusliliaa idem acque intellige &igniIlcari.

V E R S . 3J. Miserkordiom
autcm meam non di$per~
gam ab ei$. Parcens eis scuicci, et corum poenitentiam exspectans. immeusaro Dei inisericordiam ! Miseretur etenim Deus etiam dura flagellal,
et njeras nunqtiam adbibel po&nas; ei verberat
qoidem alque castigal ut conUmiptorea, iuiserelur
tamen i i i suis.
Neque injuste agam in veritate mea. Nullam rgo,
inqtiil, injuriam inferam ip$i David : promissiones el pacta cum oo inila nusqoam iransgiediar.
lloc auiem non faciam, propier verilaiem meam;
quia tciiic^l ego verax sum.

' .

" 1
, ,
, *
.

.
\
. ,
. , * $ . ,
C \ .
V E R S . 35. profanabo tettamentum nuum.
\
.
.
Non parvipcndam, inquit, nec spernam testamen Jj .
luui meum. Tcslamenti autem auctorilas in hoc
,
siia est, ul ei veruui sit, ct observetur : quemad .
modum con<ra, Parvipendi dicitur, si iofringatur,
aut non servetur. Per testamenlum autem, seu (ul Graxa diclione , vcrhia, sigoificauir) ptr
ittspositionem, vorba illa infelligit, quibus disposuil dicens: Invvculum servabo ei mhericordlam meam.
Et qu(v procedunt delabiit meit non faciam irrita.


Yerba bc ad pracedentinm derlaraiionem conse- . *
quunliir. InCroducii aulem Propbela Deuiu bic bu. .
mano quodam inore Ioqui, dum labia illum sua
, \ , ,
ppcllare facit. Pcr labia autem et per os ac
.
liiiguam Dei, ipsum Dei vcrbum inleiligendum est.
" , el T E R S . 36. Semel juravi tn sancio meo, David
mentiar. Diciio coiiiirmationeiu ac slabilila- D . ", .
icni quamdain signiflcat, ac si diccret: Firmiler \ , "A^raf . " ,
. juravi. Similc i l l u l est: Semelioculus eit Deus
El Juraviy pro Constanler assemi. Juravi autem
. ,
per sauclilalcm meain. Omnis enim qui j u r a l ,
* , , ta\
p<*r oiajus quid j u i a l , veruin Deus per majorem
. , c jurare non valeus, per seipstim jnral, boc esl,
in seipsum, quemadmodum magnus nos Paulus \ , \ .
\ , , \
docuil. Ea autem verba : Si David merittar, idem
\ . **
significanl ac si dixissel: Non meniiar ipsi David.
' &1
Est eniin hoc qnoque veteris Scriplura? idiouia,
, \ , **,
iit in Jtiramentis dtclionem, Sl, ponai loco negaiiv . Tal quid iuveniea in pgalmo cxxxi, ibi :
\ .
Si Introtbo tn tabernaculum domus , pro, Non
introibo, et quae sequuntur.
*1 *** .
&9"
V E R S . 37. Stmen IMJ t/i sctculum manet. Semen

Psal. LXI, W .

921

COMMENT. I

PSA11K.
922
qttbfeai Djvrt! Ghristas esl socunilum carnem, ut
diximus, quf perpettio regnat, et omnibus domifiatnr, Gbristianis qnidem volenlibus, inlidelibus
vero et am invitie : Dato est enim mihi, inquit,
omnii $, in cato et in terra . Semen aulein
Cbristi sermo evangelicas dicendos esi, aut fldeles, qut ei per baptismum regenerati sunt, nt
diximus. Hoc igitnr atque itlud semen perpetuo
manebit jaxia promissionem meam.

, , - j
, \
, *
, \
.
, ,
* \
, \,

, .
, , *
, .
,
' , ,
.

Vens. 58. El thronus ejus sicut $ol coram me.

Regitiim Gbristi in fideles cdeberritntrm est, ei
dinturnam lanqnam sot. Quare aatem solem nssumpserit in dinlurniialis aftnilltudihem, dtrttim
est in psalmo t x x i , ibi : Et permanebii cum sole.

.
* ,

\ , \
. ,
\ ' .
.

\, ,
,

,
*. , \
.
.

Et sicut luna perfecta in s&cnlum. Bcgnum, i n qutt, illitis celeberriroum est, et instar solis diutttrnum, etdiulurnum in sscculutn; et tanquam luna in
plenilunio, quam perfcclam Iunam appellavit. Duo
eiiam luminaria in simUhudinem a&sunvpsii, quemadmodum vrdisii in aaepe dicto osalmo L X X T .
teitis in coelo fideli$. Symmachus pro Testis,
dixit Contestatus. Itle, Inquit, qui conieelalus ac
pollicitus mihi csi, se ea meo scmini dalumm,
quae diximus, ille in coelo esl ei fide digntis est.
Hujuft euim mundi bomines non adco flde digni
sunl.

, .

V E R S . 59. Tu uro npuluii, et detpexUtu Quae
,
sequunlur Propbeta ex Judaiti populi persoaa coo ,
scripsit, Babylonicam capiiviiaiem d^plorans, ei
\ \
promissiones a Oeo factas ipsi David pene ne. , , ^ ,. glectas fuisse rcpulaas. Tu vero, inquil, qui praedi , . cta omnia pollicitus es, rcpulisti alque iohonorasl:
\ >
semen David. Et respicere videntur haec verba ad
. ,
Jecboniam et Sedeciam. Verum non roediocriter
desipiuni Jadaei, qui Ueum mentiri posse suspi ,
cantur; quod qui suspicaiur, taro inipie agit, quam
\ . \
impossibile esl Oeum atil faltere, aut falli. Gxle ,

rtim semen David, cui regni aeterniias promissa

. \
est, Gbristuro esse affirmamus, cuju$ regni non

erii fini$. Et Judaei quidein tcrrestre ae mundi bu , , ,
jus tam regnum, qiiam ibronum intelllgunt, nos
, . ,
aulom Ghrisii regnum non hujusmodi esse dici , \ .
, \,

*
mus, cum ipse Wlud este uegaverit de hoc mundo :
. \
quia uimirum aarporis seiisu percipi non polest,
,

sed epirilu tanlum atque intelleciu. Regnum aulem

.
Ghristi est volmilaria fldelium omnium subjeclio et
ervituft. Eteflira, tftqtrit, Consiitutui tnm rex ab eo * ; i rursus : Dabo tibi gentes hareditalem
tuam,
po$$4monmn tuam. ttrminot
ietrm .
1

et

.
,
. \
*

\, *
, ;
.
IrtaiUi. x i v n i , 18.

Psal. n

6.

Ibkt.

Distulisti Chrislum tuum. Per Gbristum tuum

idetn intelHgit, ae si dkeret : Regem illum, qui tna
senteiHia unclus fati ad regnem. Hoc paclo beatus
Davbt in primo Regum libro Saul regem chrislnm
Pomini apptllabal. Dislniisii au(en>, boc est, seoraum a te posuistt ae repaRslt, non adhnplendo n i iBfnim pronifastones ei iactas.
8.

E U T B Y M I I ZIGABENI

924

Y E R S . 40. Destruiitli te$tamenlum urvi tui. Irri-

.
tasti, inquit, promissionem, quam ei fecisti.
, .
Profanasli in terram tanctuarium ejus. Yidimus
6
.
in psalmo L X X I I I : Profanaurunt in terram taber* \ ' I6enaculum nominis tui. Per saircluarium autem ejus,
.
rjus, dico David, ce ebcrrimum illud lemplum i n
lelligit, quod fuit in Jerusalern : qunsi ab ipso Da- , \
vid constructuro fuisset, scu ipsius diccndum esset,
, \
ro quod ab eo priinum decreliim est, ut aedificari
,
deberet: et quia materiam Salomnni filio tanto
,
operi opportunam reliquit. Qnln imo jam antca
. " \
ipse illud erexisset, ni jussum ei fuisset a Domino,
\ 0 ' .
ne ipse, sed Salomon templum aediflcarel. In prae\ ,
dicto etiam psalmo L X I I I I , tam sancti quam san- ctuarii nomine simililer templum appellal. Illud
.
etiam animadverlendum videtur, qtiod Propbeta qtii cx populi, \\l diximus, loquitur persona, nniversam hnoc calamilatem in ipsum rejicil beaium David, studens boc pacto Deum niagis ad misericordiam flectere, dum populum cernit tanla erga bealum David coinpassione permoveri.
V E R S . 4 ) . Deslruxisii omnes sepes ejus. Per sepes,
t
. *
lempli muros inlelligil, seu eiiam ipsas Moysis \ ol .
Ifges.

.
Posuisti munitione* ejut formidiMm. De Jecbo , \
nia loquens, aut de Sedecia, eermonem tamen
,
futtm formal propbeta quasi do seipso loquatur
. * ,
David : qiiia calaifilalen), qtia posteri obruli fuerunt, illatair repulat progenilori. Munitiones au . tcm taro Jechoniae quam Sedeciae in murorum
, \, , \
ambilu eranl; verum uterque eorum in capiivila, . lem actus est, et taniarum munilionum loco, uter.
que ctiam formidine fuit circumdaius. Fecisli eum, inquii, circumdari formidine, atque ea veluli w*
ptis quibusdam vallaru
V E R S . 4 2 . DiTipuerunt eum transeuntes
ol
. ,
tiam. Eum, pro Ejus divitias. Transcuntes vero
. "
per viam vicinas appellat gentcs, qux transilum Q ,
prope eum faciebanl, et quas in psalmo L X X I X ap, v.a>\ '
pellavir, *
viam.
.
Factm *1 oppTobrium vicinis suit. Hic versiculns

.
etiam babelur in psalino L X X V I I I , eo cxceplo quod
'
illic populus pluralt utittir sermone.
.
Y E R S . 45. Exalia$ti
dexlernm coiilereniium eum.
"> .
IIoc est, superiores ei fecisti Babylonios. Solent
\ , ; enitn qui victores sunl in bello, exiollerc inauus . ,
supia vicios, atque boc pacto eos cacdere.
,
Y

Latificasti omnes inimkos e]us. Yicinas scilicet

gonles, ul in saepc dicto psalmo L X X V I I I diximus.
Y E R S . 44. Averiitli adjulorium gladii ejus. Quod
in pugna ei preslare soleba.

Et non es auxiliatus ei in bell$.

adversus Babylonios gesluin esi.

Quod scilicel

V E R S . 4 5 . Dejii)isii ab emundatione eju$. Cessare

euin fecisli a coosueta purgalione. Aspersionibus
eoim ulcbaniur et puri6catonis Judaei, quando
celcbritalem aut feelivitalem aliquam peragebant.
pracedenii igitur signavii id quod consequiiur,
ac si diceret: Otnnes illius festivitaics prorws
delcsli.

Ei tlironum

in confreoisli.

Rcgnuiu

.
. *
, ' .

$9 *
. " .
- W
.

. *
. "
( \
, .
%

[(

*&'

.926
COMMENT. PSALMOS.
;. ejus eiiain eterlisii. Esi enim strmo metapbo*
ricm.
.
V E R S . 46. Minorasti diti (enrporti /. Tempus

.
inlelllgil promissum semini David , quod scilictt

futurum esse diierat in eacculum sffculi. Minuisti
,
,
autem illud, boc est concidisti, tameisi diultirnius
\ , , .
id fore promtgeras.

.

Perfuditti enm confusione. Ea namque qnse po .
steris probro sunt, ipsis quoque progenitoribus
\
videnttir ignominiam infligere; ignominia autem
affecti sunt ob capiivilaiem, et ob mnlla alia dc .
decora quae passi sunt.
" . ,
;
Y K R S . 47. Uiquequo, Domine, awlerh
in ?
> ;
%% sicut ignii ira tua ? Haecverba its slmilta
' . ' " , ,
sunt, qtue babtnlor in psalmoLxxvm, ibi : Usque ;
- ^ quo , Domine , iratunt in ? %
;
ignis zelus Xuus ?
.

Y E R S . 4$. , quce snbtittentia. Mc , *
menio quare ego subslilerim , boc e s l , cur pla . *
smalus fuerini. Ea autcm prorsus, dicit, causa crea , .
tus sum u i vivens magnalia tua glorittcareiii. Eripc
igilur, qtiaeso . roe a tnoric ; neque enim mortui
laudabunl te, Domine.

Non ereasti filios hominum. Noit

.
frustra ncc sine causa bominem plasmasti, ut
, ,
inutilis ac superfluae cujuspiam rei instar perire
, , * debeat; quinimo imagine illum tua bonorasti,
;, \ . - raagnumque el honorabtleiu fecislt. Ne despicias
.
igilur nos misere pereuntes.
, Q
Y E R S . 49. Qui$ eit homo, qui vivet, videbil
;
mortem f eruet manum suam inferni t
; \ \ Quh posuil pro nullus, et subaudlenda est eadem
, *''. $5 dictio, i n secundo versiculo, ac si dicerel: Et
, . \ quis esl, qui eruet, elc. Per inferni vero manum,
, , , possessioncm el lyrannidem monis iuielligit; et
, qiioniam necessario fuluruw e s l , ut moriamtir, eo
.
quod mortabuii habemus naturain, opporlunc parlicipari sibi opial Dei inieericordiam in prxsenti
viia, dicens :
,

Y E R S . 50. Ubi sunt misericordia; ium antiquce ,

;
Domine.quas jurasli Datid tn veritale tual Per
\ misericordias, promissiones intelligit a Deo factas
*
do semine et de regno David. Summa euim erga
, . homines misericordia molus fuerat Deus , u l bu * ^ jusniodi promissioncs faceret. Antiquas aulem has
* " ,
promissiooes ideo*esse dicil, qnod aupplioaiiti olim
\ *
populo factje iuerant: quo populo beattis David mul
.
lis annis erat j u n i o r : vet, quia ante taeculum a Deo
. ,
ila determinalum fuerat, ut aii Paulus de Cbristi
\ . ,
myslerio , abscondiium inquiens fuisse id my\ , ,
sterium ante sxcula. Isaias etiam bas Oei misericordias antiquum etverum consilium appellavii
Jurasti autein, boc eet, Conslanier pollicitus es .
Jn tua, hoc est, Quia vera* es.
Y E R S . 51. Jfomor , ', opprobrii
, ,
luorum , quod conlinui in liitu meo muliarum gen,

. , ,
tinm, Servorum luorum , llebraeorum scilicet,
\ quod opprobhum a muliis geniibus sustinai, q u
25

Coloss. i , 26.

" Isa.

XLVI,

10.

927

ZIGABENI *

92*

obsklbni et capiivitatl ialerfuenint. Sustinui au- , & ,

lem, hoc esl, gestavi in corde meo. Aquila enim


Tuli, et Synanaacbtte Geiiavi , reddiderunl, pro
, 6
'
Sutimui. Per sinum vero ipeum eor inteHigit, quia
. ,
in eo telitiam aul dotorem v d u l i in siou' quodam
\ \
; (6) , ,
reponirous.
, ". , ' ^. \ , , kit\
, ,
Vaas. 52. Qmod exprobraveruit inimici bii, Do~
mine, quod exprobraverunl commmniwnem ckrisli .
\ , iui. Per chrislum Domini ipeum inlelligit regeoa
,
1>avid, ui supertus iradidimtis. Per coromutailo*
, ' , ;
nem vero ipsius christi seu David, Jecboaiam i n . "
telligit, aat Sedeci&m, qui Ioco ipsius David in
populo regnaverunt, quibus Babylonii caplivitatem
,
exprobrabant. Repetitio aulem v e r b i , ExprobravtTtint, veheroenliam tadical doloris.
' ,
V E R S . 53. Uentdictut Dominus in saculum : fiai
fiai. Docet Propheta in fine psalmi ne inter aflli- . ciiones animo consternemur , suadens rogandum , *
Deuro esse, ei illius reminisceodum benignilalis : \ \
et poetremo etiam eumdcm esse laudandum, veluli ; ' ; ; . , \,
qi noslra orania recie administrel el dirigai ad
uliliora. Laudabilis igitor, inquit, semper est Detis; , . ,
uat, fial laudabilis^ Yel, Qat, flat semper ejus vohin- , * ,
tas. Ad ea cniro semper dirigilur, quae nobis utagis ;.
conducunL

.
Oratio ipsi Moysi homini .
.
PSALMJS LXXXIX.
De bae inscriptione diximus in prooem.o operia. ^ \
. 6J
Doceniar aulera boc psalmo, quo paclo in affli
ctionis et calaroilalum tempore rogare Deum de
beamtis.
.
,
*7 **1
Y E R * . \. Domine, refugium [actut e$ nobii in ~
,

neratione generatione. Hoc est, In ouoni genera- }.
$. \ .
lione. Ila enim reddidit Syinmachus.
f i ^
V E R S . 2. Priusquam montes fierent, plasmare
tur , orbis , neculo usque in tacuium , ,
tu . Tu ideo es nobis refugium in omni genera- . ? !
\ . , **
tionf, qnia senipcr lu e*, etiam anle monlium, aut
lorra, aui lotiua prorsus orbis creaiionem. E l \ \ *
.
cum creatorem Deum crealuris omnibus priorem
csse dixerii, alio deinceps modo eumdeni aelemum
, \
esse sine principio tradit, et sine fliie. Nam quod
. , rev
a i t : saculo usque in iatculum lu , idero sibi
& , \ , \ \
vult ac si dixissel: Ab sterno usque \n Alernum \ , \ ;. *
solus ee, et oon alius. Saeculum enira pro Sero- '
per seu pro Auierno perssepe poni Iegimus apud ,
tip
Scripluram. Verba autem illa : Priutquam monus
\ .
crcarenlur, et plasmaretur lerra , orbis , \dtm . " *
aequesignificant, el iterationem contioeni sermonis, .
tametsi magnitudinem quaradam ac fasium prae
ee ferre etiam videantur.
%

Variffi lectiones.
() Beliqua conaulto omisft interpres. Nos quoquc omiuimus quem seculi ut alia bujusmodi;
pcqtie enim a Grsecae linguaeignaris intelligi pos-

sunt. Pcrili vero non indigent expbcatiooe,

nutiora ista fastidiunt.

92)

COMMENT.

IN PSALMOS.

930

.
V B E S . 3. Ns averiat kominem in hwmWHatem.
Yariie nodis bumiiiUs accipfcur apvd 6eripttiram.
'. $ .
* Aliquando enim ponilur pro modoeiia, } n x i a i l l u d :
tordt .
, \, ' , .
Distite , tniti$ *m et humitU
AUqimnao pro illa casligatioiie, qnae de afflielioni \ 6 ,
' , but provenit, juxla illu 1 : Bonum mitti, qnia fiumi, ; ,
- liaili me *. Aliquaudo eliani pro deeiruclione, juxia
, , illiid : Tu humiiiaai, quasi vuineralum, snperbum .
Ei aliquando pro subjcclione, veluti eucn qui
; /^ , ,
boslibiis suis eubjicitur; el hoc pacto poniiur itt
praesenU psalmo : Ne permiUas me, i n q u i t , Sn
.
baac bumililatcm converli, postquam ad te conT1

11

,

.
\ >,

i - r ~~

-----

^.rwj-..w,.,

.-

Et dixisti, Conrertimim /f/ti hominum. T u , Inquit,

<Ji\isAi, Ofllii bominum, cotiverlimini. Mnliis autein

: Suscipe
Igilur
qai pneriptie
converti. .


apnd Moyaem
'
legtmas
fuiseenos,
a Dco,

mur ad le.
.
Y E B B . A. Qnoniam mitU anni in oeulit tuxt, Do" , ,
mine
, sieut dits heiterna qwe prccteriit, custodia
,
. ta nocte. Hoc eiiam dtetum est ad demonstrandam
Dei sclcmilalem. Mille, inquil, anni coram te tam
. ,
5 breve lempiie reptitantur, qnam apud nos dies
, * , una vel quat jam etiam preterierit. Bre?1or nam . , " qu vldtttir cadles, quae prateriif, quam ea q u
adbuc praeens est: el rttrsus, taro brevc tempug
.
. \ , - reputauir mille anni coram l e , quam apud nos
* * reputaiur quaria pars noctis : quam partem noctis cuslodiam appellavit. Solenl enim i i qui in
\
cxercitu per ricce cuslodias faciunt, quamlibel
noctem in qnaiuor dividere paries, et unamquam ,
qe partein ctisiodiam appellaro : verbl gratia
* \
primam , aut eecundam cuslodlam. Cum igiiur
\ ^
primo nrille onnortin apnlium teinpori unius tfict
,
comparatcrit, alque ejus qnidein preicrilae, addi, .
dit el quoddam tcmpws mtiHo brevius, quartam
\ ,
scilicpt noclis paneni. Brevior enim videtnr nux
, \ . , "
qaam dics , cum nox multo cilius pra?iei flaere
\ , ".
deaiur, cl quia qui dormiunl iemporit lapsuiu ooa agm>w*.uni, d qia ob tcncbras id eliam minus
pcrcipiiur, el quia laboraniibus hominibus longius csse vktelur lempus, quam fessafilibtts ab operc.
Nrni secus igitur apud Deum mille annorum iuiervallum reput.iiur, quara apud iros aut praetcrita
d es, aut quarta nociis pars, cuoi anni ipsi semper labaniur el flaanl, Deus vero immobilb sil et aeteritug. Oiciio aulem , Quoniam , ad conGroiaiiduw posHa tti, ei idem slgntiicat qood Vere.
.
Coitlempiui & adhuc erunt. Cura humanae
, ,
* annos exiguoe csse Proplieta docucrit, tametsi
, ad mille annoniin spathim nostra prolenderelur
& *
vila, adbnc tamen aniplificat prolatain a seeenlen \ , .
liam. dicen* 8 magis ctiam ac magis hnjusmodt
.
arniorimi spatia uibili facturum, quin imo ei coiu
lempluriimesse ,cuin ad divinam seiernilaicm pror&us aihil elnt. CoiHempttts, ioqnil, eornm uiillcannorum adbuc erunt apod me, boc cst, oliaui alque etiam a oie raagH conteinnettttir. Aliaradeinde hujusniodi
annorum conlempluin ac viliorem affcrl, dicens ;
Vaai. . Mane ouatt Aerfra transtant. Man$>
.
,
boe i n loco pro Cilo dixit, quemadmodnro ct alibi
, . ,
vidimus. Gito, taquit, perlransibunt mitte anni^
\,
iiigtar berbae alicujus, que cito perit.
.
M**e flortat, c transeat, decidat, tndu*
, *

i n

Mailb. , 29.

" Pfta!. cxvm, 71.

i d

Psal. , 11.

133
931
EUTHYMJI ZIGABENi
, .

rei areuat. H&c omnia ad celerem lierbac i n - ,

,
tcrilura referuotur, qiue inane quidem diei florebit,
, iwpset periransibil a flore, el vespere decidet, boc esl,
* ,
cadet in lerram : alque ita consumpto eo buraore,

qtiean aiitea babebat, obdurcscet alque exsiccabitur.
, Omiiia enim haec verba licel optanlis liioduro reii ;, .
neanl, in futuri tamen significatione accipiuntur.
\ . xpd
Atque ut ostenderel Propbeta quaiu cito berba
\
\ , h
pereat, uno atqtieeodeiu die florere eam descripsit,
.
aique arescere. Vel forle ideo ita dixit, quia aliquae
,
siul berbae, qnae uno alque eodem dic florescanl
. " tlol
el pereanl. Quidam baec dicta esse asserunt de
\ , xsl
Judieis, quorum religionem ac cultuni in templo
* . \
inille lauium annis dicunt perseverasse, a Salomone
" ^ *
vidclicei usque ad Cbrisli passionero, ita ul sensus s i l : quod bi mille anni, ob illorum scelera , *

non secus a Deo repuiaii sunt,quani dies hesterna,

alque ideo quod conletnptus eorum Judaeorum ad , ^
buc erunt, et semper magis augescent. Et videmus
,
sane eos uuitquam eessassc , qnin semper magis
contemptui sim el ludibrio. El alia eiiam conse-
, quenter ad praedicla inlelligunt: quod scilicel mane
;(
eorum, boc est felicitas eoruni, perlransibit velut
berba. Eoruro aulem feHciias tanium duravit, re- . \ ,
gaante Salomone. Nam postmodum semper con- , , ^
cussi sunl. Alia autem quac sequunlur verba, ad \
.
berbam referes, eo modo quo jam praediximus.
0 ; , ;
.
y

V E R S . 7. Quia defecimus in ira lua, in furore g

luo iurbaii tumus. Defecirous, boc esl, diminuli
suraus ct perivimus, dum tu peccatts noetrie iratus es. De ira autem ei furore (seu potius, juxia
veriorem Graec diclionis gignifioalioneni,
dc excandescentia) persaepe alibi diclum est, ct
praecipue in psalmo v i .
Y E R S . 8. Potuisli iniquitaiet nottras in conspeelu
iuo. Manifestas niinirum ac conspicuas coram te.
Et cum lalere non po&sint, sed oculis assidue tuis
pateant, le idcirco eemper magis irritanl adversuin nos.
Saculum nostrum tn illumtnaitone vullus iui.
Saeculura nosirum, boc est viiam el conversaiionem nostram. Oinnis, inquit, viia el conversalio
noslra manifesla est in coitspectu tuo: et idem
est eensus, qui in praecedenti versiculo.
Y E R S . 9 Quoniam omnei dies nostri defccerunt.
Omnes vii noslrae dies perlransierunl, Jain morie
proximt suraus; ita eniro, inquit, me aentire persuadei calamiiatura vebemeotia. Est autem mos
iis qui in angustiis sunt, u l dicant se ab eis opprcssos esse, ac jam periisse, veluti desperala
prorsus salule. Dictum eliara est perssepe, el denuo repelemus, quod dictio, Quoniam, seu Quia,
alioquin poniiur ul conflrmet, pro Yere, alioquin
rationein reddit, et alioquin lanium narrat, el
abundare quodammodo videtur, ui hic; ei iia saepe
posilatn eam invenirous apud bealum Oavtd. Sil
igilur haec libi in futurum norma ceriissiraa. Superfluum enim est eadem scmper repelcre.

" rfi ,
.
,
, , ,
.
; \ ' .

" \
.
, \ 1'
, ^ *
.
*0

. . "01;
\, , / ;
, w.
.
" . ^'
. } ^ ^
. \ *
, ,
. *
\ , ", \ /$,
, , ^,
\ , \ . Tet *
\ ) .
^
, , .
\
.

933

COMMENT.

PSALMOS.

934

in iua defeclmhs. Idem eiiam euperitis

d i x i l , sed serntonem repeiil, eorum luore, qui m i sericordiam imploranl.
V E R S . 10. Anni notiri quasi aranea medilabantmr.
Araoeam ponil pro arane* tela. Verbum auleni
MedUabanlur in passiva bic significatione positum
esi. pro Existimabantur, seu Repuiabaniur. Et
sensus esl, quod auni noslri a nobis exisiimabantur, pro Exislimanlur, quasi arancse lela, quaj
sumrao fii cum labore, et modico dural u mpore.
Ob maximam enim earuin leituilaiem non mcdiocri lexuntur cum labore, et ob infirmiiateui
celeriter pereuol.

Dies annorum noiirorum in ipsis sepiuaginia anxi:

. *s auiem in poientaiibui, octoginta anni. Numerum

,
aonoruni dclerminat, quol sinl niiuirum anni poteniiap, boc esl roboris, seu virium : ei quoi siul
, . \
anni violenliae. A i l igiiur, quod dies aononim no , ,
, , stroruua, boc esi, quod aoni nostri, in ipsis, pro,
. \ , , in nobis ipsis, sunt septuaginla anni. Eousque
. enim nos nostri sumos, boc est, nostri domina , , mur, roboreque ac viribue aosiris movemur; si
autem i n potentatibos quis viclurus sit, boc est,
, .
io violeatia, eo quod tunc ?ix aliquid iieri poiesi,
oclogioia annis quit v i r e l .
.
quod ampliui eorum tabor dolor. Ulira
, , \ bot aonos si qois vixeril, laLor ei e i i l et dolor,
ob summam muiiruro selalis iiifirmilatem. Labo .
rem auleoi bic posuilpromiseria. Aliqui ea verba:
, .
quod ampliui *orum, l l a intellexerunl quod i n
*
iis annis, qui sunl ultra dictos septuaginta vel
* ,
ocloginla auoos, uiodica est in eis deleciatio, sed
.
major csl affliciio, propter frequeotes caeus.
06
',

Quoniam tupervenil mansueiudo in not, erxdie*

. - mur. Per mansueludinem modicam Dei casiigalionem inlelligil. l u enim roiiiori oomine eam
. , appellavit: quia si casiigationi et correetioni illi
,
compareiur, qua ob summa delicta noatra digni
.
esseuius, non castigaiio, sed maosueiudo poliua
videri poieril.
V E R S . 11. Quit novii robur ira* iua ? Si modica
;
- casligalio lanlum nobis scnsum praslilit, quia
nosse poiei i l quaula? el quales sint ine luae v i , , \ , \
res, quibus uieris adversus cos, qui cuin multaper ; verse egerunt, conveni nolunl ? Magnx saae virea
\ .
illas esse delenl, aique inlolerabiles.
prat timore iuo indigxaiionm iuam dinume;

E l quisrursus iraoi luam novit meiiri?hoc
; . esi, cognoscere, quania sit. Vere nullus p o l e r i i ;
quoniam tu valde terribiUs ac timendus es.
,
.
V E E S . 12. luam lic nolam [*c mihi.

. ,
Tu, inquit, aic dirigens me, i n mansuetudtne n i \ ^ ,
uiiruni alque in modica correclione, notam fac
$
inibi dexteram tuam in die judicii. NoUm ?ero
. , $
eam mihi facies, ei io dexlera ovium luaruin parle
.
iLe slalueris.

.
vinctoi corde in sapieniia. E l rursus todica
\ ,
mibi justos bomines, illis videlicet me conjungens,
.
\
/ .
.
. *
; ; * , \
, , "
, ,
\ (, \ -

,
.

585

EUTHYMII ZlGABENl

936

quorum corda aute mortem vincta alquc aHigala , *

erantcum saptenlia. Priodpium autetn sapientiae .

*
est limor D o m i n i * . Ycl aaptentia esl diseretio in\
ier virurtem ei vilia, t operaiio per viriuiem. Et
. *
baec quidem ita prsecedunl, intelligendo bacc verba
. \ ,

de fuiuro judicio. Poasumea etiam intelbgeretil
, ,
sit sensus: Nolam fac mibi deiteram luam, hoc
\ , \
eet illam polentiara, gqaam in dtfendendo babcs,
, * .
atque conservando: el eos eiiam bomines fac mihi notos, qui in Hs rebus sapientea sunt, quse
pcrlinenl ad divina. Gupio enitn illorum consuetudine prudentior fieri.
V E R S . . , . Vel te ad nos, a
,
. , *
quibiis aversus es, ob maxima deltcta nestra, vcl
,
os ad le, qui passim aberramus via.
^ .
(Jsquequo? Non converiis, sdlicet : et cum io ; , ;
terrogatioiie legendum esl.

. El exorabilis etto in senis iui$. Qui afflicli sunt
\ .
nique invocaHt te

, ,
V E R S . 44. Repieti tumut mhericordia lua,
,
.
*0 plv
exsullavimns, lceiaii summ. Prxsons quidcm
Ua vespcrae ac nocii coniparari poiest, p^opter \ /errorem ef iroroislum, et quia tandcrn in ea dor- , \ xb ,

mire dJcimur, cum morimur. Conlra, fulura vita
,
mane appellari polest et dies, piopter claritaiem
. , >;
ei propter reeufrectionem a mortuis. Ait Igiiar
, ,
quod mane, hoc cst in futtira vila, nos qui con , ,
versionem tuam consequemur, tit diciuui est,boc
, \ , .
<jst, qtii eoirverlemur, a te replebimur niisericordia 4ua cl exsuliabimus, ct laeiabimur. Est enim Q ' , '
*
bic lempus pro lempore, qnemadniodain Aquifa el
) \ .
seteri intpreies signiftcarunl. De exsutlatione autem el laeiuia variis in locis tradidiraus.

^.
Y K E S . 45. ln omnibus diebus nostris lceiati sumus.
\ .
Iloc in loca eiiam, Lcctaii sumus dlcium est, pro
L*i*abtattir. Omn\bM antem dietui nostris, hoc dk , * **
est, perpefcio. Foturi enttn saeculi gaudia perpe- \
lua 8om, nec aliquando aut desiiHint aui inier- .
runponlur.
(?
,
Pro diebtu quibus ftnmiliasli nos, annis quibus
rridimm mala. HUmiliasti omni camm aflli- . **, .
ciiotium genere, in quibus jusii versantur. Per
wala autem tentaiioiies alqne aflictiones In- ; .
leliigiL
toe }
V E R S . i6. Et retpice fiiioi tuos, super D
,
& . " *\
tna, ftlioi eorum. Respicc, inqnfl,

ad patrea el ad docloree nostroe, qui aervierunt
, '
tibi, et propter eos dirige nos eorura Olios ad
vjriuiem ; ei reepice ih nos ecnros luos, seu se- * * *
^, *
riindwn rarnem nobit sint Olil, seu eecnndnm
.
ap riiuin.

Y E R S . \T. Ef tH splexdor Domxni Dei nottri tuper
no$. Splendor Dei, esl divina gralia, quae onines ' .
.
fcui participes Hbimiuat. Splendorcro vero Dei
. " , .
djait, pro epeadore, qui a Deo est.
mmnmm iuarum dirigfe ttiper wos. Su
per nos, pre In nobia.
. .
owms mamum iuarum dirige. Ea quae gupe*

^
rine opera manuuin dixit in plurali numero, uni" *
Tl

Sccli. i

46,

933

COMMiSNT. PSALMOS.
, &; , - \
, . "

, ,
. ,
\
\ .
"
.

, ;
.

versae acliones sunt, qnae pcT raanns finnt, ci

quas dirigi precamur, ne declinenl a rectitudine,
boc cai, a decoro. Pcr opus auiem manuiim singulari numero, quidam speciatim s gntficari dixerant eleemosynam, cujus separaiim, et quasi
quodam cum lionore meminisse Prophetam dicunt,
vclali praecipuarn quoddain optrs sit, f l Deo maxime graium. Non lantum atileni ille diciiur n i i sericors, qui largitur, sed etiam qni eompotitur.
Nam ab iis qui nullas habeut facullates, sola pctilur compassio ei consolalio. Alii per manuuni
quidem opera, varia factivae virtutis opra i n t r t .
Icxemni. Manas enim peraaepe pro Imjusmodi virtuio acfipitiniur. Per opus aulem mantmni
singulari 8ermoo<, ipsam coirtemplationem, veluli qaid in siia ppecie magis uniforme. Naro et maeo quod per ipsum, veluli quibusnns certo quodam modo pro ipso eiiam capiuntur intellectu
;

dam manibus, anima nostra dirigaior ad virtutes, et ducalur ad Deum.

Psalmusipsi Daeid inscripiiuue.

.
l . \
PSALMUS XC.
\ \
De Psalmis, qui iusrriptionem nullam babcnt,
.
dictum est in Prooemio operis. Ducemur autem
.
boc Psalmo, quanlx et quam uicomparabttcs
sini illius spci vires, quae in Deo esl.
* ,
V E R S . 4. Qui habitat in adjutorio
AUissimi, m
.
protectiotu Dei ca>li commorabitur. Ille, qui divino
,
auxilio ita utilur, veluti babilalione quadam, aot
, \ > - domo, boc esr, ille qui cxtra hoc divittam aaxijteiv - lium non moratur, sed in eo solum confidil, in
, .
cusiodta atque in proiectione Dei servabiiur, hoc
*
est, protcgelur a Deo. Deum aiitem coali dixit,
, , \
ut Dominum. Quod si coeli Doniinus est, clarmit
.
est quod ei lerrai et caeterorum omntam esi Deus.
, Per auxilium aulem, semper adjiitoriuin Aliiseimi
^ .
divinorum mandatoram legero inlellige, qaam i n
auxilium bominibue dedilconlra dsmones.

* ,
V E R S . 2. Domino : Adjutor meus , el
. ^^,
refugium meum. h dicel Domino magna cum l i , \ .
bertate : Domine, tu es adjufor meua, et tu sohis
es rcfugium meum.
" , ' :
DevB meaf, $perabo in eum. Nec Untamad ipsora
, ,
Deum secum ipee i t i dicet, eed coram aliis aile\ ' * , \ * slabilur fldem hanc suam, dicens : Hic est Dcus
, .
nieus, et sperabo in eum.

,
V E R S . 5. Quoniam ipu laguto .
llum, verbo perturbalionum. Laquei nobis len - duniurtamavisibilibiis, quamabinoisibilibus inimi . D cis. Hujusquippcmnndi hostee, quibumana veiianiur
corpora, laqueos lendere dicuntur, cum inaidiaa
, , \ parani. Intellecittales atitem bostes, qainoncorpora
renantor, sed animas, laqueos adversus nos siruunt
, , - cum aut prava suggerunl consilia, aul ad concu*
- pisccntiae nos alqae ad pasaiones iocilant. Syro. roacbtia pro vnbo pirinrbaihmt , calnmHiarum
urmonem reddit; pertarbant euira animaai calum ,
, \ ^ niap. Gonvertil aalem Propbeta sermonein suum
ad bujusmodi bomioero, qui in Dei adjulorio ha.
bitat, viresque atque animum praesiane, confldere
cuni jubet, dicens :


.
V E R S . 4. Scapulit suis obumbrabit tib\. Hoe ett,
protrgct le. Est auiero bic sermo roeibapborjcos.
. . *
30
P A T R O L . Gm. CXXYIII.

H3J

EUTIIYMII

ZIGABENI

Naitt qwi pugnal pro auqiio, starc ? cuni soiel, , , ^- ,

alque lioe pacto ) tegii, alque obuiiibrat , ; *
tcrgotibus stiis. Scapulae cnim ill.u partes dicun ;,
iei\ *\HX inlcr oicdios liutncros. Dei igiiur
. .
scapitla? pro ea accipiunlur potcnlia, qua conser- . \
vare nos solcl ac lucri : quam polcntiam, a!U>
iliam wou.ino, alas Dei appellavil, diccns:
Et sub ati$ ejus iperabis. Pro, conlidts, instar
. '1pulli sciliceu
\ , ,
Y E R S . 5 Scuto circumdabU te verijatejui.
Sculo
"
.",
pro, inslar sculi. Scmtis esi : Si lecuni xerilaiem
, * , /
babuciU, ipsa UJ sculi inslar circumdabil, et ox
, ,
onini undiqne parle custodiel. Hujus igiUir v i r m - . " \
ii> laudes considera, quaniae sint, cum illam Dei ,
esse dixcrit, veluti ei familiarem ac domesticain. . ,
Jure aulcm leritas i)ei esse dicilur, quiasi m v i i . \
daeium daemoni u i quid propriuin ascribUur, lue-
, ,
riio veritas Deo H l qnid proprium applicatur. , *
Possuuus el aliter dicere : Scuio, boc esi, cruce
" , ,
tircuMidabil el cuslodici tc Cbrtetua, qtii vcriias .
osl Pairij r Qui vidii ejiim, inquil, me vidii et
Valrem meum .
iVoft liinebit limore noclutno. Sire a dxmo .

uihus, sive ab boiuiailjus bic i k i o r iufera- .

lur.
VERS. 6. tagitta votanU dU. quocunquc
'*

ea sagiila immissa siu lmmUluntur autem egiUa\

>. ,
lualeriales quidera ab bowinibns, intellectuales
>ero a dsBiuombus, qua paesionibua auis aniniaro
B

Milncrant.
rerambulante in lenebrii. \n tetieuri ambulanl fur, insidiaior, intendiarius, forniealto,
adullerium, daemon, el alia bujnswodi.
Ab occurtu damonio meridianu. Qfiodomtqtte
easu, inopinate aul iftvohiniarie contiitgrns, oc
cursue dici potcsi. Per dan&nidm vere meridta
mtm, H<f4ti acediac daenionem dixerunl, eo quod
iJlo leiupore magis nos aggrcdi aolcat. Aliqtti
vero dsen.oittm illara qni itirpibtts eogitalionibus
pnresi atquo incoiitinenlte; ingravescenie cnim
vcnire, Tcb<tmetUia* iuaurgil, ei iti aniiftas boral
iiiiiii grassatur.
V F R S . 7. Cadent iMere milk, et decem
millia dexiris itiis, ad le atttem non tppropin*
quabil.
Diclio , lamelsi indvfliiite ail poaila,
boc lamen loio eiiiistram parieni signiika'. Si
babiiavcrts, inquit, in Allissiitii ausilio, cadonl
qubieni a ahtisira tul parte mrlle sagitia?, a
deitra auicm dfcem millia, el Dihilominus te
nun attingent. Altias (auten contcmplando, alius
potesl bis verbiu sonsusacconimodarl: Tu, inquit,
mnIUs qaidem sagiuia, a iintslra parle impelcris,
sed trnflto phiribua a dextra. SSnislram aaiem i n lelligcre pssiui)U8 tunc dicJ, qnando apenia qtiis
ac manifestis passionuni jaculis impeitlur, dexteram vero, qtiando ab oceultis. Sdens aulem i u i -

G
%

.
, , ,
, , , \ .

.
.
, 3 ,
,
, ^ >
.

,
, .

?
, ,
,
. '
\ , ^
, .
' , j
, , ^
, \ **
(, 6 y/n*
, .
niicus quod tuulti pravas ejus snggestionei non suscipiunt, quibus ipsc in ap^rto ac pa<
4

a,u

J o a i i . xiv. 9.

942

COMMENT. I M PSALMOS.
incitare coualar

ad vilia, asiuiia ulitur.

Incipil

eniui a bonis operibus, *ed

laadem desinit in

malum.
V E R S . 8. Verumtamen oculii tuis comiderabit,

,

retribulionem
peccatorum videbis. Yerum gi inlel
.^;,

lectus lui oculis consideraveris, intclliges hoc
,
veruin esse, suppliciaque ac poenas delioquentiuni
, .
videbis.
V E R S . 9, 40. Quouiam tu e$, Domim, mea.
, * .

Auditis PropbeUe noslri sermonibus, is qui in
6
, * , , Dci adjulorio babiiaturus esi, prae sumtua laelilia
ad Dcum cxtlainat, dicens : Vcre t u , Dominc, ce
.
spes mea ; el deinde Propbela ei rcspoiidel, qux

sequuntur:
Allistimum poiuUli refuyium tuum t iVon accBdent
" ; ad % mala. Veiba illa : Allimmum posuhli refu . ,

, ' gium luum, cum iulerrogaiioae legenda euat ;
quac autem sequuntur, absoluie atque iu modoa
.
9

\ , \

,
* . " ,
. ,

scotenti*. Nara qui Deum babueril io refugUiin,

non cadei in tenlaliouibus. Atque bujus rei lesli
esi ipge eiiam daunon, qui de beaio Job clamabat
ad Deum, dicens : Tutum munitti intus el fori$",
Tuuc enim ianlam iafesui daemon, cuiu id Deue
permiuil. Per wala auiem iufortuuia inleliigU,
aut pcricula.
El fageUum non appropinguabii fti*.
. '
Quinirao aec domui l u * ulla appropinquabil ca
. \ )> , JamUas. Et aliler, per flagelUitn apgrimdiaem i u . - telligere poies, ei per tabernaculum ipsuin corpus
in quo anima diversatur. Nec ab ro esl, ut i n , \
\ , - telligamus, quod bominilHit Dei, bujuiceraodi
teniationcs eeriamiiia sioi ei prebationes, pacca
, ,

C lori auiem flageUa. Muita enim, iuquii, flagell*

.
peicaiorU
.
"
,
Y E A S ^ I I . Qmonfom angelU $ui$ maudabit de .


. ul custodiant u in omnibus vii$ tui$. Ilujusmoai
\ *
sentcoilara habuirons in psalmo L U I , i b i : CaHra~

, mtlabitur angeins Dotnini rn circuitu Umentium
\ > . \ ~
eum, ' . Abrabam etiam, servum euum.
, - coniidere jubens, dicebat: Donus Dominus mittet

. angelum tuwn anU faciem tuam
Ipsum etiani
\ *

Jacob dixisse legimus : Augelus, qui libtravil me

. ,
omnibus malis . Ex bis auleni omnibus illud
tV *
colligimus, quod Deus per angelus suos oinncs
. ' .
eos tuelur, qui i n eo conQduni. Per vies autem
.
acliones inlelligit.

Ysas. 42. lnmauibut tollenl , quando off*n~

.
ad tapidtm tuum. Per angelorum
\ * , \ , nianum illain inlelligimus polemiam, quam i u
, ,
ciistodicndo babent, atque in contervando. T o l l t n l
. auietn, boc eai, fereut inler infortunia scibcet,
\ ,
adco o i neque ad lapidetn oflendas pedem luunw
, ' .
Et aliler : Lapis esl omne peccatuin alque omn
iiitpcdimefiiutn ad virtulcin, paa \ero, ille couversationis noslrae ordo, ac tuodus quo per banc
fitam incediiuus.
V E B S . 13. Svptr aspiiUm basilncum $$
,
concuUobit Uonem draconem. Ipsaeeliam ve
.
nenatx atque iinmites fers t nunquam laedeiU:
, . \
u

T l

iub. i , !0.

Psal. xxxi, 10.

T t

Gen. xxiv, 7.

T i

Gen.

XLVIII.

16.

943

EUTI1TMII ZIGABEXI

fU

sicuii lcginiu aculi>se nu!l s sanctoriuu. Juxla :, ; ! *. ' ,

anagogicum vcro scn>um, per asccnstun hunc, ci
\
pcr conculcalioncpi venenalorum alquc immilium

antaialtum, potenliam itlam intellige sanctis dalatn, adversus onuies maligmtatos ei nocumenta;
; . * \
per aspidem vcro, calumniae vitium inteiligerc
\ ( ; \
possunus, eo quod niorc aspidie in aures bonii
iiiiiii vcncnum imraUlal; el pcr basiliscum, invidia-n, ; , \
quse quasi basiliscus, perniciem ac virus iti ocu is
.
g<*stai: Ieonem etiain pro crudelitaie ae sxvitia
\ \
ititflltgere omnibus facillimtim est; draconcmque
, 0 , \
pro indignatione, ob sninmam mmirum illius
' .
\ibcmeiiliaiii atque elBuaciam. Hac igitur omuia
, \ , \ \ ,
juslus eoiiculcabit, el miiiime ab eis hedelur. Ad
; .
b x c omnia addamus, quod dawon dici potest aspis, basilisctis, leo, ei draco, veluli, qui omnia
iHorum vitia in seipso solus compleclalur,
Y E R S . 14. Quoniam in me speravit, liberaboeum.
" ' , . \
Qtioniam magna ac fere increubilia Propbeta ei
\ ,
policitus est, qui in Deo eperavcrit, quod concul catuius iiiiiiiruin sil sicvissimas atqne immanis, s>mas fcrps, et nullain illinc ipse lxsionem rela , ;
ttirus, introilucit doinceps Deum ipsum ea eonftr. ' , \, ,
iiiaiiieni, quac dicla sunl, et doccntcm, qutsnam
.
fruclus sil spei illius, quae Deo coltocatur. W me, inquil, bujusmodi bomo spcravil, caelerum
ego ilium aquocunque i r i | i a m p i i c u l o *
Protegam eum, quoniam cognovtt nomen meum.
, . *
Vide quoinodo dixil nomen meum. Naluram enim
.
divinaui nullus polest inlelligcre. llle autem Dei \ .
noinrii cognoscere dicilur, non qui tanium illum ;
Dctnn csse cognoscil, eed is qui se illi virtuie ac , * ; .
iMribus dignuiu oficrt.
Q
,

V E * S . 1 5 . Clamabit ad me etego exaudiam eum.

y,\,a njbil acipso, aul Deo indignum pelit.
\ .
Afer* . \ ),
Cum ip$o sum in tribulatione. In omni lentaiione,
,
DI olim adfui iribus pueris, et poslea omnibos
.
altis marlyribus.
.

Eripiam eum. Ex ornni angustia. Vide in paalii/O xxxvi, ibi : Non vidi jnttum derelictum. Iteui- -' ,

,
ili: Domiuut non derelinquel eum in manu$ ejus.
$

.
Et glorificabo eum. Nou lantum eripiam, aed
. ,
insignem ac clarum rcddam, ob eummam illius in
\ .
inu benevolentiam.
. *
Y E E S . 46. Longitudine dierum repiebo eum. Si
. "
banc a me longUudinem perquisiveril. Vel, pcr
longiiudhieiti dieruin, aeteniam vilain iwelligit, D , \ ,
\
quse el una dies cst, et longiludo dierura diciiur,
. "

co quod nunquajn cessct, el guccessiones

.
babeat.
. *
Et ostendam illi talutarB mtum. Salutem, quae a
, nte est, quod scilicei salvare orauet posauin, qui
.
in me speraul.
Psalmut cantici in diem sabbati.
\
.
l A .
PSALMUS XCI.
Quid sii Psalmus canlici in Piooemio operia
,
dicium est. bic quidem psaiiuus auttoris et
.
eamoris carel noinine. Nuliam eniiu nomen babel
, ? . "
\ a i l David, aul alicujus canlorum principis : qttia
\ .
sciliccl ab omnibus, coiuiuuni cboro, fuil dccau%

COMMENT. 1N PSALMOS.
, *) .
; ,
6\ \
\
,
?,

\ . "
, ,
* \
, ,
, \
.

laws. Inscriptione lamcn prorsus carot.

hiscribilur euim : diein Suhbati, ca raiiotie, nt
quidam dicunt, quod bealus David, solis Sabbaits
in graliarum aciionem, Dco caiicndiiin cssc cttm
destinaveral. Tunc ete'iim onines cboroium principes una convenire solcbanl, ut etim canorent.
Verttm i l qui divina stiblitmus conleroplantur,
periinere dicunt hunc psalmum ad fuluri judicii
diem, eidedtlinquenlium poenis, etjuslorum pmntiis traclare; el quemadmodum Sabbati dies ab
otnni prorstis opcre vacabai, ila Hla fiHi*n ^idicii
dies, quae requies est prasentis vil, ab omni
mundana cura bomincs liberai; aiqms ideo }um
Sabbatum, boc est, appcllaiur.

^
.

V E R S . 2 , 5 . Bonum confiteri Domino. Vere

bonum est agcre Deo gratias.

. "

Kal
,
Et psallert nomini tno, 'Altissinw, HlannuntUmus

,
- mane miiericordiam tuam, et veritatem tuam
. . mctem. canere bonum esl graiianim aciioncs.
, - Quidam Ua exposufftint qtiod bonum esl couflwri
, $ et annunliare primum Deo peccata, deinde eanere
, . ei, ita ut psalmodia nosira, quae ei canilur, munda
; \ , ac pura sii. Et cum dixei i l : Bonum ett facere boc
\ , , atque illod, (unc deroum buic bono operi apiam
, - alque idonenm eliam praeflgii lempus, dicene qiiod
, , bonuin est, ut mane, boc esl, ut in principio diet
, , , annuntiemus, boc eel, ul medUemur, alque ffe , \ , raniug misericordiam Dei; quod ecilicei mieeri, , , cordia nosiri permotus, nec lcrr&motu nos obrul
- C periuisit, neceeslu exsllngui, aut aquis nccari, nec
\
a feria, neqoe ab inimicis, aut ab aliis malis iso*
\ , iasdi peruileU. Qus omnia in nocte, accidere so * leut. Ei, quod omniiim maxiniiim est, non con . cossil ut dxmooum insidiis vincerenmr. Similitcx
, - el per iiocrem bonum osi Dei veritalem annut, , l i a r e , boc e s i , prsedicare, aut extoUcre iltiu
\ cognilionem ac scieniiam, quam nibil laiece
, , polest. Alque boc facere ideo bonum cst, ut noclia
lempore, qtundo ad corporis voluptates moveri mag t
, \ , suleinus, annuntiando haa divina^ laudes, coinpri.
inamiir a vitiie, in meroorkiro revocanles quomodo
,
latere enm nihil polerii, quod a nobis gestum aul ctiam medilatum fuerit Possuiuua etiaiu iiitclli?
gero, quod per mane, toluui diem signilicel, veluti a partu loluin.

.
',
IX V E R S . 4. / i t decachoTdo psolterio, evm caniico,
. , iu citkara. Quinque nimirum corporis sensus, et
, quinque auimae potentias, consonas atque cou, $ ciiinasmutuo inter se reddentes, et per bsec omnia
) , Chri lo Domino canentes, tit dlibntis in lertio
vcriiruto psalmi xxxn, ubi ferc shnilia babeittm*
' , ^.
verba.
" . ,


.

,
, , , />, , \
:*., \ !$ , \

VEIIS.

5. Qnonlam Ivtificasli me in

et m operibus

manuum

luarum

exiultabo.

factura
Per

tua,
faclu-

ram, quidam universani banc tolius mundi niacbinam inlelligtint; ct per manuum opera, pariicular^shujus crealurae species, quaruin uiagniludiuem,
itiquit, et pulcliriludinom, varieiatem, concinnilutcm utililatcmqiic. cl caelcra buju<mcdi laui in


K U n i Y M I l ZIGABENl
9AB
un'iversum,quam parliciiluriler prospiciens, telor,
. * \ *
** a m p l i u s eiiain sempor exsullabo. Alti vero pcr
.
f a c i u r a m , et pcr mamium opera, idcro fieque
d i x e r u n l signilicari.
\ & , .
V E R S . 6. Quam, magnifieata tunl opera tua, Do* xefcat. , ,
mine. Diciio, quam iulentioneni significat. Valde
^ ,
magna, ioquit, aiqoe admiranda sunl opera (us,
non solum quae ad creaiionem, sed ea etiain quas \ , \ ; \ ^ , \ . \-
* d providemiaro, ad dispensalionem, ad tairacula,
' .
<H ad omneiu denique adminisiraiionera tuam

periinent. De operibus autem Dei latius dictura

esl in psalmo L X X X V .
Himti profundas (actas $unt cogitaiione* tuce.
Inscrulabitea, inquit, ac ininvestigabiles te nobis
esse demonsiraruni cogilaliones luae, et consilia
lua itnpenetrabilia. Vidctur atitem consimilis sen- 1
tentia Hla Pauli : profundum divitiarum sapienlia! et seienike Dei! quam insctutabilia tunl judicia
eju$ atque investigabiles tioe ejus l
V E A S . 7. Vir insipiens non ccgnoscet. Iisip!entem
tllum appellat, qui diviuaruifi renim coguitionem
mtllam babet, tameisi bumanarum scieniiaruifi
xteriorem quamdani cogmtionem babeat : Hujus*
w o d i , toquit, homo cognoscet, quod magn*
sutit opera ttia, el quod profundae sem^ogilaliones
t u , sed coiittdena sibi Ipsi, letttabit in earum
profundum descendere, atqueboc paclo (vetoti ex
prsrujfto quodam in abyssum) cadet.
Et imprudent non inUiliget hmc. Eamdem fepelil
scriteutiam.
V E R S . 8. Cnm esturgerent peccatorei quetiherba, i
tt inctinati &nnt omne$ qui optrantur iniquitatem.
Conjunclio, ei, abundat hoc in loco; inclinari
autera dixit pro ineurvari atqve liumiiiari , ut P H
scneue: Ciun peccatores orti satti?, rt inslar
berbaj ad tempus floreretit, illum lamen florem ac
rigorem dhi retinere nequiverunt, sed inclinati
sttni, e* deckferunt; eosdem aotem peccatores
appellat, t operanies iniquitatem.
V E R S . 9. Dt exterminentur in sctcutum
laculi.
Inclinati verosunt, et a prima felkitate deciderunt,
ntpunianturin futuro sxcolo. Solet enim
beatus David aelerni sxculi poenas, atque incousolabilem illam perditionem, exterminationem
appellare;etdiciiquod ruinam ei lapsum a praesenii felidtaie sument pro arrbabone futuri supplicii : ex quibus verbis aggredilur Propbela
tracUlum de fuiuri judicii die, quemadrooduiu
diximus in principio psalmi.
Tu autem altissimut in mlernum, Domine. T u
autem investigabilis es,et judicia tua inscruiabilw.
V E R S . 10.
Quoniam ecce inimicilui,
Domine,
quoniam ecce inimici tui pefibunt. Dei inimici non
tantom infideles sunt, sed quicunquc etiam
dellnqucntes, qtiia diabolo Dei inimico oblempe*
ranl. Peribunt auiem in futuro sa3Culo.
dispergentur omnes, qui opcrantur iniquitelen:.
u

Roiu. , 53.

cl

Tb

\ , \
. .
\ "

,
(

!
.

, \ ! *
, .
, , ,
, ' ' ^ , \
.

.
.

\
.
$
,
.

\ , , .
,
, ,
,
\
.
"

. \ ,
. \ \
\ *
^ . ,
^^ *

* , .
uUava, .
\, \ .
, *
, , .
\
, \ ,
.
.

"

949

CQMMENT.JN PSALMOS.

950

\ . - Ad varas niminim pewias alquc ad varia snp .

'.
.
V E R & . 11. Et exaltabitur sicnt ttuicoruis
cornn
,
menm. Corau. stmoi beniue David CbrUtum ap ,
pcllavii , qviasi ex ee germinaaduui, sccun.lum
Taf , up
carnom, de qno latius diclum est
in psal
.
mo L X X X V I I I , ibi : El in uomxut meo exvilnbitur
, ^,
cornu ejus. ExaltabUur auteii', boc a iagnificabilwr, in lempore nimirum fttluri jtidicii, prolliga ; :,
tte atqn iMtftvilialts omnibus ejiw iniroicis;
. ,
eviiliftbilnr, iiiqiiaui, vvlutrcornn qnoddam nnicor, .
Bis, bvc esi, Yaldo exaitabilur. (DiclLo aulem
wticornu *Bl secuudi casns. <it alibi diximus.)
Et atnectm tnea in oUo pingui. Pcr olcuni bila .
rilalcm i!enota\it, undo alibi dicilur; Vt exhilaret
?

, ,
Afafcp* , 6 faciem Ui oieo**. Cognovi, inqiiil, eornu meimi
cxallaudH.n cosc, atqth) itko fuUirum spero, ut
\ ,
scncclus luca in pingui, boc est, in mwlu bilari aie
, ),
, \ , versetur, titqite jucmule oc siiwmoarore exlremum
iUtHl v H * m e tempu* ttgam* foUiforuai gpe
; .
consobita*.
t(

Yers. 12. di*pex4t ocului mens m itiimUit nuiu

SynunachiK ci Tbcodotiait pro dhpixit, reddideraMt widebH; 1 vero interpretfie^u* iutura
eraut exposuerunt ut jam facia. Por inimicos
aatem, et dsiuones et inibieks kaejligit, iR
quibus visnrum se speral vindictam, seu uliionem.
Subintelligenda niiii sl aliqua hujusmodi dictio.
Et in iH$urgmtib*t m muHgaanUbus audiei

*

. \ C awri$ . Haec verba d i a m dcfecliva aunt. Audici
. xaV
enim auris mea sentesrtitm Dooiini, adversus eos
. quos 'meurgeoie9 ac malignanies promiecue ap; \ ;, %.
pellat; omiesa conjunciione et.

.
V E R S . 1 3 . iuitoii uf paimaflorebil. Cm superius
, \ , de peecatortbea aerntoneni babiierit, diieriique
,
qnoil flopebnm t bcttw, ^qu^e cilo peril, jiunc de
, ' jtfslo d k l l , qod ilordbit u l paima, vivacior
, est, et cujus floe nunquam docidii, acd i i i
dulcissimum fractum provenil, ci*qae gereicii
, .
non tabesct, aed seroper viget.
Sicutcedrut qum tn Ubano ett,
nwttiplicabitur.
'
.
Est auiem ccdro cotua copiosa.ac miilliplcx. Alias
.
* \ eitam aiudliuidtneshabcl jusius ad palmaoi. Nam
qiwma4modum niodica iliiiis arborie pars ierra>

, brkp , \
tirfigUiir, el tMa pce a lerra in coeium elevatur.
, \ ifa ot justcis cor suimi a terrenis incoelum atloHit :
> ot qucmadmodum pnlur frtic4us a feris diripi
iion possunt, sic etiain jiitfti viri opera a daemoni\ , \
btis perdi neqttetinl, advcreanle niiniram in ttlro^ue
, \
rcrum snbltiniiate. Miitio prseierca lempore ulriquo
, \ , \ .
, \ OJHIS esl nd pcrfoeiionein. Cum cedro etiam jttstns
, \ siiiiitiiudinem reline* : quia c u l cedms bonum
, * ^ tx se odorem emiitit, ei iMCormplibUem maleriam
babct, cl ran>onini cupia abumlat, el umbraro con.

7
. ,

. (
.
, \ ,
. .

^quenler mullnm facit, iia cl justus bono virlulum odore plenus esi : et cum eeinal purgatus
f W r i i ab omni labe, incorruptibilis permanet, el filioR qnam plurimo* ex se epiiituales, non eccna
ac ramos quoadain gcncrat, ci niullorain ciiam inJrgentlum cfficilur proteclor.
Psal. cni, \!>.

951

EUTiJYMll Z I G A B E N I

Planlati in domoDomini inautisDeinostri

efllorebunt. Plauiali inferiori Ecclesia, qua
habital gratia Doiwni, etradicali in flde, ftorebunt
fu siiptrnts aulis coeleslibus, hoc esl, illic apparebtmt virtulum ftoribus ornati. Vel aliler : Domas
Domini scientta est divinanun Scripturamm, in
qua scientia Domiuum invenimus; aulae vero sunl
illiue mandata.
VIRS.U.

952

, ..

, fj
, , .
\ ,
, ,
' .

"
.
V E R S . 1 5 , 4 6 . Adhue muiiiplicabuntur in senecta

. 01 , \, \
pingtti. Per piBguem seneclam, plenam inlelligit
, ,
seneclutem. Tamelsi, inquil, justi hominea se* * .
nuerint, non deOcient tamen profectu virtulum,
quinimo magis ac niagis semper virlutibus multlplicabuntur.
. \
El bene eh accidet. Bene illis eveniet, inquit, in ^
futuro SSRCUIO : quia scilicet delectabuntur atqtie , , \ .
exstiliabunt.
,

,
tlt annunlient quod rectus Dominus Deus ,
et non esl injustilia in eo. Ita ut laeti mutuo annun- . '
, , \
tient, quod Dominus juslus est, qui eervis suig

requiem prastat, pro iis laboribus, quos in vita
. ,

,
suslinuerunt. Quod vero ait : Et non ett injustilia
in eo, repeiitio est sententise, et ideoi sibi vult, \ .
ac si jusluro eum appellaret.
,

In diem ante Sabbatum, quando habitala fuerat

.
terra.
BVPSALMUS
.
'
* ,
Hic psalmus apud Hebraeos omni prorsus carei
foscriptione. Quaedam exempTaria edilionis LXX g
iftlerprelum, inseriptioneto iilam babent, quam
, ,
*
euperins reluHmue, et quidam exponunt, quod
. \
dies Sabbaii accipitur, pro die universalis judicii,
itt in praecedenti p9almo diximus : dies vero
,
aule Sabbalutn, diea sit reeurreclionis Domini.
,
F a i l enim iHa diea, veloti praelodium quoddam
universalie resurrectionis. I n illa autero die habi- ,
lata esl terra, ab lis nimirum horainibus qai per .
\
Evangelium et baplismum regeneraii, e l quodam. " ,
modo replasmati aunt. Yeruin castigatiora exena .
ptaria (eitara juxia ediiionem LXX) carenl bujusmodt inscriptione.
V E R S . 1. D&niimu rtgnat-it. Dei quidem Filius,
ab xterno semper rex fuit, id lamen non semper

.
*0
\
fuil ab hominibas cognilum, quluimo euui olim ^ , ignorabanl bomines ; verum ubi Christus a mor- pov hiis resurrexit, ideles omnes, et qui in cum cre
, , .
diderc, ceriiores effecli sunl, Dei Filium el regem
\,
csse el Deum. Hoc est igitur, quod nunc nobis
,
.
pncdicil bcalus David, dicens: Dominut regnavil,
\ , ^
hoc esi, Cognilus est u l rex. Yel aliter : Rex
\ , , quidem olbn erai Cbrislus ut Deus, sed posl ro
surrectionera regnat, u l bomo : Daia $, inquit,
" .
mihi omttis poteslas in coelo, in . E l rur U 8 : Ego auiem con&lilutus sum rex ab eo
e i

Decorem indutut est. Hoc esl, gloriam el po~

lestatem ejusmodi demonslravil, qu^e decemissima
"Sfaub. xxvni, 18. Psal. , .

.
,
,

COMMENT; I N PSALMOS.

954

:, .,
\ * illi erat, eliaro ut Deo. Vel alifer : Porainug carne
\ \, ,
quidem morluus, decorem non habebat nec spe ,
ciem, juxta propbcUe teetimonium
verum re.
surgens decorem, queni aniea non habebal, i n duius eei.

,
.
Indutui potentiam, accinxit . Eodem
, .

modo inlelliges bunc versiculum. Habuit praeterea

; \, \
Cbrfetiis semper et dccorem, et poteniiaro, veruin
; *
olitn id bomines lalebal; maoifesiuni aulein flori
, *
coepil postquam in^coelum aecendit, lametsi ba > * \
juscemodi indumeniuro exlerius nullum induerit.
, , * Pie etenira boc intelligendum eat, ui diximus,

quemadinodum et verbutn, aceinxit; idem cnim
siguiiical, quod apiavit, seu ornavit, cingulum
quippe, ornntnenli cujusdain signum est.
Eunim slabilhit orbtm reme, qui non commo
,
^
.
vibitur. Orbem, daemouum fraud?. fluciuantem, ac
pene concussum, vcrilale sua Gbrislus i u slabi ,
, \ - livit, u l erroribus amodo buc alque illuc non ab*
. d u c a l o r : quia in fldei pelra fuudalus ac stabililua
, , eai. Pcr orbem auicm terne (quem juxla vcriorera
$, .
Graectt diciiottis signiflcaiionem, habitabiUm qtiia
appellaveril) Ecclesiatn inlelligi dicunt, in qua fideles babilanl, adversus quam, inxla Oomiui
srntenliam \ iiiferni portae non prevalebunl.
V B R S . 2. Paratiu thronta tuus tunc.
Para" .

f t t i , hoc eet, firmtis et stabiHs, ut diximue in

\ , , ' * , \ , ' paalmo L X X X T . El quod a i t : tunc, expone, pro
* a principio. lUud tamen seniper animadverlendum,
, quod bujusmodi serrao: ab inilio tiimirum aeu, a
. *\ \ , Q principio, nullum tempus iaducil in divina nattira,
.
sed selernam quamdam antiquitalem tanlum signi,' ', ficai. Tale quiddam est, quod paulo posi subdil,
.
diceua : tceculo tu e$. Tametsi, inquil, l u gervi
%

personam indueris, stabtle taroen ae firmuin tibi est ab initio reqnum luuui. Neque enim uaquam ab
eo decidieti, anl illiric pulstis cs.
saculo Iti . Slabile, iaqitic, tibt ideo est re* . '
gnum tiium ab iniilo, quia lu ea a saeculo, boc cst,
, \ ' ,
a princbdo, n l diximns.
' , .
V E R S . 5. Elevaverunt flumma, Domfa*. elevavt , ,
r*nt flumina rocet suat. Per flumlna, apostoloa
. ,
- intelligit, vetuli qui spiriluallbua Evangelii flttenti*
, bamanas irrlganl aniraas; el dicit quod exaltave
, , ^ runt toces suas, boc esl, clare el aperie, palam*
*\ \ . - que, ac sine ulla verecundia, evangelicam doctri
, - nam praedicaverunt. Illud lamen animadverte, qitod
alibi persa^pe diximus, Prophelam

.
# v ,
1
D . A n k . l . m frcqtiemi&eime
frn/liiaul
practerilo tempore uti pro fuluro, vel
fulnra
.
narrare, quasi jam pneterila. Illa etiam repeiillo
\erbi, elevatferunt, gaudii intensionem signittcat.

. '
Y E R S . 4. TolUnt flumina atirilioM* eorum. llla
\ \
flumioa, qux posi fluniina patdo anie dicta, hoc
*
est, posl apostolos ventura suni, lolleni, boc esl,
\, ( \ rapient, seu geqnentur eas vias, quae ab illis irila
. \ , *
fucrinl et fonnaue. Per ailriiiones cienim, semilaa

illas ac gcctioncs, alvei cujusdain insiar formaias,
.
inlelligit, quas flumina, cum per terram ferualur,

.. ....*/1 *

1 - . - -1:U: .^.^.

icaimA

larobendo ac l^rendo incidere solcnt, ac formare. Et sensus esi, quod

dodores, qai

posi aposlolos

vonturi sunt, eas vias aique casdem cqucniur discipUnas, quibua ipsi eliam aposloli usi fucriut.
1 1

l,a.

i V

Malth. xvi, 18.

955

956

ZIGABENf

Azoabu$aquannnmutiarwn,Mirabileseluvationc$

'

ol

.
"
waris. Per aquas nmltas, bipiieud Uvacra inlelHgc,

t|iiae ubiqae in Ecclesiis pcrffciuirtur. Voces auiein
. ^bujusmodi aqnaruna, iuirocaiiojiee frHnt wuiciae
' ;
Triuiiatis, el stiperna; gr.tiia, qua iu baplismaiis
, :
eacraaieitto fieri soleni. Per narrre eiiam eingulari
, /
ecrmonc, iptmw bapUsma stgmficavtt, quod ubique
lerrarwn c elol ralar, qiiefadui*thtt dictum esl in :.
psalmo L X X I I I . Ccrfo eteorm inerilo mulliplex v i - .
u\
rietur, qoia variis in locis et innuraerabilibiLs
. -
pcne personie celebratur : virtuto lameti unum

atque idefti esi earnniicirtum. Ktaraliones autem
*
biijtisceniodi tnarie, fluclus rtli w n t , qui ex i m mersione atque etnerstone eorum fiuat, qui bapli-
;, ,
zantur. Jlas igllur gpiiHualiB ac fnysttci marte
eicvaiiones admirandos admodum esse dicil, si
, rlementalis maris eb*valioi)ibu8 compmntur.
. ''
-Nitjirs enitn marie flirctus boiainlbus qoktem I H . ;
mendi sant, vemm dfemoiiiba9 juctindi: ttntra \ ,
antem 11 baplismalis fluolus, timendi qaidom suat demonibus, jtfouadi auftem ae suaves swl
liomtnibtrs. El Hli quidem In pniriam lumgaDtes 4*roojrt, teli vero Bubnereo aervam. Edtctx
atiieni siint has elevaiioncs mirabilee, ab tavocatiene illa divina, u l dietun eat, et ab
quod iUtc incst
niysirrio.

* , k
Mirabilii
in allts DomtnM. Admirabilif vero
Dous poiissimum eei bujnecemodi allie ac BiAli- \ iDibns rcbtis. Vel ordo s i t : Mirabilis*st Bomious, otv , . * \
qni in altis est. Unde alibi a i t : Qmi in aiiit ha- * ^
* . '
b\lat humilia retpicti in cmlo in Urra
.
*aro*xar xml tyofi*

.
V E R S . 5. Tmhumia tma credifflia facia
*
re/de. Teatimonia de te vaUe sont ildeiia, boc eal
. ,
vera. Ea autem imelligit, quee de Cbritti incarna\ , *
liono, de diapaiaaiione in carne, ac de ejitt con , 4
versalione a p?opbtis varfe praedkia eunt.
.
Domnm txam tanctiludo,
Dornine, in
* ,
&, * '

ukrum. Oomus Dei est tiniversalis

\ . 'Ecclesia fldelium, ut asephB dictiim esl. Uanc,
, . T**h
lnquil, doniitfn decei sanclUudo, boc esl, ut sil \,
sancta, ca ftimirnm ratione, quia Dei eancli domus
, . " ,
e s t : vorum hoc Ha Aemuro fiet, ai in iis qui illud \ ;
lemplum liabitant, mtinditia iatiierit ab mai . www
prorsiis-inqaiaaliofie. Hujuamodi vano nuiadUia
.
et sanciilag scroper decet donmai Dotaiai. Doinus , , $ ^
cXxMa Domini esl lemplum Oei, quod, eoeuadum
, .
Apostahim, fldelis quilibel repraeseiitai; alqiie ideo
ros omnee decet eandiludo i n loagUudine dierum.
Aa6i& , *
Psalmus
ipti Otnid quaria Sabbtii,
itne
inuripuom
'
.
apttd llebraos.
.
PSAIJIUS
xcm.
\ ' . *
E u ct praetcns psaloaus sine inscrtpiione apad
llebncos. Ea anlaiH verba quaria Sabbaii, ,
quoptam faere apposita, c e qaarla bebriomadic
^ **
die psalmitm bunc deeaniari invenieset. Per 8ab . -. **9*&"
loitiin enim boc in Joco, quemaduaodum ct s p e
alibi, ipsa bebdoiuada wgniflcaior. Voliril aulem
\ **
4

, v

boc pealmo beaiag David Omnibus bouiiuibas aolanreo prassiare t|ui ab injattie, aiqea >
9

primvntnr bi>miniba.
Peal. cxii, .

957

COMMENT.

&8&
/. *&<,
\ , .
\ , \ -, \
, \ , \
. ,
.
$.

, \, .
\ ,
.
. !
, ,
;, \ , \
. 11 \
\ vc' .

S PSALMOS.

9L8

V E E S . I . Beus utrionum Domrnns. Deus uliionum dixil, pro, Deos nllor. Idioma est el hoc
Hebraicum, juxla quod alibi etiam dicilur, Deus
misericordi, el Devs miseralionnm, et Deus consolaiionis, et Dcus pacis, et alia hujusinodi. Aii
igilur, qitod Dominus esl Deus UIIOT.

Deut ultionum tibere egil. Libere, seu palam

, hoc est, manifeslavil, justum nimirum judicium suum : cunique longanimis bacienus fuerit
ac paliens, vindirla tandem usus est.
V B R S . 2. , judicas
iaram.Exaliare,
Inqtiil, sinw! ac jtidictalem tbronum lunm conscenderis, hoc esi,nppareas, et cognoscaria ab omnibns
DctiadeHnqueniiuui tibor, dum jtidicas et sentenlias
prontntlias, etdtnn sumis vindiclam. Be boc auteiii
verbo exattnn, vide, qaae dtcta sunl in psatmo L V I .

' .
Tetribnlionem svperbis. Per supcrbos,
: , potenifesimos qtrosque intelligii, qui pauperes op .
primaut, aut despiciant.
" . ,
YfiRS. 5. Usqnequo peccatores, Domine, usqnequo
;
peccatoret gioritbunlur f Eoedem rursns p<*ccalorcs
;, , tfppcillai, quia el in Deum pcccant, dum cjus legem
\ , \ 4fo Juslitla IradKam contcinnunt, ct in ipsos qui
.
injuriam patittnlnr, doin oos laedmil. Alque rla
' eliam eos appeHavil in psalmo ix. Esl atitem inos
. "
hujusmodi bominibus, de propria potentta gfoftari.
. ,

Illa amem repetitio : [fiquequo peccaloret, Demine ?

, , ,
loquenlis selum demoiistrant, q n e m a d i D o d u m t t
\ , ,
\ .
illa repelilio qiiai sequilnr terbi, loqueHlttr. i i l
qnaiiquatii boc pacto aubiianler loqualur nunc
Propheta, non ignorat tanien, momeoianean tsse
, \
onrmiua) eorum lelicUatcm, injtidle agont,
.
sed lain ditilurnam Dei patieniiam apgre fert.
Vras. 4. Effabuntnr loquenluf
iiijustiiiam?

loquentur onmes, qui operantur iniquUntem ? In

;
\
verbo effabunlur a communt' aensu sumenda est


dictio, x$qutgno, ei simili modo in secundo versi* \

culo in vcrbo, ioquentur, a communi sensu su .


nicnda est diclio, jutiitmm. Dictionee vero effabun .
tnr et loqnentur Mem ieque signi6rant.
V E R S . 5. Populum tuum, Domto, humUiaverunt,
, , ,

haredilalem tuam nfflkrernnl. Jam praediximue,
.
.
quod per antiquum poptdmn, cl per aniiqeam
\ ,
hseredrlatein, ladun inleHigendi sunl, per nevtim
>u\ .
auiein et per iiovam, fidde* ex genlibes.
Y B R S . 6. Viduam ei orphaiinm intorfecernht, e$
,
\
vroielgtum occideruni. Haec et Judaeoruui principt'8.
. \
ob suimnarm avaritiam faciebant, cl multi ex no , \ siris simililer piincipibus faciunt. tnlerllcere cnini
. * \
* , \ dicitniur non tantum ii qui gladio in eos saeviunl^
: , \ sed itta eiiam qui eorrnn rapiont bona, qui Hlos, \ . despicitml, quotios injuria afficinntur, quique cos.
laedenlibus, a l amtcte, gratiflcaiiltir. fProselytam
/,
vcro Jtidaei cutn appellabam, qui ex g^ntili ftffocm^
- , * .
fuisset Jndaens. Nos auiem per proselylam, advenam omnem ac peregrinum rntolliginiua.
* ,

V E R S . 7. dixerutit: Non videbii Dommus,

.
non intelttgei Deui Jacob. Hac lametsi orc
, .
ac lingua uon sxpc di an, cordc iao:en pcrsa?pe
%

 1 ZIGABENI
*60
inlra sc revolvnnl iniqui liomioe* Noquc enim , ; lanla unqnam auderent, nisi liujiiscemoili senlen . , , c
liis, vel cogiiaiione saliem se aubscribcrenl. E l .
qiiod ait, intelliget, posuil pro, audiel, seu coguoscct.

, ,

VERS. 8. IntelUgite , insipienlet in populo, et

stulti aliquanao sapiu. Ea animadvertiie, quae jnm .
diu oninibus nota sunt, alque aliquando, sero \ \ .
saltam, prudenies estoie.
*0
;
VERS. 9 . Qui plantavit aurem non audiei ? qui
;
plasmavit oculum non considerat? Non considerat, ;
dixit, pro, o videl. Al qnomodo verisimile eM, ;
illum esse sine sensu, qui scnsus in aliis creavit ?
Confundil eos iglur Propbeia biijii9iuodi inlerro-
galionibus, qnae apud onmcs in coufesso sunt.
;

VERS. 40. Qui corrigit gentes non arguet? Ille,

inquil, qni genlea erudll ac corrigit, iis pimirum
, \
legibus, quae apud eas suni; baruin etenim legum
scienliam D u s ipsis eliani geutibus prastilit, ut , \ \
earum severiiale delinqueiilea coercereniur : quo- ; :, ;
e

modo non arguei etram ct castigabit eos omnee,

qui scelera aliqua, aul iniquilates commisetint?
*
Qui doeet hominem seientiam. 1 , qui aliis scten
;
liam el cogniiionem praeeiai. quomodo ipe non
cognoscel, anl quomodo Ignorabil?
V E R S . 11. Domhmt coguotcit cogitationethominum,


quomam nanas sunt. Honiinum dico talia cogiian- , .

lium, quod Dens scilicet humana non curet. Co- $ . ,
gtinscit eoa igiuir Domuius, quod errant, ged
\ *
paibns esl persa*pe el longauimis, ex quadam G . "
,
4ispensatione. V*l, cogitationes eoruro hominum
. 4uii, qui, quae venlris aunt, cogitani, et non quae .
stint Dei.
, ,
.
V E R S . 1 2 . Btalut homo, quem erudicTtt,
Domiue.
*0 .
Q lem prudenlem fecorU doclrina tua.

.
lege tua dccueru eum. fuege tua, nalurati,
vel scripia, vel etiani utraque; sunt eienira bae , .
\ \ .
leg s prudeutiae ae eapienlis fonles.

'
.
VBRS. 1 3 . Vt mitigelHT diebut malis. lla ul in
" \
diebus aiiliciionis, niilis fial et paliens, ei oon
, ,
aegre feral, neque indignetur adversus labores, sed
ex tua lege cognoical, quod ii qui calamiuies , *
, \ \ gusiincnl, ad propriam uliliUtein el commodum
vexanlur, qnodque contra, ii qui eos affligunt, ' , \
condignas aliquando criminibas euis poenas dabmit. D .
" . ' effossa til ptccatori (ovea. Donec iniquis
paralum gii pemulum, scu doncc in Ulud incide- . \
riut. Tunc eieniui iU eliam miserebilnr, qui se
injuiia affecerinl.
"Ori
V E R S . 14. Quoniamnon repellel Dominut populum
\
mum, haredilalem $uam non derelinquet. Non .
rcpeJIei eos, lamelsi affligi eos ad lempus persxpe ; \ permiliiii, siculi ad ipsara usqueaxculi consumma- , \ ,
lionem iu fulitrum cliara permifsurus cst, modo ,
\ sinens ui pravi juslos viros opprimant, oiodo eiiani
opem atque auxilium aiitiin probis impertienf et ;.
uirumque ad eoruui commodum dispensans. Po- , ' I
, .
pulus aulein, et haeredilae Domini, olim Judaci
e h n L vcrutn illis cxpulsis, Cbruiiaui ac fidelcs in coruui locum adoplati sunt, queiuadmodom alibi
* dixhiius

COMUEXT.

961

.
, ,
, . "
, \
* ,

1N

PSALMOS.

62

Queaduique jmtilia
converlatur in
judicivm. Doncc Chrislus, qui ipsa csl juslitta,
relicla sua longaitimilate, ad judicandum se converlal. Quod autem Chrislus juslilia appellelitr,
leetatur bcatus Pauitis de eo dicens : Qui dalm
nobit Deo, sapieulia, juslilia, sanciificatio, ei
Tedemptio .
proximi ejut omnes ' . C&lerum prope
eum tunc omnes justi aderunl, illi nimirum assislentes, qni univeraam e i i l terram judicaturua.

VEBS.

*
. \
,
.


;
;

15.

* V E R S . 1 6 . Quis consurgei milii advenas malignanfis?Qitis mihi, inquil adversus maliguos adjuloi
aderil inhnicos?

Aui quis conshlel mecum advenus operaniet tni ; - quilolem ? Eamdem repelil sentenlialn , opem sibi
,
fcrri maxime expetcns , ob immensani nimirum
. , \,
drmonum malignilalem. Quis,inquit, simul mecum

in acie adversus inimicos consislet ? Dcus profecto,
; ,
qui et olitn persa?pe mei curam suscepil.
; .

.
,
, ,
. , .
"^ * .

V E R S . 17. Nisi quia Dominut adjuvil , paulominut habitatut in inferno anima . Penc, iuquit, periisscm, animae ani ipsius eliam corpori?
mone, si periclitanti mibi Dominus opem non tulissel. Per infernum aulcm possumus peccati fovcam inielligere.

V E R S . 1 8 . Si dicebam: Moius pes meus, mite , *,

rieordia iua , Domine, adjuvabai . Si ad Denm
, , .

, \ , \ * C dicebam , stabiliiatem aique conslanliain meaiu
, flucluasse, gi me buc atque illuc ob propriain in*
. flrmilalem dislrabi palam fuisaem confessue. con, \ , ^, * - festim tu mihi aderas adjuior.Hoc atilem sertnone
, . docemar a Propbeta, quod qniciinque lapsus deli \ .
ctum suum agnoveril, el dcsperavarit, aut
alioqui negligenier aliquid non egerii, sed ingenae curam Deo id coniessus fuerU , siatim auxilium
conscqueitir. llisericors etenim est Deus, ct iiiflrmitaiibus nosnis facile compaiilur.
V E R S . 19. Secundum muUiludinem dolorum meo
tum
lceitficaoerHni


rum tit meo, consoialionet
. animam meam. Juxla proporlionem dolorum, quos
* io corde gerebaui, prsesiita sunt a le mihi sola . "- , roina. Sicuii enim doloram varia sunl genera, iia
\ * \ eliam mulliplicia auni reirigeria, quae uobis t r i \ .
buit Deus. Nain juxta vulnerum qualiiaiein, convenienlem applical medichiam.
V E R S . 20. Non adhareai iibi Ihronus
iniquitaiit.

. ,
, \ ' Thronus iniquUalis est diabolos in quo iniqoitas
\ .
, \ , et considel, et regnat. Non adbareal igitur l i b i ,
, * hoc eet, non adsit tibi judicanli. Esl aulem apud
, . , Graetos imperanlis modus pro oplalivo. Qaaedain
,
, , vero exemplaria .babenl : non adhatrebit, el lune
\ \ .
futururo tempns intellige posilum modo optaiivo.
(

.

.
" \
.
1 Cor. i , 50.

Qui fingit laborem in . Qui laboren no1)ls describii, ut impedlfuentuiti omnibus praesiel
obscrvare volentibus mandata lua : vel, qui ante
mandaluin tiium posuit laborera atqtie acrumnas ,

Sf,3

EUIHKMU AltiAbKNi

961

u l lanquamaliquid taborioaum illud pertraiiseamus. \ , ' >

Dcinde causam etiam rcddit, cur dasmonem optct
p:ivxt.
Deo non assistere.

.
V E R S . 21.
Vinfttanittr adversus ammam justi.
; ,
(Jtiia si daemon, inquit, ct socii ejns tibi aslileriut,
sraiim ccu laqueos quosdatu ac veuatorias ptagas
lendere incgpicnl adversus J U S O S qtioslibet, accu* \
sanles niuiiriun eos de pcccatis qn* aul ignoran- -.
ter, aui prxter scnlenliam commiseriul, atqucboc, ob iiumensain eorura maligmlaiem atque inhumi.
nilalem.
El sanguinem innocentetn condemnabunl. Quan .
.'
lum in eis fucrit. Sanguinom vero innoceulein cir- . , ^^
cumloquendo d l x i t , pro innocenle* homines. Ycl
, ;
bujusmodi scrmoneeos damnal, quod indicta causa
, pocnas inferani, u l sil sensus quod iramerilis ho- Q .
minibus iniligcnl supplicia, atque ideo libi inquil,
adb&trebunt.
\ .
\ E R S . 2 2 . El (actus etl miht Dominus In rtfugium.
.
Mibi, inquam, oppresso, et pcrseculionem in bac
vila suslioenli.
. TU Deus miu$ in adjulorium tpei mea. Sperabam
* ,
qtiidem resislere, vernm cum opprtmercr ae fatigarer, defluebam , ac labebar concepta spe , Dcus - #
, , autem mibi praeslo fuil ci spem mcam rorsum
.
confirniavit, tribuilqttc, u l ineliora adliuceperarem.

Y E B S . 23.
Et reddel Wi$ iniqnitalem ipsorum.
Condemnatioiiem scilicel pro eonrm bnqtiilalem. . .


Et tecundum malitiam eorum dtUbit eot Dominus
/Jevs. Dtlfbit, hoc est, tollet eos <fe raodio. . '
Amplias qnippe apparebunl, lecti nimirmii ^ , ,
alque obruli igne jaoodiu eis paratu. Possual taraen .
pradlcla de pravis horainibus itilelligi. Non adba> ' \ \ *
r e b i t , iuquit, libi Ibronus iniquilaiis , hoc est, . , ^^
tiullus injuslus princepg libi appropinquabit. Po- \ , \
iiere auleai eolent bajuamodi injusli principes la- .) , * *
borem in prseoepto, eo quod ftdelee noa permiliuni
divina mandaia sine labore obaervare. Yeuanittr , \ . ,
ctiam aiLv^raiis juslos orone, el innocentcs oon- \ , ;
deinnant, el q u * geqaumar conaequenter inleHigo. , ,^*
Quod vcro a i l : in adjutorium , idcm eat, , . **
ac ai dixtaaet ; ad cenfmnationcu illiua gpei, quam
'/
anlea flucluaniem baltebam cum vidarerderelicius.
^ *
lUico enim eam Deus confirraavit, ut mibi praeslo .
IHII. Reddei aucero itlis iu futuro sascoio, deslmens ^
nimirum cos alque uilerimens.
4)
Luus camici ipti David.
*.
PSALMUb XXIV.
'^ ' . Isto cliaai psalaias apud liebraeog inscriplione
carel, veruro LXX $i Uudem David inscripserunt,
, alror
eo quod preaenit paalmo Propbeia Deuin laudave- , , , ps*
r i i , el canticum, quia cuia melodia, bumana voce, \ , dJatficanebatur. Alque iiuo in eo dicilur : la p$almh ;a- . ^ ^
bilemut ei. Couvocantur aiilem lioc psalino ad ex- , *
euliaiionem fideles omues in Cbrisium , et J u d x i , , * ^
qui nondum crediderunt, uuivcrsi admoncniur, ut , \ ^V
donec idoneum pcenilentiae lempus liabeni, conver- \ iaut^v
lanlur ad Doniinuin , et adorent cum. Uirique au- ; , ; , t * ^
tem populo beatusDavid vetuii suo populo seipsutn
.
conjtingii, Christianis quidetu ob pielalcm et fldcm, Juda?is vcro ob gcncris originem.
9

151

9C5

COMMENT.

. 1.\ tfptov
, .

. , ; , \
p , ; .
; .
*
. , , .
.

. \
, ,

.
" ,

. ", \
, \ , \
. ;
, , \ .

.
, ^ .


.

\ .
'.
,

. ;,
\ .
.
\ .
,; .
,

&
,

. ; 9,
; *
.
* , \
. ;
, - \
, ;, , *
, *
, ,
' 1 .
Tero manus ejue, lanquam qui al> eo dirigimur ,
cimtir.

' Joan. xvi, 3?.

Isa. xr, i 2 .

PSALMOS.
Q66
V K B S . i . Veni^ 6X$ttlteintts fiomino. Doniino .stro scilicel Jesu Chrisl". Ea autem ralione nobi#
eisullandum cst, qtria digni effecii sumus ut taui
benignum ac laiit niisericordeni Domiifum conso
queremur.
T

Jubilcmut Deo salutari nottro. Jubilemus ei lanquam l) r a n n o r u D i victori , ac lanquam Hbcratori ,

qui ab iilorum nos caplivitate cripuil. Est ajiiem
jithilatio , qure.lani mililum vocifcratio, quae fieri
solet in vh toria.
Y E R S . 2 . Prccvmiamus faciem ejut hi co>ife$sione.
Prsevcniaimis, inquil, secundum Gbristi advenlMir,
el atilcqtiam rursus nobis appareal , confiieamur,
boc cst, poftnitetitiatn agamue. Siguitm auiem poenilei:tiae maximum esl peccalorum confrasio.
in psalmis jubilemus ei. L l nos qnoque post
fidem, in victoriae signum, psalmis ei jubilemus ;
ci, inquaui, qui dicil : Confidiie , ego vici mundum .
YER*. 3. Quoniam Deut magnus Dominu$, et rex
magnus super omnem lerram. Nam clsi bominem
cssc ciim couaiitent, et znuUiplices sustimiisse
corporis passiones, attamen Dens est magnus ei
Dominus, el quae sequuntnr. Ciim delectaiione auleni Propbeia Fn divinse magntloditiis ac polenliae
narratione iinmoraliir.
V E R S . 4. Quia in manu ejnt $unt finet
. lit illtus faculiaie est tiuivcrsa teira. Vel
alilcr intcHige, tit Propbeta idcm frre dii^al, qaod
aubi legimus dici de Deo, apud Isaiam : Quiconti, inquit, gyrtmfara? pugno .
Et altitudims montium ipsius tunt, Ipsius nimirttm creaturae, alquc ipsius botta.
T E R S . 5. Quoniam ipsiu est ,
et ipu feeit
itlnd. Non solum enim ipse est marie Dominus, sed
i:1ius etiam crealor.
Et aridam manut ejus finxerunt. Per ipsa autem
etcmcnia, quae commcmorat, eo eliam siguificavii,
qtise in eis sttnt. Monlium VITH aKitudincs di\it, ut
coiuligua atfmirandis operibus vcrba proferret.
VER**. U. adoremus, et proeidamus ei p/o eoram Domino, qui fecit nos. Adoreinus itl
sorvi, ct procidamus ut supplices alqne ejus opcoi
iuiplorantcs, et ploremus ut pcccaiores.
w

VERS. 7 . Quia ipte Deus noster, no$ popuhu

pahcua' ejus et oves manus eju$. Per populum , prudenliorca quosqtie iiUclligit, el per oves , cos qui
niimis prudenies sum. Et populus quidem dicilur,
ul regis , ovcs auiem, pastoris. Apprllainur autcm populus pascuae , veluii qui ab eo educauiui*,
cl pascimur, cl illius rcgimur providcnlia. 0\es
tuanu quodauunodo e pcriculis m tuium edu.
VERS. 8, 9. voeem ejus audiveriiis,
obdurare eorda vatra sicut in ^.
Diclio
hodie uon delcrminaiain dicin aliquaui dcsignal,

9C7

E U T H Y M U Z10AUE.1I

eed qiiarocuiique dicm, in qua d k i polesl bodie.

l u cnim nobis declaravit raagnu* Paulus * : Quoeunque, inquii, tempore audierilis vocem ejus,
ejtis, dico, vocatilis vos pcr divinas Scriptura* ,
ci praescrlim per Evangelium. nolite obdurare corda
tcstra obaudiendo,- el non suscipiendo eaiu voccm,
qnemadmodum in exacerbatione (actum eit.
In dU lentationii in deurto. Dictunn csl in psalmo
LXXVII quod exacerbaverunl AltUsimitm tit inaquoto,
ei quod tentaverunt Deum in cordibus m t i . Tunc
eniin obdurarunl corda saa, vocem illara Dci repellenles quam audiveraut in nionle Sina , et oblili
eunl beneficiorum ejus, non crcdentcs, quod Deiis
posscl oinnia.

,
. , , * r i c
,
, \ ,

, , \ ,

* ,

' \

, \ .
\ , ,
, \ ,
, .
. 05 * ;
. . '
,

Ubi tentaverunt me paires veitri. Vertim ubinam

id accidil ? In deserlo nimirum ; vel (7) co lempore
quo me lenlaeiis. Eat autera bic scrmo ex sancii
Spiritus persona.
Probaverunt me , el tiderunl opera mea quadragnita annii. Admiranda nimirum opera itla ac be*
neficia, quae pleuius connumerantur io psalmo
L X X V I I . Et quod a i t : quadraginta annit, aliqtii su
perioribus verbis conjunguul, aliqui vero subseqtientibus, dicentes :
V E R S . 10. Quadrayinia anim in(entu$ fui gentra*
tioni ilii. lloc esi, inimicusci eram alquc iiuplacabilis, ob duritiam niniiruoi cordis, aique ob intidelitatem eorura.

dixi: Semper errani corde. Instabiles sunt.

Ceneratio enim abbi i n q u i l , quw non direxit cor
tuum.
V E R S . 11. Ipti tero non cognoverunt viai meas.
Per vias Dei, sxpeni&mero apud Scripturain, divina
inveuiinus prsecepla signiflcari : eo quod iler nobis
eunl, quo perveniamus ad Deum. Cognitioneiii vero
bic noo eam dicit, q u * Jegendo paralur, aut meditando, sed illam, qux per opera ipsa demonetraiur.
Qroniamjuravi in ira , Si introibunt in requiem
nieam. Dictio, Quoniam, confirmaiitis esl. Magna,
inquil, cum slabilitale dcliberavi, cum illig irascorer, quod non iniroibuni in requieoi meam. Quid
autem sibi velil Scripiura, cura jurare Deum i n - D
iroducil, diximus in psalmo L X X X V I I I , ibi ; Jurati
David servo . De ira eliam Dci diclum est in
psalmo , ibi : Domine, in ( luo arguas ,
neque in ira lua corripiat . Blullis etiam iu locis
jatn declaravimtig, qootl diciio ti persaepe apud
ifibra?os ideio eiguilical quod non. Per requicm
vero, promissionis terram inlellige, in qua Israelilicus populua posi qiiadraginta annorum pcrcgrinationeni lasaua quievit. Facla e.st eleniin ei
reqnies illa regio. Caelerum qui Dei vocem obaudiverinl, in regni calorum requiein non i n gredienlur.
9

llebr. ,

. \
\ '.
,
,

. , \
.
' . '. , \,

.
.
\
, . ,
\ , *
\ .

. .
Bi6aiu>;, , ,
, .
\ ,
. " , "
\ * .
" , ,

. "
' , \
. ,

' \ ,
; *
;
.

7.

(7) Reclius : (

Varii lecliones.
ad mperiorem dictionem , hoc qua tentatione rne lentaUii.

COMMENT. I N PSALMOS.

970

Lflw* cantici, ip$l David, quando aomui adificata

captivilaUm.
*h
.
PSALMUS XCY.
y E \
Carel eliara liic psalmus inscripiione apud He' ' .
braeot. Quare aulem a LXXinscriptus fuerit, Laut

,
canticiy in superiori psahno Iradidimue. Et per
. iediftcalionem domus, qoae facta esi posl capiiviia , ' ,
lem, jaxta bisioriam, (empli renovationem intel
ligimas, q u faeta est a rege Zorobabel. Jaxta
. , anagogem vero assumpue humanilalis babilaculam,
, \ ,
in qno Dei Filius post caplivitatem illam habitavit,
, * \
qua diabohis hominem olim capMfavarai, ei de
* '*6* ,

qua alibi dicium c s l : Aicendiiti in /iam, captivaui

, ,
captivitatem **. Yel ip*am eliam Ecclesiae consii\ . ^\
uilionem, quam magmis ac saplene ille Arcbiie $$ .
r

ctus dificatii. Cum cniro bac omnia fuinra esse praevidlssei beaioa David exbortatur, ac mandal,
ut condignas pro laoiis beneficiit gratiaruw acliones canamos Deo.
"^ $ xairor. 5
^
* ^ Domino eanikum novum. Quid
%\i novum canlicum, diximus ia psalmo X L I I . Ibi :
' . , '^
Cantate eantieum novum. Et sane intelltgerepos $ xairor , * , \
suraus, illud esse novum cantieum, qnod nalo Do ,
mino angeli \igi!ant)bus pasloribus cecinernnt:

, \ .
Cioria in altissimis Deo
etc.
Cantale Dornino, omnis . Yeuit elenim libe , . * ratums omnem lerraro a djemonuro capiiviiale.

Haec aulem verba quo pacto juxla bistoriam srdifi. *
cationi icmpli poasinl accommodari, prorsos non
,
video, cum alise gentes, praeler Judseoruin genus,
;
ex bujuscemodi aedificatione omnino nibil juvareniur.
Y E E S . 2 . Cantate Domino, btMdicite nomini efut.
'^

.
Laiidate nomen cjus, quoniam salatare est. Jesus
, *
* - ^ elenim interpreiaiar Salvator. Yel quia omnipo. \ , , '
leas. illius nomen, si cnm ude nomineiur. Et
* - , \
eoasidera quomodo ler d i x e r i t : Cantate Domiuo,
.
quia nimirum tribos divinfe persoais eadem esi divinitas: oade idem roerilo cullue ipsi praestari
dcbel T r i n i U l i .

EiangtlizaU
d$ die in diem eju$. Salu. >
larem, inquU, Evangelii praedicaiionem eemper
* \ ;
annuntiate. Loqaiiur autem ad apostoloa, et ad
; ; *
illoram successores. Yide qum dicla sunl \a peal' ,

mo xxxtx, in expoailione iilius versiculi:

.
lem tuam, tvum dixi.

V E R S . 3 .
gloriam }*$.
. , ' .
Incarnalionem nimirum, et passiones omaes, quaa
ob ealalero nostram suslinuii. Fuil quippe iili glo

ria, u i pro aervoram suorum redemplione atqoa
salule lania siipassas.
r
.
/ n omnibus mirabitia ejut. Mirabilia n i , ;
mirura opera , quas fecil cam inler bominea ver.
aareiur.
\ .
Y E H S . 4. Queniam magnui Dominut, el laudabiiis
, * , valde. Magnas quidem ot omaipoiene, laudabili

vero ut mUericors.
.
Timendus ett omnes deot. Nam et io prae ,
senti s^colo punirc poteet et in falaro : nec cor9

** Psal. L X V I I , 49.

e ,

Luc.u,44.

P4TBOL. Ga. C X X V H i .

31

971

EUTHIMII

ZIGABENI

912

pus lanlum, sed ipsam etiam animam, quod illi \ \ ,

miotme possmit : el bic quidem vcre liniendus,
, . \ .
illi autem bominum polius opinioiie atque imagi , , ,,
naiione iormidautur. Deos vero impropiie bic
.
genlium deot appellavit, ideo scquitur:
V E R S . 5. Quoniam omnts dil geniium dasmonia.
"
, .
Gentilre oliui deos suoe appellabant dxmones,
tanquain scientes, ac cujuscunque boni gnaros :
, \
nos vero daeraones eos appellamus, lanquam peri- ,
tos ad malum.
.
Dominus autem caloi fecit. Atqui fecit etxselera
. \ */
omnia: Omniaenhn,inquit, per ipsum facta sunl :
. , ,
Propbeta aulem hoc loco ad majoreoi ilKus adiui- . ' tiipilaraiionein et gloriain, ea tantum corauMimoravil,
, .
quae digniora sunl el magiiiQceuliora.
Y E M . 6 . Confessio, el puichrUudo in conspectu ^
,
.
ejus. Per ipsas virtutum babiiudines, honiines illos
significare voluit, qui bujuscemodi virluijbus euiit
, ' ,
praedili : per coitfcssionem niimrum, eos qui pro, . 0&pria delicla confueiitur; el per pulchritudinem,
Kvpto
eoe qui ipaa confcssione pulcbriores alque ornalio , . .
res efficiunlur, quique per bujusraodi pccnilenliam
u

antiquas quodammodo peccatorum sordes abluunt. Tales igilur viri suntiu conspeciu Doniini, ju\n
iUud : Oculi Domini jutlos, et aures ejus in pvecet eorum .

Sanclimonia et magnificeniia in sanclificatione
. " , ,
cjut. (Gn*ce pro $anctificatione legimus,
' , \
qu* diclio IMUI lanluoi sanctiftcalionem, sed . ,,^
ctuarium eiiaiu sigoiikai.)Pcr sanctuarium igitur,
,
quodlibct lempluni ioiellige Deo dicatuiu : quod
* ,
ideo sanciuarium appellal, quia a Dco sanctilica .
luin esl, ei quia oiuues eos botnines sanctiOcel,
q u i illuccum fide i n g r e d i a n i u r . l u b o c
i g i i u r sancluario, m a g n i f i c e n l i a et e a n c l i m o n i a coiiTersanuir, boc eat, m u n d i i i a ei purUas.el opera omnia quae m a g u o s v i r o s d e c e n u
Viias, 7 . ' Dotnino, parenUlai genlium, a[- C
" , &,
ferle Domino gloriam honorem. Per genlium pa
.
reeielas naliones orbis varias inlelligit. Vel (quia
. , ;,
Gr&ca diciio \ non parenlelas laulura, sed
, \ . Xiysi
paltrnitates quodamraodo signiGcat), bujusiuodi
\ , ' ?
noraine genlium paires forle inlelligil, quos e$se
,
xul
dteiiuus latn eacerdotes corura quaai dociores.
. \ , , .,
Qaaai vero gloriam, et quem bonorem Deo allerri
, \, *
juUbat, dixiious ia psalmo xxvui, ubi eadem fere
\ \ , *
babeutur verba. Vel aliter : Atferle ei gloriam, ut
, ^Deo, cui vere ac proprie debeMir gloria, honorem vero ul Palri : Ilonora enim, inquit, patrem ivum.
Est aolera Cbrislue ommum b o m k n i D i Deas, ul creator,el fldelium paier. Per bapiismum amta
nos

adopiatit.

A/ferie Domino gbriam nomim ejus. Hujusiwodi

eliam vcrba babenlur in Hlo pealioo , ubi ea
exposuimus. Vel aliter : omnibus mandal, qui
Ckrieti nomine induii sunt, et Christiani appellaniur, ut laudabili conv^rsalione illum glorificeni;
eadeuiqae baec verba ter repclil, juxia rationcm,
qaam superiue in principio psalmi reddidiraus.
VERS. 8 . ToliiU hostias, el inlroite in aulasejus.
Ilosiias nimirum spiriluales lolli jubet. Spiritut
eittai Deai $, et qui eum adovant, adorare
in spiiUu el * Jlostiae auiem luiius Joan. , .

e ,

P s a l . , 1C.

*
. " *
; 6 '^*
, \ ^
. *
,
,
^ .
"

, ^' , W ^

,
' .^

573

COMMENT I N PSALMOS.

97i

, ! \ , n>odi, virlules s u n l ; oale vero cjus, variae per

; .
orbem aceleeia.

