PG127

f
PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS,
SEU B I B L I O T H E C A U N I V E R S A L I S , I N T E G R A , O M F O R M I S , C O M M O D A , OECONOMICA,
G H SS. PVTIUl, DOCTORII SGRlPTOKHQll ECCLESIASTICORII,

SIVB LATINORUM, SIVB 6RJEC0RG11, QVI A* JSVO APOSTOUCO JETATEM INNOCENTll llt (ASN. 1116) PRO LATINIS, B T ADCONClLll FLORBNTINl TEMPORA (ASN. US9) PRO GKMCiS FLORUBRUNT :
RECUSIO
CHRONOLOGICA
OMNHJM QUifi EXSTITEKE MOiNUAlENTOIUlM CATIIOMGiE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA KCGLESLE SiCCULA, \1 RMTtONBS ACCDRATISSIMAS, 1NTER 8B C U M Q U B N O N N U L L I S CODlf.lBDS M A N U S C R I P T I S COLLATAS, PERQtUM DlI.lGKNTERCASTI6ATA ; DISfiERTATlONI BU8, COMMKNTAIUI8 YARHSQUE LECTIONIBUS CONTINKNTER II.LU8TRATA ; oMNHtt'6 (iPKRiBl)S POST AMPMSBIUAS EDITIONE8 QV& TRIBUS NOVISSIMIS S - C C U L I 8 DEHBNTUR 4BS01.UTAS, HETFCTI8 AUCTA; INDIC.IRDS ORDINARIIS VEL E T I A M ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SlVE AUCTORKS A L I C U J U S MOMKNTI SUBSEQUENTIBUS, OONATA ; C A P I T I I M S INTRA IPSUM T K X T U M R I T E DtSPOSITIS, N E C N O N BT TITULIS 8INGDLARIIM PAClNARUM M A R G I N K M SliPKKIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATEKlAll 8IGN1FICANTIBUS, ADORNATi; OPERIBUS CtJM DUBllg, TUM APOCRYPIIIS, ALtQUA V E R O AUCTORITATE 1 N ORIHNK A D TR ADlTIONfcU ECCLESUSTICAM POLl.ENTIllUS, AMPLIFICATA ', DKKNT1S E T QVADRAGIKTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU, SCILICET, AI.PHADETICO, CHRONOLOGICO, AFULYTICO, AKALOGICO, STATISTICO, 8TNTIIETICO , ETC, IIES ETAUCTORES EXniBI.NTlBUS, 1 UT N O N 80UW STUDIOSO , SED NEGOTIIS IMPLICATO , ET SI FORTE SINT , PIGRIS ETIAM KT IMPERITIS P A T E A N T O M N E S 8 3 . PATRES, LOCUPLETATA; SED PRiCSERTIM DUOBUS IMIIENSI6 ET GENKRALIBUS INDICIUUS, ALTKRO S C I M C E T RERUM, QtlO C O N S U I . T O , Q U I D Q U I D NON S O L U M T A L I S T A L I S V E P A T B R , V E R U M E T I A M l)N(!6QUI8QUB PATRUM, ABSQUE UI.LA EXCRPTIONE, IN Q U O D U B E T 1 8CRIP6ERIT, U M O INTUITU C0N8PICIATUR; ALTERO SGKIP'1 URifi SACRilS , E XQ U O LECTORI COMPBIURE 8IT O B V K J M QUINAM PATRE8 BT IN Q D 1 B U 8 OPERUM S U O R I I M LOCIS 8IMGULOS SINGULORUM LIBRORUM S C R I P T U R A VERSUS. PRIMO G E N E S E 0 9 U S Q U E AD NOVlSSimiM APOCALTPSI8, COMUENTATl 8INT l CDITIO ACCURATISSIMA, CTERISQUE OMNIBUS FACILE A N T E P O N E N D A , 81 PERPENDANTUR C H A R A C T E R H M , CHART QUAUTAS, I N T E G R I T A S TEXTU8, CORRECTIONIS PERFECTIO, O P E R U M RECU80RUII TUII VARIBTA8 TUM NtiyERUS, F O R M A V O L U M I N U M PERQUAII C O M U O D A SIBIQDE IN TOTO PATROLOGIiC DECURSU CONSTANTER lUILIS, PRETII BXIGUITA8, PRA6ERTIMQUE 18 COLLECTIO UNA, METIIODICA E T CURONOLOGIC 8EXCKNTORDN FRAGMENTORtlll OPUSCULORDMQVE HACTENUS IIIC ILLIC S P A R S O R U M , VEL ETIAM INEDITOROM, PRIMUU AUTEM IN N08TRA BIBLIOTIIECA, BX OPERIBUS BT MSS. AD 0MNE8 A T A T E S , LOC08. L1NGUAS FORMA8QUE PKRTINKNTIBUS , COADUNATORUM, ET E X INNLMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATIIOLICAM CONFLANTIBOS, O P U S UNICUM M I R A B I L I T E R EFFICIENTIUM*
SERIES
GRiECA
POSTERIOR, MIGNE,
IN OliA PRODEUNT PATRES. DuCTOHES Sr.RlPTORESQUJi EITJ.B8IA GR/EC/E AB USQUE AD CONaLIl FLORENTINI TEMPORA, ET AMPLIUS;
ACCURAINTE
J.-P.
Blblloihccce c l c r l anivereie,
SIVB CURSUUM COMPLBTORUM IN SINGULOS SCIENTLfi BCCLBSUSTICJS RAMOS BDITORB. kl ROl OGIA. At> 1NSTAR IPSIUS ECf.LESIiB, IN D U A S PARTES DtVIDITUR, ALIAM NBMPE LATINAM, ALIAM G R A C O - L A T I N A M . AME PARTE8 P E N E J A M INTEGRE EXARATvE hUNT. LATINA, PUCENTIS E T VIGlNTI DUOBU8 VOHJMINIBUS M O L K S D A 8TA^S, BECEU ET CENTLM SUPRA IIILLE FRANCIS VENIT l GRACA UUPLICI EDITIONB TYPI8 MANDATA E8T. PRIOR GR^CtiH TEXTUM C U M VERSIONE L A T I N A LATERALI COMPLECTITUR, N O V E M Q U E ET C E N T U M VOLUMINA, P R O PRIMA SERIE G R , C A , N O N EXCEDIT. POSTERIOR A U T E M VERSIONEU LATINAII TANTUM KXMIUKT, IbEOQUh INTRA QlllNQUK ET OtJINOUAGIMTA VOLUMINA RETINETUR. S E C U N D A S E R I E S GRitCO-LAl INA 8KXAGINTA VOLUUINA FROBABILITER KO.V SGPERABIT ; D U M HUJUS VERSIO MERE LATINA TRIGINTA VOLUMIMBUS ABSOLVETUR. UNUMQIIODUUE VOLLMEN GUl-r.O-LATINUH OCTO, LMMQUODQUE M E R E LAllMJM Q U I N Q U E FRANCI8 S O L U W M O D O E M I T U R l UTROBIQUE VERO, LT 1 ' R E T H nUJUS BENEFICIO FRtATDR EUPTOR, COLLECTIONEU INTEGRAM, S I V K LATINAU, SIVE GRAGAU COtfPAhtT NBCE8SB E R I T ; S E C L S E N I M C U J U S Q U E V O I . U U I N I S A M P L I T U U I N E M N E C N O N E T D I F F I C U L T A T E S V A R I A P R E T U AUUABUNT. , 81 QUIS IN1EGRE ET SEORSIM COLLECTIONEU GltAtO-i.ATINAM, VBL E A M U E M EX R4X0 LATINE VERSAII, T U MQ U O D O U E VOLUMEN P R O N O V E M \KL PRO FRANCI8 SOLDM OBTINEBIT. \&TM CONbtTIONES FUTURtS PATROLOGliC 6ERIEBUS APPLICANTUB, 81 TEI1PU8 EAS T Y P I S IIAMDAND! R O N 018 DEEST. PATROLOGIJE GRMCM TOMUS CXXVII.
1NICEPB0RUS BRYENNIUS, CONSTANTINUS MANASSES, PHILIPPUS SOLITARKJS, ALEXIUS COxMNENUS lMP. IRENE AUGUSTA. A L I I .
t
E X C O D E B A T U R ET V E N I T APOD J.-P. M I G N E , R D I T O R E M , IIS ? | A DICTA irAMIWISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIifi PARISIORUM VULGO FKNFER 01, SEU VETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA PAKI9INA.
5R
(
TRADITIO
SJECVLA XI-XIJ.
CATHOLICA.
1 1081-1120.
. NICEPHOBI
HISTORIARUM L I B R I I V
CAROLl DUPRESNU DU CANGII NOTIS ACCKDIT HISTORlCIS 1LLUSTRATI.
CONSTANTINI MANASSIS
COMPENDIVM
IRTCRMISCENTUR
CHRONICUM;
NICOLAI C P . P A T R I A R C H J E , L U C J E A B B A T I S CRYPTOFERRATBN8I8, NICONI8 MONACHI RAITHENSIS IN PALA?STINA, ANASTASII CJSSARIENSIS I N P A L ^ S T I N A AKCHIEPISCOPl, NICET/E SERRONIl, J A C O B I MONACHl, PHIMPPl SOLITAHII, JOB MONACHI, PETRI CHRYSOLANI, ALEXII COMNENI IMPERATORIS, 1KENES A U G D S T J E , NICEPHORI BOTAN1ATJ2 IMPKRATORIS, NICETJ! SElDi,
QVJE 8UPERSUNT;
ACCURANTE ET DENDO RECOGNOSCENTE J.-P. BIBLIOTBBOS 11

SIVR
MIGNE,
0HITIRII,
CURSUUM COMPLRTORUM IN SIHGULOS SCIENTLS KCCLESIASTIC* RAMOS EDITORB.
- ^ g ^
u u
'
TOMUS
UNICUS.
W l H H l i
VBNIT 12 FRANCIS GALUCIS.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P.
MIGNE E D I T O H E M ,
IN VIA VANTIOISE, OMM PIIOPK 1'ORTAM LUTETI/E PARISIOKUM VUL<;0 ' NOMINATAM, SEU PETIT-UONTROUGE, NUf*C YliKO INTIIA HUENIA PAItlSIISA. 1864.
TRADITIO
sSMCVLA XI-XII,
CATHOLICA.
ANNI 1081-1120.
ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI I l f HOC C X X V I I CONTINEWTUR.
NICEPHORUS BRYENNIUS. Prolegomena, Nicophori Bryennii Historiarum lihri IV, ab jmno Christi 1057 ad 1081, cum Peiri Posbiui ei Gar. Dufresaii Du Cangii nolis Iiisturicis. CONSTANTINUS MANASSES. Con>pendmm cbronicum ab exordio mnn<)i usque ad Nicephorum Botanialem, id esl anuum 4081. NICOLAUS CP. PATRIARCHA. EpUlola synodalis ad Alexium Goninenum imp Decreta synodaila. De praestaiione Ganonicorum. LUCAS ABBAS CRYPTOFERRATENSIS SEPTIMUS. Vi/a S. BarlholomaQi cum nota Palrologi. Editonnn 473 473 Ibid. Ibid. 9
Dcortim Dearumque Epitheta, cum nota Editorum, 543 Garroina grammatica. JACOBUS MONACHUS. Orationes encomiastictt in SS. Virginem, ex ediiioue A n l . Ballerini S. J. PHILIPPUS SOUTARIUS. 219 Monilum Editorum. 701 Jacobi Pontani in Dioptram Prcefatio. 703 Michaetis Pselli Prcefatio. 707 Prcefatio Pliialiti correctom. Ibid. Philippi Solitariii Prsefatio ad Callinicura monaclium. 709 Dioptra rei Ghristiana?. lbid. De rebus Armeniae. 877 JOB MONACHUSVila S. Tlieodorae regina?, Grece i n Codice Naoiano L X X I , cum interpretaiione nostra. 903 Ibid.
19
543
1S1CON MONACHUS RAITIIENSIS IN PALiESTHNA. Liber de prxceptis divinis. Intorprctaliones divinorum mandalorum. Dejejtinio Deipar#. ANASTASIUS C.CSAREJE PALÊSTINÊ ARCHIEPISCOPUS. De Artziburio adversus falsam Armenorum rehfcionem. De jcjunio Deipara?, NICETAS SERRONJUS,, Notitia ex Allaiio De Mccih.
v
PETRUS CHRYSOLANIJS MEDIOLANENSIS ARCMEPiSCOPUS. 513 515 Ibid. Epislola ad Alexium imp. de jSpiritus sancli processione. ALEXluS COMNENDS IMP. Novella? Conslituliones. IRENE AUGUSTA. 517 519 Typicum sive Regula pro monasterio SS. Deiparae Gratia-Plenae, exediiione Domni Beni. de Monlfaucon. NICEPHORUS 1 IMP. 531 Aurea Bulla confirmans decrela synodalia Joanuis Xiphilini de incestis nupiiis et sponsalibus. 1481 tfiCETAS SEIDUS. De Paschale. 1485 923 9 9
985
iloniium Editorum. Jbid. Gonimenlarius in Orationcs S. Grcgorii Nazianzcni {vide eiiavx ad calcem voluminis. 543 Bcsponsa ad GonsUmlinum episcopura. Ibid.
Parisiis. Ex Tvpis J.-P. MIGNK.
ANNO DOMINI ftiLXXXJ
10
(FADRIC. BibtiotiiecaGrceca, tom. VI, pag 545.)
Nteepborus Bryennius I V , Cicsar, Niccpbori Rrycnnii secundi et marilue Ainiie Gomiiena*, filia Alexii Gomneni imp., defunclus circa A. G. 1157, <le cujus vtla con&uleudus Maniiius llaiukius IK). i , Dt rerum Byz. scriptoritm, cap. 28. Ejus " * ; ad socnira Ireuem AugttfUui 4 Ducaruin faniriia, Anna* malrem, Alexii Comneui conjugem, sive libri qualuor -comtnentariorum de reb%s Byzanlinis abisaacii Gomncni principalu usquc ad inilia Alexii Gomneni, sive ab A. G. 1057, ad 1081 Latine verst ei ulraque lingita priinum editi seni a Pelro Pessino, S. 4 . , q u i illoe descripsit ex peranliquo codico Jacobt Cujacii ac Petri Fabri Sanjoriani, qno Ami Gomnena? Alextat libris illis subjeela kgebatur Prologue ; necdum cx alio codicc snpplelus. Possini edilio lucem vidit inter Scriptores UiM. Byz. Paris. 1601, fol., ad calcem Procopii Addendse eruditx Garoli du Fresne nolae, q u subjccu* sunt loanni Giunamo, ibid. 1670, fol.
SEUENISSIHjB CHAISTINM ALEXANDRjE, SUEORUM,
DOMINjB GOTTHO&UM ET WANDALORUM
REGINM,
PETRUS POSSINUS SOCIETATE JESU FEJJCl TEM*
fton solus vcnio quo benignissime invitare dignata es, aJ isiam in tnis naper Romanis exponi coepiam aedibus loouplclisshnam et vire regtam bibliothecain luam, Serenissiroa Regiiia. Adjuitgit cn s tlro milii comitcm iransroarimis advcna, homo quamivis preiii; a nalura incerlum, an a fortuna, an % Ttrdite cemmendabilier ; quem ubi nominavere, statira, scio, adiuissione dignum bospitioque fwdicabis. Nicephorus liks esi Bryennius, dignitale Cicsar, matrimonio Anoae Gonmena? conjux, gvbernandi ttsu t l sapienlia praeclarug, excelleiis raililari fortkedine, pielate ac religione praecipuus ; denique vir taatus, nt imer ejus illuslres dotes ei celebratissimas laude* illa pene omniiim censeatur iufima, quod erudiiorum i disertorum sui srcculi princeps cst existimalus. Huic tali ac lanto veniojidi ad Majeslalem Tuam duplex causa esi. Nam ei te claro (ainae prceconio procul <cognkam \iaerc ac venerari coram geslii, reginam Tfgio fastigio majorem ; Hi qua clariiatem nalalium louge inaximam, aique adco augustam, ingenii, sapienliae, facundte dotes exsuperanl : et barum rursus ipsarum mteai.ussiims licet luininibus, Glirisliatiarum virtutum oiimium, atque inpriiuis beroicaj Teligionis, speciosius cmincirtes quidam ac mullo splendidioccs obstreuirt apkee. Islo, inquam, lui lanlo tainque praclaro frui speclaculo vult Bryennius. A c prspterea luo ejusdcra praesentis ac coram cogiioscenlis arbitrio dirempiiiruu) se sperat domeslicani J i i e r o , q u duduro ipsuni cuni loctissima et alioqui cbartssima commiuit conjug. Quoriiur nimiruin itia ct Niceplionis ipse in Pra*i. p. 13: av ^ , *, >, , x a l 6 (. '* |* , .| \. " . Aticiares iiuilos allcgal hic
PATROL. G R . G X X V I I .
Niccpborus preeier Homerum pag. 65, lib. , lib. v i , pag. 101; Euripideni pag. 402. Pamarcba? Aniiochcni ^ m i l i a n i meuiio pag. 04, lib. u , ei Tliomae pairiarchai GPol., qui Michaelein imp. monachum factum creavif mciropolitam Ephcsi, p. 84, lib. l i i ; sed ibi pro videiur legendum . 1
329
1!
DEDICATIOXES L I B ! U .
11
\crl)is aciibus exposlulat , viri sui niuiia modestia eonligisse, u l impcrii suoccssio posl exêssum Alexii patrts ad Joannem polius fntlrcin, licet jwniomii :c posl se non soluni nalaiu, sed eliaui ad hnperium designatam geiiilum, delabrrctur; jure, quod ex pixrogattva aeiatis; spe, qiiaui e malris slutlio et cognatoriiin pio se conjurantiuin voluniaie cei lam habcbal, iuiempesliva mariti philosoplita corniplis ac piodiiis. Adversus banc criminalionem vix esl ul salis lNicephoruni sua virlus luealur : popularibus vel prajudiciis vel studiis ainbiliorii mulieiis polius, quam viri moderalioni suilragaluris. Ac parum abcslquiu ipsi eiiam hislorici, quos sapiuitlia? <ausam suscipere dccebal, socoidiae Bryennium ac sitiporis hoc nomiue insimulcnt. Ille lamcn baud coucidcns auiiuo, hanc quaniumvis diiBctlem ac despcraiam cviclurum se causam plane coniidil,te utique arbiira, Cujus qui sensus sit fulurus in tall cunlroversia, post ea quae niundo dudum applaudcnli mira spfcimina edidisii sapienliae sceplrorum < niilcinplricis, dubiiare ncnio poiesi. Alque idem bacienus tanluin sui mcriii conscienlia nititur, ut se absolvcnduni, te judice, ccrtuni babcat; luinmie vero u l aspirare ausit ad aequalitatem laudis tuae. Nempe ipse impcriuin Glio a patre legiiinie iradiluin violenler inlercipere gener teraperavit : quam boc infra decus luum, Sercnissima Regiita! Tu enim regnuni amplum et florens liiultis annis Irariquillissime possessum, in summa rcram omnium fcliciiate el qme iode uascilur populorum benevolenlia, sapicn~ lissiiue gubemaium, gencrosx mcuiis beroico proposiio sponte abdicasti. Magnificum, illuslre, iugens ct alie supra medtocria recic facia eminens facinus! Quod taroen augustius diviniusque res, Cujus gratia suscepium est, eflicit. Agnoveras catholicam veritalem; et nebulas baerelic* fraudis, lolo Septenlrioue dHduiu offusa, uientis dmniius iftiistrata fclici pcrspicacia discusseras. Arcebant ne sequerere oblaiam lucem infuke ac diademata, tcnacissimam viuculorum genus. Tu tameu collecta in le unam Iriuin Oiienlaliuiii fide ac pielnle regum, Chrisiuni olim stella; duclu, Herodc fiuslra ringenle, quoerere ausoriiin, ivgina trium 'populorutn, perruplis oai..ibus obslaculis, ad Cbrisii vicariuni, haeresi caltala c i m t r r i t t i ; verx religiouis exerccnda? facultatem haud caro cmi rala jaclura regnorum. Macte rara gloria inusilatissimse virtutis, qaa dynastis Borealibus prima post funestam deCeelioncm illarum regionum sigimm exempli salularis exlulisli. Sed liaec ampliora sunt quam ut angusliis eplslols arctari debeanl. Ad Bryennium redeo. Qni hunc siiuiii in publicam luceui redilum, atque in Lalium transituin, ila deinum auspicalum fore imeUigens, si benigniiale favoris lui, quasi astri nalalis bcnefico aspectu fortunetur, le ambii, libi supplicat, tuum palrociniuin imploral. Suum pra?terea (ut est bomo gratissimus) leimnieratur interpretem : dum euni velul Majestali Tuae de\otissiniura clientem ampliludinisqtte ac gloriai studiosissimuui luae, obsequiis adniuvere veslris ei insinuare gratiae conalur; haud sane fucaia leîimunio, quippc a factis seinper soHdisqae olliciis, ubi operae navandae occasio vocaveril, fideai ac experiiueulutu babiiuro
v
* Apud lucelam Cbonialcm lib. r.
, ,
SEREMSSIHLE
SUECORUM, REGIXAI
GOTUORUM CIIRIST1NJS RECSQ,
WANDALORUH
RELICTO
ROMAM
ADEUJSTI.
ftoma, triumphatcs (ostiviur iiislrue p04iipas 0.6 , , novus anliqua cerlcl in urbc dccor ; \ 6 xb * Nun bic regiioruin doinilrix Oellona iriumphos, " , Orbis ab excidio nulla Iropxa pelil. Oick . Aile nova pictas viucit, quia scepiia recusal, ' ; ^ hegnaqiic non pugnans, sed fugiliva douial. , . * lnclila iiiajorum, virgu, duin sceplra relinquii> , * Sci^pira lui victrix nobilioia capis; . Subdcre rcgna sibi maguuiu est, sua liuquere niajus; , ' .^ Viiiccru Gbii&lioaui iion nW\ sola potcb. $ ! .
r y
DEDICATIONES I J B R I . . II ; ;, , Ergo tuuin geminas viclrix el vicla Uiuiuphiiiit, . Priedaque viclricis duceris ipsa tui : , \ ' , Tute tibi palma es victrix et victa tropaeum, ?jv , , ^ spoliem regno najus es ipsa tuo. ' , ; Quanla esl vincentis, si lanta est gloria victae? ' * ; At simul et vioci et viucere quanta fuil?
>
, t/Jc *
JOANNES BAPTISTA GIATTINOb, Soc. Jesu.
, \ . ta>r ,
^ ObarcaZuir
AD VRBEM
ROMAM, GttUnnm
Qumdo eam ndveukns triumphali pompa invecta etl iiluslritiima terenitHm* Sttecorum, et Watidalorum regina Christina.
, $ . ; \ ; ; $ ; ; , ; \ ' [ , . 0 , , , ' ; , , 1{ ' ;, *1 , . , ", ' * . * * , Cpeotv ' * , 6V , ' ); ;. ? \, * , * . ' , \ * ' : . ,
%
Boma beaiorum domus inclyla, quam dedit unant Omnibus armipoicns urbibus esse capnt. Uuis tua siravit buino fastigia ? Gallicus an te Hoslili victam torruit igne furor ? An ferus a Gannis tumida ruii Anuibal ira Dardana Pbcenissa lecia cremare faee? An Nero oocturnos libi subdidit cbrius tgnee Troj mos ludens in tua busia rogos? Non sane : at gclida flaminas libi GoUhus ab arcta IinmUit popuius Marte favente ferox, Gotlbfca Roinauas iregeruut spicula lurres, Goltliorum Ausonias pertudil basla foree* Saevus Alaricus, Toltheque ferocia diri, Arces in cinerem, Roma, dedeie taas. Flevit ad hunc fumum sumina Ptênestis ab arce Fortuna, el lanlum se nocuisse dolel. Ipsa ciiam quamvis glaciali dura rigore Romulea*. damnis ingemit ursa Uip. Ecce jugis srplem seplcni dona irioncs Sera, scd illalis a3qua malis rcfcrunt. Gompciisaniur Alarici Totilaequc ruins Gbrisiina? advculu ; desine, Boma, queri. Salvc, virgolrium domina, stupor oninium amort|iii Hcguorum, vinus cui comes est et lionor. Etige ades, el fessis requiem auxiltuinquc paranie Rebus Alcxandro, tu quoque confer opcm. PETRUS POSSINUS, Soc. Jesu.
zcv
15
PETKI rOSSINI PRiEFATlO.
16
P E T R l POSSiNI P R J S F A T I O .
Viduae Annae Comaeftft amissnm el mfeerc deploratuni virirra Niecpborum Caesarem Bryennium Eoripideo velul quodam Herculis niiraculo reddimus, dnm Alexiadi Cxsarissae iliius lurturinie passim qnesiibus acerba ewijugis Gxsaris fala lamenianti (quod opus anle annes aliquot luci dedimus) Brycnniauos nunc commentarios adjuiigiintts, saepe, multuin, ei merito Anme ibilaudaios; el nobis Alcxiana? historia illuslrandae sludiosis vel e* nomine deaidcrabiles, qod c i iis Comnena ctaeribendi consilium, et argumcnii genus, et scnpfcionifr formai ac moduna sese bausisse professa non semel csC. Ncc tamen in liac qtiasi Alcesiidis scena iuvidiose gloriosas mibi sumpserim miriUci Hercuiis parles : quippe cui poiius in fabul lali Admeti persona convenial alieno beneflcio felicis. Vivit Tolosae, et nlinaro dhi ac foriHiiaiissiiue sicut dignus esl, vivat, Y. C. Anlonius Dadinus AUascrra, praerogativa excellenlittm meritoruiii exira. soricm et comparaliomun moras judicio illustrissiiiuje illius Academiae alleclus iiv amplissimtwD ordinoin anlccessorum, juris illic uiriusque regius professor. Is ex me, quicuro amicissime vivebal, cum sapkis tonfabulaiido cognovissct quanto desiderto icnerer anliquissimi codicis Alexiados Annae CwnneRa, quena a Jacobo Cujacio principe jupisconsullorum ad spcm editioiiis otim trsuiiliwii viro nobilissimo ( t eiuditiesimo Pcfcro Fabro Sanjomno, esse adbnc TOIOSR niagna opinio erat; sed cujus in nvanu quave itt donio essefc, frusira crat ealenus quaesitom. Cirm, inqna?n, islius mex curae conscius, ei propler amiciliam particeps esset, forle iUi coiitigit, n<>n inodo in noiitiam ejus bomhus venire, penee quem is llicsanrus asservabalur, sed et laniam ab e iuire graliam, u i negarc ipsi nibil possel. Xmpetrata igiiur i i i paucos dies oplatissinn mihi codicis usura cupidissime advolavil ad me ae loluro inopiuali simo gaiaiioperfudil. Libcr crat e cbarla lintca pcramiqr.us, ei manus trairsroarinne, qqem slaiua evolvens avidiasime> in eo rcperl libros quindecim Alexiadvs Annae integros, ncc paucis locis ab eo excmpJari iinde nosua jam tum prodierat edUio, diversos. Praefatio, qttam ex HaaschelfenU excerpiis sumpsimus, dceia sed cxliibebat qus loco bene lougu:n opus, ^ , ; quippe cujus priinitm folium eloperie litulum, et irowen aucloris, cl inilium prooemii verisimililer complexum, non comparebat. Non plus tamen ono Mio desse, nol:i secundi numeri primo foliorufn quae resubant, praeHia monstrabat. Ex quo alis simililer pageUae ad finem usque spissi codieis, suos inviccm haercntcs, r perpetua serie sine utlo hiarlu conlinualos i m n i e r ^ babebant figuris Saraceurcis expressos. Quaesivl lnxie quid illa tandem essent Alexiadis lam verbosa prolegomena. Wec diu abfuit quin plane ac cerio comperirem, esse ipsos commentarios Nkephori Caesaris Bryenuii lain propriis el illustribus cliaracieribua ab Anna ejue conjuge insigniiosût agnusci visa primo sine nomucIatoris opcra posseiu. dUuiivum babeiuus cx Annae pra3falione, Brj eimium rogatu lnencs Auguelai, raatris Annsp, scripsissv, opus, q& complectebaiwr priroordia A l e x i i , deinde Augusli ' ejus scripliouifr inkium repetitum cssc iisqnc ab Remani Diogenis principatu; inde narrationem ad Botaaialis imperanlis lempora perductam. Uuaiii Uxc oiiwia nostro hmc unice scripto conveniunt, primum Ireue Augusifr nuncupata, deide principium et fiuem narrationie ii& exacte termiois cohibeite, quos designat Anna, posireme ubique dutcs 1 1 -virUilcs AJexii tunc privaii, po&lea- impcraioris, studiosissime celebrante. Pra3lerea q u iuesse Bryenuianis commenlariie aCQrmaX Anna, ea in bisee onmia- comparenl. id uno alterove exemplo domonsirasse satis s i l . Lib. 1, p. 9, de oausis qua; Bryeniiiuin seniorem moverint ad iiuperiuin afl^ctaiiUuu)^ ila sctibi::. T6 ^ \ , . Iloc est : Uujus iuctpii quce causa quwve raiiones fuerint, miki twnesi nece$*e diligenlius exponere : quoniam islum iwbis luborem accurottu ea de re nostri Gcesaris commentarin* occupamt. Hax plaoe digilum inlcudunl in libruiii lerlium borum commentariorum. lbi cnim a seclione aecunda ad deciinani fusissime declaramur causae quae Bryennium moverunl ad imperimn usurpandum. Paulo post Anna eadem de expedilione Alexii in BryeiiBiuin, bujusque clade, capliviiale, ct cxcaecatiobe breviier meinoraus, ait sibi nocessc noii vidcri ea diligenlius cuncta persequi. (inquil^ , . Hoc cst : Nam [usius et subiilius isla descripla qtii nosse cupietinl, eos ud Cwsarem remillimus, Rc&piciuiit isla ntanifeblc lib. iv tioruni commentariortiiii, in quo a num 2 ad 18 Iia?c lota Brycimiani belli, c l Btyemiii calamitalis liisKiradisliuctissiinc initiultssinicque iradilur. Libro q>K)ijue Alexiadis x, p. 271, de pradiu Isaacii Sobaslocratoiis cura Turcis coinmisso prope Anliochiam, ita scribit Auua : " , > /. De quo (niiiiiruin pra^lio) qui distinctius icire volet, habei commenlarios mclyli Lwsuris quos consulat. Exsiat indicatufr bis vcrbis locus in nostris bisce BryenuiauU cominonlaiits lib. n , j i u m . 29. Brycnniuui porro, liccl indicinm tiluli codici ms., ul dixi, dcfuerit, esse bujus opcris auciorem satis clare oslendilur lib. iv, nuin. 45, ubi ttryenniuin senioiem iliuin imperii- candidalttiu. couuneiulaiis scriptor, deprecalur vulgarem invidiaju
r
17 P E T H I lOSSUNI P R . E F A T I O . 1 au;ue cxceptionem allcgari solllani in fldem eorum qui de rebira nropriis ad personas familiasve ipsorum prrtincnlihus narranl. Quo satis signitical isium, quero adeo exloHit 8ryemiium, nut paArem, quodhafeet Zonaras, aul, ut Anna verius affirmat, avum stium fuisse. De quo vide, si l i l c i , notas u c e i m ad mumt* 12 et 13 l i b . iv horum commentariorum. Per hxc ego abunde persuasus, essc islos omn.no coaimenUrios Cacsaris Bryennii, iis raptim exscribendis, pro angusliis concessi temports, manum ct anitnura applicui. In quo (fulcissimi fratris mei unanimi . Ctaudii MaHrait anxilio benevolo eum usus. Quoties enim ineluctabilis nccessUas styluin et tabnlas exlorquebat, ille euccenturiabat vicanam operam, ne circnmscripli ad ejus codieis preariam usuram spaiii pars nobi olki dilaberetur oiioea. Sic brevi exscripstmus opus illud totum et priusquain exissel prxscitpla dies, com flde ac graliis debitia commodatuin arcbelypum codiccm clarissimo et oificiosbsimo viro reddidi. Contigit deinde esus liberior codicie ejusdem, insigni el boc loco mcmorart digno beneficio incomparsbilig et longe supra ulgtrem modum predieaucH v h i . Gulielmus elenim Pugclius, eenalus Tolosani lumen ingcne, paucis posi illa, qu modo rctuli, inenaibtts conrenit m e ; e l i s l o ipso, quem quasi furlim antea videram, nianuscripto libro de fawtfli asaeetaatls tuauv sumpio : en bunc, inquir, codicem, quia tibi uiilem el desideraiuai inlellexi, mea peeunia redempltim do tibi donoque, ut ttius quam oplimo jure sit. Tanta vis generosissiuia? humanitaus \n illo cseterie a*|tie omnibus virtutibus et praeclaris dotibus ad miraculum excullo beroe fuil. Gujus liac mirc opporlnna liberalilaie iiiihi commoditas abundavit conferendas jam editae Alexiadit cuui illo mauu aiuiqua dcscripto ejus exemptari; et ex ea collalione non niodo lacunaS cditionis explendi omnes, sed diversas quoquo tettionea facile bis mille in libri mei edrti ora notandi. Atque ut nullam lam benevoli oflGeii graliam omiUam, ncc illud celabo : eiimmum illum viritm in conscientia meriti tanti (ali mccum verecundia egisse, o l cum inctdisset iMi necessilas qu.edam revisendi quem donaverat codicis, non susiinuerit, ine imn absenle, illum e noslro, ubi reliqueram, Totosano collegio reposcere, nisi prius nie ofliciosissiniis liaeris rogaio, u l ejus brevem uauram, poslra restituendi, sibi concederem. Qoare viderint qui posi acerbissimuin mox secutum illius imtnorlalitale dignissimi viri funus librum islum inler ejus repcriuin uacredilaria posscssione rtte occttpasse videri voluit, quo jqre rem delineant mantfeste alienam; quippe legitiroa donalione iiiler vivos ac leslatiseima quoadam ejue domiui beneficenlia ceriissime IranslaUm in jus noslrum, de quo utique nibil cedimus. Verum, ut ad noslrum Bryennium redeara, necessario profkendum bic esl, fuisse illius et inendis inquinatissimam el lacunis non raris nec parum molestis inlerrupiam in arcbetypo illo et unieo codice scripiuraiu. Unde salis sudandtim niihi fuil in vera lectione conjecluris divinanda; plua etiam in vera scriploris senienlia, tolerabili saltem iitterpretaiione declaranda. Nthil fere tameu isia necessilale immulatum est ctijns nou consiet lectori ratio in nolis. At quanlicunque lab<)rie illud abundc magnaro pretium ducimus, quod bistoriam prseclaram a leste magnam partem oculato, eoderoque dignitalis alque auciorilatis sunimae, adeoque in selatis illius sapieniissimis habito, diserte sincereque conscriptani, nec parvant, ut speramus, Byzantinis Coiniienianoruni lenporum rebus lucem affuiuram, in publicum usiiui etlirous.
t
TESTIMONIA
VETERUM
DE CJSSARE NICEPHORO BRYENNIO.

Anna Comnena i* Prwfatione Alexiadis : *\ \ - 9ap , - , \ , \ , \ , * & , \ x x l , \ . Atibi t(tf Maritua mihi fuit legiltmo ritu conjunrHis Nicephorus Caesar, gencris seriem ad Bryennios rcierons, vir ei formac pra?stanlia et consummatione prudeniia3 et perfecttonc docirinae longe supra onines, qut lunc erant, antecellens, miraeulum prorsus oeulia videnlium auribusque auscultajitiiira oflerens, etc.
tn sua Hhloria eadtm Anna Bryennii ejusdem cnm $umma laude meminit.
Zonaras iomo 111 Annalium agens de Alexio Augu$to post Conslanliui Porphyrogeniii, cui detponsala Anna ejutdem Alexii primogenita fuerat, ante nuplias mortern , atium sponsum eidcm filia: $uw danie : ' ) ^ t v v 8 Sponsuin alteruai ci ascivit maxtiiium naCii litiorum Nicopliori Bryennii, qucm stiperius rdulitnus
19
NICEPHORl B R Y E N N l l
20
in conaiu imperii usurpandi caplum et exca?catum. \ tfanc, cum ei filiam uxorem daret, litulo pauhyper\ . sebatli honoravit. . Paulo post idem Zonarai : Bryennii Cxsaris magna erat polentia, ac jam . \ * Tulgo celebrc, illius nutu in regia geri omnia; quare omnes ad eurn se conferehant juris diceudi . \ , ct pro imperii auctorilaie sententias ferendi pote- , \ stale praeditum. Erat aulem etipse studiis doclrina- . \ ... rum dedilus. Paulo post boc rertim suarum slalu * Caesar omnium linguis celebrabalur. .
NicetQ$ Choniatet inkio lib. /, referem conatum Irenes Augutue in promovendo ad succet&ionem imperii genera Bryennio et filio Joanne ab ea exctudendo, sic scribit de eadem Augutla* Aliquando eliam Brycnniura per occasionem g \ , summis laudibus celebrabat, ut et eloquentjssimuni el rebus gerendts aptissimum et liberatibus arlibus, , \ quae animum ad virtulem informent et ad imperium , \ rile gerendam et luendum maximo adiumenio ^> *inl, eruditum. . Jdem Nicetas, narrata Atexii morte> refert contpirationem mullorum Bryennium , repulso Joanne Alexii filio, ad imperium evehere Mudenlium : Bryennio &e omnes adjunxerunt, eique iinperium (inquil) \ detulere, ut et liberalibiis crudilo disciplinis et , , i y regia forma conspicuo* \ - .
'
{)
NICEPHORI BRYENNII
HISTORIARUM L I B R I QUATUOR,
ARGLMENTA.
PRiEPAT. Scopns est ostendcre Alexium, rum impermm Bolaiiial* ereplum sibl surapsit, jure id fecis. Narralnr rebellio Bolaulata? fn Michaplem Imcnm. (oiiatns Alexii in promovendo ad imperinm Conelanlino Duca Michaclfe fralre, et alio fonsUnlino Ouca Micbae is filio. Macliiimliooes in Alexium variae. Periculis objectus roalo dominantium aaimo ex his -iam augel. Insidias inTidorum occrpando imperio prejverlil. Constantinuro puerum in consortium imperii et spem successionis vocat. Cujus impulsu basc scripUo suscepta, quodque ejus cunsilium ac forma. Pelri Possini notro. (a) Edit. Paris. TAH EIPHNHN . MATERIA HISTORIJE AD J R E N E M AUGUSTAM. ilmic litiilum opcris, inquil P^rus Possinus, elsi in fronln libri, i K diclum est, acephali legere non poioinuis, n o i i confinximus ipsi nos lamen, scd ex aucloris loco
1 H I S T O R I A R U M ARGUMENTA 22 LIB. !. Manoel Comnenus filios moriens commemJal Basilio Angusio. Is eos educari piime ctirat. lis aduttis magisiralQS el uxores dat. Major nalu eorum Isaacius imperator lit Transfcrre imperium in Joannem fratrem vult. Hoc recusanle Constanlimim Duram promovet, ipse iil itionarhus. C.onstantinus Duras justc administrat impprium annis .êptem. Ejus roors, ilemque Joannis Comneoi, quinque filiis, iribus filinbus relictis, quaa Michaelt Taronitsp, Ntcephoro Melisseno, et Constantino Uiogenis filio collocautar. Manuelis et [saacii prima militia. Alexii mira indoles. Diogeues *d imperiam evehitur. Iniiium belli Turcici. Origo Turcorum. Saracenorum imperium lale palens discordia turbatum. Muchumet Persis, Medis el Abritanis imperans auxilia Turcorum pelit. Eorum ope vincll Babylonios. Sel in Indos movere volens desorilur a Turcis iu eum rehellanlibus. Decem duces cooira eos missi fugantur. Ipse Muchumeies ab illis prielio vincitur, quo ipse cecidit. Turci evocantur in Persidem. Slrangolipes dux eorum (it ftultaous. Palricius Mephanus Medi pra?ses Turcos lemere lacessens vincilur. Turci Mediam invadnnt. Manuol a Chrysosculo Turco capiiur, sed eum incitat ad iransfugtum a sultano. Manuel morilur. Diogeues expedilione suscepta in Turcos Alexium ad rrutrem remklit. Diogenes imprudenter bellum adminislrans, et ab adulaloribus deceptus vincilur a Turcis et capitur. Joaunes Ca?sar noc audito, flratris filium Michaelem Ducam ad imperium evehit, Eudocia ejus rr,alre in ordinem redacla. Sultanus Diogenem honoriiice habilum dimiltit liberum. Is Amasenm cum exercilu occapat. Adronicus eum acie vincit. Chutatarius Diogenem juvat. Michael pacem cum Diogene frustra tentat. Anna Comnenorum mater cum GUo in exsilium pellilur. Andromcus iterum Diogenem viucit et capit honorificeque Iractat. Sed is excfficatur Michaelis jussii, el pauio |>osl morilur. LIB. I I . Comneni revofantur ab exsilio. Nicephort in logothetam promotio. Ejus odium in Caesarem, qui ab aala recedit. Isaacius Comoenus contra Turcos. Urseiius com Erancis a caslris Romanis recedit. Isaacius a Turcis vincitur el capilur. Ehiptio Alexh e eastris. Fuga militum Romanorum. Alexius Tbeodoti coosilio servatus, pecunias parat sul redimendom fratrem. Quem jam liberalum Ancyrae reperil. Isaacir.s cura Alexio obsidenlur in domo rustica a Turcis. Sapientia et forlitudo Alexii ea occasione monslrata?. Duorum Alanorum forlia facinora. Reditus in urbem ei laudes Alexii. Urselius rogiones Romanas incursat. Logolheta? moliliones io Joannem Cesarem, quem cogit expedtifoDem suscipere contra Urselium, aquo circumventus partim fransfugio, partim fuga suorum viucitur et capitur ima rum Androoico filio graviler saucio. Filii duo Andronici dali obsides pro eo fugam tentant, qua unus tanlum elabilor. Alterins paedagogus in gravissimis supp.iciis iidem arcani servat.Constanlini alterius Cawaris filii sobilamors. Joannes Ca?sar iraperium arobit suadente Urselio. Sed ne id occupet impeditur a Turcis a logoihela io auxilium Michaelis ocalis, a quibus Ca?sar et Urselius capiunlur. Urselius pretio soloto liberatur. Osar a Michaele redempius fit metu monachus. Urselio iterura infeslanli terras iraperii Palaeologus opposkus vincilur. Alexius contra Urselium raissus eum ad inopiam redigit, et ope Turcorum capit, ejusque excaecaLioriem sironlaL Amasenorum sedilioopm sedaL Arces ab (Jrselianis occupaias recipit. Doceano incoluraem Urselium oslendit. Excipilur a Maurece. Turcos fugat. oaafragio liberalur ope Deipara?. Benevole excipilur ab imperatore. Lrselium benigne traclat. Jsaacit s dux AntiochiaB creatus artificio magno ^milianum palriarcham Anliocnia excludit, el ire Conslanunopolim cogit. Seditio Antiochenorum in Isaaoium ab eo compressa, qui mox a Turcis praelio vincilur et capitur. LIB. I I I . Andronicus Cssaris filius moribundus. Occidentales regiooes a Slavis, Scylhis, Chorobatis et Pioclensibus torbantur. Michael Bryennium imperii collegam assumere cogitat. Impedilur ne Taciat a Drungario Conslanlino. Rryennius Slavos domal, lliyrios acie vincit, mare piratis purgal, tit exosus imporatori obtrectationibus inimicoruir. irntaiur eo cognilo. Basiiacius cum fratre Bryenoii ab imperalore aversi turbas moliuotur. Sicarius Bryenriio submissus depreheadilur. Osai filiam Androuici siii filii Alexio Comneno conjugera ofTert. Ea res Mcei a mullis disturbaia, periiacitar ad eiitum. Bryeanius diu reluctatus, tandem imperiura usurpat. Palricii Bryennii ejus fdii audax facim.s et felix. Joannes Curopalata a Bryennio cum exercilu r.onslanlinopolim missus, gratiam et aludia civium perdit b incegdrnm soburbii. Conslaniinopolis oppuenatur defendenle Alexio. Bryenniani obsidionem solvunt et Scyil>;.s primum vietossibi adjungont. Botaniates rebellat, frustra obslante Melisseno. Turcorum in Ipsum conductorum insidi; s vitat, et iis pecuuia delinitis Nicaea potitur, ibique acclamalur imperalor. ConstaiiUnopoli conjuraturin imperaioren. Qui Alexii consiliis rejeclis imperiura abdical, flt monaclius, et melropolita Epbesi. ConsLantious ejus frater iraperio recusato Botanial se subjicit. quo etAlexius recipilur in amicitiam. Botaoiates suadenle Ca?sare Maiiam Michaelis viveniis conjugem, ipse bigamus et uxorem habens ducit. Logolheta ab Urselio proditus dedilur Bolaniata*, exsilio mnliator et occiditur. !JB. IV. Botaniates a?rarium exhanrit inconsalta prodigentla. Legatio ad Bryennium artiflciosa et inutilis Expoditio Aiexii in Bryennium. Anceps pra?lium in quo, Alexio defectum copiarum virtute ac consilio supplenle. Brycnnit^ vinciUir et capitur. Ejus excaecalio. Alia Alexii expedilio in Basilacem. Qui caslra Alexii noctu iavadit, el poslridie fiociiur, fogit, obsidetur, vinctus dedilor el cxcaecatur. Isaacii Comoeni reditus Antiochia et gratia apud imperalorem. Rebellio Melisseni Nicephori Turcorum auxiliis subnixi. Alexius expedilionem in eum sibi delalam recusat. Joannet eunuchus ejas loco miltitur. Nica?am oppugnat. Recedere cogitur. Periculum exercilus insequenUbua Turcis. Gaorgfi Palaeoloî ea occasione priestans virtus. Ejus in eunucbum bcoeficia insignia. Hujos vicissim io eom uialeficia iraraaDissima.
f
Petri Possini notffi..

anicriura omen !aio sumpsimu?. Legebalur in ariiieiypo cudice sub fiuem prxfalionis in liimc modum : \ * TW . Nos rescripsimus ;, iieminc, i i l opinor, non probaluro. Porro commenlarios Latine reddimus, senientiam seculi polins quani verborum sonuin. Noium enim COIH^ tecntarios vocari monumenla reruin goslarum scriptione perfuivcloi ia congcsia, ut aliqnando j u s t x hisioriae scriptori maieriarn suppeditem. Ex A n n a Commena discimus rogaiu Irenes Auguslae Brycnnium suos commentarios scripsisse. Porro e a i n , quam bac prxfalione alloquilur hic scriplor, ift[unxisse s .Vi isiam operaiu borum commenla;
riorum digerendorum, ipse dlserte profltetar. Unde leclori, qui Aiexiadem AnnaB prneleiea cognovcrii, certo persuadet, hanc commeulariorum Bryennianoruin nuncupaioriam ad Irenem omnino Angtislam Annae malrcm et Alexii conjugem ftiisse sci i ptam. Ncc abborrel ab hac senienlia quod oam cui scribit competlans suam mentem ct inlelligentiam vocat; innuit enim, quod nliunde compertum nobis est, nempe ex Alexiade Annae cl c Nicetse Cboniatx Historia, sc lnultum deiulisse consiliis lienes August socrus suae, et ejus snasiooibus oblemperare, ac judiciis morigcrum sc praberc consuevisse. r
23
NICEPUOttl BHYENNII
24
1.
PRJEFATIO.
[. ] \ o*^ -. \ , *, [. 2} *, \ 3 xaV ? , . , ^ \ , \ . ^ \ > . , sc indulgens; ot rngenia esie solent bominum ad * \, \. , \ sceloa battd paulo quam ad fas acquuroque pro , xai uiora. Sic Boianiates in imperium evehilur; alias , > illc q u i d e prudene habitus manuqtic promptissi . ] mos, lunc lainen vehit ex primxvo igne nibil nisi ^ \ * cinis rcliquus; i u >lle vir aeer, ille tlrcnuoa in boc ( *3 acne langnjdo gelide res cunclas administranie quasrebatur, ut facile conslaret has ejus, quales- ; , ) conque fuisscnl oltm, lom certe clavo imperii lor , ; quendo ncquaquam pare ntanus esse. Quae lamen inantrs cum 0.scepira principatus arripuissent, sic-. (I) ' , [.3}: 1-5 Ex Orientali limile eiliic rebellat contra eum, salisque se coniinuaium senliens imperiura usurp a i : ingrat&m i\com Michaeli Auguslo rependons prxfeclurae regkmura et aopiarum Oricntajium, ipsi prios, n l dktom esl nnn Tulgari amoris f i ducixque pignere delalae. Nipiirum eo istuin factio quaedam abrrpnit, coilionc facta couspiraiitium prnYorum quorumdam eapitum : a quibtis qu lionesti qaaeve oflicii vis sit ac ralio penilus ignaris, frusira exepectes, ul iidem qoibus debent praeslare ac ropra?seo(a*e integram rn animum uiiquam indecaut euttnv Acconimodavitque 86 baud aegre upiditatilme Islorum popularis levhas, more sno, ratione ac jure posthabilis, novilali lcmeritatiqtte
,
Caroli Du Fresee Bu Cange nolae.

( i ) 0 rffr . Elsi nobililas ipsam imperii contnlissc possessioncm. Q<iamvi& generie remimque praedare gcstarum gloria el C enim ex praescripto liberis posterisque nullum esset arvimi corpomve dotea % plurimtim apnd Byzantiad paieriiam, avilam , nut f.imiliarem digniiaiein consequendam jus dcfimlqm , Iiaud lenierc tamcii uos ad supremam adipiscemlam dtgniiatem grailmn discedebatur a stirpe Atignsta : quam prajlerca, vidcantur fcciase, aaspe tanien legereest mediocris cum cacLecoquin, fpto fonctis imperaioribus, univol eliam infimaj sortis homines el forlonas, ul iia versapenes iJlam rernancret snpremse dominaiionis. dicam, felus, postliabiiis paucis quibns ex auciaritas, a possidentimn nianibas ayellcre nec jure dcl>ebaiur, ad id fasiigii non semel evecios. Et proinptum nec tulum eral. Sic imperasse diu Consanc non admoduni proclive est decernerc, eui stanlinopoll el Trapezutile per longam satis genct is. reipublica? adminislrandge scu monaiclii potius sehem Comnenos leginius, qttorum gens prajclara speciei Uibuendiia sit Orienlalis principaius. Neadeo ci itlusiris babila esl, ui qut deinccps Cotique enim elecliooe vcl succeasiene ex iegibus aot slantinopoli imperii clavum lenucriint Augusli, recepto inore fere unquam delaius fit, uuo ex (lomnemcum idenlidcin cognoincn sibi arrogarint ulraque iinperandi railone constiiil, legilhna nunifatuiliaeqae SH * admiscuerint cognomiiiibus, quo rum et qua? bacrediiatis successioiie cernilur majura ad imperium ex usurpaiione aliundeve sibi narchia ct quas popnli vel opiiinaliim consensu qiuesiia veLuti ex (ômiienicae familiac, c-ujus cx suflFragiis deferliir. Erunl fortassc qni fcliciorc diulina possessione esse videbalur, legilima scconjeclura barum neuiri reuseant ascriheiiduiu : ccssione iirmarcnt. Cum igilur Consianlinopolilaqu(d rerie magis probem : cum fere sempi r anl num imperium ueque ex consanguinitate neque niiliiari plausu aul incondilo plcbi^ lumultu, iiukla liabita geueris vet K*gilio)3e elecltonis ralione, po- cleiiionti, sed ex quodam ex utraque misto jurc deferrelur, magni lamen iuisse conslal momeiiti lenlioribus delatus aul ab iis usurpaius tradaiur. ad illud coasequeiidum aul sauo ad usurpaiiuuem. Y.MUIII cum ad consequenduin iinpcralorium d alegilima? succcssionis velo obiegeudain, palcrnaiii liemi non modicuin pr^slilerit prassidium nalalium et familiarcm ba*reditaleiit. Ilujus cerie spccic ci s lcudor, id etiam in coufesso csse debet, ad famijurc Altxiumsocerum a viulcnla sceptri occupaliou^ Uac et posleris illud asserendum plurirauui luomenii
J f #
25 PILEFATIO. 26 - que pralatus in imperii sncecssiftnc homo pFtvatus , alieni gencris Duca? fratri Conslantino Porphyro gcnilo fuissef, juveni, qui consanguinitalis praero gaiiva nautrale jus ad snpremam po'estalcm velw , ad famitiarem liseredilatem affr rebardomo : conco * ' 4 qucre lalium hiuenvtmteiUiam arlorum Comnenu& , , ', Alexius liaud polcrat, secitm a*HJdtte repuiane, , \ qnatn iniqmim indignumquo ossct dojici ex spe et/e , \ (6) proxima desigriatos ab ipsa naftttra candidatos* sumnii honorii, ol non solum familt.c rcgnanlis l o i ' capilibus diademali geslando idonci numerosa> millam haberi ralionem, sed ne menlionem quidonr , aut respecUun esse ullum juris ad imperandum k-t , ' ; 6 ; genli Comn nae compelenlts ex co lentpore, quo xal - ^ Lsaacius Augnsus Comwnorum nunc tlventium xaOopfv palruus adeplum swffragiis com ordibus, nec rainoii . " approbaiione cunctorani gestum principatum in , [. 4] \ $ Ducas uitro transmiscrat. Ex quo cral conseqaens, (c) \ casus aut tcropus Uicidcrct, quo genli Ducarum
Garoli Du Fresne Du Cange
porgare conatur hocce loco Bryennius, dutn con- celsitudinU adjecerunt, quod Alexio filio hachii l n lii illud capcssere renuenlibus ducis, aut abro- Angeli quondam imperatoris qui ad Philippum gata iis a proreribus poles'ate, ad Comnenos ducem Suevice acccssit, ut imperium contra te ipsius fea*redtutent vetmi legilitnam delabi debuisse. Ve- poisil auxilio obiinere, favorem nullatenus prmtal u m si ad Cotnnenos devolulum fitit imperiuni, remui, auia imperium non dtbet ad eum aliqua (fuud ortus ex ca genle Isaacius id tenuerit, s**ciiu- ratione aevolvi, cum illud per $uccet$ionem, sed logeniius Alexius primogeniio Isaacio sebaslocrape.r eleciiontm nubilium conferatur : nisi forle genilori fralri praferri non debuil : si ex Ducarum tus esset posl adeptum fasligiunt imperalortcB diguiaftiiiilalej supererant quibus justiori longe litulo tatis, quod nunquam idem Alexius poterm allegare, debebatnr, iique PorpbyrogenUi seu Porpbyrogencum priu&quatn pater ejus e$tet in imperalurem pronetx, id esl post adeptam a pareniibus dignitalem motus, natus fueril ; et quia pater ejus lunc prhata nati, qttibus ex jure deberi videbatur. Id ul diluai ^ eral persana, in imperio non poterat sibi jm uliquod Bryennius, opponit primogcnili Isnacii fralris C Q I I - vindicare. (itnu igtiur per nefandas artes, per eensuin, et a Constautino Micbnelis Ducx impera- Ciedes ct parricidia, el cujuslil>cl geucris nialeiicia, loris fraire rcctisalitm, Conslantino denique, M i - ad istud provcberenlur culmeu Orienialcs Augusli, cbaelis titio, ex anaiis defeclu abrogaium imperium, quid miriiin si Dcus non suprcmam modo iinperaSed baec niera esse flgmenta quis non videt, cum iovlx digniiaiis aucloritatem ei liluium Iranstuiii Alexiam constet imperium arle el in suas alleciis ad Qccidcniales, sed ct itnivcraum, quod scelenbus parles proccribus ei inilitibus consccutum, el ad quaerebalur et adminisirabatur imperium, niutni^ illud firmandum tum denium cjusmodi iji mediuin inviccm dissidiis et barbararum genlium irrupliopost adeptaui dignitatem adduclas rauones? Conira- uibus labcfaciari ac tandem dissolvi perniisil. riis et opposiiis prorsus usus videlur Atexius Glaber Hadulfus 1. u Ilist. Franc, c. 4 : Coiulat Angelus, qui cum Isaacio frairi per summum nefas igiluv ab anterioribut illud principale lolins orbit eripaissel iinperiuni, quo scelesiam quoquomodo imperium (uine divituw, scilicet ut quemadmodutn lcgcret usurpalionem, bac sc uuica defeiidii rauniverscc Lalintiali* Roma gerere deberei principalione : illud ncmpe per clecliuuem a proceribus tuin, iia Constantinopolis lam Graecorum speciuU suliiam defeni, per successioiiein, nisi super- capul in transmarinis Orieniis pariibu*, quam ctvlecsset qui post adeplam dignitaiem ossct in lucem rorum. Sed dum semel in se novit dupertiri, po$tmoeditus. Iia pro libiiu quas sibi magis rcbanlur produm paulaiim pars utraque usitatius didicit minui : iuiuras, tanqcam arrepta: i\rannidis vclanienta, in videlicel dsnec conlinqerei illud coarclari prmliis, ui mediuin affcicbant raiiones', qtias pnclerea reriiiu f) jorel brevius, el islud uppelerel moderari exiraneus. praHeriiaruin exemplis iirmare liaud a^gre poierani, El quoniam tnagis contxngebat lyrunnide imperure, cuiu nulluiii unquam ad consequcndam imperaloquam vel liberali pieiate, vei originali propugiiu, riaiu digniiaicm cerluiu lueril jus dcliriiliun. De idcirco par eral latium conlumaciani cnm sibi subAkxio Angclo audiendiis Innoccnlius IH, PP. I . v dtiis, crcbrii infestalionum plagis atlerere. cpist. ad eumdciii Alexiuui : Ex parte insnper '
v v
Pelri Possini nolfle.

(b) Kar xal , elc. Videlur (tefsse aliquid ; quod in inierprelatione divinaodo sapplere conaii yuiims. {c) Hasc sic lcgcbanlur in ms. , \ , e l c , qux esse depraralissima nemo negaveril. A l toltsrabile fuerat 5i graiDtnaticas vilium solius esseL Nunc nisi resliluatur liic locus eum circiu*r iu iiioduin, eumque Vii 5CMSUUI, quen cl lcsciiltcmio el iiilcrprclaiid) cxpressimus, baBCVcrba labem in .i.storiam mfcrunt et coiifusioncin maximam. 1V.r ea eniiii ronUanliir iu unuiu duo Consianlini Ducac ainlK) Porpliyrogenili; quorum uiiiis Michaelis Augusli fraler fuU, aller ftlius. llomm ne Iraudi nobis si( iu decursu opcris, liic semel accnrale astrueinia est dislinciio eorum. Priuium omiiium cons(a( Coiislauliiii Duca*, Comnetio Isaacio in in\pcrio successit, iilium fuisse Conslaminum u l l i inuin c iribus, palrc jam impcraiitc naium, uiaira
87
NICEPHORI BRYENNll
98
regntim abrogarelur, adihim non diibium Comne- , nts apcriri caduca* niajorum baereditalis repet<Mid:c \ . xal viiKlicandaeque. His, iuquam. susquc doque liabilis , \ cum cerneret pcr fas ftquutnque sprclum passim ' , \ ct abjecliiro, per jura et legilima omnia violala cnlcataque libcre grassari, palamque exsullare l i - \ \ ccntiam paucorum improborutn, qui temcre ad propriam libidinem orbera rei pitblicae convcrlc ( r a n i : ringebalur videlicci ac discruciabalur aniuio. '. \ Et quamquam qui rerum potiebanlur asluli liomi ) n?s iilrunquc uiliil pcnsi babebant raliones sibi, , \ ac speg privatas delriincnto, imo cxiiio publico \ coniicere, non omittebanl bonesla lecloria foedis . factis oblendere, et cuni alios blando sermonc delitiire magnales, lum Comnenis, a quibus sibi 7 prfecipue limebant, fucum facerc officiis verborum ct simulaiione obsequii enixe conlendebai t : baud tanien circumvcniri se acer animus insidiosis sinebat artibtis, pnngcbatquc ille sempsr allc demissus in pcctus nobilc scrupulus, ac stimulis arcanis adinonebat excilabalque furtem virum nc ac(|iiiescere tanlaB rerum confusioni stftlineret: flagiliosttm lalrocinium, quo nihi! niinus quam imporium orbis lerraruni legitiniis extortum domiuis, scrvis condonabatiir, tacilo vclnt quodani Sgnava? palientia* suflragio comprobare viderelur. Quam vcro bunc ille animi sui sensun? jani lunc r.on presscril abjecto metn atit dissimutaverit, sed polius proul illum innatft gencrosilalis inger.ua fiducia facerc docebat, liberrime prae se l u l e r i l : dorumcnlo csse possunl, quaj palam isto ipso arliculo lemporum ab eo acta sermonibus omnium ferunlur, ct in confesso apnd prudonlcs sunl, no,. ucscire quisquam potcst gcsla in lucc meridiana, nisi si quis lelbxuni (i|uod aiunt) poculuai bauscrit AdUt scilicel tunc Alexius primo Consiantinum Micbaclis imperaloris fralrcm : doindc Aiigusli ejusdcm fiiiuni quoquc Constantinum ct huuc vocatum adiit : uirique non consiliuni modo imperii su-
Pelri Possini nolae.