.
Dominum in sancla eju$. Hic ver \ sicttlus exposiUis eliam a nolis ftiii ia eodera
. , ,
p^alroo xxvni. Illud aulem aniroadvcrlcndum duci, , ,
mue, qued curo superiug plurali numero aulaa
. *
dixerti, mtac siagulari aerraone rursus aulam no .
minavU: doceits nimirum.quod multae qiiidcmnumero ecclesise eunt, Ode vero UB* esl oniilam naier Eccletia. D'mm
eiquidcm suni locis, quae
conjunctae sunc onilale opinionis.
.
. 9. Commoveatur facie ejus universa *
,
llfiua, toquil, adventu, universus orbis ab crrore
\ *
ad veriUlam comrooveatur. Unde alius propbeta
. * , \
Cbrigti aihrtotum, terrxmotum appellavit. Illam
, ^ eliam lerra) ^ommolioneno fortassis Propbela bic
, inlelligil, qiua passionis tempore lacta eel. Vel
* ,
cemmovendaia fssc lerram prsedicit, quia ad Evangelii prsedicaiioneni qao adventus atque iacarnaiio Doi aanuoUaiur, uaiversi populi ac geates conturbataesunl.
, .
Dicite in \>% quia Dominus regnavil. Hujus ' ,
modi eliam ferba exposila fuerunl in psalmoxcu ;
" \ * ,
vel : Dicite quud Doniinus regnavil, bar.lenus
v.ai . * naroque diabolus et peccalum regoaveranl. Vel
, .
aliier, regnare bic Cbnalus dicilur, proplcr voluntariaui illatn credeniium subjmiouem. quaitt lides pnestai. Nam alioqui ab aeteroo eliam tuper i m pios atquc invilos regiial.
Aai \.
Vtas. iO. Eunim direxit ortem . Modum,
! * inquil, praeparavil Cbriaius, quo bumanum genus
.
,
uuiversum recla ad pielatem alquc ad virtules
. , \,
possel iuceilere; vel alabilivil eos Cbristue in co Q gnilione Dei; et per orbem terrae, univcrsam Ec

clesiam tolo orbe exfristenlem inielligit. om .
nem euim ferrom, inquil, sonut eorum, et in
orbU verba e o r m . Superflua estautem
diclio enim.
" .

Qui noncommovebilur. Ex quo enlm liberaltifl est
,
\ \
a dajmouuru eervilute, qui aniea illum commovc . banl, cooaequenler fundalus fuit supcr iuconcus ^* *
gain Qdei petram. Similero pcnc senlenliam v i d i &,
\
m i u in psaluoo xcu, ibi : Etenim firmavil
kxil .
, qui , ubi exposuimus.
iv &. *
Judicabit populot in reclitudine. die scilicel
. judicii. lloc auiera dicit u l sciamus quod Cbrtstua
.
ojnnes judicaiurus est.

ol ,
V E H S . 41. LaUntur cali, et exsultet lerra. Ob
$. , . Q coBleelem nimirum el deinde lerrestrem Cbrislum.
, * U Ailera quippe ejua nalura superne dcscendit, al.
lera vero inferius e lerra ortum babuil.
,
Commoweatur mare, el pleniludo ejus. Commoveri
.
. - |joc ia Loco poauil^ pro eisultare.Plcniludo aulem
, maris, sutil illius fines, vel flumina, stagna, fontes,
\, , ' \ ac loia deniquc aquarum maieria. Exsuliel autem
* ,
bujusccmodi aquaruin plenitudo, ob sacrum Cbristi
.
baplisma, quod in eis celcbralum esl.
' , .
Gaudebunl campi omnia qna eis u/ii.Quia
' .
scilicel illinc irangilurus est Cbrislus, atque hoc
, .
pacto ea oninia sanciificabil. Per oninia vero, quae
ia eis sunl, ipsas planias intclligU.
,v

* Psal. xvm, 5.

975

EUTHYMIIZTGABENI

97

12. Tunc extultabuni omnia ligna siharum.

So quod ex eis sumenduin sit salutare crucis .

ignum.
, .
facU Domini, quoniam . Erlt aulem laetilia
!iaec atque haec exsultalio a facie Doiuinl, bot eet, ,
propter ejus prxscniiam atque adventum. Qaomam ,
ecce jam veuii ad carnis dispensaifonem. SoleiH . ,
autem propbelae s&penumero ipsis eliam inanima- .
tU atque insensibilibus rebs gaudiwm asribere
,
quoties nimirum summam aliquam toluerinl laeli *
liam demonslrare: quasi ipsa eiiam clementa ani . " \ *
ma ac sensu carentia betentur. Yel aliler, per coelos, , ,
coeleetes angelos inleltige; per ierram vero, tenre * , nos homines; el per mare, natitae ipsoa, aut ma- \ *
rititpos quoscunquc bomincs, hoc est, insulanos; '
per campos iiem, agricolas; et per ligna silvarum, , , \
arborum incisores, eosque qui silvas incolniH et . \ , * montes. Vel aliler : per COBIOS , eos inidlige, qni
, *
coelesiia mcdiianiur; per tcrram vero, eos qui -* ,
lerrena tantum c u p n i ; item per mare, eos qui
\
amarara impielatcm sectaniur; pcr campos etiam
, , .
restipino9 quoslibel homincs, et carnie passionibus
,
OHV ,
subjectos : et denique pcr ligna silvarum, duros,
.
rudesque ct infructuosos ad virlutem bominee. Hi
omnes elenim,Cbrisli incarnalione, ad.illiua fldein invitaii, dekciatione alque volupUta naxim* replebtjntur^
Quoniam judican Urram. Duplici, inquil,
' xplrai }. ,
afficteniur gaudio, et quia veniet ad dirigcndum
,
orbem lerrse, et quia rursus veniet ad judicandam , , xaV
tiTram, et ad relribuendum uuicuique sccundum
, opcra sua, et ad liberanduin elementa a cor \ , .
ruptione.

'
, %d
Veas, 43. fudicabil orbem levrw in jnstltia,
populos in sua. Per orbem lerrae genles . ,
wteUigil \n orbe babilanlee ; per populos vero, , *
, *
ipsos Judaeoi. Ve): per orbem terrae, cl per populos, idem aeque signiflcal; populoi auletn ia , .
plurali numero dixii ob generailontw diversiia* , , ^fi^
. JudicavU autem Chrisius in justiiia, boe , .
est jueie, quia noa est personarum acceptor: el in verflaie judkabk, valtili ia qqi ^ ^
artissime novii.
, )
lpii pavid quando ejtta eonsiituta $.
U<T.
PSALMUS XCYI.
' *.
Hic psalmvs aimililer inscriptione caret apud

llcbraeos. Hanc autem inscrlplionem L X X ci im
posuerunt, quam arbilrali sunl iilius argomentum D . 44674 ,
conliiiere. lpsi enim David Ideo inscripseruot, \ * \ ,
qaia ad Cbrislum pertinet, qui oriundus est ex \ \ ,
genere David, Et aliler: David inlerprelatur \ , *0**
matiu fovtit, undc per manu fortem, ipsutn pro * , 6flof*W'
prie Gbrislum intelligimus, qai oninipoieni est.
, ,
Quando terra eju$ conttilula , hoe est, quanda
. , , ij *<*
paccin el iranquillitalem babuit, liberala a dae .
luonupa lyrannide. Dominl enim inquit, Urra, .
t plenUudo ejut. Tuuc enim bic psalmus Cbristo vere aecommodaiar, lampui mnlio lepare a*
(ea fuissct composilus.
V F . R S . 4. Dominui vegnavit, exiultet . Dc
,
**** * *
\ ,

boc vcrbo regnan, dixiinus in stiperiori psalmo.
^ . ) **
Regnavii auleiu Domious destruclo dacmone ei
VEHS.

977

978

COMMENT. I N PSALMOS.

. \ peccato, qui anlea otbc regnabant De ex .

sultatione lerra tbi eiiam dicluut est.

.
Laleniur insmSat wiulta. Eceieaiae atmiruia qax
; *
IB variia sual raundt pariibus, queeque ab anara
\
et salsuginota, u t ita ^ a m , iaftdelitale, iiuHria ,
rum inelar efetatfle sttnc ; quxque lteet asaiduis
. " \ tentationam fluctibna impellamur, fundaotenttim
\ , .
tamcn ac aottdam in rcge N O Cbrieio eiabilitaiem babenu Yel pcr insulag, simpltciier Gdetium oranium animas tiuelKge; et per t e m m
iiovam creaiuram.
V E E S . 2. Nubes calhjo in cbrcuilu ejus. Per
. \
nubem et per caliginem, asaumptain caruem i n , ,
* * lellige, quae divinilalem occullabai. Similia pene
f *
, vcrba ea sunl, quae habeotur in psalmo xvn :
g Potuti U^brai laiibulxm
snum, m circuilu ejus

*

.
* ; \ ,
,
. " \ *
, , \
,
.
,
. xat
,

. \ G
ot .
, , .
"

.
01 ,
\ \, \
'
.

, *

* .

tabernaeulum ejm.
Justitia judieium directio ikrom eju4. Tkronl ejxt, pro regni ejue dixit, quod regnam ipee
Chrislus regnans dircxit. lllud autera vere fuii
jaslura judicium, qno et tyrannum dsemanem
destraxit, et oppressum tvrannide humanum
genus eaWavil. Vel aliler : Per jusiltiam, in uttr
veraum, omoe virtutis genus intellige, el per
Judicium, reciitudinem ac ditcrelionem, quae om*
nta regnaoia Christo didicimus.
VEBS. 5. Igxi$ ipsum praeedel, iw/T/im circuiiu inimicot ejus. I l c verba pertiuenl ad lenipui imiversalis jodicii, quod c l
prophela Daniel prospiciens dixil : Flnvm
ignh
Irafubai gradunt anle ettm . Cbrisli vero iniir.tci
omncs sunt, qui inimico ejusdiabolo oblemperant.
In circxUu aaten eju$ hoc est: undiqne, atque
ex omni pane.
Vias. . Illuxerunt fulgura
ejut orbi
.
Apoatoli nimirum, qui verae lucia parlicipes effeeii t u n i , ac tetuii astra quadain comscanlia
oronibae apparaere, et ad qaos a Cbristo diclum
legimus: Vot lux mundi . Suntque consona
hsc verba iie quae in praallegalo psalmo babentur, i b i : Carbonet tuccttsi $uni ab .
M

9>

Vidii, eonmoia . Vidtt bujnecemodt

.
fulgura, et exsultavH. Vel, commota, id est,
\ .
commulata est, ab enrore nimirum ad veritatem,
\ * \ ,
et a lonebrie ad lacem: vel commoia eat, u i
. " , . \
, ^ melias stabilirelur. Siquidem artiOcea prias com . \ \
movere omula ea eoleni, qnse volant renovarc.
* 01
- Ideo de Panlo et Sila in Aclis dicittm legimus,
,
.
ex impiorum persona: Hi concusso unherso orbe
hwe veaitmt .

YER9. 5. Monies quaii ,

liquefacti sunl

.
faeh Domini, facie Domini .
Pcr
, , , \
nioutea (igurale ipsos dacmoncs Snielligit, quia
, , \ , \ etaii alqne in allnm qaotlammodo elevati sout,
\ ? * '
et arrogantes; slerilcs item ac rigidi, el prarci
,

piliis ac praruptis locU rcferli. Diclum est etiam

d

. \
io psalmo LXVII, quod Quemadmodum liquesrit
.
\acU igni$, $ie pereuni peccalorei facfe
Dei. l b i vide.
" D a n . , 9, ! 0 . Mallh. , 14.
Act. xvn, 6.
9 T

17

EUTHYMIIZIGABENI
ftlD
ol
.
6.
Annuntiatervnt coe/i juititiam eju$.
, , ol .,
Pcr coelos propbetas aut apostolos intellig*,
.
qui coelestcra vitam ac conversalionem opthnc
colebant; el dum ait anminliasse eos juslitiam
; ejus, hoc inielligii, quod noa solis Judaeis aperta
, \ ;
sti Det cognitio, quinimo quod ip* etiam
. * ,
geaies ad veritalis cognitionem vocalsc ginu
,

Yel jastiliam aliler eipone, prout superrasdi- \ '
ximus, eipoaendo illa verba : Justilia etjudicium ,

*
direclio throni eju$. Vide eliam in psaltuo X X M X ,

.
i b i : Ettangelizavi jmtitiam in Eecleiia magnn.
. Et videant omnet populi gloriam ejus. Admiranda

niiuirum illhig opera* propter qiue glorificatus , ' & .

ee.
Ysas. 7 . Confundautur , qut adorant tcuU

ptilia, gui gloriantur in idoiis ejus. EmbescanU

cum tanla ac lalia opera a Dco sint gesta. Vel . '

erubegcant, dum de idelatriae errore rcdar- ,
guuntur.
.
. Vsas. 8. Adorate eum, omnet angeli Dei. Et

alii qudem Dotmuo, secunduro cariiem naio, , ,

laudent eum dicentes : Gloria in ahissimis Deo
\ , ,

alii vero gerviliier ei minigtrcnt, queaiadmodum
, in deserio niimstrarunl postquara temaius fnii * *
a diabolo : ei alii ascendenti illi in coelum pme- , , \ , "
euntes inserviant, et clainent: Tollile portas pr/n- , ,
cipet vestras
elc.
Audivil et latala est Sion. Audivii Sion coeloi
. "
annuntiantea ea quae ad Gbristum pertinebant;
, , \ *
vcl nova Sion, uanrersalis nimirum Ecclesia ao- Q . " , \ divil, ei laetata est.
.
Ft exMultavtrunl Judasa;. Filiae Jud*ae olina
\

dScebanlur esse parlieulares illae synagogae, quae

,
In variia crant oppidis ac civitatibus provincto
' \ .
Judaeae et Judaeorum imperio subdilis : nunc autem
, \
per fllias universalis Ecclesiae, omucs et aingulaa
, .
inlelligimus ecclesias, q u * in variis gunl mundi
\
,
locia, taoquam ab universali illa matre procreatas.
,

E t quia Sion interpreiatur , et Judxa
,
confcssio, recte possumus tam per Sion, quaiu
\ \ .
per Judaeam Ecclesiam ipsam intelligere : quia
,
gpeculalionibus vacat, et veriialera coniemplaiur,
;;
ei quia conutelur et condignas Deo gralias agii. Verurn gi quaerig cujus rei gralia laelaia 1 S k ,
979

VERS.

et quam ob causam llliae Judaeas exsnltaverint, audi quae eequunlur :

Propter judicia tua, Domine. Quia gcilicet juslo D , " tuo judicio unicaique reddes juxta opera propria,
*
, * ; , fidclibua nimirum requiem, infidelibug vero a?terna
.
aupplicia.
V E R S . 9. Quoniam tu Dominus altissimus super
" ,
.
qniMm lerram.
Dominus auper omncm lerram.
\ .
Yel aliissimus guper terram, queinadmodum ctiam
, \ .
auper cneluin


.
Valde exalialus es ouines deo$. Eos scilicet qui dii repulanlur, Et Hli qnkiem falso cx- .
allali sunl, atque ob crrorem ; tu aulcm vcre , exaliatus cs, ob summam luam polemiam. Qnamo ,
igiiur veriias crrore major est, tanio etiam tua \ . .
Luc

, U .

Psal. , 7 9.
?

<t

COMHENT.

m PSALMOS.

f82

, , sublhnitas illorom aliiluditiem superat. Exallatus

\ , es aulem, Iioc esi, cegnitus es altus esse. Conatiir
.
*
aulem bie verbis Propheta saramam Dci aUHudinem exprimere, vable exaltatum eum esse dtcens
super omnem terram, el snper omnos deos.
V E R S . 4 0 . Qui diligilU
Dominum, odite mota.
01
,
.
Odit enim Dens malos, et diligit bonos.
, \ *
Custodit Dominut animas sanctorum svorum.

.
.
Eorom nimiruro, qui Deo dicati atqtteei sanctificati sunt.
.

De mami peccatoris liberabit . Quottes nimi. , rum oppressi fuerlnt et lei. Peccalor autem
\ .
proprie est diabolus, veluti delictoruro oronium
auclor.
. , V E R S . 1 1 . Lux orla e$l justo. Lux veraft Incis,
lux, inquam, spiritualis, dirigens eum in omnem
,
veriiatem. Vel, lux conlemplaliotiis ci orla esl
. " , ,
.
qui in actlonibus suis jusUtiam servat.
Et corde lcelitia. Laetitia, boccst, spiritua .

.
lis consolalio.
V E I I S . 1 2 . Lalamini, jutti, tn Domino. Omnibus
,
, .
aliis mund! Toluptaiibus expulsis, velnti falsis.
, , .
Similis fere senienlia babclur in flne psalmi xxxn,
*
ibi : Latamini in Domino et extullate, jusli, iibi
,
'
vide.
\ .
El confxlembn memorxce $
ejus.
)

Graliae, inquil, ei ngUe, memoria repetentes di.

vinam illam sanotificationem, qua sandiflcali estis.

Vel confiiemini antiquas omnes iuquinationes
, . . ^ vestrae, dum tantam Dei mundiliam ac pnritatem animo revolvilis, cum inter bomines nullus
,

,
(5, , omnino imindus sit. Possunt et praedicta omnia
, \ a versiculo illo : Jgnh ante iptum pra>cedet, usqne
. " , , - ad verba illa : Audivit et icclala est Sion, de se\ , -, cundo Ghristi adventu inlelligi. Illuxerunl, inq*iit,
, . " . \, ~ fulgura ejus orbi terrx, Chrislo nimirum rttrsus
,
, e coelo descendenle. Nam quemadmodum fulgur
exii ab oriente, \ venit u$que in occidentem ,
sie erit advenlut FUU hominis. Quod si solem
. , , \, ,

, tunc oblencbranduin esae affirmairua, et lunam

.
- non daluram lucera suam % atellasque casuras
e coelo, undenam aliunde illuniinabilur mundus,
; \
- quam a Cbristo ? Vidit autem lerra ejtis dc . \ , ^ scensum, ct commota est ob limorem. Vel com
mota esi, morluis illico resorgcnlibus. Montcs
.
\ \ * , aulem sicut cera liquefacti sunt et dissoluli,
conimutalis elemenlis. De bis eliam verbis dixi.
mus in psalmo L X X I V , ibi : Liquefacta e$t una.
, , \
, Annunliavcrunt eiiam coeli justiliam ejus "
, \ hoc est, sublimes atquc alli, conlorum inslar,
, , p r o p h e l olim annunliaverunt, quod Hcns jnettis
. , csl judex : et tunc, hoc est, iu ilto judicii tem , , porc, videnint omnes populi gloriam ejus, cx \ . - euntis nimirum in gloria Patris, siculi et ipse
>, - nos docuil. Deiadc omnibus, qui idola colunt,
mandat, u l pudorc suffundanlur,alque crubescanl;
, ,
angelis etiam jubet, ut adorenl eum, scictis n i , ,
* .
mirum iitrumque fiitiirum
esse. Ipsis elenini angelis Cbristum adoramibus, caeteri oaines
" Malib. xxiv, 2 9 . Psal. X L I X , 6 .
M

983

EUTHYMII ZIGABENI

9S4

etiam facile adorabuol; qtiia, juxta , omne genu ei fltclilur, caHetfium,

terrtstrmsm
ei infertwrum *.
P$almu4 ip$i Dnvid.

.
\Z\
PSALMUS XCVll.
Hic psaimua qui ulrumque simili roodo Cbristi
\
adventuni pertractat, cognationem quanidam, seu
, .,
faiiiiliaritatem relinet cum proxime pnecedenti,
.
quemadmodum ei ille ad alium qui preccseerat.
'^
$ .
Y E R S . \.
Cantate Domino canticum novum.
Consimilis vcfsiculua habetur iri psalrao x c v ,
\ ' .
ubi exposuimus.

. ^Ael
Quia mirabitia fecit Dominus. In novis rcbus
\ .
novo cantu opus e s t : sed quid aovuni magis aut
, \ *
adroirandum est quam quod Deus carnem assuinpscrit, quod pati voluerit, atque alia fecerit, quae
, \
cx sacro docemur Evangolio?
;
" ,

Salvavit eum dexteraejus, et brackinm sanctum

. Illius dexlera alque ilJius bracbium, boc est, .
divinum illud auxilium, quod el dexlruui ciaccrm *
moditin omnibus esse solet, et poiens, saioavil,
, . \ '
boe est, recnperavil eum populam, sive eos
^ ,
.
omnes, qni ab iniraico olira caplivi ac servi tc , " , , nebantur. Dexleram eniia et bracuiun ita expoiii
, \ ,
alibi diximus in psalrno X L I I I . tbt : Sed dextera
, tua brachium tuum. Aliqui vero inlelligunt, quod
\ .
Deoa salvavil ipsum bominem qui perierat : alque
#

boc adaHrandanfilhid opus esse d k u n t , quod rebeilem ac pcrditum servum Doniinus passione ac
morte eua salvaverii.
V E R S . 2 . Novum fecit Dominut talutare $uum.
. Manifestam fecil Deus illam sahilem, quao ab eo ' .
cst: incarnalionem nimirum suam, vcl, salulare Q
consilium suum. Nonveni enim, iaquit,tit judicem
, \, ,
muadum, ud ul lalvetn mundum \
.
In conspectu genlium justitiam suam.

Yerba barc ad prioris dicii declarationem dicla
. ^.
sunl. In omnem enira terram exivit sonus aposto
lorum, qui univcrsis geniibus saltitem Ulam prae
dicaventiil, quim Gbrislus operatus est. Jutiiiiam
, , \ ,
autem lioc iii loco cxpone, qucinadmodum diximus
^ 6 ' .
tn psalmo x c n ; possumus etiam
iulelligere,
,
quod Dominus notun feceril sahrare suum
.
prophctls, el quod revelaveril justiliam suam genlibus.
2 ,
Y E R S . 5. Memor fuit mitericordice $U<B ipsi / a
cob, veritotig $ua> domui Israel. Cum o4im Deue .
palriarcbae Abrabam promisisset, iliius sc gene-D * ,
\ * ,
taiionis miserlurum essft, et jiiramcnto se vera
, \ dicere conflrmasset, voluit deinceps promissae
, bnjus misericordi ac conflrmalaB verilalis ralioem babere, dum re ipsa promissam miserlcor- ,
diam exbibuit novo Jacob, atque erga domum novi .
* \ , Isracl, erga generaiionem diro Cbrisitanorum. F i , \ .
deliselenim populus meriio Jacob dicilur, etlsrael,
, >
\ehili maligni daemonis supplantalor ct victor, et
, > ,

tanquamis qui inlerioribusanimse ocu.is, quantuin

6^cr.
humana patittir rragilUas, Deutn contemplando
;

iniuelur.

Jacob quippc imerpreialujr supplanlator, el Isracl, mens vldent .

'Philipp. n , 10. * Joan. xn, 47.

985

COMMBNT. ] P S A L M O S .

36

i
V E M . . Viiartnl omms liwmtmi knm
.
Dti noiiri. Hltid, w q u a o , taUiare* quod coraia
, .
eif per apostola reveiaiun e*i, ut eupra declaraviinus.

, . * \
^* . ,

Ysas. 5. /aaffefe , omni$ UTTA. De jobflalione dictum est in paaimo xcnr, i n secuadd ter*
aiculo.

'^,
,
. "
$ ,
*
.

Cantate, exiultate, psallite. Cantate canticnm novaro, ut dictum esi, et exsullate tanquam
libcrali a capiivitate, et psallite ad demonstrandam laeliliam el gaudium vestrum.

,
. ,
* . - ]
.

.
,

* \ ., \
, , *
\ . \
,
,
. .

V E R S . 6. Piallite
Domino i ciUtara, in eiihara
voce ptalmi. Per cilbaram juxia anagogen faclWas virttiies intellige; per vocero vero psalmi,
ipsam conteinplalionem. GloriQcate Doroinum,
inqnit, bene operando, et divina inysieria conieraplando.

ln lubi$ duelUibni, *oc4 luba corueof. In e?angelicU nimirom pnaeeplis, q u tubae quidem
plurali noaaero diconlur, quia qaalor sual Evangelia : ei toba singuiari, quia, taoielai quatuor
dicunlur Evangelia, sea potius quatuor evangalist,
coocordia tamen ac virtale unum alqoe idam esl
Evangeliam. Et dndiles quidem baa tubas d i x i l ,
veluli a sanclo Spiritu rabricalas aiqaa actas
corneam vero quasi animalara. Cornee eleatai
tubae ex animalium cornibus efficiunuir.
V E R S . 7. Jubilate tit contptclu reglt Domini. De
4 jubilatione sapius dictum e$t.

,

.
\
, \ ^' ,
*
, ^ , ,

* \ ! (
.
,
$ .

CommoMatur mtrre plcnitudo ejus,

orbk
ierrarum unhtrii qui habiiani in eo. Per commotionem etiam hoc loco exsultationem intelugit,
til diximus in psalmo xcv, ibi : Lmlenlur cceli,
,
cammoveatvr mare plenitudo
}. Vidc, qna illic exponendo diximus. Per
pleniludinem vero maris, quidam pisces inlellexerunl, qui illud replent : quasi ipsi etiam
pisces ad lxtittam aique ad gaudium advoceniur.

.
\ ,
, , \ \| \ , .
,
, \
,

,

Y E R S . 8. Flumina
plaudent manu simut. F l u mina, inquit, una bominum ioslar, qui invicem
congaudeant, quasi manibus quibusdam applau*
dent. Ac si diceret: Ipsa etiam flumina exsuliabuut, ianlo universali gaudio advenienie. Juxta
anagogen, per flumina, eos honunes inlelligere
debenius, qui polabiles aquarum latices, et perpeluos doctrinae fluxus babcnt, de quibus a Domino diclum est : Si quis credident in , /fxmina ejus aqua ' ; vel ip
sas ftdelium mtiliiiudines, qiue flumiuig instar ad
Ecclesiam confluunt.

,
.
^ ^ '
, . lk
, , *
'Joan. YII, 38.

exiultabunl fack Domini, guomam

ttnit. Ipsi eliam monles exsalubant, qucmadmodum in psabno xcv exsnltaste elian legimus liirna
gilvarum. Juxta anagogen , uiootes propbeua

87

ZIGABENI

*tmt, ob eontemptetkmom mmirom aubHmitatem.

Exiultabuul autem videntes qaod omnia ea quae
prsdixertmt re ipaa eveutum suum consecuta
stint.
VEBS. 9. Quoniam venit jutlieare terram, orbem
ttrHB in juslitia, el in reclitudine. Omaia
haec exposita sunt in psalmo xcv, ubl taroeu non
in rectitvdine legimus, sed in verilale tua : iia ut
idem intelligatur esse reciiiudo, quod veriias.
Quicunque euim verax fuerit, rectus eliani erit,
ei contra, quicunque reclus, verax.
IpstDavid
Psalmus.
PSALMUS XCYHI.

9SS

, *
,

" xpivai ,

^' . '
, >
"
, ,
.
.
'.
9

Esl etiam hic psalmus apud Hebrscos absqne g

\ *
inscriptione. llla eniin verba Ipsi David, addila
.
fuerunt a Srptuaginla, ul adnolavimaa in inscri- , ;
plione psalmi XCTI.
.
*0 ,

*
V E R S . i . Dominus regnavit, irascanlttr
populi.
ffcribit Matlhaeus, quod nalo Domino, magi ab \
oriente venerunt Elerotolymam, dxcentes.: Ubi , \ ,
tfoti

naius Judaorum t quodque andiem ea '

\ \
Herodes rex turbatus , et universa Hierosolyma ;
'

cttm \ Hoc igilur mysterium praevidens beatua

.
David, dicit : Domintrs rex nalus est. Etenim Do- , *
mitras de se dicebat : Tu dicis qnxa rex sxtm ego,
. \ , ^*^
4go in hoc natu$ sum , clc. Irascanlur igitur Ju. \ .
dttoruro populi.
fiai Cherubim. Ille, inquam, Domlntis

.
regnavit, qui sedet snper Cberubim, ut in L X X I X ^ ,
psalmo declaralum esl, ibi : Qui sedet Che' * ,

rubim* manifcilare.
,
.
Commoveatur lerra. Judaeorum nirairum reglo,

. .
quae lurbaia est, ui jam diximus. Vel commovea- , \ , tur omnis terra, nliis quidem ob metum pertur,
baiis, aliis vero ad pielatem alquo ad religionam
.
commutalis.

Y E R S . 2. Dominus tit Sion magnui, el exceUus

est . Juxta bisloriani Chrisms . ,
,
magnug fuit fu Jerusalem, docens, ei efQciens mi, \,
racula. Egredi^batur enim, inquil, fama de . .
axoh;
llem alibi : Exiit fama eju$ in finx- .

\ ^ .
El riirsus : Exiit fama in
lolam Syriam *. Juxla anagogen Tero, magnus est D
2?Dominua !n Ecclesia. Sion quippa inlerprelalur
. , \, .
. Fidelium aulem Ecclesia aon imtnerilo
' \
apecula appellalur, eum fideles, qui in ea versan \ ,
tur (ul ail Apostoltis ) non lerrena solum, sed
, , , 1}
coelesiia coniemplenlur. Ia hac igilur EcclesiiB
,
apocula Clirislits excelsus est super omnes ho* , \ .
mines, uipote, qui non lanlum boroo esl, sed eliam
Deus. Vel, magnus in Sion, excelsus autem in , \ \
oninibus gentium populis, ul sil sensug, quod , \ Cbristos magniflcatur inler Judaos, et inler
\ . ,

g^nles, hoc est, in iis fidelibus, qui ex circumci- , ,

ioue sunl, alque in iis qui ex geniibus. Nam quod
.
:
omnes, non solum stgnilical supra omaes, sed eiiam in oranibus.

Mailh. ,
13.

!-3.

Joan. xvni,37,

Luc. iv, 37.

Malih. i x , 2 6 .

Mallb 24.

Pbilipp.

9S9
COMMENT. FN PSALMOS.
ffO

- . 3 . Confitunlur nomini m o f t t . 4;nitifts

. . " ,
agant, inquil, noroioi tuo, boc est, noiwini divi; , \, ,
nilatis tuas. Donavil enim Deue aesumptae buma, . nitaii nomen, quod est snper omne nomen. Ycl
, confileanlur nomini tuo, non curioee inquirenles
, .
' naturara luam, nec modum incarnaiionie loae.
Quoniam ihnendum ei sanetum . Tiiaeadtim
apor icrrt.
quidem
inimicis, dum eos ejteit et flagellai; aaa, \
cium vero domasticfs ac benevolis, quos aancuA * \ . *
cat et mnndat. Yel de ipso etiam nomine Jeau
, , \
loquimr, quod limendutn eiiaro et saneium csl, ot
, .
jam dixiraus.

.
, .

.

Et honor regh judicium diligii. Dignilas atque

auciorilas regis diligit justitiam. Alque ideo et
praslo iis aderit, qui tyranr.ide opprimiralor et
ipsum eiiam tyrannum daemonem deslruet.

.
.

Y E R S . I. Tu parasti directiones. Tu legcm dedisii, bi qua directiones sunt et rectiludincs.

. .
\ , *
* .

Judicium et juttiiiam in Jacob tu fecitli. Idem

nunc et maaifesliu* repetit. T u , inquit, judicium
ieciaii et juxiitiara ia generatione Jacob* in ipso
scilicel Israeliiico populo, atqua boc per legem
datam.

.
.
. ,
.

YEBS. 5 . Exatlate
Dominum Dtum noitrum.
AUa ac subliraia <to ilto cogiiate. Eialtate etiaai
bymnis ac laudibus, exallale mandalorum observatione. Si enim blaepbemari dicilur in geniibue
Deus propler eos qai divina spernual mandaia,
pcrspicnum fit, quod contra roagniflcari dicHor
propter eoe, qui illa obeervavorint.

.
, , \, ,
,
.

, \ ,
* .

Et adomle scabeltum pedum ejui. Scabetlom

pedum Gbrisii, ut tfef, terram esse legimus :
Caelum, inquit, thronus mihi , et scabellum
pedum nuoriim ' . Scabellum vero pedum Chrisll,
tit hominis, montem Golgolha esse dicimns, in quo
fuit crucifhus : vel ipsara eiiam erueem, io qna
illius pedcs clavis couflxt sunt.

Quoniam sanclut e$t. Propter divtnilatem nirat" . .

rum, qtue sancliiical. Sanctus vero ipse cum sit,
" \ . \
bujusmodi etiam scabollum sanclificavil. Et quo \ ,
.
niaro justos onines sanclos quoque appellarc so_
lemus, osiendit deinceps quauta s i i differeoiia inter Gbrisii atque inier ijlorum sanctilatein, d i cens :
%

, D
Y E R S . 6 . Moytes Aaron in taurdolibui
ejus


Samuel inier , qui invocani nomen etut: iuvoca,
,
bani Dominum, ipte exaudi$bal . Hi orancs,
. , ,
inqnit, minislri illius erant c l servi. Moysera yero
. , dicit, u l legislalorem; Aaron vtro ut priraum inlcr
, , ' sacerdotes; et Samuelem tanquam principem inier
,
propbctas. Yel per Moysem, Aaron, el Samuelem,
. " , \ , \ eos omnes intelligit, qui illorum imitantur virluiee.

Nam et in Ezecbiele dicens Dominae : Si gladium
. \ - (errom, inventi fturini in ea Noe,
, " ,
Job, Daniel, in hU non vtniei gladius ; noti H*
' , , l o i signirtcare voluit, qui muliia jaui annis mortei
%

1 1

* Isa.

LXVI,

I.

Execb. x:v,

ii.

991
Z I G A B E N I
99?
erant, ted per ea nomiua iltoe significavit, qui eo-, ixl oirx 0$ , *
rum vitam ae coiiveraaiionera fuiseent imiiau.
; *
;
,
In coiwmna nubis loquebatur ad . Ad Moysem
.
nimirum, aique ad Aaron. Atqui ad solum Moyseai , \ . \
Deas loquebatur; verum bac est quaedam figura, . \,
quae syllepsit dicitur eo quod alterum compreben- , \ . \
dai. Nam t t Apostotus cum omnes conmimerasaet,

qui per Adem credideront, collecUm demuin addi- ,
d i t : Qui per fidem ticerunt regna, et q u sequun- 01
*

tur
Yult enim Propheia nunc illud nobie d i - . ,
cere, quod bic Gbristus est ille Deus, qui Jn co .
lumna nubis ad eoe loquebalur.


,

Quoniam cuttodiebant tetlimonia ejus, et praseepta

.
eju$ quw dedit illit. Ejus enira Gbristi erant tesli-"
moaia omnia, el mandata legis/quae illis daa sunt. , \ \ .
VERS. 8. Domine Deut nosler, tu exaudiebat eot.
, .
*
Tu ille cs, qui tunc eoa exaadiebaa.
, .)
Deu$ tu prapiUu$ fuiiti . Eis nimirum placantl
.

bua ae niiiigatuibus te pro popnlo, a quo fuerae ^; \

irrilauis, vel pro setpais etiam, quando in te pec- . , \
carunl. Nam et Moysea Deum irritavit, dam m i - * ' , \ nus credidieset se ab eo impetraturum aquaro, et
.
Aaron, qoando vitulum fabricavii.
Et nlciscens t* omne$ adint*nthnei eorum. U l

cifci posuil boc loco, pro auiiliari. Et adjtJYans . , ,

erae, inquit, boc est, adjuvabae omaia eoruni siu- , .
dia ad populi commodum. Vel eras ulcisceng omnes
*
eorum adinventiones, intelligendo in passivo sensu,
.
boc est omiies adinventiones, quic adversns illos
composilae ac alracts fuissent.
. \
VERS. 9. Exaltate Dominum Deum nostrum. De
boc jam snperius dictura est.
.

,

Et adorate hi monte sancto ejut ; quoniam $anctu$ etl Dominus DeMt tioi/er/llons ejus sanctus, .
Judais quidcm terreslris dicitur Sion, nobis vero , '
coclestis; de qua Apostolus Paulus dixit : Aecedite , , *
,
ad Sion montem, tl chitatem Dei vmnlis JermaUtn

.
,
ccelestem . Vei per montem fanctum Ecctesiam
, \
intellige, propter dogmatum nimiram el conversationie ejns sublimilalem. Adorate, inquil, igiitir . , ,
. , \ Christom in Ecclesia. Alque baec Propheta dicit,
,
seipsuro nobie conjungene : vel ila fieri jubei ex
.
fldelium persona.
* clc
.
Psalmu$ fpsi David In eonfessionetn.
l ^ .
PSALMUS XCIX.
9

l e

Hanc inscriptionem Septnaginta etiam apposuerunl, cognotcentee ex psalmi verbis, eum Ghristo
Tcre manu forti ac descendentl cx sanguine David
dedicatem fuisse, cui mandat, u l inscrviamas, et
confileamur.
VERS. 1. Jubilate Deo, omnis terra. Hujusmodi
verba baliaimus etiam in pealmo xcvu.
Servite Domino in Iwtitia. Servhe ei, qui liberav:t YOS a daemonum scrvilute; ct in laettiia, quia a
, f

Hebr. , 33.

" llcbr, , 22.

\ ! *
, 0 ,
\ , ,
- \
.

, .
\ \ .

.
* -

COMMENT. IN PSALMOS.

Ml

. , - ^anta erepti cstis lyrannide, et effectt dfgni, qul

tantura Dominum babealis.
, \ .
Y E R S . 2. lntroiu in eentpeclu ejus in extutlotionc.
.

Ingenue illura colite cum gaudio et telitia.

.
VERB. 5. Scitote qmoniam Dominus ipse
.
\ , . Gognoscile, iuqtiU, a prophelis ea, quae de
, tllo scripia sunt: et ab ipsis etiaiu operibus addiscltc, qcod Dominut Jesue ipse est Deus noster.
.
Ipse fecil , tpti not. Tamelsi palree i i
, .
, * esse videantur, qui fiiios faciunt, revera tainen
Deus est, qui eos facit. Ipse etenim illorum eet
. *
causa, parentee vcro coadjutores lanlum, veluti
, ,
qui divino ilti inserviunt mandal?, quod est a prin . \
cipio. Atque ideo niultos videmus optantef pro, * (. * \
creare fllios, qui tamen miniroc id possunl. Ead m
\, ,
* , & eliam ratione ad mulierem illam, quae viro suo d i
;
cebat : Da mihi fillum, prudenter ac dogmatice
luaritus respondil : Numquid ego $um iibi pro Deo,
qui privavii fructu venlrh ?

YERS. 4. autem populttg ejut, patencc
.
\ Ifi * * ejut. Yidimus etiaiD hujusmodi verba in psaltno
,
xciv, et licel ibi populus pauuas scriplum sit, et
, .
manus ejui, uulla binc lameo sensus differentia consiUuiiur.

in porlas ejui in confetitom, tn ;

, . " - f*n hymnis. Qaemadmodum primo ingredi oportei
, , porlae, et deinde aulas, ila eiiam primo contiteri
, oportet peccata, et deinceps laudare Deum : ut
! * - Hngaa per confessionem expurgata; purae ac
, * -

tnundae
laudes offerantur
Deo. Portae
autem el
-
*

"

~
. w - . . .
- - w .

\ \ ,
aulae Cbriali, v a r i sunt, q u in universo baben
, orbe, ecclesiae, veluti propriae quxdam illiu
\ * .
domus : de aulis eiiam diximus in psaloio L X X X I I I ,

,
.
VERS. 5. Confilemini illi, laudate nonun ejtu.
, \ Eamdem videtur repelere senteniiain, sermoneni. " - que euura niagie itilendere, ac fere leclorero ur. , \, - gere. Yel, por confeagionem gratiarum actiooem
* \ Intellige: Gratias Deo, luquit, con<lignae>gUe, pro
.
Utilis ab eo tn collaite beneticiis, et illius noroen laudale, qoi redemit vos.
"

\ Quoniam bontu , in zacuium mxuricordia
. , * e/m. Bonu ulpole coinpaiiens. iEternam vero esse
, \ , dicii illius miaeticordiaro, et non tantura ad bu.
roanae vii teropue, sed perpetao durare.

. nsque in generationem gnroionm

}. Yeritas, inquit, sermonum ejua perpetua esi.
, \ Yel, non lantum in anliqui popuii gcneralioncm,
.
aed In generationem quoque oovi populi.
.
Ptalmus %% David.
.
PSALMUS G.
%
Beatas Josias sumroa virtolo prsediius fuit, et
, , 6\, snmroa pariter cum virtute regnum admiuisira ,
v i l : quod praevidens Propbeta nosier David, pra*piov * \ \ sentem psalmum conscripsil, quo probai^siinam
lanti regis vitam, ex eju$ persona narrans, illam
, \
Unquaro rectae cujuedam conversatiouis exem .
plar, omnibus imitaiidam proponii.
u

Gen. xxx, 2.

KUTHYMII ZIGABENI

995

996

, .
^
et judicium eantabo tibi, j
Domine. In canluin, inquit, tibi offeram miseri- , $
cordiam cl judtcium tuum, canens nimirum, quera- ) ,

admodum in prsesenti vila misereris, et judicas in
fulura : vel canens, quod inisericordia lua judicio . ,
non caret, nec judicium luura misericordia. I m i - ,
tabor praeterea ea quae canlu meo lau lavero, alio- , \
rum scilicel miserendo et recte alios judicando.
kr . '
V E R S . 2 . Piallam, et inielligam in via immaculata. Irreprebensibilis incedens psallam, el intelli- , ). \
*
gam. Oporlet eniin psallentem iulelligere, quid
psallat, aut canlet. Per immaculatam autem viani, ,
intelligere possuinus virlutes illas quae actione per- , . "11 ,
ficiuntur; psallere vero pro conleinplari : vel psal-
lere, pro operari per viriuiem, inielligere aulem
,
pro contemplart : quorum uirumque iu iminacii- 1 ' .
lala atque irrepreheusibili vita perticilur.
; *
Quando veniet ad me t Ad me, inquatu, qui ideo
,
\ , \ . ,
immaciilatug
atque irreprebensibilis ambulo ,
psallo, cl inlelligo, ut te fruar. Yel, quando venies .
ad mft, qui advenlwm cl praesentiam luam arden- * ,

tissime coucupisco, juxla illud : Si quis diligil me, ,

verba mea servabit, et Paier meu$ diliget eum, et ad , \ ,
.
eum reniemus, et mansionem apud eum faciemus . '

, ir

Perambulabam in innocentia cerdis mei, in medio

domus mecv. Versabar, inquil, in mundiiia cordis. . "

YERS. 3. Non proponebam anle oculos mtos rem

iniquam. Neque ante corporeos, neque ante aniim

. ,
oculos, hoc esl, non suslinebam videre aut cogi- , , ^,
tare iniquum aliquid.
.
Facientes transgressionetn odivi. Eos niinirum

.

bomines, qui quod juslum esi Iransgrediunlur, , ,
sive id ad homines periineai, sive ad Deum.
.
Y E R S . 4. Nonadhmit
mihi cor pervertum. Reclo
.

enim pervcrsum non congruit.
.
Declinanlem me malignum non cognouebam.

' Neque enim malignorum bowinura amicitias reti- . nere oporlet, sed curare, ut omnes accedenles ad
, , nos, mcliores efficiantur, et recedentes despicere, , , .
Intelligitur ctiam bic versiculus do diabolo, ut , ,
sensus s i l : Daemoni ad me accessum nullum d e d i ; ' .
alque idcirco non conligit, ut aliquando a me declinare, boc est, recedere eum cognoscerem.
V E R S . 5 . Detrahenttm secreto 'proximo suo, hune I

,
vcrsequebar. Tatiquam malis praedilum moribus .
,
atque illiberalem, ac veluti caneno laienler oior- .
,
denlein. Secreto aulent, boc est, claui, ideo appo- ,
stiit, quia is qui praesenti delrahit, minus peccat, .
cum is qui prxsens est, ab irrogata infamia se
tueri possit.
Superbo oculo el insatiabili corde, eum hoe non

^
edebanu Hoc est, degebam cuui eo. Per oculum
.
. aulem superbum, qucmcunque superbum borainem
, *
intelbgit, veluti a parie toium : el simiii modo, per
,
insaiiabile cor, avarura bominciu. Uirumque vcro , .

scrmone comprebendil, dicens : Cum hoc non ede, .

bam.
VERS.

1. liherlcordiam

l e

Joan. , 2 3 .

807

COMMENT. IN PSALMOS.

i8

01 , VERS. 6. Oculi mei ad fidelet Una, *t udeant

mecum. Ad eos nimiruin qui ob rectam eoruiu


.
conversaiionem effecti suul digui, ut essent fide
les. Vel Qdeles nunc bonos otunes appellat, juxia
, \
quod a Saloinone dicium legimus : Virum auum
\ " ,

fidelem invenire labor est . Nam quod bonura eai
, , ,
rarum est: hujuscenaodi, inquit, bominibua ego
\ ; .
adbsrebam, el cuin eis constdebam.
Ambuhns in via immaculata, hie mihi ntinislrabat.
, *
Ministris, inqtiit, usus suni, quorum v i u esaet ir*
^. ,
repreheiisibilis. Decet namque, nou amicis tanlum,
; . ,
sed et minislris uti bonis.
\ .
Vrafi. 7. Non habiiabal in medio domut mea, fa
,

cient suptrbiam. Superius de superbo aaiico locu.

tus est, nunc auiem de minislro.
, \ .
Qui ioquiiur injusla tn comptctu
,
^
oculerum tneorum. Non durexit, hoc eai, perficere
. , *
non potuit, quod opiabat, nee coram n t prospere

processit.


V E R S . 8 In matutinis inUnrfickbam pccca . ,
toret . Maluliuo lempore, can D t i l t a vini, aut
, ira? ebrietate detinerer, quando cogitatio niea de. , \ ; ; ,
cipi non poleral. T e r r auiom peccaiortst dixit,
' \ , , non ut toiius orbis delinquemes aignificarol, sed
,
608 tantum, qui sibi auberant. Omnea etiara, noii
una omnes intelligit, sed modo bunc, modo illum.

Ui exlerminarem cimiate Domini ovc

. rantei iniquiiatem. Inierficiebam auiam eos, ul ex,
lcrminarem iniquos omnes, ea nimirum raiione.
- Q ul ipsa iniquiias, pamartim austeritaiera ceniens.
, \ . ,
coercereiurac dcleretiir. Juxta anagogen, perter , , ram, corpus ipsum uileUigimiis, et corporaHa omaia, laaquatn lerrena. Hujus autesn lerne pecca ,
tores, cogiiationes eunl de peceaiis. In matuilno,
. *
inqult, tempore, quaodo in anima mea oriebatur
$ ,
8ol eancti Spiritus (huuc cnim appellare posstMUU*
, ;
, \ iniellectuale roaiuunu.u), huerficicbam omaes af . , iectuuro meorura cogitation^s, q u ex lerreno corpore alque ex materialibus aliis rcbus aascunlur.
, .
Per Domiui vero civitalem, auiioam inlellige, tanquam sancti Spirilus donium.
Oratio ipsi pauperi, cum anxius fueril, et effuderit
,

preces %uat coram Domino.

.
PSALMUS Cl.
'.
Pauperem
boc
in
loco eum appellat, qui divino
, ; ^
. , \, indigel auxilio. Huic enim oraiio accotomodalur
praesenliH psalmi, quotics ob visibilium, seu i n ,
vieibUium' bostium pugnam, in aaxieiate fuerit
, , ,
, . constilulus, et oraiionem suam oblulerit coram
, \,
Deo. Effundam enim, inquit, in conspeclu tuo *
. eti meas. Quod raagls etiaro declarans adjunxit :
Ajflictionem meam eoram annuntiabo; lametsi
, \ ex primo propoaito pro seipso Propheta hunc
pgalmum conacripserit, eo niminim lempore, quo
, \ \ \
persecationein paeeus est. Tunc etenira ct tristis
.
fuit, ct Deuro hoiioravit dicens :
V E R S . 2. Domine, exaudi orationcm mtam, et


,
9

* Prov. xx, 6.

 ZICABENI
lOCO
999
.
clamor meus ad U veniat. Per oration m, oris
verba inteliigit, et per ctamorem, ipsius cordi* .
\ , .
propositum. Symmachus pro clamore, fleinm
, d i t i l . Yenire aatem ad Deum dtcitor bujuemodi
. , .
clamor, quando ab eo auditas fueril. AtidKur atttem, quando placet.
lf
*
.
Ysae. 3. averlas faciem tuanx me. Ne me
averias, quaeso, ut indignum : quod facere tolent, ; , t
(.
|
qui supplicantiom petiliones audire nolunt.

, jis

In quacnnqne die Iribuior, inclina ad me aurem

.
,
tuam: fn quaeunque die invoeavero , veleciier

. , *
exaudi me. Non tantum nunc, sed per totam
* \
tam. De inclinatione vero auris Dci dicttim est
ia paalmo xvi, ibifi Ineilna aurem iuam miM, etc. *
,
.
Y B R S . 4. Quoniam defecerunt sicui jumus diet
\al

pov.^tamei. Gito,inquit, exaudi me, quoniam anima mea , \, ,

. \ ,
jam defecii. Alibi etiam d i c i t : Velociter exaudi
.
, quia defecxt ipiriiuh meus ". Defecerunl, i n - , ,
quU, sicut fumus dies , et anni v k mea, , \,
furoi inelar, cito perlranaierunl, et Jam trans- , , ,
.
acii aunt.
, ,
ticut cremtum aruerunt. 8ymmn *
cbug pro crcmio, torrem dixii. Oasa, inquit, mea . '&&,
instar torrie araerunt, leniaiionum nimirutn igne \ , ,
\ .
combusta. Juxta anagogen, oasa, sancliorce iHae
, \
cogiutioaes auni, q o aniaiain foniflcanl et re * \ ,
g u n i : qum si leataiionooi igne aocenaae t i o t , de.
bilea fiunt.
,
YBas. f . P$rcuuu$ ittm, ul haba, et aruit cor Q
. Qiiemadmodttm berba percuasa tabescil, . \ ,
i u ego flagellis percutsus, ia corde roeo conia- \ ,
bui, nulla coaaolaiione inventa, qua flamiuam
* nceam irrorando ac rofrigerando miiigarel.

Quia obiilui tum comedere panem meum. Prae

bujoamodi, inquit, moeetiua omnem cibi appetilum abjeci. Amiqui enim appelitara, cibi memoriam appellabaut, et appetitus privalionero, "cibl
oblivionem.

"


.
\ , .
01 *
, .

Y E R S , 6. voce gemitus nui

adfuttit o$ meum
,
earni . Veros gemitui orauem illam tollit pin-> . guedinem, quae est iuier carnem et osaa. Aliqui

carnem dictam esse inieltigunc pro cute; ac si
. , ,
diceret, quod conauuipia p r mmrore oiuni caroe, jy , ^
qus iniermedia erat, cuiis ossibue conjuncta aiu
.
V E R S . 7. Similis
factus tum pelicano lolitanQ,
Pugiens niniirum mtiliiiudinis conver$ationem, et
solitudinem qnasrens. Est autem pelicanus aoimal
quoddam, quod solUudine delcctatur.

.
, \ .
, .,

Factut inm licut nyctocorax tit damicilh. Hix;

auimal natura liiuidissimuui cet: alque ideo undecunque fugiens in domorum ruiuis comoioratur
Ego, iaquit, veluti nyciicorax, io desenU ac
eoliiariis locis vcraor. Aiunt nyciicoraceia Ui domiciliis, seu lugoriis degere, ac nocle claraaro
pne forraidine, atque ideo boc ;nomine a Grocis

, . \

, > .
, \, *
\ \
, \ , , \ , -

Psal.

CXLII,

7.

1001

1003

COMMENT, I N PSALMOS.

. , \, \ - appellalur, quod nocte camet. Non secus igitur

:, ^ .
de nocie ad Dcom se clamare dicil, dum hosiinm
inciirsttm reforinidal.
,

V E R S . 8 . Vigilavi el factns $um sicut patser
toli .

lariui
iii lecto. Yigilai namqne et ipse passer pras
, \
formidine, et solua in tectodegil; vel lantuni in
. .
leciis manet.
" .
V E R S . 9.
Toia die expTobrabanl
mihi inimici
' ? mei. Exprobrabant iiiihi formidioem et miseriam,
.
omnes qui p? rsequebantur me.

. "
qui laudabanl , advtxsum mejiiTabant. Qui
prius rae adinirabantur, aut latidabant roc, posl, ,
modum jurarunt adversum me, juratnento scilicct
. " \ ,
confirmanlcs couspiraliones alque insidias illag
\ ^ qoas in me moliebantur; vel, calamiiates meaa
, , - jurauentum redigebanl, verbi gratia : Sic nos nou
*.
paiiamur ca qaae ille patiiur, neque efficiaranr ut
ipse est. Quidam vero bac verba dicia esse inielligunt ex persona Cbristi, iia ut sii propbefia da
Petro, qut juravil sc non novtssc hominem.
, &.
V E R S . 10.
Quia tan^uam panem mair

.

ducabam, poium tneum cum flelu mhcebam. Si
, \ , \ aliquando cibi memiiieram, ct panem cincre n * epergebaoi, ei potum meum miscebam fieiu, ul fa sv , * - eere solent i i qui in aummie consiituli sunl calaniir
. " tatibue, et non susiincnt vel cibum ipsum sibi abs \ quc iristitia afferri. Vel, cinerem quidem pro pane
, , \ . - manducabaro, poium vero in fletu miscebam, boc
, eet, lacrymas misrebam pro potu : boc atuem faciebam, cum alii omnes cibum suincrent, alque
\ . >

\ ,
,
,
, ,
, , \ .

bilarcs esseqt. t u n c clenim ego in faciem procumbens, ei lugens, ore ipso pulvcrem altrabe
bam, qui venlo, aut spiiilu attolebalur; alque
boc paclo miscebam etim lacrymis. Huju scemod
aulcni verbis, vi lam suam moesiilia plenaip esse
indicavil. Diciuui esi aulcm saepius, quod dtciio*
aes, quia et quoniam, aliquando causam reddunt, aliquando confirinant, et aliquando prorsus abtmdaat, seu per modum quemdam ponuntur narralioms, ui hic.
V E R S . I I . facie ira tucc maiguauoni* lua>.

Haec mibi contigerunt ab ira tua, quoaiam mibi
. , *5
iralus fuisii; cs autcm iratus, quia peccalis ic
1> * ,
, - meis irriiavi. Per faciem vcro i r ipaam iratu
circuiuloqucndo dixil.
.
Quouiam elevan* confregiili -. Olira nic in al"
. tuin elevasii, ctim mea omnia bcne se babereni,
, , ^ ,
aed posiea confregisti me, a pristino me siaiu dc . "
cidere permittens. Simile illud c s i :
Exaltaius
,

autem

\ "
'

.
.
)\ . \
. ' *
.
, , .
* , ,
1 9

Psal.

L X I X T I I , 16.

, f

Psal. c x t m ,

PATROL. GR. C X X V l l I .

humiliatus

sum

D'u% mei sicui twibra declinaxxTunt.

Cilo periransieruni. Alibi cliam ail : Homo vanitaii
$imtlis factvs ,
ejus sicut umbra

Umbra etcniin brevi exslinguitur.

Et ego quati herba exarui. Hujnsmodi verba
cliaiu auperius vidinius, verum illic quidem cor
6uuiii, bic vcro toium so ail exaruisse.
Y E R S . 13. Tu auum. Domine, in
nc$. Eaquidem quae ad IDC pcrlineut, boc cs , buf

4.

32

100}

EUTIIYMII ZIGABENI

inana omnia bujiiscemodi stinl, muiabiiia

1004

niini- A x a l . , , \ -

rum atqucinaequalia. Tu auiein, Domine, aelernus

.
rs aique iutmulabilis.


Et memoriale luum in generaiioiiem et generatio. . " ;
nem. Hoc esl, rcieriiuni, vel in generaiionem ve .
teris populi, el in gencralionem novi populi.
, , (
.
YEHS. 44. Tu exsurgens mUereberis Sion. Juxta
, \
sensum qui magie prae inanibus videiur esse, b;cc
, , ;
esl prophelia de lerreslri Jorusalem, qua pra*dici ,
lur quod impleto illo lempore, quod a Dco capti, \
vilali Judaeorum delcrminatiim est, Deus rursum
.nisercbiiur Sion, quando lemfus divinse proie- , \
, , ;
iiionis adveneril : letupus, inquam, quod cliam
| , , ';
lucrat pratdicium. El quae sequuntur pari conse, ;
qiienlh inldligeiida sunt. Sed juxia alliorem SCDsum, propbelia baec esl dc nova Sion, id est, dc , \ ; .
Ecclesia fidelium : vel quia resurgcns a morluts misereberis Ecdesise aposloloruin, atqne ci
auxiliaberi.
Quialempusmi$ereiidiejus,quiavenitfcm/.us.Tem
"
,

. ,
piis, inquaw, quod auxiliumexpostulai, cuin oinnes
\ .
jain adver6iim canij insurgant vl belluin moveant.
YERS. 15. Qwofiiam probaverunt servi lui lapides

ejus, et ejus misebuntur. Quia apofiloli

, .
*
paraveruul lapides ad asdificaiioHem ipsius Jerusaof ;
lcm, cos niinirum lapides, qui slabiliores et pro, \
1 aliorcs fuere ad rcligionem, et ad virtutein, et \ *
quorum mulua eiiam aptitudo el convenieniia, *
spiritualis Ecclesioe conslruclionem effecil. lidem
'
ciianr aposloH cura ac siudio digniorem reddent
* ; ; \
pulverem Jpsius Jerusalera : quippe qui inflr ,
miores quosque ac magis tcrrenos bomines suo
fovcbunt auxilio.
VERS. 46. Et limebunt gente* Domini. Q


.
Propter signa et miraeula, qua? sola noiniiiis
,
Chrisii iuvocalione fient in ea.
; .
El omntt Ttget gloriam tuam. Gloriam luam,
\ .
quae nascilur a potenlia. lntelligere etiam possu .
tnus per gentes, eos fideles, qui ex gentibus cre- , ,
diderunt, el aimili niodo per reges, eas reges qui
\ ,*.
fideles fuerunl.
VERS. 47. Quia cedificabit Dominut Sion. Uocest,
" \
. "
vcre aedificabit.
.
Et videbitur in glbria sua. Yidebilur rursum in
.

glorioso ejus adventu quando veniel cum poten ,

tia et gloria mulia, quemadniodum ipse dixit in
\ ,
Evangeliis *
.
YERS. 48. Respexil in orationem humilium. Eo

.
rum scilicel qui bumilia senliuul, clveram animi ,
bumilitatcm scctanturr
Et non sprevil eorum. Non despexii, non

.
rcpulil.
, .
VERS. 49. Scribantur hcec in gcnerationem alle .
ram. Accipiaiur, inquit, prajsciis oralio, scu bic , ,
prxscns psalmus, qui inscriplus est Oralio ipsi
,
,
,
pauperi, et tradatur in generalionem alterain, boc , \, ,
cst, in geherationem novi populi, posiqiiam anli ;
*.
quus populus prophetarum verbis, qua; dc Cliristo
piaidicla luerant, credcrc noluit.
s

Luc. xxrr 27.

1006
C O M M E N T . INPSALM03.
Ei populus, qui creatur, laudabit Dominum,


.
. , \ Gbrisluin itico , populus auiem, qui crcalur, novus
est } opultis; de quo dixit Paulus: Si quis in
;, .
Chritto est, nova cxeaUira
E l nondixtt.Qui crear
, , '

^. tus est, sed, qui creaiur, propler credenljum iiir
crcnientum, quod ad ipsani usquc consttmmalio , \ {nem perseverabil. Cr< ari auteui dixit, pro immu.
lari. Neque enim novus populus creandus erat, sed
in melius inimulaodus.
1005

" . Y E R S . 2 0 . Quoniam prosptxil

de sancto
, \ * 3
tuo. Piospexit superius qujdem in ccelo perma , \ .
nens, Inferne tamen in lerra visus. Proprium
^ .
enim e&t iis qui desuper prospiaiunt, manere in
.
alto, c l videri ab iis qui iitferius sunt. Visus est
autem per incarnatiQnem. Per excelsum auleip sanclum, coelum ipsnm intelligit, vel ipsam dixir
niiaiis celsiludiuem.
.

Domimis de ccelo in lerram aspexit. De coelo in

\
leiram descendit. Per aspeclum eniro fllius adr
.
venlum denotavit.

.
V E R S . 2 i . Ut audirel gemilus compeditorum. \]i
, audiret, inquit, gemilum, quem jusli hominee
,
emiUqnl, pro iis qui peccatorum suorum ipnexi
.
sunt caienis.

.
Vt solveret fiiios inlereniplorum. Atque u i solver
\ , ret a peccaii vinculis, et a dremonum servitu^e
,
eorum filios, qui in peccalis perieranl/
.
V E R S . 22. Ut annuntiaret in Sion nomen Domini.
.
* , \ Noinen nimirum Pairis, lioc esl, quod Dominus
Deue, Pater suus esfwf, et verus Pater : aique
\ *
.
^ i d e o Cbrisltis cliamMiceb.it : Manifestavi nomen
* tuum hominibus
Et laudem eju* in Jerfisalem. Hoc est honorem
.

ejus. Palris vero bonor esse dieilur ipsum nomen

, . " \
, , , paternum. Vel aliter, Iaudem illam iniellige, qua
\, \ * Christus scmper Palrem laudabat, pmnia illi perpetuo ascribcus, et ab illo dicens se missum ease.
\ .
Deinde dicit, quando hoc facttim sif.

,
Y E R S . 23. Dam ' popuii in unum, et
. "
reges ut tervireni Domino. Tunc, inquam, cum
\ , \
reges et populi ad eum convenirent, ut per ftdeiq
,
ci serviuitcm et obsequiiim praslarent: ei dico
. , \,

qui secundum divinitalem rereac proprie Dominus

. ,
esi. (Tunc cienbn Gbrislus aiinuntiavlt nomeu
, \ - Palris in Sion, et laudem ejue in Jcrusalew,
, qitando isli omnes convcnerunt.) Unde alibj con \
sequenter cx Chrisli persona dicitur : In mcdio
, \ , \ \ Ecclesiai laudabo **. Ecclesia etenim congrcgi*

lionem ct coeluin borainum signiOcat. Per regcs

. aulem, ipsos aposlolos intclligil, non soltira, quia
, aniuii passionibus atque affeclibus regnarenl, ct
.
quia dominareniMr daemonibus, sed etiaui quia ab
universo orbe sepra ipsos reges bonoTali sunl, ei qtiia de eis diclum est, in psalmo XLIV : Comiilue\
ioi principet super omnem terTam. Coinpleta aulcm bujusceinodi propbetia, redil ilerqm Prophcta a 1
priorem consequeniiam.
(

1 1

I I Cor. v, 17.

" Joan. x v i i , 6 .

1 1

Psal. x x i , 2 3 .

VERS. 2 4 . ResponJit in via fortUudiuit tuw.

1007

E U T H Y M I ZIGABEKf

10^8

Inops ille el pruper, de quo in inscriplione psalmi , ;

, , *?dictum cst, retpondil, pro Loc <lus osi, ci ad
quemoralio[pr<seiuis psalmi dirigilur. Respondere . ' ;
cnim lioc in loco pjguil siinpliciier pro dicere
cxtra interrogalioneui, sicuii alias sa?pe poniuir
; .
apud Scripiurani sacram. Pcr viam vero fortilu , ,
diuis illud tenipus inlelligii, quo vires adbuc \ , altquas habebat, necduin eas aiiiiltcre cocpcrai, ; .
lanta opprcssus ac dojectus imEsllia.
Pauciietetn dmum meorum anuunlia mihi. Hsec

simtlig vidctur semcnlise ei que babeturin psal- . " ^ '

ino xxxvw : Notum \ac m\hi,Dom\nc, fincm meum, , , ,
el numcrum dieruni meurum, quit , ul sciatn quid
, ,
detil mihi. Ccrnens, inquit, me jam dcbtliutum . , \, \
csse, et malum boc ingravescere, suspicor roodi, cum mibi lempns vitai superesse, quocirca indi- / , ,
caii mibi illud oplo, ut animse mcae majorcm

curam ac solliciiudineiu babeam.
Y E R S . 25. Ne cducas me in dimidio dierum meo .
rum. Eductionem boc in loco peregrinalionem

aniiiiie appellavil, cducta: sciliccl per acrem, vel ,
educlx a corpore. Per dimidium vero dicrum, . , imperfectionem, boc csl, hifruciuositaiem dierum

illorum appellat, qui sibi ad fercndoe virliilum
. /truclus staluli fuerant. Uac enim de causa ceili
, .
dies vita; bomiuuin statuuntur, ul fruclus feranl; .
precalur igilur non mori iu inirucluosiiale, ul ' .
iia dicain, seu fclerrtilale viuc suai, scd diulius ' , "

vivere, doncc Iruciuui aliqucm afferat. Vel forlas
bia iia dicit, propler illud quod iradiiur in paal- . , .
mo LIV, ubi babclur, quod viri sanguinum el dolosi
non dimidiabunt diei suos, ubi vide cxposhionem.
ln generalione generationum anni ttii. Per gcne
.
ralionem gcneralionum l i e b r x i idem iulelliguut, \ * .
quod perpetuo. Coinplicat aulem Propbela intcr
\ . , , ,
orandura ctiam dogmata de Dco : Tu cnim, inquil, , \ .
divinilate tua acternus es, quinimo el supra ipsaiu
lernitatem ac sempilernus.
Y E R S . 26 lnilio lu, Domine, tenam fundasti. Sia* , ,
.
bilisti, fecisti.
, .
El opera manuum tuarum tunl cali. Coeli, inquit,
.
eflfcftis poientiae ixix opu* euui. Per coelos aulcm
. ,
ipsum primum coelum inlelligo cl lirmamentum.
\ . . \,

In principio, eniai inqiiil, fecil Deut ccelum ter . *

ram
el rursus: vocavU Deus finlum
ccclum
Y E R S . 27. Ip&i peribuni. Immutabumur enim
.
',
ulpotc creaturse.
.
Tu autem permanei. Iinmutabilis ul creator.
.
", .
Et om)m sicut veslimenlum tierasceni. Oinnes,
.

hoc est, uirumque coeiuin : vel ipsa lerra siiuul

, . " \ *
cuni coelis, assiduousu ct lempore, vestimeiuorum
,
instar veierascent. Usu cniui cl lemporc veblcs (8) .
consumuntur.
Y E R S . 2 8 . Et ticul opertorium involves eot et mu , %

" Gen. , i .

Ibid. 8.
Variae lecliones.

(8) Niiuiruin .

1010
1009
COMMBNT. PSALMOS.
tabuntur.Invotve*dtxii, pro,coerccbis, c l ctnlr.v
.
', /' ,
; . - bes ; quod lauta, inquit, facilhalc edicics, qaaala
\ . qnis operlorium aut pallium aliquod involvil. Hls
aotem verbis eitmmam Clirisli poloiiiia n ac robur
,

consiiluil.
Quod aiilem euperias dixit, peribunl,

, \
ininc ail mutabunlur, cxponcns nimiruin ct decla, \ \ ,
rans pnora illa vcrba, ct significans, quod ip- i
?. ,
\ , cliam coeti immtiiabiintur ac renorabunlur
intorrtipiionem. Atque ideo in btijusn:odi senlen
. "
, liam Paubis diccbal, qtiod Praterit figura hujus
mundi \ ct Isaias, quod Coclum
,* .
,
, , Sunt qui dicant, ita cxponcndum csse bttnc vcr
\ .
sieubitn, quod sicut opcrtorium, seii amiclus
roinpltHo usu dcslittain, involvilur, sic etiain ct coelum, meliori usu advrntcnle, in mclius cl ipsuni
iiiutabiliir.

autem idem ip$e $. laimtitabilis scilicct.

. ', .
El anni tui non deficient. Nam queiitadtuodura
\ .
"
, \ ;. sccundiiin dlvinitaiem cares prim ipio, ila ciiam
fine. Per anuoe aulecn Dei, ititelligcre debemus
\ .
perpetuitatem divinae cssentiaj.
V B R S . 2 9 . Filii iervontm tuorum habiiabnt.
Scr01 .

vorum tuortim, de quibus superius dictttm est,

, \ ,
\ quod ProbatTunl servi tni lapides cjus, aposloluruiit
,
iiimirum. Filii autciu aposlolorum suttl, qww
\ \ per Evangcliuni gcnuerutit : qui eoruiti ftlii i d e n
\ . , \, - dicuntur, quia sinilli morum ac logmalum crodS ,
lione illis conjunguiitur. Hi igilur babitabmit in
.
Sion, hoccst, in Ecclesia, cujus tti miserlus <s.
\
Ei icmen eortim in s(cculum dirigelur. Eorutn
*
scrvorum tuoruni, vel scmen filioium srrvormn
. , , C tuorum. Scmen vero non secnndum camem dixit,
\ scd secundtiM) vtriulis ac pielatis sncccssionem.
\ . ! - lloc igilur scmcn in rclcrnum dirigf tnr ct pra?pa . , ,
rabtlur. Porta; cnim, inqnif, inferm, *

.
bunl adternns cam .
.
Psahnus ipsi David.
'.
PSALMUS C l l .
Ilic psalmiis giatiarum acttones conlinct, quod
\ ,
ab cjus principio facile dignoscitur.
.
V E R S . 1* Benedic,
anima , Domino. Gralias,
, .
,
inqnil,ei
agc,
cuin
lauda
clgloriQca, qui me taulis
, \
ac taltbus aflccil bencficiis.
.
Et omnia, qiiivinlra stm/, nomini sanAo tjns.
'
I>um ait : Omniaquw intra mesunt, anima? virlnlcs
. ,
inielltgil', considerationes nimiruni el cogitalioncs
, \
onmrs : vcl simul cum bi? otunia ac singttla sui
.
corporis incmbra, hoc csl, Sfipsum ex onuii pror\ , ; - sus pario, jubcl Deo benedicertt, insuper et nomini
sancto cjus, CIIIII hoc iionica oroneseos sanctibcet,
.
qoi digno illi bcncdixcrint.
V E R S . 2. Bentdic, anima Domino. Inienlio cs
, ).;
rxhorlationis, vcl cliaui siinplcx scrmonis rcpe .
litio.

Et noli oblivitd retnbulioncs ejus.

.

Hetribuiiones dixit pro benefida; atqne iia SymJzv . 6:
tnacbus reddidit. Nam ciuu a Beo nmlia accepe, : ; *
riuius bona, ct inobcdieiUia nos ra ei rcddidetimua

t e

l Cor. v i i , 3 i .

" ba.

xxxiv, 4- " l l a l l l i . "xvi. 18.

iOll

ZIGABENI

1012

tnala, ipsc lamen rursus bona nobls relribuiU .

Delnde ipsa connumefat beneficia.
.
V E B S . 3. Qui propitiatur omnibus viiquiiatibus


.

tuis. Qui in unoquoque luo deliclo placatur, ct
.
prnpitiue Ol, si lamen singulorum delicloruin
pocnilenliant egeris.
.
Qui sanai infirmtlates tuas. Auiinx scilicel ei corporis, qnatido ardetili pcctore pro illis ,
.
rogas.

.
V E R S . 4. Qui ndiwii
vitam iuam.

Ex aniroac nimirum et corporis periculis. Vel, qui
.
inrorruplain vilam donal in resurrcclione.
Qui eoronat le in misericordia miserationibus.


.
dico qui cursuni coneuinniasli, cl fidem ser- \
vasli. misericordia aulcm ct niiserationibui
\ , \
idco dixil, quia nullus cx operibus suis juslifica- ^ . , \,
tur. Si iniquitale* enim, inquit, obsercaverii, Do*
, , , ;

, Doiwnei quh sustinebil ? quia apud le propi ' \

tiatio e&l El rursum : Quia apud Dowhium iwt- , " avtip
scricordia el copiosa apud eum redemplio : ipse

redimei Israei omnibu$ imquitalibus

ejus\ .
Commiscet enim Deus misericordiam suain bonis *
nperibus noslris, alque boc pacio oimiia supplet, , .
in qu.bus nos riefeciinus.
Y E R S . 5. Qui repUt t>< bonis desiderium tuum*

Hoc, cst, qui tc bona sitiejitem bonis salial. Qui- ^ , dara desiderium bic late imelligenduni essedicunt,

quale habuit Adam ut eflicerelur deus : quod
, ^ desiderium ipse Adam studuil explere in malis
dum Deo obediens non fuit. Tuum vero, inquii, Q . $
hujusccmodi desiderium implebil Deus tn bonis, *
propter tuam niinirum obedreniiam. Ilorum igiiur , ,
oronium donorum inemor, inquit, anima, bcnedic
, Deo qui tanla in te coHiulii beneftcia.
.
Renovabitur ut aquilw juventui lua> Juvenius,

&.
inquil, scu adolescenlia itta omnein jllam sene- \
ctulein depellei, omncmque il um languorem aique ^ , *
iniirmiiatenif quaeab animi passionibus obveneral: uec secus ea umnia depellel, alque aquilse veteres .
pennas dejiciunt. eodem pacio per poenilenliam renovaberis u l aquila renovalur, cui nova pennae
rcnascuntur.
V E R S . 6 . Facun* misaricordias Dominus. Subin .
. .
lligitur verbum e$t.
judicium omnibus ihjuriam paiieniibus. judi .
I .
ciura ullionis.
V E R S . 7. JSola$ fecit vias suat Moysi. Pcr lcgem,

.
quam ei mandavit. Per vias aalem diviuam vo- .
luiilateui ac inandata ejus iiitelligil ; abunde au- . \ tem diximus de bis in psalmo xxiv, ibi : Viat
* ,

luat, Domine, demonslra milii.

, ,
.
FUHs Israel volunlates suas. Prinnm ipsi Moysi,
.

, \
\et per illum consequenter uuiverao populo.
.
,
Y E R S . 8. Misericors Dominus, longaftimii) ei mulium mtericors. Hsc exposita fuerunl .
' , ,
flov,
Sa p s a l r a o L X X X V , ibi : fu, Dotnint Deus mlsera
, \ .
for, et misiricors, et quae sequunlur.
%

* Psal. exxix, 3, 4.

3 4

Ibid. 7, 8.

1013

COMMENT. PSALMOS.

101

,
.
. .

,

. { \
\ ,
.
"

. "
,
\ ,
\ ; * ,)
, .

V E R S . 9. Non in fuxtm irascetur.

Cum facilliiitc
reconcilieiur poenilenlibus.
Neque in satcuium succsnsebil. Eamdeni scutrntiam repelit, sed ttianifcstius.
V E R S . 4 0 . Non iecundum iniquilates noslras feeii
nobis, neque itcundum ptccala nostra relribuil mbis. Veluli patiens et mullom mis ricors. Eumdem
auiem sermoiiem de divina niisei icordia muliipliciler revolvil, demonsirare cupiens, quod summa
ea in nos Deus usus est.
V E R S . 1 1 . Quoniam secundum allitudinem cwli
lerra corroboravil misericordiam $uam $uper limente$ se. Quanliim, inquii, esl inlervallum a cajlo
in lerrain , lanlam stobilivit Dcus miscricordiam stiper timenles se, iutmensam v i d c l i c e t ,

ct qiue conjectari uon possh. Uac amem comparaiione Propbela usus est, cum majus aliqnod i n tcrvallum non invcnissel, quo in. exemplum utcrelur.

,
' .
. , .

V E R S . 12.
Quantum distal orius ab occidente,
ionge fecit nobii iniquilates uoslras. uobis dico,
quicunqne eum limenuis. Nam ubi d i v i n u s Umor adesl, illic cst eiiam luaudatorum obscrvalio.

,

VERS. 15. Quomodo miseretur pater fliiorum, mi

. sertus est Dominus timentibus se. Miseretur paior
, , ,
flliorum. Providenliam etenim el curam illorum
babet, etlicei in aliquo dcliuquant, suslinctlameu,
, , , , admonct, exbortatur, comminalur, longanimis csi,
, \
C verberai, sanat, ct omnia denique ad illortim eru, \ .
ditionem ct saluleni quam diligcntissimc niodcratur.
<
.

Quoniam ipse coynovil figmenlum tioiirum. Mciita

\ \
susiinet ac miscretur. Novil enim iigmentuin no* , .
alruin debile csse alque iuftrmum.

Y E R S . 14. Recordatus $, quoniam pulvis $umus.

. , \,
Hoc ad pnccedentis dicli inlerpretaliotiein conse , .
\
quitur. Metninit, inquit, quia dc pulvcre plasmaii
*, \ \
gumus, de pulvcre, inquam, qui natura sua, lcntiisaima qpaedam alque infittiussimi res cst. Et
.
quod ait, recordatut e*t> posuit pro novit. Nam
hoc tdiowa est Ifebraicae lingutt.
.
Honio sicut herba die$ eju*. Facite enim deficiunt
\ .
bofnines, et hi bac viia non diu, sed ad leinpus
. \ D lanlum permaneiU. Per dies autem; viiam
seu
* . \ viia. cnrsum inlelligit. Quod si Saloinon bouiinetn
, magnum esse dificii, ei quid venerandum, ne mi, - reris. Ex duplici elcniiu apparatu bomo confeclus
, - esit ex pulvere nimirura. alque ex vivilica ilia Dei
\ epiraiioue : unde lerrena illa corporis pars v i l i \ ,
penditur, alia aulem spiritualis ac coelestis ma * gnilicalur, propler anima) nimirum imniortaliialem.
Ob pioprias igilur infirmitales ac labores boax>
(9), , \
, -, inlionoralur, idemque ob virlutes el strenua facta
babetur in bonore. Observando etenim mandaia,
, \ .

bnago Dei cnt, ei hscres regni coclorum { quae ai traiisgredialur, et scrvus slalim eflkitur peccaii, ct
s-ipplicionini reus.

Variae lecliones.
\P) Supple .

1015

E U T H Y H U ZIGABEMI

1016

Sr0

t0

r,t<t)

Tanqucm flos agri tic efllorebil. Modo formoius,

'0**1 C
*> &XPb C &. NGv
, \ ptilcbra apccie, mox scparatione animjR labefa .
ctus et corrupius.
VERS. 15. Quoniam spirilus ptrlransitU
in itio.
Qu&cunque aercm, seu gpirituin irahunl^ et reroil*
ttint, corruptrbilia t u i t l . Vel per spirilum, animam inlellige, qu& in univcrsum corpus periransit, el staluto ac determinalo tempore abeo
ixit.

"

.

ctipa ,
\ .

Et non subsistet. In praesenli scillcel viia rcoricns,

ut bomo.

. ,
.

cognoscet amplius locum sunm. Ad aliam

dcmigrans babitalionem. Sed noque ipse, inquil,
spirilus, boc est, ipsa aniroa, simul ac bujus corporis vincula perlransierii, subsistet amplius iu
ipso corpore* aut illic amplitis habitabit, nec cognoscet locum babiiationis SUJC, ipgtim nimirum

.
* ?
, ,
, , ^
\ * -

corpus. Nam, etsi animse resnrrecilonis tempore

propria corpora sint receplurae, non lamen eadem
tecipicnt corruptioni amplius subjecia, aut mutalionibus obnoxia : unde merito ob hujusmodi i m mulaiionem ea amplius non cognoscent.
V E R S . 16. Mitirieordia auiem Domini sceeulo in
tfcculum timentes eum. praesenli saculo
usquein fulurum, boc est, in praesenti el in futuro
soeculo. Perpelua cnim bic
atque illic cst Dei
misericordla, ei nunquam cessabit. Nam ei bic a
prasentibus nos eripil pericults, ct illie a suppliciis liberal aelernis. Est autem baec inisericordia
super eos, qui thneol Dominum.
VEtts. 17. justilia illius in filiorum. Ju> Q
sliiiaia dixit, pro retributione bonorum operum.
Ad bunc etiim sensura Symmachus Iranstulit. Dicii igitur quod hujusmodi justilia perpelua esi, et
quod per teinporum successioues, flliis filiorum
rctribuet, iis,inquam, filiis, qui juxta pairum viam
ambulaverint. Deinde eos pouSl, apud quos btijus*
inodi jusiitia reperitur

, ! \
4 / *
* * ,
\
.

oixf;

. *
\ ,
, \ ' \ .
, \ *
^,

.

. Kc\

. , \
\ ,
* \ *
\ *
\ \ \
.

.
Iis qui servant (estamenlHm ejui. Teelauientum

dico divinorum mandalorum, quod disposuit pro

^,

adoptaiis sibi filiis, pollicitus pcr iliud eis haredi .

latetu.


,

VERS. 18. Et \,\ suni mandatorum ipiiut,

til (aeiant ea. Qui, inqtiit, memores snnl, non ut

, * \
ea ecianl simpliciler, scd ut opere perflciant. FiUi
aulem flliorum, non lantum i i sont, qui per co-
^
| * * ,

gnaionis succeseionem generanlur, sed illi eiiam,

<{iii pietalis ac religioids hseredes sunt, ac successoree.
VERS. 1 9 . Domhiuiin coelo pararitlhronum $uum.
Qui igitur illius llirono assislere cupiunK cogitent
coelestia, et terrcna despiciartt. Denotaiitr autcm
bisverbissumnia Dci celsitudo. Et vidc in sccundo
paalmo exposiiionem illius versiculi : Qui Itubitat
in coelis irridebit.
Et regnunt ipsius omnibus dominabitnr.

Vcluli

o i

0 0

* * *<*
*
,

. Opovtp ,
{ . \ * ,
*,

.

;. 'fl<

COMMENT. IN PSALMOS.

1017
(

1018

crealoris rcgnum ; verum fidelibat, at invitis

doiuinabitur, sed ut sponte subjectis; infidelibus
vero, etiam inviiis.
\*BBS. 2 0 . Benedkite Domino, anaeli ejut.
,
. , Cum Ibroni coelesiie memineril, consequeiiter as\ - eisleaiium eliam tbrono angelorum memoriam facif,
; eibortans Hlos veiuti conserros, ut commtini Domino benedicanl, alque ul tetentur, quod lania
, ; bominibus contulerit beneflcia.
.
PotenUs viribut. Hoc est robusti. Angclorum
. .
\ , \ \ enim virtus non senescit, sed imroorulis esi, a i * que ideo Viriutes et Polcslates appellantur, quia
potentes nimirum sunt ut perficiaatquae sibi a Deo
.
injungunlur.
tor ,

Facientei verbum ejut, audUndo vocem lermonuni

. - ^ ejut. Qui divina implelis maiidala, simul acaudi , veiilis voceiii scrmonum ejus, quse ab illis ecilicei
, .
audiri poteei.
,
.
V E R S . 1 1 . Beneditile Domino, omnes viriutn <y*.
, \ Cum de atigelis d i i i l , nunc de alii ordiiiibuft dicit,
.
de incorporcis nimiruin virlutibus.
Ministri ejus, qui ( volunlatem ejus. Qni in

variis ordiuibus ei iuserviunt, quique <*jus volwnla*
. ,
f.tot, leiu peiiicitiM. Dciude in uiiiversiim omnem
cxboriatur creaiuram ad Dei benedictionem, d i .
cens :
,
.
V E R S . 22. Benedicite, Domino, omnia opera ejut.
Veruui qiioiiam pacto Deo bcncdicent, quac irraKat \ ;
tionabilia sunl, aul inaiiiinata ? Dum nirairum pro
\ ^, ,
, , , \ ( ] voce, aspeclu uttinlur, pulcliriludine, silu, ulili .
lale, aique aliis bujusmodi. Qua omnia adiuira* \
bilia sunl, sapieniiainque ac polenliam Dei i u d i canl, Ab iis enim ralionales creaturae in Crealoris
. xa\ \
laudem inovenlur. Solent cliaiu prophclae saepe \
numero, ad diviuas laudes concinendas, ip ain
* , - cliam irrationalem, atque inaniniatain naluram advocare, denoiire volentcs qnod rationalis creaiura
, \
ad dicendas bujusmodi laudea non suillcii : quod

siipsaeliam(IO) irralionalia addivinas laudesexci; ,
tantur, quanto inagia a rationabilibtis crealuris
Deus taudandus est ?

^
In onmi toco dominutionis ejns, benedic, antma
, Domino. Veruin quisnatn locus cst, qtii non
, . \
stl sub dominio Dei? Gerle iiultua; reslal igilar
;
.', . ^ ubicunque locorum fucrimua, illic indislincte
* ^ Deum faudeiiius. Sed quid ad bac dicent JuJaei qui
\ . , canlare nequeunt caiuicum Domini iu lena aliena,
^
cuin Propbeta evangcli* iun cultmn ac religionem
;
introduccre manifesle videalur, euuiqtie ipsi cliam
legi praderre ?
6
&.
Psulmns ipsi Dacid pro mundi constilutione.
.
PSALMUS CHI.

In euperiori psaluio bencdixit Deo, gratias ci
, \
agens, pro beneilciis in nos collatis; in prxsciiti
*, , mrsus ei beucdicit, cl creaturani omnem ab eo
*
conditam admnatur.

Varia) lectiones.
(10) Exprcssius : Tnm denotantc* c l c , lum ctiam raiionales ad hanc rem ir.agis magisqne excilantet. Si
. ipsa Uhm, '.lc.
y

1019

1020

BUTHYMIIZIGABENI

VERS. i . Benedlc, anima , Domino. Domine

metis, magnificatas e$ tehenienter. Magnus
valde omnibus apparuisii, ob laoruin nimirum
operum magniiudinem et ob soinmam providenliam, quam erga creaiurara toam indesinenter
ostendis.
Confessionem magnificentiam induisti. Pet
confessioaem quidem gratiarum actiones signific a t ; per magnificenliam vero, bonorem illum, qui
magno atque excelso cuipiam dcbelur. Haec duo,
inquit, libi circumposuisti. Ob magnitudinem quippe
operutn et crealuraruin, ut dictum esl, gratiae Deo
juges aguntur, qiod propter humanutn genas tot
bona creaverit : honorque ei eiiatn summus habetur, tanquam rerum onniHim opifbci.
Y E R S . 2. Amictus lumine, quati veslbnento. We,
qui amictus est ltice, tegitur a luce. Sitnile quiddam de Deo ipse etiam Pauius d i c i t : Qui habitat,
inquiens, lucem .
bis vero docemur, Deum invisibilem esse, et intellecm lutmano
comprebendi non posse. Huic auiem versiculo non
adversatur, qtiod alibi Propbeta d i x i l : Qui potuit
tenebras laiibulum $uum : quippe cum inaccessibills lux idem efllciai quod efliciunl lenebra;
utrumque enim oculorum aciejn non admitiit.

, ,

,
.
\

)
.
,
tav . .
, \,
, , ,
* ,
, .

.
, ^ . " \
.
'
\ . ,

.
,
,
*
.
QuoJ si exlerior Dei lux, el qua circumdatur inaccessibilis esf quanio magis id quod in ca tcgi
tur, videri non poterit ? Caelcrum alii per lucem, mumliiiam, alii cogiiationeni et scicntiam inlclle
xerunt.
1 1

tbr \ . ,
V E R S . 3. $ c&lum quasi pellem. Doniinc,
\, , .,
inquit, Deus meus magnificatus es vebemenler, tu
. _ , _
. .
. . baec atque illaoperatus es; lu facile coelum eUcndt \
, nec secus ac si quis pellem extendat. David , .
quidem hocpacto nos docet, quam facile Deo fuerit ^ co?Ium creare. Isaias autcm alia quadam atque . ,
.
elegauli iranslalione ttsus, illius etiam immobHila- , *
^ ,
tcm ac Gguram demonslravit, diccns : Qui statuit
coclum quasi cameram
Qnod si pellem pro ta- . ' ,
\,
bernaculo intellexeris, dicemus ligurara cceli boc
, .
scrmone significari. Erat quippe tabernaculum instar fornicis. Dictio auieiu, extendens, quamvis praseulis sil temporis, tamen pro praeterilo posiia
esi. Sa?penumero enim apud Scripluram lempus ponilur pro lempore, qucniadmodum eliara i n sequcnlibus lieri videbis.

kr .
Qui legis aquis superiora / u s . Qui lcgis, inquit,
ct cooperis ejus coeli excelsa : ipsum scilicel se- ,
\,
cundum coelum. Et dimsit, inquil, Deut inler me- . ,
\
dium aquce quce infra firmamentum, et inler - , ^
dium aqua\ quas erat supra firtnamentum ". Q drit , \
Adiiiirandum est igiltir, quod fluida aquae nalura .
0
contincri potuerit supra firmamcnlum, quod curvum esf, et non eflluxeril. Natn et ipsuin flrma- . \ ,
iiieiituui iornicls ftguram habel, qucmadiuodura .
aspectus docet.
) \ .
Qui ponit nubi ascensum lunm. Qui ascemlis s , \
per nubein, oaque ut vebiculo uleris : siculi olim
.
in nioir.e Sina.


.
Qui ambulas $ alas . Qni alis ven*. , * loruin vcheris : quibus \crbis denotarc vidclur,
T

Psal. x v i i , 12.

" Isa. X L , 22.

* Gcn. . 7.

IflSl

COMMENT/IN PSALMOS.

1022

. 8llan ubique esse : quippe cum Venti motd velo, xa\ >
cisstmi , el citissime ab exlremi* lerrae ftnibtis
, \ .
ad xlioe fincs perveniaat, et lotnm orbcin quast

. \
.
\ \ ,
\ ; , \ "
, \ .

moinenlo circumeam.
VKRS. 4. Qui facis angelos tuot /, et mini*
tuot ignem urenlem. Illum eliam iuvisibilw
naturae factorem esse preedicat. Eosdeni vro angeioe ei epiriius, et ignis nomino appellai, u l velocem illorum motum atque efficaciam expriniai,
vel eorum naturam eiiatn hoc paeio describens.
Angeli eleuira spiriius intelleciuales sunt, ei ignis
quidaro immalerialis.

VEBS. 5 . Qui fundasti terrom tupet stabiliiatem
. \ ;
f u e m . Scd quanmam inleliigil terra stabiliia\ ; , \ '
tem ? Die quod divina dispositio pro alabiliiate
'/.
1 ei eiTecla est. Supcr seipsam cnim eain aiabilivift
Deus.
Non inclinabilur in swculum twculi. Non perver
.
tetur, etsi commovebUur aliqtiando.
, \ .
VERS. 6. AbytsuM qua$i veilimcntum amiclus ejui.
"

.
, tjrot , Amiclris elememi cjus lerreslris, abyssus c s l : ipsa
videlicel aquarum moles, quam mare appellamus :
, , ,
qtueinslar cujusdam vestimenti lcrram complccli , \ .
tur, atquc expanditur supcr eain. Possunt eliam
\ \ ; ,
baec Propbetae verba intelligi de incoinprebensibi\ , \ *
, , , , lilale sapienliae, poienline, ac provideniia? Dei,
cujus immeusiiatem adiniralus, dicil. quod abys*
, ,
eus ditiuae incoinprebensibililaiis esl qu tsi quod' ,
dam vestifiienliiui. Nam cum cx omni parie Deue incomprebensibilis s i i , iiicomprebeiisibiliiatc illa

vehui indatnento quodam amieius esse quodammodo videiur e l circumdatus.

. \ C Super monu* nabuni aquw. Aquae, inqiiil, iit
\ ,
ipsis monlibus congreganlur, cl f o i i i r g illic sraltiriuut, quanquam alioqui stiapte nalura ab alto
^ . "
? * soieanl ad iuferiora defluere. Vel aliier : Aqiiae ac
fluclus adeo in aUum lotlcnlur, ul ipsa cliaiu ntoii * .
tium a?qnenl cacumina.
VERS. 7 . Ab intrepatione luu fugient. Ob aucio'
.

rilaiern et eflicaciain mandalorum tuoruru, aquas

qu;c in monlibus scaturiunt, exsiccabonlur, el stt,
blimcs cliam roaris iluclus comprimciilur. Incre . \ ,
\,
pavit enim, inquil, Dominut, mare Rubrum, ex \ *
siccutam est
voce tonitrui iui formidabuttt. Conlremiscent

.
nalurali quadam ralione, vcl ad titililaleni noslram.
, \
Quod si aquse quae ipso eliam sensu carent, facio
. ,
, - ^ loniiruo iorraidabunl, quanlo magis nobis, qitt ia
, \ tionales sumus, id accidere debel ? ui scilicei t i more corripianiur.
.
VERS. 8 . AscendHiit montes, el descendunl campi
* ,

in locum, quem fuwlasii . Exallali sunl monles,
, .
ei depressi suni campi \v. loctim, quem ilbs stabi, \ ,
listi. Qnod si de mouiium et camporum situ ba?c
\
inielligcnda non censeas, dici eiiani polesi do
\ ,
aquia maris, quod fluclus ejus ascendunl, aiqtic
,
exlolluiiiur in aUtim, quasi moiites , el dc, *
prcssi, camporum insiar, humiles descendtint.
.
Juxla qucm scnsum subinlclligcnda cst diclio,
vcluii.
%

t s a l . cv> 9.

1023

EDTHTMII ZlGABENi

VERS. 9 . Terminum potuisti, qnem non trantgr**

dientur. Monles scilicci vcl flucltts niaris. Tcnni-

",

1024
.

. ' .

auieiii istc e$t mandalura divinum, quod omoia suis sedibus cnnlinct cl coercei.

.
Seque converleniur operir* terram. Non muta * buntur a eiaiuto ordine. Neqiie enim tnontes de, .
volventur, aut flnctus lerminoe pertransilwnt.

.
;
V E R * . 1 0 . Qui emiui* fonle$ in convaUibut. Qui
{ * .
fontes iribuis ad comniodum aniniaUum, in roon*
libus dt*gentium.
*ArA

Inter medium montium pertrantibunt aqnce. Illuc

cmm perlranseunt fluinina. E i deinde causam ad- . \
.
dit, dicens :

.
V E R S . 4 4 . Bibent omnet ferasagri. Agri, td eetmon , * \ \
tis, seu satlus. Neque enim frustra Dcua ejusmodi
aquas emisit, sed per illas ignobilium etiain ani-
ltialitim salutein procurat.
Assumenl onngri in titi $ua. Accipieut bae

slt; . ' aquas,ob suam siiim. Esl autem onager nalura

* aiidum ac valde silibundum animal; quod docet
\ .
Jercmias eo in loco, ubi siccitaiem quamdam de \
scribit, dicens inler cselera : Onagri sleteruut in
" , \,

snltibut ntf, traxerunt ventum , ut animarentur

, ,
.
Y E R S . 4 2 . In ei$ volueret c&li habitabunt. Apud
.'

aquas fluniinum et iu eorutn ripis babitabunt avee,

. ,
qnaecunque scilicel aquas incolunt.
, , .
De medio petrarum dabunl vocem. Aquae nimi
.
vum, quaj cuni impetii ac eiropilu exeuul do pft
tris, et suavi quodam susurro animalia ad poium
\ ,
vocare videntur, ipsosque boiuinesad caiilum el ^ ,
divinag landes movcre : cum nditrirandnm om
: ^
tiino vidcaiur, quod ex aridisshnis polris, na- .
fura bujusmodi, buuiida gcilicct, lain coptose ac
pcrpeiuo proQtiat.
.
V E R S . 4 3 . Qui rigas montes camaculi* tuis. De
.
mibibug scilicet; illinc eiiim moitlcg irrigantur.
, \ , , Quod si monles ab eo irriganlur, consequenier et

campi et lola lerra, gubniinigtralis videlicct suIIIIS

perne pluviis, ct cum mensura.

fructu tuornm satiabitur lerr .Per tcrram,

. .
nnimalia intelligil, qmeex terra sunt, seuquae ter
ram liabilanl; per fructuS aulcm operum Dei,
,
oinnes fruclus inlelligendi stini, non tantum ea
, , .ralione quod illius niandato facti sunl, sed etiam
quia plant*, quas frucius prodiicunl, ab codem D
3*
^
^ #* p l
,
stinl creatae. Quidam vcro prseccdentem versiculum
\ *
de monlibus lanlummodo intelligenles, praesenleni
*
inlclligunt de reliqua parte l e r r x , qua? hrrigaiar a
,
fructu operum Dei, dicrnlcs per fructam opcrum
Dei boc in loco phtviam inlelugi lanquam fru- , *
\
t l u m divinarum adminisirationum, quibus nubes
creai. Deinde addiipluviarum utilitaicin.

,
V E R S . . Qui producis htrbampccoribus, cl olus
.

tervituti hominum. (Per diciiones el ,

qua2 bic in Grxco habenlur, non fcnum et ber ,

bam sipliciler signiflcare voluil Propbeta, ut
; , Lalinus reddidit iulerpres, sed per (quae
, inagis propric herba dicilur, quam fcnum), illam
, , , , , \\,
bcrbam, u l aliqui scnliunt, qux incultis in locis
%

1 1 0

T t y

Jereui. xiv, 6 .

1025

COMMENT. I N PSALMOS.

1026

/ ;, nascimr; por vcro illam quam nos, tamclsi

, miuiis proprie, vocabuti iuopia olns dixinitis, el
. , <5x cullis percipttur locig : quorum allcram dalam
csae dicunt l.beris pccoribus quae bcrbis vescan
l u r , allerum iis quse bumano generi dcscrvhtm,
,
/ veluti bobus, cquis, ovibus, et fiimilibus, qua* aniroalia Propbeta gerviiulem bominum appcllavii,
,
quod bominibus eerviuni. A l i i vero per oiti, ,
nem bcrbam intellexerunt, qnae humano usui i
6 \ .
cibuin deservii, qua ratione olus eam appellavimus: ei pcr bcrbam, quidquid bominibus in c i M
iisiiin non venil. Haiic i^ilur pccoribus productam dicit Propheta, illud vero bominibus. Serti*
titti ciiam hominum dixit, quia tcrra bominum ugibns inscrvit, ob quos a Deo fuit creala.

. V E R S . 1 5 . Ad educendum panem de . Salia, \, ,
bitur, iiiquil, lcrra ul educatur cx ea panis, qiii
,
frumeiilo in terra nato conflciltir.

.
\
El vhium lalifical eor hominis. Ipsirn cliam v i *
, \ - Q nnm lerroj fruclus esl, ci liCtificat cor bomiirs :
, , ,
qutppa cum et robur piaislet, ct sollicilndincs rc%

.^ .
Llapvvai
. \
, \

.
.

; . , \
^ , , \
, , ,
.

imiiat.
Ad exhilarandum faciem in oleo. El rursus ea
raitone, itl aridam antca atqne aspcran Imminis
faciem bilarein reddat, idque elliciat in oleo,
quod a lcrrae planla producilur.
Et pani* COT Iwminis covfirmnl. Vintim quidem
belificat cor, panis auteni vires faligatig praestal,
ct ipsins eiiam terra fruclus cst. Omnium igitur
crealtirarum providentiam habuit Deus, tam i r r a lioualium, qnam ratione prsedilarum : terramquc
ipsam saiiavit, u i pingtiefacla, opportuna omnibus alimcnla iribueret ct neccssaria.
V E R S . 16. Saturabuntur ligna campi. Irrigabun
. ', , C lur el pinguescent plantas oinnes lerr*, et
vcrsa arborea.
.
CedriLibani (juas plantasti. Per cedros, velnti i n ,
.
*
signinres arbores, cap.leraa eliain significavii. Plan*
'lasii autem, boc esl, c lerra eduxisti inandato
\ ,
tuo.
Ibipasseres nidifieabunt. I b i , i n plantis ecilicrl,
"
.
ct arboribus, in cedris. Per passcres simili niodo
, , .
omnc aliud volucrum genus intellige. Neque enim
\ .
hominibus tanlum, sed ipsis etiam avibus ulilis, "\ sima fuii arbormn creatio.
.
VERS. 4 8 . Erodii domus pra*cedii eas. Erodins
. .

gomis esl avis, qune piima avium omnium nulum

figit.

{ D Alouies excclsi cervi$ ptlra refugium tcporibus.

Vide ipsorum etiam moniium ao pelrarum u l i l i l a . " \ ,
lem, et quomodo vel infirmorwm eiiam animan , ,
, \ , tium suminus Opifex curam babeat. Nam si inoni>es nulli csseiU, nec u t o pelrae, defeci&scnl garc
. ' olim
omnia. quae diximus aiiiiuanlia, ei ab imnailio
, ^
ribus fcris fuiseent consumpla.
, .
f

. . \ ,
, \ .

V E R S . 1 9 . Ffcit lunam in umpora.

In tempora
scilicel noclis. Lunam eniin ei slellas ia prriecluras noctis creavit, u i eam llluminarent.

> . ,
f , ,
, , -*

Sul cognovit occasum suum. Cognovii occagum

suum sol, non veluti is qui animam aut aenguui
babcat, sed veluii is qui divinam determinalioacoi

1017

1C28

COMMENT. I X PSALMOS.

non lraiisgrodiltir. Q locirca Crealoris inandalum .

sccus videlnr cognovisse, ac si rationem ha, ,
bercl. Esl aulem sermo liic melapboricus, el signiiicat quod ipse eiiam sol iuandato Dei opcralur,
el conslilutum ab eo occasus sui ordinem observat.
VERS. 20. Po$uhli tenebras, ct facta est nox,
Delerminasli, inquii, lenebras, quae posl solis et
dici lucem succeduul, et Tacla est nox. Tenebras
enii, i n q u i l " , appellavii noctem.
Jn ipsa pertransibunt omnes ferw . Considera eiiam noctis utiliiatem: quse non lanluin bominibus requiem addticit, et diurnis fessos taboriI)ii8 forliores reddil, sed ipsis eliain ieris libcrain
prodeundi facukalem praestat.

" ,

. "
;, ,
\ :, \
, ,
.

.
.
(11), \
; -,
, \ ! ".

V E R S . 2 1 . Caluli leonum rugienies, ut rapiant, ^

, \

et quairant Deo escam sibi. Caluli leonum fren .

denles, ut rapiant et parent sibi ciboe, qui a Dco
, \
eis ministrantur. Ab eo clenim cupciis cibus prae , , *
bclur animamibtis: Qui dat enim, inquit, escam ^
omni carni " . Yel, nt quacranl et petant cibos a
' '
J)eo. Nam et mulli bomines ssepenumero, famis
. \
aul silis lcmpore, animalia conspexerunt coelum
, \ ipsuro intueri, et iueffabili quodain quasi serinona , \ ^
Faciorem suum invocare.

YERS. 2 2 . Qrtu$ esl $ol congregalce suni, et
, ,

in cubilibu$ sui$ decumbenl. Naturali enira quodam

.

histinclu feras omnes cognoscere videntur illud

$ } ;
lempu*, quod efs ad perambulandun) Iribulqm est.
.
V E R S . 23. Exibit homo ad opus suum. Ad opfts

.
%

ecilicel diurnuin. Dies pamque bomini et aliis c \ mansuetis animalibus destinaia est, ne iromiiia
,
t\mn\ ei milia in unum convenientia, rauluo
.
lxderenliir.
Et

ad operatioMtn

suam

usque

ad venperani.

Per

opua et operalionein Propbeta acquc iJem appellal,

Inier luijusmodi aulem serniones dum poteniiaru
Dci atliniralur, veluli elupore quodam correplus
evelamavil, dicens :
VERS. 24. Quam magnificatg sunl opera tua, Domine! Valde adinirabilia ese apparneruiit, alio
nimiruni opere ad aliud oplime se babeuie, el
omnibua in universum inler se ad unius mundi
perfeciionem lendeulibus.
Omnia in .
Cum niliil, vcl

Jial

.
"
\

, !

$0')0, ; ,
\ ;, .

*
^inimmum, sil fntslra aul si.pe.nue a le crealum, D
,
sed oiunia rationcm babeam, obquam facla sunl, , * ; ,
tametsi interea a nobis ea percipi non possiut, ;*
veluii incoinprehensibilia.
Impleia est tua. Hoc est, rebus

.
a le crealis.
.
V E R . 2 5 . Hoe magnum spatiosvm. Ipsuiti

.
cltam mare crealione lua plenum esi.
.
lbi , quoTum non esl numerus. In ipso
, .
mah, inquil, naniia atque aquatilia degunl ani- *
maulia, qua3 numerum pene excedunU

Gen. , 5.

" f>sal. cxxxv, 25.

VariflB lccliones.
(11) Yidclur deesse aliquid, puta .

x f l t V

ZIGABENI
J030

V
E
R
S
.
2
6
.
Animalia
pusitla
cum
magnU.
Iloc
pcr
ZoiU \. .
sc clarum cst.
.
^
Ibx nave$ perlranteunt. In mari scilicet.
.
Draco isU quem ptasmasti ad ludendum in .

.
Ipsuro eiiam cele qiiod creasli, ad subsiliendum in
\ , , ,
mari. Draconem enim cete appellavii. Veluii inter
, \ .
pelagi animaulia vast cujuadam magniludiiiis
,
aniinal, qucinadmodtun draco inlcr lerrena.
; ;* ;
1029

EUTHYMII

.
>
. ;
* , ,
. " ,

Y E R S . 27. Omnia cxspeclanl, ut det m cibum

in tempoTe. Omnia animalia, inquit, hi le sperant,
lanietsi brula ipsa, nulla animi ratioue, cujus experiia sunl, sed ualurali quodam insiiuctu id faciutti, queiiiadmodum supra dmmtis in versiculo :
Quaruni Deo etcam sibi. Exspecianl auleiu u l
des eU cibum, in lempore scilicel indigeniiac.
Y E R S . 28. Dante

eis, colligeni. Cibuiti sci-

liceu
Aperiente manvm iuam, omnia implebuntur

bonitait. Per inanum, iribuendi poientiam, el per

.

bonitaiem, providentiam intellige.
.
V E R S . 29. AverienU aulem faciem iuam, Jnr*

,
*
babuntuT. Faciem Dei, cuslodiam et proiectionom
' . ,
divinam appellat.
Auferei ipirilum eoTum, deficient, in pul*

,
,
.
suum converteniur. Auferes (12) animaro eo*
rom, et morientur, atque ita dcmum jresohui, re. \ ..
verienlur in lerram suam, a qua desumpti sunt.
C Est auiem sermo de hominibus.
V E R S . 3 0 . Emiites spiritum tttum, creabxmur.

,
Emitlee, inquit, viiatem spirilum tuum, etcreabun. , \
lur iterum, resurgentese lerra; vcl, Emiues Spiriium
. " ,
tuum, qui per sanctum baplisma venlurus est, el
, \ creabunlur, in novam nimirum crealuraro, alque
, , \
in novuni populum. Intelligi enim boc potesl de
, \
resurreciione a roorluia, vel de regeneraiione
.
baplismalis.


.
renovabit ( . Hoc esl, pulcbrihidi ; , . \ neni lernc, per quam ipsos boinines intelligcre
possumus, vel ipsuni eliam lerrae elementum;
U II ,
quia liinc, ui inquil Aposiobts, UberabUur
.
* \
%

Sil glorta Domini in toccuia. Cum alia

" .
, , D eonim, quai dicta sunl, jaiu efleccril Deus, alia
intnc eflicial, alia deinceps effccturus sit.
.
Y E R S . 31.

7
.
<
, .

,

. ' \
* , , , ^/ .

, .

L&labilur Dominus in operibus $ui$. lu operibus,

inquam, qua3 divinse incarnalionis gratia effecta
fuerinl, vel in operibus creationis mundi.
Y E R S . 3 2 . Qui retpicii Itrram.eCjaciltam
.
Tcrru: molu nimirum. Iracunde eniin lerram aspic i l , cum libet : quae illius aspectum ferre non
valens, contremiscit, naturali, vel (H)lius ineffabili qnodam svnsu.
Qui iangii moates, fumigani. Queroadmodum

** Rom., v u i . 2 1 .

Variic lectiones.
(12) Eiplanatio non neccssaria, ul aniuiadveisio.

1031

Z 1 G A B E N I

10

accidit in inonle Sina. Tacli aulcm a Domino ^ \ . * , \ *

montes iumigaiil, inslar beiba, qiue igni pro",
'
.
pinquior sit facta. Ulud vero animadvcrtendiim
esl, ne verba illa, quirespicit, el, qui tangil,\i\imano more, sed digne Deo intelligamus.
* . "
Y E R * . 3 3 . Canlabo Domino i**iia
mea. Donec
vixero.
. ,
Psallam Deo mco, quandiu sum. Eurodem repetit
.
sermonem, clartorie intelligentiae gralia.

. *
V E R S . 3 4 . Jueundum ei eloquium meum. Pla , ,
cebit ei sermo meus, quem offeram in psalmis et
, , **
canlicis; v * I , Sermo meus et conversaiio mea i l l i
.
erii grata.

. *\>Ego vero Iwiabor in Domino. Quod sermo jneut
, .
ac conversatio n>ea, ut diximus, ei placeat.

, arc
V E R S . 55. Defieiant peccaiore$ , et iniqui, ^
.
, ' itaul non $ini. DeOcianl, inquam, cflecii propec- ,
caloribus jusli, pro iniquis sequi, ita ut amplius , >
non sinl quates fuere, sed mulentur. Opiai iiaqoe
, , ,
Propheta, non u l bomines, scd ul vilia dcicantur.
. ..
Vel, iniquos el peccatores, ipsos appeJlat da?mo, . "
nes, aut.eos qui immedicabili viiio laboranl,
,
quique alios non secus ac peslis qu&dain iitficiont
/, et Isedunt. (Ulud prediclis addi potest, quod quein
.
adnioduni ie qui preces ad Deum fundit, petens nulloe esse segrotos, nullos pauperes, non ho
minum, eed aegriliidinum el pauperialis inieriium cupit, ila el bcaius David bis verbis, nou bo
ininum, sed viliorun. ac scelerum cxpelivii ijiif.riium.)
Benedic,amma mea.Domino. Fincmpsalino appo, . .

nit consrinilen. principio. Non me lalel prseterea,
.
quosdam allegorice bunc psalmum exposuisse : Q \
' verum bujusmodi exposilionem libeoter ornisi,
* , \ lanquam vielcniam qnodammodo, et qum non
,
facile ab omnibus recipiaiur.
AiUluia.
.
PSALMIJS CIV.
'.
Abunde diclum est in Procemio opcris de psal
mia, quibus inscripluni est, Aileiuia. Signifn al \ . **
autem liaec dictio, Laudate eum qui , vel, Leti- , , <
date Dominutn. Hortatnr ilaque nos in praesenii . , \
psalino Propheta, ut liymnos ct laudes Deo conci \
namus. Privaiim vero mulla connumerat beneficia
\ ' .
prioreai populum Dei olim collata, aique inler caeicra, quomodo pro exiguo ac lcnui popnlo, n l
olim eram, amplum ac numerosissimuin consiitueril,

V E R S . 1. ConfiUtnini Domino, invocaU D

' ,

ejus. Simile est dictum illud Prophetie : Confite .

" ,

mini ei, laudate nomen ejus, quod cxposuimus in

, , psalmo xcix.
,' .
Annuniiate in genlibus opera eju$. In psalmo
'

.
xcv dixit : Annuntiale in geniibu$ gloriam ejut,
^'

idem aeque diccns, quod nunc. Gloria enbn
.
Dei ea esl, quam in consequeniibus declarabit.
, & .
%

Caniaie psalliie . I n Prooemio operis, et

muliia aliis in locis abunde docuimus de differentia inier canlicum et psalmum (quodque saepenumero idero significant, quanquam bujusmodi
dictiones geminatae, aut invicera conjunclae Sutenlionem quamdam sermonia cfficere soleani).
Narrate omnia mirabilia eju$. In praediclo cliam

"^ , .
\ \
.

. \

C O M M E N T . PSALMOS,

1033

^'

psalmo xcv legioms : omnibui gtnlibui

bilio ejus.

.

/. ; ;, \
; .

.
; .

, .

, \ .

.
,
* ^,
, , \
^ ,
\,
.
,
.
, ,
.

1(
rnira-

YEBS. 5 . Laudatum in nomine tancdo tjus.

Exsullale, inquit, ac valde gloriaejini iu lioc
Gbristiajio nomine. Ad aposlolos epire csl seruio,
ct ad eorun euccessores.
Lattelnr cor quwreniinm Dominum. Hoc *, i n vocanlium cum in auxilium : prasto quippe ei*
aderit. Vel, laeleiar cor bominaui accedeuiiuni ad
Deum per mandaiorum semUara, oua* illuc pcrd u c i l : iavenient enim eum.
V E R S . 4. Quarite Dominum roboramiui. Constantes cs&oie et fortes in perquireodo eum,
omoemque aaimi molliiieto ac languorem depcllile.
QuatTtle fackm ejtu. Per faciem Dei, Deum
ipsum circuu.loqu.lw, vel diviflani indical custodiaoi ac prqieciioneui erga homines : aut ipsum
ioriasws uajgenimm Oei Filiuui, Cbrieium iniul
ligit, qui inconimutabilis est imago Palris, et
cbaracier&ubsUnli* fjve : Quienm, iaquH, tidii
me, vidit et Polrem meum
Y E R S . 5 . mirabilium ejus qum fccit.
Quaado saluiarera ejus doclrinanj aquuaiiabitis,
lunc adrnirabilia etiaai cuucta qu$ feccril, prsedicatc.

Prodigia ejm etjudicia oH$ ejus. Repete ver . . - buoi, fiemeuioie. Abuiitur aujeni bic quarlo ca$u,
;. ,
pro secundo; qucm loquendi niodmn dictio eiiaoi
C Gracca servavit. Prpdigia aulem, qa suat quae a
.
Deo praeter omnem naiurae legcm ijuut; judicia
vero ea quae Oeus, data pcr Moyaem lege, decreviu

, .

V E R S . 6 . Semen Abrahos trvt eju$. Yos, iaquil,
'. ; .
seuien Abrabae, qui servi cjus eslis. Ad apo&lolos aiilem &ermo cst.
" .
Filii Jacob eiecli e/t<f. Aposloli nimiruai, qni
(15). \ ,
duobus bis a Dco insignili sunt nominibus, Nam <


servi ex eo videri possunl, quod dixit ad eos Clir;
,
,
sius : Si eyo Dominus el magisier laqi peda ve
.
**; cl elecli, qiia idem alibi ail : JSon vos
elegitlis me, sed ego elegi vos .
. ;.
V E R S . 7. Dominus Deus . Ipse cilitel
Gbh&lus.
. D
In omni judicia ejiu. Non in Jud*a la,i>luii),
; .
sed ubique locorum divulgaia suut eju* judicia.

i e

Unir$o quippe orbi sunt iradila.

. ;
; , , ;
. *
;
, .

Joan. xiv, 9.

99

Joan. x m , 14.

VERS. 8. Memor fuii in sxailum teslameuti sui.

Teslaraenli eui, quod in axculum v&t, boc eai.
aterni atque incomniuiabilU. Incipil anici Proplieta ex boc loco connuiuerar^ beneficia in Ilebraeorum populuia collala, el ab ipso cxordiuir
Abrabam.
Yerbi quod mandavil in niills gcnefatum** Ideui

Joan. xv, iG.

Variai lectiones.
(15) Graece cujm snni ha-c omnia ; quse porro ? an, prodigia ei judicia t
lasse minus exacta, cene coimnodior.
PATROL. CX X V I I I .

Lalina

interpretatio
33

fo^-

1035
EUTHYMU ZIGABENI
1036
repetti. Per testainentuui enim et per verbum, , fj ,
promissionem a Deo Abrabae factam inlelligit. . , , w i
Memor etiam, inquit, fuit Deus, sermonis quem
, *(, ' ,
inandavit in mille generationes, boc est, qui ad

multas nationes pervenil. Mille enim postiii pro , \ irstsUaro
Mullis, et Mandamt pro Poliicilus esl.
.
9. Quod dispotuit ad Abraham. Quod ver
. * .
bum scilicei.
.
Et juramenti $ui ad Uaac. Memor itein fuit j a ^ .
ramcnii sui, quod juraviifilio Abrahaelsaac. Eadem
\
eienim promissio filio, quae patri facta eal, tain
\ .
de regione, quam dc imilliludine seminis. Quid
, ' *
aulein eil juraraeniura Dei, dixiiuua in psalmo
, .
cxxxvni, ibi : Juravi David tervo mto.
V E R S . 4 0 . Et statuil illud Jacob in
prxceptum.

.
Adeo ut ipse Jacob certus jara eeset, inandatuni .
illud Dei Violari non debere.

aUartor.
Et Utael in testamentum arternum. Ut esset ipsi
, ,
Israel incoramuiabile aeque ae sempilernum lesta.
meiituHi.
^ .
V B R g . i l . Dicem : Tibi dabo terram Chanaan.
, .
Palaesttnam scilicet, quam Chanaiuci populi habi

. ,
labant.
.
Funkuium hoereditaiit vestrte. Hoc est mensuraiti ac potiionem vestram.
VBRS. J2. Cum etsent numero breves. Haec, i n .

quam, iia digposuit et poilicilue est Deas, ctim

\ , \ ,
adhuc pauci easent, Abrabaro nimirom, Isaac c l
\ , \
laceb alque corum liberl.
, .
Paucinimi et peregrini in ea. Quin imo paucia- Q

.
aimi curo essent et derelicto panlo anie palrio
golo, in Gbaaanaeorum (erra, veluti hospites atqne * \ " , \,

.
extranei morarentur : Abrahatn enim, ul inquit
Scriplura, peregrinatus esi in terra Chanaan
V E R S . 1 3 . El pertransierunt de gente tit gentem.
.
Per inullas nationes vagati sunt, et pluriraas se, ,
des commutarunt, qua omnia in libro Genegeog
.
cxponuntur.

.
Et 4 regno in populum alterum. Aliae cnini regiones ad regig iiuperium administrabantur, aliae , .
vero coramuni poputorum coitcilio, more reipublica?.

.
YERS. 14. Non permhil hominem nocere m. Ne, *
minem, i n q u i t , permigit injuria cos afficere.
Pharaonem quippe ob Barram uxorem magnis D \ , \
*
cruciatibus l o r s i l ; ipsi quoque Abimelecb, Palae , , \
stiuorum rcgi, cofiaimili de cauga iratus, et noclu
.
imaiinens, borrenda quaedain comminalus est sup , , .
plicia, nisuSarram resiilueret: illud eliam addens :
\
Quoniam propheia e$t Abraham, el si pro te ora , \
verit, vive$
Ab iraiis practerea atque infensis
.
anirois Esau , et Laban dileclutn sibi proiexil
%

YEIIS.

Jacob, multogqae alios simili modo prohibuil, ne

pairiarehig injuriam iaferrenl.
Et redarguit pro eis rtgcs. Redarguil eos, confuditque ac pertcrruit cum iajusii essent, veluii Pbaraonem Augypti, et Abimelecli Palsesiiiu
rtgea.
4 1

Geu. xxxv, 27.

** Cka. xx, 7

.
'
, , * ^
,
.

1(07

COMMENT. 1 N PSALMOS.

.
\
.
, * < ,
, . \ ,
, \ , .
r j ^
, ,
.

Kal
,
.
"*,
, \
, .

1038

JSolile tangere ckristosmeo*,

etinprophelii meit nolite malignari. Redarguii, iuquaui,
eos, dicins btijusmodi verba. Chri$to$ auiem patriarcbas appellavil, veluli sancio Spirilu vel gratia prophetandi uoctos; propbetae vero, quia
fulura muUa prsedixerunl. Quocirca Deus ipse,
cum loquereiur, u l diximus, ad Abimelecb, aiiesialue est de Abrabani, quod propbeta esscl. Quod
si quis dical verba pregenlis versiculi, ul bic jacent, in libro Geneseos non baberi salis esse arbilramur, quod quae ibi dicunlur ad bujusmodi
sensum lendaui.
V E U S . 1 6 . Et vocavit faniem super lerTam. lloc
esl, ordiuavit, seu niisii, aummo ipse aniflcio itcr
praeparans Jacob el flliis ejis, ut descendercnt
in jEgyptum, quando* seplein ferlilitatis annos, et
totidem faniis suglinueruiil.
V E R S . 15.

.

Et omne firmamenlum panis conlruil. Esculenta
, omnia consumpsit, et quidquid famis soiaiium
.
cst, dclevii.

.
Y E R S . M.Mitxl
anteeoi nomtnem. Fecil Deus ut
\ ,
Josepb praeirel familiain Jacob, el impiorum fra ,
truui malignilale ipse usus esl ra bonum. Unde
\ uefariuin eorum deiicluni, quo HIc in gerviiuleui
. \ *
actua esl Propheta bic iuitiori vocabuio Dei m i s
.
eionem aique aposlolaiuin nuncupai, diceas
qiiod Deus euin promiaerU. Quamobrem ipse eliam Josepb frairibus auis dicebat : In vitom
anU .
dovJtov .

Jn senum tenundatus ett Jottyh. fralribue w
, \
nundalue est Ismaelili*, et ab Ismaelilis rursue iu
.
Q ^ g y p t o , Pealepbrae Pbaraonig eunucbo

.
*8
1 9 . Humiliaverunt in compedibui
,
ejus. AIBiclus quippe fuil Joseph a domino suo
in iEgypto, missusque ab eo in carcerein.
ptov.
FeTtum pertraruiit anima ejas. Anima ,

.

boc
cst, ipse Joseph periransiil ferrum. Per fer.. *
rum vero ferrcum quoddam supplicii genus intel, , .
l i g i l . Yel, ferrum, pro Effugil gladiu:
Ad ipsum cnim pene gladiuin devenerai.
DOMC tenirel
vtrbum ejus. Hoc est, donec ve . * nirel eapiemia illa, qua somuia convinctorum co , * milum d i t s o i v i l ; vel, doaec veuirei consilium,
* ,
quod disposuerat Deus de Josepli, volens cum
, , \ .
et genus ejus clarum ac celebre reddere apud
omaes.
( U )
. - D Eloquium Domiiii infiammavit eum. (Graeca leeiio
, '
pro eloquio, babel, qua* diclio a diclione
\ .
, deducilur, quae non verbum lanlum auc
, \
sermonein, sed rationeai cliain signiflcal. Undc ei
\ ,
non eloquium siaipticiler, sed raiionale
, ; quium siguifleabil.) Seagas eril igitur quod inlinia
.
illa atque innata cuique bemiai ralio, quam Deus
nobU Urgitug est, ui per eam ralionales ei dicaiaur, et simus, quod luec, inquam, natura liomiui
* Geu. XLV, 5.
u

V a r i lectiones.
(14) Ad verbum : Ingenita \ quaz Dto nobh
tnim eum ha>c ip$a raiio, nefas alienam muliedala e</ unde ralionaUt dicimur, valuralis nmirem contingere. Laliuug inlerpres expticuii diclioTum lex, effecxl ut i i $t velui igne explorandum
nem , in qua vis esi, sengtiinque coucintiioprwberel in tentationum fornaee, ulque inde purut
rem reddidii. Quod saiagil fere gcmper,
probalutque, tanquam aurum egrederelur. Edocuit

1039

E U T H Y M I l ZIGABENI

104

iasiia rationis flammnla, euni in aifliciionum, ct calaraitaUim fornace lentatum, constanlem alqae
invicltim reddidit, ac veluti igne cxammatum purgaiissinii auri instar aumma eum ii>iHutitia e t
puritale conspicuum demonstravii, atqae effecii ut catiUatle zeto succensue, non roodo alienatn
uxorem non
appcterei, sed ui doinime euni eiiam appeleiilia, laqueos reMcla vesle proterfttgeret.
V E R S . 2 0 . isit rex, et holvit eum. Pharao scili-

cct, qnemadmodum libro Gencseos omaia

. 6
.
aperie sunl tradiia.
" . *
Princeps populi dimisit eum. Idcm repelu,
., . .
facit Rpenuroero.
V E R S . 2 1 . Conitituil eum dominum domus $ua>

principem omnis possessionis tuce, ut erudiret prin-

,

cipei ejus licut seipmm, % uniorei ejus sapien- , ,

.
5
liam doceret. Deo scilicet omnia haec ita dispen-
.
sante.
VERS. 2 5 . Et ingreisus Itrael in JSgyptum.

.
*-Per mudum autem compepdii, bjrevibus verbis .
bistoriara narrat.

.
Et Jacob peregrinatus est in ( Cham. Idetn
rursus repetit. Per lerram vero Cham, iEgyptum
* 6
, \
iniclligil: Aigyptus enim fuil Olius Gham : unde
.
ab utroque eorarn nomen desumpsu.

.
V E R S . 2 4 . auxit poputum suum
.
, , (15)
Dcus nimirum, qui auxit populum Israel. Populum
vcro Dei ideo eos appellavit, quia soll Jadaei riie .
%

Doum colere videbantur.

Et roboravit eum $ inimicos eju$. Supra
iEgyplios scilicei, qui Israelitas pariter, et ipsum
Ociim oderanl.
VERS. 25. Convertit cor ejus, ul odio habent populum eju$. Cor scilicet Pharaonis, non illius dico
qui amabal Josepb, sed alterius qui eura non noverat. hiduravil enim inquit, Deus cor Pharaotitf , hoc est, obdurari permisil ui afllicii ecilicel
Israeliiae cuni ardore animi ad ASgypli exilum C
contenderent, el acerbissimam ASgypiiorum presstiram evadereal.
doinm facercl in servit ejus. Ut scilicel strucrel insidias. Dixil enim Pharao ASgyptiis : Ecce
nuncgeni isla valde mulliplicatur, et invalescil super tws
Quapropler uuiversos, qui ex Judicis
mares nascerentur, occidi jussil, aul necari.
VERS. 2 6 . Misil Moyiem servum suum. Deus scilicet niisit.
Aaron, quemelegil sibi. Fralrein Moysi.
u

. , \
\ .

. ,
, '

, \,

, .

,
, \
.

.
.

,
\ atSpvix .
'
.

.
6V . 6 .

V E R S . 2 7 . Posuil in eis verba signorum suorum.
. + \
Mandata scilicet divina, quibus efficerentmirai ula.
, ^ * Vel, docuit eos causas signorum suorum, aique
corum modos. (Griieca enim flictio , ut d i x i - ^ , \
inus, non solum vcrba scd rationes eliam et cau ,
sas significat.)
Et prodigiorum tuorum in lerra Cham. De signis
.
cl prodigiis dictuia cst psalmo L X X V I I ibi : Quem- > ' *
" Exod. , 12 et paseini.

* Exod. 1,10.
f

VariflB lectiones.
(15) Pidelius avxit Deus populum ejus,
Deun colebant.

hoc esl populum suum ( pro

) soli enim

JudaH

1041

COMMENT.

1012

PSALMOS.

, '
,
^ admodum posuii in Mgypio signa sua,
sua in campo Taneos; in quo psalmo eliam beneOctn
th \
Dei in Israeliticum populum commemoravii, quan ; ! ;
quaro illic ab exitu ASgypli lanlum iniliuua faciat,
, '
et diverso ordine ea prosequatur.
\ .

.
\
YERS. 28. ift ienebras, obscuravii. Atqui ani3
lenebras, alias jEgyptiis plagas i n l u l i l : scd bea
(us David iudifferenter banc plagam primo loco

coramemorat. Vel, ut gravissimam omnium p r . "
posuit, cum lox, quae per lenebras aufertur, rerum
,
omnium sii pulcherrima el in bominibus maximc
. \ '
opportuna. In prediclo etiam psalmo LXXVII, nullo

ordine bujusmodi plagas commemoravit, u l ibi
, ,

diximus, in versiculo : ifitit cynomyiam.

.
Quoniam exaccrbaverunl termonet ejus. Quoniam,
"
.
",
\, inquil, Agypiii irrilaveraiii ejus mandala, eo
lempore, quo jusserat dimilli eorum populum.
, .
Exacerbavcrunt auiem sermones Dei, eis non cre \ .
" \
denies. Improprie aufem atque abusive dicturn est
.
de sermonibus Dei, quod exacerbaverint eos. Yel
,
,
aliier, per sermoncs cjus illum significal, qui ser ; '
raones protulerat. Aliqui etiam verbum Exacerba . "
verunt, exponunt pro Tran$gre$$i sunl, quod apud

,
Hebraeos aliquando hujusmodi significationem ba \ .
beat. Qu.rdam vero excmplaria negandi dictioncm

babent: El non exacerbaverant, ila ut referalurad

Moysem cl Aaron.
.
Y E R S . 29. Converiil aquas wrum in sanguinem, et

occidil phcet eorum. Yble in prscdiclo psalmo, i b i :
^ Et converlil in snnguinem flumina eorum.

(16).
V E R S . 5 0 . Et ebulltvit eorum ranas. Ibi
\ *
',
etiam de boc dictum est. Ebullhii amcm, boc cst,
\ . \
Repente ranas edidit. Ex aquisenlm orlae sunlran;c
,
ut in Genesi legimus " , quarum tanta fuil copia,

, \
ut ranarum quasi fonles emiltere terra viderelur:
et quanquam Graeca dictio, , quae boc in
, loco habet, proprie, non lam bullir qiiam repen
\
les edere signilicel, quod verbum replili ranarum
\ .
nalurae convenientissbnum f u i i ; lamen hoc parto salis commode sensum reddi arbilrali sumus,
postquam unico Lalino verbo, ul par eral, sensum apie reddere non sperabamus.


.

ln penetralibus ngiarum iptorum. tantum

, \
omnibus ali.s in locis sed in ipsis quoque regiis
, \
domibus, alque in penitioribus eorum locis, quo
.
lutissimum solet esse confugiitm.



Y E R S . 5 1 . Dixit et venit cynomyia etseiwplies in
7 . \ \ ^ ,
omnibui fiitibu$ eorum. Utic etiam de bis dictuai
,

.
est, ibi : Mitit in eot cynomyiam.
,
Y E R S . 5 2 - 5 6 . Posuit pluvias eomm grandinem,
rjj . ^ignem combuTentem in terra ipsorum, et percussii
, ~
vineas eorum, et ficulneas eorum, et contrivit omne
.

lignum finium eorum. Dixit el venit locusia, et bru

,
*
chu$ cujus non numerus : ei comedii omnetn
t

"Geu. , 20

Variffi lecliones.
( 1 6 ) Graca inierpretaiio pondot ab ipso versiculo, cujue verba ila sonanl : rnm tanas. Ilis auiein vcrbis Graecus inlerpres
consonain auimadvcreioneiu addidit, Grammaiicum

agens, more sno. Latfnus, retento sensu, aplissime

reddidil Ebullivii; quocirea Grca anbnadferiione
niliil ppus babuil.

E U T H T M I I ZIGABENf
1C44
herbam tit terra , el comedit omnem frtttum rjj , ***
eorum. percussil omne primogenitum in

.
terra eontm, primitiar omnii laborii eorum. De ,

his eiiam illic dictum est.

. \
.
V E R S . 5 7 . Et eduxit eo% argento auro. Quod

.
mutuo acceperani ab Augyptiis, Deo id jubenle, et
" ,
reputalum est boc in mercedetn niinisterii, quod ,
irnpenderant fabricando lateres, et aliis operibus \ .
inserviendo,
El non erat tit tribubus eorum infirmus. Ea au*
.
tem raiione ita a Deo provisum est, ne aliquis ob " .
( ,
aegriludinem in itinere relinqueretur, et quanquam
. \ *
Moyses id specialiter non ecripserit, satis tamen
ex eo inteJligt polest, quod aliqoem eonim g r o - , tasse nusqaam traditur; el fortassie beatus David
aliunde boc didicit. Vel aliler: Qni Deum sequun\ / \ \, tur, non inQrmanlur ; quin imo omnia possunt in
, f| ,
Gliristo, qui eis vires ac robur suggeril. Poluit
, ,
eiiam bealns David id scivisse. ex aliquo non celebralo libro, veluti " liis qaoe apocryphos nominant, aut ex senioruni sermone, aut etiam a divino Spiritu edoctus, a quo multa perdidicit
V B R S . 5 8 . Lcelala eu ASgyplus in profeciione eo
iv ,

rum, quia incubuil timoreorum super eos. Inctibue-

'.

rat tlmor, ob flagtlla a Deo ASgyptiis immissa, Jti-

daeorum gratia. Per ADgypiam aulem , jEgyptios .
homines inlelligit. Cum autem hujusmodi flag< lla
compendio quodam percurrerit, redil rursura ad , \ \
.
beneOcia in Hebraeos collaia.

V E R S . 5 9 - 4 1 . Expandii nubem in proteclione

rum, igMtn ul * nocttm : pelierunt ^ . '#
,

venilcoturnix, pane cceli saiuravil : dirupit
,

pelram, fluxeruni aqua>, abierunl in ticco flu- . ^

t
.
tnlna. De bis omnibus etiam in praediclo psabno ,

\
\

^.
diclum est. Abiisse autem dicit in sicco flumina,
, ,
quia aquae, quae a petra manarunt, per aridas re ^ .
giones devolulae sunt. Hujusmodi vero aqtue rivu
los, flumina appellavit, ob aquaruoa copiam.
.
" ,
V E R S . 42. Quoniam fuil verbi sui, quod
* .
habuii ad Abraham puerum suum. lllius nimirum
promissionis, quod multiplicalurus esset semen , ,
ejus, et quod dalurus eis esset lerrara Cbanaan, ,
.
boc est, Palaestinam regioneni.

.
V E R S . 4 3 . eduxit populum suum in exsultalione.
Gaudentem, scilicet, ct la?lanlem poat ASgypliorum D
dcmersionem.
.

wosin laiitia. Eumdem populum ele \ ,

ctos appellai, tanquam Deo dicatura.
.
VERg. 4 4 . dedii illis ngiotui gwiium. Eorum
.
quae incolebant Palsesiinam.
.
El labores popnlorum hxreditarunl. Gentititu n i .
niirtim illarum quas jam commeinoravimus.
.
V E R S . 4 5 . Ul euilodiani justificationcs eju%
" ,
Ugem exquiranl. H:ec autem fecit exhortans ad
.

observalionem mandaiorum euoruro, aique ad ex- ,
quisllionem legis suae. Per exquisilionern auiem, ,
summum desiderium intellige. Nam quod qnis
. ;
valde desiderat, illud etiam summo sltidio ex- , \ .
qjiiril.
%

1015

GOMBIENT.

1046

PSALMOS.

Atietnia.

PSALMJS CV.
Btc Psaluiut similiter, ut proxime prawfcdeas,
mirabilia Dei opera narrat, muliaque in Judarorum popultim coltola a Deo beneficia : rursusquc
giimmam isionim ingralitudiaem ac malignilatent,
Deiqne ineffabHem laaganimitatera ci iui?ericordiam exponit: similemque priori inscriptionem
gortitus cst.

, .

V C R S . 1. CoHfitemini Domino, quoniam bonu$.

, Gralias agiie ei, ot alibi dictum esu Ycl cotifitemi\ .
ni ei peccaia vestra, quoniam bonus est, tajuriaruroqne ae delielorum imraemor, si, qui ea perpeiramnt, ecelus illi suum faleantar.
"0 "
Quoniam in utculum mmntoTdia ejut. lo pne , ^ senti sseculo njisericordiaejue poeniieniibus praslo
' esl, m fuiuro autem judiciwn reservattir : atque
. " \ , \
ideo oportet in boc eculo ei confileri. V e l : Quia
\ *
Dous seroper mieereiur, decel, ut nos etiam scni ..
per ei coniiteamur. Y e l : In saeeulum miserieordia
e}us esi, qi>ia ii qui ea digni suirt, misericordia
Dei semper patet.

;
V E R S . 2. Quis loquetur potenliat Domini f Hoc esl,
, *
ntaxima ac polentisaima ejus beneOcia, quae in
\,
populum euum conlulit. Ncmo qoippc eaunquam
, \,
narrabit. Ineffabilia enim snnl. Vel, eimpliciter
,
. potentias expone, pro Magna ejui opera. DetH cnim
, nosler, alibi jnqtiii, in catlo, omnia, quaxunqut tw> \, .
/ n i l , fecil .
Vel potenlia* rjus dWinaa, qiias opo.
^ ratiis osi, cum versaretur in carne, ila u l sit propbelia de operibus Chrisli.
'
;
Auditas faciet laudet ejut ? Quis in una ' , quaque re meritas ejua laudes annuntiabit ?
;

\
\ ,

\ ,
\ ,
.

k1

. 01

, , \ ?

,
.

.
, ,
, ,
. \
, \ ,
\ ,
, , \ . , \

.

VERS. 5. Beati qui custodiunt judieium. Qui ser

vant legem Dei : vel, qui habenl judiciitm ad rccte
jndicandiiro, non soluro atiia, sed sibi ipsis in p r i rois, ita ut noa permittant ea quae deleriora suni
insurgere adfertas poliora, neqae bonum vinci a
malo.
faciuni ju$iiiiam in omwi Umpore In seipsis,
ut dixi, et in aliis.
VERS. i. Memenlo noiiri, Domine, in beueplacilo
populi lui. Praevideng beatus Datid incarnaiionis
^ diapensalionem, et futumm novum populum, supplical sui lunc merooriam haberi, beneplacilum
appellans hujusmodi populi electioneai a Deo faciendam. Metnor esto, inquit, nostri ut cum eligendo illo a te populo, nos simul conjungas. Vel
beneplaciium appellai bonam voliintalero, de qua
angeli dicebanl : Bominibni bona voiunia* .
Vitita in saiuiari tuo. Idero rursoa ,
peiiiionem aoam inagis intendens. In salutari, i n quil, quod per te in-mundo fuiurum est, boc eai,
in incarnalione tua: lpu enim iaquil saivabit
pulum suum ".
V F . R S . 5. Vt videawui in bonitate electorum tuoM

- .
. * \, ,
& , ,

.
.

Psal. cxin, 5.

Luc. n. U .

Isa. xxxui Z$

1W7

ZIGABENI

1048

rum. U l viileamus ct nos in bcnciiciis populi t u i , .

ca scilicet, quae illi vident. Vcrum ad discipulos
, & . \ ; tnos Chrislus dicebat : Mutli propheta el justi op~

tavtrunl videre, qnw voi vidttis .
, .
Ut l&ienlur in tcciitia gentis tuw. GentisChristia V

norum scilicet, de qua rursum angelus d i x i t : Ecce

. . \
eoangelito vobis gandium tnagnum .
,

.
Vt laudemur cum hatreditate tua. Per haec onlnia


.
sitppflcat comfftuntonem et pariicipalioaem qaam
dam babere in aorte atque i bttreditate novi po\ , )
ptili : qiiasi et ipee bealus David jam omnta cre- .
derei, de Cbrifto credenda erant, et magnitudine fidei jam csscl insignis.
,
VCRS. 6. Peccavimus euni patribut nosiris, inigue
tghnus, injusiitiam fecimut. lntelligi possunl verba , .
^,
haec, et qaae sequuniur, prolaia esee veluli in per- , /
,
sona eorum qui ex circtimciaione credittiri erant

Christum, ita u i bealus David revelalione sancli
,
Spiritus fulura pranoscens, illorum, ui diximus ,
personam inducens, confltealar peccau, quae anie .
11

hujusmodi fidem commiserant.

01 .

V E R S . 7. $ nosiri iit JEgypio non

inleilexerunl mirabitia tua. Non inlellexerunt miracula, quae . .
illic facta stint.

\\

Et non (uerunt memon* muUiiudinis mtoricordiat tua>. Quae in eos tunc facla est. Non intelle- . .
\ , ,
xeruiil autem, el memores non fueront, hoc est,

,
omnium oblill sunt. Id vero accidit, quando ap
propinquanlcs raari Rubro, videronl post se ASgy- Tb
<
.

, \,
,
pliorum exercitum : Tunc enim, iuqtiit,

valde, dixerunl ad Moysem : Quia itpulcra non

erant in jEgyplo, eduxiiti nos ut occideremur in

;
\

deserto ? Uein : Dimitle nos , ui serviamus JEgy

plii$, satiui ewim eit ei$ lenke,
quam in deierlo

occumbere .

.

exacerbaverunl in mari Rubro.
.
\ ,
Htijusiaodi verba dicentes, irrilaverunt eum, secus

marc Rubrum , cui vicinuin est desertum : ubi
caslrameiati murmurabant, vel ascendentes ad mare *
,
Rubrum. Ascendentes autem d i x i t , quia ASgypti
regio uude ascendebant in Palsestiaam , bumilior . , \
, .
est.

Y E R S . 8. Et lalvavit propUr nomen suum. D
;
Non conclusit eosia roanus Aigypliofum perse- .
, ,
queniiuro, ne blaspbeinaretur Dcus, quasi inftrmus
*
essel, aut failax. Nara alio qui ob propriaiu ingra, .
titudinetn indigui raal salute.


.

17 notam faceret potenliam suam. Ul sunimas ,

inquii, tircs aaas , non Hebnpis lanlum , aut i -
\ , \
gypliis, scd oimiibus etiam nalionibes notatf red.
deret.
' ,
Y E R S . 9. Et increpavil mare Rubrum , et exticcatum est. Slatim nt praecepil, conlinuo in mar* . , \
.
mcttium quoddam iter exaruil.
) .
Et deduxit eoiin aby$so tanquam indeterlo. Quasi

Maltb.

\1.

Luc. ,

10.

" Exod. ,

11,12.

10i9
* sv . "
.

COMMENT. tt PSALMOS.
1050
, I in arido aliquo solo. abysso, autem dixii, quod

** ntcdium maris itcr faccrent.

.

VERS. 10. Et ialvavit * de manu inimici. Pba.

raonis scilicet, persequentis odio.
& .
El redimit eos de manu inimicorvm. igypliorum
.
scilicei.
'
,

YERS. ii. operuii aqua iribulanlet , unus

.
. exeit non remansif. Aqua maris sciiicet.

. YERS. 12. Et credideruui verbo ejus. Id c s l , pro .
missionibus divinis.
JKai . ^ Et] laudaveruni taudem cju*. Cecinerunl ewim
), .
canticuro pro victoria, quod mandavil illis Moyscs.
ra;fv**a*v

.
V E R S . 15. Acceletaveruitt obliii
sunl operumejus.

Cilo iierum obiili sunl beneficiorum , qiue contu , j ferat in eos Deus. Quando scilicet cstirientes ct
,
reminiscenlos lebetum, carnium, et saluriiaiis p^, .
num, quos in AEgyplo babuerant, miirmurarunt.

. Non sustinuerunt consifium ejus. Non cxspecla ,
runl exituro divini consilii, quo mira providenlia,
ci. \ . ob eorum salutem auxilium a Dco serius dcmiilcbatur, et esurire pcrmittebanlur.

.
V E R S . l i . Et coneupierunt concupisceniiam in dc~
, , \ .
serto. Gonctipiscentiam cartiitim et panum, ut d i ctum est.

.
Et tentavetunt Deum in inaqnoso. Vide in psalmo
* ,
"
L X X V I I , ibi : Exacerbavernnt
in inaqnoso, et lenia ,

verunt Deum in cordibus suis.

.
V E R S . 1 5 . dedit illis petitionem ipsorum. Cibos
. \
\ \ . qtrippe, et aquam largtesime praHmit. Per peiiiio , '
nem rero , deeiderlnm bic inlcllige. Nibil cnlm
\ .
aperte pelierunt, std sccnm laciii imrrmuran .es
ea eoncupiscebant.

' Mmltaturitatemin amma* corum. Non tenuiter

. ; - eos alaft, sed ad sttreiatem alimentum e i h i b n i t ,
, , ^ $
pro camibos quidem eotufmcfts , et pro panibits
\ 0, * ,
raarma : aquam praaterea, inm eam qtue ex atnara
dulcis effecta cst, mm eam quarc ex peira defluxit.


.
V E R S . 1 6 itriUverunl
MoytTm ht cattrit. Da \ iban nimirum el Abiron, qm reBliterant ei, ut in
, ,
libro Numeramm tradiiar.

Aaron sanctum Domini. Sanctificatum et dcdi . . \ , catum Ueo. Irritaverunt autera eum Gore, ei alii
> arabienles fangi sacerdolio.
(.
* , xal

Y E R S . 17. est , degiulmi

Eum quippe vivum absorbuil.

Dathan.

.
\ / .
. '
\ ,
, \ , \ ;
; , \ , \ * ,
.

operuii super congregatioiiem Abiron. E l oper u i l congregationem ipsius Abiroo, supcrflua enim
est praepoaiiio $uper. In Numeropura autem libro
ipsum Dalban, pariler et Abiron congregalionenique et jumenta corum ct labernacula, ei omnia denique eorum bona una absorpla iuisse scriptum
e&i : quae beaius David disjunxisse arbilror, <u
eorum calamiiaicm magis amplificarci.

.
\ *
^ ; \
.

V E R S . 18. exarsit igmi* in congregaiione eorntn.

In congregalione Gore eciliccl ct compbcuro. Ignb
cnim cgressus a Domin^, inrcndit cci. viros , qui
offerebanl inccnsum.

E U T H T H I I ZIGABENI.

1051

Flamma combuuit peccaioret. Superlug comme-

moratos : atque lioc, qula indigne sacerdolium arripcre conabaniur.
VERS. 19 Etfecerunt vitulum in Choreb. Ut tradilur in Exodo. Ordinem autein hisloriae Proplieta
nullum servavil, sed omnia aniiqui illins populi
scclera atque impietales, ul sese offerebaul, narravii.
Et adoraverunt sculplile. Ipsum scilicel viiu.um.

152

* furrt>JleCr .
Tob; ,
U .
kv .
6 . totp\
* * ,
\ .

. ^ .

V E R S . 9 0 . Et eommutaverunt gloriam ejus

iniimili
. \
tudinem viluli comedentis fenum. Coramulaverunl ho-
noremDei insfmiliiudinem vilun,hoceftl, in simuia- , *
,
crumatqucin idolum vltuli. Addidit aulem Comedentis .
(enum (seu herbam, ut Graeca diclio verius * \ ,
signiffcal), carpens Judaeorum amentiain, qui i r - ^ .
rationalia coierent animautia , com ipsi ratione ,
praedili viderculur. Quacdam vero exemplaria ha- ,
bent: Gloriam suam, ita ui gloria eorum intelliga- . , \^
tur Deue esse, qoi per beneficia soperius connu- .
merata, eog glorirtcaveral; ut sit sensus , quod verum Deuin deserentes loco ejus assumpserant
vituli simulacrum.
' ,

V E B S . 2 1 - 2 5 . Obliii tunt Dei, qui lalvavil eot, qui

,,

fecit maguifica tn JEggpio, mirabUia in terra Cham,

',
}
terribilia tn tnari Rubro, et dixit, ut exterminaret
, .
. Dixit enim Deus ad Moysem : Dimitte me, tl
\ . .
indignatui conieram .
" elc
,
.

Ni$i Moysn elecius ejus in confraetiom
in eonspectu iju$, ul averleret iram ejus, exter- G ,
"
minarsl . Quando scilicei placaturas DomMium , .
dicebat: Precor, Domine, peecavii populu* hic pec- * , *
catum grante, et fecit ttbi deo* aureos: et nunc, i t *
quidem dimiilis eiipeecatum, dimitte, siminu$, dele
mt d$ Ubro quem $crip$Uti . Et aliqui dicunl, quod , * *
licet Scriplura de uno tanlum vitiilo loquaiur, . \
quod tamen plures tunc vilulos confecerant: quod- \ \ , '
qus ideo Hebraei dicebant: Hi $unt dii tui, hraei, * \
, ,


qxi deduxerunt u de JSgypti
; et Moyses
autom etiaui deos d i x i t , ut dictum cst. Alii vero * \
pluralesn numerum posilum eliara dicunt pro sin- , " *
\ .
gulari, more Hebraici idiomatis.

.
V E R S . 2 4 . Et $preverunt terram desiderabilem.
Promissam regionem spreverunt, quamvis opiima . ,
osset, ot in libro Numeroram legiiur. Deinde nar.
. \ ,
rat, quo pacio eam spreverint. Verura, dicee non
sprevisee eoe banc terram, quin imo admiratos \
esse, sed Propheta inlclligit quod, dum molles ac , .
y

ev

8 1

languidi fuere, et laborare noluerunt ui illam reciperent, sprevisseeam videantar.

VERS. 2 5 . Aon credidemnt verbo ejus. Quod daturus eam esset pnptilo, qtiemadmodum promiserat.
E l murmuraverunt in tabernaculis $uis. OmnU
cnim, inqiiit, cougregalio dedit vocem, el flebat popunoeU illa et murmurabanl : quoniain scilicet
exploraloree reversi sunt, cl annuntiarunt, quod
e,

Exod

, 10.

" Ibid. 51 .

" Ibid. 4.

. *
.
.
. , \, %> ,

,
.
" iNum. , 1.

1053

105&

COMMENT. 1 [ PSALMOS.

potentUsimi esseni illi populi, qui promiseionie

-,
\
.

. ,
.
.
* .

* , .
. .

.

, .
, \, , *



,
,
, aXV *
.

.
.

.
.
, ,

, ,
, *
.

leiram incolerent.
Non exauaientnl voeem Domini. Yoeem illam
scilicel, qut dixeral dalurum se eis illam terraai.
Hujusmodi quippe voci non credideruni.
VERS. 2 6 . manum suam supereos. Movil nianum suam adversus eog, hoc esl, puniendi
ac castigandi poleniia i n eos comroolus cst.
Ut detiruerel in deserto. U i eos acilicet occideret.
9 V E R S . 27. 7 temen eorum in geniibu$. Ut plantarel fllios eomm in terra geaiium.
Cbananseoram scilicet et aliorum populorum : / H xil enim, inquil, Dominu* ad Moytem: viri,
qvijatn deciet , audioerunt rocem tneam, certe non videbunl lerram , quam juraw
patribu* , % fdxx eoTum, qui $unl mecum
hie

Et

.
. ,
, \ , \ .
\ .
' .

\ -

in reahnibus.

Praedidanim

VERS. 28. Et initiati $unt Beelphegor. Bcelphegor

Moabilarum aeu Madianitarum idolo, iniiiasse sese
Jtutei ac dicasee viai eont, dum eolemnes acfestivoa ei dies eelebrarent, u i ia Numerorum libro
traditur, qoaodo Moabilidarom puellarum palcbriUidine dclinili, pertoasi suat, ut illoruna colereiit
almulacra.
V E B S . 29. Et comedmnt $acrificia morluorum.
Mortua appellat idola, lanquaro q u aine sensu
gunt, et sine aliqua operaadi potestate.
Et frritarerunt ernn in adinvenlionibtu . I n
bujuamodi eoram operibus.
El multiplicata in eU ruina. Multl quippe
eoram perierunt
VERS. 50. placavii, -t
vii quanaiio. Surrexit de media congregaiioae
et placavil Deum, quando accepto jaculo lsraelilem, virum, una cura Madianiiide muliere transfixit: qoam ob causam cessavil ira Dei, td eat,
poptiH ruina. Erat aulem PbSnees fllins Eleaiari,
filii Aaron.

.
, \ .

. .
& .

.
,

.
, \
, ,
, \ [
\ ,
. * .
.

. ,
\ .
. \

.

.geulium.

V E R S . 5 1 . nputalum
1

ad juilitiam.

Hoc

est, in virtutem. Atque ideo praemium a Deo ei et

semini ejtis dalam esl, sacerdoiium aeternnm.
uique in lum. Perpetuo qoippe ab omnibus landalur, pr^
illata illa nece, quam religioni* ac pieUtia x d o
pairavil.
VERS. 52. irrilaveruni eum od aguat contradieiionii. l a deserto Cadee. Illic enim populus sitim perpeli aDgre tulit. Quocirca mannaravit, *%r
contradixit: unde aqua, quaa de petra tlla efliuxit,
conlradidionis aqua appeilata est.
afflictut Moyut . Beo enim
JU88U8 est accipere virgam gaaro el congregara.

1055

EUTHYMIIZIGABENI

pop^lum, peiramque aUoqui, q u tlJic; efai, et j- \

IKTC tit aquam daret : Accepia itaque Htyte* virga, el congregato populo, dixit: Audiie me tncreduli, nvmqnid hae petra edncemm vobit
nquam ? deiade virga petrant bu percuuil, emanavit aqua * \ Quia igiiur non alloctiltjs esl Moyse
pftriyn, ui jusserat Deus, in gloriam suam, sed
pusillanimitatc duclus, ad populum cnra indignatione verba dircxil, idcirco affliclue esl a Dee,
qui ei poslmodum, acfratri Aaron dixil : Quianon
credidistis mihi, ut sanclifirarelis me corati filiis
lirael, propUrea non induteti* vos tongregalionem
hanc tu terratn, qttam dedi vobis ".
Sancifuarctis
ewm dixit, pro GloriOcarelia.
VERS. 55. Quia exacerbaverunl tpitiium $ju$.
Aniaium Moy&i lercelilx exacerbavertiiu, m i t r -
miirautcs ct maledicenles ei. Docemur auieni liis
verbis, quemadmoduBi ipse eliam Moyses, angufliis pressus, pusiltanimis effectus esl.
VERS. 54. dislinxit in labiis suis. Ambiguo
quippc ac flexiloquo germone locuUis est, h s i tans, an aqua fluerci. Pulo etenim quod ob freijuentes Jadaeorum ingraiiludinee adversus Deum,
qiti tanla eis praesliterai benefieia, saspicatue sH
Moy*es, aquas emanaturaa ROR esse.
Non genUs, qua$ dixit Utis. Hoc
traditur in libro Judicum.
f

1056

, \
;
. , , / d ,


*

; k

, . \ ,
, *
* ,
' \

,

;,


^
, .

.
"
. ol ,
.
.

.
, . '
, \ .
,
, .

. \ .
,

V E R S . 5 5 , 5 6 . El commiiti suni m gentibtts, el

,
didicerunt eorum, el servierunt sculptitibu$
. " \ .
iOTmm. Opera iniqoa ntinirum et impia. Vida in

psalmo L X X V I I , ibi : Ef at>er$i , et tprnerunt * , ,

.
quemadmodum et patret torum.
.
factum $ UUi in tcandalum. Hoe qtiod servie*
, , rint sculplilibua factum est eis in impedimentum
, \ .
divin proieclionis, in offeadiciilutii el in ruinam.
*Y E R S . 5 7 , 58. immolaverunt filioi sno$, fiiiai

$tuu d&nwnii$ el sanguinem innocen- .

tem, umguinem filiorum tuorum filtarum, quas , ,

'
immolavermni tcutpiilibui Chanaan. Yeluti eos fe- .
ciaae par cst, qui opcra gentium didicerani. Gen .
\ .
iee enim aCquando olim bxcagebaul.

,

V E R S . 5 9 . Eiinfuiaest
inianguinibut con .
laminala %, inoperibus eorurn. Contaiiiinau boc in
, ,
.
loco idem eel, quod caede infecta.

.
El (ornicati sunt adinvenliombus $ui*. Rece-
' ,
dentes enira a Deo, daemonibus adbtteerani : quod
\
deliciura Prophet aduherium, aut fornicalioBeio
appellanl. faielligi eliam possunt bec verba de . \ \
.
torum ialomperanlia.
,
V E R S . 4 0 - 4 5 . El iralus furore Doniinut in

,

populxm tmcm, abominatui & $uam :

.
el iradidil ttt manui gtnlium. Queraidmoduro
.
Jadicuin liber deceL
,

dominali $unl iorxm, U qui oderanl ,

cl ,
iribulaveruni inimici , el humiliali tunl

**b manibu* eoram. Sa*pe liberavil , ip$i autem .

*xacrbax*Tunt eum in coxulio suo. Maligna quippe, *
. , *
atquc ingrata mente sua Detim provocaverunt.
, .
S u i w . xx, 1 0 , I I .
Ibid. 1 2 .
9

8 9

1057
I

, .

COMMENT.

PSALMOS.

105$

E l humiliati $unt in iniqtiUatibu* *uu. Decidertiiit

eoim ab adeplis viribus, inftrruique ac dcbiles ef
fecii sunt.

V E R S , 44, 45. vidit Domhut cum

iribulartnKai 7
,
lur, dum exaudhit orationem eorum, tt memoT fuit
,

lestamenti IUI. Tesiamenti, inquai,ad Abrabam,

. , ,
Isaac et Jacob.
\ >6.
Et pamituit eum secundum muttiludinem mt*m

cordiuB $ua\ Commuiavil enim iram iu uii&ericor. , diam. Est elenim valde misericors.
.
VERS. 4 0 . dedit in mi&ericordias. Eorum
.
'
niiserlus est.
.
In eontpectu omnium, qui ceperavt . Adeo

palam aique adeo manifesle eorum mi&eriiu esl,

.
,
ut omnes, qui feceraitl eos caplivos, perspicue id
.
- cognoverint. Vari enifn gentcs, variU leiupori^
bus eos in scrviluiem redegerunt, quemadiuuilui*
, .
io pradicto iudicum libro tradilur. Faclum csl
, , \
autem boc, lempore Cyri, Darii e* ArUx^rxis,
, " .
ut Esdras scribic.
, , . V E R S . 47. Salvos fac no$, Domim Deus noiter.
lierum ad preces returrit.
.
congrega nos naiionibui. Pulo peiiliojiem

.

; banc proferri cx persona Ecclesise, qua de fceali bus congregata csi : vel forle ex persona Judfforum, qui posl Babylonicaqi capliviiatena dUpcrei
.
sunt.

Ui confaamuT nomini tuo sancio. Ul gratias libi

. , \
agamus, lanquara Salvalori au libeialori noslro.

gloriemur in laude iua. Magnuro etenim qukj

.
* , est, Beum laudare. Vera eliam ac spmipa gloriatio est onuuibue, qui cum laudani; ea ralioae
.
videlicet, quod digui eflbcli snni laplo miniftterit

YERS. 48. Benedictus Domiims Deu$ ,
tccuLo ei usque in swcidum. Be^ediceadna eniui
. ,
semper est, ei laudandus.
.
dicei omnit popuius: Ftaf, fiai. Bicet omnii
' , . ,
populus : BeiMHliclus Doiuinus ; vel dicel omeia
; , .
populus : Fiat, inquam, jTml be*ediolu$ Donikus.
.
A(lelttia
<7'.
PSAIMUS CVI.
\ , ,
CIIIQ Iiic psalmus sknili nw>do beneilfila Dei
narret in bumauum gemie eoUaia, eacnden nie
.
rito cum praQcedeijiibue paalws inscripiionem
sortilus osl.

,
YERS. t . Confitemini Domino, quaniam bonnt,

.
quoniam in sccculum mimicoTdia *ju$. Eisdem
\ .
vcrbis Propliela in praecedenii psalmo txorsua
est.
. YERS. 2. Dicanl qui redmpfi suni Oomino 1> \ .
cant, inquam, quod bonus est, el quae sequiualur.

. .
Quoi redemilde mantt inioiici. Diaboli scilicet.
\ ! ,
Est enim sermo do iidelibus Cbrislianig; <juan \
quam Judxi conlendaul psajmum bucc iuLelJigi

dcbere de iis qui cx Babylonica captiviiate rovor
. ,
cali sonl i a palriam. Qoaedaio vero excwplaria
, , .
babcnt : De manu tnimicorum, boc es(, De poteslale daBDionum.
u

E U T H Y M I I ZlGABENl

1059

Et de regionibui congregavit . De regionibus

gentium congregatos, in uoam Ecclesiam, atqae in
ooicam fidem coojunxil.
YERS. 5. toli$ orlu, et occasn, ab aquilone, et
mari. quatuor enim mundi parlibus in unuitt
congregati sunt : quia in omnem terram extvit nu$ apostolorum, el in fines orbis terrce tttba
rum .
Y E R S . 4. Erraverunt
in solitudine, in inaquoso.
Errabant olim gentesomnes ambulantes in conversaiione quadam dcserta solitariaque ac viduatavirtulum iruciibus, el omni sacrae docirinae poiu
prorsus carenle.
Viam civilatis habitaculi non invenerunt. Civilas
babilaculi proprie coelutn esl: cujus viain non invinerant, vcluti errabundi : vel ipsa ctiain cogni-
lio J)ei, virtusque, et religio.
VEIIS. 5. Esurieniet el silientes. Erant scilicet :
neque enim cognilioucm Dei aut doclrinam ulIam babebant, qua cibum aut potum aniroabus
etiis prastarent.
Anima eorum in ipsis defecit. In peccatis nhnirum contrita, atque irao ctiam effecia dcbilis et
infirma.
VERS. 6. Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur. Ciamabant propbelae ad Oominum, salutem ac redemplionem geniium optantes; ipajque
angeli pariler, qui universis sortilo nationibus
prsesunt.
Etdeomnibui
neciaitatibut
eorum eripuit .
C
De multiplici scilicel daemonum tyrannide.

105)

*
.
' , , ,

.

. ' , ,
rirv
,

.
\
.

,
%

'
.
,
* * , \ ,
\ .
.
*

.
* .
, .

. ,
*
.

*
.
.

Y E R S . 7. El deduxit in viam rectam. Quae ad

, &COBIUIII ducii, quam anlea non Invenerunt, cum i n

errore degerent: iacarnalus vero Deus docuit eos
.
omnem veriiatem.
.
*.
irent in cmtatem habilaculi. De qna paulo superiua dixirous.
3 .
VERS. 8. ConfUeantur Domino mi$ericordim ejus.

AnQunlieni, inquil, misericordias Dei erga se.
. .
Ei mirabilia eju$ fitiii hominum. Et aarrenl, in
quit, filiis bominum id nescieniibus, mirabilia
. * Dei opera in eos, seu propter eoa facta.
.
YER$. 9. Quia ialiavU animam inanem. Yacuas
" .
ac esurientes aaimae divino pane implevil poiuque \ ^
vmflco : evangelica nimiruin doclrioa.
.
Et animam eturientem $atiavit bonii. Idem re

.
petit aliia verbig.
.

OJCIQ. .

Y E R S . 10. Sedentet in tenebrii el umbra

morlh.
, \ , Hoc eet in lenebris erroris. Error elenim umbra
,
egt, aique imago corporeae bujus inortig, dum a
.
?era ac perpetua coelesii vila nos geparat, qtiemadmodttm illa a pnesenti.

Vinctoi i* mendieitaU et ferro. la mendicilale,

, \
boc esl, inopia virtuium in forti pr&ierea ac gravi
. , ,
caiena peccatoruin : Calenit enim, inquit, peceato*
>
.
rum iuorum unusqui$que constringilur.

.
Y B R S . ii. Quiaexacerbaverunt eloquia Dei. Hoc
9

Ps:d. , 5.

1061

COMMENT. I

\ ; Hsov
, \ , \
, \ , \ , \
, \ , '
, \ .

.
* , , \
.


.

.
,
fpr . ^
.
,

. \ .
,
.

. \ \
.

.

, ,
.

-,
, .
^ \ -
\ ,
.
" /
.

; , , $ *
, \
.
.

* * $ \ \
\ .

PSALMOS.
1062
esi, Ocum ipsum loquentem de eorum saluu*, U qneiitem, inquam, pcr cam rationem, quae oiuui*
bus liotiiinibae insita esi : vel per legem datam,
per prophetas, per bcnelicia, per minas, per pl; gas, et per caetera oituiia, quibus, u l iaquil Gitgorbif Tbeologus, studuil Deusvilia bominuiu conlerere.
consilium Alliuimi irritaverunt. Ipsum ecibcrl
Aliissiaium, eorum saluli consulenlem, per eloquia enitn Dei, e l p e r consilium Alliasimi, Deum
ipsum circumloqiiiiur.
VERS. 12. Et liuinilialum etl in laboribut cor eorum. Afflicla csl miseriis anima eoruin iu malis
ei peccatts.
Infirmali suni, non , qui adjutarel. Qui
eriperet eos a lyrannide diaboli.
V E R S . 43. Et elamavcruut ad Dominum cum f r i bularenlur neccnuatibui eorum talvavit cos.
U*c verba, quibus Propbeta divinorum b ueficioruni
magniludinem eiprimere salageng, in pracseuli
psalmo gapius, boc t%i, quaier rcpelh, jam a uobis superius exposita tunt.
VERS. 14. Ef eduxit lembris, el umbra
mortis. Atque baec verba ettaai auperiug exposuimas.
Et vineula eorum dirxpii. Yiacala videlicei peccaii, quibua drenion eos iavoWerat, vel viacula
gervitutis daemomini.
Y E R J . 1 5 . ConfiUantur Domino
mitruordim
eju$, mirabilia ejut pliis hominxm. IJaec ycrba,
quae ut sermonem de gratiaruro actionibug iniensioneio redderet, sinaili modo a Propbeia quater
in boc psalmo de industria repetuniur, paulo auperius a nobia galit declaraia sunt.
YERS. 16. Quia eontritnl porlai . Occlusas
diu oliro, et vaude obflrmalas inferni januaa i n fregil Doroiaus, quoniam illuc deacendeaa carceri
emancipatos patres eripvit.
El KCie* ferreos confnail. Yecies, inquam, btijugmodi potiaruin. Per portas etiam sereas, ei per
vectes ferreos iotelligere possumus glgaificari,
quam dtfficile essel evadere loca illa.

Y E R S . 1 7 . Adjuvil in tia tmquitaiit eorum.

floc est, cum adbuc io iniquis ac pravis eorum
operlbus peraeverando procederent.

.
, \ \
.

PropUr iniqmUates cnim $uat humiliati sunl.

Yalde enim afflicti suni, ob quod miaericordia el
auiilio divino dignos sc ostenderunl.

.
, , * * . \
.

Y B R S . 18. Omnem cibum abominaia eil anima

eorum. Ononeoa, inquam, ciburo animse raiionabileio et oronem doctrioam. Adeo emm depravatit
eranl anioiis, ul ipsa eliam genlilium sludia faaii*
dirent.

.
,
. ;
*

appropinquarunl uique ad pofta* marfia. Mortem anims ioteUigit, qme perpaiala soppliciis bominero obnoiium reddit. Per ponas ameni mortis,
magna ac gravia nancopai deiicf qirv morti

*6
.

E U T H Y M I I ZlGABEiyr

1063

1064

hominem addicunt
vel ipsam circumloquilur ; . \ .
morlcm. 4 auteni senno de Odclibus.
V B R S . 19.
Et clamarerunt ad Lominum cum

tribularentur, et de necestttalibus eorum talvamt
,


. Dirttiui esl superiiis.
. \ \ .
Y E R S . 20. Misil Verbum suum, et sanavit .
Ilis verbis persouarum disiinclio in divinilale demonstrutor, dum dicitur: Misil Verbum suum
Hoc esi, f ilium suum. Neque enim dicere possu(Bujui et sequemis viniculi Graea iMtrprelatt* xon
iiins niissuin, nisi missi persona subsisiat, el v i apparei in Godict.)
vat. l'nde consona propbetaa nostro Dominus loqucns, dicebat, quod Paier eum uiisit. Hoc igilur
Vei biim ijuod a Patre missum esl, omncm languoreiu, alque omnem infirmitateni sanavit.
JJ
Et eripuit eos de corrupiionibut corum. Hoc esl,
a peccatis.
'

VERS. 21. Confiteantur Domino mitericordicB

ejus, el mirabilia ejus fitiis hominum. De his verbis ,

. \ .
supfrius diclum est.
/ .

. 22. Ei sacrificeni ei sacrificium
laudis.
Sacrifieium, inqnam, ralionabile atque evangeli- , , , , cum, laudante*, benedicentes, et gratias agcn
tes.
annuniietit opera eju$ in extuHatione. Scientce

. 01 ignorantibus annontient, senes junioribus. Per
, ot
opera aulebi Dei, illius bineGcia, inisericordiam et
;. " , ,
incarnaiionem Inlellige, et catera omnia quae ad , \
salutarem dispensaiionem pertlnent.
.
Y E R S . 23, 24. Qui detcendunl tn mare navibus, C
01

,
faeiente* operationem in aquis mulii$, ip$i txderunt .
,
Domini. Sermo eat de apostolis, qui antea
. \ ,
piacatores foere: qui mare navibus descende- - \ ). -
rinit, et piscaiorum moniie in aquis maris exer ,
centee, praciptte, &e supra omnes viderunt opera
^ !
Domini nostri Jesu Christi.

.
Ei mirnbilia eju$ in profundo. Sed quttfiatn einl
. ;
bmc uiirabilia, audi ex sequealibus.
.
Y E R S . 25. Dixii, et Metit spirllut proceMm,
, , &
exaUati sunt fiuclui *ju$. Dixil ci surrexit pro- . , \ .
oelluj: Facta ert eiiim, inqtiit, temp**l* ttttii maama ,
. ! *

ei fluctui irrtubanl in namm, Ua nt operirilwr ..
,

.
'
, xatatjaiY I A S . 26. A$c$ndunt tuque ad cmlot, dtmen-'
. ,
dunl utque in aby$$os. Fluclus maris qui teuipore
, ,
illiut procella e i c i u t i aitni, tollebaatur modo
Quasi in coelos, incdo aulcm in ima descentlcbani.
\ \ . '
Quemadmoduni iu bujusuiodi fluauaiioaibus, al ,

quc alrocibus lempcslaiibus fleri solel. Est aulem

- \ ,

sermo hyperuolicus, quo loquendi modp saipenu- . \

mcio Scriptura u l i l u r ; ut illnd est: Super nivem de- .
a,t>ab*niur ; item illud : Citiiates munitai erant
vaqut a4 catlum *, ei ca?lcra bujusmodi.
7/ .
,
Amma eorum in malis labescebat. \n liniorc at , ,
que in perictilis defeccrai. Ipsc enim Doininus
, ,
dormiebal, aposloli vero nccedentes excitAferunt,
, , .
euin dicenies : Doming, wtta nos, auia perimut .
r

Act. , 56.

* Matib. ,24.

6 3

Isa. , 18.

Denl. , 28.

Maub. , 25.

1165

COMMENT. I N PSALMOS.

',

. '
, , .

.
:\
, \
.


&
.. , .

.
, *
.

^ .

, \, ,
9

.

\ .
,
.
"
.

. ; ,
(17) .

106C

VERS. 2 7 . Turbati *UN/, et commoii sunt iicut

ebritts. Coiuiuoli sunl in prsDCordii* auis : qtianquam biiug quidein a vino coiinnovelur, apostoli
vero tiiuore petlitrbati sunt.
omnis tavieHlia eoTum dctorala e i l . Sapicntia,
lioc est, pcriiia reroigandi, lunc omuis defcceral.
V E R S . 2 8 . clamaverunl ad Dominum cum / r i
bulareniur. Dum tempeeUie agttarentar, ut d i x i inti*.
owmbvi mce$4iiaiiku$ eorum $.
E \ utiuire illo vkkllcet alqne ex pcricnlo. Deitide,
quo pacto id faclum fuerit, narrai.
V E R S . 2 9 . mandavH frocellff, ttetit in au
ram, iUuermtt flxcfus ejtia. Increpavii enitn, in Dominni : ($
iTnnqxilliias magna " . Aitra qmppc, milis ac placida csl
el iranquilla quanlatn spimlio.
V E R S . 50. lcvlali umf, quoniam qvicterunt.
VasHsiimi acilicei i11i fluctus.
1111

deduxii in porium toiumaiU $UT. P C I

porium divina mandata intellige, quae illic eonirooranlem ab omni animac iiaufragio tutum ser.
vant.
V E R S . 51 Confileanlur Dommo mhericordiff
ejus,

* - vtirabiUa ejus fiiiii hominum. ffac oitmia apo

sloli annunliabanl.
. . *
V E R S . 3 2 . eiim in Eccleiia populorum.
^

.
In nalionum orooium coogregalione.
.
Ei in calhedra teniomm iaudeni eum. Eorum
,

g
gcilicet qui canerig in cotrtilio supereminenl.
.
.
V E E I . 53. Posuil fiumina ln dtseTlum. Graecos
" . " et gentiles aeuicel qui cum eloquentiae quasi flu ^ ", minibus, c l orania generis disciplinis redundarent,
* ,
onwi demaro sapientia deserti esse visi suni, cum
\ .
ilbUeraii ac piscatorei bomines eos rcpresserinl.
aquarum in siiim. Dom bujtigmodi re

. \
dandaoliam ariailale damnavit.
.
V E R S . 34. frucliferam in talsttginem,

,
malHia kabilantium in . Judsa regio quae pro
. \
pbe.is, quard speciosissimig fruciibug, olim reicrla
, *
crai in omnimodam tlerilitatem veraa est. Salsu .
ginosa enim humes, et t frugibus prorgug Infecunda.
, *
Incolarum autem vilio, id effcclum est, u l scilicet
.
0 ejugmodi ^iros. ea teira aiiipliusjnon produceret.
VERE. 35. Potuil deterfHm in itagna aquarum.
* . \
Ecclesiam de geiuibos congregatam, quae priug
,
' . viriuitjm frugibug vacua erat, aacri bapiismaus
fluenlis esae fecil irriguam : quae abunde adeu
.
efflyxerunt, ut ingenlig slagni gpeciem prae ge l u lerim.
tnaquoHini m exitui aquarum. Eamdem
.
Ecclegiam fideliuin, quae anlca inaquosa fucrat, cl

arida, divioiqoe Verbi ,inops, effecit, ul x\ub do ,
gmala gcaturiret.
^ .
** Matlh. , 26.

Variffi lectiones.
(l7)Corrnpla, uiapparei, leclio : gengua pogtnkarel , aul ,
lione junguniur
jungunlur.
quae verba ciun nulla cognatione
PATROL. C R . C X X V I i l

aut

uuid
34

giraile ;

1067

EUTHYMU

VERS.

30.

El collocavil illic e$uriente$. Eos qui .

spirituali cibo diu olini carneraiU.

Et constituil civilale* liabiiaculi. llabitaliouis, iaquam, spiritualis. lntelligii autent varias ac parlicularcs ecclesias fldelium, quae per universum
orbem conslilulae s u n l : lam apcrie adeo omnia
praedicit.
V E R S . 37
El seminaverunt agro*. Evangelicas
prxdicaiionis semine seuiiuaruiii aposloli bomimtm animas, quac aniea agreslee erant aique iacuiuc.
Et plantaverunt vineat. Rursiis per vineae, anU
mag Udclium i n i e l l i g i l , fereutet virluluin raceIUOS.

Ei (ecerunl fructum germinit. GermioU, inquam,

niystici, Cbrislo Doiaino oblati cunaqee laelifiCiUJlis.
V E R S . 3 8 . Et benedixU ei. Aft enim Lucas de
apostolis, quod extolient Dominu* manus suas benedixu ei$ * \ Manifesium cet igilur, quod propler
apostolos, et eorum auccessores bpc dicturo eei.
multiplicali sunt valde. Nam ex duodecim, c i
sepluaginia v i r i s , in numeroaissitmim populum
propagati sunt.
E l pecora eorum non tunt minorata. Per pecora
eos inlellige, qui inter Cbrieliaiios simpliciores
euut, nec lam eolerii ingenio suni prasdiii. Vel
aliter : pecora apostoloram, discipali eorura sunl,
qul iustar pecorum, eoe scquualur, quocuTique
duxerint, quique veluii raiionules ovos cibum ab
eis capiuni, et numerosissiuii eiiani fuemat. Cum
autemEccleaiaeaugmenia pracdixcrit, fuiuras eiiam
illius persecutiones, ei calamilales annuuliat.
V E R S . 39. Et pauci (acli suut, el afllieli ,
tribulatione malorum et dolore. Pauci facti sont
lideles, cum mulia millia eorum proCbrisio variis
crucialibiis interieriiil. Afflicti aulem sunt a i r i b u laiione icniationuia el dolorc, dum preeentibus
bonis spoliati, expuUi, verberati atque iunomerabilia aiia passi sunt.

IGABENl
Kul

106S

.

.

!,
.

. "

, .

.


.
.

, ,
.

.\\

, ,
,
\

.

\ , .
, .

, \ ,
, ,
, *
' ,
\ .
\
,
.

. ,


\ ,
, , , \
.

V E R S . 4 0 . Effu$a ett contemptio $uper principe$

'2*011
'
.
forwm. Pcr principes, (idelium reges ac duces i l - " \ , *
los inielligii quibus suberant, et a quibus multas
, ' , .
pcrseculioneft suslinuerunl: qui priucipeg Unquaro

inuiiles a Cbrieto contempti sunt.

Et errare fecil tu invio, et non in via. Seduci

, .
ecs pcrmisit tanquam iminedicabiles. Est modtis

bic loquendi frequene apud Scrfpiuram, ul facere
, . "
quempiam dicat, qui permillit. lnvium vero et
\ , , \
Sine via appcllat, perversa atque impia eorum
.
dogmata.
V E R S . 4 1 . Et adjuvii pauperem exinopia. Populiim qui panper eral adjuvit, ex iuopia quae esl
propter Cbrislum.
posult quasi ows familias. Eas quippe u l
propriasoves, in ordinem redegit. Per familias auteni (quas, juxla Graeci nominis sigoificationem,

Luc.

xxiv,

50

.
, .
.
* *
, *

1070
1069
C O M M E N T . PSALMOS.
, * parenlelas quis melius d i x e r i l ) , universas eccksiarutn congregaliones intelligil, lum propter con, ,
gregationem fidei, turo quia unum Christum vennn
\ \

pairem faroilias babent, qui et /or bonm ap,

pellalur, et animam tuam posuit pro ovibus .

.
V E R S . 4 2 . ruli, ei Iwtabuntur. Fideles,
" , .
*qui por rcciam viam semper inccdunl, videbunl
* ,
ea quae superius dicta sunl.
, .
El omnis iniquiias obturabit os suum. Dilalala

.
* nimirum praedicaltone ad ipsoa usque reges. Pcr
iniquilatem autein iniquos ipsos bomines inlel , .
ligit.
Y K R S . 4 3 . Qui$ tapiem cuttodiet kwe ? inUl ;

ligenl mmricoTdia$ Domini. Quis sapiens crit, ct

. ,
, \ observabil baec, credens quod fulura sinl ? et
* , . telligenl misericordias Domini, boc esl, cognoscent
haec, ubi Onera babuerinl.
Canlicum Psaimi ipti David.
.
PSALMUS CVII.
'.
Tituli bujus ratio, in proosmio operis, et alibi
\ \
, \ ; . etiam explicaia est.
V E R S . 1-6. Paralum cor mcum, Deut, paralum
, ,
, $ .
- eor meum; canlabo p$aliam ingloria . ExsuTge,
gtoria ; ciihara.
Exiurgam
,

ditucuio. Confilebor iibi in populU, Domine, psallam

,
.

iibi in nationibui, quoniam magna supra cmlo*

, ,

misericordia
lua, utqut ad
iua.
,
Deut, omnem urram

.
, gioria iua. Haec omnia eodem ordioe habcnlur in
.
\ ^ (* psalmo L V I , ubi ca expoeutiaus. Idem enioi tignificai : Magna supra coelos, quod, Magnificata

usque ad calos. lila aulem verba : ExiuTge gioria
,

, item illa : ExsuTgam dilueulo, inlelligi pos, \ ,
. * , \ sunl de resurrcclione Domini, ipgo acilicet David
aliud supplicaute, et Cbristo aliud promiiienie, ct
,
\ ,
\ \
* \ (18) . reriuin etiam resurreciionis suae tempus praesl, \ gnanie. Profundo quippe diluculo eurrexit, ut L u cas iradii * . Gloriam vero euam beatus David
\ ,
^ . ', Cbrislum appellal, veluli, qui ex ejus semiae
nasciturus erat, ei summam ei gloriam paratu .
rus.
"
.
Ut liberentur diiecii iui. No?us populus nimirom :
.
, \, ,

Cum dilexissei enim, inquit, tuos Jesus in mundo,

,
.
in finem dilexit eos
,
. D V E E S . 7-14. Salvum fac dextera iua exaudi



. Deut locutui in tancto IUO. Exaliabor,
dividam Sieima, labeTnaculoTum
.
,
eil Galaad, eti , Ephraim
.
,

defemio capitis mei: Judai rex meut, Moab Ubes

,

ipt'% . In ldumaam immiilam

caluamenlum
. ,
nuum. Mihi aliemgenm tubditi tunt. Quis deducei
, . ^
,
in emiaUnx muniiam t quu me in
;

Idumwam f lu, Deui, qui repuliiii no$f
;
- egredieris in virtutibui noslrii f Da nobh auxilium
9

Joan. x,

14, 1 5 .

Luc. , 1.

Joan. ,

i.

Vari lecliones.
(18) Inio vero, idem David orabal, etidem Chrislus polliccbatur. Expungenda
auae eensum conirariuin effici;.

itaque diclio

aliud,

071

K U T H Y M H ZIGABEXI

!072

de tribulatione, el vana snlus hominit. In Deo /Vi- , xal .

ciemus thlulem, $ ad nihitum deducet inimicos

; \
. flaec omnia ctiam eodem ordine reperies , .

in psalmo LIX, ubi ea exposuimue. El licet in ali- ,

quibus dictionibuf modtcom qaid bac abillis diflc- . \

rant, eumdtjm tamen gensura babent. Nec admi' .
reris, gi cadera verba, atque easdem scntentias ,
Propbela saepius repelit in aliis psaltnis, cuin bic
. ,
mos nptid Hebraeos babealur, el apud propbelas *
pr&cipue.
* , \ ; ; ..
ln finem ijfsiDavid.
.
PSALMUS CVII1.
'.
De hac inscripiioae saipo alibi dicium egt. Illud
\ :anitnadverlenduni e s l , quod Propbeia boe
. psalmo iraprecanlis quidem personam induere v i - , detur ; revera tamen propbetiam corum matorum ,
coulesil, qiue prodilorem Judam, alque ejus com\ . \ \
plicea manebaoi. Esl enira bic dicendi nioius fre * , \ $
quens in propbetig, el phirima exempla apud . \ \
Scripluram inveniri possunl. Unde et Jesus Nave ^
duodecim tribtis dividens, quando in lcrram pro ,
miggionis ingressi suat, visus esl jussu Dei qu-bus- , *
dam benedicerc, el quibusdam raala imprccari. \ ,
Renedicltoiica aolem illse, ei luaiedictioncs, futuro.
runi propbetias conlinebanl.
Veas. 2. Deus, laudtm tneam neiacutriu Prasea*0 ,

.
lem pgahiium in persona Cbrisii stippUcanlis cre
dimus fuisse conscriptum : qui cum boinhiis per ,
sanani jnduigset, omiiium bominum more, diulius
CfS
^ * ,
eiiam vhere ctipitbal. Deum igilur alioqui inlro- ^ ' , \ (19)
ducilur Cbrielua, in boc psalmo, et dicere : Noli,
,
Deag, exgliaguere aul.silenliolradcre laudcm illam,
, ,
qtj propier ine, Filium luum, tibi jugiter offerlur
, , ab iis qui mirabilia opera mea inspicientcs, aum * ,
mig le propterea glorificanl laudibug. Y e l : Nol .
Deug, exstiuguere taadem meam, qua agsidue te laudo. Qua:cuuque cuiiii operor, libi ascribo, aU
que ad gloriam luaiii refero. Silenlio itaque non praelereas preces meag, quaseum laude offero (20).
Quia peceatoris, dotosi aperlum
" ,
esi. Petcalorem el doloaum, Jtidaui inlellige, qui
.
*
08 iUttm advergua Salvaioreui aperuil, quando , , ,
cuiu ppincipibag gaeerdotum, et senioribug populi
\
locutus eal, iil Ciirielum prodorel.
\ .
V E M . . Locuii tunl mt lingua dolo$a.
' " .
Jadaa nimiruai et principeg gacerdolum, ac senio ^ .
res populi, dolos, alque insidias adveraum me giroul glrneaieg.
itrmonibui odii circumdederunt . Pletia odio

.
in nie verba vomeaiftg. Sspenumcro enim Judaei,
* , qui CbrUlo circiunaderaat, bttjusmedi aerinoneg
, , , ,
proferel>aiil, gwuaio slodio conteadentes, ul ei a l i .
qno paeio delraherent: quippe aui aui expreage eonlumelia eum afficiebanl, aul pervcrae interrogabani.
impuunavermi me graiit. Hoc esl lemere, et

. , ,
absqiie ulla cauga.
v

Variee lecliones.
(10) Ita codex : gcd videlur deegge aliqiwd, pula
, atit quid ebnile.
(20) Graeca veiba non coiilincntcm gengum cfB-

ciitnl, sed djslinctum. Effertur emm per parliculam . Verlendum ilaquo : Vel liUnlio uon
prai., cic.

1073

COMMENT. 1N TSALMOS.

, .
, \
\ 61 ,
, \ , \ .
.

\
. ^ ^
.
* . * , ' .

1074

Pro eo ul nu diligennl,
detrahebatti
mihi. Cum diligcre mc debiitssetit, qui assidue
verbo el opere bcnelicia in eos contulcrani, bi coatra deridebant nie, seductorem, iniquum, el Beo
advemrhim appellamcs .
Ego autem orabam. Orabam pro eis. In Evangeliis
quippe orari jussit Cbrislus pro caltttwiiaitlibus.
Vel: Orabam invocans auxiiium luum. Sa5pcnumero
cnim orasse cum ad Paircm, ibidem leginius.
VERS. 4.

T 1

VERS. 5. Et poiuerunt advertum mala bonif. Ipsi, inquit, conlra operali sunl in mc mala,
pro benficiiis a me in eos collatis.
.
odium pro dilectione . Pro dileclione, qua
, .
eos prosequebar.
.
V E R S . 6. Cotutitue $ /m peccatorem. Verbuin
\ , \ , Consiitue,el alia verba impelrativi el oplativi niodi,
, ;,
quae scquunlor, quanquam sub ejusmodi Ggura lo .
\ , \ - qucndi sinl posila, babcnl lamen siguificalioneni
, \ . , \ \ *futuri temporis, ac si dixissel : Comtiluel, slabit,
. ,
\, exibil, et sic dc singulis : Conslituc, inquit, dia. ,
\
boluin super Judam : inlravil cuiin, ut lcgimus in
,
,
Evangelio, tn eumSatanas . Constilue vero posuii,
.
proPerntille conelilui, juxla peculiare illud Scriplur idioma, de quo sxpc dixinius.
'
. diabolus stel dexUrit ejm. IIoc est, Oet ei
, ,
Saianas famUiaris : i o l e n t enim ramiliares pc do . . raeslici alicujos siare ei a dextrie. Aiquc ideo justis
\ Q Deus dextram regioncm in ftiluro judicio assigoa * \ , ,
v i l . El aliier : Diabolue siabit a dexiris ejus, dex . \ \
iras illius operaliones raptens. Quod si apud Za ,
cbariam propbetam scriptum legimus de Jeeu

' Magno ponlifice, quod diabolus
tris ejui
animadveriendum est, illic addi can sam, ul adversarelur e i . Sleiit enim a drxlris

ejus, ul bona, ac dexleia illius opera hnpugnaret.

,
V E R S . 7. Cum judwiur,
exeat condemnalut. Cuin
.

a morsu proprise conscieniiae condemnatug fuerit,
, - exibil de Judaeorum concilio condemnalus : Pojni \
, \, tonlia enim ducius Tetulit iriginta argenteos prm

cipibutsacerilolum, et senioribus, dicens : Peccavi
\ , "

Iradens sanguinem innocenlem. llli autem dixerunt.

. 01 ; D QuidadnoiJ
' *. ecipso ilaqwe alque ab
' , \ '
illis pariier condemnatus esi: condemnanuum cnitn
, .
vcrba sunt: Tu .

}
.
ejut fial in .
Aberret, inquit,
. "
cjus oratio ct non consequalur, quod postulat.
Oplabat enim Judas, volisquo ac precibus ipsc pa , *
riter, acChrisii inimici, quibus se conjunxcrat, id
\ , \
nnum petebant, ut exterminarelur Cbrislus, cl
, .
%

ejus memoriadeleretur. bianis igitur fuit hujusmodt eurum oraiio, et volum. Yel, genc.raliter cliam d i c i l , quod omois ejiia oratio aberrabil, qtiod non fruclur oplalis rebus, ob pravos ac pervcrsoe scilicet ejus moree.
V E R S . 8. Fiant dies ejut pauci. Cilopost prodilio^- . nem morietur. Mo iico enim tempore supervixit.
. ,
\ .
cum paulo post suffocatus ait.
1 1

Malib. , 44.

, f

Joan. x i n . 27.

* Zacbar.

, i .

M a l l b . xxv!i 3, 4.
f

1075

EUTHYMII ZIGABENI

1076

El episcopatum eju$accipiat aller. Malibias gci-

.
llcel, qui illius apogtolalum sortiius est Apogioli
. *0
quippe, episcopi, boc esl, custodes eranl et pasto \ ; res credentium.
\
.
V E R S . 9. Fianl fiiii / orphanl, uxor / t>i
* xal r)
dua. Hsec, el qua> seqtiuntur ad Judam perlinerc
. \
non videnCor, cum de tixore, aui de flliis ejus, sa \
cra Historia nobis nibil iradideril. Alque ideo
\ .
Chrysostomus dicit IISRC prxdicla esse de alio quo \ , dam, qui post rcditum populi e Babylone, saccr
dotium invadore conalus est, in quo manifeste
, \ bac omnia adimplela esse iraduntur.
.

V E R S . 10. Fluctuanles
filii ejtii,

tnendiceni. Veluii tempeslale concussi ex proprije .

, , domus sede transfcrenlur, el mendicabunt, pau \ \ .
pertalem una cum cseleris calainilalibus susti

nentes.
Ejiciantur habilaculh suis. Ex ipsis ctiam
babitarulig ejirientur, nec in eis dabilnr babitandi
facultas.PerhabitacuIa autcm (ulGraeca diclio, , gigniucantius denolat), ruinas domorum
intelligil. Hujusmodi vero pcenas dabunt, quia paternae iniquiiatis fuere participeg.
V E R S . U.Scrutetur
(enerator omnem lubslautiam
ejtti. Scrniabitur eam feneraior, quxrens aibi
r, ddi qua erediderat.
diripianl alieni labores . Post feneralorem, isii rapieni quaecunqiw fucrint relicia.

.
' \ ,
. .
, \ ,
; .

. ,
.

*

G .
Non sit iili adjulor. Nemo ei opera alU
.

quatn feral : post morlom scilicet.
.
Nec sii qui pupillis / m . Nec erii ali
.
quis, qui eorum miserealur, ob raiionem superiug
.
diclam.

.
V E R S . 13.
Fianl filti ]8 in '.
, \ ,
Scd nec simpliciler exicrmiiiabinitiir : quinimo
el ipsi eruntsine prole. Addidit enim Propbeia d i
cci g:


.
// generatione una delealur nomen ejus. Dclcbitur
, * |
ejus memoria conclnsa in una gcneraiioiie : in
, ,
unica, inquam, generatioae ipsorum filiorum, nub
.
lis aliig post se liberia reliclis.

V E R S . 1 4 . In memoriam redeal iniquiias paren

ium /Mi fn contpeclu Domini. Parenlum, boc egt, ^ . , \ ,
pairig, ei avi, et alioriiro majonun. Nam dc malre
, pailiculariler iuferiirs dicit. Horum vero iniquilag
. , \ redibil in memoriam : quia una adjuloreg ei fuere,
\ .
vel quia Olios resiiiuerunt ad vilia. Rediiuram aulem iniquhalem eoruin in memoriam, ideo dicit, quia
non dimilletur eis deliclum nec oblillerabilur, aut niliil exislimabitur.
El peccalum $)$ non . Non dele
.
bitur : quia aimul cum parenlum iniquilate pecca ,
. \
liim nialris condemnabitur. Pcr iniquilatem aulem
, \
el pcr peccaium istorum, insiiiutioncm iiliorum
, .
inlelligil ad vitia, vel consensum, aui auxUium
V E R S . 12.

praesiiium corum deliclis.

V E R S . 1 5 . Fianl eoram Domino sewper. Eorum
peccala el iniquiiates erunt semper coram Beo, id
gl, nunquam eoruro oblivisceiur Dcus.

.
, \ , .

1077

COMBIENT. 1

* . \
* \ ,
, ,
\ ,
. , , ,
.
9

" , . ,
\, , *
* \
. ,
* \ ,
, .

,

,
.


, .
, , ,
\ \ ' '
.
, ,
' ,

.
, , ,
,
' .
, ,
\
, .
.
,
.
"
' , \
,
.

.
, \
.
.
, \ . ,
\
,
, \ .

,
,
, .
, \ .

.
, , , \
' . , \
, , \ *
" Matlh. x i , 2 9 .

PSALMOS.
1078
Et exlerminetur terra memoria /. Rarstis
ad proplieliam reverlitur de Juda, et esl modns
liic quidam, conuetus aliquando apud prophelas,
quo prophetiae inlercidunt, et alia in medio ponunl, ac rursus ad primum argumentum redeunl,
sicuti subminislraveril ganctus Spiriius. Exterminabitur vero memoria ejus, quia nec bona ejus,
ncc generatio per succeisiones, illius memoriam
servabunl.
VEBS. W.Eoquoanon rccordaius estfacere misericordiam. Quoniam, inquit, noluil facere misericordiam erga eum, qui sumrois impelilus iujuriis, ct
mullipiicibus oppressus fuit insidlis. Qoinimo cunt
ipsis etiam insidialoribus conspiravil, bcneficiomm
eibi a Chrisio collatorum Immemor. Nam si mcroinisset, verisimile cst faclurutn eum rtiisg* mieerieordiam, boc est, illius miserlunun fuisse.
V E R S . 1 7 . Et ett hominem pauperem,
inoptm, et eompunctum , ul moTlificarei.
Pereecutus vero cum cst, quando accepla turba
mulla a principibus sacerdolum el senioribus populi, cum gladiis et ligitU venit, u l e u m quaereret. Inops aulem el pauper Cbristas dicitur, ob
leuuiiatera assumplae carnis, et quia adeo inops
ftral, m non baberel, ubi capnt reclinarel, ut d i x i mus in principio psalmi X L . Compunclum vero
d i x i t , juxla illttd : Discite , quia mtfif
$um, humilii corde
T E R S . i 8 . Et maUdieliontm,
,
noluii ,
elongabiiur * . priis enim operibua alieram atlraxit, et atteram
r e p u l i i : et maledicent quidem ei pii ac Adeles omnef, benedicet auiem neaio.
indulut , quati
vetiinunio.
Maledictione, inquam , qua proreas eemper detinebalar, q u nonquam ab eo aberat. lndulus esi
aolem ea, prodiiionc intercedetite.
Ei ingmsa quasi aqua eju-. Non
xterius lanlum bujusmodi maledictio euoi circomdedit, sed ea eiiam, non secue atque aqua,
iatrinseeas fmbutas e*i.

quati oleum in o$$ibut ejui. Nec tantum intro

ingrcssa esl, sed ubra ciiam interius magis peneIravil. Auget autcm sermona suo hoc facinm Propbeta, grandem eaee iadicans malediciionis cumulum. Et per aquam quidem, ejus veberaenliatn
ostendit, pcr oleum vero diiTlcuhaiera in abloendo,
et coneequenier illius dioturnitalem.
V E R S . 49. Fiai quasi petltmentum, quo circumdalur, quati xona, qua umptT accingilur. Ea
scilicet ralione , a l perpeiuo eum contineal et
pcrsiringab.
V E R S . 20. Uoc opu$ nnhi Domino.
Hoc opa*, id est, baec poena, eeo boc opus poenarum, quas supra coramemoravimus Judam et complicea paesuros cise : baec, iaqaam, poena, J u d
et sociorom. mibi detrabeniium, a Domiao erit.

1079

EUTIIYMII ZIGABBNI

10SO

Vel juxla atiam liUeram, hne est, opus homintim us * ,

dflrahentiura mihi apud Dominum, dtitn scilicci
.
me Deo dicont adversariitin ease.
irvy.VC
El eloquentium adwnus enimam tneam.
Dixiinas in pgabno I L , ibi : Adrerttim me cogila- . iv ' * *
, , \
bant mata mihi.
.
V E R S . 2 1 . #f tu, Dutnine,Domme
(acmecumpro, , / ' ,

pier nomen tuum. Fac me misericordiam. Non

. ,
quia ea cgo dignus sim, sed proptcr te, qai mise* , ,
ricors eg. Hnroano antem more Cfaristus bic preces \ . ,
siias fundit, docena noa, ult anitni rooilernlione, si
, \
quaado injuria afticimur, aiqne hoc pacto dmnum
.
nobU aaxilium attrahere. Dictum est etiam in eo\ &. , dem psatmoex Christi personn : Tu autem, Domine, <> * \ ',
mitcrere mei; ti mullaala ejusinodi ih xxi psalmo
.
legi poeaunl.
Quia bona est misericordia lua. Hoc est, setnper
" . " ,
Xjlilis alque efficnx. Ilumana quippe ndsericordia
- ,
saipenumero im;fiteax eal, interdum vero etiam
, \ .
ocel.
V E R S . 2 2 . Libera me quia inaps, el pauper sum
' . \
ego. De inape el paupcre superius diximtis. Le- \ , .
giuius ctiam diclum rx Cbrisli per&ona, in psaluto
' * '

xxi : Libera framea. Deut, animam meam ; et )\

* \
Evangelio : Paler, salva me ex hac hora
,
.
El cor meum turbatum est intra . Lfgitiias

tiov. \
Rtiam euin dixigse in Evangelio : Nunc anima me*
Nvr . \,
turbala est
: iietu : Trisiis e*t anima tnea utqne
J * * \
ad
tnarum .
C , .
V B R S . 2 5 . Skut umbra, qum dectinal, ablatus
'
,
*um> T*m clio ablatug gum, inquil, gicut aufertar . ' >,, , ,
umbracam deletur. Praepoeitk) aiilem illa quseba- . *
bctur in dictione Graeca, , aul sper- * * , '\
fliia ast Hibraioi sermonig mare, aul idem eibi
, .
vull ac gi dicerelar : Pro bonts, q u eis conluli,
ego coJilra ab illia abfeutia, atqae iiiiereinpiiis auai.
Et excutsus lum sicui tocuua*. Tain facile, i n
.
quil, ob sniiHHam eorum iovidiatn e prasenii viia
' ,
oxcussug siua, ul locnstae oxculiunlur, gl quando * \ ,
veutig fuerint agilaue.
,
V E R S . 2 4 . Genua mea infirmaia runt jejunfo,

,

et caro mea immutata e*t propur oleum. Duraj , ' .

quippe aique agperam v i u n i agebat Dominug, et
\ , \ *
tealimooium reddunl quadraginu jcjunii dies, et ,
panes ilti hordeacei, et gpica quse vellebanlur a \ diacipulie : taraelei, benigna quadam dispensalione, \ * , lauliori aliquando mensa utereiur. caro nua . , \,
immvtata, geu cooimniaia esl ad aspcriiaiem et \ , *
squalidiiaiem quanidam, atque boc propier indi , ' * !
gentiam o l e i : quia sciiicel oleo unolus non guin. .
Solebant enim veiercs ungi, cum lavareniur.
.
V E R S . 2 5 . Et ego factui sum opprobritim itlis.
lllig, iaqnam, 8angmnolealis Judaeig, qui Cbri& - .
glam exprobrabant atque ei itludebant, u i gcribunl
.
Evangelislao.
VideTunt , commomnint capila hua. Vid .

.
r

7 1

Tt

Joan. !, 27.

' Ibid.

Mallli. xxvi, 38.

o v

108?
1(81
COMMENT. PSALMOS.
* 01 - , I me sugpensum in ligno : PerlranuunU*
emm

blatphtmnbanl eum, motenlet capila $ua, dicen

,
- u* : Oqui tempium, in diebnt ewft ratr
, ficai iliud, ialva Umelip$um

.
, ,
. " ; , \ .
, )
.

V E R S . 2 6 . Adjuva me, Dcus meut, et sntvum fac secundum miteTicordiam tuam. Qneitiadaiodum, velirt bomo paliebalur, iU eliaui velttl
lionio preceg fundil ad Deom. Quod vero aii : Secundum luam, id c a l
In mise
ricordia fua, el lanquam miaericors.
V E R S . 2 7 . Et $ciani, quia manus tua hmc, el iv,
Domine, feciui \. Sciant, iuquit, quod auxilbnn
lioc luum est. Adjuvisli enim me, tanqiiaoi Fdium
dilectuin, nec despexisii veluli libi advergarium.
%

, .
, / . "
) . " ,
, \ ,
.
\, .
*

, ;

,
. , \ >.
01
.
, ,
.
) .
\
.

. , ,
/, , \ .

. :6. \ *
.

/
. , ' .
. \
, *\ ,
,
.
"

^ .
,
\ , \
, \
, .
, .
*.
.
, \ .
. "
, \ ,
. *
,
,
. '
^ : .

V K R S . 2 8 . Maledhenl ifli. iu benedices. Dicebanl

enhii Judtti illi Deo iniutiti : Nunquid aliquit
principibu$ credidii in eum.aut cxPkaritais? scd lurba
ha*c, quas non cognottit Ugem, matedicta **.
Malediclio etiatn dicilur blagpbomia.
Qui insurguni in , confundaniur. Posl resurrtclionem enim ineam, aul post uaiversalem resurreclioncna, omnino conftindcnlur.
Servus aulem iuus Iwiabiiur , proplcr bomincs
qut salvali ftieriul.
V E R . 2 9 . hiduantur, qui delrahuni miJii, pudort.
IndueiUiir confiigione, dtgpergi in omncs genles,
serviiuti adducli, aique iuboooraii.

f f

Matlh. XXVII, 59, 40.

Joan. vn, 1 8 , 49.

e i

, qunsi dipioide, confuuont *ua.

Euindem seneum aliis rcpotit verbis. Diplots aulem
csi vesiU duplex.
VERS. 3 0 . Confiiebor Domino valde in
Graiias ei agam, Liberatori et Salvaiori.
/n medio muUorum iaudabo evm. Vcre gral.as
Deo agit Cbrislus, el vere laudal etim in medio
inullorum, cnm assidue ln Ecclesia leganlur Evaagt-lia, in quibus Palrem laudal el glorificat.
V E R S . 3 1 . Qatn asiitii dexiris , sulram faceret periequenlibus animam meatu. dexlera enim parie aslanl, qui iu bello alicui opcm
fiTunt. Vel aliler : Asliltl ex dexlens aclionibus,
allectus ad eju* auxilium, ab illius viriuiibus : el
salvavil eura, suscitando illum a morluis.
Psalmtu ipsi David.
PSALMUS CIX.
hac inscriplion swpc dictnm . Hmnc autewi
psalmum Propheia tn ChriUum couscripsil.
V E R S . 1. Dixii Dominiu Domino . Paler asguraplo in coelum Cbrielo Domino dixit verba qucc
gequonlur. Dominnm autem Pairem, et Doininuni
etiain Fllimn appellal, divinilaiem indicana ulrieeque pereonas. Quod si alibi gcriplum lcgimus: Do minu$ Deu$ iuut, Dominut unus *, dicttun id
fuii, non iil tinigenUum Filium Dcum esee negarel

Dcut. vi, 4.

1083

EUTHYMII ZIGABENI

1084

sed ul eoe qui falso dii puUbanlur, a vero Deo dl~ , \,

slingueret. Dixisse autem eo modo Deum intellige,
, \ *}
qtio dignum ac congruum esl illum loqui. Hujusmodi ;
aulem verbis impiorum Judxorum ora obslruunlur. ).; .
Dicant enim, quaeso, quiiiaro sint hi duo Domini regis David, quorum aller ex ventrc anle luciieruro est genitus, el sacerdotio honoraltts secundum ordineni Melcbisedecb. Neque enim biscere eiiam
poierunt.
. "
Sede dextrit meis. Quemadmodum per dielio\ , ,
nem Dominut, Patri ac Filio seque atlributam , Ha
eliam per sedem Filii a dexlris Patrie, aequalis bo- , *
, \
nor Filii cum Patre manifestatur. Quorum enim
. (21) '
sedes aequalis est, corumdcm commune esi eliam
, " \ . \
imperium. Sileant igilur Arius, et Eunomius, qui
aqualem Palri Filiuin negaut. Quoniam vero Deus \
Paler incorporeus esl, el dexleram non habei aul ( ) ,
einistram (corporum enim baec eunl), restal ut per , \
eedem, requicm ci fruitionem divini impcrii intel- . , ligamus, ulrique eonim propriam, elbonore parcm. , \ , \
Donec ponam inimicos luos icabellum pedum tuo"

rum. Judaeos, genliles, bxrelicos, el daemunes. . , ",

Dictio aulem, donec, non ad distinciionem futuri ; \ . ",
lemporis posiia est, sed qiiemadmodum saepe alibi , ,
diximus, certam lemptis designat, et usquequo, * , non lollens aliud postea fulurum lempus, ut cgregie * \ , \
declarat Gregorius Theologus in primo sermone de \ Filio; et nos etiam aniiquos ecculi Palres, scripsi- , \ 0 (22),

inue, in illud dicium Evangelii: Donee peperii F i - ,

lium iuum primogeniium
Quomodo enim ausii- , .
neri posset aliod Scripturae lestimoniuro : Regnum , ,

, (25)
ejus, quodin saculum non deHruetur ? a a t illud :
; \ ,
ngni ejut non
? Quod si in praesenti
psalmo legig Pairem ponere Filii inimicos scabel- ; luin pedam ejus, et apud Paulum legis, ipsuro F i - ,
lium id facere ( eniro, inquit Paulus, Chri- ( , \,

slum regnart, donee ponal inimicos suos gub
pedibu$ $uii ), non ideo tamen lurberis. Commu- )
nis eienim ulrique operatio esl; ambo eamdero , \ babent efficiendi potestatem. Omnes autem subji- , ,
cientur, alii quidcm inviir, alii rero gponte: ubi , \ scilicel eum e coelo descendentem viderint, ut ma-
, \ nifeslius docuii Paulua. t^nere ciiam scabellura .
dixh, pro Sabjectos reddere, seu subjugare.
V B R S . 2. Virgam virlulh cmillel libi Dominut
'

Shn. Virga aliquando in signum peeaarum poni- D .
lur, seu casligalionis, juxla illud Apostoli : Quid t , ;
vullls in virga veniam ad vos ? an in diUclione" ? , ; ,
, $>.
Quandoque pro pasiorali cura, juxta illud : $
, ,

eo$ in virga { " Aliquando vero pro regno,
.
,
ut illud : Exibit virgu radiu Jesse " . Ponilur
0
eiiam pro poientia, ut in praesenti psabno. Misit
, , , enim Deus Pater Christo, velut bomini poieniiam
r

1 4

Mattb. i , 25. Oan. v n , 14,

Isa. , 1.

Luc. , 53.

I Cor. , 25.

I Cor. , 21.

" Psal. , 9.

Varifle lectiones.
(21) cod. Mosquens. ap. Matlbai.
(22) Ex his et similibus locis Coromenlarii in
Psalroos eiOcitur, Eutbyniium esse auctorem Coniinenlarii a nobis editi in Evangelia. Vide ad Mal-

tbaei i, 5. Simul quoqne inielligilur Coiamentarium in Evangelia prius scriptnm esse. M A T .

(23) Utrumquo loeum, Danielis et Lucae, jua*

elhn eliain laudat in Panoplia, lit, xx. Io.

1035

COMMENT. I N PSALMOS.

108

, , ; . $x coelesli Sion, vel ex Sloa, qiia crat Hteroeoly \ , \ mis. Illinc ftnim poienlia operalionuw, ai praedicaiionis Cbrisli, principium sumpsit. Iulelligcre
* ,
. , eliam possumue, per virgam virlutis, eanclain
crucem Cbrisii. Quid eaim ea poteniius est, atii
;
efficacius, cum tam facile iuimicos omnea in fugain
converiat ?
xazaxvplevs

.
El dominare in medio inimicorum iuorum. ln d i , \ , \ tionem atque ia doroinium tuos inimicos cooipeK . lens, el jugo evangelico submiitens. Hoc auteia
, summa admiraiione dignum fuil, quod apostoli ia
,
medio inimicorum constituti, minisque ac perse\ , '
cutionibas tyrannorum undique impetili, DOA Un (24;
lum illorum maaus evaseriat, sed potentissime
ctiam eos superaverint.
, -
.
VERS. 3. Tecum princtpalui in die mrlutit tua. In
,
illa, inquil, die quando viiius et polenlia tua i l \ , \ , luslrabiliir, lecum eril priacipalus, boc est, rc , ' - grram luum luac erit in te, non aliunde scilicet
* , \ ,
adveniens, sed diviniiatis tuae naturae conjunclus.
, , ( quia dictio , prineipium eigniflcat, et prm ,
cipalum) intelligere possumus, qaod principium
, \. boc iu leco accipiatur pro Filio Dei, tanqnam
\ , - causa omatum, quia simul est cum Paire; et quod
.
diea viriulis sit primus ejus advemus, qao mulla
fecit miracula : vel etiam secundus, quando ultima
tuba mortuos omnes susriiabit.
In splendoribui sanctorum luorum. Quaado splen*
. "
debunl saneli l u i . Quid enim aposlolis fuil splen .
; - g didius, qui solis inslar, tolum orbem circumeun,
tes, virlulum suarum radiis euni illustrarunl? Quod
si in praesenti vita adeo clari aique ifluslres fuc , ,
ram, quales futuros os esse credendum esl, re 01 ,

surreciionis tempore, quando, juxla Domini vo ; \
cem, Fulgebunt justi sicut sol ? Sive igilur de
, \ ,
prinio sive de secundo adventu boc ialellexeris,
, .
non errabis.

.
Ex ulero anle luciferum genui . Verba illa :
, , \ ,

Stdt dextris meii, item ista : Ex iriero luci*

,
ferum genui , dicia roibi esse videutur, veluli cx
, ' , \
pcrsona Patris ad Filium. tl!a vero : Virga virlutis
, .
luw, iietn illa : Tecum principatut in die virlutis liur,
/. ,
ad Filiuin quidem, sed ex Propbeiae persona, pro\ .
ferri. haec quidem verba : Ex uiero, veram ac
. , D gcrinanam illam divinam generalionem signiilcant,
, \ atque ideniiiaiein eubetamiae. Vera elenim proles
'
de venire parenlum ^eneralur. llla vero : ' ;
ciferum, aelernitalem divinae bujus generaiionis,
; , \ \ .
dum ame luciferum eam Cuisse altestantur, boc

eai, aniequatn ipse sol crealus esset : quo lo , \ * \
quendi modo alibi etiam Propbeta usus esi, in
, * ,
psalroo L X X I dicens : solem permanel nomen
, \
ejus; sed nunquid forte hoc iia inlelligendum eet,
\ .
ul lanlummodo etim Paler aute Koleni gcnucril, el
(25) *
non aulea? Minime. Nam ei alibi a i l : iwcuio ct
* Matlh.

43.

Variffi lectiones.
(24) Corrige,
gct enim coiuposilum . M A T T H I

ur-

(25) Ua loctis bic explicatur in scbolio codicis

Mosquensis in 8, n. 388 : " >. (

10S7

Z I G A B E N I

10S3

usqui ad lacuhim tu es , tametsi nec a sacculo , , ,

tauium, sed tt aaie ssculum : neque usque in sa>
\
culum tantum, sed eliam tine Qne eum esse, di- , ,
vina iradanl Eloquta. Oportel igitur verba liaec \ , ,
,
digne Deo intelligere, aique illud concludere, quod
mle oinnia, etiam anie ipsa saecula, semper fuerit \ , , (26).
referunl ad noctetn qua Cbrialus
IIJEC divina generatio. li itaque qui verba Hla : Ante luciferum,
aticundum carnem natue est, Patrie niimrum beueplacilo, et cooperalione sancli Spirilus, noa recie
PropbeUe sermonem intelligunt. Oportuieset enim dicere : Anle orlum luciferi, et non Antt
luciferum. Nam quod simpliciier dicilur, Aute solcm, lcmpus signiOcat, quod fiiil anie ipsius eolis naturam, quemadmodam contra, si, Ante solis ortwn, dixeris, lenipus diluculi signiGcabis. (Magnus Basilius iu sermone de Spirilu saneto, ait, quod, dicitur quid ex aliquo esse, ?el ralione crealionis,
juxla illud : Unus ett Deus Paler tx quo omnia ; vel raiione nalure, juxta illud : Operatio nostr*
nobU e$t, el quemadmodum splcndor solls ex sole; vel ratioue generationis, juxta illud : Ego
exivi ex Patre
Item quod hic legimus : Ex utero ante luciferum genui , non quod Deus uterum babeat, sed quia veri alqae ingenui liberi, ex utero parenlum nasci sotanl. Hac igilur raiione, boc in
loco Deus ventrem se in generaiione Filii babere dixil, ad confusionem impioruin : ui in aeipaie
propriam illi considerantes natiiram, discanl Filium, verum fruclum esse ex Patre veluti qui ex
illius ventre dicilur esse generatus.)
" . " \ '
V E R S . 4. Juravit
Dominus. Ut indignatio in Beo
, ,
perturbationeui non signiflcat, ted rootum divinoc
, \ ,
potestatis ad vindictam, ita juramentum Dei non
buraanos juraadi ritns, sed confirmaiionem alque , \ *
.
asseveraiionem signiiical divina? senteniiac.
.
*
Et non poznitebii eum. Hoc est, non mulabit decrelum, queinadiiiodum ssepenumero Deus con- &, ,
' , * . ,
sullo multis ia rebus facil. Quid autem juraveril,
, .
boc esl, quid asscveranter decreverit, audi:
Tu e$ sacerdos in celernum, lecundum ordinem
,

Melchisedech. Saoerdos quidem veluti qui mysli- .