Etidocia, ex qiia idcm Constantinus dtios jam alios dicilur presbyter factns. Auclores Scylitzes cl Z(\ante iniperinm marcs susccpcral, Micltaelern, qtii " naras in Botanial(% ille pag. 867, bic <dti. iostea regnavit, ci Andronicum. Iloc diserte docct Bas. Alque bic Hnis bujtis Cousianlini f u i i ; nec oanncs Scyliizcs curapolala in Vila ejusdcm Couejus aniplius ulla meiilio in noslris bisce liistoriis slantiui Angtisli pag. 818 edil. rcg. Morluo Conliabeiur. AUer autcm lonstanlinus Micbacli Duca> staniino Eudocia ejus uxor commmiiler ctitn iribus ex Maria Alana naius csl. Clarc id docet Zonaras liberis adbuc parvis sep'em mcnses imporat, i b i i . in Micbaele pag. 229 : pag. 822 llinc Romaiius Diogencs ab fcii locia iu :, \ , conjiigiin et in imperaiorem eligiuir, rcdactU ptic \ \, ris in ordincm. Ex quibus lamen Aiidronicmn (qui . Nalo sibi filio ex Maria /secmido giMiiius videiur fuisse, cuin sccundo loco na, quam et Auguslam coronavit, Comtantini palris nomiiifliir a Scylitzr) Diogonos idem sibi snccessosui nonien inipomit, eumque regio diademale t?ircm doignarat in expediiione, si quid ipsi buniatignivil. En Constanlinus cx Maria Alana ot q u i iiilus conligisset.p. 824. Delurbato e solio Diogi/ne dein jam coronala, Micbaeli jam imperaiui nasciopera maxiine Joannis C:csaris, qui fraier Couslan- tur, inde ei ipse Porpbyrogenilus niincupalus. tini Duc;c Augusti fuerat, Micbael Ducas ConslanCui adhuc infauli pator despondit iiliam Itoberii lint fralcr natu maximus impcriu.iif, suscepil Calabrias ducis, quaia el jam lum adduccudam pag. 8 i 5 . Hic toto imperii sui tnnpore Conslanti- Gonstanlinopolim cnravil, ct roulaiu ejus priori iiiim fraiivm suum suspecliitu habuisse, et cuslonomine appellavit Helenam, ul tradit conse.juenier dia deiinuisse iraditur inferius at hoc uoslro Zonaras, cl Aima fuse deplorat multis Iocis AlexiaNicephoro Ciesare L m, cap. ubi sic loqueiilem C dit prsescrlim l . n ; dcni<|iic ubi Anna ipsa Alexio Alexinni Comuenuin Bolaniaue de Constanlino nala est, desponsala fuil eidem Imic Conslanlin > Mi< hat-lis fratre indwcit : , ., pucro in spein impcrii nulrito, iino jam impcrii ; ;, consorti; dirempiumque id conjugiuin anie nuplias ^, Consianlini spon>i morlc iiiunatura fuit, u l Nicc' ^, ' pborub tnox docet; a quo ilciu liabcmus sponsalia ; . Constantini ejusdciu cum Anna, quorum ipsa clarc 1/ ;, elc. Iloc esl : Sci*> optime imperator, nuu memiiiil. CoiiQnnat idem Scyliizes ei Insliluhunc Porphyrogenitum impMi frutris sui nuttum tio regia Tbcophylacti ad liunc ipstim pucrum frucium ceptsse, neque ewm ab illo ullo beneficio scripia ; ul dubium nullo modo possit essc, quin affeclus esi : $ed potius tenebrosa custodia delenlut, duo fuerint Constanlini Ducre Porpbyrogeniti, qiios obscuram el miteram vilam omnem egii hactenus, liic in unum cuuflal non Nicepborus tioruin comelc. Ilac cotiiniondalionc Alexii graliam tionmillam nieuiariorum auctor, sed perfunttorius el supiutid apud Boianialcn Coiislatuinus uacius, ab eo praedescriptor. Quare arbitramur Bryennium scnpsisso fecius est dux cxen iiui conlra Tnrcos misso, u l bunc locutn t i l nos cmendavimus, hoc ncmpe traJit Scylilzcs iu Boianiale, pag. 8bG. Qaa occ.i- modo : "*>; ^ ône ambhiusus juvoiiis cupide usus, inipt;ratorem , . ab oxorcilu te proclauiai curat Chrysopoli : scd paulo po.si a suit prodilus dctondciur, (Hqtie , clc. uaclius, ac tleporlutur iu insirain. Poii<:a ciiam
R %
29'
PRAFATIO.
30
memli, serf opcram, opes, manum, periculumqtie propria ad tale coeptum pcrpctrandum oflercns. com horom prior spes sccutus alias abnuerct, allerum ccrie parvulum rubris iniluiiiin calceis per eelebres urbis vicos ducere ad palaiium auspicaturum ibi regnura voluil. Perfecissetqne, nisi magno conscnsu concila!a plebs passim alle reclamans nolle se bunc rebus prsecsse principcm, imbecillo adbuc ptiero metum majorein objecisset. Ita ut verliginc quasi quadam allonitus orarot oblestareturque Comncnum, proposilo absisleret, neve ullerius inviium se ac rcluctantem per vim ad i m perirnn raperet pracipitio pejus sibi formidatum. 0 \ , , HcCc coepta cnm in lwnc modum sncccssa ca * ; ruissent, non destilit Alexius alia via idem ad pro \ \ positum grassari. Puerum enim Botanialne coram , oblatum ipse prsesens sic commendavil, ut liber ^, rime refricaret memoriam juris ad imperium, qno , ^ bic puer nalurali nitcbatur, ulpote logiiimus ejua \ - baircs. Suasiique ut quod faccre potcral, sine ullo *> , \ delrimcnlo dignitalis 8 suae indulgerct spei puerili , pene adbuc infanlis, surcessorem sibi cum desli - nando parandoque. Suggessit eiiam de fratrc Dticrc , - dignum videri sapienlia et xquilate BotaniaUc am[. 5] ; - plecti adolescenleni, domiui oliin sui et imperatoris . \ fratrem, peculiari bcnevoIenMa aique adeo partici //- pationc illam aliqua impcrii aspcrgere, nomine sal; , lem lenus, ea lamen lege ut reni ipsam ct veram , ... - _ \ , pnssessionem adminislrationemqne principalus Bo ( ), taniales quoad viveret in solidum irncrot: successio \ \ Ducae lunc, ut spes crat, auaie idonca futuro , \ * sarta lecla servaretur. Verum irrilus bic quoqoc \ conalus exstilit, illud tantum ex ea loquendi agon \ dique liberlale reportantc Comneno, ut suspeclus \ cuni ipsi Bolaniatx, tum aniicis ac familiaribus ; cjus fleret, scrvis praccipue duobus, Forillo Ger , manoque, capitibus empliliis planeque Uliberalibus ac nullnm honesti prorsus aut decori sensum ba . bcnlibus aut rationem duccnlibus viris. Ergo bis id jam tum pro scopo proposilum, perdendum , \ amnino Conwennm, quo deinde unico illo prapsidio . \ nudatus Porphyrogcnilus Duca^ fralcr facilc de \ \,
e
r
\ > \ - ^ mcdio lollerctur. Ab boc dccrcto edictum scribunl impcratoris nominc, quo Alexius exsularc jubeba, , \ , tur. Cujus imperaiorii mandati cum eiemplura tn \ manus Alexii venisset, solila ille Hducia impera ; . * \ torcm adii deque ea injuria esposlulat. Quando , Bolaniales verecundia instinctus, lam nobilis, sa pienlis alque foriis viri, lot jam rebus praeclare \ (rf) , gcstis inclyli, negavii a se profecltim id edictum, . falsariis condcloiibus 9 ejus multa minattis csi, , sic illo lum pericuto defunctum Alexium dimittens, ncc tamen plane securum. Cum enitn servi , desislcrenl quoiidie solliciiare urgereque Bolania lem, tandem is bortim calumniis prxsligiisque . demcntalus cruere oculos Comncno Alcxio consii \ [. 6] lnit. Non pulavit tanicn id palam aggrediendum, >> D publicam invidiam in lam rnanifesla juris ct acqui
Petri Possini noloe.

(d) Tfi xapaQi\&i xul stoA . Sic bsec in nis. leKebanlur, qua* utcunqne senlenliaiti non planc incommodam praeferanl; lamen cum illud > segne quidlam lioc loco et fvigidum videaiur, non oiunino ^ e r c aospicari niibi visus sum dc librarii oscitanlia, ciijus tot aliis biijns operis locis non vestigia incerta sed indicia el cxperimeitia manifestiss nia deprebendinius. Non cst igilur iucredibile scriptiiin a Brycnuio , quain voccm descriptorcs dcindc iu dcforinaverinl.
!
31
NICEPHORI BRYENNtl
* 22
conculcalione veritus, praBScriim cum alia suppc- \ \ lerei haud paulo plausibilior tuliorque ratio per- , dendi viri forlis pcr specicm bonoris, praeficiendo , \ eum bellis periculosis el diflicilibus, nec ei copias idoncas conficiendis iis suppcdiiando : ex quo al^ \ , lerum erat consequens,'auls'uccubilurum aliquando ; ! pcricnlo lelbaleque vulnus quodam in pralio ac\ \ , 10 , repturum sibi non parcenlem juvenem : aut si \ \ procuraiioncs dcmandaias vel suscipere recusaret \ vftl acccptas exsequi negligcrer, merito ct cilra publicam misericordiam velut legtiimo suppltcio subjicerelur. E l erani commoduin ad manum cx- , , ' , pedilionuin haud facilium occasioncs. Qtii cniin rebus studcre novis jam sub Michaole ccepcrant, . " Bryemiius el Basilaces, nobiles cl illuslrcs viri, , ^ non fercnles eum, quem paulo anle rcbellioim in , communem domiiium babnisseu socium, pra> \ , repttim 1 0 iwperium exercerc nunc in ipsos quoque vclle, palam recusabant subdi Bolanialse , \ geivreque pergebanl rcs uli sub priori coepcranl \ principc, propriis auspiciis, parlcsquc suas pro sc , quisque copiis et opibus quam validissinie ilrma , \ * bant. Contra Iios bclli dux ab impcratore Alexius \ duligimr et miltiiur lunc magui domeitici digni \ tate ornatus. Neque ille recusavit, aut contentioni . ^ \ in mandalo cxbauricndo, aut dimicationt discrimi ; nivc pepercii u l l i , quin non scinel, sed saepius , cruentissirais pcticulosissimisque dc prxliis viclor, . \ tropjeis posilis illos ipsos cojilra quos moverat du , ^ ccs bel!o capios, in urbem redux regiani, impera, \ ^ , tori reddidit. ^ , \ [ 7J \ * , \ * \ . , \ Ha?c tn notitia et pradicalione versanlur omnium, \ , nec communis quisque sensus pariiceps res adco cclebrcs tam palam tanlo splendore gestas ignorare . \ \ \ polest. Quoniam auleni Comueno lot sudorum tol \ ^ que discriminum merces nulla erat admodum alia nisi livor non obscurus el ssevae macbinationcs \ , ' orbandi eum luminibus alque perdendi lum in- \ * , volvendi ntina eadcm Porphyrogcnitum : id eiiiiu \ , , vcro non jam fereiidum amplius secum consiiluit \ , Alexius, scd repuiatis apud se, palruum suum Isaa , cium Comneiium, qui nupor jure quam oplimo rcgnaverat, imperium ultro H concessisj Con- & \ e:anlino Ducae, quo defuiicio e filiis familiave ejus . . . . , \ iinperare aliquero fas fuit, quod secus evenii. Siquideni qui nutic insidebal imperiali solio commune , ; liabebat nibil eum gente Ducaruia. Quaniobrem , quie non viderei vocari Comnenos ad successionem ; , * principatus? Aliunde veroquod pei* juris ralionem Jegitime ficri poterat, propler periculum ab insidiie , , pnjuriisque immantssiinis necessario malurandum îdebatur : alioqui enim prsrscns pcriculum ostendi, ne quae multa contra ipsum clandestiuis sappe agi- , âta consiliis norat, succcssum pernicie ipsius nan- \ , xal ' [ . 8] , Itscercnlitr. Sic sub lucia cogilalionum sumina cx \ ^ ^ nrbe se rcgia proripicns Adiianopolim coniondit. , \ | i i cpngrcgalam rcpcrii inaguam copiaruni Boiua
33
PR.EFATIO.
34
' f\ . nariim parlem infensos plerosqwe Botatiiata, perstudiosos vero sui, quod Ipso duclore niagnas sc , res gessisse memifierant. Quare il!am uua voce Aiigiislum acclamant ei vcl iaviium cogunt h * n v \ . ; diiatcm haacii patrui excltttione Dvcarum in se 6 caducam cernere. Acquierit ilie tandean, non tann n t (). ut Porpbyrogenilo jam adttltiori pueritta inagis iai \ perio maturo jus suiim miercepttiHi vcllet. Quu modo id enwu snspicari de eo liceat, qui nnllum , \ non, quod aiunt, moviseel funefn ad etikiendum \ ^ i frator Micbaelis ConstatUimos m regio solio , collocaretor : qo sic sunnna potesiaeiu Ducarura familia maneret, Micliaeli& ftlio nonduin nialuro , gerendia rebtis ? Sanc qukl de hoc ptiero cogrtaverit \ Alexiue hieulentcr os&endit, cu:w ftibi naiam gtalim - ^ ei (iliam despondit, conaorlemqtie jam tunc illum . ' principaUts el deckiravit el ftdkibnii, delata ei , cebra subscriptiowe liiterarum. I f c Q * '^' , pfyiu* baud dubium erat pleitae atque iniegne , ' suceessienie iropem eervatse ipsi, abi aliquando . * \ adolevissH, et infidia pepalaris, quae graviesima ; tn ejus pairem exarserat, vcl spaiie ipao lemporis, , [ . 0} \ vel adliibilis artibus, et apte ad ccaaiones lem \ perala iractalione refrifttsset, perpetraeseique u t i * qtie qvod desiinaverat, msi gravis valetudo in PorphyrogenUum fagrtteos inepfeim illirtii prius , , reddidisscl mukiplici et laborieso principalus ne , golio gojeifrdo, postea eiiam rebus bumajiis acerba * * nierte prseccrptum exemisaet. Quin etiam CUIIV \ , >. ^ Alexius ComRenus tmperii jam petens urbem re \ giara i i m s i t , Bolanialem ipsum redamaniem revov " . cusanlenivc non reperil. itaque arma expediic, eonlra viuique vi repeUete conatus UOM e e l : eed jus agnoseens, qwo Oiaorfesto Comneiias ad imperaudum nilebaiur, obstinare pertinaciam non pouiH, deieiritus preprias co*viiiia conscieniue iampridem surdis flagellis everbcrauUs eyns animum alteque eewtesiantis, et aKenuiH esse Boiaaiatetti a genere rcgto et in Alexiu Comneounh bxreditariaio succeaaioneui leaarcii pMm\ recia aerie descendere. 05 x a l Per bunc moduHi tegiltmo ingreesu, non rebel , , Hone ani v i , Alexkie ad priHoip^tgin \enh duplict sibijure debitum, q n o d t ^ e n t e Comncaa oriuitaw\ . dus et aflinilaie junclus familiae Ducarum esset^ Bucla enim ex DucarHtn domo conjuge ambarunv \ \ jura familiariim miseuit el geaealogicaruni dua hv /* \ rum arborum ramos velni umim h> truactim ii> ^ , . ^ scse collegil et devinxlt : quae rea iton exiguo cr * \ adjumeHlo ad 1 3 adeplianem imperii fuiL Anti^ \ \ \ quissimue siquidctD (nobilitalis aucloritatem venc , rabilem apud omnee quamdam obtincbat Ducaruai , ' noiuen, q u vetustae claritaii ^ n u i e n x gerUis su^ 3- pervenicns magaiHii utrqiie monientum (mi ad i i ^
u r e s ]
Petri Possini nol.

(e) Qood noa reseripaiinus, 9 , Iiiurc i n o d u m legebatur in codice, ^ . ln quibws ileruin conPuHihintur CoiislaiiUiii duo, palruus el frairis l i u s . û^re non dubitamus quiu loco vocis rescribendiim fucr.t, ul fecinius, . t s i auleui bic Constantinus Micliaolis Ducat irnperaioris fi*ater, cui, quod Brycnnius superinsreferl pag. 7, A4cxius impcrium deferre cotiatuecrat. Hoc vcro loco sctipior iioster rx ista ejus iiv fumiliani Ducarum deiuoiisiraia charilale conlinnal id qnod nuac persuadere nitilur, de bludio sincero Alcxii ojusdoiii iu Consiantiuunj iniporetii chaolib biiCM liiitiin.
35
NICEPHORI BRYENMI
3fi
clinaudum versus Alexium forttinai supremae ac , (avoris publici pendulam lanccin. Si quis enim repiicarc anuales el sursuro niti vcrsus origines , \ rerum curet, sic reperiet, Ducarum genlem e , Couslantini magni dooio propagalam. Atictor siqut- ' \ dem hujus nominis, qui socium se Constanlino , " magno adjunxit e Roma vcterc in novaui migrauli \ ). proxhna illi consauguinitatc adniottis fuisse dicilur, (2) \ [. ] utpotc patruelis cjns, cujus praHer caeier.im virlu * lem coiumcndalione uecessiludinis, digniias ducis . * Conslantinopoleos illi collala esl: ex qua in lotam ol * familiam Ducarum appellatio hune usque iu diem \ est propagata. Sic imperator Alexius aviium Iiono' , \ rcm recuperavit; auctus ipse qiiidem in majus , & \ decus adcplione principatus, nibilo aulem minus , decoris et ornamenti principalura in ipsum refuti- , dens mullis illis magnisque facinoribus, per quae iematem Occiduumqae liiniles tropsis implevit, , ut res ipsae declarant. Deinde sub ipsam c vita m i , giatiouem sceptra Iransinitlil ad Joanncm duplici ad iniperanduin jure nixutn, ulpote qui ortu Com- , nenus esset, quam ad fatnUiain, ut dtcium ett, impe- (3) , \ rium perlinebat, et ptrlem generis traberel 1 4 e . Ducarum domo regia, et ipsa, cujus e stirpe ma lcr ejos nobtiiasimus effloruerat surculus. Quia ; eniui sanc post Conslaminum Porphyrogenitum vila defuuctum poliori quam Joannes ad impe randtim juie videri predilue posset? Manifesluin , \ esl igiiur ccleberrimum illuia inicr imperalores \ \ Alexium iiuperio sibi vindicando ion modo nibil , iniquuiu aut reprehendendum admisisse : verum G eiiani si quis recte ac prudenler prelium aclionibus \ puuat, eo ipso nouiine videri debere laude digitum [. 1 1 ] \ prsecipua, el exemplum prabuisse imilabile posie , \ ris ad usuni et commune comniodum reruin huma\ \ uarum: iniilatu* in boc et ipse prarsianies ex ' priori memoria viros, qui siinili vice tcibporuru , ceraentcs nalurales suos dominos populari levi , tate el seditioeoruin rebellanliuin conuimacia per , \ culsos excidisse aviu posssssione principalus, sesc ,
1
Caroli Du Fresne Du Cange not.

(2) ? r. Fuil igilur Duc isthis . Porro Thraciae provinciam sub Consianparens, queiu a Constanlioo M. urbis duccm d i liuo M . rexisse Taiiniiu procos. auclor eel Constanclum vuUBryeniiius,CoD8laiUiiClilorifraier. Yerum D linue Porpb. 1. n , be Thern., c. \ ; deuique Conid ncque lidem meretur, cum de licliiio itlo L>uca, slaminopolint pr^feciis, noa ducibus paruisse ex utet de isliusmodi digniiaie sileanl prorsus scriscriploribus colligilur. Ccrtc Scvlilzes iu Micbaelo plorea. Vix eniui.credideriin quemquam ub COJISualiotico Ducanim familiani stantiiio vel eliam Gonsiamiiii successoribus liac *^ ; vidclur nrlaiu imiuere, atque luncium dignitale, nisi forte Thraciae duces intclinde naiuiii Ducarum cognomcii. Sed an Du<a3 qui ligaulur, qui ea in provincia, cujus melropolis erat Rryeuuii stipcreranl lempeslale, ab antiqnis illis ByV.aniiuin, oiililibus praeeraul. Auclor est quippc ducis gemis iluxerint, in dubium vorai Zonaras, Zosimus 1. i i , Cousianliui aevo in universo iniperio quod fusius disculienduiu reservainus in siennale praifuisbc duces, quoruin polcstalein in magislros Dncaruiu. iiiililuin Uaduxit idein Augtiblus, bac in paite prae(3) . lnsciplo ieclorum pra,'lorio deirabens auctoritali, pones crucis Grandiiuoniana;, quam in Disseru 26 ad quosanlea bellicse rei sumiiia erau Juiuvillam pluribus exponimus, delrenc Alexii i n i pcialoris uxore, \ .^, \ , 61 Ex , , * > . , 7, , Mk',bael Ailaliales de Micbaele Duca imprratore. , \, ; { .
{ %
37
PR^FATIO.
38
vindiees generose ac forliter lul^runt injuriarum ^, / illatarum ipsis, conalumquc omncin adbijmerunl . ad ulcisccndos eoruiti bosles ei ipsos iu baeiedi , talcm majorum, unde fueranl cjecii, resliluendos. , \ Quod si ncgotiis obstanlibus id inimis possent, vi , cerie mulua violcniia usis inlerenda periui batons aliorum quicios csse nou siiicrcnl, nec commiUc \ - renl, ul per ipsomm socordiam incubatores alieni , . patriinonii irauquillu amplexu prsed;c sua> longo , aliuin qtiam qao digni erant scdcris sui frudnm , capere. Nec vcro illa capessonti Comncno pro ;, * sua Ducarumqtie familia tol se viri luni piae, \ ; \ slantcs conacnsii lanio aggregasscnt, nisi eo inodo, - quem exposuimus, ipsius esaenl mcnicm ac dcsti , \ natioium inlerpreiati. Alioquin obstrturi ei poiius, ; \ ^ ulpote rebelli cl in eutn, qui nalura sibi essel \ dominus, arn a impia s u m m l i , pro 1 5 pu , \ gnare ipsum, eique accidere supplicem, ri\uc ; , - on.nibus eumdem officiis proseqni jns fasqve fue [ . 12], \ rat, nisi gravissimis se legum oumiuni obligare . " \ \ suppliciis mailel, non modo mullas publicatio * , - ncsquc bonorum, scd bonorum cliam ac vitre per , criiciams maximos ablaiiouem in tales decernen ^ , lium. Neque porro pro modo suae provideniia? \ \ ' , dislulissct Dcus, justas viccs scckralis ausis re \ prxsentato inforlunio repcndere, ncdum ut ser , vare ipsos a (ot periculis perque mille iiifestos \ . casns ad vicioriam perduccre incolumes, uli fecit, , , voluissel. Qui profeclu est soliius naturaiis trans1 0
, \ , - gressores juris, in nnlurales dotninos crudelilaie impia grassanlcs, iinmisericordiler ulcisci airoci , " bu que mactare suppliciis ac perdere; qulppe , ' qnos in sese poccare ipsum reputai, quae nefa - rie in principcs altentant. Scd nec sine Dti uumine quodanique insiinctu peciiliari baec e^se * ^ , \ perfccla manifestius demonslrat Romani status . imperii, proiiccre in inelius binc orsi, neque baclcuys - iuterpeilatus adbuc esl islius prosperilalis cursus. , .... , , Quis enim noo cum laatiiia et gralulalione ceroil . rcm Roroanam, et in Orienlalibus, el in Occidois regionibus, meliorem in dics ac florenliorcm ficri, , rebus ulique, Dei singulari benefieio ad Voluin , flucnlibus? Quae successuum felicilas insignis, quki , [ . 1 5 ] aliud, qua^so, quam inculpaiissimam el coeli favore . \ D dignam coeploium innoceiitiam maitifestai? Spis , sum boc nobis el conteulionis snpra oinnia, qua^ itovimus maximaB opus injuiixisti, sapientissima ; mibi mens et inlelligentia, colligere aique in ununi , . liisloriae corpus digerere me jubcns acla magjii Ah xii, qui diQicillimis (emporibus babenis impo rii sumptis in nianus, sic cas gnbei navil, 1 6 u i ; \ cum nibil cxspcclanlor, nisi ruina Honiau;e rci . * - proximum in cxilii pcjicuiam adduriai, eam soliun reslituerii in intcgrum, sed in dccus ctimi . \ maximum evcxeril. Contiuenti siquidcm aciioiur . ^ vit;e iniegrae inlexla forlitudini prudeiitia, . facilc numeratu cst, quot passim hopoea croxerii
>
* . interpres, mstinclu. Fortassc igit:r legcra'. in G>d. -. Editor Doivicn$'s.
39
NICEPHOM BRYENNII
de lioaibtis Romaiii nominis, qnorum iiini>meraliUs cxcrciiiis parlim fudit fugavilqiic, partim scrviluii capios mancipavit, parlim foDdcralos lloinana miliiia? adjtinxit. Talis viri res grstas opeie nno compiecii laboriosum arduumque fuiMit mcaque facullate utiquc superius. Recusassem itaquc ncgotitim, nisi ad id subenndum onus Herculea me vis quaniam adegisset; persuasione ineluctauili exorans a me exigcam, ul vicem toi ipsi ac taniorum bonorum redderem, brevi boc ad cjus voluntatem exantlando labore. Quid enim sane aliud retrtbuam ipsi pro omnibus quae r Iribuit milii, si res ejus geslas silentio praeteream, commiltamque cessatione ac negligeulia mea, vx illje oblivionis profamJo mersae in tencbris delilescant ? Quod si cxbaurire omuia dtcendo copiamqtie orationis alque oruatuin caiu dignitatc argumcnii exaequarc nequiverim boc soriplum propterea meuin exsibilandiim explodctidunique quispiam pulct. Non enim bistoriam me snro scribere professas, neque laudalionctn ejus in panegyri suscepi perorandam : ad q u vix gravis subiilisque Thucydidis copia , vix Demoslbenis grande iliud et ornalu ac magnificentia cxaggeralum sufficiat genus. Yernm id tantum mibi proposui, ut i i s , qui facnliate alque ingenio parati ad pulclierrimai hujtis elucubrationem bisloriae accedere volueriut, breviaria ego qtiaedam ad indicium et meinoriae 1 7 siibstdiuni bis commentariis suggeram, quos proplerea inaleriara histo* riae appellari : scd jam lonipas cst qtfaliscunquc operis initium hinc dwcere.
LIBER P I U M U .
1. Manuelis illius viri laie inclyti e Comne- '. , 8; [. 14-16] norum aniiqna gcnie, qui, Basilio imperanle, utilis sequcsler pacis inter AiiRustum el Bardam Solerum \ illtim formidabiiem afinoriiiii muitorum tyrannum Oricnlis pene iotius vaslatorem perverseretnque , \ ; &. , fuerat, quippe pmdentia senilt cum juvenili forti .6, ^ ' tuditie jiingeiida tattlum in commiiue commodum * fsta legaiione ac iraclalio ;e profecerat, ui non i r \ \ riio eonatu discerpla mumbra Rmnani imperii rcjnngenda coaplandaque iierum uon fruslra susie- pisse viderctur : hujus, inquam, Comneni Mannelis , 6 . $1 Hlii dtio fuere> quoruui majori natu nemen Isaacio fuit, jitnior Joannes vocabaiur. Quos aelalis adbuc , iftfiina? paler cernens, quando ilhim gravis vateiudo 7? , <? . \ admoncre mortis iitslauiis videbalur, consilium ccpit utriusque imperaiori cemniendandi; ncque R . eiiiin sallem iUis matrem rclinquebal moriens, quae ilos curarei, dwdum antea morluani. Et rcm pru, \ \ denler deliberatara ieliciter exsecules esu Ctuii . \ cnim pueros tutelae ac patrocinio l g peculiari 2 Rasilii comiuendassel, no facile dictu est, quam . ; ) benevoto prolixoque aiiimo cleitrens ille ac sapicns : ^ priitceps nobiliiatem pro co ac par eral bonorarc , , solitus, piipillorum o.iiram cducalionemque sit am [. 47} \ . plexus. Pxdagogos eis slaiim ei moderatores inw , ^ ; posuit oplitnos, qni et morcs adolesceniuloruni ad \ \ decus omne formareiil : corporaqtie lenera pro , \ , sctalis caplu ad milharium jam tum artiuni mediu, lionem fin rrent. Armari cos expeditc docenies, , galeamque apte inducrc advcrMis infeslas jacula \ liones bostium, lelum vibrare, ei|iitlarc pciilt\ col* C . 4 0
HISTORIARUM LIB. I.
42
(4) , \ Hmare jaculo in scopum : et ut praecipuara diaci , plinae bellicae partero commemorem rationcm i n 7 struendarum acierum sic habere in promptn , u l \ . quovis loco ac tempore quemvis numcruro , qua flgura expedirel ordinare exlemplo possent callerentque ad unguem quis insidiaram collocandarum modus, quid speclandum in loci dclectu ad castramctationem opportnni, caslrorum ipsorum quae forma quaeve descriptio sit optima, caeleraque istiusmodi ad scientiam ducendorum excrciltiiim perliiwntia. Divergoriuin illis assignatum esl in monaslerio Sludii duabus de causis. Primum t i l ad \irtuiem exemplis virorum praeslanlitim informarentur, deitide u l facilem haberent exilura ex urhe qoolics vcl venationis vel exercilattonis ergo prodire ipsos oporteret.
1
'. , * \ . - ^ , \ , \ \ .\ , \ * ; , , ", , xa\ xa\ , \ * \ , . ; * \ . , , , , ', * , , , al \ \ . . \ . mina, Maria, Eudocia et Tbeodora, quse et usque pairi morieoti. Sed baec posiea : nunc qua? sequuntur *. , , . [ . 1 8 ] ' \ ^ , , , . xa\ ' \ , * \ 61 ,
2. Ubi vero pubertatem ambo alligerurU, statiin societatibus Palaiinorum adscripti eunt. Mos euim hic fuil Romanis imperaloribus, ut virorum pra> stantium el nobilissimorum quorvmque Olioa honoris causa familiaribus sui ipsorum ministeriie alleclos adhiberenl. Hinc jam brevi terapore maximi certalim bonores ultro bis deferebantur, provinciarum videlicel adminislraiiones copiarumque bellloarum alque adco iniegrorura exercituuni prafecturae. 19 Quoniam vero conjuges adultis jirveoibue quserendae erant, quae nalalium ipsorum illustri nobililali pari generis claritudine responderenl, nupsil Isaacio quidem maxima natu filiarum Samuelis regis Bulgarorum, cui nomen jficalbarinse fuit. Joanni vero filia Charonis Alexii, cui ab i m pcratore res Ilalicas commendatae fueraut, viri consilio judicioque praeslanlis, nec minus maiio prompti auimiquc ingeniis ad quidvis arduum aggredienduro. Gui ct a forliludinia speciinine nomen obligil. Quoniam enim saepe observatum crat quemcttnqae is peicussisset bostium slatim morluum cadere, Cbaron is inde cognomhiatus cst. Hujus Anna iilia Joannes ducla roaternum genus a Dalaseenis dticente, atque ab Adrianis ct Thropliylaclia illis inclylis, filiorum ab ea oplimorum felix pater esi factus, ex quibus quinqiie mares, Manuel, I&aacias, Alexius, Adrianus, Nicephorus : tres vero fead ejus obiium superfuerc, adfuerunlque omnce ordine reddenda. . Proficienles per hunc modum fralres duo < t per bonorum gradus ad suramum continue nitcntes concordiam itiler se nsque ad finem mirain tenuerunt, juniore majori natu in oranibus obtemperanie, illoque vicissini germano suo minori quem oporlcbal bonorem Iribuenle. U l vero in principale fastigium eTectus Isaacius est, curopalnlae dignitate ornatum frairem, ducem 20 summum Occiduorum exerciluum declaravit, queindomeaticum scholarum vocabant olim, hodie maguum domesticum appcllare mosesl.Jani quomodo Isaacius imperium a r r i puerit, quaqae rationc et quandiu gesaerit, supervacaueum fuerit exponi a iwe. Licebit enim c gnoscere ista volenlibus commodius ea pelerc e
Caroli Du Fresne Du Cange notfie.

4 )MoH) . Exslhitenim monasten u m SludiaDum ad Porlam Auream, u l discere esl e i Chronico Alex. A. Heraclii 1 7 ei Cedreno in l i i c b . Khang., unde ex urbe in P4ulQpatium suburPATROL. G R . C X X V I I .
banttm, quo venationis et exercilationis ergo imperatores ipsi concedebanl, prodire facile erat. V. not. ap. Villbard, n . 93 et Syiuagma de Inveiu. Cap. S. Joann. Bapt. c. 8, n. 8.
2
13
TUCEPHORI BRYENNII
44
piiblicis quae exstftni bistoriie temporum illoruin. ; , Joaunes porro Occiduarum partium cura, uli dixi* \ , \ inus, susccpla immoriale monumenlum virlutis $u \ \ . \ aciis insignibus et laudaliseimis apud Tbracas, Macedonas, lllyrios et Bulgaros reliquil, sunimisse \ juxla infimisque piivatis cl magistratibus ex aequo probans, neminernque ullius generis aul sortis suae , liuuianiiatis acquitalisque expertcm sinens. Nemo , \ illo faeilior, moderatior, amabHior omnibus, quippe . \ ad beriefaciendum prompiissimu, isioque in studio , \ <le qtiovis bene mcrendi juxla diligenitssimus el , consianliesimus. Ad punicndum scgnis aegreque . tnobilis. Documenia vcro virtulis viri cum afferri mulla possint, tum nullurn illustrius recusalione tmperii, de qna uiox agam. 4. Tertium in iiuperio annum agens ejus frater \ Isaadns Augusius, trajecto Propontidis freio, in \ Onoiali oppidi suburbiis diversabatur, venalum , \ conliiuio exiena corpuaqtie excrcens. Id quod illi parum profuit. Pleurilide siquidein correplus, Cinn \ . ' ' iriduo in loco manens tnorbum frangere tentasset, demque nafo Tictas dromeiieimperalorio conscenso \ , in palulium deporlalus eai. 21 Ibi eoiliciludo eum , ecpil desiguaudi sibi successoris, quam ad rem fa (f) . c te omnibus fralrein prselulit, quem benigmim et ' * cimelis parlibus muho maxime idoneum noral gu, \ * fj6zc bernalioni conimuuium negolioruio. Yocatas ergo \ staiiiu ab imperaiore lalem ab eo capessendi ad- . borlationem audivk, Mibt quidem, frater charis- \ iiue, viue liujus exilue non obscure imminei; , c , , , urgeri enim me in extreroa seniio. Te pro me C ^ ^ $ oporiei procurationem suecipere publicarum rerum ei iraperii clavuin in manus suroere : id cnim ego \ expedire judico, DOII fatnilise dunlaxat ac cogna- ! ' xioni noalras, ged communiter omnibus, qui Ro , manse ditioni subjecla? suni. Jam nunc igilur cen- . \ eo, sumplo diademate, qaoad ipse adbuc spiro, adroinislrationem capesse rei public^; nosli enim , , }) ' (quam mulli Romano impevio cupiditatis oculos ad- . t jiciunt. His ille audiiis, contrax4t animum virtu teque sua involvit se, subimmm qoidvis polius \ , \ umVi ac periculi osiendens quam ut rei communis . '' ^ delaum gubernationeni adtniuere suslinerel. Cu- ' jus bcc proposito uxor ejus cogniio graviler sunmii [ . 19] , honori* jacluram Terens, liis fere virum scrroonibus \ \ aggrcdiiur. Cur, obsecro le, doraine m i , ensem ' " , , , stringis ln tc ipsum et cotnmunia pignora, neque ; \ , nobis consulens neque boruiti immaturae miserlut ; SDlatis? Non vides omnitio fore, ut quicunque Ro- manum imperium arripiat alius, siudio conatuijue , eniuiur oiuni genns uiiiYerstim delere nosirum, sic , ' ee deuum aibi suasque faiuiliae possessionem i i n ; perii asseriurum auluinans. QuaR baec igilur, malum^ \ ^ biulliiia esi pnecipiies abjicere nos nosirosque libe , \ ros 22 ^rtissimum periculum polius quam ex ' ; cipcic ultro seae oflcrenleio rem unani omi.ibus \ ; '' >
111
Pelri Possini nolee.

' {() . ms. eral 4>. Id uos corrcxiiuus cx Alexiade Annaj, ubi sa?pius vox pro navis genere usurpalur, iulerduni ctiatu cuitt adjuuclo .. V
46
BISTORiARUM LIB. .
46
, - desideraiis&iinam, Romanae roi poleslatem summani, \ , qusenami&lhxcpernicisoamalesanaquephilosophia? . > Apageistam sis moderailonem iniempeeuvam: et si quid mihi crcdis, fac quain priroum, consiliis obseculus Augusti fratris, ut publicx rei atispiceris rtgimen. e'. \ ( 5. Hae el liis ptura cum dixUsel mulier in dicendo \ \ ), , ct in agendo vebemens, nec persuasiasel lamen, ad scpplicaliones versa , preces iniimas suspiriis cre \ bris largisque fletibus admistis admovit viro, stcco . vullu immotoque animo audienti cuncla; qiiem ilia \ , , * duritie rigere adversus quosvis impulsus fnvicla . ubi satis sensil, suasionis succeesu desperato, si. lemio se ac moerori tradidii, multa virum incu, sans seque ipsam miserans. Sic Joanncs principa, , luni recusavit. Iniperalor aulem intendi morbum . videns, nec sperans induci fraircm ad imperandum \ \ \ possc, ad Conslanlinum Ducara vcrlit oculos, v i . . . rum multis procclaris dotibus ornaluai. Re igilur cum fratre comintiiiicala, de bujus sententia Con, stanlinum accersilum, diadcmale summi principa . lus insigni coronat, sicque illi administralionem at ^. tribuit Romana: rei, purpura ipse prius rcgia in angelicum monacbi babitum inulata. Quibus actis , \ Isaaciue quidem in Studii monasleriuiu delaius esl; \ \ Ducas vero reginiine imperii arreplo magno statim . \ impelu in id incubuit, tu vi atque avariiia sublalis \ . moderalionem justiiiamquc induceret in inores * i v , , usumque saeculi, in quo el 23 operam navavif. ; , ' Ccrnens quippe plerosque magna passim licenlia per ; 1
\ - C injurias grassari, j u r i dicundo vacandum sibi dili genler staluit, personam iu jodicio non accipieus , * (quod telal Prophela) neque vel ad dexleram vel \ . \ ad sinislram dcclinans, scd via gradiens regia i n [ . 20] juriosis quidem severus t l auslera conslantia cupi \ \ ditatibus iniquorum per vim ac fraudes erunipen \ tibus oceursons, injuiias vcro palicnlibus uhronon ^ \ \ amiciliam ac benevolentiam solum, sed blanditias , p;rnc quasdam teneiriini affecius indices offcrens. \ Ncc vero idem non gralissimo se animo a.ivcrsus \ , . imperii decossorem gessil. Cum cniin is, susccpla . insiiiuti niouastici proiessione ac veste, deporlalus , \ , , in Sludiense cocuobium , ibi praUcr spem morbo \ , \ , \ . '' coepissel rebvari, imo ex moribuudo prius credito -. plane j m convaluisse vidurclur, sumuio semper ^ bonore observaius a Duca culiusque est, domiitum illum et impcralorem appellante nec scderc nisi pos^ ipsum susiinente, quotiee ad ipsum accederet; rcccdcbai autcm frequeiuissime. Ncque veroipsi sol honorem babuil, sed domui quoque <jus ac gcneri univcrso, u x o r i , Hlia?, fralii el aliis. Caelerum Comuenus anno exaclo pobl iuaugurationem Gonstanliiii cxcessii e vivis. '. D 6. Ducas aulcm annis scplcm lolis ex juris ac le* ' ' gum prsescriplo Rouiana re administraia e vila et ipao migravii ; succedcule ipsi ejus conjuge Eudoxa\ . cia, CIIID MicbaeJe Andronico el Coustanlino tiliis. Nec mulio post Ducaa ubiiuni tempore Joannes (g). \ quoquc Coiunenu& curopalalca uaturae dcbilura 2 4
Petri Possini nolffi.

(g) ^ *al . Sic baic in ms. legebamur. Nos cum ex hac reliqua bistoria sciremus ires reliclos supcrstilcs (ilios a Constantino Duca,sub cura Eudocise maiiis; nec ullumex ipsis Constanlium focatum, oi Andronici prxtermissi menlionem supplevimus, et Conslantii appellaiio*nem ad verum teriti Euidocise filii Homen reduxi-
47 NICEPHOBI BRYENNIl 48 rolvii, iiliis ut dixi rclictis octo, quinque maribus [] , 4il iribiis femiiiis, quos omnee mater educalione , , accurala dignos avita nobiliiale reddidii. Puella, uiii dua?, patre adbuc vivente, collocalae viris no- . '* bilibus ct locuplelibus ftierant. Major quidem nalu Alaria Taronita? Micbaeli, Eudocia vero, eecuudo \ * post hancjgenita^MeUsaenoNicephoru, viro prudenli , el praclaro, qui patenium e Morliis ducebal genus, ' , Postrema Tbeodora postpatris mortem mairis vo- \ \ , luntate nupsit Conslantino, Diogenis jam imperantis . iilio, nobili quidcm illi manuque prompto, sed mo libus non usque adeo laudaiis, ul deinde apparuit. , Jlaclenus de Joannis Oliabus. Filiorum veroManuel ' , quidem primogenilns, palre adbuc superslile, lale , 5\ rare mililiara jam coepcrai, factisque fortibus di, , gnura se majorum loco ac gioria probare. Proxime . '' ab iUo natus Isaacius fratris raajoris vesligia pre- . ' ^ jiiebat. Teriius autem Alexius lepore ac graiia re- , \ dundans puer, ore protinus ipso ac yultu efflore [] sceuietii ingcnuae venuslatis suaviUlcm nunquam . ' in ullo visam pracfereba!, fronLe semper hilari, re . iiiicnti facie, arrisu obtutuque spiranlibus nescio " * quid blandum; exeroplar jam lum laudis omnis, cui * lYusira quivis quantavis frelus facuhate parem se , \ \ commendaiido sperarel forc, adeo variarum in unum \ . \ ei ornamentorura 25 confluxus rarissimus ? praedicalione superiorein umni juvcnem fccerat; ; primmn a natura vclut ad unguem faclum, dcinde VLruue numeris exaclum omnibus, et velut ad spe- , \ cinicu officii adniitalioni proposilum xlalis suae , * quod rcs contrarias vulgo creditas, in se concilia ret condareique, fervidam acluosamque naturam, , ct mansueludinem irasci nesciam. Iinpubis adbuc, \ -extorto vi quadam consensu malris, secutus fralrem . etercitum ductanlero miliiare ccepit ejus auspiciie [. 21] \ >et specimina fortitudinis precocis anle legilimam \ \ setatein ederc sculo sciie geslando bastaque valide c periie quaiienda. Quare jam tum in ore alque in \ , \ praedicalione omnium fuii. Scd quae hunc spectant . JV rcliqua sustinenda sunt paululum : quoad explicalis , ' [ iis, qua priora sunl ordine, secundo demum fiuxu * * in conscqueniia eermo delabalur. Alque illud p i i - tuum de duobus poslreinis fralribus Itbandum, \ . Adriano nimiruro et Nicepboro, commeudatos serio \ , $ Ainbos adbuc parvulos a matre fuisse magislris D lcciissimis, qui ad omnem eos erudilarum ariium . tleganltam non perfunctorie formarent. 7. Romano Diogeni ad principalum evecto, Ma*. * \ ' iiael* Coimienoruin nalu maximus gralus stalim iu paucis coepii csse; isliusque pignus gratiae preio slratoris digniialera priraum, tum non longe post . lempore OrientaUum exerciluum supremam pra?fe- ^ , cmiain habuit. Trajecta"igilur Proponiide circa . 4>alaliam inorabatur,Turcis jain ineipieutibusOrien- \ , iales dcpraedari regiones. Quinaui auteni et unde ' .
Pelri Possiai (.
8. Quod reprebendere opinor nemo poierU, qui bos ômracnlarios ei jcxieros islorum lempojruu jMiipiore accuraie iegerii.
49 HISTORIARUM LIK. . fc(T (5), , - profrcti Turci Rorr.anis sc prinaum finibus admo , . ^ \ , . \ (6) \ ' . ' , (7) , \ *, , , * \ \ \ , " > , verint, 2 6 deinde bellum in nos moverinl necesae arbitror, repetita paulo altius narraiione, tradere. Pairia itlonim prima fuil septentrionalis traclus ullra Tanain et Bosponnn, noir longe a montibus Caucasiis. Gens fuit propriis ab initio instiluils utens. lacte vesci solila, populosissima bellicosrssimaqtie eadem, nec ullius uuquam jugum externae potcstalis passa. Porro imperio Persartim in Agaris posteros translato, auclaque in tanlum Saracenorum paienlia, u l noii modo Persidi, Mcdiae, Babyloniae, Assyriisque dominarenlur, vemm jani Êgypto eiiam et Africae panique Europae non exiguas impcrarent, tanlum regnum discordia pesaumdedU ct in mullos minulos discidit principatus, invaden/ /, * tibus pro se potcntioribus quibusque inler sedilio num tumullus, bellorumque furores civilium, quas

(5) ol Tovpxei. De Turcorum originc Oecidentem seces i l , altera Iransiit in Persidenv ac primis aedibus mulia hactcnus scriptores varii ibique incolnil regionem, quam dc eorum notnine congesserunt. Illud in confesso est, ad Gaucasi Tuniuestanam eii.itnnurn appellant. Sane Ailhonug nioutis partes stptenlt ionales vcrsus Tanaim et c. 15 Turcos Persidem incoluisse auclor esl longe Bosporum babiiasse, ex Bryennio, Scylilze et Zo- ante eversnm a Saracenis Persarnm imperium.Sed uara, quibus consentit Porpbyrogcnneta : iradit et ipso Mauricio iniperante, cum Persia ipsis conquippe lib. De adm. tmp., c. 3, Turcos Paizinacis terminis bella gessisse, iisqiie imperasse IribiiUrvicinos fuissc; c. 12, provinciam ab iis inbabitascribii Tbeophylaclua Simocatta 1. i , c. 8 ubi hxc lam ab occideule Franciam, a sepientrione Patzide Turcis Orientalibas babct: ' , -< nacitas, a meridie magnam Moraviam babuisse ' , aucior esl. Denique c. 58 el 40. Chazaris conier* " . oiinos fttisse aiu Atque u l inde faciiius deprehen- Agil praelerea de iis I . , c. 6 ; I . iv, c. 7 el 10, daiur quem incolueruut Iraclus, obsmandum ex El-Macinus in Hitt. Arabum sub au. Gh. 701, 720, todem scriplore c. 1, 8 e l 37, Palzinacilas gentem 724, 7 3 1 , etc. Turcorum Persicorum, qui tum fuitse vicinam Kussis, et ad Daifcprim el Banas-C regtbus suis parebant, meminit. Unde quo loc<* irim celeberrimos fluvios, versus Chersonesum idem scriplor primam Tunicorunisullanoruin o i i Tauiicaro baoiiasse. Franciae appellalione inlelliginem reoensct. Decacum Tangrolipecis abavuiu guniur regiones ad septenlrionem, quae Francis Iradit graiisaimum fuisse Turcoium regi, adeo u l aul imperaloribus Gcrinanicis, Porpbyrogenneiae ejus uleretur ilie consiliis. Ex quibus ca etianv aevo, parebanl. Poloni videlicet et vicinae iis naiio- lempeatate Turcos regibus suis paruiase conslat. DO8. Magna Moravia, que Spbendopluci regio dici- PraBlerea Tbeophanes A. 732 describens Arabuta liir, eidem Porpbyrogenneias c. 12,38 el 41 videlur expediltonem in Turcos, ait Masalmanem, Haêadeii) qiue bodie Holdavia ^ppellalur. Ghazari ciami caliph* fralrcm, exercituin adduxisse it^ denique, quorum crcbra est apud scriptoree Byzan- Turciam, el cum jam porias Gaspias alligisset, iiiios menlio, finilimi eranl Dzis, Alauis, Chersonicorreptuui metu, reiro cessissc. Consiat vcro porlis, Bulgaris et ipsis Turcis. Turcia igilur velus L\$ Gaspias a Hinio el geogi apliis in Asia, Mediam ex prediclis exslilisse coniicilur in Liibuania: inicr ct Parlliiam poni, proinde baud procul ab piuviuciis, quas ad Ponturn Luxinuni verguiu. Scd Oxo fluraine, ad quein iubabilasse Turcos mox ei j d Istrum ipsum babiiasse Turcos duceui Scyostondemus, in extremis Persarum eoiiiioibus, blz-s el Zonaras iu Lcone Pliilos. el ia Gousianliiio /. , ubi Turcomanos slalnit Wonomacbo. Cavenduui porro ne quis existiiuel Acropolitac. 65. V. Albericum A. 1059. luuc priuium Turcorum in Asia nomeii audiiuin, (6) . Willelnins Tyrius I . i , c 7, aul ex seplenlrioiie in ienleui irajecisse Turcos, do Turcoinanis . Gens igilur Turconim, scu Turcoeum Monomacbus imperavil, quod primo iutuiiu D manorum, (nam ab eudem kabueruni originem) ab fclle vidcnlur Biyennius, Scylilzes c l Zonaras. iniiio septentrionalis fuit, inculta penilus, et ceriam Cerle eo in errore versalur Tlieodorus Gaza Tbesnon habens sedem. Vagabaniur elenim, et passim salonicensis in traclalu quein circumferebantur, pascuorum secianles commodila\iiserips\i Scylilza?, seu ui vocal, Scylacis, tem, habenies urbes, vel oppida, vel alicubi verbis delusus, a quo pleraque, qua3 babel in boc munentem civiiaiem. Et infra : Migrunles uuiem syutagmaie, desuuipsil, de quo scriplore isiud unhersam secum substantiam iransferebant, equiiia, appingil judiciuui, gttge% el armenla, tervos el ancillas, nam el in /lis , eorum omne consiitebal pee\Uium nutquam agri , * \ , ettltune dantes operom, eto. Ilis. coiihcutaiiea babenl , Jacobusde Vilriaco I . , c. 11, auclor Hist. Hieros. , , eic. Turcos, inquam, non ex Hiinnicis seu p. 1161, auclor expedil. Asiat. Frider. 1, p. 78 et arciois regionibus, in auxitium evocavil Mucheme^ Aitlionus c. 2. les, sed ex ca quain bac xlatc incoiebaiil, ulira (7) . PerAraxidero fluvium, proviucia, Gboroeana seu Per- saruin imperium delcvit ouuiino Arabum calipha aidi coulermiiia, quo lougc anlca ex Septeiilrione Olbmaii, qui Tyrio I . xix, c. 20, Vhemen diciiur, coiicesaeranl, u i cx Poipbyro&enueia c. o8 discerc posl Is legerdai regis iiilcritum A. Ghr. 619, esl. Cuuienini a Palziuacitis dcbclla>i essenl propban. El-51acin., Ailbon., Bizair., elc. ptiisque ejecti scdibus, boruui par* uua vcibiu
f % k
51
NICEPHORI BRYENNII
r
nrbe quasve provtncias quisquc concopissel. l n - (8) , ; iis Muohumet Jambralis fllius imperatorie Basilii iemporibus, Persis, Mcdis ei Abriianis unus impe- \ , , ! ritana, bellum cum Indis ei Babyloniis gercbat, in quo cum forluna eum deCeeret, resqne relro illi \ ferri sune viderrnttir, oplimum factti duxit, legatione . ad pnmcipem Hunnorum missa, socias illinc in auxilmm coplas petere : delecti oratores cum donis . ol prctiosissrmis brevi rediere volorum compotes, auxiliariorum fria millia ducentes.secum sub duci , vot bns duobus, Tangrolipe et Mucalelo filio Maceelis, qai (rajecto 27 Araxe per ponlem utrimque turribus . munitum in Persidem pcrvenerunt. Nec moram [ . 22] : fccit Macbumet his rccentibus mercede imliianlium Turcorum auxiliis ad suas vcieres copias adjunclis , (Wtov confligendi cum Pissario Babyloniorum principc, ^ . qucm facue fudit fugavilque. Unde victor ad sua \ rcversus parabal expeditionem adversus Indos, hos . * quoque bostcs experta jara virlulc Turcorum suba\ . eiiirum se confidcns. Yeriun bis longiorem militiaro delreclanttbus remiltique in patriam ac pontis su ^ (9),
Caroli Du Fresne Du Cangenolee.

(8) . Imperabat Muchemelus, si Postea vita excesiit rex Mahmudu*, pmnttentia fti yennium, Scylilzem, et Zonatam audimus, PerductHS, quod Turcas, mxlitet scilicel filii SalgliHci, s4di,~ Gboroaan el Mediae; al El-Macinus I . i u , in reghne sna reliquisset, metuens ne locum suum e. 7, Indise regem fuisse refert, eumdemque Sebucoccuparent. Mortuo autem reqe Muhmudo plh takini, non InibraeKs lilium facit. Sed praeslal auSebuclakini, regnum accepit filius ejus Masudus dire ipsum El-Macinum, eum paulo secus rem Abusaidus filius Mahmudi, qui ex suis exercilum ttarrel, de euUauorum Iconicneium origine fusius misit eonlra milites filii Salghuci. Hic exerctim eos diesermlein, ex versione Thoma? Erpenii : anno oppuguavit ti fudit, quibusdam etiam captis. Ilinc (Hfgirae) 420 (Gliisli 1038) cvperunl principet et MichaeH filins Salghaci obiil, junxeruniquc u Salghucidw. El primus quidem ex iis inauguratm G Turcm Salghucidce fiiio ejns Muhamtnedi Abutalibi cognomenlo Togrulbeco qnt oppngnans exerrilum fnit Muhammed Abutalib Togrulbecus ( Vaterio Masndi F. Ma/imudis, eumdem [udit, qnibnidnm Tegmlbecus, Aitliono Dogriua, Tyrio Belphet, Graecaptit, et qnibu*dam ca>ais : perseculusque eos Tusum i deni<|ue Tangrolipex dicius) cujus fraires erant ustjue quodoppidum adorius, cevit. Atnueid primum David Ghacarbccus, Firus, et Arselanus, atque bi fuu oppidum quod in poiestnlem balghucidarum venil: filii eranl MichaelU (Bryennio Macaelh) filii Salet in eo congregati Togrulbecus, ac milites ejus, id ghuci, /S/ii Dacaci, (aut Dagaci) Qui Dacacus vtr mutiiverunt. Deinde exierunl inde Naisaburium, et eo fuit Turca nnimosut, boni consilii et regiminis. Hic qnoquesuntpotiti. Rex aulem Masudns fugil in Inprimu* ex m hlanismum est amplexut (vide Aitbo* dianty el in regionem ejus peneiravit, inque ea diu pcruum c. 15) et rcx Turcarum consilio ejus utebaiur, mantit, deserta Chorosana: quam Snlghucidce, gravitumque sibi astumebat in bello $uo tnler Turcas; moriens autem fUium reliquil Salghucum (qui A i - ter se inea gerente* tubjugarunt, et opibusspoliarunt. Quod cum intellexisset princep* Matvchu*, reversu* Ihono Sadok) jam adultum, cui el rex Turcorum est sed bello eum petierwU Salghucidie, et in fuqtm commisit rcgimen exerciluum suorum, sed cum vcrtervnt. Unde Caiimus BiamrUla (calipha Baldeinde meiueret sibi ab astutia eju$ slatuit eum dacettsis) monuit alque hortalut est eo*, ut regionem interficere Qnod cum Salghuco subolevitset, fugil Motlimorum custodirent. Hinc adortus iterum eo$ ud regem Gliabiw Haronem Saliabuddawam, ubtque est Ma$udu$, $ed illi el secundo eum in fugam iureo auxilinm petiil, ad oppugnandam regionem iufipem verterunt, el stabilitum fuit eis imperium. Ihec delium Turcorum, unde is eum juvit numeroso exercilH. Sed occisus fuit Satghucas ab infideli I> etsi prolixiora ad illustranda q u de Turcicorum Sullanorum origine babent Graeci scriplores, bocce quodam in prctlio, jam natus annot cenium et leloco inscreuda operae prctium duximus. Adde Pe ptem. Filium reliquit Michaciem, cui liberi suut trum Texeram 1. u , Rer. Pcrsic, c. 45. nuli HU, qtLorum nomina sttpra commemoravimus. (9) /. Eadem appellatione donalur flu Commorabanturaulem tii blauranahara ( I . regione ultra fluvium) tl obediverunl uli Michaeli quam vius a Scylilze, qui alius ei diyersus est prorsua ab Araxe Armenix majoris fluvio, qui iu Gaspium p.urinii Turcce, nullum imperatorem prteier eum niare illabilur. Nam Araxis, elsi in idem inarc. paagnoscetites. Cumque contingerel ul prmceps Muliriler iulluat, Araxaa omiiino opposilus fuil, u l qui tnuduf filius Sebuctakini, rex indite Irajiceret Persidcm a Turcoruro Asiaticorum regione diviscfluvium Ghaihonem, opem laturu* Wararchano regi rit, quo per ponlem desuper slralum Iransiio in Mauranaharr, saUtavii Michael regem Mahmudum, qui miratus est animum cjus et sirenuitalem, eam provinciim peneirarunt Turci, qui eo scvo regioiictn iiuoiobaiit, quam eliamnum a primaria quodque familia ejus morem ei gereret : el ab eorum sede, Ttirquesianam vocanl. Uade titietur eo peliii ut apud se maneret, fore ul cum veverAraxis fluvius ille esse, quem Oxum veteirs aj peiiereiur, cowmiUerei ei Chorosanam defendendam labant, qui in mare Caspium illabilur el Persidi conira hostes. Al i i id recusavil. (Jnde iraiui Hahpropior es(, qiiam aller magnus perinde flu vitis, qiti mudm in vincula eum conjccil, ei rediens in ii$ seplentrionciti veistis in idetn niare evolVitur, dethiuit. Vnde $ecuti eum sunt militcs Michaeii$, el laxartes Piobutxo, Straboni, Ammiano 1. , l&miiia ejus, mbstiicruntque in planiiic Churosuuce.
y y t t % y t 9
HISTORIARUM
^ , . \ ^ , : .
t.
54
pcr Arax*m custodiam ipsis coinniitti flagitanHbus, ubi contra incumbcns Muchutnet non longe abcsse viJebatur infercnda v i , Turci rerfti ne quid accrbum palerenlur, palam rebcllant : solitudincque inscssa Garbonitidc, oujus latebris et inacccssa naura locorttm paucilatem suam a tanto numcnsioribus liufcbumeitg excrcilibus uwrentiir, excursiombus Hlmc erebris in circomposilas Saracenorain crumpebaut regioaee, rapinls ruiniaque cuncla paesira foedc fasiauiea. 8. His indignalus Mucbumct exercilum viginii ferme millium contra Turcos niillit sub decem ducibus fortiladiuts ac prudeuti;e iuter Saraccnos notae lestalaeque. Hi profccti Carboimidem vcrsus cum se admovissenl proxime, pcnclrarc in ipsaoi . *' solitudlnem, aqua* annonaequc oninis inopia sqiiaU \ lenlem pcriculosum rati, ad ejus fauces, qua neces , sarius eral transitus munilis caslris securam, ut ipsis videbantur, ct sapientem inibant belliadmi . nistrandi 8 ralionem imminentes ex tulo in ( , occasioncm rei gerendae. A l Strangolipes iulcrior a * , ' soliludinis obtinens cognila expcditione conlra se \ suscepta, communiealo probatoquc suis consilio, \ , nocttirn$ irrupiionie post continuaium biduo i e r , tertia demum nocte improvisus Agarenis Persisque \ metu procul, curaquc omni desidenlibus intra sua , \ . \ labernacula superveniens, facile illos vertii in fu\ garo, prasdaque inlc poiiius plurima, curruumque \ et equorum adeptus copiam, non jam sibi dclite& \ , Q scendum in Carbonitido puiavit, aul furlivis fuga , cium latronum more incuisionibus grassandum. , Sed prodtre palam obiinereque campumjuslo excr \ citu ausus esl, conflucntibiis ad ipsum undiquc, , qui maleftciorum conscii movlem in suppliciis lime , bant, aut quos alioqui delectabat raplo vivcr^ , tanto nuniero ut brevi tempore miliics sub sigri> * . Hon pauciorcs quinquaglnla millibus Saberet. I n terim Mucbumet modcralc non ferens qua? conti ; geraiu docem ducibus abinfclici expediiioue revcrCaroli Du Fresae Du Can.e Gregor 1. u et aliis diclus, uterque ab occidente profecliis. Neque ab hac sententia diacedit El-Maciuus, qui ea lempeslale Turcus Asiaticos traclum incoluisse narral, ^ geograpbi Arabes Mauraha*aram seu ut effert Joannes Gravius, Mawaradnaharam, labul geographicae Maureuaher vocanl, qaod voiabuluin regionem ultra fluvium silam sonnt, ut auctor est Petrus Vaterius in .pra?fat. ad umifem smplorem : qnam qtiidem provineiani pculiari commentano illusiravil, descripeilque Abulleda Ismael Araba. Fiuvii auteui nomenclatura titfelligi debcrc Ghaionem, seu Gichonem, vel, ut alii denique vocem banc eflfernnt, lihun, qui ad Meridieia Mauranaliaram, a Gborosaiia, sca Persidc interiore secernil, censel idem Vaierius. Quod perspicue ietiani iradit Acbamed Guerapsi F. in TemiraBisloria 1. i , n. 5, dum ait Mauranahar.e popvles, pras Temiris, scu Tainbcrsani, qui provineiam invaserai, metu, iransmisso Gicbone, iu Chorosanam pcrvcnisse. Proiude re:ic Pauliis Rhaiiiiiusiiis in Geogr. dixitOxum eumdcm (Itivtuin es^'. qneni Arabes Gicboiiem vocant, qui ul aoctor tn AbuKeda, u i plurimtim ab ortu in OCCHSUIII fliii. Mauianabaiai melropolib fuil Samcrkanda,
y y
' . (10) * \ , \ ' \ *. ": ;,
no'.
sullanorum ac Temtria ipsius regia, protcndebaturque ca provincia ad aliiiin iluviuni, quera ad feptenlrionem iu niare Gaspiuin illabi dixiinus, Arabibus Sichon, in tabulis geograpb. Chezel nuncupalum. Qua porro fluvius Gbaion seu Gicbon in inare Gaspinm eflluil, ea proienditnr provincia, quam Chowaresmiam vocal Abulfeda, Gltowarsam Acbained n. 8 el alibi, Chowarasman El-Macinua I . i , c. 13, Cborosana contigua , quod eliam lostalur Alderisius vm part., clim. 4, ex cujus nominc niare Caspium, quodeidem Acbamedo 1. u i , n. 11, mare Calzam diciiur, ab Abulfeda el a praediclis ecripioribus lacus ChowarazmicB inmcupalur. Se.l el ipse fluvius Gichon, Cobar aeu Cowar appollalnr a Tvrio I . i , c. 7. Proinde erii Gichon , Gihon ct Ghaton Arabibus, qui Graacis " el ", de cujus decursu et magnitudine nonnulla liabent BtiMJaminu-i Tudel. et Aldeiisius p. 158, 19o el 213. Vide Salmasium ad Solinum p. 1201. (10) . Contigit boc praelium cum Masudo seu Masgudo, quem parentis noininc donant vulgo Grxci scriptores, A. Heg. 432, Gliristi 1040, ui aucior cst bl-Maeinus.
NICEPHORI BRYENNII
56
sisocutoseruit, mtlitesque, qu4 niale pugnaverant minabatur ignominiose traducturum se muliebrlbus ad ludibrium stolis indutos. lpse interim armabat instruebalque se ad rem per se cum Strangolipide gerendam. 0. Caeierum qui fugaex priore praelio servali erant mililes, rnelu ignomini acminarum Muchumeiis passira ad Strangolipideiu Iransfugiebaut, qui fiducia tanti supplementi contractis in uuum copHs jam omnibus occupavil 29 *d Muchemelcm uliro ipsum invadere, pugnare cum illo justa acie, lotisque viribus et praelio decreiorio jaccrc aleam summtt rei certus. Scd et ille instruciissimo frelus exercitu, qaem e Saracenis, Persis, Cabiris, Arabibus conflaverat quingentis capiluin millibus constanleui,adducensunasimul turrilos elepbantos centura, occuriit contra Strangolipidi magna spe, offimditque illum in loco Aspacha vocaio. Ubi magnis animis ac viribus praelio concerto cum utriiuque multi cecidere, tum inter eos ipse Mucbumet, non arcu eminus, non basla cominus confossus. Sed cum aite equo exslans suos borlaretur ad agendum fortiter, eoque prolabente devolulus in lerram, cervix ipsi confracta, ereplaque vita est. Compcrta ducis morte Persarum muliitudo reliqua Slrangolipidi se dedidit. Ilaque is unanimi jam conteusu omnium rex Persidis acclamatus, stalim prasftidiariis, qui pontem Araxis custodiebant, ea statione motis gentem Turcorutn io Persidem vocavit,
, , .
[. 23.] '. * ol (11) . , , . , \ , \ , \ , \ , \ , . , \ , \, , ^ , , ' . , , \ . ' \ ^ \ . libero illis paiefaclo per Araxis ponteni adilu. Qua ^ \ ^ , illi facultate cupide usi, grcgatim emigrarunt, pau , cie relictia, quos dulcedo nataltscoeli etpatriae cha- . ritas tenuil. Nec vero Persae ac Saraceni adversus \ passira affluentes Araxe aperto coloniae terram aut , (12) dignhatem suasobtinere potuerunt, vicli spoliatique , * ab hospitibus, ut plane jam doimni Persidis Turci \ . cssent, qnibus commutii ge.ntis decreto placuil Strangolipidem sullanum appellare, quae vox apqd , ipsoa regem regum et imperatorem sonat. Is ma. gistraiue praelecturasque 30 omnes Persis ereplas Saracenisque Turcos in suos tranatulit, Persidemque plaoe ipeis subjecit universain. 10. Dixi haclenus quo casu io Romaui limitis . ' ' ! viciniam Tdrci processcrint, Persarum regione sibi . subjecla; uon minus aulem forte fuerit neceasa- ' rium exponere.qua primum occasione quave eausa D ' , bellum inferre Romants coeperinl; solili aniea for \ midare Romanam vim, imo coborrescere ad famam merooriainque solam trium imperalorum, de quo , , rum faciuoribue audierant, Nicephori nimirum \, \ Pbocae, Joannis ct Porpbyrogeniti Basilii. Aulu* mabant enim perseverare adbuc ci vigere apud \ . 1 1
Caroli Du Fresne Du Cange oot.