, \ rum panem el vinuip ia Coena aposlolis Iradidil, , ,
qneniadmodum Melcbisedccb Abrahae el socits \ ,
dedil redeumibus e beWo. jEtermim aulem eal hoc . ,
facerdolium, quia nec principinm dierum, neque
, ,
vitjc flaem habel : ralione nimirum divinitaiis
, , Chrisli, quemadmodum nec ullum habuisse pria
. ' , ,
cipium, aul flnem ipsum legimus Melcbisedech.

Yerum bunc Melchisedech principium aut fincm
,
non habere dicimus, quia historia id lacuil. A l Cbrislus divinilatia &uae nullam vere unquam
principium habuit, nec flnem ullum babiturus est.
Y E R S . 5 . Domiuui dexlris
Auxilium ei
. . \
veluli bomini lalurus. Nam el in paalmo xv ex
'
persona Cbrisli acriptum legimus : Providebam ,
Dominum in consptctu meo temper, quoniam dtx*
,
.
iri$ mihi, commovear.

:
.
Confregit in die irie sua* rege$. Be die judicii
\ ,
eermo esl, quando impios reges contercl Deus,
siaiuiis nimiruin ab eo poenis. Quod si reges ipsos ,
conlriverit, perspicuum esi quod mullo facilius . , \ caeieros omues puniel, qui adversus eum delique- D
rijii.
9 1

Peal.

LXXXIX,

2.

I Cor. vin, G. * Joan. , 38.

Vari lectiones.
) ^, . \
, , . . .
f uJEi.

(26) Locus Basilii Magni quem babel versio L a lina, deest eliam in meis codicibus Mosqucnsibus. . Cod. Mosjjucniie addil:
^ \ -

1089

COMMENT.

PSALMOS.

Kpivtl

\m

Y E R . 6. Judicabil natioxibui. Uoc eal jidicabit nalioaeg, vel eos qui in natiooibus digui
fuerinl, ui judteeulur.
Implebit ruinas. Mutliplicabit raiaat, muHos deglrneas, quotquot gcilicel prave in eum insurrexe-

t ; , ; .
. ,
, .

lUll.

. , . "
\ ,
\ \ .
\ ,
\ ,
||, , '
.

Confringei capila im muliorum. Capita

muUorum, boe egl, multos. Nam quad gaperiu
singillaiim dtxii de regibus, nuacin univtrgum de
aliis dieil. Quanquani big verbis, noa lanluni
contiiiealur proplieiia fuluri judicii, sed illud eliant
doeeauiur, inloleraadag adroodun uobis esse vire
Dei, qui quoiiea iratue fuerii, courriitgei reges, ct
alia faciel, q a superius dicw sant.

. V E R S . 7. De loTTtnie in via bibet. IIoc in loco,
viUe ac conversalionig Chrisli tenuilalem pnedi ,
c i l : quod scilicei teaueia vilam aggreasus, bibet
, ^ , '
de torronie fiuenle ia v i a ; vel bibet ambulaaa iir
. ^
, , \ - via. luxta anagogea vero, per torrenleai, redaadanlia intcUige leatatioauin at calamitalum fluenln,
,
per viam vero, leinporariam banc vilam, el ptr
, , .
polum, participalionem ; ul gtt sensus, quod Cbrigtus in prageali vila lenUlionura ac calamila um erai fulurua pariiceps.
1

.
\ , . \
, \ .
,
\ .

exaitabit capul. Propler bumilitalem

ac lenuilaleat v i i a soas, tnquil, exaltabilur, el agcendeng in coelum, glorificabitar : sedebitque a
dextris Dui. Quia btcc non modo enm nibtt laeserutii, aed in iaeffabilem eum sublimitafera erexerunl.

AUeluia.

'.

PSALMUS CX.

\ .

, ,
. , , *
\ , '
, $,
, ,
. ,
\,
.
* *
, \ .

, ,

.

, ,
, ,
, \ * \
. \ \ ,
\
,
, ,
' * ,
\ , -

Uic psalmug graliarum aclioneg conlinci.

YERS. 4, 2. Cortfitebor tibi, Domine, in toto cordc
nxeo. Gratiag agam libi non verbis Uulum, neque
ore gimplicilcr, aut lingaa, ged in toto corde nieo,
anima cantriia, oraiione assidua, ac menie ab
onini roondana cura jam libera, aique in te totus
asphrang. Gratiag vero bujusmodi agam, pro beucfi. iig, quae tutn in me, lum in alios amplissime
conlulisti. Hoc cnim promplissimum esl sacrilicium, et facilig oblatio; boc necessariiuo opua
egt, qood assidue a nobis e i i g i l Deus.
In consilh Tectorum congregalione, magna
opera Domini. Omnia opera Domini magna sunl tn
congiiio, et congregaiionc eoruni qui recle scnliuat. Qtittcunque enim aut initio effecil, aut uunc
fucii, aul perpelao ia futurum efficiet, gumnia admiralione digna aunt. Admirabili enim s a p i e n l
muadum creavil, et crcalum regit. Iaielligiiur
vero precfpoo boe diciuro, de miriflcis Dei oparibus, qu3B in univerga creaiura liquido conspiciunlar : quas quotief probi q u e ac pii bomines, aaa
partter coagregati, fOBtemptaatur, nibil in eis per-

Variffi lectiones.
, \ . .

1091

EUTHYMIIZIGABENI

109

peram factutn, nibil minus apiam, aut suo Opifice , indignum inveniunt. Omnia enim adamassiro pro .
creaia sunl, ci sua ratione consietunl, lamelsi wepenuhiero mullis, ob depravaias eorum mentes,

80cus visum fuerit.

.
, ; ,
,
,
.
, ^ &

, \ , \
; , \ .

Exquhila iit omne* voluntale* eju$. Hoc est,

exacle ac diligenter facla, el qucmadmodura alias
btierpres signlflcantius reddidit, praedicla opera
perfecla sunl, et acconrmodata ad omnee Dei voluntate*. Disponunl elenim probos ac sapienlee
viros, ad implendam ejus voluntatem. Naoi quis
cst, qui videat, aut aadiat hujusmodi opera, el
non excitetar ad seclandum quodcunque Beo gratuni essc jadicaveril, intclligens ex bia Beum vere
esse, et vere n.iserlcordem esse ? Voluniales aulem
Bei sunl ejus mandata.

. \
\ , * ,
, \
.
\ .

jutiiiia eju$ manet in ucculum imculi. Hoc ad

solamen eorum diclum est, qui afllciuntur injuriis,
et ad erudilionem etiam eorum qui injarias iaferual, cum justum atque aeternum uirosque Bei
judicium maneat, quo alieri reqtiiem, alteri vero
supplicia ac poenas sustinebunl: vel quia jusiitia G
ejus perpetua esl, boc est, immulabilis.

)
. , , *
, , , \
, *
, , -

V E R S . 3. ($ et magnificentia oput ejus. Gratiartim aciio, et magnifiea laus, sunl Dei opera :
noa tanlum hoc, inqnam, aul illud opus, sed ia
umversum omnia Dei opera, el conjunelim el divisim ejusmodi suat, u l ad graliarnm aciiones, et
ad magnificas Bei laudes movere cos posainl, qut
ea aal videriut, aut audierint. Potest etiam boc in
loco istud opus particulariter accipi, pro iacarnalione Oomini.

V E R S . .
fecil mirabilium worum.
Vcrbum, Meminil, seu, MemoTtam fecii, et alia
bujusmodi, solent propbelae sarpenumero ponere
pro Operari, quemadmodum alibi dixiuius. A i t
igilur Propbcta, quod Deua operalur mirabilia,
nec aliquando cessat ab linjusroodi operalione,
u l per ea crassiores ac rudiores quosque bominee ad se iraducat. Hujusmodi autem fuerunl
ea quae fecit lempore diluvii, el quae in confusioae linguarum, aul quae Sodomilarura lempore,
iiem quae iu tempore Abrabani, Isaac et Jacob.

.
,
\ ,


, \ .
, \
, , , ,
, . ,
, \ , \ ,
, , *, , ,
Etquaein ASgyplo, aul in exitu Judseorum ab D , iCgyplo, qitaeque indeserlo, in terra promissiorus, , \ *
in Babylone, aul leropore Machabaeorum, et quse , ' \
in Christi adventu, et post illum bacienus, p r i - , , \ ,
valim ac publice, apostolorumque ac marlyrum, \ , ^ , ,
ei alloruia lemporibus, in privatis doimbqs, in
\ .
civiialibus, et ubique geniium facta sunL
Misericors Dominus. Qui prxdicla
. /omnia facit, magna cum misericordia, et salutem
, \ ,
bominum cupil.
.
V E R S . 5. E$cam
dedit timentibui u. Alqui et

. \
noo iimenlibus se cibuai praslal. Veram hoc i n . *
loco raiionalem ac spiritalem anima cibum i n , , ,
(elligil, coeleslem, inquam, panem, quem solis
, , se limenlibus tribuil. Possunl eiiam inlelligi haec
. ' ,
verba de paue mystico ; \ e l quia sspenumero
\ , \

1693

COMMENT. 1N PSALMOS.

1094

, , Deiis servos snos admirande admodum, el prfeter

spem muliorum pascil, quemadmodum Eliam,
, \ .
Dauiclein, ei complures alios.
MemoT erit in taculum teslatneiiti . Judari

.
dicuul meinorcm Deum fuisse icslamenti sui, quia
,
, fecil illud esse immulabile : illud, iuquam, leslamenlum quod de mulliludine seminis Abrabap,
, \
ct dc proniissione lerrae disposuerat. Nos vero
\ ^ ,
afQrmamus verba bxc de Christo propbeliam cou \ \ .
linero. Memor erit, inquil, Deus in saeculum, boc
, \,
, , est, ia debito ei convenienli lealpore lealaraenli
, , \ . 5ui,quod adpatriarchasdispoauii, promiliens quod
ia semiae eortim benedicend eeseat omnes gen
tes, et quod hoc teatamenluoi adimplebii Deue.
\ E R S . 6. Virtuttm operum $uorum annuntiabU

, p pulo suo. Aaiiuuo quidem populo osleadil Deus
,
vires operum suorum, hoc est, poienliam ia suis
* , operibus, quam nmnes cognoverunl per ea m i , .
racula, quae lunc facia sunt : novo auiem populo,
per ea qua post resurreclionem suam ubique
operatus est.

.
V B R S . 7. Ul det illis
gentium. Ju ,
daeis quidem terram promUsionis, quam geates
\ olim babiiabani : nobis vero universain illam ler, .
ram, uijus fideles eflicienl eraut doaiini.

,
.
manuum ejui veritas, el judicium. Per
\ manus Pairis aliqui Filium et Spirilum sanclum
, , inielligunt, lanquam cooperalores atque una pa .
,
riler opiflees, quorum opera, verilatera esse d i ,
n i et judicium : veritaiem quidero. sancto
, \,
Spirilui Iribuenies, de quo scriptum e t t : IIU
.
vos veritatem ; judicium autem
. \
Filio, de quo alibi legirous dictura a Domino,
, , \
quod PaUr omne judlcium FUio
: quo, , \ .
circa Scriptttra eaepeauinero pradicta nomina
f ,
illis respeclive atlribuil. Yel aliler : Dic quod
- opera Christi vera sunl, cl non iniaginaria, ei
, * ,
eiuiili modo, jusia s u n t : v e l q u o d reclo judicio,
, \ , et congrua adniinislrandi norma, a Deo omnia
*
dispentaniur. Cbrysostomus vero versiculum bunc
, ^'
exponene dicit, quod apud Scripturam saepenu , .
mero vi rilalis nomen repcriiur pro misericordia :

C U

9 1

juxla quam signiflcalionero dicil, quod Dei opera miseiicordia ac juslilia plena 6unl curo utramque
sempcr una Deus comroieceal. Nam si misericordia perpeluo ulcreiur, negligenles omnino redderemur : rursus si eola j u i t i l i a , jamdiu oliiu omncs perissent.
. D V C R S . 8 . Fidelia omnia mandataejui. Fidelia,
. , ,
hoc eel, fide digna. El quia onnia dixil man , , ,
data, primo ea inleliige, quae ad crealioneiu ape\ , \ , ,
clant, quaeque naiura duce, omnia observant fle, \ , \ , \ , uieata, coelum aimiruni, sol, luna, sidera, dies,
, , \ , \ , \ ,
nox, borae, lcrra, fluniina, stagna, fontes, plantae,
\ , herbae, et omnia deaique, quae tam ad naturam
, . \ anini proreus experlem quaai ad aniaiatam,
,
sed ratione carenietn, penineni. Deinde omnia
, \ *
etiam maadata, quae ab inilio bumano generi
* \ ,
data suut, quaaque ab iis observabanlur, qui legeni
* \ , - ecrJptam non babuerant. Tertio loco ea etiaui.
9 1

Joan. xvi, 13,

* Joao. ,

 ZIGABENI

1095

196

quae per legem iloysi scrfplis tradtta sunt. Po- , , \, \, : ,

strenio vero ipea pnecepta evangclica, qiue man

data omnia fidelia sunt, lioc eat, iirma, aUjue , ' \ , \
inconcu&sa. Nam, etei quttdam Mosaicac legis man. ; *
dau soluia eint, vemm non tam solula, quam , \, *

in melius dispotila, alque intellecla dici possunt. UJjioi /
//
.
Neroo igilur ea poieril delere : Calum cnim, inquit, ct ttrra iraniibuni, terba auiem ntea
Iransibunt .

tor

.
Confirmaia in toeculum sceculi. Stabilia, inquam,
t, , .
ct pcrpeiuo mansnra
, .
,
Facla in veritete, rtclUudine, Nitiil enim,
inquil, ia eis falsuno est, nibil obliqtium. Vel \, , * \ ,
aliter, per verilaiem, ctaritatem inlellige, per ro- , * ,
ttiiuaineni vero, reclum jodichtm. Oinnia cnim , , .\ ,
ejus mandata vera sunt, el clarn, ac recte incc- .
dere nos docent.

VERS. 9. Redemplioneux mbii populo tuo. Pater

.
niish Filium suum, Misil eiihn me, inquil, prccdh
, " $,
care captivis remissionem . El rursus de 0.0 scri\,
\
pium esl : lpse salvum (aciet populum suum .
. \
llcm qui datus est nobie a Dco redempiio **, se \ ,
cundum Aposloluan
.
Mandavit in sacutum tettamenium suum. Iri saj

cuIiMii, inquam, convcnicns, ac si dicerel: Tesia (27-28).

mealum suum Deus in apto et conveaienli lem, , ,
, \,
.
pore bominibus Iradidil. Yel in ugculum, pto in
aeternum, ipsuai Evangelium, alernum appellans
(29), , \ \ .
Teslanienlum, de quo alibi scriptura legimus :
Dabo vobis ceiemum . Testameutum enira Mosaicum temporarium fnil, si exteriorera
ejus scasum, si figuras, el umbras in eo coateaiae aspiciarous el occidentem litieram : secus vero
sr Interiorem spectemus seiieum ac rcs sub bujusmodi umbris, ac flguris designata*.
Sanctum terribile nomen eju$. Cbrisli nomea C
" .
sancluin quidetn esl, veluli quo ianunierabilia
,
effecia sunl miracula, lerribile vero (seu, ul pro , , \ .
prius signat Graca dictio, , limendum),
.
quia daemones expellit, et aegritudines. Qaod si Cbrisli nomen aanctum esl, oportet ipsa eliain ora,
ac lingaas, q u illud laudaiura suni, sanciaesse.
YERS. iO. lnWum sapienliw timor Domini. Eat
'
.
,
enim bujusraodi limor fons ac radix sapienliae.
, . ,
Ubi eniai eei limor, illic el mandatorum observa , . , ,
1,0 ; ubi auleiu observatio mandalorum, illic ei munditia ; tibi vero niundtiia, Sbi etiam ei
splendor
Prudentia autem bona omnibui facienlibus .
, xoiqpoiv
.
lloc est operanlibus secundum prudenliam, booa
, ,
accrescil prudentia. Esl enim qusedam prodenlia
, .
mala, de qua scriptum e s l : Prudentes ut malefa" , * , ,
ciam. Yel aliler: Prudenlia boaa esl, ei ulilis
.
" \ - non iis eimpliciter qui eam babent, ted iis qui Q , , ,
ca uiunlur in sermone, atque in operibu*.
, \ ^,
\
Laudalio /tu manet in zacnlum $acuU. CbrUii

allra
laus sine fine apud angelos manel, el apud bo. 9 1

Maiih. , 33.

f.uc. , i 9 .

w MaUb. 1, 24.

1 Cor. 11, 50.

Baruch , 35.

VarieB lecliones.
(27-28) Graece ad verbum : MandavU tn sieculum
Hhlamenlum suum. Lalina ^xplanalio tola est

inlcrprelc (nisi fortc deesl aliqnid) eaquc apia.

ab

(29) El laxius, el ntintis fideliler. Gnece : Ttm

quoad

exteriorem

umbra

ejus

alteriut.

tensum;

tum

quod figura

C O M M E i Y i . PSALMOS

1093

niines.
Decel
igitur
ul
nos
iUum
scniper
laudcmus,
\ * et suroraas i 11 scmpcr gralias againus.
\ , .
Alleluia.
'/.
PSALMUS CXI.
'.
Priucipium bujus psabut maxiiuani itiibi vidclur

conscqiientiam babere ad fiuem superioris: qun
*
ratione eamdem cuni illo inscriptionem soriiium
,
pulo. Est eienim vcluii quaedara illius pars. Ibi
. , ,

enim legimus : Initium sapienlice esl limor Do

,
tiitni, bic aulcm : Beatus vir, qui ' Domi . \
uum; ferunl aulem bunc psalmum consiare cx
,
duobus cl vigimi versicuUs , juxla Hebraicaruui
, \
Htleraruin numcrum. Ipsaque vcrsiculorum princi ,
pia,
apud Ucbracos oinnia bujusmodi tiuerarum
.
signare elctncnla.

V E R S . i . Beatus vir qui timet Dominum. In

.
praecedenli psabno dicturo cst quod limor Domi ,
ni sapienlem hominein reddil, in boe vero,quod
* , . ;
etiam beaium : Bealtis vir, iuquil, qui limel Do , ,
, * ; . niiiium, non lamen qui siHiplicifer limel (nam ct
, * , ; dsemones etiam Deum tiiueul), sed cjui liiuei, ut
scrvel mandata. Ulc enim l i u o r levis aique ina.
nis est : iste nuiem cfficax el poiens.
/u mandaih ejut volet valde. Hujusroodi vir, in
.

mandaiis Doinini sui gaudcbil el Ixiabilur. l u

, ,
enim signifieanl illa verba : Volel . Uanc
aulera deleclationem, quam ex divinis mandaiis
^,
Propbeta consequebalur, alibi eliam manifesiiiu
, *
exprimens ait : Quam dulcia faucibut meis eloquii

I
C tua, super mel ori

..
VERS. 2. in \ lemen ejus. Rcd

.
detur enim polene ac validum, adversus omnes,
qui laedere eos voluerini. Semen vero Domini
. \ \ \,
\ , discipuli sunt, el iiuilalores Chrisli. Qui similitudinem ac gcrmanilatem viiae ac coaversatioais
, \
Clirisii servanles, eatnquc veluli paieriiam quam .
dam bsercdilalem su&cipiealea, robore ac v i r i bus semper augeniur.
Generatio reaorum beuedicetur. generatione
* .

scilicet consimilium boininum, qui uoa pcrversa
, ' sentiunt, sed recia.
.
V E R S . 3. Gloria divUue in domo ejus. Giona,

.
inquil, a Beo erit viro limenti eum, et cuni
, \
gloria eliaai divittae ; diviiix, inquam, boaoruni
, , ^ operum. Vel gloria ei eril ab boininibiis, quia
ob bujusmodi virlulcm eum hoaorabunt. Sin.ili
\ ) , \ modo eliam e'i aderual divitiae, quia rebus ons .
nibus affluet, quas optabit; juxla quem scnsum iniellige, qiiod volel valde in mandaiis Dei, ob
suam videlicei sommam in Deum fiduciam, ac fidcm.
jutiiiia ejut in swculum saculi. Vir ,
.
Iiis, quae euui jusliflcavil incorrupla permancbit
^,
in fulurum saeculum. Quippe q u * post haac vi
'. , .
lani, illuni semper comilabitur.
V E R S . 4. Exorium
eit in lenebris lumen reclis.

.
Exorius cst, htquit, Beus boininibus, qui in teii \
, \ . "
lationua), alquc atDiclionuni lencbris jacebai.l.

\Ue, inquam, Dcus, qai lumen, scu lux est v e r
1

Psal. cxvu, 3.
PATROL. G R

CXXVHI.

35

10 9

EUTHYMH ZIGABENl

1100

liberationis, ac vcri refrigerii, vel luinea veri- , ',

'
lalis, quod appaniit in Chrisio, exorlum est e
. ' , lerra tenebris erroris: Ego enim, inquit, tum
.
luxmundi*.
Bectis aulem exorlam esse dicil banc Iuceni,id esl iis qui recla senlire possun ,
lumenqne illud oculis inliieti. (Nam perversi omnes ad liujusinodi lucem oculos occlnduni.)
Miscricors, miierator ei juslus. Hoc de Deo eliam

,
.
diolum esl, qui misericors ct miseraior esl, tan- , \ \, ; & , . quain qai bonus esl : cl justus, tanquam omniiim
jndex. Vide in psalmo c, ibi : Mitericordiam et \ ' , "
. .
judicittm canlabo libi, Domine.

. *0
Y E R S . 5 . Betiignus liomo qui mheretur et com/. ,
modat. Miserettir quidcm eorum qni in angusliis
sutif, coinmodat aulcm iis qui muluo indigenl. . \ '

Scripium esi enim alibi in psalmo XLVI : Tota die "

.
miseretur, et eommodal jvslus.
Diiponel termones suos tn judicio. Ilujusmodi

.
, y\r limcns Domiuuro, bene cliam utclur scrmoni , , '
bus uis, noc forluilo, atil inconsidqrale loquelur,
sed cnm judicio, cl discreiione vcrba sua dispen- );. " I I ,
* ;
sabit, ubi opus fuerii. Ycl (quia Grseca diciio
, $
; itoti tantum verba, el seniioaes, sed ra, ,
rioncs cliam significai), dic quod vir isie, qui
, \ .
limel Datniuir.it, recto ac sano judicio, raiiones
ncgoiia sua omnia scmper disponel, quemadmodum eliara Symmacbus reddidil. Yel, quod beue
disponcl dcfenslones suas in fuluro judicio,. ea*quc anlea summo cum examineac sludio praeparabii, non secus acjfacere constievil fldelis quis ac sapiens administrator.
Y E R S . 6. Quia tn sceculum non commovebilur.
" .

boc saeculo lenlaiioues aliquae euni non comino ;,
vebaat, veluli oum qui aedificaius est sapra \ solidain fidei, dileclionis, ct spei pelram; quique ;, \ , \ , \ &
propriam consciealiam tulissimara ancboram ba . ,
bcl. Ncc dicii Propbeia quod bujusmodi homo
, \, al
nullas passnrus sit insidias , mullm enim tribula * * ,
llonti juuorum
scd quod ab eis oon commove , 61 ,
bilur. Hoc clenim valde adiuiranduni est quod
, '
sancii qui inaumerabilia passi suni pericula, . ,
udeo constaules aique imniobiles adversus ea per- ^ . " \
manseriiU, el seolcnliam usque ad extrenium

, \,
iiitem firmam ac iabilem setnpcr scrvaverinl. iixc celelxjrriraa est corum vicloria : boc dignissi.
i i j u m prastaniium bujusmodi virorum praeconium. Yel, in fuluruin saecnlum non commovebilur
j u x u id quod alibi lcgimus : Paralus sum ei non sum turbatus \ quia scilicet nullius mibi scc.eris
ronsclue gum.
*YERS. 7. hi memoria mlerna juslug. Ob p r o - D

.
prias scilicet viriules, nec lanlurn vivens eril ia
. , ,
memoria, sed potl morlem.
\ >.
Ab ouditione mala non limebit. INon rormidabil, * .
'
iuquit, lictit lcrribile, alque liorrenduiu abquid ei
, . , ,
fuerit annunliatum. Nec dixil quod non audiet, sed , ' , quod non limebit. D^posuil enim aatca . divitias siias tuto in loco, alque idco eis aemper magis \ .

propior fieri festinat. Ubi enini, inquit, ett ihe- , \, ,

saurus tuui, illic ei cor luum eril .

Eadem eniin
* \ ,
ralioac eos nou liniel, qui corpus occidunt, ct ani; ,
ntain occidere non possunl.
.
Paraium cor ejus iperare in Domino. Hoc csl,

.
siabile aiqae incoiicussum permanel cor cjus in
, , 1

Joan. viji, 12.

* Psa!. xxxui, 20.

Psal. cxvni. 60.

Malib. . 21.

1101

COMMENT. 1N PSALMOS.

, / , \
.

,
.
' .
"
.
* 4 ' &
, * '
,
. \ ,
,
\ , " .

1102

Ula spe, qunm babel in Domiito, coiifideas, quo.l

ope illius salulem ac vicloriam cousecuiurus %\\.
YERS. 8 . CaufiTmatutU

eslcoTejus,

nou

tinubii.

Ul soperius dcrlaralum esf.

Donec aspicial super iuimicot $uot. Per iuimicos,
dxinoaes propric inlellige : ^oaec, inquil, aspicial
super illos ea quae vult, aut quae illi paiicniur.
Quod si formidaturus non esl. quousque ruant
inimici, mullo minus postea ei limraduiu c r i l .
Assereas quippe id quod anibtguum aiagis \ i d e i i
polerai, Ucuit quod sequitur lanquaai niiniis arobiguuum, miausque iacerlum. Atquc hoc paclo
dictio, Donec, ssepc suntilur apud Ifebrvos.
,
.

Y E R S . 9 . IHspenit, dedH pauperibus. Dspersil

. , ,

scilicei boua sua. Dispersioais aulein vocabulo ) i , biralitalem donanlia expressil; quaui eiiam veitil
*
semen, aut sationem quamdaui csse signilicavit
.
Spargere eniin aoleat, qui scminaut.
'
JuiiUia ejut manet in laculum wuli.
ftepctit
. " \ veiba jam superius dicla, ad majorew aenlenli*
.
suae conOrinaiionem. Yel pcr jusliliam koc ia loco
cam ialelligil, quae a miaericordia proficiscilur, boe
.
csi, ab elcemosyna. ( de qua scripium esl: Ah
lendite, jutliiiam veitrum faciali* toram homiuibui ,)
.
Cornu ejus txallabitur in gloria. Per rari)U, booo . \
rein intelligit. Esl enim senuo melapboricus : IIo ' , *
nor ac gloria ejus, inquit, magnibcabUur. De buc
*[
auiem cornu, dictum t s l in psalwo L X X X V I H , i b i :
.
El in HQtniHt iuo exaltabiiur cornu noslrum.
.
Y E R S . 10.
videbit et iraictiur. Irasce
lur peccaior exiatimaas, qaod jusii bujg viri m i . , \
sericordia suam convincal ac carpal saiiiiam,
\ .
Talis enim asi virtus, roolesla niniirum semp r ,
ei gravis prav s omnibus.
Dtniibui tuis fTendei, et tabeuel. Stridelil qai ,
.
dein aique imeriorem moeroren) deaiibua *ui*
, ))
demonsirabii;aUam<!ii noa audebit,quia jusli bujus
, *
viri virlas os ei obsiruel: quia imo ob suinniaiu
* \
eju$ viituletn, ct ob pratclaia ejus gesla, iovidia
, \
ac livore Ubescet, ipse nimiruin &ui saevissiuoua
\
cffeclus carnifex.
.
Detiderium peccaturh '. PeccaUma dco
.
'
amaalbs
ac coueupiacenlis pereuules, alque cor\ , \ . \ Q ruplibilee rea: qnibux deperdilis deaiderlum una
cam illis perdilur. Yerum verba ilia : Exorlum

, eil iu lentbris lumen *, quidam applicaal illi

\ ,
viro. quem Propbeia in pnecedetiiibus beatuiu
. , \
d i x i l , cl seasum esse dicunl quod bujusmo ii vir
, , \ , \
liineas Dominura, ilhiminabit infididiutn aniaias
.
aulea errore obienebralas: cl siaiili modo ei applicant proxime subsequeniera versiculun),
di*:on*
les,^uod bajusmodi vir miserit ors csl, el niiserctur, ei quod jiasla judical. Supcrius vero nos
rumque versiculuna Deo aecommodavimus.
Alletuia.
. *
PSALMUS CXll.
'.
Hic psalmus ia graiiarum eiiara aiiionea con \ ,
ecriptus
esi, unde siniilem cum pracedealibui i u .
scriplionem rctulil.
(

Mallb. , I .

Psal. cxi, 4 .

HOi
J103
E U T H Y M l l eiGABENI
VERS. {.Laudate, pueri, Domintim, laudale twiuen \
, , ,
Domini. Per pucros hoc in loco scrvos siguificai, . ,
nam el in p>almo cxxxnr, a i t : Laudale nomen
* *

Donini, laudale servi Dominum; eamdem sctilon , .,

Uam exprimciis, prspposiero vcrsiculorum ordinc. ' .
Aliqui vero per pueros, intellexeiunl puros, ac , , ,
tiinplices bomines, vcl Cbristi, aut aposlolorum
. ,
discipulos. Laudatc aulem eum, non scrmonibtis , \ ' " , ,
lanlum, sed ctiam operibus, juxla illud : Vl

deaiu bona veitra opera, et glorificent Patrem - %"
.
*inim, qui in caelit e$t *.
\

YERS. 2. Sit nomen Domini oenedictum, ex nunc

et usque tn sacnlum. Benedicatur, inquil, cl non . ,
blaspbemelur nomen Domini, vobis illiid assidtie \ , \
benediceatibus, ac perpeluo laudanltbus, opcre ac , ,
verbis, ut superius diximus. Nam et si nomcn 3 ,\,1 . *
, , *
Lomini per se ipsuin salis semper benediclum ait,
fit lamen in nobis etiam benediclum, quando nou , , \
solis verbis, sedoperibus eiiam benedicimus. Deum ,
qiilppe omaes gloriticant, quando virtulum opera .
ab aliquibus fieri videnl.
' ,

Y E R S . 3. ioli$ ortu usque ad oecasum, laudabile

iiomen Domini. Non in Patoslina laalura, sed ubi- . ,
\ ,
quc lerrariim laudandum est nomen Domini.
Prsedicil auleui bis verbis Propbela cvangelica3 . !,
prccdicalionis vocoin, in univcrsum orbem per- .
Vonluram.

.
YERS. 4. Excelitu tuper omnes genle* Dominus.
Excelsus eril i n genlibus, non quod lanc efficien- , ;,

dus sii excelsus, sed quia tunc deuium excelsus
apparebit, quando erunt, qtii alla ac sublhnia de ' , \
.
Dco iradeut dogroala, quiqtie conlemplallonibus ct
siudiis suis, quanlum poierunl, ea exlollenl.

.
Sttper coelot gloriu ejus. Quia in coelis ab aagelie glor.ficalur. Possuui eiiam baec de Cbristo i n - .
lclligi, et de angelis, qui nalo Cbristo cecinerunt: ' \ \
,
iiioria in cxcelsii Deo*.
\ ,
,
\ ' .
V E R I . 5,6. Quit sicut Dominui Deus nosier? Haec
/; a Propbeta dicla suiu, ui falsos illos deos^carpcrel, \
qui a gentibus colebanlur.
.
VERS. 7. Qui tft alli$ habitat, el numilia respicit.
,
Aiqui si cotnmensiiravil Deus coelum palmo, et . \ ,
tcrram pugno, ui alibi legimus, item si eoelum el \,\ ,
lcrram implet, et ubique adeet, ai incomprehen- \ * \ ,
E t b i l i s esi, et hicircuniscriptus, quomodo in ccelo
. \ ; , \
liabiut et lerram aspicil? Palel igiiur ila loqui $ ;
Propbolam, ut Judacoruai aut aliorum b e b e t u d i n i \ ,
canseoliret, tamelsi illorum mentem paulalhn ele
vaas addidii, diceas :
.
In ccelo, et in Urra. El stiperius, iaquit, el ia , , . i v
ferius babilal, boc esl, ubique locoruro. Vide, quae
' , . "
diximas, iu u psalmo, ibi : Qui habitat in caelis
, ,
irridebit . Alii vero aliter coastrwial, dicenlcs :
;
Quis sicut Deus noiler in cwl* et in ?
Erigcns inopem, el de ttercore eievans
,

MalUu , 16.

Luc. , 14.

05

COMMBNT. ISf PSALMOS.

1106

. pauperem. Por tcrram ct sterctis, tenuitatem ac

paupertalem inlelligii. Laudal aulem, alque admi * \ , ^
ratur Prophela Dei poieniiain, qui de facili itn & .
mutat qiuecunque vulfr.
,

V E R S . 8. l/c cnllocel eum cum principibus,
cum

.
principibut pppuli tui. Non solum divilera et glo\ , \ ;
riosum facil, scd cum populi sui principibtie cum
, \ \ . eliam collocat, boc est, ad principalum atque ad
\ , \ ,
imperinm eum eliam provehii. Per inopem vcro
, \
et paup^rem, (ldelem populum ex gcntibti* congrc ,
gatuni intellige,[qucm a turpibus, atque Iuboneslis
, \ \ affcciibus erigens Cbrislus per Evangelitim in al , ** .
ttim evexit, etimdctn ei quem populis bonorcm
! \ ,
impcrlilus : Apostolis, inqiiam, quos principes
, \ .
super omnem terrnm conttilueral, ut vidimus in
psalmo xuv. Poslrenio majurem quaindam ac poliorem potenliam Dci admiralur qui non ipsa
lanlum tes immuiare possii, sed ipsam eliam eorum naiuram. Unde aU :
,
V E R S . 9. Qui habliare facit ilenlem domo
matrem filiis Iwtaniem. Efliciens ut mulier sie .

\ \
rilis, facla mater, inbabUet in domo, super filiia
\ . l.ilaia, queniadmodum saepenumeroeffccit. Quidam
.
domuin bic pro pucrormu familia inlellexeruni.
8

*.

AlUiuia.

JPSALMUS CXIH.

,
, \
, .

,

,

, . \
olxav ",
\ ,
.
, ,
, \ "
, , >. ,
\ ' *
,
*5, * , .

bic psalmus in gratiarum aclioncro conscripius est, beneflcia a Dco Judaeis olim collala connumerat, divinam pariter polentiarfi laudal, et inflrmilatem idolorum carpit.
V E R S . i , 2. In exiiu ASgypto, domus
J cob de populo bnrbaro, fncta Judaa tanctifi
calio e/, hrael poleitai '. Per hraelero, et
el

per domum Jacob, Israelilaruin genue eigntfical;

pcr iEgyplum auiem, et popiilum barbarum, ipsos
iEgyptios. In exilu, inquil, populi Israelilici, atque
In recessu domus, seu familiae Jacob ab iEgypliorum gemibus, boc est, ubi discesserunt Ilebraci ex
iEgypto, tuuc regio illa, qitam modo Judxam appellamus, facia esl sanciiflcalio Dei : co quod veluli res qu*dam Beo oblata, ac dicala sanclior
quodamuiodo eflecla est. Tunc etiam Israelilarum
>pulus effecius esi baereditas Bei, et sub ejus poleslate manifestius coepit constitui, alquc ab eo
dirigi. Nam elsi omnes alii populi naiura ipsa, ct crcalionis jiire sub divina semper fuerinl poteslate,
milius tantatn neceasitatem, aul familiaritaiem b a b n i s K O videtur, quantam Israeliticus popnlus : qni
proplcrea, pecuHaria Dei populus appellaltis csl. (Ex iis autem, quae diximus, paiet, diclionem,
ejts, ulrobique ad Bcum esse relcrendam.)

j)

. V E R S . Z.Marevidit
etfugit. Ipsuai etiam maredi * ^
vinain novil potenliam, el ineffabili quodam modo
, \ sa, divinain etiam agaovit volunlalem, non secns ac
, si ralionalis fulsset crealura : unde divisum e mc \ , dio refugit altco, liberumque ac tuluni Iranseunli
. " , \ populo iter prsebuit. Mare autem Rtibrum iuielligil, cum Moyses Hebrxum populum eduxit; fngisse
.
vero dicit ipsum mare, ui uon l.miKiii formidasse illud a coaspeciu Dei ostenderel, sed ui celcrilaieai
eiiarn illius ilivisionis domouslrarel.
/ ..
, ^ ,

Jordenis conumu* est retrortum. Hoc accidii

lemoore Jeau Nave, quando Jordanis fluvius cur-

1107

EUTHTMII

ZIGABENI

1108

sum sinnn delinuit, praebcas cl ipsc siccum iransi-

In arcse Dei. Ilaec duo imracida una ctiam reccnsentur per PropbHam in psalmo LXV, ibi : Qui
convertit ttt aridam, ei in flumine perlransibunt
.
VERS. h. Honiet exsultaveruni quasi arielct,
collet quasi agni ovtim. Saminum atque ineffaLile
quoddam populi gaudium, quod illis fuil temporibus, describere nobis volens Propbeia, ipsa etiam
inanimala elementa, monles nimirum et colles Judaeae fingit gaudio exsultasse, ac laelalos fuisse, non
secus atque aricics et agni fac:ant, qui quando hctanlur laetiliam anam saliendo dcmonstrani; soleut
m i i n Propbctae aliquaiidoinanimalis rebtisbumanos
nflcctus ascribere, itt diximus in psalmo \cv, ibi : g
Latentur cali,ei exsnllel terra, comwoveatur ,
tU\ gnudebunt campi, etc. Tuncexsuliabunt omniajigna tilvarum, fucie Domini quando ' ;ubi vide.

^ .

VERS. 5, 6. Quid est libi, ware, qnod fugisii f

IH, Jorduni$ quod convernts ^ ? ,
quod exsuliastis, quasi aTuiet, et , quati agni
ovium f Ex quadatn pr<*eopopoeia Propbeta nunc
ipsa alloquiiur elementa, ralionem expostulans,
cnr sic fecerint, lanquam admirandum aliquid ld
ftiorit, et supra naluram : et deinde ipse pro eis
rcspondei, scu interrogaiioni suac illos respondere
iairoilucii etdicere ;
YBRS. 7 fucie Domini eti . praaefttia, inqliit, et eonspeclit Domini exsullavit

, ,
,
&
,

;

xptcl, xal *,
; , *
, , ;
\
'

\ ' ^.5

. \
rf}r ,

.

\ xal
' .
, \
\ ,
\* \ \
, . \ \
, . \ ^',
, ,
6
, ,
cl , \ .
%

. *
*
$ , xal ol . .

lerra, ipsi monles niiiiirum el colles. Praeseiiliani

autem Doininf iniellige advealam Domini in Ju ,
dffam. Alio modo liam expone juxia *a qaae d i ,' ^ , ila sunl in psabuo xcv, il>i : Tunc exsnltabunl
, \ .
omrtia l'gna silvaTum. Et de mari quideni ac de
\ \
Jordane itibtl airplius dixil , lanquam causa
, .
fugae, aul detenitonis in ulroque aaiis jam nola sit.

.
fatie Dei Jacob. Scriplum esl euim alibi :
,
Ego snm Detts Abruham, Dexs hauc, Deut Ja~
", ,
*
.
cob .
VBRS. 8. Qui conv&iit petram in stagna aquarum.

\

faeie illiua Dei, inquam , qui a naltirali duriiic
.
pelram commulai, adeo u l cx ea deinccps aqua3
, 6 ,
scatnrianl : de quo dixiinits in psabno LXXVU.
' .
El rupem iu fontes aquarum (In Grseco bic, non
.
rupem legimus, sed , quac diclio lametsi .
pro rupe accipialur, propric tamcn de re aliqua
,
dici potest, quae evtreiua ac sunima in parle
* .
irnncata s i l , aul ineiea). Ita igiitir banc pciram
, \
Propbela appellavil, vtduli quas ob sumniam ejm
^ .
duriliem, etiam in sumna, alque in exirema sui partc vix fcrro secari possct, btijnsmodi loqurndt
modo U 8 U S , miraculum magis augcret. E n a m l i s aulem anliqtiis bencficiis pro pra;scnlibus rcbus
^upplicat.
c

Y E R S . I . iVo nobis, ,
nobis. Non
propler nos misoricordiam tc faclaruni conildimus.
Suinus quippe ea indigai, quemadniodum el majores nostri, qui superius commcinorala recepcrunt
a le benelicia.
9

E x o d . . 6 e l alibi.

jnfy , , \\ . *
* . \ .

1110
COMMEKT. 1N PSALMOS.
. ' Sed nomini luo da gloriam. T u tamen, lnquii,
.
nomcD t u u m glorifica.
VERS. 2. ln miuricoTdla iua
lua.
. , \ , Glorilica illud, inqiiit, iu misericordia lua ct verilale tua, IIOG cst, miserlus tiosiri, et verc miserius.
, ; , \ .
" \
Misericordiam enim el viirilatem, sappenunwro
,
Prophcla conjunciim ponil, pro vera iuisericordia.
*.
Nain diviaa niisericordla proprie ac vere el esi, el
diciiur misericordia; humnna auieni, divince comparala, nou vera est, scd unibra quasdam n i i s t M l cordia?.
Nequando dicant genles: Ibi e$i ?rit
qtiando, iuquic, gonles noslri doimnentur, et tuam
; , ,
uubis poslinodtiiu cxprobrenl infirmiiatcm.
.
,
VLRS. 5. Deus aulem nottcr in cozlo. et ix .
.
Omnia, qucecunque voluil, fecil. Geulcjs quidem bu , ^ jusmodi fortassis vcrba blalterabunt ; al nos oon
,
ira claiitaliiuius quod iu cudo atque in lerra Dons
"
noster omnia poiesl, quot v o l u c i i l ; quanquam
talift, atque ei soli cognilis quibusdam rationibus, ex ditpensalione saepeaumero longaniaiis sit
el paiiens.
1109

,
.
,

, . ,

, '

,

, *

.
,
. ,

V E R S . 4-7. idola genlium argenlum, el aurum,

opera tuanuum hominum : o habent, non loquentur : oculoi habent, non videbunl : auret kabeui,
non audienl: narei habent, non odarabuni :
manui habenl, non palpabunl : habeiit, ti
non ambulabunt : nonloquenlur tit gutturt IUO. Oinnia idolorum membra, atquc omnes eorum parles
percurrit, aliquid semper amplius in eis carppns :
el prinio quidem sensuum orgapa, demde eiiam

\ C roanus, et pedes insensibilitalis accusal, oslendens

, ' . ' , nibil aliud esse ea simulacra.quam maieiiam quaihdam anima prorsui alque spiritu carenlem. Quserct
\ ?
aliquis forlasse, cur Propbeta caeteros seasus cor. , ,
poris ordine percensendo, desensu oris nou dixii,
\ , \ , quod^are suo aon gusiabunl, sed dixit, quod orc
\ , * \ suo non loquenlur. E l videlur uaihi ea raiione ld
\ \
dicium noa fuisse, quia aadire quidem, videre,
, .
odorare, et reliqua, dici videmus saepenumcro de
Deo, sed quod Deas conieda, nusqiiam fegitans. Veruiii loco guslus, ipsum sermonem semel alque
ileruiti ori allribuit, quo quis vivere poliesimum probaiur.
"
ol ,
VERS. 8. Similes fiaul eti, qui faciuni ea, el om
' . "
nes, qui coujiduui in $. Siiniles eis flanl : surdi
, \, \ , .
scilicel ac sine eiflcacia. Verum idola quidein gea' , tium bujusmodi siial, e l qui ca colunl, boc pacio,
, - ^ u l diximus, sunt falui, u l ea veneroiitur, a ouibus
* ,
nibil opis capiunl: nos vero non sic.
VERS. 9 - i i . Domut Iirael tperavit in Domino,



. \. adjulor, prolecior eorum esi : domus Aaron iperavii iii Domino, adjulor, proteclOT eorum esl :

. 01
qui ilmenl Dominum tperaverunl in Domino, adjuior,

proleclor est. Non frustra, inquil, speravimus in Domino, qui jopera assidue nobis sumn
. , , , \ ,
\ . pracstat, qui fovet aos. In triplicem auleo) ordinem universum Dei populuai disiiaxil, in ipsuni
, , \
^( , \ scilicet Israei, in sacerdoiale geaus, alqua ia proselyloe : per doaium quidein Israel in universum,
, ,
, Judxorum populum significans : el Leviiag, per
, domuni Aaron, qui primus omnium sacerdoliuia
, \ '
aduiiuislj avil, el exlerorum oosi se gacerdoium

1111

EUTilYMll

. 12

prinia fuil radix : per linienlcs autein Dominum, ,

, .
piOsetyios exprcssit undccunqiie venientes ex g*ntibus, cl colentcs Doniiniim.
, )
/,
.

VERS. 42, 13. Domiuux, memor noitri, benedixit

; ,
ncbii. IIoc est a primis progeuitoribus ad haec us \ ,
que lempor* geniem noslrdm stimmis semper Deus
.
affecit benellciis.

Benedixit domui hrael, benedixii domul Aaton,

.

benedixil ii$ qui timenl Domiuum. Eadcm, qtia

. \ .
paulo anie, ulitur divisionc.
.
Pusillis cum majoribus. Ilacc in unirersnm de
. \ , *
omnibus parvis, ei tuagnis, non alate eolum, aul
, slaliita, inlcliigenda sunl : sed etiam de parvis ct
, \ , \ , , \
magnis iinbecilliialc et viribus, pauperlale el
, \ , \ .
divil;i, ignominia el gloria, serviluie et liberB
tate.

, ' ,
VERS. 14. Adjieiat Dominus tupernot,
supernos,
.
\
ti tuper filios nosirot. Augeat, inquit, uos Do-.ui-
IIU8, et fiiios noslros. Vel adjicial super nos, bona .
scilicei. Qujedam exemplaria babent ; Super vo$, , ' {
et tuper ftHos vestros, ila ut Propbetam dicamua , ,
preces fundt re pro Clirislianis, qui postca magis
\ , \
aucii siinl, ol quibus ea adjecta sunl bona, coele ; \
*tia itiinirum, quae vera ac proptie bona d i t i pos- , .
atinl.

VERS. 15. Bencdicli vot Domino, qui feeit coe

. \
Inmei terram. Hjec verba eliam de iis intelllgenda
, ,
stint, quibus Ctiristus in coeluin ascensurus beue ,
dixit, ulLucas tradil
Benediccns enim aposlo
lis, per eos caeloris fidelibns bcnedixil.
^ . .
.
VERS. 16. Calum cai Domvio. Primum coelum

soilicel, ubi babilare dicilur Deus. Vide tn supe- , .

,
riori psalmo, q u diximus in versiculo : Qui in
utth habiiat.

.

.
autem dedit filiis hominum. Ut ea fruei-MUnr, ui illic babilareul. Propter bomines eniin
, ' \
eam creaverat.
.

, ,
VERS. 17,18. Non morlui landabunt (e, Domxne,

ueque omnes qui descenduni in infernum. Sed nos,

yti vhimu, benedicimut Domino, nunc, u i i.ne Insafcuium. Iluic diclo siiuile illud videlur : . ,

itnquid confitebilur tibi pufoit, aut annunliabil -

; \

ritaum luam ? hem : Numquid narrabit aliquis
; ;,
hi misericordiam tuam j Morluosatitem,
pntilo allius consideres, hitelligas eos ease, qui j> ,
, \
anle naiuralem corporis mortcm, virlutum opcranpnibue morlui sunt, occisi scilicet a peccatis : , viveniee vero eos, qui comitc vivunt virluie, et ab , \ ,
\ , .
bac vila ad allioreiu etiaui, aique ad diviniorem

transcendunl. Nequa enim peccatores in praesenli
viia Deum lamfant, cum scriplum sil : Aon estc ' , pulchram taudem Dei in peccatoris ; neque
. ,
eliam in fttttira, ubi perpeiuis aflligendi sunlcru- , , -ciatibus. A l jtistos conlra decct, ul in utraque vila ^, .
divinas cananl laades ; el ideo dicit : Ex nunc et
* , '
vsqw in tcvculum. illi quidem lescendere d i .
fuuiur infenuim, hi vero ascendere iu coalum. Illud eliain animadvcrie quod, duin PropheU,
9

1 1

t%

1 1

Luc. x \ i v

51.

1 1

Psal. xxix

10

1 1

P*ni

12.

Eccli. xv. 9,

1113

. I N PSVLM05.

1114

prtnia pereona d x i t : Nosqui vhlmui, WUs sigiiificare voluii, qui sui instar claris eesent prodHl ?1rluiibue.

Alieluta.
.
PSALMUS CX1V.
'.
Hic psalmus simili modo in graiiarum aclionem

.
fuil composilus.
Y E R S . i . Dilexi quoniam exaudiel Dominus votem
,


orationis mem. Hac de causa, inquil, laetatus sum,
. .
quia exaudiel, etc.
" . \
V E R S . 2. Quia inciinavii anrem $nam mihi. De i n ' , , - clinaiione auris Dei, diximua io pialmo x v i , i b i :
YOV .
Inclina aurem iuam mihi.
.

Et ix diebut meit tntoeabo. Cuoctia ecilicel dic*

.
btis vitse mea?.
,
$
Y E R S . 5, 4. CircumdederuKt * morlu, ct
, , perkula in{*mi invenerunl , iribuiationem do .
lorem , nomen Domini mvocavi. Videnlur
* ^' ^ baec consenlanea esse iis quse babenlur in pealino
\ , " , * \
X V I I , ubi ait Propbela : Diligam ,;
ci
'
deinde addit causam, cur dilcciurus * U , ricens :
" , /,
Quoniam iu forlificai conprma nu : Tu , ia , . ,
quii, foriiludo , prmamenium iwenro, ei ref \
.
'
giitm nuum, et alia bujiismodi. El paulo posl : L o n -. , \ ,
dam iuvocabo Dominum. narral ca!ainilalcs, in
, \ .
qnas olitn incideral, cl quaruin roolc aflliclus, Sn
,
vocasse se Doroinum dicil, ct exaudilum ess\ L i
\ , prsesemi igilur psalmo Propbeia consiuiili ulilur
\
loquendi modo, dicens : Diltxi quoniam oraii, , .
tem Dominui exaudiei, pro, exaudivii; vcl, quia
, ,
iiaposlerumexaudiet, nam elnuneeiiam cxaudivtt.
. ' , ,
Hanc enim dilcclionis sua causam reddii. Deinde
, \ \, - Q post verba illa : in dUbut meii inwcabo, quam* * '
admodum in prsedicio psalmo, narrat calamilatea,
, \* ^ *
, ' ob quas dicit se invocasse Dominum, el liberalum
$, fuisse, et cujus liberaiioais gratia d t x i t : DiUxi,
,
.
- e t c , el quia doloribus mortis, et inferni periculis
\ ^ . d i x i l se fuisse circumdatum, ad bujusmodi verboruro declaralioncm addidit, dic^us : Tribulaiionem dolorem . Sed de his pieniui in saepe diclo
psalmo dicium es!.
V E R S . 5. , libera animam meum. >
, )\ . \ ,
pliua a fuluria malis eam libera.
.
Miiericon Dominui juilut
,
) , )
miteniuT.
Yide quoniodo audiloretn insCruU. I f i .' . "
', inquit, Dominui; si peccasti, aoa i d , \, * \
circo desperes, vcrum qaia eliam justua esl, cave,
, , , .
ne summa illtus frelus imsericordia, iierum cadas
, ^ Osteadens tamen ad miaericordiaat illam sempcr
, , .
inagis tiicliaare, quam ad jusliliam, addidit:
,
D Deui miteretur. Quod vero ail : Dem noiler,
.
ad deorum distinciionem dichim e%V, quos gentcs
falso colunl.
.
Y E R S . 6 .
parvulot Domltut. Stibinlel . \ lige verbum e*l. Laadal enini Propbcta emiiinam
. , ^
Doniini providenliam, qua nisi universos ac singu
.%\ , \ , \
los custodirei, de facili, aut scorpio interemissel,
), \
aut aliud venenosum animal: aul alio paclo celc\ \ .
riier omaes perissent, in foveam aul in praceps
,
aliquod, aut in alitid quodpiam perieulum delapsi.
& \ , ,
Qtiidain vero inlclligunl loqui Propbctam dc iufan1

1115

ZIGABENI

11H
1

libus adbuc i n utero exsistenlibus : qui in obscti- ,

; \
ris illis, nlque bumidis locis, instar piscium ferun
\ ,
l u r , nec caelerorum homimun more respirare
,
qtieunl, qtiique ab iilo demom matricis calore, ad
\ >,
frigidura buoc, atque eis insuelum aerem prove, ,
nienlcs, ne modico quidem lempore in bac viia
sup^reise posaeul, nisi a diviua servarcntur provi- ,
dcntia. Yel aliler, parvulos eos iniellige, qui nuper
in virlute slabiliii sunl, quos Dominus inexperieniia adbuc circumdalos conservat, d o n e c a d w
sus iniaiicos magis idonei ad pugnaro efficianlur.
Humiliatus tum, U salvavil mt. AflHctum noe
,
. *
calamiiatibus liberavil. Permisil quidcia
, \ ,

prius affligi, u l prudcaiior flerera , sed hiijusmodi

. , poblca afllicliones dissolvil: ulejus graliam et do- g * ,
niim agnoscetem, el ulrinque in me beneflcus fuil.
, \ El aliier : Deus salvare cos solel, qui humilitatis \ ,
noveriiii anipiecii viriuiem , et per illam semper ,
.magis profteere.
Viiriis

Y E R S . 7, 8. Convertere, anima , in requiem

^,
,

tuam,quia bomxnui benefecit libi,quia eripuit ani~ ,

,

mam meam d$ tnorle, oculot meot lacrymis, et

,

pedes meo$ lapsu. Quidam Propbetam puCant, ,

~
bis verbis ad qtiielero seipsum exhortari, tanquam . qui divinura auxiliam jain sit consecuius, alque
,
ereplus ab affiictiouibue, el ab exspeetata morte, , \
boc est,a disjunctione animae el corporis liberalus:
, ,
fl Bimili modo liberalus a lacrymis, quas anlea ef- , \
fundrbat, ob insidias nimirtim ot laqueos, quos
, 4 iirmici adversus eum struxerant, et in quos saepe- C . , ituinero lapsus inciderai. Joxia anagogen vero, per ,
requiem, antmsdiscessum iatelllge a pnrsenti vila: ,
animaB, inquam, alieujus v i r i , ujus anima ab
, \, omni motesiia libtratur* Talie enim discessus, be- , \
i u f i c i o Det ascribi dcbet. Liberantur eaim bujus* \ ;,
niodi juali viri, tam ab liujug corporis onere, quam
,
\
r i i *m ab omnibes cjus nfctlis; quia, tti ail Paulas :
.
Nos, qui mmui in hoc tabernaculo, gemlmut gra- ^
*a?i ; undealibi idem Apostolus cupere sedisiolvi

dixii e*u cum Chritto . Sed multo etiam ma ,
gis, ptaesentis psalmi verba congrncre videniur
'

piobis ac religiosis viris omntbus, qui cx boc cor- juv, ,

pore jam egrossi siinl. E l cam dixi&set Propbota :
,
Ifeni/ectt tibi, addidit ctiam : Qnia eripuit animam
,
me*m peccato. Pcccaltim qaippe more inerito * , \
dici polesl : quia oninca animx. ad virluteni ope \
rationes moriilical. Itoin, quia eripuil oculos Dieos
,
u

l e

a lacrymis, naro creptus ab bujusmodi aerumnis Iacrymas amplius non effundam. Uem, qui eripuic
pedcs meos, non a visibilium lantammodo, scd ab invisibilluni cliam ioimicorura insidils, qui gressos
pieos supplaniare conabautur.
YKHS. 9. Dcleclabor coram Domino in regione v i .enitum. He- vivcntium, coelum esl, vel futurus
iniinilus, ubi nullus esl, qui morialur. Praseas
ruim niuiidus, aon viventium, sed morienlium regio diceuda est, ubi nullns cst, qni non moriaiur.
Dcleclabur, inquit, in i l l a regione, versans simul
lu.n a n g c l i s , el Dcuni colcns absquc ullo prorsus
4

U Cor. . 4

, e

Pbiliop. . 2 3 .

.
, ,
, ,
\ . , ,
, ,
,
\

1117

COMMENT. I N PSALMOS

1118

fota, vV , - impediroenlo, nullo hoste illic mihi amplius l e n .

denie insidias. Vel, juxla aliam lilleram : Ptaebo
Domino, bocest, cjnsmodi esse censcbor qui Deo piacere possim. (Gneca enim diclio
exponl pol^et, pro Delectabor, ei pro Piacebo.) Simile dictum exposmmus in psalmo L Y , juxia al.uin
lamen sensum.
.
Alleluia.
'.
PSALMUS CXV.
;
Prxsens eliam psalmus gratiarum actiones continet.
,
.
6
V E R S . 40. , locutus m m . A i l Ma;, gnus BasIIius, quod cum Propltela in supiTiori
; ,

psalmodixerit: Placebo, geu, deUctabor,cornm Dowino in regione viventium, modo in hujus psalnii
, ,
principto, ait, credidisse se, ea scilicet ibi
,
\ ?,
prsedixit, quod placebil seu detectabitur in ivgiuno
\ \ ** ,
vivenUuin : El ptoplerea, inqtitt, ila locutus sinn.
*
Nam et alibi in psalmo xxvt, dixil : Credo videTe
\ *
bona Dotnini in terra vivenlium , lamctsi aliani ibi
.
tradiderimus exposilionem.
Ego autem humiliatvs $um valde. Cum lanta
"
. mihi pnevidere datum stl, btimiliattis lamen eum
; , , valde, el indignum me pittavi, ne dono etatus, hu ,
jusmodi graliam aimllerem.
.
V E R S . 11. Ego auum dixi in
: Omnk

homo fallax. Per exstasim, stuporem qucmdaui
.
, .
hUelligere debemos. Slupefaclus eniro, i n q n i l , ob
> \ , , ,
, .- admirationem illtus regionis viventiiim, cujos, per
sancli Sptriius gratiam, visionem babui, dixi pa^, ,
, \ ^ lam ac manifeste qiiod omnis horoo in bac vila
fallax est, juxla bumanam banc bratiludiacm,
,
quam magnus Gregorius falsi nominfs felicitatem
,
appeHavil, veluli non pennanenlcm, sed somnii i n
slar cito avolantem. Omnia enim bmuana, vanilas
, , \ *vaniialuin sunt; mulpniur enim el corrumpunlwr :
?} , ,
sod quae in illa sunl vivenlium regioire, non fal , \ \ .
lacia, sed vera sunl omnia , vfcluti pcrpetua , i m muiabilia. alquc inrorruptibilia
V E R S . 12. Quid retnbnam Domino, pro omnibm.

,
qmr retribuii mihi? Nam cuminnumeris mealfece
; )
rit beneficiis, pradiclam eliam graliatn ad comu, '*
lnm addidit. Betribuit auicm, boc in loco, exporae,
,
\ ,
pro Tiibuit,qei"admodum eliam diximns in psal\ '
? nio V I I , ibi : St reddidi '$% mihi mala
, .
D Ciim aniem nihil invenissel coiidignum quod l>eo
, *
re Iderri, ait :
V E R S . 1S. Calwm
salvtaris acctptam. Percali .

ccni salolaris, morlem ac mariyrhim pro Cbrisio
, ,
imelligii. Nam cl ipse Oomiims in ETaagelio : Po \ \ , fee/is, inquil, bfare calitem, quem tgo
bibam"!
, *
,
Salntaris ainem ideo d h i t , quia salvat, imo ef s
,
qui niorlui fueraat, ad meliorem vitam viviflcai.
. ,
Pro Cbristo, inquit, tnoriar: siiio nim iil pro eo
\ , ,
roorlcm paliar, qui me lantis ciimulavit bcneAciis.
' . , ,
, , ,
.
.
\
\
Naltb. xx,

Dowini iuvocabB. Et fpstim, ittquil

Dominum intocabo, ut caliccm mibi istum prtfslet

1U9

ZIGABEXI

11*0

IVoinde si proposilum ct mculcm aiiiinadvcrlas , , ,

Lcati David, inanifcstc perspicics i l l u m , qnod iit
ae iuit, eaepenumero pro Chrislo mortutim essc.
VERS. 14. Vota mea Domino reddam coram onmi
vopulo ejus. Reddam, inquil, quidquid Deo polliciius sum, anlequam e praescnli vila excedani.
Y E R S . 1 5 . Pretxota in contpectu Domini mors ctorum eju$. Laeior, inqfiil, moriens. Honoiata
euitn est apud Deum iltorum mors, qui ei dicaii
ac sanciiflcali fucrinl. Nain si illoruin vila honorala est, muho eiiam magis mors, quac ad ipsttm
Dominum cos provebit, saticlorum augelorum coliiilatu ac eocielale honoralos.
Y E R S . 16. Domine, tgo tenus luus. Dedicalus U
8: ilicet atquc oblalns luo imperio,
Ego tervut tuu$, el filius anciUae tu<e. Repctil
iiomcn servi, gaudens iia appellari. Rejeclo cniin
omni pudore, servituiem banc libere faleiur el
prsdicat. Filium autem ancill(c luw, dixit, oateadcns se servum Dei, eiiam ab tpsis progenboi ibus.
ladiffereater aiitem matris taaluai roeminii; vcl
quod servi qni ex ancillis nali erant, majore ia
prelio a doiuiais babebaatur.
YERS. 17. Dirupisli vincula . Tu vhiciila, i n quit, peccatorum dirupisli, gladio nimiruai poeuilentiae.
Tibi taerificabo hostiam laudit. Hosliam et sacriflcium ralionale, quod verum ac proprium eet
sacriOcitim, felusque ac germea spiritualis venlris C
inei. Ilanc, inquam, liosliam laudis libi sacriGcabo
ia ahari animae meae.
Et in nomine Domini invocabo. E l iavocabo nomen Domini in subminislrationem, alquc iu auxilium bujus sacrificii.

\ .
,

. , & ,
,
.

. , \, ;
*
, ,

; .
* , . \, .
,

. ,
, \ ,
? , \ , ,

, *>
\ ,
,
.

.
, .
.
,
, ,
, \ ,

.

,
, \ .

VERS. 18. Vofa

. \ ,
populo ejm. Repelit verba paulo anle dicta, ad
\ , .
inajorem serraonis si.ti confirmalionem.
, ,
In aulit domus Domini, tu medio tui, Jerusalem.
Appouit et locum, ubi redditiirus est vota. In au- .
, *
//, inquil, domu$ Domini; varias enim aulas babuit
,
laberaaculum i l l u d , qaod bealus David fabricari
.
jusseral in oiedio Jerusalem. Et ha* qaidem juxia
*
prxcedenlis psalmi coascqueatiam exposuimus
verum Chrysoslomi etiam exposilionem addamus ^ \ .
diceniis, quod, cum prasvidissei beatus David qaae-
\
cuaque passuri erant Judaei in obsidione, el capli, , \ \ \
vitate Babyloaica, et mente eiiam revolvissel eos
illinc postmoduin revocandos esse, alque in pa- \ , \
* \
triam restilucndoe, prorupil in haec verba, diceas:
\ , \ ,
Crcdidi, quod scilicol captivi erunt Judaci, et quod iu
* \
palriam eliam restUuenlur; crcdidi vero, ita edo ;.

nus a prophetica gralia:et proplerea locutus sum

le bac re, variis scilicei in psalmis. Ego autem \
.
humiliatui ium valde, dum affligor scilicet et dolco
. $
caplivorum vicem : Ego dixi in mea: Omnit
,
homo failax. Summo ego, inquil, dolore correptus,
, \ .
qo, ul assolel saepenumcro, cxtra me quodam
modo ad lempus cffcclus suro, el pcne rcdditus
9

COMMENT. 1N PSALMOS.

1121

1122

, sine seasu, eo quod maximam buinanae fcltailaus

, ,
incongtantiani cernerem, alquc in specie mtilaiio , ' \
nem stalus Judaeorum previderem, d i x i : Vere b u , ), \
manum omne bonum fallax est, qtiia propriae na ,

lurae raiione permanens non csl. Verum quia illos

; ,
rursiis in patriam revocandos perspexi, ei non
, , ,
mediocrt propterea gaudio aflToctus sum, dico: Quid
\ ; relribuam Domino, pro omnibus quaf retribuit mihi?
, \ .
Sibi enim Propbeta atque in raiionem suani accc , plam refert omno beneficium, quod in Jmlaeos co . gnalos 61108 fueril collalum. Molia m i b i , i n q t i t l ,
, ,
beneficia contulil Dominus. Quid igilur pro omni, , ' - bu5 bis illi relribuam? Animi vaide grati atquc
.
bilarie sunt verba : Calicem talutarii aecipiam, boc
.
- e s l , vaa libamlnum. Libabo, i a q u i i , Deo pro sa

luta populi. Erant eniin apud Judacos varii sacrifi & ,

ciorum m o d i : quorum unus libamen salutarU d i
ccbalur. Vas aulem illad, quo libabanl, calicis
. ,
figuratn babebal. Et nomen Domini invocabo : ad
, \
salutera poptili. Vota Domino reddam, in con , ,
ipeclu omnit popull ejus, boc esl, pron.issionrg
\ , illas pcrsolvani, quas feci pro salule mea cum cs. , \
sein in pericalis. $ in contpectu Domini mors
, tanctorum }. Doceniur ex boc Io< o, inoriem scr . ,

voruin Dei, angelortim ac raeferorum snnctonim

, \ \

praesenlia persaepe bonorari. Quorum au(e n niors
, "
bonorala est, illorum vila eiiam cst honoralior :
(
, \, ),
ia qua, sedanles virtuluai opera. Dominum suuin
\ , *
colebant. 0 Domine, ego tervus tuui, et filius an

, \ ,
. ,

,
. ,
, , 4
, \ . "11 \
*

,
^ ,
^ ,
\ .
,
\,"
,

.
.

cilia* lua. Non communero banc semiirtiMii Pro-

pbeta intelligit, juxla quam otnncs stiul servi Uei

(Omnia cnim, i n q u i l , serviant libi " ) , sed aliam
servilutein elcctionc, desiderio, atqui* amore susceplat : quam caeleris oawibus praponii dignilalib u i , exsultans et se magis jaclans in bujusmodi
serviiuie, quaai ia regia sua corona. Quod vero
ail : Et fitius anciila? luai, consimils niodo intellige. Diripuiiti vincuta : vincala, inquaro, i r i Btili.-E, quibas ob aasiduas calamilatcs cunstringebar. Vel juxta exposiiionem pracdiclam : Tibi $acrificabo hostiam laudif, pro diruplioac scilicet
bujusmodi vinculorum; dirupisti enim ea gladio
misericordia*. Pcr sacriQcium aiilein laudis, bymno6 el gratiaruii) acliones inlelligil. El in nomine
, , D Domini invoeabo, pro, Nomca Dotnini iavocabo.
,\
Summa enim niihi esl fiducia ia bujus divini no.
miais invocatione, poslquai illius vires ac poten , \ , \
tiaiu ipse etiaui experimento cognovi. Quae sequuntur, intellige, juxtaea qira* siipcrius declaraia
sonl. Reddidit eiiara vota sua, beaiua David coram
.
omai populo, noa ul quasi gloriabundus aliquis se oalealaret, eed ut caelros ad imitalionem alducerel, et opcris aui facerel parlicipes. Ipsa aulem gratiamm aclio acceplior est omni sacrificio. Facilliina praeierea res esi, ei qua is eliam qui omniuai indigenlissimus fuerii, quocuaque tempora
polesl abundare.
.
.
YAAMOIPICT.
PSALMUS CXVI.
\
Hic psalmus graliarum eliain acliones contiacl.

P>al. c x v u i , 9 I .

1121
1123
EUTHYMH ZiGABENI.
convocat enim universas genlea ad ClirUii laudes, , \
ol ad gralias ei agendas, pro laulis in nos collalis
, ;
bentrfeiis.
VERS. 4. Laudate Dominum genles. Universas, i n q u i i , genios appcllo, quae ab c r r o r i s lencbris ad lucem vcrilalis addocle sunt.
Laudaie eum omnes populi. Sub aliis verbis eamdeui repotil senlemiant, laudalionis cxborlalioncm
magis inleiideus. Yel, per popnlos, Judxos UIos
iuleliige, q u i iideles effecli sttnl : vel omncs eliam
p o p u l o s iu uuixersum. Oporlel enim oiiute* bomines comniuniler Deo gralias agere, qtiia pro omnium salule niisericordiier carucm assumpsit, el
-alulares passiones subiil. Ipsos tamen Judaeo*
praecipue d c c c i , u l Cbrislum laudenl, q u i dixii :
Non sum miaus, niii ad oves qua> perierunt domus
hrael
.
Y E R S . 2. Quoniam roborala eu $uper noi mhericordia ejus. Yalida a<* e f l e c l a esl misericordia
Dei. Ampla enim ac vehemens in omues defluxil,
lameisi mulli a se e a m lepulerini. Seipsum vero
nobis Propheta h o c in toco conjungil : quemadmodum saepe alibi facere consuevk, iioum se ex iis
rcpmans, q u i in Gbrislum c r e d n H t .
Et verilai Domini manct in (viernum. Yerilas,
inquam, Evangelii, quae aposiolis per Cbrislum
data est. Nam quae in lcge scripia suut, non verilatem, sed umbram coniiuebanl veriiaiis. Ad\enieuto aulem evangelica verilale umbra illa lcgis
cessavit, non secua atque adumbralio aliqua piciu- Q
rae exslinguiiur, quando veri colores super eain
immiitunlur. Gralia enim, inquit, el veritas, per
Jesum Cbristtim facla cst .

zdr Kvpior, . -
, ' .

.
;,
, , \
. , <?
; ,
* *
*
, \, \

l 8

"
'
,
, , ^ ,
\ , *
, . *\
, ,
; .

.
*
. ,
* ,
, ,
*
, \, \ ,
.
9

l f

AUetuia.
PSALMUS

CXYII.

Et bic psabnua eliam graiiarum aciiones continei pro receplis beneficiis.

'.

\ .

Y E R S . i . Confitemini Domino quoniam bonus,

, ,
quoniam in saiculum misericordia ejus. Hujusmodi .
verba babenlur eiiaiu in psalmo cv, ubi ea expo- \ \ .
suimtis.
YERS. 2-4. Dical tane domus hrael quoniam bonus,
* ,
quoniam in iwculuni misericordia ejus. Dicat $ane
. '%
domus Aaron quoniam bonut, quoniam in uvculum D ,
abCov. Eimisericordia ejus. DicaiH sane omnes qui timent l)o-

minum, quoniam bonus, quoniam in iasculutn mite- , ,

cordia ejus. Oiiiiiea eniiu bi bonilale et misericor. dia Dei, n i u l i i s m u d i s potili s u n l . In I r i p l i c c m
\ .
aulem ordincm Piopbcia disliuxit populum Dei,
,
qucmadmoduin ei alibi fecii in psalmo cxin, ibi :
\ ,

. Dcmu$ Lrael tperavil in Domino, curaque omnes

, *
populi ordincs iu unum cborum convocaverit, jus*
; , '.
eeritque debilas Dco graiias agcre, et dicero quod
, \ , ,
bonus cst, el q n o d in sacculuni miscricordia ejus,
, *
narral ea posimodum quus a d se pertinenl. Dece . "
bat namque universum populum condignas Deo
,
#

aialib. , 24.

Epbos. ,

15.

1125
COMMENT. PSALMOS.
1126
; , \ i gralias agere pro regc sno, qui pro eis certavcrat,
quique in lcnialiones et calamhalcs incidcrat, ct
.
mirabililer fuerat ab co libcraius.

,

.
, ,
, \ ,
.
'

* \ \ .
,

. "
-' ,
; ,
, '
, \ ,
, , \

. ,


. (5 \
, \ .

Y E R S . 5. De tribulatione invocavi Domiuum, et

me in latitudine. Non simpliciier, inquit,
exaudivil me, sed in laiiludine, boc esl, in libcrlate, ab arcla ct angusla in latam alque amplam
regiom-m me deduccns. Dicluin est eiiam iv psal, In Iribnlatione dilatatti : ubi vide, quas
cxponendo dicia simt.
VERS. 6. Dominus mihi adjutor, limcbo
quid faciat mihi homo. Habentur el liacc verba in
psalino xxvi, i b i : Dominusilluminatio nxea, laltts
mea, quem limebot illud considera, quoiuodo non
boc dicit, qtiod ab bomino nibil passurus slf, sed
J quod laitlum negal sc limcre, lamelsi pati aliquid
comigeril: quod si paliar, inquil, id accidcl. non
ob inibecilliiaiem Dei, qtiasi opem ille suam raibi
aflerre non possil, sed ob illius permissionem,
qui bac ralione me erudirc conslituit, ac dirigere.
YERS. 7.

Dominui mihi adjulor,

ego

Tespiciam

inimicos meot. Ille pugnabil pro mc, ego inimicos tneos respiciam, cadenles eciliccl: el visibiles
quidem corporcis, invisibiles vero, animi aique
intellcctus oculis, iniucbur. Accommcdari eliain
poseunt baec verba iis oiunibus, qui certam ae
stabilem in Doniino spem babuerint.
VERS. 8, 9. Bonum eii conftdere in Domitio, quum
confidere in twmine : bonum eii iperare in Domino,
qnam in principibus. Beatut enim, iuqtiit,
' qui iperal in Domino. Et alibi etiam, Maltdicius
on nis, qui ijerai homine
Iiem alius sapien*
d i c i t : Beipicite in aniiquat generationei, videle,
quisnam iperaverii in Domino, con[uiu$ sil ".
Quod si aliquis ronfusas esse videtur, ille in Douiiao, ut oporiebat, non speravit. Aique idro Paulus bajusmodi sermonem coaflraiane, dixil : Spes
autem non confundii " . Illud eiiaai aniiaadverie,
quod Prophala bte, aoa d i x i l bonum icu melius
bonuni, sed audilorum imbecilliuti condescendens,

'
\ ,
' . , \,
. \ '

' .


,
,
.
, .
, ,

,
*
.
hoc esse, coroparando scilicel illa ad hoc eumnium
huroaaum in morem sic locutui eel.
YERS. 10, 11 Omnes gnc^ circumdedernnl nte,
,

*

- nomine Domini uliui tum : circumdcnlct circumdederunl , nomine Domini ultus lum .
,

. \ D Omnes geales, quae in circuitu suai Palaeslinae regiouis ia anuni congregalae simul ia me itmentes
, \ impelum fecerual, ac veluti in sagena mc cotnpre \ .
" * bcaderunt. Yel varias dsemonuia copias fonassia
significat, qux una aliquai)do jusiuui aliqtiem
, , \
adoriuntur, variisquc, ac nuliiplitibus modis ci
. . \ \
pavorero inculiunl. Repetens auicm Propbcla sae \ ,
pius, se circuindalum fuissc, el snepius itllum i n i , : , \
inicos suos, bujusaiodi repeiilionc, el ine.vilabilis
.
pcriculi magnitudinem osteadit, et adtnirandam fuisse liberationis ralionem consliluit, el summam
dcitique div.ni nominis fuisse polemiam docet, quo taala puluil eflkerc.
YERS. 12.
, ticui apes favum,
,
,
et exarserunt ticut ignte in tpinit, ei nomine Domini
,

Jercin. xvn, 8.

1 1

K i c l i . , I I .

Rom. v, 5.

1127

EUTHT.MU Z I G A B E N I

11 *

ulius tum . Periculorum magnitudiucm descri-

.
* \
bit. per apum quidcm similitudineni, vebcmen ,
tiam el promptiladinem inimicortim signiflcat, por
ignem vero effrcnalam iram. Apes siquidem favo .
niellis invcnlo, summa prompliludinc, ac vebemcti- ,
tia iilum ckcumdanl, ac mellis succum exaugunt : ,
ignis eliam ubi rubum aliquem aui apineluui ap- * \ .
prcbendcrit, retineri non potest.
,
,
V K R S . 15. Impulius, evenvi tum, ut caderem, tl
Dominus adjuvit me. Impulsus, inquit, ab bosibus, . *\ ' ,
, , ,
veliili jamjam casurus declinavi, boc csl, parum
abfuii, quin caderem, el Doininus adjuvit me, u l , \ }
vires auas, el studium suum in me magis deraon- ,
trarel. Eripiens e i ore morlis bomiuem omui
.
bmiiana opc de&liltilum.
V E R S . 14. ForlUudo mea et laui mea Dominut, et
,
faetut eii milri in talulem. Forlhudo ir.ea, inquit, . \ ( el laus mea Dominus esl. In eo elenim vires meas \ *
omnes babeo : propter eum eliam ab oimiibus , \ ,
laudor, et gloriGcor, quod lalem adjutorem soi titua , \
sum. Yel, ipsum Deum semper laudo, qui faclus , \ .
csl Salvator meus.

,
V E R S . 1 5 . Vox exsultalionis,
et saiutit in tabertiaculis juslorum. El riirsum faclus esl mibi Domi- . \ ^mis, vox exsullaiionis, et salulis : boc esl, factus ; \ , ,
<st causa vocis cxsuliaiiouis, el vocis salulis, quae
' \,
caniiur in labcrnaculis justorum, cum ob adinira- \ ,
biliter mibi praesiham salulem, iinpulsus sim ut *
exsiiltalionem, ci salutem Hlam laudarem, quaro
\ .
inibi i r i l m i l . Yel itnpulsus sum ad laudandum euin
,
in exsullalione, et salute. Per tabernacula autem C *
jusioruro luguria praedicere, in quibus Davidici
.
psalmi proccipue decaniaulur : vel varias, ac parucularcs, quae per orbera suut, Ecclcsias.
Ytas. 10. Dexlera Domini fecit virtutem. Dexlera
Doniiiti, id esi, diviuum auxiliuro, quod tribuil
nobis victoriam, el irop&utn erexit.

.

, ,
.

Dextera Domini exaltavit me. Erexit me jam peniius inclinaiuin. Yel, Glorificavii me, poslquam
inimicos meos in ftigain converiil.

. , %
.

Dextera Domiui fecii virtutem. Eanidem rursus

.

sciileniiam repeiit, cl prse laeiitia in gratiarum
, '
aciione extendiiur. Yel ler noininans Dei dexlerant,
,
triplex trium personaruin auxilium in Diviniiaie ; .
denoiavit.
Y E R S . 17. on moriar, sed vham, narrabo
Domini. Non moriar deinceps, nec perdar
ab iis qui circumdedcruiil me, queinadmodum ipsi
sperabanl, cuin ilii conlra polius perierini : sed
vivam, et laudabo mirabilia Dci. Vel, Non moriar
animae morle, sed vivam ea vita quae esl secundum
Deum. Vel, Non moriar, sed vivam, boc est, Immorlalis ero, quia mea cantica canenlur perpetuo,
et lilorum canlus nullo unquam tempore deflciet.
Possumus eliam hunc versiculum inlelligcie. m
aermo sit de resurrcciione, ei asseral Propbcta se
non moriluruni ea condilione, ul nulla ei ainplius
re&nrreciionis sit spes. Quinhno si nioriar, iuquit,

,
,

.
, ,
* , . "
, .
. " ,
, , , ; ; , \
, . * \
\ ,
,
*

COMMENT. 1N PSALMOS-

1129

1130

, - perpelua mihl lamen non erit mors : atque idco

.
non vere moriar, sed una ctim caelcria bominibus
rnrsum vivaoi, et proplerea narrabo opera Domini, qui mibi simul cum aliis bonis resurreclio
nein haoc largiius est.
VERS. 18. Castigant cattigatU Dominus,
,

morti tradidil . Casligavil autem, dum iu

.
varjai me perniisit calamiiales incidere, ea n i ;, , \
mirum raiione, u i pcriculorum alque affliclionum
, \
timore, de caelero meHor ac prudenlior fiain. Nec
. , ,
, , lamen permisii me mori, qulnirao eripuii a pericuiii, ea raiione ul vlres stias et eludium suum
\ .
crga me oslenderet, ut dixiiniig
V E R S . 19. Aperite mihi portas juiiilia*. Taberna
.

, , culi portas, ubi legalis jacebat juslitia, juslificaCiones scilicel lcgis.
.
lngreuui tneat eonfiubor Domino. litlraingressua

.
in eas, inquil, agant gralias Oomino c l laudabo
,
oum, eiculi pollicilus stim. Per porlas aulem j u , .
, slituE, Ubernaculi, ul diximus, porias intellige,
seu Eccleeiarum, quae ubique locorum sunt, in
, \
quibus
jusiilia una cuin reliquis virtutibus coiilur,
, \ , \
et
intra
qaas bealus David ingrcssus, per psalmoa
,
suos condignas pro tantis beneficiis Donaino gra .
lias agil.
,
*
V E A S . 2 0 . Hmcporla DominiJutU inirabunt ineam.
. , \
Yidelur mibi Propheta, arctam illara atquc angti slaai poriaai signare, de qua Dominus hi Evan \
gcliis ail : Inlrate anguitam portam " Haac
'. , \
eienim propbelicis oculis cemeas beatue David,
f ; , ; g claiual, dicens : Hxc e&l porla Doraini; baea sl
illa porta, de qna Dominus Jesus Cbrislus doccbil
. ,
vos; t e l , illa porla, qua> ad Cbrislum d u c i l ; el
, * . \
deinde addidit quod jusii lanlum iulrabuntin eam,

.
boe est, pcr eam. Quamobrem ipse eliara Cbristus
dixil, quod pauci suni, qui inveniunt eam

,
,
VERS. 2 1 . Confilebor, quia exaaditti nu, factu*
.
ei mihi in lalutem. Rursus polliceiur se graiia>
.
aclurum Deo.
,

,
VERS. 2 2 . Lapidem quem Ttprokavefunt \cedifi.
.
cantes, hic factu* in capul anguli. H K C est
\
eliam prophelia, quae ad Cbrislum periiael. A n i ,
madverlendum vcro est, propbetas persa-pe scr , \
ntoacm iaccpium iatercidere : ea aimirum rationc,
.
ui ipsa propheiue, umbra quadam ac velamine
, , D <bieganiur ne si apcrtius tradereatur, majug sa ,
cris Libris imanneret ab iuimicis periculurn. 1)
, \
1. n n l eniui eos oranes forlassis. Per aedificantes
* '
atilem, sarerdotum priacipes inlelligit ac scribas
, ^ , \ /
et dociores Jtidxorani, quibus cura commigga fire
, \, *
ral aediiicandi et perflciendi populum in fuada , , * meuio legis. Lapis vero reprobalus, iine dabio
,
* ,
Cliristus esl; lapisquidem ob summamsoltdilateui

,
ac coastauliam adversus omaia vilia : Peccatum
. ' *
enim, inquit, non fecit**; reprobalas vero ao d i ,
flcantibus, ut iauiilis : quia Judal Samarilaaum
, .
euai dicebant, et negabanl eum esse a Deo. Quin , * ,
iaio populi seductorcm appellabaat. Yerura lapU
9

" Matih. v i i , 13.

PAT&OL. G R .

Ibid. 14.

CXXVIll.

I Pclr. , 2 2 .

36

1 |3t

EUTHYMIIZIGABENI

isie, qui ab illis reprobalus est, ila posimodaip *4

. *
approbatus fuil, u l faclus sit in caput aoguli, ef ; '
fcctus nimiruro angularis lapis. Ncque enim oronis

* >
lapis esee polest angularis lapis, sed ille lanlum,
, \ . , qui aliis probabilior est, el ex utroque laiere po
lesl in unura anguluro duoe parietes colligare. ,
.

Obristus tero effeclue est lapis angularis, quia in

seipso duos populos in unam fidem conjunxit : ,

fidelem nimirum populura ex circumcisione, el , *
illum qui ex genllbos. Quocirca apostolus Paulus ,
. "
de eo dixit : quod Chrisius e*t pax , qui fecit
,
ex utroque unutn * . Prseterea ipse etiam Dominus
ad Judaeoe dicebai, se alias oves habere quas non , , \
erant ex illo ovili, quas adauci etiam oporiebai, * , *
ui fieret unum ovile, aique unu$ pasior* . Vel per
angulum intelligit Ecclosiam fidelium : qnia quem- , \
.
admodura angulus facii duos parieics in se con
1

jungi, ita eliam Ecclesia duorum poptilorum, u l diximus, conjuactioncm, atque naitalem operaiur.
Ilujus autero Ecclesiae, quam lapidi angulari comparari diximus, Chrislus caput esi, lanquam nnius
corporis praecipuum ac principale lnembruro, nec tantum caput, sed conjunclio, et vincalnm, c i
fundamenltim.
Y E R S . 25. Domino facius e$l iste, tnirabili$ in oculis nostris. Iste angulus nimirum, boc
cst, iia duorum parietum, eeu potius duorum populorum conjunclio a Deo ipso, et non a simplici
quopiam bomine, facla e s i ; et est mirabilis in
oculis nostrii, eo quod digni effecli sumus, conjunclionem banc oculU nostris videamus. Q u t modo igitur opus boc non est admirabile ?
Y E R S . 24. fivc dies quam fecit Dominui. Pcr
, ^.w.

- -

. ,
.
, \ . \
,
\
;

diem,
felicitalem
inlelligit.
Namdicit,
quemadmodummuadi
Scriptura
sajpe dtem
malum
noa
ut solarem dlei cursum aliquem malura dcsigaet,
sed mala illa quae i n eo die sunt, ila etiam per
boaum diem, boaa illa inlelligil, qua ia eo die
pcrfici contingU. Pradicare vuli igiiur Propheia
boc ia libro, summa illa bona, quae in die resurreclionis Domini fulura eraat, et quse Cbristus
ipse operaius esi. Naia et iraiura borainibus Deum
conciliavil et daemonis lyrannidem dissolvit, et
mortis poienliam exinanivit, eos qui vel ipsius
lerrae babttatione indigni erant, fecil esse digaos
ccelo, errorls (euebras dissolvit, fugavit peceala,
planlavtt virtutes, el inuumerabilibus denique
bonis miNidum replevit.
jy
Exsuttemusy in ea. Spiriluali scilicet
gaudio. Exbortalur autem fideles omnes ad banc
taelrtiam, laaquam dignos tantis boais effeclos.
VERS. 25. DomiM .ialva sane. Populuai tumu
scilieet.
Domine btne . Populum luuai nimlrum, ant evangelicae prsedicaiionis fidem.
VERS. 2 6 . Benedictm qui venil in nomine DomU
nt. Hoc etiam ad Cbiistum perlinet, qui venire
dicilur ia nomine Domini, hoc est a Douiino
Patre, atque ab ejus substamia. Quocirca ad
JudsbOi dicebat : Ego veni in nomine Palris, ei
t

* Epbe*. , 14.

t T

Joan. , 16.

'

.
w

/^W .
V

.M^flAW

.
"

, ,
\ , . \
, & .
,
,
,
, ,
*, ,
* .

.
.
, .
, . .

* , .
\
.

.
\ \
, ' \
. \ *

nss

COMMENT. PSALMOS.

1134

, accipitis . Vel, nomine Domini, p r c

.
, . noroiue Dei, eo quod Chrisios Dei noroen babet, estqiie, et appellatur Deus.

.
Benediximut vobii domo Domini. Nos pro ,
phetae, ioquil, qut oliin tania pravidiiaus bona,
, ,
benediximus vobis horaiaibus, qui estis *x doiuo
* .
Dommi, qui esiis Ecclesiae grex, ei digai cffecti
, .
eslis, quibus benedicamus.
,
.
Y E B S . 2 7 . Deu$ Dominui. apparuii nobit. Cbri, . \
slus, qui per incaraalioaem suam bominibus ap . ' paruit, Deus ac Dominus esl. Propbetieo autem
, .
more futura narrat tanquam praelerita.

Constiluiie in condensii, xiqxu ad

.
cornua aliaris. Unus quidem inlerpreltira exposuit:


,
Agiu ceUbrilatem in opemntxbtu, boc eet, la sa ,
crificiis; per quae allare operiri ac legi solet *
* , .
usque ad ejus coraua, boc est, usque ad ejus


,
extreinitaies. Alius vero : Feiiwitalem,
iaquit,
, , \ . in germinaulibut, boc est, la floreniibus
,
coronie, aiqae ia virentibut arboruai ramie:
, .
Gnecam enim dictionem , quae bic babe * ,
tur alii idem tigniticare inleUexemnt, quod ope * , alii vcro idem, quod . Hoc auteai
, \ sermone omaino illud suademur, ut celebrem Dco
ac splendidam solemaitalem agamus, et quse juxta
, \ .
1 8

nebraeos quidem, eo modo agenda eat, ut jam dixinius; juxta ddelet vero spirilualibus celebranda
est sacriflciis^ el tiriutum corouis, boaorumque operum rauiis : quorum densUate ac copia i n v i sibile animse nostrae obtegaiur aliare.
VERS. 2 8 . Deus nuus es tu, confiiebor tibi:
,
* C
Deus men$ tu, et exallabo . Ea, inquit, ratioae,
, !

quia Deus meus cs, a me ilbi taaxiiaae ageadne

\ , ,
sunl graiise, tamcisi nulla io mc bactenus con. , \
lubsscs beneQcia. Oportet enim nos Deo crca!ort
, \ .
gratlas agere, el illum glorificare, ei quia creavil nos, et quia perpciuam nosiri providealiaai
babet.

,
,
.
, .

,
.
, , , * .

Confitebor iibi quia exaudisli , faeiui *

mihi in ialulem. Gratias, iaqait, eemper libi agaui
ui bcnefactori.
V E A S . 2 9 . Confitemvti Domtno, quoniam bonus,
quoniam in sacuium tnitericordia ejut. Hic psalmus
eodem versiculo floem facieas, quo iniliun) euiupsit, eirculum aique orbcm quemdam imiiaturet
ad eadeai ageada rursus populum suadet, ad qua
D inilio eliam suaserat.
AiUiuia.
'.
PSALMUS CXVIII.
.
Varias stalus sui mulaiiones sotiinuit bealus

David, quemadmodum diximus ia Prooemio operis.
, \
Mam ol aliqoando belli pericula evadere ei con* \

tigit. aliquando autem in calamitates incidere, et
, , ,
aliquando placidiorero ac magis tranquillam viiam
*
babere : ei modo quidem per laaadatorum Dei
, "
viam incessit, inodo vero ab illa decidit. Quse om ,
nia brevi in huac psalmum congessit. Ad lecto, \ ris prelerea iastitntioaem, multas precee eoas
, ,
apposuit, quae Deo ea&pius verbie u n t u m , el non
\ .
scripiis obiulerat. Poiesl aulem bic psalnaus fl , , ,
" ioaa. v, 4 3 .

1135

EUTHYMIl ZIGABENI

1136

Jele* omnes ad virtulem accedenlcs perfecliores , . * reddcre, et omnes qui bactenus negligentius v i - ' , \ ,
xerinl, ad virtulem exciiare ; et quoniam in hoc \ , \ , \ ,
,
psalino frequenier invenies luenlionem lieri de
, ,
lege, dc leslinioniis de mandatis, de juslificalio . \ nibus, de judiciis, de eloquiis, alque id ferein
, ' ,
anoquoque vcrsiculo (dc his eleniai, ut brevi
iicani, tolus psalmus pcrlracial; Iiuicenim ma- , \
,
ieria? beatus David eum applicavit), vide quaein
* \ ,
psalmo dicta siul, ibi : El omnia judicia
tju$ in conspectu meo; uiide quoiies aliquid bujtis- . ;
, ' ,
niodi iiivencriinug, superfluum fueril ibi dicta
,
repelere. lilud lameu scire oportet, quod licet,

ire dictiones inler se diCferanl ul ibi jam dictum
isi. ul pkiiimum taroen bis nominibus beatus David ipsam tegem sigaificavil, veluti coatiaens
i coulenlis.
. *
V E R . 1 . Beali immaculaii in via. * viatn, Iranst-
,
loriaiu banc viia-u inielligil, bealos eos diceus,
* .
qui absquc reprehcnsione pcr c.am anibulaul, ct
recie vivunl. (Graeca eniui diclio , nontam
bnmaculalum quam irreprebensibilem signiiicai.)
Qui ambulanl in lege Domini. Qui legilime v i vuat, el secuudura Dei lcgem conversantur, el
non exira eam.

01
. ;
, , \
.

Y E B S . 2 , Beuti, qui scrutantur teHimonia eju$.

Qu\ cum studio ei cum alientione ea legunl, el
occulluni in eis invesliganl thcsaurum.

.
* \
, \ .

.
1 loto corde exqulrunt eum. Exquirunt autem,
, ,
quia lucem ac pulchriludinein ejus jam quodammodo degustarunt. Quocirca toiis desiderii velis Q \ * \ ,
ad illum tendenles, mundana omnia perlranseuni,
*
atque illum solum i n q u i r u a l : feslinanles nimirum
, ,
cuui eo esee, atque illi placere. llte vero exquirere
* ^.
Deuai dicitur, qai per roaadatonim semitam i u , cedil, quae ad illum ducit.
.
Y E R S . Z. Non enim qui operantuT iniquitatem, in
vus ejus ambulaterunt. Ubi absolule dicit, viam,
prajsentem vitam ui pliniraum inielligit, ubi vcro
/ Dei, scu vias /tis legem inlelligil et prsecepta. Ait Igilur, quod omncs qui aliqua ia re
inique agunl, non ambulant in viis Dei. Ubi enim
quis deiinquil, stalim ab eis noscilur declinare.
]

mandasli mandata tua custodiri

valde. Tu ia iege lua boc mandasti, et malediclionem adversus mandalorum uiorum conleniptores addidisli. Oporlel aos igUur illuni liinere,
qui mandaia sua adeo observari jussit : et simili
modo, nihil eorum iransgredi, quse ab illo nobis
tradita, aique ordinaia sunl.
YERS.

4.

TU

Y K R S . 5. Vtinam dmyaniur vim , ad custodiendat justificaliones luas. Ulia&m, iaquit, viae

conversationis meae adeo difiganlur, ul tua adhapleaia mandata. Poslulal autem boc, oplime d i gnoacens, quod ex eeipso nibil possel pcrficorc,

!\

.
"
, , \ , ,
\ .
,
* *
.

,
. ,
\ .
, ,
.

, \ ,
. ,
, \

H3S

COMMENT. IN PSALMOS.

1137

Dei opc ac gralia adjulus faerit. Neque enin

volentii ant eurretiti, ut inquit Paulus, sed $1 <isereniis
l)e\ .
V E R * . 0. TU>JC non confundar, cum proipexero in

\
omnibus mandalis tuis. Ubi via? m e , ut dixi, a ie
. "
fticritil directiP, lnnc confnndar. Ego eteiiini
, ,
: , jam prosp^xi ad omnia mandala tua, cl otnnia jam
. \ adimplevi. Vcl alitnr : Tunc non confundar, riim
prospexcro ad omnia mandata tua, cnm scilicot
, \
) - omnia adimplevero. Qni enira aliquod divinum negligil mandaium, ex bujusmodi conlcmpiu igno \ .
iuiniam pariler refert, et condeinnaiionem. (Hlud lamen adnolandum esl, qw>d legere possumns
\ ,

x%

etiamhunc versiculum : Tuncnon confundnr, quia proipicio, elad hujusmodi leclionera aptalur pritna
cxpositio. Graca eaim diclio utraaique patiliir leciionem.)

,
V E R S . 7. Confiiebor
libi in rectitudine
cordis,
cum didicero omnia judicia juuilim Ixuv.. Cum legem

luam didicero, gralias libi agam, in recio corde,

. ,
alque ex tola antma, qnod edoctus fu'rim quod
, ,' ,
mentem mcam ilhimiiiaveris, cl quod sumntis a le
, ,
afiectus
sim beneficiis.
.
VERS. 8. Juuificalionto
tuas custodiam, me
derelinqnes unque .
L r g c m , inquit, tuain
cuslodiam, utpoie eam edoctus; alque ideo peto a
le, nc ne diti derel<nqas : boc eniia significat,
qiiod ait : Ihqve valde. No!i igiiur me diu derelinquere, tamctei ad privatum menm, et ad commune alioruni commodum, novi tc persa?pe hoc
usum consilio, ut me veluti negloclum a le, dereliuquere visus sis

;
YERS. 9. In quo adolesetnlior riam snam ?
. \ $,
in cuilodundo sermotiet tnos. Iutcrrogat, ot rewai . \
spondet. E l quoniam adolescentiae a?tas natura
, ^ ,
ipsa simplex ac levis est, et facilis eui imponalur,

meriio sumaia ei opus est cuslodia, cl obscrva , \ .
tione mandalorum Dei, quibus dirigalnr el cou*
servetur adolescenlam vila.
,
VERS. 1. Jn toto corde exquishi , . , mandati* tuit. In (oto corde, noa d i . " vkteas scilicel mentem meam ad s w u l i bajus co, ,
gilationes. Supplex igiturpeloa le, ncme indignom
. , - a aiandalis luis repellas. Est autcm humilttatis
. "
sermo, iltius dico Iminililalis, qua? vlrlutem se ' , ctalur. Yel nc repellas nie, si quando ad corum
.
obscrvatioaem frigidior fuero : quinimo si quid in
me hujusmodi accideril, rraccende precor d t n - o
calorem ineum
,
VERS. 11. / i t abscondi / tua, ut
. .
tibi. Eloqaia, boc est, mandala. Ahscondi autem ea ia peau cordis niei, ut eorum
, inenioriam indefebilem conservarem, ulque l.oc
, \
pacto, ea semper ante meniis ocalos habens,
, \ ,
nuaquaro peccem l i b i . Neque cnim ille bomo pcc\ .
care permitletur, qui tanlo cum sliidioeorum sempcr meminerit.
, ,
VERS. 12. Benedidut $, Domine, doce ;u. , *" slificaiionei tua$. Benedicit Dominum Propheta
*
laudans eum, quod atililatem acceperii ab ojiis lege:
, \ .
quam eliam rogat melius se, ac sublinikis edocerl.

. , , , "
* ,
>0 .

Rom.

IX,

16.

 6
Jltt
labiit tntii annuntiavi omnia juHi-
*

. 06
cia ori$ lui. Non tantum ego ea didici, sed aliig
eliam anmintiavi,
, \ .

,
Y E R S . 14. In via tettimoniorum luorum deleclalus
<t:m, iicut in omnibu$ dlviliis. Non dixit in divhiie
. ,
gimpliciter, sed in omnibus. Ambulans, inquif, in
* * . , ,
via mandaiorum tuoruia, ita delectatus sum, ac si
, , divitias omoee poggiderem, vel non eecus delecta- , \
tus gum, alque is qui gaeculi diviiiig deleclari
.
solet.
V E R S . 15. In mandaiis tuit meditabor, et consi ,

derabo viat tuat. Pro medilabor in Gracco legimue . \ , !>
, de quo diximug i n psalmo L i v , ibi :
, ' , ,
r j
Contrislatui tum in meditatione mea. Crebro, i n - .
quit, meditabor in mandatig luis, atque ex bocex
,
quisilius vias Cuas, boc est, placila ac voluntates ,
luag considerabo.
Y E R S . 16. / juitiftcalionibus tuii meditabor, non
, *
obliviscar sermones tuot. Medilabor, inquil, el
.
' ,
non obliviscar. Eorum enim quae quis fueril .
niedilatus, diuluraiorem memoriam conservat.
.
V E R S , 17. Retribue servo tuo. Pro mandatorum

. '
el jusliflcalionum luarum meditaliono, inquit,
,
servo luo relribulionem redde.
, >
. 1
Vivam et custodiam MTmonet tuos. Accepla re, .
iributione, quam mibi dederig, vivam, inquit, me, , ;
Itori vila, ad ea eemper ine exlendeng, quae anle
.
me gunt. (Quaedam autem exemplaria babent:
Vivifica me, et cutlodiam.)
Q

,
V E R S . 18. Reveia oculot , tt considerabo mtrabiiia de lege tum. Aufer velum boc, et tegmea ab .

oculig animae meae : crasstiudinem nimiram ci ob
staeulum legalig l i t l e r a ; atque boc pacto admirabiles, et reconditos ia lege sengus considerabo, \
qui ad incarnationem, alque ad alia adventus tui \ .
pertiaent mysteria.
, axoxpofm
V E R S . 19. Peregrinu* to tum t terra, n$ ab~
'
.
tcondat me mandala tua. Pregeali, inquil, vila
uior u i traagiioria, ad aliara nirairum vitam featt- ^"
nang, atque ideo iadica mibi, qoaego, profundiug , **
, \ .
mandata lua, ut gludiosior eorum flam, et inlen1139

VERS.

13.

giug ad le carrara.

*
Y E R S . 20. Concupmt anima mea de$iderare judicia tua kt omni lempon. Anima mea \alde semper D .
coacupivit leneri desiderio judiciorum tuorum. ***
Yatde, iaquii, mibi plaeuil judiciorum tuoram
, *)**
desiderium. Aique ideo in omni tempore ca aeraper , \ .
desideravi, boc egl, ardealer amavi. Yel concu- **^
\ , ^'
pivil anima mea judicia tua ia oroni tempore, ita
Mt eorum tenerer deaiderio, vel quia ea desidera- , . " I I
,
bam. **
.

f^,
VERS. 2 t . Increpailt superbot. Comminalus es
, ^
supplicia in lege tua iis qui raandaioraai laorum
, *!
conlempiores fuerinl. Yel, Maledixisti eig, quein8

admodum ia sequenlibus dicelur.

AlaUdicli qui dectinant amandalit tuh. Scriptum

COMMENT. I PSALMOS.

1141

tJ4?

. '
, j i cst enim : Maledictut omnis, qui non permameril in
3c
omnibtu, quot tunt in libro legis, ut faciai
,
.
ea .
,
,
Y E R S . 2 2 . Anfer me opprobrium eontemplum :

.
quia ttstimonia tua exquiiivi.
Illud dico oppro, - brium, quod prior ncgligentia mea mihl pre&lilit,
, \ niuliig nimirum ob eam exprobranlibue el conlem . ", , , , nentibueme. Yel, Aufcr, pro Repelle, et noli om , nino permiucre vinci me aut aiDigi ab hoslibus,
.
neque ab insidialoribus meis.

,
*
Y E R S . 2 3 . Elenim tederunt principei, adver,

sum obloquebanlur, iervu$ autem tuus meditaba . ,
iur in jusiificationibu* iuit. Hli quidem calumaia baatur me, irridemes quod legem tuam meditarer,
, (30). * ego vero ia illius meditaiione semper niagis inlen, \ , \ , \ - * debam, uiililalem nimirum cognoscens, quae mibi
illinc proveaiebat. Per principes auiero, intelligerc
.
possunius principalus et potcstalcs tcaebrarum hujus saeculi.

,
V E R S . 2 4 . Nam ieslimonia iua meditalio mea


esi, consilia justificaliones lua. Iilis quidem
, \ , \ alia omnia cordi sant, atia omnia prorsus medilaa .
tiir : mibi autem lex tua medilatio est, et certa
norma, cujus consilio dirigar.
,
VERS. 2 5 . AdliauU pavimenlo anima , vhifica
. - secundum verbum luum. Fere, inquit, pavl, ,
mcnlo ac solo ipsi adbaesi, boc esl, valde bumilia lus sum. Aique ideo fac me, quieso, secundtnn
, .
lcgem tuam vivere. Vel adbasit aaima mca terreg nis rebus, quibus aflhus sum.
.

Y E R S . 2 6 . Via$ meat annuniiavi. Pcccata mea libi
.
nota feci.

.
exaudiiti me. Quaerenlem reniissioncm pccca. ^ , \,
iorum. Dic enim, inquit, iniquilales (uai,
, .
uljusliftcerii
. ,
Doce juslificaliones iua$. Diligenlius scilicet,
.
et profundius.
'

,
Y E R S . 2 7 . Viam juilificaiionum
(uarum inslrue
, meditabor in mirabilibut luis. Fac, inquil,

.
ut legis tuae viam cognoscani. Cupio enim per

eam incedere, et de caetero mcdiiabor, c l ver , \
aabor i n adinirabilibus operibus, quae a ic facia
,
s u n l , iaciens ea esse arguroemum meditaiionis
.
meae.
Y E R S . 2 8 . DormUavit anima prm ladio,
con
,

. firma nu in oerbii tuii. Lassus, inquil, ac m n i a , sus effeclus sum, prae tri&titia, quam aut sa;cularium rerum eolliciiudo afferre mihi solel, aui
, \
. , , perpeluum, quod mihi est cum daemone, certamen.
, Finnum nie igitur, ac stabilem redde, ia verbis
, ' ^ tuts, doc esi, in meditalioae mandalornm luorun.
ne ab ea mediiaiione discedata, quae abjicere a m
.
poicsl omncin doraiilalioaejn trislitia.
Y E R S . 2 9 . Viam injutiitia; me, Uge
'
' ,
mheuTe mei. Via iujuslitise est omuis actio iajusia,
.
%

* Deat. xxvii, 27. Isa. XLIII,26 sec. L X X

VariiD lectiones,
(30) Apparet dccsse aliquid : puta .

43

ZIGABENI

q u * auctorem suum ad injustitiain dcducil. Per

rain enitn viam omnes ambulaaf, qiti injusti guat.
Ilanc, inqait, viam amove a me, ei miserere mei,
lege misericordiae t u , qux eorum omaium semper misereri solet, qui cx corde aJ le preces fundunt.
Y E R S . 30. Yiam veiilatis elegi, judicia iua non
tum obliius. Vera dogmata, viae alque ilinera sunt
vtritaiis ; per ea etenim a I Deuxn quis recta incedit. Yel, quia Chrisluscst vcritas (Eaaeniai, inquit, sum veritas el via " ) , dicere possumus quod
via veritatis, esl via Cbristi : evangelica nimirum
convcrsatio, quam fidelibus slaluii. I h n c viam
Propheta, velui sibi praecognitam dicil se amasse:
sitniliter et judicia Dei, cvangelica nimirura prae
cepta. quae asserit se non ignorasse.
V E R S . 3 1 . Adhccti testimonm tuis, Domine, noli
me confundere. Indissolubili, iaqurt, quolam viaculo ei* aflixus sum. Rogoigilur ne me conftindas,
pcrmitlens mc ab bostibus superari.
VERS. 3 2 . Viam mandatorum (uorum cucurri, cum
dilalasii cor meum. Quando liberasli, inquit, animam meam a teaiaiionibus, aique ab angusliis,
lunc cucurri viam luandalorum tuorum, boc est,
studiosc per cam incessi, versans in eis, ci in loge
tua.
YERS. 3 3 . Legtm pone mihi, Domive, vice juslificathnum luarum, exquiram eam semper. Sed
quomodo ait : Legem , cuni Iex viae justiflca-

1144

, \ ,
' , *
*
.

.

, .* , \
, ,
, ,
. , *
, , , .

, ,
,
,

^ .
,

.
"
,
,
, , \
.
, ,
,

.
\ , -

lionum Dei jam diu esset data ? Dicendum esl igi- Q , \ \ ;,

rur, dixissc eum : Lgm pone mihi, pro Doce me;

.
juxla quem eensum Symmachus pro, Legem pone, \ , \
dixil, Oslende. Nam qui docel, videtur quodam- . \ \ '
niodo de novo slatuere, ac legein poucre, dum
,
ignaros exhorlatur ad bona, et avertere eos studet
, \
a vitlis. precedenlibus eiiam d i x i t : Doce me . ,
jusiificationes tuas; vcl, Declara mihi viam j u s l i .
ftcaliouum
luarum, ei exquiram eam
semper. Occulla eniui esl imiliis illa via, co quod
obscttra esso videtur,

,

Y E R S . 3 4 . Da mihi intellectum, el scrutabor legem
.
iuam, cusiodiam iUam in loto corde meo. Scru*
tabor quidem inagno studio, e( diligenter conside ' , \ ,
rans,eam servabo. Dictum esl autem alibi, quod
. \ ,
legis cuslodia esse diciiur, quando quis adimplet
\ , \
legis mandata.
.
Y E R S . 3 5 . Deduc in semitam mandaiorum

,
iuoTum, quia ipsam volui. Deduc me, inquit, in
. '
eam. Soiet eniin Deus omnea eos illuc deducere,
.
qui animo crga eum prompii sunl. Per eeinitam
, ,
aulem, quani Graeci , appellanl, quasi triiam,
\,
viam banc iatelligil, veluti noa uovaia viam, scd
.
i r i i a m , ui d i x i , eo quod jusii per eaiu arobulani,
ei solent eam frequeniare.
,
Y E R S . 3 6 . Inclina cor in lua,
.

in avariliam. Converle, iaquit, cor meum ad
, '
dtleciioaem maadatoruai tuorum, et iJIius prora\ ,
ptitudioem adjava; et noli permiitere, ut in ava9

1 1

Joan. , 6.

1145

COMMENT.

. :0 ,
,
, , . \ .
, , \ '
.

,
.

,
, \ ,
.

PSALMOS.

ritiam coaverlar, et a saeculi bujos aegotne vincar.

Pelit auteni oninia a Deo, docens illura oronia
elDcere : Sine me, inquil, nihil polestis facere. Hac
igilur deinceps sit tibi norma in gequeatibus,
ubi similia invenias. Adjuvat autem Deus, non
otnnes promiscue, sed dignos se et qui tolum i n lulerinl, quod in se fuerit.

V E R S . 3 7 . AverU oculoi meos, tideant vanita(em. Aterle eos a noxiis speciacalis, ita u l inania
non videani. Oculos aiiiem noa corporis tantum,
ged aiiimae etiam intelligii.

.


.
,
.
, , *
, , (
,
.

,
.
, ,
, .

/ n tua vivifica rnt. Hc etenim via veram iis

vitam praegtal, qui ia ea versati fueriat. Prteseas
elenim vita vera vita non est, cum raortem secum
ferai.
VERS. 3 8 . Slalue tuoj tioquium tuum, in ti tuo. la me, iaquit, tervo tuo Domiaicum
laandattim tuuni, quod bic eloqniuia appellat,
firmuin ac slabile efficilo ia limore, ila ut divina
eloquia tua verenda mihi gtnt, ac tia.enda.

" . "
, \ ,
, , .
,

. \
. .
, ,
.
%

, ,
.
. , *
, .
, \
.

.
,
.
9

.
,
,
* \ ,
.

. *
\ * *
, . *
\

V E R S . 3 9 . Aufer opprobnnm meum, quod aiptealui $um. Quod inflicium mihi est a peccato,
quodque ego jamdiu infligi roihi timebaro a daemone,
seu ab ineidialoribus meis. Yel quod gugpicatug
sum, cum in serumnis, atque ia aiiseriig me constitatiim cernerem.
Quia judicia tua benigna. Qooniam juste j i i dicag, cognosceng, quod poenilenlia dacor, quodque in le speravi, ac me tibi loium prorsus obtult.
V E R S . 4 0 . Ecce concupivi mandata tua, in juititi*
lua viwfica . Esurio, iaqui;, ei sitio maodata
lua.Vivifica meigitur intua jusliiia : quod fereidem
esl cam iis vcrbis, quae stiperius d i x i t : In Uge tua
vivifica .
VERS. 4 1 . Et veniat miurieoTdia tna,
Domine, talutaTe
tuum secundum eloquium tuum.
U l scilicet misericordiam coasequar, et saluteai.
Miaericordi* enim flais esl, ut galatera consequamur. Veaiat autem haec salus, Juxla promissionem
tuam. Pollicitug eaim es ia lege tna, te orones salvaturum, qui cusiodiual mandata tua.
V E R S . 4 2 . Et spondbo ^& mihi w r bum. lie qui affiictioaem et calamiuiem meatu
mibi exprobrant, retpondebo verbum boc quod
sequitur.
Quod sptravi in \& tuis. Hoc est, quod
ego illis respondebo, gperagge me ia Dei vertyg.
qui mulla boaa omaibus pollicitus est, qui illiug
scrvaverint roaadata: quani ob catisam aflQictiones
el calaatitates otnnes facile sustiaeo, optiraa n i miruro ia spt educatus.
VERS. 4 3 . El auferas meo wrbum rerttatis u$qw t&ldi. Nc auferat a me ia perpetaum
propheticam graliam ; sed, si ex dispeasaijoae ad
lcmpus illam absluleris, rursus precor mibi cam
reslitue; vel, Ne permittas diu ex ore meo verita-

1147

1143

ZIGABENI

tem aaferri, t i qaando, ut accidere polesl, ab ea 6 ,

* , .
rae deeidere coatigerk \ , valde eam aufcras,
tioc est, auaqtiam aaferas.
.

t*\
Qucniam in judiciis tuit tupertperavi. Qeoaiam
, ^, ia tege taa valde gperavi, coufldeag si legem tuam
,
gervavero, conservaodam ia me ctee verilaiis tuae
.
graiiam.

VER. 4 4 . custodiam legem tuam temper, in

.
ueculum et in saculum icecuit. Semper legem (uam
, .
cugtodiaro, hoc e i l , ia omni negotio. Il!a aalem
verba ; In saculum et in saculum satculi, idem gi- , ,
gaificanl quod semper, tamelsi ad roajorero per- * , ,
- , \ *
peluitaiis acqae $lernhalit inlensionero dicia
, \
ctiam esse possunt. V c l : Custodiam banc legem
, , \
luaai, noa ia hoc taatum sapculo, eed etiaro ia fuluro, quod saeculum saeculi appellatur, taaquaai , , ;
praegenti sseculo honoraliug. His aulem verbis *
\ .
promptitiwfima vebemenliam demongtravit, quam
babebat, ut legem ob3ervaret.


VERS. 4 5 . Et ambulabam in laiUudine quia man .
,
data tua exquishi. Prospere dirigebar ad oroaia
. \ ;, qnae agenda erant. Causa aulem bujug rei fuit, quia
> *
mandata taa dilexi. Vel eum calamilatibus circom, *
darer, animo noa angebar, quia inler afflktioaeg
.
illud mibi gaHem delectattoni et golalio crai, quod
consciag mihi eggero, diligeoler me exquisisse omnia mandata tua. Solet amem boaa congcfentia
niaxlmum gemper golamen praegtare.

,

VERS. 4 6 . Ei loquebar in teslimoniit tuit coram

regibui, el non confundtbar. Loquebar legcm coram * .
, , \ regibus, et bonum inde nomen reportabam. Libere
eaim loquebar ia mandalig luis, et limorc nullo ^ , \ cobibcbar. Coagruuat etiam baec verba sanctig , \
..
Chrigli martyribus.
,
VBR?. 47, 48. El medilabar in mandalh f ai, qua

diltxi ralde. levavi manut ad mandata lua

qmm ditexi. MediUbar qaideiu ia eis, lcgeng ea, le- .
vabam autem manua meas ad maadata tua, operibus ,
, .
videliecl ea adimplens el perficiens.
, xa\ .
, ^
| .


. E l mtditabar in juitificationibu* luii. Pro l/editabar ia Graeeo legtmug de cujue sigoi- \ , , \ .
ilcatioae gaperiug dictum est.

Y E R E . 4 9 . Memor etto verbi lui servo luo, in quo

miki ipem dedieti. Erga ine servum luoai, inquit, . * \
ineroor eslo illius verbi, in qnod mc gperare jug- jy & , ' , . ; \
sisti. Verbum aulera hoc luum ilJud est, quo dixigti te misericordem esse, alqae ideo orones eog ,


euaro galvaturom, qui mandata tua custodieriat,
queiuadmodum alibi declaravimus. Debemug ciiara . , \
digne Deo imelligere germoneai bunc : Memor eiio: *
pro, Perlice et ad finem dedaciio. Neque eaim ulla .
in Deum cadit oblivio, aut reaiintsceniia.
VERS. 50 Hcec *on'$olata etlin humilitate .


.
ila?c gpes scilicel aie consolaia eei, boc est, gpcg
; Tf .
i s u recreavit ac refovii me, in buiniliiate ac mi, , ,
geria illa coastiiuium, in quairi aggidus lenlatio , .
i.e et calamitaieg me dedaxerauL
Qiifa eloqutwn tuum vbrificavii nte. Verbum, ia*
" .
9

1149
COMMENT. PSALMOS.
U50
, . quit, illud luuro de quo paulo ante dixlraug , cum

prae lanlis afflictionibos angerer, ac pene uiortiius
essem, iterum me ad vilara revocavit.

V E R S . 5 1 . Superbi agebant utque valde,

.

lege autem lua non declinavi. Illi qaidem in maltii
\ *
legem tuaro tranggrediebanlar, ego vero illis non
.
rae adjunxi. Vel : Iaique agebant, deridentcs me,
, *
quod legi tnae semper incomberem, et ab illius
.
meditatione nuaqoam recederem. Superbos autem
.
appellat, legis conlemplores. Tales enim esse go.
lent daii omneg ac snperbi.
V E R S . 5 2 . Memor fuijudieiorum tuorum asaeuto,

\ ,
, contolaiut txim. Qnm a saeculo, boc esl,
, .
'
quae ab initio gimt, ei Sn fbturum erunt. la bis
, * , \ . "
aaiem judiciig continetur, quod virtuie pradiios

bomines, lametsi ad lempug affligi permiilas, ta .
men gloriftcabrs. Qaodqoe eos iaaoflorabis, qui pravie ibati suat moribus, quaaqaam interca
iranqaillam, ac fettcem tilam degere videanlur.
V E R S . 5 3 . TrUiiiia
deiinuit we, peccatoribvi
* ,
. * derelinqueniibui Ugem luam. islis fui, iaquit,
* , propier peccatoras, parlim quidera iraiug, quod
legero tuam adeo coatenmaat, p i r l i a i etiaia doleas,
* , .
quod ipai perilari gkiL
Y E R S . 5 4 . Cantabilet mihi erant juitificationei

tuce, in loeo peregrinationis . Caalaadse, hoc
. ,
est, raedtaud& a me g u a l ; ubicunque babilavero,
, , . " \
* * - ubicunque vilam degero. Vel aliler : Loco canlicoruro mibi eraat, et in psalmos cas mihi consli, .
luebam, alque eas psallendo, delectabar.
YERS. 5 5 . hhmor fui nocte nominis iui, Domine,

,
, . * *, et cuttodivi gm luam. Noclurno, inquit, tempore
, quando immundi daemoaeg plures soleat periurba , * C liunes afferre, ego le in memoria semper babebam ,
et prae limore luo sapiealior reddebar. Yel, in
\ * ..
nocle passionum alque affectuum , el quando ab
illis obtenebrabar
V E R S . 5 6 . Hcec (acta mihi, quia
ju$tificaiio ,

. net iua$ exquisivi. Haec memoria scilicet. Solet

0 , , eaini Propbeia aliquaado verbnm mutare ia noroen;
,
. , jaxta illud : Hac consotaia in
, - mea. Haec roemoria, inquit, ideo mibi^ facia c s i ,
. quia valde exquisivi justificationes tuas. Illinc
enim ego timorem accepi.
.
Y E R S . 57. Porlio mea, Domine : dixi euttodirc
, *

legem iitam. T u , portio mea ee; baereditas, inquam,

. , ,
mea, et tfiviliae ineae. Alia eniin lerrena omnia
, \ *
* , , \ ^ dospicio. Atque ideo Dixi, boc est, PolHcitus 8 u m ,
cuitodire legem luam, et nullo pacto eaiq irans .
gredi.
V E R S . 58.
sum faciem iuam in ioio

corde meo, miiercre secundum eloquxum luutn.
, .
, \ * , Te, inquit, pro delictii meis ex toio corde deprccatus sum ; miserere ergo mei juxta eloquium
*
tuum. Sr.rtptum esl enim in lege tua, quod delin
quenltum niisereberis. Y e l , Secuadum promistio ,
ncm, aut distinctionem tuam; per faciem auieai
\ , .
Dei, fpsum Deum circumloquUur.

Y E R S . 59. Cogitaviviaiiuas etconoertipedes

meot
in (estimonia iua. Lcgom luam mcditalus suoi, con .
%

1151

EUTIIYMII ZIGABENI

1152

versationis jue. ac v i l j ; mea seinilam dircxi ad ,

. ,
mandata lua. Qiuvdam aulem exemplaria babenl :

, , ,
Coyiiavt vias meat, lioc e s l , prius considcravi,
\ , \
quid agendum mihi esset. aut quid dicendum: alque
$; \
ideo ambulavi intra mandala tua.
.
VERS. 60. Paratut $um, non tum (urbatus , ut
eustudiam mandala tua. Paralus suro ad cuslodiendum ea, aiqne ideo ab eorum diflictiltate , aut severitate turbalus non sum. Maliim enitn quod quis
prius considerat, atque exspeciat, tolerabilius efficUur. Vel daemonibus , scu (cntationibus me invadentibus, turbatus non sum, sciens, quod impelutn
in me facturi erani. Quam ob causam ad loleranliam me praeparavi.
VERS. 61. Funes peccatorum eireumplexi suni mihi,
t% legem luam non sum oblilus. Funes peccatorum,
pravae sunt d&monum cogiiaiiones , quibus , ceu
vinculis quibusdam, nectere, alque alltgare omnes
conanlur, quibuscum cerlant. Ht , inquit, funes
mibi circumplexi sunt, nec tamen ideo oblitus sum
legie tuae. Illius enim limore, onfkribus peccatorum
v i n r i i l i s , veluli gladio quodam incisis, liberams
aiifugi.

,
. ,
\ \ , .
, ,
, , \ .

.
, \\, '
. . \,
, \ * . ,
\ , .

VERS. 6 2 . Media noete surgebam ut confilerer tibi,

.
aljudiciajttiiUia
tna. Media nocte quando dae-
inones adversum lioniines niagis insurgunt, elalioe , *
quidem ad pravas cogitaiiones, alios vero ad ipsa
,
^. * \
urg^nt facinora. Vel aliter : Eo, inquil, temporesur. . .
. . .
gebam e lcclo, ut tibi conliterer , quando somnus ^ , \, , i%\
quiescentibus snavior videri solet ; surgebam dico, , ,
ul confllerer, hoc esl, ut gratias libi agercm , pro *
pler judicia jusiitiae tuae. Hscc autem jndicia tu , , ,
nobis parcens, uiandasti lege tua obscrvari, ut
\ ?, . dum tui limorem addiscimus, moderaliores efDcia \ ,
mur, ne intemperanliam seculi, majoribus dam ,
nemur suppliciis. V e l : Surgebam, ul conflterer tibi ' .
peccala mea , propter judicia juslitiae tuae, boc
esl, litnens propler ea.
T

V E R S . 63.' Pariicepi ego sum omnium limenthim

,
te custodientium mandata lua. jEque ego , i n
. ,
quit, atque i l l i , te liineo, aeque eliain mandata tna
; , \
observo. Uuus elenim ex illorum nuincro sura, qui
, .
le maxime veneranlur, alque observanl.
j>
, , ,
VERS. 6 4 . Misericordia lua, Domine, plena ,
. ,
justificationes tuan doce me. Tu tolius orbi* misere , ,
ris, lu omncs nulris, tn omuium curam ac provi\ . , \
dentiam babes, lu paliens es ad omnes. Miserere
, , \ \
igilur niei, et doce me jueliiicaliones tuas , ita ut
\ ,
allius et pcrfoclius eas intclligam. Hujusmodi au, .
lem verbis utitur bea'us David . non quod procul
esset a misericordia Dei, sed ut illuin sibi magis benevolum redderet, et ut ampliorem crga se misericordiam conciliaret.

*
V E R S . 6 5 . Boniiotem fecisli cum servo tuo, Domine
, .
secutidum verbum tuum. IJencGcio, inquit, affecisli
* *
serviim uium ; ita entm Symmacbus reddidit. Secundum autem verbura t u u m , quod in lege scri- , ,
*
piumesscdixiraus. Ibi enim expressc pollicitus cs,
t

1153

COMMENT. IN PSALMOS.

1154

, \ . ie afleciurum beneficio eos , qui libi placere etu , ' .

dueriat. Yel aliler (quia Graeca diclio , non
Verbum lanluai, sed rationem eliani signiGcat) : Secunduro ralionem, inquit, focisli banc boDilalem, hoc esl, secundum id quoJ divioitateiu tuam decei. Coatinet auiem hic sermo gratiarum aciiones, pro acceptis beueficiis.
VERS. 6 6 . Bonitatem disciplinam, el seientiam
,
,
)
/ , .
doce , qnia mandaiis lui$ credidi. Doce me , i n quu, bonilatein erga amicos et cognaios, discipli ; , ,
nam ia aclionibus, et ecientiaai ia coalemplando.
, , .
, \, ; , ' lasi rue mc igilur in his omnibus , quia maiulaiis
, luis oblemperavi, vel quia credidi, quod iiislrui
debereui a maadalis luis, alque ab illis sapieniior
.
reddi.
V E R S . 6 7 . Priuiquam humiliarer ego deliqui: pro ,

,
.
- pterea etoquium tuum cutlodivi. Aaiequam aflligerer
, ego peccavi; el quia post peccaium casligalus
suii), de caetero legem luam custodivi: limens ne,
. ,
si rursus mibi peccare contingerel, rursus pari
;, . "
modo affliclioae aliqua casiigaudue essem. Solei
. \ eaiai posl peccatum atiliclio consequi, alque bu , , , - niiliaiiu. Forlassis eiiam, de ea loquitur burailitatis virlule, quae cordatis bominibus de conscieulia
, \
imiascitur peccali, ila ut sensus s i l , quod pecca .
tum sibi fuii causa bumililatis.
VERS. 6 8 . Bonus iu, in bonitate tua me
, ,

. , juiliftcaiioue* iuai. Taaquaia boaus, cl misericors

doce me siacerius, ut ego ctiain bonus fiam. Sae\ , ;, pias vero idcm repelil, oralionem intendens , ac
, *
veluli diviiise doclrinae avidus.
, \
.

' ,

'

. , , *
,
;, ' , . , \
, \ .

VERS. 6 9 . Muliiplicuta tuper me injusiiiia i t i perbomm, ego auUm in corde meo icrutabor
mandaia iua. I l l i , inquit, suaima me afficiunt iajuria, ego lamen propterea a maadalis tuis aoa recedam, nec supeibos imilabor : quiaimo scrutabor
maadala lua, in qtiibus coasolaiionem capio. Per
superbos auiem et daemonea inlellige, el legis conlempiores.
YERS. 7 0 . Coagulatum sicut iac cor eorum,
\ ,
ego vero iegem tuam mediialus sum. Induraium est,
.
* .
inquil, corum cor adversum roc. Lac enhn coagu , .
" . lalum in caseum obdtirescit. Yel (quia Graeca d i ctio, , non lara coagulatum quam caseatum
signtflcai) : Gaseaium est, i n q u i l , boc esl, piague
.
D effcctum, el abuadaas iniquilaiibus. Effici enira solet pinguius, lac, ubi in caseum concreverit.

*
Y E R S . 7 1 . Bonum mihi, quia humiliaiti , ut

. ,
discam jutlificaiiones tuai. Ulile quideai tnihi fuit
, ,
corripi a le, variis afflictioaibus, ut jastiliam
, tuam addiscerem : quod scilicet lu peccantes ca \ ,
siigas. Quod si in pnesenii ila punis peccalores,
qtianlo magis id facies ia fulura?
.
YERS. 7 2 . Bona mihi Ux orii tui, millia
*
,
. auri argenti. Lex, quam Moysi tradidisti, boaa
, , mibi est, eo quod iastruit, atqae erudil tae. Nam
et corpas castigal, et mores dirigit, et sapieiitio , \ ; , \
rem animani reddit.
.
Y E R S . 7 5 . Manus tuae feceruni mt plamave
,
runt me da mihi intellectum. ui discam maniaia
,
.
t

115

EUTHYMII ZIGABENI

115f

lua. Tu me, inquit, plasmasti, t u mibi pnidenliara j i

preesia, tu roe doce, et ego addiscam mandata
tua, quae bominem ad reclam semiiam dirigunt.
Aliqui etiam dicunt, quod Filius et sanctus Spiriius dici possuni manua Pairis : eo quod per eos
omnia fecit.

, , .
\ .
, \ *
, * .

VERS. 74. Qui timent , videbunt me, et ttetabuniur, quia in verba tua tupersperavi. Yidebunt
me proOcere, si mibi intelleclum pnesliteris; et
helabutuur, quod i u mandatis tuis valde speraveritn et non i n aliie saeculi hujus aoxilns.
Y E R S . 7 5 . Cognovi, Domine, quod jutliiia
judicia
tua, el veritate Uia humiliaiti me. Experientia
cognovi, quod judicia tua justa sunt, qnodque
merito miiUis lue affliclionibus depressisli, ut
prudenlior fierem : in te enim deliqoeram.
;
VERS. 7 6 . Fiat mihi misericordia tua, ut consoletur me tecundum eloquium tuum, $ervo tuo. Fiat
mibi servo tuo misericordia tua, ut me calamilatibus afflictum refrigeret. Fiai autem hoc mtbi,
jaxta proinissionem tuam. Pollicilus enim es i n
Iegc tua, opem te lalurum esse omnibus poeniientibus.
VERS. 7 7 . Veniant mihi mherationes tua, et t?lram. Mihi, inquam, qui modo trisutia ac ntoerore
pcnc eram suffocatas.
Quia lex lua meditatio mea ett. Venianl mibi,
inquil, illae miseraiionee tuae, quia deinceps, prae
caeteris omnibus, lex lua erit medilalio mea.
VERS. 7 8 . Confundanlur tuperbi, quia injutle mtquilatem feeerunt in me. Erubescanl, quod nibil ( ;
potuerunt perflcere, eo quod superaii ei profligati
eunl. Ipsoa auiem daemones intelligit, seu diviiue
legis conlemptoree, ut diximus. Injuste autem fecerunt imquitaiem i n me, quia proplcr invidiam
me aggressi sunt.
Eo autem medilabor in mandatit lui$. De boc
jam alibi saepe dictuin est.

01 ,
^
,

.
" , , \
, ,
\ .
", ,
,

. " ,
, \
, * .

. , \
* ,
.
.

V E R S . 7 9 . Convertant me limenlet , el qui cognoscunt testimonia tua. l i , inquil, qui liment te converiant me, si aliquando seductus a mandalis tuis
aberravero.

,
" .

" .
, ,
.

, ,
* .
, .

.
.
*
,

. ,
.

Y E R S . 8 0 . Fial eor meum irreprehentibiU, in ju

ttificationibui , ut non confundar. Irreprehen , .
Ribile fial cor meuni, dum in justiflcationibus j , , \
tuis mediialur, et utinam limore eorum purgatus,
, , non confundar, lurpe aliquid commiUens.
.
YERS. 8 1 . Deficii in salutar* luum anima mea.

.
Abit quodammodo, atque dissoWUur anima roea,
, ,
deiiderii vehemenliam uon ferens. Per salutare
.
aulem salularem Gbrtsti incarnalionem intelligit;
\ ,
aii igiiur se illius salutaris desiderio maxime t c .
neri.
In t-etba tua tupenperavl. I n verbis tuis confldo,
fuiurum esse quod cupio : i n ejus dico verbis,

.

^ " ,

VariflD lecliones.
(51) Sabaudi .

1157

C O M K E N T . I N PSALMOS.

1153

\ . , quae in lege de ipso saJutari gcripla sont. Aliqai

vero iatelliguat bealura David hsec verba dixisee
^,
de sua saluie: , iaquit, eam consequi saUiietn,
, , * qtue a te provenil: et ia maodala tua valde con , -, .
fldo,
qnod eciifcet ea obsenrane salvabor. Illud
eiiam adaolaaduin duxiuius, quod indifferenter Prophela nunc aiagulari s e r m a e , tterbum dkil,
nHne verbn in plurali.
ol
,
,
; ,
,
,
, , \ .

VERS. 8 2 . Defecerunl oculi mei iw eloquium tuum,

dieentei: quando consolaberit ? Debiles effecli
stial animroeaeoculi, aspicientes in legem luam.
Defeferunt atttem qoerenies, quando consolaberis
me : inatruens scilicet et docens me, ct occultos
ia tege taa tbcsanros revelans.
" ,
VERS. 8 3 . faclut sum iicul uter in pruina,
.
\ jusiificaiiones tuat non sum obtitus. Aiuni ulrem
pruina frigefactum consiriogi. Talem se bealua

David effecium esse dicit, constrictum nlmirom
\ \, \
ct castigatum calamiiaiibus. Qua de causa neg 1
\ ,
se ullo unquam tempore justiflcalionura Dei futu*
, /
. ruai iaunemorem, ne rursum ia lentationes deferri euni conlingal. Alii ulrem dicunt iraclum in
, \ . ,
pruina niolliorein ac laxiorem Oeri. Talig, ioquii,
\, ' ,
, \ ' , ego efleclus sura, quia raultis calanjitatibus dvtIractus, laadem etiam debiliiatus, ac dissolulns
^, \ .
fjom : attamea neque ideo justiOcaliones luas
* \ ,
obliius sum. Yel aliier; Facius sum sicut u t e r ,
, .
, moriuus nimirura quantum ad anbni affeclus,
, \ veruailamea* capax eloquiorura Dei. Effeclus aulem sum bujusmodi, in pruiaa diviaas gralia;, qaaa
\ , '
C abeo descendit, et passioaum inearum Aamiaaui
.
refrigeravit; aiqae ideo non recessi a lcge lua, sciens quod per illam ego graiiam etiam a io
consecutus sum.
al ;

;
;
, \
;
, \ ^ .

, .
, . "
, *
, ' '
\ .
,
,
. ,
.
, * \
.

,

. '
. \

.
, \
* , -

V E R S . 84. Quot tunt diei teriH tui ? quando facies mihi peTseguentibus m$ judicium t Quoi
sunt ? Pauci prorsus. Quaado igitur faciae aiibi
jusiiiiatn de persequenlibua me invieibilibus eeu
etiam visibilibug iaimicis ? Facies aalero boc jt>dicium, si illoi in fugam coavericns, et procul a
me eos iasecaias fuerit.
VERS* 85 Narfaumni miki iniqui garrulHaUs,
ted non ut lex tua. Narraverunl naSbi dogmaium
quorumdam nugacilatea legi t u ooatrarias. Vel
i i , qui legem luam interprdabaalur, narraveruat
mtbi garrulilales; legi tamen coagoauui atiqnid
non dicebaat. Possaat aalem haec varba generaliler adversus omnes bxreticos accommooaH.
YERS. 8 6 . Omniu mundala lua *quil&$ : injusU
petucuti sunt , adjuva . Ea, ioqait, taaadata
omnia vera uai, ia qutbus nemiai iafercadam
esse iajariam roandaeli. Adjuva aie igitur affectum
iajuria, ei vindictam &ume de iis omntbus, qui
legem tuam transgrediuntur. Esl autem bic aerroo
de tUibilibaa inimicig.
VERS. 8 7 . Paulo minut contummaMrunt in
terra, ego atuem non dereliqui mandata tua. Peae
iaquit, iateremeruat me. Conaummare dixit, pro
Vitam finlu. Coasuraioaveninl me igUur, faoc esi,
Praeparaverunt ut meam vitam consumoiareot* Yef
9

EUTHYMIIZIGABENI

Goacluseront ma in lerra, seu Everterunt me in *} , ! xry

terram; ego tamen a lnedilalioae aut ab obeem- . '
.
lioae maadaiorum tooram noa recessi.
,

VEBS. 8 8 . Suundum tnisericordiam tuam vivifica

nu, it cuttodiam testimonia orh tui. l a misericordia

lua vivifica roe, tauquam inisericors. E l de his ver- , \
bis : Vivifica me, jam auperius dicium esl. Testi- . , .
,
monia vero oris l a i , ea dico, q u Moyai mandasli.
, ,

V E R S . 8 9 . In nBCtdum, Domine, verbum tuum per . *\

manet in cado. Maadaitim tuum incommutabile
* \ ,
coelo semper permaaei. Hlad, inquaro, mandatum,
.
quo coelum ia sao semper ordiaa coutiaelur.
xai
. *\
YERS. 9 0 . In generaiionem et generationem verilas
tua. Veritas hujus maadati ia omai semper gene-
ralione conslans permauet : el ordo semel consti- , .
lulus, ia diversa nou mutatur.

,
VERS. 9 1 . Fundasti terram, et permantl ordinatione tua. Hxc eiiam perinaaet ordinalione tua, . \ ,
boc e*t, quemadmodum lu dieposuisli.
.
Perseteral , quoniam omnia serviunl tibi. Per ,
.
manel dies, ut ordinasii. Anliquum enim alque a
, ,
te slaiuium ordiaem conftervat. Hujue auttm per . ,
severantiae causa est, quia haec, el alia omaia simul
\ \ . \
libi serviual, et mandato tuo, non secus ac servi
,
domino suo, obtemperant. AUius etiam ialelli- , \
geado: Verbum luum ia ccelo semper permanet,
.
apud angelos. Faciente* eaim inquit, verbum eju$
, \, . |
In generationem etiam ei generaiionem anliqui et
, 5 \
novi popaii esl verilas lua : illa, inquam, veritas, , ' quae
est ia lege. Apud ulramque
enim generationem ^

.
,
,
,- ~.,
-r
-
-

-
verbura luum verum esse praedicatur. Fundasli ^ \
etiam Ecclesiam, et in evaagelica eam flde alabi ,\
lisli : Ecclesiara dico, quae anlea terra merito dici
, \
poterat, quia terrena eapiebai, el in terreais ver- , '
sabaiur. Ideoque permanet, u i ordinasti. Et quan , quam multa tenuiionum, ac perseculionuin toaria,
. , ,
ita dicara, quaai owanus quidam, nndique i n
, , ,
eam irruerint, aon lamen adversus eam praevalue
mat. Pereeverai eiiam dies, boc eel, pielatis ac
. .
religiaais lumen, quod simul ac ex Evangelii praedicatione ortum alque acceasum est, ab adfertarii
potcaiia auaquam exsiingm poluil. Proplietice autera hac dicia aunt.
VERS. 9 2 . Nisi quod Ux tua ,
,

tme foru periiitem in humililale . Nisi, iaquil, flr

.
ea de causa fuistem liberatus, qaia assidae nicdi \ ,
legera luam, procul dabio calamitatibus tunc
, majori ia me cam impelu irraenlibue, periissetn iu ,
affliclione mea.
9

VERS. 9 3 . ln taculum non oblhiscar

juilificatione$ tuas : quia in iptis vivificaiti . Per totum
taiculara, jnsuficaiionura tuarum memoriam non
aaiiuaui : quoaiam per ea tu ine jaai pene exspiraaiem viviilcasti. Ideo autein liberatus sum, quia
legcai -tuam mediiabar.
V E R S . 9 4 . Tuus sum , salvum me fac, quia
juslificationes tuat exquiiivi. Scripium est enim la
lege lua, quod qui fecerii eas jusiificaliones, vivel
ia eis. Quoniatn igiiur ego tuus sum, salva roe ab
insidiatoribus meis. Tuus aulem sum, veluli qui
jusiiilcaiiones luas loto corde exquire.

, . '
." . *
, .
, ,
.
, 4
, \ ,
,
.

1161

COMMENT. I N PSALMOS.

1162

, .
VERS. 95. extpectaverunt peccatoru, ut per .
derenl . Mihi, inquit, insidiali sunt. Nara qui
.
insidiantur exspectare eum soleut, cui insidias
tcndunt.

.
Ttttimonia tua tptelUxi. Prudentior a te effcctus,
*
atque ideo in illis refrigeror et cousolor.

,

Y E R S . 96. Omnitcontummationitvidi , lalum

. \ mandatum luum iwlde. Finem, inquii, cognovi
.
esse in buniano quoiibel aul diabolico sludio. La , ,
lum eniin mandatum iuum valde: neque eniin
' ,
butnanaro mentem arctat, quiniino ad cognitio . \
nein aljue ad intelligenliam eani dilatat. Ab eo
,
enim ego dilatatus sum, et linem omnis consum ,
tnationis cogoovi. Yel aiiler : Omnii consumma . *
tionit, boc est, omnis destructionis finem n o v i :
* qualis nimirum mortis flnis sit justo bomini, et
. .
qualis peccatori. Sequilur : Latum mandatum tuum
" , ,
valde, quia eos omnes recreat, et eoruui corda
\ 0 ,
dilalal.qui in angusliis aique afllictionilms versaniur. Per mandaium vero legem inielbge. V e l : Latum est mandatum tuum, eo quod angustias
el acrumnas nullas praslat, tamelsi inerlibus ac pigris hominibus laboriosum id esse vMeatur.
9

, !
. , *
* , .
, , .

V E R S . 97. Quam diUxi tuam, Domine ! tota

' $1. Valde, inquit, amavi legem
luani, aique ideo loia die meditor io ea; quacuuque fcciliccl die, modo illam legens, modo
raenle couiemplans, modo etiam opcribus omnia
perficiens, quae in ea maiidaiilur.

Y E R S . 98. Super inimicoi meoi inttruxhti me
, . \
mandato tuo, quia in ttrculum menm . Omneg
, qui legem non observant, inimici illorum sunl,
. , \, C qui earo observanl. Super eos, i n q u i l , docuisti
. \ .
rae mandaium tuum, quia illud semper dilexi.
*1) *
Quocirca illi quidem me injuria aOlcimit ; ego
, .
vero eos minime, quia majorera scilicet a te sapienliam edoctus M I I I I . '

,
Y E R S . 99. Super docenUt intelUxi,
. \
quia Uslimonia tua meditalio e$t. Ipsis ciiain
,
docloribus meis sapienlior eflectus sum, quia
".,
assidue medilor Iegem luam, quae illumiuarc a l \ .
que instruere solel inetilea hominunt.

,

V E R S . 100. Supn intellcxi , quia mandala
.
\
tua exquxtivi. Super antiquiores me, inquii. el
* \ .
majores anale; el subnolare videtur ipsum Sau).
\ , \
Talis eliam fuil et Daniel, qui Susannae causam
.
supra omnes populi scniorcs intpllexil. Est autcm
I> bojus majoris sapicnliae causa divinorutu manda, \ .
torum inquisitio, diligens;ue invosiigalio cl c u \
etodia. Possunl riiam bsec irrba legi ex persona
novi populi, ctijiis inimici sunt Juda&i: eo quod
, adversus os initnicO alque infetiso seinper sunt
* , \ \
aninio. Dici eliam possuni Juda?i doc.ercs, eo
\ quod priroi ipsi genles docuenint esso unum
, . ,
Dcum, primique sacra? Scriplurae libros eis ira>, .

diderunl. Appellabinius eos eitam eeoiorcs, veluii
, ,
, * \ - priorem alque anliquiorem populum : Filius meui,
hiqtiit, primoyenitus * \ Super bos Judxo
, \ igilur nos in lege meliua inslrucii S I I M : qnia
.
l

illam sapientiua, juxla occuliiores eensus iiilcUgimus. Quocirca magis etiam

* Exed. , 52.
PATROL. G R . C X X V U I .

earo

aniamus, cisni
37

1164

EUTHYMIl ZIGABENI

1103
muUis dc

causis, lum

praecipue,

quia

omnia nobis

prxsiguavil,

qux

periioercnt ad

CLri-

V E R S . 1 0 1 . Ab omni via mata- prohibui pedes \

meos, ul custodiam verba tua. Feci lioc, inqiiit, ar , *Emlr am>

ne mandala lua spernerein, quae lioc jubent.
, .
VERS. 102. judiciis tttit non declinani, quta lu
'

tegem statuisti mihi. Non homo, sed Deus : quem

. , ' ,
cum limercm, non declinavi ab ejus mandatis.
. "

.
YERS. 103. Quam dulcta gulluri meo eloquia tua,
,

super mel ori meo. Eloquia dico, quae corporis .

quidem gullure proferuntnr, sed interiori animae \ ,
gutture gusianlur. lllam aulero inlelligit volupla- . ' ,
lem, qua omnes it fruualur, qui inlelleclualibus
animae sensibus pollent. lis elcnim qui invalidiori
, \, .
sunl stomacbo, quique cibum male digerunt,
rpsum eliam roel amarum videtur.
YERS. 101. mandatit tuis intellexi, proplerea
,

odi oinnem viam tnjutlitice. Ab bis, inquit, inslru- .

cius sum et eflectus sapiemior. Alque ideo ab , \ * \ umnibus malignis hominibus aversus sum.
.
YERS. 105. Lucerna pedihui rneis iex tua, et /u

men semilit meis. Luininis enim ac lucernae inslar .
tacis radios emitlens semitam illam manifcslam \ ,
reddit, quae ad virtutem deducit. In nocte etenim
\ , \
praesentis vilae, atque affeciuum noslrorum le- . \
nebris, reclam nobis Icx viani ad bene ac beate , . *
ivendum demonstrat, nec labi nos sinit in pccca ,
l u m . Per pcdes elenim, ei per seiniiap, vila; ac \ * conver&ationis modum inielligc. Ulud etiam scicn- ,
dum, quod Icx Mosaica juxla lillcram intellecta,
.
lucerna iis esl, qui per illani virtutum semilam incedunt, quae ad actiones pertinel. Spirilualiur
Tero iniellecla, lucerna illis est, qui per conlemplationis callcm ferunturad Deura.
VERS. 106. Juravi et slatui custodire judicia ; t i - C
", stitice luce. Ubi utililalis illius experienliam cepi,
.
quae a roandalis luis provenil, slaliia juravi, boc ,
est, pollicitus sum, cl slalui mibi vcluii incoin- \ mutabile juramenium, ut ea observarem. Siatuere , \ . *
enim dixil, pro Siabilire.
.
YERS. 107. llumilialus sum usque valde, Domine :

, *

vivifica me secundum vcrbum tuum. Diu, inquit,

.
buimliaius sum a voluniaria, scu eiiam ab invo- ,
luu.aria affliclione. De verbis aulem : Vhifica . \ ,
me, jam suporias diclum est, ibi : Adluvsit pavi- , , $
menio anima mea et caetera.
.
VERS. 1 0 8 . Voluntariu oris mei beneplucila fuc

di^
Domine. Yolunlarias, in<(uit, proinissiones lueas,
. , *
quas nulla neceasiiale, *ed spouie ac voienli ani
, * ,
pollicilus sum, suscipe, precor, beniguus, et ^ , oTov dirige. Hujuscemodi aulem fuil promissio illa, ac

juramenlum observandi mandaia.
El judicia tua doce . Difficilia enim sunl,
. atque obscura. Judicia enim, inquil, tua, aby$$u$ . , \,
mnlta". Y c l : Doce me, u l profundius ca i n - . , .
lelligam.
7/

YERS. 1 0 9 . Anima mta in manibus luis nmper,

9

Paai xxxv, 7.

1165

COMMENT. I [ PSALMOS.

.
j
, ,
\ , \ .
, .

H6G

iegem luam non sum oblilui. Animam, inquil,

roeam in manus tuas semper trado, teque ut
illius custodem, pioleciorem, ac moderatorem s u s cipio. Alque ideo legis l u s oblitus non sum, ne
forlassis caderem.

" ,

.

, , \
, .

. , \
.
'


,
.
, .
.

V E R S . 110.. Posuerunt peccalores laqueum mihi,

et tnandatis tuis non erravi. Posucrunt mihi laqueum, ut comprehendoreiu me, el seductue non
suai a mandalis tuis, timeiis ne in laqueum i n ciderem : veiiun qui ambu!ani in Uge Dei, i n
laqueos incidere noo possunu Peccalores aulcm
vocat daemones, aul aniiquos homines.
VERS. 111. BaTcdltavi teitimonia tua m twculum : quia extullalio cordis mei sunt. Perpcluam
baereditairm ca esse repulavi, et lucruui quoddam,
quod perire non possel. Hoc aulein scrmoae
aOectum suum indical erga divina niandata.
VERS. 112. lnclinati cor meum ad facienda*
'

. jnslificadonet luas in twculum, propter relribuiio*
nem. Persuasi, inquil, cor nieum, el converti
,
illud ad facienda eeiuper mandala (ua : atque boc

ob repositam iis omnibug retribwlionem, qui, q u
.
libi placiia suni, adimpleverini.
,
YERS 115, 114. Iniquot odio habui, Ugem
. *
iuam dilexi.' Adjuior defemor meus tu : in
' .

verba iua supertperuvi. In lege, inquil, lua con ,
flsus sum, quae el eoa juslificat, qui illam ob\ .
servanl, el bona insuper eis pollicelur.

* , ,
VERS. 1 1 5 . Declinate , malignantet, scru . 01 \
iabor mandala Dei met. Maligni namque bominos
\ , et daemones fldelium alque piorum animos per .
turbaut el impediu enitim eis praeslanl.
' .
VERS. 116. Adjuva tecundum eloquitun iuum.
, Juxla promissionem luam : pollicitus enim es i n
. \
lege te eos omnes defensurum, qui illam serva .
verinl.
Vel ainipliciler: Juxta
proniissionem
tuam.
. \ .
t i vivifica . De boc jam diclum est.

confundas ab exspectatione mta. Ne

. ,
confundi mc permitias, aut frtistrari spe i n le
\ \ .
mea.
, ,

VERS. 117. Adjuva salvus , ei mediiabor

.

in juiiificationibut
iui$ semper. Ab inimtcorum i n .
sidiis salvabor.

VERS. 118. Sprevitti ditcedentes juttift
,
calionibtts iuis, quia injntta cogitatio . Tan . , .
quam inutiles neglexisli el repulisli eos. Reccduni
,
aulcm a Dei lege, qui, quae iniqua sunt cogi .
lani.

VERS. 119. Transgssor repuiavi omntt ptcca ioret : ideo dilexi iua. Qtiisquis
.
deliquerit, judicio meo, legig luae iransgressor
,
eflicilur. Aique ideo legem ego luam dilexi, ne
\ . simili modo trangressor exislimarer. Terrse aulen
, ,
peccaiorcs dixil, quia de l e r r t suni, vol quit
.
lerra peccanu

Y E R S . 1 2 0 . Confige iimore iuo carnet meat,
.
judiciii enlin tuis iimui. Duin judicia tua, iuquii,

lego, in animo quidem limore corripior ; ipsuni
9

 ZIGABENI
1168
tamen corpus hujusccmod! timorc non casligatur. , i .
Tu igilur configc cl ipsum corpus hoc limore, ila
* ,
nt ad immoderala desideria, aut ad rainus honesta
! ; \
opera, amplius non feralur.
.
1

*VERS. 1 2 1 . Feci judicium ct jutlitiam : non Ira . ( das me calummantibut me. Justum, inquil, judicium
fcci. Mc igilnr, qaod juslum esl, judicanlcm ne .. *
tradas, qiixso, iis, qui injusle mihi insidiantur. Nec , , , -> doinincntur inci iniqui bomines, cum ego sequa
.
cl justa scmper s^clalus sim. (Diciio aulem Graeca,
, non tam calumninnles quam injuriam ser
injuslUiam facienles significat.)
' * c u VEBS. 1 2 2 . Suscipe servutn tuum inbonum: non
.

calumnientur me superbi. Longauimis esto servo tuo

pro bono, iia ul per sinccratn poeniteniiam super- , venicntes peccali eordcspossil abluere, necsuperbi, ^ boc cst, ncc legis conlomplores caltimnientur inc, , ^
, , ,
qnasi faio quopiain, el non deliclo meo in ealamitaiem bujusmodi iacidcrim. Vei : Non calamnien- ; ,
lur ine, ut lemere poenilentem aut tanquam fru * ;
.
gtra speraniem ullam saluiem.
01

V E R S . 1 2 3 . Oculimei defeceruntin salw.are tnum,

.
et in eloquium justilicc tuas. Auima?, inquit, mcae ,
, \ ,
ocuti mediocriter debililati sunt, dum ad sa ,
lutem illam assidue aspiciunl, quse ex le pcndcl:
.
ei nd promissioncm juslitise luae.

V E R S . 1 2 4 . Fac cum lervo tuo, Domine, tecun4um misericordiam tuam, ei ju$Uficathne$ tuasdoce , .
me. Fac misciicordiain tuam in servum tuum,lan- , - ,
^juam niisericors. Yel : Fac beneficiutn in miscri- I , ). ,
.
cordia tua : et miserius mei, doce me jusiificationes luas.
,
,
V E R S . 1 2 5 . Servus tuus sum ego, da mihi intel'
. \ ,
leclum, ut cognoscam testimonia tua. Et si inlel-
.
leciuin mihi praesiitens, cognoscam ea.
*
V E R S . I 2 G . Tempus faciendi Domino:
dittipaverunt legem tuam. Tempus esl libi Domino faciendi, . ) ,
scilicet uliionem, cum iniqni legcm luara sprcvc- . ,
.
r i n l ei dcsinixcriut.
1

YERS. 1 2 7 . Prcplerea dilexi mandata tua, super

aurum et topnuon. Quia illt legcm tuam dissipaveruni, ego idcirco eam mngis dilexi, quam aurum
aui preiiosos lapides, aul onwes dcnique diviuas.

.
* ,
, .

Y S R S . 128.
Proplena ad omnia mandata tua
dirigebar. Non ad boc tantum, aut ad illud maivdalum, sed ad omnia mandaia lua : quod niajoris
perfeciionis signuio esl. Ad id vero dirigebar, u l
libi inservirem, utque (ibi parerein, qui mandata
ea observari jussera^ ctiui illi conlra le ad iram
cxcitarent.

. ,
.
, ,
, .

Omnem tiam injuitam odio habui. Qui roandata

f)oi diligtl, omae vilium odit, veluti eis contrarium.
Neqae enim inler se conveniiint vitium et virius,
lux et lenebr, aegriludo et sanitas.

.

,
. "
" , \ , \ .

Y B R S . 1 2 9 . Mirabilia
testimonia tua, ideo pericrutala ett ea anima mea. Mirabilia stinl : quia ct
oaiaevirtutis genus doccni, et omuc vitium arcem.

. ,
, ^.

69

COMMENT. 1 N PSALMOS

1)7*

, ' idcirco anima mea non ebnplicller, aut vulgart

quodam modo ea scruiata esl, scd perscrutata ,

.
sumina iiiiuiruin cum diligcnlia atque exquisitione.
V E R S . 150. Deelaralio sermonnm tuorum illumt*H . ,

nai, ei intellectum dai parvuiii. Ycl ipsis aelate par%. \ ; ,

vnlis nccdura eliani viris ; vel mente alque i n
tcllcctu parvulis, vcl ipsis etiam fidelibus, qui cx
geniibus crediderunl, veluti nuperrime Deo adjun .
c l i s , vel siinpticiier, novo populo Gbrlsliano (qni parvuli nomeu' merito babet, propier voluntariam
humililatem).
V E R S . 151. 0$ menm aperui, etaltraxi
tpiritum*
Tb ,
,
quia mandata lua $. Os, uiquain, ani .

mas mese, boc est, menlem meam, banc etenim
, .

, , \
, .
,
,
\
,
.

menlein pravis ego cogitaiionibus claudens, et

bouis aperiens, prudenliae spiriium ei sapieniia.
graliam altraxi. Verba auleni illa : Oeuderabam
Pertcrutatus c*m, '', et alia hujusmodi,
vehemeniiorem animi inlentioncm demonslranl.
V E R S . 132.
Respice in meei mUerere mei,
,
dum judicittm ditigenlium nomen luum. Quilibct
. \
bon:o raisericordia Dei assidue indigel. Respics
'
igllur in nte tenlationibus afllictum. Secundum
,
, ;, jiidicium vero, boc csi, juxta dclerminalionem,
qnam posuisli diligcnlibus te, judicans le eorum
, \ .
miserlum i r i , alque auxilialurum eis, ct prasertiin
iis, qui in lenlalionibus forcnt.
V E R S . 133.
Grettus meos \ ucundum e/o

quium luum, cl nondotninetur mei omnit iniquUas.
,

.
, C Viam, inquit, vilae meai secundum legein l u a n
direxi. Non dominabilur igiUir mei iniquitas, ita
\ ,
. ,\,

faciam cam. Oninis enim, qui facit peccatum,

. . , ifrvws e$t peccati . Vel, iniqiiilatem dixit prt>
, , iniquo liomine, rogans ut iniqui bomines sui non
.
doiuinentur. Omnem eliam injusliiiani dixil, qusecunque scilicel ea fuerit, pro nulla injuslilia.
Y E R S . 134. Redime me calumniis hominum, el

,

custodiam mandata lua. Ne aul illi me calumnien . lur, aut ego Ulos. Gravissimum enim quid esl ca,
,
lumida, el desperalionem persaepe in eos i m m i u i l ,
.
qui pusUlanimes sunl, alqiie in divina saptenlia

parum confidunt. Pollicclur autem beatus David
. \ , , \
divina se observaiuruin mandata in relribultonem,
' , , aique in praemium pra?slitae sibi a Deo liberialis.
.
V e l : Rcdime mc et custodi, ne pcrturber a caluinnits, quae mibi sacpenumero iui|>edimenta solent
praslare.



V E R S . 135.
Faciem tuam ostende $ tervttm
, .
tumn ; doce juslificationes tuat. Oslendc m i b i ,
, ,
inquil, illam poteiiliam luaro, quasn in prospicien ' \ . do babes cl cuslodiendo creaiuram luam, boc est,
" \ Respicc in me. Vel,alilor, facies Patris eslFiliue :
, ,
Qui vidit, iuquil, , vidit ; unde ei
\ \ .
Palris characler Filius diciiur . Rogat igilor
,
Propbeta incarnandum Filiutn sibi ostendi, qualift
. ,
niinirum fulurus sit, et tradendas similiter Evan
, gelii justificaiioncs edoceri. Yel cx persona novi

, v

, e

l v

Joan, viii, 31.

ioan. xiv, 9.

llebr. i , 5.

71

ZIGABENl

populi ad Deum supplical, petens milli sihi btinc . \

F U U I I I I , el doceri se ab uo justificaliones legis.
, , \
.
V E K S . 156.
Decursus aquarum tubierunl ocuti

mei, quia non custodierunt legem luam. Per aqna- , .

rum decursus, diaradras et valles inleUigil, ac
\ * ,
Joca concava, per quaa aquae fluere soleni. Oculi,
inquil, mei lacrymando cuncavi effecti stint, cba, ,
radraeque ac vallis cujusdam speciem subierunl;
,
vel conlabiierunt lacrymamm copia , .quam ideo

emisi, quia iransgressores non custodierunt legem
\ \ , !
iiiam : tola etenim nocte misertani ego illorum de
flebani. Inlelligi eliain po&sunl baec verba, ul per, .
tineant ad Judxos, qui inique agenies Cbristum inieremcrunl; lacrymatus cnim esl Dominus euper
eos, lanqtiam super cognalos, ac ejusdem generis houiines.
V E R 8 . 137. Justus , Domine, % judicia g
, , al
'
tua. Hoc assidue cogUare, dicere, credere el con
\ , \ \ , ,
lileri opliinuiu esi.
\ .
Y E R S . 158. Mandasti jusliliam teslimonia tua,

,

veritaiem iuam valde. Mandasii ea valde, jusliliam

.
,
iiimirum et verilaletiu Yel, mandasti ea lesliinonia , \ . ", ,
obeervari, ui valde jusia, ei valde vera. Lex eienim \ .
tua, quod juslum est, omnibus rclribuil, lam iis \ , \ qui recle agunt, quam iis qui nou recie ; el verax
, .
eiiam eal in promissionibus suis.
VERS. 439. % me fecil zelut meut, quia
,

obliii $uni verba tua inimici mei. Zelus quo propler .

lc accendor, quod ab eis spernaris; vel jtisia ira,
*
qua pro le commoveor, quod mandatorum tuorum
,
obllti aunl, quodque a veieri medit:>lione sua re .
cesserunl inimici illi inei, qui ob ardorera animi C
in le meum, mibi infensi sunl.
, V E R S . 140. Ignilum eloquium tuum
vehemenUT,
. ,
el urvui luut '' illud. Purissima, inquit, alque
.
inimaciilata eai lex Uia, quasi aurum quoddam
\ '

ignilum atque igne examinatum. Similem senten, * \

tiam babuimus in psalmo undecimo, ibi : Eloquia
, ,
Domini, eloqnia casta, argentum igniium (eadem
enim diclio utrobique esl in Graeca leclione, quae
.
\ ignilum aignificai, et igi& examinatum). Hoc vero eloquium seu mandalum Uiiiui is solus diligit, qui
servus tuus esl, qui tibi servil, le colil et cum tiinore veneralur.
VEBS. 141. Adoleicentulm sum ego contemptus, D ,
*

.
*
juilificalionet tuai non sum oblilus. Juxta bisloriam
bealu David adulescenlior erat inler cacleros fra- ,\
ires, e( propler sialure exiliialem fuit eliam con- ,
teinptus a palre, quando Sainucl propliela unclu- . '
rus eum iu regem, advenil. Fuil eiiain junior ipso ^ , \ *
Saul el mglecius ab eo, cum persecuiionos ab eo , \ * \ ;
varias suslinerel: verumtanien bic junior et ne- .
qbvlus supra bos omnes, divinorum mandatoruni \ ,
'ndiiit. Possumus eliam inielligere baec verba, ,
m prolaia sini ex persona novi populi, qui comein- \ .
ptus quidem el negleclus fuit ab anliquo Judaeorum populo, ei umen supra eum divtnam legem inlcilexit alque observavit.
Y E R S . 142. Juslhia tua, justilia in KECUIUIH.
Di*//
.
vina jusiilia propric ac vcre est et diciiur juslilia; ,
ouemcuuque enim Dcus justifieaverit, is juste at- , \ *
que in aelernuiu jusliiicalur: bominmn vero juslilia ,
bujusmodi non cst, scd lcinporalis e( peissepc r U .
liiur.
a

1173

COMMENT. :( PSALMOS.
1174
I

tua
veritat.
Lex
lua
idem
fere
cst,
qntfd
.1. * /
veritas, cum in omnlbtis vera dicat. Yel verilatam
. \
dixii, pro rectitudine, juxla illnd : Juitut es, Do, , , ,
mine, et recta judicia tua. De lioc etiam diclum *st
. \ ^
in psalmo xvui, i b i : Judicia Domini simul
,

jutlificaio.
.
V E R S . 445. Tribuiationet anguslias inveneruul

. : mandala iua me<liial\o . Inter tot cala , , \ - mitales meas illud mihi anicum fait solamen, quo
dolorem levabam , quod in mandatis tuis assidutts
.
mediiabar.

.
TCRS. 444. Jusiiiia tetlitnonia iua in sacutum.
, Hoc esl, Juslilia sterna, ol pnediximus.
.
intelUcium da mihi, vwam. (Graeca diciio,
, . \ ;
, - * , non solum significat intelUcium da, se&
eliam prudentem faciio.) Sl igitur inlelleclum ot
.
prudentiam raihi dederis, vivam el vere vivam. Nam qai prudentes non suni, vcre non vivuni.
oriim etenim vita inanis est.
,
.
, . \ , '
*
, .
, ,
. \ ,
, . .

VERS. 445. Ctamavi in tofo corde , exaudi me

Domine, justificaiiones iuas exquiram. Dum cribu
larer, inquit, clamavi ad le; nec simpliciter, se<f
in loto corde meo, ideo exaudi nie, nam &i exaudiveris, jusiiOraliones tuas perquiram.
VERS. 446. Clamavi ad , talvum fae, cnsiodiam mandata iua. Eamdein repetil sententiam,
precee suas magis intendens, el promissionem
confirmari cupicns. Salvum aulem fac me, periclii lanlem scilicet.
VERS. 447. Praweni temput, clamavi, quia
auptq, ,
.
, in verba iua tvperiperavi. Pneveni, inquit, dilueul u m , in ipsa etiam iotempesta nocle, cnm tempus
,
* adbuc non essei quo xsnrgere boroines solent: et
clamavi ad te confidens in veibis tuis, quae per
^ ,
sancttiib niibiSpiritnm manifestasti. Ciamabii enim,
.

inqiiil, ad , exaudiam eum .

,
.
YERS. 448. Prxveneruni ocuii mei dilueulo, ut
,
. weditarer eloquia iua. Ipsum eliam diem praeoc , cupaverunl oculi roei, diluculi nimtrum tcmpore ;
alqne boc u l legem luam meditarer. Orabat auiem
. *
bealus David ante lempus, bocest, anle dilucutum.
.
1n ipso vero diluculo niedilationibus atque contemptalionibus ?ncabat
VERS. 4 4 9 . Vocem meam audi, Domine, uenndum
, ,
mitericordiam
iuam. In lua scilicel niisericordia ,
. , .
ac lanquatn misericors.
Secundum judicium iuum virifica . Secundtint
.
legero
luam fic, ul vivam, alque ut legUime vivani.
, .
VERS. 4 5 0 . Appropinquaveruni pertequenUt

:,
iniquiiaii, lege auUm iua longe facli mni. Qnanto
.
"
illi magis iniquitati appropinquant, tanlo tnagis a
,
lege lua se etongaitt. In quibusdam vero exempla. ribus miquiiaiem \n quarto casu scriptum csl, ui
,
sit senaiis, quod Persequenlee me appropinquave , '
runt imquitaliin^mWn, boc esl, iniquitalem suam
, ,
prope me addaxeruot, ac pene comprebenderuiii
.
me. Ilujusmodi vero bomines tam prava operanlcs.
longe facli sunt a lege (ua.
t

t T

Psal. xc, 15.

71
ZIGABENl

poputi ad Deitm supplical, petens milti sibi hunc . \ T4JV>
Filiuin, cl doceri se ab eo juslificaliones legis.
, ,
.
VEKS. 4 5 6 . Decursui aquarum subierunl oculi

mei, quia non custodierunt legem luam. Per aqua- , . 3

rum decursus, rbaradras et valles inlelligit, ac
\ * o C v
Joca concava, per quae aqua? flnere solent. Oculi,
>
inquil, mei larrymando concavi effecii smit, cba, ,
radraeque ac vallis cujusdam specicm 6ubierunl;
,
vel coiitabtieninl lacryniaruin copia , .qtiam ideo
.
emisi, quia iransgressores non custodierunt legem
\ \ , !
tuam : lola etenim nocte miseriam ego illomm dc * flebam. Inlelligi eliain po&sunl baec verba, ut per, .
lineant ad Judaos, qui inique agenles Cbristuni inlererocrunt; lacrymatus cnim esl Dominus supe*"
eos, lanqiiam super cognalos, ac ejusdem generie hoiuioee.
V E R S . 4 5 7 . Justus , , recta judicia g
, , al
"
. Hoc assiduo cogiiare, dicere, credere et con
\ , \ \ , \ *,
lileri optimum esi.
\ .
VERS. 458. Mandatti juslitiam testimonia tua,

,

veritatem iuam valde. Matidasli ea valde, justiliam .

,
nimirum el vcritatem. Yel, mandasli ea leeliiuonia , \ . , ,
obscrvari, ui valde jusia, ei valde vera. Lex etenim \ . ;
tua, quod juslum esl, omnibus rclribuil, lam iis \ , \ qui recle agunt, quam iis qui non recie; et verax , .
eliam esl in promisstonibus stiis.
VERS. 4 5 9 . Tabescere fecxt zelut meut, quia
,

obliti sunl verba tua inimici mei. Zelus quo propler .

lc accendor, quod ab eis spernaris; vel jugia ira, **
qua pro le commoveor, quod mandalorum luorum ,
obliii aunt, qtiodque a veleri medimione sua re .
cesserunt inimici illi inei, qui ob ardorera animi C
in te meum, mibi infensi sunt.
, Y E E S . 440. Ignitnm eloquium tuum vehementer,
. ,
ei MTVU* mut ' iilud. Purissima, inquit, alque
immaciilala eei lex lua, quasi aurum quoddara .
ignilum alque igne examinalum. Similem senten- \ ' %
, * \
liam babuimus in psalino undecimo, ibi : Eioquia
, ,
Domini, eloqnia casta, argentum ignUum (eadem
enim diclio utrobique est in Graeca leclione, quse
.
vi iguilum &ignifical, el igne examinatum). Hoc vero eloquium seu niandalum luum is solue diligit, omi
servus luus est, qui tibi servil, te colil et cum titnore veneralur.
V E B S . 441. Adoleicentultit sumego contemptus, D ,
juilificaiionei non sum obliltit. Juxta bistoriam
. *
bealua David adolesccnlior erat inler cseleros fra- ,\
tres, cl propter sialure exiliiatem ftiil etiam con- ,
teniptus a patre, quando Sainucl propbeia unclu- .
rus eum iu regem, advenil. Fuil eiiain junior ipso \ ' , \ '
Saul el gleclus ab eo, cum persecuiionos ab eo , \ * \ ;
varias auslinerel: verumtamen bic junior et ne- .
lus stipra bos omncs, divinorum mandaloruni \ ,
o i i j n i l . Possumus eliatn inielligere bxc verba, , x o l
m prolala sinl ex persona novi populi, qui coiilem- \ ;.
pius quidem el negleclus fuit ab anliqao Judaiorum populo, ei lamen supra eum divinam legem inlcllexit alque observavit.
YERS. 142. Jusliiia tua, justilia in sceculuni. D i
.
vina juslilia propric ac vcre esl et diciiur juslilia; , *
oueuicuuque enim Dcus juslificaveril, is juste at- ,
quein aelernmu juslilicaiur: bominutn vero jnslilia ,
bujuamodi non cst, scd lcinporalis el peisacpe - .
liiur.
t

1173

C O M M E N T . I N PSALMOS.

1174

. *
lex tua veritai. Lex tua.idem fere cst, qutfd
. \
vcrilas, cum in omnlbtis vera dlcal. Yel verilatem
, , , ,
d i x i i , pro reclitudme, jtixla illud : Jmtus et, Dowine, recta judicia tua. De boc etiam dicltim *gt
. \ -'
in psalmo xvm, ibi : Judicid Domini simul
,

jutlificata.
.
V E R S . 4 4 5 . Tribulalionei
angniiia inveneruut

: mandaia tua mediiatio . Inter tot cala .

milales meas illud mihi uiiicum fuil sotamen, quo
, *, \ dolorem levabam , quod in mandatis tuis assidutur
.
medilabar.
V E R S . 444. Jusiiiia tttlitnonia lua
saculum.

.
Hoc esi, Jusliiia sterna, at pnediximus.
, *
.
, . \ ;
ol , .
prudentfam mihi dederis, vivam ei vere
eortim elcniin viia inanis est.

InlelUcium

da mthi, vham. (Graeca diclio,

, non solum significai inUlUclum da, sed

etiam faciio.) Sl igitar intelleclum ct
Nam
qai prudentes non sunt, vere non vivunl.
vWam.

V E R S . f 4 5 . Clamavi in lolo corde , mt,

Domine, jnslificaliones tuat exquiram. Dum iribn
larer, inqtiit, clamavi ad te; nec eimplleiler, sed
in lolo corde meo, ideo exaudi m e , nam si exaudiveris, justiOcaliones tuas perquiram.
V E R S . 446. Clamavi ad , talvum fae, cnstodiam mandata iua. Eamdein repetit sententiam,
preces suas magis inleodens, el promissionew
confirmari cupicns. SaWum aulem fac me, pericliG ianlem scilicec.
V E R S . 447. Praveni iempus, clamavi, quia , ,

in verba iua ivperiperavi. Preveni, inquit, dilueu* .
,
l u m , in ipsa eliam iotempesla nocte, cum tempus.
,
adbuc non eseei quo exsHrgere boroines solent: et
*
clamavi ad le confidens in veibis luis, quae per
(,
sanctuih niibiSpiritnm manifeslasli. CiewteM enim,
.

inquil, ad , exaudiam eum

,
.
Y E R S . 448. Pratvenerunl oculi mei. diluculo,
ut
,
weditarer eloquia iua. Ipsum eliam diem praeoc .
cupaverunt oculi mei, diluculi tiimirum tempore ;
,
alque boc u l legem tuam meditarer. Orabat auiem
.
beaius David anlc (empus, boc est, ante dilucutum.
.
In ipso vero diluculo medilationibus atqiie contem^ plalionibus vncabatv
Y E R S . 4 49. Vocem meam audi, Domine, ucundum
, ,
misericordiam
tuam. In tua scilicel niisericordia,
. , .
ac tanquam misericors.
Seeundnm jndicium iuum vivifica . Secundunt
.
legem
luam f i c , ul vivam, alque ni leglllme vivani.
, .
V E R S . 450. Appropinquaverunt pertequentci

,
iniquilaii, tege autem tua longe faeii suni. Q<ianto
.
"
illi magis iniquitati appropinqnanl, lanlo magis a
, .
lege lua se elongant. In qtiibtisdam vero exempla. ribus tniquitatem in quarto casu scriptum est, u l
,
sil s e n s i i 8 , quod Persequenles me appropinquave , *
runt iniquilatem^vo\Wi, hoc esl, iniquitatem suam
, ,
prope me addaxerunl, ac pene comprebenderutil
.
me. Ilujusmodi vero bomines iam prava operantcs.
longe facli suni a lege lua.

,
,
, . \ , '

, .

, ,
. \ ,
, .

* Psa!.xc,45.

1175

EUTHYMII I
Prope es lu,Domine. Alibi etiam a i l :
rrope esl Dominus omnibus invocaulibut eum
lieni alibi scriplum est : Deut appropinquans ego
*nm, ei non Deus longe
juxla illud : Nonne
rcelum el terrem ego mpleo? dicit Dcminu$ *. Et
rursus : Adhuc loquente le dicam, Ecce adsum
Appropinqual igilur Deus iis qui, per profeclum et
ascensum, ei pariier appropioquanl. Peccalores
vero clonganiur a Deo, de cis cnim scriplum est:
Ecce qui se elongaverint , peribwii **.
VERS. 151.

omnes vice lucv veritas. Tun omnia vera sunt

et firma. Vel omnes providenli luae raliones, quibus mundum gubernas, vera? sunt, tanquam pro~
videntia lua vera sit providcmia. Yel omnia judicia
tua vera sunt, tanquam tula et recta.
VERS. 152. Inilio cognovi ex lesiimoniitluii,
quod
in sieculum fundasti ea. principio, inquit, ex bis
cognovi, quod aelerna illa esse stabilisti. Nam cum
ea intelligere incipercm, cognovi, quod fecisti i m inobilia ea esse, alque incommutabilia, et quod
nullus ea aboliturtis esaet; quod si plura cx bis per
Evangetium aboleri videniur, revera tamen juxla
interiorem atque reconditum sensum non abolentur, eed jitxla exleriorem quaindam apparentiam
ct ipsius liltcra uotbram, ul jam declaratum esl.

ZIGABENI
1176
, . \

\ *
, , \ &
; \ "
. |
;,

* \
&

.
) .
\ , *
; , , *
, acol
.
,
\ .
,
. ' ,
, .
! \
, ' ,
\ , ..
9

V E R S . 155. Vide humilitatem meam et eripe ,

quia legem tuam non tum oblitus. Yide, inquit, afflirttonem incam, et cx bujuamodi me eripecalamita*
tibus : qnia, licet proptcr lcgem luam affiigerer,
ejus lamen obliius non sura, nec sustinoi iirquum
aliquid agere aul odisse insidialores meos. V e l ,
Vide bumilitatis inese virtulem, et eripe me, quia
1egis luae oblilus non suni, illius, inquaro, legie,
quse bumilitaiem jubci esse seclnndam. *

.
" , \ , ,
, ,
* ,
. ",
, \ , , .

V E R S . 154. Judica judicium meum, et redime me.

Judicium nicum dico, quod cum iis mibi est, qui
me oppugnant.

,
.

Propter verbum luum vivifica . Propler legem

luani, propler quam i n morlis periculo conslitutus
stim.viviflca me a saevissimis hostibus oppressum.

.
, Ot' ,
.

Y E R S . 155. Longe peccatoribut salu$, qniajuilificationet tuat non exquuiverunt. Longe est salue
ab iniquis. In pcriculo enini sunt, qui mandala tua
coniemuunl, verum raihi et salus prope est. L i berabor eteniui ab illorum insidiis, quia niandata
tua ego exquisivi. Ycl doceolis senno est, dicens,
quod nulli peccatores salvabuntur, tamelsi in hac
vita foritmali t c fclices esse videanlur. Yel peccalores, a Deo auxilium noo consequenlur, eo quod
illius justilicationes conlempseriint.

, .

,
0 ,
. " \ ; ,
,
,
.

VERS. 456. Mhericordto lum muilm, Domine, ucundum judicium tuum vivifica me. Tu valde misericors es. Fac igitur u l in universali judicio bealaui ego viiam vivain, quando boni ac jueii in v i -

, *
. .

, *

Psal. CXLIV, 1 4 .

Jcrcra. ,25.

* Ibid. 24.

1 1

Isa. LVIII, 9 .

* Psal. LXXH, 2 7 .

11

COMMENT. I N PSALMOS

\ , tam abibwnl aeternam. Vel, Fac me in bac vila ?i .

verc secundum legem tuam, adjuvans proiuplitudinem meam, et siraul cooperans.
, ,
VERS. 157. Mulli qui peTieqtiuntur , tribulant
, . \ \
, testimoniii tuis declmaw. Complures v i , \ sibiles alque invisibiles persecutores sunt, qui q u * * ^
runi me coiiiprehendere, ei omne lenlationura ge .
nus excium ; verum ego le solo fretus a lesli , \ ;
inoniis tuis aversus non sum. Variis auiem niodis
.
repeiit Propbeta ea q u ssepe ab eo dicta sunt, ei
diversis prolala lcmporibus.

,

VCRS. 158. Vidi iniipientes et ^,
quia
.
eloquia tua non cuUodierxml. Superius etiam dtxisse
' ,
eiun legimus : Tabcicere me [ecil zelu$ , quia
.
obliti tunl verba tua inimici met.
{

YEBS. 4 5 9 . Vide quoniam

,
,
. > ,
,
.
.

\ ' ,

.
Aposlolus, openbui legis justificatur * .
coronat te miiericordia wiserationibtii.

'

.
, . \
"

.
"

.
. *

,
. . .
,
- ~ r v . . . v r . . , . . . . , .vr v w ^ ,
, \ \ . ,
, \
.
\ \ ,
, \
. " , \,
. * ,
.
M

'
" Rom. , 2 0 .

V r

,
" GCIUH, 16,17.

dilexi,

VERS. 160. Principium vcrborum tuorum viriias*

Omnia, inquit, verba lua verilale niiunlur , nam
si earum principia suut vcra, conseqtienter ct reliqua etiam vera sunt, et principio suo correspondent. Foriasse etiam de primis verbis loquilur,
quae lociitus esl Oominus ad Adam : Ab omni, in
quiens, ligno, quod in paradiso , comede, iigno
autem tcienliw boni ei mali non comedelis. / n quaeutique autem die comedeTttit, mowmhii *.
Piincipiiun euim esl bicsermo verboruni oiuuium,
quse a Deo ad bomineni dicla sunl : qui adeo
eliam fuil vcrus, u l in univcrsum bunianum genus
inors iiiiperiiim sumpscriu
El tit tirculum omnia judicia juttitia: tme. Hoo
cst, aeierna auni atque iiiconcussa. Nam et superius dixit : Quia in saculum fundasli .

lna

Vide psaimo c quae dicia sinl in illo versiculo : Qu*

^ .

01 .
, ,
* " 1 * *
, ,
,
,


,

" . *lf
,
.


\ , >.
.

mandala

Domtnt, tit mitericoTdia lua vivifiea . Aliquando

vivillcari pelil propler mandalorum observantiam,
ei aliquando, propier misericordiaro Dei : illud
quideiu u l se jusiificei, boc vcro u l modestiain
aique burailitatciu suara in exeinpbim caeierie proponat. Perfectioris autem aniniaj esl quod sccundo
Ioco etim facere diximus : enim, ut inquit

Y E R S . 4 6 1 . Principei penecuti sunt gratis,

verbis luit (ormidavit COT meum. Non ab illis formidavit qui occidunt corpus, sed a verbis tuis

'

quia lu non corpue lantum, scd animam occidere

polee in gebcuna. Hoc est, Mandata ego tua magis timui, quain axculi bujus principes, ob quorum timorem nunquam ego aliquid adversue lua
commisi mandata. Intelligere eiiam poseumue
principuro nomine, ipsuin Saul regem, quem
cum bealua David occfdere saepius poiuieeei, ob
veneraiionero lamen mandalorum Dei absiinuir,
Principi enim, inquit, populi tui non maUdicet
.
Ouod si roaledicere probibeiuur, quanto magia
laedere, aui occidere 1
V E R S . 162. Exsultabo ego lupereloquia tua, lic-

" Exod. xxu, U8.

1179

EUTHYMII ZIGABENl

1180

Hl qui invenU spolia mulla. Qucmadmodum, inquU,

. , ,
qois dives eflicittir spobis, ita cloquia lua mciileiti
, \
illuminanlia, et scientix ihesaurum pracsiantia, me
.
diviiem faciunt.

,
>
VERS. 4 6 3 . Injustitiam odio habui et abominatus
,
tum, legem autem tuam dilexi. Non simplicilcr odio .
babui, sed etiam abominalus sum. Esl autem abo- \

minatio major quaedam odii inleniio. De odio

.
cnim jam superius dlxeral: Iniquos odio habui, et
legem tuam dilexi.
Y B R S . 1 6 4 . Sepiies in dh laudem dixi tibi, super

jvdicia justitice tua*. Septiei apud Hebraeos saepe-
.

nurnero poniiur pro Pluries. Saepe, inquit, in
* .
die laudavi te, propter judicia juslitiae tus, boc , \,
est, propter legem tuam, vel propter dispcnsatio- ^ ,
nes alque ndtninisirationes luas, qtiae cnm judicio
,
te fiunt, oum jusle omnia ct decenlcr facias.
\ . * &
Quod sepiiei referri dicamus ad mnncrum, diem
, liiciniclligcs perfcctum, hoc est, diem c l nocteni. . , \ , \
El connumera hoc pacto mediam noelern, dilucn- , \ \ \ ', \ ', \ .
fuin, nianc, (eniam boram, sexlam, nonam, et
vesperas.


,
VERS. 4 6 5 . Pax multa diligentibus legem tuam,
.
et non est illis scandalum. Diligenlibus lfgem tuam
,
pax est, nou cum invisibilibus inimicis, eed cnm
Deo; el non est illis offendiculum aliquod. Lex
.
etcnini omnein illis viam virlutis explanal, et
,
omne peccati iinpedimentum aufert. Vel illis est . "
pax cum iis qui ejusdem suni fidei, latnetsi hi
! \
sxpenumero pacem babere cuin eis nolint.
C .
Y E R S . 4 6 6 . Exspectabam saluiare luum, Domine,
, ,
et mandata tua dilexi. Et dilexi ea, ut adiiiveni .
\ ,
rero, quod exspectabam.
.
Y E R S . 4 6 7 . Cuslodivit anima mea testimonia tua,

,
et dilexit ea vehemenler. Non solum custodivit, sed

. ,
etiam dilexit; nec tanciim dilcxit, sed dilexit vehe- \ , \ , \
roenier.
.
YERS. 468. Servavi mandala tua et lestimouia tua.
*

Q\m superius divisit, nunc conjungit.

. " , .
Quia omnes vice mece in conspeclu tuo, Domine.
"
,
.
Causa, inquit, bujus observaiionis meae via, et ,
omnis actio mea in conspeclu tuo perficitur, el
\
ic teste, vkae mc semilam ambulo. Pratmdebam
, \ \ .
onim, inquit, Dominum in contpectu meo . jy , >,
Unde lim?ns te, qui omnia mea semper vides,
,
observo eiiam mandata lua, et te.stimonia tna.
, \ .
Y E R S . 4 6 9 . AppTopinquet deprecalio in con
\ .
.
$pectu tuo, Domine. Non averlatur, nec repudieiur
, c . ; .
a io, lanquam quae admiticnda noo slt. Quaenam
autctn fiioril liaec deprecalto, audi.
.

Juxta eloquium luum da mibi intetlectum. Ecce
, propbelae noslri deprecationcm. Fac, inquit, me
,
non juxta bnmanas arles, aut mundi scienlias
sapcre, sed juxta ralionem tuam, ul el sermones
, ,
tuos intelligani, el legein luam ad plenum cogno .
scam.
. .
Y E R S . 4 7 0 . IntTel postutatio in contpectu
,
tno, Domine. Postuialionem Aqtiila Ovationem
. 5 , %d i x i l , cl Symoiacbus Supplicationem. suporius
9

1181
COMMENT. 1 PSALMOS.
118S
, , ', qtiidcm dixk AppTopinquel, modo vero
Intret.
.
Nam si appropinquaverit, omniuo eliam iiitrabil.
l i a r a . Secundum eloquium tuum tripe . Juxla sapieu ( , tiam tuani libera me ab affliclionibus. Vel
, . Juxla promiesionem tuam, qnemadmodum et su\ .
perius diclum est. Nam privatim Domiuus ei pollicitns fueral, auxilium alquc opcm suaro se illi
prsesiiturum esse.
'
, VERS. 4 7 1 . Eructent labia hymnum cum d V
. - cuerit justificationet tuas. Simul ac jusliGea , liones luas sapieniius me docueris, liyninum ali, ,
quem in graliaruin actionem, roea cfieranl labia :
.
bymntim, dico privatum aliqucm qui pro bujus .
modi acceptis beneficiis in laudein luam, aique in
graliarum aclionem conscriplus sit. Hoc aulem oralionis et precum genere suum Propbeta oronibus ardenlissiruum demonsiral desidenum.
. \ B
V E R S . 4 7 2 . Pronunttat iingua eloquxa tua.
, ,
Assidue ea loquaiur, Ha ul semper eadem, aut
\ .
mediter, aul alios doccam, el nulli rei alii vacem.
.
Quia omnla mandata tua juttitia. Hoc csl, re , \
ciiludo, seu direclio; mandala, inquara, lua bu. \

nianam viiam moderantia. Hujusmodi autero ser
.
inone saperius eiiam usus esi, dicens . Judicia,
tettimonia iua.
, VERS. 4 7 3 . Fiat manm tua, ut tatvet me, quia
.
\ , mandaia tua elegi. Advenial, ut ealvet me. Hujus \ .
- modi illud est, quod alibi legimus : Esto niihi in
\ . * Deum *.
.
VERS. 474. Concupivi luum,
,

, ,
. ^ et Ux tua nudilatio . Salutem eam concw , ' . pivi, qus a te esi, et non bumanum aliquod au\ , xilium : aique ideo lex tua mediutio niea est,
0 . \
ut per eam ab inimicorum insidiis u.e. eripias.
* Possunt haec etiara intelligi dicta esse de Salvalo ' , \,

ris noslri incarnalione, quae quoddaro mundi ea ,

lutare a Deo missum merito appellatur (Natu$
-
enim, inquil, nobit Salvator * ) , quod
, \ - salutare, Propbeta noster videre opiabal: qarm \ .
admodum alibi diximus. Undo merilo subdit:
Lex tua mediialio ett. veluti tfiiae de hujtismodi sa*pcnitmero loquitur saloiari : tamelsi adumbraie
atqae obscure admodum illud itobis significet.
9

, .

.
,
, \
\ \
, \ ^
. , , ,
\ ,
* \
, \
, .
^
, . , 4

P^al. xxx, 5.

" L u c . , I I

VBRS. 4 7 5 . Vivet anima mea, laudabit U, *

judicia tua adjuvabunt . Vivel aninia inea veram
viiam, quaudo qui bona fecerunt, ibunt in viuro
lernam ; el laudabii le tunc sublimius et perfectius. E l judicia tua legalia adjuvabunt me, quia
ea servavi, et non mcdiocrem mibi fiduciam praestabunt. Quaedam vcro exemplaria babenl optantis in rooduai : Vivat \ , ita ut precelur
Propbeta xivereviiam ex viriute, quae propric vila
est: ei adjuvari ad boc a lcge, q u dirigal eum
et modereiur, ut pradicium esl.
VERS. 4 7 6 . Krravi ticut ovis : quaw
tervum tuum, quia mandala tua non tum oblnus.
Erravi, non deperdila aul relicla via inaiidaiurum

J183

EUTHYMIIZIGABENI

U8I

tuortim, sed crravi in montibus, errabiindus illic , ' ,

ilegens, buc atquc illuc pertransiens, dum pcrse- , . , \ ,
cutionem suslineo. Quaere igiiur me, et ilcrum
ad priorem liabitalionem reducilo, pcrseculores ,
meog compcscens, quia mandaia lua non neglexi. . * \ Vel sermo esl ex novi populi pcrsona : Erravi, ,
inquit, quasi ovis perdila per reclam religionis ,
eemitam ambulans, scd pcr obliqtias quasdam
\
atquc ambiguas vias, qxi.v. ad perd tionem ferunt. .
Qtiaerc servum luum : Omnia enim, inquil, terviunt
, \, . , tibi. Qnxre cum i^iiur , pastor bone, qiii juxla
, ,
evangelicam deperdiiae ovis parabolatn, animam

posuisli pro ovibus luis, el me perdilam ovcni ad
, \ .
ovile tuum congrcga. Verum quod s^quilur, ad- .
vcrsari videtur liuic scnsui. Ncque enim oblivisci
, ' dicitur mandalorum Dei qui nomJuin ca d i l i c i i , ' , ed qui ea olim edoclus est, nisi quis forlasse
^ , , .
lempus boc in loco positum esse dical pro lcmpore : Non sum oblilus, hoc est, Non o U i viscar.

.
CaniUum asceruuum.
'.
PSALMUS CXIX.
.
Quindccim liaec canlica eamdem proisusinscrr
,
tj
pitonem habent.videlicel Canlicum atcetuuum vel jux
' , '
taalium interprelem, Canticum atcensionum. Ilujus
,
inodiaulemincriplioneii) sorlita8uni,quiacapiivos in
Babylone Judaeos ascensuros ease praedicunl in Jeru- . ,
ialem.Conlinenl namqne hujusmodi maleriam,ct ira- \
dunt quoniodo illiluncin capiiviiale cousiiluli, Deum

rogaverint, ac landemab eoexauditi,suam pairian.i
rcceperim.El incipiunl quidema claraorealqueapre- Q

ctbug, quas ad Deutii fundebam, cumea calaniilale
* \
prcmerenlur : fineni vcio babeulquiad iJlud lcmpus
.
perlinet, quoinlegre in palriam resiituli fuerunl.
fii boc quidem secunduni historiam. Juxta aua- * ": ,
gogen vero, bujusmodi inscripiioiieiii babenl basc ,

canlica, quia inler caeleros psaimos bujusmodi
, ,
praeclpuc, Dei populum a Babylone, boc csl, a
, eaccnli bujus coofusione, ubi in passionum aique
, . '
in affectuum eerviiute caplivtis dolinebalur, ad
,
sttpemam deducunl Jerusalem. Quicunque enim
legerit aique inlellexeril, quanlo autiquus ille , ,
populus terresiris Jerusalem lenerelur desiderio, , \
, \ ,
et qnoinodo lamenlabalur, ei quales ad Deum
*
eiuiitebai vocen, quaenam eliam diceret verba,
ciini illuc reducereiur, aique ea deniqne otmiia, quae in bie canticis conlmenlur : ardeoiiar profecio ei ipse rcddetur, ei vebetuentiori atnore flagrabit supcriue ac coeleslie Jerusalem.
Y E R S . 1. Ad Dominvm cum Iribularer clamavi, D ,

.
$t exaudhit me. caplivilalis scilicet calainiiate,
\ .
quain in Babylone susiinui. Clamorem autcm nou
\
oris inielligil, sed aiilmae valde dolenlis, el con ; ,
irilae, alque ad solum Deum inlentae, qui aolus
.
cripere hominem potest a periculis. Hujusinodi
< leniin aniniae clamorein slalim exaudit l)eus. .
Verba auletn baec ex fidelium etiam persona dicia
essc possunl.
V E R . 2 . Domine, eripe animam meam labiit
,
injustti, ei Ungua dolosa. Hoc esl, quod a Deo
,
.
poliil cuui c.lamarct. Vcl boc una cum aliis, qiiae
' \ .
inicrius posiulassc cum videbirous. Pcr labia au ; , '

1185

COMMENT.

PSALMOS.

118

, lem iejusia, ea initlligjt, quae injusUliam in alto

loquunlur, q H c m a d m o d m n in LXXII psalmo t c r i , \ , \
ptum eal; vcl calumiiiantium, et iniqtiorum b o .
ininum labia. Linguam cliaro dol sam eommdem
, .
linguain
appellat, v| epeciatira insidiaiorui
linguam
VER8. 5. Quid itiwt txbi et quid apponaiur tibi aa
. ,
Unguam dolotamf Alius iulerpres reddidit : Qnii
; , *
dabiiur tibi, ei quid apponelur f Ad ipsutn enim sup
,

plioantem Propheta sermonem converiit interrogans,

; *
qwpnam ei defensio, seu quanam dabilur vindicla
advereus dolosam linguam illam. El ;significare
\ nobis videtur boc senuone, vel qood bujusmodt
; lingqa ob summam siiam malignilatem difficillimc
,
poteril superari, vcl quod nulla ei dcfeusione aut

^ vindicta adversus talem linguam opm e s i : curo
.
doloso bomini dolus ipae salie ampla sit poena.

VBRS. . Sagiltee polentit acutas ettm earbonibut

detolatorih. Hoc eliam a Propbeia ad supplicanlis
.
\ populi consolaiionem dictum est, cui bis verbis
, .
snadere nilitor, trislandum ei rainimc esse, cum

poientts Oei sagittae aculae ffeclae sint adversoa
\ iniquos e t d o l o s o s , e t cum desolaiorhs pariter
, , \ , xaV
earbotnbus paraUe, ita ut iuiqui ferro caedeiidi,
.
aiqae igne exurendi, et penilua delendi sint. Per
.
sagiiiax autem et carbonee varia suppliciorum ac
,
pcenarum geuera intelligil. Quidam v e r o per po '
tentem boc in loeo diabolum signiflcari dixeruni,
, ,
tanquam involesceniein adversas negligentc aique
\ , *
\ . g ineries, ct per sagillas curo carbonibot dcsolaioriia,
.
cogilaiiones quascunque paseiooum atque affcC I U U J D pleita*. Nara et cito eagillarum inslar penetrant, el carbonum, boc est, ardentium prunanun
i n s u r incendiint, el viriuietD delent: quasqucipse etiam Apeetolue carbooes ignia appeUavit*. Deinde
rursu* sermoeal ex pcrsoaa siipplicanlts populi (sequiiur enim) :
(, .

VERS. 5. Heu mihi, quia peregrinatio meu prolan, * . Babytone nimirnm, seu in capiivitale,
.
cujns nune diulurnitatem deplorat.
Habitavi cum tabernacuUs Cedar. i l a l t i t a v i , ia

.
qaii, io medio Ubernaculorum Cedar. Haa<s elenioi
*
wberiam eliam deplorat. Cedar aelem regio qtu .
d a n csi Babyloni proxbea qua babilalores pravos
, *
habcbaU Imer bog vero Babyionii Judaeos babiiare
\ . \
slalueranl. ElquiaCcdar Interpreiainr obunebralio,

,
merito i i aui inter icnebrarum labernacula babi .
...

, .

.
,
.
,
.
,
, \
, ,
. \
, \ *
,
w

Rom. x i i , 20.

iant, lamentanlur. Possumus autem lcnebrarum

11
tabernaculum
appellare, nioram :illain
, ac cousuotudincm, quam quis inlcr animi afleclus el passiones ducit, qunc menteni oblenebrant.
Mullum anima . Multis annis
ac longo lemporo in captivilaie peregrina fuit.

" ..

V E R S . 6 . Cum ih qui odcTant pacem,eram pacificu*.

Cum conlenliosis illis bominibus Cedar, pacem agebaro, ncc pro mundana aut lemporali re ulta tls
adversabar: quinimo, a l capiivns omnia illis permillebam. Docemur aulem his verbis tales fieri ct
nos , cum omuibus scilicel pacem babcre. Nam si
cuoi iis etiam, qui paccm ipsam oderunt, pacifi os

 ZIGABENI
W * t t * 4 e e a , q t t * * * m t & i s cutu iia qui pacem . 6 ,
mmnni!
Eriwns a o
O a K , ei vehtti hf^oites
: , 0.
alqtieexienmUoc m u u d o
vixerimus, ei lanquam
* * , *.
^cgrifd c o n v e m b i i r m * . conlendenlee pro
' ; ^
pr**eni\bua bujus s ^ o x x W
b u s , ueque animuui i u eis quasi in permanenlibus ac p e i p e t o * rekis .
tienlet.
"

.
Cum loqnebar U l i s , ojjpagnabanl
me gralis.
,
Croii* dixil pro sine c a u t a , nullam nimirum oc , \
casionem babenies, s e d t e i n c r e omnia admiuistran*
\ .
lee : quod ex eo p e r & p i c e r e l i c e l , quod nec lunc
parcebaut m\b\, q u a i x t t o e g o pactftce agebam cum
eis.
' >
.
Canlicum
asceniuum.
\
P S A L M U S CXX.
,
VERS. i . Levavi
ocvlo*
meos in monte*, fioe veniei auxilium tnihi*
l l o c cantico ea verba praedU 0 . 1
, . #6
cuiiiur a P r o p h e l a
q u dicluri erant Judaeorum
c a p i i v i , c u m e x B a b y l o n e discessuri eeeeni , et
; .
ascensuri J e r u s a l e m . Per monies autem ccelo*
*, ,

inlelHgil * o b s u m m a m scilicel eortim altitudinem.

. \ .
lUinc e i e n l m s p e r a b a n t adfemurum sibi es*e conaiietum Dei auxilium, quo ducente ilLaesi palriaa
perven\rcnl. D e i n d e eermonem sutim magla declaral, dicens ;
VERS.
Auxtlium
meum Domino, qui feciicm

lum et l e r r a m . A b eo qui vere Dominus est. ProTOr ovparor xaX . Kupl.
p r t u m c n i r a D e i e s l , u l ouinium crealor dicatur,
" . /,
cutn i p s c eoWis s i l , qui possit creare. Et nos i g i
tur ei a m t n s o c u l o s coelum levaverimae, eosque
, ,
a i c r r e n i s r e b u s omnibus dimoverimus, divinam
.
s i m i l i m o d o eonsequeinur auxilium.
m

r e

\ E R S . 5 . Ne de in commotioMm
pedem iuum,
-ieque dormUei qui custoitit . Hoc a d fraiernum C
a m o r e m p e r i i n e t , ut unusquisque pro aftero efT u u d e r e ad Deum preces addiscal. Ne dee, inquil,
p e i l c m luum i n commoUoncm, boc csl, i n fluclua
t i o i i e m : neque a recta virlutuin via averiaris, nt
i t l c i r c o ipse d i a m Deus, qui le cusiodire solebal,
d o n m u t , boc esi, ne ipse etiam negligene videri
p o ^ s i l i n iis quse ad custodtaa luam perdnenl :
o o q u o d inadvcrienter eis lapsus. Vel, ne des Her
t u u i n i n fluctnanlia et lubrica negotia, scd lulam
l e ^ i s ac mandaiorum seraitam conscende, quae
r e c l u m iier incedciUibus pneslat.
VERS.

4. Ecce

non dormilabii,

neque

$oporabhur,

crrxt
Iirael. Deus eum non negUget, nec
r a e g M g e n l e r aliqiiid erga illutn aget, qui per lulam,
c | o a m diximus, viam Incesscrit, et a lubrico aaeculi
o n t l e abstinuerii. Possumus et nos fidetes omnes ,
c l i o i noviis Israel, quemadmodum sxpe alibi d i x i t n u s , priccipae i n p s a l m o x u i i ,
i b i : Exsurge, ouare

.
, ,
\ ; , jS$rtM
, >6 . ", '
,
, \ , *

,
* 9****'
-----
" ,
.

wv e6t*
,
, > W ^

^
. (32).
(32).

xa\

. /
,
,
;

V B B S . 5 . , Dominut proieclio

admanum
dexteTam iuam. Dominus tc boc
^ e c o
iccdcmem c u s i o d i e t , Dominus proleclio
a i l > i e r i l , juxia m a n u . n dexicram l u a m , boc c s l ,
g

.
, / wcz^
. ,

. ^
.
T 7
^ * *

P .

^
ir
J J . ^
, , **~

Vari^o lccliones.
C l

^ .

1189

,
.

H90
C O M M E N T . PSALMOS.
adjutor tibi erit in belto. (Soient enm, qm attqooi*
prolegunt illius dextcra assislere.) V e l : Proiectio
lua ad dcxlerae acliones (iias : protegens iiimirum
le bona opera facientem.

VERS. 6 . Per diem $ol non uret U, neque luna per

, nocum. Tanlam lui curam babebii, u l ncque so . ,
lein, aut lunam permittat (ibi perturbationem a l i . quam inferre : quod dixit, ut summum erga bomi .
uem Dei studium ceae demonsirarei. Vcrisiinile
; .
\ , est aulem antiquam populum praediclo lemporc
, * , - hanc graiiam a Deo iuisse consecuium. Lunam
aulem urerc dixit, juxta aliquos, co quod non bu , , ,
mida $il lantum, sed etiam calida. Yel sol non uret le, neque eiiam luna taedel le. Urere euim d i xit pro laedere.
VERS. 7. Dominut custodiei u ab omni malo, cu ,

. , j j itodiet animam tuam Domiuus. Eamdem ssepius

repeiil senlenliam, sermonem conflrmatis, ei divinae
\
protectionis desidcrio nos exhorians, u i per re; * ,
ctam, quani dixiious, virlulum semitani incedarous.
, .
Vel : Custodiel corpus tuuin ei animam laam ab
onuii periculo.
Y E R S . 8. Dominus eutiodiet inlrollum tpum et
. , ,
exitum tuum. Hoc est, conversalionem et vitam
\ * ,
luam. Vel ingressum in banc vilam, et exiium cx
, \
ea. Vei omnem viiam, quae iu ingreasu atquc i *
. \ - exitu perspicitor.
.
Ex nunc et usque in sa^cutum. Hoc csl et in fulu .
rum vet usque in sseculum vilae luae.
' \ .
Canticum aiceniuum.
}
.
PSALHUS CXXi.
'.
,
VBRJ. I . La*tatui mm in his, qua atcta mnl miht,
.
, / n domum Domini ibimns. Hujusmodi verba dicebant, cum incedcrcut, el proficiscercntur cum
.
gaudio.
c

'
,
.
, *
,
.

VERS. 2. Slante* \ noitri in aulis luii,

Jerutalem. Cum pracdicla audissemus verba, pedea
noblri illico slanles erant in aulis Jerusalom,
opinione scilicet, scu reputalione oslra. Vieua
enim ntibi sum illic coneislerc, ila aniroo iroaginalus, ob vebemens palriae desideriam.

YEAS. 3. Jerusalem adificata, ut cmlas. 0 Jeruealem, quae o l i m , u i vera civitas conslructa es.

Cujta parlicipati$ eju$ in idiptvm. Yel jtnfa

. * &
alium interpretem : Cuju$ conliguilai simui e$t
,
, ,
boc est, Cujus pariicipationes atque habilalione*
, ,
ob iahabiUnlium multiludineni conligoae atque bi
.
onum oonnex sunl. (Narn quod a i t : in idiptum,
Idem e i t , qnod una, aut itmul.)

,
.
.
\ ,
\ , , ,
. , ,
, .

VERS. 4. llluc auenderunl tribut, Iribu*

Domini. Hoc ad maxiroam Jerusalem laudcin dtctum eel. Neqiio enim adco magniiudlne tpa, ant
adificiorum slracturis omala erai, qnanlum una
bac re, quod universaa iribos popali Israel, ler i o
aoito, illuc congregabanlur, qoando latus populat
in unum conveniebal; in Paecbale nimintm, i n
Penlecoste, atqtw in Scenopcgils. IIIuo igilar o l i

1191

IUTHTM1I Z I G A B E N I

1192

anie caplWilalem ascenderunt Iribus Urael, Uluc , , ; * cengregabanlur. Domini autem iribus cas appella.
vit, tanquam pcculiarem Dei populutu, vel lanquam
tribus a Dco ordinaiae.
. '. ,
Te$iimonium ipii hrael. Quae ree, inquil, demon
, )
alralio quaedam est non vulgaris ipsi Israelilico
,
populo, divinae promissionis, quaelii\ein suum jaro
. * . eel consecula. Nam et mulliplicaium est semcn

Abrabam, et promissionis lerram oblinuit. Vel
. *
contestatio baec fuil populo Israel. Contestalus est
<\, . "
autero Deus, quod aliquando, el cerlis lemporibus
, , \ , ,
illicessetii congrcgandi. Ordoesi: llluc atcenderunt

.
Iribus, ei quae seqminliir , ila ul abundet dicllo
dictKK
enim (et quod aii : Tettimonium ipti Itrael, defectivus cst sermo. Subintclligenda enim est
a
Deo
oliin
juxta), ui sit eeustis, quod illuc ascendeninl j u x U conteslalionem et divinum mandaium,
failiim ipsi populo.
Ad confitendum nomini Domini. Hoc esi, ut pcr

divinum culinin a lege ordinalum, condignas Dco
.
gralias agerenl.
" i*et . '
VERS. 5 . Quia illic collocatue innl sedei in judi . ' , ,
cium. Ecce alia laus urbis Jcrusalem : Iilic eienini
,
stabilili sunt, inquil, regales tbroni ad populum
.
judicanduni.
* . \\
Sedes tuptr domum David. Iloc est, lu domo,
U seu in palatio Davkl; vel primo loco scdcs sacer .
dotum dixil, secundo auiem loco regias sedes.

Vcas. G. Interroyate quce ad pacem lunt ipsam
. ,
Jerutakm.
Ad ipsam, inquii, Jerusalem pacifica
,
loquimini verba. Pax scilicclsil l i b i ; pax populo.
Deinceps elenim immensam, alque, ul ila dicam, \ , profundam pacem babebit el gaudiuiu. Alius vero , .
interpres : Salutale eam, d i x i l .
Et abundaniia diligentibus . E l abundabunl
non lui UiUum cives, sed vieinae etiain gcnles, qnae
lo diligunl. Propbetiam aulem conlinenUi&c verba.
VERS. 7 . Hatpax i virlute tua. Alius aitlem i n terpres in futuro dixit, Fiet. Por viruuem aulero,
ipsos Judaici populi niililes intelligit, quibus ccrtissima erit pax, si bellum, aul bosicm nullum babucrinl.
El abundantia in turribus tttis. Alius eliam inlerpres, Et diviiice in regiii tuis di\\i; ct alios; Inseptis
tuis. lllud etiam scicndum esi, quod in Giaeca leciioncj non m turribus simpliciler legimus, sed in
: qua dictwne hoc in loeo moenia lurribug circumsepia aeniiiiiiu iiitatligimus.
]
VERS. 8. Propter (ratrei meoi, et proximot meos
hguebar pacem de te. Prupbelae verba sunl ad
ip*am icrusalem. PropU r cognatos, inquii, nieos
Israclilas, el propicr Iribus ejusdem populi, rogabam pacem pro lc : u l USi nimirum in pace
dogentes ei Deum suiitn coloreni, cl pro acccptis
beneficiis condiguas ei gratias agerent.
VERS. 9 . Propter domum Domini Dei noslri, qua*
*iot bona tibu Propier sacruin Dei templuni, quod
io le coaetruclum e s i , tranquilliiaiein aique
abundautiam libi studiose quaesivi : ul proprium
ilicel atque amiquum decorcm recuperares ct
vimim ciillum lege constiluluin.
t

. \
, \ ?
; . \ .
. *
, .

,
, .

.
.
, .
*

.

, ), * , ,
\ .
"

. \ ^ \ , * .

1193

COMMENT.

11

* .
I
*.
, .
. ,
; . \ \ \

,
.
,


*

.
, \ *> ^ '
, , \ , , \
. ,
, , \ 02 .

** *
,
.

, , ,

.
,
, , \
, , ' * * *
.
, \
.

. .
,
.
, ,
\ ,
\ , .
\ ; ,

.

' .
.

,
, \\ *

,
.
*
*
%

PSALMOS.

1191
Canlicum atcemuum.
PSALMUS
CXXll.

VRR8. 1. * Utavi oeuloi meos, qui habiius i/i

ccelo. Ex ejusdcm populi persona proficiscentis in
patriam, legenda suiit ha;c verba. Ilabitare attlcm
Deus dicitur in coclo, veluti qui in sanclis ac
imindissimis angebcls virtutibus, illic in coelo babilantibus, requiescit. Nam el de sanclis, qui in
lerra snnl, dicuim legiwus : InhabUabo in eii, et
inambulabo *.
Y E R S . 2 . Fcce tirut oculi unorum ad maxtu
dominorum tuorum, sicul oculi anciilm ad manut
domince % / oculi nostri ad Dominum Deum
noitrum, miscreatur noilri. Hac ecrvoruin
alquc ancillarnin eou-paraiione, seu exemplo, illwd
significarft voluni, quod ad Deum assidue et con*
sianler aspit iunt, quodque iiullaro aliunde babent
auxilii spcm, quinimo tl quod nunquam desisienl,
douec misericordiain consequenlur. Yerbuin aulero, Miserealur, laroetsi oplaulU moduni tcneai,
futuri lainen significalionem babet pro, Miicrebuur.
QuJdam eliam dlcunl aucillae comparatioucui ideo
appositam fuisse, ut majorem affeciionig iniensionem in Deum osiendcrcnl. Magis etenira id
fieri tolei ab ancillis, utpote inGrmiori sexu, quaui
a sfcrvis.
VERS. 3,4. Miserere noilri, Dotnine, uotlri,
quia mulutm tepUii sumut deipectione. Conieinptu,
inquil, aique opprobrio ab lig afficiiour, qui noa
, fecere capiivos, alqne a pravis etiam vicinis, qui
' caiamilalibus noetris dtdectanltir : vel ab aliis
genlibus per qyarum regionee in pairiaui incedebanl. Repeiitio aulein illa vcrbi , ardorem
queindam animi denionsirat; supplicanl igilur ea
ratione misericordiaro a Deo consequi, el celerius
in pairiam reglilui.
Ampliui repteta anima nostra. Predicla scilicet despectione.
Opprobrium dbundantibut,
.
Subaudi verbum Obveniat. Obveoial igitur opprobriiitu et despectio ad bmuiUaiioiiem scilicel
aique erudiiionem eorum, ne, dum progpere omnia
eis aucccduol el superbi sum, extollantur inde,
aique elevenlur adversus bumiliorea alque infor> miaioa bomine*. Cougruii eiiaui bic paaJinus iis
omuibus qui ad supernam ambulani Jerusaleai,
quique a visibilibue alque ab inti&ibilibut Ledundur inimicis.
Canlicum ascensuum.
PSALMUS
CXXIII.
VERS. f-. iVt quia Dominus in nobii, dical $ , nhi quia Dominus in ,
cum hominei tn , vivoi deglu' nos. Hac verba ex eorum pcreona pr>lata
sunt, qui jain reversi eranl in Jerusalcm, Aguni
enim gralias Deo, atque bortaidur univeraum populum, ul cura cia dicat: ouod cum qublani bo*

Lcvil. xxvi, ! 2 ; I I Cor. 11, 1 6 .