( I I ) ' ol . De morleet clade Masudi, sic idem El-Macinus A. proxiroe sequenti: Eodem anno occisui fuit priticeps Masudus filius Mahmudi, filii Sabuclakini regis Chorosana, Indice, et Blauranaharw, q*i fuil rex [ortis etttrenuus, periius bellandi, ac bene ngtn* subdilos tuos atque reyionet, ei suc cenil ei frater ejus imperator Muhammed filius Mahmudu Porro qui Gabiri Bryennio hic clScylilz dicuntur, videnlur iidem cumCabaris, populis videlicet, Turcis Septenlrionalibus conlerminis, cum quibus in Persldem forte transieranl. Iloruni raemenit Consiantinas Porph. De adm. itnp. c. 39. (12) . Yide dUsertationem noairam 16 ad Jomvillam, ubi locum huuc Bryeunii pluribus expendimus.
57
HTSTORIARUM L I B . I .
58
, 6 , - Romanos virtutem el potentiam istorum. Postquam , \ \ Strangolipes iinperium, uli diximus, adeptus Per \ - sicum opumque inukarum et exercituum potens , ! \ res Saraoenoruin depressit, finitimae Persarutn [ . 24] , gentes, quibtts fuerant antea e.um Muchumele con troversia?, concordia inler scinita, bellum inPersas . mediiabaiitur. Id ille mature sentiens Pissasyrium (13) quidem Babyloniorum principem sibi sumpsil tpfti , debeltandum. Quem et congressus variis pretiis \ \ vicit et ad extremum inlerfecit, polentia Babylo . (14) - niorum universa suum in domiiiium translala. Ad \ versus Carmcsen vcro ducem Arabum Cuilumum , misit patrui sui filium cura mami valida, qui profectus, commiseo curo Arabibus praelio viclua \ . ' lurpissime fugit. Iude reveriens transiiurus per \ ^ Medorum terram, proxime Baasum munire 31 & . ' atra voluit. Verilus autem Romanos obtinenles tum Mediaro, legalos miilit ad praetorein provincias. ( Erat is palricius Slephanue Consiantini Lichudice cognominati, qui plurimum apud luuc imperan , , [/]), lem poterat, Glius. Pelebat legatio Gullumi libenim \ - iransilum, pollicene innoxium fore. PraHor audita \ . supplicaiione legalorum ex conscienlia debilitatis \ modestiam esee islam interpretans, copiis provin , ciae conlractis, temere bomo impcrilissimus r r i & bellicae, pralium praecipilat cum experientissimis . \ armorum Turcis, el quod eral consenlaneum, re , - pessime gesla victus est, occisie Romanorum plu \ ', \ . rimis captoque ipso duce, quem Gullumus, cum C Brisium pervenisset, ibi vendidil, reversusque ad
% c
Garoli Du Fresne Du Cange noiee. (13) , Fuit ille origine et genle Tureus, vocaiurque ab El-Macino, Ru$tanu$ Abulkariius Mutaffirus, cognomenlo Uasasareu*, et in Chronico Orienlali ab Abrabamo Echellensi edit>, Basii$iru$, ex quo Pis$a$$yrium confecerum Bryen . nius et Scylilzes. Is in Geraca, aeu Cbaldaea polens Q iaclus, ptosperisque elatus rerum successibus, regionem non suo dunlaxat asseruil imperio, eed et Arabibus et Saracenis terrore incusso, supremara in Boiitarum, quorum mox memini, provinciis potesiatcm sibi vindicavU : ita ul cum Melec-Rachimo praeler merum titulum nibil reslarei, de ipsa cogiiaret invadenda Bagdadensi urbe, el ex ea depelleiido calipba. Quod cum rescissel Gaimbuunrilla calipha, Togrulbecuin evocavit, quo se adversus Basasareum lueretur, qui Togruibeci perceplo advenlu, Muslanserobdlae iEgypti domini subsiditim imploravit. Togrulbecus interim capto Melec-Rachimo, ei in ordinem redacto, urbem et supremam principahira, quem lenuerant Boiitfle, sibi asseruii, daia in uxorem calipha propria sorore, A. Heg. 447, Gtir. 1055. Verum B;sasareu$ qui desertus fuerat a suU, Mustanserobella? opcra et auxilio, quem calip'iam renuniaverat, Bagdadum adorius, vi cepit A. Meg. 450, eaque esi potitus >er annum, a Togrulbeco, qui recens lbrabimtim rairem rebellaniem bello prosiraverat (quod etiaoi atliffil Seylilzes 788) urbe primum exturbaius, tandem prlio fusus, etneci datusesl, anno proxime Bcqueuli. (14) . Eadem habcnt Scylilzce et Zonaias* De Gutlumo dicemus infra ad l . m , u. 16.
Petri Possini notae.

videtur enim nibil nisi cognomen Gonslainini (h) esse, arliculnm vero femininiiiii per crrorem i r * , . Sic resliliiiinus bunc repsisse in Gedreni contexlum. Natu patilo superius idem Gedrenus impîium describens GOMloeuni ex Cedreno pag. 709 edil. reg. Nosler codex stantini Monomacbi pag. 765 edil. reg. sic scribil : stc babebat : xa\ - , \ > , Si per iibrarii noslri toi ex- D , . qurbus piiino appaiet Conpe imeniia compertam oscilantiam certo mibi perstanlinuin Utum graliosuin apud Consiaiuintiiu aaadere possem vocem a Bryemiio posilain Monomachum lunc imperanlcm, ab eo coguonteiilo boc luco nou dubitareai bujus aucloriiaiem GeLicbudae, sive L clnidi,c Tuisse disliuclum. Sedreai teslimonio praeferre, el Stepbanum Gonslaucundo, iiilelligitur quid liic sil lini patruum aut avunculum dicere. Xylander in , uempe in gralia essti, <u iuuliuui posse DotU aJ eum Gedreni locum vocem hic apud eum, ul mirum sil quod Xylander adnota, pogitam terrx aul dilionis nomen esse pulat, uie dgnitatis seu magislratua noineu purilo reprehensus a Goarc : qui lamen forte non lari. feiicius Licbudiam fuisse uiulierciu exisliniat;
;
59
NICBPHORI BRYENNII
60
SUUamim infelicitalem expedilionig excusavit, ut , poluU, obherqtie sormoni menlioneni intexuil Medi, \ , quam esse aiebal feracem omnium fiugum bono \ \ , rumque regionem, a mulieribus possessam ; m i l i - ; '> lum Roroanorum ibi degentium expertam ignaviam , ; oblique perslringens eo verbo. Hia confirmalus . suhanus, excrcilum circiter viglnii milliuni contra \ ' Romanos mitiit, duce illi praeposito fratris filio \ , Azane, Surdo cognominalo, dalis illi raandalig ' (15) adeundae quain priinum Mediae, cl nisi sponle ge , ( dedoret, vi gubigondae. Sic Tuivi cceperunt pugnare \ , , cnra Romanis, suecessuqne iniiiorum illecti dein. ' ccps perrexerc bcllo nos petere in bunc usque 32 diem. Sed in gyrura susceptae uarrationis or . '' ilinisque rerum reduccnda nunc raihi oralio est. . 11. Manuel, ut diclum est, curopalaleg, dux * '. , , | suramus Orienialium copianuu a Diogene declaralus, circa Cbalticam commorans Turcoium excur- , \ . siones observabai. Gum vero ei a spcculatoribue indicatum eseei, Diuiiiludinem Turcorum duce ^ () (16), Cbrysosculo e genere gultanorum, principaluiii Persidis gibi, ut putabat, debitum ambienle, irrucre , * , in vicos limitis Armeniaci, animo eos vaslandi, , assumplis copiis contra Turcos vadit, quos et \ dispersos, utpote praedabundos offendens facile in ; [ . 251 fugam verlii.Hinc cum fugaces usquc ad proximam viciniam castrorum Turcicorum cupidius inseque- ^ . retur, coorieptibu8 iu ewii Turcis e locis anlfca \ \ occnpalis, quastuncusum iusidiarum arle po4taruw \ , \ ipsis praebucrunl, diu foniler pugnans rosii.it. Sed curo versa in fugain dissipalaque phalangc Roraana, ^ ' \ , obsislere ipse unus amplius non posset, nece&sario \ , * el sero fugiens conclusus captusque a Turcis cst , cum duobus sororttni suarum tirig, Melisseno et \ Taronita. Ceciderunt et reliqoormn Romanorum pauci. Adductug i g l u r ad Gbrysosculumgrave pu- ' . *\ 6 labat, t i non aliquid genere dignuro effieerci suo, , \ \ eflfccitque plane dignum in primis narralu facimis. Cognito eniin victorem suura defecisse a sullano, . el gpe anibiliosa principatum Persaruin versare animo, experiri bominem decrevil; 33 gecrelique , . \ \ * opporlunitate colloquii, inlrospecla ejus mcnle, ubi timore illuni urgeri niagno deprehendii, quod sc , copiis gullani mox contra se moluri genliret impa- ( a$torcm, blandis eum demnlcere verbia aggresstis cst: ) , gicque moliita primo illo delinimenlo durilie barbari, eQicacioris velul medicaminis prfuturaiii sic . parato secundam bauc quamdara composilionem admovet, ait i l l i , quandoquidcm impcriuin Perga- $ ruin affcctans, idoueas ad ejus insessorcm dobcl- -
Caroli Du Fresne Du Cange nol&.

(15) , Asanis cladem refort pariter Scy li!Z<'$. (16) . Manuelis cladem narrant ciiam Scylnzes et Zjnaras. Sjd de ea, ut et de
%
Chrysosculo,'eilot El Macinus. Incidil illa tn A . M . juxla Graecos 6778, indict. 8, Chrigu 1070. Memimt Glirysogculi rursum Bryemiius 1. m , n. 15.
Petri Possini not

(i) Nomcn ducla Tarconira in ms. ai; gcd idoui iaferius inscrto ^ crai gcribebatur. Nog ubiqtie rescripsiiiilis desultorix: isiius perlsesi varieuu.
I\
HiSTORIARUM LIB. I .
62
p&ii &v , landum non haberd copiae, nunquara voti oompocl ' ten fulurum, nisi a*l Romanum imperatorera tranftftigiens, cum sibi adjungeret seciumad belluin -. *0 \ Persictnn. flig tlle audiiis, utilis consilii anclorem, 5' , v i * quoque ducem eibi esse voluii, stalrm cum . illo Conslanlinopolim profectus. Sic qoi armis viccral, arlc verborum viclus vicissim 61 captus est. * . Magnarn eo faclo gloriam guo pcperil nomini cu* \ \ ropalatee : et eral gane laudc dignum insigni faci nus. Utrumque porro impeialor benevoleniissime exceptum muneribus magnis bonoravit. '. * (17) ) 12. Inde sub veris iuiiium expedilionem in Tnrcos - suscepit, dticens cum ipsoClrysosculum. Cum veru . perveuisscliiiBiiUyniam curopalates, dolore aurium -,, , correptus iulcriil, magnum luctum imperaiori re | i | e n s ; mullum enitn amabai viruin. Cbrysotcu&\. - lus vcro parum abfuil quin cum eo morerclur, . , lauta casum impalienlia perlurbationis ferens, ut ^ \ . '' superesse 34 a ico negarel velle : at curopa , lata? maier in urbe divcrsaug regia, ubi trepido : , \ \ perculsa nunlio esl de filii morbo, qucm gravem , \ cl non facile curabileni suspicala esl, irajeclo , slatim irelo Bilbyniorum in urbem prtiiiariam ge . [ . 26] conferi. Ubi cum didicissel intcudi morbum, pe" jusque habere fllium, moDte superato, quem i u , ' digenae Azalam nominani, eum offendil ia quodam , \ monasterio Dei Matri consecrato, cui Alypue nomen est, in declivitatc roonlis; silo ibi, inqua:n, offendil filium maier exlremui jam spiriium trahcniem. (' ) Clamorc autein ad advenlum matronse a circuro. * \ \ , * stantibus sublalo, excilalus oger, ubi venientein ad sc matrem vidit, vincenle morbum affcclu exai , , \ , Juil e sirato, amplexusque et osculatus parenleui esl, pauca tamen verba eniti valens, quibus a malrc , . poslulabat curare ut illa dignaretur seee una cum illa communi ambos sepullura condi. Sub ba3C . iterum reclinatus paulo posl obiit. Geucrosa vero \ ac roagnanima maler jusiis rile peraolulU filio, - Juctuque ac lamenlaiione perfuncla, lanlis quanlia proscqui eam fas et par fuit lalcm Glium tali tem , pore amissuiu miliiem siniul et ducem, a moerore . } paulisper ge revocans, inclytum Alexium ab se demillit comitem expedilionis iinperaiori fulurum. \ \ \ A l ilic malri valediclo, nou gine uberibus la< rymis \ \ ,
nf U |T| s e 1
. , , ^ duobus biac inde affeclibus dislraliebalur, nialerna videlicct cbarilale c l juvenili ardore miliiandi, \ . , ncquc euiin eral ullus, cui vel pielalc in mauvni vel goncroso 35 bellicarum rcrum studio cedcrel. \ \ Indc igitur profeclus ad impcrnlorem rcpcrit eum . \ - congregalo jam exercilu slaiiva circa Dorylaeum habeiilcin ; qui Alcxio viso admonilus illo conspcctu \ \ . \ de casu Manuelis, non lenuit lacrymas, el uli niater , , \ - babercl perconlatus est. Ac taudein omnino impe9ou'f , ral ad malrem ipstiiu revcrli, praefaius aequnnv non esse Hlam in lali moerorc consolationis expcr a & c i 6 lem omnis relLnquere: imo novo dolore a me Ipso \ { . .
Caroti Du Fresne Du Cange nolffi.

i l 7 ) .
Au. Cbr. 1071.
63
NICEPHORT BRYKNNII
Ci
tumulatam, inquit, si morti majorb filii toam ego ' \ , in longinquam aWoctionem adjunxero. Talia d i . cenle Augiulo excepil, iostititque contra Comne - \ ous multis orans, mancre u l per eum in exercilu . ' sibi et sequi ducenlem ipsuna adversus Barbaros , licerel; sed nibil dimovere imperatorem de 8 n \ teiitia potuil. Iiaque quamlibet invitusreluctans. que regredi ad mairem, praeciso principis jassa comptilsits iliuert se dedit domttm vcrsus : Augnslo ulierius movente, et lum cogere Romanas undique copias, lum eas ad bellum instruere pprgenic. 13. Quo itinerecuin in Gappadoclam promovisset, *. \ praecipuis ducum coovocalis de summa belli consul- ' tat, rogans ecquid prastarel irrumpere inlra ftnes \ \ , PctVidis, ibique pugnare cum Turcia; an manentem \ intra ;iimitem ditionis propriae ipsorum adventtim , \ exspiciare. Nunliabalur enim sulianum egredi jam e Perside, ac lcnt > gressu in Romanos movere. Ibi **\ [. 27| ferociores quique, quibusqne* asseiilari principi \ ' . solemne erat, nogare desidendum illic esse, scd Tadendum occursandumquc snliati, el cum eo , , * \ pnie liandum in 36 Balana Mediae parante ingrcdi. Contra magisiro Joseph Tracbaniotue magtue lunc . parti copiarum prxfecto, et duci lotius Occidenlis , \ Nicephoro Bryennio, plane videbalur praeceps id errorique innixum constlium esse : rogabantque , *\ imperalorem ut, si possel, haereret in loco bostcs , 8 , qne ad se eliceret, munitis interim civitatibus \ .; Romana ditionfs per circuituni, agrisque incensis ; ac vastatis, ue suppetere iftde bostibus necessaria , possent. Sin movere inde cerlus essel, occuparet , Theodosiopulin, ibique castris posilis boslesexspe- etaret. Hiuc enim fore ut inopia commejtuuin sulta, ' nua cogeretur pugnare cum Ilomanis loco ipsis ad vov ' vicioriae spem commodiore : sed baec surdo caneban- ' Ir. Vicit adulalio, el turgens inani gaudio princeps, . * $, \ quod arccm Menipet dictam roodoceperal, et manus . \ Turcorum praedanlium caesis multis, paucis captis, , fugaverat, eibi persuasit neminem uiiquam antea , Romanum prineipem tanlo in Persas tamque in \ \ elrucio civium sociorumve exercitu movisse. Spe . \ bus inde magis magnis quam veris aut utilibus i u (latus recta in Persidem universas copias perrexit \ , ducere. \ . \ ^ \ \ , \ \ . i i . Hinc progresso usque Mazicerlum Basilacius D '. (18) occurrit copias non paucas e Syria ducens alque Armenta. Erat is ferox manuque forlis, prscciptli \ ;, que 37 irrcvocabililer impetu ruere solitus, \ , quamcunque in parlem incubucrat. Qui quod tunc , \ asseniari Auguslo libebal interrogatus, nibil sani ^ . rcspor.dil. [iilerrogabatur autemde eo, quod vest (19)
rt c
Caroli Du Fresoe Du Cange nolae.

(18) . ScyliUae . el , ZonaraB , urbs Baaspiacani, seu Mediac, olim Tlieodosiopolis dicla, ul auctor esi IsaacCatbolictis invectiva n in Armeios, p. 411; quae cum diu Saracenis ameris, quoriiui seriem et geniem recensel Constantinus De adm. tmp., c. 44, paruissct, landein in Graecorum polestaicra venit. Hanc sultanus Monouiacho impcranle obsedil, ut esi apud Scylitzem p. 780, ubt etiaiu describilur, ncc lamen cepii, elsi sialim poslea in Saracenurum jns cessisse par sil credere, cum Diogeriiim Romamim laindem poslmodum expugnasse, et Saiacenis abstuhsse legamus. Y. Scylitzem p. 837 et 842, et Zonaram p. 225. (19) .Hac dignilaie funcioscomplures recenscut scnplures, alque iu primis Scylitzcs
G5
HISTORIARUM L I 6 . L
66
arches Leo Biabatenns modo hnperatori gcripseral sullanum audiio ejiisadventti, deeperanlem rebns suis, Perside relicta, fugcre Babylonem. Qoas imperaior a Leone scripla a Baailacio voce firmata pro indubitalis babens bifariam divisit copias; partem ibi detinait secum, aliam versus Cbleal misit, duce ipsi praepoeito maximo Josepho Trachaniola, viro acri tuin in consultationibue, lum in exsecutionibus bellicis, sed tunc quod jubebatur invitissime agenii. Suadebat siquidem omnibus modis iinperalori conlineret simul inlra limitem unitersas secum copias. Qnae enim sineret ralio in lanla caslrorum hoslilium vicinia exercituin longe miitere ? Sed baec saepe fruslra causalum necesse ad extremuw foil obsequi, et cuni sibi commissa exercilus parle in . '' Cbleal iendere. Cbleal civitas est subjecla Turcis oCnxo praesidio eorum idoneo insessa. Nondum terlia hinc dies effluxerat, cum in nosiros pabulatores irruentes , \ . - Turci quosdam csedunt, alios capiunl. Nutitiaia re ; imperatori, vocatur extemplo Basilaciua, qui curiose - inquisilus de Turcis, qui essent undeque ernmpe , ol rent in istas hicursiones, solila confidenlia rcspon . ' d i i , proximum corum 8 8 pra&idium esse urbem * Cbleat, iiide bos sine dubio venisse, qui no&lris oc^5 . " currisseni. Adeo in profunda ei supina ignoraliore desidebat iinperalor viciniae etiliani, cujus castra . - copiis ipsiua omnibus plena, optimeque ad rein ge rendam parata in proximo erani. Cum autero is , - cuperel paulo adliuc ullerius impcraloreiu inlra , oZ ' - ^ auas insidiaa elicere, parvas missiiabai cursorum , manus, qui apparenles circa Romana caslra siaiim . \ fugerent, quod saepe facienlibus inslanies in fuga , Romani quidam duces capti sunt, quorum priinus . - fuit Basilac^s. Facere enim plenam fldem is impc ratori studens dicli sui, quo aflirmavcrat excursio ol , * - nes istas Turcorum non a sullani castria, scd ab , - urbe Cbleat esse, petiit permitti sibi egnssum e , \ caslris, suicioque acinace, et calcaribus equo adactis, sine ullo ordine in boslcs currit, suis pari * \ \ coufusione sequentibus. Turci bac observata dili* ;. \ gentia, quanquam sperandi causain ofleri videbanl, - non timendi, tamen pavore simulaio fugae se dede . - \ runt. Ubi autem longe jam a casiris suis distare , palantes Romanos iuiellexero, versis impigre babe - D nis in eos equiiant, faciieque dispersos vincunt. . \ Caedunlur mulii miiitum , adeo, ul quod a i u n l , ne , ' - nuntius quidem supereasei cladis. Basilaces vero , * >^> captus est. . 15. Cujus incompositus egressus simul nunliatus *. \ ' imperatori fuerat, vocalo is duce Occidenlia , - Bryennio laevo tuin cornu praefecto prodire statim 39 t'um jubet cum copiis, quae ipsi suberanl; vel Basilacio, si opus forel, succursurum, vel alioqui , cxcursiones imporlunaa ulturura repressurumve , -
, \ \ , . , , , , , \ , . " , . * [. 28] , \
Caroli Du Fresno Du Cange n o l .

"2,763, 771, 793, 820, Zonaras p. 218, ^ etc 219, AUatiue libris eccles. Grsec. diasert. U ,
67
NICEPHORI
Jam enim seegttfti auguem wali ac pertcuti sui \ * coitcipere imperatar coeperai. Fecil Bryenuius quotl . \ jubebatur, cohortesque vallo educena aliquantumque progrediens, iiemhiem aui amicorum aul lio- . siium per campum vidit : exsiaiues procul tanium , * \ e quibusdam tumulis Turcos procul conspicil. Paulo . vero ullerius progressus cadavera caesorum reperil. \ * Gumque essel anxius quid Basilacio conligisset, furte in adbuc spirawteni incidens mililem, ubi ee * , * eel Basibcius, ct q u esset hacc stragos quam . * cernerel ab eo doclne, rediit Augusio nunliatum [. 29] \ cuiuta. Turci circum accurrebant undique, cir/ . cuircquc pbalangem coiiabantnr, id quod sentiens dux adlioriatue mililes foitiier agcie, ncque com* mitiere, ut a Bomana virtule;degenerare viderentur, , \ \ " 1 versa pbahngis fronie in castra inslructo agmine " . . ferri coepil cerlo gradu, nulla circuni tumuliuanlium , . * babila Turcorum ratione. Ui autem ad viciniaiu * , proxhnatn raslromm provccius est, subsistere in loco jussa pbalangis parle, ipse subilo cum caeteris \ , in sequenles irrueiw faciie illos verlil. U l vero coire \ ^ ; . \ Turcos reliqinis feslinareque ih suorum auxilium maximo numero vidit, resumplis suis oinnibiis, , ^ plialangem repetebat; quando ab iuslanlibus 40 . ' T u i c i s circuinveiUus, vulnus in peolorc acccpit ha- \ , , \ . iue cuspide, in aversa quoque parte corporis lelis ' ; intus duobus. Sic heroico certamine dcfunctus pha \ . langi se suosque salvos adjimxil, cumque illa in ' \ casira revereus nihil prias habuit, quam adirc impen
ratorem, cui narratis qu# conligeranl ab eo jussua g \ est lal)ernaculo suo quiesccre ac vulnera curare. . 46. Quod lunc quidem ille fecil. Poslerae vero *. Ka\ diei orio jam solc vocatus ab imperaiore non excu * \ cavil, quod luerito poterat, dolorem yulnerum sed . in consUiopiscsloadfuit, ubi duliberalione proposita, *0 * . prodeundumne in aciein et puguandum loret, an , , conlinenda? inlra vallum copia*? Sapieniibus qui , ; dem opiiiuuin laciu videbalur nianere in castris ct \ lemere dimissas versus Gbleat copias ciirriculo' inde , ', \ accersi. Adulaloruin autem, an sic rc \cra sapicn- , . * , ituin, an conlra mentem propriam compcrlae volun- /. . tati principis servienlium, iiicerlum , contraria . 01 \ pravaluit sentenlia : pesshnumque consiliutn ca . piuin esl educendi ad praelium exerciius. Nec de , \ fncre Turci inslruciiori plcntorique cx adverso i r - \, \ *rueiiles acic, confligilur. Turcorum mulli, Roma- . * \ itorum plerique cadunt. Bryennios muhis corpoiis , locis alia nova vulnera acccpil, dum partes agit ? boni ducis in illo peiiculo el praesenti, quo valebat . ' pluriumm in praeliis, consilio pbalangis niagnain \ \ parlem ilhtsam servat. Porro imperator venieulcs . conlra vidcns Turcos, educil cl ipse copias velut ad ' (20), pradium, aciemque pro vallo insiruit. Prxeraul de\ ; , '
(
Caroli Du Fresne Du Can-e (.

(20) ". Theodorus Alyailes, \ \ , ail Scyliizes, qui in prxlio caplo effossos a ConsUntino Duca oculos refert, cum Diogenie parles tucrelur.
* . Fortasse : . ' * , * (4 reslai coiruplum , qiod i mutaxil Cossifius. Editor BotmeiMS.
69 HISTORIARUM LTB. I . 70 , - \ xtro cornu 4 1 Alyaltea, ir Cappadox famUi&ris

iinperaioris; sinistro ipse Bryenniue; raediara acieni ;. 6 ipse regebal iraperalor; postrcmi agininia cura commeiuiala esl Ca*saris lUio prsesidi Andronice, \ , [ . 50J \ soeiorum ordinesel principura Itabcnti, juvent u l i , \ q i i i , cui ad sptendorcm generig cumulus accedebat , , \ lau iuin omuium. Nam et prudenlia aequalcs faeile , outncs anicibat, fortitadinie gloria cedebal nemini, . expeiientia qaoque rei bellicse insignis : quippe miuuriam artiuin functionumque meditaiionibas innutriius. Sed parum idem benevole aflectus erga iniperalorem crat. i f . (21) 17. Caelerum Turci cum imperaiorem cernereut
Caroli Du Fresne Du Cangc nol.

(2!) 01 . Diogeniange cladis bisloriam, B gati* lcgionibus, el equiialu copioso, hostibus proceprxter Bryennimit, Scylilztm et Zonaram pluribus dil obviam : et imperii penelralia jam tenenti, et exscquiiiir fcl-Macinus Arabs. At cum in oiniibus ad interiora jam proyre$$o in manu forti, sed favoie cuoi Gisecis sciipioribus minime consenliat, baud dmno detiiiuius occuml. Cerlulur plrimque acererii fonassis ingralum, si quod in banc rem babet, rime> et copiis pene puribns, sed odiit mujoribus, ad illustranduni Biyennium, bocce loco in nicdium qualia sacrilegii dolor ei zelus fidei solel augyerere. proferam. Sic igiuir ille : Anno 463 (Hegirae , Qutd multa ? perit Chritliauus exercilus , fideiium quae cCfcpil 20 ocliibr. A. Cbr. 10f>9) coniendU prinprosternitor acie$ sanguis CJirhii redempius samceps Orbarsalatius Achlaium (Graids ) in oc- guine ab impiis effundiiur, quodque miserabtlius est cursum Romanis cum 40000 equitibus, contra quos capitur imperaior. Redil qui evuserat parliculatim prodiit petriaus quidam (Basilariue is esl Brycnexercitus, confutionem quce accidera: nuniians. oio) cum magui$ copiit, ud qua$ vicit princepi, Gviisterneli sunt qui fwc audierunt, in grav.a $e eaploel duceeorum, quem ei naso muliluvit. Deinde danles lamenla, ei de viia el salule deiperanu*. ipse prodil Romanorum imperutor, cui princtps Iwerea vir infidelis, sed maguificus, de tanio elalus occurrii in ioco dtclo Zahra, tdque die 20 Dulkiadw, $ucce*$u et de collula vuloria faclus iubliiuior, et oppugnatit Romanot die Veneris, eotque in imperaiorem sibi praccpii prcesentari, et in contufagam vtriil, et occiderunl Muslimi eo die atque meiiam nomiuis et ftdei Chrulianaf, $ecUn& tn Ihrono Hocie Romanos inuumeros. Quin et ipse Romunoregio, eum muudat pedibut subjici, el scabelli vice rum imperalor caplus fuii : sed dimisit eum princoram pusiiis principibusascenaenxeldetcendens, coreeps ta lege ui afferrel 1500 aurevrum miilia, el tw Q pore uiiinr imperiali. Tandemque pro ianto ob$vqu,o iingntos annos trtbuium solveret 360 millium aureoeuiu libertali re*titueiu cum puucts ex tuis mugnaii* rum, ac dimiiierel omnes Musiimos, qui copli in bu$ qui cum eo capli fueranl', abire permibil. Ilocvcro Romano imperio essenl. Cum autem Romanorum uudienle* principes imperii, alium *ibi prtv/iciunl ; imperaior in regionem $uam reversus esset, comperil indignum arbiirumes, ut qui tam indigna in proprio Romanos aliuin tmperalorem conslituisse, unde is perlulcral corpore, in tctptrn agerei, et digniiate witam te simulnns capetsere monasticam, veslei induit fungereiur Auguslali. Insuper privalum oculis, ei laueas, miiiique ad principem 200 aureorum millia, , iynominiose tractaium, vitam vix induherunt ayere si Upidtm, atjui preiium mnaqinia milltum Qureo- privaiatn. Qued ail boc loco Tyrius, Diogeiiiano rtuM erai ( nenipe lllum , corpore, scabelli vice, nsuni sulianum, iradit , ul csl apud Bryemiium) eliam Scyliizes, qui id ex more iiori soliluin a ac juravil $e ptu* prwstare non polut$$e. Deinde barbaris istis ncmpe priucipibus scribit : coultndit ad imperaiorem Romanum, cum eo comtuo . raiurus : sed cepit eum rex Armenornm, (Androni , cus Bucas, qui Arnienia:, seu Cilicise piaefeclus , ctc. Noia sunl quai de Teinirc babenl erai) oculisque orbavit, quod misso ad principem scripiores. Atiigerunt pr&lerea bauc cladis Diogenuntio ei siynificavii. Prasiat eiiain audire e noslris nianai hisloi iatn e Laiinis Ordericus Vualis 1. de liac funeaiissima clade disserenteni Tyrium 1. i , et VII, Albericus A. 1059, Ailliouiid c. 15 t i Sanuc. 9 : Regnanie apud Grwcos Romano, qui cvgnomitus I . n i , part. 5, c. 8, prae caiieris vero Guillelnalu* est Uiogettes, et cum omni protperilaie Conmus Apuliensts I . u Rerum Norniannicarum loiaiu sianunopolilanuin adminUirante impfrium, egre$su$ Itanc Uomaiii Diogenis torluuain, varios succcssus, esi de Uiitmis finibm Onenlis Persarum et Assyriodadesque a T u r a eo imjieraiilc Graicis illaias, ac rmm salrapapolenlisumus, Belphel nomine (Tagrol- denique fuiieslum viri pra^clari exilum uoit iiibuUo becus;, iu/intiam incredularum nalionum secum omniiio carmine descnpsil, cx quo qiue ad Biyenirakens wuliiludinem, quce numerum dictrelur exce* iiiaiiosiHublraodoscoiiuiieutarios videnlur coiiieiie, dere, et univenam terras $uperficiem operirel. eo lubentius, eisi prulixiora, profcnmus, quo A*cendeu% ergo in curribus et equis, in giegibus ei scripior ille Alexio imperalori icinie COOIVUH , ac rmrnfM, el magnifico nmi$ apparatn, fine$ tngr$$proiude Kumaui Diugeitis lemporibus proxnnus, i K i c*l imperii, cuncla sibi subjictens *uburoam$ aliaa uon onmibus paasim viaelur ubvius. campe*iribm$ usqne ad urbe* muratas, el oppida mu*ui$ima. Non erat qui rt$werei non erat qui lnlerea Michaei Romani jura regebat talute, pro liberh ei conjugibus, et (quod graviu* intperii cum (raire suo qut nomwe dictus est) liberlate eonlendens opponeret. Inlerea Constunliuus erat, quorum dominalio Grcccis Mmmtiaiur imperalori yladius incumbens, vis major Perniciosa fnil, quia bttlis otia semper ti ko*iiiisezercitu$ Chrntianum devastam imperium: Postposilis ttuduere tequi, tuxusque dolvti fKt re pubika toilicilut expediiwnet convocat lllecebri* capiot [cedaral inerlia turpi$. cfKi.MOf, el pediium coltigit ceptas, quantas immiHorum temporibu* Turcos Orienlis ab ori$ *eu* tompeUebai necemta* , et quantat univenum lngresso* fugit geus lerrila Chrhlicolarum, tmpcrtum ministrar* poural. Qntd ptura f congrtQui Romuniw toca delkioia colebanl.
f % f f 9 t t t t 9
VI
NICEPHORI BRYENNU
72
in unum acici corpus totum exercitnni digerere, ( ' necin partes manusquc varias alias in hoslem ex ) . ' cursuras, alias in insidiis subseesuras iribuere, , \ . quieverunl ipsi, quoniam non conslituerant id quod * , imperatorem parare videbam, decrelorii praelii , aleam jacere. A l sullanus longiuscule liinc distans . ca3tera rei getendae opportuna dispensabal eunucho ( cttidam valde apud ipsum graiioso, Tarangx nomine, , \ " plerisque atiribuiis copiis et summa ejus belli pommendala. Hic auicm niullas ID parles exercilu . ' diviso, manus alias in viciniora bosli loca promo . \ e l , alias relro itloneis slaiionibus sublocal, omnibusque imperat ambire circumque vcnire Roma ). IIOS conentur, nec pugnam adinoveri ad manus si . nant, verum longe sagiKas undique jaculcntur. Ad ca Roniani cum vulnerari sagiltis equos suos cer- R \ nerent, bostem procul statim aequi cogebantur. \ ^ Tunc vero simulata fuga Turci noslros in paralas , insidias irabebant, a quibus male mullabantur, . ' maciabanturque. Porro imperatore obfirmante ta ' men animum in proposilo acie cerlandi : ac pro- . * \ pterea lenlo secum gradu Homanum 42 ordinibus \ , \ insiruclis exercilum versus liosles promovente, si . forle structam pariter aciem illorum oficndere ali cubi possd, primum quidem agmina illa varia \ Turcorum artificiosa fuga dissipabantur. Moxsubilo . collecti magno lumullu vocibusque incondilis i r - \ ruentes in Romanoe, dcxlrum cornu in fugam \ \ vcrlunt: Eo periculi arliculo postremum agmeu ^ rccessit. Sicque nudala a tergo Romana acie cir- ^ cuir.Tenlus omni jam ex parte impcrator eagiiiaram undique nimbis obruebalur. Nec laboianii aciei iuedi hevum cornu ferre auxilium potuil : revoeartint eniin id conaiiiea circurafasi, ac pone lacessentes bosics lanla v i , ul circumvenlum quoque ipsum cornu laevum fuga passim effusa dilabi compulerint. Ric deprebensus imperaior, oninique destitulus auxilii spe, stricio ense in boetes r u i l , multosque occidil, multos* in fu * \ \ ' \ . \ \ , \ . \ [ . 51] & ' , ' ; > . . ot -
Caroli Du Fresne Du Cange no(.

Maxima part horum ruit interfecta nefandis Turcorum gladiis, et capiis urbibns omnis Snbduus his populus dans vectigalia fugiu floiconlra nullos equiles ignavia mitit Rfclorum* quare decreto nupla senatu* Esl equiii egregio Romano maler eorum, Pecius amam plus quam geuut Eudochia mariti. Diogenes cognomen eral, quia barba bifurcis. !$ regimen subiens sibi quccque negoiia belli, Olia primgnis elegit inire pnraius Cnm Persis bellum mUeros populanlibus Argo$* Esl belli varih eventibu* u$u$ in illos : Sccpe quidem viclor Persas beltundo [uguvit, Smpe pari populus forluna pugnat uierque. Pvsiremo comilet dum dirigit tp$e luendis Urbibus innumeros, quorum famuiatus ad ipsum Tratiiierat, [ama prubnalis ubique probatcc. Canris cum paucis melioribus ipse remansit. Multm Penarum populus cum rege repenle Ilium conclusil, disrnmpere castra laborans ; Prteiia commiitunl immania, dum capiendis Imperii caslris inhianl, primo aique ucundo Vepulsi cedunl bello. Pudenlia tandem Anxia Romani desperant caslra lueri, Quam sibi plus hominum tila siudiosa suorum, Quot graviter fessot belloque (ameque videbai, Prvcipii ul quidquid cattris inerat solidorum, Omnis veslitus pretiotus et omnia vasa Auri aul argenti caslris spargenda ferantur : (Ji $i conligeril Turcis irrumpere caslra, Horum prospeciu desislanl Ladere Grcecot. Invila profugis collecta pecunia tervi Insomnem Danai coguntur ducere noctem. Advenienle die, venit innumerabilis ille Persarum populus, circumdnns undique castra : Vndique teta volant, circumdedit aera totum Grando sagitlarum, non ferre talenlibus Argis, Irrumpum furci, munitio rumpitur omni*, Std plurei pradtz, quam mUitibus ferundis, Inienti Perta faciunl evadere mullot. Indiciis aquilw (quod plus dabai omnibus armis Aurea conspicuum loricee innixa nilorem) GrtBCorum dominut cognoscitur, ente recjden* Honiles haslas, neque $e defenuere ces$ans. Forte tagiila volans iucauli sauciai artus : Sic landcm capiiur quadam ctun parte tuorum.
73
HISTORIARUM L I B . I.
74
, . ) \ - gam v e r t i l ; doncc eonclusus uudiquc adJensanle scsc iKulliludinc boslium in nianu vuhierarclui. x a l \ Tiim agnilus quis csset, majorique ideo circum , obsessus, atquc omui siuiul ex parie appelitins \ , iinprlu , primum dejicitur in lcrram , cquo ipsius . ' aagilta percns.o, ac sessorcm in coniniiiiiem secuni : ^ ^ ruiuam irabenlc, deinde factlc jam caplus inipcra . tor Tinctusiue ad sultanum duclus est, divina Providcnlia ocrnliis de causis la;n innpinalum lamque acerbum pcnnillcnie casum. Capia quoque pars magna esl ducum aliorum , ca?leris aul caesis aut fuga turvaiis. CaUra iiani universa ei ipsum Auguslale. pecimia?qMe ol insigr.ium iinpei atoi iorum spcciosissima qua-qne; in quibus et margarilum 43 ^ * decaiiialuni fuii, quod pbanuiii iiomiiia* bant. Qui vcro claui supcrfuere, alio alii dispcrsi sunl domum pro se quisque feslinanles.
111
iv/. \ , xa\ 18. Niin multi dies indc fluxoranl, ciiin cornm, qui cx praclio fugeraiit, unus aliquis Gonsianlino , \ \ ^ poliin perlatus, acerbi nuniii prinms aucior fideiu vix fecil, quain subinde allcr lerliusque rt quartus i~) , aslrucre pei-rexerunU iloruni varia quidt m , ncc , explicala cral oralio. qua3 quisque divcrsa \idcrai, : \ senseralque videlicel refereniium, cl tn uno con , vcnicnlium iudicio magnse acccptac cladis, scd sin* , * gulorum ditla conferenlibus allucebut inforlunii ^ , eeries, seque rclatorcs divcisi mulr.o intiTprelaii, ^ . \ nec a?gre in iinant concordeiu conspirare narralio , \ nem xidebauliir : diim alius exempli <a::sa o<cisum \ . imperaloiem aicbai, alius caplnm, alier scse illum . - vidisse vulucialuii) bumoque abjecium. Poslivmu :6 \ atii cculalo icsiimoiiio albrmabani coram speciasse ' -. " praesri:lcs scbe cuin imperalor in caslra bobliuin ab , , \ ipsis victoribus abducerelur. Graveni hacc impora . " ; &. C 0 , , \ , . \ , xa\ . ' oi * \ \ , , * .
#
irici oblulerc consullandi causain. Arcessiuir cxtomplo c Bitbynia Cxbar, quod iinpcralori sti> speclus esset, venalionibus illic indulgens, qui tlum esl adbuc in ilinere, ad urbein Augu$(a convocalo ciciu piOcerum quocivbat quid opus faclo esset. Oiiiiium concors fuit scntcntia, minusin piseseiuia videri dc imperalore satagcndum, uec auxic invcst-gandiim moriuusne is esscl an Inuium (aplivus: illud cmandum unice ac sollicite agcnduin A u ôslx, ui sibi filiisque quam opiimc iiiiptTium firmarcl. Ilac adbuc peudcnle dclibcraliouc adcst Ca\sar, ci qtiid seulial rogalus, consiliuin asscreu li
i!
eotmiiuniier malri (ilioque prin< ipalns inciiucianler lau<!at, niagnopcroque auolor est, tii Eudocia Micbaric prinwgenito princeps acclamairiur, i(a ul Micbael quidcm paronlcm suaui AugiiAlam 44 P* prllcl. Ipsa vero coiiimuui opcra cousilioque ciun iilio rem publicani administivt. Acquicvii patrui coiisilio Micbael, rcsquo iu eain ralioneui compOHia csl, qiiainuiinvis oblurbarent qua?slus causa pnqirii, qui fortunani publicaiu ad privaiorum einohiinenlorum hicrosos usus dcrivaro so sperabani possc, si polcstas suprcina lola i)i ntio rosblcrcl cnpiie. Hormn cnini quidain Emlociani incilabaiu ad impcriuin sibi u:ti vindicanduiii , aliis c cunirario Micbaclein advcrsus ntalioin nruianlibus. [P. 32] '. ' ^ D 19. Nondum bic fluclus ie>odcral, C I I P . I aliu^ ~;>. exarsiuavii veliemviitior. Elcuim Purs-irum princeps / ' ubi Uouianoniiii iinperalorcm capiiMii:) siiimi vidit, .;> , iion esl elalus in iusoleiilinm ûcct^su lanlo, scd quasi lcmpus se naclum raltis vinuli^ osicndondie \ prupria?, qiiando lanluin a forlur.a cxtoIltTi-iur, \ . ^ niudcratius quaui oiimiiiu quisquam spcrarc poluii / /^, , ) s<-l, vicioria usus esl. Coiiôlalus cuim bumaii& , \ 3 TATROL. G R . C X X V I l .
NICEPHORI B R Y E N N U
76
sime captivum comnmni srruni adbibuil ineiitf, & ; . \ (22) aliosque Koiiiaiiorurn, quos ct quam multos impe- \ * ralor voluil, ad ejus arbitrium dimfcil libcros. De- ( iquc ipsum quoque libertali reddidit, solemni a6at ), prius amiciliae foedere conscriptis sibi rilc tabulis devinctum, cxaclisque ab eo juris interpusilione ' jurandi prumissionibus nequaqtiam iiidiguts Ro- . " \ . mana majesialc. Nam si alias postulassel, paralus , eral impcralor mori polius, quam inhoticsium conscisccre quidqiiam, aut ad conditioiie descen- ' , derc, vel nomine Roinano, vel propria gcncrositatc \ minus dignas. Tum eum ad impcrium suum remi- , sit comilaiu salcllilioquc inslruclum quam ornatisfimo ac inagniftcciilissimo. Qu* res iniiium occa- ;. sicqnc niagnorum malorum fuil. Nacius enim im- , * perainr facilitts omniuo quain sperare poiuisset , ; . unquani libcrlaieui pristinam, exisUniavit nullo sc ' ncgoiio rccupcraluruni impcrii Romani polesia, \ \ . teni, quam 45 liabuerat prius. Ergo ipse minlius . prospcrilalis sua li.tcras ad inipcralricem dat manii scriplas prepria, quibus quaota rcpenle feliclus irupero infoi tunto succcssisset indicavit. Tumultus binc slaiim cl concursus in palalium fieri, alioru n quidem mirauliuin quod evenerai, aliorum quod narrabalur non cicdcmiuni. Ipsa impcralrix anceps animi cousiliique inops, convocalis quos sibi studcre coiupeieral, anxie dilibciabal quid sibi eoscl agendum, nec perplexae ralionis cxpediebat exituni. 20. At tjesar non deiiberaliouibus ducendis, sed ' \ a( tionibus rcpraescnlandis rem obtincri rcrtius i a \ ms, vciiiusque ne Diogene rcsomenie imperium, luin suorum, tum fraiiis lilioiuin slaius periclila- . (23) iclur, cusiqdes aula?. regiui roore jam inolito adbi bcri solilos lidci olim erga iuiperalures probatic C , , miliies sibi adjungit. Est boc genus e barbara longe \ \ ^. 3 tnsula profcctuin Oceano viciua. Clypeus illis s>lcmnc geslamen cum securi de bumeris pendenie. \ , Iloium agmcn totum blfariam pait.lus, alios qui- \ driii jtissil iiliis suis obsequi, quoquc ducerent ire, . ' \ ac quae juberent faccre; alios ipse sibi duccndos \ ( ) sumpsil, quo expcdire judicaret ad cogitalam vim. ; \ \ , El Andronicus qiiiitem ConsLanlinusque (nc iilii Cxsaris ambo vocabaulur) circuindatutti iinperaio- [. 35] , > \ icin tiioro veliU qtrodam fesliue piovebuiil in supcriorem palatii parleni, ibique prxeuiitibus accla- . 01 ^ malioni iiliis Caesaris, Micbacl imp raior saluialur. ^ Qui vcro cum ipso eranl Cacsare, pulsantcs scuta / *\ inagno inolu 46 vocemquc barbaricam cum llictu
f
Laroli Du Fresne Du Cange nolee.

(22) 6[. Scylilzes : D , \ , \ , . Iiiuc coujiccre est paciaa uuplias iitler utnusque principis liberos, quod eiiam Usiaiur Guiltdmus Apul. : Direpiis castris Romanum Persica ducii Ail iua caslra phalanx, ei eum siuluere sedili Egreyio, juxia Persarum rege sedenle. i<ex perconiatur, si forte fuUset ub ilto Cnptus, quid faccret, Romanus reliulil illi : Si mihi sive meis tu subjicere, jubaeui Vtl iruncure capui tel le buspcndere jurcii. Foru mdo. Ille refert facimts uunquam libi tale patrandum, Sed secutn poslliac fruiturum pace perenni, Quam per legatos jam sa*pe promiserai ipse, Et bapiinatam natam pro conjuge natum ) Se concessuTuni, quo sic pax firmior eiteL fwdcribns ttdi firmulis condilione, Ad sua Romanum, dans maxima dona, remisil I enarum recior, capio* el reddidil omnes ; Lo go itrrarum spatio comitatus eunte* JJuxii IwnoTifice, ductum permhit abire.
l
(3) . Varangos innuil ex plajris Ocoauo pruximis, Auglia forle quam Tbuleiu noiiiinar' videlur Anna, oriundos. V. not. ad Alexiad. cl Villhard.
IIISTORIARUM LIB. I . 78 . * romphasariiin aliorumqitc armormn inviccm de i n , duslria collisorum lcnilicc inisconles ad Augusla? tabernaculum se coiiferunl. lllatiituullu slrepiluque . \ audito incrclibililer conslcrnaia esl, nec tencii , poluit quin logmine capitis delraclo in obscurum gurgustium spcluncae iton abMmile scse irepido . \ , abderct, ubi delilcsccnli niilites obsidcntes aditum . loci ululalu incondilo tanlum lerroris incussere, , \ parum ut a morie ex inem nimio abfulura videre . tur, nibi Gsesar ingrcssus magnam ci formidinis , \ parlcm demcrel: qui ei auclur fuit exeundi pala lio, ne quid acerbum indigniimve a mililibus ejus , cuslodibus palcrelur. Acquiescens ejus consilio . Augusla descendil inare veisns et regium dromo* * , \ ' -. nem ingressa eo se coniulil, ubi deiiniia ipsi habi latio eral. Ncmpe in templum, quod ipsa Deipara. . \ . condiderat, Slcni sive angusliarum diclum, quod ( 2 i ) . ad fieli fauces prope marc situm essei. Neque illic taroen diu esse ipsi quietoe licuit; brcvi enim alicrum decretum exsiitit,quo jubebaiur transire iu professionem vilae monasticaB, quod el conlinuo cxseculioni mandalum esl. ln bunc modum de i m peralrice slatuere placuil novi regiminis raoderaloribus. '. ' 21. Imperalor aulcm Diogcnes caplivilate Kbera* \ tus, iniquum, nec tolerandum arbitrabalur exclmti se posscssione principatus. Quarc missis quoquo. \ versum in civilates et provincias, qui copi.s et pcxx\ . " cunias undecunque cogerent, ubi conflmnie m u l l ^ tudiiie justum exereiium brevi coHegil, cum co ^, , celebrem in primis urbem Amascam tenuit. Hoc . audilo imperator et 47 Caesar cogilabant quein ad : \ C versuscum milterem. Tandem placuit Andronico j u . niori Caesaris filio, viro manu forli cxpediliqiie ac prompti ncc minus sani consilii, Komamirn exerci' , \ tum ductandum Iradere. Sumplis igiiur liic secuiu * - copiis contra Diogenem inovii, provectusque in . viciniaro Amasenae civitatis, coacto in unum corpus , \ exercitu, velilaiionibus lacesscbal bostem, omnique ratione conabatur aut capere aul orbe pellere Dio , \ genem : qui iu arcto deprcbensus, coactus est edu . cerc suas copias ct praelii copiarn Ducse facere. Misceniur ergo ambo cxcrcitus, cadunique utrin \ , que plurinii, ducibus ulrisque generose pngnanli. , \ bus. Fugiunl tamcn ad extremum Diogeniani, ad id poiissinium impulsi vebemeniion impressionc, . * qua Gonslanlinus Ducas in frontem ipsorum aciei , ferociter inveclus, plialaugem loco movit. Cuesis igilur mullis ex parie Diogenis, fugit ipse ac cum \ . paucis tn arcem se quamdam inclusit. Ea prima , [. 34] bene sperandi de summa belli causa oblala est a'jv Ineniibus Micltaclis parles exiliique inilium indidem . baud dubie Diogenes sumpsil. Atque adeo cptus , sialim esset, nisi quiddam accinisstl quod mox rc . ferain. Vir eral oriundus ex Armenia profundi , . cousilii, manu promplus, Cbutalarius uouiine; is , magislraiu quodam uno ex maximis a Diogene lum , impei iuni adiuinUlranle ornalus, eam bcnefaclori
4
Caroli Du Frcsnc Du Cange nolffi.

(2i) Eudociam in monasletium ab ipsa cxscdificatum, ^ u c iciluaaiu narraut Anua 1. ix ct S< ylitzcs. cui nomcn fu:l, reniissam, in
70
SJIII
NICEPHORI B R Y E N N I I
80
gratiani se dcbcre crcdidil, quam dubio cjus '. (2>) . irmporc rcpracseniare oportcrel. Ilaque collcciis , ' , miiilibtis 48 pautis ad eum vcnii, bonoque cssc animo jussum et promissis conlirmaiuin maxi- , , \ Ospfizlv ^mis, dissuasil a lentanda itemm praelii fonna cuni copiis quibus prxeral Constantintis Ducas. Sed ei \ (icducio in Ciliciam clauslra illa proviiiciae iradidit, cxerciluin eonfecit, pecunias dedil, arma et appa- , ~, \ (20) ratum suppcditavil fortunanique Diogcnis ha resti l u i l , ut pro spe viclorhn pacisci periculum pradii , \ , :\ mcrilo possel. / ', . '. 22. Ea rcrum conversio novam ciiram Micliarli , \ Civsaii atmlii. Pra-cpui sinalornm couvorali distOrdibus altornabaiil sculeiiiiis : quibiisdam v i - . -.,dclatur compoiwiidam rcm cuni Uiogcno, parlc m- \ ,: quo ipsi principatus conccdriidam. Alii obfirnia- , ' banl animmn in consil.o belli, uec commitl< ndum \ urbiirabaiilur, ul ullus aJiius ad amisMjm inipe- . riuni exauctoraio snm 1 piimipi aperiretur. >icil , \ tamcn pars iithiur, et pac.e coiivenlio por lillcras a ilicbaele ad Diogeneni scriptas iuissosqtie h*gaios . tst lcniala irrilo evenlu. Nam muiuam veniam cl * oMivio.icm pcrpftraiu geslorum proponcnti Micbacli , ncgabal Piogenes, euiinvero ierri posse ul loi in \ se immerciitem lam scelerate aitenlala iinpune ab- . > i iit. Quod aulcm iinperio ut ccderet cxigebalur, . rontenlusqnc csse jubebatur exigua participalione ^ jkoitsialis suinm, quaa lota sibi jure opiimo dcb - , \ . \ . rciur, ne nieiitionom qtiidom acerbisshua?. injuriae suslincre sc, nodum iniquiutcm tauiain conipro barc asscnû qiieaisuo. A l iuterim duin obstinanie , ^ , bis aniinum Diogcue pacis ncgolium haicbat, qui \ 4 9 boitis iiividere scu per esl eolilus graveni pro . ' Cvllam in Coiuncnos ccncilavit. ld qiKjinodo ct pcr , [. 55] q<ueii> coitligt-ril dcinct-ps exsequar. Vir eral oris , aulacis, quem idoiicum calunmise minisii um malus ^. (.03.1011 uaclus, liitguam ejus sicut seijnutis ex- \ \ au.ani aiiuaviladvi rsiisCoinneiiorum inalrem mu- \ \ . . jnrem praestautibsiiuain. Falsain videlicel accusa- ' $ liOiicm in cain tomposuil coniiciis lu.eris, quasi , ^ ab ipsa sciiptis a^l Diogfiuin, quas el ad imperu (j) \ k
Coroli Du Fresne Du Cange nolce.