PATUOL. G R .

CXXVIII.

38

ltJ5

11

ZIGABENI

ales advcrsirs eos, modo ex caplivilaic reveraos, , ]

consurrexis&ent (vicinae enim genles contra eos
. ; , bellum moveranl, cum nondum muitila essel Je, ,
rusalem), Nisi erepti, inquiunt, fuissemus a pcii >culo, ca ralione quia Dominus ^ral in nobis, prae * , .
summa sane tunc invidia, vivos nos omnes deglulissenl. Hoc auteni figuralo sernione P r o p l i e i a
fuimuam imminenlis ruinae celeriialcra dcnolavit. Quidam etiam aiunl dicliotiem quia, boc i n l o c o
abundare.

\
Cum iratceretur (uror eorum in noi, tane aqua

. " -t
demertitsel no$. Per aquam vebementcm bosiiuin
impctum inlelligil, qni idcirco ira ac furore per- , ,
cili eranl, quod Judaeorum populus fuissei iu pa- .
triam reslilulus. Diclionem aulcm tane, posuil,
, .
pro cwterum, seu etiam pro vere.
VERS. 5 . Torrentem perlramivit anlma nostra.
^ __

Vehementem atque iiiordioatum boslium impetum \ \

inomentaneumque cl omne obviuui secum rapien \
lem, lurgido torrenli comparat, quemadmodum el , \ . ,
superius aquae comparavit. Pertraniiste
aulem
,
^ , ,
dixit pro Praelergressara eese atque effugisse.
.
Anima etiam nostra dixit, pro Ipsi nos, veluti a
parle toium significans.
Sane periruntiii anima nostra aquam inlolera"
drvbilem. Yere oam praetergressi sumus, aique in ae.
" , ->
cnrilatc nunc consistimus.
.
VERS. 6. Benedictus Dominui, qui non dedit not

, BIC
in prasdam dentibus eorum. Per denles, el ferilaleni
.
el potentiam bosiium denotavil; quasi avidi
\ - ,
vidcrenlur, u l ipsos eliam vivos bomines deglu .
lircnt.
YERS. 7. Anima nottra, sicut paster, esl de C
Tijc
laqwo venantium : laqueui contritus eit, no$
" 6\,

liberaii sumus. Quemadiuodum bostium vires ac ^.

" ^
feriiaiem denouvit, iitdignalioneque el polcntia
, , \ armalos cos esse docuit, ila etiam populi debili- , \ .
taiem deciarat, passeri illum comparans. Esl e i yxp \ .
emm paaser ififirmissimum quoddam animal, et
\ , \ caplu facillimura. Per laqueos vero insidias eorum
.
varias, ac macbinailonce intelligit, quas omnes
comrltas esse dtcit ac dissoluias.
YERS. 8. Adjutorium nostrum in nomxne Domini,
, qui fecit calum et lerram. Non in curribus, ne- .
t|c in aquis, aul iu bojusmed viribuft, quemad- , \ , \ , *
ittodyui peabno x u prditum eet, sed in no* , ' ,
mtne Domini, qui vere Deus esl. Hoc est, adju oriuin ^ , \ nostrum sola Dei invocatione consistil : dum
.
scilicei vel Dearo illum appellamus, aut alio modo \ euin invocamus. Yel, in nomine Dominl circuin .
%

wm

loquendo dixit, pro l n Domlno. Congmii eliam bic psalinus iis omnibus qui divtna provldmtia
a tenlaliombus et a calaraitatibus fucrint Iiberati.
Canlicum auentuum.
' .
PSALMUS C X X I Y .
',
Y E R S . I , 2. Qni confidunt in Domino, sicut mom
01 , .
Sion. Hic psalmu6 optime consequilur ad pra?ce
dentes, et graliarum aciiones continel, pro libe .
raiione ab inimicis. I i , inquii, qui confidunt in
* , , ^,
Domino, erunl sicut mons Sion : constantes niud- .
rum, incommulabilcs, ei eecuri.
Non in sceculum, qui habilat in

1197

COMMENT. IN PSALMOS.

119S

. , - Jerusalem. Qui liabitant in Jerusalem, in saeculom

,
IIOG esl per totuin sapculum delerminalum,
nor
\ , '- .
everteniur, ncc decident. ^ioprie aulem hxc Pro
phelae verba ad eus periineni, qui in auperua ac
* *
coelesti babitani ierusalem. Illi elenim uunquair

commovebuMiir.
, .
Honlei in eircuitm tjus, ct Domniui in circui n
" ,
populi sui, ex nunc et uique in sacHlum. Maximam
.
eiiam, inquit, securilalem babei ob monles qui in
circuitu cjus sunt, verum illa piwciptia eslomnium
securilas, qnod Dominus eam cuslodil. Idcirco, qni
Deett in JfS. Grvca ad verttculum
illic babiinnt non commovebunltir, usque in saecuanimadveriio.
lum. In tccculum, inquam, quod ad ipsius Jeru
salem saluiem jam a Deo deierininaluiu esl, ui
diximus.

YERS. 3. Quia non dimitlet Dominut virgam pec
.
catorum sortem jutlorum. fausam reddil
.
dmn;e cusiodiee. Per peccalores anlem, impios
\ , \
atque iniquos omnea intelligil, quales etiam ipsi
* ,
suiit daemonei. Per virgam vero, eorumdem re * .
gnum- aut potenliam inielligil; juslos vero eos appcllal, qui secundum legcm vivuul.


Ne extendant jutli ad iniquitatem manu$ $uat.
. ", Jtislos Oeus sua hac cuslodia el proiccliooc fmi
, , voluit, ul iniquum aliquid non aitingant, scd be
.
nefactorem colanl.
, , VERS. 4. Benefac, Domint, bonis, et retlis cordt*
. - Scrmonem suum Prophela in oraiiooeni cancbisil.
, ,
Bona, inquit, facilo, Domine, et bona dato bomi
, \. nibus bonis el reclis, qui non pervereo aul doloio,
, , \ .
sed simplici sunt corde.
.

V E R S . 5. Declinantei aulem in tortuositatu, adducel

Dominui cum operaniibui iniquitatem. In loriuosi

.
,
lates, hoc esl, in perver&a atque obliqna llnjus * *
modi enim bomines adducet Deua ad poonas, f t
.
perpeiufs eos iradet suppliciis; ?el repellel eo$
lattqiiam iniquis bominibus similes,
.
.
Pax $uptT hruel. Subaudiendum est verbtit,
$U. Congruit eiiam hic psalmus iis qui in excelsa
\ , , aique incomoiutabili Ecclcsia babiiant, in cujus
$. , \ ,
circuilu sunt sublimes doctores, niunientes niiui .
rum et ctistoditnies eam, el Gbritlut eliam ia circuilu populi sui.
Canticum ascensuum.
.
PSALMUS CXXV.
\
VERS. 1. Cum Dominui eaptivitattm

Siin, factiiumu* sicut consoiati. Uic psalmus eliain

,
.

consequeniem ad praccedcntes maieriam coniinet.

'
Pcr conversionem enim Propbela redilum ac rc , ,
- - stilulionem intelligil in palriain, : cujui palriaa
filios, boc est, cujus populuro in capliviiaie olim
\
conglilutum, captiviialem Sion appaliavil.Per con*
. , :,
solationem vero, refrigerinm inlelligit. RevcrM,
,
inquil, in palriam va!de refrigerati sumus. Natn
,
Graeca diclio , pro qua interpres reddidit, l i *
)
"
cut, non soluin hanc significationcm babet, sod
, .
9

inierdum ponitur pro quam, id est, pro valde, qucmadmodum el alibi : Quam bonut Deus
M

Psal.

LXXII,

I.

liraei

93

1231

EUTHYMfl ZiGABENI

ulrobique enim cadem babctur diclio. Ycl, Fadi sanius qucmadinodum consolaii, boc cst, in g i u i t i o
faimus atque in Ixtttia.
.

V E R S . 2 . Tvnc replelum est gaudio ot noitrum.

, > .
Iloccst, jucundis ac laclis vcrbis, quac summum anr
mae gaudium signiOcabanl.

.

atxh
Et lingua notira exsullatione. Idem rcpclit;
, prsedicit autem aua* fuiura c r a u t , vcluli jam fa .
cli.
. xctc
Tnnc diceut inter gentes. Tmic i i qui in genlibtis
sunt, dicent; vel simpliriter, gcntes visa ad- . , *
, \ .
miranda populi rcsiiluliotie cum adroiratione d i ccnl:

/*
.
Blagnificavit Dominus facere cum eis. ILTC stint
o u }*
.
vcrba quae finiiimie gontes diccut, loquenles de
nobis Judacis : Magnificavit Dominus facere eum eis, \ **co quod magnam in eis fccil misericordiam. ? > .
Deindc ilerum sermonent profcrt ox populi persona,

*
.
dicens :
" , ; tk
Y E R S . 3 . Magnificavil Dominut facen nobhcttm.

Yeruin magnificavil, ut diximus; est eliam pro- ,

' .
prium boc idioma Hebraicc linguae, dicere : Do~
minus fecil cum illo ; subintelligilur enim dictio,
misericordiam.
Facii umus lcelanlet. Et quia resiituli sumus in
' . " patriam, et quia Dei potcntia nota facia est vici : .', \
nis gcnlibut.
.
YBRS. 4. Converte, Oomine, captivilateni no&lram
,
, \
,
ticut torrentet in Amtro. Supplicant deinceps pro > . \
iis qui in caplivilaie remanserant; inulii enim in
.
Babytune relicti iueranl, quibus pari modo reditum
, \ i i ; patriam praesiari petunl : Convcrie, inqtiii,
, , Domine , reliquias uoslrae caplivilalis, ipsamque ^ , \ ,
aptivitatem urge atque impelle, non secus ac ' ^ .
urgerc atquc impellere solcs torrcntem per Au ,
strum. Solel enim hic ventus, disjecia ac lique,
facla nubiam denailaie, pluviara adducere, el tor . " ^ , lenles magnocum ioipetu movere. Yel bujusmodi ^ ,
meiapbora usus esl, optans caplivilalem, lorrentis \ , ,
insiar, cito ferri, iia ut quam primum cesset, el * lota prorsus cvacuetur, Judaeorum nciuinc in Baby- ^ . "
loue amplius relicto. Cilo etenim exsiccantur lor- , ,
reotes. Yel per Auatrum, seu Nolum, ipsam intel- . , \, , .
ligil Jcrusalcm, boc nomine a proplieiis persxpe
alibi appellataro, tanquaro silu suo vergentem ad Austrum. Goaverte, inquii, eara captiviiaieia
stro, boc est, In Jerusalem.
01
*

YERS. 5. Qui teminant in iucrymis, in extulta D

. *
tioM melent. Qui seminnnl spem salulis in oralio
num lacrymis, hujusmodi epei fruclum melenl in
exsulialione. Fruclus autem eril liberatio a prcs- , .
,
sura. Tolus aulem bic sermo iie congruit, qni in
.
lentationibus sunt.
,
YERS. 6 . Euntes ibant, flebanl, millentes *
mina *ua. Ab universalibus ad parlicularia per- .
'. , \
iransiil, de iis loquens, qui in capiiviiale fuerant, et
dicil quod, cum irenl iu capliviiaiem, in ilinere , , ,
, \ , , ,
ibanl, ei flcbant, spem illam seminaiues, ul dixi.
II1U8.
, ,

Veuiente* autem venienl in extullattOM, tollenlet

<V . ,
mmipulos suos. Vertiro in eoruni redilu fcnieul
%

1208
1 01
COMMENT. P S A L H O S .
, ', illinc exsulianles, ci messem, hoc cst, wminaiw
spci frucium ferentes : qiiem ido in lacrymis se ; . "
itiinamnl, quia quemadmodum frumenli seiuen
, \
indiget pluviis, iia el hujusmodi spei senien ad
. - ferendot fructui indigel iacrymis : el qtiemaduiodum lcrrenus ipse ager aralri ierro indigd, ul
'., \ (&, \
concreta tena scindatur aique incidauir, iia et
,
anima aftlictiotiibus indigei et tcntaiionibus, quaa
, \ ,
niajori quadam durilie illius duriliem mellianl, ne
.
spinas germineiil, aui iribulos, aut bujustnodi aliai
noxias berbas.
Canlieum $$
' .
PSALMUS CXXYl.
(7'.
YERS. i . Aui Dominut asdificateril domum, tnva ,

.

num laboroverunl, qui adificani eam. Cum revcrsi
, \ \ ^ essent Judaci ex captivilaie, lemplumque ei civi , laiem rursum asdificare coepitsent, probibebantur
, \ a vicinis genlibus ob invidiam parilcr el limorem,
. \ , ne eorum rcs prospere ac felicilcr succedercnU E i
\ , - muhum quidem temporis fuil, annorum ferne
, - qttadraginta, qito cl Judaei sedificare, ei illi contra
. \ modis omnibus iir.pedire eos niiebaulur. lioe igitur
, , erudiens Prophela noslor docet, ul ad Deuro con <

fugianl, ct coadjulocem inceplo operi invocent, al ' , que in banc prorumpit scuicnliam : Nisi Dominns
. '
cooperatioue sua asiilorii, el domum ipsc con*
, , \ struendam aediftcavcrii, fmstra oinnes aidificanles
^ , \ laborant. Dislulerat aulem aliquol annis Dcus suiim
, Jtida*is auxilium impondero. ul paulatim a aomno,
> " ul ita dicam, exciiarenlur, et nc diulurna quiclo
. inerliores fiereut, atque ad priorem redircnl pra
viuteai, vcluli quos celeriier ac de la< ili Dcita
.
liberasset a nmlis. ln universum ciiam bic serm<
muliis polesl casilms ac proposilis accommod:ri.
Nisi Domiim cuttodierit chitalem, fruslra tigiiat
,

.
\ qui cuttodii eam. Sed quid dico, inquil, de civilalig
; ' \ aedificalione, cum neque conslrucUm ac jam per , feclam civiialem cuslodire, aul conservare quis
.
possil, absque illius auxilio ?
Y E R S . 2. Vanum ett vobis anie luccm vigilare, tnr

. giie voitquam udiilis, qui manducaiis panem delo, ;, ri$. &eterum, iiiquil, vos, Judxi, qui doloris
panein manducalis, boc est, qui ncc panem ipsinu
, , D absque dolore comedilis, qui in aflliciionibiis vi, \ , , tam duciiis, adinoneo, frusira id a vobis fiori, ut
\ , \ \ anle lucem sumnio mane operi aique sedificationi
, . incumbatis. Fruslra eiiam a vobis fil ul, poslqtiam
, sedUtis, sialim ad acceleranduin ipsuin opus sur , \ gaiis, boc est, quod et nociu somno non vacaiis,
* \ ,
el inierdiii nulla fruimini quiete. Quibus verbis
, \ , \
dolore illos alque angusliis plenos esse oslendii,
.
ca nimirnm ratione, quia non solum faligabanlnr
laborando, ecd etiam adversus hoaiei eis pugnandum erat. Armaii etenim moenta construebant, cC
advenus impedieniea pariler bellum gerebanl, duplicem boc pacto aerumnam suslinenles.
" .
YERS. . Cum dederit diUctii snis tomnum,

,
. "
hwredilat Ifomini, filii. Cum dileclls suis Detis sua , vem somnuin dederit, somnuin dico curis ac sol, \ liciludiuibus vacuam , boc csi, cum quieleui a
9

12W

lIQI

ZIGABENI

prrlurbationibtts praslilerit. Dabit autem hanc . ^uielem lunc cum utile ac bonum fuerit cam dari
\ .
rnnc non templum tanlum, aut civitati* mcenia
\ ol .
dificari vobis concedetur, ged daboniur etiam el
, \ llif, qui ita Dco grati erum, ut illius baerediias
ilque illius populus appellari mereanlur. Hoc au . * >
\em dixit tanquam bonorum omnium capui. Libe \ ; ft
rornm enim procreationi Judaei studebanl quam
, maxime. Yerum brrc nostra exposilio ad Judaeos
, ,
tantum, et privatim pertinet; u( atitem magis in
\ *
universum dteam, cum Deus dederii dileclfs suls

soranum, ul pracdiiimus, lunc non tantam ea per .
icientur, quae ctim shnllo acta fuerinf, sed addeniur eiiam perpetui, ut ila dixerim, qtTtdan filii :
fiMi, inquam, baereditae Domini. Ac ei diceret haredes studiorum, bsredes virtuttim, bsrcdes dali
a Domino.
Mcrcct fructut ventris. Merces illa, quae devcn- .

iris provenil feeundilate, pielatis est^merces. Re
tributio siqtiidem illa quae in Hbcrorum, ac prolis
.
dalur copla, retribttiio plorumque solel esse vinti*

tiim. Juxia anagogen vero, ii qui a Deo in filios

per regeneraiionis lavacrum adoptantur, merces

,
sani incarnalionis Cbristi : Cbristi, inquam, qui
,
vere ac proprie esl fruetus ventris bcalae Virginis,
, ; , .
veluti qni ex ea absque ullo viri somine natus esi.
Y E B S . 4. Sicut sagitta* in manu peUnth, ita filn
' , ol viel
fxcuttorum. Qaemadmodum, inquif, sagiltae quae
.

in manu robusii alfcujus viri sunl, ob illius vircs

,
ac furlitudinem, (erribiliores esse videntnr, ita rt
\ \
i l i i corum, qtrf a Babylonica cxcussi fueriut eap i -
vltale, boslibus suis limcndi ac lerribiles ridebun . \ <
lur, propter insuperabilem nirairum adjuloris Dei C \
poientiam. Tales etiam sunl epirltualee fideliwm
, , <&6\
doclorum friii, qtii a daemonum capiivitale excussi
.
sunl: ipsis scilicel dxmonibus lerribiles, ac timendi.
,

YERS. 5 . Bealus wr, q*i imp/

, , tuum ei$. Sed qidbusnam ei$ f Ex eie dicobonis,
quoeftttperiuscommemoravimus. Ex hoc vidclicct, ,
qnod perftciatur templi el rivit lis ronftiruciio; \ *
quod requiea delar, ei liberalio ab omnibus pcr* , ,
, \ ^
turbationibus; quod muUaui ac pulcbram prolem
suscipiant; quodque alia btijusmodi Dei dona
consequanltir.

.
iVon confundentvr cum l$quentur inimich $uU in
ts.
li
qui
de>iderium
suum
impieverinl,
uldi^

.
01

oorlts
tnm est,aon conrundenHirquasi imbecillea, cum in , , \ \,
portis civiiails bostes suoe alfoculi fuerint. Omnes
;
,
ctonim eoruin ree, ac negotia bene se babebunt.

Yel non confuBdentur qnasi bitirmum ac debilem
, , ,
babeanl Deum, qucmadinodum antc civilaiis in , ;
blauralionem, hosles eis exprobrabani, scd mufia
^ '
loqtientur cum libertate. Aniiquis autem mosfuh,

ul hostiuin nunliis, aut tegatis, ante portas ci?i.
laiis loqtierentur.
QO)\ .
Canticum auentu*m.
*.
PSALMUS CXXVII.

.
Y E R S . I . Beati , qui timenl Dommum. fiocte
\ . eanseqiiilur bic psatmns ad praecedenlem. Nam

Ciui\ illic bealum eum dixerit Propbcta qui iinplcy

15

COMMENT. I N PSALMOS.

1506

, ^, \ ^ verit desiderium suum ex eis, ut daclaralunt est^

. boc i n loco uiiiversalem magts et perfecliorein
\ . bealiludinem describii. Beati enim vere sunt.qut
, \ \ liiuent Doroinum. Universalem autero dkiionem
, addidit dicene: Beati omnes, ul denoiarei paupc, . res, aul senros, aul alioqui mancos, aut membris
, mutilatos bac bealitudine non privari, modo Deuni
' ,
timuerint. Nam si hoc unum adfueril, nihil ejns ,
modi impedtineiUo illis esse poiesi ad beaiitudi ' ,
nem. Contra, qui Denm non limet, lamelsf omntbas
\ . \ , poiiaiur bonis, qtiae alioquin hominibus amanda
\ 0, , , \ ,
atqtie appeletida esse videntur et beata, onmium
\ , ,
tamen esl miserrimus : cum tamen is qui Deura
\ . liinet, si oiwnia ei adversa conlinganl, qnae abo \ \ ,
minabilia bominibas, aique exsecranda eesc v i
B denlur, omnium beatissimus sit. Et aliler: Pulebriiudo, forlttudo, divilia, gloria, muhorum item aique eleganlium filiorum copia, et alia bujusmodi,
non proprie beatam quem faciunt, ob bujusmodi scilicel bonorum incertuudioem, alque instabilKa.
t*io. Oemde declarat quinam i i sint qui Dominum timent, dicens :
01
.
Qui ambuiani in vii$ eju$. I n viis ab eo statuii*
,
ei per dlvina praecepta demonslratis.

. Vaae. 2 . Labares pulmarum tuarum manducabi*.

, Gum docuerit qnisnani vere ail beatas, el si*n , d a i i l illum vere beatnm dici, qtii Deum (imel, a l , qae e x boc adbertatus fueril populum ad ainba , landmn in viie Dei, deinceps ad bunc tiineiitcju
, . ;
Deum eermonciu dirigit, futura ei bona praedicens.
Quidanv vero palaias dici i n t e l l e x e r u Q l pro niaui ,
bus, veluii a parie totum. ISstetenim palma pars
* , Q maime. E l onamn hujuamodi esse d i c u n l : quod
. timcns Deum, inanumu euarum labores percipict.
et nullo Unpedieule lucmm coinpouet. Atque boc
(5 ,
paclo Aquiia et Syiumacbus reddidere. Aliqui ver
.
flguram
bic contineri dixerunl quam Graece , vocani, boc est, tignifiartionem eontrariam. (Ad cujas declaralioncra aDiajadverlcudura
csl primo, quod Greca dictio non solum palmam. seu polius juncluram manut significal, sed
etia:n fruclum. iuxta quem aensum, prxaenlia versiculi liUera legenda cssel; Labora Iruciuum
tuornm manducabis.) Exponant igilur boc paclo u l laboret (ructuum, dtelum etse aDQrmenl, pro, F r u oius laboruui, et scnsus , qut)d manducabil fructus laborum suoruui quisquis limueril Doininum.

Beatut e$. Si times acilicct Deum. Ad majorcin

enim sermonis sui conflrmaiionera, ilerum repi l i i
beatitudinem.
Ef bene tibi erit. E( proapere tibi cuncta succe . .
dcnt.
' , ,
D V E R S . 3. Vxor , sicul viti$ abundani, in laieribui domus lum. Uuemadmodum vilis abundai
.
, .
cemis , Ua ct ipsa filiis abundabit. Abundaiitciu
antem eam ftliis dixii, hoc est, ornaiam ac siipa, , .
tam. Laiera autem, seu potius, ut in Greca le . "
, >
, clione babetur, , para quxdam domus snnl.
, , ; - Quo sermone idetn sibi vutt ac si dicerel : fn circuilu domus t u * . Alius vero inlerpres reddidil :
.
In penetralibui domus, hoe est, in Ibalamit, ubi
recumbere ac requiesccre solenius.
Filii it, $ieut noveliaolivarum, in eirenitumema}
01 ,
,
tua*. Florenles nimirum atque i n summo vigore
. , .
lauquain novae olivarum planlac.
. .
, .

EUTflTMIl ZIGABSM

ft.

VERS. i. Ecc* vc benedicelur

homo,
qui limet
Domimim. Hujuscemodt d m n a b e n e d"
i c l i o n e *frticltir.
Per benediciionem ?ero g r a i i a m e i beneficium i n telligit, lanquam laude d i g n u m , c l d e quobene ab
omnibua dicendum sit. Quod s i q u i a quaKtioiiem
moveat, dicens, Quomodo Ua q u l t i m c n t Deum, non
majora promittantur bona, sed haec tantum temporalia, illud in primie d i c e n d u m ef, Propbeiam
ad oos sermonem suuia d i r i g e r e , qui lalium bonorum amore dclinenlur : deinde i l l u d eliam addemtis, quod ex abundanli , Propbeia haec etiam
bona pollicelur, veluii ur.a c u m aeternis bouUDeut
hxc temporalia eiiam s i i p r e s l i t u r t i s ; secundom
quod alibi scriptum legimtis : Quceriie primum regnum Dei, et hcrc omnia adjicientur vobii . JuxU

<
%.
,
. -
.
. $h X^ptv ,
; . , tw* ; , \\

. " ~
\ <5, II .
\ - )
, \
.

aam

. - pb
>
* \
\, \ 6,
b
, \ . >
, 1*
anagogen vero, uxor p i i ac religiosi viri esi anima, ,
qua* conjugis instar c o r p o r i conjuncta, virtutibus iis deleciaiur, quaecorpori insuiu ;
filii
vero illm
animas, discipuH suni, c t ejnsdem rcligonis iroitalores, gcu successoree; qui e i i m n
i n spriio.its
aialie augmento florent, ac v f g c n i , ci ipsmn doctorem circuindanl, rationalibus e o s c i b i s pascei
tem.
VERS. 5 . Benedicat U Dominu$ Sion. Laudei
*.
, ie, ct gratiae eliam t i b i iribuat. Quem enim sus , ! cipii Deus , eum etiam i a u d a i , et quem laudat,
, . , *
eumdero graliia ac d o n U mulliplicibua solel cumu . ,
lare : Dominum vero d i x i l ev Shn,
pro Qui ba .
9

b i u t iu Sion, bocest, ea domo, seu in leinplo, quod eat in Sion. Ill4c elenim h a b i i a r e
D c u , to quod ibidem sacerdoiibua responsum dabat, atque ad eos loquebaiur.
>* J e r w j c f c m ^
l^naquideminfemrisacterresiriehujusJerttealeni
b c suiit: Opee, d i v i l i , potenlia, exercitua , v i - C
cioria de inimicis, gloria apud omues , aiquc alia
bujusmodi : bona vero supernae ac coeleslis Jeruealem ca suni , quff nec ocutu$ vidit, neque
audMt, et quae tn eor hominii non

dicelitir

Kol

. 7 , , ' , ,
* ,
,
,

V E E S . 6 . Ei videai fiiios filiorum tuorum. Juxla

bisioriam quidetn generis loi euccessores; juxia
anagogen vero par fllios flliorura, bredes ac successores i n religione ac pielate i n l e l l i g i t : le n i mirum eos docenle, et epirilualiter regname.

.

;
.

Pax . flujusmodi eliam verba da

buinnie in psalmo cxxiv. Per Israelem vero, non
solutn anliquum populum, sed novutn eliam inlelJigimus, ul alibi saepe dictum esi. Quod ei pax intercisa eet aliquando, id illorum gratia effectum
. ..
.
* ~ - enim
c s l , qui se indignos
pneslitertinl.
Neque
coinminante De.o desperandum nobis est, sed pcr
poenitentiam conlilendum, ut illius a nobis Iram
avertamus , siculi feceruni Ninivitae : nec rursus
eodem Deo bona poliicente, nobis pigrescendum
est : quinimo majori lunc studio nobie est conlendendum, ul proroissiones illius ad Anem perducamus. Siquidem el Judae Dominum promisisse novimus quod simul cum aliis aposloli* consessurus
esscl super tbronum, et judicaturusduodeciut tribus

.
* . **"
. \ , *. , &
^
,

Israel: verumiamen proiniisionem bujuamodi

e s

ba

,
^
, \ ^,
. W
\ , &
\ , \
\ '
' &
.

landem

bavit.
Mallli. v l , 3 5 .

LXIV, 4 ; 1 Cor. n, 9.

repulit, et ec ea indignuin essc oinnibus p**

COMMENT. IN P S A L U O S

1309

1211

Caniicum aicentuum.
.

PSALUUS CXXVIII.
'.
Vfcas. I , 2. Saspe oppugnaverunt me juvtutwe


.
mea. H;ec verba eliam ex populi persona dina
*\ , sunt, cui sxpcuiimero, ut dtxbnus, bellum illaltiiu
, esl a Itnitimis illis gentibus, qoae el templi el eivi, . 51
tatis insiaurationem impedire nitebanlur. Per j u
ventutcm vero, boc iu loco Propbcta priinum
*
0,
Ulud temptjs intelligil, quo populus e Babylone in
*
palriam reversns est. Quod si baec verba de daemo*
** .
nuiii impugnaiioue inlelligenda e&se dicas, per juvenlulem expones oriroam aelatem ; in ea etenim a
d-.pmoiiibus stalim nobis bellum inferlur.
Dieat sane Jsrael, 8a>pe oppugnawerunt me aju

/<0t/. ^, 3 tentutt mea. Aperte boc et palam dicat, ul omnibua

innolescal, a quantis noa Deus liberavil oericulis.
' ^
; .
Etenim non potuerunl mihi. In me aliqnid non

.
potiierunt,8eii non prorsus praevaluertini adversuni
,
me Deo scilicet illud non permiuenie. Aiqae ideo
. \
frequeniius me iiupugnabant conletidentcs snbvcr, .
lcre.
) xbr ol .
Y E R S . 3. Supra dorsum meum fabriearerunt pec' calorei. Itnpii, inquil, ac pravi bomines imilla
, ,
mala macbinali aitnt supra dorsum meam, boc eM,
, \ , ,
Don tanitim coraro , alqne in conspectu ieo ae
>.\ * , \
palam, seil reiro etiam et clani, ac latenter plurima
.
in me molili auiit : vel mihi appropioqaantes eor
pori meo el carnibue meis etiam non parcenles.

. \ Q
Prolongavtrunl iniquitatem iuam. Dum diu 8C*t .
licet me impngnanl.
.
" , Vsaa. 4. Dominns juiiui. Y*re justua ost , me
, ,
quidem paii peruiillen, nl iuoderalter flaoi, illat
, , \
vero injuale in me irruetilet, lanquam invrdoa
.
caMigana.

.

Concidit certices peecalorum. Elatas hoatium cer ,
vices, lioc esl, arroganliam el superbiaro illorum
, .
alisliilit, duin illis nos guperiores facil.
,

V E R S . S . Confundantur il convertantur
Telnrsum,

. " , \ ani oderunl Sion. Optantit siinl verba (am. \ 0},
eUi, ul ex Graeca lectione manifesie dignosciiur ,
\ .
iinperaniit oiodum b a ^ a n t ) . Vel propbeiico more
\
imperativo modo usus est, pro fiituro, ac si dictwt:
.
Confundentur et converlenlur, quain loquet:di figuram in tequentibus etiam obaervabis. Possumas eiiam hunc osabuum de nova Sioa , el de fuiura
fideliom Ecclesia iutelligere.

. D
V E R S . 6. Fianl sicut htrba ttctorum. Non simpti'; , * - ciler dixit, Sicui herba; sed, Sicul berba quseupra
doinos in teclU nasriiur. Taoescii eniin basc faci * , . , - liuf, et cilius deperdilur. Fianl igiitir caduci el
fatiles ad ruiuam ; cilo, cliaiti pcreanl, ac sitie fnipot, .
ctu. Deiude in bac lierbae 6iiui)i(udine iinmoralur,
, , .
narrans qua?n*m ei accidanl.
Qua* priutqttam evellalur, exaruit. Iinmalura, al*
\.
"
que iuleinpestiva exaruit, . rlcnim non prius
. arcscuiit, quam friiclim dedcriut, ct > daluui
, .
frurluin cvelluntur.
V E R S . 7. De non impUril
manum tuan; qui

metii. cst, qtiaiu ueino mclit, co quod jatn an, , .
Ua periii.
%

^ja.

i.fcj^,,,
' */ ,ti
: ixy^
XO^Q.
: 4 ^
idi^
fcl
tatfis

1201

ZlGABliXl

12W

4. Ecct sic benedicelur hom*, qui limet

*/oV>t> $ >4|0}/ . S Dominum. Ilujiiacemodi di vina benedictione fruetur.
.
Pcr benediciioncm vero gratiam ei bencficium in . ,
telligit, tanquam laude dignum, cl de quo bene ab
, ; . ,
omnibus dicendum sit. Quod si quis quaeslioitem
* ; \, , 3**moveat, dicens, Quomodo iisqui thncnlDeum, non
. "
majora promittanlur bona, sed ha?c lanlum tein- \ , '
poralia, illud in primis dicendum est, Propbeiam
\ , .
ad oos sennonem si.uia dirigere , qui lalium bo-
,

norum amore dclinentur : deinde illud etiam ad-

.
demus, quod ex aliundanti , Propbeia haec eliam bona polliceltir, veluii una cum aeternis bonia Deut * (\ \
h#c temporalia eiiam sii prasiiturtis ; secundum
\, \ ,
quod alibi scriptum legimus : Qucerile primum re- ,
gnum Dei, et hirc omnia adjkienlur vobis . Juxta , \ anagogen vero, uxor pii ac religfosi viri esl anima, .
VERS.

quae conjugis inslar corpori conjuncta, virtuiibus iia deleclaiur, qua corpori insunt; filii vero iHins
animse, discipuli suni, cl ejusdein rcligonis imitatores, s<u successores; qui eliam in sp.ritoalta
aelalis augmento florent, ac v i g c n i , ci ipsmn doctorein circumdant, ralionalibus eos cibis pasceo(em.
.
, YERS. 5. Benedicat ( Dominus Sion. Laudel
, ! * \
te, ct graiias etiam tibi tribual. Quem enim sus, . ,
cipii Deus , eum eiiam laudat, ei quem laudat,
eumdero gratiis ac donis mulliplicibus solel cumu . , lare : Domnum vero dixit ev Sion , pro Qui ba .
bilat Sion, hoc eal, ea domo, seu in leinplo, quod est in Sion. Ulic etenim habitare dicebatar
D c u t , eo quod ibidem aacerdotibu responeum dabai, atque ad eos loquebaiur.
videas bona Jermalem omnibus diebui vita* tua.
Bona quidem inferiorisac terrestriehujueJerusaleni
b c s u n l : opes, diviliae , poteniia, exercitus , v i - Q
cloria de inimicis, gioria apud omnes , atquc alia
bujnemodi : boiia vero supernae ac ccelestis Jeruaalem ea sunt, qaa? nec ocului vidit, neque
audmi et quae in cor hominit non atcenderunt

Kal

. , , * , ,
- ,

,
.

YERS. 6. E l videat filiot filiorum tuorum. Juxla

Instoriam quidein generis lai euccessores; juxia
anagogen vero per ftlios fllioruro, haeredes ac successores in religione ac pietate i n l e l l i g i t : te n i iiiirum eos docenle, el spiriiualiler regnanie.

.

\ .

Pax ltrael. Hujusmodi eliam verba Iia .

buinitis in psalmo cxxiv. Per Israelem vero, non ' .
solum anliquum populum, sed novura etiam iniel- . \ ,
ligimus, ul alibi saepe dictum est. Quod si pax in- . ,
tercisa est aliquando , id illorum gralia effectnm ^ * \
,
cst, qui se indignos pnesliterunl. Neque enim
,
comniinante De.o desperandum nobis esl, sed pcr

poenitentiam coniilendam, ut illius a nobis iram
, ^,
averiamus, sicuti fecerunl Ninivitae : nec rursus
.
eodem Deo bona pollicente, nobis pigrescendum
\ ,
c s t : quinimo majori tunc studio nobis est conten \ , \
dendum, ut promissiones illius ad fiuem perduca \
inus. Siquidem el Judae Dominum promisisse uo'
vimus quod simul cum aliis apostolia consessurus
.
esscl super ibronum, el Judicalurusduodecii (ribus
lsrael verumtnmen promissionein bujusmodi landem rcpulit, et sc ea indignum essc oinnibus probavit.
Malth. v i , 55.

8 1

ha

LXIV, 4 ;

1 Cor.

n,

9.

COMMENT. PSALMOS

13

Canticum aiccntuum.
.

PSALMUS CXXVIII.
'.
VFRS. 1, 2. Saspe oppugnaterunl me j%ttnlnHt

*
.
mea. H;ec verba eiiam ex poputi persona dina
\ , siinl, cui saepcnumero, ut diximus, bellum Hlatiini
,
esl a Itnitimis illis geulibos, qua el lempli ei civi, .

talis iusiaurationem impedire nilebaitlur. Per j u \ ,
veniulcin ?ero, boc iu loco Propbcta priinum
* illud lempqs intelligit, quo populus e Babylone in
palriam reverstis est. Quod si baec verba de daemo*
.
nuin impugnailoue iutelligenda esse dicas, per juvenlutem expones orimam aelatem ; in ea etenim a
dxmouibus stalim nobis bellura infertnr.

Dicat tane , Sctpe oppugnaverunt me j i f ix

.
, tntule . Aperle boc et palam dicat, ul omnibus
* ^
innolescal, a quantii noa Dous liberavil oericulis.
.
Etenim non potuerunt mihi. In me aliquid non

.
potiieninl,seu non prorstts prsevatuertini adversnm
,
me; Deo scilicel illud non permiuenie. Alqae ideo
.
frequeniiue me iniptignabant contendenles subvcr, .
tcre.
Y E R S . 3. Supra dorsum meum fabrieatvruni pee) .
. Impii, i n q u i l , ac pravi bomines mulla
\ mala macbinali aunt supra dorsum m e u m , boc e M ,
(,, ,
non aniuro coraro ine, alqne in conspectu meo a*
, \ , ,
palam, sed relro etiam ei clam, ac ialenier plurima
>.\ , \
in rae molili auni : vel mibi appropinquantes cor .
pori meo et carnibus meis etian noii parcenles.

. Q
Prolongattrunt iniquitalcm tuam. Dum diu ct .
iicel me impngnant.
.
" ,
Vsaa. 4. Dominnt juitui. Vere jiistua osl , me
, ,
quidem paii perutiltens u l inoderaUor flaoi, illos
, , \
vero injutie in me irrtieiiles, lanqtiam invrdos
.
caMigans.

.

Coneidit certicei peecatorum. Elatas hosiiitm cer ,
vkee, boc eai, armgqntiam et superbiaro illomm
, .
abstulit, dum itlis nos superiores facit.
,

V E R S . 5. Confundantur converlantur retnrium,

. " , \ ani oderuni Sion. Optanlis smil verba (am. \
, eisi, u l ex Gr&ca leciione manifesle dignoscimr,
\ . '
imperaniii oiodum babeant). Yel propbeiico more
\ \
imperativo modo usue esr, pro fuiuro, ac si dicerei:
Coufundeniur el converlenlur, quain loqiier.di fi
%

guram in tequentibus etiam obaervabia. Possaraui eiiam hunc osabuum de nova Sioa , el de fulara
fidelium Ecclesia inteUigere.

.
D Y E R S . 6. Fiant licul tniorum. Non aimpli ; , ' \ - citer d i x i t , Sicul herba; sed, Sicul berba qusefiipra
domos in teciis uaaciiur. Taoetcii enim ba;c faci , \ . , - liut, el ciliu deperdilur. Fiani igitur caduci et
faciles ad ruiuam ; cha cliam pcreanl, ac siue frupot, . tfl
c i u . Deiude i n bac lierbae s i m i l i C u d i n e iminoratur,
, , .
narraue q u x n i m ei accidanl.
Qua* priutquam etellalur, exaruil. Iiumalura, a l *
.
"
qiie inteinpestiva exaruit, Albe etenim non prius
. arescuul, quain fruclnm dedcrint, et posi daltiui
, .
frurluin cvelltinlur.

Y E R S . 7. De qua non implttU
manum suan: qui
metii. csl, qtiam neino mctit, co quod jatn ao, , .
Ua periii.
/

1211

E U T H Y M l l ZIGABKNl

lSli

fiec itnum $uum,qui manipulot coTigil. El sinum ,

.
*\ . -
stium implevit, qiiemadmodum fieri solel in
, \ ,
lempisiiva ac malura lierba.
.
*

V K R S . 8. non dixtrunt pr&tereunlts:

Benedictio Domini super tos. super qua herba viaiores * . \ * 5 ,
tion benedixerutil, ul benedici solet mctentibus. , .
Per benedictioneiu vero, ul diximus, divinam gra-
tiam inlelligit.

.
\
Benediximui vobis in nomine Domini. Iela eliain

erba ex praetereuntiuin Yiatorum persona dicia

sunt. Btnedixumii aulem vobis dixit, pro Beitedi- , \ , cltonem vobis precati s o t n n s ln nomine Domtni , , : .
pro Invocando ipsuro Dominum.
Canticum a$ccntuvm.

PSALMUS CXXIX.
Y E H S . f. De profundi* clamavi ad , Domine. Hunc
psalmum conscripsii Prophela, modunj narrant,
quein ipse aervabal qnando h: lemaiionibtie atquc
in calamitalibus conslUutus ad Dewn orabat; et
ctoccl cos pariler, qui cx Babylonica captivilaie in
patriam retersuri eranl, ee i m i i a r i , el sperare in
Ooiuino : Ex profundo, iuqnit , corde clamavj ad
le, non ex auminie labits. AHer enim clatnor ardentisaimus eei, et alter frigidiseimus. Et ille quideni inferne inlensus ex intimo cordo ascendil, el
cum labore; bic vero superne ab ore ol remiesus
ac maxima cum facililale. Ille eliam oraniem pror 0 8 trabii ad Demn, aller vero sota voeis organa

' .

\
. .
, , <*
, \
\ ; - ( , \ \
. , \,
, .
\ , .
, \ .
.

.
.
commovel. Per damorem i g i l u r , wnissam vocem C ^ ; ,
iiilelligil, non cum exlcriori bac epirationis vehenientia, sed cusn iiileriori afleclus inteutione.
VERS. 2. Domine, exaudi vottm meam. Ex pro, . %
fundo scilicet euniesani.
.
Fiant auret tua hitendentes in voeem deprecalio*

&
*1 ^
mece. Aurn, d i x i l , pro Audiendi polenlia. > . W folendc, inquil, ad preces meas, vcluli rationabi- , ,
l8 et decenter factns, cx ardenlissimo uiiuirum \
al|ue inienlissimo corde.
Y E R 3 . 3. Si imquUaUs ot>servQveri$ Domtne, Do .
, ,
!
, quit tuninebil ? Si exqoisiveris, ct diligenler ;
\
invesligare volueris delicla omnia, quis, quacso, ,
inqiMsitiontm hujuainodi tuam suslinere poierii? ; ; " . 7Yc .
Y e l : Quisnam inullus relinquetur ? Certe ntillus. ^ \,
;
)
Quh enim, inqnit, yloriabilur mundutn

;
,
ror ? qnh mundum esse
, \ . \
peccato ? , inquil Paulus, peccacerunt . . OLIV ruraus de seipso : Nihil mihi contciu* $um, sed
. . , ,
twii hoc justificatus tum . lllud aulem : Domhu,
, \ .
, adsuiranlis modum dicium est : admiranlis dico suinmam Dei misericordiain el beniguitaiein.
9

1 1

Y E R S . 4. Quia apud propiiiatio . Yere , i n qnit, apud te vera illa esi propUialio et misericordia : qtionlam, parcendo ac reimlteudo semper
exquiris.
nomen tuum susiinui le, . Non
0b mea viriutum opera , salvaiorcm le mibi adfu-

Prov. , 9.

Rom. , 2.

1 1

I Cor. . 4,

"On .
"
,
.
, .
-

1214
COMMENT. 1> PSALMOS.
tnrum speravi: peccator e&nim Ipse etiam sum .
ut diclum csl; aed id futuruin speravi propter nomen limm , ne scilicet coniemncretur nomen
liium ab inimicis, qnasi qwi populuin tinim
a calanmalibus eripcre ac s dvare non 'ssos.
Unde dixis^e Deuin lcgimtis apud Ezccbieleni :
iVon propter vos ha*c faeh, sed, propter novten
tttium, despiciatitr in gentibus

1213

* \ , * 1
5 ,
,
. \ "
, ,

.

Suftinuit aninta in verbo eju$. Exepeciavi et

aperavi in divina tlla promissione, qtine ad palriarclias et progeniiores nostro? facta est, qnod scilicel promisa onis lerram h&reditabimus : et quod
8i audiverimus l e , bona terra comedcmus. V!
etiam promiseionem illam, qnod tu eos omnes salvabi?, qui placerc libi frttidiicrinl, alque eos qul
poenilenliain ogeriul peceaiorum.
V E R S . 5. Spernvit anima in Domino. In solo
" .
sdlicyl Deo, ei iiulia alia in re.
, .
Y E R S . 6. cusiodia maluiina mque ad uoctem.
,
)
. eutiodia malutina speret hrael in Domino. ln ro
niinirtiin, qui a periculis solns eripere eum potesi,
^ \ .
ti ealvare. Cuslodias atilem aniiqui certas noclis

parles appellabani, eo quod inilites in exercitibus

nociein in qnaluor soient pailes dividere , quibiig
, ,
alteruaiim vigilanles rdiqtium excrcilum ab bo
, ,
Sliiim insidiU cuslodium. Quariam igitnr n c t i s
. :?
vigiliam, inaliUinai cusiodiam appellabanl, v e b l i
\
qnoe mane ipeum ijainjam adfore siguflicarei. A d '
monei igllur Propbcia iiiiiverstitn populum Isracl.
,
nt loto vil lempore, in solo Domino epcm suam
, \ .
collocel. Per diem enim cl noctem, omnem prorstte
, . , viiam significavii. Nam qui inceperit a maluiina
cusiodia el perveiierii ad noclem , cl rursum ad
.
matuiinain redierii cuslodiam, bic circularem diei < . noctis ambiium peragel; a mane cienim incipiens
redibil ad maiie*
V E R S . 7 .Quia apud Dominum wisericordia.
Vera
" . ,
* \ \ , niinirum miaerieordia qaatii et celerem ei validani ei
; .
illabantem iis omnibus praestal, qui Deo dignisunt.

' .

Et nmlia apud eum redemptio. cnim Fons apud
' , .
euin redcmptionis, pelagns saluiis.



V E R S . 8. ipu ltrael omnibus fnf . , \
quUalibut ejus. Populum Israel, Deo sciticet pla .
cere sludeniem, ac jnxia legis prcepia conver .
gantem. Congruii autcni bic psalinus novo etiaiu
^ populo Isratd.
*$ .
Canticum a$cen$uum.
'.
PSALMUS CXXX.
, , V E R S . 1. Domme, non exattatum meum,

. \ mqne efevali tunt vculi mci. Ilunc psilmau eliam

,
conscripsii iu eftipstim bealus David, narraus
\ qualcm animi noderalionem baberel, qiiando a
.
lciiiaiiouibtis alque a calamitaiibii9 liberauis,
, \ ^
qiiielam tilam agclwl. Inslruit taiuen el poputum
\ , * .
e Babylonica reversum captfviial^, eamdcm sccum
, , bumililatem, alque aiiimi niodcralionem scclari ;
, docens iu faclie eliam aique Tirtuiibus propriis
;
Don Uottfidere, w d in unico tanium Deo spiTaro,
; Noo exaltatum est, inquii, cor nicom, elaiiau^

.
, -,
,
,
* \ ,
\
, \ .

< taccb. , 9, 14, 22b

1215

EUTHYMll ZIGABENI

12!

aliqua, aul lemeraria existiniaiionc ; neque oculi ^ * * . ' .

*
mei superbias morbo clevaii sunt. Sed dicet ali
, .,
q u i t : Nonne !nc in loco Propbeia glorialur? qtiod
elalionisac superbia vilium est. Profecto gloriatur. , \ ,
, * Verum, exigenle id lemporc, gloriari etiam nos
decet de viriule : quando nimirum non ad usten- , .
lalionem gloriimur, scd ad audienlium commodum, hoc esl, quando illi hujucemodi
gloriaiione*
ad virliiium imitalionem invUantiir. E l cum dixerit: Non exaltatum e$t eor meum, atque a d J i d e r i l :
Neque elevoti $unt oculi mei, doctiisse vidctur quod ubi primuiu cor exaltalutn i n nobis f u e r i l ,
oculi eliam deincep* elevaniur.
Neque ombulavi in magnh, neque in mirabilibu*

tuper me. Non ambulavi, inquit, eum homiuibUs . Avoptr
uiajoribus, ei eupra me admirandis. Gmn hujus- \ ^
cemodi enim viris conversatus IIOD sum, indigniim , *
me illorum conversaiione essc repuians; nlsi itli . *
fortassis roe invilum coegtsscnt. Vel per magnos rt *
et adniirandos, eos forle intelligti, qui sibi ipsis , .
magni alque admirabiles esse videbanlur, hoc ?\ ,
esl, qui animo elati essent, et superbi. Ac si cli- , *
.
ceret : Non tantum ego superbiam evitavi, sed
cum bominibus eo viiio laboraulibus eliain non
conversabar.
,
j^fV E R S . 2 . Si non humWler tentiebam, sed exalla
vi aniniam meam, sicnt ablactatus in matrem tuam, ,

ita retribuet animce mea. Si bumilia, inquil, non ,

stini eeclatus, sed anirno elcvatue stim, a i m . ,
buiuilis laiuen alque abjcclus essem, el veluli . \
\ , -cinfans, quf a malris papilla absiinuit. Yel, quia
. .
Graeca diciio, , non solum Ua, sed valde eliam

aignificat, alio modo expone : Tu valde retribues
aiiim;e iueae. Ulilur ctiam lioc in loco Propbcla G . " fuluro indicativi, pro oplalivo, qucmadmodum
.
ape bujuscemodi abusus apad Scripluram repe- * ,
rimus. Vel vere retribues, retribulionetu scilicrt
%

.
snperhbe.Qnidain vero ila contlruuut : Si non humiliter $enliebam, tanquam ablactatus erga matrem
tuam, elc.
YERS. 5 . Speret israel in Domino ex nunc, et

usque in urculum. Me scilicel imilauis qni in ca- YVY . laniiialibus, iu ofio el quietc, el in onmi dcuique
\ , , lemporc iu Deuni spero. Cougruii eiiam bic psal \ .
miis novo populo Isracl. Foriasse eiiaui beaius
. \
David el prasenlem el proximc ptaecedentem psal- \
niuiQ cx eornm p^rsoua conscripsit, qui, inler
, ,
reversos e Babylouica captiviiale, pii magis e l t , ,
religiosi erant : narrans scilicei quas inler affli- ,
ctioties emiltcreiit ad Dcum precep, et qualeui, D \ posiquam ab cis liberati sunl, animi modcralio .
nein baberenl: aiqiie hoc ad uiililaiem et crudilionem nostram qui a saevtori daeraonara caplivilale liberaii sumus.
Canlicum aiceniuum.
'
PSALMUS CXXXI.
'.
Y E E S . 1, Memenlo, Domine, David, et owmh
, , ,
matisuetudinis ejus. Hiinc oiiam psalmum Propbela

. ^
ex populi persoua conscripsii upplicantis lempli
\ , ,
conalruciionem exsurgere, aique id impeirare
%\ 5 ,
optanlis, si non propier se, sallem propler illud , ,
sludium, quodeoruoi progenilor David rex in Deum ,
babuiasc perspiciiur ; utpole qui anie priioani .
, , \
lcmpli construclioncm, locum ci idoncum multa

1217

COMMENT. PSALMOS.

1218

\ \, cum diligenlia perquisivit. Per

maiisueliidiueiii
, \ . \
vero, pnlientiatu inteiligit, quam beaius David
,
erga Saulem el socios, erga Seinei qui conlunie * \
Ha enm affeceral, alque crga omries alios bosles
\ . ,
snos summam ostendil. Solius autem mausiielu , : - dinis meminil, quia in liac virtute prae caleris
: .
excelluit. Vel per tianc virtutein caeleras quoqu^
i n i e l l e i i i . Memento, iuquil, David mitisslmi liominis, alque ob mamuoiudinem suam tibi o!im
cbarissimi.
, .
V E R S . 2. Quomodo juravit Domino, et vovil Deo

Jacob. Memcnlo cjus, inquil, quemadmodum cum
.
juramenlo ca Deo pollicitus sil, quae inferius d i cenlur.

,

,

,


, ,
(33). , , ,
, , * \ ,
,
, , \ . xa\ ,
\ , \
.

V E R S . 3-. Si introibo in tabernaculum doniut

meaf, * lectum fra/ mtt, dabo
oculh meis, et palpebrit meis dormitationem, requkm umporibus rwm, donec invenero
locum Domino, tabernacul&m Deo Jacob. Ifemciito,
inquil, quemadmodtun ipse olim zelo qtiodam
correptits est, cum Domini arcam huc alque illuc
errabundam ac vagam circuinlerri videret, et cum
juramenlo pollicitus sit, dicena : Non faciam ego
hoc, neque illud, donec invenero locum Domino
digniim, boc est, locum len.pli, el babilatioitcm
arcae ac tabernacnli. Et rcvera cliaui non q u i e t i l ,
donec illuni biveuerif, qucmadmodum in prbi
Rcgum libro Iradiluf. Diclio aulem , boc in
loco, idein signiGcal quod , quemadmoduin

sa-pe alibi diximus. Taberuaculum vero ct domus Dri, dicebalur locus ille, ubi rcsponsa alque
oracula dabanlur a Dco; ubi eUam ad probos et ad virluie praeditos liomines loquebalur, *iu
superioribus diximtts. (Nam alioqui Deus ntttla babitatione scu domo indiget, aul labem.ictb).)

. C
V E R S . 6. Ecce audiviwus eam in Ephrata.
Quo ,
niam, inquit, a pairibus nosiris, vcl eiiam a!iti;tde
,
ex sacris Libris atidivimus eain, arcam niroiruiu
. \ *
Epbralsc delalam fuissc. Est aulcm
,
Ephrata eadein, quse et Belbleem. Lcgimus eniin
^, alibi apud Scripluram : Bethleem domus Ep/trata .
.
Ilem Jacob uxorcm Rachel sepelivit Sn Hippodronio Epbralaj : Hac, inquil, c i l Bethleem. Appellabalur namque olini locus ille primi posscsforis
notuine.
.
Jncemmus in eampis silvee. Invenimiis cam
*
boc est, eo mudo didicimus, u l supra diclum est,

a niajoribus nimiruin noslris, ecu ex divinie l i , , ,
bris : didicimus, inquam, eam commoratam fu
. in campis eilvap, boc esl, buc aique illuc eiran , ^ tis morem circumlala, ulpote qnae oeiluiii ac
, \ . , \
deslinalum locum aliquem non haborel. Ilocanltin
.
dicunt, demonstrare conlendenles, quod beatus
David neccssario admodum pro ea xclo correptns esi, u i locum illutn invenirei, pro quo ip*t in | r.uacnlia ad Deutn supplicaal.

,
V E R S . 7 . Intwamus
tw tabnacula
adore
,
ol
mus in loco, ubi stelerunt ejus. Uxc v e i l a
. iv
ex saiicloruin persona dicia sunt, qut populo vx
, , ^ captiviiate in pairiain restitulo adcranl. P r * d i , \ ooxvf \ ciiur autem bis w b i s , quemadmodura lcinpltuo
Mii-b.

2.

Vari lectiones.
(33) Snpplc .

93

EUTHYMII ZiGABENI

12D

utrobique enim cadem babetur diclio. Vcl, Facii snmas qiicroadmoduni coasoiati, boc rst, in g m J i o
faimus atque in I x l i l i a .
.

V E R S . 2. Tnnc repletum ett gaudio os notirum.

, .
IloccU, juctmdisac laetis vcrbis, qux summijm anr
mae gaudium signiQcabant.
Ku\
.
&
Et lingua norra exsulialiom.
Idem rcpelit;
praedicii autem aua fuiura e r a n t , vcluti jam fa ,
cla.
.
Tnnc dicent inler gentes. Timc i i qui genlibus
.
sunl, dicenl; vel sin:pliri(er, gcntes visa ad* . , r i
miranda populi restilulionc cuiu adrairalione d i , \ .
ccnl:

Blagnificatii Domhins facere eum ei*. Ifccc sunl

,
vcrba quae finitiraae grnies diccut, loquentes de
* \ ^uobis Judseis : Magnificavil Domiaus facere eum eis,
it[*,pvo quod magnam in eis fecil misericordiam.
.
Deindc iterura serinoneni proferl ex populi persona,

*
* *
diccns :
" , ; tk
Vias. 3. Magnificavit Dominus facere nobuenm.
,

Veruin magnificavit, ul diximus ; est eiiam pro ,

piium boc idioraa Hebraic.e Hnguae, dicere : Dominus feeit cum Uio ; subinlelligilur enim diclio,
misericordiam.
Facti tumus lcclanlet. quia restiluti sunius in
'
.
" patriam, el quia Dei poieniia nota facta esl vici : .', \ rdt
nis genlibus.
.
VBRS. 4. Converte, Domitie, eaplhiiatem nostram
,
,
,
iicut lorreutes in Auitro. Supplicant deinceps pro
. \
iis qui iu caplivilaie renianserant; raulli enim iti
|) .
Babylone relicti fuerant, quibus pari modo reditum
, \ ^i i ; patriam praestari petunl : Convcrie, inqtiii,
otv , , Doinine
toinine , reliquias uostrse caplivilatis, ipsamque ^ , \ ,
c aplivitalem urge alque impelle, non secus ac '
^ .
d
urgerc atqtte impcllere solcs torrcntem per A u , \
ptrura. Solel enim hic \entus, disjecia ac lique,
facla nubiam densilaie, pluviam adducere, ei lor\ . " (5 , -renles magno cum impetu movere. Yel bujusmodi
(& ,
metaphora usus esl, opians captivhatem, lorrenlis \ , ,
inslar, cilo ierri, ita ut quaiu primum cesset, et
loia prorsus evacueiur, Judaeorum neiuine in Baby ^ .
loue amptius rejicto. Cilo elenim exsiccanlur tor, ,
. , reotes. Vel per Auslrum, seu Notum, ipsam inlel\, , .
ligil Jcrusalcui, boc nomine a prophetis persa?pe
abbi appellalam, lanquam silu suo vergenlem ad Austruui. Converte, inquil, eam capiivilaiein in Au~
siro, boc est, in Jerusalem.
01
*

V E R S . 5. Qui uminant in tucrgmts, %n exiulla D

. 01 tione meteiit. Qui seminanl spem aalutis in oralio
nuui lacrymis, hujusmodi spei fructum mctenl in
, . , exsulialione. Fruciua autem c r i l liberalio a prcs , :
eura. Totus aulem bic sermo iis cougruit, qui in
.
lenlalionibus sunt.
,

V E R S . 6. Eunte* ibant, flebant, mittentes

. '
mtna <ua. Ab universalibus ad parlicularia per , \
transiit, de iis ioquens, qui in capiiviiale fueranl, et
, , ' , dicil quod, cuni irenl iu captivilatem, in ilinera
, \ , , ,
ibanl, ei flebant, spem illam aeminames, ui d u i .
mus.
m

Venienles aulem venienl tn exiultalione,

m.mipuloi suo*. Vemm in eorum rediiu

iolleniei
vcnieui

. ,

1 01

COMMEYT.

PSALMOS.

, '/ 0:, illinc exsulianles, ct messcm, boc csl, gemiitaias

spci frucium ferentes : quem iiJo in lacryuiis se ; , "
iitinarunl, quit qiiemadmoduin frumenli seniew
, \
indigel pluviis, iia ei hiijusroodi spei seiiien ad
ferendos fruclus indtgel lacrymis : el quemadmo. dum tcrrenus ipse ager aralri ierro indigcl, u l
, , \
concreia lena scindaiur atque incidamr, iia ec
\ ,
anima aflliciiouibus indigel el tcntaiionibus, quaj
, \ \ ,
niajori quadam duritie illius diiriliem molliant, ne
.
spinas germineni, aul Iribulos, aut bujusinodi alias
noxias berbas.
Canticum aiceniuum.
' .
PSALMUS CXXVl.
<7.
V E R S . 4. A u i Dominut asdificaverit domum, mva ,

num taboraverunl, qui atdificanl eam. Cum revcrsi

.

, \ ^ essent Judaei ex captivitale, templumque et civi
, laiem rursum aedificare coepiasent, probibebanlur
, \ a vicinis genlibtis ob invidiam pariler et timorem,
ne eorum rcs prospere ac fclicitcr succederenl.
. \ ,
\ , muhum quideui temporis fuil, annorum ferire
, - quadraginla, quo cl Jud.*ei aediGcare, ei illi contra
inodis omnibus in.pedire ens niiebaulur. IIoe igilur
. \
erudiens Propheia noslcr docel, ut a*I Deum cun , \ ,
fugiant, et coadjufocem inoepto operl invocenC, at
' , que Sn banc prorumpil scuicnliam : Nisi Dominns
cooperatione sua aslilcrit, cl domum ipse con . '
, , \ struendam aedifioavcrii, fiuslra omnes aedificanlcs
^ , \ laboranl. Distuleral aulem aliquot annis Dcus suiiui
, - Jtida*is auxilium inipendere, itl paulalim a gnmno,
ul ila dicam, excilareiUur, et ne diuturita quiclo
inertiores fiereiil, alque ad priorem redirenl pra .
viiatem, veluii quos celeriier ac de lat ili Detts

.
liberassct a roalis. ln univcrsum ciiain bic sermo
muliis polesl casibus ac proposilis accommod:n.
,
Nisi Dominus cuttodierxl civitoiem, fruslra vigilai

.
\ \ qui cuslodit eam. Sed quid dico, inquil, de civilalis
; ' \ sedificaiione, cum neque consiruclam ac jam per , fectam civiiatem cuslodire, aul conservaie quis
.
possit, absquc illius auxilio ?

V E R S . 2. Vanum eit vobis ante lucem vigilare, tur
. ghe poitquam lediilit, qui mandticaiis panem delo, ;, r i i . Cttlerum, inquil, vos, Judaei, qui doloi is
\ ,
pauem manducaiis, boc est, qui nec panem ipsuin
, D absque dolore comedilis, qui in aflliciionibiis v i , \ , , lam dncitis, adinoneo, frnstra id a vobis fieri, ut
\ , \ \ anle lucem sumnio mane operi alque xdificationi
, . incuinbatis. Fruslra etiam a vobis u l , posipiaiit
* , sedislis, sialim ad acculerandum ipsuni opns sur , \
gatis, boc est, quod el nociu somno non vacaiis,
* \ ,
el interdiu nulla fruimini quiele. Quibus vorbis
, \ , \
dolore illos alque angusliis plenos esse oslendil,
.
ca nimirum rattone, quia non sohim faligabanlur
laborando, acd etiam adversns hostes eis pugnandum erat. Armaii elenim moenia conslruebant, ct
adversus impedienies pariier bellum gerebant, duplicem hoc pacto aerumnam sustinenles.
" .
V E R S . 5. Cum diUclii $uit tomnum,

,
. "
Domini, filii. Cum diledis auis Detis sua , vem somnuin dederil, aonuium dico curis ac sol, \ licituditiibus vacuum , boc esi, cum quieleui a

1203
rlurbalionibHS

Z I G A B E N I

IfM

praeslilerit.

Dabit autem h a n c . ^uietetn lunc cum uiile ac bonem fuerit eam dari
vov \ \ ,
Tiinc non lemplum lanlum, aut civilaiis mcenia
\ .
diOcari vobis concedetur, sed dabonittr etiam ei
, \ l l i i , qui ita Deo grati erunt, ut illius baeredhas
atque illius popttlus appellari mereanlur. Hoc au- . '
\em dixit tanquam bonorum omnium captii. Libe \ tk *
rorum enim procrealioni Judaci slndebanl quatn
, maxime. Vemm h.re nosira exposilio ad Jadaeos
, ,
tantum, el privaiim perlinet; ut aiilem magis in
\
universum dicam, cum Deus dederh dilectis suis

somnum, ut pradiximus, tunc uon taulam ea per .
Icientttr, quae eum siudio acta fuerinf, sed addentur eiiam perpelui, u l ila dixerim, qnidan filii :
, inqnam, baeredilas Domini. Ac ei dicerel baeredes studiorum, haeredes virtolum, baercdes dati
a Domino.
Mercet fructn ventrh. Merces illa, qtix de vcn- .
*
tris provenit feeundiiate, pietatis esi*merces. Re
tributio siquidem illa quae in libcroruni, ac prolis
.
dalur copia, retribuiio plcrnmque solel esse virm

luiii. Juxta anagogen vero, i i qui a Deo in filios

per regenerationis lavacrum adoptanlur, merces
,
sunl incarnalionis Clirisli : Cbristi, inquam, qui
, -xert ac proprie esl fructus ventrls beatae Virginis,
, ; , .
velmi qui ex ea absque ullo viri somtne nalus esl.
V E B S . 4. Sicut sagitta! in manu potentit, ita filii
'
, ol
sxcuuorum. Qoemadmodum, inquif, sagiltae quae
.
* (
in manu robusii alkujus viri sunt, ob ttliits vircs

ac furlttudinem, lerribiliores esse videntttr, ita r i
filii corum, qul a Babytonica excussi fuerint cap i -
vilate, boslibus suis limendi ac lerribiles videbun . \
lur, propler insuperabilem nimirum adjutoris Dei C ^ \ <5potenliam. Tales eliam sunl spirilualea fidelium
VMV, ,
docloruro ftlii, qui a daenionum caplivitale excussi .
s u n l : ipsis acilicel daemonibus terribiles, ac t i mendt.
,

V E R S . 5 .
vir, qvi fmpfeftif desidtrium
Tuum eit. Sed quibusnam eis ? Ex eis dtcobonls, , , ,
quae ftttperitis commemoravimus. Ex boc videlicct,
qitod perficialur templi el civil lis roiiftiruciio; \ \
quod reqnies detar, ei liberatio ab omnibus pcr- , , , \ .
lurbalionibus; quod mullatn ac pulchram prolem
>

vobv

suscipianl; quodque alia bujiismodi Dei dona

conseqtiantur.
,

/ covfundeniur cum itquentur inimicis in

01
ooriti. I qui desiderium suum impleveriut, u t d i - ^ .
, , ctiim est,aon conlundenturquasi imbecilles,cum in
\,
portis civiialis bostes eiioe ailocuti fuerinl. Omnes
cienim eorum res, ac negolia bene se babebunl. . ,
Yel non confundentur qttasi tntirmum ac debilem
babeant Beum, quenadmodum anie eivilaiis i n - , , ,
,
slaurationeni, hosles eis exprobrahant, scd multa
^ . '
loquenlur cum libertate. Amiquis autem mos fuil,

u l hostium nuntiis, aui legatis, anie porias ctvi.
laiis loquerentur.
' .
Canticum ascemuum.
.
PSALMUS CXXVII.
Maxaptoi

.
V E E S . f . Btati omnety qui timent Dominum. Ttode
\ . con&equiiur bic psabnus ad praecedenlem. Nam
!
Ciuiv illic bealum euni dixeril Propbcla qui ioiplc-

COMMENT. PSALMOS.

15

IU06

, ^, \ veril destderiom suiim ex eis, u l daclaralum est

. boc i n loco universalem magia el perfeciiorem
\ bealitudinero describii. Beati enim vere sunt, qui
* , \ limenl Dorainum. Universalcro autero dkiionem
, addidit dicens: , ut denoiarei paupc, . " res, aul senros, aul alioqui mancos, aut membris
, mulilatos bac bealitudine non privari, modo Deum
* ; ,
limuerint. Nam si boc unum adfueriL, nibil ejns
* ,
raodi impedimento illis esse poiesi ad beatimdi ' ,
nem. Conlra, qui Denm non limet, tametsi omnibns
\ . \ , potiaiur bonis, qea alioquin bominibns anianda
0, \ , , \ , alque appeteuda esse videntur et beala, onmium
\ , \ , \
tamen est miserrimus : ctim tamen is qui Deura
\ (. tiiiiet, si omnia ei adversa conlingant, quae abo \ \ ,
minabilia bominibos, atque exsecranda eeae v i
B dentur, oninium bcalissimus sit. E l aliler: Pulebritudo, forlitado, divilia, gtoria, multorum item aique elegantium flliorum copia, ei alia bujusmodi,
non proprie beatom quem faciunt, ob bnjusmodi acilicet bonorum inceiiiiudioem, alque inslabilHa.
tein. Dcinde declaral quinaro sint qui Domtnam timent, dicens :
Qui ambulant vii$ ejus. I n ab eo staiute
Ot
.
,
ti per dWina praecepla demonslratis.

V t i e . 2 . LMborei pulmarum tuarum mandueabit.

. ~
, \ Gum docueril qwisnara vere sit bealus, ei osien , daril illum vere bealnm dici, qui Dcum limul, a l , que ex boc adborlalus fueril populum ad a;ba , landutn in viis Dei, deinceps ad hunc tiinemci
, .
Deum sermonciu d i r i g i l , futura ei boiia praediccns.
Quidanv vero palaias dici ioiellexeruol pro inani ,
bus, veluti a parie loluin. Est tenim palma pars
* , Q mamif. E l eenaum bujusmodi esse dicunt: quod
. * \ limcns Deuin, uianuiiiu suarum labores percipici.
ti nullo impediente lucrum cocopouel. Atque boc
0 , oTov pacio Aquila et Symmacbus reddidere. Aliqui vera
.
figuram
bic conlineri dixerunl quam Grxce , vocant, boc est iignificatioMm
conlrariam. (Ad cujas declaxaiioDem aDioiadverUuduw
cst primo, quod Graeca diciio oon solum polmam, aeu polius juncturam manus aignifical, sed
etia:n (ructum. Juxla quem aensum, praeaeDtU versiculi lillera legenda ossel: Labores (ructuuin
*uor*m .) Exponunt igitur boc pacto ut labores (ructuum, dtclum esse aiBrmenl, pro, F r u nus laborum, et sensus a i l , quod manducabit fructus laborum suoruui quisquis limueril Doinintim.
es. Si times sctlicct Deum. Ad majorem
. .
enim sermonis sui conflrmaiionem, iteruin repait
, .
beatitudinem.
Et bene tibi erit. E( proxpere libi cuncta sucee . \ .
dent.
V E R S . 3. Vxor tua sicut vilh abundant, in 'ff , ,
D
ribui domui **. Uuemadinodum viiis abundai
.
, .
ceuiis , ila c l ipsa filiis abundabil. Abundaiilctn
, \ , . aatem eam filiis dixit, hoc est, ornaiam ac stipalam. Laiera auiem, seu poliiis, u l in Graera le .
, *?
, ctione babetur, , pars quxdam deinus situl.
, , * - Quo sermone idem sibi vull ac si diceret : circuitu domus tuae. Alius vero inlerpres reddidil :
.
In peneiralibui domut, hoe est, in tbalatuis , ubi
recumbere ac requiescere solemus.
Filii lui, ticut nowVm olharnm, tn circniluvuxtai
01 vlol ,
,
ma>. Florenles nitnirum aique i n sumuio vigore,
. , .
Uuquam novae olivarum plantx.
9

EUTtlYMIi

13

ZIGABUXI

ises

VERS. *. Ecc/ si> benediceiur homj, etct itmef

&
,
S
Domimtm. Uujiiscemoui divina benediclione fruclur,
t .
Pcr benedictionem vero gratiam ei bencficium in - . |}**
telligit, tanquam laude dignum, cl de quobene ab
, ; . ,
omnibus dicendum sit. Quod si quis quae&tionem
* ; ; \, , 5 * / moveat, dicens, Quomodo iisqut thnent Deum, noii
. "
majora promitianlur bona, sed baec tantum lem , **
poralia, illud in primis dicendum est, Propbeiara
\ , , .
ad oos sermonem si/ma dirigere , qui laiititn bo- ,

nornm amore dctinentur : deinde illud eliam ad

.
demus, quod ex aliundanti , Propbeia haec eiiam
bona polliceiitr, veluii una cum aeternis bonisDeus
* \ \
hasc temporalia etiam sii praeslilurus ; secundum
\, \ ,
quod alibi scriptum legitmis : Quceriie primum re , \
, \ gnum 0, el hcrc omnia odjicieniur vobis . Juxta
anagogen vero, uxor pii ac religiosi viri est anima, .
qusc conjugis inslar corpori conjunrta, virtutibus iis deleclalur, qua corpori insunt; filii vero
anims, discipuli aum, ct ejusdein rcligonis imilalores, seu successores; qui eiiam in sp.ritu.ilis
aetalis augmento florent, ac v i g e n t , ci ipsum doctoretu circuindanl, raiionalibus eog cibis pascentem.
n

. , V E R S . 5. Uenedical Dominui Sion. Laudel

, \ le, et gratias etiain libi tribuai. Quem entm sus, . ,
cipil Deus , eum eiiam laudai, et quem laudat,
eumdem gratiis ac donis mulliplicibus solet cumu . , lare : Dominum vero dixil ev Sion , pro Qui ba .
bital in Sion, hoceat, ea domo, seu in leinplo, quod est tn Sion. Wic eientm habiiare dicebaUr
Dcus , eo quod ibidem sacerdoiibus responsum dabat, atque ad eos loquebaiur.
Ei bona JerutaUm omnibus diebus vita lua*.
Bona quidem inferionsacterreslrishujusJerosaleni
b*c sunt: opes, diviliae , potenlia, exercilus , v i - C
cloria de inimicis, gloria apud omnee , atquc alia
bupiemodi : bona vero supernae ac coeleslis Jcruaalein ea s u n l , qaa? nec oculu* vidit, neque auri
auditiiy et quae fn cor hominit non

Kal

. 1 ; , , ' , ,
* , ,
,
.

Y E R S . 6. videas filios fiUorum tuorum. Juxta

bisloriam quidem generis lui successores; juxta
anagogen vero per filios ftliorum, baeredes ac successores i n reiigione ac pietate i n l e l l i g i t : te n i nurum eos docenle, el apiritualiter regnatite.

.

\ .

.
\
Pax super hrael. Hujusmodi eliam verba ba * . buimii8 in psalmo cxxiv. Per Israelem vero, non
soluin antiquum populum, eed novutn eliam inlel . \ , ?
ligimus, nt alibi saepe diclum est. Quod ei pax in. ,
tercisa esl aliquando, id illorum gratia effectum ^ \
,
c s l , qui se indignos pnesliierunt. Neque enim
,
comminante Deo desperandum nobis est, sed pcr

poenitentiam coniilendum, ul illius a nobis iram
, \ ^,
avertarous, sicuti fecerunt Ninivitse : nec rursus
*** \
eodem Deo bona pollicenle, nobis pigrescendum
\ ,
e s l : quinimo majori tunc studio nobia esi conlen \ , \
dendum, ut promissiones Illiue ad finem perduca \ ;
inus. Siquidem el Judae Dominum promtsisse no' ;
vimus quod simul cum aliis aposlolie consessurus
.
easct super ibronum, et judicaturusduodecim Iribus
lsrael : verumiamen promissionem htijusmodi landem repulit, el sc ea tudignum cssc otnnibus probavit.
M

Mallli. v i , 5 5 .

" ha

LXIV, 4 ;

1 Cor. n, 9.

1213
COMMENT I N PSALMOS
Canttcum atcentuum.
' .

PSALMUS CXXVIll.
'.
Vta*. 1, 2. Svpe oppugnaverunt /xrettta'*


.
. H;ec verba eliain ex populi persona dicia
, sunt, cui saepcnuniero, ut dixbnus, belhim illaltim
,
esl a flniliinie illis geutibus, q u et lempli el civi, .
ialis iiisiauralionem inipedire nilebaiilur. Per j u *
veniutcm vero, boc iu loco Propbcla priinum
> pl ,
illud temptis inlelligit, qtio populus e Babylone in
' *
patriam reversns est. Quod si lisee verba de daemo"
.
nuui impugnaiioiie iulelligenda e&se dicas, per juvenlulem expones orimam aetatem ; in ea eienim a
dttiiionibus stalim nobis bellum inferlur.
Dicat Israel, S(rpe oppugnaverunt me aju k

.
,, B ventult . Aperle boc et palam dicai, ul omnibns
innolesiat, a quantis Dous liberavil oericulis.
' ^
.
Etenim non potuerunt mihi. ln me aliquid non

.
pottierunl,eeu non prorstie prevaluertini adversum
,
mt, Deo scilicet illud non perniillente. Atqae ideo
. \
frequentius me impiignabant contendenles subvcr, .
lcre.
V E R S . 3. Supra dorsum meum fabrirarerwtt
pee') ol .
calores. linpii, i n q n i l , ac pravi bomines multa
'\ mala macbinati aunt sapra dorsum meum, bocett,
CiU, ,
oon (anium coraro me, atque in conspectu meo aa
, \ , ,
palam, sed retro etfam et claui, ac latemer plurima
, \
in roe molili sitnt : vel mibi appropiuqoanles cor .
pori roeo et carnibtis uiftts etian nou parcenies.

. \ Q
Prolongattrunl iniquUatem tuam. Dum diu act .
Ucet me ioipngnant.
.
" , Y E R S . 4. jnttut. Vere juttiia esl , me
, ,
quidem pali permitlens, t i l moderalier Aam , illes
, , \
vero injuale in me irrueutes, taaquam invidos
.
catligans.

.

Concidit cervicet peccatorum. Elatas hesliiim cer ,
\\ce.%, boc eal, arroganiiam el superbiara illorum
, .
abslultl, duin illis noe superiores facii.
,

V E B S . & Confundautur convertantur

relw$um,
. " , \ - qui oderunl Sion. Oplantis siml rerba (iam, \
, eisi, o i ex Graeca lcctione manifeste dignosciitir ,
\ . '
imperaniis niodum babeanl). Vel propbelico more
\ \ \
imperalivo modo usus est, pro fularo, ac si diccrot:

Goiifundeniur el onvertenlur, quam loquer.di
guram in eequentibus etiam obaembis. Possumus eiiam hunc osalmum de nova Sioo , de fuiura
fidelium Ecclesia iutelligere.

. D
V E R S . 6 . Fiani sicut htrba tntorum. Non simpli ; , ' \ - ciler d i x i t , Sicnt herba; m\, Sicul borba qusesupra
* , \ - domos in teclis naariiur. Tauesck enim baec faci. , l i u i , el ctliiia depcrdilur. Fianl igitiir caduci et
fatiles ad ruiuam ; cila eliaui pereant, ac sine fru, . |)
ciu.
Deinde in bac berbae similitudine liniuoraiur,
, , .
narraus quxmtit ei accidant.
Qua> priutquam , eiaruil. Iiumatara, a l *
.
"
que inleinpestiva exaruil. Albe <lcnim non prius
. arcscuul, quain fruclum dedcrint, c l poi daluui
, .
frurluui ovellunlur.

V E R S . 7. De qua non implevil manum suan; qui
meiii. est, qtiam neino melii, co quod jain an, , -..
Ua pcriiu
1209

12U

EUTHYMll ZlGABENl

Nec tinum $uum qui manipuloi co'ligit. Et einum

t

sutim i m p l e v i l , quemadmodum fieri solet in

lempestiva ac oialura berba.
VBRS. 8. non dixerunt pr&tereuntu: Benedictio Domini super tos. super qua herba viaiores
non beuedlxeruul, ul benedici solet mctentibus.
Per benedictioneni vero, ut dixiuius, divinam gratiam intelligiL
Benediximus vobit in nomine Domini. Isla eliam
verba ex praetereuntiuin tialorum persona dicta
sunl. Benediximut autem vobis dixtt, pro Benedictioneni vobis precali sumns , In nomine Domini ,
pro Invocando ipsum Dominnm.
Canlicum asccmuvm.

PSALMUS CXXIX.
VERS. 1. De profundii clamavi ad , Domine. Hunc
psahmim conscrip>it Prophela, modum narrane,
quem ipse aervabal qnando i i : tenialionibas atque
in calamitalibus coiistiiutus ad Deutn orabat; et
docot cos pariter, qtti cx Babylonica caplivilate
patriain reversuii eranl, se i m i i a r i , et sperare in
Domino : Ex profondo, inqtiit , corde clamavi ad
le, non ex sumniis labiis. Alcer enim clamor ardentisaimus esl, et aller rrigidisaiinus. El ille quidem inferne intensus ex inlimo corde ascendit, ei
cum labore; bic vero superue ab ore el remissua
ac raaxima cum facililate. Ille etiam orantem proi^6Q8 irabil ad Deom, aller vero sola vocis organa

1M*

,
crvXH. Kat.o5 : , \ ,
.

)
* . \ * ,
,
.

, \ ! , , .

') .

\
. .
, ,
, \ -
\ , \ \
. , ,
, .
\ , .
, \ ,
\ . \

.
.
commovei. Per cJamorem igitur, N n i s a a m vocem Q ,
inlelligil, non cum exleriori bac epiraiionis vehemeniia, sed cuoa inleriori affectus intetitione.
VEOS. 2 Domine, exaudi vovem meam. Ex pro, . %
fundo scilicet eunissam.
.
Fiant tum in vocem
dtpTecatio


mem. Auret, d i x i l , pro Audiendi polenlia. .
Inieudc, i n q u i l , ad preces meas, vcluti ralionabi- , ,
Its e l decenter faclns, cx ardeulisstmo nimirum
\ .
abfue iniemissimo corde.
VERS. 3. Si iniquiiaUs -, , Do~
,
, ,

, qun tutlinebU ? Si exquisiveris, ct diligenler ;

\
invesligare volueris delicla oiunia, quis, quxso , ,
iiiquisitiontm bujusinodi tuam sustinere poierii? ; ; " . .
V e l : Qtrisnam inultus relinquelur ? Cerie ntillus.
\,
;

Quis enim, inquit, yloTtabitur mundum se ^

; ,
cor ? qxis poteril $e mundum
, \ . \
peccato * ? , inqtiil Paulus, peccamunt . . aXV r u r t u s de scipso : Nihil mihi conscius sum, sed
. , , ,
hoc justificatut . lllud aulein : Domuu,
, \ .
, adniiranlis moduin dicium est : adioiranlis dico summain Dei misericordiam el bcnignitaiem.
VEBS. 4 . Q*ia apud propitiatio est. Vere , i n "Ori
.
"
quit, apud te vera illa est propuialio et misericor- , 3
dia : quonlam , parcendo ac remillendo semper .
exqiiiris.
" . .
nomen iuum tiuiinui , . Non
Ob mea virtutum opera , salvaiorcm le inih: adfu- ~
e e

Prov. , 9.

9 9

Rom. , 25.

e e

I Cor. . 4,

im

1214
COMMENT. 1> PSALMOS.
larom
speravi:
peccalor
elenim
rpse
eiiam
sum
.
* \ ;, * 1
i i l diclum esl; aed id futurum speravi propier no ,
roen lnum , ne scilicet coittemnoretur nomen
,
liiutn ab inimicis, qttasi qui popiituin tuum
. \ *
a
, , calaniiialibus eripcre ac s lvare non -escs.
Unde d i i t s t t Deum Icgimtta apnd Ezccliielem :

.
iVon propter ha>c facio , *ed. propter nomen
mtum, deipiciatur in genlibus *.

.
, ,
itphz ,
,
* \ ,
\
, \ *
.
" * .
, .
# ,
) .
^ \ .
*

, ,
, ,
. :
\
*
,
, \ . ;
, ,
.
matuiinam redierii cuslodiam, uic circularem diei <
rrdibil ad mane*
" . ,
, \ \ ,
; .
' .

' , .

. , \
.
.
(

' .
'.
, ,
. \ ,
\ .
, \ ^
\ , * \ .
, , , ;
;

Ewcb. XX, 9, 14,22,

Sustinuil anhma in verbo ejui. Exspeclavi el

aperavi in dtvina ilta promtssione, qune ad palriarcbaa et progeniiores nostro? facta est, quod scilicet promisa onis tcrraui baereditabimus : et quod
si audiverimus l e , bona l e r r comedemus. V*l
etiain promiasioneui iliam, qitod tu eos omnes salvabit, qui placere tibt Rluduorinl, alque eos qtil
poeniienliam cgeritii pecealorum.
V E E 8 . 5. Spernvit anima in Domino. In *olo
sulieel Deo, ei uulla alia in re.
VERS. 6. cuslodia malutina tttque ad \iociem.
cusiodiu maiutina sperel ltrael in Domino. lu ro
nimirum, qui a periculis eolns eripere eum potesi,
et salvare. Cusiodias aiuem antiqui certas noctis
parlee appellaltani, eo quod iniliies in exercilibus
nociem in qttaluor solent pailes dividere , quilma
allornaiim vigilanles reliqtmm eicrcilum ab bo8111111 insidiis custodium. Quariam igittir n c t i s
vigiliam, nialulinam custodiam appellabant, v e b l l
q u mane ipsum ;jamjam adfore signfticarei. Admonel igtlur Propheta universum populum Israel.
iil lolo vil tempore, in solo Doinino spcm suam
collocet. Per diem enim cl noctem, omnetn prorsna
v i u m significavii. Nam qui inceperil a matuiina
custodia et perveueril ad noctem , cl rursiim ad
, noctis ambilum peraget; a niane cienim inctpiens
VERS. 7 .Quia apud Dominum misericoTdia. Vera
niinirum miserieordia qaam el celerem el validani ei
illabanlem iis omnibus praestal, qui Deo dignisnnf.
El nmlia apud eum redewptio. cnim Fons apud
eutn redcmplioids, pelagos salnlis.
VEES. 8. ipu liraet ex ommbus fitfquUatibut ej*$. Populum Israel, Deo scilicet placere sludeuiem, ac jnxta legis pra?cepia converaantein. Congruii auicm bic psalmus novo etiaiu
^ populo Isracl.
Canticnm ascensuum.
PSALMUS CXXX.
VERS. 1. , exaltatum menm,
veiue efevali tunt vculi wei. Ilunc pslmun etiam
cunscripsii in aRipsum bcalus David, narraits
qualem animi ipoderaiionem baberet, qitando a
lcnlalioniljus alque a calamitatibiis libcrams,
qntetaiu vilam agcbal. Insiruit lamen el populimi
e Babyionica reversnm capiiviui^, eamdem sccuin
bumililalem, alque auimi modcrationem scctari ;
docens iu faclia eliani aiqne vinmibus propriis
Don Coafidere, *ed in unico lantum Dco sptTaro*
Non exaliatuDi est, inquit, cor incnm, elattouia

1!5

EUTHTM1I

aliqua, aul lemeraria existimaiione ; ncque oculi * '.

*
mei s u p e r b i a s morbo clevaii sunt. Sed dicet ali
q u i t : Nonne bDC in loco Propbeia gloriatur? qtiod , ..
elaiionisacsuperbia vilium est. Profecto gloriatur. , \ \*.
,
Veruin, exigenle id lempore, gloriari eliam DOS
decel de virtule : quando niminim non ad oslen- , *
laiionem gloriamur, sed ad audienlium commodum, hoc esi, quando illi hiijucemodi gloriatione
ad virluiiim imilationein invitanlur. E l cum d i x e r i l : Non exaltatum eti eor meum, atquc ad&luleril:
Neque elevati $unt oculi mei, dociiisse vidciitr quod ubi primuui cor exaltalum in nobis f a r r i t ,
oculi eliaui deincep elevaniur.

Neque ambulavi in magtm, neque in mirabilibtnT ,

%u])tr Non ambulavi, inquil, com homiuibtfs . & ?
inajoribus, et supra me admirandis. Gmn hujus- \ '
ceaiodi enim viris conversatus non som, indignum ,
ine illorum conversaiione esso repmans ; nlsi 11II I . *
forlassis roe inviium coegiasent. Vel per magnos *
el adnilrandos, eos forte inlelligit, qui sibi ipsis , \ ,
niagni alque admirabiles esse videbanlur, boe ,
, *
esl, qui animo elati essent, et superbi. Ac si i t i .
ceret : Non lanlum ego superbiam evilavi, sed
cum bominibus eo viiio laboraultbus eliain non
convereabar.
V K R S . 2. Si non humiHter unliebam, $ed exatta ,
#>

vi animam meam, ticui ablaclatut in mattem tuam, ,

^

iia retribuei onimcv mem. Si bumilia, inquil, non ,

atiin fteciatus, sed animo elcvams sum, cum . ,
buiuilis taiuen atque abjcctus essem, ei veluli , \
infans, quf a malris papilla abslinuil. Vel, quia \ ,
. .
Graeca dictio, , non solum Ua, sed valde eliam

aignifical, alio modo expone : Tu valde retribues

aniniae m c . Ulilur eliam boc in loco Propbela C . * fuluro indicalivi, pro oplalivo, qucmadmodum .
ape bujuscemodi abusus apud Scripluram repe- ,
rinius. Vel vere relribues, retributioneiii scilicc.t
^

.
6npcrl)ia?.Qiiidam vero iia conitruuul : Si non humilUer nnlitbam, tanquam ablactattu erga matrem
tuam, elc.
Y E R S . 5. Speret Itrael t* Domino ex nunc,

usque in swculum. Me scilicel imilaius qwi in ca- . lamiialibtis, in ofio el qiiieta, et in onmi dcnique
* , , tcmpore in Detiiii epero. Coiigriiil eiiani bic psal- \ . \
mus novo populo Isracl. Foriassc eiiam bealus . *
David el praeseiilem cl proxiuic praecedenlem psal- \
nium cx eoriim por&ona conscripsil, qui, iuier , ,
reversos e Babylouica caplivitate, pii magis et , ,
religiosi eranl : narrans scilicei quas inler affli- ,
ciiones eniiilcreiit ad Dcum precep, el qualem, 0 \ \ posiquain ab cis liberati sunt, animi roodcralio- .
nein baberenl: atque boc ad utililatem et crudUionem nostram qui a saeviori daeraonura caplivilale Bberaii sunoue.
Canticum auemuum.
'
PSALMUS CXXXI.
'.
Y E E S . 1, Memento, Domine, David, et omnh
, , ,

mansuetudinis eju$. Hunc eliaro psalmuin Propbela

. ^
ex populi persona conscripeil aupplicantis tenipli
\ , ,
conairuciionem exsurgere, atque id impetrare
\ 5 ,
oplantis, si non propier se, sallera propier illud , \,
sludium, quodeoruni progenilor David rex tn Deum ,
babuiese perspicilur : utpoie qui anie priiuain . |
lcinpli conslruclioncni, locum ci idoncuiu multa , ,

1217

COMMENT. PSALMOS.

1218

\ \, ctim diligentia perqtiisivii. Per

mansueliidiucni
, xaV . \
vero, pnlienliam inlelligit, quam beaius l)avid
, crga Saulem et socios, crga Semei qui coulume * \ lia eum affcceral, atque crga oiunes alios bostes
\ . ,
snos eummam ostendit. Solius autein mausiietu , . - dtitis memintt, quia in bac viiluie prae ca-Icris
.
excclluit. Vel per hanc virtutein caeteras quoqu
iniellexii. Memento, iuquil, David mitissimt boraints, alque ob niansuetudinem suain libi olim
cliarissimi.
, .
V E R S . 2. Quomodo juravit
Domino, vovit Deo

Jacob. Memcnlo cjus, inquit, qtiemadmodum cum
.
juraniento ea Deo pollicitus sil, quae inferius d i t

ceitlur.


,
V E R S . 3-. Si wtroibo
in tabertiaculum domut

,
mea, atcendam tuper lectum strati , ti dabo
,
sownum oculh men, et palpebris tveit dormitatio ,


, requiem tenporibus , donec invenero
, ,
iocum Domino, tabernacul&m Deo Jacob. Mcmcnto,
(33). inquil, quemadmoduin ipse oiim zelo quodam
, correplus esl, cum Domini arcam huc alque illuc
, , errabundam ac vagam circuinfern videret, et cum
, , - juramenlo pollicitus sit, dicene : Non faciam ego
* ,
boc, neque illud, donec invenero locum Domino
,
dignum, lioc est, locum ten.pli, et babilalioncm
, , \ 'arcae ac labeniaculi. El rcvera etiam non q u i e t i l ,
. xa\ ,
donec illitui iuveneril, qucuiadmodiim in pri;>
\ , \
Reguni libro Iradiluf. Diclio aulem , lnc
.
loco, idem significal qtiod , quemadiiioduin
sa?pe alibi diximus. Tabernaculum vero ct domiis DH, dicebalur locus Hle, ubi responsa atque
oracula dabanlur a Deo; ubi etiain ad probos el ad virluie praedilos liomincs loqucbalur, ul
superioribtis diximus. (Nani alioqnl Deus nulla babitaiione scu domo indiget, ant tabetnacilo.)

. C
V E R S . 6. Ecce audivimus eam in Ephrata.
Quo ,
niam, inquil, a pairibus tioslris, vcl eiiam auimde
,
ex sacris Librte amuviimis eain, arcam niroiruiu
. \ '
Epbratsc delalam fuissc. Esl autem
' ,
Ephrata eadein, quse et Belbleem. Lcgimus eniin
^, alild apud Scripiuram : Bethleem domut Eptirata .
.
Ilem Jacob uxorcm Bachel sepelivit in Hippodronio Epbratx* : Hac, inqail, ttt Bethleem* Appellabalur namque olim locus ille primi posscs. oris
noiniiic.

.
Jnvenimus enm in camph tilva*. lnvenhmis cam
*
boc esl, eo mudo didicimus, ul supra dictum est,

a majoribus nimirum noslris, ecu ex divinif l i , , ,
bris : didicimus, inquam, eam commoratam fu R^C
. in campis silvap, boc esi, buc alque i l l u c e i r a i i > , ^ lis in morem circumlala, ulpole quae ociluiii ac
, \ , \
destinalum locum aliquera non haborel. Iloc anlnn
.
dicunl, demonslrare conlendenlcs, quod bealus
David neccssario adtnodum pro ea xelo correptns esi, ut locum illuminvenirei, pro quo ip*i in r . i icnlia ad Deutn supplicaal.

,
VERS.7. * tu tabernaeula
adore
,
ol
mui in loco, ubi steterunt $ ejus. Uxc veila
. iv
ex saiictnruin persona dicia sunt, qui populo
, , capliviialc in palriain reslilulo adcranl. Pr*d, \ - \ citur autem his vcrbis, quemadmodara tcmpltun
c

Mbb.

2.

Varifle lectiones.
(33) Snpplc .

121)

12

EUTHYMIIZIGABENI

denuo engendiim erat, ot quemadmodum ipsi illuc , ; .

ingressuri eranl, c l adoraturi ibi Dcum, u l autea. , . ,Tabernacula autew, templi aulas appellavit, vel , .
\ \ ipsum templura, plurali usus numcro Uebrseorum
more, ut sa?pe diximus. Praeterea Dei tabernacida, .
\ *
ac pedes Dei, et steiisse Deum, humano more dix i i , ul audiloruin
bebetudini condcscenderel. , ,
\ .
illinc etcnim horrend illae voces exibaot, qiitt
obscura aiquo ambigua quxbbcl dc Judaeorum
rebus declaraba. I, ei (ulura prediccbanl,
V E R S . 8. Exsarge, Domtne, tit requiem luam. Hoc
,
, (
.

est in icmplum tuuni atque ad cjus aedtficalionem, , , ^ ,

, ,
in qno anlea requiescebas : hoc est, veni ad illud
.
icmplum, alque ad ilbus loci auxilium, quod refrigeriuin, iia ut dicam, prxstare libi solebal, el
requicm.

. *
Tu et arca sanclificatioms tucc. Exsurge, inquii,
.
lu una cum sancliQcalionis luae arca. Poicsl
eniin et tlla, quemadmodum olim, admiranda uunc \ ,
etiam raulla perflcere, propler divinam graiiam, \
, q n in ea esl. Divin eienim graliae doiuus meriio poieral appellari. Sanclificalioniseliain arcaia , ' , , \
dixit, lanquain sancliticatione | lcnam, el per
. "H
quarn niulla sanclilicari dicebantur. Nam el om, , \ ,
iiia qnse in ea reponebantur sancla erant, et
, ' ,
praesertim lex, qua quo*bbet ad se accedeniei
sanctificabal. Vel per sanotificalionem lemplum
*
* *
ipsum intelligil, lanquam Deo sanctificatum, ctquod
\ , xvpl.
in psalmo L X X I I I sanctuarium appellavit, dicens :
Incenderunt in igne sanciuarium tuum.
VERS. 9. Sacerdoies lui indueniur justitia. Si boc "
01
cixaioovrrtr.

fatttuin fuerii, sacerdoles tui inslar vestisjusli , ,

liani intluent, ciillus uiiisiruui divinos. Ve), Omni
,
juslitia induenlur, boc csl, universa v i r l u t e ,
, , uipoie jani Deum eolemes, aique in dies raagis , \ .
virtutis ipsius sludtum amplexuri.
sancti tui ex$ullabunl. Et reliqui, inquil,
.
01 \,
bominea, qul tibi sauctiuYali ac dedicati sunt,
, ,
exsuliabont, boc est, univcisus populus ttius
.
actiiia afficielur. Vel pcr saoctoe, eos inieiligil,
\ ,
qui prse caeteris excellcbant virtulibus. Deinde
.
ruraus ad memoriaiu confugiunt beaii David,
sripsos indignos esse jqdicaniee, qui graliam a
Deo possini impeirare.
V E R S . iO. Propler David servum luum non aver" ,
tas faciem Chriiti tui. Hoc cst, eum non respuas, j)

.
qui, ut princeps forel super nos, a le i u rcgem
. ,
unclus esl. Tuum auteni d i x i t , u l Dei benevo *
eniiam erga eum oslenderet; vel uncluni a te
. ,
per legem tuam. Non avertas auiem eum Dobiscum
' \
pro lempli, cWilaiis, ei regni creclionc suppli>,
canie,
nec inanes Ulius preces fore permiuito.
Vias. 11. Juravit Dominui ipii David venta" .

tem. Uoc est, siabilem ac veram promissionem

, .
fecii.
El non contemnet eam. Cum verax sil, quin
.

imo et ipsa veriias. Uuaeuam aulem fueril ba?c pro- . , .
9

DIiseio, a u d i :

De fruclu ventrit lui, ponam super thronum luum.

11

COMMENT. PSALMOS

1224

. \ . Hoc esi, ?n tlirono, alque in sede regni ttif. Nec

, \ . ,
tantuwi hoc d i x i l , sed et alia quae sequuntar.
.
V E R S . 4 2 . Si emtodkrint fMi tui teitameninm

ol vlol

meum, et tenimoma mea hcsc, qum docebo , el

, .
,
filii eorum in saculum $aculi udebunt sttper thro ol vlol

num tuum. Si filii ttii, inquit, qui per siiccessioucs

.
reguabunt, legem roeam observaverinl. Per lesia ,
menlum enim et per tesliiiionia legeni ipsam i n \ ,
lelligit, qtiemadmodnm et ssepe alibi, prasertim in
' , *. , \,
& - , ptalmo cxftu, ubi eliam diximus. Si observaverlni,
inqoil, lesibnonia, qus ego eos docebo, st lcc:bn
\ , \
legis meae vacaverint, non ipsi soltiin regnabunt,
\ \ .
, - sed illorum etiam ftlii perpeluam regni snccessionem consequenlur. Et baec quidcm a Deo eie pro.
, ^ roissa sunt : verura postquam ipsi pacta non observavenini, jure eliam a promi&sis deciderm.l.
\ , \
, \ ; Poesunl etiaro hsec verba inielligi, ui ab eis dicia
sint, ea raiione Deum sibi magis concitfareiit,
. , \ revocantes ei in memoriam antiquaa pollieitaliones, et rogantce quodammodo ut eas adhitpteret,

vel ut muioo sese eonsoYarentur, et oonam populo spem praeetaretit. Dehnle addunt ettam ecqoentla
verba, veluii el quae a Deo oliro dicta eliara fuissenl ad beatum D.vid.
Y E E S . 1 3 . Qvomam elegAt Dominus Sion , elegtt

,

eam in habitationem sibi. Scdebunt, inqnit, filii ttii

.
, \,
iu throno luo, quoniam Domintts elegit Sion , in
\ , \
qua sedes esl rcgni l u i . Ille, inqtitm, Dorninus, qui
,
baec tibi nune loquiiur verba : Ego videlicel qui
, .
Dominue eum.

, .

V E R S . U . Hcec In a*culnm tmculi.

.
C Hoc est, Hsec habiiatio mea.
Uie habilabo, quoniam elegi eam. Haec et sequen ,

. \
lia dicunt tanquam cliaui sibi promissa.
\ \
.
V E R S . 15. Venationem ejui benedicens benedieam.
.

Per venaiionem, ciborum atque eduliorum suppe \

ditaiionem intelligiu Ilaec, tnqtiit, benedicens be. ,
nedicam, hoc esi, Praestabo magna cum abundantia.
\ .
9

Pauperes ejui salurabo panibus. Iloc e s l , diviles

. reddam.
.
VERS. 1 6 . Sacerdoree ejm induam salute. Hoc^st,
.
,
securilate, ac bona valeludine.
.
Et mncii ejus extuUatioiie exsuliabunt. Quinam

.
\ .

sinl sancli Dei, jam sa*pe alibi diiluiu esl. QIICHI

, \ , - ]) autem ail: Ex$u l tatione exsuliabunt jiem : Benedicent
, \ ,
benedicnm, et alia hujusmodi, quidam idioma esse
, .
dicunl HebraicaB linguae; quidam vero bujusmodi
sermone uti dicunt Scripturani, ad majorem inlcnsioncm, ei ad validiorem senteniiae conUrmalioncm.
V E R S . 17. lllic oriri faciam cornu ipsi Daitid. In
.
Sion scilicet, in qua oriri ei faciam gloriam, ac
, ,
ceisitudinem ex generc David, quia eC a poslerts
, , \
gloriiicabilur, el illtus gcncratio seiuper regnavil.
\ ;
Paravi thnito . Chrislo meo, hoe
' .
est, regi meo David. Meam autem ideo d i x i t , ut
.
benevolcntiam suam crga eum osicnderet, ut dixi
mus. Per lucernam vero gloriam posterorum ejua
,
intelligil, qux, luccrnac insiar, gluriae ejus splendo , \
rcm oinnibus dcmousirat, el buluscciuodi geuera

1223

E U T U Y M U ZIGABENI

1224

lioois progenUoreiii, vebul quoddaiu lumen futuris , generaiioiiibiis illucere facil. Vel per lucernani ,
i v . ' , t&v
generis sui splendorem ideo inlelligit, quia spleudet
,
inier gentds. Verum bxc omflia ea condilione illis promista s u n l , si lesumentuoi Dci custodfrerint
ul dictum est.
.

V E R S . 18. lnimicot eju$ induam confuthne. l o i , .

micos scilicei David aui generis ejue.

j *
Supcr iptum autem efflorebit sancitficaiio mea.
*\ \, \ Super iptum David, seu super ejus eemen. Super
. ' , \
ip*um auteni, hoc csl, lempore ipsius David, vel
* , ,
leinpore seiuiuis cjue, quolempore lempluiii meum
smniiio cum splendore florebil, boc e t i , eo re- . \
gjiamc. Quidam vero per cornu, et per lucernam, * \
regoin iniclligunl Zurobabel, cujus bostes aiuni , \ \ *
fuisse confiiaos, el quo regnaute lemplum Domini,
quod diu olini , dirulum, alque (ul ila g , \
0,
dicaiu) labcfaclum fiierai, eflloruil. Quidaiti cliam
verba tlla : Quia elegit Domiims Sion, et qoae se- .
\ ' , quiinlur omnia , proplnuiam conlinere dicunt, de
iig qui in Jiid&orum populo digni fueruni ut pro- \
*
^
pbeiicam graiiam cousequerenlur. B l quoniam

jiixta liisloriae seusum psalioam jam exposubuus, \, ? ,

cl .

restai ut iradamus eiiam quaccuuque de Salvaiore

iio-Iro in eo Iracianlur. huroibimut, inquil, in ta \ ,
,
bernacula ejus, adorabimut in Ivco ubi neterunt
, , \
pedesejus; hxc verba ex fldcliuiu persona pro ,
phetice dicla suut, qui muiuu iuter sese consiiltanl,
, quidnam facluri einl. E l per labcrnacula, loca i n , , \
tclligiint, qiue ia Palaestina gunt, ubi babiiavii aut
' . *1 conversaius e>l Cbrislue. Per locum autcm ubi
iteterunl pedcs eju$, vel eadem inlellige tabernacula C ^
, \ .
,
et loca in quibus Dominus ambulavii; ?el ipsam
\, ,
,
crucera, cui Clirisii pedes confixi sunt, et quam, in

psalmo xcvui, tcabellum pedum ejui appollavit. Ex
uaiversia siquidem mundi parlibua tlluc confluunl ,
.
bomiuef, alque in ea sancia loca iugrediunttir, et , ,
adoranl illic Dominum. Exmrge, i n q u i i , Domine, ,
in requiem Ixam, tu area sanciificationb iuw, hoc *
, xfjest, luae dlviutUiis laberoaculum, luum scilieet
, \
sacraiissiinum corpus. Queroadmodum enim arca
. ,
illa sancla Dei ex incorrnplibilibiis lignie fabricata
,
erat, ei purissimo insuper auro inauraia, ita eiiam

assumpta Cbristi bumanitas ex iucorrupio ejus . 01 , ,

corpore eral compacta, ex ipsaque vera ac sanctis- , %
4

sima diviiiitale (ut ila dicam) erat deificaU, per ^ xal ol '
\
unionem nimirum illam incffabilem veri Dci. Sa- ,
cerdoiet iui indueniur juiiUia, evangelira nimirum, . ", ,

vel omui virtutum genere ornabunlur; et sancti tui ,

*
extuliabunl, el quicmique cum sacerdotibus ama- . ' , '
lorcs fucrint virluium, angelicain peragenies con- ,
versalionem, illoruni eiiam more cxsullabunt. Pro- , '
pier David seroum iuum, avertas facieni Chrisii
* ' .
iui. Si iiullaiii aliam ob caueani, propier me s>l- \ ,
icm servuro l u m n , quaeso, ne Cbrisli lui prasen ,
liam avcrlas, qui per incarnalioiiem suaro honiini .
bns apparebil; quiuiino rogo le ut cilo appareal. , ,
Yetlias eliam quac jurala fuit ipsi David quod ejus
,
seinen conscssurum essel super ibromim regni
.
cjus, ad ipsum elian Cbristum pcritnci. Uic denim
\ ,, \ , \

C O M M E N T . I N rSALMOS.