(25) . Sc}lil/.a3 , Zonara; , qui Aiilioclu I.UIU ducaiuin obtiuueral puit MittK.tloin Lranuui. ^26) \ KUtxitt*,. (iliciam nionlibus el itptt)tis aliissinns, ptoii.dt-quc vallibus el cluais \dius iinpidilam ac pene imporviaiii, babcnl pasbiin srriplores. Qu vero luc xocat lii>eninus, dicuniur Thcopbaui Auablasio Uicoro . 5 a Taiuo utoiilo, qui in iis regioiubus lungius proifiidiiur, circa quciu vana iitivdiiicala cianl pia*bidia, pioplcr locoiimi diibtilcs adiius inexpuguabilia, ut auclor e*i Tyrius i . x, c. i . Tageuo Patavn nsis de Ciliciic moiilil us : Progrethi inde ad momana asceudimtts, vix soti* ibicibus pervia, el maximo Inbore traittiviiuus. Kadi m babonl Cbrouicoii Rticberspcrgense e i aiic-loi' de expdil. Aaai. Frcd. I . Cilicia* porro h;oi:l'8 acciuaie dchcnphil WillcJmus abOldenboig in Jiwer 1. S. Ilac cl lena firuii$$ima, ex una paric cnim ciiHjiiur tnuri, ex alia vero muuUur aliis n vni nis et Qbperrimisîua! pauco* liabenl inlroilu*, et niuiium cubtoditut, iia iu hospcs, si terram in-
Petri Possuii rioloe. (j) . bic . Aiii.a Ualasseua maier Ali-xii ct baacii Coimienoruiii di< itur. Mou ei.im sic appcllan ex inorc debuil anltquaiu lilius ejus iinporiu puiirctur, qnod lougcposl couiigii. Anna lib. i u , p. 75: Ot Ik ^ - : liedhiuui ud dumiuam (sic jam lum oiunes '
Hequiro banc fcre spntcntiam : , \ ; . /, e^f.f.ev, '& U, . LdUor tioimtltsib.
81
IHSTORIARUM LIR. I .
82
. " \ - tnrem dctuiit. Qui noc quam lcvis taiitfc rei auctor , \ esset repulans, ncc tanlillum suslinens, quoad ac nisala comparcrct, slalim iraB cl ullioiii sc permi!? , \ \ sit. Hinc judicia comparabanlur, el uobilissima , c , > atqiM. lionestissima inalrona iu palaiium cilalur. ?, \ Vcnit illa intrcpiJe graviiaiomquo rjus inipcraior , ; rcverilus judicio non interfuil. Caeterum hi, qtios . > ad id delegaverat, omnia ex consueta formula gerentes, praesentc domina, voeari eam tn jus per ^ preconem jubent. Ingredilur foriis et magnaiiima , \ mulicr laelo sercnoquc vultu, el quain sub vcsic occullam clam babebal icoacm supremi omniuni * . ' : judicis Chrtsli, subiio proferens composilissiino babitu, oculis in judices intenlis : En, inquit, \ :, c hunc mibi bodie ac vobis consiitulum putatoto *1 teivoi \ *. ^ jndicem , in euni igilur inluentes proferte de mc ; s^nl^nlias non Indignas judice occulia cernenie. > , - Uic iucredibili graviiale ac conslantia pronuntialis ^, , a matrona perculsi baud levitcr j u lices sunl: adro . \ ! qiiidem tit fuerint qui cognosccrc de lali causa nolle , , se iudicarent, abominalioue accusalionis falsx ac 8, - ratiimniosse. Jam enim elucere veriias coepcral ct , - velul ignis resplendere favilla prius obrulus. Is sen, \ . - sus eral divinum limorcm nulrienlium in suis cor , , dibus el spiritum salulis pariurieniiurti. 50 ; \ ; omuia graliQcari prxvalcntibus decrcverant, accrbo /;0; \ <<3 - judifium excrccre perrexerunl : quoniam autcni >, , probari crimen nequibal, ei impcralorcn aul polius :: . etnti, qni calttmiiiam slrtixerat, verebatiim*, non naideni decidcrunl lilem aul rcam Annam proiuinliarunl : pra?stimplinni lamcn loeum \ideri essu tii\crunc, imprudcntissimo prajudicio. Agile eniin fanaiici, dicat aliquis iniquis jiiiicibus audacier, qms boc uiiquam censuil rctle prastimi afliiwm aliqueni ejus criniinis, qiKid accusator imptidcnler , reus graviier conslanterrpte rfjicit? Ciun pncscrlim ila comparati noscaiiliir acior c l rcus, lille quidcm bomo agyrla judicii reliîoiicm obolo venderc paralus s i l ; bic autem imrgerrima exis'imationc innocemiae facile onini suspicione supeiior tamo insuper pudore sil, ulad ipsain pen<! diswini nriiatcm erubcscat. Sir. istud conciliiun soliliim ejus non absimile, in quo illc Caipbas Cbrislum damt a \ i l . Anna voro cuin iiliis in insulam principis diclain exsulatum ire jussa est. \ \ . C 23. Du:n boc l(co res Comnciiorum siinl, revereo *\ - jam Byzanlium cluce Coiislanlino aliero Ca;saris, / \ ^ - ul superius diximus, filio, qui cum Diogitnc con'/ \ Aixerai, ounique vicerat, Micliaol impcrat>r et Ca; , sar desperata pace, quem Diogcni apponcrciil conA l 11
Caroii Du Fresne Du Cange nota.

Iraverii, absque regia bnlla exire non po&sii, elc. Atpti inde satis coliigilur cur priini Anneiiiai, seu tiJicije toparcbar, qui prasidiis circa Taurum monteni imperiiabanU de Montanis, cognoniine donealur passim a scriptaribus.
Petri Possini notco.

malrem appellabaM, elc). Erat aulem id tempus piimnm iinperii possessiononi inibat Aloxius. Ac quod Atma , Oryennitis scribit, vi.taiur uierquc voccm aliani vulga lunc tisilatam ad Gra?ci amiqui sornionis usum iiuerpreiando correxisse. Credibilc eniin esl sive vi vocaias iinpcralorum mutros; cujus rei uuilio antit|MJiisex<'iii,dum aiTerrc possum. Oppiantu : \7. ( [ ' .' ) xul .
% %
domna appellalioneni Marline Severi ronjtigi h\v tribuere, qnod ea Anloniniim lanc imperarUnn prpereral. Scundi Paralipomenon <*. xv. v. IG sic bab.tur de Asa rege Juda : S?d ei btaacham matrem Asa regi* ex augmto depotuit imperio, eo qtwd fecisset in luco $imnlarrum Priapi. In II;brseis originibtis pro illis vorbis ex augnsto deposuit iwperio, logilur n ^ D H qimd ad vftibiim reddi poiest, amvvil eam ne essei domina; iiimif iirn redactant iu or.iincm lutmnaR appcllalionc el auclorilatc privavil, quam merilo t*l graii rcgiianiU prolis obiinuerat. lla'C pluribiis iltuslrari puicraut; uos cursum dofungin.ur aho fussiiianles.
ia quibus salis vidctur iuiiufrc pocta domiiise sivo
83
NICEPHORI BRTENNII
84
gullabant. Vercbantur enim, nc si ei securum spalium conGrmamli sni darcnt, exercilum numcrosiorem, quam prius, sibi compararcl, pccuntaqiie ex vicinis An!iocbiai regionibus el urbibus idonea collccla sic paries firmarel suas, ut non facile dcbclIari possel. Vocalo ergo 51 Caasar Constamino fllio, rgit cum eo ui rursus vellet assumplis copiis adversus Diogonem proficisd. Sed illo recusanlc, major natu frater ejus accersitur Andronicus, ei islam cxpediiiouein suscipcre jubetur. Egregia luin in j u vene pietas el parcnii obsequendi enituil sludium. Paralum sc staiim ad quidvis obiulit, ncc vcrbis l i bcralior, quam rebus, eodem die imperatore ac paire salulalo, Cbatcedouense iransmisil frelum. Sexque omnino dics circa Chalcedonem moratus apparandis rebusad profeclionein necessariis, binc movcns circuivit Orienlalem traclum collcgilque eopias, quibus universis unum in excrcitus corpus 8 C C U U I jUnclis iler capessivit Ciliciam vcrsus. Prima in bis Andronico cura fuil concordiam el conspirationem iu unnm seiuum in exercitu conslitucre. Quod asseculus summa comiiale, qua quemque humanissime faniiliarissiineqne Iraclabat; ailerum deinde islud sibi proposuit agere, ut advenlus ejus latcrct hostes, priusque ipse cum suis per angustos aditus in Ciliciam penclraret, quam id Diogenes sensisset. Hujus quoque secundi voti compos facfus esl. Arcio enim el praecipili calle superalo Andronici militcs repente nibil minus opinaniibus Diogcnianis apparuerunl. ~ 24. Quando primuni accepto scnsu expeditionis contra se ductae, imperalor Diogencs copias et ipse aiias eduxit, bellt summa ei exercilus pene tolius plcna poiesiate ci, cujus supeiius meminimus,Cliulalario Armenio 52 permissa. Ille immisso equiium pcdilumque idonco numero, occupare studuit opporluna loca, scd spe sua falsus est, ea praoccupata reperiens a domesiico scholarum Andronico. fcxclusus inde igitur fronlc adversa suam aciem
, , - . [. 36] , \ . , \ . , \ . , , . \ . \ \ ol , " \ . \ . ' \ \ , \ . \ , \ \ \ \ . \ (27) \ \ ;, , , \ . \ . , .
Caroli Du Fresne Du Cange

(27) . Extremam Romani Diogtfnis foriunam, el ut in Micbaelis seu poiius Consianliui hucas casscs inciderii, pluribus eiiam cxscquiiur Guillclmus ApuHensis, quem prxslai audire : Sed non privignis firmatce commoda pacis Couditio placuit, minus ad lutanda perilh Agmina Graxorum ; nec enim decernitur ultra Arch ad Augusta! Romantts jura redire. IIo$ ubi Diogenes facto$ sibi cowperit hosies , Auxilio fisus Persarum tentat in illus Civilis bdli varius agilare paratu$. Privigui se non obsistere posse vidente* lllum conantur seducere pace dolosa. Iqnuri fraudis portanies uunlia pacis Bis sex poniifices mitlunlur, cum Gocelino , Gnjus liomanns (oiies experius amorem ISon dubilubat ei $e credere sicut amico, Securus faclus jurando jure fideque Ui pelil ipse dala : mhero placel imperinlis Inca*$um reditus, quia mox ubi perveml ilte
s 1
Heracleam, capitur prhatur lumine captu$ Cujus et imperii fuerat lam nobile nomen, Monachu* e/ftcilur. Securi jam duo fratrei Regni iranquilli agiiani moderamen habeni$ ; ; tameu omnino sua re$tal inulia tyrannis ; Namqne sibi socios liomani filius addem Armenios, Persas, tcrras Orientis eorum Subtrahit hnperio, ferro populatus et igni. Tempore Persarum gens perfida coepit ab ilio Jn Homaniam consurgere ccede, rupinis, lniperii nec adhuc redigi snb jura valerel, Geus nisi Gdtllorum, qua genle poleniior omtri Viribus armorum* nulu siimulala superno Ilanc liberlali tuperato redderet hoste, Qvce, spirante Deo, tancta* aperire sepulcri E&t animala vias longo jam tempore clausas. Gonsiliis quorum fuit exazcatio tanli Perpetrata vtrt, niiseri capiuntur ei aula Drpul&i meritas coguntur tolvere pcenas. 11% quibus insonteni puniri contuluerunt, Puniri sontes vario cruciamine mandant.
% t
De quo Malat. I . u, c. 49, e: ipsc Guilleim. p. 17, 19, 20.
35
TliSTORlARUM L I B . I .
86
\ . \ , (23), * -
liostili opporrit: nec disfnlit ex adverao goas quoque ordinan; copias Amlrouieiis, niedium in iis sibi locuni sumens, cornu pra; erat Franctis Crispinus; ilexlro autcm alius ex ducibus Andronico subjeclis. Uic antequara plcne slructa plialanx cs-
Caroli Du Fresno Du Cange noU.

super omnet ejutdem tempeHatis vtro$ eniluil. Unde (28) . Fait Crispinus ex illnslri admodum familia Normamiica, eiianiDtim prtrelara eju$ probitat pluret sibi effecerat invidos* 5up**rsiile. oriundus, ex qna conlinnata long* proaiqne hostet reddiderat atrocistimot. Ea lempe*late paginis serie prodiere bodierni barones Becci ei Franc.i auctore Walterio Vetulo comite de Ponte / marcbiones Vardii. Vocabatur vero ille, cujin lioc , quitotam terram intra Ittam et Andelam, atque loco mttoinii Bryeimius, Robertus Gr'npbius ctijus Sequanam, $uam debere esse dicebat, crebras irruHogitim resqiie b^llis praeclarogsias ex eodem ptiones utlra Iltam faciebunt, elprvdasde Vilcassino Ikvcnnio, Siylilze, Zonara et aliis, ad gloriam agtbanl* et ideo dnx Normannorum Willelmus, qui nobilisMiua? el velustissimae gcnlia smmnalim bic pottea rex Angtorum fuit prcedictum Willelmum attexain : tuin prceieiea id nostri sit insliiuti apnd Cmpinum. quia erat probali$simus in re militari, Grxcos scriptores ca polissimuro prosequi, quv ad Q coltocavh in castro Melfia contra Francorum tnnoslr:it<-m illuslrandam bistoriam el Francicaruin cursn*, ad eoercendas eornm prcesumptionei, donans faniiliarum origines retegendas quidpiam videtilur ipsi castrnm iptum, el Vilcassini vicecomitatun jnre couferre, u l inde, qui aut ad illam scril>endam hmre litario cuslodiendum, et filiit ejut post eum, ticut maiius adraoveut, anl ad legendam animuin addiusque hodie videniu*. ille ibi manxionem conslicunl, neuiiquani Byzantinos poslbabendos esse /ut(, famiUam et milites in loco posuil contra irrulandcm pcrcipiaiu. Se.l priusquani rem aggredtar, ptionei Francorum. Quade re Franei vehementer irati, eperae preiium videlurexveieri scriptorc ascribere, in lantum odiwn contra illum exarurunt, ut moriem quae baliei de gciilis auliquiiate, ac priniis illius e'm tota avidiiate appeterent. Haec etsi fusiora praeautloribos, cuui in iis Robertum receuseal. Sic mitlenda visa sunl iti gratiam illiislrissim gentis, igiiur illc : Aniequam Normanni duce Willelmo cui nonmodicura praeslitere splendorem Robcrli n s Angiiam*aeb4llareul fuit in Neuslria, quos nunc bello in Graecia gesl, qnas ad illnslrandtim Brycnliiktinannia oocatur, vir egregim, nomine Gisleber- nium cum bona lecloris venia brevi bic elogio porIn*, genere ac n.bilitate prceclarus, qui ab luibitustringendas institui. Normaiini noslri tunc primuni dine eapillorum, primu* Crispini eognomine dicitnr in Apuliam, bellic laudis qunerend* ergo profecii in*igniitts. Nam in $ua prinuvva celute habebat simi Richardo I I el Robcrto I I Neuslria) iniperancmpillos critftos.ei rigidos, atque surmm ereaos, et, tibua : priiui jue ex iis Turstinus, cognomeulo Sciui iia dicam ubur$o, ad modum piiti nnnorum^ tellus, Arnolinus et Ranulfus, sedibiis stiis pulsi qni iempcr lendunt sursum, qunre eognominaiu* est vel, ut alii volunt, ad consequendatn in praeliis gloCrhpin**. quasi Crisput Pinus . Quam capillorum ~ riam, eo profecli, dum pro Graecis quibus pneerat i de ipsius Guleberii ^ bac aetate Basilius, contra Saracenos Siculos, luin gaiere deutndujn; uude ei ipsi eodem cognomine eiiam contra Gra?cos pro rebellaulibus Ilalis acriter cmcri$ Normunnorum famtliis dirimunlur. hte pugnant, lauiam in re mililari famam sunt conseGUleberius qui ut dixiinut, Ciispini cognomen cuii uteasdem pcragrare provincias, ibiqueaeclari primus esl indeplnt, accepit uxorem senioris FulconU pra?lia Nonnamios genlilcs cupido inccsserit. Alque de AIIIOM germanum, nomine Gonnorem, de qna tres lii dum frequentee adsunt, numerosique coniluiuil, ptios genuii, Gitlebertum Critpinu /t, Willclmum , Aptiliam ipsam, Galabriam, et vicinas regionee suo et Roberlnm, duasque filias, Emmam Peiri de Couta.idem juri subdidere, provincias et oppkla inierse delo gemiricein, uique Eiisiam matrem Willelmi dispertili. Rorum alii pacalis rebus, seu quod eht Malet, qui miles strenuus m senectute faclus est inonasimillimtim ven>, quod in partem bello quaisiiorum chus Becci et iransactis aliquoi aunts, honorifice in iion venissent, indigfiati, Consianlinopoliin concescamobiati obteivaiione, ui lalem virum decebut, bono serunl, Gra*cis,quibus tum belluin erat cum Tutcis, fme quievit. Roberlus Crispinus miiwr frater Normunoperam suaiu tocaiuri, ubi ab iniperaloribue benigne niam egres>us plurimut peragraoit regione*, donec excepti sunt, cum summa esset apud illos ea lem Conslaniinopulim venirplêt ab imperaiore cnm lionore pestale Nunnannorum virlutis el periiia? inililaria $u$cepl*$> magnique nominisapud onmes e/fecius, ibi, exislimalio. Hos inter sub ba?c tempora tres aui mi feriur, incidia Grxcornm veneno peritl. GuleberiUb |ualuor polissimum recensent scriptorcs Byzamini Cn^phtus major horum trium frairum duce iVarnam de caHeris qi>i Alexio militaruiil, eritaiius d i ! mannoTum cit$trnmTegularia$ (Oall. Tillitret) in hcc- . cendi locus), Kadulluiu nempe pairicii diguilale doredilate cnstodiendum accepil, quod liceredes ejus lenaium a Micbaele Slralioiico, cui meruil aJvciMii ttenl usque ad prassens lempus. Prwdictus Willelmus * lsaaciuin Goiuiienum, cum iis in bellis projclara n Crispinus, medius frater, geneii* nobilitate* et morum navassel operam : Goscclinum de Oreucbo, qui sub probitute, alqne mililin famosubimu*, inler NormunKoiuano Diogtme priuiuin in palaliaiociun obiinua ; morum primot habebatur, qui, ut diximus, de primo Griapitium nuslruui Bryeniiianum, ac denique UrsclGrUpinorum palre Gisleberto opitmus filius, ad * iii de Balliolo, qui sub Micbaele Duca res uiagnas tius gtnerxt tni gloriam felictbut au*picii$prodiU,et gessii.Roberiuael Uraellus subeosdcin fcrme anuos ticul inter Romanos olnn Fabii, vet Auicii, sive ex iialia ad Oiogenem Conslanliiiopolim veuere. Ac Uanlii insianes hubebaniur, ita Grispini inler NorRoberliLs quidem versus Orieiilis paries, cuui cupiis, mattnos ei trancos Iwuoratiores repulabanlur. Sed quibus praieral, Noruiannicis, ul ibi liieiuaret, misuu Willelmtu imer omnes nominaiissimus (uisse [ersus, seu a nalura esset cupido lucri, quod Gra^ci fvr, qui suo tempore milittce liiulis insigms, pene scriplorea volunl, seu, quod probabilius, quia bu9 % y f 9 1 % y v } 9
* 1'xorem Gisleberti sororem Roberti Guiscardi fuisse ncscio quo iaciore iradit Philippus Mouskes in Historia Frane. ios., ubi eiiara Hoberli no^lri res in Apuiia el urascia geslas eoarrat. * KolconLs istius mcminit Ordcricos Yital. 1. m, p. 479. * Dc Gialeberio aguul Orderic. 1. v,p. 575; Witielui.
Gemet. I . VII, c. 5. V. Willeitn. Piclav., 187;Henri& Huntindon. 1. vu, p. 580 et 381; Simeon. Duuelni., Rad. de Dicclo, Bromptou. An. 1106, l l l / , 1119; Malinesburieus. I. w ; Urdeiic. I . xn, elc. Lcg iVd/ia.
87
NICEPIIORI BRYENNII
aet, Fi a:;cus pndcm malft afff.ctus erga imperatorem . \ \ ; , Itomanum, et iram in eum corde concqnam fovens, ' \ viso equitalu boslili, sese illum cxpulsuriiin Andro * , nico prrfalits, magno impeiu c u n snis in euui i r ' ruit. Confligitur acriier, Chulatarii equilibus ad , ( ' exlrcinum fusis fagaiisque, inslanie a tergo vclore, . ac iinilios corurn qua cacdeme qna caplivos abdu \ . cenle. Disperso pprro in bunc modum equilaln, ve riia pedesiris acies ne circumvenla concidcrclur, et \ . ipsa verso lergo in fugani inciibitit. Scrvati sunt quotquot aviarnm vallium, praer ipiLiiimque ac dcn- \ , . \ sorum salluum sese lalebris texrre : alii parlitn . [. 571 " ; \ occisi, parlim capti sunt. Sic Diogenis acics fracla , , riisj^claqiie est. Viclori aulem cum plausu oi gra . \ liil.itionc maxima in srnim labcmaculom reverlenti Andronico ct gratias Dco rile pro vicloria reddenti , * alius quoqtic succcssus gaudium rumulavit. Equcs \ ' curriculo adfuit captivum quemdam trah^ns et ad . ; diiccm cxcrqilus magnopere postulans admilli. 53 Proferens ille e labernactilo caput spectaculo pasci , !*/ \ tur jucundissiino, CbuUtarium ad se vinctum duci . cernens. Hic enim, ut ipse refcrebat, eqno inter : fugieiidiiiii prolapso. silvain ingressns densam deli, lesccrc in ca vohtit, sed dclpcius a persequenlibiis . * cl comprcbcnsus vilam ab occidere irato lacrymis , , \ impelrav t , crcpla duulaxat vestc. IIinc nuduni se . * ileruui abdii in saltum : vemm ab alio visus ct \ \ , ferro pt*iilit3 neccm professione nominis anlever . * tctis diici ad exercilus imperalorcm petiil imposi , \ lusquc cotifVslirn in cqmitn sic Andronico sisieba \ \ . lur, qu<?m ille duci ad se nudtiiii c labcrnaculo cum vidissel, foras ei obviain pro bcnignoqiie inluilu , \ ^. consolaius uiocreiitem nudilali ejus lionorique con . suluit, datis ci veslibtis ducis primarii porsonam \ \ "decenlibus, atquc inde vinculis soluinm jn libera ^. " custodia secum babuit; quam ille humanilalom \ admiratus remuneraii egregia gcmma slaiuit. Iia .
Caroli Du Fresne Du Cange not&. pendta non solula pmtexcret, incolas bonis suis, rnm, qnibus praerat, praifectnra abdicaius esl, ot <n exactores vooligalibns et pccuniis publicis spoliai, Abydum rel^galus. Id a*gre passisocii prorumptint obvia quneque diripil, obsislemes, catlibus licetpar. palam iu rcbellionem, lelicloque Maurorasiro, uli ceret, Cugai ftinditquc. Quod cuui perlatum es-ot se liaud rcbaniur lulos, in Mesopotaiiiiam s sc :>d imprratorrm, illico Samuplom Alusianum, n o infnndunl, mullaquc incolis iuferunl dannia, CIITII l.ilcm Rulgarum, sibique nesrioqua aifinilate conabi inlerca Normanni, sub Ursello, Dingeni n i i l i jinclum.cijm quinque legionibus mitlit, qupRober- ^ laroul conlra Turcos. iim coer(l in ordinom. Hnnc adorius ille ipso Pases, cum accepiae injuriae ulcisccndx Htdveilo schalis foslo die, a Roberto profligatur, raesis non idnnea sese pra?buii occasio. Cum cnim Diog^nes paucis cx snis, pluribus lamencaplis, quos humaa Turcis in praelio delelus eaputsqu^ fuissoi, moxnissime iraciatos, ac vulneribus curatis abire perque ab iis in libortalein assfrius a Gra?(-is iu impemisit Hobctlus, niissis iulerea ad Diogenem legalis, raiorem renueieiur, Ci^piii;s Abydo excrdens qui objclum de illata a se clade amolireiiliir c r i CoiislaiUiuo Ouc;e, qui ad>ersus Diogenem missus men, v\ eoruin qua: perpetrasset invitus impelraia fuerat curn excrcilu, cum suis s^sc adjunxil et iis in prseliis, in quibus tandetn illc caplusesl, acriier venia, fidclcm in posterum operain suo nominc polpuguavit. Denique cuiii praclans edilis facinoribus ltcerc!:lir. Libcns annuil imperator proplcr viri apud Gra?cos summam miliiatis gtoria3 fainaui url)iliitMii, inquil Scylilzes, c l partatu iu belcon&eciilus ossî, tanlam r x (ol prospcre g < s(is iis gloriaut, animique lnrihudhiem, cnjus baud tebus sibi couflavii iiividiam, ul ab iis propiiiahi inodca e<iidcral sp^cimiua bello conlra Tuico^. enecarriur v-iieno, quo eiiam magnum illum UrCiispitms igiiur i x suis aliquol assuinplis cons^lluin Roberti ôcium inieriisse iiarram. Aiquc venii Hiogciie/R, c;i:lcris in Annenia ad Maurocab;cc fuil viri bello inelyli fortuua, quam siiui.ssc strum, qnod pius occtipar.tt oppidum, rciieli>. dtixissein nefas, cum nituiis nofclns liacictius Stui mox a qtiiuusdam ex iis qui Robeni dctrcittiiolitertt ipsetjtie Carolus Vcnascus in (.'^ utn ctabant iinpcrium, parereque abnuebaiil, apud sit^mmaie, qnod arbori genlililiae Griinald.e geulis imperaloioin dclalus, quasi in eos nescio quid im>atuxuit, Robcrlt ne quidem memineril. liius csset durius, clsi non plane convictus, copia-
89 HISTORIARUM U B . ]. 90 ^ que iidronieo cum dixissct fuisso silfl, quamio . \ erai caplus, lapillum eximii preiii, quem ipsi offrrre \ cupercl, absconJissc atilem illum cerlo loco in ea , ' silva, in qua erat coinprebensus, eo reniiui cuui \ , cuslodibus pMiit ndalunun gemmam. Aiimtcnic . \ Atidronico brevi mirabilem visu reporiavii lapitleni , \ superanlem gemmas omnes magnilodine, splendo (k). ris auteni majoris, quam sit ulhis pellucidus lapis, , - quem poslea dono dedit Andronicus imperatrici .- Mariae. / . \ \ 54 25. A l Diogencs tam infelici successu non , \ fraclus obsiinabal adbuc in spe aniniuin, soci-s \ - que ullimac forluna? cnnsolari slmlcbai iiducia mox . adfuluii e Perside auxilii. Misil ctiam ad Crispi-. \ ^ num cerlos homines ingenium irrilabile iracmidi barbari concitarc in Aiidroiiicum conalums : cnjus . - indicio coepti, accepto in tcmpore Andronicns longc / blandioribus quam unquam alias verbis ofliciisquc . Crispinum ita delinivit, ut Diogtnianos remisorii .' - irrilo*. Cujiis rei per cotnilatom Diogcnis fama , \ - vulgaia, cunctanlibusque niniium exspcctalis a Pcr \ sidc copiis, prodilur a suis Diogenes, incoluinita> .; lom propriara ejus, alque arcis in qua erant dedi\ . 01 \ [ . 58] tione ab Andronico paciscenlibuj. Missis igilur ab . Andronico ad exigendam paclorum fidcm admissis , , in arcem , dcditus Diogenes ab iis purpnra cxutus monasiieo veste contegilur, sicqne eductus arcc * . Androuica sislitur, gaudium lanlx vicloritt, quo " Q passim exsullabanl niililes, modesla coiiiiniscra lione prcmenli: cui laudabili affecuii lanluin indul . sit ut etiam inforlunio exauctorali captivique piiu] \ ' cipis lacrymas dederit : congruenle bumanilale 5 . 01 \ caitera, qua illuslrem captivum amplcxu d'gnalus tabernaculo excepil eodeni secum mcnsaeqiie adlii , , buit. Hunc oporluerat fincin esse misero nialorum : ?, \ sed invidiaa longe jaculanlis effugere icius po , luit. Fueruot enim in aula qui odio aul limori pro \ prio afleclum in principem praclexenlcs Micbacli . " suggesscrunt, nuiiquani illi posscssioii^m impotii \ , fore cerlam, quoad valerel Diogenes, Siquidem et \ \ ipsum cogilaUirum aliquid et alios novarum cupi, \ dos rerum binc turbandi causain priiiuros. Sic cx. \ presso 55 assensu cupide scnbuui ad quonidam , D tiim in exercitu pUiriniuni poicntem, erucrct oc.ubis Diogeni. Quotl faclum tniquissime Amlronicus l u , . l i l : pra3>ertim quod impedire conains nibil pnifo , - cerat, iis qm facililatrm Micbaclis eo iucUiiarc <<Kperaul magis ac magis coeplum urgcniibus. Scri , \ pseral auleiii ea de re Atidronicus ad palrcni qui> . que suuii CaBsarom, majoiem in moduin rog.ms no , \ istud perpelrari piaculum siuerel: alioqui diviiia? \ ' . viin ullionis exspoclaret, poenainque non longum . moraiuram. Ea illo ncqutdquam molienle, qui litleras acceperanl Diogenem escsecaul el in muua
4
Petri Possini
() . Cod. ms. legebat , minis apie sine di:bi<, ui facilc scnlietil qui barum lillcrarum gublum babeul : quuruin
judit ii fiducia causas cmendalionum nostrarum enuclcalius non cxsoquimur.
91 NICEPHORl B R Y E N N U 1 sfcrium, quod ipsc ronstruxei at in Prola insula, relegaul, ubi cxcascalioni suaB uon iliu aupersies illc inleriit, iinpcriu Romano tribus annis adinitiislralo. Hunc res Diogcnis lincin babuerunt.
LIBER SECUNDUS,
\ . Iu htiiic modtiiu inipcralor Romanus Diogcnos < nrroso illc quidcin animo aggressus reslilucrc in drcus prisiinuiii collabcscerc incipieulcm Romanam ) , quod proposilo oplimo baud parcm agrndi dcxlctiiaicm ailininistiamlique aljunxit prudcnliam, 01 seipsum perdidit, et rem Bomanam rom 56 secuin ruina Involvit, proul parlim jam narraluiii a nobis esl, paitim ex dcincops diccndis fdenius inti lligetur. Al imperalor aiicbacl dcfuncius jaui metu Diogcnis ciiropalatissam Amiaiit, de qua divimus supeiius, Guimienorum niatrcm ab exsilio rcvocavii una cum iiliis, quos cliani admovere sibi allinitale voluil. Elenim ctim ipsc paulo anle pra> nolvlcin prapolenlemquc Iberorum principis filiam Mariam conjugem duxissel, bujus patrtielem Alauiac rcuoris filiam Irenen curopalatissse iilio majori - ^ pliarum necessiludine conjunxil. C;rsar aulom cum Augustum fratris filiuro cerncrcl gubmnationi publica rci non admodum apttitn, el ipsc allculius in negolioriiin expediliotiem incubuit el cntiucbum qucmdam Nicepboium, qucm diminulivo verbo Miccpfiorilzcm vocabani, imperalori commcudaium logoilieiam cursus constiuiit, viruni inipijjrum cflicacibque ingenii doclriua, eloqucniia inuliarumque cxperienlia rerura ornaluin; sed profundi eumdcm animi dissimulalorcmque consiliorum, quae phirima excogtlabat vcrsabatque plerumque lurbulenla, n i [.40] '. ,33: *> \ ' , ' ;. ' . " , , . , , ; (29) .-, ' . , \ , bi , , \ \ \ , [ . 41] * ; \ \ ' . liilomiuus quam ille oljm Pericles homo factus natusqtie ad totam commovendam Graciam. Ilaque bunc Grsar promovens acrem in se gravemqtie boslem, qttod minime lum rcbalur, poslca senait, armabal. 2. Hic coucilialioni Cxsaris ariem subjungens '. -
Caroli D u Frcsno D u Cange
(29) Maplar. Ibcros , Aoasgos et Alanus unam C idein scriptor, batid plane vidco, ouni Bryouniii9 diserle Ibcroruui regis filiain fuisse tradal, nist rauidomqiic genieni seu nationem fuisse testalur Joaun. Tzelzes cbil., v, c. 17 ; forle qnod lberoruui rex Abasgis eliam illa lempcsiaie imperarel: " \6\ xal> r . \6) quod Iberiiideiu fuerinKum Alanisel Abasgis, >* , , sed quod Iberoruin priiiceps Abasgorum cl AlanoHv , rum regulis snprcmo jurc impcraiet. Quod imiuil , * * satis euperque Biyennius , dum sciibii IbeiOium regcm obtinuisse, Alauia? ' , quam sno eliam acvo Avogniam nuncupa* vcro douiiin m nointiic latitiiiu donal. lam aucmr esl Tyrins 1. x i , c. 46, rcgmn iruuua" Nec abnuil Tzctzes qui nu)\ eosdem populos divcrbula reiert Gonstantiniis De adm. tmp., 4 5 ct 4 6 t sos elasc iiivicem divisos fuisse ait : quu&dain ctiam rccenscl Ibcriaa rcgos Scylitzes i n 01 , ol , Roinano Argyro. Jllitis voro, qui bocce incunli! 01 ' &. vivebal s;vcu!o, noinen et iilulos proJii Allalius veriim cur Mariam ex Abasgis oriundam potins, 1. in De Eccl. Occid. ei Orient perp. contens., c. 8. !> Abasgis el Alanis niiilla liabcl Procopins I . n qtiam ex Ibcris <licat coquc nominc Scyruzeiii, l)c belh Pin., c. 29. V. nol ad Alexiad., . 5US. Zouaraiu ct alios, qui Ala aai indigilant, caipat
% % 9 m 1
53
HiSTORIARUM L I B . .
94
; prnpriam, ubi so penitus iu lovis ac faeilis Micliao .'0 !is nniint posscssionem insinuavil, priiitmii omnium \ i11 persuasit, ui patruo suo Caesaii tribucrcl lide \ ' rctve minimum. Id qiianquam cito Ca?sar sensif, dissimulaniliiin lamcn ralus consuela a!i piandui , ratione gerendis rebus vacare pergebat. Cum aulem . \ magis ac magis sese 57 n ^ prodenlem in \ iinperalnre cerneret dcspectum sui sicque ip>um c , \ b>goiheta pendere l o l u m , nullam ul sibi factatn , ivliquam vcl auclorilalis vol gratiac partem cssc ! constaret, experiundum in luinc modnm Micliarlis . c.iga se animum putavit. Ficlo vcnalionis dcsiderio \<niam ab Auguslo pctiil tiansfrelandi in miuorciii Asiani, quo baud argrc iiupelralo frelum transvc, \ \ ctus in Asiam circiler aeqtiinoctiuin aulnivnaie Irau o l , e
\ . - j<'cil, Androuiciim iilium secum ducens, allcro ialio Conslanlino in aula relicto. Protnslratorem enira , - euui Auguslus creavcral, quod oflicium apud i i n *; \ . peratores scmper fiiil dignationis magnae nec nisi niaximis quibusqne tribui solitum. Cujus occasione morae non dcslitit ille quidom experiri, si quid pog. set in curanda inslabiliiale consiliorum hnperatoris. Scd malum erat vehemcns ac remcdio forlius, duabus cx coiurariis conflatuni peslibus, binc levilair illinc asuua maliiia. . 5. At Caesar iri Asiam delalus egregie simulabat \ . vrnalione sese majorcm in roodum deleclari. I m jxMaior vcro Micbacl circumventus ancipit) malo " \ ( irmplionis geminae barbarica?; hinc Tiircoruin, \ " audita Diogenis cum quo transcgerant exauctora ' \ tinne, pacom solulam arbilranlium ac proplerea Orientem universum bostiliier incursanlium, illinc , - C Scylbaruni Tbraciam, et Macedoniam pcr liimul \ , ium manu facta vaslaniium, uiroruniquc tanla ra bic furentium ac tam lalc slragcm ruinasque spar * ), gcntiam, ut Asia pcne pariter Europaque universa s:evisslmis hostibus praedae forent; quo alicundc , , iiM iperet lanio mcderi malo ac se ex angustiis ex , piicare conarelur, ComDenum Isaacium 5 8 c sibi affuiitale juncluro et domesticuni scbolaru.n . r Orientem constilutum summum belli ducem \ . contra Turcos railtit, qui, assumplis copiis, Gappa , ' dociam versus iter iniendit. Seculus ipsum esl fra\ \ , ler cjus Alexius, magna jam lum Romanorutn spcs [. 42] ' , ilam nec falso credilus, poslmodum enim augurtis , in eventa proficienlibus exspeclatum sui fruclum, \ fclicilalem videlicet maximam rei publicx rcprae ol ' - ^ senlavit, iunc aulem adbuc adolesccntiilus vix , (/) piima lanugine eignabat nialas. Quauquam abuu . danlia militaris strenuitalis majoris facilc asialis
r c e n l i
Pelri Possini nolro.

(/) Quse srribit Bryennius de Africano minore, iEmilii Pauli filio, digiium vidcnlur intendere in baec Livii verba bb. XLIV : Consulem cum se in castra viclor recepmet, ne siucero qaudio frueretur, cura de minore filio Mtimulabal. P. Scipio is erat, Africanut el ipsepostea delela Carihagine appellattu, naiuralit consulh Pauli, adoptione Africani nepos. /s decimum $eptimum lunc annum ageus* quod ip$um curam augebat, dum effute sequiiur hostcs, m panem aliam lurba ablatus eral et serius cum rediissei, tnm d^mum, rccepto sospite filio, vUtoriw ianlic gaudium consul tensil. Pulaiuus lamcu Brvon%
niinn ea qu;e de Africano minorc adbuc adolescenlulo bic inuuit, poiius bausisse e Polybio, cujus bisloriam intogram babuerit, quae mnliia ad nos pervenit. Giun eui'ii ca pertineret ad finem uhiaii b<ili Macedonici, quo Perseus ab A)iuilio capius est, quoque Africantis junior prima rudiuienu inililia^ posuil, pronum arbilratu eal Polvbium fniiiinuiii cjus iinporaloris admiratorcm, el imimum amiciiiii, prima cjus juvcnilia facitiora dislinclius quam Livium in geuerali Koiuanarum oinnium I V I U ii nurraliutio cclcbrassc.
95
NICEPIIOIU B R Y E N N I l
06
oMicium cxplcrct, qualcm qui Romx vcleris vcs \ , ; ; , \ ; memoriac mandariml Scipionem fcrunt, C U I I I jEmi- , ; , \ lio adversus Macedoiicm Perscum consularcm excr- ; . cilum ilncenli comes expedilionis essel. Nec eiiiui ' , liic scgnius Alexius fortem fratri operam navahal , consliiuendis ordinibus, iugidiis locandis acie diri\ , \ geuda movendaquc, simnlacris prelioroni, quibus in ^( omnibuscxercilalioiiibus miliiaribub mira in juvenc dexlcrilascmineliat.Caetcruai ubi perventuiu ad me- , Irnpulim Gappadocum, cclcbrcm illam, inqtiam, Cae- . sareain, castra positenuit in vcsiij;iis urbis vcleris iittiris ejus dirulis pro caslrensi vallo fossa |ue usi. \ Olim cnim Uxc civiias lerrae molu pcoe loia conci- . dit, turribus dunlaxat rdiclis paucis quasi ad spocimen anliquaa magniflcenlise. Hic igitur castris posiiis consullabant, quam inirenl raiioneni cobihendi Turcos vico passim rcgionis fcede dcsolanies. 4. Talia illis racdilanlibus, Urselius Francus, '. * . \ qtiem habebanl in exeicilu e socielale Grispiui, \ (50), ;

communibus quaesiias, sibi eolis arrogabanl, m (30) . Inler praeclaros illos Tbraciam ad Romanuin Diogcnem imperaton m Normannicos ducos, qui ex Italia , ubi non moditransiil Grispinoque sese adjunxil illic miliianli vi cam ex rebits bcllo gcstis laudemsibi comparanmt, Gr%cis merenti sub A. Gbr. 4069 aul 4070 proinde profecti in Tbraciatti Byzantinorum principum coslalim post expedilionom illam Sicnlam, cujus mox piis sesc adjunxertint, pr&cipuam cnm Roberlo memini.Diogene non nuiliopost exauciorato ipsoqu* Crispino, cujus elogium mox pftrstrmximiis, comGrispino veneiica polione ab invidculibiis Gnvcis niendationem meretiir Ursellus. At cum nemo.quod sublalo univorsis, quac <a lempestale Byzaiilinis eciam, ex nostralibus bisloricis lam praecellenlis merebaut, Francicis copiis praiiciiur, Mirbaolc viri praeconium aliigerit, sed el ne illius meminerit Duca impe.ranle. Scd captala post lia?c levis offi'iis:* quidem , rem forte haud injiicu*l?.ni lectoribus occasione cum 400 popularibus def^ltonAin molifaclurum me arbitror, si qnod in Crispino praslili, lus Lycaoniam elGalatiam infcsiat, oppida el caslra extra commentalionis melas paululum riigrediar, e\puguat, agro< depopulalur, Joannem Ducain C.v.et quem laude sua non fruslrari inleresi Ursellum , sarem a Micbacle iinperatore ex fratre nopote ouui splendidisstmae familiaB suse, eliamnum supersliti, genlis atictorem baclenus vix nolum asseram. Ur- C idoneo in sc misûm excrciiti fundil capit(|ue tuia cum Atidronico filio. Transeuntibus inferea in suas sellus, seu,ut Bryennius el Anna efferuul, Drgelius, partes Francis aliis qui Ca*sari miliiabaul, potnquem perpirain Scyliizes et Zonaras Ruttelium lior faclns parlaquc rocens elaius viclnria, ( i m i m i t nuncupanl, illuslri Ballioloriim familia oriundus, vicinas Sangario civilates, sibique aubigit u n K e i cum Roberlo Guiscardo caelerisque Tancredi filiis sae. At imperator, cui nulla in Grsccanicis ropits in Apuliam prolectus, Rogerium prseserliro Roberii fralrem in suscepta ab illo contra SaraceuosSiculos Gducia erat, Tnrcos ad sociale foedus inviialos al cxpcdilionc scculusest. In qua iaiitiiui ex rei niili- belluin contra Urscllum suscipiendum solliciiat laris priiiia ei animi magnitudiiie adcptus esl exi- pcrsuaietque. Urselius cum se imparem Tiircoruiu slmialiourm, u l victoriarum, quas iis in brllts viribus cerncrel, Caesarem, qucm vinclutn teuebat, conseculi sunt N<<rn anni, gloriam illi ascribat eductum de carcttre appellat iuiperalorem, Byzautinorum proceruni l>eiievolenliain hoc faclo conciliapracipuam Gaufredus Malalerra, scriptorcoaHaneus, 1. , c. 53, qui illuslre boc piaeterea animi el gene- turum se partibus suis spcrans. Gommisso inleriin rosiiaiis specimen Sn U r ^ l l o prodit. Tradil qnippe ciim Turcis praelio, Ursellus el Gassar, deleto excrRogcrio fusos el deleios a Serlone ex fratre nepole cilu, non incruenla tamen boslibus vicioria, cabosies incessere cunclnnti, ue quid persequeiiti de- piumur. Sed Ursellus, depenso slalim ab uxore terius acctderet, partis < onienlo lrop;cis, inlermina- redemplionis pretio, libertati reddilus proficiscilur in Anneniam et versus Pontum : novisque coaciU lum fuisse Ursellum de Buillol, $e nunquam vel ibi ret alias sibi auxilium laturum, niti certanien cum copiis belluin rursus insiaural, arces quaedum ochosiibus iniret. Qua valida incensus adhorlatione cupal, unde incursal Amashe ei Neoca3sare% agros. Rogcrius, aninimii revocans, ciim Scrl<iie nepote Superalo dcinde ct fttso Nicephoro Pala;olog(t, C I I I I I Alexium Comnenuin magniiiu domesiicmu C I I I I Urselloqtie ct Arisgoio de Puteobs in hoslcs fortiter idoiTeis copiis adventarc perccpisset, iu Turcoruin, invebitur. At Urscllus cum suos prse nimta illonim iiiulliliidine cunciabuudos el solilo rcniissioros qui proximi aderanl, missa prius Itigaltoiie, rasira coucessil, eos in suas parles allicere ol sibi a t u c i ccrucrei, acri et vivida iuflammat oraiione accciidilquc, ci commisbO pr.flio Saracenos ponilus dtlet liivrc anuixus. Verum Turci donis ingonlilms et inajoribus illecti pollicitationibus, Urscllum Alexio et profligat. Gesta baec fuisse sub A. 10G9 aucioi viucluin iradunl, a quo perductus esi Conslanlinocst Gaufrcdus, cui non debemus modo praeslanliipolim carcerique uiaticipahis. Nunliata posl b:vc siini viri noiuinis. sedeliam ca.*tfraruin pra^clare ab Nicepbori Uryeiinii defeciionc, Micliael, auia undiillo in Gracia actaruin rerumservatam ineuioiiain. quc dilabenlibus, Drsellum, qui ad Bolauialani perVix enim Ursclli Gsecantci gcsla curiosius invesliindc relvellanlem profuisci jam amca in aiiiino gandi cupidiiaie lencrenuir, tiisi famiiiam ei norocu liabuerat, eductum dc carcete variisque aifeciuni digilo veluli indicassd Gaufrcdus. Urs<llus igitur iisdem, ut par est credcre, dc causis, quibus Crispi- buiiop;bus miltil cunlra BryciuiiuiU. Qua in expcdinus, riimi&a Apulia r*liiiis<|uc Taucredi libcris, lione Ursclltis egregiam iu|HMaiori navavil ojKirani. qui sociib polcnliorcs eflccli, diiioncb omucs, aiiuis Micbaclc dcniquc in orîuein rcdaclo, Nicepburu*
97
HISTORIARUM L I B . I I .
98
. - cujus loco mip*r moi-lui eopias cjtis gubornabat, , , 59 nibi) uisi piseti-xttnu el ncca>ioneii> plausib.lem
Caroli Du Fresnc Du Cange nol.

loôiboia , qui in palalio rerum haclrnus poiitns Non periil virtnt, licei exercere togalar SflyMiam ) , sen, iti Scylitzcs scribii, lleMunera mililij'... et sine scwguinis huutiu rac l-aui ad UrsWlitin veirl, qito ojus ope in BrycnMuia legiihno sub judice bella tueri. tni ca^tia Iransirel; quom iilc siaiint compruhrnsum ud Bntnnialain, qui ium impcramr fucral rentmliaPrimns anlom cx clarissinia Normannicorum Balms, viMluin adducil. Ila Biycnniiis : scd icui paulo liorum fa uilia foro nomen dcdil N I C O L A C J S D E . S T I I S narrai Scylirzes. Ail quippe logolbeiam conL E U I . , qui dcposilo sub Ibnrico M. veltili (nociir.o fn5iss*r ad Ursellum occtillalimiqua aliquandiu deroliclisquo militaribns studih, in sup eaio Pari i liMisa cona ab ipso gtTvadim, Urs< lluin ipsuti dicasterio senalor faftus, deindii libellnrmii supplivi'ieito exsiinxisse ei abUrselli uxorc lilierisque ail cum magisinr ct posl diversas b'galiones pr riiiraiu lixiaiiiaiatn iîdiictuu. Scylilza* ci Bryennio non adcphis, urbi deniqtic rcique uibica^ terliuiu pi;rass<M.li ur niitnino Zor.ans. Tradil enim logollieiam, posihis, laiitus ubiqno vir l u i l , ut omiiibiis adrnii<ti sese ad (Jrselliiiii < onluleral, ab eo u vim -iflis raiioncm sui rclinqucrcl. Pra'ss domiim in sri.aiu assmatuin. el UrscISo snbitauca morle e x s l i m l i , iiifnlalns a roge diclus ct in sncrum palatino imi ni suvpicioncin venisso dali illi vcneni caqut; d < > oniinem regis nuspiciis ros admiiiislrai.titiiu ai^ :ni>a ab Uiselli cuguulis'Bohmialse iiadilmn esn. clns, w a r i o sututna cuni polesiaie praiHcunr l selli proin te obims incidil iu A. Clir. 1078. Jain Qao iit niuncie nffeclam famw commoda, pecunix \ I T I > cuni Ballioloiiim iiometivlalione famil as plures tieglexil augmenta; et quod rarnm virtulis excmplum i<i Meustria scu Nerniamisa. viiinisqne Nciisiriaj esi, his egit se temportbus coniinentem, quibus f / i provinciis occurrani, liarum* cui asciibondus sil wen avariiia non habebal. Poslretno C I I M I diviso iu tJiscllus baud planc promptiiin ost rielinire. D.as larliunes rcgno, uucla lndlo atroci drflagrare se Caletibus, qnse esl Noriiiainiiae pars, aliani in iiaimiKjnc ipsnni, cni pneorat, in parusdisiraciiiui Viiiriuarensi pajo, Catelibus coulerniiu, observam i-eriicrrt. nioeroro, cinis laboribasjue , srri|ilores ). Nam Saii-Paulanani el Fiandn nsciii, r-gi el paliiai, (jnani dudura devover. t vitam i m lanulsi a*talt isla pcrnobiles babiUc sinl, vix est ut p<ndil 15 Kal. Sepl. A. Chr. 1652 aiat. 66. Tami credam ad Uihclium spociaiv. Bina vcro Ballio:i pareiilis inx^tanlissiutus filuis V. C . L U D O V I C U S D E : ppt*llalio:ie pvaulia aul caslra rccensel Cbronii on !i\:LLEi;L, pra^s jvque infulalus, non mo.to parlam vtlus Foiiiatiellcnse, qiioruni allcruiuc. 12 in pago a fiiajonbiis laiidem bodie ad;cqual, sed incredibili THlao seu Talogiensi, YinemaciMisi (iniliino, altecliaiu viriuluin onmium, quibus praecellil,coiuiliva rum c. 9 in ip>o Yiiic*maccii*i pa-o slalnii. Pnus s suai nobiliiahni el ^loriam iia cumul.tic I I I I O a ISovoeasU Ib>, alierum ab Abbalisvilla iiuo ci aiioinat, ut po^leris suis fnturiis sil iu exeinplqm. M'Squtiiii!iiari d i K a t : uliuiiuju*' biuw fauiiliai a.insoNorma.MniciS Ballioloniai familiis aniiquilaie et rcdiim r.obiii cogHoiueii dedil. TalogitMtsem Uallioloiiiiii gislaruin f;niia baud iiilerior exsiilil gei:a lunigciitcin perauiiquain ftiis.NO lestalur ) diplo.ua tiasl.ola Yineaiacunsis, cuin non pauci digniialibns, K o U i l i AHgersis c miiis 1050, in quo iiiunio- C t t bcllua laude tllustrcs viros in Anglia cdideril ratur Gaufridus de fiailoil. R X N U I pm-iroa al.ud didcniqite Siuiiae rcges aliquot. IIujus origo cuiu !'alliulum m ipsis CaKiibus a.i bfquaisa; u>l*a, quod liatMMius iiou Scoiis duntaxai in Anglis, scd ei noliobilissimas panler tamil.a: iiouicii iiniiiiu aiiituc siiis vix sil uoia, pursiai quod banc in reai a me siiptTStili. Plures dciiiqiic ejttsdem togiiomiiiis pcrpiidtMii adiiOMiiiui, non in^rato forsaa parergo, illuslres viros habenl sci iptofes, qtios puslrcuKis Gnfcaniiis lnsce intcrseiere cnimt'iiiariis, Imii Habioloruiu genli accensctu j)krn;ue. hos inier eliani ui qni aj>ud plerosquo iuvaluil error, a .curiil apud Ordeiictini Vualem 1. . 1082 inamiua Baliiolorimi lauulia gnus duxisse Scoiiiiaynaldus de baitlul, cui uxor iuil Aimcrta, Koc<s cx .^ tegos, ex cotuni animi^ pmiins geni de alonlegomeiico Scrobcsbiniensis Ait-l.a taiKioai eveilaiur. Pritnus cx ea iamilia qua! sidcai i Belismriisis in Galiia cotui is neplis, qiu iu lixil Ang!ia, recriiselur ab lns.uricis Bernardu* llispaiiia coitlra Saraccnos congieb&u* osl. lllius dt Railkul* in exeniiits mUilanbns vir experieuiis casl! uni, quud lideui ilebilam al>jtiras>s<!( , .Miiiu, iiiqinl Juannes Uagul^ladeiibis, <|Ui Stcpiiano <-bbedii Ueniicus Angh;e rcx sub A. l l l i ) ) . Cac-iaiira Scoius miliiav.i in co juailiu, quod6'<'-^l iiomcii iuit Mausiu HeiiWarth, quod in b. iliodardi vucaiil scnptorc>, An. 1158 ol in all<io lurum laniilia Catclensi ad Sequaitam diu sleiil. coiiiia Kanid(iiiii CisirtMiMiu coiuilem caplus I KccriibeiiUu praMeiea alii pauci, Guillelmuo . 1122. iJcniardo i.^lo ivdiib aluin caslcilam in Milicel el Henncus de Uailivi Catclibus sub Bngiiiiiiba irailil Caiudcuus , in dioetHhi Dunel-' IMiitippo Augusio rege : altoi ilenncus ) sub an. uensi, ad Tcbiui amnem, quod a cuiiiiilorc Bcrl i T l ; liigerrannus denique de Uuiilol, Franciaj V uardi ca>li'iiiii, veiuacule autein Uernard-Cabile Uial.bbiaitbus Pbilippo Ul rrgnanle, qucui ptrpenuiiciipalain e^l. Bernardo uxor luil Malbildis, ram Cudiciacciisibus ascribil Bellore&lus. Sed boc ox *jua libc iv s siiiluiil lngciraiiiiiini, VVidoneiii, iadicasse saus sil ad gtuiiis Bailiola; conmicndaLuslacliium ol BJJ narduni, praiieiea llalwil iiui iioncm, cujus cseteroquin steimua accuraic saiis, iiiiaui, uii consial i x diplumale Warini t-piscopi a piinueva biii origiue, toulcxuil Fiau- Ambiaiicnsis A. 1158, quo aniistes ille doiialioii.Mi ciscus Blanciiardus, in graliam Balliolurum l*ai i approbal a Bcrnardo de Ualliolo, nuliu aireuuo, sieusiuiM, qui abdicaio pronuper sago, ad togam quorunidaui allarium Cluniacensi laeiani inona^lcuciursis illubtiioribus lori el palaiii regii digm a l i : assensum pra:benlibus Beniardi Iraliiiais, ipsa Lus iranbUiiuiil. Aiaibilde conjuê, bbcrisquc ptajdiciis. Exstai pra^leiea fjuhdi-m BcrnarUi aliud diploma Parissis i.xaraiuin corum Eugeuio suiuiuo el icgu . . . . Tametsi bella quierunt j ,
.,
7 ( f 10 x x 1 8 l 6 i1 1 7 , e 1 3
' Bryeno. 1. m, n. 26. .Maibrancus 1. x, de Morin. c. 10,1 xi, c. 61,90; Locrius ep st. prsiixa i.hrouico Bel^ ; Froissart. 1 vol. 67; I.ainberl. A r j . p. 79. In uot. ad Guiberium. " alal. FVrcnl. Buuerias. " Ke<{. paler. Wenard. iu nol. ad Joinvill. p. 5^>0,
Cesia Fhil. , p. Ann. Lucini in Paiieg. aJ Tison. Scnalor 1. in, Var. Ep. U . Horent. Wuurn. A. iiOb. ln Bril. UMoih. Clun.
1 3 u 1 5 1 6 17
1 8
To.ii. II oiuiti.
Anglie.
99
NICEPHORl BRYENNII
100
qutfrebat dcfectionis quam ilndum partiiiiebat in rem confcrciida. Contigil aulem qiieindam e pha ,
Caroli Du Fresne Du Cange notffi.