1225

1226

, ^ - *ere ac proprie illius semen f u i l ; quia ex semine

. -, ,. oi - qtiidem fuil Davidico, propter malrem, quse a bcaio
,
David gcnus docebat. Fuit ctiam vere rex, eo
quod sobdilis suis fidelibus lcgem imposuit, cl
, . "
sumiuam eorum curam habens, vcri regis et dirc \ . \
ctoris amorcm alque ofllciom docuit, cum pro eia
, \ ,
inomius gil : qtite omiua vcri regis cbaractcrem
,
ac ngmam exprifnunl: Si cuiiodierini, 'inquil, filii
\ > *
ejus te&lamenium mdum, Evangelicufn iiitntruni :
, \ ., \
ei testimonia , hae, qum dorebo ; le sciliccl
\ \ \
prasdicante. Est elenim liic sermo ex pcrsona Pa \ .
liis ad Cbrisluin uatum cx semine David unigeni
, ;,

luin Filiuni; strmo, iiiquam, de aposlolis et disci

\ pulis, quos in Evangelio cliam Cbrisius filios suos
* \
appellavit, lanquam per docirinam el Gdem sibi
, , .
,
1
1 r i

, ,
adoplalos. Si igilur bt fiiii tui haec fecerinl, quas
dico, noii ipsi lauliim, sed eortini etiam discipuli

,
sedebmit sup^r ibronnm lutim. supcr ibronum i n , *
quam pasloris e( docloris : Constiiues eiiim ,
* , *
inquii, prmcipes luper *. Vel in frui .
\ , * tione ct requie aiierui regni. Qaae prbmissto sane
* tunc damuin adimplebitur, si cuslodierint legem,
ul diclum est. Hccc requket in ia>culum tajciilt:
*
, , , - aetema Defi requies Ecclesia esl liacliunr, u) qiia
Dcus quiescit; Porlas enim, iuqtrif, inferni non
,

* , \ prtevatobunl advcrsum . Per tenationem aulcm
. - ejns, (sea ul Graeca diclio , aliter sigmficat, per
^ , \ capturam,) pnedicalionis sagcnam ac rcie inlelHgea, pcr quam Christtis venalur ct capii eos qtit
, *
\, Q bac naUnl, iia ut dicain, erroris salstfglrte. Vel,
Tenaiionem ei capturam illam, juxla qnam phca \ , \
torcs aposloli, non antplitis vivos pisces capiebanl
,
occidereni, scd tnortuos pcccalis iiominf s irre.
licbant oi vivificarenl. Per paupres etlam cjus pau , ,
* ptes xpirilu inlellige, qnos caeli pane, boc r s t :
, \ coelesii rcgno, Cbrialus eral saiuralurus. Sace^do * , , les aulem ejua, aelerna Cbrislus ttinc deiniim i t i , ; * , , duet salule, &i aulea justitia indnli Tueriiit, tu
* \ praediciuni esi. Ejua etiam tancti exsul, \ \ , ! labunt, potl discesaum Bcibcel et bac t i l a ; itinc
, cleniro ei eacerdolce ita induti erunt, ut diximus,
* ct tancti exeullaboiit. In Ecclcsia etiam oriri fecit
, cornu ' David, boc est, gloriam, atque boiiorem
* Davidici nominis celebrari, alque exallari, duir.
laudatur scilicct el glorificalur ab omnibui, lan.
.
quam progenitor Christt. Yel oriri fecit, validum et sublime cornu regni ipsi David, in Sion, feriens
acilicet, aique dejiciensquoscunque sibi adversanles. Hoc aatem est regnam Chrleli. Lacerna vcro,
quaeChrislo fuii parala, caro illa sanciissima c $ i , quae a Deo fabricala, et divinitati fuii conjuncla :
quae lucenlissima c r a l , propler vilae eplendorem (fuit elenim einc peccaio), el quia in ea requievil,
sepiomplicis illius fulgentissiaiae lueerns instar, luceniissiroa septemplicts spirilus poteniia. Ve! per
lucernam, Evangelium iniellige, per quod oinnea qui coniUuai erant in lenebris, illoininaii sunt, ci
ad clarissiraam daducli virlulem. Lwrna eniro , i n q u i i , pvdtbut meis terbum luum . Vel ipsuiu
etiam Domini Praecursorem, de quo scriplum est: llle ardens . fnimici vero dxmonea
siinl, el reltqui omnes verilalis inimici : qui etiam omnee pariier confondcnlnr, scd praecipue iu die
rcsurrecliunis universse carnis : el aiipcr ipsum denique cfllorebit itlius sanccificatio, sancta nimirum Ecclesia, quae omnes ad se accedeniee sanclifical, qu^que ipsum Christum laaquam floreniis simain coronam in decorem, atque in ornanienlum erat babilura.
0

' Psai. XLIV, 17.

" Maab. xvi, 18.

PATROL. G R . C X X V H I .

e i

Psal. CXVIII, 105.

e e

Joar

55.
39

1228

16

1227

'(
.
Canticum atcentuum.

PAB\
PSALMUS CXXXU.
,
Y E R S 1. Ecce sane quid bonum, aut quid
jucun
;
dum quam habilare fralret in unum. lntegram at , ;
que plenam caplivorum resiitulionem proepicieos
beatus David, 01 quomodo a perlurbaiionibus aique \ ,
, \ * ,
ab x r u m D i s Kberali, l c r o p l u m et civifalem i t e r u m
, * ( !
aedific.uuri eranl, et eub uno principe viiam acturi,
\ * admonei eos, ne rursus dividantor, ne in diversas
, , \ ,
ac variag acindanlur partee, ut atitea, quando de * *
cem tribus proprium babebani duceui, el reliquae
\ * . , ,
duae allerum imperatorem : quae res transgrcssionum legis conlenlionumque, et calaniiiatum pcr , ;
83ppe illis causa fuii. Admonei igilur eos, ut uua,
* ,
atque sub eodem degaut principe, diceus : Ecce * \ , *
sanc quid lam bonum, aul quid laiu jucuiidum esl, JJ \
qiiain ut fralrea eodem babitent in loco, alque eis- , dem aniuiis, sumniacum concordia el conaensu?El
pov. iniilla quidein bona suni, quae non sunl jucunda, el
.
rursuni jucunda miilla, qux non bona: Irairura aulem concordia e l communis eorum babilatio,
ulnimque boc in se bonum continel. Nemini enim dubium eese puto, quod frateroo coiiseusui utrurnque hoc couvenial bonum. Deinde bnjuscemodi bonum, simililitdioealque exemplo quodam descri~
bit, direns:
%

YER*. 2. Sicut unguenlum in capite, quod descen

dit in barbam, barbam Aaron. lloc quod diximus,

, .
adeo bonum csl et jucundum, eicul legale illud un \ ,
guentum, quo sacerdoles ungebantur, quodque
, , \
super eoruai capila effuodi solcbat. Naui quemad . .
modum bujuscemodi unguenlum bonum csi, ulpole
, , \
sanclum, el jucundum cliaio , veluli odoriferum
, \ ila et illa communis fratrum babilalio, atque con- C , * \
, \, cordia, summura quoddam bonum esi, veluii quod,
,
, \ -;
cl nalura ipsa, et lege eliam divina cominendaiur.
, .
El jucundum bonum est, eo quia ulile est, et com
. \ , ,
inodtim. quoniam a saeerdotum capile unguen \ tum in barbam descendebal, addidit : Quod de, \
scendit in barbam, ei deinde, in cujtisnaro barbam
, \ , *
deecenderel, expressit diccns : In barbam ipsim
Aaron. Hic etenim sacerdoium omnium primus, unguento uncin* esl. Vcl per Aaron, qucmcunque sa~
cerdolein inlelligii, tanquam oainee ab eo descenderent, ei quoniam unguentum boc a barba ia
sacerdotalis indumenli oram rursus descendebat, iterum addidit, diceus :
Quod deueiidil in orain ve$limenti ejut. Oram

seu inarginem ve^limenli, reliqui interprctes Ot . \,

vestimenti reddideruol. usque ciiim descen- ^ , .
debal.
V E R S . 3. Sicut ro JSrmon, qui detcendit in mon let Sion. A&rmon nions est Libano adjacens, ubi
mulia nivium copia conservalur, unde vaporee geiicrantur, qui aercm monlium Sion crassiorem
alque bebciiorem redduul, ac roreui sestalis lempore non raodicum efllciunl: quem bonum quidem
esae dicemus veluti lerra? arescenii necessarium,
jucuiidum vero eo quod a,*quabililcr et cum deKeialionc superne iu lerraiu deferiur. Quia igitur
roa isie causatn atque origincm babei ex moute
wErD)on, idcirco rorem Armon cuin appellavil.
Quoniam illic mandavit Dominut benedictionem.
llltc, id esl, in commutii babitalioue, in concordia,
iu amore fralerno, alque iu dilcclione, quae e>t

*/,
ixl
. \,
, , , *
\ \
, ;.
, , ,
\ \
.
.

"

.
; , ,
, -

1219

COMMENT. I N PSALMOS.

1530

, virtutum omniuin capul. Caetcrum Dei benedictio

ei ga homines idem est, quod divina gralia, el benedt \
ciio ab bominibas in Deum divina lauaest, scu gra,
liarum actio. Bencdietio vero ab bomiuibiis in homi *
nes, buinana esse dicilur ad Deum oratio, quando
uiipirum pro aliis preces effundimus ad Deum.
. ,
Vilam usque in sceculum. Et rursus Dominus
\
mandavit et misil in concordes boraines diulurnani
, ' .
vilam usqtie ad gaeculum ab eo deterniinatum, hoc
" esl, per universum, ac preslilutiitn viiae tempus.
, , * Nam quemadmodum conlenlio mortes operaiur,
, \
ita et pax vitam, cum unanimes, ac pacifici bo. .
roines neque mutuo sese occidant, neque ab !iosiibus laedi poseinl, qtiia conjuncti sunl, e i mumti. Congruil eliam hic psalmus fidelibus omnibus
Cbristianis.
Canticum ascensuum.
'<Mty .

PSALMUS C X X X l l I .
'.
V E R S . 1. Ecee sane benedicite Dominnm omnes
,
. - scrvi Domini. Canlica ascensionuin, eeu (ol dixiirius) ascensuum in boc psalmo iinem accipiunl: qiiem
, ,
Propbela in graliannn aclionera deeinere volnit.
. ,
Jubel cntm bic condignas Deo gralias agi, qui c l
, \
caplivitate populum liberaverat, ei ei praeslilerat
,
ut pcr tol iuimicas genles iiixsus alque lulug ir.
, palriam redirei, cl ab assidois iinilimarum gen , , \ tium bcllis quieeccrel; qui cliam civilatem et
. , ,
lemplurn rursuin aediflcari permiserat, feceraique
, .
ut securi jam conversarentur, atque habilarent in
, \ ,
patria. Dc caeiero enim, inquii, vos servi ei
cullores Dei, condignas Deo graiias agiie. Serrus aulem Dei dicitur, qui eum colil, atque illiue
paret roandatie.
01 , Q
Qui itaiit in donio Domini, tn oulis domu Det
. 01 ,
nostri. Yos, inqtiam, Deo benedicite, qui assidne
, \
in leroplo commoramini, qui lemplum a roodo
\ \ .
perfeclum, suoque dccore et cttllu jam receplo
ingredimini.
"
V E R S . 2. /it nociibus
manu teitras in
, . sancia, benedicite Dominum. NolUe* inquit, u n i , versaiii noclem sonino perdcrc, sed in ea, mamis
" ,
vesirae ad Sancia sauciorum exiolliie, ubi propler
? * divinain illaui graliam, quae illic erat, habilare
*\ , \ , \
Deus dicebaiur ; alque in noctibus pracipue Deum
, \ * laudate, quando mens a sollicitudinibus el curia

magis vacua est, quando vobis majus otium adesi.
, Quod si nociu eos jubei c lecio surgerc, aiquc iu
;
leinplum accederc, qtiamnam unquam veniam i i
/ .
D consequentur qut tempore illo, neque etiam domi
ad precea,neque adoraiioneni consur^unl? Deiude
rogai pro populo dicens : VERS. 3. Benedical tibi Dominus ex Sion, qui
,
.
\ jecil ccelum UTtam. De bujuscemodi verbis alibi
eiiam diciuin esi, videliccl in psalmo cxxvu. Hic
' , \
psaliuus pnelerea omnibus potesi accomiiiodari.

Alleluia.
'.
PSALMUS CXXXIY.
'.
iam bi superioribus diclum est, quod psalmi,
,
qui hujuscemodi habent inscriplionem gratiarum

actiones conlineni.

1231

E U T H Y M l l ZIGAUEXI

1232

V E I H . 1. Lautlate nomen Domini, Inudaie, $ervu

, , ,
KvDominum. De bis vprbis dixiiims in p>alti,o cn.
. \ ' .
Y E R S . 2. Qui staiis in domo Domini, in auli do
01 ,

mut Dei nosiri. llaec vqrba ad uiiguem babenlur

. ) ^
in proximc pnccedenli psalmo, ubi ea exposuiiniiu: \ \ *
. , ,
verum bic nou utiivcrsuin populuiu alloquilur
Propbeia, scd cos qui in lemplmii freqncnlius * sicccdcbani. Vos, inquil, qui siaiis iu templu, lau- , ,
\ , ^
dale Deuin. lis elenini, qui in lemplo non niaitc .
bant, nun lictbal Dcum latidarc, n^que alio in loco
ad Deum orare: ea niiniruui raiione ut templuin cerneules, aique ea quae erant in lemplo, diviuae
raajeslalis nunquaiii obliviscerentur.
, . "
VKRS. 3. Laudate Dominum, quoniam bonus et
, ,
Dommui. Quoniani migericors, ac beucfleenlissi .
inii5 esl in omnes : scd in illos praesertiin qui eum
laiitfaal.
Ptalliie nomini ejin, quoniam pulchrum ett. Pul- ^ , . * \
chrum esi ei psallere. Ex psalmis ctenim el can ,
ilcis, divinoruui dogmaluiu excellenliain addisci , \ ,
inus. Psalini eliaw el canlica psallcmium meulcs
protendunt ad Deum, huinanos afleclus scdant, , \
aniii.am canlu deleclanl, el cum dclectalione con- \ . \ V

juticla.it qiteque utilitalcm affcrunt. Vide quae dicia ,

* .
n n l in psalmo ix in eo versiculo: Psallam uomini
tuo, Altisiime.

VERS. 4. Quoniam Jacob eiegil sibi Dominuu

Quoniaiu Domiiius ex omnibijs nationibus Isracliticuin sibi populum eJegii, ac sibi reposuil, vcluli
cura populum a quo solo colefdur.

"
.

, .

in piculium sibi. Populum Judxorum de

. accudcntem ex Jacob, duplici nomine appellavit. , \ * Jacobnimiruin ci Israel: queinadiuodum ipsceliani
. , \,
, * palriarcba iacob ulroque boc nomine fuil nppcllatus. Euitidem, inquil, populum eleglt sibi Deus
, ,
in baeredilatem, atque in sorlem ; el ideo pecnlia , \ ^, \ reni populum illum persaepe appellavil, ea ninrii .
lalione, quod secus illuro amarel, suninioque sludio cuslodiret, quam diyilias quasdam
non valgaros, et pcculium quoddam preliosissimuni.
1

V E R S . 5. Quoniam eognovi quod magnus eil

Dominus. Ecce quod aliam divinae laudis causain
appouii, dieens : Quoniam ego aniplius quani vos
cognovi; vel, quia id exactissime novi, quod Dominiis magmis esl. Cognovi aulem id a divinagralia, et quia iiliua opera, mulla cum prudentia i o n aideravi.

" , .
* , ,
, ,
* ,
, .

El Dominus pra omnibus dii. Uic si quidem e s i ; 11 vero non sunl. Uic cliam vere Dointuus; illi anlcm non vere dii. Nani el si coroparaiionis verba, haic csse videaniur, non tamen
faisos dc 08 vero Deo comparanl, sed ex dispensalione quadam propier populi bebetudineiD Propbeia
eic loqiiilur : quippe qui alibi Deuni dcoruni appellal, cl nunc eliam audilorem pcdetentim crigit,
iniraltibum rerum ipsum Ueuin opcraiorcm esse
demoiutrans, ac deinccps paulo posl geniium deos
subsannane. Diciuui cst ciiarn in psalmo x c v i :
iV/mii exallatui iuper omnti deos; ibi vide quae
iu exposilione diximus.

.
, . ,
\ .

\
,
\ ,
*
\'
*

\
.

COMMENT. I N PSALMOS.

1233

Vias. 6. Omnia qucecunque voluit, fecil in ceelo

. \ '
. Eadem verba babcntur in pealmo cxm,

i b i . Deu$ autem tn cato in omnia

.
voluit ftcit.

Inmaribu$ ei omnibu$ aby$*i$. Maria quidem
. *
arios maris sious appellal: CongregaiioMi, inqtiil,
,
aquavum maria . Abysios autera eub , , , terranea loca, quae imperscrutabilia s u n i : in q u i .
bus lamen fecil omnia Deus, qttse voltiit. Dcinde
,
privata qnacdam Dei opera admiralione digna lau , dat, majora praeleriene, ulexrainoribus, niagnitt-di*
) \ .
iiem cjus sunimis esse laadibuts dignam osi6nderel.
' .
V E R S . 7. Educent nubet ab extremo . Qiti
cx ipsa inferiori lerrae profunditate uubes c l u r i i ,
\ ,
easque laraelsi graves sinl, alluw extollU, et
\ .
illarum hamorem, qai uatura sua deorsura fcrtur,
in sublime elevari facil.
.
Futgura tti pluviam fecit. \u lempus scilicet plu * , * via, vel in pluvia. Effecilque quae suapie naluta
, mitluo scse perdunt, una, ac pariler sine allerius
laesione conjuncla deferaniiir, ila u l neque fulgur,
, ' ^ quod nalura ignilum esl, pluvialem aquam con .
sumai, neque aqua rursum raagna vi delata fulgur
exstinguai.
Qui educil vtntos de thetauri suh. Per thesau
.
,
ros Dei, boc in luco Propbcia occulla illa loca i n * , lelligil. unde exeunl venli. Occullus eniro esee
*
dicilur ibesaurus : eo quod et generatio et focus
,
ejus ignoraiiir. Tbesauri nominc prelerea, non
, \ , * Q lanttim pecunia* aulocculla alia boha intellignnlur
,
sed 61 ipsa eliam loca, tibi tbesauri recondi solent.
, .
Vel qui educit ventos lanquam e Ibesaiirts snis, u l
subintelligalnr diciio Hla, Tanquam,ve\, qua$i ila
" * , \
ul ex his verbis educendi faciiitas dendtetur, ci
* , \ ,
quod eoe Deus aemper in proftiptu liabet, cum vo , \
laerii. lllud aalem quam maxtroe admirandam cst,
, \ 0 .
quod modo hunc, inodo illum Deus ventum emitlal, et aliquando una utrumqite; persaepe eliam
plures uno aique eodem lempore ; pcrwepe eliatn nullura prorsus; atque lictc oninia ex uliltiate, c
niliil eine ratione, illts scilicet inierea inclusis, veluti in quibu4dani lliesauris : alqne illinc quoties Deo libucril, maxiraa cum facilitale eductis.
V E R S . . Qui percussil primogemta Atgypti ab
" homine usque ad pecus. De hoc dixiuius iu psalmo
. * *
i.xxvn. Vide i b i , in versu ulo : ' temitam hat
\ ,

(Jsque ad vero dixii, ut calamilatem

. " , ^ angerei.
.
Y E R S . 9. EmisU signa et prodigia in medio tui,

,
jEgypte. in Pharuonem, in omnes tervos ejut.
,

(bidein eliam dicium esl. qitod powit tn ASgypio

. \ *
*tigna, elprodigia $ua in campo Taneo$ : cumque
,
grafiseimae omnium ptagae memiiicrit, colleclim
pmmodum aigna dixil, el prodigia.
, , .
Yias. 10. Qui genles muiias. Sive eae
* .
qii transiluro Judseis probibebant, acii gentes
,
quae in Pala-stina crani. In coropendio eteiiim oni , \ .
nia narral el cursim.
.
Et occidii ^$ fories. Illarum scilicec gentium
.
duces.
e t

t U ( e %

Gcn. i, 10.

1235

ZIGABENl

1236

Seon regem Amorrhceorum et Ogregem

,
.
. Seon quidem rex, clivUiis ac inilitum co~
\ * "
piis erat ccleberrimus; Og vcro magnitudine ac
\ \
forliiudine corporis conspicuus, in oimtium homi \ ? /,
niini ore ferebatnr. Aiunt enim eum lecto usnin
fuisse ferreo, novem cubitorum in longiludine, et , .
quinque in laciludine.

/.
Et omnia regna Chanaan. ttoc est Palaestinue
provincioe: cujus populi magis parliculariier p r '
vov.
J
i&leris Cbananaei dicebantur.
,
V E R S . 12. Et dedil terram eorum htereditalem,

. \ ,
hareditatem Itrael populo suo. Bis baeredilalem
dixit. tit illius provinciae ubcrlalem denolaret, ac , ,
.
ti diceret: Haereditatem, dico, ac vcre bxreditaVfcRS. 11.

tem.

, ,

Domine, nomen iuum in iceculum, el

memoriale tuum in generationem geiierationem.

Proplerea, inquil, nomen luum, ac memoria lua , \, \
, , \ ,
it> sa;cuUim aique in omnes generationes perpelua
erit: apud eas nimirtim, qui bujusccmodi a le be- .
neficiis donali sunl.
" .

V E R S . M.Quia judicabit DominHt populnm luum.

iudicabti cuin pro Ulciscetur euro, quoties ab , ' .
itiimicis laestis fueril, boc est, juslum ei reddet
judicium.

.
El in $ervi$ tuis exorabitur. Hoc est, ad orantes
,
el placantes eum eervos suos fleclelor. Vel popu*im quidera peccantcm judicabil, et poenas ab eo , , \
o\iget, a pocniiemibiis vero exorabimr, alque eos
.
adjuvabit.
VERS. 15. Idola gentium argentnm et anrum, C

,
opera manuum hominum. Hujtiscemodi verba babes
. \ '
eliain ia psalroo cxiu. Alquiapud nos sunt ettam
\ \ '
sanctorum imagines, quse el aurum, alque argeu , ,
lumsunietopera manuuin bominum; verum enim* ,
vcro idola non einl: quoniam idtdorum quidem,
\ ,
priiua; species, ac prima eoruni argumenta, falsa
, *
suni: fabulse nimiruni, quae nulla rci veritate sob- ' ,
sUluni. Oeos eienim sibi ascribtint gentes, qui
, * du nou sunt, sed daemones falso sibi dmniiatem
, , ,
arrogaiiies; verum sanctorum noslrorom imagines primas euas species veras habenl, ac prinia eorum
argumcnia, vera s u u i : quoniam secundum veram rerura bisloriam, vere id fuerunl quod appellanlur,
cl vcra eiiara qua?cunque de illorum vila ac conversaiione Iradunlur. Unde idola scelestoruro ac
uequissimorum bominum aul dxmonuin auni simulacra : nosirae aulem, eanctorum et clarbssimorum bominum, imagines.
V E R S . 16, 17 Oshabentel non loquentur, oculos D
, ,

liabent el non videbunt, aures kabent el non audient.

,
oim , ,
.
\ .
11; vcrba pari modo illic etiam babentur.

.
enim spiritus in . Reddit ra *
lionem Prophela, el docel, quomodo idola omnia
, .
sensibus careant. Et delectalur, dum in eorum
accusatione aique reprebensione sermonem suum
iuagis exlendil.
"

,
V E R S . 1 8 . SimiUs fianteis, qui faciuntea, om
' . *
ne* qui confidunl in eis. Ibidem eliam bujusccmodi
' .
babenlur verba.
,
YERS. 1 9 , 2 0 . Domxu hrael benedicile Dommo.
* ,
domut Aaron benedicite Domino, domut Levi bene- ',
dicite Domino : qui timetis Dominum bcncdicite l)o '
^
VERS.

13.

1237

COMMENT.

.
\
. \
* ,
'
, , ,

. ,
, \
.

PSALMOS.
1238
mino. Illic etiam hujuscemodi ordinum divisioiiem
fecil, ubi vide, quae per nos in expositione dicta
sunt. Quanquam ibi Prophela eperare jussil, bic
autem benedicere, propter pr&dicta nimirum
beneficia. E l curo Aaron meminerit, deinceps ad
ipsius Leviticae tribtis principero pairiarcbam recurrit, ut sermonem suum clariorem redderel, et
magis universalem.

. \
* .

.

.
.
\
\ ,
.

V E R S . 2 1 . Benedictui Dominm in Sion. Dictnm

esi in psabno cxxvii.
Qui habiiai tn Jerutalem. Hoc csi, in tcmplo t i vitatis Jcrusalem.
Aileluia.
PSALMUS CXXXV.
Hic psalmus mulla proxime precedenti consona
babens, similem etiam sorlilus est inacriptionem.

'
, ,
.

.
\ '
, \ ,
,
,
.

Y E E S . t . Confitemini Domino, quoniam bonus,

quoniam in iwcutum miiericordia ejus. Gratlas ei
agite pro innumerabilibus benefiriis. Alio auiem
modo bunc versiculum exposuimus in principio
psalmi cv. Apposuil eliam Propbela verba baec:
Quoniam in tnculum mitericordia ejus, omnibui
subsequentibus vcrsiculis, ut majorem divinae
bujuscemodi misericordiae laudem ease demonslraret, vel eltam ut leclorem in admirationeni, ac
sttiporem divinae majeslatis adducerel.
V E R S . 2. Confilemim ;
quoniam, elc.
Falsorani scilicel deortim, vel deomm falsi nominis. Illorum eteoim eliam Deue e$l. Nani etsi a Deo
inbonorali sunl daemones, ipsique Deo pariler adversentur, verumlamen et illius servi sunt, et volunlati ejus necessario luccumbunl.
V E R S . 3. Confitemini Domino dominorum, quo~
niam, etc. Dominorum dico bujua saeculi, qui ad
modicum lempus lanium, el non perpeiuo sunl
domini; atque ideo vere domini non sunt, tamelal
ita appellcnliir : Bex enim, inquil, Tegnaniium,
Dominut dominanlium
V E R S . 4. Ei qui fecii mirabilia magna lolus, quoniam, etc. Solum dixit, ad idolorum distinctionein.
Nam alioqui per Dominnm eum inteiligit, qui in
tribus personis unus Deus est.
Y E R S . 5 . Ei qui fecii ccr.loi in intelligentia, quoniam, etc. In sapientia niroirum. Per praedicta aulem, summam Deoesae aitestatur boniiatem, cl
misericordiam, rcrumque omnium dominium cum
suoiroa poientia ei sapieniia ei adscpibil.
V E R S . 6. Ei qui iiabilmi
Urram tuper aquai,
quoniam, eic. In psalmo xxm dixil etiam Propbeta : maria fundavil eam. Yide qua*
illic dicia sunl.
YERS. 7-9. Ei qui fecit luminaria magna ,
quoniam, elc. SoUm In ,
quoniam, eic Lunam in ,
quoniam, eic. (, inquil, Deu$ du* luminaria magna: luminare magnum in prafai*ra$ \%,

' .
* \ \
, \
.

'
.
* ;
,

.
9

.
.
\ .

.

? *
, \ , \ ,
\ , .
7 . -.
\ .

. \ * .

,
, ,

,
. \ ,
, *

n

Dcut. x, 1 7 ; I Tim. vi, 15; Apot. xix, 16.

1S39

EUTHYMII

J240

ZIGABENI

luminare minus, hi prafecturas

ea hi firmamenlo coeli, ut lucewi
imperarenl diei ac nocti .

ncclh : ei posuii
! tuper terram, ti
\
, \ ,
.
V E R S . 11. qui percutsit Atqyplum cum primo*

geith eorum, quoniam, etc. Ei tlico, -qui flagellis . .

jEgyplum aflecil.
\

Vi:ns. I I , 12. El eduxit Iiracl de medio eorum,

quoniam, e l c , t/i manu potenli in bracltio cxceUo, ) xu) JS/ \. &
qnoniam, clc. Eorum scilicel ASgyplioritui. Per . \ , ]*
m.inum aulem, et pcr brachiuin Dei, divinaiti iniel- .
, \ , \ ^
ligii polenlianu Magnae auiera poleniiip, prodigia
ilia fuerunl et signa, quae in ^ g y p l o facta siinl, .
magnae eliam potenliae quod captivum illinc populum eduxit.
V E R S . 13-15. Ei qui divitit Rubrum in divi- ^


alc
sionei, quoniam, etc, eduxil Itraelem per medium
, )
Bjus, quoniam, e l c ,
Pharaoncm poien- ,
\
iiam ejui in mnri Bubro. quoniam, etc. Per divisio- .

, , ? \
nes aquannn seciio.ues iiitelligit. I duas eleniw
parles mare illtid divisit, ut plaue oiunia tradunltir . , .
in Exodo. Per e.xpussioucm vero projnciioncni ei
denicrsioneni inlclligit.
Y E R S . 10. Ei qui iramduxii
populum suum in

.
\
deterio, quoniain, elc. Alque lioc eiiani non minoii
adipiraiionc dignum esl, quam quod per tn<*dium
mare Kubriiiii dedueli sinl. Mtilta cieniiu populo -,, /, advcrsa in descrio, et dura conligerunl, faiues , , *aa\ ^ ,
e.iiicet a<? silis, lerrae siccitas, alque ipsoigne ar- .
,
dculiorcs soles radii, feraruai praeierca innumeral i l i s inulliludo, ac nmlla denique alia gravia iiicom- C /.
r:pda, qua; omnia tameii illacsi aique luti superaverunt. Prsteunisil aulem Prophfia tn discursa
loull^, qux colligi posse ex Mosaic<s libris puta?[i.
&. xal V E R S . 1 7 - 2 1 . Ei qui perctissil reges magnot, quo

.

niqm, e l c , ti occidil rege (, quoniam, eic. Seon
regem Amorrhvorum, quoniam. etc. Og regem ^, .
Basan, qiioniam, etc. dedii eorum hmre- ^

diiaUm, quoniam, elc. Hatreditatem Itrael tervo suo, . \

quoniam, etc. H<rc oiimia cliam babuimus in supe- .
l i o r i psalmo.
"
,

V E R S . 2 2 - 2 4 . Qfiia in humilitate notlra

.
fuii iioslri Dominiu, quoniom, clc. redemit nos .
,

de inimicis nostris, quoniam, etc. Nobis scilicet

*> *.,1& ,
Immilialis, alque afllictis. Videns enim. inqtiil,
v[di afllictionem populi nui, esi tit JZgypto . D .
\
llltiil vero animadverte, quomodo Propbeta dixerit
,
Deum memorem iiostri fuisse, el rederaisse npe,
, \ ipsuro JudiEorum genus uniyersum sibi quodam ,
inodo vindicaqs. alque approprian$, propter primos scilicet comniunes omnium progenilores. Deinde priyata in Juda:os bencflcia omiltena, ad universalem I>ei piovidenliam converlilur, 41ecna ;

.

Y B B S . 25. omni carni quoniam elc.

Omni uimiruin nalura necessarja aeque dislri- .
buens.
V B R S . 26. Con/itmini Domino cmli, quoniam,eic
*
* ^. *
Facbtri scilicet ac Domino coeli. Quod si roeli Da- \ ^ ^ < ^ t l ^
niiiiua esl, onininp eliaii^ et lerne. Ycl coeli Dcum
\ xfl*t\?
^
t

78

^^

Gen. i , 1618.

Exod. i u , 7.

1241

COMMENT. I N PSALMOS.

1242

* . ,-
63 /
,
,
*6 , \
\ . \ \ (Si)
, \
* \ ,
'. , \
, * , .-
;, \ ,
* ,
,

d i i i t , quia illic ferlw habkare. Possumus etiam

prastntem qitom proxlme praeedentcm psalmum nobis accoaantodare, et nos inler nog admoncre alque exbortari ail agendas graiias Oeo, qtj!
variis beiieficiie oiim papulnm suitm aflecit, qtii
iniraico dieeipavic, el onrnia alia operatue est, quaj
in snpertoribne dida svuU Qaod si juxta anagogen
expautre IMRO v o b u T i m u e , prophetam dicemiie per
Jatofe ei.per lerael, electum novum populum intelligere;-per iEgyptum vero, i m p i e l a t e A t el ptccal u m ; pcr signa ellitn ac prodigia, q u in edio
iEgypti faelasunl, ea intellighmie miracob, qac
perhmluit>4 ei per aposiolos ac reliqiioe sancii*
effeela fuere. SiraiRter per Pbaraonem et senros
\ " _ ejua, ipsum daemonem, ac omnes djemonis cuho
, \ ' " ~ -ei por reges fortes,

res; per gentea etiam ntultas

* pari modo ipsos daemones, alquc illos magis priva , ,
l i m , qui iiUer eos majorem iu alios potcsialeiii
*
baheni; et per Seoo et Og regce, ipsum Saianam,
, *
aique ilJum qui post eum slaltm inler omuee dae
inonee pcunug esi; per regna quoque Ghanaaa
' - vilioram tyraaahles iniellige; per lerram vero eo,

rum.novo popuLo daiam, regioites illag -dices signi ficari a quil.us damanes expulsi suiit* cum earum
* ,
olim dominarenlur; denique per domum Israel,
, \ ,
iiiiiversuui fidelium populum; ei per domutn Aaron,
*
ipsos sacerdoies; et per domtun Levi, diaconoa
,
ac minidtros; ct pcr ibuentes Doininum, eos qni
clariori quadam preedili sunt virtute; per Sion, Ec:

. Q ctesiam; et per iEgypli primogcnila, volupluosos

, ,
animi affectus, ac passiones eas qn;o p r cieleris
, daerooni inagvs p l a c m n i ; per mare Rubrum, amaram, impiorum dogmatum (ul ila dixerim) saleuginem,, in qua infideles delenti veluli quodam
aqunrum profundo suffoeantur ; per deserlmn, infructuoaam errorum slerilitaiem, per quod lamei
pi.i ac ildeles, illaesi perUanseuut, el in fertilem atque uberem landcm veriialem deveniimt; et p ^ f
bumilitatem noslraui, non iUain
iUau laniuui
laniuni inleJligerc
intelligerc dobemus, quae per afllicliones alque calamtales efflcilur , quseque involunlaria est,
sed eam eliam quae viriule conslat, et eat ^ o \ u taria.
Valmu$ ipti Datid.
PSALMUS C X X X V l .
ei canHic psabtiu* ttx sacerdolmii L e v l i a t w w
^
lorum, qui in Babylone capiivi f u e r a n U ?
eraw*
conscriplus e s l : ila lainen u l q x 3
m
fuUita
nmdl
auiea praedixeiil. Noseliain d o c e t , l n W \
^
calaroilatibus eadem ager&, a t q u e U o o p * *
^
a miaerkordiam iuciiare. Est a u i e m W c
apiid Hebc09 eine iiiscrtptione.
,

VEWW 1. Superflnmina BabyU>*iU>

* " ^ ^

ir *
flevimuti dam recoTaaremur t u i , Siow-
. ,
enim cqm esaeiit Judaei in B a b y l o u e , e x ^
,
* i
inoeaia commorabanlur ; a l q u e i d e o seca* .
, \ * l u u n ripaa a a e p e n u i n e T O i n o e d e c ^ t e s , p r W ^
, \ &*
sesi, cuin silenuo \ a m e . w U b a w % ^ , c o i *
Cov, ,
diviiio facluixx t*\> u i p o a V t \ w ^ m bon
^ *PJ\
inviti
< &*
xUsenl Juila&V i\u b a b e b ^ i a \
anibus,
6(.
PACT.

\ . " , \
, \
. *
'.
&

u e

10

ra C I 1 M

iil0

1 , 1

l p r

Vart lectiones.
mjf flcpctc ,

g e

; niroirum prophtia-

1213

EUTHYMII ZIGABENt

U4I

dcciderint ab eie, ut rursus ad eorum desiderium

commoverentur. Hoc pacto eniru eolei Deus, ad
.
sensum, atque ad cogitationem eos revocare, qui beneficia in se collata neglexerint, aut non cognav c r i n t : dym illos nimirum a concessis donis perraitlit deciderc.
V E R S . 2. Jn lalicibut in medio ejus lutpendimut

organa noslra. In salicibus ecilicet, quae in illius

. \ ,
regionis rcedio, secus fluminum ripas erantdispo ,
sitie. Per organa aulem, musica illa inslrumenta
. ,
inielligit, cum qtiibus canere solebanl canlica, vel, , , .
uti psalterium, citharam, aut alia hujusmodh
,
Auulerani enioi ea inslruroenta, ad concinendas
. " ,
divinas laudes, verum cum ea in salicibus sus \
pendissenl attoniii rursuro, ac moasti ea spectabanl,
.
atque occasionem illinc lamenlationuro magnam sumebant, repetenles roemoria divinurn cullum, et
conversationem illam laude dignam, quam babuerant in Sion. Juxta anagogen, in salicibus expone
pro in olio. Per salices eniin, quae infrucluoe arbores s u n l , ccssalionem a canlibus significavii.
V E B S . 5. Quia illic inlcrrogaverunt no*, qui capii- :


vamnt no$, verba canticorum, qui abduxerttnt
, , ol

* ^.

, hgmnum. Interrogaverunt nos, u l respondc , \ , remus verba canticorum, pra?lerea ei byninnm ;
$, , \ boc est, jusserunt nos canere, cupientes nimirum
.
canlu noslro deleciari, vel etiam irridere ea volentes, quae nos divina ac veneranda esse ducebamus.
'^ .
Catitale nobis de caHlicit Sion. Dicebant ecilicet.
.
V E R S . A. Quomodo canlabimut canlicum Domini,
Kvptov
rn terra aliena ? Rospondimus scilicel : Quomodo,
; $ xtjv
itiquam, cantabimti*, divina lege id prohibenlc ?
, ; *
Vtde quemadiiiodum capiivitas illos jam meliores
.
reddidissel. Nam cum in propria civilale ac regione
, legem essenl transgressi, moilo in altena eam ob- ^ \ \ <
8tvant. Per alienam eliaro ierram, quodcunque

bumanum cor potest intelligi, quod a cullu atque
,

a religione Dei alienum sil. Et cousona sunl buic

dicto illa Domini verba : Noliie sancla dare cani.

bus, margarilas noliu porcos .

, ,
~
V E R S , 5. Si obliiut [ lui, Jeruialem,
oblivioni
. ,
dciur dexlera mea. Hoc est, polenlta, seu cftlcacia

tnea. Paralylicus, inquit, reddar, vel arescat ma ,
mea, ila u l in ea nibil ampHitg sensus relinquatur.
,

Y R R S . 6. Adhceteal lingua guiluri mco, ti non

meminero iui. Detinealur vox mea, atque inipedia- \.
\ , \ ,
ttir : vel omnis a me operalionis, et sermonis po
7

lenlia auferatur. Ilorum enim aiteruro per dexte- ty , .

'
\ \
ram, ct alterum pcr Hnguam significavii.
Ha?c etiam
a nobis dicenda suul de superna Jerusalero. Yel per . ,
, .
dexleram quidem, opera virtulis inielligit; per
, ,
linguam vero, scientiae contemplalioneni. Lingoa
, , \ ,
ctenim sermonem profcri, et scrmo scientiam et
, , \,
coDtemplalionis scnsus explicai. Per guilur etiam,
g t i l * affectus intelligere possumus boc esi, ciborum
, \
voluplaieoi. Oblivioni, inquit, detur omnis mea
.
operandi poleniia. aique boc per ipsam ignaviam
Et oninis similher coniemplaiidi virtue, ciborum adbaereal voluptati, tta ut ad d i v i n * scientia delaciaiionem, de caetero inunobilis Oat, et in ca ampliusnon vcrselur.
* Maltb. vn, C.

1245

COMMENT. 1N PSALMOS.

iU6

.
\
Si twn proposuero ipsam Jefusatem, i prtnctpio
**** dPXH ^qc
.
lcetiiitf . Haec, inquit, alquc ifla paiiar, si praj
, caeleris omoibus in mea memoria, ipaam Jerusalem
,
non coliocavero, laoquam illaro, q u inler omnes
;
vobipiales, ac deleciationes meas, primum locnm
, .
oblineai, el omnis roeae l&litiae, ac gaudii pnecipuum sii capul.
9

,
, ,
,
, ,

,
.

, , \
., \
. , , , .

VRRS. 7. Memento, Domine, filiorum Edom, diem

Jeruialem, dicentium: Evacuale, evacuate usque ad
fundamenta ejut. Filios Edom Arabes appetlal: qui
una cum Rabytoniis pugnavcranl adversus Judatos,
et Jerusalem : qui etiam cum ea civilas evericrelur, ipsos urgebant evcrsores, ut usque ad fundamenla evcrierent. Memenio, inquil, eonim ul ccndigna eorum nierilis relribuas eupplicia, eo quod
cognaii nostii eranl, ei niliitotiiinus ob invidiain,
cseteris oinnihtia inimicis saviores, tn uos fuerunt.
El ciim dixcrit: Filiorum Edom, addidit: Diem Jemtalem : boc esi, diem Hierosolymse calamitalis.
secundo aulem casu indifferenier ad quarlum per.
fuerunt in die calamitalis Jerusalem. (Potest enim
orationi in quarlo casu subintelligi polesl diclio
efficitur qucoi diximus: In die Jertisalem, boc est.

,
, .
, ,

,- ..
, .
9

iranait. Vel aliler : Memenio Gliorum Edom, qui

ulerque sensus elici ex bis verbis; quia Graecae
. Ita enim saepenumero inielbgiiur, el tensus
in die Herosolym ealamitatia.)

.
"
,
,
; . . \ .

,
. ,
*

,
) ,
,
\ ,
;
%

Y K R 8 . 8. Filia Babylonit mhera. Quemadniodutv

IKbrfleis mos est, flliumhomiiiie, borainem appeilare, iia et filiam Babylonis, Propbeta ipsam Babylonem appellal: Alia, inquil, Babylonis miscra:
ob ea nimirum qnas libi contingent, Pnedicil enbn
fuluram illius civilatis ruinam.
Bealui qui retribuet tibi Tetributionem tuam, quam
retribuiiii nobii. Vcrba bxc cx persona populi dicta
sunl, inimicorum evcrsionein appetentis. Belribulionem vero quam Telribuisii, dixil, pro afllictionem
quam dedisli; ila ut praeposiliones illse hoc in loco
euperflux sint, quemadatoduin el abbl dixiiuus.

Y E R S . 9. Beatui, qui tenebit, atlidet parvulo

,

luot ad petram lram *uam popubis ad immaluram
.

etiam aetalcm exiendii, beaios eos dicene, qtii vcl
, \
ipsos Babyionioram infantes, cum saevitia crudeli' \ .
ter occiderint. Yerum non hujuscemodi sunl noslra
' \
fldelium vota, qui diacipuli suraus mitissimi ac m i \
, \ . ' ^scricordis Domini, qui velipsos etiam inimicos d i ligi jussit ct eorum curam haberi, sed ad anagogi \
cuiu sensuro reducenda siint, qiiacuiique rccle ac .
commodari possunt. Per filios igilur Edom, dacmo,
nes inlellige, qui muiuo sesc, fidelis cujuscanque

animae dtvitias, ad exlremum usque fundamonfum
' ,
evacuare jubenl. Per Jerusalem eleuim, tuiantquam, , ! qoc bujuscemodi fidelem ammam intelligimus significari. Pcr miseram vero Babyloncm, ipsara
\ ,
impielatem miseria aique aerunmis circumdalam,
\ , , \
veluti a pielate snpcraiam, ac demum oppreseam.
*, ( , \,
Hanc eienim impielaiem quisquis deslruxerit, beattis
) \
erii.Pcr parvulos etiam ejus, cogilalionee aflecluum plenas ac nupcr cxortas iniellige : vel pueriles
etiam ac falu^:, quas qni opprimit, et allidit ad fldem, boc cst ad Cbristum, bcalitudinem banc

1247

E U T H Y M l l ZIGABENI

liti

ronsequeitir. ( eleuim inquit, erat Ckriiiu* " . ) Quicunque igiiur eafc, ul dixiinus, ad C b r i s t u al, atque boc paeio perdideril, beatus erit.

.
Ptalmui ip$i David.
.
PSALMUS CXXXVII.

, , } *
VER5. i . Confitebor libi, Domine, in loto eorde
meo. Eadem verba habeaiur in principio psalim . , ft
.
non, ubi exposita sunl.
.
( conspeciu angetorum ptallam libi. Coram
, ' , $ ,
angolis, inqtiit, psallam tibi, boc esl, Ego inferins
. " , in lerra, canam libi simul cum angclis, quorum
Uj ropnum ac peculiare opus est, ul le laudem. * I
, \

pir angelos saceidoles i u l e l l i g i l ; solet enim Scri ,

p u r a aliquando sacerdoies angelos appollare,

,
aique eliam deos : Labia eniin, iuquit, sacerdotu
,
, :.

custodietil judicium, ei ex eju$ exquireni jutli .

tiam, quia angelus Domini omnipoienih etl . lleriim

, \, , $
: Diis non maledlcei, el principi populi lui non
dice$ male
Coram, inquit, sacerdoiibus canam
libi cantica in graiiartun actiones.]
"

Quoniam audisii omnia verba oris mei. Quoniam

omnes prcces nieas exaudisli, quae deceuler libi . "
.
faciae suni.

. *
VERS 2 . Adorobo ad iemplum lancium luum.
.
fteddam tibi graliarum acliones.

, kx\ *
Confi ebor pomhii tuo super mitsricordia iua, el
teiiiau (ua. Et gratfas tibi agam, quta miserlus , . \
es inei, el vrre misertns es, ut alibi dixirmis : vel , \
quia vere omida adimptevtsti, q e mibi es poHi- ; * , .
cilne.
QtwnkiM magnlficasti in omne nomen lanctum
"

tittm. Quoiiiam eanclain nomen luntn, mirabite . *
e s s e (ecisli in onine optts, vel in omne lempus.
**Subaudienda enim est aliqua cjusmodi dictk). , .
0 nia enim quaeeunque fecisli, nominis tui inagni ,
,
ficoiiiiam praedieant. Alius vero interpres reddidit : C ,
Vuia magnificaiii omne (el tunc, alio etiam mode inielttgi potest, ul ordo, a c aenxus a t t :
magnificasli sanctum luum sup^r oinne nomen).

,
V E R S . 3. Jn quacunque die invocavero , veloci . , '-.
ler exuudi . Eadem baec verba babenlur tn psalnio c t m .

,
.
Magnipendfs in aninta mea poUnita lua. Hoc
,
eei, te an:mae meae non mediocrem rationem ba . "
bebis; quinimo magilae illa libi cril cura, prai ; ,
scrlim cum boc iauere possis. Vel aliter : T u , i n .
quil, poicntia lua animam tneam extolles, boc est,
ta' ,
exallabis, et facios caru calamilates aique airunnas omncs superare. ^Verbum aulem magnipendes, , ,
pro quo in Graeco hic babclur, , idem
.
signiftcai, quod raiionem , seu magnificare: qneoiadmodum et Grxcum verbiim, UWin
siguiflcal quod parvipendo, aut negligo,) u( dixittius i i l fine psalmi x i , ibi : SBCundum aiiiludinem
tuam magnipendiui filiot hominum.
VERS. 4. Confiteaniur libi, Domine, omwes rega j)
&
, ,
ol

. , *
ierrue. Omncs niinimm p i i , ac fidclcs. Deinde
.
causam addidit, ob quam cos jubeat graiias
agerc.
*

Quia audieruni omnia VBrba ' . Verba,

. \
inquil, oris mei pcr lcgcm dicla, per prophclas,
' 1 Cor. , 4.

Malacb. u , 7.

f e

Exod. x x i i , 28.

1249

COMMENT. 1 PSALMOS.

1250

\ . per Evangelium. per nposlolos. Neque enim ila !ebemus ob rcliqua a Dco accepia beoefida, ei gra iias agere, quanium ob boc &piri,iuaJe dUkiorum
, , \ ,
\ * \ etoquiorum donum, unde omnis defluxii pieioa, ct
religio, el oinnis denique v i l a , virlule praedila :
* .
quod verissiinuin esl auimae bcneficium.

. '^Y E R S . 5. caiiUnl 4u cantUU Domini. CoiHoiil,
inquit, libi canlica qu# in laudem tuain suiil com , ,
, posila. Canilca eniiu Doniiiii omnia esse dicuntur,
quae lam a Moy&e quam a bealo David -conscripla
, \ . ' \, \
fuerunl. Possunl eliam canlka Douaiii appellari
.
orancs laudationei in Doum.
" . Quoniam nwgna yloria Damini. (In Graeco
pro gloria, legiuius : q u diciio nCn gloriain
, , . ,
lanlum sed opinioneni eiiain signiftcai.) Ilagna
, \,
esi, inquit, opiuio illa, quse babelur de Deo, co
, ,
quod magouin eum esge opinanlur, qui illiua be\ , \ .
neucia coguoverunl. V e l : Magna e*t gloria eju,
juxla quod scriplum e s l : PUnum ! coelum, ierra gloria ejut ;
cuiu bomines una, atooe angeli eum
gionHcent.
" ,
.
V E A S . C . Quoniam excel$u$ Dominus, ei humiiia
" ,
,

re$picii. SimiJe e$l boc uiis verbia : Qui in altii

habilal, humilia respicil tit tado aiqne in .
, * . "
queinadiiioduni babelurin psalmo C I I I . Vel, Naiura
* , \ ;
quidein excelsua est, bumilia aulem respicil, ve ,
Luii, qui el lcrrae provideniiam babct, ad bu . " \
jmles ac^ietiucs res providentiam eiiam suam
\ .
cxlendii. Vel : Qui bumiles corde respicii, aique
custpdit.

.

alia longe cognotcii. Huntile* iquidem

, \ C acliouts el divina celsiludine indignas, neque etiam
,
cum prope eat, videre, aut tueri suetinet Deus,
, \, . , juxla quod scriplum csl, ex EM p e n e n , ad i m ^ , ,
pios dicluui eaee : iVon novi vo$
Alla vero ;c
. ;
sublimia quaecuoque, ei divinilale ejus digna, eliam
. \ ;
a longe pervidel : Notii cnim, inquit, Dominus
, ^^ \
tiatn juilorum . His aulem verbis mulla Dci l*c.
uignila demoii&lraiur. Yel de dmua praescienha
senno c^l, quod Dominus sciHeei onuiia novit
eiiam amequam
fiani .
,
.
Y E R S . 7 , t auibulaxmo in medio
tribulaiionis,
; , * ;
vhificabis , Me, iiiquil, in miserias alque aenuu .
nas ruentem servabis, atque in periculis constilu eripiee, ei viviflcabla.
' .
In , inimicoTum nuorum extendisti manu$
\ \
IUQS. $*teudi8|i roanus iuas ad furorem, ei rabicui
, \ .
epruui, m<\vo hop pacio eam f xsiinxisii.
. .
salvum me fecii dextero iua. Tua potenTl

T l

li*.
Y B R S . S. Dvtnintts relribuel pro me. Iniinicls mei*
scilicet Miki enim, iimuil, vhdictam, cgo buam
Domine, misericotHia lua in taculum. Similia
suol verba iUa : Quoniam in txculum misericordia

.
, \,
*,
]\
.
, ."
, ,

^.
. \
, \, \ ; ' ,
*'Ua. f i , 5.

" Maub. , 5.

T,

P s a l . i , C.

;>.
matmum tuarum despieiat. Tu misericors
e i , inquil, lu opifex. Ulraque igilur decausa bcmu

Dan.

X I H . 42.

" Deuu , 3 5 ; Hcbr. x, 50.

51
ZIGABENI
1!
gne ac studiosc reapice ad nos, ne despicias nos ' , acl
, \ \
dura oppressos lyrannide, ac jamjam periluros.
Vel : Non despiciae uos roganies atque invocati- \ , .
tes le.

.
Ptalmut ip$i David.

'.
PSALMUS CXXXVIU.
, , .
*VEES. i. Domine, probaili , t% cognomti me.
,

Probasti me, inquit, tentaiionum, atque calamiia4 probaiioae. Nec laroen boc dicit beatus David, * ,
\ ; * ? ^ quaai aaie bauc probalconem Dens euin ignoraret.
, \
Novii eienim Deusomaia, eliae aateqeani i a n l .
Sed probasli, inquit, ut ab iis quf mt probatum * \ , , ,

, \
*6
esse ignorabanl, cognosccrer, alque ut exsisterem
. ' ,
eis in exemplum fortiludiuis : et cognovisii me
exaclissime, qualissum. Vel probatti, el Cognovisli, , & u

pro Diligenier nosli. Nam et Aposiolus dicens, , ' , .

quod Dem tcrutaiur corda
non significare voluit Deum ignorasse aliquando, anleqaain
reiur, sed exaclissime aique apertissiuie illuin oir.nia nosse.
VERS. 2. cognovisli cathedram meam, ei surre , * ivmgxrir
ctionem meam. Hoc est, vitaiu meaiu universara. ln . ,
bis eieiiim buinana vila coiiststit, in quiete nimirum , , \ , , , ,
atque in molu, in oiio atque in negoiio, in requie \ .
et in operalione.


Y E R S . 3. Tu inlellexisli cogilaiioues meat de ^.
Nc quis forlasse Deuiu suspicarelur per experien- . "
tiam ac probalionem bominum animos cognoscere, , . -
serinonem euura ca&itgavil. Naro qui bumanat co- , \
, ,
gitalionea novii, ante earum moium ; imo vero qui
;
mullo tempore antea eas prsevidit, nuba profecio
oxperientia, aut probatione indigere puiandua C
cst.

Semilam meam, funiculum meum invetligasli.
. , \
Oronem vilae meas ralionem, ac roodum, lu persmilatua es, quantum scilicet vitae letnpus praeccsse- , , ,
. *
rit, et quanlum sil reliquum. Funis aulem apud
\ . *0 ' ,
AEgyptios atque apud Peisas ilineris meitsura csl,
' , .
ei ideiu ferc, quod apud nos diciiur sladiutn. Yerba
\
autem Probasii et Invesligasii, in Deo veram et
.
certam sciemiain, et cognilionem denoiant.
.
Vfas. 4. via$ meas pravidisti. Acliones
meas omnes, bonas elmalae. El non dixit, Vidisti, , .
, '
sed Prmidiui,
antequam scilicet Oerent.
.

. "
Quod dolu$ \in lingua . Hoe quoque
simul cum oeleris omitibus bene n o s l i , quod in ^ xaV , ,
sermonibus meis nullum vilium esi, nulla perver- ,
eiias, nulluoi scelus. Deinde magis universaliter *
dicit:
YERS. 5. Eeee tu, Domine, cognomti omnia, no,
,

,
tistima, antiqua. UUima el prima, boc est,
. , \ , . omnia prorsua: ei nibil cognitionem tuam effagil.
, , \
Nosii omnia, quae fulura sunl, el quae fuerunt.
;, , ,
.
Tu formatti nu, et posuisli tuper me manum
, "
mam. Non solum formasii, sed conservas eliam,
. , \ ,
ei lueris, fiia ut allerum quidem ad creaiionem ,
, ,
alicrum vero ad providentiani pertineai.
.
u

Dau. x i n , 4 2 ,

" Rom. , 2 7 .

1253

COMMENT. I N PSALMOS.

1254

. - V R R S . 6. Mirabilii facta cogniiio iua , ex mc.

Cognitio tua , i n q u i l , magna facta $vper (iia
, *
enim alius inlerpres reddil) boc cst, Super capaci taiem intelleclus mei facta cst. Quod etiam cx
. *0 \ ,
sequemibus inagis declaravil, diccns :

Invaluii, el non polero ad eam. Forlior ac polen,

.
tior facta est, quain ul comprebendi possil, cogi ,
latione ac consideratione mea : et non poiero ad
,
eam , appropinquare niinirain, i U a i campreban . ,
dam. Per cognitionem auiera Dei, nibil alhid xigni, ,
* , - ficare /, qaara scire el cognoscere euin qtialis
. , , \ , Batoraa all. Nara quod sil Deus, hoc proculdubio
\ , , \ , xat sdmus , quid aulem , aut qualis sil illius substantia, ignoramua. Simililer quod ubicunque Deus
, . , .
\ * - est, novimus , quomodo autem id fleri possit, ue,
', scimus. Pari eiiam modo novimus, quod bonus csi,
quod misericors , quod sapiens et polcns, si d
4 *ml , ;

boniialis, misericordiae, sapieuliae modus, aut qua ,

,
lilas a nostra cognitionc procul e&l. flis consona
*

sunt, quac habenlur apud Ecclesiasten : Dixi: Sa,

.
, \ *
pieni efficiar, ipia longxui facla eil , magis
,
qaam , profunda profunditas , quis invemcl
, , " ? Patilus etiam : profundum divitiarum
. * ,
iapieniia scientice Dei d i x i t ; quam imptrtcru ; * ,
iabiiia sunl judicta eju$, inveiligabilet vics ejus " ?
.
Uuidam vero ila iniellexeruni: Mirabilis facta esi
, * - scientia, ac sapienlia lua ex creatiooe , et forma. , \
lione niea : el ita invaluil, ut vere coguoscam ,
, , \ ,
quod non potero ad eam pervcnire ul condignis
\ .
eam laudibus celebrero. Yerum si plene alqne
exacte non novil eain beatus David, quomodo cara admiralur ? Ob boc ipsuoi, i n q u i i , summe eam
admiror, quia incomprebensibilis esl. Nain ci solares radios i n l u e r i , alque comprcbendere non
valemus , atque ob hoc ipsum cos plurimum admiramur. Deiode aliam Dei polentiam admirabundua
narral, quod provideniia niniirui ac potentia s:a , Deus ubique adesl, aique omnetn implel locum.

; C
V E B S . 7 , 8. Quo ibo spiriiu iuof quo
faci
;
lua fugiam? ii atccndero in ccelum iu iilic , it
, *
$, infemum , adet. Per spirituoj D e i , c l
per faciem Dei, Deum ipsum circumloquhur. Vi 1
. ,
, , per spirilum Dei, sancium Spirilum inlellige. Pcr
, , , faciem vero, ipsum Filium , lanquam veram palrig
figurara, ei ceriistimum illius dmnae nalurae cba , \ .
racterem : Qui eniin , inquit, vidii , vidil , , , .
irem meum *. Per coeluin autem superna , el p<r
, ,
, . , inferoum , inferna loca denolavit. Deinde cliain
, \ * ' abyssum dicit, el profunduio maris : per quas
- omnia inaccessa hominibus loca subsigoavil.
.
V E R S . 9 , 4 0 . Si alai meat diluculo,
* liabiiavero in exiremii maris : ctenim illuc manui
,
, , D iua deductl me, dextera luo. IVr
. , alas , potenliam illam menlis iulelligil, qua buma . nus iniellectus movetur. Si alis, i n q u i l , inteliectus
, , mei in abyssum maris pervenero, eo consiiio ut
, illic saflem possjm a te abscondi, polentia lua u i , , \ .bilominus illuc etiam me deducet, el rursos deiinebit me; boc esl: Neque illuc eliam sine tua po * , lenlia accedara; quiniroo illa pneibit me, illa iier
, , 4

Eccle. , 24.

Rom. , 33.

Joan. , 9.

E U T F I Y M I I ZIGABENI

1255

concedel, atque illic cliam mc dclinebit, iia ul , \ . ICJXTT"

, -cot
illinc evadere valcani. Per diluculum autem ,
. . T i v k ^
\
illod tenipus i m e l l i g i t , quo poiissiinuin liuinana
^ ^
mens sobria esse solet. Superflua est etiam diciio,
*

Enhn. Quidam praeterea per diluculum, orientein
,
i tcllexerunt; occasum vero, pcr extrema maris , , \
ui sii sensus : Si intelleclu meo, veluti alis qui- , ixs
si
busdam munilus, in orienle elevalus fuero, ct
, \ . o t u x i )
p<Tvcnero usque in occidenlem potentia lamen
.
tua iila e r i t , qu% el in oricnle dux mibi e r i l , dum elevor : el in occidenle rae c o m p r e h e n d e t , c i
illuc pervencro.
' Apa *
jxs,
VERS. H . dixi, Numquid tenebra conculcabunt
. ^,
>
me ? nox illuminatio in deliciis meis. Cogilavi
, .

inlra me, numquid si tencbraa ingressus fuero,

, ; ,
'
lalerc potero ita ut ab illis abscondar ? ita cniin
,
*
eignilkare voluntea verba : Numquid tenebra con

*
I
'
*
^
* '
culcabunl quod mctapborice diclum eel. Nam
. , \ - H j ,
, , ^
qui solum pedibus conculcanl, obtegere illud a l , * \ .
que abscondere quodauuuodo etiaiu videniur.
, \ ,
Deinde intcllcxi quod ipsa eiiam nox in Deo lucida
, \,

est, bunc elenim Detim Proplieta delicias suaa
. .
appellavii, cujus vel solain menioriam obleclamenCogDOVi j g i i u r
i u m sibi sumnium esse arbilralur. Memor enim, inquit, ftii Dei dclectalu* $um
quod nec ipsse leuebrae abscoudere me poteruni a Deo.
V E R S . 12. Quia tenebrce obscurabuniur .
" ov
. ,
ie ,d\x\i
pro pud , quemadmodum alius
' , *
cliaui inierpres rcddidil. Nam quae apud nos sunt
, & \
tenebrae, apud le lenebra uon sum ; libi etenim oin .
nia lucenl. Deinde magis 'declarai, dicens :
.

nox iicui dm UluminabUur. Apud le scilicet.
.
Sicui ienebrw ejus , Ua lux ejus. Sicul tenebrae
,
.
ejus nociis lucidae eunt apud le , sic eiiam et lux C ,
diei, boc esl duo baec aeque se babeni apud te, aeque ; ,
luceni, aeque splendescuni; juxta hoc, aensus esl,
.
qtiod oinnia apud Deum manifesia sunt. lnielligun * \ *
lur eliam hxc verba juxla alium sensum : Tema ,
lionuiu, inquil, alque aflliclionum lenebris slipatus
, ' * "
dixi : quoiTlenlalionee forsiian mei dotninabunlur,
; , ;
vt-rum tc ita poslmodum volenie, nox illa nigroris,
* ; xai
illuminalio laeiiiiae roihi efifecta esl. Reliqua eiiani
. ;
consequenter pradiciis interpreianda suut. Grego , ,
rius vero Theologus aliter boc dictum cxposuit : , ;
Mc, inquit, deliciis vacanle, nox illa deliciarum,
, \, \ &qux mentem oblenebrat, visa mibi est quaedam
, \
esse illuminatio : nox enim, i n q u i l , undique mibi
.
mtsero e i a l , el ignorabam. Arbilrabar enim delicias lucera esse.
D
VERS. 13. Quoniam iu po&sediiti renes meos.
*
. *ti '
Per renessuos, seipsum Propbeta, Chrysostomi ,
scnlenlia, circuraloquiiur, veluti a parte lotum ,
describens. Quoniam lu , inquit, possedisti rae, , ,
hoc est, possessionera tuam me eflecisii: dignum
, \ .
nimiruin lua providenlia. Nani qui aliquid possidet,.
illius ctiam curara babet.
. * ^
Adjuvisli mairit *. la aeplua
gesimo eliam psalmo dixit : De malris '
t

e iV

"Psal.

LXXVI,

1.

1257

COMMENT.

ei *

1 P S A L M O S .

, -

,
. , '
, ,
, \ , \ *
,
, .
,
\ , \
, \ , \ , , \ ,
.

12

es protector nteus, ex ipsis nimirum canabulis,

atque a prima ct tcnera seiatc.
V E R S . 14. Confilebor libi,
quoniam lerribiliter
magnificatHS es. Mulla saepe admirari solemus , sed
absque ullo limore, veluti pulcbriladinem, ac
roagniludinem corporum, aediGciorum etiam , et
ariium scientiam , atque alia hujusniodi; verum si
maris profunditaiem intuemur, non sitnpliciter admiramur, sed cum timore. Propheia igilur vastum
pelagus atque inimensum dlvinae sapienliae potcnliaeque el administralionis profundum inluitus , alque oculorum vcrtiginem passus, cum iimore
alque admirationc in seipsuni reversus , clamavit
dkens :.Graiias tibi soli agam.

Mirabilia opera tua. Oinnia enim, inquit, in ea

. , ,
B
pientia
iecisti.
.
Et anima mea cognoscit valde. Cognoscil quod
.

bsc admiranda sunt.

.

Y E R S . 15. Non est occultatum os meum abs U,

, quod
fecisti in abscondito. Nola ac roanifeeia eliam
. \
libi cel ossiuin ineorum fonratio, seu creatio.
,
Ea elenim lalerc fecisti, atque ipsa carne contegi.
. ,
Vel aliter: Os, boc esi, raulier ipsa, non est occul ,
lata, quando comedil de ligno. Eva clenira oe
,
dicitur viri sui Adam , eo quod ex illius cosla
, .
creata esl, juxta illud : Hoc nunc os os$ibu$ m m
, quam in oecullo ideo fecisse Deus dicilur, quia exslasim tuoc immisii Deus in Adam.

Et subttamta inferioribus terra. Mani"

. \ ,
festa eliam libi est corporis mei subslaatia , quae
, * Q posl inorlcm nicam iu l c r r profundilate abscon \ \
dclur atque dissolvetur, boc e s l , et compaciuiu
$ , \
me vidisii in utero matris meae, el dissoluiuni
. \ * , \
rursus videbie iu titero lerra. Yel alitcr : Nola tibi
, ,
est subsislcntia mea, el formaiio niea, quae in ina ,
lerni uieri visceribus, veluli in lerrae infci ioribug,
.
contexla est.


.
Y E R S . 16. Imperfectum viderunl oculi tui. Aut
" , cmbrionein informem intelligit, qui in nalura; ofli * cina figuram adbuc nullam acceperat, aut impcr . , \, ,
fectum mcntis molum. Nosli, inquil, me priusquam
* \ ,
formarer, et cogilaliones mcas priusquain move .
renlur, boc est, nosli omnia, antequam iianl.
.
Unde alius inlerpres reddidil : Informem vidcrunt oculi tui.

. ln libro tuo scribentur. Liber Dei csl
auinma ejus scientia; Scriptura vero, perpelua
* ,
memoria. In libro igitur divinae scientiae, omncs
.
scribenlur, lam jtisti quam peccaiores. Yertim bic
, \ -
divinac scientiae liber, magis cst unWersalis. Est
* *
cleniin alius libcr scientiae Dei magis privatus, i n
.
M

quo soli jusli scribuntur :ea ratione, quod ros tantum cognoscere, boc eal, approbare dicitur; juxta id
qnod scriptum esl : Novit Dominui viat jtutorum
,

.
Die formabuntur, nemo iit . Formabunliir
\ , , luce sancti Spiritus, furmalione nimirum opti \ , \
ma ct niundissima, quac fonnalioni maieriali,
;, \ \
atque, ul ila dicaro, noclurnse est conlraria : el in
, , *-- eis, qui in eo libro scripti suni, ut diximus, nemo
Gen. H, 23.

Psal. i , 6.

PATROL.

GR.

CXXYIII.

1230

E U T H Y M i l ZiGABEXI

I?CO

osi qui spirilualitcr co paclo formaltis non sit :

hpirituatitur niiniruni, ut diximus , concinnalus ,
ac direclus. Nos igitur ut potuimus versicnlum
lnsnc declaravitnus, suinpla exposilionis occasione,
cx Grcgorio Thcolngu. Cbrysosiomus vero difficullalcm alque obscuritatem hujus versiculi confessus , scnsuin laulumniodo cx aliu adducil interprelc. Inlormcm me, i n q u i t , viderunl oculi lui ;
aiquc ita viderunt, ut eos vident , qui in libro tuo

, ; , \
fitys^v,
.
*., \ yu6v\*
* *>
* ,
\ , ;
, \ ,
.
srripti sunl : cos, inquam , qui io lempore , boc e s l , lompestive crcali el nati sunt, ita ut ne
twa
quidcin dics ad pcrfectain eorum creationem deficiai.
9

V E R S . 17. Mihi autem valde honorali sunt amici

tui beut. Amici Dei eunt, quicunque per virtutem,
fantiliaritalem ac benevolcnliam cjus adipisctiiilur.
Vos enim , i n q u i l , amici mei etlis *. Virtutis igilur
non miuinia pars e s l , amicos Dtd bouorare.
g
Valde prwvaluerunt principatus eorum. Alius inlcfprcs > Capita eorum dixil > boc e s l , ipsi ainici
l)ci. Forlesenim, inquit, facli s u n l v i n u i e , adeo,
u l a riliis superari nou possiul. Vel per prin' ipatus, potcntiam c l facultalem inlelligc, quam eoruin
unusquisque adversus immundos spirilus soriitus
esl. Significire aulein niilii videlur tam apostolos
quam eorum successores , ei alios omnes lidelcs ,
si qui illorum iustar, virtute fuerint praediti.
Y E R S . 18. Dinumerabo eos et super arenam muiliplicabunlur.
Ulitur Propheta figura byperbolc.
Conabor, inquit, cos dinumerare, ct adeo imineijsx
r m n l inullitudinis, ut supra numerum esse reperiantur. Esl au.em bic qtiidam loqucndi modus.
Apud Deum vero non ipsi lauluin numerabunlur, C
acd omnes eliam capilli capilis corum.
Exsurrexi el adhuc sum tecum. Eivctiig sum a calamitalibus, ct lui lanien, u l mulli iu stcunda laciuul fortuna, oblilus non sum.

'
* apzxr c *
, \, * \
, $ .

Y E R S . 19. Si occideris, Deut peccalores.

Subiniellig Mi.Iuni cst: llenehabet. Per peccalores autem, ipgos
da?mones inielligit, aique bomines quoscunqiie legis
transgressores. Occidi autem dicunlur daemones,
qtiando iueflicax alque invalida reddilur eoruin po
omia.Pcccalores vero hominee tunc inlerimuolur,
quandonecatis viliisipsiad virtutemconversi fuerini.
Yel in pcccatoribit* Propbela corpus occidi oplat,
quando dcliclorum vulncra imniedicabilia sunl: alque

, .
]
, *
, \
, *
, ,
* \
,

boc, ne aliis i>*tpedimcnlo sinl ad sludia viriumra

Alar
al . ,
, \,
, , ,
. " ,
*
, \ , \
* .

, *\.
* * \ ,
*
\ ,

,
. *
, ,
\ .

Viri tanguinum . Sanguinolenli 1)

" . scilicel el caede lselanles, qui quoscunque occidilis,
\, , ol -
superiores eslis. Hujuscemodi auiem sunt diabolici
* , ,
omnes, qtii factis pariiin , ei partim sermune suo
, .
caelcros perdunl. Non miniina eiiam est virtus de,
Iinqiemium conimcrcia declinare.
.
VERS. 20. Qnpniam conleniioti colloquua.
Qttia liiigiosi, i n q u i l , estis in sermonibus, seu in
pravis consulialionibus veslris, ut alius interpres
reddidil.

" .
"
! \
, .

Accipient in vanUale civilates suas. lloc cst, in

vaimni ac fruslra proptias babitabuitl civilnies.

J j a i i . ,

U.

.
,

:1

,
.

COMMENT. P S A L M O S .

126}

Domini enim, inquit, est ierra **. Permaiicbuiil

enim htijusceinodi lioniines infrucluosi t t sterilci
ad virtulem.

, , ,

V E R S . 2 1 , 2 2 . Nonne qui otUrani,

,

; /- oderam, et in inimicos luo* tabeuebamt Perfecto
,
. odw oderam illos : inimici facti sunl mihi. Ciiiu au Xlar
- perius dixeiil : me autem valde honorati sunt
, ' ~
amici lui, Deus, nunc dicil : Notnie coi qui te o*V , , ;
' rani, Domine, odi? E l illic bonoris magnitudineni
/ ' gignlQcans, Valde, dixit; hic etiam pari modo sumr
*
, mum odium expi imere voleas, ail : Tabetcebam ,
* .
hoc esi, indignaiionc maxima advcrsus eos aestuabam quodammodo, el consumebar.
, ,

V E B S . 2 5 , 2 4 . Proba me, Dtu$, cognotce cor

. \ * ,
- meum. Alqui in principio psaliui dixjt : Domin?,
, . ' \ , ^ probatli , cognovisli . Verom mcliut adbua
:, probari et cognosci cupit, non ul Deus ipse me:.
lius eum cognoscal, qui oronia novil, sed ut i i qui
Propbelx animum, ac mentem non noveraot, illius
magis certiores reddanlur.
" , ) ' ,
Examina , cognosce temitat , vide i
, ), via injutiitice tn , .
. ,
Earadem repclii scnlenliam, aui propler eos quj
, , sibi injuriam intulerani, confirmans nulla se eoa
, \
affecisse injuria : aut eiiam amplius probari cu, , ,
pil, ut si convictus fuerit, lakm aiiimum aut men,
.
tcm non babere, emendari rursus possit, ac dirigi
Psalmus ipsi David.
.
PSALMUS CXXXIX.
\
V E A S . 2 . Eripe , Domine, ab homing maligno.
. , , Q
IIoc esl, sccleslo. Ipsum ctenim scelus*malignucj
. , \ esse quid dicilur : eo quod mala atque afflictiones
. :
auclori suo praeslat. (E:ipc me, inquil, non a dae .
f

inoniis, non a fcris, aut draconibux, sed a inaligno bomine. Maligni etenim bominex illis omnibus
deieriores stinl. Nam ei fcras muhas legimus, quae sanclos viro vcneraue suni, quibus coolra maligni
bomines innumgrabilia inmlerunl niala. F e r praelerea aperle ac palam malignitalem suam cxercent,
alque ut iia dicam , ingenue: honiines vero claro id faciunl, atque in occullo, el aubdole. Daemones
iicin sanclo crucis signo fugantur, el quolies a sanclis viris increpaii fuerinl, scccdunl : bomo
vero malignus ipsi etiam Deo adversatur. Nam cum jubcal Deua iniroicos eliam araari, ille contra,
non inimicos tantam, $ed ipsos etiam bencfactores odil. Bcalus ctiam Paulus solo verbo daeinones
c x p u l i i : Alexandri aulem fabri malignitalcm superare non poluil.) Deinde declaral qucmnam dicat
alignum.
. .
viro iujuiio eripe . legis Iransgrcssorc.
,
Vocat aulcra Deum Propbela in adjutorium, quia
\ ^ diibcillimum est ab bujuscemodi oavere bominibtis.
Vide in psalmo XLII exposhioiiem illius versieuH :
' , .
.
' injuito doloso . cum in "
,
'
cedenti psalmo dixerit : Virt tanguxnum, declinate
, ilem in psalmo xc, Dhcediu me : omnet
* ,
* ,
qui operamini iniquilatem, et sponle sua, pro v i r i
, \
bus se ab eis averterit, nunc Deum adjuiorem suurn
\ ,
invocat. Oporlel etenim unumqucmque aniea virea
*
suas adferre, atque Ua demura Deum invocare.
, \ Neque Deus Ubi cooperabitur, nisi tu quoque slu^
.
dium adbibueri? el diligentiam : sed nec lu studio,
, ,
aul diligcntia lua aliquid perGcies, nisi Ule suaq>
.
iibi opem porrexerit.
P.al. xxiii, | .

1263

Z I G A B E X I

19^4

T E R S . . . cojtiavcru.it injuslitiam in corde.

.
Ui
, , , ,
Tales, inquil, injusta ct noxia cogiiaverunt, ac
.
perverea.
Tola die instntebant priclta. In lota vila sua bclla
"
*
pnraAcrunt, modo adversus bmie modo adversus
,
alioin. Inveteratum cnim viliuin quiescere eos non
, * * |
stticDat; qttin imo pcrsundebai magis, ut modo
,
clam, modo palam pugnarcnt. Pcr prxlia autem,
, , dotieliam intelligtmtur alque insidiiB, etquodcun. , \ , \
quc aliud offetisionis genus, quod cogilatipne,
, \ .
vorbo aut opere comniitli possil.
.
VF.R5. \. Acuerunl linguam suam quasi serpentii.
, $5. "
Inciiarunt eam, ut exiiiale vencnum eniitteret : , ,
uoxiuin nitmrum ac pestilentem sermonem.
\ .
Yenenum aspidum sub labih . JIoc et, in
. "
Jingua alque in ore eorum. Perniciosus autem , >
scrmo aspidis veneno comparatur, veluti valde
, ,
nocuus, atque ad perdendnm efficacissimus. Yides \ . *igittir, quo pacto vitium in bujuscemodi feritalem
,
bomines immulavit. Quod sl eonim natura, quan- , tum corporels oculis cerni potest, immutala non
.
vidclur, immQtatum esl lanien propositum, iinnmtala esl racns : quo faclum esl, ut ad s&viliam,
alqiie ad immanitatem sinl deducli.
Y E R S . 5. Custodi me, Domine, manu peccatoris,
, ,
,
et ab hominibus injustis , Quae superius
.
dicia s u n l , rursus repeiii, orationem inlendens.
, *
Peccalor auicm, atque injustus, quiciinque intelli ;, \
gendus cst, qui delinqult; alque injuria vel seipsum, , * ,
vel alienum afficit. Scipsum cnim iujuria aflQccre !, .
quis dicitur, quomodocunque quis peccet; alieruni
"
vero non scmpcr. E l qucniadiuodum sstpenumero , \
S riplura jusliiiam in universum pro quacunque C ,
inlelligU v i r l u t e , sic conlra, injustiliam pcrsacpe
pouit pro omni vitio.
Qui cogitaverunt supplantare grc&itts . Cogi

lavcrunt impedimenlum praslare itincri, ei con-

.
vcrsalioni nieae, quaro ex lege moderor.
, *
.
Y E R * . 6. Absconderunt sttperbi laqueum ntihi. Su"
.
pcrbus est quilibct legis iransgressor, veluti qui , ; , ,
lcgcm despicit, ul sscpediximus. Legis aulemtrans '
gressor esl, quisquis delinquii.
.
Et funibus extenderunt laqueum pedibus meh. Mul
.
liplicibus, ac clandeslinis insidiis, ac ptagis, leten- , ,
derunt mibi laqueos.
.
Juxla Uer scandala posuerunt mihi. Hoc est, in %y . iis locis qux contigua eranl ipsi viae, seu prope
, ,
viam. Hoc autem fecemnt, ul duin incautus illuc '
incedo, in ea scandala inciderem. Per scandalum
. \ \
auicni oifendiculum iutelligit. Enarral etiam et d i - " , , \
laial Propbela sermonem de insidiis : Abscon.le- \ , ranl cnim, inquit, insidias, ei exlcndcrunt eas \ .
etiam juxla aemilam; quo sermonc, ci prava eorum
SMI !ia dcnotare voluit, et scelera.
.
Y E R S . 7. Dixi Domino: Deui meus estu.ln bujuscemodi pcrictilis exsistens, et capi jamjam ex , ,
epcclane, omnia alia auxilia oniisi, solumqne Deuin
,
invocavi, diccns : Deus meus es l u , ne despi^ias
.
crealuraii) luam.

1265

COMMENT. 1 N PSALMOS.

,
,
.
, , ,
, , ,
, ,
, \ , \ > .
\
, \ .

1266

Auribu* percipe, Domine, vucem diprecatioiiis meie.

Qtia liberari poslulo.
Y E R S . 8. Domine, Domine, virlus saluth
mcw,
obumbrasti super capul meum \n die belli. Dorninc,
Doinine, qui polenlia tlla es qua ego salvor, tu in
dic belli profexisti, ct ctistodisti me; tu scciirmn
me fccisli, dum servas me, non Unlum a sagitlis
et gladiis inlactum, sed a solaris eliam impHus
molcslia. Beneilcia vero accepla connumerat, tanquam eorum memor el homo grali aniiiu : eo n i iuiruin coasilio, ul Dcum deinceps magis ac magis
ad suum auxilium trabat.
V E R S . 9. iradai rue concvpiscenlia mea, peccatori. Ne pcrmiltas me ob pravatn meam concupisccntiam sub dnemonis pervenire potcstate. Yeri-

. ,
.
I
1
|-~- " I ' T " * " ' ) "
l^f
J\ B\j*~.........
~
~
1

, simile enira esl concupfecere euin aliquando rea

, ^. , pravas. Ycruin, inquit, precor, ne bac de causa
mc condenines, ne projiciar, aut expcllar a te. Pcr
.
pcccaiorem auieni, ut dixicous, legis iransgressoreui intelligit.

,
.
Cogitacerunl contra , derelinquas . Medi * .
laii sunt peccalores adversuni me.
.
,
Ne quando exallcntur. Ne qtiando niagis temera , { * r i i liaiU, alque iraprudeniiorcs viclorki sua inflali
.
advcrsum nie.

,

Y E R S . 10. Caput circuilut eornm, iabor labiorum

.1 , tucrum ' . Pcr circuiimn, sagenam inicl , . , ,
ligit, aul reie, boc cst, insidias. Capui, inqiiit, i u sidiarum 8uarum,in quo polUsimum confidunt,.
, ,
, \ Q
,
, \ . * , *
. " I I !,
, *
*
,

s u m

e r i l

u o d

e 0 S

a b 5 C o l l d e l

a c

p e r d e l ;

q U O d

WiP
> 1
'
alio etiara nomine, laborem labiorum suorum appellavit, eo quod, meditando in eo laborarunt, ct
cum labore invenerunl. Per eadem elenim ipsi dcstrueutur arma, per quae ipsi alios speranl desiruerc. Yel pcr laborem lubiorum; pravas meditationes, et scelesla eorum consilia, inlelligit. Hujitsccmodi enim esl praviias, u l auctori suo peruU
cicm alque imeritum afleral.

.
Y E R S . 11. Cadent mptr eot carbones ru igne. Nou
,
' , simpliciler carbonei dixit, eed in igne boc c s l ,
, . " , Multuro ignem babentes , ac valde iiiOawmaii. Per
, - carbones autero supplicta imellige, qua* a Deo de * * eupcr imniiuunlur, quaeque carbomim insiar ar\ , \ .
deuliiim accrbissimas iiifliguitl poenas. Propbeliaui
vero conthient baec verba, adversus bujusmodi iiisidialores, in quoriim mullos, iguis a Deo liiuiiissiif
ac delalus est
t

,
*> Dejicut in , subsistmt. affii.
, clinnibus, q u niiseros eos redduul : ncc miserias
\ , , * laiilu:ii suslinebunl, sed ob illarum inimonsitalcii:
, cx primo ctiain impctu dejkienlur.
.
,

. , , ,
, , ,
^, \ .

Y E R S . 12. Vir linguotu* non '^

in terra.
lloc cs>t, incontinens, garrulus, nugax, inimodcslns. aut etiam conlenliosus vir, non prospcrabitur : quin imo cvertetiir, alque in praeccps dcfcreliir.

"
.
\ ^ ^, *

Virum injuslum maia tenabunlur in iiiierUum.

Kl alius Sapieus dixil : IniquUatei hominem vcnan-

12

ZIGABENI

a e

tur . El quoniam venalores persxpe aliqtii sunt

<id salulem, boc est qui feras capiunt, non u l
perdantj sed ut servent, propterea addidil, interitum, hoc est, In perditionem. Sunl aulem baic
vcrba doctrina ac Sensu referia non vulgari.
V E R S . 15. Cognovi quod faciet Dominut judicium
Inopum, et causam paupertim. Licet lardus sit aliquando Dominua ad eorum vindidam, qui opprcssi
sunl, et quos boc in loco inopom et patiperum
fiomine appellat, atlamen novi, inquil, quod aul in
praesenli aut in fuinra viia, faclet Dominus el
jbdicium et causam eorum, boc est, quod eos
tfleiscelur. Hoc aulem dixit, ut injuria affeclos
quoscunque bomines consolarelur, simulque, ut
ipsos injuriam inferentcs perterreret, ei moderatfores redderet.
Y E R $ . 14. Verumtamen justi con/tlebuntur nomini
iuo. Verum te, inqutl, lardanle, justi non scandalizabuntur, sed gratias agent, scienies, quod
omnia cuin ratione facis, et ad nostram u l i l i u fem.
El habitabunt recti eum vutlu tuo. Per feclos
fursum jualos intelligit, qui babilabunl, inqtiil,
iectun, boc esl, cuin tui memoria : cuni ea semper
exsislentee , nec unquam recedcnles. V d , per
rectos quidem, apostdlos sigfitficat; per fariem
vero Dei, Chiistum, vcluli illius subslaniise cbaraclerem. Volo enim, inquil, ttf ubi ego sum, et ipsi
sint mecum
Poseunt eliara et aliter, jusii qui-

!268

. \ , , , ,

* , \ .

" 6 &
rtar
, .
\

\ ,
\ , * !'
, ,
, *
\, . ,
,
, \ .

*
\ ,
, ' , \
, \ 6
.
)

. , , ' , * ,
, \ .
"
, ,
. , \, ,
* . ' \
dem dici, qiii per aeliones virluiem operantur, Q , ! , ,
recti vero, qu! per contemplaiionem; vel justi i i
,
tjui simpliciler virtutem amplectuntur, recli vero
, , . \
qui cum judicio el ratione. Et quoniam bic psal*
\ , \
fims de futuro judicio pertractai, de Cbrlstoque et
\ ,
de aposiolis, idcirco quidam ei inscriptioueni ap , tb
posucfuiit : In , ptalmus ipsi David.
.
Ptatmut ipsi Datid.
.
PSALMUS CXL.
^
V E R S . f, Domine, Domine, clamavi ad te^exaudi
, ,
.
. Clamavi, inquit, ad te, claraore quodam ignili
, '
alque ardenlissimi cordia. Quo clamore, el
\ , , \ *
Moysee cum taceret a Deo audiebatur, et Anna * " ' \
otiam nihil loqucns 5 non atilem oris clamore, quo
, .
Judaei peiitiones ei preces suas multiplicanles, non
*
audiebantur, aed clamore aniina. Nam queniad, \ ,
modurn, qtii ore clamat, totum prorsns oorpus
\ \ .
i n l e n d i l : sic et qui cordo claniai lotam animaiti et mentcm ad Deum converlit; aiqiic boc pacto
dignus etBcitttr, qui exaudiatur.
,
voei orationit mewfdum clamo ad . Dum
. ,
clamo, inquil, u l dictum esl, quasi si non ita cla-
, ,
mavcril, ad vocera deprecationis suae Deus mentem
5 ? .
adbibiturus non sit.

V E R S . 2. Dirigolur oraiio , sicul incensum, in

*

tonspectu tuo, elevatio mannum sacrificium

. *
vespertinum. Duo altaiia oliin erant in lempto,
, '
aureum qtiidem allerum, inlra adiia in Satictis
, . \
Sanclorura; alierum vero seneum, qnod exltrius
! )

Micb. , 2.

Joan. 81;

\m

COMMENT. I N PSALMOS.

1270

, , , collocatum cral atir* qnitfem inrensmn

adolcbatur; aeneum vero caileris inservicbal sacri t ficiis. lucenaum pnretcrca multa conflciebalur

\ , cum ioipeusaalqae mundilta juxta legis n\a::dalutn,

, \ , et gratissimus l>eo esse videbaitir is vapor, qtii
, \1 \ illinc ascendcbal, eo quod odoralissitnti& cssct, ct
. , quia novum alium Dei oulltini presignabal. D i r i , , ,
galur igiiur, iiiquiC, oralio mea roram le, non
, ,
KOCUS alque ilbid legale incensum ad le in coilum
, \ , , \
dirigitur : oratio, inquam, mca, qttaeinrensi inslar
\
ex corde meo~evaporat. Cor clcnim incum igiia
.
quodam proniplittiduiis, veluli fociis, aiqne a l , ,
lare quoddam accensuro esl. Undt oralionem stiam,
' ,
. \ qnnsi odoralum aliqucm vaporem cmitlit. Et lirrc
qaidem de incenso dicta sint. Caeterum sacerdoles
. legem babebant, quod nbi nnllus sarrificium ofler, . ,
rel, ipsi fpoulc sua bis in die sacrifkareiu, nianc
. qublcm agnnm unum; et vespere alleruin ; erant , \ .
que baec sacrificia pura, mitrtda, ct b.o maxime
, \, ,
grala : cum alia saepenumero ab oiTerentium viiiis,
, imntis pura viderenlur. Vespertinum vcro bnjus , ,
cemoili, quod dixtmus, eacritlcitii, bonoralius
alque accepiius eral, qtiam maluUntini. Nam quod
: , mane offerebaiur ad vesperliniiin respicicbal;
\ \
vesperiinum vero universum sacerdolale diei opte,
.
officiuin acminisleriuiuperficicbat. Dirigatur igitur,
inquii, Dominc, manuum mearum elevalto, sicui vespcrlinum dirtgilur sacrificium.
Vel : Elevalio
niaDuuro mearum fiai sacriflciuro vesperlinum, et sit ila acceplabile, quemadmodum illud libi acceptuin e*se solct, ila m os nostnun, utide preces emiliunlur, punim sit ab omnibus pravis eerinonibus: quiniino ei ipstiro etiain cor, a quo preces proveniunl, cogiialionibus omnibus malis vacuuro
sii : el ip&e parher manus, quas elevaraiu ad le, mundce eflklanlur ab omni rapina , avariiia, et
qtmcunque illegilimo opere.
V E R I . 3. Pone, Domine, custodiam ori meo. Siicng,
,
, *
. C
Propbeia quod os malorum magna causa esse eolel.
, ,
ei negligaiur, qnemadmoduiu contra, bonorum, st
\
, \ cura ejus babealur (lingu-e cnim facilitas innuniorabilia gignit mala); el quemadmoduin mtlla esse
, ,
eolet ulililas domus, aul civitatis, nec portariim,
, \ aul moenium, nisi eliam adsinl citslodes, el norint
, \
qtiaudo aperire oporleat, et qaando claudere, el quod
\ ,
mulio bac in re opus esl studio, ac malto raagts
*\ ,
eliam superno auxilio : sciens, inqunm, lixc onmia,
. ,
cx iniimo corde prcces fundil, et f)ci opem invo , \ ,
cat. Per orie aulem cuslodiatn, menlis praefecturanv
, *
inlcllige, quse animadverlere debel, ct scire, qnso , \, ,

nam ellercnda, c l quapnam etiaai relinenda sint.

.
JScque eni-Ky nt alibi dicitur, tot unquam homines g'adio quot iingua cseidenwl
( Dedil aulent
liiigux Dcui duo nuBiiia, dentium uimiriiin et labiorutn, u l per ea irralionales illius moius co<!rcor r l . Veruin Prophela aliam cuslodiaiu ad b&>c implorat, liinens adbuc, ne indccoruin aliquid proloqualiir.)
Ovpar .
El ostium munitwnh circum tabia . Obtittii
, '
cusiodi quae 03 ipsum ohacrvel. Hsuc anlcm verba
.
idcm icque signiiicanl quod iila quse in prxcedenli babuimus vcratculo.


,
VERS. 4. Ne declines cor meum in verba malitiat.
. | Ne converti pcrmiila^ cor meum ad indccenles
, cogiutiones. Nam si os mcinu cuslodia inunitaiu
*' Eccli. XXVIII, 22.

1271

Z l G A B E N l

fuerit, hoc, quod dko, consequine erit et faciu ;

iacillimum.
%
Ut pratexam proitextos in peccatit. Ila ul non
tamura non inclinei ad ea maliliae verba, sed etiam
m non praelexam prsetexlus, aique excusationes in
peccatis, queuiadmodum primi parentes fecerunl,
cnm peccassent, Adam elenim in Evam, cl Eva i n
serpeniem, peecati causam prjeiexendo rejeccre :
pari roodo lioinicida, irae lyrannidera prselexit;
aJulier, concupisccniiae vires; fur,inopiamcl necessilatem ; et alius aliud quid. Yerum baec, quae dixiHHIS, peccala non gignuiu, sed bumana negligentia.
El manifeslum boc tibi fiet, si bene animadverleris.
Sciens eniflj diabolus, quod confessione Deus
placalur, et ncgalioue raagis irritalur, persuadet
peccaloribus praeiexere, qood Ipsi non peccaverint, sed quod aliquid pcccali causa eis exstifcerii.
Cum hominibus operantibut iniquilatem. Ne i n ellnes, inquil, me, u l simul cum iniquis bominibus
excusationes pr&lexam. Solcnl eniir. hujusmo.Ii
homines posl peccalum, excusaiiones, ei praeiexius
varios adduccre.
eommunicabo eum eictis eorum. Quod si
boc facium fuerit, ut me adjuves, non conjungam
me, nee communionem aliquam habebo cuiw i l l i s ;
qainimo neqac iniquorum cos lanluro evilabo, qui
inftiui, alque abjeeiiores s u n t : sed nec eliain cum
iis comniunc aliqtiid babebu qui inter illos poten(rtores et ilariores esse appanierinl.
<
YERS. 5. Erudiei jutlui in mitericordia, et
arguei me: oleum auiem peccaiorit non inipinguet
eaput meum. Increpel me juslus, coerceat, el reprebendal : liumanilas aulem pcccaloris, mibi
nunqnam inservial : Melius enim e$l (lagellum
jutfi, guam gratia peecaloris, et melior virga juui,
fuamhonor pravi hominh . In misericordia autem
dixit, eo quod justus raisericordiler casiigat, dum
3iigaiido cavet, oe pcrdat.
Y E R S . 6. Quoniam adnuc el oraiio mea in benepiaciiU eorum. Simul fugiaro, iDquil, iniquoa,
eorumque operam, et obsequia rejiciaro, atque una
precabor adversos eorum beneplacita, boc esi,
adversus eoruin voluntates, ne acilicet eorum concupiscenlke perGciantur. Has eienim beneplacila
appcllavit.
Abtorpti $un( jtxxla pttram juaicet eorum. Polenles ac principes i l l i , qui omnia pro arbitrio adminisirabant, delcli, ac perditi sunt, instar petre, quae
demersa esl ei cujus nullum relinquilur vesiigiuin.
lloe eliam de impio alibi dicluni esl : Qua>sivi
enim, int|uit, eum et non esi inventut locus ejui .
1K>C pacto nimirum describens, quoinodo ab ipsis,
ut ila dicam, ratlicibu* iHius memoria prorsus
xstincta sit. Demeni atilem aunl, dixil pro Demerg^nlur, qiiac fulura erant, propbeliae b'gc, narrans
y l praeierita.
. , 5; Eccie. , C.

1 0

tm

* ,

, \ .
&

.
" ,
*
! ,

, V 6 ? &\

, , ,
, ,
. , *
^ * \ .
,
, *
, , \ , *

%

.
, *, *

.

.
, , *, , , * fcv

,
,

. *, , ,
,
, , ,
.
,
, .
"

. , \ ? , \
,
, \ pi.
. .

Psal. , 50

*
01 ,
, , ,
, ' . * \ ,
' , ,
^ .
,
\ ,
.

1273

COMMENT.

PSALMOS.

1274

* ,
. L VERS. 7, 8. Audient verba , quoniam jucunda
,

. fuerunt. Symmacbos autera reddidit, Audieni iocuSttscipient, inquit,
, \, ot 0 , iiones meat jucundinimas.
, ; , , \ sapientea viri verba mea, quoniam piis ac fidelibu*
baec jucundisaima sunt, veluli utilia ac vera.
.
Sicut crasiilud* lerra empta ett super terram,
,
. diipena $unt oisa eorum apud infemum. Qtientad , ( \ modum terrae crassitudo aralro discissa rumpUtir,
\ , ei Sn proximam terram spargitur, sic et ossa
. eorum dispergeniur in sepultura. Hanc eleniia
infernam appellavii.
$
Quia apud , , Domlne, oculi mei: in
" , , , *
,
. , *\ animam meam. Ne auferas,
inquit, animam roeam, dum intmicorum perseculionem, et maxinias insidias sustioeo:
, .
VKRS. 9 . Cuiiodi iaqueo, quem constitue ,

runl mihi. icandalis operanlium iniquitalem.

. \ , \
Per scandala et per laqueos, insidias rursue inlel .
ligit.
YERS. 10. in rete suum peccalorei. In pro
. ,
priiiiu, inquit, reie incident, quod adversum me
* ,
tetenderunt, et propria comprebendentur sagena.
, .
Yel juxta atiam litleram : in eju$, boc
eei, cjus Dei.
, .

Singularis mm ego, usquequo iranieam. Scgre ' ,

gatue nimiriim ab eis, effeclus solus, et procul ab
* \ ,
eorum senleniia : nec tantum loco separattu,

quanlum a proposilo, el consilie eomm alienus.
, .
Scparatus autcm ab eis, usquequo nioriar.
, ( intelligeniia
ipsi David, cum $$ orant in
"
.
ipelunca.
'.
PSALMUS GXLI.
,
Quid signiftcet inscriptio ^,
multis
, in locis declaravimus. Per speluucam vero illam
, , * iniclligif, in qua bealus David laluit, dum Sau\ , lem fugeret. Cum aulem eo illic lalitanle adve , nisset Saul, et facti ignarus extenus moraretur,
\ , - resciens David, se illic ab hoste circumdalum,
.
ac pene conclusum esse, oralioneni banc ad
Dtuin protulit.
,
Y E R S . 2 . Voce ad Domitium ctamavi, voce
.
\ - ad Dominum sum. Alqui nec loqui
, , \ . poteral, noc clamare, ne cognitus scilicet slaiiin
, coinprcbenderetur, et periret. Restal igitur u l
, ,
per vocem et clamorem, intensum cordis affe .
ctum intclligaimis. Corde eteniin tt non voce
clainabal , ipsaque nienle ad Peum precee
efferebal.
. Y E R S . 3 . E/fundam in conspectu ejui oTaiionem
.
meam. Hoc esl propunara.

.
Tribulaiionem meam iptum pronunttabo.
. \ ,
Eamdem rureus senteniiam repetit. Trlbulaiio
, ,
nem, inquit, meam quae ad auxilium Deum fle.
clere poleril, pro oraiione ei proponam. Ipsa
, / ^ siquidem iribulalio non solum attentiores horoi*
, *
nes reddere solel cum narratur, sed liduciani
. ,
eiiam ei praeslal nou miniinam, qui curo gratia .
rum aclione eam protulerit. Unde maxiina
justificatio cffictlur, ad^ boc, ut quis exaudiai.ii

1275

EUTHYMII ZIGABENI

VKBS.
Dum dtficit in me ipirilut meus. H*c,
inquil, fa< , quia in periculis eun, quia futuru:n cst, ut nioriar Auxilio etenim ex omni
parie Jcsperalo, guipsum penilus ad Deum
converliL
Et Iti cognovisli semilas . Ego quidem in
maximia consiitutus periculis IITC faciain, lu
auteir, Dominp, conversalionis mem seinilae cognovisli ; lu nosti quod nulla cos iitjuria efifecerim, qui mihi iusidiantur. Quocirca injuria ob
scdam eorum iitvidiam in pcriculis versoi.
tn via hac,qua ambutabam, absconderunt laqueum
mihi. In hac ctiam via ftigae meae occullarunt
laqueum, clam iusurgenles adversum me, alque
exitnm m\h\ non pramedilato praecludere siuden
les. Vel aliler de intelleclualibus iitiniicis brcc ^
dicla sunt, qui non lantum in vitiorum via occultoa tenduitt laqueos, sed quod gravius osi,
eiiam in via virlnlis : veluti in paientia superbiam *

.
, \, tv fj$r b
,
,
Kal .
; ; , .
, , ,
\

, $ ,

.
,
, , \ , ,
\ \ ,
;, *
, ,
, \ .

ct in eleemosyna, inancm glnriam.

, ,

V E R S . 5. Considcrabam ad dtxteram, et respicie

.
bam, el non erat qui agnosceret . In dexiera
, , * .
eleuiin parle amici alque adjulorcs adesse soleni.
, \, ,
Spcciabamigitur, inquil, ad dexteram, veruin nul.
ttiii mibi aderat adjutor.
' . \
Periit fuga . IIoc est, defecil etiam mibi
tugje remedinm : cum in spelunca scilicel conclu- * , ,\
.
sus sim, atque effugere non valeam.
.
qui exquirat animam meam. Qui
g , (, .
ti'ciscatur, qni Hbercl, qui defendat.

. .
V E * S . 6. Clamnvi ad /, Domine. Cum de buma , \ no auxiiio prorsus dcspcraverim.
.
Dixi: Tu * . sabis scilicel.
, . .
Portio in tjiventiuni. Iu lerra vivenliuin
. ,
exsJstens, nullam ego lerrenam liabeo bxredita , ,
tem, niiUurii sseculi bujtis pairimonhim, seJ le

ununi in tbesaiirum possidens dives siim. Vd, Tu
. ,
es sors mca, et divitiae meae, in CODIO nimirurn,
.
ubi vere csl lerra viventium, quia immorlales
sunt, qui illic habitant. \ ,

VERS. 7. inlende ad deprecatioiiem meam, quo

. ,
niam humiliatus tum valde. Aflliclionem, et cala\
niilatem suam Prophela proponit, ul Deum magis
%

placet, alque ad suura flecial auxilium. Dicluinest ^ , \

cliam alibi : Afflictu$ sum, atque humiliatus $um

.
; el rursus : Vioe liumilitatem meam, el
bonm meum, et dimitte omnia deiieta mea
'
,
Libera persequenlibus , quoniam

. * taluerunl supra me.' Cum illic, inquit, conclusus

.
si.n, undenulla daiur fuga.


,
V E R S . 8 . Educ cuslodia animam ,
ut

. ,
confiteatur nomini luo. Per cuglodiam conclusio ,
ncmillam inlelligil, qua conclusus erai in spelunca
. , ,
Cuslodiam eniro carcerem persxpe appeliamus.
. , Peranimam eliam suam, seipstim circumloqui, \ .
tur. Educ, inquit, me ex boc loco, ubi conclusus s u m , u l gratias tibi agam. iuxia anagogen veio, custodia ipsum corpus dici potest, qnod
aniinain in , quasi carcerc qtiodum coiulusam coercci.
Psal. vfxvit, 0.
IVal. xxiv. 18.
!

1 1

? l

n:1

COMMEftT. PSALMOS.

1278

,
Me >u$tinebunl ju$li, dottec retribnai mtft/. Aqtiila
. /
, vero reddidit : extpectabuni jutti denec retvu .
, \, - neratut fueris . Suetinebunl, iitquil, exspc, , ciaotes me,donec excalamitalibtis liberalus fuero :
aique hoc eo usqae facient, douec tu pro hujws,
cemodi affliciione atqtie Iiumilitale mea, gralhm
, \ .
milii retribueris. Tales vero surtt sanclorum ani \, \ roae ; nam et cum aflliclis simul dolcnl, cl eum
, .
gaudentibos laelantur.
Psalmus tpsi David, cum per$equentur eum
,
'ejut Abtalon.
.
PSALMUS CXLIl.
'.
Accommodari polest bic psalmus iis qui pcr ca ;, 6
, ; - lamilale* exploranlur. Iu ntullis exeniplaribus btmc
. , psaliuuni absque ulla insci iptione reperiintis, la
, ,

melsi in aliquibue ea inscriptio babealur, quain

.
praeposuimus. Consimileai pene inscripiioncm ba , bet lerlius psalmua, qui inscribilur : Psalmut ip*i

Daaid, cum (ugerel [acie Absalonis filii sui.

*
VERS. 1. Domine, exuudi orationem , auribiu
,
,
ptrcipt obstcralionem meam, in tua. E.vaudi
tf\v . ' .
laoqtiara verax. Pollicitus euim es te exaudiiurum
. ,
eos qtii nomen tutim recle invocaverinl; et mibi
* .
rursus privaliin idein etiam promisisti.

.
Exaudi in juituia ntea. Veluii justus, ol
\ ; - qui non suslines quemqtiam ab altero aflfici injut i p , ' tia : nec tantuni parenles velas a Gliis laedi, scd
' .
ncc quemquam ab exlraneo. Cbrysostoimig vero
, C pro Veriiaie bic, misericordiam iiilelligtt, et pro
, \ justitia, benignitatein. Solus enhn Deus vere niiscretur, el sola Dei juslitia benignitate esl perniigfa.
*
llumana eniin jusliiia caret tuisericordia.
' , .
VEPS. 2. El non intres in judiciunt cum $ervo (uo.