Fiancia in domo tcmpli A. 1146 qno reditus quos- Joannes domimis de Bailleul dncla in uxorem Dnr* nagilla, Alaui Scolia? constabularii ex Margania dam in Anglia fralribus mi!iti;e lempli assi^nal, Davidis de Scoiia Hunlindonensis coinilis primolugerranno lilio concedenie el consentiente. Ingergeniia lilia, Galeweiae illius jnre domimis i u i t : ramii niillam amplius menlionem fieri comperio. Wido vero, Bernardi filius aher, subscribil di cnbroque boc tilulo el appeilatione ista occiirrit apud scriplores Anglicos ab an. 1256 Exslinclo ploma Henri I regis Angliae pro S. Vulmari monademum absque prole Ataxandro Scotoriun regc, slerio in Bonoiiiensi coiniUln. Eusmchii * , Bercuin gravis de regni succcssione exorla esset coniiardi perinde lilii, meminii cbarta Joannis regis tonlio inicr ejus bxredes, niaxime inler Joannem Augliai in Monaslico anglicano'Bernardus deni<jue, Balliolum cl Kobertum Brusium, expenso discusullimus Bertiardi 1 filius, pro Henrico I I Anglia; soque ulriusque jure, ab Edwardo I Anglorum rege contra eosdem Scolos dimicavii sub A. 1174, rrgt, delecto conlroversiaa arbilro, Srtiiicuiii reuii produnt Hogcrus Hovedenus el Joannea Bromgiiuui Joanni addictum esl A. 1295 . Sed sitborlis ptouus, qni Bernardo viri nobilis et magnanimi mox Aiiglum inter vl Scoiuiu dissidiis, Joannes in elogiuut tribuit. Bertiardum bunc a priorc diverMim esse suadcl leinpomm ratio, quoJ cliam arsuil Edwardi poleslatcm veuil re^noque privaius al> codem iu prxdium Balliolense in Gallia amandaius Bcrnardi U diploma, quo ecctesias de Gastello Bernardi et de Mideltun sanclai Maria; Eboracensi mo- cst el (((lorumdam pralaioruui curaa ouslodiaeque coniradilus , quo in loco reliquum viiaB exegil naslerio cnncedil, qua$ lempore patris $ui fuisse lanlum cupeilas ait. \ix ltis enim liquel non ab illo obiiique tandem post anuum 1327 proinde in exIreina seneciule, ut ait Bucliananus", el cenlenario condiium cablrum Bernardi, sed a parenle, quem major, cuni aban. 1236 arma induissel resquevarias abavum Joamiis Scotonuu regis vocai Gaiudcmis. gessissel, ui auctor csl Parisius. Universa inUs Floruentiil piaeifrea in Angba isla ferme, qaa Bcrnardus I ! , tempestaie illusires aliquoi ex Bal- i ini qua3 Auglia possidebat prasdia flsco addicla liolana geulc v i r i , quos ab eodcui siipile, lioc csl sunt, cxceptis aliquol quai ad Anlonium Duncla Bemardo 1 vel poiiiisa Beniatdi parenie, piognu- mensem episcopum, lanquam coinilalem palalinmu, caduci jure suut devoluta, iu quibits cxstiiu tos conjiccre esi : Osbcnu* * ncmpe, qui sub Kogerio Warviceiisi comiie floruil, Guiiletnius, sub Gastrum Beruardi, q.uod no\a a?dilicionnn el sirueiuramm accessioue auxil. Otta doiudc regeni Tursliiiu Eboracensi amistile, Joscelitius doiiique inler el episcopum controversia, concessum iilud ct Odo de Bailleut. Josceliitum " cuin cieteiis Angltse proceribus, qui avilas AngUrum, u l appella- esl Warwicenci comiti. J o a n i i i Scoloruin regi uuicus superfuil lilius Edwardus, .cui dum adbuc baut, obseivationes luebaiitur actius, sacris inlerdixii D. Tbomas Caiiiuaricusis ai\ bicpUcopus. regno polirctur, Joaimam Garoli Valesiai comiiis Mcmoralur ille in tabulis aliquoi regis llciinci 11 (iliam primogcnilam dcsponsarai pareus sub An. paiiis in doicm seu dolaliiium, u l vocanl, :n Mona$lico Anglicano. Odo vcro rciriiselur inler C 1395 15t0 sicrliugoruni Jibiis ia Balliolo, Damperla, Bellalandensis iiiouasicrii, ul vucanl, beuefaclorcs Helicurie el llornayo hi regno Franciae, et aliis in sub ea lempora. Bcmardi 11 lilu luerunt llugo el Sc.otia piaidiis percipiendis. Quae quidein prasdicla Bcrnardus. Uugonis de Bailleul scinel iiietiiinit iu Gallia pradia in Vinimaceubi pago el Poniiveiibi Matlbaeus Paris. sub . 1216, qui Catleltum Bercomilalii paucis a se invicetn divisa inlcrvallis sua nardi de ejus feudo fuisse diseite ail. lluic rcx Anglia* Joanncs regni liuiiies luendos iradidii con- suul. Veruin parenle in ordineni reiaclo, infecia leinausere mipiiamm p a d a ^ . lixslincio posl b i c tra Alcxaiidrum Scolorum regem, qui L u d . u i i vi l d . iNovcmb. an. 1527 Brusio icge, qui bavideui Francia? regis iilii parlts uliro cuucubcrai. Ai> liliiim diadcuiaiu bajredem icliqucral, Eiiwardus Hugone prodiere Atexunder de Bailleul cmlanii ilouitiius, Ilenricus el Guido. l i c m i c u , cujUs cxces- altqliui bcoiicoruni proceruiu opc, alquoa .r.o ipatus suni sub A. 1246 aunoiaul Parisius et Mallliasus Anijliai regia lalms auxiho,Scoiicani unasil rcgiium sub Augusium ineiiscm aa. 1550 ac 5 Kal. Octuii. \Vcstiiionaslericii8is, uxor fuii Agncs W.lleliui tle Valeulia comius Pembrocbii lilia, ex quu coaju- pioximu iiisc(iueoiis atiui coroaauia , eo iiotiiiuu lidem dcinceps piaestiLii Edwardo i l i Angtia? regi gio nulla bupeiluit uroles. Guido vero cum $ i nione de Moulelorii Liceblreiisi coiuilc conUa Hen- 14 Kai. Jnl. au. 1354 in publ.cis apud Lboracuin coniitis. JNec diu parta pouius diguilale, tegito rtcum III Anglia regcm foniler dimicans occubmt A. 1205. ExbUui etiam Hugoni lilia Lora, Gilbei lo exacius ei jure oxuiii in iliud suo iu euuniem t d Avardum Angli;u regem seu, ui al.i voluni, Lconelde Gand ex Flaudna; coinitibus genus ducenti nupla. Lorx eliam lonassis boror fuil Ada de Buil- j) lum Edwarui Dlium iranscriplo 8 Kal. Febr. vel, lev*., uxor Rogerii Filii-Joauuis seu Filz-Jean, quem ui quibusdam placet, iLpipbaiuajdie fslo an. 1556, exiremum lanUein diciu obiil ad Buucaslriain A u . exsiincluni au. 1^49auciorcst Parisius. Alexander 1363 Ex cadem piailerea Baliiolaua iauulia A u de Bailleul " , primugeuiius Hugonis filius, ex lsaglica niemoraiur Badulfus, qui bub Joaime Vaicubclla de Uover, quaj comitissa de Assolin in velori nensi coiuiie vixii ctrca A. 1300. Simon vicecomes (iploa.alu indigiiahir, binos procreavit masculos, Glaiuorgaiiensis eadeiu Lcmpesiate" et Edwardu* Joanuem scilicei regem Scoiias el Thomam de Bailquem Anglia; rex Edwardus Warwicensi praiccil leul pairein Cliriaime de Baiiieul, qujc Ingcrranno iiuiaensi, Godiciaci iu Gallia loparcbae, uupsit. oppido suo An. 1533. Exbtiuclo porro nuprute
1 9 , 8 8 0 l a l ,a 1 3 t v 3 3 1 0
Tom. I el 2, Motmt. * Toiu. 11, p. 510. loin. II . Joaa. Saresb. Ep. 159, Rad. de Dicelo, Hovcd., Baron. A. 1167. Tom. I el Mon. Matlb. Westm. 1211. Kad. Brooke. Knigluon. * Wiii. Torn. Wasiugb. Chr. FUmdr., c. 58.
11 , s 1 1 t n
19
* Will. We^lmon. An. 1199, Walsingh , Kniglbon. " Budian. i . V I I I . * Godwiiius in PrarniL \AngL. Tom. Jl Motiust., p. 846. " Waisiugh., Kuighiou., Buehan., Tilletius.
%i
Cbariopbylac. Ueg , Laieta Hscohse, l i t . 1.

t
v Froissan. 1 vol., c. 21, Chron. fl,.ndreu*. c. 71. * Walsiuub , Kmyhlou. Toai. 11 Monust. *' Froissari. 1 vol., c. 27, 90, I3S, Cltr. de Flandr.
Se
H I S T O R I A R U M L I B . .
102
; , , \ * . \ , . \ , \ . ; \ ( ' \ ), , \ . ; [. 43] *. ' . ctis intra vallam copiis brovi accersiturum, quando Turcos immittere. *. 0\ \ , . . ', * \ - ^ , \ , . ' . ' * . \ \ .
lange Gallica vchemcnti laedcre injuria indigoitarum aliqucm, cujus ille ttolorc graviter apud cxercitus lotius imperatorcm questus expressil ab eo , quod nogari non poterat, tit jtiberet inilitem injuri e aa< torem in inedium addiici. Opportuna et speciosa ea causa rebellionis visa. Ergo is primo exlra vallum suos locat postridie se redilurum in caslra pollicitus. Media porro nocte adducta senim pbalange Gallorum fugil Sebasliaro versus iler intcndens. Cerlior sub atiroram de isla fuga faettis Isaacius Gomnenus cousilium ex re cepit-AIexii frairis altributa ei parle copiartim ad persfqiieadum Ursclium roittendi. Dum ea cxpediuntur segregamlisque copiis iluris maiisurisque exspeclalio ciuictorum pendel, tumuliuosus eccc ab cxploraioribus aflertur nunlius Turcorum magno nuniero manos niovenlium jamque vicinu in loco Jiabentium caslra. Omissa igiiur in pacscus cura sequ.ndi Ursolii Isaacius ad praelium se comparat. Rogat anlem fratrcm ol praeesse inlerim caslris vclit: graviler eam lulit jussionem Aicxius, quae occasioficm illi eriperel in acie puguamli. Consolalus eum ia~ men Isaacius esl pollicendo, scse ipsum cum relimalurum forel robur ipsum Roinani exercitus iu
5. Ilis ille pcrsuasus in castris mansil. Isa cius autcm cum dclcclis copiis 60 ' Turcos vadens obvios babuil eos in finibus Cappadocia?, ubi commisso stalim praclio fuganlur Bomani, duce inlenin inlrcptde pugnante, qnoad circumveutus ab bostibus equo cx vulnere sublabcnle sinitil cum eo aflliclus bumi rapius esl el ducius a Turcis in ipsorum castra. Cuin vero fracla* disjcitaiqtie aciei Boinanae inslareiii viclores Turci, crumpcns vallo cum paueis Alex>us memoral.ilcm pugnam feil, quan peue omnibus saluli fuit discriinen ipse in capul suuiii lolum excipions ct ultro vocaus. Quando ct parum abfttil quin caporetur, cum sese in tuedioi iiuinisissel bosles el cum qui se priiiitid
n

Edwardo Scotorum rege, exorta cst de illius iu D caslrum' a Balliolorum bacredibus cmerat anfea Francia bonis controvcrsia ac dc BalJiolo praescrEdwatdus Anglia? rcx el coniiiatui Poniivensi adlim, iuter Radulphum de Godiciaco Montis Alirajuuxcral. Sed vi lioc nolauduni ab eodeni Hcllibilis loparcbam , Caibarinam Alrebalensem Albae curtcnsi pra.dk) flnxiesc Balliolanse farndiae sy\ubollarbe coniiiissam et Hugonem de Meleduno Anlum seu clamorcm, ut vocam, iuililarem, qui vulgo looiiii doiuinum uxoris j u r e ; cessitque landem Scoiicis regibus in uiiiverstun asciibilur a liciaBalliolcnsis castellauia Badulpbo * , u( Chrislinae libtis noslris, qui Joanui cl Edwardo Bailiolis prode Bailleuly Edwardi patruelis cx lllio nopoti, qua prius iuil iifmpc llellicourl en Ponlieu. Ex quo ilte poliebaiur an. 1370. Ex prsedictis jam saiis piTperam el inleliciier salis Vigueriussub an. 1286, superque censtare aibitror Balliolenaes Angios Grticimaitius in Hibl. script. Gallic, p. 328, i*t Scoloeque a iNorniannioa ejubdnu nomenclaSauvagius ad Chrouicon Flandriv veinaculuiu lura* familia prodiisse, scd ex ca qua? iu Vincniac. 38 llaricuria: douiiiios fuisse Ualliolos liariolaii censi agro floruit el Picaidia, ubi praedia de tiailsur.l. Geulis Balliobe Viiicmacuiisis arma el i n Uml, de Dampierre, de Uellicourt el de Hornay siguia varie eflei unl liliri, quos vocatu Provinciaios. posstdil. Balliulum, quod geuli appellaiioiiein dcManuscriplus Scoiicus qui penes inc esl, scululiuu Uii, lenel bodie domus Melunia seu de Melun, argenleuui in uiiniala arca assignal. Allcr Gallicus Bampetram ei llornaium Ramburea, Uicurtiin scutulum argciiteum, tcriius Aruieniaco dislincluiu dcnique RoubaKla seu Gamaibia cx Garoli \ J vellere lacil. Ducbeuius denique scululuui r u frauciae legis dono Joacbimo Houlialdo Franciai bcu.n in Arnieniaca area atlribuit. narescallo sub aiiuuo ccusu facio. Quod quidcm
8
Ducbeaoius io Hi$t. Codic. * Bor.Ociv. Exekiit nomen Alexii.
103
NICEHIORI BRYENNU
104
accedere ausus eral magno hasta? ictu inleifecisset \ \ , slravisselque. Circumfusis dcinde uudique Turcis \ tula illum cminus jaculalione iiiiestanlibus illapsus * , ; divina ulique manu senalus cA ipse quidftn, ei , cquus quo vehcb; tur muliis iranslixus sagiliis se \ vc( toremque suuin effudit itt lerram. Quo icinpore . '* \ , comites ejus, quibus erat cbarissinuis utpole ainore , digmssimus oinimim, exsilienies ex equis ad euin cticurrerunl anibieniesque ipsuni et cum eo forlis ^ ' sime pugnanles periculo tandein exemerunl eimi. Quiiidcrim cranl oinnes, e quibus quinque tanlum , caslra salvi cutn Alexio redieruul, eaeieris par. l m occisis parlini capiis. Rcdux porro e labore , lanso nou sc oiio dcdit, sed caslra circumiens coi oborabat aninios lnililui magnopcrc adbor- , lans, ne quid Honiaia geneiosilale iiidignum con- ' scisterenl. Illi quoad dies fuH in 61 loco persla- . " , \ banl admiranles, quin eliam laudabaul juvenis \ aiiiuium, supplicesque lemlcnles manus salvaiorero , , , , . vum el benefaclorein acclaiuabaiil. Eugc, dicenlcs, adoleacens, salvaior, gubernalor, liujus , ' . niirc scrvali Hoinant exorcilus liberaior. Euge, . , : \ coiporis iinpcdhiieuiuin in corpore vix scnliens. Fruamur loiiguin bcioicis faciuoribus islis serve- . ^ risqnc utmam nobis iu longissiiiia lcmpora cominune di-cus piicsidiumque publicue rei. Ilis applau- , sibus uovi dikis gciieiusilaiein augenles, dum cclebrabam miliics, sese vallo conliuebaul, illo , \ . , \ subinde Toras prociinenie ac iiiullos irruenliuin hobliuni occideule, alios fuganlc. Ubi aulcm nox , , , %>...; ,...... ........... 4 1 . . . :.. .~ , .,:: ,. / r _ _ \ __ Tcnil, aaiiiiadvcrierol Alexius omnes mililes ^ -, paiare passini se aique expedire pro se quemque, . pergralum id ipsi fuit, quo.l sc ipsos ad puguani comparare credcret, fanjulisque ac familiaribus huis quaj iicrenl uidicavil. 6. Ad lale iiitluiitm silcbani quidrni a l i i ; uuiis [. 44] -'. vcro iilorufii inaau slrei uus ci usu reruiu prudtin- \ (iaque muliis piscstans Tbeodolus uoiuinu non , , laustiiiu dixil videri augurium acciugi iml lcs iin . inincnte nocte fngiluros mox, nempe ui prinuiin , . tulo poleruni iiilendenlibus se lenebris. Ad hanc * voceni ingenii doiore suo intellexil adolescens . ' vebemcnlcr errasse sc, qui ex conscienlia generu- \ sitalis propriae de suis miliiibus aestimassel. Re- . \ ; cepil se lamen in tabernaculuiii coenaiurus, lolutu , ; diem sine cibo Iransegeral. Eo pono loricaio j ) . ' ' uti eral coiiianlc niililes clam vallo egressi fugie \ ^banl. Ad eum Irepidum mniiium impelu sequon<li , ^ \ ^. bisicudiqne fugaces capto, cuin equus poslulalus tion daieiur vix invenia mula, Alexius utsceiisa in , eanr parlein, 62 < l exibalur ruil, et revocare / . jain cgressos ei retinere adhuc inira vallum re- '' =. '/ pcrius cupiens. Sed jaui exieranl pene oames fu- \ gamque maiurabanu Exiiligilur el ipse, jam Turcis ' \ ; furiivum Roiuanorum abitum sentienlibus et i m pelu quam vebenieutissiino matiuque valida con- , \ , , leiidemibus assequi fugientcs. Ilaqiie viiari non , ^ ; -; l>oierat quin caperetur Alexius, nisi Tbeodoius, \ * cujua modo meiiiiuimus, audiio slrepilu sequeu- , ^ tium equorutii el intellecio inde Turcorum magnam . \
r
<
tia
tilSTORIARUM LIB. . 106 105 multilndinem in ipsQS ruere, ei suasissrt pauluhiui iie declinarc. Qtiod cum iccissent ci in loco *. ' avio virgullis tccto ronscdissent ei quoad mukitudo . Tnrcorum practeriissel, laluissent, deindc illiuc * \ * movcnles fesiinabanl rccit in montem cui nomcn , \ , Didymi. Sed euntibus Turcorum occurrit nianus, . . hi quos cum iinpetum iecissent, drspersi disjimcti ) \ qne Alexii cotnilps ad invioem sunt, noct^que sn\ , porvenienie cenvenire iierum congregariquc ne \ quiveruni. ergo quisque qno fors toKt. fiu-tyuts , aiilem Alexius re lictus solus jam a i radices montia * Didymorum xgre pervcnerat, mula iia faiigMa nt . \ progiedi non possel ulierius, cxscewtens, pcdibtis icclivitatem monlig superare ag^ressus esl lori^ , caius adliuc. Loricam enim exuore pnobibebat .
. - juvenilis qna fervebat generosilas adjuvante niemoria^, quae lom forte recursavil animo, nt narrarc wspci. , [. 45] \ ^>^ (5 ipse solebai, dicli cujusdam. Aiebal sciiicct andilum stbi aliquando patrcm auum cum acrilcr increparel quemdam, quod is iter pedibus faciens , , arma omisisset. Ha?c causa illi fuit obfirm.tndi animi in consianlia lahoris tantt lolerandi via^que . anlux ac longae sub loricae 63 onere peragend, in quo iUud jnopinalitis Tidebilur, qirod cnm illi siatim ac jumento desiliit sanguis larga copia e naribus proflucre coepisset, iion tamcn propleiva aut arma deposuil aul currere per toiajn noclem dcfHilit, quoad in oppidulum quod est in Cabadonia perveniL f . ' 7. Ibi concurrens circa eom plcbs rustica cooi , oi xa\ lonorum l o c i , ubi ghdiatorio coopcrttim sago ciuenlis sparso tnncnus viderunl, qnam iniquis . * C animis laletn nobilissimi juvenrs forimiam ferreni, , suspiriie passim lacrymisqne declararunt. Utautrm \ ad honoralissimos quoque oppidi cjug cives indi . cium advenlua Alexii famadetuiil, ccrlatim adibant \ \ ipsum invitatumque in soas domos omni bonore ac , \ signiiicalione bcncvolcnlise pro sua quisque copia , cxcipiebanl vcstesque afferebQiii nobilitatem ejvs .... ' , magts decentea, adeoque in curando jtivenis cor ^ . pore imllam diHgenlise parlem omiilcbant, nt \ spcculum cliam altulerint moreque ipsorum eo 4 \ sese explorare suaserint; quod illc ctini arrisu ( . lecusans perculil bomincs velut novaB rci admi , \ raiione, a qtia cos his deducere verbis instituil, \ . * ncmpe inquiens, Virorum prttsertim mililarium . consuetudo non est consulere speculum. Mulieruni , , \ ". ' , . , . ' , ' . Wi \ , \ . j t t ntaritis placere sindentium; ornatus mililis arma sunl et ea viclus ac cultus ratio, quas a lyxuria el deliciis quam longissime absil. Id illi audienles, sapienliam temperanliamque juvcnis admiraii eum non plus iiiduo detinere potuerum. Ciim enim illo iolcrvallo cotivenissent eodcm ejus iamuli, moram eundi non 64 f '* direclo iiinere Ancyram versus, ubl sc fratrem reperttirum falso delusus indicio eperabal, quod ei quidam e prselio fuga servatui dc fralre percontanii aflirmassoi evasisse illum manug insequeniium Turcorum sals a c n n e & f ec
Tom atque incolomem perlatum in.quodquam oppidulum quod ctiam desiguabat. Ex quoeum Ancyram ie reeepiuruni Alexius non dubitans in ibtam urbem velut ad cumplexum fratris fesiinabat. Sed cunti ialsiias indicii demonslrala est cerlisque documentis pcrsuasum caplum esse fratrem, cujus ser.sum Hifonwmi acerbiorem etiam error prsccedens spei iruslra conccplai rcddebal, llaquc mcerorein PATROL. G R . C X X V I l . 4
107
NICEPHORI B R Y E N N H
108
quU^m et animo conccpil magnum ct lacrymis veris susptriisque leslatus est. Non laraen iter iwcessaiium luclu inlerrupit aut relardavit. 8. Pcrlalus ergo Ancyram dimisil statim quoquo ' ' versum qui explorarent de fralre cerla referrcnt- , \ qoc, e quibus cum comperisset barbaros cjus de- ^ ( lemores paralos esse liberaiioneiu ejus mullia . auieorum lnillibus vendere, respirare coepit ad , \ talem nuntium, el ad oblatam recuperandi cbari ' capiiis facultalein niagna moeroris ex ipsius jactura [. 4 6 ] \ . erli parlc levalus curriculo se conlulit in iirbeiu regiam pecunias iiido sumplurus, quibus fratrein \ , redimeret. Paucis ixide diebus negoiio confeclo \ cum Ancyram fe&iinaret dicmque ac noclem con- . \ tinualo ilinere fessus, clausis jam urbis poriis, \ quippe nocle concubia pervenisset, sublato clainore . ' poscebat aperiri sibi januas. ld facere vereniibus ' custodibus, quod in vicinia Turcorum caslra non procul illinc liabenlium periculose id lali bora fieri . \ \ . videretur, 65 perconlanlibus vicissim, quioain , demum eisenl qui talia peterenl, proclamatura ab , . Alexii comilalu esl adesse ipsum, quara vocem jucundissimam praseniibu3 effecit casus lom qui- , ilam bodie quoque non sine volupiaie roemorandus. ' Niinirum inlerim dum confeclurus prelium frai e r n redemptionis excurreral in urbein Alexius, , Isaacimn caplivum res suas rcpulaiUem cura subiit \ * * \ vilandum si qua posset sibi esse, ne anlequam dc , liberatione sua transactum essel quidpiam longius a Romanae diiionis Ouibus recedercnt barbari; ' , > tuoc enim difficilius negoiium fore. Missis igilur in vicinas civitates nunliis, cum sese caplum el dc- . tenlores pecuniam pro suo capite pacisci paraios , \ j . ..~. ... * . . ZiJJ ~ .-. ... ~ .. docufcset postulasseique, ut quanlum quisque. aini , .. L corum posset conferre pecuniae ad sui liberatio \ nem ne gravarenlur priusquam longius a Romauo . limite abscederenl Baibari, saiicie pollicens cuncia ipbis ciio cum usura rcponenda, ad cam invitatio. ' nem locupleiibus inullis auri magnam vim milten- , tibus, pretii quod petebanl Turci parlem numeravit, \ . * ' pro parte reliqua dalis obsidibus cavil, sicque liber , abire permissus Ancyram eamdem ipsam Galaia- \ \ rum mclropolim eadera illa coramodum se die . . contulil, qua reducem Conslantinopoli Alexium eodem pervenisse jani diximus. Cxierum Isaacius ( \ ) * prius ingressus in quodam domicilio supra porlas \ . silo conquiescebat obseratis porlis, quaruiu ipse
a c

claves asservabal. Ut aulein vocem fratris exterius . ; clanianlis audivit, cxsiJiii e stralo clavibusque , sumplis ad porUs accuiril apcriisque iis omnes . \ ; introduxit in civilaicin. Alprxclarus Alexius ipsum . iuopinatissiiue cernetiB (nibil enim adbuc de illius liberatione audierat) desiluit Qtf ex equo complexuque aiquc osculo sa|utavii frairem, quaudo ineredtbiH uterque perfusi gaiidio in id, quod dixi cCDiiaculuiB asr.cmirMi!t, iibi coeuanle A k x i o , qui uibil adhuc eo die gustaveral, lsaaciue quae pasûs e*sel in caplivitate uari-abal. liaquc non sifie dulcibus ulrinque laerymis Iransacia coina cst. 9. Hiuc Iriduo curandis bomiinim jumenlorum'. \ que corporibus dalo, ubi audieie recessiase Turcos xxi , : procul a Romauis fiuibns, caplo ipsi Consianlino [ . 4 7 ] ' , polim versus ilinerc cum posl trajeclum Sangai iura \ Nicomediam pctercnt, ecce praelercuDlibus illis . -
109
iIISTORlARtJM t i B .
11(1
. oppidum magnum Dccten vocarnm occurrk yir olim nolus pro faniiliaritalc rogans, domuiit , u t a d suamjn proxrmo silaia diverterenl modicum \ illic quieiuri. Victi precibus onarssisque equis iti \ . cubiculo auperiori quiescebam, hospiic interim , occvpato in parando prandio plurinramque siW \ . gratulame, quod tales apud se convivas cerneref. , 6 ' Verum interea forte cootigit duceniog Turcos pne , . , dandi causa vaganles iHac descendere, qiri cum \ , innoxie transirent ufteriusque omnino nimos ac spes huendereni, rusticus eos arator tjonspicatua \ \ \ * ac sibi persuadens esse illos e comilatu Comnenonim, quos modo transeentes viderat, raagna . ' \ , compellaus voce dixft sese iis ostenstirum ubi esset magnus domeaticus. lllt ad hominem coetmtes ulii \ \' . - x ipso cognoverunt exceptum demeeticim bosptLo - cum paucis doraura ipsis ostensam, eaui slalim , obaederunt undique omnesque exitus ffj prsesi . diis munierunt: vi aperia abstinttere lantrsper, . * ' qued acres obsessoruoi impeius si palam oppegna , reiUur erupturos metuerent. (Jl vero inlellectum \ , pericukim iutus est repenle quibus animi el vire ad arma corwmrunL Pieraque autem tmbellia \ , , raisla e mercenariis turba circumspiciebal fugam. Quibusdam etiain altoqui prevaleotiljus d vaato \ , corpore miiltt sese in txercitu fortilttdiois *sten, ^ lAtioue jactare solkis ignavissimum consilrom pla, . cebat, nequaquam aienlibus tentandam s4bi videri , pugnse cum Turcis aleam, sed abjectis armU de * . ^ dilionem faciendam llcle incohnmtalits prras ab Obsidenlibus accepla. Ad eam vocera mvrrmif or tum esi varhiin quorumdam laudantium senientiam ftliorura inter utrumque dubitanlium. gcnerosue Alexhis lumullu ad brere silenliuni sedaie banc craiionem exorsus est: 40. c Mihi quidem, viri, nos visu solo debella . \ , , ' tos hostium ncc vim experlos ttllacn uhro \H volua , \ tariaro servitutem ac prasens perkuJwm nos con \ - jicere praeter vituperationem ignavias sialtuiaB . qyoque inconsoHissiroaa videlur pleuissimnni. Exi , ' aumo e i i i m , uon dicana Roinaaoa Mos \M-oa \ . ingenui& orios nataiibus nunquam quid aimile \ ' - focisse, aed ne mulieres qaidom nobiles et pudicas , id facturas unquam. In eo quippe id agimus, ut 1 ; servilibus cracialibus reliquisque caplivitatis malis |P.48J ... ' - nullum tiobis soialium vel a raisericordia vel a laude ac pra?dialione liominttin faciamus relbiuuw. . , finimveiO qni nobili exaiUlalo ceriamiuc foriuna . belli advcrsa succumbiiiit, geuerosilaiis 6S fructytn iilum refertint, ut comniiseratioiie ab i n , doctis, laude a sapKinlibus dignl judicenlur, feliccs . ' vero pr&diceniur ab onmibus. Atqui se ipsoe ignave , . \ , dedanl iu serviiutem aul periculuio omnis sibi vo , ntae speaa prsecidunt, Uiaudaitque ac miseri publica $ , \ \ rgnoroinia traducuntur. Videnduni igitur nobis . , \ \ * quoque fuerii, prout csse in ore bonestorum bominum solet, ut aul bonesle viramus aut bonesie * , moriamur. Si quid igilur ntilii crediiis, quibus . \ , - )iasuc acgladii ad manum sunl, iis arreplis ad januam ' Stemus; qui arcubus sagiiiisque sunt instrucli
e 5 x m
111
NICEPHORl BRYENNH
112
lecium conscciidant. Imbellis vero lurba ruslicorum - . ' aul tauiulorum, quiquc alioqui militares cquis ca- , \ reiit mulis consecnsis relro nobis adstent. Tum . qui tettum inscenderint tela inde in liostes miltant. . Noi autem valvis patefaclis in ipsos irruamus quam Micilaiissindo equorum impelu. Postquam auiem iili . * fugientes longe a via qua nobis liinc urbem verstis , * , * eunduin est receaserint, descendant e teclo jacula* , . lores jumenlisque conscensis piodcant ciriera , niulliludine sequenle. Intcrvalla porro intcr sc , . ordinemqne in via servent, proul opus est ad phalangis tucndam figuram, cunciisque maximae id curae sil ne culpa cujusquam solvi ordines dis- , tiparique ac dispcrgi acicm conlingat. Seil inlerim dnro nos in hosles irrruimus , procedanl 11 pcdclenlim. Ubi vero vicissim bosles in nos impetum fecerint, slent in vestigio. Cum vero ad arclas viaruin fauces accesscrimus, pariler omnes exscendemus equis : ei polliceri au&im nequaquam ausuros bosies admovere se nobis propius. $ $ 1 1 . lla?cdixkelprobaviL.Omnibiis singulisque ' \ . pro se quoque ad paries sibi descriplas euntibus \ \ , alii leclo conscenso inde jaculabantur, alii portis \ patefactis ingenli vi conira bosles ferebantur, qui . eo gemino subilo adu.olo pcrculsi metu ferocia umissa in fugam versi sunt. Cnde audacia sumpta :. qui erant imus exierunl universi viamque inierunl \ , iu forraam pbalangis railiiariler instrucli, nisi quod , feslinanlius incedebant paulo, quam disciplinae aa ; periculi u&us poscebat. Cajlerum in lalum subducti ^, Barbaii fugaiu incusabanl suam muluoque se \ adboriati ui insecutores suos vicissim insequeren\ , \ ' r<tr ferumur iu nostros rursus, et quod eos non . phnee viginli csse videbani, circumvenire atqne . uiuni ex parle claudere conabamur. llli conciiato \ , , cttrsu luga versus suoruin pbalangein inita simul C , \ eo perveneranl colltcta rursus manu versisque . . \ [. 49] animose fronlibus in Turcos ibanl, fugiebanlquc . ' mox Barbari, qtioad suis cl ipsi inisli rur&*iu , cedcnles urgeiem nostios. Per bas sequendi fu- ( giendique vices cum multum esset spaiii confeclum ), Turci aeslimaio diligemius lotius noslroruni agmi* , \ nie numero, cuiu ae longe plures essc animadver- \ . uasenl (naio lurba illa qoa pbalangis exbibtbal speciem quiuquaginla equitum summam nou ex , plebal), omit>i$ iis conlra quos nequidquam bacle- H U S vcliiaii eranl, in plialaugciu ipsam magno \ Hiipelu magnieque clamoribus ac densa sagiliarum , puimaaione feruuiur. Hic noslri servandi onlinis ' .
f
ciira meiu omissa, cedebanl jam baod dubk in fugainque cum ceria omniuin pernicie vergebant, nisi celeriler anibo iratres cum paucis accuircnies opportunissinio 70 pi^slo auxilio fiiissenl janique iiitliiia;os in fugam revocassent ac slate in loio, uWi condoiiari furori bosiiuiu iiideiensi velleut, jussissenl. * J it. Porro tunc conligit mirabilc quidpiam. Vir J) '. . cnim crat slaturas procerilaie congruenle crassitie \ menibroruii), robore insuper artuuin ac latertorum . intcr exsecios palalinos speclari ac suspici solitus , , adeo qindein, iH visu priino intuentes percellerel, ; subigcretque admiraiione victos diccre ad proxi . mum quemquc : Quis euimvero lam animo con siaus tam viribus iinictus bosiis bujus contra , * rucnlis suslinere viin unquam poleril? S<Io enim, . ,
113 HTSTORIARUM LIB. I I . 114 \ \ , ul videlur conlerrili ej* aspecdi, vocts ctiam
\ . \ \ ' , ' \ . * \ ^ , \ , ^ \ . ' , ' \ , ' , \ , \, ' , [. 50] \ .;. , , * 6 *. , * & \ . forieaccedente toniiru plane ailoniii consttrnabanlur in fugam omnes. Hunc conligit adesee lunc in iHo numero phalangis quamdam epeciem rcferenlium, cum in eos irruerunl Turci. Versis ergo cunclis in fugam, hic praHer ratdem corporis lorica gravis equum adeo fatigaverai, ut is aliquo intervallo post omnes alios pone reliclus sequereiur. Id Turci conspicati circumvenire sejunctum a sociie comeRdebanl, Isaacio Alexioque auxiliari conlra conanlibus. Nec ipse periclitaiis eibi defuit, qu.iu inclytum Alexiuro oonfesso palam melu invocans sui ut misererelur orarel. Qui slatim coaversus boslibus qui se primi dederunl obvios fugere Hlico compulsie, hominem periculo exemit documenlo d eum cjusque admiratores memorabili, ne magniludine corporie, nec asperitate, ac gravilale vocis contineri viriutcm inilitis strenui, sed gcneroeitale animi et forli loleranlia rerum acerbarnm. Hic quidem sic ab Alexio servatus est. Alanus 71 autcin quidam ex familiaribus Isaacii, Arabales dirtus, vehemeniem el periinacem iaipeium Barbaroruni cernens, cui vix majori numero lolerabili duo soli cumoppidopaucisComneiii fralres obsistereut, *eriUis nequis casus acerbior alierulri corum inciJeret, socium, cui Cbascares nomen fuil, sub Cuoin^no Alexio merentem rogavil, adesse ut sibi vellei, omissisqne ambo equis in bosles jacularentur. Turpe siquidein, aiebal, fueril ejue nobiliialig ct ' , , \ ^ forliludinis viros Alanis hic praj*entibus periclitari. , Neque in nos solum, verum ei in universam Alano, \ rum geniem ac famam id dedecus redundabit. Sic , \ Arabalc loculo, refulavil consilium Cbascares ut \ . ei audax nimimn el parum prudens. Na- ct se ipsos praeseftlissimum adituros discriroen si 4ioc facerent, et tamcn iia quos servatum ireni nibil profuluros, quippe cum in aequa patentique planitie, lum erant, positis pedilibus adversus equites jaculari baud esset consultum. Sed si quid mibi credis, ait, quando noii longe ab iilis quas cernis ?ias angusliis distamus, eo simui pervenerimus, exscendemus ex equis forlilerque pugnabimus, ac fic, et honort gentis et saluti dominorum simul consnlemus. *. . 15. Talia Chascares. A l Arabates barbarico cum convicio rejiciens raptim pquo desiiiil, el ubi flagelli verbere conleniptiiu admonuisset Cbascarein, iret , \ , . si vellet cum Tugienlibus, ipse pugnare ex plano jaculando ccepit. Perculii inopinata species Turcos, \ . ; \{ aliqiiaiido ba?rerenl ignari quid rea esscl: stattle Arabale ac breve telum nianu lenenie, quoaudacter . : \ - usus in 72 priiDum equilem irruenlcm coulia C U M I peclore transfixum ex equo dojicit. Hic aliquis . \ Alani dexlcram jaculo trajicil. At ille cxtraclum e ' vulnere telum in auctoreni 'rejicit et barbaruni ja , , culalorcm sua ipsius cuspide, ut Brasidas oliui, . : generose ultus est. His expcrimeutis perspccta viri . ' fortitudine patilum ab eo recesserunl. A l is oppor ; , \ iunilnie ublala secure usus in domunculam forlc proximam conscendit ei inde loco superior cerliori . jaculatione Turcos infestabal. Alii jam iulerim in anguslias evaserant, quarc Turci boc oniisso, im. ; petu vebemenli in eos irruerui.l. Scd Coinnrnue * . Alexius obvcrso in eos vullu cum familiariuin pau , ; ,
a
115
N l C B P H O R l BHYE.XNII
116
cis primus ex .8 unum dejecil, et Cbascares, cujiis . modo memimmus, fugieniis alterius terga confixii, ; . 01 llinc magno concepto metu dimissis ipaia Turci , recedebant. Nostri ?ero aJiquantum progressi desi- . * \ licntes ex equfs in loco nalura muniio tabernacukum ^ ftgant. Eoque jam nocte ingnwnle qui exscenderat \ , ' equo Alanus sese saivus recepit. Sirqtte onuies . 01 \ pariler servali sunl, nullo neque eapto neque oc- '. ciso, salulle univer&i ac singuli propriae auctorem [ . 51J ac provisorem conclamantes generosum Alextuin. \ Inde quarla die in urbem regiam pervenientcs qua conligerant per civitatem vulgarunt gralulationeni . \ , insperals liberaiioais s u cum sumniis aurei juvenis \ . Alexii laudibus miscentes, cui eam in solidum tribucbant. Unde factum u l , cum ipse mox se videndum praebuit, concurrercnt passim omtics exsultatione mira, nec expleri tuendo et applaudonda possent : lanta cranl admiratione capti bcroic* indolis exiroiarumque adolescewtis optimi dotum. '. 6 73 1* quidem in bunc modum acla sunt. At Ursclius Oducia aumpia infestabat, q u inter ; Galatiam et Lycaouiam eitae urbes ac pagos, has \ , \ , , quidem vi vasians, alias guasionibus in dedilioneio trahens, nonnullas cerU pecunia pacisci secum . \ meiu cladis ac rapinarum cogens. Crescebalque . " \ ' xdt snccessibus, ut jam lolerari ac leaeri ?U ejus aiu , \ plius nequiret. Porro sub finem bieinis Csar ex . \ Asia in aulam Lmpcraioriam rediit et imperalori assidens ulilitcr aderat oplina quseqne suadcns ad , rectam reipublic gubernationem : ac ubi causas . ' . \ cognosceret, ecntentiam ipse euggerebat defectum principis juris ignari supplens. Yerum boc logo- f i e l non placebat. Qaare omnem funem, omnem . , , lapidem movebat ad eum quacunque raiione quam primum inde amovendum. Quoniam aulem solus C ' * ipseper se modum conflciendse rei non expediebat, \ cara aniicis consultabat quid esset opus facto? . Quas inter moras cffluere tempiis et elabi occasio- >. licm videns ringebalur. Niliil euim vebemeiitius . oplabal, quam solulus nielu molesti aibitri simpli , \ cLuie imperaioris ad suum quxstum secure abuli. , Ad extrcmum cnm alia frusira oumia lentassct, . weiitem appellit ad consHium astulum magis ; ; , quam profundiiio et improbum. Iusinuat se ad i n , ^ caulum el ductu facilcm principem eique perauadei, xal * u l patruum Cjesarem ab suo latere amoliatur mo- ; . dumque id plaubibilitcr faciendi aubjicit, si ei , ), 6 persuadeal, ut expediiionem adtersus Urselium, \ , rem \idelicet ipsi gtoriosam, suscipiat. Quid postea? Persnasus M>goihek verbis tmperaior patruura D . ' vocat eique arcajiuin aperil brevi ei inciea voce, . , \ " ' sic enim loqui coneueverat homa litigua tardus. , ))!c auiem machinalionem 74 inteltigcns e l a m u l i . ' inachinatoris malas arles ejnsque qui persuasus , ab ilio erai incautam facililatcm, insiitil primo, \ Andronicuin polius Glium in rebcllem roitierel; . , iit autem fixum in proposito imperatorem vidit audivilque ad extremivn <licentem : Aut mc isti ;, $M l o pnaeesse oportct aut te, assentiri est coactusct . \ in apparatum deraandaiae expedilionis incumbcrc. , xx\ . A'l qnam ut satis i.nslruclas visus e*t, irajicit in \ [ . 52} -
1W
fflSTORIARUM
LIB. I I .
118
(31) , - . Asiam et copias contractas in hostem ducit. Su . " peraiis autem Biihynis montibus, ubi cognovii eum ad Sangarii fonles castra metatum, Dorylaeum . transgressus ulterius properabat. Cujus infesto in ' sc adventu barbarus cognilo, movit et ipse contra , copias. Occurrunt igiiur sibi ambo ad pontem ) * Zompi dictum. Ubi munilis pro se quisque caslris \, ad praelium accingebanlur. Postridie primo niane * copias educunt ordinanlque aciem hunc maxime * in modum. Caesar quidem mediam obtinuit aciem ' , Romanam babens sccum ceiralos et securigeroa , ' barbaros, quibus palatii jam olim credila cuslodia , est. Dextrum cornu slipendariis Gallis commissum . erat, quibus praieral Gallus quidam nomine Papa. ' , \ Sinislro cornui domeslicus scholarum prasidebat , \ Aiidronicus. Poslremi agminis prcefcclura Njce , * pboro Botaniala: ci qui postca imperavit demandata . est babenti secum Phrygum el Lycaony.m phalan ' , gemet pralerea Asianorum. At Urselius videns sic \ inslructara aciem Romanam bifariam ci ipse divisit * \ \ exercilum, et phalangem 75 quidem ipse sibi as , \ - ' sumens sequebalur moderato passu. Heliquas co pias staiim admoveri Gallis slipendiariis jussit, ad ... quos ut est propius ventum, conferre scrmones inter se coeperunt pactaque facile proditione quid, \ \ , quid slipendiarii militis sub duce Papafuit statim , ad Urselii partes transiit. Mistique communi jam . consilio conabantur circuravenire ei undique claudere reliquas omnes Caesaris copias. Urselius vero ipse secum ducens quod floris el roboris in phalange ipsius erat loio impetu in raediam Caesaris aciem coepit invebi. Barbaris porro Cxearianis boelilem impetum fortiter excipientibus eommiuiiur alrox pugna, mullis utrioque cadcntibus. Jamque bastis ulrinque fractis strictos undique versabant cnses seque inviccm coroinus niutuis fulneribus caedebant. '. ' , - 45. Dum hsec maxiroe flerent, is cui posiremum agraen ducendum obvenerat, stipendiarios videns ad bostes iranagressos communi cum illis studio xal , - id agere, ut Csesarianam aciem undique ambirent, cura toto iropetu succurrere deberet, e contrario , , subductia secum copiis recessit. Quod mirum sane , . 01 fuit in viro alioqui forli, qualem se mullis alias experimentis probaverat. Eo jam securius barbari \ . \ ' aciei Gaeearis circumfundebantur. Stetit illa nibilo - mtnus aliquandiu inferendis excipiendisque mutuo , plagis. Ubi autem vidil bostes parlim a fronle inslantes, partira a tergo ca?dentes, fluctuabat jam . ' 0haud dubie despondebalque animum. Cseleruiu . " * \ Caesar inviciopectoreslans 76 coniinnabat labantes ei robur perculsis addebat. Quandiu igitur vires ' , \ ' D suffecerunl, slrenue res gesla est. Ubi aulem con . " sumpto jam robore resisiendo acriier inslanti\ '^ [ . 55] bus pares non erant, fracli prostralique plerique . cesserunt. Ne tum quideui Caesar inducere animum ( ad fugain potuit. Pugnans igilur cst captus. Pari ) , modo qui cum Andronico erant circumvenli ab
Caroli Du Fresne Du Cange notm.

(31) . Eadera habet ScyiiUes, qui a Bryennio plcraque hausit qiuu in Micbaelc Buca rcfcrt, qucin nec hoc loco exscriberc esl animus, ncc in aliis, ubi cum Bryennio conscntit, ne nimius sim. Id salis eril scmcl monuissc.
NICSPHORE BRYENNit
124
ris, cttjue antea memliiinius, virum audentis ei fortie anirai, trajicere confestim Proponlidem jua- , \ sitet reliquias, si quas posset, ddeii exercilus colli- , \ \ gere. IHeimpaiieniiasime ferens qua pairi fratrique contigerant, fremebat ut leo signiQcabalque perli- . " benter se ad tale negotium accingi. Salutato igilur \ \ vcspcre imperaiore domiim recesaitcomparaiurusae . \ fcd itcr. Sed eum invadentc circa noctem uiediam dolore eubito ignoti cujusdam languoris, vocati . ' continuo medicorum oplimi uiliil omnibus artis \ remediis juvare laboranlem poluerunt nec prohi- , . biTe quo minus mane inorerelur. Hoc auctarium * , . cala.i.iialum Caesari fuii. Verum Urselius fiducia cx fortunae favo;'e concepla consilium macbinaba- . , \ lurversutiim ac profumlum, licct non a Domino. . aulem crai imperatorcm Romanorum eum quem captivum detinebai Gassarem facere ac sic obirc ' \ civitates easque sibi subjicere. Sic eaim el Con- \ * iaittinopoiitanoruni procemm benevolenfiiani con- . ciliaturuin se suis parlibus rebatur. lnclylus voro Caesar primum quidem molesie (Vrebai el 81 \ , , ' proposilionem indignans aspernabalur omncinque quod aiunt, movebat funem, quo necessitalem v i - \ , laret personse in isia fabuja susiinendaB. Quando vcro ipeum vi irusum inelacubili barbarus suis , \ raiionibus serviens in mediam istam quasi scfiiam iilvitUsimum coujecit, Hrenue agcndum quod coge- * batur ralus, misit clain in nrbem qui suffragia . . prensaret feruieque omiiium aenlenliam in suain Iraxift. Giinctisenim bic vir eratlonge cbarisaimus, C ? [ . 56] quippe omnibus unue eicellena bonis el probitate . , spqailaleque, nulli non antistans qui tunc forent. Successissel igiiur fatile negotium, et ex Gaeaare Augusttts plenam imperii poieatalem libentissima - ' , \ re pablka ipse capessmssei, nisi divina providen (52)? lia tali negoiio se adversariam roonslrasset. Haec ' cnim Nicepborum eunucbum impulit, ut eara succurrendi Romauis rebus inirel rationem, quae Uree- , \ )ti Caesarisque spebus securim inflixit capitalem. ^ . ( Nimirura ille nullam parlera (iduoiae reliquam in ) ' Romanis exercitibus videns adjecit aniinum ad imploranda auxilia Turcorum. Erai Artuch dax Turcorum in orientali iunc Hmite. Hunc legatione raiissa donisque ct pacliono pecuniae perpeliit, ut belluro contra Urselium suscipiat. llle ater alioqui êllaior cumtnaximo exercilu expeditionem istara suicipii, 18. Gscsar et Urselius cum inlellexissent Arta- jy '. 01 \ \ cbum infinitas Turcorum copias in ipsos iufeslas * \ niovcre, conscenso jugo, quo arx cxsiructa erat, * , *? quam diximue vicinam fuisse praetoriis Caesaris (tiicebatur anlem ilia Metabole), castra muniunl in campo longius quam lalius jacente ad radices 82 ( ), gopbonis monlis. Id itainstituebant tnetu necircum- . vcnirentur multitudinc bostium ipsi multo pauciores, quod probibitura vidcbaiur angustia oblougae plaîliei quam castris insedissent, quae castra u l mnni- \ ,
f
Caroli Du Fresne Du Cange uotiB.

(5*2) . Infra n. 18 , idem forle qui n. 21 ei Annae p. 4 . Fnit Artaeb ortu Turcotnanus, a quo Arlacidarum prodiit familia. ls auno Hcg. Chr, 1075. una cum Taccoldulo, Aleppi seu Berrbox toparcha, Solymannam N i ca?ensem sulianum de medio susiulit, iH narrat El Macinus.
HISTORIARUM L I B . TI.
126
- , tiora facerent, flunien ex Sopbone dcfluens fossaj \ . - instarTnrcisobjecerunl/Al Arlucb Sangare traieclo \ - ad juga montis arci Mqtabolae imminenlia progrcssus, , \ postquam Caesarem illic et Urselium non reperit, , \ trajecil et ipse q u ibi sunt angustias, et cum \ , proccssisset ad verticem roonua, qui Maroxus , , dicitur, castra metatus est indeque liostes observa bat prope oppidum , quod Trisea vocalur, casiris . positis stanles. Nec moram cos aggredieudi fecit. , \ Ac primum jaculationibus in eos ex alto utebaiur. , Deinde trifariam diviso exercilu circumcludere Caiaarianos et Urselianos conabalur, quibus locis . ambiri poteranl, nam a tergo eos protegcbat nions. , Verum a Iribus parlibus acriter inslabant Turci ac , \ consertum lcxlum pbalangis Lalinorum abrumpere , \ ^ ^ suinma vi nilcbanlur. Hi vero pauci a pluribns . 01 circumvenli, et equis ipsorum imbre utidiquc i n , \ > gruente sagiltarum continue percussis, facicndum , sibi putarunt, ut impetu erumpenles ad manus cum , ^ bostibus venirent. Sic enim iis terrorem incuti . possc sperabant equestri subila procella. Exhortati \ ergo se invicem conserlis muluo sculis ferocilcr . irruerunl. Ex hoc conligit raultos quidcm bosiium , cadere, ipsos yero circumvcnlos multiludine pluri , mos occidi plerosque capi. Capii sunt auiem cum . \ \ his et Casar ei Urselius. A l Urselium 83 quidem Tictoria Ixlus Arlucb acccplo prelio suis reddidit, . *0 \ Caesarem vero secum babensin superioremPbrygiam ^, abiit. Micbael porro Auguslus auditis quae acciderant \ . 01 \ [ . 5 7 ] ^ i u i i q i Csesarem redimerenl. Dimisit autem ct > . eum barbarus, multis pecuniis acceptis. Casienim \ Caesar appropinquaos Conslaniinopoli el veriius, ne . *0 quid ibi atrocius paierelur, cum ad Tracbonesiura \ \ , tranafrciassei, monaslicam ibi vestem induit conia '. - delonsa, et sic imperatori Micbaeli se s i s i i i , qui , eum idens simulavit aegre ferre. . *0 . 49. Et res quidero admirandi Ca?saris talcm iinem *. \ Itabuerunt. Urselius vero captivitate liberatus rurgus / , abiit quasi versus Ponlura ei arces quasdam occu 0\ pavit, unde infestabat Ponli civiiates, Aniaseam ei , \ Neocsesaream. Vasiabat enim circumsilas iis regiones suburbaiios agros vecligaliaque sibi pendcrc " \m U
. *0 - | ) cogebal. Quod cum cognovissel impcralor Micbael, PalaBologum Niccpborura ad imperanlem Alania3 misit duciurum slipendiarium exercilum, qui eo . profectus couscriplisque ibi copiis circiler scx " \ milliuin in Pontum se contulit et impctus Ursclii \ reprimere conabatur. Yeruui Alanis polenlibus pro . naissum siipendium, cum non baberct undesolverct, * , , - necessarium consilium suscepit pugnandi curn Urselio,priusquain Alaui, quodminabaniur,recede . ' reot. At illi vehementius histabant, ul sibi reprae , senlarctur 84 conslilula merces, quod cum Pahco , logus pecunia carens facere nequisset, Alani paucis . \ ^ \ exceplis onines abierunt. Cum reliquis aulem con , .\ - gressns Urselius eos non paucia occisis fndil cC varic in Pmli civitalcs fusere cocîi. uuibua . ; -
127
NICEPHOHI BRYENNII
12ff
Miclneli Augusto nuntialis accersilus ab eo esl piM stans aniuii juvenis Aleiius, divina providenlia jam volenle illustrem ejus virlutem reddere. Declaraius est enim dux summus exercilus et praefectus bello in Urselium gercndo. 20. Atque id munus ab imperatore delatum ipse quideni libenter admitlebat : verum ejus maier boc comperto omnibus modis ab eo cotuendebat, ut illam provinciam recusaret, aiens non ulique juvenilis meiilis et manus negolium esse Urselium vinccre, sed viri, ejusque fortis et cum mulia scienlis tum plurima operali. Hiec ad Alexium maler, qui blandis ad eam persuasionibus usus impelravit commeatum abeundi. Profectus Uaque est non alia re magis quam maternis apud Deum
~ ' - *~" **
D
, , . \ . '. , , \ , ' . ' , \ , .

. . .
~ "
pro se precibus vialicatus. Nam ab imperatore \ , neque pecuniam accepit in belli sumptus neque , *, juslum exercitum. Transgressus autcm Pontum , ' . PaphlagoniseAmaseaese admovit, ubi reperit Alanos, \ ; , qui ulliniae cladi superfueranl, non plures cemum quinquaginta. His ad suas tenues copias adjunctis [. 58] , ' bostes cocrcebat, saepe nianus conserens, loiies * , vincens. Postquam autem crebris offensionibus . castigali jam non lemere prodibanl, remissa cura \ , observandarumeruptionum lerriti boslis, admovebat se clam praesidiis Urselianorum , insidias idoneis locis celans : tum S5 quosdam osteniare se jube- \ , bat praedis palam abigendis in conspcctu prsesidii, . a I quam speciem cum bosies exirenl el pradalores , eequcrentur, ipse consurgens ex insidiis iter egres- C . . sis ad rediluin prseoccupabat interclusosque circiMiiveniens fere omnes capiebat vivos. His sacpius $ faciis in niaxiinam difficuUatem rerum barbarum ' , coujecit, qui juslum babcns exercilum praelio de- . \ ccrnere quam prinuim cupiebat. Sed conlrario consilio Atexius, qui parum suis copiis flderel, , \ furlis belli, non congressibus aperlis, vincere bar- ^ \ barum decreverat. Ilaque quolies ille tanquam ad \ \ acic certandum copias coegerat, bic quiescere se \ . velle simulabat. Et ubi aliquot dierum patientia > iinpetum paralorum ad prudium refrigeraverat, . prodibat clancuhim el non longe ab boslilibus castiis ineidias locabat, vias praoccupans quibus commcalus inferebanlur cl plcrosque aniioiiani ac * . cxtera nccessaria porlanlium capicns. Ilaec ul barbarus senserat, millcbat extemplo pabulatoribus auxilia. Scd missi incurrenics in insidias paucissimis elabenlibus capicbantur omnes. Nam eos occiderc nefas Alexio videbatur, cum Cbristiani essenl. 21. Uxc saepius ila gesta vebeiuenter conturba- D '. bant barbarum. Nain civitates, quae melu aul amore ipsi lavebant ct vecligalia pendebam, postquaui , desperare ejus auxilium aut non limere ipsius i m ' , pelum copperunl, lucrifacere sumptuni pensilationis . \ vcl inulilis vel non iiecessaria? coeperunt. Quarum , collalionibus ccssantibus inopia Urselius ingcnti rei , . " con8i,illni nummarix laborans86 iniil aslutum qui \ * dom, non taroen evcnlu felix. Cuni eniip accepisset , erupisse Tutacimm e Perside ad terras impcrii va andas cuni magno excicilu Turcoriiui, opiimum . , iactu putavit adjungeie se ipsi ct lali socio advcrsus \
129
IIISTORIARUM L I B . I I .
130
, \ Alcxium uti. Missis igitur prius Icgatis, postmodum ipse in Turcorum caslra seconlulit, foedercque cum . Tulacbo inilo reriiil in arcem promiUens quam p r i nium se rediiurum. Alexius auilila profeclione ^ \ \ Urselii ad Tulachum misii ct ipsc lcgatos ad eum, \ dem cum donis prcliosis eteum amicitiae admonuit, ' , \ quae inlcr iniperium Ronianum, cl principem Pcr \ saruin coiisLituia erat : rogabal pracierea ne gra , varelur quosdaro, quibus maxime iiderei ad se . ,- miiltre. liaberc eniin se illi communicanda arcana magni momenli, q u nosss ipsius iuleresset plu . \ ' , rimum : delinilus douis Tulachus, el quis cssel [ . 59] \ Alcxius sciens, facile induclus esl ad bomincm sibi Gdissimuin ujittendum : qui cum Amaseam venissct, ( ) bumanissime bomhiem ac liberalissime Alexius - accepil, ilaquc illum demeruit muneribus et familiarilate blandissimi scrmonis, erat enim si quis . alius comis in verbis ct suavU&irae pellax, ul sibi , c , > , , mirabiliter devinxerit barbarum. Tum ad jam ob ' , noxium cl ex vero bcnevolum talem oratiouem cxor , ' sus est: t Amici quidcm, imbi cbare sodalis, sunt , . \ , inter sesc imperator Romanorum et sullanus vcsler, Urselius auieni uliique infensus. Vastat enim Ro6' , manas lerras, ideroque ubi occasio daiur, a Turcis . violamlis absiinel. Nunc videns tuum aniyram * , cumcxercitu egressmn, velul lneiuens 87 M . ' se mcrilum novii, ab ulrisquo debellelur, larva , benevolentise sumpia se ad eum coniulit lempus * rediinens et occasionem impunc nocendi captans. , , Cui eniin dubium esl quin siniul hic lerror pncter' * , u e U C K l
- C ieril, sit idem in Turcos Urselius qui prius ct . > quibus polerit damnis eos aflicial. Quin igitor id agit polius Tutacbus quod suggero. Eum ad se reversuin mibi iradai acceptis pro eo pecuuiis quautas xolel. Hinc enim tria vel maxima kicrabilur. Primum pecuniae vim magnam quam ego nunierabo, deiude graiiam imperatoris Romani, qui beneficium istud magnifice reniunerabilur, deoique suhano gaudium afferei magnum bosie gravissimo Turcorum de medio aublalo. > \ 22. Quid multa ? persuadelur Alexii orationc 1 > \ galus et proinisil persuasurum se amyrae utefficiat . quae Alexius volebat. Dimiltitur sub bxc no^ is \ , douis oneralus el baec Tulacbo nunliat, laudes ad \ jungens maximas Alexii bumanilatis in faclis, co . milalis in verbis, liberalilatis in donis ac pecuniis \ ^ qua dandis qua proimllendis. Nec pluribus opus fuit ad capiendum avarum anhnmn Barbari osten\ . lalam auri praedam spe prxvorantis. DecernK igiiur , ^ plaiie id agere qtiod rogabatur el Alexio peromnia obsequi. Sub haec consilio dissimulalo Ursetium \ t x condicio redeunlein excipii in epeciem bcneyole ^ conrivioque adbibitum ad extrcmum capit v i n , ctumque ad Alexium transmiuii, obsidibus ab eo . *\ , (55), \icissiin acceplis, quoad promissarn pecunise sum \ * mam numerasset. Gaudium Alexii de successu \ lain prospero comurbabai inopia pecunia quam , \ et suae fidei et liberiati dalorum a ee obsidom , " nou modicara nec iacile in pra?senli parabilera
Caroli Du Fresne Du Cango notflc.

(55) . Comparanda conjux ciim eouiuae seu cuin Bryemiio Aiina, quas ex fusioiibus mariti conimcntartis pbraque por synopsin atligiti qusc babct lib. Atejctudis.
11
NICEPHORi BRYENMI
1
132
drbebal. Incerlus igitur consilii coiiciohcm Amase- , liorupi 8 8 advocal et primores civilatis nominatim ' ut adsiirt rogal, cuuctieque congregaiis tatem ' ^ quamdani exorsus est oralionein : Viri a me hodie iu cousiliuiu vocaii, audite quid vos velini. Scilis \ qualeiu se bic barbarus Armeuiaci limitis civila- [ . 60] , . tibus cunctis quamque iniesium praebueril, quot a , vobis pecunias cxlorserit, quot oppida desolaverit, quot boroinum corpora dire eruciaverit, supplicii* \ , . ea inlolerabilibus minima plerumque causa subji \ | cicns. Quoniam igttur illuxit landem foriunaia dics, quae vos hisce vexationibus io urone teinpu3 , exeuiptura, si voleiis, est, sequum videtur dare , \ , \ . vos opcram ne prseclara nec facile redilura vobis (5 , (;xcidat occasio, cavere quoque ne siudio fumi fugicndi fhmmam in ipsam ac flagrantem forna- , cem incidaiis : quando enira Dei nuiu el diligenlia . \ ' nosira videiis nunc caplivum vinctumque illum , barbarum, qui vero jlluni cepit pretium facti re- * pctit, ego autem pecunia carco, par est unum- , , , qucmque vcstrum conferre quanium potest. Equi- . > dem nist tam longe ab itnperaiore dislarem, ei si nior solutionis indulgeret Tulacbus, festinarem in urbem regiaoi, ut inde auferrem protmssam et lam jitste debilam mercedem ulilissimae nobis operae. Quoniain auleio, ul videlis, nibil boium lleri poiest, et Turcorum excrcitus mulla interim damna ei quam insidet nosira regioui iaferl * amyra ibi mansnro donec promissum a nobis preiium accepeiit, par est, ut dixi, itoo uecessarium omnea vos de vestro conferre (ad principes ei primorcs loquor), recepluros deiode ab imperaiore qux reipublicae tara necessario arliculo communis galuiis foenerali fueritis. 8923. His Amaseni proceres auditis concitare ple'. * bem conabantur, tumullusque ac confusus clamor C , \ \ <ixstitit roagnua, quibusdam incondha quaedam et , Inco.rlae signiflcalionis vociferantibus, aliis distincie 1 iberari Ureelium posceniibus, nibil enim se ab iilo \ grave passos; simulque nitebaniur rapere ipsum e \ . usiodia et emiuere liberum. Alius utique quivis mrbatus fuisset lantum populum furentem vidcne \ . el civitaiem maximam coiitra se tumultuantcin. , , , ^ ^ Nosier vero gcnerosus juvenis Alexius inlrepidus ad hxc pectore inconcusso ac fidenti vultu sflerc \ . jubebal tuibaiu et manu proiensa audientiam pos- ; , '\, cebat, qua utcunque impetrata, banc ad plebcra dpsam oraiionein habuit: Miror, viri Amascni, (5 laia facile dccipi vos ab iis qui vobis male consu- \ iunl et privalas ipsorum ulilitales vestro sanguine , mercajilur nec quidquam pensl habent, quatn gra- D . \ i i e r vobis uoceanl, dain sibi vel leviier prosint. 4}uis enim vobis fructus invaleecenlis Urselio do- \ \ minanle el isiis ei obsequcnlibus tyrannidis fuit ; ' , praeter canles, captivitales, roulilationes, iruncatio- \ nesque luembrorum ? in vos quidem isla desaB- vicrunl; qui vcro nunc in iram et tumultum vos , \ couciiant intacta illibalaque ser?arunt pairinionia, , \ tecia, prsediaque propria, quarum rcrum iocolunii- . [. 6] Uiem concesais vobis in rapinam barbaro sibi ab . \ paciscebaiUur. Iidemque eiiam posiea praemia , iidei vestrac ab imperatore largilcr solula diviserunt , uiter se jactantes sua opera facium ne bac civilatc \ Urselius potirelur, neglectis fundilus vobis nec, ;. " \ , \ ^ ^ cuiu in tanta parte damuoruni fueriti, ad ullam ,
123
HISTORIARUM LTB. IT.
114
~~ * . commouomm parlinilaim adniissis, utpote qui nullara unquam rerum ac ralionum vestraruin carais ' , aut cogiiationeni sumpserint. Itaqne jain rursui ^ , cupiunt resliluere tyrannidem ipsis quaestnosain, (, vobis quos 90 viles lial>eDt exiliaJem: ut eum rur\ . > sas ?elrispredistyiaiiiioper?esirumcrrorero ipto rona fraude ab exlremo periculo in spem meliorir \ . reiocalo blanditi fuerint, in prapsens indemnilateei suarum familiarum ab eo vesiris rapinis exsatiandr paciscautur, postmodum vero ostentata imperatori falsa fidelitate, quast per ipsos sleterit ne Urselinf vetlra opera regnaret, sibi quidera ipsis bonores ab eo el largiliones, vobis autem sediliosorum poenas et extrema supplicia procureot. Nam ubi lumullus usque ad tyranni caplivi liberationem invaluerit, facile ipsi purgabunl id, se invitis ac frusira repugnanlibus, vi ac ftirorc plebia novamm rerum siudiosas factum : unde gratiain quidem imperaioris in se, in vos autem iram el toiam iovidtam odiosi facinoris avertent. A l vos, si quid milii creditis, istos insidiosos sediiionis ipsis qua?siuosa? vobis pernicios suasorcs missos facile. Ite vero quisque in domos vestras et quae audistis oliose repuiale. Sic enim facile intclligeiis utri vobis ulilia consulant, illine qui vos tyranni rapinis et imperatoris suppliciis objiciani, an ego qui capita forlonasque veatras omnium pro commodis spebusque improbis paucoram in discrimcn nolo projici. > AudUa plebs hac oralione laudavit quae dicebantar et paulatim recesserunl in domum quisque suam. *. *0 ( \ 24 Alexius metuens nc iterum proceres civiol \ talis plebem coneilarent el Urselium raperent, con, , silium iniit valde prudens uec minus bumauuin, . ' ; Quale id autem ? Advocal carniGcem, accendi jubet . . ignem et in eo candeiieri ferruni. Humi juxiaexlcn. ' . ditur Urselius vocifcrans et ojulans plane ut si re-<\ vera ei oculi fcno ignito exurereniur, quod mox . \ futurum ex co apparalu rebalur. Quarc domus lota \ . personabat insanis ejtis lanieniis. Quod ad famam rei facia3 in viciniam el mox pcr urbem spargeo . dam uiile erai. Deinde ejus oculis unguenium quod . dam innoxium imposuit ct supra ungueiilum fa . sciam. Poslridie quoque in publicam concionem ila fascialum oculis opertis Urselium 91 producit \ \ omnibus ea spocie iides flerel vere ipsuin excje catum fuisse. Ea ficlio tumultum plane sedavit. * ' Alexius vero cura ista solutus considerabat, qua ralione posscl Urselii reliquis adbuc copiis deleiis ! . arces quas invaseral ct adbuc per suos tencbat recipere. Qui aulem ab imperatore missi Alexio aderanl consiliorum auciores cx inliniis principia suadebant ut Urselio secum ducto confeslim Con slaniinopolim reveriereiur. Quibiis ille lurpe fure . ' \ \ dicebal, cum multi sub uno tyranno lyranni esseut, ., \ [. 62] si uno illo pritnario sublalo miuores illos in illins . ' , locum facile processuros relinquerent ct sic abireut . quasi re confecla, siatim audituri excilalum essa , \ \ capto successorem, qui non mitius quani prior \ paralis ad^nannm copHs urbes incurset. Mibi ergo, , jnquit, optimum .videlur non tantum lyrannum . aed etiam tyrannidem tollere, conarique, si aroes \ et praesidia ejus reslitucre imperio possimus. Et . hU dictie capesaWit negolium. Ac primum iilnera ; - obeedit, ne quid in arces ac castra Urselianorum iofepri comroeaius posset. Si qoi vero inde pabula tum aut rei allerius necessariae qusercndae caasa , exissent, eos male multatos repellebat. Poncbat \ . eiiam insidias locis idoneie, nioxqtie missis qtii , palam pnedando prnesidiarios lacessercnt, eos bac . \ - arte caslro eiicitos in insidias pertrabebat, in ( 1
115
NlCBPHORl BHYENNII
116
cie primus ex .8 unara dejecil, et Cbascares, ctijus . modo memiiiimus, fogientis alierius lerga confuii, . 01 Hinc magno coucepto metu dimissie ipais Turci , recedebant. Nostri vero aJiquanttim progressi desi- . * \ ' licntes ex equls in loco natara muniio tabernaculum * ftgunt. Eoque jam nocte ingnwnte qui exscenderat \ , * equo Alaaus sese saivus recepit. Sirqtte onuies . 01 \ pariler servaii sunt, nullo neqne eapto neque oc- *. ciso, salutte univer&i ac singuli propriae auctorem [. 51J * a < 5 provisorem conclamanies generosum Alexiutn. \ Inde quarta die in urbem regiam pervenientes qua conligcrant per civitatem vulgarunt gratulationem . \ , insperals liberaiionis s u cum summis aurei juvenis . Alexii laudibus miscentes, cui eam in solidum tribucbant. Unde factum u l , cnm tpse mox t>e videndum praebuit, concurrercnt passim omnes exsuliationc mira, nec expleri tuendo et applaudondo posaent : tanla cranl admiraiione capti beroica indolis exiroiarumque adolescewtis optimi dotum. '. 73 quidem in bunc moduin acla sunt. At Ursclius fiducia aumpla infestabat, quae intor Galaiiatn ct Lycaoniam eitae urbes ac pagos, bas \ , \ quidem vi vaslans, alias suasionibus in dedilionem , , trabens, nonnullas ceria pecunia pacisci gecum . \ meia cladis ac rapinarum cogens. Crescebaique . " \ ' successibus, ut jam loterari ac leneri v i i ejus aiu , \ plius nequiret. Porro sub finem bieinia Caesar ex . \ Asia in aulam LmpcraXoriam rediit et imperalori assidens ultfitcr aderat opli:ua quxqne suadcns ad , reciam reipublic gubernationem : ac obi causas . ' . \ cognosccret, gentenliam ipse euggerebat defectum principis juris ignari supplens. Yerura boc logot'tel* non placebat. Qaare omnem funem, omnem . \ , , lapidem movebal ad eum quacunque ratione quam primum inde amovendum. Quoniam aulem solus C ' \ ipseper se modum conflcienda? rei non cxpediebai, cura amicis consullabat quid esset opus facto? $ . Quas inler moras effluere tempus el elabi occasio- ucm videns ringebalur. Nibil enim veliemeiuius \ . , \ oplabat, quam soluiiis melii molesti arbitri sinipli , cUsLie iinperaioris ad suuni quxbtum secure abuli. . Ad exlrcmum cum alia frusira omnia lentassct, lueutem appellil ad consiliuin astuium magts ; , , ^ quam profunduio el improbum. Insinuat se ad i n \ * cautum el ductu facilcm principem eique perauadei, ut patruum Cjesarem ab suo latere amoliatur mo- ; . , ). dumque id pbusibUitor faciendi aubjicit, si ei \ , persuadeat, ut expediiiooem adfersus Urselium, rem videlicet ipsi gloriosam, suscipiat. Quid postea? Perseasus (pgothetae verbis imperaior pairuura D . ' vocat eique arcajium aperil brevl c i inciea voce, , \ * , \ sic enim loqui consueverat homa lingua tardus. . \ ))lc auteia macbinationem 74 iutelligcns etaemuli , niachinaloris malas artes ejusque qui persuasus ab ilio erai incaulam facililatem, instilU primo, . , ut Andronicum poiius Qlium in rebclleni roiUerel; iit aulem fixum io proposito imperatorem vidit , {audivitque ad extremiMii dicentem : Aut mc isii . \ bello pra3e&se oporlct aul te, assentiri est coactusct , . in apparalum deraandalae expedilionis incumbcrc. ^ . [ . 52} A'l qu;am ui satis inslruclas visus esi, irajicit in
1
HISTORIARUM L I B . .
1 1
Asiam et copias contractas in boslem ducit. Superalis autem Bilhynis montibus, ubi cognoviteum ad Sangarii fonles castra metalum, Dorylaeum transgressus ullerius properabat. Cujus infesto in sc advcntu barbarus cogniio, movit et ipse contra copias. Occurrunt igilur sibi ambo ad pontem Zompi dictum. Ubi imniilis pro se quisque castris ad praelium accingebanlur. Postridie primo mane copias educunt ordinantque aciem bunc maxime in modum. Caesar quidem mediam oblinuil aciem Romanam babens secum ceiralos et securigeros barbaros, quibus palaiii jain olim credila cuslodia est. Dexlrum cornu slipendariis Gallis ooinmissum erat, quibus proferat Gallus quidam nomine Papa. Sinistro cornui domeslicus scholarum prsesidebat , \ Andronicus. Poslremi agminis praefeclura Njce , * pboro Botanialai ci qui postca imperavil demandata . esl babenti secum Phrygnm et Lycaony.m phalan * , gemet praierea Asianorum. At Ursclius videns sic \ inslruclam aciem Romanam bifariam ct ipse divisit * \ \ exerciium, et phalangem 75 quidem ipse sibi as , - ' sumens sequebatur moderalo passu. Reliquas co . pias siaiitn admoveri Gallis stipendiariis jussil, ad ... quos ut est propius venlum, conferrc scrmonee inter se coeperunt pactaque facile proditione quid, \ , quid stipendiarii mililis sub duce Papafuit statim , ad Urselii partes transiii. Mistique communi jam . consilio conabantur circuravenire et undique claudere reliquas omnes Caesaris copias. Uiselius vero ipse secum ducens quod floris el roboris in phalange ipsius erat loio impetu in raediam Ca3saria aciem coepit invebi. Barbaris porro Caesarianie boeiilem impetum fortiter excipientibus committitur airox pugna, mullis utrioque cadcntibus. Jamque bastis utrinque fractis strictos undique versabanl euses seque inviccm coroinus niutuis tulneribus caedebant. ttf. ' , - Q B ^xc maxiroe Oerent, iscui postremum agraen ducendum obvenerat, stipendiarios vidcns ad bostes transgressos communi cum illis studio xal id agere, ut Caesarianam aciem undique ambirent, , cum toto tropelu succurrere deberet, e contrario , , subductia secum copiis recessit. Quod mirum sane , . 01 fuit in viro alioqui forli, qualem se mullis alias experimeolis probaverat. Eo jam securius barbari \ . \ aciei Caesaris circumfundebantur. Sletil illa nibilo * \ ' minus aliquandiu inferendis excipiendisque mutuo plagis. Ubi autem vidil bostes parlim a ironle , inslantcs, partira a tergo ca?denles, fluctuabat jam . ' haud dubie deepondebatque animum. Caeterum . " Caesar inviciopectoresians 76 conOnnabat labantes f * \ et robur perculsis addebat. Quandiu igitur vircs ' , ' D suffecerunl, slrenue res gesta est. Ubi autem con . " xal ol sumplo jam robore resisiendo acriier instanli\ 4 [ . 55J bus pares non erant, fracli proslralique plerique . ccsserunt. Ne lum quideui Caesar inducere animum ( ad fugain poluit. Pugnans igilur est captus. Pari ) , inodo qui cum Andronico erant circumvenli ab
u m
(51) , \ - . | | * . ' " ^ , | * , * * , , ' \ > , . *0 * ' , \
Caroli Du Fresne Du Cange noUe.

(51) . Eadera habet Scylilzes, qui a Rryennlo plcraque hausit quui in Micbaele Duca rcfert, quein nec hoc loco exscriberc esl animus, noc in aliis, ubi cum Bryennio conscntit, ne nimius sim. ld salis erii scmcl monuissc.
119
NICEPHORI B R Y E N N U
1*3
bostibus versi sunt in fugam. Ipse pltnus cruoris el vulnerum, quibus erat gravibus confossus, circuibat rqua?rens pairem : quem ubi captum coguovit, cum facile possei evadere, quippe qoi extra teli jactum e l i n securo tunc csset, pairis liberatio ncm periculo proprio conari maluii quaiu vitae propriae consulere. Incilavit igiiur equuni qua densissimum videbat bostiuin globum faclaque sibi ferro mullis dejeclis v i a , ut ad Ca*sarem propius accessit, sustineri amplius non poterat, nec bominiseral rnorlalis similis, aed imniortalis et incorporei cujusdam : petitus euim Iiastis undique intrepidus perstabatjias frangens, iltas repellens, scmpcr eo sese Irudens ubi caplivus erat paler. Mirali juvcnis impeius bumana vi majorcs undique omnes in unum Larbari concurrunt : el bi quidein jaculis, hi bastis, qua ipsum qua ejus equum assiilua conlundunt, donec debilitatus plagis equns humi cuiu sessore] prostratus esi. Tunc Barbari jaccn.tcm circiimslantes galcam ei deriperc ceriabanl^ quo caput tiudalum sirenui viri gladio Iruncarenl. Sed ad banc speciem Caisar alacri conata
, \ , \ , \ , , , , ' \ * , , \ , . , , \ , . \ . ' ^ ( , \ , |5 , \ \, (. jiyutsus a dclinentibus cursu incitato ruit et snpra geiicrosum fllium cadil dcflriens non dolore soluni palcruo. sed vi ac mullitudine graviuni vulnernm. 77 Quare spem in vi nullain babens iudicai Barbaris quisnam is esset et sic cuin a praesenii morie liberat. -'. \ . \ *5 \ ' . \ , \ \ , , ' , \ ' . \ \ . \ , \ . ' , . . . 01 ' , \ ; [. 51] \ \ , ' , ^ , \ . ' .
46. Hunc habuit exituin pugna ad Sangarii pugnata. A l barbarus elatu9 victoria circtuuivit vicipas Sangario arani civilatessibiquesubjt;eit uniyersas. Cura pervenissel aulem circa Biibyniani ubi praitoria Casaris erant et arx satis C inunila exslrucla declivi supra radices Sopbonis monlis, in subjeclis campis staliva Iubebai, deliberans qua raliotie Romanum sibi subjiceret imperiuni. Poiro Cxsarcm hi bonore habuit, el Hliuna cjus generosum Andronicum videns graviier laborantem,. ex vulneribus curari quani difigenlissime jussil. Yerum Ca3sar sic palientcm iiitiiens Hlium pnngcbalur acri dolore el moleslissiine fercbat. tiaque Urstdium rogavit, ut eum Gonslantinopolini poriari curandum sinei*et. Assensus ille ea lego est, ai majores natu iiliorum ejus pio eo obsides darentur : (juibus dajis remissus Andronicus domum ibi lonvciiienti curalione recrealus est, inlerim dura pucri captivi vicc ejus in arcc cuslodiebanlur, ubi ib eorum paedagogis tcnlatiim aliquid est non i n li^num relalu. Yentiiabat sxpius ad ipsos iudigci.arum agrcstium quidam, qaem illi deliniium i n tcrrogabant calleretne viam, qua indc Niconiedwin perêiiiretur. Cum vcro cognovissent ila islum ojus i in* ris periluui, u i veljnuctu el pcr dcvia pennrarc inoiiies inlerjectos nossei, multo 78 usu froqueuus u iro citroque conimealionis omncs anfraclus, oiunia (Oinpendia edoclus, consilium ineunt solers *l audax puerorum e castro educcndorum, pcr nocteiii sopilis ousiodibus, el fuga tali saluiis principuni ac Itb^Malis expedi^nd.e. Agiuit igidir ciiin mslieo cl facile proinissa pecunia persuadent, ut dux esse ipsis vtllcl. No<te igiiur obsetvaia ob^:o;ra et Uluui cl porue clavim sulfurati rusiico
]
121
'
HISTORIARUM L I B . IT.
122
\ \ quidtJin oondixerunt ad cerlum extra inunitioRem locum, praecipientes ne muitum a porta abscede , ^ rcu Ipsi vero inttis cusiodes obscrvabant. Qui ubi , \ - pcr noclem concnbiam obdonnisse visi sunl cuncti, . \ - prcdagogus majoris nalu pueroram festivissimi , Micbaelis, eanuchus bomo prudentissimus, no ( minc Leonlacius, cxcitavit puerum el rein composi ), \ , tam indicavit. Mox porta reserala eduxil ex arce \ , prius admoniio pa?dagogo aliero, u l et ipse euum . alumnum expergefaclum educerct.Festinavit is qui \ dem agere, sed inielici successu. Cum enim de \ . scenderet, n^scio quid strepitus acutioris e scala *0 , ; _ sonuit,quo cu&todes audiio exsiliunt el accurrentes \ , quid sit explorant. His ille deprehensus prspsetiti animo puemtn offert miOendx, ut aiebat, iirinae . & duntaxat causa cubiculo egressum. Sed illi semel . ' in suspicioiiem moii curiosias de cunclis inquire \ . banletde Michaele percomabantur. Pertiirbabatur \ ea meitlione pscdagogus qtii inlus reman9erat et - meluens ne relraherelur qui jarn evasera', paulo . altiori in responsionibue voce utebalur, quo scili , cet admonili souo qni foriseranl se iri ttitum sub , ducerent. ld quod 79 ' evenil. Nam cum pada \ - gogue el ruglicus viae dux inlellexissent deprebeneam rem, pueriim allernis in liumeros sublatum . 01 , (erat enim tenerrima adbuc anate) quam longis , siiite procurrenles asporlartmt. Inieriin custodes . \ qua.sito luinirie conclave adeunl, in quo loctuli , puerorum erant, ac ubi ejns qui abierat cubile , vacuura viderunt, in miserum paedagogum pro sc \ quisque insiliunt acpugnis eum fusiibusque p r o t e . \ quisque contundentes dicere jubebant, quid de al . tero puero ejusque paedagogo faclum etsct. lUe * vero forliter plagas tolerabat nec ulluin lamen inili ^. \ , , consilii fecit indicium. lu tantum autem imiuamlatis provecti sunl Barbari, ut eliam crura slipilibus , , , \ misero confringerent. l n qno mira exslitii palien . lia eviratr masculi, corpore quidem inflrmi at . foriis aniino, ut praeclafe probavit, cnjus fidem ' , , [ . 55] viriulemque nulla salis oralio laudaverit. Despe \ rata igilur ex confessioue pertiitacissimc silenlis , rei cognitiooe Barbari equos expediunl el qui re , \ trabanl fugiiivos initiuul. Dum banc g*runlur, fidus viao ductor, eum imilalus, qui deduxil velul ovcm , , . \
l a 1
\ D Joscpb, Michaelein puerum novum Josepb bumeris , - imposiluin , prudenlissiino < sequcnlc paedagogo , longe a via miiilari in montciu quciudam frondi ^, \ bus fruticibusque latebrosum subdticit, unde (crii ipsi luiiqiie explorare mox, m augurabaniiir, exi , \ luros fugye reprebensores possent. Videut illos ipsi . non visi, alque ubi eosdem, fruslra Sopbone monle . aoperato, ueque ad valles Nicomediai vicinas progressos conspexerunt irrilos spei reverlenles, ipsi tum ptr nociem ncmoroso digrtssi verlice sub diluculum Nicoiuediam 80 lcuuerunl. Sic elabi ctm* ligil unuin ex obsidibus nrpolibus Cxsaris. Sed baec posiea. 17. C;ilcrum iuiperator Mkbael poslquam didi'. , \ - cil Romani exerciiua cladem, captum palruuin suum \ , Cxsarcm et cjus Glium exercitus ductorein Andro , mcum, cuiis maximis confiictabatur. Accersitum , \ que duccm Constanlinum uilimuai filioium Cxsa-
NICEPHORI BRYENi\n
124
ris, ctijus anlea meminimus, virum audentis ei , fortie animi, trajicere confestim Propoiuidem jus- , sit et reliquias, si quas posset, deleti exercitus colli- , \ gere. IHe impaiienliasime ferens quaDpatri fratrique cnntigerant, fremebat ul leo signiGcabalque perli- . bemer se ad u l e negolium aceingi. Salutaio igilur \ vespcre imperaiore doinum recessiicomparaturus ae . *d iter. Sed eum invadeiUc circa noclein mediam \ dolore eubito ignoli cujusdam laDguoris, vocali . ' continuo medicorum oplimi nihil omnibus arlis \ \ remediis juvare laboranlem potuerunt nec probi, . bcre quo minus mane morerelur. Hoc auciarium * * alaiDiiaium Caesari fuil. Verum Urselius fiducia , . cx fortuna favo.-e concepta consilium macbinaba- . lur versulum ae profaridtiui, licct non a Domino. , \ auteni erai imperatorem Romanorum eum qwem . capiivum detinebat C&sarem facere ac sic obire ' \ civiutes easque sibi subjicere. Sic eaim el Con- \ * aiantinopolitanorum procerum benevolenliam con- cilialtirum se suis pariibti* rebatur. Inclytus voro . Caesar primum quidem moleste ferebai el 81 <p4pu \ \ , , propositionem indignans aspernabalur omncinque, \ ' quod aiunt, movebal funem, quo uecessilatem v i - \ , taret personse in isia fabula stislinendae. Quando vero ipauro vi trusum inelucUbili barbarus suis , \ raiioaibus serviens in mediam istam quasi scfiiam iilvitissimum coiijecil, tlrenue agendum quod coge- baiur ralus, misil clam in nrbem qui suffragia prensaret feruteque omnium senlentiam in suaui . . iraxit. CunctifteBim bic vir erallonge chariesimus, C fcfiivt [ 56] quippe omnibus umis exeellens bonis el probilatc . , apquitateque, nulli non anlUlans qni lunc forent. Successissel igiiur facile negoiium, et ex Caesare Atsgustiis plenain imperii poiestatera libentisairaa - ' , re pebJtea ipse capessivissei, nisi divina providen (51) lia tali negolio se adversariam raonslrasset. llaec ' cnim Nicepborum eunucbum impulit, ut earo succurrendi Romauls rebus inirel rationem, quae Uree- , \ l i i Caesarisque spebus securim inflixit capilalem. ^ . (\ ) ' Nimirura ille nullam pariem liduciae reliquam in Romanis exercUibus videns adjecil animura ad imploranda auxilia Turcorura. Erat Arluch dax Turcornm ia O e n U l i tune llrnile. Hunc legaiione tnissa donisque c l paclione pecuniaB pcrpellit, u l belkim conlra Uraelium suacipial. Ille acer alioqui êllaior cum tnaximo exercilu expediiionem istam suscipit. 18. Cxsar et Urselius cum intellcxissent A r t u - J ) '. \ \ vbum infiuilas Turcorum coptas in ipeos inieslas " \ niovcre, conscenso jugo, in quo arx cxstrucla erat, * quam diximus vicinam fuisse praeloriis Cxsaris , (dicebalur antem ilta Meiabole), casira mtiniuut in campo longius quam latius jacente ad radices 82 ( ), ôpbonis monlis. ld ila inslituebanl metu necircuin . vcnirentur multiludiiie bostiuin ipsi mullo pauciores, quod prohibilura vidcbatur anguslia oblonga? plapitiei quam caslrie insedissenl, quae castra u l mnni- \ ,
ri
Caroli Da Fresne Da Cange nota.

(55) . tnfra . 18 , idem forle qui . 21 el Annae . . Fuil Artaeb ortu Turcomanus, a quu Arlacidaruiu prodiil familia. ls anno Hcg. 488, Chr. 1075, una cum Taccoldulo. Aleppi seu Berrboae toparcba, Solymannom N i cieenscm sullanum de medio susiulit, ut narrat Macinus.
125
HISTORIARUM L I B . .
126
, tiora facerent, flumen ex Sopbone dcfluens fossa: \ . - instarTorcisobjeceruni/At Artuch Sangare Iraieclo \ - ad juga montis arei MQtabolaeimminenlia progressus, , \ \ poslquam Caesarem illic et Urselium non rcperit, , \ trajecii et ipse qnae ibi snnt angustias, et cum \ , proccssissel ad verticem montis, qui Maroxus , , dicitur, castra metatus est iodeque bostes observa bat prope oppidum , quod Trisea vocalur, castris . posilis stanles. Nec moram cos aggrediendi fecit. , \ Ac primum jaculationibus in eos ex alto uiebaiur. , Deinde Irifariam diviso exercilu circumcludere Cxsarianos el Urselianos conabatur, quibus locis . ambiri polerani, nam a tergo cos protegebat mons. Verum a iribus parlibus acriler instabant Turci uc , consertum tcxlum pbalangis Lalinorum abrumpere , , \ suinma vi nilcbantur. Hi vero pauci a pluribus circumvenli, et equis ipsorum imbre undiquc i u . gruente saglunrum conlinue percussis, facicndiim , \ sibi putarunl, ut impetu erumpentes ad manus cum , bosiibus venirent. Sic enim iis lerrorem incuii , ^ posse sperabanl equcstri subila procella. Exbonali . ergo se invicem conserlis muluo scutis ferocilcr \ irruerunt. Ex boc contigit mullos quidcm bosiium . , cadere, ipsos vero circumventos multitudine plurimos occidi plerosque capi. Gapii sunt atKem cum , . \ \ bis el Caesar el Urselius. A l Urselium 83 quidem Tictoria laetus Artucb accepto preiio suis reddidit, ;. \ Caesarem vero secum babensin superiorem Pbrygiam , \ . 01 abiil. Michael porro Auguslus auditis quse acciderant
\ [ . 5 7 ] ^ i n i t qui Csesarem redimerenl. Dimisit autem ei > . anrAniU. frv>iArtim eum -.... barbarus, raullis noonnna pecuniis acceptis. Caeterum \ Cxsar appropinquans Cooslaniinopoli et veriius, ne . quid ibi atrocius palerelur, cum ad Tracbonesium \ \ , transfrctassei, monasticam ibi vesiem iuduit coma - deionsa, et sic imperalori Micbaeli se s i s l i l , qui , \ eum videns simulavit aegre ferre. . . i 9 . Et res quidem admirandi Ca?saris talcm finem \ babuerunt. Urselius vero captivitate liberatus rursus , abiit quasi versus Pontura ei arces quasdam occu 0\ \ pavit, unde infestabat Ponti civitates, Aniaseam et , \ Neocaisaream. Vastabat enin) circumsitas iis regiones si suburbauos agros veciigaliaque sibi pendcrc \ . *0 - |> cogebat. Quod cum cognovissel impcrator Micbael, Palaeologum Niccpborum ad imperantem Alaniae misit duciurum stipendiaiium exercitum, qui eo ^. profecfus conscriplisque ibi copiis circiter scx \ millium in Ponlura se contulit et impctus Urselii \ rcpriraere conabatur. Veruin Aianis petentibus pro . missum slipendium, cum non baberct undesolverct, * , \ , - necessarium consiliuin suscepit pugnandi cum Urselio, priusquam Alaui, quod minabantur, rccede . ' rent. At illi vehementius iuslabant, ul sibi reprae , seniarotur 84 consiituta merces, quod cum Palaeo , logus peciinia carens facere nequisset, Alani paucis . \ exceptis omnes abierunl. Cum reliquis autem con \ , gressns Urselius eo9 nou paucis occisis fudit et varic in P*mli civitalcs fusere cocuit. Quibua . m
127
NICEPHOHI BKYENNIl
128
Miclneli Augusto nuulialis accersitus ab eo est , , pr rstans aniiui juvenis Alexius, divina providenlia . \ jam volenle illustrein ejus virtutem reddere. Decla raius est enim dux summus exerciius et praefeclus . bcllo iu Urseliura gercndo. '. 20. Atque id munus ab imperalore delatum ipse , quidem libenler admiltebat : verum ejus mater hoc , compmo omnibus modis ab eo coniendcbat, ut \ , illam provinciam recusaret, aiens non ulique juve' \ nilis menlis et manus negolium esse Urselium . ' , vincere, sed viri, ejusque forlis et cum inulia \ scienlis tum plurima operati. Haec ad Alexium , mater, qui blandis ad eam per6uasionibus usus impelravit commeatum abeundi. Profeclus Uaque . est non alia re magis quam maternis apud Deum pro se precibus vialicatus. Nam ab imperatore , neque pecuniam accepit iu belli sumptus neque , ?, juslum exercitum. Transgressus autcm Pontum PaphlagoniaeAmaseaese admovit, ubi reperil Alanos, , ' . \ ; , qui ullimae cladi superfuerant, non plurcs cenium quinquaginta. His ad suas tenues copias adjunctis [. 58] , ' bostes cocrcebat, saepe manus con&erens, toiies * vincens. Postquam autem crebris Offensionibus , > . oastigati jam non lemere prodibant, remissa cura \ , observandarumerupiionum terrili boslis,admovebat e e clam praesidiis Urselianorum , insidias idoneis locis celans : tum 85 quosdam osteniare se jube- \ bal praedis palam abigeodis in conspectu prasidii, . a I quam speciem cum bostes exirenl et pnedatores , ecquercutur, ipse consurgens ex insidiis iler pgres- Q . . sis ad redituin prxoccupabat interclusosque circiMiiveniens fere omnes capiebat vivos. His sacpius 4 * , faitis in maximam difficullatem rerum barbarum conjecit, qui justum habcns exercitum praelio de- ^ . \ ccrnere quam primum cupiebat. Sed conlrario , coneilio Alexius, qtii parum suis copiis fiderel, , \ furlis btilli, non congressibus aperlis, vincere bar- ^ \ ^ \ \ baruin decreverat. haque quoties ille tanquam ad acic certandum copias coegerat, bic quiescere se \ . vclle simulabat. Et ubi aliquot dierum patientia . : \ impelum paralorum ad pradium rcfrigeraverat, prodibat clanculum el non longe ab bostilibus (caslris insidias locabat, vias praeoccupans quibus * . comraealus iuferebanlur ct plerosque anuonam ac
B
cjetera necessaria portaniium capiens. Haec ui barbarus senserat, millcbat extemplo pabulaloribus anxilia. Scd missi incurrenlcs in insidias paucissimis elabenlibus capicbantur omnes. Nam eos occidcre nefas Alexio videbatur, curu Cbristiani essenl. 21. IIa?c saepius ila gesta vdiemenler contuiba- D '. banl barbarum. Nain civitales, quae melu aut amore ipsi lavebant ct vecligalia pendebant, postquam , desperare ejus auxilium aut nou limere ipsius i m ' , petum copperunt, lucrifacerc sumptum pensilalioois vel inulilis vel non necessariae coeperunt. Quarum , collalionibus ccssantibus inopia Urselius ingcnli rei , . con8lI,uni iiummariae laborans86 ii^>t aslulum qui \ ' dcm, non tamen eveniu felix. Cum enim accepisset , erupisse Tulacbum e Perside ad lerras impcrii va s andas cum magno excrcilu Turconmi, opiimuin . , iactu putavil adjutigere seipsi ct lali socio advcrsus
129
I l l S T O R l A R U M L I B . 1T.
130
, \ Alcxium u l i . Missis igitur prius legatis, postmodum \ ipse in Turcorum caslra sc conlulil, foedereque cum . Tutacho inilo rediil in arcem promiUens quam p r i nmm se redilurum. A l Alcxius audila profeclione \ \ Urselii ad Tulacbum inisii el ipse Icgatos ad eum, \ dem cum donis preliosis eleum amicitiaB admonuil, ' , \ quae inlcr iniperium Romanum, cl principem Pcr \ saium consliluia erai : rogabal prscicrea ne gra , varetnr quosdara, quibus maxime iideiet ad se . mhlere. Haberc cniiu se illi comiminicanda arcana \ \ rnagni niomenli, quab nosse ipsius inleresset plu . ' , rimum : dcliiiilus douis Tulachus, el quis csscl [ . 59] Alcxius sciens, facile induclus esl ad liomincm sibi Gdissimuin luitlcndum : qui cum Amaseam venissct, ( :) bumanissiroe liomiuem ac liberaliseime Alexhis - accepii, itaquc illum deiueruit iiiuneribus et faniiliaritale blandissimi scnnonis, erat enim si quis . alius comis in vcrbis ct suavissime pellax, sibi , , , c , ' \ , mirabililer devinxerit barbarum. Tum ad jam ob . ' noxium el ex vero bcnevolum talem oraliotiem cxor, \ . \ susest: t Amici quideni, mibi cbare sodalis, sunt , inter sesc imperalor Romanoruni et sullanus vesler, Urselius auiem uliique infensus. Vastat er.im Rt>4** , ; nianas lerras, idemque ubi occasio daiur, a Turcis violaiutis absiinel. Nuncvideos tiiuiu amyram \ , cum cxcrcilu egrcssuin, velul meluens 87 " * \ . ' se iiicrilum novii, ab uirisquc debelleiur, larva \ , benevolcnliae sumpia se ad eum conmlii tempus * , , rediincns ct occasionem inipunc nocendi captaus. ' * , \ - Cui eiiim dubium esl quin siniul bic lerror piaiicrlie 01
- C ierit, sit idcm in Turcos Urselius qui prius ct . > quibus polerit damnis eus afliciat. Quiu igitur id agil polius Tutacbtis quod suggero. Eum ad se reversum mibi iradai acceptis pro eo pecuniis quauias tolel. Hiuc enim tria vel maxima lucrabilur. Primum pecunise vim magnarn quam ego nunierabo, deiude graiiam imperaloris Romaui, qui beneftcium istud roagnifice remuaerabilur, deuique sultano gaudium afferei magnum bosie gravissimo Turcorum de medio aublalo. '. 22. Quid muha ? persuadelur Alexii orationc 1 ^ galus et proinisil persuasurum se amyrae ut efliciat q u Alexius volebal. Dimillitur sub baec no\is . \ , donis oneralus et baec Tutacbo nuntiat, laudes ad \ jungens maximas Alexii bumaiiiuiis in facus, coiniiaiia in verbis, liberalilalis in donis ac pecuniis . qua dandis qua promitlendis. Nec pluribus opus \ ^ fuit ad capiendum avarum aniinuin Barbari osten lalam auri praedam spe praevorantis. DcceroK igilur \ . , ^ plane id agere qiiod rogabatur ei Alcxio peromnia x&\ ob&equi. Sub haec consilio dissimulalo Urselium i x condicto redeuntem excipii iit Fpecicm benevole , comrivioque adbibilum ad extrcmum capit v i n ^ . clumque ad Alexium transnmtU, obsidibus ab eo \ , \ (33), vicissim accepiis, quoad promissain pecuniae sum \ * \ - iDam numerassel. Gaudium Alexii de successu \ lam prospero comurbabat inopia pecuniae quam , \ et suae fldei et liberiali dalorum a se obsiduni , c nou modicam nec iacile in pncscnli parabilem
Caroli Du Fresne Du Cango notce.

(33) . Comparanda conjux cura couiuge scu cum Bryeuuio Aiina, quae ex fusioribus maiili conimcntarris pli*raque per synopsin alligit quaj babct lib. Alextadis.
11
NiCEPHORi BRYENNII
132
debebal. Incertus igitur constlii coiiciohcm Amasc- ' , . uorafii 8 8 advocal et primores civilalis nominalim ' ut adsint rogal, cuuctigque congregatis talem \ ' ^ qttamdam ezorsos est oralionein : Viri a me hodie \ iu consiiiuiu vocati, audite quid vos velim. Scitis [ . 60] , qoalem se hic barbarus Armeuiaci liinilis civiia . \ tibus cunctia quamque infestttro prsebuerit, quot a , vobis pecuuias extorserit, quot oppida desolaverit, \ , quot Itorainum corpora dire cruciaverit, suppliciis . ea inloleiabilibus iniDiina pleruiuqae causa subji \ cicns. Quoniani igitur illuxii landem fortunata , dies, q u vos bisce vexationibus in urone leinpus , \ , exeinplura, si volelis, est, aequum videtur dare . \os opcram ne prseclara nec facile reditura vobis , <;xcidat oceasio, cavere quoque ne sludio furai fugicndi ihmmam i n ipsam ac flagrantem forna- R , cem incidaiis : quando eniro Dei nutu ei diligeniia . \ * nostra videlis nunc caplivum vinctumque illum , barbarum, qui vero jllum cepit prelium facii re- pctit, ego autem pecunia careo, par est unum- , , , qucmque vcstrum conferre quanium potest. Equi dem nisi lani longe ab imperaiore dislarem, el si . > iiior solutionis indulgeret Tufacbus, festinarem in urbem regiam, ut inde auferrem protuisgaiu et lam jusie debitam mercedem utilissimae nobis operae. Quoniam auteio, ut viiielis, nibil boi u m iiori poiest, et Turcorum excrcitus mulia inlerim damna ei quam insidet noslra regioui i n f e r t t amyra ibi mansuro donec promissum a nobis pretiuni acceperit, par est, ut dixi, iino uecessariii m omiies vos de vestro conferre (ad principes et primores loquor), recepluros deinde ab imperaiorik qitx rcipublicae tam necessario arliculo communis ealulis foenerali fuerilis. 8923. His Amaseni proceres auditis concitare plc \ ** bein conabantur, tumultusque ac confusus clamor G , \ \ exstilii magnus, quibusdam incondita quaedaui el , >* incorla? signiQcalionis vociferanlibus, aliis distincte liberari Urselium poscentibus, uibil enim se ab illo \ grave passos; simulque niiebaniur rapere ipsum e \ . cusiodia et emiuere liberum. Alius utique qaivis iurbatus fuisset lantum populum furentem videns \ . cl civitalem maximam coutra 36 tumultuantcm. , , \, T}J Nosier vero gcnerosus juvenis Alexius intrepidus ad bacc peclore inconcusso ac fidenli vuhu silerc \ . \ jubebal luibam el manu proiensa audienliam pos- ; c , \\, ebat, qua ulcunque inipetrata, banc ad plebera ^ iipsam orationem babuit: c Miror, viri Amascni, laua facile dccipi vos ab iis qui vobis male consu- Junl et privatas ipsorum ulilitates vestro sanguine , mercantur nec quidquam pensi babenl, quain gra- D . viler vobis noceant, dam sibi vel leviler prosiul. Aiuis enim vobis fructus invalescentis Urselio do- \ ^ \ ininanle ti ieiis ei obsequcnlibus lyrannidis fuit ; ' , pr&ter caules, caplivilales, mutilationes, iruncatio- \ nesque merabroruui ? in vos quidein isla desae- vicruni; qui vcro nunc i n iram et luomllum vos , \ coucitant intacia illibataque servarunt pairhnonta, , \ tecia, preediaque propria, quarum rcruni incolumi- . [. 61] Uleoi concessis vobia in rapinam barbaro sibi ab . \ eo paciscebanlur. lidemque eiiam poslea praemia , lidei vestra ab iniperatore largilcr sroluia dtviserunt , intcr se jactanies sua opera facium nc bac civitaic \ Urselius potireiur, negleciis fundilus vobis nec, . " \ , \ ^(5cum in tanta parte dainnoruui fueritis, ad ullam ,
?3
H 1 S T 0 R I A R U M .
114
6 ~- * . coramodorum parlimlarn admissis, ulpote qui nullam unquam rcrum ae rUionuni vesiraruui curais ' , aut cogiialionem sumpserint. liaque jain rursui ^ , cupiunl resliluere lyrannidem ipsis quaestnesam, (, vobts quos 90 viles babeut exilialem: ut tutn rur\ . > sus veslris prsdis tyi awio per vcsirum errorem ipto ram fraude ab eilremo periculo in spem melior ir \ . retocalo blandili fuerint, in prspsens indernnitaleoi suaram familiaruw ab eo vesiris rapinia exsattandf paciscauiuT, postmodum vero osientata imperatori falsa fidelilate, quasi per ipsos steterit ne Urselin? veara opera reguaret, sibi quidem ipsis bonores aU eo et largiliones, yobis autem seditiosorum poenas el exirema suppiicia procurenl. Nam ubi luniuUus usque ad tyranni capiivi liberaiionem invaluerit, facile ipsi purgabunl id, se invitis ac frustra repugnanlibus, vi ac furorc plebia novarum rerum studiosac faclum : unde graliain quideni imperatoris in se, in vos aulem iram et toiam iovidiam odiosi facinoris averienl. At vos, si quid mihi creditis, istos insidiosos seditionis ipsis quacsluosa? Tobis pcrniciosae suasorcs niissos facile. Iie vero qutsque in domos vestras et quae audistia oiiose reputale. Sic enim facile inlclligetis utri vobis utilia consulant, illine qui vos tyranni rapinis et imperaioris suppliciis objiciani, an ego qui capita forlonasque vesiras omnium pro commodis spebusquf improbis paiicorum in discrimcn noto projici. > Audila plebs hac oratione laudaYil quae dice* bantar et paulatim recesserunl in domum quUque suam. '. *0 ( \ 24. Alexius meluens ne ilerum proceres civi \ lalis plebem concilarenl et Urselium raperem, con, , silium iitiit valde prudens nec minus bumanuui* . ' ; Qoale id autem ? Advocal carnificem, accendi jubet . ' . ignem el in eo candeiieri ferrum. Humi juxtaexlen. ' . ditur Urselius vocifcrans et ejulans plane ut si re<\ vera ei oculi forro ignito exurcreiitur, quod mox . \ fulurum ex co apparatu rebatur. Quaro domus tota \ . personabat insanis ejus lamenlis. Quod ad famam \ rei faclae iu viciniam el niox pcr urbem spargeo . dam uiile erat. Deitide ejusoculis unguenlum quod . dam innoxium imposuit ci supra unguenlum fa . aciam. Postridie quoque in publicam concionem ila fasciatum oculis opertis Urselium 91 producil, \ omnibus ea spocie iidcs flerei vere ipsuin exca? " calum fuisse. Ea ficlio tumultum plane sedavil * Alexius vero cura ista solulus considerabal, qua ratione posset Urselii reliqois adbuc copiis deletis 2 arces quas invaserat ct adbuc per suos tencbal . recipere. Qui aulem ab imperatore missi Alexio aderanl consiliorum auctores cx inlinns prineipia suadebant ut Urselio secum ducto confesliin Con stanlinopolim reverieretur. Quibus ille lurpe fure \ . ' \ \ dicebat, cum multi sub uno tyranno lyranni esseut, si uno illo primario sublalo minores illos in illius ..., \ [. 62] locum facile processuros relinquerent ct sic abirent . ' , \ . *0 quasi re coufecla, statim audiluri excilatum esse , \ \ capto successorem, qui non mitiue quam prior paratis ad^nannm copiis urbes incurset. Mibi ergo, , ^ inquit, opiimam .videtur non lantura lyrannum, . scd eliam tyrannidem tollere, conarique, si arces \ et pra?sidia ejus resliluere imperio possimus. Et . k U dictie capessWit negolium. Ac primum itlnera obsedit, ne quid in arces ac castra Uraelianorum inferri comroeaius posset. Si qai vero inde pabula lum aut rei alterius necessarise qujerendae causa , exissent, eos inale inuhatos repellebat. Poncbat \ . ! \ eiiam insidias locis idoneis, moxqîe inissis qui , palara praidando prsesidiarios laceseercnt, eos liac arle casiro elicitos in insidias perlrabebat, in . \ -
135
NICEPHORl BRYENNII
1 3 6
bus capicbanlur. Iloc eacpe m i i s modis semper . , \ , \ felicitcr tenlatum Francos in magnam non annoit , \ , magis quam consilii inopiam conjecit, noster enim bis in eos graesationibus incertis ct inobservabili ' \ bus momentis lUebatur, aliquando alleruis diebus, . nonnunquam die leriio, interdum quatuor aut quinque diebus inlerpositis cos incursans. Pressi ergo inopia 92 et quo se verlerenl incerii qni i u praisidiis erant se et arcce suas Alexio Romani exercilus duciori dediderunl plerique; alii exbausias rcbus omnibus arces relinquenies fugeruni. Unde comigil oranium earoro potenlem fieri Alexium. Qui paucos inde dies Amaseae rooratus, consliiutis rebus civitatum vicinanun, et profnndam in illis parlibus pacem relinqucns omniumque araores sccum ferens abiit plausu et acclamalionibus omniutn deductus, duccns vero secum Ursclium. 25. Transiens atilem per Papblagoaiam ubi v i '. cinus fuit domui Doccani Thcodori v i i i nobilis et , locupleiis sanguineque Alexio conjuncli, nani bic ^ \ \ * ( iilius eral sororis pairis iliius : ul ergo cognovit ), Doceanus Alexium advenlare, occurrit illi obviam loiige ac eum niagna cbariiate complexus saluiavil. \ . Cuin aulem rcspexissel Uiselium, et fasciam rjus oculis impositam vidissel, dolore magno affcctus \ est nec tenerc se potuil quin Alexium incusarel, , quod virura adeo forlem el qui poiuissel multuni \ prodesse rei Romana? oculis privasset. llle auiem ' prudens alias et moderatus in scrmoue suique polens in dissimulando, quod nondum pularet csse \ maturum prodere, sic mansuete ac renidenli vultu ei respondil : c Causas quidem, niatruelis m i , ob , \ - quas bic oculis privatus est, exponendi minc non , < , , ' est tempus, ubi lamen doraum pervenerimus el soli , , una erimus, omnes audies meque u l spero islo c r i - ' , mine absolves. > Cum ergo paulo posl domum ve- | , . > lauli nissent cquis exscentis et excusso pulvcre 93 \ accubuerunt. Epulas auiem Doceanus magiiiOce \ , apparaverat. Post prandium mana preiiensum Ale- . xias DoceanuiD in conclave duxit quo clausus fue- ; rat Urselius, quem jussit deinere sibi fasciam nu- dareque ocuios. llle autein subilo exsurgens remoio , \ velo cernebalur praclare videns el Doceanum salu- . \ tabat, qui re inexspectalissima perculsus, pleuus \ gaudii exciamawt ac inclytuni complexus Alexium . >\ labra et genos amabilesque ejus oculos osculaius ^ ^ , \ esl, Hacte, inquiens ti voce inagna ilerans: Maclc \ [ . 65] ' \ isla virluie iudoleque digna gloria parenlum qui le \ , \
(
eduxerunt. Nec ullum finem faciebat commcndanm m Imttiiknilnlic I irk < I n f l A t i i t . t i o mielm dae liutiianilatis lepidas flclionis ingenio misUc 26. Tiiduo ibi bospilaliler babilus ullerius perrexil versus ioare Poniicuni desceuden^. Cum aulem circa Caslamonem pervenisset, cupivii visere avi domum. Jussis igilur porro pergere cunciis ipse cum paucis declinavii e via. Ingressus vero domum, cum iLlam babiialoribus vacuam vidissel, plenus lacrynns et suspiriis erat memoriam progeniiorum suorum recolens : nec nisi vi quadam inde a comiiibus avuUus rccessit, quando et parum ai>fuil quin incideret iu insidias Turcoruni. Sed qui circa ipsum craiu iia properare coegerunt, u l saiis maiure suoruin agmini se inisceret. Trausgresso pono anguslias ei circa marc desccndemi versus
I v a i , \ _ Sf 9 % % mm , \ . . * \ \ \ . , . ' . ^ \ , . * ,- , , , \
1
137
HISTORIARUM LIB. .
138
(34) - , , \ . \ ' , \ \ \ . , ' . \ , \ , \ . ' .

1
lleracleam Maurex occurril, vir non ille quideia nobilis, goavus lamen et strenuus usumqee liabcne maximum 94 maritimae r e i ; quare imperatoribus Roinanis necessarius videbatur, lnaliis eorum ideo doais auclus , unde divilias compararat plurimas, et inulliludinem servorum aliorumqae ei in rebus bellicis obsequefitium, el donium splendidam exatruxerat. Hic obviam progressus rogabat Alexiuip t apud se diversari dignaretur, quod ilie admisit. Ubi vero Heracieam ventum est, ante omnia Alexius ad lemplum Deiparae nou nianu factum so contulit ibique gralias egit Salvatori cunctorum ct ejus M a t r i ; tum excepuis eal bospitio Maurecis.
27. Illi deinde inde abire paranli nuntialum T u r \ , . B cos ad praidas agendas descendisse. Qua voce sic ad arma moius est, u l olim aiunt Alexandrum T i ' motbei libia. Armatus igUur equo insceiiso prodiit ', , cum suis. Sequebantur et Maurecis mUUee viri pc-* . \ riti rei bellics et forles. His prseerat Butumiles 5 \ . \ Micbael, vir corpore ille quidem parvus (ut ait Ho ; , merus), sed pugnax. A l Turcijprocul faos ernenies , , fulgorc arniorum perstricti lum ordinis discipliua ", . ' ci illu vigore impelus, quem hihil sistere posse ^ \ viderelur, lerriii effuse fugeruni. Ifosiri vero eoe *; \ \ inseculi longe uUra fines, dejectis etiam aliquibua . 01 (> - eorum, domum redierttnt. Delectatus est Alexkis bujus obiler decerptae vicioriae gustu ila ut cupidi \ ; . " latem iude conciperei ibi baerendi, ubi similiuin \ ; 95 occasionum confligendi cum Turcis sperari fa , culias posset, quoniain eo usque ad praedas excur * rcre illi consueverant. Urebat enim eura generosua \ [ . 64] ardor erigendomm mulliplicium Iropxorum, pige . '' balquc foriem juvenem in urbera regiatn redire nUi \ victorem umnium eerUmiuura et quinquies corona lum. Sed ab imperalore Itiierae missae cnm iiave unius scalmi remigibus instnicta ab iis eum cogi\ ; , talionibus abstraxeiunt. Jubebant eniin liiicras \ . conscendere ipsum slalim navem ctim Urselio et \ quam primum Constanlinopolim venire ad viiandaa . insidias transitus lerrestris viae obiineiKium Tut , corum. Fccit igiiur ille quod jubebalur et nave fe stinabat in Propomidem. Venlo rero Tbraseia vebc \ menli subito reflante parura abfuit quin naufra , \ gium faccret, pcrieratquc nisi palam ipsum Dci . Mater ci periculo cximeret. Simul eniin ilie implo* ravit ejus opem stalim mare conquievii, sicque tempestaiem evasit. '. , , ^, c ;, > , . , , \ . \ , 28. Jam eum Coustanlinopolim appulscni peramanter iniperator excepit antplexusque suaviler esl ei, u l ejus ipsa verba refcram : c Bene, inquii, 4 venit is qui posi Dcum dextera nostra manus est.i Scd bsec prima iili fuit ab iniperatore remuneraiio labomm graliarutn actio priinum occurrenii facla. Post ab illo rebus ipsis ct collationibus bonoralus e$t. Urselius porro arctai ac securx custodiae datua
Caroli Du Fresne Du Cange nol.

(V*) . De qno ad Alexiad. p. 107.
GR CXXMI.
PATROL.
159
NfCEPHORI BRYENNtt
140
eei, qiiem omni bumanUacls rtftcie pra?$4aae nullo 8 geneie beHtgtiHalis proeequi porrexit Alrxiua . pleraque ipsi uecessam donjo suppedilans ct iram in eum iniperaloris miligane. Alexii quidetu res sie . 99 se babiieruul. Imperaior vero Miiltael proto- , probcdro Josepbo, Traciianeoia, duce Aniiucbht, morino, cum rcs illic in lurbas el tejilioiicb (w* ;, \ rentur impeiu U l i u l * speraretur realiui iran- quillitaleui posso : uliqite quandiu concilaior liir barum pjus filiue luagiuer Catmialo ibi aliquid , \ possti, maiiuie eum sinuil Pbilareli lyiauuis auge- , sceret, Uaaciuni Comneauni, Alexii frairem, ducera . ' Aniiocbi* declarayil. Quouiam aulcoi tuiuuluium , causam pulabat csse palriarcbani jEniilianuin, juseil eum qai cilirtiiue ac diligeniiaaiuie Con . stanlioopolim ari 66 mitlere. Logothela vcro cui , cxobiis olioi paliiarcka erai, prouiiuebat laaacio . , ipagna ab iuipepaierp prscmia, si vel aolum urba . '() Aniiocbia dimoveret palriarcbam. Comucnua cuin bis mandatis Amio^biam profcolus bonore maxiiuo \ cum a primoribtis civiialis lum a patriarclia exce* . ptus eet. Ingreisue aulew civiutem oiimi gencre ob ' * sequii demoreri pairiarcbani sategil, benevolentiam . \ in euui populi veritue. Biiariaiu eniiu divisa eiviias e r a i : eujus ahara iaelio paiiiarcbae, altera impe, 5 rantlbus studcbai. Meimms igUur sediiionem uovua \ , dux, neque iroper*toris liUeras ilerConsiatiiiuopo. l i u n u m iinpcraQles pairiarcba? reddidit, licque UIIUDI iodiQimu fecii ajcano acceptorum ab irop& 4 ^ ralore maodatorupi, Sed qid esi inacbinams ? Fin- . x i l iuorbuni el alligatig ad bracbia mauibue aniba- G [ . 65] ; , bus, mediroa quaai ut cas pxpcdirent ad oflkia , \ viue conauela conyocai. Ue cogniia perofllcioso , \ . adeat paitiareba siudiumque 97 veruin cxbibel. *$ \ \ \ Ac do fflorbi quoquo causa familiaritcr cum aigro , \ \ disserena pbilosophabatur, conveniebalque inier ' . eos ortum id iiicQnimodum v i i k r i ex obfitruclione \ . in Ixvem arteriara iwpacta. Ceuseulibua porro * * mcdtcis ci discutiendse opporlunum iore, si dux \ , tanlisper e civilate iraneferrclur in suburbanam 5 domuin cadi purjoris ejus ani (B iialis quae rc, , crcare auiimim languealis possel, pairiarcba quam ; babebat cjus gcnerje villam prolixe obiulii ac COB- ^. , fcstiin ipsc uliro inetiiii apud ducem ui ea uicre \ . 'AUa lur. Passtis Ule &ibt persuaderi exiil urbc dcduccnte ; , \ palriarcba, qui co ibi rcliclo in urbem rediit. Quid . pohtca ? Buo dies abierant, cum ccce iieruin adesi , * , ' ) j>alriarcba aegrum bospiiein visurqs ul baberet. ' Quo interrogaute salia' salv*e et quo loco rca . rssenl: Tuis, inquil dux, precibus coepi scnlire ,' .. " ' f i i i i i u m salubriiatis liujus aeris: pauiarcba vicis* . siiu giaiulaule. Quos inter ofiiciosos soruioues ad . fuil qui uuutiaroi, noiatum sibi non lougc a villa . rubilc lcporig. Alqui aiunl praasenics medici: Ma- gnopere iulercst ad rcliquias morbi reaolvcndat . ' er.ercUa'.ioii<* ult modica, qualia cril facilis in p:o* . pi:iquo veiiaiioiiis. Fiugcbal autciu agre sc additci , ^ ; a I id consilium dux. Quando pa.riarcba, ignaius ; quid slrucretur, eiiam alquc cltam suadcre insl.tit, = n.edicis oLscqucrciur eqtioque consccnso irct ad , \ .
t 9 t v
141
HISTORIARUM L I B . I T .
142
. & venandum* leporem. Assensus tandem est quasi \ , victus auctoritate viri dux, et in equum quasi pa . ruftivaleis minUlerio suorum imposilus, patriarcba \ ibi reliclo, recla fertur Anliocbiam jussiaqae re , pente claudi portis cWitatis, Tegias ad patriarcbam . m i t l i l litteras quibus evocabalur 98 Coi>siaiUinopoliui. Iudignalas ille est iis visis et gravia Bii/iaUia e$t. Non poiuit antem recusare quin obiemperaret, sed statini vel invilus ductus Laodiceam, paucos ibi moratus dies, dum qua3 ad iter opus erant ei Aiitiocbia deferrenlur, Byzantium proflciscilur. xv*. 29 Dux vero Igaacius, solutus cura ct metu pa \ iriarcbaB recte adminisirandae quam curandam a o ; . * ceperai civitali libero anfrao vacabal, resqne illas - qnae scdilionqm causae urbibus solent esse, remo } \ - vere conabatur. Scd non poierat quiescereCbristia . Q norum anliquua bostis. Quare is ex levi occasione seditiosos rursus conimovit. Nam eorum quidam xa\ ; . qni emergere iu claritatem nuper coeperant, invidia Ra\ succensi adversus magistratus el ducenv, plebem [ . 66] , * armavcrunt. cum bunc quidem rnlra arcem con , ol clusisscnl, adilus cuslodiebant, iu niagislralus vero ' reliquos impetu facto nonnulloa occideruiU : inte . i i m dum alia sediliosorum maiius diripiendis do mibusprincipuni, quae vicinae arci eranL,pecuniisque . deprapdandic allendebant, dux in mamfesto consti lulus periculo miail ad circumposilas civiiatee . auxilia accersens, ac brevi non modica manu con - gregaia sapienli raiione bellum in scditiosos admt \ , nislral. ln mulias enim paries exorcku diviso, . - dispcrlit copias per angiportus jussas obvioe corri - C pcre, ne illi simul jtincli opem invicera ferrcnt. xa\ . Quo faclo conligil Anliochensium sedhiosorum cxdem magnam fleri, ac sic quanquam aegre Kimui . tum sedari. ulcunque pacato sedulo dedit ope - r a m , ut civilatem 99 teoefactie demererclur . . sibique popularem colligeret graliam. Pancia post ol \ ' diebus nuclialum est non parvaiu Turcorutn manum (3) (). in Syriam irrutnpere. Quo audito dux eum copiis \ ' adversus illos vadit. Adjunxit seilli vir sororis ejue , \ \ Conslantinus, imperalorie Djogetiis fllius. Occurrunt ' , Turci. Pugnatur. Dox fortissime rera gerens mullis ] \ . ol yulneribus acccptis capilur. Gonstanlinus Diogcnes - oceidilur. E l ducem quidem Aiuiocheni misso preiio \ vigiuli iuillium aureorum redemerunl caiteraquc belli mala reparare studuerunl. Ipse aulem bacie* \ 8rauluamipsis bencvolontiam exbibet el qua2 . bene meriti de ipso sunt affcctu et bcneficiis siu i v , \ det rependere, Hoc stalu erant rcs Aniiochena-, %tp\ . Quid inteiim ageretur in Occiduis parlibue liber
#
consequens doccbit.
Caroli Du Fresne Du Cange n o l .

<55) . Conslanliaura boc loco et J. , D. 6 appellal, qni caitcris scriploiibus Leo mincupalur. V. not. ad Annae p. 112 el slemma COIIIUCJI.
Polri Possini n o l .
(m) vocui. 4 , elc. Hnnc Aima l i b . Alexiud., pag. 271, nicmoria lapsa, Leonem
* . Apertum esl in bis et proximc sequeulibus plura turbata c*se et corrupla. (Editor BonnenuB.)
1(3
mCEPHORI BRYENNH
1U
.68]
ON TERTIUS.
LIBER
1. Qiiflccunqne quidem cotiligerutit per Oricnlem \ " postdeposilionem Diogenis, lurbasque, dcfectiones, , sediiiones, qua excilatas, qua exslinctas per id tem- \ \ \ pus, el ut oinnium maxima lyrannis, Urselii dico, , \ iu niagnum elala el inaximoruro causa malorum \, , imperio Komano a Comneno Alcxio adbuc adole \ $ ' sccnlulo excrciiuum Orientalium prafeclo deleta sil, qtii bunc pra?cedit 100 explicai. Nunc \ * auieiu ab Oricnialibus rebus necesse eei transgredi , . io Occidcntcm et quaedam ibi gesiorum enarrare, iit serie continua ei uusquam inlerruplo ordine ) nosira progrcdiens oratio rursus ad Goinneni Alexii , * \ acla revctialur. Poslquam (iliorum praeslanlissiim % \ Coisaris iialuminhmisConslantinus, vir foriis, subito . exslinclus est, inaxirausvero nalu Andronicus, ge nerositate sua probala in bello maxime contra Ur- ^ , selium, quo seipsum pro salule palris devovens tam graviier cst vuincraius u l prope exsanguis re dieritUyzantium, ibiquequam diligenlissimccuratus doloribus quidem vulnerum liberatus cst, languore vero viscerum correpius hydropictis judicalus est a , medicis, e l u l gravius laborans quam qui juvari ope \ artis posset deposilus atque conclamatus esl: po*t , quam haec, inquam, aic cvcnerunl.et C&sar inclylam \ vitam in monaslicam profcssioncm mutavit, impe , ralor Micbael curis innumerabilibus coiiHiciabatur, \ Scytbis quidem Tbraciam cl Macedoniam incursan tibus, Slavorutn vero gcnte jugum RoiKanae doini, , uationis excuiiente ei Bulgariam rapinis aique i n \ endiis agenie ferenleque. Scupi quoquc c.l Naisus , * ' Yasiabanltir, quin ipsuiu eliam Sirmium, cl quae |; cin:a Saviam amnem sila sunt oppida quacque ad . \ * Islruin usque Vidiuam jaceul civilates graviier , [ . 69] \ \ laborabaul. Inde rursus Cborobali et Dioclciises \ lebellantes uuiversum lllyricum infcstabant. . *
I , b c r
(36) . 101 2 His comraoxus el Ui gravem adducius mclum iinperaior Micbael cogilabat consurtera aliqucm assumerc imperii, cui secundam, boc est Cxsarts, digniiaiera coiift<vet. Quia vero faniiUa ejus ei consanguiuitas eral exbausla , consumplis varia clade pierisquc, circumspteicbat inler eus qui bonores $ercbanl el sua ipsius acri consideralione adVibila el domesticorum intiine familiarium con- D '. , \ \ , \ . \ , } \ * \ \ .
Caroli Du Fresnc Da Cange n o l .

PG) . An:ia 1. . V. uei, ad . . Bdlum boc Scrvicuni proscquilur Scyliuos p. 851 cl seq., ut Cl
145
HISTORIARUM L I B . IIT.
146
"ilc \ \ ^ , ' , , , \ * / , ' . \ , * . , 4 ; , (37). * . \ , . ' , \, \ , \ \ 0, , ^ . * \ * , .
silia, qnem rrpcrirct expericntia rcruni prudeniia el virtute supra cxteros emincntem. Ct autem omnibus qui circa ipsiim erant et ipsi logotbelae visirs est talis Bryennius Nicephorus, cujus tlacc hisloria prius meminU, religicme prsclarus, m amrcitia firmus, providus in pnrsentiendo futuro, acer in pnccavendo, rei quoque bellicae pcrilissimus et doctandis in bostes excrciiibus arlis ac forlitudinis probala?, is siatirn regiis lilleris ex Odrysis evocalus esl. Prius vero quam lalis vir Consianlinopolitn revcrterctur, coiumunicat imperator ejus ad res adbibemli consilium cuidam e senatoribus materno genere sibi conjuncio. Hic crat drungarius Constanlimis, Michaelisdudum patriarcbnc palrdclis, cai erat cognomcn Cerollarius. ld islc ut atidivit graviter accepit, utpote qui sibi pridem ipsi impcrium despondissel. RogatUs igilur de re scntcnliam, d i x i l : Yirum quidem istum sibi nolum cl probatum, consilium lamen cjus impeiio arimovcudi neuliquam probari. Nisi forle, inquil, velis spou'& imperio iiniverso c^dere huic bomini strcnuo gnavoquc, pro cseiera sua induslria cl fortiimlinc in* loco secundo non quieturo. Quod si boc non decrevisli, et vilare vis ne invitus 102 adigaris ad id quod borres, revocasis male formalura et nimis pcriculosum consilium viri lalis in imperii consori i u m assumendi. His dictis vebemeuter conterruit impcratorem, pavidum alioqui et suam ipsius, quod dici solet, umbram timere solilum. . ' 3. Cum igilur advcnisset Bryennius, imperator Micbael, muiala priori volunlalc, duccm ipsum dc C claravil univcrsae Bulgaroruni rcgionis, ul praiva (38), ' lenlem illic Slavinorum gcntem comprimcivt. . quo non sane spcs fefellit. Illuc enim profeclus brevi tempore animos au.lacium Slavorum btdli , ' euccessibus dejccit, ut jngo Romana? potcntta? rur \ ' sus colla submitierent ci facilc paterenlur lali Bul . \ garia; duci obscqui ac scrvire sese. Quoniam vcro * \ - Chorobaii et Dioclenscs lllyricum incursabanl, ct , \ [ . 70] gens Francorum, llalia Siciliaquc occupalis, gravia ' in Romanos meditabatur, puiavit e rc forc Micbacl , Augusltis si Bryennium e Butgaria Dyrracbiuiu \ ^ , iransferret, quac urbs est meiropolis lllyrici. Statint . ergo ad eum litterae miuunlur uon jubcnlcs magis quam roganles ut in Illyricum transirct. Ivii igiiur. . ' , xal ^ et ctmcli eum libcnler indigenai susccperuiil, crai enim liomo gratiosissimus et libcralissimus. Sum * plo aulem ibi aliquo non magno teraporis spalio ad \ . expediiionem comparandam duxii exorcitum conlra , Diocleuses ei Chorobatos. Cum autcm illi in prnc . ruplis el accessu diflkilibus castra niunisscnl l o r i s , banc expcdiendi 103 purpaudiqirc auod ad boslea
Caroli Du Fresno Du Cange notee.