. ' . Non cupio, i n q u i i , judicio tecum disceptare. Noli
igilur el t u , quaeso, judicio mecum conlendere.
; . \
Juslificaberis eniin in sermonibus luie, et vinces
.
quoties ctun mc gervo luo judicatus fueris.
"
\ .
Quia non jtutificabitur in conspeclu tuo omnis vU

, *
vens. Non dixit sinipliciter iVon juttificabilur,
sed
, ,
/ n conspectu ino non juttificabitur, hoc esi, S ad
smnmam juslitiaio tuam compareiur, et juxla i l a m
, ,
exqiiiralur; vel, Si cousideralio habeatur ad bene . \ *
H<:ia l u a , aul ad mandala tna omnia. Aique idco

,
,

! D
beaiUK eiiam Job dicebat : Vilipendi tpsum
,
*
conlabui, ierramque et cinerem putavi; manum
. \ '
, ,
, ponam ori *. Vide cliam in psalmo cxxix ex*
posiiionero illius versiculi : Si iniquiiaies obstrva*
, ;
,
; , \ - verit, Domhe, Domine, quissuslhiebil? Qtiod vero ailf
Omnit vhens , idem cst, quod Ouinis bomo vilja
, ',

particeps. Verum juxta Apostolam : ln hac viiu

,
.
justifieamur gratit gralia Dci, qum est per fidetr,
Je$u Christi.
" .
V E R S . 3. Quia persecutus est itiimicus animam
, meam. Okiio, quia, in superiori versiculo rationen?
. ' *,
reddit: in prxscnti vero, narrantis iu modumpoiii .
tur. Per inimicum cliamjuxta bistoriam Absalonenr
imeHigcs; juxia anagogen vcro ipsum dxnongm.'
r

Job. , 10 ; , 34.

1275

EUTHYMII ZIGABENI

tili

Vens. 4. Dum dtficii in me tpirilut meu$. Ihec,

.
inqtiil, fa io, quia in pcriculis sutn, quia fulu- , \, ffir , b
niMi cst, ut moriar Auxilio etenim ex omni ^
parte dc*peralo, gcipsum penitus ad Deum , .
coiivertit.
. >
El tu cognovisti semilas meos. Ego quiilem in
, .
maximis conatiliilus periculie b*c faciam, lu
autem, Doininp, convereationis me# semilas co- . , ,
gnovibti ; tu nosli quod nulla oos injuria eflece- \ ;
r i m , qui mihi insidianlur. Quocirca injurta ob .
enlam eonim invidlam io pcriciilis versoi.
, jj ,

In via hac,qua ambulabam, absconderunt iaqueum

mihi. In bac ctiam via fugae meae occultarunt . \ ,
, , \ la|ucuro clam iusnrgentes adversmn me, atque
, * ,
exitum irui non prsemedilato praecludere stuJen
les. Vel aliier de intelleclualibus iuhnicis brcc \ ,
dirla aunt, qui non tantum iu vitiorum via oc- , * cultos tenduttt laqueos, sed quod gravius esi, , ,
eiiam in via virtulis : veluli in paienlia superbiam , \
ct in eleemosyna, inancm gloriam.
, ,

Veas. 5. ComxdiTabam ad dexleram, respicie.

bam, non qui agnoicerel . l n dextera
elenim parle amki alque adjutorcs adesse solent. , , \ .
, \, ,
Spcciabamigilur, inquil,ad dexleram, verum nul.
liift mihi aderat adjutor.
* . \
fuga . Uoc esl, defecit eliam milii
fngae remedium : cum in spelutica scilicet conclu- * , ,\
.
sus sim, alqiie effugere non valeam.
.
qui exquirai animam meam. Qul
Q , (, .
iTciscatur, qni libercl, qui defendat.

, .
VEHS. 6. Clamnvi ad /, Domine. Cum de buma , \ no auxiiio prorsus dcspcraverio).
.
Dixi: Tu %% . Tti saltts scilicel.
, . .
Poriio iena vivenliuni. lerra vivenlium
. ,
etsistens, nullam ego lerrenam liabeo liaoredila- , )*,
lcm, IIIIIIUIH saeculi bujtis pairimonium, sed le *
iiiwni in tbesaurum possidens dives einn. V*I, Tu
* . , *
es sors mea, et divitiae meae, in cado nimirurn,
.
ubi vere esl terra vWenlium, quia immoriales
sunt, qui illic habitanl. ,

Y E R S . 7. inlende ad deprccationem meam, quoniam huniiliaius tum valde. Afllictionem, et cala- . ,

milatem suam Propbeta proponil, itt Detim magis \ * placel, atquead suum flectat auxilium. Diclumest ^ , \ *

cliam alibi : Afflicius tum, atque /tumitiaius sum

,
; et rurstis : Vide humdhatem meam, /a meum, dimilte omnia delicla *.
' , LibeTa pertequenlibus , quoniam prat
. ttalMruni .' Cum illic, inquit, conclusus
.
ti.o, unde nulla daiur fuga.

,
VERS. 8. Edue cutiodia animam , ut
. ,
tonfilealttr nomini iuo. Per custodiam conciusio-
* ,
ncmillam intelligit, qua conclusua erat in sjeluiica.
Custodiam eniro carcerem persxpe appelfamus. . , ,
. ,
Per animam eliam suam, seipsain circumloqtii;, \ .
lur. Edur, inquit, me ex boc loco, ubi conclu
sus sum, ut gratias tibi agam. iiixia anagogen veio, custodia ipsum corpus dici potest, qnod
t

9 1

animam in e, quasi carcerc qiodum coiulusam coercci.

Psal. \ f x v ; i , 0.
P.^aL xxiv, 18.
1 1

f l

COMMEST. PSALMOS.

1278

,
Me .utunebunl juui, dotlec Mribuat mihi. Aqtiila
.
* /
, ero reddidift : exspeciabunt justi denec remu .
, \, - neratu$ fueri* . Suetincbunl, iuqiiil, exspo, , ciaotes me,donec excalamitalibtts liberalus fuero :
aique hoc eo usqae facient, douec tu pro btijus,
cemodi affliciionc atque liumiliiale mea, gralnm
, \ .
milii relribuetis. Tales vero surit sanclorum an>
*, \ roae ; nam et cum aflliclis simul dolenl, cl cum
, .
gaudentibtis laeiantur.
P$almu$ ipsi David, cnm per*egueretur eum filiiu
, *A6Vaejut Abtalon.

.
PSALMUS CXLU.
'.
Accommodari polest bic psalmus iis qui pcr ca , 6
, - lamiiale* exploraniur. Iu nwltis exemplaribus biiuc
. , psalinum absqne ulla insci iplione reperinnis, U , ,

metsi in aliquibue ea iiiscripiio babealur, quam

*6 .
praeposuiiuus. Consimileai pene inscripiionctn ba , bet lerlius psalmua, qui inscribiiur : Psaimut ip$i


Toy
Daaid, cum fugerel (acie Absalonh filii sui.
*
YERS. I . Domine, extiUdi oralionem meam, anribu$
,
,
percipe obsecralionem meam, in veritate tua. Exaudi
Tf\v . ' .
, tanquara verax. Pollicilus enim es te exauditurum
eos qui nomen tiiui recte invocaveriiil; et mibi
* .
rursus privatim idein eliam promisisti.
Exaudi in juilitia ntea. Veluli juslus, ol

. *
\ - qui non sustines quemquam ab altero aflici injuria : nec tanlum parenles velas a Oliis la?di, srd
, ' ncc queniquam ab exlraneo. Cbrysostotmis vero
'.
, C pro Veriiaie bic, miscricordiam iutelligil, et pro
, justitia, benignilalein. Solus enhn Deus vere miscreluf, et sola Dei juslitia benignitate esl perniisfa.

Jlumana eniiu jusliiia carel misericordia.
' , .
YEPS. 2. El non iutres in judicium cum tuo.

. ' . Non cupio, inquit, judicio tecum disceptare.
. \ igilur el t u , quaeso, judicio luecum conlendere.
JusiiOcaberis enim in sermonibus lui*, et vinces
*.
qtiolies ctun mc servo luo judicatus fueris.
"
.
Quia non justificabilur in conspeclu tuo omnis trf
, *
tent. Non dixil simpliciler iVon justificabitur,
sed
7/i conspeclu tuo non justificabitur, hoc esl, S ad
, ,
summani juslitiam luam compareiur, et juxla i l a m
, ,
exqiiiratur; vel, Si cousideralio habeatur ad b^ne . *16 *
fn-ia lua, aul ad mandala lua omiila. Aiqtie idco

,
,

: beatiiH etiam Job dicebat : Vilipendi ipsum

,

conlabui, terramque cinerem pulavi; manum
. \ '
, .
, ponam ori meo . Vide cliam in psalmo cxxix ex*
posiiionero illius versiculi : Si iniquilaUs observa*
, ;
,
, \ - verh, , Domine, quissustinebil? Qnod vcro aitf
Omnit vhens , idem est, quod Ouinis bomo vius
, *,

particeps. Verum juxta Apostolum : In hac vitn

,
.
juslifieamur gralis graiia Dei, qum per fideir,
Je$u Chritii.

.
YERS. 3. Quia pertecuius esl immicut anmam
, mtam. Diclio, quia, hi superiori versiculo rationcn?
. ' ,
reddil : in prxscnli vero, narrantis in modum poni .
tur. Per immicum cliamjuxta hisioriam Absalonenr
imeHigcs; juxta anagogen vcro ipsum dxnontm.'

Job. , 10 ; , 34.

1279

E U T H Y M I I

li

tiumiliavit in terra vitam meam. Dejecit ac pro-

.
stravit mc initnicus iu terram , tantum ea ra , &
lionc, quod calamilatum pondere depressus s u m ,
, \ accl , .
sod quia ipsam etiam bumtiii) pro sede ac etralo
, meo bafoui, veluti, qui cxsul eram a patria, ac
. ,
eemper in fuga. Juxta anagogen, invisibilis iiiiuiic u s a d terrena me negolia deflexit, cum a coelesli- *
, \ , \
btis nie antea exiraxissei. Noinen vero humililaiis,
, \ ,
ut saepe diximus, plura signiOcat. Neque enim vir, \ ,
lulis lantnra nomen est, sed pro ea eliam ponitur
,
htimililale, qnse a calamiiatibus provenit, aique a
, .
peccatis. Accipilur eliam buniilitas pro quodam
, qnod cx avarilia nascitur, aut a pusillanimilale. Veluii cum quis obolum magni aestia>at, a t
quae tenuia ac vilia s u n t , digna studio : quemadniodum pueri faciunt, qui pilas, aul lalos, esse alL
quid magnum exisliinant.

,

.
VERS. 4. Collocavit me in ob$curi$ sicui mortuos

.
$a>culi. In affliciionis tenebras me iminieit. ei men ,
,
tem meam veluli caligine qaadam obduxit. Quod
. , *
vcro ait, iiortuoi saculi, dixii ad demonslrandam
, ,
tenebrarum magniludinem. Neqtie enim mortuos
, ,
simpliciler, eed saeculi mortuos dixit, hoe esl, anti .
quos seu amiquitus mortuoe, augere nimirum vo-

lens senlentiam , quam profen sublimiori, atque, ut ila dicam, iragico quodam eermone. l i tieaim
quos sneculi ihorltio* dicit, in profundissimis jacenl tenebris, multa nimirum bumo obruii.
Kal ' . contristutui est inme tpiriiui meu$. Apima mea
\
dolore aflecta est, ob summam affliclionem.
. ^
// turbalum cor tneum. Tumiilluatum est,
\ .
inquii, cor mcuin in me ei lorsionibus affectura
cst.
* .
VERS. 5. Memor [ui dierum antiquorum. In quibuft

Deo gralus eram, et prospcro evenlu res meae omnes procedebanl. Vel meinor fui dierum quibus ^ , \ * , \
majores noslri, el secnnda tilebanlur forluna , et
\ .
vhniiibus excellebant. Vel dierum quibus per ten ,
taiiones et calamilaiee exquirebantur. Solei enira bajtiscemodi memoria non minimuni aflerre so!a~
men.

. Heditatus sum in omnibus operibus (uti. Revolvens mecum mirabilia lua, et omnes eos animo * , \
recensens, qui admirande a le ex calamitatibus
.
liberali sunt.
In factis manuum tuarum meditabar. Memoria,

,
.'*
inquil,.vcrsabar in universis opiflciis Itiis, eaque
,
aumma provideniia lua plena esse inveniens, spein
bonam accepi, quod non despicies me, l o i calanii, ,
laiibus oppressum, ac miseriis.
\ .

.
VERS. 6. Expandi ad manus meas. Rogans ^
, \ .
scilicet, et supplieans.
Anima sicut terra inaquota tibi. Aniina niea
* .
ad le lota respicii, luutn non secus auxilium si ,
licns, atque inaquosa lerra et skibunda pluviatn

desiderat.
VERS. 7. exaudi me Dom\M, defecit i p i
, ,

ritus meus. Defecit, ila u i nnnquani adco. Dimiltct

. , , ,
autem me spirilus, nisi lu cilo exaudiveris.
.
fawm luam , cl similis de
' ,
tcendentibu$ in laeum. Ne dereiinquas nie ct statim


moriar. Morlui enim s u u i , qui in lacum descen- . , \ .
dunl. Iloc pacto eliam mortuus videtur, quantum
\ - \
ad \irlutis opera, iHc qui auxilio Uio privatus csl.
, *
%

J532
1X81
COMMENT. PSALMOS.
. , - , , Avcriit aulcm Deus faciem, lioc est, proteclionem
el cuslodiam suani ab hominibus pravia : Mundtts

enim, inquit, est oculus tuus videal *.
,
.
VERS. 8. Auditam fac mihi mane misericordiam

,
tuam, quia tit tperavi. Signiflca milti, inquit, cilo
.

niisericordiam luam, ut ante experienliam, pro,
\ ,
missione lua refrigerer. Deiudc ra.ionem apponil,
. \ ,
cur praslanda ci sil misericordia. Quia scilicel in
\ *
te sp^ravi. llujuscemodi enim spea magnoperc so .
lel Deum conciliare.
Noiam fac mihi, Domine, viam, t n qua ambulabo,
, ,
,
quia ad le levavi animam . A t q u i , tam r a l u . \
,
ralis lex quam scripta , docenl rectara viam. Ve . " , \,
rum nunc, vel illud dicere inlendit, quod conscien ,
tia sua pcccatis essei inquinata : vel quod plurima
. \ *
ab bominibus ignorantur. Atqne ideo Paulus dicc
, ,
.
bat : Quod oremus, quemadmodum , , \, , , *Jj
scimus " Ad ic igitur, inquit, oecitabundus speclo,
.
indica mibi viam per quaro ambulem ad le.
VERS. 9. Eripe inimicit meii, Domiw, ad

, ,

confugi, doce \ volunlatcm iuam, qnia

*
meus iu. Non d i x i t : Doce me voluntalem,
, .
, .
sed Doce ui faciam eam. Beatus enim, inquit, qui
, ' \ . \
non novii lantum, sed facil eam. Cognoscere enim
, ^ , * \
facilius est, operari vero difficilius, iis prsesertim
, \
qui superna doclrina atque ope indigent.
.
VERS. 10. Spirilut iuus bonut deducef in (er


ram . In viam reclam el planaui, qualis est
. ' , \ . ,
via virtulis. Recta quidem , veluti sine crrore ;
, , , , plana vero, tanquatn periculis ei soandalis libera
,
qtix dicerc possumus esse peccandi affectus.
.
nomen luum, Domine, vivificabit . Non
" , , .
, ob meam virtutem , sed propter tuum nomen. M i smcors etenim appellaris, u l dictum cst, in psal , \ .
mo cxiu, ibi : Non nobh, Domine,non nobis, sedno*
\ ' , , ,

mini luo da gloriam.

, ' .
VERS. 11,21. In jutlitia lua,editcet de iTibulaiion$

animam , in miuncoTdia iua exlerminabU

,

inimicot , perdei omnet qui Iribuiani animam

. " . Quam illic jusiitiam bic quoque justitiam d i cit, et quam illic verilaieni dixit, nunc dicii miseri*8 ^
* , \
cordiam. Exierminabis autem ei perdcs invisibiles
, \ ,
inimicos, boc esl, expeilcs et delebis eos, quantum
* \
scilicel pertinct ad ipstim, qui boc petit. Quod vero
, " , \ ail : Vivificabis, exlerminabii, perdeh, tanttira
, *
in eo sensu inlelligi potesl, ut verba futuri sini
. ,
,
\ ,

lcmporis, et propbeiiam contineant, sed intelligi

, \ , \ .
eiiani possunt, u i in oplaniis modum sinl dicla.
9

]< . ,
,
.

.

.
, 7
. \
, ' , \
H

llabac. i , 13.

Rom. v m . 3 6 .

Quia ego tenui luui tum. Eo quod et inservire

tibi festino, ei pracepta lua, tanquam Dooiini jussa
observare satago.
Psalmus ipti David Goliat/i.
PSALMUS

GXLIII.

Quaedam exemplaria non babenl verba i l l a : Ad~

terixit Golialh. Nibil tamcn impedimentu est quin
adesse possinl : quasi composttus fueril hic psal-

83

EUTIIYMU ZIGABENi

iSl

nttis in graliaruni actionem, post iropreum illud de ; ; ; oitii

giganle reportalum, cl post inultas alias victorias. ;. \ , ;
Dicere ctiam possuiuus conipositum fusse bunc .
psalmum adversus iuvisibilem, aique inlellectuaicm Goliaih, communem niimrum omnium mim
cum, diabolum,
V E R 9 . 4. Benedictus Doniinns Deus , quido ,
cet manus meas in aeient, digiios meos ad belle. ' ,

Laudandus Deus cst, qui manus et digitos meos . b

in acie prosperat, ct in bello : et qui mihi tribuit,
, *
i i l hostes meos superrm, ei prarclara hujugccmodi
, \ w
erigam iropnea. Prosperari eliam dicuntur manus , \ .
in iuvisibili adversus da?tnones praelio, dum exteu- \ , diiuus eas ad vinutes , et dum ad Deum eas puro , . " tU
corde elevamtis. Possumus eliam dicere, quod bea \ \, ;
lus David edoctus sil a Domino movere manus in
, \ ?
acic el digitos in bello : quia et corporeis membris g , >
visibilc* iniinicos, ei animae membris invisibiles , ,
(hctnoncs superabat. Nos eiiam docemur a Chrisio

tollere manus in acie el digilos ad Deum , ila ut
,
cmcis Oguram exprimant.
* ,
# .
, ,

V E R S . 2. 31i$ericordia wea , refugxum meum,

,
,
adjutor meus, et liberator meus, protector , et ,
in ipto speravi. Misericors eniui, inquil, cst, ei quse * . \, .
m

sequunlur.

.
Qui mbdil populum meum sub we. Neque enim in
, \
sola inimicoruin subjeciione sttperno nobis opus
, :
eai auxilio, sed eliam in benevoli, atque arnici po\ ,
piili regiinine : et qtiemadmodum viclorinp, quaedc
\ .
iiiimicis parantur, a divino proveniunl anxilio, ita
ctiam familiarium ac benevoloruin subjecliones.
, I .
;
V E R S . 3. Domme, quid esl homo, quod cogniiu*
e\ es? aut filiiti honiinis, quoniam repularit ab ? / , . ,
Jiiijnscemodi pcne verba babuimus in psalm* \ ' , , ,
oclavo, ubi exposiltonem videre poieris. Quia, i n quil, donasli ei, ul coguoscat le Deum essc, et \ , ,
\ *
qitia reputaris ab eo, boc est, coguosceris Deum
csse. Et quia in cogitationibus el consideralioni- ,
btis alquc iu animo illius versarig. Maguuin
\
elrniin boc esi, el supra humanae nalurae lenui- ,
latem.
&.
V E R S . 4. Homo vanitati similit facttts ett.
Hoc
dicil propter corporis itifirmilalcni, el quia hutna- , \ !
nnm nibil est slabile, sed corruptibilia otnnia, et
* , * /
qu.-c cilo transeunt. Per vanitalem autem inania jy , ;
, \ .
ao fattia bomlmim studia signiflcavil.
Diti ejus sicat umbra prcctereunt. Gi(o perirans
\ .
ouni, uml>rae instar, quac modicum apparct, ct
, ; ;, \
ihlctur csse ct cilo avolal.
, \ .
V E R S . 5. Domine, tnclina caloi,
de$ccndt,
, , , afai
longe montei, fumigabuul. Atqui desccmlere , .
\ ,
Petis non potest, cuin ubique adsil, et implcai , \
nnivcrsa : vcrum butnano tiiore Propbela nunc
; *
bujuscemodi protulit verba, m per ea (terribilia
,
uim admodum videntur) illos perlerreat, qui
, ;, tsX
magna sapiuni, et tumcnt superbia, ulque corum- , \ dcm coinpriinat leinerilalem. Nam elsi langcre . \ , *
monles ei iumigare, liorrenda quxdam vidcanlur \ , vcrba, infcriora tamcn sunl, ac valdc distani a
. \ 4*
%

1235

U86

COMMENT. I N PSALMOS.

, divina dignilatc. A i i igitur Descende, quaeso, et

tange inonles, ut eos punias, qui bumaiue naturae
, \
irobecillitatem ex se ipsis non cernunt, ei nihilo
, ,
eapienliores fiunt, quinimo conlra potiue de&i . \
piunl. In monie eienim Sina olim bujtiscemodi
,
, \ .
lerrores faeti stint; node populus magno timore
affecttis s l , casligaliorque ac moderatior redditus.
Y E R S . 6. Fulgura fulgurationem disperdes ,
"
,

,
miite sagiitas tuat el conturbabit . Per ftiiguia
,

l oneni el sagillas, flagcUa ac supplicia appcllal,

. , \ , velnti faniein, peslem, et alia liujusmodi. No~
; , , , , \
tioribus enim, el lerribilibus hisco vocabulis rc, \ \ ,
supinum et conlemptorem bominem, veluii a
\ \ somno exciians, exsurgere eum facii, el Iremere.
. 0, \
. \ Posftunt etiam haec verba de priind Salvaloris
advenlu intelligi. Nain el in psalino xvu de in ' , ;
clinalione coeli scripium tegimus : Inclinavit
, '

.
coelo$, detcendii. Siintliler de monlibus el de
\ , \ , \ fumo, quod fundamenta montium turbato sunt,
,

.
; cl quod atcendit jumus in ira ejut. De fulguro
eliam et de sagittis, quod Misit sagiiias suas,
\ ,
,
dissipavit , fulgura muliiplicavii, con

tuTbamt ; ubi vidc qiue expon<*ndo diiia sunt.

\
Nec lamen absro fuerit, eadem baec verba de se*
0 * , \
: , cundo Cbristi advcntu intelligere.
.
Y E R S . 7. EmitU
nianum tuam alto. Tusm

scilicet adjuvandi polcnliaiu.

,
.
Q

.
" , -
; \ \ ;,
. \
' , .
.
, ,
.

, libera aquis multis. Per

aquas allegorice inimici inlelligunlur, eo quod
aquaruro, seu lorrenlis inslar, iutilio cum i m P'lu, ac vcbemenlia, ei nullo ordine feranlur, ei
quodcunque obviura est, pertrabanl. Vide in
psjliuo LXVIII expositionem primi versiculi.
De manu pliorum alienorum. Hoc est, de manu
bmninum, qui a me alieui sunt, vel qui a Do
alieni suut, propicr suinma oimirum eoruju

scebTa.

.
\
V E R S . 8. Quorum ot loculum . Mcn ;, \ .
dacia scilicet, atque inutiles el noxios sonnorf.s
, .
, ,
eoTum injusiitice. Quorum,
\ , .
inquii, el serinones mali sunt, et opera pess^ma.
, . I)
V E R S . 9. Deus, caniicum nontm cantabo iibi. !n
gratiarum scilicel aciionem. Nam quemadrnodum
. "
rex a paupere, quem beneficiis aficcrrii, nihil
; , alitid qua3rii quam gratuin animuni, et laudem :
\ , \
iia eliani Dcus a nobis nibil aliud poscit. Vcrum
; , ; (55) , ,
ille laudes quseril, ut clarus ac cclebris (iai,

Deus vero, u i clariorem eum reddai, qui bujusce*
.
roodi laudea obtulcril.
.
Jn psalterio decachoTdo ptallam tibi. Olim pealmi
' *
bujusceraodi organis Deo canebantur, nunc Odclis
, ,
quilibct lunc demum psalieriuni decacliordum ef

Variffi
(35) Graece , sensti non atis
ligisac interprcs, verienuo ui inde clalior fiai.

lecliones.

commodo; bujus

lamcn

dicitonis

vim propius

at-

12*7

EUTHYMll "ZIGABENI

128S

ficitur, si quinque corporis sensus, et quinque , \ ;

. "
anbni poieniias, in se apte aique concinne dis
7 ,
positas habuerit. Quoiies igitur oculus recla
videl, et auris spiritualibus suporne- iniendil voci- \ .
, ; \ ,
bus, et reliqui omnes ac singuli sensus, et
potentiae predicUe ineprebensibiliter, et digne , , $
Dco, id opcraniur, quod decet : lunc in deca- ; , , .
rbordo psalterio Dco caninius, eique gralias agiinus, ei illius nomen glorificamus.
.
00
YERS. 10, Qui das salutem regibus. Neque cnim
exercims, aui humanse vires, salvare eos solent, , \ , ' )
sed Dei poleutia.
0.

,

Qui redimis David servum tuum de gladio twa$ . ,

ligno. Ex gravi scilicet praelio, alquc ex acerba
.
morie.
' / ,
etiVKRS. \\.'Eripe me, et erue me de manu filiorum
, ,

alienomm, quorum os locutum est vanitatem, et

, . , \
dextera eorum dextera injustiliv. Uaec verba cliam
sitperius dicta sunt, veium eadem nuuc rcpeiit
, .
Prophela, oralionem ac preces suasmagisinlendens.
*
YERX. 42. Qnorum filii eorum sicut novellee ptan . .
tntiones, stabilitfe in juvenlute sua. Felicilatera
\ \, \, ;,
eorum d e t c r i b i l , el divilias. Quoruro, inquit,
, .
lilii florenles sunt, alque in vigore, veluli no9

vellai planttt auctae in juvenlute sua.

Filia eorum eleganter conipostim, atque ornatoe,
til simUiludo tempH. Hocest, ornalae ioslar lempli;
vcl adeo ornalae, nt ob summam eleganliam, alque
ornamenluni, leinpli similitudo videantur,
YERS. 1 3 . Prompluaria eorum plena, eruetantia G
ex hoc in hoc. Iloc esl, ob niuliam recondiloruni bonorum copiam, in aliud promptuarium evacuala :
qtiiisi prima illa prompluaria essenl angnsla, alque
idoo delata ad majora promptuaria ; juxta illud :
Destruam horrea , et majora adipeabo .
VERS. 14. Oveteorum fecunda, multiplieante$ in
egreaibus suis, boves eorum pingun. Per egressus,
aut parlus imelligere debemtis , aul exitus ad pascua.
Non ett ruina maceriae , neque transitus , neque
clamor in plateis eorum. Non lantum eorum segeles
et catnpi florent, et vineae; sed slabiles etiam sunt
eoriim maceriae. Per maccriam etiam , seu [ i i l
potius Graeca diclio significat], per sepem,
atil civilatis moenia accipiunlur, aut privati muri ^
domus. Quorum, inquii igilur, nibil decidil : sed
neque excursiones, aui clamoree in eormn sunt
urbibus, vel, juxla alium inlerprelem, in suburbiis
eorum. Ubi enim tumuliuaiio est, aui perturbatio
cx bello, illic etiam excursiones hosiium sunl. De
bac materia dictum est eiiam in psalmo LXXH :
Quia zelavi in iniquit, pacem peccatoTum videns.
VER*. 1 5 .

populum cui ha>c tunt.

Mnlli, inquil, bunc populum ob visibilium hujuscemodi bonorum copiaro, bealum dixerunl, cumquc fallaccm banc vulgi senlenliam postierll, suam
dcinceps Propheta meliorem. ac recliorcm i n f c r l ,
dicens :
Luc. xn, 18.

,
*
. " ),
, ,
.
,

.
,
* \ ,
\,
.
,
.
, ; \
.
,
,
.
, * \ \
, \ , , \, ' , ,
. " ' , . "
; , , x a \
. \ ' , *f*i , \

.

.
\ ,
. \
, ,

im

C O M M E N T . I N PSALMOS.

1290

Beaius poputus, cujus Dominus Deus eju*. uju

porlio Dominus Deus ejus ; vel cujus Dominus est

; * ;
, , , - Deus ejus, ctijus Deus domitialur : nec simpliciter,
. - eed quia illius paret mandatis. Haec etenim beaiiludo vera esi, veluti bona, stabilis ac perpeiua.
; , \ *.
Laudaiionis ipsi David.

,
PSALMCS CXLIV.
'.
Ilic psalmus laudalionem Dei continet, qnaeom * \ .
nibus communis esse poiesl, ei ex fidclis cjjusqtie
persona proferri.
* , , .
VERS. \. ExaUabo , Deus meus, rex meus. Alta
\
ac sublimia de le conlemplans, vcl alliiudirijni luam
.
ignorantibus dcclarans.

El benedicam nomini tuo tn iceculum, et tn ucxu.
,
Inm swculi. Absurdum enim esscl, postquam ipsa
(01 ^ eliam irruionalis creatura Crealorem svum sem , \,
) per gloriilcat (Cceli cnim, inquil, gloriam
, \
Dei ),
si rationalU bomo in boc laudationis ge \ ' \ '
nere ab ea vincerelur, nec semper Deuni glorifica ; * , \, rct, per laudes nimiruro el per bona opera, juxla
, \ \ id quod scriplum est : Vt videanl bona opera,
, , \ gbnficent Patrem **, elc. Sumus etcnim prae
, , caelcris omnibus noe Deo debitores, el quia fecit
, \ , \ /, \ 1108, cum non essemus : el quia lales creavit, bo, , \ \ .
nnnes scilicet et fideles ; ol quod creatus conser * ; , v a l ; et quia providenliam nosirum omnium babet,
, , in univcrsum omnium, ac privatim singulorum ,
, , , sccreto ci palatn,tam scienliuin quam ignorantiuro.
;\ , ' Qois cnim omnia ea enarrare posset, qua Deus
, , \ . propter bomincs ereavlt? Et rainislerium illud,quod
\ .
nobis impendit ? corporis formatiouem, animse nobilitaleni, sapienliam, naiuraelegem,etlegem scriptam, el quod bonorum ^omniura esl caput, i l l i i s
incarnationcni, passiones, et morlem ? Horum omnium igilur aique innumerabilium aliorum bencficiorum, Deo debitores Mimus.
YERS. 9. singulos dies benedicam tibi, Inu
' , \
,

dabo nomen luum in smculum, in Krculuni

sacuti.
. .
II.ec verba per se clara sttnt.
,

VERS. Z. Magnui Dominus laudandui , et

.
;
magnjiudims ejus nonetl finis. Afagntis non tantum,
; , \ ,
magnarum rcrum opifcx , sed mngnofiint
.
donorum largitor : el propterea valde laudandtis
;, ,
esl. Qiiod si nullus est (inis divfna? magniltidints,
.
consequenler nullus eril eiiatn divinis laudibus
rnodus.
V E R S . 4. GeneTatio generatio laudabti opera

. "
, . "
iua. Tam praesens generaiio, quam quae ventura
, \
est, boc esl omnis generatio. Opera autero bic ra
*
dicit Propbeta , quae mundi inilio, illis sex diebns
.
D iacia s u n t : vel miraeula et prodigia, qua assiduo
in omni generalione ab eo Aeri coiHingh.
* .

polenliam luam pTonuniiabunt.
Potenliam ,
; , .
quam in praedictiebabes generalionibus, vel poten
tiam prapstandi bencficia, el infligendi supplicia ;
; \ , generalionero autein et gcueralionem eos appellai,
, \ qui in uuaquaqiie generaiione sapientes surt tt
.
Dei amalore, qui priinum quidem a seipeis divina
opcra laudant, dcinde etiam ejus potentiam cicrie
annuntiant.
P$al. xviii, I .
Maiib.v, 16.
,T

,T

PATROL,

GR.

CXXVIU

41

t&l

5, 0. Magnipcetitiam ghria sanclitaiis luw

dtrioycCloquewur, el mirabilta tua narrabunt, el viriutem
,

lerribUium tuorum dicent,et magnUudinem tuamnar,

&

rabunt. Per tuirabilia quidcm c a intelligit, qusc in

,

.
aliquorii:n hominum beneficium farta s u n l , queiu , ' ,
.idmodum in Ilebraeorum trausitu ex yEgypo,
,
columna ignis, el colunuia nubis , Itubri iuaris
t \ , \ ,
clivisio, aqua ex p e t r a , colurnix, alquc alia b t t j i H 3 : , - & ,
uiodi. Per lerribilia vero e a significat, qu;u a d
, , \ .
supplicimn aque in poenam aliquorum facta sunt,
, \ ,
vcluii Oagclla contra AEgypliog aul alias g<'Mes
' , \ 0<7, .
iimniss*. Vel aliler : Per inirabilia quiJom COIH
; , icmperatasiemporum mulaiioncs inielligit, florenles
\, , ; ; ,
\ , \ ( ]
iiem liorlos, prata, nitidos ac polabiles fonlcs,
, , , flumina
a c rivulos suaviter flueiiies, pltiviariiro
irriguinnes, lerrae foetus, arborum innume.rabilee " , , / ,
; , , \ specics, fructuum varieiates , mitea ac molliter
, , ,
spirantcs venlos, solis splendorem, lunie lampadem,
\, \, \, ', \, , ,
siellanun pulcliritudincm, ct alia quaecunque , tom
, *\, ,
i n aniinaiUibiis.quam inanimatis, admirationedigna
. \
snnt.Per terribilia vcro, fulgura, tonilrtia, fuimina,
, , \ ,
pcsiem, f a B i c m , iiiTom.grandiiiem.glacicnsdUuvia,
%\ .
i iccndia ei alia quctmq'ie lam in^ i u a n i m a i t s
qtiam in animanlibus lerribiiia eunt. Permagnitu , :
dtueni \cro el magnificentiam , diviuae n a m r a e ,
.
VEns.

sapiontiaeqiic , ac potentise xcellenliam inlcllige. Deiude in melioribtis

ciis ntagis immoralur, ostendens illum ad bumanltatein aiqtie ad
vergcre ol ad mitiora declinare.
V E R S . 7. Memoriam mulliludinit
kenignitatii lum
eructabunl. Annunliabunt sermonem plenum memoria immene^ tuae boniialis.
Et justHia tua exsuliabunt. Hoc est, ob jtislitiatn
luam, rcmiaiscenles niniirum ac narranlee, quomodo unicuiquc convcnienlia pro dignilate largirie:
qtiomodoelbeneOciis aificis, el poenis, c l juste oinnia
a '.ininUtras. Exsullabunl igitur quod neque virlus
a tc irrcmunerata reliiiquetur, ncque vilium incastigaium.
Y E R L 8. Mtiericon el miseraior Dominus, longa^
nhnis, et mutium misericors. Haec verba eiiam bab-nlur in psalmo cu
V E R R . 9. Benignus Dominus univenis , et mhera*
tionet ejus tuper omnia opera ejus. Loquens Propbeta de divina bonitate , sermonem ampliilcai,
sciens in ea polissimum Dei divitias consigiere.
Neque euim salvari poiuiescmiis , nisi magna illius
benigniias adftiissel nobis et misericordia. Univifr- D
sis auiem d i x i l , ei non juslis tanltim , quiiumo el
peccaioribus : nec rationaliboe laniiim, sed etiam
irrolionalibus, c i denique qtiibuacuuque , lametsi
niininiis operibus euis miserelur : quippe qui el
gcbennam, el omnes alias awernas poanas peccaloribus, prae suoima misericordia comminaius eet,
ul earura limore a viliis abstiiierent, et viriuicm
adcpti, coelorura regnum conaequoreutur : et qui
i liac eiiara viia saRpenumero delinqoenles castigal,
ul, si veiinl, loeliores eos reddat, vel salieiu ,
in fultira vila ininorcs eis poenas t r i b u a l , aiqtie
c

ut l i u j u s c e m o d i c a s l i g a l i o c i s c x c m p l o a l i o s e r u d i a l

ac benignforibus De/
benefimiscricordiam semper mag<

.
,
; .
.
\
, , \
\ ;, ,
, (. ;, .
, ,

.
\ pp'
.
,
*
) . .: 4 ;, ;
. ,
; ^ , , \
; ; ,
\ ,
\ \
; ;,
; ; , , \ , .
, ; ,
, ,
;, \ ; ,
.\ ; ;

cl mo

leraiiorcs redJat.

'
COMMKNT. 1S PSALMOS.
V
E
R
S
.
10.
ConfiUantuT
tibi,
Domine,
omnia
opera
'
. ,
. -. ' tub. Gratias libi agant, rationalia quidem , ipsa
pcr se : irrationalia vcro et inanimata , pcr illog,
, \ , ,
; * ; . qui ea conspiciunt, atque liis u t u n i u r , el propler
*>, quos eliam facta sunt. Gratias aganl i g i l u r , quod
omnia sapicniissimae Iiuic crcationi luae ei Uin
;, \ \
utili opiflcio tuo participant, ac tua fruunlur pro. ,
vidcntia. Et inanimala qtiidcm gratias tibi agani
; , $,
per admirandam eorum naturain , liomines vero
- ;
per laudandam ipsorum conversaiionein ac viiam.
|91

'

*
. , , *
, ,
, \
, \ ;
^
,

>
,

. ,
'
8:6; , , '
; \ .
* , .
, \
.

. , \
. C
, , .
. ";, \ .
*

^.
\ ; ; , \
, \ , , \ , \ , \ , \ ; ;, .\
;*
, ^, \
: ,
, \ ^,
\ ,
> , , \ , \
* \ ; ;
, \ ; ;
, .

,

, ."
' ^.
, ,
. \

,
*

Et sancti iui benedicant iibi. Qui libi sanciiflcali

ac dedicaii suni. Hos enim praecipue decet, libi
scmpcr benedicere, cuiis ac solliciiudimbus exctiU
liberatos, atque idoncos ptiro ac mundo corde tuas
laudcs proferre, lanqnam aliis sapicnliores.
V E R S . 11, 4 2 . Glonam regni tui dicent, potm*
tatum iuum loqueniuT, ut noium faciaiit filiis hominum potentaium litum, gionanx magnificMlim
regni tui. Docebunl baec omnia caeteros ignoranles
ut nota baec eis faciant. Cupit enim Oeus laudari ,
non quod laudibus inligeat, gcd ut caeteri, qui
divinan potciiliam ct gtoriam igr.oraut, per btijus
ccmodi laudaliones eann addis^anl.
V E B S . 1 3 . Regnum luum, regnum omnium ia>culo >
Tum. Pcrpeiuum eciliccl atquc aeiermim, simi
principio el sine fine : qtiod uiauifcstius eiiam e*
seqiieiitibus facit.
El dominaiio ttia in omni generatione et genera*
Ito/ie.Ubiqtiegcniiuin niiiiiruiii, alquc omni tcnipore,
Fideiii Dominui in omn bus sermonibus suis.
Constans et verax, dignus cui fidcs adbibcaiur.
Et latictus jn omnibus operibus tuis. Irrcprcbcneibilis, ct nuWam alicui justa^ qucrimonix occasionem praestans.
V E R S . 14. Regit Dominui qui corTuunt,
et
erigit omnei elisos. Cum do regno Dei dixeril, quod
scilicei est sine fine , c l de sermonibtia quod veri
aunt, el de operibus quod reprebcndi non possuni,
el ad batc omnia, de divina magniilceotia, polenlip,
gloria, beoignitate, el aliisbujusceinodi rebus.jaiu
Iraclavcril, nunc rursus de divina loquitur raisericordia, qtiae sane luagna gloria cst regni ejua, d i ccns, quod non lantum stanles conservai, ecd
casuros cliam subfulcil, iia ut non cadant, et bumi
jacenies erigit, eos scilkct qui non adverianiur.
Neque huoc aut illum tanlum Deus adjuvai, sed
omnesin universtim, aique ipsos etiam servos, pauperes atque ignobiles. Omnibus etenim volcnlibus,
auxiliuni suum Dees promplissime iropertilur.
Deinde aliud beneficii genus PropJiela connumerai.
Esl elcnim varia ac muiiiplex illius cura ac solliciludo pro nobie oranibus.
VERS. 15,16. OeuliomniMm tit tetperant, Domine,
lu dat in opporiuno: npens
itt manum tuam^ei implei omne animal bona voluntate. Similia aunt hacc verba \\t, q u babenlar
ia psalmocin: Omnia cnim, inquil,
ui des eibum eorum in tempore. El riirsum :
' manum tuam omnia implebuniuT boniigt*

1295

EUTHYMII

qiiae veiba ibi cxposuinius. Quod tgitur illic boni- j

4alem dixil, boc in loco bonam voluntalem appell a v i l . Yidisti quomodo osiendil Propbeta qtiod Ovus
bonus et bcnignus esl universis, el quod inisericordia ejus super omnia opera cjus ; qnodqtie non
terra, pluvia, sol alqne acr, sed diviinini mandatum animanlibus cibum largitur; pcr manutim vcro
aperlionctn prxbendi facililalem dcmonslravit.

ZIGABENI
k

1296

,
\ " , ,*
. \

, \
\ , \ , \ ,
\ , , :
' .
.

.
, ;. " .'
, , .

V E R S . 17. Justus Dominui in omnibus vii* suis.

In dispensationibns i m m r u m el providcniiis; quod
vero siiperius diximus significare diclionein, ctus, idem nunc signilicat diclio, justut.
sanclus in omnibus operibus suit. Eamdcm
ir .
rcpclU senientiam, magis declarando, ita ut vorsi- , , ;
fulus superius d< claratus, alque hi duo idetn si.ni- ^ \ , iicent. Yel juslus in mandaiis suis, eo quod com- ^ ; "
nicnsuravit Ula Deus cum eorum polentia, quibue , .
c i dirigunlur.
YERS. 18. Prope Dominus omnibut invocan*
' '

tibni eum omnibu$ invocantibusewn in verilate. C\i\n ,

.
ca dixeril, q u * communo infidelibua eliatn dala \ ,
simt, narral unc ea, quae fidclibue privalim prae- \ ; ; ; , ,
slitu, quod ecilicel prope eos sil, quodque prole- , \ , \ 6.
gat eos ac defendal. In veriiaie autem in boc loco , .
posuit, pro rccte, atque ut oporlel.
,

VERS. 19. Voluniaiem timeniium se facut, el ob

tccrationem eorum exaudiei, ei talvabit eos. Yulun- ,
latein dico quae utilis fuerit, ct a divina non dis- . , \ , ,
.
crcpavorit volunlate.
'YERS. 2 0 . Cusiodii Dominus omnes umentet se. ,
Diligentes scilicel eum ex lot^cordc. Cuslodil au- . ; .
, ' ,
tein al) iis oinnibus a quibus cusiodire decel.
t

omnei peccatores dhperdei. Eoe ecilicet qui

iiumedicabiU inorbo laborant. Disperdct aulem eos,
seu cxierminabil eos a populo suo.

.
; *

YERS. 2 1 . Laudalionem Domini ioquetur os meum.

Sc pcr euim, iiiqult, laus ejus in ore meo.

.
, ,

benedicttt omnh caro nomini sanclo ejus in

srrcuhim ei in sacutum swculi. Diclum csl ctiam in
psulmo cu : Benedicite Domino, omnia opera ejus.
Yidtt illic exposittoiicin. Vel, Benedical oniiiis caro
q u credidit scilicel, hoc esl, q n esl fldclis. Na:n
mfidelis caro bencdicere non poieril. Per carnem
vero loluiu boininem eigitillcavil.

\
, , \ . \ ' ,
, . ",
,
; ; ;,
.

Alleluia.

.
\
\ . \

, *)/ ,
. ,
, .

TSALMUS

CXLV.

Hic psalmus etiam divinas laudes conlinei, quod

cx ipsa inscriplione ctiam deuotalur. In quibusdam
vcro exemplaribus buic inscriplioni addilum eet,
Aggasi el Zachartte. Veruin id ncque apud Hebraos
rcperilur, neque apud aliquem aliorum iuterprelum, nequc etiaiu apud ip*os Septuagima.
Lauda, anima , Dommum. Simile illud e s l :
Btnedic, anima mea Domino.

, , . " , >, , .

YERS 2 . Laudabo thmittum in vila mea, psallam

Deo meo quandin fnero. Yerba illa, P$al(am Dto

, ,
. ^

1217

COMMENT.

i ,

1N

1298

PSALMOS.

w , qnnndin futro, niagis ea declarant, quae jan

dteia sunt, hoc esi Laudabo Dominum tit vila mea
V E * 3 . 5. iVo/t/e confidere in principibus, iw /f/ti
hominum, tu etiifaf MO/I /. In quibus non esl
saltis, ut seipsos sataare possint. Qtiod si seipsos
salvare nequeunt, muho minus alios potcruni.
Considerare enitn polcs, quomodo variis subjecii
sunl aegritudinibns et periculis, aique ipsi deuuim
morti, quam mhiime effbgere possunl. Aodiant
haec igitur, qui ad htimana oscitabund aUcndunl
auxilia. Deinde doeel, quomodo non sit sahis in eis.
VERS. 4. Exibii ipiritus
ejus. Anima nimirtim

.
illius principis, quo confidis.
, * ;.
Et reverletur in terram suam. Ipse scilicel prin .
ceps,
boc est, illius corpus, in terrara revertetur,
;, .
a qtia inilio dcgumptus e s l : , onim, inquit,
' *, ', ,
.
es, in terram reverterh .
In illa dle peribunt omnet cogilationes ejnt. De


. die loquitur exitus animac a curpore. Cogitationes
, \ yero eas intekligil, quas morliius hic princeps de
, \ , \ \ saeculi rebus habuerat : de divitiis nimirum, dc
, \ . \ gloria et potenlia, de confoBderatlonc atque aliit
, bujusmodi. Po&lquam vero ab luimana spe Pro, , . pbeta lectorem abduxit, quod reliquum est, lutum
, , ei ac sccurum deinceps porium oslendit, atqtic
, \ , | inexpugnabilera. quamdam iurrtiii. Est aulcm opttr
ntus admoncndi modus, primum ab inGrmiortbtts
,
abducere, et deinde fortiora slatuere : inania
.
destruere, et vera erigere, arguere fallacia, aique
uiilia demonslrare.

.
' ,
, .
;. ,
. $ ; \
; ;,
.
; \ .
, .

, ,
. \
' .
, * . ,
\, , ; \ ' * , \
.
. \
, -

T E R S . 5. cujus Deus Tacob adjuior eju*,

; ei ejus in Domino ejut. In psalmo cxvu d i cluin est : Bonum %1 confidere in Domino, quam
confidere ; bonum ett tperare in Donww,
quam sperare in principibus. Bealus, inquit, ille,
cujus adjuior esl Deus Jacob, qni solus vere Deus
csi, in quo patriarcha ipse Jacob olim freltis est,
a quo non vulgare auxilium in necessiiatibus suis
reporiavil. Hoc enhn stgnificare milii videnlur iHa
verba : Deut Jacob. Deinde adjuioris bejus polen.
liam narral; ea nijnirum raiione, u i ad illum, veluti ad polenlissimum omiiiuio principem, conr
ftigianms.

obpavov ~\,
VERS. 6, 7. Qui fecit ccrfum terram,
, omnia quaz in eit suni : qut custodii verilaum in

. . iccculum. Qtii semper verax est, et quando bonc \ , ficia pollicetur, et quoties pcenas comminalur.
\ ; .
Qui fncii judicium vijuriam paiienlibn*. Nou
.

Sftlum jiixia iUud: Mihi vindicta, cL ego relribuam.
, ,
,
dicil Dominus *, in futuro uiiuiruui saeculo, scd
, , ,
quia reiribtiil eliam in prxsenti.
\ .
Dai escam *. Non sobim juxta i l l u d :
.
, qu\ emriunl sitiunl jusiiiiam, qitoniam
,
ipii laturabunlur *, sed etiam, quia in pracsenli v i u
, ,
\
Beus
indigcntibus providcl. Possent aulcm innu^
*
\ , \ - merabilia afferri exenipla eoruin quos Deits in
praesenli vita, aul ullus csl propler scelera, aut
^.
proplcr indigenliam nntrivil, liibucnt ncccssaiia,
1

Psal. CII. I .

Gcn. . 19.

Deut. xxxii. 35; I I br. x, 30.

flallb. v, 6.

EUTHYHII ZlGABENi
VERS. 8, 9. Dominut solvil compedilos, Dominus .

r v
tavknles facii ctecos, Dominus erigit delapsos. Coiii, xatt.
&pediios dico, non solum mundanis calamilalibus,
^;,
sed etiain peccatorum calcnis, et non tantum cxcos
* <5\>;
corporets ocubs, quoruin lamcn caecilaiein per ;, ?
sjrpe datau) diviuilus sapientiam cumulatissime
,
replevisse vidomus, sed mente etiam csecos aique
\ \ ^
inicllectu. Delapsos eiiarm non lantum eos dicit,
\ ,
fui ex bona valctudine alque a fclRiori slaui in
\ !
a*grt(tidiiiem alque in infelicUaiem delapsi s u n l :
^ \ ,
scd eos eliana, qui ex vinute in vilia decidenml,
\ ^ , ;
qualea anlca gentes fucranl, qui compedhi et l i .
gali erant, quantum ad ipsaih pertinci virluiem, c l cx-ci ad veritatem, et delapsi in
piiium.

n
Dominut
cmtodit
proulyfos.Dominus
Juslos diligit
quidemjuslos,
eos dicit,
qui anle
Evangelium
ob vhtulem resplendebanl; proselytos vero eos,
Mui post Evangeiium ad religione u alque ad
fldem accesserunt. Yel per juslos, perfecliores
nmncs ad virtutem i n l e l l i g i l ; pcr proselytos vero
cos qui nuper confirmali sunl. IIIos eteniin diligil
t)eus tanquam sibi gralos, istos vcro conservat
tanquam delicaliores alqoe inGrmiores, *ique ad
pugnam adversus dseinones nondum exercitalos.
Orphanum viduatn suscipiet. Hoc est, dcfendet.
0 tod dupliciler potest intelligi. Orpbanus enim
<st, qui parcntes relinquit propier Chrisium; et
vi Jua, simili ralionc ea esl, qua? virum dimittere

perdiionis

pneri-

.
,
,
, $
, , ^ , . *
, , ,
,
^ .

.
'-*
%. \ .
, \
\ ,
. "
-. .
. . . \

austinet propler Cbristum. Quemadmodum autem

orphano parentcs charissimi sunl atqne bonora \ , $
, . * , \
tissimi lolius sui generis, ila ctiam viduae maiilus
< Ijarissimus csse solel c l summo bonori. Orpbanus , : \ ,
eiiam dici potest, quicunque dxmoncin relinquit,
, *
qneni antea veluii palrein ac vilioruro ductorem
.
habebat. Simili modo per viduam anima illa polesi inlelligi, quae desponsaium amca diabolum relinquil, cui etiam adjuncia erat alque inser*
viebat.

viam di$perdei. Yia peccatorum

viiium eat et pravilas. Diclum est etiam in finc
priini psalmi: iter impiorum peribii.

.
*
, \ . \
' ,
.

.

Regnabii Dominus in taculum. Filius
, *
Dci, qui nunc regnat, ut Deus, regnabil cliam, tit
* * \
bomo, in sseculum; quando dicet: Daia mihi esi
- ,
omnit pottiiat in coelo in terra *. Yel siuiplici- &
icr : Deus regnabil perpeluo, et regni ejus non erit
, \
(inis.
.
Y E R S . 10.

Deut tuUs, Sion, in geneunionem et generationem.

SubinteUige vcrbum, , aui vcrbum, reqnabii.
Dictum esl autem in pracedenli psalmo : Regmtm
fuum, regnnm omntum tmculorum, dominium luum
in omni generatione et generaiione. Per generatio*
ncm igitiir ei generationcm muriehtium, et rcsurgentium generaiionem intellige. Sion vero, fldelium
Eeclesia diciiur, ot in xcvi psalmo declaratum est,
I b i : filiee Judtw.
Matlii.

XXVHI,

19

, , } .
, . \
*

,
,
. \ ,
, \ *
. ,
, ,
,

13C1

COMMENT. Itt PSALHOS.

1302

AHelnia.
.

PSALMUS CXLVI.
<7'.
Laudatorius cst cliam bic psaluius, el similiter
\ , \
omiies sequentea.
.
VERS. i . LaudaU Dominum, quoniam bonum etf
, . "
', . , . Bonuin cst, inquil, laus, seu divina laudalio. Symmachus vero lranslulit, Allelnia, quU
., ]- .
bonum canlkum.
. Deo noslro jucunda til taudaiw. Jucunda ac sua, . , vis repuletur noslra laudatio, atque ab eo ben gne
.' \ auscipialur. Hoc autem 0t, qiiando, qni Deom lau\ , \ dai, vitam vivil virluic pneditam. Videlur eliam
^.
liie psalmus spctlare ad rediluni ex Babylonc, qood
nianifesium fil ex sequeulibus.

.'

V E R S . 3. jEdificant Jeruialem Dominut. Subaudi

. " ,
verbmn, esi. Perlinerc autem \ideniur haec verba ad
*) , illam senlentiam quam alibi tradidil, dicen* : Nisi
.
Dominus (vdificaveril domum, in vanum laboravtruni qni adificani eam .
.
\
Dispenionet hraelis eongtegabU. Propbelia ha?c
rsi dc Judgeie qui in captiviiale relicli fueranl.
.
Neque enim una onmoa reversi suiit.

,
VERS 3. Qni coniriiot , alligal

. \ comritiones eoruw. Hoc eliani apostolus Paultts
*

. dixit, assereng, quod Deut hnmHes contolatur *.

, - Auiiuaruin enini medicus cuni sit, consolandi ofli \ ciuni sueccpil, ul cos refrtgerarel qiti, pracsurtvtiis
\ . lcnlalionibtis el calaniitatibus , corde
conirili
, sunt. Quod si bujtiscemodi afDiclos homines con. ' Q solalurus est, mullo etiam magis eos co solabitur,
\ *.
qui vera liumililtilia virtute humiliali eunl. liarnm
, \ ,
autem coiilrUiomim vincula quibus afflkti bomincg
, , ^.
alliganlnr, piae qtiaedam ctirationes alque admonitiones sunl, qua? partim in bonis operibus, pariim vero in sanis sermonibus consisiuol. Haec ig'lar d*
diviua benignilale dicla sunt. Quaa seqtiuntur, illius poleiitiam prxdicant, cl nobis omnibus llluciam,
aique auimum apud eum prspstant.
0 .
.
VERS. 4. Qui numerat multitudinti
.

Qiti i l b r a m luunerum apprime novit. Quidam
, i ,
vero numerare diclum pulanl, pro cognosccre, ut
, \ , \ , \
sit sensus, quod 6lellarum etiam inulliiudinein
;, \ , .
Deus novii, et quomodo se habeant, loco, ordinc.
ei deniquejquod babiludinem, qiiam inler se habent, cognoscii, ct
ioriua
ct
fliagiiiladhie
%

causatiu

.
, , , .
" ,
\ ,
6: * \
, \
,
\ , \
\ ,
, ,
.

P*al. cxxvi, i .

* 1 I Cor. \ n , 6.

Ei omnibui eit nomkia vocai. Qtti nomina delerminai, quibtis ea appellet : qnod sae maju est
quam dinumerare. Dcmouslrare igilur illud videtur Propbeta, quod qui sanal contritos, alligabil
eliaro eoram contriliones, qui in captiviiate con*
tcrebautur : el quod ilte qui innumerabilem slellaruni tiiullitudtiiem adeo cognostii, itnainquanique proprio nomine appellet, quod s.inc
suminx cogntlionis ac scientise indicitini cst; quod
ilic, inquam, omnino eiiam eos omnes novil, qui
dispersi suni, aui iu diversis caplivi regionibus :
ci quod veluti omniunt mi&ericors eorum eliam
niiserebiliir : et quod Eanquam omuipototis, eos*
dcm faciiliiue poleril congrcgare.

*03

V E M . 5. Magnui Uomhtui no$ur el magna po- i

Untia ejut. Quia rem grandem Prophcta superiue
dixil : quod scilicel tot Jud#orun> ntiltiiudinea,
ubique geniiuin disperaas, Deua esset congregaturiis, deincepe de divina perlraclat potenlia, conildcre omnes jubens, et absque olla dubitatione
in eum credere.

ZiGABENI

sapientiw eju$ non esi numerns. Noli qnaercre

quonam modo, aut qua ratione Hlud facturus sit.
INam quemadmodum divina* roagniiudiuis nnllus
esl finis, ita etiam cjus sapieniiae nullus esl numerus. Noli igiiur de eo aliquid dubilare, cujus
luagniiudineni ac snpientiam infinitam esse didi-

/ , \ .

,
\
\ , ^

1304

, *al urrhc
. , ^
,
\
, 6 3 ?
\ .

ceris.

. ^ ,
VERS. 6. Stticipien tniUt Dominus. Fovetis ac ,
Fecreans, patrisqtie esu curaioris insiar, eos
, , \ fovens.

Bumilian$ autem peccatores usque ad terram.

.
Deslruens eos fundiius, et ad solum vehementer
, .
08 allidens. Hoc enim signiAcant ea verba, usqne , .
ad lerram. Per mites auleiu bumiles eorde boini
nes intelligit, per peccatoree vero, superbos, juxta
, .
tllud : Dominut resittit tuperbis, humilibut aulem
.
dat gratiam *.

.
VERS. 7-9. Prcecinite Domino in confetsione.
, ** , Praorinile ei canticum aliquod in gratiarum aclio, \ ' .
nem; vel canite ei per gratiarum actiones.
'
Psaliite Deo nostro in cithara, qui operit ecelnm

w nubibut, et prwparal terrce pluviam : qui pro- ,

ducit tit montibut herbam ei olera servituli homi ,

*, ,

num : qui dat pecoribut alimentum eornm. Tegit

.
qeidein Deus coelum nubibus, u l plual; pluit auteai
ut herbam producat atqtie olera. Olera vero alque , ,
\ -
hcrbam producit, u l miiia simtil atque immilia
alat pecora, quae berbis vescunlur. Diclum csl au- *, \
. \ pi
lem in psalmo oin : Irrigans montesde eoennculis
ttft*. Quod 8i naonles irrigai Deus, niullo inagis . , )
^ \
frfjcltferam lerram irrigabil : et si irrationalium
, , *
curam ac providentiam habet, raulio magis raiionaliain babebil, propter quos irralionalia ipsa ab \ . \
^ *
o creala sunt. Qnae sequuntur in eodem similUer
babentur psalmo, i b i : Producent enum pecoribus
, ,

.
pullis corvorum tnvoenntibtts eum. In eodem
eliam peabiio d i x i t : Omnia ad le exspeetant, ul de$ > . \ '

illis eibum in iempore, Senaua est, quod corvorum

\ *
pullos qui parenlum crudeliiate ab eis derelicti
{oderunt ei;kn corvi proprios foetus) clamant vebe- * \ menter, et stiperue oscitani el cibnm quaerunt
quod boe, inquam, corvoruai pullos Dous admi- , ^ , , \ >
randum in modiHii a l i t : ad supreitia? seilicei be- * ^ ,
uignilalis et s u m m pro?idenliae suae deiuonstra- , \
,
lionem. Auram etenim quamdam Deas in coruni
, ; .
ora demittit, per quam nulriinenUiin nescio quod
, , '
ex aere congregatur, quo ad grandiorem u&que
, \
aeiateni nutriunluF. Invocant auiena Chrisium, non
; \ qitod inlelligant qiiid agani, sed quia invocarc v i 9

Jac. , 6.

Psal.

ciu, 13.

130b

COMMENT. PSALMOS.

1306

; . \ - denlur, et qaia illorum clamor obeecrationem

, , \ quamdam ac precea imitatur. Ilac igiiur de causa
; , nunc corvorum epecialiter memtnit. Juxta anago \ gcn : Corvorum pulli Gdelee populi sunl ex gcnilbas
,
congregati, veluli qui immundi erant, et faedaias
\ , \ , Jva
peccali caligine olim animas habebant : quibus
* ,
D us spirilualcm cibum pnrbel, non pereunlem.
,
(Dicuut eliaro aliqui, quod cum ille, qoi sunimae
bouiiaiis esl fons, justam Elis prophet in Judcos indignalionem mollire eupcret, famem indoxil, ut
saiietatis frucius casligarel : et illom pneparavit nutriri a corvo, a volucre dico, proprii foetus i n i mica, que parit quidem pullos, sed eos non nutril (nuiriuntur enini minutissimis quibusdam aniroali*
bu$, quae illorum nidos circumvolanl) : ac btijusmodi iacto, visus eai consilium Eliae prsebere, nentmia in Judaeos indignaiione titerelur, neve se inbumanum magis oslenderet, quam in eum ve
illa avis fuerii, quae tanlo odio proprios persequilur fllios). Quia vero Judaei, qui ex Babylonica re
versi fnerant capiivilaie, debiles erant, ac sine armis, omnibusque aliis rcbus denodaii, lioifns
Propbeta ne idcirco animo pcrturbarenlur, banc eorum iu sequentibua tiroorie soepteionem aanat,
direns :
k

, VERS. 10, . Non tn ( equi ,

7 . \
& airi complacei. Per volunlalem cl coro , \
pacentiam, ipsum Det beneplacilum inleUtgic, et
\ , . " - rurstis, per fortittidinem et per tibiaa, ipsas vire*.
, , \ , Nam quemadmodum in bracbits vires manuuu po * tissimura conaisluni, ila in libiis vires pedum. Non
, \, , I ,
in equl aut equiiis potentia, inquil, delectabiiur;
, ' , .
sed in quibusnam delecielur audi.
Dominus in timentibui $um, in m

. qui in miiericordia ejut. Reslat igilur, ut

, \ - parto hnjusmodi Cimore ac spe, amplius iion perturbemini.
, .
Alleluia.
.
PSALMUS CXLVII.
>.
Laudaiorius esi eiiam bic psalmiti, el graiiarum
- ^
aciiones conlinet pro bonis Jerusalenr.
.
VBOS. 12 Lauda, Jerutalem,
Dominum, lauda
,
,
,

Deum luum, Sion. Per Jcnisalem quidem condilam

, . ,
ipiam civilalem iutelligil; per Sion vcro, inontem
* , * *
in quo erat aediflcala.
.
VERS. 13. Quia forlificavit veciesportarum tuarum.

.
Lauda, inqmt, Deum, et graiias ei age, quia por", \, * \ ,
lariim tuarum vectes adeo validos esse effocit, ut
, \
ab hostibus frangi uequeani. Deiode alia perse .
quitur bcneftcia.
\ .
Benedixit filiii tui$ in . Tribuens libi cos, et
.
multos, ei fortes, ct sapieotes, et divilee, el, quod
, , , ,
c.Tieris longe majua esl, bi Olii in le una omnes
, , , sunL Nam quod dixil in , idem sibi vull, ac si
, \ ,
. , , D dixissel : Eos libi Iribuit una ac parilcr in te habitantes. Ecct enim, inquil, quid bonum, aui quid
,

jucundum, quam habUare fratret in unum .
.
VERS. H . Qui posuii finti luos pacem. Ab omhl .

bus finibus luis bellum removit. Unde regtonis
, \
* \ t u lerminos effecti paciflcos. Vcl, qui posuil pacem in fiuibus luis.
.
adipe frumenti . Non frumenlo sim

.
, pliciler, sed frumciUi adipe. Ipsam autem siliginem
inlelligit , quae pinguissiina ac puriesima esl fa/ , \
rinse pars. ISec dare caoi simpliciier dixit, eed r*>
* \ , ' **
9

Psal. , I.

EuTIlYMIi Z I G A B E N l

iS-r*

plere : qua sermone abtut.lauttam pariler ac &

.
Itrgitaiem friictuum dcnoiavii.
*0 $.
"-
Y E R S . 1 5 . Qui tmiltil eloquium $*um
tena.SU
*
cuti ci mos est, a privaiis ad eoinmfifiiasernioiiem
, \
transferi, el r n r M i s a communibus ad pritala.
Cuni euim de panicuiaribti* dixerit beneOciis, quae ,
,
hi ipsam sttpl collala Jeruaaletn, ounc in universam
de divina loqttittir providenlia, per cloquinra man- \ ,
datnm Oei tnlelligen*, de ferendis ac producendia .
fmctibus.

.
\Veiociier currit sermo ejnt. MHlenle Deo elo , .
quium suum, id est, jubeiile aiiquid sermonp, seu
verbo SIIO, biijtisremodi sernio velociter c u r m , ; , ,
, *
boc e*l, cilo et qitamprimum perOcietur, Juxla
anagogen vero; ierusalem el Sion Ecclesia e;se , , diciUir Gdclium, ut alibi diximus. Poria? vero i l - ,
: \ * \
lius, baplisma et fidos. Per earuiu cliam vrctrs
, ,
sanciam intelligimus crucem. Benedixil auieni
Deus Hliis ejus Ecclegiae: boc esl, apostolis Cbri&tiis. . , ,

, *
Enollens enim, inquit, manus suas, benedixit eis*;
. \
et per eos omnibus sirniliier benedixil, qui apo , \
aiolicae fidei successorea fuerunl. Posuil eliara
,
ejiif* Ecclesiae fines, paeem : quia dum pereccntorutnpigtias consUnler susliuet, vincendo poslmo-
dntn pacem adipiscilur. Per Truinenti vero adipem, ,
spirUualis cibi puriialem ac munditiam inlellige , \ ct per eloquium quod l e r r s eniissum eat, praedi- . "
caiioiieai Odei, alque Evangeliuro, qitod eeleriier , ;
;
cursururo esse praedicit Proplieta. Sed ne quis hu- , \ ,
fusniodi propbeiiam impossibilem puiarel, fldem ' '
* nnoni facit sequeniibus ntiraculis, ac si diceret: Nuraquid is qui lam de facili omnia bsec polui:
periicere, iinbtcillis atit inNrmus in illia extslimabilur.
Y E R S . 16. Qui dal nivem iunmsicut lanam. Adeo C
ipior. #
copiosam ac densam, ut brevi tempore universa
xa\ ,
ab ea con^gatur terra, non secus atque a candida
, ; .
q u a d a m lana.
Xebulam ticui chierem ipargil. Mult.un l i a n c
.

\
q u o q u e el simi1it<r d e n s a m .

,
.
V E R S . 17. Miltil glaciem $uam $'cul buctella*. Deforlur eliam rjusmodi glac ialis nix, parvis qui- \ ,
. \
bwdam buccellarum frugiis persimilis. Qutdatn
.
vero pcr glacie.n, niajorcm grandinem intcllexerunl.

faciem frigoris ejus qnis suslinebii ? Hoc
; \ ., \ ,
quoque admirabile ost, et m a g n a m Dei p o i c m i a i t i
* \
demonstrat: quomodo scilicel lam repeme magnum
.
adeo frigus fiat.

V E R S . 1 8 . Emiilei verbum , Kquefaclei . ^

. "
Esl et boc aliud admirandtttn, quod ejns mandato
, \ ,
tiives et glacies stalim liquescant.
.
,
.
Flabil ipiriius ejut, fluenl aqua>. Per spiriium,
veiitum inlelligit : austrum nimirum, anl tiolum. . ,
Toio aulem boc sermonc, Prophela i l l u d nobis ,
, \ *
H i a n i f c s l u d i facere intendit, qtiod f l i c c omnia, quac
* '
s i t p c r i u s commemoravit, non fuiiiiito, aut casu
* \ ;
fiaut, necsponte eoa, s c d quod divinis ol.lrmjvc* Luc. xxiv, 3 0 .

1309

GOMMERT. i N PSALMOS.

1310

* ! ranl mandalis : aiqne ideo dc facili eommulanlurj

tx , \
iiunc quidem ex aqua in nivem, aui glaciem, nunc
,
*ero cx bis in aqiiam : iiem modo a calorc ad
, \ . *frigue, roodo ad calorem a frigore. Quocirea non
^ *
difficile esi, u l credainus brevi fuluram esse etiam
c i ,
tentalionum accatamitatitm dissolutionem el finem,
, \ *
ac demum ex ardenltssimo bellu inaximam pacem :
, *
ehniliu*r el calanritates atque aOlicttoiies cito e**e
, ,
in gaudium converlendas. Siguiticare etiam v i .
denliir superiora nescio quid piofundius : c l quod
\ ,
quemadmodum bibernum tenipus, lamclsi ipsum

per sese molestisstimim git, terrse tamea uliliasimum esl, sic et pricsentis sapculi lcntaiiones valde proeunt, lametsi mullas secutn afferant rooiestias :
ci duin divina dispensalione commiilanlur, parlim casiiganl, el parlini afferunl solaoien; uirumque
lamcn ex re nostra, aique ad bumanuin comroodum. Deinde a commuuibus rursum ad parliou*
laria scrmonem convcrlit, ut superius declaratum cst.
t

. YERS. 49. Qui annunliat eloquium suum Jacob. I n

; ,'\
psatmi prineipio de sensibilibus beneficiis el cor, \ , ,
utilibus tractavit, veluli de civilati* tntcla ,
, ;, \ . \
de prolis fccundilale, de pace, de abundantia :
nunc aulem de sublimtoribus bonis peitraclal vi
/ \ ,
animam ipsam ornanlibus : per bsec scilicel atque
*
illa populmn cxcitans ad laudcm Mquc ad dileo
. \
tionem Oei , qui hujosmodi cis beneiicia contuliu
, \ .
Qui anuuntial, i n q u i i , luandatum suum israeliiico
, ,
populo, illudque eoa docet, ac notnm cis facil :
;. ,
Notas enim , i i i q t i t l , fecit viat suas 3loysi, fittit
*) , ,
Israel volunlates suas . Quod magis cliam decla
.
rans, addtdil :
,
Jmtificationci
judieia tua hrael. Quod supc


.
rius eloquium d i x i l , hoc nunc jusliflcationc sap*0 ,
C pcllal cl judicia.
.
VERS. 2 0 . Non fecit sic omni nationi. Nulli naiioni
\ . \ .
sic fecil.
Et judieia sua non manifestavil ei$. Tanta ac l a
.
lia beneficia alicui natioui non conlulit. Quippe
0! \
qui mandata , aut volunlaies stias geiuibus non
\
inanifestavil, sed Judaeis tantum. Aliis enim g n
, ^
libus nalurte lanluni legein pnestiiit, quae a con ,
ecieiilia nascilur, juxta qtiani eos eliam judicai
, * \ ;
' , - et punit, populo vero lsraet una cum naluralf
lege scriptam tradidil, quoe divina judicia decla, \ rabat
: atque ideo ipsi magis punientur. Multa
\
siqnidem Dei niisericordia majoris coudemnalic^
; ^
itis causa negligenli ac conleniplori efficilur.
.
Atleluia.
'.
PSALMUS
CXLVIII.
'.
Consuevcrunl sancti v i r i , ob sunimam animi
" , ;gralitudinem , quando gratias Dro acluri sunt
Oiv ,
niullus laudalionis parlicipes advocare, rogareqiie,
, \
\ ul pulcbrum atque boneslum bujuscemodi laa.Ialioiiis ofliciiim sccum assumanl : qucmadmoduiu
; ,
el tres 11i sancti pueii fecerunl, cum esscnl tu
,
camiuo, u:iiversam crealuram pru collatis in se
,
beneficiis
advocanles, n l Deo benediceret. Hoc i u
. picesentia facil eliam Propbeta nosier, ulrumqiie
, ,
munduiu complexus, superiorcm ecilicel atqie
, ;
j

iNum. xx, 10, 11

ttll

EUTHYMIl ZIUABENI

!3tt

infcriorem , intellectitalem et materialem, alque, t i l * \, ,

. \
ia dicam, sensibuem. Nam veluli per se soli, ad
, ^
bcnediclionem el laudem divinam idonet non s i n l ,
, \ oinnia sermone suo cirriiineuiii elemenla, omiiea
quc ad Grealoris gloriam crealtiras advocant. Pos , .
sumus eliam diccre qttod P r o p M a hoc aeriuone
,
aliud quoddam profundiu votuit eignificare :
, \
docere n i m i m t u , quod crealuraritm omnium unus
\ .
sil aique ideni Creator, cl eos leprimere , qui duog
esse opifices dicebanl, allertim nimiruni intelleclualis , oUerum vero tntterialis creatur*. Elenim
ne cx operum diversitate varios quit opinarciur esse crealores, unuro ex ulroque boc creaiuranim
Keuere cborum slaliiit, atqne unam complicat laudalionem, uni atque eoli Deo.
VERS. i. Laudate Dominumde calis, laudale eum

, *
U exc$l$i$. Ex ccelis quidein, boc est, ex prirao
.
,
atque ex secundo ccelo, ad divinam laudein angelos
\ ,
vocal, et slellas, et omnia qua? in ccelis suni : el , , \
deinde paulo post, ex lerra dracones advocal, alqne
" * ,
, \ , \
alia , u l in scquentibus , el dcmum in boniinibus
* ,
sernionein perficil. Puto aulem idem voluisse eum
, .

8'gniflcare, quando ait : Laudate Dominum de cce , .
/*, quod significavit, quando d i x i t : Laudate eum
in exceliii. Dcitido connumeral quosnatn de coelis ,
aui quosnam ex excelsis pariibtis advocel.
AITB~T8 , ol '

VERS. S. Laudate eum, omnet angeli /, laudate

, .
eum, omnes vinutei ejui. Cumque de angelorum
, \
ordiiie dixeril, oolleclim addidit de caeleris omni\ , : *
btis ordinibus, Virltites, seu polentias eos appellans.
\ *
Vel per angelos et per Virtulee , tioiversoa illo_
,
rum ordines significavil: allerum quidem , quia
* ,
divina anntiutiani ruandaia (angelue siquidem

nuiiiiut interprelatur); aberum vero, qnia jussa C <, , ,

*ibi a Deo possunljperficere : Potenles entni, inquil,
viribus, ut facianl verbum ejus .
, VER9.3. Laudate eum,sol luna, laudateeum,
, .
stelUe lux. Haec eecundt gunt coeli, boc e s l ,
, . "
flruiamenti. Per solem igitur lunamque e i slellas,
, \ , \ ,
ipsa organa intelligee , quae lucero suscipiunt; per
, * , .
iucetn vero, eam liicero, quae organa illa illuminat,
" , *
atque ea diviea est. Y e l , per solem , lunam et

, , . '
stellas, creaturas eas intclligit, qua quarla die a
\ ,
Deo cotidiiae sunt; per lucein vero immensam
, , , ;
illani lucem , qua3 prima creaiionis die a Deo facta
* , sl. Verum si quaerts quomodo b c , aul reliqua
\ * '^
bnjugmodi elemenu , Deura laudatura eint, cum
, * .
voce careant, cum meniem aut animum non lia
beant,dic,quodtresiiH>di sunl, quibus laiidari a c

, \
' * \ \
gloriflcari Deiis poleet : per voceni nimirum, quein* " , \, ^
admoduin Moysea fecit, simul cum sorore Marta
,
laudans, el dicens : Cnntemut Domino, glorioie
. , \ \
tnitn glorificalHs esl
; item per aspeclum, scti
, {, , , $ ,
praesentiam, juxla ilhid : Cotli enarrant gloriam Dei.
, , ,
dc quo diximus In pgalino xvm ; terlio per vitam
\ ,
et cAiit/ersalionem noslram, juxta qtiod diclum est.
\ .
Ui videant bona opera veslra , glorificenl Patrem
,
veilrum , qui in coslis " Latidaot igitur Deam
\ .
ipsa eltam inanimaia atque irraiionalia, sua ntmi * * \ rum magniludine, pulcbritudine, s i t u , utililatc ,
r

1 0

. cu i u . Exod. xv, | .

MaUb. , !6.

2313

COMMENT. 1N PSALMOS.

1314

, * minislerio, perscveranlia, alque aliis aimilibus

.
modis : et speciaiorem in adiuiralioneiu , alque ad
l n d e m Facioris movenl, unle spcctaloris lingua ad Dei laudem ultiniur. Omnia e n h , u t , i n q u i t ,
Grcgorius Tbeologus, Deum laudant, inenarrabilibusque ei mulis eliam, u i ila dicam, voeibus Deum
glorilicaoi. Pro bis omnibus cienim, inquit, grafrae a me aguntur Deo : aiqne boc paclo illorura laus,
qua Deum laudanl, mea eiBcilur, dum ab illis ego laudandi occastonein accipio.
, ol TLT , xai
VFRS. 4. Laudaie eum cosli cotlorum, et aqum quat
,
ccelos trntl, laudeni nomen Domini. Jain aacpe
, $
diximus Hebraiciim csse idioroa, u l qwe singulari
, .
aermone efferenda esscnl, dicauliir plnrali. Corios
,
cnim coeloruin d i x i l , pro cwlnm cali; priimim
,
niimruin coelum , de quo alibi dicluin cst : Calum
ea>li Domino
; unde ei verba illa : el
, \ ,
hudeni, plural a sunt pro singularibus. Per aquain
, \ . ,
vero quam supra coclos esse d i c i l , eam iutellige ,
/ quse esi supra finnanienlum. Quomodo vero pri , '
ir.um COBIUIII , cum non vidcatur, laudare Deum
, 01
.
poasit, diximus in pealmo xvm, ibi : Coeli enarrani
* , gloriam Dti. Quod si ipsnm iimsibile CODIIIIII Deom
.
laudai, multo magis ab eo Iaudari par est, quod
diciiur Visibile.
YEBS. 5. Quoniam ip$e dixit facta $unf> Hoe
" .
, ,
, - sermonc Propbcta duo haec nobis demonslrare vo , * . l u i l , quodei creavii Deus ea quse antea erani,
, - el quod niulta cum facililatc id f e t i l , duni dixisse
lanium eum d i x i l , el facia esse. Ac si dixisi*: :
* *
Qiieniadmoduin libi facile est aliquid dicere, ita et

Deo iacile esl ea creare quae non sunt. Qunin
.
et mtiho facilius id polest. Neque enim poasibile
esi divinas facilitaiis niagnitiidinem demonsirare.
\pu mandavH creata tunl. Eamdem inore suo

.
C
Propbela repclit senlenliani. Scriptum est auiem
, .

, in libro Gcnesis : E l dixii Dem ,fiai lux , [acta
t$i
; el r< liqua simili ralione ac niodo.
, \ .
YERS. 6. Staiuit ea ttt laculum, in saculum
. twculi. Slabilivit ca, ordine idmirum, operaiione
\ ,
, * , alque utililatc , ut immobiba esscnl, ac sxculum
el nalura terminos non transgredereniur.
.
Prarcepium potuit, non pratoribuni. 11x6 Yerba

, .
\
; \ cliara facililalem demonetrant, qua bujuacemodi
eleinenla alque creaiurae in esse a Deo producta
. , :,
sunt,
et qua deinceps ronservantur et porseveranl.
, \ ,
Posuil cnim, inquit, eis niandatum do tcrmiuis
eoruni, quod nunquaro praeieribunt, non seeus
.
jy alque servi, qui iransgredi non audent domiuorum
prxcepla. Omnia enim, inquil alibi, serviunl libi
Yfias. 7. Laudate Domimm , draconet
, ,

abgsti. Per draconea boc in loco ipsa c<ie

.

iitielligit, queiuadroodum et alibi, quando ait :
, \ , , \,
* , * " Draco / quem [ormatii oi$ \ Per abyssos vcro
ipsa signiflcal maria. Quolics enim, inqtiil, vidtr s
; , \
celae roagniludinem, cl corporis iliius compaclio,
nein, quam apud bealum iob Scrtpiura plenius
, ,
atquc aptsrliug describil, quoroodo non adimra ,
bundus lanlonim animanliuui Creaiorem laudab s?

qui innavigabiles mariH sinua ac regionea, pro illo\ ,
runi babilalione eia tradidit, nec ea sinil suiulos
, *
9

1 1

Psal cxui, 16.

' Gcn. , .

11

Psal. cxvm, 91.

1 1

Psal.

CIII,

6.

tt!5

EUTHYMII ZIGABENI

1S!

praUcrgredi terminos, nec ad Itrram, aut ad navi- , }] 5 * ;

; gabiles maris partis excurrerc? ne navcs sciliccl
, i * ^
aul alia pi&cium gencra a b illis vastarenitir. Ve , rum neque hoc lairtum adniiraiioiie dignnm est,
, \ ,
sed el ipetim mare, non mediocreni admiralionis
, ,
divina? polejiltae occaslonem prabei. Quomodo sci , licel ctim lantam aquarum copiam habeat, el ven , \
toruni vi iinpellalur, alqtie borribililer ebullial, et
\ , .
furoie pene qnodam feralttr, proprios tamen tcr
minos non (rausgreditur, neqite audet vicinam
, , , \
terram detnergere, scd Domini mandalum obser ,
vat : cl qtianqitam tnetabflera ac nnl!o ordine
.
conslaniein naluram babeat, ordinem tamen suum
p*rpetno conserval. Hocc si animo r*volveri*, divinam sapicntiam, polcnliam, alque ndiuinisfral
nem verc ndmiraberis et maxiinam laudum oecaroucm assumes, quas iu boooreui Dei coinpliccs
alque coniexae
VEBS. 8. ignU, grando, nix, glae\e$, spiriiui
, , , ,

procella, facientia verbum ejus. Ilinistraiitia sci,

.
licel aiqne inservienlia ad bominum uiiliiatem,

propler divinum mandalura : non quod forluilo,
, \ , *
aut casu, id racianl, aui sponte aua. Per ignein

vero, hoc in loco, ipsum fuigur inielligil.
, , *
VERS. 9 , iO. MoiUes et omne$ colles, Itgna / r n ttifcm, et omnes cedri, ftrtc, et unheria pecora, , * ,
, . '
replilia, el volucret alata. Qaoniam ea omnia qns \,
j i K unda atqtie utilia sunt, manifesiam alquc aper- , \ , \
\ ,
lam suam adminisiraiionem et divinam laudcm
osleudunl, in Irislioribus ac s e Y e r i o r i b u s immora* , ,
, * \ lur, dicens : Iguii, grando, i c ; quibus eliam ea
,

adjungil, quae ininus ulilia vidcri polerant, diccns :

MonUt , Vigna fTUdifeTa et omnet C ,
* \
* '

cedri; xquibus insuper ea addit, qux noxia exisli , \
Miantur, dicens : Fera ', cx omni nimirum
parie divinam plcue providentiam denioustrans, \ , , \
ac docens quod eliam hacc oinnia admiranda aique \
, .
ntilia sunl, ci rationcm babent, quare a Deo in
, , .
fssc adducia s i n l : tameisi id a nobis forlassc non
* , , \ ,
pcrcipiatur, vel diflicile pcrcipialur. Fulgur elenitu
. "
pluviiE signum e&t, et sacpenuniero eliam ventorutn. Grando autem nix ct glacies, ad l e r r <ul- , , \
lum ulilia sunl. Spirilus vero proccllne, aliquando , ,
qtiidem nubcs dissolvil, aliquaudo vero eliam ad- , ' . , !
ducit : utrumque tamen ad noslrum commodtim, , * ,
tamelsi ob ignoramiani nostram nobis plerumque , , \ *
tccus videalur. Cedrt quoque per quas veluti m a jores arbores, omnes aliae infructuosa: compre- ^ . , \ , \
, \ , \ ^, \
bensx sunt, ad domorum a?dibcaiionem, et naviam
, \ , \ .,
constructioncm, commodissims sunt et necessa\ , \ , \
riae : nibilque orouino superfluuin est, aul forluito
* , \
factum. Leones praeterea, pardi, elcphanli, unicoiv
nes, rhinocerotes, atque alia hnjusmodi, etrepiilia, , \ , \
qualia sunt draconos, serpentes et scorpiones et , * rcli<iua, non mediocrein utililalcm ad bnmanam
, , \
viiam aff.runt. Timorem enim nobis Deus per ea
pr;estal, el moderaiiores fleri prsparai, ac ma^is *
,
collicilos, et priini parenlis delictnm iu incmoriam
. , revocal : proplcr quod universa hnec immitia ana , \ ,
uialia scrvituicm illaiu a se excusscrnnt, quam in
9

1317

COMMENT. I N PSALMOS.

1.18

bi \ - ea babuil Adam. Tradila cnim ci a Dco fuerani iu

f(, , \ ;
serviiolem et subjcctioiiein; aique ideo appella.
liones et notnina ab co eliani susccperanl. Taeo innumerabtles utiliiaies qnas in. mcdicinis praestant ct pbarmacis. Si igiiur ea quse trisiiora suni, aui molcstiora, qua?que inutilia videntnr
essc, ac noxia, adco ulilia sunl, ut per ea laus et gloria Deo cani dcbeat : quid dicendum cril de iis
quae bnjuscemodi non sunt, sed delcclabilia sunl pariier aiqne ulilia ?
, ,
Y E R S . 11. Reget omnes populi,
xal . omnes iudices . Rursum boc in loco alhid
pertraclai divinas providenli genus, de principum
,
sciliccl ac rcgum constlulione. Est etenim divinae
, \
gapientise optis, universum orbera in principcs

alque iti snbdiios distinxtsse. Reges atitem et prin \ , , \
cipes et judices appellal, eo quod doitiinaulur,
. , , ,
regunl ct judicanl. Laudale enbn, inqtiit, Dotni , ,
num, vos quidem, quia praepositi et praefe< l i esiis,
, ,
- populi vero qnia sludio atque cur;c ci sollicilud.ni
. ' , *
superiorum a Deo donali sunt. Una autem o*nnos
\
id facite, quouiain cx bac ordinuin varielate, ordtnem qucmdain Deus in bumano gcnere consliluit.
.
Vcnnu qnod principes imperonl ac doniincnfur.
El- ,
divinum quidcni opus est, boc est, a Oco dalum ;
, \ , \
quod vero inale intpcrenl, boc ad ipsorutn princi .
puiii perlinel perversitatem. Simili niodo quod prari honiinos ad impetium assunsanlur, maligni
ac pravi ipsi bomUies in causa suni. Dicens atttera omnes populos, non viros lanluni, sed inulicres
eliam comprcbcndil, et omnem denique gencrationcm nique omnem aMatem.
VERS. 1 2 . Adoletcenies virginet, sentoru ctim

,
. junioribttt, laudent nomen Domini. Adolescen \ , tes et puellx id faciant, ul assuescanl laudare
, Deum. Sines vero D< um laudcnl quod in liujiis , modi atalcm pcrvencrint. Juniores quoque ci adoQ lesccnles dixii, ut ex opposito disiinguerci eos a
.
sentl>us.
Quoniam exnllaium est nomen eju$ solius. Ma . *
gniiicatum esl ob magua cl graudia illitis opcra.
; .
VERS. 13. Confesiio ejus in lerra ei in ealo, ei


.
, \ exailabil cornu populi sui. Graliaruin actio el glori, \ ' .
flcalio, quas Dco l i i . i n lerra quidem ab bominibus,
in cudo vero nb augclis.
^ . , exallabil cornu populi $ui. Augebit, magnifica .
bil polentiaiii, populi sui.
" . VERS. 14. Hgmnut omnibus sanciu Ju/. lis qui
* ,
ei sanclificali el dicati sunl. llos etervim prxcipue
, \
decet laudare Deum, veluli qui prae cacleris, illius
. ' , *
magnalia ac bcnciicia uoverunt. Dictuin est eiiam
* \
iu psalmo xxxu : Reclos decel iaudatio, ubi vide
exposilioncm.
.
, . ,
Filiu hrael, populo appropinquanii sibi. lloc
,
est, populo suo, qui aflkctu ac dispositione sna in
, *
Deuro ei sempcr appropbiquat: per fidem vidtlicet,
, ,
percultum, el per familiariialem v i r l u u i m ; vel
quia bymnus erit sancl s cjus, el glorilii abimlur
, *
veluti sancli Dci, el lanquam populusei appropin
, .
quans. Alqae ideo oporiel lalcs fieri, ut propterca
gloriam conscquanlur.
.
Alleluia.
\
PSALMUS CXLIX.
' $ .
Y I R S . I . CaniaU Domino canticum novum. Vorba
, \ '
bxc sa?pe alibi exposila sunt, praecipue in psalnui
. \ xxxii, ci juxta Iiisloria sensuili, ad Ilebrxoruiti

1313
E U T H T M I l ZIGABEM
20
poptilum perlincnt; juxta anagogen vero, ad fideles, ;, , \ , .
'^
queinadinodum Gregorius Tlieologus Iradit, iu
$ , ,
sermone De Encaniit.
l l l i aulem novum Domino
canticum canunt, qui nova in Cbrisio effecti suni ,
.
creaiura, el per Novum Teslamentum, novum ho*
luinem induerunt.

.
Laus ejns in EccUsia savciorum. l n pracce\ , "

denlt eliain psalino dixil : Hgmnui omnibut

.
clis ejus.

.
VEBS.
Lwtetur hrael in , qui fecit eum.
$, \ ,
Novus lsrael, canena, in Dco heielur, quia cum
fecii, el quia fecil cuui esse populum suum ; atque , \
.
ideo addidil :
vlol
Et filii Sion extultent tn rege suo. Filii dico
. \ ,
nov* Sion, vel ipso eliam lsraeJiticus populus
canens Deo laelelur, et Ia3lus gralias agal, el quod $ ^, \
, ;,
crealus sii, ei quod ui proprius ac peculiaris po * ; pulus a Deo vindicalus s i l . Eis enim, lanquam
.
M i i s ac familiaribus olim Deus imperabal: quod
privalum quoddam aliud esl beneflcii genus.

.
VERS. 3. Laudent nomen ejus in ehoro. l n conso,
namia ei concenlu vocum, u l canlus communicalio dilectioiiis pariler coiuniuiiicalioiicm afiferal , \ , \ .
atque animorum consensum.

In tympano et piallerio piallant . Autiqtto

.
quidem populo jussum erat, u l hujuscemodi iiislru , ,
menlis Deo cancreol , queniadmodum et illud
niandaluui fuerat, u l ceriis Deo anitnalibus sacri- , \

ficarem: atque boc ob illius populi infirmilaiero,
alque ainorem erga voluptales, a quibus non ita Q , ,
de facili poterant separari: novus autem populus
.
tunc se psallere putai in tympano, quando corpo- ,
ris voluplates morliflcat. Tympanum elenim cor- , , ,
piift quoddaro muiluum esl, et tunc eliam psallit
, , in psaUerio, quando superne a Deo, ut Ua dicam,
* .
iiisonalur. Psalterium eniin, ut alibi diximus,
\
superne babot vocum et sonorum causns. Vel,
' , , per lympaouni bonas operaliones, per psalierium
.
vero cuntemptationem imellige, ila ut Propbetam admonero intelligamus fldeles, quod aff ct bus
propriis inortificatis et adepia a Dco siiperne illa graiia, qua hominem quodammodo insonari d i x i .
IIIU8, Deo psallani, per bonas ecilicet actiones, et per coniemplaiionem. Uuid sigaifici eliani psaltcrium juxta auagagicuro sensum, diximu* io psalmo xxxu, ibi : ln psalterio decachorde psaL
lite .
B

V E R S . A. Quia beneplaeitum $ Domino in popuio D . . Iloc est, quia delcclalur, vel quia bona vull
* , ,

Domintis populo suo, juxta illud : Gloria inexcel.

sis Dto el in pa% in homimbus bona voluntas . [Ulrobique enim in Grseca leciione eadem habeliir
diciio : lametti Latine non eodcm modo ulrobique recle reddi possit; nam quod hic in Grarco babeiur
, ibi babatur ^
* ,
Et eialtabit mansuetos in talute. GloriAcet enim
\ . ' ,
eoe simul et salvet. In psalmo etiam XLVI lcgimus:

.
Svtcipictu mile$ Dominus.

. * ,
VERS. 5. Gioriabuntur sancti in gloria. Primo
,
Dmnia usque ad psalini fiuem, juxla btstoriaiu in , lerpreiabimur, deinde aoagogicutn pcrlraclabinius
. sensum. Juxla igiiur illtim scnsum qui magie essc
, ,
vidclur prae manibus, boe esl, juxta histuriaro,
u

' L u c . , U .

1321

COMMENT. I N PSALMOS.

1322

, Hobraeoruin vicloriatn pr*dicil. quando finilimas

superaront gentcs, q u templi et civiutis insiau , , ,
raiionem impediebanl. Tuncetenim, inquit, fuiu ,
m m esse nt Israeliue (quos ideo sancios appellal,
,
quia Deo aanctiftcati ac dedicati fuerant), gloria
bundi exsukent, propler vicloriae gloriara, a Deo,
boc esl, a divino auxilio eis praestitam.
Exsullabunt in cubilibus $ui$. Non tautum securl
KaX

.
dormient absqne nullo timore, sed jucunde eliaui ct
, \ ,
curo delecialionc in cubilibus suis quiescent vcluli
.
ab bostium periculis liberali.


,
VERS. 6. Exattationet Dei in gutlure torum,


.
gladii ancipites in manibut eorum. Sensos est, quod
, adversus inimicos, laudantes Deum, pugnabant.
, \
Laudaliones Dei, inquit, erunl in ore eorum, at , \ \ q
gladii pariter in eorura manibus, quibus con, .
ciderent intmicos.

,
VERS. 7. Ut (acerel vindictam in nalionibus, .
darguliones in popuiis. Ut Deus scilicel banc vin , *
dictam in gemibus facerel, quae injuriam Israeli \ ,
tico popuio intulerant : similiter u i redarguiiones
\ ,
faceret in populo suo, redargoto eo nimirum,
* \ *
atque convicto, qtiod ob propiia gcelcra ei noti
, ,
ob Dei sui imbecillitalem eo usque ab boslibug
.
Ticias oppressus fuissel, cum atioqui solo Dei nutu
maximae aique admirandae mulationes fieri possint. Illud taraen animadvertendam
esl, quod plurali
U e

numcro

bic

utilur

Propbeia

pro

singulari , dicens :

Redargniiones

in populi$,

pro,

In

po-

pulo.

,

Q
. , \ , \ .
.

, \
, ,
, , ,
\ , \
,
.


.
* ; , , , .
* . ,

, \,
,

. , , , ,
'
.
\
, , \ .
, \, \ ,
, ,
. *
, * \
* (*"

Rom.

VIII, 18.

l i

Galat. vi,

14.

PATEOL. G R . CXXVHI.

V E R S . 8. 17 alligarel Teget eorum in compedibus,

nobiles eorum in ferreh. U l non solum
hostes ipsos repelleret, sed etiara corum reges,
aique ul aobilissitno8 quosqura eorum, capiivos
faceret.
VERS. 9. Utfaceret in * judicium comcriplum.
Ut in genlibus, inquit, alque in populo suo Dcus
jodiciurn facerel, quod in libris conscriplum esset:
cujus jadicii in sacculo memoria exsisterei.
Vel conscriptum in vita alquein memoria hominum,
indelebiJe, el veluii in roarmorea quadam columna
insculplum. Perjudicium autemjusiam inimicorum
destructionem intellige.
Cioria hax esi omnibus tanctis ejut. Sed quaeuam
baec est gtoria 1 Quod scilicet Dei ope, lam
ad mirande hosies swperaverint. Ha?c igilur juxta
bistoris sensum dicta sunt. iuxla anagogen vero ;
Exsultabunt tancli tit fulura gloria. Nnn enim condignm $unt, ut inquil Apoalolus, pa$tione$ liujus
tempoHs, ad futuram gloriam, quce Tetelabitur tit
nobis . Gloria autem,esl Chrisli crax, j u x u i l l u d :
Mihi aulem abtit gioTiari, nhi in CTUU Domini
Jetu * . Laudat etiam Propheta railes ac sanctos
viros, ad mansueludinem nimiruin nos atque ad
sanctilatem exhonans : quos jubilare dicit in cubitibus stiis, boc est, in aeternia indissolubilibusque
labernaculie, qna? eis parala sunt. Per exallalionet
veroDei, dignas Beo voces intellige, quibas illius
laudes decanlari aolent, qux magnilodinem, po1 1

EUTHYMII ZIGABENI

1381

132

tenliam ac bonitatem divinara oxlollunt. Per an- , ,

clpilem etiam gladium, lioc esl, valde cadentem
, \ ac resecanlem, ipsam crucem intellige, qtia? inslru- ^ , ,
cias daemonum acics dissolvii et reseoat; vel (quia \ * \ . \
Grscca diclio deducla a Graeco verbo - , \
qtiod significat cousulido, aliain polest apud

, Laiinos leciionqm redderc, ila ut lextus sil : El
\ *3
gladii utrinqtte consolidati in manibut eorum); per ,
gladium uirinque consoltdatum, eorura conversa- , , , \ tionem inlellige. Opere nimirum, el sermoue, seu
/,
nctioneel conlemplalione consolidatam. Esl au~
,
lem scrmo de aposiolis, aique eornm succe&so- ,
ribus : Ut facerel vindictam in gentibus, dura scilt* \ . ,
cci de dsemonum eos eripil tyranuide. Et ndargu- ' , ,
tionet inpopulis, Judaeorum sciliccl, dum eos veluli
; , \
lcgis Iran-qsivssores Deo advcrsarios ossc redarguit, ^ ' , ,
ci caecos ad lumen Yeriiaiis. Ut alligaret nges
, \
genlium, et nobiiet eoruni, in validisahma nimirum
, . avrr\
fidei, timoris et dilectionis Doi Tineitlis. Quod si
\
, ;
reges alligaverit, umlto eliam magis cos alligabit,
qui regibu* inferioree sunt. Vel per reges et nobil s, .
d a n n o n c s intelligil, qui luuc supcr co"g regnaban', elnobilee ab lllis repntabantur, et quorum d x m r num manus Cbristus ine(Bcaci atque imbecillUalis vinculis coltigavil, indrmos prorsus cos reddens,
til faccrei eliam in eis genlibus conscriptum judiciutn, hoc ost, slatula, ct Icgcs scriplas. de vila, ac
convcrsalione illa bumana, quae Deo tuagU grala esl. Gloria vero /icsc, ett omuibus sancth. unifrraaliler liaec orania facicntibus. El si quaeras, quatnatn baec sil gloria, alque in quo consislal, dic
quod gloria est, omnia bujuscemodi virluljs opera adimpleTisse.
%

Alleluia.
*A.Ui) .
PSALMUS CL.
PN'.
Gonclu&il bcaliis David P&almorum librum in

diVmis laudibus, niqiie in graliaruui aclione, do- Q , ,
COAS no$, irl r.er oniversam viiam gmtias Dea
? .
pro omnibug, ad ipsum iisque morlis ftitem
agatuus.
Airf?re .

V E R S . I . Laudaie Domiuum in tanciis eju$. Hoc

,
et, proplcr cjus sanclos, quod scilicel bujusce
,
niodi convcrsaltoncm virtule prardiiam Dcua in
baiic vilam introduvit, quae angeb>s ex bominibug .
cos csse eficcit.

Laudate euni in firmamento viriutit ejut. floc

esl, propler firnianienlum quod biijusccmodi fa- .
clum cst a divioa poleulia. Ipsum autein inlel- .
]tgil eeciinduoi ccalum, quod videtur, qnodque , ,
in adniirationem eos movet, qui illius magnilu- , \ \ *
dinern, pulcbriludinein, ct reliqoag illius laudaa
\ . " \
das partes conlciDplaiitur.Ordincm etiam contidera , , ,
tradiiuiii a Prnpbeta, quia inlcr mundana sancii
, ,
bomiiKS pra? caUcrig crealuris majori bouorc digni sunt : post illos vero ccelutn islud, quod
oculie yiJi'mus
17

.
YEUS. % Laiidat* Domixum iu pottiUUibut ejn$.
Piopler polenfjas scilicci, quaa tam cowimnne , \ ,
fiiiam prhal'101 operaiur, varia cfliciens miracula ; \ , , \ Vvl propter polenlias, quas divinas ciealuras ex
solo suo dcnuiaiH aspcclu, ilbim magita aique om-
.
nia prorsus posse pfadicanies.
'
Laudale eum Btcundum mullitudinim tnogniiudittis tjus. Hoc esl, propier inimenaam ejus n.agni- \ .
. \ * . \
liidincii. Diclum esl euim in psakno CXLIV quod

.
magniludlnis ejus non ctl finis.
D

13%

COMMENT. 1 PSALMOS.

AWsire ,
~

.
, ,
, ,
, , , \,
. " \
, *
, ,
/ , ,
. \ ,
^, , ' ;

'

'

132fl

V E H S . 3-5. Laudale
eum sono lubaf: lauda:e
eum bi ptalterio, ciihara;, laudate enw in if/mpot,o, el choro; laudale eum in chordis, oTgano ;
laudale um in ajmbalU bene $onori$; laudate etim
in cymbalis jubila'ionis.
Judaeos quidetn julel
Prophela,ul omni inuiices genere, tam voce, quam
organis quibtiscunque, Deum laudenl, Cbiisiiaiios vero, ut per corporis organa, lioc csl, per
varia illius membra id faciani: oculis niniirum,
orc, auribns, manibti&que et pedibus. Nam ei
oculi lurpia atque inboneeta non speclent, sed
decenlia atque n l i l i a ; el aures pravos serinonce
non suscipiant, sed bonestos ann*que nliles;
el 08 noxia non loqualur, sed gpirituaiia; manusque avaritbe plen non sint furore, boc est.

II

, - si a laede abstinuerint al(|ue a rapinis, et ad bontim opus aliquod proprias actiones exlenderint;
, * :
si pedos demuni in vtlia non procurrerint, sed
,
in viam rectam : tunc profccto omnibus orgatti*
.
Deum laudamtis, melo<!iainqtie .omni liarmonia
, * \
conlemperatam
ei offerimus. Singulis anlem om nibus
iiistruinenlis
a Propbela bic connumeraiin,
- . , .
Judaei olim Deo canebanl : queinadmodum in Pro , \
cemio operii tradidbnus. Per cboriim autem boc
\
in
loco, camicum inlelligil, quod tu cborea de, 0. ,
cantaluni
sit. Esl elenini boc allcrum quoddam
\ * .
melodiae genus, quod aosque imisicis inslrumen * , \
tis conflcilur : nuetoadn odum el alteruni musices
, ,
genus
est, quod per cbordas disponebaliir,
, \
. \ Q liculari quodam modo, et diversum ab iis outni * , \
bus, quae supra commemoravit. Per
organum
, eliam illud specifice tnlellexil, quod nos privalo
, \ .
nomine organum appellamus : tametsi baec dictio
ad alia omnia possit perlinere instrumenta. Cymbatl aolem duplex genus est: alterum quod bcne
sonoriim dicitur, qnod magis est suave, el canlicis praecipue accommodaltir ; alterum vero quod gravioris atque asperiorii est soni, quo in bellicis vociferalionibus uti solent. Non ignoro eliam
quod b.TC omnia a qnibusdam allegorice exponunlur, verum bujuscemodi exposilionem boc in loco
persaepe alibi afferre oroisi, quod bi sensus facile destruuntur, cl qtiia niullis grati
non
sunt.
.
V E R S . 6. Omnis spiratio
laudel Domhium. Col , \ , \
leclivo sermone Propbeia omne hominmn genus,
,
omnem auaiem ad dmnaslatnies, atque ad gratia , ,
rum acliones advocat, pcr spiralionem animain
.
ipsam intclligens, per quam cliain universam
, , \ ty significare voluit crealuram, veluli a parte tolum.
, \
ln praefenli igitur vita iidelcs convocat, in rcsur. \ , \
rcctione vero ipsos cliam infideles. Tunc elciiiiu
,
itna omnes Deum laudabunl, alque oinne genii
. , \
ei flectelur. Laudcimis igilur et nos Deum, el
/. , ,
graiias n semper agamus, pro omnibus, in omni
\
optM-e el seniione. Uoc elenim nccessarium ei
,
dfbilum opus csi, quod a nobis semper exigilur:
, , \
sacriQciuinque facillimum esl, et angelicum n i i , * \
nislerium. Iloc semper agenles praBsentcm viiam
, , , sine offensione iransigemtis, el futuris fruemur
, ; . .
bonis, gralia et misericordia Domini nosiri Jcsu
Cbristi, cum quo, Palri simul cl Spirilui sancto, gloria, bonor cl adoralio, in saecula sxculoruiu.
Amen.

ORDO RERUM
QUA

I N H O C

EUTBTMWS
ZIGABBNUS.
PBOLeoonEifA.
Monilam ediloram.
Kotitla ex Joan. Alb. Fabricio.
Nolilia alia ex Nicol. Foggioio.

9
9
9

CONTINENTUR.

COMMENTARIUS1 PSALTERIUM.
Prjpfalio Anl. BongioTtnnl.
Epistola Paolinl Turchii Doncapatoria.
Proemlum Euthymii.
EXPOSITIONIS fS PSALMOS.

F I N I S TOMI CENTESIMI VICESIMI OCTAVI.

5068

028

Pirisiie. Ex Typis J.-P. MIGNE.

55
SS
3S
43
74

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the worlds books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thats often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this books long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Googles system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google watermark you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we cant offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a books appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Googles mission is to organize the worlds information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the worlds books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http://books.google.com/