(37) .. Qoi palriarcliam egii piosl Alextum, impcraniibus Monomacbo, Tlieodora, Slrtiiotico et Isaacio (iomncno, dc quo mulla cardinalis Baronius in Annal. eccl. et Leo Allaiitis Dittert. u De libr. Eccl.Grcec, et lib. n De Eccl. Occ d. et Orient.content. c. 9. (58) Aovxa . Debcllata a Basilio iniperatnre, el tn provinche formam rcdaria Bulâria a prafeclis ducuiu liluk) el d guiuie iaslruclis coepit administiari. HYIS inler Nicephorum Carenlinmn ol Damianum Ualassenirm, Micbaelo Duca impcranlc, meinoral Scyliizes. Nicetam eodem pcrfunclum magislralu, cum noslri Uiorosolymilanam expediiionem primum suni aggressi, lcstantur Albcrlus A q . , Willelniits Tyrius ct Tliwroczius. NkH3e succcsson.Mii Cbus uebcio quciu iiomiual idcin Alberlus 1. vui, c. 51.
147
NICEPHORl BRYENNII
M8
fcrebat ilineris rationcm iniit. Armalos prius niili- ITXTJSSV . irptopov les por angtisiias trajecit. Metuentc vcro cx ipsa . oxpcricnlia praiscntis diflicullatis laborcm, qui re &, il.Miniibus pcr lam impedilas scmifas exaiillandoe snpoiesset, jussit dux tndigenas maguo uumero ar \ \ niaLos asciis ponc agmcn sequit pcr quemcunquc . ot saHum angiisitim rrgre milUes perniperanl apciire , \ irgiiliisexcidendis, complanandisacdilalamits viis. Qnod vidcnlcs mililes scimro auimo iu hostes ibanu , \ Cum sic ad locuni processissct, ubi castra cratti . boslilia, dircxil aciem aeriquc pralio commisso praeclare vicil. Moxque c-vitaiibtis ejus iractus \ ; \ cunclis sub Romani ut prius foedcris conditioncra * redaclis, obsidibus acceptie el kloneis cuiqne UKO ^ . \ ' pracsidiis imposilis, Dyrracbium revcrlil. Quoniam ; Ycro piraiica? ex Ilalia nave onerariaa negolialo- R , \ ritm noslrorum depraedabanlur, buic quoque malo ). \ \ remedium facere decrevit et sane ut decreverat * \ fecit.Armavit cnim ct immigit in claeem piraticam ; triremes, qunc roulias Iulicarum navium partim , depresscruni, parlim ceperuni. Unde faciom t \ . mtlu per Italiai lillora vulgato gras*aliocs latronum illinc prins erumpentium sisterentor. 4. Bxc sic gesia ditzna lionore ac praemiis eranl. '. Scd invidia non lulit opera lalia viri optimi, verum . '* ta eum calumniatorum irrilavU linguas loqueniium , / pacem cum proximo suo, ul ait divinusDavid. mala auiem in cordibus eorum. Subrepentes igitur insi, , diose imperatoris levitaii obtreclabantur clam 104 . Brycnnio tanquam imperium affectanti. Quorum sermonibus motus ille unum cx sibi fldissimis (erat ^ . 0 v h Eustatbius Cappadox) in Ulyricum millit, daio ( illi clam mandato inquirendi de rebus ad ee dela- ) ; , tis. Hunc ad sc profeclum libemissime Bryennius \ excepit lantumque demeruit ut arcanum ei aperiret . 6 indicaretque cujus rei causa milterelor ab impera- , tore. Pnpugit id vcbcmentep \ i r i animum et melq \ ^ *\ non parvo aflecit, non tamen in iram accendit : . * tenuit cnim se adbuc et deliberabat tanlum quid [ . 71] > \ ageret. Puro in eo cral, frater ejus Coitstantinopo* . , )im rediii rc paulo anie bene gesta contra Scytbas. ' \ * . PeVcbat igitur ab impcralore prclium opcrae fortite ' navatae frcquentcr i d urgeiia apud logoibelam. Ut autcm dcspiciebaiur ct dimitlebatur vacuus, baud . ^ parum indignabaiur et aegre ferebat. Posiquam au- > ) ' . ' * tcm et Flori filius Basilaccs e Papblagonia venit , aperans et ipse ab imperatwe raunera, eral enim \ . \ \ i r bello fortis, et spe fruslratus ipse qaoque est \ nec patientius repuUam tultl, convenientea arabo (\ murmurabaiil invicem dc illibcralitatc impcratoris ) , \ el loôtbetae duritie lanlumque iiko congresaii sunt \ \ provecti, ut mutao conjurarcnt consideraluros se , ^ quid utile ipsis et Romano imp^rio foret, interim \ autem in arcano habituros q u motirentur. Ha3c \ , ftiitcm crant: removere dc solio ita illibcralem ct , male dispcnsantem opes imperii princi|>cm ; impo* \ \ \ nere 105 Bomano imperio virum aliqucm \ , \ \ \irluiibus el rcbos ge$lis*co loco dignum, ncc diu . tius pau semiviruui cuoucbum sic Roinanx militije /it
r v e r 0
159
HISTORIARUM LIB. I I I .
VM
, ' ^ ducibus illuderc. Visum aulem utrique est quam ; , ' piimiMii aicesscndum cx lliyrico Bryennium el i l ' !um factionis suae priiicipcm constiluere. . . '. 5. flis Ka dccreiis Joannes Brycnnius domum , - *bil. Basilaccs vero Byzanlii subsliiil. Non iimlio . , poat quidam e Barbaris securigeris, qtiibus pataiii , imperialis crcdita custodia cst, in Odrysoa vcnil ad , ' cWilatcm olim quidem Orestiadcm vocalam : nnno > \ Adrianopolis dicilur. IJic cum diverlissel in siabu * , Itim publicum ei multo mcro se ingurgiiassei, qnrc ^ , 6 acccperatarcana palam aperuil, niiui sc proclamans a logotbeta ut dolo circumvenium occiderei Bryen . - niuni. Ea cuni indicata Biyennio esscnt, barbaius staitm cemprebendilur et tormentis admolus v o \ , ' lens nolensque cogitur faicri rem ila habcre. Joan * . ftfva nes Bryennius jtissit buic nasum amputari statim que ad fratrera dat litleras quibus eumad rebellio nem hortabatur. His Dyrracbium ad Nicephorem -. Bryenniuni perlalis plcnus ille solliciludine cral ^ , nesciens quid ageret. Tunc enim rebellare grave \ . pulabat et maxima mala inde evcnlura providcbat: rursus objcclare se manifeslo periculo, consiliis Cl \ , indiciis quafc undique afierebaiilur ouiHibiis con temptis, non judicabat viri foriis cl prudcnlis esse. -\ \ His 106 Huctuens cogiiationibus diu haesit, quau. qtiam frequenter epistolis a fraire urgerclur. , - Q ( . 6. Ac Bryennfi quldcro res boc loco cfant. Cxsar . 72] *. . vcro morrentcra incurabili morbo filium videns, \ , - fHtotos aHate adhoc tenerrima rclinqncntem plurcs, eogttarbat si quo modoposset labanti domui aliquem , , , ibsinaare qui pracsidto ipsi foret in dubiis forlun \ caailHJs. Ad hoc patrem Csesarem ipsc Andronicus (39), bortabatur. Hoc idem apud viruin cl socerum ur * . , * gebai pulchcrrima mulierum uxorAndronici: cujns . prseecllcnit formae corporis egrcgia virtus animi v% tifttiifili gcneris rHusiri laudaiissima morum inno , iii'a vi(3equ oiDciorum conslanliu pari splcndoro , \ * rospefvdebai* Nani paterimm quidcm genus a Samie.le ducebal Bulgarorum regc, e cujus iilio Tr.' \ . D , \ . ' * . (46) ^ \ * , jaiMtt ata ipa erat. Matefna vero ei prosapia pcferebahir ad Contosteplianos, Aballanios, ct Pboeadas, familras (rtim illusirissinias opibusque praesfaHies. H*c tgttur non prudeniia minus quam caeteri dolibus supra rcliqnas mulieres excellens iiulluiii fmeni faeiebat instigandi viri socerique ut defenaorem tnfifinae puCrorom aetati prospicerent iDdiiciiontqe domum, ncc rem dcsignasse ir% geriere content* sigiWatira nomrnathnque mouslfabat Atetium ComHtnuro, cxA darent conîgeia
CaroJi Du Fresne Da Cango not.

. Andronici istius uxoris neioinit Grcgoias 1. ix ei ab ca nuUrarattiin de nffro Cliorae motiastcriuiii Coiistantii}vpo4i srribii* V. pnetcrea Annain p. 10(>. (40) 7< . Duas ex Iribus A n dronici Ducas lllias hic recenset Brycnnius : lerlia fuii Amia Dncaiiia, Gcorgii Palxoiutfi coiiji. Anoa 1. i i .
151
NICEPHORI BRYENNII
152
primogenilani commuuiiim flliarum non illi solutn , \ p \ uni pucHoe, scd frairibus preiereaejus sororibusque , \ consulerenl. Tres porro filias susceperanl, quarum minimam natu Theodoram ab ipsa priina infaniia . D::o sacratam virginalibus nuptiis immaculato Spon- , \ , , \, , \ so conjunxerant. De aliis duabus 107 solliciti erant, maximc autem de modo memorata lrene. \ . \ Erat enim adolcscentula graliis affluens, forma pa- rHer corporis ei splendore morum fulgens. Ut \ * aulem btijus conjugti nicnliODem inaler inlulit, ! concurrcrunt ccrlatim in ea comprobanda Caesar (41) et protovestiarius ipse, inclylns, inquam, Androni- \ t u s ; q u i quidem ea proposilione tantuin cst ga- . ' , visus ut pene niorbi oblivisceretur. Quarc venti- . , tantem ad se officii causa Coumcnum Alexium ctim privalim aggressus inlerrogasset, ccquid vellel ^ ' \ irxorem ducere (nam paulo ante vivcre desierat . quam is sibi nuper desponderat filia Argyri illius , Viri nobilis et pecunia possessionibusque omnie [ . 73] . generis abundaniis); ut aulem assentienlem invc- nit, cogilalam affiiiitaiem aperuit. Hic ille om , ' niuin prudentissimus juvenis rem quidem probavit et proposilione deleclalus est, signWicavit lamen se pendere in boc ex voluiilale matris. Magna bic , occupaiio facta esl universai Ca3saris domui, pul cherrima Andronici conjuge familiares omnes-adh: bente urgenteque ut pro se quisque conienderent * in expediendo negoiio non modicis difficulialibus , , impcdilo. Nam neque imperaiori placebat ei gencri . conjungi nupliali necesaitudine Comnenum, neque Q , ' in hoc propendebal ipsins Gomneni mater anliqua , offensione a Caesare ac familia Caesaris abborrens. * Prseterea frater imperaioris Porphyrogenitus Gon . stantinus vehemenler amans generosum Alexium non permilleLat ipsi u l ia nuptias cum fralris sui ' Caesaris nepte consenliret: cral enim ipsi soror . ' , \ , natu grandior Zoe nomine, quam Alexio volebat uxorem dare. Tol obsiaculis destinatas Aloxii cum Ircne nupiias 108 nioramibus non reniisit con- . * , \ tentionem prudentissima mulier lrenes maier, nec \ , dedit somnum oculis, nec dormilationem palpebris, \ ' \ liec denique pecuniis pepercit quoad pulcberrimo javcnum pufcberriraam virginum copulavit, Alexio . \ Irencm. Ac paler quidem virginis post celebrata sponsalia brevi supersles spatio decessil bonis D , spebus cbarissimam Qiiam relinquens. Sed rursus vincere videbantur m a l i : et consensus in basce nuptias recta recusabatur, pravis horainibus ut dudum solebant imperaioris simplicitali denuo suiim quaestum obrepenlibus. Simplicitatem voco quae l^viias forie melius diceretur. Yerum ad exiremum superavit providentia, ei omnes illi ab invidia structi apparaius sic evanuerunt, ut solent admolo fumo apes fugere. Ei qui sponsalia celebraverant postmodum lcgitimis rile nuptiis sunt conjuncti. Quomodo id conligerit postea dicetur, ubi hunc sermonem resumemus. 7. Joannes Bryennius, cujus paulo superius *. , faclaest mcntio, videns frairem cunctantem et , \ tergiversaiUeni ac oroni ope vitare cupientem ne in \ ; dcfcctionem el rebellionera implicaretur, decrevit ,

(41) '. rttm familia. Qui illc Argyrus, pluribus disceptamus in FamiliU Byzantinis, ubi de Argyro-
W HISTORIARUM L I B . I I I . 151 . ; sibi efficieiidum nl omnino is adigeretur quanUmt ; vis invilns reni capesserc. Cum igitur cives s?:os \ AdrianopoIHas miivcrsos priniorihtis prins sibi = devinctis in suam senientiam iraxissci, crebro . \ ' invilabai el accersebat fratrem, iiilcrposiio nomhio , palria commtinis ipsnm ad sammum bonorem * * , \ > concordiler vocanlis. Obstabot vcro hia enrum " - coeptis Taracbanioles, juvenis ille quidem sed pru dens si quisquam alius et solcrs maxime. Hic ad . ' impcratorem aique aJ logotbelam liiteris dalis * 109 saepius cxposuit rem omnem, mitti copias . * exposcens, qua3 lumescenlem jam et mox eruplu ram malure conjurationem opprimerent. Illi autem [. 74] sive mililes ad manutn non baberenl, sive rem , , negligcrent, nullum ipsi auxilium miserunt. Persc \ veravii lamen in fide slc desertus diebus aliquot. \ - Sed poslea cum denique viderct consetilieiiles , - coutra universos seque in praBsenli pcriculo stare paulum remisii de vcbemenlia prioris sludii adeo^ que agi secum de composilione passus csl, ui eliam , \ audirei Bryenniorum malrem cnropalalissam . Annam annueretque pelenli ne filiis suis conjungi aOinitate rccusaret. Iiaque ille suam sororem llclenam pulcbriludine, modeslia, virtulisque fama equalibus cunclis aiilislaniera despondel fratris Nicephori iilio, et sic in borum parles palaiu Iransit. '. ;, , ; 8. At imperalor Micbael, gnorans, opinor, con veiitioncs qu;c inter Bryeiiiiiuin et Basilaceni iuler\ , cedebant, ducem Illyriorum Basilaceni uiiuil, mnn, daus ei ul si fieri possct, Bryeimium capcrcl fci \ ^ vinclum Constanlinopolim deduceiidiun curaret. . Bryennio indicalum indical . Quod cum Bryeanio esset, non putavtt ^, , ' is sibi amplius cunctandum, sed crumpenduui } \ . * slatim et petendam patnam. Ibat igilur. exiguis . \ \ comilantibus copiis. Gum autem Basilaccs Dyrra ^ cbium feslinans ibi reperire Bryeiiuium cuperet, , - conligil eo jam egresso ambos sibi ad Tbessalont \ - cam occurrere, Basilace' praoccupauie civilalem, . " ? - qui ut animadverlit paucas inlirmasque copias \ - Bryeunio adesse niiilloque suis inferiores, HO , \ oblilus subito juri&jurandi el foederum cum ejus ' germano ictorum hoslililer in eutn impeium fecit. . Sed Bryennio forliier resislenle et mnltos e Basi laceanis ocoidenle, ad exlremum ipse Basilaces in ^ . fugain verlitur et inira urbeni circumcluitilur. Unde rj legalis missis pacem orat veniaiftque, renovarique inler ipsos poslulat conventioaes pacis, quas prius \ . ipae cum ejus fratre juramento firmaveral. Aunuit valde libenier Bryennius et fcedus cum Basilace . '* ', sancil. Sicque Uer capcssit Adrianopolim versus: quo ilinere frairem babuit obvium cum maxirao . ' exerciiu. Macedonum enim et Tbracum legiones omnes babebat secum cuin centurionibus ct iribu \ . \ nis ipslsqde ducibus. Principes quoque civilatum , una omnes aderant: ipse porro universos comiier \ excipiebat, erat enira cougressu humanus si quis . - alius. Omnes illi autem tunc armali el pransi parati ad rem bcne gcrendam erant. Quare Joanni . :' Brycnnio ncquaquam vistun essc cuiictandum aul * . 'nogiigcudam occasioncm. Adiil ergo fralrem ferene ^ * ^
* MCEPHORI BRYENNH
156
fecum insign*a imperii, induercque iUa ipsum ur- . geba!. Cum autera adhuc ille frustrarelur et tem- * \ \ pns ad deliberandum posceret, persuasil Joanucs ;, ; cunclis milhibus el ducibus, ut qua quieqtie poset . ^ ; illum irapellereni ct cog renlad assentiendum. V c i l ; ; viorra ^ adbuc laraen viri consiantia lam vividiim impelum ; \ ; \ ;, instanlium, obtinuiique morara in diem posierum, [. V] \ , \ <|uo, ulaiebat, congivgaiis ducibua ei iribunig, dis- . quireret quid faclo cssct opus quitlqtte in comimi \ ne expediret. Et dicm quidcm illam lucro apposuit . % consopito interim \ \ \ fralris et principum Ini] petu. CaHerum aliquid pnetridie conligit quo plane . coactus est quanlumvis invitus volunlali eorura acquiescere. \ 9. Hoc tale qiriddam fuil. Prasidiarii civitatig . ; . _ . ; ; ; \ . \ , , :\ . \ ' . * ^ ^ \ \ . \ , \ , \ , , . , . , . \ , , \ , ( (44) , \ ) ecenlultts naturae ardcnlis et geiicrosuin spirans, D sequalibus pneris secum ass&m|rti; bi aulem eranl, , Catxamufiles et Curticcs Basiliua, qoem el Joanui- , \ cium vocahant : abil quasi tudi cansa ad excubiio- * res conlra civitatcra ut dieimn cst disposrios, et ptono . ' emes qaiden illos vigttatrtee invcnieus laudibus , affceil uUraque progredtens propmqeavil murfs . urbis giitinsque eireum e vicino explorabai ecqnid KoV ^ ibi ad cuslodiam vigilaretur. Ul atrtem nofl dubiis \ argtimenlis perspexil plane omncs qui murum ob- \ . \ . fcinebant obdormivisse custodcs, rcversus relro ad [. 7tT) auos ct scalis prius paralis leraere rcpertis, eas lo!!i \ * cupienles porias urbis clauserunt insederuntque mrorutn pinnas lauqiiam propugnalnri civitatem. Hoc audtto raulli e miiiiibus Bryennii sludio v i sendi rem novam inermes accurrenml. Trajanopolilani vero milites in sic acccdentes convicia jaciebanl inlidclilalem increpanles. Bryenniatit porrn el ipsi exprobrabant inclusis, et pust rerba sa\a iitrimquc mittebantnr : sicque belliim velitalionibus fundarum incboabalur. IIoc ergo in caslra ntinliato concurrcrtint plures, quorum el aliqui sralas expedicruut, lanqaam m o i aggressiiri vi aperla civiialem et priino clamore ae capiuros m i tianles. Hoe tumullu ad Bryciminm perlato, grove illi nec lolerandnm videbatur ut sc adlmc de sum- Q plione nnperii cunclaiile ntiliios ejus sic pro eo lanqnam imperatore dcclaralo piignarent, cl in eam nrbcm pugnarenl quas virorum fortium fecu&da est ac sic a priniis (quo,l aiunl) carceribus civiH sanguine maculareut inanus. Siaiim igiiur piHit qui miliUim Hnpctus revocarenf. Missi ad boc satrs matore adfucrwnt. Ctun euiiH eertamon nondHm vaide m c a l n i ^ n , rcpresscruni rucfiies. QHO facio Tisum Bryennianis cst saiis fore si prope miiros civiiaiis militaros cxcubi^ ponerentur, ne si furte pcrnoctccn erumpcrcut Trajanopoli qiitdam tumalliint in castrt* cierenl. H 2 Hoc loco i-es erat cum Nierphori jain regnaiurictuis iilius pairicius BryenHI8 vixduin puei ilein supergressiis 33lalem adola
9
Trajanopolis offichim el ftdem praiStare imperatori
Caroli Du Fresne Du Cange noUe.

(44) . Au idcm cum Caslamoniia, de quo Anna p. i% ?
157
HISTORIARUM1. I I I .
158
jaaeae a comttlbtK moro civiutis admovct primusque ipse conscendit sequentibus reWqins. Cnm imiri superiora lenuissent, reperiunt profende dormiontes mililes, ne lunc quidem quidquam eornm q u fterent senlientes, quog cireumstetermil ensihua etriciis et repente etcitaloe Nicrphonim Bryennium Romanum imperatorcm acclanmre juwerunt. Cireumvenli illi ncc opinato casu et ubi malornm eseenl senlienles partim c mtiro pracipitcs se demiserunl, partim quod jubebantur fecenmt exili et fracla vocc; enim consianier eos ct forliier meius qno turbabantur sincbat. A l cives itrbis admoniti strepitu primo ct cmlatcm jam uniTersaro captam cxislimanles concurrertinl omnes, non ad arma, nequc defeneandi slodio, qnarnm - rernm tempus proetcriisse arbitrabanlur, nec ipci , 113 quidquatn sup.Tesse : sed unara salulis viam \ . ' superease aotumanies, si Bryennium Romanoriim , imperalorem salHlarenl. Hoc igitur stalira faciuin est, et per rifitaleni increbresccbaot voces Bryco . nium imperatorem ingeminnntium moique nianu* protendeniiuai muroe veraus ad Bryennianos ptrtabant milites cuncia oblinenles et eervari civifatem parcique obnoxiie orantium. Talia Tociferantium clamor ad caslra penrenit eicivitquc miliiee, qui magno iropctu in civitatem mentos ecalis niiebantur superare ninros : eed eos id facere vetuit Bryennii filiue, mandans ut poiius infra stantes conjungcrent voces cum civibos intus Bryennium foperatorem acdamaiiUbae. f. 10. Per bnnc modain Trajnnopolis prima c i v i u tum imperatorein acclamavit Bryennium. Bfane . ' - Q vero proximo secuto tiniversus exercitns cum t r i \ ; bunis congregalus circa Bryenni* labernaculum ' ' cogebanl ipstim et piirpuram iuduere et rubra caK \ . * ceamenta, principalus insigne, stimere : ille auiem - tarde et a?gre landem viclus inslaiilia illortim acquievil et salulari se iinp<ratorem passus pro lali ' . \ (>, \ - se gcssii. lier binc igittir Adrianopolim vcrsuB \ pronunliatil. Quo itinere iirbcs c i oppida obvia . enm ut impcratorem alacritau; magna recipiebanf. . \ - A<trianopoIi prsesenim, nbi eo pervenil, exceptus \ \ - cst ab omnibus gratulalione ac gaudio ingenti. Ille auiem recla telendit in templum Oeiparaa nec nisi \ \ , gratiia ibi prolixe aciis Mairi Di, domom abiit, ubi contilia habebat deliberans de hfs quft sibi \ , deinceps agenda essent. Intcrea boc prsciputim, .
1
* - \ ' cotrv . \ , \ . , , ( ), ' . , \ .
D quod ducilms ac prtncipibus oninibtis vocatis disce \ , ' piandum 114 proposuil: ecquid expediret leniari , armis regiam civilalem. Visum autcm cunclis est \ \ non convcnire ipsum siatim cum excrcitu universo \ . [. 7 7 ] \ ire adversus Byzanlium, sed miitere illo ducem > aliquem cum idonea parte copiarum, et simul lega \ tos de paoe et aeqoa compositione tracialuros cuin , . potcnle reruin, aliosque conventuroe stgiltaiiin o.nnet illos qui magistratos gerunt, aot alioqui dignitate eminent, oslensurosque ipsis diplomaia bullis aureis munila, promissiones boDorum dohomroqtic roaximorum contineiitia, qtto sic letttarenIUT , ecquid io parles trahi poesent. '. f f. His ita decrelis, Bryennius inthnum consan guineum suum magislrtmi Joanncm curopalatem -. \ bonore aucturo *et domcslicum scbolarum dcclara , lum miltil cum co nuraero militum qui suffiocrc nd . scopum possct addidilqye oou exiguam ducuiu ao
159
MCEPHORI BRYSXNH
1C0
principum niartum. Quibus ille copite assumplis, . 2( \ , recla Gonslanlinopolim tendebat, sequenlc pra> terea ipsum Scylbanim 11011 parvo exeicilu, uon e \ , poregre profcciis et slipendiariis, sed cx iis qui '. non mullo an(e a poptilaribus suis ad Romanam doininationem sponte iransfugeranl. Cnm ergo per- \ . \ ' ' vcuissel domesticus scbolarum prope Gonslanlino \ xaV polim, caslra muuivit et lentabaf civitatem non , liHihum abborrentcm ab eo recipiendo. Nam et in . ea pleriquc civium odio et ira praeoccupati adver sns imperatorem erant ei generosilafem sibi notam . conslanlianique Bryennii rcpulanles (rabebaiilur in m i n tanto sludio ut jam a signibcalionibus externis favoria in eum sui non lemperarent; sed falate quoddam ne res procederei impedimeulum obstiiit, quo benevolenlia civiiatis in Bryennium prou* acerbo repente odio commutata cst. Gasum uli conligit referam. 115 Bomeslico scbolarum e regione palatii ? ' Blacbernarum caslra babente circa locum qtiem ; \ > \ocam Cosmidium, ubi ct templum in nomine san- , \ ' clorum Cosma? ac Damiani erectum cst maxiroiun atqne piilcberriniuin juxlaque arx aslructa, quidam \ \ (45) servili gencre lixarum aut e gregariis niilitibus , , \ vallo procurrcnies trajecerunt ponlem el ex adverso civitatis per oram angustissimo divisam freto cur- (44) sabant sludio ac necessitaie corradendi res oppor- lunas ct rapieudis obviis quibusque se accinge- bant. Quoniarn vero qui illic babilabanl jam antoa . ' sua ontnia inira civitalem transtuierant, ubi nibil , isti lemerarii cursores supelleclilis aut predae inlra \ , domos repererunt, iraii subjicere ignem parabani. . Sed boc senliens domeslicus scholarum misil sia tim qui revocarent a vecordi coepto et ignem exsiin- C guerent. bi serius advencrunt incendio .jam \ . ' inxalescenle alteque sublato et obvium quidvis , \ consumeute. Per hunc errorem contigit speciosis- . sima quapque pulcberrimi suburbii flammis defor- :. mari. Id vero civibus Constanlinopolitanis perindi \ [. 78] . gnum visum eorum odia in Brycnnii partes movit favoremque priorem omnem ac benevolentiam exstinxil. Giijas nova? invidiae indiciis videlicet erum- pentibus desperans dux exercitus adduci posse ad . auas paries pereuasione, civitatem vim experiri couslituii ei ad oppugnalionem se accingebat. 15. Interim imperalor muris ad Mediterranea \ objeclis firma praesidia imposuil, ducibus prafeclis
proprio fratre Conslautino Porpbyrogenito et 116 jy Gomneno Alexio. Qui penuria mililum quosdam ex obviis auctoratos et lumultuarie armalos custodibus murorum iniscuertiul, propriis etiani quisque familiis pariter armatis, ipsi ullro citroque cureantes defensioni urbis aliendebant. Quo tempore Gomncnus Alexius cum e speculis observassel manus e Brycnnianis castris ad pracdandum egrcssas versus oram maritiinam dcscendisse rursumque plerisque in castra redeuntibus valde paucos retro relicios hxsisee, patefactis subilo porlis cum familiaribus
\ , ol \ \ . \ , , ; ' -
Caroli Du Fresne Du Cange nolce.

^v) . V. not. ad Villbard. n. 86. (44) AdGaivov tr\v . Poulis istius meminil Cinnamus I . n. Plura eliam dc illo coDgessiuius ad Villbard. n. 85.
HISTORIARUM L I B . IIT.
162
, \ \ - rrumpil impeluqire in lios faclo vivos capil numero vigimi ac priusquam alii scntirent inlra urbem ra ' . \ pit. Quo faclo per civilatem stalim fama vulgato, . Ss omuia viri laudibus personabanl. Unde invidia ; \ \ ussit Conslanlinum in lantum ui coram in os Gom \ . neno jurgium ferret, quod is se socium ad id faci \ nus non adbibuissel. lmperator lainen faclum pro . bavit el Alexio palam gratias egil. Ex hoc Comneni - successu indeque orta offensione Conslantini occa* . fiionem Caesar caplavil opporiunam urgendi nupiias \ - propriae nepiis cum Alexio, quae el post sub obsi ^ . . dionis solulioDem rite celebraue suni. \ 44. Intcr baec enim tyyenniani duclor exerciltis frtislra videns leri obsidione tempus, ne vexaiio , , irrila exercilus crescerel, solvere obsidionein cogi , ' \ labat, retardabaturque soluin pudore quodam ct \ melu, nc disseiisionum aliquid inler male cobae. renies copiaset defeclio secessioque quorumdam in \ 117 disceesu orirelur. Quserebat igitur quo paclo . ' , securam el innoxiam obsidionis eoluiioiiem babe rct. Uaec ei agilanti nunlius venit Scylbarnm \ ^ \ aliquam mulliludinem Haemum transgressam agros . pagosque circa Chersonesum incursare vaslareque. Hinc rapto praetexiu recedit a civilale quasi Scyibas , \ reprimendi sludio iisque commodum a pra?da re , verlenlibus occurrens pugnain secundam feci% . fnsis fugatisque ctiuciis, plurimis inlerfeclis n*c paucioribus capiis, quos ad frairem rediens ei ob \ tulit. Qui ex iis occasione tfansigendx cuin Scyibi pacis opporlune capla, reddiiis caplivis alios e pri\ . moribus Scyiharum obsides accopii socieiaie cum iis firma consliluta. \ , J5. Dum autem haec gcrebanlur, Botaniates NU , [. 79J cephorus unus e nobilissirois Orienlis, qucm dudiiin , ' imperalor universis Orienlalis iraclns prafccerat , copiis, quam pridcm parturiebat rcbeflionem ali . quando palam protulit. lnlelligens cnim (urbaias , esse res Occidcnlis, civitalibus plerisque Bryen , 'nium sequentibus, collectis ei ipse in unuin qui \ eranl varie per-Orienlales provincias sparsi niiliti bus et assumplo Gbrysosculo qui lunc in Occiduas ( partes profeciionem adornabal (dudum enim aute ', boc lempus is Roroanis accesserai, jam lum ex quo ' , imperium admiuistrabat Romaiius Diogenee, u i su ) ' . ^ perius in bac bistoria docuiraus), obiens civilates * sibi subjiciebat. Cunclis aulem passim in ejus par, \ -? tes Iranseuntibus, MelissenusNicepborus, eBurtziis , ' 118 et Melissenis genus ducens, iidem iinperalori aervans, in se arma Boianiaiae converlil. Melisseno . ,, \ tye adjunxit pari iidelitatis Micbaeli praesiandae slu, dio Palaeologue Georgius, vir forlis et bellicis facinoribus egiegius, recens e alesopolamia, ubi paui , ' ( eam proviiiciani adminisirauli adfuerat. \ ), . 46. Boianiales igitur, aliis cunclis pncter bos duos ipsi obtemperantibus, moiis caslris e Phrygia iu Biibyniam ferebatur. Miserat aniein in urbem clam , \ qui suo noinine principibus promitterent suwnios , * \ ;
(
163
NICEPHORI BflYENftll
honores et jlona preliosissiraa si cooperaii sibi vel- / lenl Homanuni imperium usurpanii. Quoniara crgo ' \ luulli cum e senalu tum ex ccciesiaslico ordinc exusos babebanliinperatorem etlogoUieiam, roaxime \ vero omnium pairiarclia jEmiliamis, cujas anle , * nieminimus, bi omnes iniminebant in occasionem , , suis ipsorum ratiouibus constileudi. At imperaior el logoibela, domcaiicarum quas iguorabam insi- . diarum securi, ad bellum externum se compara- bant et ad principei Turcorum legaiioaem miee- , \ rant (erat aulem is lunc temporis Solyinau Cutul- ( musi filius), qua ei aiiadcbanl ui bellum adversus [45]), Bolaniaieni capesseret. Ig quod Hie fecil fuederc . cum legatis Micbaelis iclo, el ex lunc vias obsidettat , jmgustiis praoccupatis Baiau.atae copias el Iransi \ ium observaus. llle autera ubi Coiiaeom peivenissel, ci/ \ \ Solymams consilio cogaito, quoniam exercitum . \ Jjaudquaquam 119 satis uumerosuiu sibi adesse , videbat, quanlo eral opus ad lanlain boslium rout \ Umdinein aperto marie supcraadaui, raitonero brlli , -adntjnistramli sane prudeitteia i n i i l . Vitatis eaini , reciis ei publieia viis ubi exspectari se sciebat, , \ nocla Tasis colleetis tnobservatue Iransiit ad prae- sidium quoddam proximum Sangario amni, quod , ' Atztila dicilur, distans Ntcaca rirciter ducenU m i l , [ . 80] lia. Umle rursus moveus Niea* sc admovit anie . * quain Turci sentirenl ipsius profeciiouem. Hi porro -audilo tandcm ejus fartivo transilu indbioque ba . * bilo iiumeri copianun ejus acie inelrucla seqiie \ ! bantur, pramts&is equilibus paucis qui eunti faces , screnl uegoiium el fcsliiialiouem prcperanlis mo- ^ \ ^pa^rtipa^ rarentur. I ! i non inullum profeeerunt. Assecnli , cnim agroen Bolauiata? non longe Nicasa, jacula. lone in illud mulia eminue cum barbara vocifera ^ , liooe facia, morari coeptum iier conabaniur. At . Boiauiaiae miliies pauci quidem i l l i , cxlcrum furtcs, , \ , '
Caroli Du Fresne Du Cange n o l .

(45) . lcosuliani, cui Tyiius Belsetoli, Aiiboiiua Aspaaaieibl niensium eulianoruin originein baclenus inccrtain Domen Iribimiil. Eninivero ul Ciillunujs ejtisque \ixque notaui nobis laiulem aperii Bryennius. filii quinqtie (tot cnlm assignal libeios Cutluiuo Solymannum enim veierem, uli aTyrio appellaiiir, Scylitzet. quos inler SolymaiMium el Masoiirinm a quo caclcros, qui in Lycaonia, Cappadocia aliisreceu^t Bryetiuiue) LycaoiiiaHi, Cappadociain ct que Asiae proviuciis imperilaruol, loparcbas TurBilbyniatii occuparint, Tuse saiis euarral Zonaras cicos derivari coalal, ex eadem modo qa in Komano D.ogene el idem S< ylitzes iu Botaniala. supremi Tuicoiuni suliaoi genie oruim duxisw l Iiwertuin larneii prorsiis reliuquitur, quando ei <locel, verum eliam quo illos consanguiniialisgradu quo imperanle Nicaea Biibyuta; meirupolis, in qua Ûigeriiit. Cutluui quippe, quein eliain cum regni sedcm scu, ui Auua loquuur 1. u i , p. 95, ttcyliUe ei Zonara ei conslituisse Solyu.aunuiu tcstantur vocal, Solyuiaiiiium Nicsensem suliauuui prognapassim scriptores, m Torcoruiu concesscrit poleXum rcfiTi. Cullumus vero Taogrolbcci suliaiu p:i- slalem, cum id nctno bacleiiHS prodiderit. CerU iruclis fuil, seu , ' scribii I . , n. 40, et ex eo jicct quoda Bryennio 1. I U , n. 46, 47, 48, Sryliize, Scyliizes, Taugiolbeci palmi Hlius, proitideSalgeuct Zoiiara et aliis tradilur, a Nica?ensibug exccplum <ix iUio uepus. Id 4>raHerca finnal Sc>liuos, cuia BiH;iiiia4ani ei huperalorem acclamaiuiii, perspicue ail Ibiabinium Tagrulbcci fratrcm Culluiui luissc eymcai bac (eiDpeslate, boc est, aab ii~ Cbr. 1078, seu palrueleiu. CulUiiuiis jmriu El Macino Nicajam Graicis paruisse, illo lamew inipcrafvte A. Heg. 477, Cbr. 1084 el iitscqucuti Ptolomwus Turcos agnovissc domiuos videlur indicare idem iiuncupatur, vocabulo baud muliuin abludeule, si Bryctiiiius I . iv, n. 2, duni scribil Bolaniatam i m pniuus iiuiiiuli lur apex, ubi iSulyniainii paroutein pcratorcin faclum lcgaios misisse ad Sulyinanuum exseiie vocat. Alque ex bis non nicdiocnter ialli et Musuruiu, dtprebeiidunlur Zunaras, Tyrius cl Ailtionus. Ac , qui tum Nicaee dtgcbam, rane JKouarasqtiidem, qui CiUlitinuiii Tagrolbeci cum Sol.yinaniii veleiis regia cxsliieiil, NuaMin teti ex Iraire uepoiein i a c i l ; Tyriu* vero oportet anto illius excessuin, qni anuo demuiM 1. , cap. 1, i Aiib uus c. 45, qui Solymaiinum 4085 cootigit, iu Turcorum jns veuiasc. iK-pulcin iuibê scribunl Guedadulduli Albaj Ar&eoali
165
IIISTORTARUM L I B . I I I .
166
> . iiopetii in Turcos faclo vim eorum repressei uuU ' \ Yeritus lamen BoLaniates ne taitdem paucitas ewv . \ , ruin circumvetiireiur ab abundaiuibus mimeroBar . baris misil ad eos Cbrysosculum, qui ioculus CUPI \ ipaia faeile persuasit ut peeuniis acceptis retn> redirewl sieqve Roaiaui eecurum babueruiuNicscau . usque reliquum iter. >. 47. l)bi porro ad ipta Nic*a suburbia ptocfesc . ; r u n l , videni multiludineni ingeiilem pcr phalangr* \ ' onlinatam. Quam ruiti iiifensam sibi et mox 120 ' , in ipsos jmpctum faciuram opinarenttir, uicm videlicel vehemeuii conslricii sunt et in Miramam salulis dcsperalionein venerunl : quomodo eiiiut , \ - resislerent lani pauci lanlo pluribus, aut quo fugc. renl parata vicloribus pcrsequendi et circumve . $ niendi facullate? Mi&si crgo Irepide qui explorarcul ' . " quserercntque ab armaiie qni essent el quhl vellent. Ad ea illi uua omuea Yoce Botaniatem Roiiianorum , . impcraiorem acclamarunl. Quod ille audiens magna * cura solulus Nicaeain iiigrestue est, mtro eveiitu ft , praeseiiti periculo &t liberatum gratiilans. Qui enitit , , cum ipso rebdlaverant non plurcs livcenlis eranf. ; , - Qui fiacleiius per imdioe insidiarum muliiplicium ; laqueoa divina utique manu duceuu in lutam boo quo dmmus inodo pervenerunt, nslendente bic , , quoquc Deo, nihil invidiam hi eos posse quibo* , ipse faveril; uti e cotttrario nisi Beus anmierit r t \ . adjuverit, vana con&ilia, stultae macbinaiiones, iuuliles exercittis, irritae bellorum ariea, spes fallaces et coepla successu cassa. '. , 18. Didha porro per urbein et aulam regiam fama \ - adveiilus Hoiaui <tv, tt amics a Nit*a?ensibu$ exce' , pliouis, mullus aerino, mulla deliberaiio Consiau ? tiitopolilaiioruiti proccrutn crat. Untversus fera , \ - geualus et ex ecclesiasiico gradu plerique qttaere / , banl modum redigcndi Micbaelis in ordiuem et BotV/ * taiiialaeimperioprseliciendi: cujus videlicel occuliis \ de quibus dictum esl legalionibus corrupti el in spcs . [ . 81] sibi amplas diplomalibus ejus auro signalit 121 , erecii fueraut. Decreverunt igiiur iu calebre \ \ \ Sapientia leipplum convenire familia qucmque , \ ipsorum propria arraata, Tinctos quoque educero - publicis custodiis, et manum ex bis paratam rait, \; . iere circum prsecipuos lnagietratus qui conjuralio , nia conscieutiani uon babebant, ut per eos non . \ \ modo ad consensum sed et ad auxiliura atlraberenlur. Horum consiliortim aticiores et unive.rsas fa \ , clionisjduces eraol in primis /fcmilianus, homo . ' lers pariter et strcnuus, quo nemo populum iu \ , sedilionem concilare cfficacius possct, ardemiuH \ , vellct. Tum pleriqtie senalores, quibus ame oinuia \ . * visum esl teiilari oporlere si Cx*sar in parlcs trabi ; - possct, lmUunl ad eum Micbaclem Yaruoi, viruni prudeulia ct usu rcrum in paucisclarum. Erat Umc * \ . \ Caisar in tcmplo Blacbornarum ubi forte impcraior vorsabalur. Ibi eum convenil Varus sub vesperam mandalaque conjuralorum exposuil, ei litteras - ; \ quasdain auro signalas oslendit ad eum missas a Bulaniatc duna ei plurima ct maximos honores .
167
NiCEPHORI BRYENNII
pohicentes. Quibus ille audilis, niliil cunclatus re- \ witil, aiens nullis se unquam condilionibus eo ad. \ ... clucendum ut volens iniperatorcm fratris sui filium , \ prederet. Mox cum qui ad se venerat ad logothclain m i i t i t , rogans ut eum audirct aoditaque ad \ imperatorem referrcl, el quae in rem u l i lempore . 1'oreul ageret. '. \ 49. is qui ad Caesarera venerat se depreben8um el logothelae deditum videns, querodam e , familiaribtis asianlem in aurem alloquens ad con juralos 122 uisit indicatum, se baudquaquam ; ' , , ibi conscium esse earum viriuui animi et corporis, quae resisiere tormemis ct vocem in quaestione \ . \ eonliiiere posseni. Quare eic babereiu se fassuruin . omnia quae scirel. Esse ipsorum prudenliac cito providere, quo pacto ci oocunere incoimuodo ma* . , \ lurius agendo quae serius destinassenl qiieant. His illc diclis, adduclus ad logoibelam quae nota ba- , \ bebat cuocia proiuTu. Logutlieia vcro mox impe . \ ralori omnia rcferenle adfuii forte prxsens Com \ , jittnus Alexius el quid agcnduui censeret dicere , * jussus opiime ccnsuit, oporlere quam primuin ]/ \ missig militibus conjuraios coniprebendcre. Idem , quoque videbalur Caesari, et logolbela probabal. Sed imperalori non placuii timenti, u l aiebal, ne, \ si per noctem quae jam iiigrucbat aliqui miliiari inaou capereniur, lumultus in civilale fieret. Sic , igilur divina Providentia errare permiilente itn \ peraioris judicium et DOII ultra quam in diem crastinuin diflerenle ejus et ei adbaereiilium caplK , [ . 82] vilalem, relicli conjurali sccuri in eam uoctem C \ , postridie bene manc iu (emplo S. Sopbia*. congre gaii, aperiis urbis custodiis et iis qui prius erant , \ vincii damnatique armatis, praterea quamum \ quisque babuil servornm eldomcslicorum armavit, . ; iiianumque ex iiis validam circumimsil adpolcn c , iiores a conjtiratione alienos ciim minis incendicn \ \ di domos eorum, ni in conjuratorum paries trans , \ ircnt. Liliera? porro quas mandala baec eorum , . obcuniibus dederunt boc litulo praescriplae erant: < Sanctissimi palriarcbse, synodus el senatus C O I I in vocant vos 123 cdebre leniplum S. Sopbiae. Ad quam citatioDem partim .voleutes, partim invili passiin quo vocabanlur concurrebant. 20. His principi nuntialis, Comnenus Alexius '. raplim arccssiiur, el imperaior ex eo quaerit quid ; , xa\ opus facto lali arliculu rerum. Goncilium hujus . fuit optimura et utilis3imum. Bixil enim congre , . gatae apud conjuralos muUitudinis pleramque partem \ , imbfllem ct viiis conditionis esse: quare ipsos iiequaquam in loco cowsliluros, si conlra se ve nicutes videreni viros bcilicosos ccrlo pugnandi ' concilio. Oporlere igitur securigeros custodes prin . ipum stafnn in eos immillere sub aliquo ducc , i o r l i . Ha?c audicns imperalor improbavit, an igna \ via correptus, an excellcntia virtutis enperiorem , casibus bumanis animuin gerens nescio. Illud cou*. t t a l ipsum, cmn putuisset opprimeie sedKioncm el ~ flammara orienieui priusqtiam in incendium ma , . ximum iuvalesccrci exslinguerc, noluisse. '. '^ 2 1 . Nec tamen b k cesav4t Comncnus togece
HISTORIARUM L I B . I I I .
170
\ , - principeni ad moliemlwm in suo lanlo periculo quod conveuirei : fine u lamlcm fnislra sollicitan ; ' ; . di fvUl, cuin increpitus graviter ab eo esl quasi * c crudelia suadeiis. Quibits vcrbis hivc ipsa impera . " lor subjecil: Milii duduin decreium crat impe \ riimi deponerc. Quod crgo sponlc cogilabani, ciiia , . , , diviua Providenlia invilo immiuat, libens suscipio. ^ ' Tu veio, si volums, frairem meum Gonslaiilimui) . ' , imperaiorem pro me constitue. ILvc ille cum . \ ; di.\issct, Alexius sciipto ntamlari quod dixeral . \ 124 pitiit Nec abnuit Micliael, slaiimque rite , subscriplum et bulla iminitum diploma est Gonslaniinum imperalorem designanlis Micbaeus. Qui \ . Micbacl dalo scripto staiim ad Deipare templum in Blacheruas recessit. Alexius porro cum diplomale ; >. ; ; accurril ad Gonslanlimiin sequi scse adlrorlans iu ; ., \ palalium imperii posscssionem iuiluium. Yerum ; ille rccusavit, juvcnili consilio dcceplus et existi . ' . nians opliino loco res suas ftiluras sub iniperio Botaniaiae. Quare siudebal inler priinos oecurrere venienti novo iniperatori et, antequaui freium irajicerei, ad ipsum ire. Sic se babebanl in civilaie rcs. [P. 83] '. ; 22. Bolaniales, cerlior factus de inleslinis ; disscnsionibus urbis, Nicsea movens Gonstanlino , \ polim properabat. Quo iiinere cum Praeiielum ve nisset, misit inde qui palaliuiu pr.coccnparent, ^ , imposito ipsis duce fidissimo scrvorum suoniin, . ' \ cui nomcii erai Borillius. Hos paulo posl ipso . ; '- sequens in Rufianoruin palaliis constitil, regiam (46) - navim ct csetcrum apparatuin exspeciaas. Huc ad xa\ /.. - C cuin venerunt Porpbyrogcniliis Constanlinus c l , Alexius Gomnenus : ille anle experientiatn ignoraiia , qua3 ipsi evenlura cranl, bic pru?sciens et piaenun , \ lians cuncta priusquam ficrent. Gmn igitur salu ; \ ; ; - tanti Gonstanlino neque dcxteram novus impera.... ' ; lor dedissel, ncque ipsum amplcxu dignatus essel, Goinnciius ad Bolaniaiem eic loculus e s l : c Scis, * *;, , oplimc impcraior, bunc 125 Poipbvrogeniiuni , impcrii fralris sui uullum li iielum cepissc. Ncque ; ^, enim ab illo ullo beneficio affccius cst, sed polius ' , ' lenebrosa custodia deientus obscuram ei miscram . vilam omncm egil baclenus : nuwc luce a te sibi / , nova oborla, spcrat disculiendas suas teiiebras \ ; cxorlu principaius l u i , lcque sibi faveule ac pa ^ lernam de sc curam concipienle, serenos Irainiuil;. losque visurum dics. '. 23. Annuenlcad bax Bolaniaie, rursus exorsus , , , , Alcxius: < Non le fugit,Augustc, inqtiii, qtiaiu con - slans ego in fide erga euin qui anic le imperavil , \ ; - fuermi, ila ut cunclis ad tibi obsequenduui vorsis ; ^ unus fure br.ctenus perstilerim, tiull?s ad le nec , ; lcgaiis nec litteris miisis. Exempluui babes in alio . ; ojiis quod exspeclare ipse a ine potes. L t enim ad
Caroli Du Frcsne Du Cangenolffi.

(46) Er ' -\. De hoc paUiio ad Gbalccdoiiem agiml Sozouicuus, Svciales, rSitrpburus Call., Ctdiv.niis, Glyoas el
%
alii, locis a me indicaiit in Obscrv. ad Yilbanr. ii. 08.
* Mr/ . Prrt. praefigendum et pro scrilv ndum , h. e. Const;:ntino. Po^sinus locum Ha coasliluiL : )'.* , elc. Eukor BomtCtttis. l ATuoL. G B . C X X V H . . 6
l
171
NlCEPHORl B R Y E X N I i
17k
exlivmum Hli fidiis exslill, sic nicam erga tc sin- , \ ceraiw inviolataniqiui babobis Iblem. Ob bacc<d- . . taudalus a Hoianiau* Alexius rccessit. liilcrim (Cilior facius lanialcs, palaliuro a suis quos prsemiseratoccupalmii leneri, exivil transfrelaturus , in rcgiam duimiui. Gum auiem veiiisset ad lilius . * ; * , \ (47) (ivilali adversum, ubi vacca lapidea in coluiuua stat, navis eum inipnaloria, qiiaj diciiur dromo, \ , ; . cxcepil slalimqiie cuiu acclaiiiaiionibns ei vario \ ' \ appiausu in palatiui trajecit. *. 24. lnler bx'c imperaior Micbael subilo comam \ , loiondil el nionasticum iuduii babiium, prajsente \ , ao suadentc patruo Caisare, qui levitalem ejus \ 126 'l prDCvalueral, et audaciam eoinm qui \ , \ \ c-Hin ipso crani rcptitans (videbat enim euiu gu bernari consilio servorum), atque inde juremcluens (), : \ , fralris 4ilio, ne quod triste ac nefarium excmpluin in co tdereiur, aueior ipsi fuil ut Deo sc consc- . "U crarcl. Qui ergo lunc pairiarcbalus insidebal ( * [ . 84] ibrono Tbomas ille magnus ac percelebris, puri- \ ) lalein viri compcrlam liabcns, clero ipsum allegil, ' cl paulo posl mctropolilam Epbesi ordinavit. . 25. Bolaniales vero, potcns imperii factus, ctsi '. in liiuine senectulis erat, aul polius in eaui i n - , ; grcssus jam eral, ei bis uxorein prius duxerat, , \ ujnea rursus imperatriceui Mariaiu aibi copulavit. , \ , fctci.im ul jam plaae imperii compolem Boiauia- . -: lcn vidit Maiia Augusla, in moiiaslerium prope Sideram sive Ferream siluin, quod Pelrium no-, (48)
u i 0
miuaiur, secedens ibi contmorabatur. Postquam persuasione Gassaiis, ui poslca dislinclius trade mus, adduclus Boianiaies decrevil eam uxorein ducore, accersens eaiu indc Caâr in palaliuiu imluxii. Deiudc rebus ad nupliaruni celcbraiioiK-m paralis, cum jam anle iores tejnplt imperator BoLaniates el Maria Augusla novi sponsi consialcreut, po&iquam qui sacra carenionia iuugi sacerdos dcbebai, quid agerel reputavil el vercri coepil ne sactrdutio dcponciulur si muliercm, cujus vir Micbaol nempe Ducas nupcr imperalor adbuc viveret, cum Boianiale jain reguaule conjungercl, tijus uxur quaui socundis nupliis anlc iinpeiium duxcral, adbuc itcm superstes in vivis c r a i ; con-
, , . \ , , , , ; \ (49) , \ ; \ \ , . \
Caroli Du Fresno Du Cange .

(47) "ErOaxal . V. Pclruiu Gyll. D , <. * liosp. Thrac, c. d " Uuo leinpore fii-baul CJIIS. I odi <ioiiaii<ni<\s, I. De (^8) . V. Noia a ad p. .4/e- quas doiis noiiimo iiuncupaiu piaclici. litgutm wa jesialem I . n, c. 10, Glanvilla l . vi, c. 1, <l Brajiuit. 54. cioii t. u , c. 3 J : Uiciiur dos vulgariler id, quod (49) Upd . Apnd Gra> liber homo dal ** succ ad osliuin ccclebuv icmcus quippe, ul et bodie apud Lalinus, celcbrantiir poie desjtunsalwms. Dons (uits porles de motistier sp'.)iibalia anlc porlam ecclcsi;c. Eoctiologiutu Gnu Stabilinienlis S. Ludovici I . i , c. I I , 18, 10 coruui : , cl 115. ,
(
Petri Possini nola*.

() 8\ /> . Quonlur el Bry,-imiiis cl Aiiua hb. Aiexiadis, Botaniaieiu consilio duoniiii scr\oruiu Borili d Ge.inaiu Coniuciiib inieiisoriim
' . Fabricius Biblioth. Gr. \ lf, 67 4 cd
iuncta adminisirassc. Igiliir bicBryeiiiiius non >, m ptupeiam libranus in ms. codico po>m:rai, sed ul nos ciiiei:davni;us, ^ kcri|>scni.
Harl. corrigii . Edilor Bouuemis.
173
HiSTORIARUM L I B . IV.
174
(50) , sidera.is bac, inquam, ci plane inlclligens qtiar.lmu ^, \ - iuali cons< iscerel, si protegilimo iiialrimonio adul* ; tarium 127 Irigamiam satra bciicdictione com probarel, prodire cunclabatur e saciis seplis. Quod \ \ Ca3sar videns el susp cans cunclalionis catisam U . ^ sciupuli quo sacerdos conflicl batur, in anguslia crai male ineluens ne haclenus promolam ailinila tcm pairiaidia dissolverel, bis iu e;us aurca perla^ tie, cl poiius ad Etidociam inclinarel. Eloqui vero qnod cogilaret propier ciictimsiautes nolens, ncpoti , suo Micliaeli Ducai coi jrclu oculorum inmiii ci signiQcavit quid vellct. Juvenis awiem cuttdationeni saccidolis exspectali videns et ul solwrs eral, , facile pcnetrans velle avum ut alium sacc dolcui aeccrscrct qui optatam c&remoutam obiret, illiriu . * - g siaiiui paravil et oceiiilum babuil. Tunc ipse ad , allare propius accedens, vocat recusanlcni n.inisle, \ . riuw bcne precaudi nupliis saccrdoiein lllo autciii ^ . iulerroganic cujus rei caosa vocarelur, llicbael correpia ejus vestc sensim ac plactde septis eum educit inque locum ejus illum alium clani paialum iulroJuxil, qui el mox siue ullo scrupulo nuptialis riius ca>i einoiiiam pcrcgil. Ilinc Cx-sar adiium i.d Augusue graliain invenii. - \ \ 26. Stiper liaec logolbeta, consumpia omni et \ [. 85] damnata spe quam aul in consueiis, quibus auie , \ vallabatur prasidiis, aut in impcralorc habucrat, \ ftigere decrcvit ad Brycnnium, el cum Sclymbriam venisscl accuni Urscliu loculus essel, illuc cum ali quolcobortibus a se el ab iuiperalorc Micbat-le 128 . misso, volcbat cum ipso ptoGcisci ad Bryeniiiuin, , , - C j Urselius comprebensum illum et viuctuin ad Botaniatcn adduxil, a quo exsulalum iu Oxeam sic . . diclam insulam missus, paulo post ii.buuiaue ac : cruJeliier lorlus obiil. Hunc fineiu babuit iiiiperiuiu . Alicliaelis Buca*.
e t a s e (
Caroli Du Fresne Du Cangc notce.

(50) . Terti quippe nupiia? lcgibus et coticiltoium caiionibus velilaj. Y. can. 5 el 7 Ncoca-sar. syn.,Leo. Nov. 90, Consiaiit. Poipbyr. Nov. 15 atainA. UiO, Balsam KpUt. Basil. ad Ainpbil. c.4eiiiiNomoc. Pliotii, Jus (Jrccco Hom. 1.1, p. 407. Scilmii illud Maziauzeui vcl Clemciihs : / , , . , ,. Quin fiiaiu Alliciiagoraaipsassticuiidas /* appt:l!avit. V. cpislolam N.colai PJ:r. Cp. apal Baron. A. 912. in Appetidicc . , cl Guiuou.
Carmelii. De liwretib. Grwcor., c. 8.
LIBEll
0UAP.TUS,
[P. 87] '. 1. Sic occupalo impcrio Nic^pborus Boiauia les, quo se ad id sccure fi uenduin rgore inlclli gcbal amore ac iavore populi, ejus sibi couciiiandi , \ quam efficacissimas potuil repcrire rationcs iiiiiL ^> \ \ - ln (juo ille maxime sibi cavcbat a comparaiiom * { illustns seimili-ct virium paucaruin, \iJe!i<!et \ \ Bryniuii. Ihi illo cnim rcrcbuisse scicbal
175
XICEPnORI BRYENNli
176
i!;inus riini ailc bellir-a prastaiilflin et mami con- . s 11 111 e pa?clanim, qnam libei aliiisimuni < \ ac. iHMiclicentissinmni esso. Propierea ne lioc 4e ' , H(TO inilio irrtnii in illiim ccpiaruiii iiiuiiero po> . \ ; lcutc.m *mdi:i vulgi spr ac coir.mettdalionc lib \\ '; . / latis piopon i c m U , civjum ip (MJUO pic tibi grali.nu ' largilmnibus quam cffusissimis cuicreri cmistituit, ; oflicercqno ainplisstiiie do ando ne quiKqiiain lar- , gior ac mnniiicontior haberciur. In quo illuni pi>- pularis atir.r slucliuiii lougius exiuut qtiam rci . publicie raiiones formit, quas b;vc ptodigeniia \ \ gravitcr contuibavit, wl non diram pcnilus aifi.xii. ; Cum cniin duo copiaruff) quasi fomes m c t t l rei - , publtctt UmianaB, uiidc babe! aui cjns prim-tpcs \ quo mldeiciil pnemia meritis et aliortiiu in se ' ; , bcncvolemiain allicerenl, utrumquc imousulta isla . 129 exbausil alque obslruxil ambilio, duni ex iis cuicmique sino discriminc, siuc imrito, graiis ac \ ; \ , qoamiim vellcl bauricndi Bolanialcs malo uxcmpio \ puWicain copia it focil. Dignilales t.nini maximajqua> . .quc IIOU bellico anl alias beroico laciuore claris, nun , iis qui saltcm siipendia fecisscm aul in scnalorium rclaii ordiiuiu esscnl, ne iisquidcm qui sludium alir quodaut beiuvttliMittatnoslciidissnil, scd pasaim cuU , , cuiiqnc peicnli coudonabanlur : simililer ei qua? a Komanis oflicia dicuulur; unde fiebal til quod una lanluin via illabcbaiur pluriinisslaiiin dflueret. Q\m . ' causa fuit cur brevis&iuio leinpore aeraiio peuUus / , . exbauslo co ad txtrcmuiM veuium sil, ui moneia: ; . ptiblicae qualitas adrnisiione sequioiis mcialli aJullerauda esset, iit-c lauien vel sicimperaiiti suppvieret uude consuela legiliiuaquedigiiilaiibus c l oiliciisex IIIOIC dari solita sti|>endia solvcrenlur. Naiu cum vectigaliiim ex Asia segniusjam vena: fltierent, late douiiiiaulibus et pleraquu illic iiilercipiculibitsTurcis, ICuro|>a?a vero quasi fuudilus exaruis>enl, quod ea p i i o n s priucipes dilapidasseui, icdactum orai aMarimn publinim in ullimam egestaicin. sic lainen iti ros jaiu peidilas incumbebai ullinia cidcs prodig;c prinripis ainbiiionis liltcralilate perquaui iutciupcsiave abuientiu ad beiievolcutiaiu, u l d i c l u n tst, civ.Uin sibi quomodocuuque deinerendani. 2 . Inlerini Biyenuius apnd Odrysos degcns, au- c 88] '. '() dilis q u Micbacli coniigeiant, dcfictionc iihiiirmii ' a:i civilalis, Macedoiittm ci Tbiacum 130 onuii ; , coiigregalo exercilu, adjuiiciii auxiiiis sticiomiu iufcstuin ixercilum a.hcrsus urbem Cmisiatitiiio- . poliui movebat. Quod audiens Bolaniales ei sinc causa vcrilus, ne, si cum taulo rxerciiu vir ; * ; lalis sc civilali adiuovissot, nasceiiloui suam el male , . adbuc iiixam polciiliam cvtrlcrel : priiiium qui lem ui i*uin laulispcr ihorareiur, lcgalos iuiliere con- \ /. \ stimil qui condiiinncs pacis o l b n c n l , deinde Com- , iienum Alexium Augusias Marue adopiaium ei ; domesltvuiii scliularuin Occideulis dcclaraiiiiii in. * slruere copiis ct exercilii decievit, quo is bellum ; in eum adniiiiisuaret. Vt-rum ad boc ctim deessenl
B
Ucxiiani mililcs, milltl ad Turcorum priucipes apud ^ * , c;vaiu Biibynuu degenles. Eranl bi auiem Ma- ? \. . \ siirus ei Solymau, Cutluinusi lilii : qtii slal * \ auxih.iivs copias iiiiseruul duum millium Turco:^. iiiiii i-l plurc cwiiiinuu parabaitl. Nunduin .-., appuUis exspcclalis auxiliis, visum cst lcgalus -^; piuucisci opurlcrt*. Missi sunl Cboerospbactes Cou, \ \ biai.Uitus, c probedroruiu sive pra;sideiitium or-
177
RISTORIARUM L I B . IV.
178
; , \ , ; ; ; .\ ; ; ; ; ; *. . " \ \ ; \ . : 1 ' , \ . *0 , , \ \ \ :, \ , \ - ' '. , . " ' bi , , \ . \ /, ^, \ ; ., - . ; * * ^ . \ , > , & [ . 80]

1
diiie, vir prudens ct muHarum ariium, cmieifeqne iis dolibua inaignie qua? virum polittcuni absolvbiil: et ctiro eo, Straboromanos oriundus e Pentapoli Pbrygia?, liomo acer et industrius, contanguineue ipeius Kieepliori Augusti. Hi profecti Bryennio oc< urrunl circa TbeodoropoHm aciem inslruelam duceuli lenlo ct militari pa$su. Qux mm ex propitiquo cernerent, numerum et ordnem disciplinamque mirahantiir duccmque laciti landabanj. 131 Mox cum prope accessissent praecurrenlium eobortium duciores, adesse a Constanlinopoti legatns missis nunfiis Bryennio indicarunt, qtiijussa consislere acrc, primoribus exercilus, duce nempe Macedonum et Thracmn tribunis ac prxfeclis alarum, secum assumptia, paululum e pbalange proccssit, ubi ctmctis circa ex c|iio dclapsia et gepie binc inde coniintia slnntibns, soltts ipse in equo candido emtiiens, catapbractns impcralorio ornalti, cui ornamciilnm rx s<se addfcre *pccie praclara videbatur, fbrma beroica exrellens et egregiam in congressu humauitalcm spirans, legalos excepit vcnerationem ipsi congruam el primas u i dccebat salulationes exbibcnles. Quos liuinanissiiita vicissim alloculione dignalus, pcrconlabalur ad quid venirent, quamqne rem vellenl, iisquc respoadewtilu> sc ad Iractandam pacem ab imperaloro missos: rursus quserebat quag condiliones coiiventionis fencDt. Tunc illi cuncta relulerunt qua iiupcrator jusseral, Slraboiomano verba faciente : bic enim nipoie roneanguiiicus imperalori logalionis tapul oral. Atlcr vero^ quod Bryennb) cral affiuis, ejus pcllicUndi causa fueral adjmicU*&.
- Q . ; ; . ; ; . '. ; * , > \ , c , \ , ; \ , \ . ; , . ' <, ; . \ D , , ' '. > , (\ ) ; ; : \ . , \ , \ \ , , , . ; -
3. IHs aulcm icro vcrbts nomhic hnperatoris Bolaniata? cxpresia legalionis sentcnlia ad Bryeniiiiiui est: < Ego palrcm olim uovi, praeclanim belli ducem, quique inulia dcviclis Scylbis iropaia staluit. Cui eliam nieinini 132 merniuisso juvat me socinni in expedilionibus ac contuberftalcnt sodalemquc fuissc; nec mtnus persuasuiu babeo le dignuni lalis patris mimtneque degcnerent isse filium; qiwe cuni i(a sim^ qmmiam mu Deus ad imperii culmeii cvexij, cbarilate iiidiilgeiitissimi
c t
palria le volciis ainpbclor; quarn vieissim aequum fuerit concipere le quoquo in tne aiTetium ac ser.sutu pii fllii potius quam ingrali superbc contoinneuiis iuGrmilalem senectutis meae. El ttunc sccundum a me Ironoi is locum sub impcriali fasiigio accipe, diclus a m% inleiim Ca^sar, duin paulo post nobis i a imperio succedcus \u solidtnii accipias baeredilalem rcgni, cujus nunc pignoiis loco parlc modica dignaris. Talia cum legati proiulisseiil, nibil Hlc cunciaius, erai enim si quis alius in proposiiis rebus stalim ac pccilus percipiendis velox, subito respondit : Acciperc se qua3 offerelaniur ac iiiodum composilionis probare, ncc morain pcncs se fore quin mox finilo civili bcllo dclalum ab imperalore bonorem admiticrct. Vcllc
179
NTCEPHORI BRYENNII
180
nHtom rion se solum frui bonis pacis, sed el pn*- \ licipari ea ctipcre ab iis qui snctttn in ncgolii pcriculo fuissenl, ducibtts iiimirum mililibtisqtic el eorum prafcclis, qtiomm ulifiiatcs prodidisse ciimen niliilo Icvins impielale sibi fotei. Improbi emra privalorum commodorum slttdii fuerit, sic propriis ralionibus consulere, ut aliortim spes ao commodilaios negliganlur. lta igitur sese oblalam adoplionom accipere, si prius de slalu et praiiniis commi itonum ac sociorum suorum cerium aliqtiid fixumque slalualur. Igitur xquum ccnsere anle omnia itnpetalorem promissis cl pignoribus idoncis 133 cavcre incolumilali ornamenlisque bo-
\ , ! . ' ; , \ \ \ ^ , \ (51), \ \ . , , .
1'uiu. Tum si vidcbilur prodire ipsuin foras e civitale una cnm painarcba ad lemplmn ducloris cceleslium legionmn S. Micbaelis siliiro in oppido Thracise, cui nomen Damocranea, ibique se legiliina adoplione tilulum Caesaris accipere consuetoque ojus bonoris iusigni redimiri. Ad ra legatis quajrenlibiis, quid ita recusaret caeremoniam adopiionis suae fieri Conslantinopoli, respondit Brynnius millum quidem se timerc praHer !>cum , diffiderc aulem plerisqiie eoruin qui circa imperalorcm erant. i. In hsec dimissi legnti a b i e n m t i a c , quod [. 1)0] '. obiler meminisse tanli est, parum abfuit quin . male muHarcntur incidentee in exploralores. Ser . vali lamen sunt incolumes prudenlia ejus qui exploraioribus pracrai. Cum ergo rediissem et 7 , ' imperalori condilioncs a Bryennio propositas relulissent, visnm csl non lerendum tilira tempus, sed do oesticnm scliolarum cum exerciiu millen . dum. Aedhis enim Bryonnii postulatis de corr.po, ' silione desperatum esl. Profeclus ost igiiur Comnenus babens secum prseter auxili;:ivs Turcos, \ (52) ;, ftiam eos qui Cbomaieni dictinlur qui cum impe , \ ralore Botanialc venerant, ei Fianeontm cx Italia \ profecloriun partem quamdani, qtiibus adjecia est pbalanx eorum qui vocanlur Iminortalcs. Quinam . *0 aulcra bi sint breviier explicandum e&l. ImpeiMlor , Micbacl, aut, ut verius dicam,Nicepborus logotbcla ; , ; 134 ^pado, videns Oricnialis limiiis exercitum ; p n e omnem defecisse subjugalum a Turcis, cu, ravit alias copias ex novis deleclibus sufTicere. , ' Quare quosdam cx spar&is per Asiam mcrccde \ \ scrvicntibus colligens loricis ipsos induil, scutaqtie, \ \ galcas et bastas iis fcrendas dedit, pracfecloquc \ . ; ipsis ad eos cxerccndos formandosque in arle :: Lellica duce quodam nalura et industria ad id pne ( cmleris apto (fuil ts Constanlinus Cappadox gencre, , ; propinquus imperalori Micbaeli et simul cnm co \ ; \ ;) nuiriius) iTudivit ad rcm militareni eatenus ui satis ' \ . bcllc C (|tiilarenl el petilc armis uterentur. Hactenus \ ; \ visus sats oxcioilassc cl armassc ad bellum cor- ^ ; \ : pora, eo quoque aniimim appliciiit ul animos in > idipsum inslruercl irilrcpidos, cos pugnacos rcd;.
1
Caroli Du Fresne Du Cange notfle.

(51) '. Mcminit cjusce oppidi soti ptilitis Cantacuzonus I . m , c. 8 t , qiiod urbi Coustaniinopoliianai, Bbegio, Albyrac ei Selybiire pMiximuiii, proiiute inTbracia fuissc indica*. lllnd vero qnod scu D. Micbaolis tcmpluineo in loco cxelruc4um ail Bryennius, v i d o tur xdes illa essc, quam Procopius et Tbeupbaius a 1 lilius Anapli, quod ex Ponio ad dextrarn naviganiibus occurrebat, staiumit, a Oonstanlino M. comlila el a Jusliniano de novo instanraia. Vide Pclr. Gyllium I . n l)e Bosp. Thrac, c. 10. (52) . De CbomatPiiis ot Athanaiis abunde diximus ad Alexiadis p. 92.
181
H I S T O R I A R U M L I B . IV.
, , ^^ * \ ; , \ ; fp;ov ; . ' , \ : . '. * , ' * \ . . [. 91] \ . \ ' ; , . \ :; \ \ , \ () ;,
dendo. Iloc sc assoqntibalur. Ekiucebal in campuiii islos suos juvenes armatus, niai quod cuspidcs ferreas haslis dempseranl, divisosquo in tunuaa ci opposilos invicem altrinsccus incurrere in se muiiin equis quam concilalissimis jubebal lunderequ iuvi'cm clypeos liastis : qno qui audenlius dcfimgi videreulur, eos primis accensebal. Hos porro qui sapins isla medilalione vircs animumi|iie prubaverant, Immorlales appellavil : quod nonien iudc adba*sii lcgioni cx bis scripLT. 5. IIis aliisquc Comncnus Alexins assumptis, cgrossus castra posuil ad (luviuin, ncscio quoiiiodti aiuiquilus appellatum (naiti plera>|ue lalium noinina 135 roulari contigil), uunc quidcm ab accolis Hahtiyrus diciuircx Tbraciaa monlibus fluens, rui adbilum ca^lcllum in colle niunilum visilui* Calobrya vocalnm. Ilic posila caslra neque fossa nequc vallo cirruntddii. Non enim conlidobal usiialis bclli anibtis, nec gialuerat exspeclare ib advcnlum impdumve It >blium, sed \ictoriam furari si qua arle possel. Gonditioncm quippe videbal iinparcm, se<|iic cnm paucis comparalum advasus mulios n i m iuililos soluiii forlcs sed duces quoque generusos, scicnlissimos el cxperienlissimos rci bcllicae, iiiler quos v< lut sol inlcr asira praefulgebat candidalus iinperii Bryennius. Quare omnem boneslam sibi pulabat forc ralionem expediendic in lanla sorlis iniquiialc viclorias ct compensaida? ac fcupplend suorum luciiaiis, non magis abtindaulia fiducift quam iugcnio el induslria, quibus bost*s in insidias perlraclos slralegemate dcbcl lurei. IIoc constlio inissis cxploraloribus didicil casira melari Brycnuianos iu catupis juxla Gedoclum. -'. ; C 6. Ac Bryeiiuius quidem a i leinplu:n ibi s i t i m Matris divini Verbi vespere profectus el DeiiMi Dei \ paramqne rite venoraius, ubi cognovil adversarios ;, ) ad Calobiyam babere castra (boe enim didiceral a ^ (\ Turcis quibusdam cx Alexiaua exercilu, qui cun> /. p(T iiocliMi) exploiabundi inrauiius admovisseni so Biyeiuiiaiiis astris, a .vi-ilibus capli el ad ciiui ; ; -; \ (hicli fucranl), poslridie inanc jussil otnuein cxer /), ; cituin araiari, quciti por lurmas ordiuabal in bunc * ' 136 " ^ : Dexiro quidein coniui praecral cjus . * * fi.ilcr curopalales Joannes, qucm ipsc domesiicuui - sdiolannn civaverat. Id autcm corpus conflabanl qui ex Iialia deducli a Maniace fueranl Franci ct . fji)i!nni c\ Tbrssalia pleriijue : praBiuroa ex sodali lalibus (sic dictui certaB mililuiu inanus) pars noa \ ; \, - ^ exigua. onincs qiiiuqne millium nmnerum facilo impiculesdcxlrum coinu facicbaul. Sinislrum cornu , ciui*labal Tarcbaniolcs Calacalo, vir el moribus cl . ; ' doquonlia ct bollica gloria prxclanis, cui subcraui Maccdonum el Tfnacum ahc, inilites non pauciorcs ; , \ , - iribus millibus. Mediam aciem ipse Brycimius regcbal, in quo pra:ioriaua mililia cnncla Tbra^ . cuiuque ac Maccdonum, ncc iion equilalus Tbessa1 ( 0
P e l r i Possini notfle. () KVUOXZCV, qnod in ms. aucloriiate cnnconli Annae Comiicna , Curopalaiae, Ccdreui at Zonarju
4
rom liauc ipsaui naiTautiuui in ;i.uiavimui.
NICRPllORI BUYENNU
184
lit i tto* i|i ic robiir. Lxlra siirstium rornu Scy- ! , sv lluc auxiiiaivs disposili fucrarit provec.fi nlrra : \ ciem duorum sladlorum intervallo. Sic Brycnuiiis . " aciem inslruxcral, exiensa in longitudiueni pba lange : suisque praceperat ut quam primiim ho stes apparuisscnl cl luba classicum ceuiiissel, cona- . ' renlur pracurrenles Scytbae quam tumulluosissime -; , cum vociferatione el ululaluipsis solilo circumve- , \ , nire hostes el ipsis a lergo instare. Tale illc man \ datum ducibus dederal. . . 7. A l Comnenus Alexius acceplo per exploraiores '. ; ; indicio advcirus bostium jamque ipsos non longe distare, copias suas omncs in vailibus abscondil. . [ . 92] \ Ipse rero in cumienlejn ascendens collein observa- . \ ; ' bat long venieiites. 137 Qworuni ubi imillitudinem aestimavit oculis, providcns facile fore, ul ; , eadem suis lanlo paucioribus oflcrrelur, i i visu \ , * ; primo dcsperantes staiim in (ugam verturenlur, ; optimo cousilio decrevii caverc ne in suorum m i l i tum conspectum hoslilis esercilus venirel. Maxime . ' autetn eo ai.iicuio rerum coniurbabai ipsum pridie appulsns ab imperalore nuniius qui omnino vetabal , eodie ptignari, sed exspcclari advenlum auxiliarium Turcoium qui jam cssein ilinere dicebanlur. Alqui . lali loco el iempore deprebensis defugicndi prieui , nulla facultas resiabat, ulique boslibus jam prae seiitibus el.matius tanlum non consereuiibus, nisi . probrosum auscipere dedecus vcllet reccdeudo sine pugna. Qnare generose decrevil aui vhicere aul C pugnando mori, neque objicere se posi clalcm i g m . minia plenum irae iiuperatoris, culpa3 ui lit iinpu , taluri fortunae casum. Speculatus ergo locum, ubi , \ , animadvcrtissct partim illum aperlura et laic pa- ; , * tcntem,[pait\m intercistim jugis collium el concavis , ; \ vallium, qua varietale situs facile poleial assequi \ i i l pars dumaxal exen ilus Bryenniani a suis vide- , \ retur, pars abscondereiur, copias arniavit et bifa- , riam divisit. Immortales el Francos ipse duxil, . Cliomalenis et Turcis Conslantinuin Calacalonem ducem praq>osuit opponens eos ex adverso Scytbis. 8. Poslquam aulem Bryenniani in loca cosicava '. \ jam progrcssi erant, dexirum eoruui cornu stiis , \ osleiidit et impetuni in eos face; e quam vebiuiieii- ^ \ ,,ssil lissime 138J - Exsiliuni igitur whil ex insidiis ^ . et celeritaie inopinala? impressionis adversarios lur- l.alos parum abfuil qain in fugam verlereul. Glis , ; cebalque Ircpidaiio, quoad dux eorutn Joaunes ; ; Brycnnius aciuace slriclo cum paucis occurrens primum ex Iiiimorlalibtis invebenteui se dejecil et \ ;, \ alii alios : qtio viso pbalanx Bryenniana constilil, Alexiana vero lerga veitii, adeoul nullus ex Immor, ; . , lalibus locum lueretur, sed rclro fcrrciitur oinnes ' in fugam. Inlerim Alexius Couincnus circuiiis liosiibus a lergo in ipôs ferebalur, ei exisliinans piopriam plialangem ipsum seqni, fonissime ptignabal . piosicriitMis obxiosquosque. Verum ul auiinadverlit propriam pbalangeui in fugain vcrsani, advocalis ,
1S5
HISTORIARUM L I B . IV.
16
(FjWV \ - ^ sociis qui ex f.imiti.iribus scx nmie bcl'alt'ivs :^ ) optimi a leraiil ipsi, cotisilintn andax propoj>ehal ' iliivns viillft se <ui ipsis assectari a lergnBiyon iiiu-n, el ubi ad ipstim penclrasscni, slric.is subiio , , - fiistbu* ip ^Min occidere. 111 qno si roiitingerel ipsos \ inuri, lamen sorleni illam lolerabiliorom fore quam , ! si victi a I impiialorem rtdtrent, pocnas h.-iti 1 dubic [ . 93] giaves ejus arbitiio daturi neglocli ejns niaudaii, ; , ' quo pngnaui illo die committi vctueral. Avcrtit , aulem cum a lali coepto Theodolus, cujus supra , ltieminitmis, aiens id prnpterqtiam temerarium , ; \ . \ eiiam blullum. Cui enim non paiere primam curam oorum qui a suis inlcrclusi bostiinu mulLiliidiiii , , paurissiini ip*i se immislos senliunt, esse detore, , ; r< ferre sc quaniocius ad snos, iisque ubi aggrcgali . fneriul aljungore sibi ex ipsu qaain pliiriiuos poie . iunt cl 139 i' > > libcai, in bosles pcrgere pcnciilumque itcrtim subire. Ilic succcssus certaminis iu doxicro cornu fuii. \ \ 9. In sinislro vrro Scytbre qno* dncebal Con glantinus Gatacalo videntes Ctiomatenos, siaiiin in - * \ , eos eruperunt cum clamore et nlulaui magno, et diclo ciiius iis in fugam versis, pcrsequcndi iine \ facio, servaiis ordinibus reveriebanlnr, cum libido ipsia incidil ii ruendi magno impelu in eos qui ex , \ Iremum agmcn Bryennianorum tucbantur: ubi facile \ \ direpla illa omni mercenaria nianu, equoium i n . super ( t spoliornm magna praeda facia domum , \ (53) abicrunl. Iliuc ovdiuutii niilUariiiiu orla perlurba' tio : quod terrore illato in illam mulliluJincm ear' " " ' *""~ " , cinariorum juiwnioriiui, q ani viilgari lingua l u l ^/ ( i!um Romani vocanl, mulUi exiis temerc in ordines ) ; annalornm iiHcreba.-ilur Scytbas tuîo.iilia, unde , coiuigil signa pcrmisccri. Id cuni observasset ....* Alexius Comncuus, qui adbuc Bryennianis iinmislus \ e r a l , oculario galeai tegmiiic ne agnoscereliir de , \ ; misso, conipuit obvium forie qucuidam cx eqni ; ^*, sonibus Brycnnii, uiium ex ejus eqiits imperiali , , purpura inslratum et aureis plialeris ornaium du ccntcin : corripuil el rbompbaeas de more posi i m . peralores gcslari solitas. Ac sic cum bis clam cxbna , \ - e Bryenniana acic ubi secururn in locum dcwnit, , praeconera misil qui equum osieu ans tale claniarci ; \ , ceci iibse Bryeimiuin. Ea vox el speiies mullos ex
1 9 c u , n s s i , a r r 1 1 , v
^ \ j) AlexianU jam fngani specUiklibus 140 *''u't, , ) - allos auiem qui fugcre jam corperant icvoravil. , Quia eniin ScythaB qui debueraul insequi fugieulcs, \ ab iis uiipodiin verterant iu extremum agmcn Bryeir , \ nii, conligil Alexianos, ulpole quos ncmo a tcrgo urgcrct, longe fugcre, sed in propinquo oxspc. clare quo res*caderei, ul ex eventu consilium caperent. Ergo ui viderunt Brycnnianos qnidcm fu-
Carol: Du Fresne Du Cange noUe.

(53) . Do buius vocis signiiicalu mulia Rigaliiiis el Mairsius in Gloss. el Fabrolus ad CetlriMinm, qi;e non exscribo. Taniutn moneo tideri noslrum loudn am taudh indc appellalmn, qno 1 pro quai uinpi m rorum incomposilo agg^re,
. Edilor Bonnaisis.
qualia iere sunl exercitunm impcdimonia, qurc nullo ordinc in caslris jacent, usurpant Monslirlb'i,is I vol., c. ^33; II vol. p. 38, 58. Gmellns in lli$t. Arturi duci* Britan., p. 94, 94, Pbilippu* Baveslaiius in Tuctkis el alii passim. 13, ita supplctam :
ModicaTi lacunam a Wilkonio tlist. Comn. 5)6, ex Atuia Comn.
387
NiCEPUORI BRYENNTI
gietilcs (bos cnim diximus Scylba lurbabatil), equum vcro quoin rtihus impcralorius Bryemiii es*e suadebat, rbompbxis circumdaluni sessoie vacutm : ad liaec vocem audirenl clare denunliantem occisum ossc Bryenniutn, rcfecli auitnis ct confirmati denuo congivgabanfur. 10. AccessU codem quod in islu I opportimissime [. 94] '. \ , momcntum ocmrril advcnius exiguai Turcoruin ; , manus cx iis quos ab iiuporalore iu auxilium , * \ , Afexio missos jam dixhmis. Hi videnics commis. \ sam pugnam lurbalosque nc fugieules bosteg, > quaesilo domcslico sebolarum ac dcnique inveaio , - \ prolixissimc suam operam dctuleruul, ut confiderel . bo> lanlcs sibique oslensis boslibus aliquam parlein * vicloriae coiiGederel. Alexins eorum alacrilalc ulcn , \ dum ralus ducibus borum scctim assumplis asccn; . dil in luniuhun, fx quo sciebal bosiium acietn \ , ' ccrni posse, qtia:n ct ipsis inde oslendil. Illi viden \ ( lcs confusam pbalangem tcmerc buc il!uc nulla \ ce;li ordinis disci|>lina evagaiitem ao ecnsim sc dis* ), \ solventem, u l illis accidil qui nimia vicloriae secu* rilale ox ver&is in fugam adversariis conoepla, contciilioncm cl indusiriam remiilunt, cui (idtu-iac \ , ut langnidius imlormireiit Bryenniani faHcbal re- \ ), \, ; ....* CMIS transrugium Franconmi, qui ex Alexii signis , ., a 1 ipsos Iransieranl , exscensis equta tmivcrsi ' , ^ 141 dexlris ad Brycnnianorum manus impleitis, (\\xx. ipsis patrio more fidei obligandic formula , cl rilus cst: ad quod speclaculum passim ex pba langc discurrebaiur, cuuciis otiose ccrncntibus q i i i l agerctur et periculi securis : ha.c, inquam, cttm duccs Turcerum, monstranle Alexio, vidissent, \ , \ desc^ndenles indc suas copias trifariam pariiti \ * . suiil! llanim duas paries in insidias absconderunt,
: c l
lerliam jussoninl in hosics invebi non jam in pbalangis niodum ordinalos, scd per modicos inanipulos sparsim discerptos, mandaio edito u l equos iu cos incilarent cminusquc jacularcnltir cl qnam plurima in eos tela miltercnt. '. , i t . Seqiicbaiur autem bos el Alexius Comnenus, C ; > congrcgatis circa se quotquol ex fuga rclracios . prasens illi forluna obliilit. Cum boc sialu res osscnt, Immortalium quidam prxcurrciHes anle ; , \ Turcos jam in agmen Bryennii penctraverunt tam . inlime ul uuus corum ipsi Brycnnio pccius basla cominus lundcrel. llle vero, educlo sircnue va \ gitia eiise, bastam iciu nianibus teneulis excussam . in duo frusia diflregit, ipsum vcro qni se pulsn\ vcral in summa bracbii cum cervice commissura , \ \ assecultiii, buniprum cum Iborace penitus abscidil. . " Ilic improviso Turoi cum clamore alacri grandincm lclorum miUunl, byerenlibus el trcpidantibns du , \ ; cloribiis pbalangis ad tam inopinatum malum : ; tamen ut eraiil viri fortcs el belli perili, resliluerc **, \ in ordinem 142 pla!angem conabanlur, adlior( lanlcs ad beuc pugnaiulum parlxque jam vicioria? . decus oblincndum. Jamqiie pro angusiia tempoiis satis resiituiis ordinibus, in Turcos fcrcbamur. [. 95] '. ; 12. A l bi cflusc fugientes cos in insidias irabe , ; bnnl duobus, nt diximus, locis posiias, ad |UOIUIU . \ , priorcju ulsc a hnovcrunl, crumpcnlibus ex occullo * lndicavi lacunam Excidissc vtdclur EJilor Bonncnsis. ** Iwio; . IIwc bciuosa suul cl corrupla. ld.
189
190
\ - suis el ipsi fnga mssa se adjungonies iiinumerabil' Idoruin inullitudinc lioslcs obruebanl, vulncrabani; \ \ . que passiin ct vires el eqnos. Quarp Bryennianis & , baud dubie in fugam iuclinantibus, qui apud Bryen - nium domestici scholarum lilulum babebai, curo , palales Joannes , quem Bryfnuii ejusdem fuisse , fiatrem snpcrius diximus, auxilU venit celeriiale . ^ , ^- inagna, quem Brycnniani videntcs audacius Tureis '. * rcsislebanl in eosquc ullro irruebaiil. I l i verorursus \ ^ \ arliticiosa fiiga ceseeruiil: ii'c rciro ferri destite . runt priusquam insequcnles in sccnndas insidias \ perlraxissont. Quod cum essct factum, mul:i re , \ \ penie Bryenniaoorura ceciderunl, aliique omncs . " -bv fugani haiid dubic speclaban! : quo curopalalcs viso, raptim suppelia< laturus accurrcns, inullostx f ^ . ' Alexianis, versa jam vicr, inseqocntibus occidil et fugientes suos borlabauir ut manerenl. Sed frusira \ - conlcn lebal. Omnes cniiu ipso cum Iralre et btijus . \ > ftlio rcliclis rcccsserunt. 11 i porro memorabili \ , pugna edila mullisque Turcorum dejrctis, poslquam , - nriiversam pbalangcm dissipalam viiierunl, abieranl , 143 et ipsi fugieiites, Turcis a lergo inslaiilibuj. . Qnare illi crebro in eos conversi eorum iinpetum , , rctar.lare conabanlur : quoad cquus cui Brycnniua , ^ . insidebl labore fraclus viribus dcslitui coepil atl , porro pergcudum. Qtio casu circumvcnlus ipsc quidem lenlo pront poleral passu procedebal; fra . ler vcro ejus cl filius, verso saepius vuliu, Tur:os reprimebani. \ C 15. Ac quoad quidem non ila magna insequea, lium miiltiuido erai, receptuin saiis commode ad. \ ^ o j minislrabanl: postquam vero inulii concnrrebant , ei Bryennii equus mapis ac wagis delicicne plane . ' j a n inutilis ad cursom erat, circuire Spsos el a facie progressl se ipsis oalendere bosles conabaii , ' lnr. Sed ambo nagno impelu in bosles i l l a t i , duo/5 , bus ex liis dejcrtts caileros longe refugore compule . ' runt, el sic brevi sccuriiate paraia pergebanl. Yc rnm rursas Turci cnm plurimis aliis reversi vebc . * mentcr in eos inciimbcbant, bis fenuo ut prii-s . gcntTOsa vi Turcns imp leulibus : scd ad exlrcmuin >6 audacibus roepiis forluna non adfuii. Joannes cnitn , ' cum uniiin qtiempiani Turcoruin dejeoissct, in alium , \ impcgit, ita ul amborum equi cffensioi)C mulua , ^ equitibus excussis el ipsi cum iis bunii sterneren lur. Bryennii vcro imperium aflcclaulis lilius studio ^ insequendi hosic longius elalus, uno Turcorum dcjccio, in medio eoruro deprebensus baerebat, \ ' nec jam qtiantumvis conaretur expedire se polerat , \ ut patri succiirrerel. Ilac vice rerutn sccuriores . | . 96] Turci magno nuineru majoic(|iic vi in Bryciiniiim ^ . incurranl. Uuus igilur eorum 144 ûicio ' * ipsnm aiulenliui aggreditur. Ille vero conversus feril euin gtadio, el nianuiii ejus ampuians cadcro * 5 9 ^ ' in lcrram ipso cm acinace coegit. Reiiqui cona . banlur ipsum circuire. Vernm ip*e se strôue dc> . fcnsabat. Ilaquc in incurrcnlcs a frontc gcneroso . * ruens impelu basla qucmdam ox iis pnlsai. Ju.> . . ' satagentc bastara ense frangore, is cui prius a ; '
e , , 8
191
NIGBPHORI BRYENNIl
192
Brycmito nbst issa manus fncral insilil a lergo in ; ; . ' equum yennii ct ipsirn amplectilor. Vertelal illc qniileiu nMro O U & M I I ul liuuc configerel, sod asso . ' qui poierat li;creiiteni sibi el proprio ipsitis corpore protoclum. Ilic dcsilienles equis caeieri Turci Brycnnium rogabanl ne obslinarel aiitnitim , . " in moi-tein, verum forluiue tandem ccderet. Ille ^ , lamcn quoad manu valuil tundere ac tundi non , dostiiii, donec ad extreinimi lassitudine fatisccns , consiliis bosiium acqttiescere coaclus esl, el iia .* . contigit ipsum capi. \ \ \ Hunc Barbari honorc dedttceiitcs strmroo ad Comneuum Alexiir.n abibanl, quem nuntiis praemis- , sis capium fuisse Bryennium prxmonueranl. Haec . quidem uc gesta sunt. Cauerum ejus fialcr posl illutn quem diximus ex equo lapsum pedcs cou- ^ , ; / ^ sprctus a quodam Praneo, ab eo subkutis in eqnuin ; \ propiium el salvus perduelws esl Adnanopolim. . \ Qao ciiani porvenil (ilius Nicepbori Bryeunii cum . se globo Ttircorum ipsuin ambieiitium expedivisset , lamquc loiige rcccssisset, ui ne telis quidcm eorum contigtiiis cssil. Ctijus 145 rt *J '-' ' fuga pcrlali providiim consiliwm pnesculc patnio , > fiiatri el aviaj daium palcr deimle refeivbal. Aiebal (-), cuini dixisse a I ipsas : Nisi surveltir liujus frater, ; \ , ccnsro colligeudos qui pntdio supcrfnerint, iisque ; porsiiadcndiiin ne in ullam emnposiiioit^m ctiai i m * pcratore cmisenlianl, nisi prius is scripto pronisc ) . rit luMiiineui se piivaluruui liouore qncm anlc babu ssrl; iiemiiiem qooquc se jt>l>entc bonorum jacturam passurtinK Qu:c quidem sfc dehnlc sunt arla. 1S. Bryei.niiim perro ad se adduclitui inlnens C - ' ' Comncnug Aiexius, viri foriuam slauimquc mira baitir : babebat enini verc speciem diguam . . . Quaj ivs frucluti vicioriaa augebal repulanii Alexio \ qualeinduiom, quam mami promptuni, quamanimo \ audonteni, qiiam stabli nicnte pnvdiltiin debellasset. . \ Heroici qtiippe animi vir eral. Neque me quisquam puiet meas res in majtis lollerc dnm baec de illo (r) . ' > inemoro: scil sciat nullam ctijusvis oralioncm pa-
e l ,u A
Pelri Possini not#.

aclati si addamus fere viginii, quol Annam nnmo(pq) ., elc. H;cc perintrcala suni. Videnlnr oitim facere Imnc juvcncm ftiiinn D rasse cum nnpsit Brycnnio wrisMiiile r s l , ja fratris Brycnnii rpgnum nfloclantis, cujus plane oportucrit ab Alcxio dileclissima? ii i;e spoiisuu qninqiianonarium dadnn, quod (Tcdibile paruiii. contrariuin paulo supnrius diserie Iradilur. ubt \* Itaqnc ; polius credriidiiin ipsi, dtim siiuiii ailolcsrcus vocatnr ^ ;. Est ergo viriim Hryt*iniii Bolmiiatt* iu hnpcrio a*miiii bic aliquod erratum codicis nosiri, quod ul alia miilta siuc ope melioris codtcis emendarc dilHeilc !, scd appellal; n*po$ nimimin illius fuit, cx ')us priimigeniio boc ipso cujus bic liisloi i * csi. lllnd bic obiier atlexain : Si vcra scripsit iiieiuiiiii tialus. Zonaras cum Auna? iuariiuni fiiiuin piiiuogciiiliiin (r) .. Sicbnl.arc Biyeimii ab Alexio vicli fuisse asseril, oporiuit nis. pro , qna.l nos reposuimu. bunc de quo bic senno e^l firsse ipsum htijus Excusat enim bic Bt*y<Miiiius ei suspcionein adiilaoperis auclorem. Aiqui lioc si e$s<>i,id ipse aliquo niodo iudicassel, qno I uon facii. Pnclcrea a3ta$ lionis deprccalur, quod avi sui paicrni landcs nimis iliscrcpat; naui juveiiis de quo agiitir lioc celebrct. Ilujus el sunilium cmendatioiitiitt causas loco, jain adnUus ci bcllo malurus eral iuilio i m - enticlealius exsequi el auctoruni iduiieomtn losumouiis fulcire poiuinnis, 5 i aul vacarel aul uccos.perii Botaniaiae, boc csl oclo circiler amiis aule Amiani ênilam, qtiaB naia demiiiii Alexio esl post sariuiu crcdidisseinus. Accuraius et pcrilus buior ipsc sibi ex primo loci conspeclu subjicicl lacik\ martrin lluberli Guiscardi, uli narral ipsa lib. vi Ale.ziadis. pag. 100. Erat is aiinus exii iinpcrantis dutn nostras cotrrciioacs Cdg IOSCCI , quid nos a I cas iuipulerit. Iliijiiij rci lliucia superqiiiulus. Qno lemporc iiiiiliuni inciMiarin ju scdcmtis. nior bic Bryeiimi c.i:< i iilius c^so ^>luii. Cujus
IUSTORIARUM L I B . IV.
194
XJL\ ; \ . [ l \ 97] Ei icm utiqtiam forc pro dignitate celcbrandis ejtis p;ajLiaris fac inoriljus, gralias <)ua cuncla dêore , aiquc amabiiilcr gercbal, splendori denique pr:u ', & . eellenli cuidam vilae lolius ac dolium laudmnque iiisiûiuni. Quod si alium linjus Siriplion.s - ' , itiibi flneiu pioposuissem , quaui ul res ejus sigillalim pcrceuseroin, aiia lliade opus fril. llunc ; , , ^ ' ( : igilur virum solertissimum in capiendis de re &ubila consiliis el quod optimuin esset eligendutn, ...") , cuindem periiissimum ordinandae at ici cl cxperitn; t.ssuiiti oniiiium arliuui belli, quibus cilra vitu ;, \ aperlam dcbellari stralcgemate bosles posscnl, . Comnenus Alexius vicil t t cepit, m prima lami, ' ' gine veslieus genas. Nomluni cmnt barbalus 14G . IUUC prinniui pub.scc c in/ipi IIS auieo flomitem u-Uusculo faciem pntdeiebai. lanien lanlula xiaie de lali bosto lanio iue cxtsciiu pobl laai acrc, laiu pcriculosum ciTlamcii el fugam suorum, lani pitiiani alque illuslrem viuloriam ictul t, non mulliuidhie roborcve copiarum sed forliitidinc alque audeulia abuutlaiiha ,ue cousilii ac nientis ailisquc iiuperaloriae, cooperame baud dubie c<Ble*li PioviJcnlia, cujus csl ccrploruut f ;rtunare successus. *. ;6 ; 16 Caplum in bunc modum Brycnuium sccum , '. , Alcxius duccns movii Conslaiiliiiopolim veisus, prir.s iiii^sis ad iiiip"raloreiu nunliis quibus cuin ; . :-, ; (lo viduiia sua capioque boslium duce cerliorem , facicbal, specimiiie eliain rei geslae addilo. Naui . ' \ pcrpurea calceanienla margarilis gemmisque dialin tta, qua? ille pro iuipcr.ilore sc gercns usurpaii -.^, ( principatus insigne gesiabai, pcr eosdem ad Bola) iii.ttem Augustiim iui>il : qui delcctalus el numio , ; cl munere qiiem iblelissimum intiniumquc babuil Borilam noitiiue, sive illtiin Scyibam sive Myum, &<., ' queni proloprobcdri dignitilc cl tiliilo elbuarcliac '-. buiioravcial, iuisil ad Cotiiiieiinui doincsib uiu sibo ::=. ' laruiu cum mandalis ui ipsi Bryeiiiiiuiu tn inanus :';, tradcrel. ipsc vera doiiicsiicue iugressu Coiistanli; /;. ' , C nopolilanai urbts abslinercl; sd pergeret cun exercitu versus Adiiaiuipcilim el conua Basilacem ; bcllum gercrci. JNain ct ille lllyrici exercilu sibi ^. \ adjuncio copiisquc oiniiibus quaB in Bulgaria fuc^ , ranl iu parlu* traciis, ei prxlcrea Barangos secum ^. " ; duiens quos dixir.us ab imperalore Micbaele ipsi ^ ; jnssu eunti allribulos, ; , ; , Dyrrbacbiuiu ejus 147 f .rniidoluse poUns imiuiuebal iinpoiio, occupaia , : nietiopoli Tbessaliê quam Th^ssalonicaiii vocant. . )- ; -^ ^- Grave id maudaluiii Alcxio fuil. Kxspcctavcrat ciiiiu ilJe poiius pnfsenlia praemia opcr.c navalae, bono' , \ . iTS ac di-uilaios ab iinpcralorc, quas cu.u propor ; > . lione rcspoiiduroiil uiagniiuJiui reru.n a se goslaru.ii, ulp >ie qni rebellioncm aliqnam inediocrem djmuisset , scd priiicipatum u aximuin laiiio cxercilu (irmalum , ei clari forlissimique impcraloris l o i sibi sul jcclas el vccligalcs provincias babonlis, prajs ?mi au. torilatc snbiiixuiu uno piailo ^cbeliassel a que subjugassel. Tameii l.cel a^grc ac subhiviuis quod jubebalur aggrcssus es . |P. 98] . - J ) 17. Assumpluiu porro Biyennium Borilas cum \ ; . (54; locuiii qucmdaiu diclum Pbilopaiium duxisset
f
Caroli Du Fresrie Du Cange notae.

(54) . Ftiil Pbilopatium noii solum aoriOCiins el arbuiibus uudiqtie consilus 1 >cus cl -qins c ioute pioximo niaimntibus irrigtius ad urbis muro> , a 1 porlam Aurcam, bed ci palaiiuiu, qtiod ibi a diGcatum erat, Pbilopalii periudc nomiiic iiuucu|ialtiiii, uli muliis sai probaviiiius ad Vilitiaiduiiiuut u. 93. Loci silum vi aiiioeiiilaiciu complcxus (bl Cinnanius I . n , scribeus fuiswi
ladicavi bcunana; exci iii opinor amiorum numcr.:s. EUitor Bonneusis.
195
NIGEPJIORI B R Y E N N I I
1%
excaicavil, privans Romatium iuipcrium el rem pu- , ' bjicam viro , cui parcm baud aiium habebal quam eum a quo vielus capiusquc fueral. Gomncnus au- . ; ' \ tem non plus diebus tribus iu casiris exlra Con- ; ; sianlinopolim raoralus, colloquiisque interiro et ; \ saluialionibiis amicorum consanguineorumque re- , crcaius, qui certatim ejus visendi gralia prodibant, \ valc ipsis dicto prof< ctus esi Adrianopolim versus, ; ; * acceptis ab imperalore dipioinatibus rubrica seriptis \ el rile liiunitis, regia subscripttone ac bulla aurea * Grmatis, quibus unicuiqiie ducuin qui Bryninii . paries accuii nondnm arnia dcposueratil, fules iiebal consci vaitdum unicuique posiquam rcbellioncm ejiiiassent, qucm pritis quisque oblinuerat bonorem, nequc ex iis bouis quorum lugilimi posscssorcs anlca fuisscul qtiidquam ei ipicudiim'. ' 148 18. Paucis posl bac diebus, impcrator ac- ; ccrsiliiin ad sc nuper cxcwcalum Brvennium, oQi , ; ciosa casus aceibi miseialione consolatus cst. Ac . Ui prancrquam sua illi omnia reddidil, eiiam novis , \ boiioribus ei donis auduin locuplcliorem quatn '; . antea fecii. Grebri per idem tempus iicbaui in urbe , ^ rediius spoule rel etlioiieui ejuraiiiium ducum quos \ " \ oiuues bumaiiiler excipiebal imperalor, prieslans . vitlelicel quod promiscral per lilteras Alexio proli ; cibcenti iradilas, quas jam ille reddideral. Et cun ; . elis aliis secum copiis assumplis, adversus Basiia \ ; cem pergebal, studio efficiendi quod mandabai i n i , . perator. Ac alii quidum ut dicium esl ciim uxoii; \ , bus el (iliis patsiin Goustaiiiinopoliin niigrabant; , \ GonuiciiusvtTO pcr Macedoniam ei Buleriim transiens ad Slrymoiieni pei venit, cl eo irajccto, pene- iralis iiisnpcr ungU2liib uionlis qui \ocalui Mau (b5; vus, venil ad uppidum quoddan iluvio adsilum, , qui vulgo iiidigenaruni iingua Baidanus vocalur, /. ; ^ el pauluin inde prugrcssus Uirimtl hivicein Berrobaj ; , ac Tbcsgalonicse leinloria, inier qttae proflueus sc ; exoncrai iu mare. ilic bodic cursus csl ejus amnis , . p.ulum dcclinaus ab anliquo 149 alveo, qui sic ^. \ * cus fcre jain duubus iribusve sladiis disiare ab bo(5 . dicrno ccrniiur, rclicla io inedio quadam vclul i n ; * su4a, quam Gonuienus Alexius casiris insedil, ad id :. iu primis locuiu upporluiium judicaus, quod naiura , libus binc iode munirelur fossis. Denimtiavit autem . suraoiunibus u l , sumpto praudio, quieli se pcr diem ; ; 9
Caroli Du Fresnc Du Cange nolae. \ D rant. Jam vcroquod de palalio Piiilopatiano subdii, . Meque alio respexit Tbeopbaues in iiriuatur iis Ginnaini verbis : L'one Anncno, dum ait Giumuiu Biilgaroruiu ., regcm Goiistaiitiiiopoliiu ubsidentem, celebralis . Kjusn.odi loca vcnalioni coimnoda el mure genlis sua; ad porlaiu Auieani saciis, seplis circumciusa, quibusqne adjuitcla erant pala / , suuin in oaiudem conloilia, appellabanl Persa3, uli scribuiil sUbe spiculum. Sed prai cateris Pbitopalii descri- Xenopbon 1. et ix De insiit. Cyrt, Dio Gbrysosi. plionem ex Arnuldo Lubeceiibi a nobis ailaiani orai. 3 De regno, el Zosimus; describunlur voru illirslrat Odo de Uiogilo abbas Sau Dioiiysianiis ab Ammiano I . xxiv. 1. ni Ue prufecl. Lud. VII regis Franc. inOrieni. : (o5) . Sic appellabanl cilcrioiis trat, inqr.ii, anU urbem murorum ambitus spatiosu$ a*vi Graci laurusa iiioiilem in Guicia el Armciiia, ei sperioius mullimodam venalionem includens, con- ul auclor esi Phocas iu Descript. Terrce S./wr/or, duclus etiam uquarum ct stugna conlinens. Ineranl c. 11, el Scylizcs in : Piioca. Maiu*i etinm qucudam jossa et concava, qua loco nemorum muiilis lueiiiiuil cliam Anna 1. x i u . p . 4! 2, Paanimnlibuspi (vbebanl lulibula. ln amcenilale illa qucc- cbynuTes I. iv, c. 12, l . v, c. 24, cl Pbraiiucb I . i i i dam nimaambilione [ulgebanl, quceimperato- c. tl. Monlenegro vocan budie aiuiu. ns ud jucuudiluUm vernorum lemporum sibi jundavec t
197
MSTORIARUM LIB IV.
]98
, ; \ dareul , quippe qui aul pervi-ilaturi conseculnram uoclcm aut nonnisi in armis dormituri forcni. ^ . [ . 99] *. \ \ 19. Hoc pro sua canera sagacitate prajvidit cl pra-intntiavii Alexius, nain usti rerum edoctus cum , cerlis ex indiciis conjertassci, ronsHium liosiis esse nocie irruorc in sna castra, quod et re ipsa conii , \ . \ \ - git, nialure pra?nti>nii se curavit advcrsus isium ejns impctum, cxploraloribus omncm in parlem . ' . " , dimissis. Ad Basilaceni porro acccssii quidam ab Alexio fransfwga, qui proiiiisil se irad Itnnm ci in \ ; inamis doniiientem in suo labernaculo Alexium, ; mo lo iinpolum faccre in casfra ejns vcllel. Quo , ' . illo atidiio nibi! ruiirlaius jussil ctnulos armari, \ . qiiibus niorem gereinibus, ctim sol occumberct , siguutti excmidi lubarum canlu mililibus edi jus ;. , * sii, cl egresstis e civiiaie, omissa via recla, ul mcliiis fallcrcl cum t|ui fal!i vix poieral, Litaquc (loco , , \ sic diclo) iransila, ubi ad fluvium pervenit, quem Gaiicum accola? appcllant, eum irajccit prope ar , ; ceni cui nomeit est Aquila, indeqiie superala valle ' per campum procedebat. ;. '. '* , ' 150 Non autero exploralores ab Alc xio disposilos. Quin jam lum cum prjmuin cx urbe Bsilaces prodiil ex sublalo in alliim pulveie indic''o illi caplo ad domeslicuiu scbolarum Alcxium . ' * - rem dcluleranl. Illc voro jusseral omnes suos in arinis slare procinctos, ei qui equos babcmii iis , ' cxpcdil.s ct paralis exspeciare pugnandi sigiiutu. ^ . \ ' , ^ His ita provisis atium s u p r aiiuiii mitlebal qui cer:a dc hosiibiis refcrrenl. Ut aulem ad euin rcdiil \ quidaui e vcinis ejus, a?quali$ ipsius el collacta( \), ^ neus cui Talit io noineii, aiens non loiige dislaie \ , boslcs, iiuerrogabat eum an cerio sciret ipsum cuni . * iis advenire Basilaceui, et ecquid illum ibj vidissel. \ Aflinnavii Taiicius el Basilacis vocetn suis se auri\ , \ * bus bausisse, dixii ordinantis aciem el sequi suse . ^ , ; - jubenlis. Quiu eiiara ee sagiltaui in ipsum arcu jaculatnni. llis audilis exlcmpio Alexius cancrc ; . iias iussit, el signum prodcundi daro. Passimquc pcr sua ca*ira lanipados ol c< rcos iinpi ravit acccndi. '. 2 1 . inlra suum ipsius labernaculuin , nacbuui eunucbum , qucm ipsi coiiiilcni ei assi \ , duum conluberiialein malcr assgnavcral curain ejus babiuiruin, oplime ad id dciecluiu, et al eniiia * ; . \ D iiidu.slrius ei usu prudens : bunc, inquaui, moita \ - Ci.uin in (abcruaculo reliquil, jussmu acccnsHiu lota nocle servare lan.patiem. ldcmque niaudalum \ aliis l.ibernacula cuslodieulibus dedil lyclmos r l . * facos pcr eam nociem usque ad inanc ardeulcs bab; ndi. lnler 151 q 'l ûiu universis arma. tis castris oxitns in qucmdam unibrosuin ci silvis leciuin surccauiL locuin, ibique conslilil. '. 22. Basila< es cuai hilra ipsa ca^lra peneirasset , \ Alcxii, quaj pasbiin a suis diripi videbal, in labcr, [. 100] naculitm Alcxii proccdens, sperabat suc<:essuruKi \ qr.o I irajisfuga pioiniscrat, < ipsum uliquc Alexium \ . . vivuni ibi lapicndum. Ui aulem octilis ciicuuiqua'11; quc vcrsis neininem ibi vidobal nisi quem dixi ino'; \ , * !ia'jbuin cl lumpaJcm acccnsam , iiia 1. niia tlalus
l a , u , t u a e ) S C
200 199 NICEPHORI BRYENNII clamal : < Ubi balbus esl? (nam Alexius linguae c (56); \ . c uaiiiia pinguioris caninam litierara expedite promimiare non poieral.) c Educiie mitii illum buc. . ^; Honacho vero etiam cu.n juramenlo negaule scire , sese quid esseteo faclum, verba sibi dari exisliinans ac varic hinc ira inde gaudio caplus, ristun ut csl , , \ in paroetnio Sardonium ridebai. Inierim dum i i . qtios ducebat labernaculuin jussu ejus conciduut vasianlque, nou desistebat boslem quurere, adeo . ut eliain sub lectum explorari juberei, si forle ibi , iiuis&ans delilescerel Alexius, et cmn ite ibi quidciu compareii t, cislas eliam et capsas resupnarei. tam 1 'vcconli perlinacia insanae spci caecus aninii bomo \ ( laboraba.! Ac cum laiulom abcsse Aicxiiun cerio ) couiperissei, stulla laclitia in ignavum limorem , , veisa, feinur sa^pius pulsaus vociferabaiur : c V;e ^ . lnibi! abalbo deceplus sum. > Cum etiiiu aliud 1 5 2 quod reprebendercl in viro pracclaro non baberet, \ in illo naturali ei lolerabili Lingua: vilio puiide ex . probrando pcrsisiebal. 23. Doucc aliiiuaudo salialus magua voce ail : '. c Duces ac Iribuni, egrediniiiii castris bisce, belluin . cxtra esi. Vuie autem cral taui lale souora,ut pbalangeg lolas coulurbarcl clamure vel uno. Pro- . tlcunii ergo sic caslris Basilaci, plerisque ipsius mililum adliuc iu praeda p.issim ubvia congerm.ia occupalis, occurrit generosus Alexitis aute pro- , \ piiatu Cuin paucis gradieiis aciem ; ei cuin qut . praiibal exerciiui bosiili conspkaius, exi&iinans \ ^ * esse Basilacem, subito in cum iinpelum facit et , educlo ense feiit rjus manuiii dcxicratn lenrnlcui , baslam : cujus inatms cum ues digiios abscidissel, - i i decidcruul in lerrain tiiiiuicuin basla. Hic even- . ; lus gravein coiidlernalioaetu in Basilacis acicm , \ i/iiulit , iia ul alius aliuin praevericre fugiendo co- . ' uareiur. QHO sludio cum buc illuc per circuilum . ferrentur, sibi iavicem obsiabant.
p
Caroli Du Fresne Du Cange nolop.

(50) . V. noias ad Alexiadis p. 19. GaMcrum Alexii Comneni magni duineslici aulc iiiiperiumeapesîtuiii Nicepbori Bolaniala? auspiciis rcs praclarc bello geslas mullis prosequiiur Guilb liuus Apnlieusis 1. iv aique iiiprimis Bryeimii ct Basilacii clades ei slralegema, quo Alexius decepium Basil.tciuiit in suos conjecil casses,biscc verbdius coiiiiuciuoral : .... senex quidam regni Nkephorus habena* Sumpteral, tgnavus bello, tamen ingeniosa Menie sagax, conlra furliva periculu cauiu$ ImbeUis meiuetu plusquum meiuendus habetur. Miluice princept suslettlal Alexius illum, Asiula ratione viyeus el strenuus armii. Pectore clarus erat clurisque parentibus ortus. Aunos iste t>uce plures wlaiis ab ip*o Fiore juveniulis primicvo duxil in urmis. Si quid oporiebai fieri grave, non dubiiabat imperio taucio sibi prcecipienle subire. Iloslei impcrii Basilachm* atque itriennus, Insignes Gr<jeci bellis opibusque potcnie*, Hoc duce sunl vicli, viciori cessit uierque : Nam $ibi dum longe non congredereiur ab urbe, Bellando vicius cedil, capilnrque Briennus : Viclns Alexina ccsstl Basilacliius arie, Alier in allerius congressum dum propcrnreU
% y
Proxima castra die cedente locantur vtri que, ISocle fugam prudem simulavit Alexius illa. Ca*lri$ dimistis, tieque lota remola auptllex Eju$ erai, qucrdam lenloria fixa manebant. lfa'c dimissa fuga:, jumeniaqiie luce sequcnii Effecere fidem, castrique reltcta supellex. Contra se nullo* ubi vidit adesse paralus llotiilis belli, caHrts shte geme reiicih Ctrcumquaque suis Busilachius imperat ire Si quos excipiunl ab equii vel gente tumullus, Ut $%bi noiificenl. Mu*santi$ nulla cohorlis Vox, nultus potuil sonus, aut hinnilus equorum Audiri: tpcrul Dasilachius omnia tula, Atque suis liostem proviribus expavefuclnm Credii inisse fugam. Camanlem crapula sonmo Aggraval el caslris gens lola quiela jacebat. Cuuibus occultis aavectus Alcxius liosles Irrumpens subito perierruil. Uis quia tioclis Obitubanl tenebm, nusquam ioca luta patebant, Spe$ esl nulla (uga, capiuntur el inlerimunlur. $opor ei vini dederal violentia mulia Segniiie.ii, nec abire valenl, nec ad arma fevertf. Lumiue privaius Basilacbius ei tibi captus Legatur, niiiil ip*e videns , Nicephore, videndug, Imperio cujus prwtump&erat es*e ribellit. Impiger el cuutus sic vtclor Alexnt* hostes Iinpcrii mnttos armis snperawi ct arle.
t
201
9
202
\ - 2-i. Unus autem ex iis qui ad manum Alexio erant. , ; nationc Cappalox rognomcmo Gules, cumagnovis ' . selBasilacciu, ferii cuin cnsc in galea, scdensis of iensti fraclus snb ejus manu ccdiilii: vidit Comncmis , el credens eusei ci manu cxcidisae, increpabax ; ; . indiligcntiam v i r i ; quoad ille ittaiiubriiint iracti ; gladii in mamt reriquuru ostendeits (l.lem fecii non ,). , [ . 101] sua ucgligeniia, so.l 153 <N>si* iracli vilio cve, ; , ; nisse incommodum : sicqtie culpa solulug cst. Hic . Maccdo quidatn Petn;s noinine, cognomcnloTorni ( cius, irruens in mediuni kostimn mulios cx ii.s dc* 5 )... jecit : phalangc iiilerim, blpo:c ignara coruni qiue II \ \ liebant (nam, cominissa in tenebris pugna, ftcri \ poteral ul qua? gerebaiitur omncs viderenl), immoia ! ;, \ ; pcrsisieutc. Tunc Comncnus rursus in eam par...* * ; iem bosliuin, qua2 adbuc locmn lue;is in ann's ^; siabal, i n u i t pulsans et dcjiciens quotquol ad \ ; , ; matium oct urrebanl, el rursus ad suos *e rcci , picns. Qucm qiiidam cx ipsius pbalange Francus ; ;. ; '^; piodeuniem e medio bosiium cuui vidisset, et ex -. . ' ihtimarcl essc qu mdam ex boslibus, adversus i r ; , niens bosta impulil, parumque abfuil quin dijice , * rrt : sed iltc (inmssiiue in equo subal. Convcrsus . igilur i u m Srtricto gladio pclebal. Quem illc jam . aûosccr.s ut ignoscerel sibi precabaiur miserabililcr aflirmans, se nullo inalo auimo, inera imprudenlia ipsum pulsasse. Cui Alcxius pro sua cseicia g o nerosiuie facile culpam eoiulouavil. 25. Cum atiicm eliamnum pars boslium iu or'. " dine rfurarct, omnem in parlcm fo-iinabat Alexius , \ ; , \ C quo illas aciei reliquias frangeret, misilque ad ' . plialangem propriani qui juberenl non cuuclari, sea \ sequi sese quam celerrime. Ila-C bacteuus ab Alexio . , \ per noclem curo paucis gesta. Ut vcro sol 154 ; ; esi exorlus, Basilaces quique cum eo cranl ordinare ^. *3 * conabaniur suos, el quanlum poieraul confirmabani, ^; ; Quac dum ficrent, ex ejus pbalange quidam, quo ;. prsedandi dulcedo reientos iu caslris ab acic reliqua 6(-jmi\erat, reiro sequebanlur, observautes qaid , * rerum liiret. Quos cum vidissent e domcstici sclm, iivai (5 laruin Alovii pbalangc quidam conversi cl iti ipsos , \ . crumpeiilcs, facile illos priusquain ad maiium veuirent veiUTum in rugaiu, uiuiiisquc ipsorum vivis caplis rcvcrlcrunl. *. \ 26. A l Basilacis palruelis Manuel cum in tumu ; ^ \ - D luin i|uemdam ascendisset, animabal quod supereiai , ^^ pbalangis , clare vociferans BaMlacis diem illam e( ^ \ . " ; ; victoriam esse. Hunc conspicaius Uasilius quidam , Curlices, vir Maccdo c Bryenuii famili.mbus, eqao , . incilalo conscendil ad cum in luiuulum : i l illo * , ensem bunc slringeutc, hic, clava? iclu in illius galcam supcrnc iucusso, dejecil ex equo vii imi ei \ caplivmn ad duiiuslicum scbolarum generosuin \ Alcxium duxil; qno faclo cum jam pbalaux quoquc . apparerel Alexii, qiTidquid cina Bjsilacuiu siabai > \ adhr.e, terrorc aversuiu in Itigam esl. Quos inter *\ ipse Basilaccs cursu maximo repolcbat civiiatcm . \ undc prodieral, slrenue perscquonie Alcxio. Cui , .

* . Indica i lacooam, quanquam fortassc nil excidit nisi post . fidilor Bonnenrs.
PAIROL. G H . C X W I I . ^
S03
NICEPHORI R R Y E N N U
spcclaculo tinnierilo quis aplavcrtl Homericum . ; ; , \ ' \ , , illu.l de Acbille scriptum cl llcclore :
155 Ante fngit foriis, quem lergo forlior urgcl.
\.
-f
Eraleniin vcre Alcxius cl manu forlis ei animo, ex nobilibus orlus el in altuiii npiccm gloria? facinoril>ii8 beroicis elaius. 27. Cabieruin urbe COIH lusum Rasilacem circitmsidcns cum excrcilu Alexius servarc cupicbat. Quaie ad ipsuin tnisit qui suadercl ul tide accepta iiiliil mali se passuruin, se ac civitalcro dederet. FUIKIUS ista legalioneesl vir bomis el ornatus, religiosae vila? profeesor cclcbris, prarfectns monasleiii Xciiopbontis iu Atbo monte, ille optimus ac laudalissimus Symeon, qui lamen, cum allegasset multa Basilaci, niliil profecit. Felicius tractavil cum Basilacis miliiibus et urbis civibus Alexius. Hi eniin ipsi civiialciu iradidcrunt, Basilace in arcem fugienle ac ibi obsiinale resistente, quoad qui cum eo eranl, malis coacli, vinclum ipsuiii Comneno Iradiderunt. Quo faclo ingressus urbcm Alcxius inullam Basilacis pccuniam viclor occupavil. Inde nuuliis ad iriiperalorem niissis, qui Basilacem captuiu nuuliarenl, ipsc maustl iu civilale dicbus aliquoi, moxque rcbus illic conMiluli*, splcndidis claius iropais rcvcrsus esu 28. Ust Alexii res gesla* facile dcmonslranl quam parutu iidcmlum forluna sil, quando ca maxime blauditur. Piacterea quam reele dixerit 156 Euri-
[. 102] \ \ - \ . *. \ , , ^ \ \ . \ , . * *0 . ^ \ , , , . ;. , , ; ; .;, : ; .
'. " * , . \ " pidcs : Mcm una sapiens pluritnas vincit nianus. , " ^ Cujtis scutenlia) non alia eilicacior qiiam ex bisce ; , oV Atexii operibus comprobalio esl; siquidem in iis . cernilur unum bominem una meule sapiculi consi ; ; " iio pradiia, acerrimos el gloi iosissinios Romanorum duccs foriissimis ei numtTosissiinis succiucioscopiis , brevissimo tempore debcllasse collapsamque om \ ; nium confessione rem publicain cl dejoclos animos \ mililum partes imperaloris scquenliuiu exciiasse iu . inelius alquc ercxisse. Basilaci porro, ul dixtinus, ; capto occurrerunl quidam ab imperalore inissi iuler ', Pbilippos el Aiupbipolim. Hi cum Gonnieno litieras [ , ; ab iinpcratore reddidissenl, accepluin ab eo ul iis ( ) pra^cribebalur Basilacem seorsum abduxerunl ad \ , vicum queindam Cbempinam diciuni, iu quo per- D , \ spicui lontis scalurigo esl. 11>i ei cculos eflodiunt : . \ ex qua miseii calamilaie fons ibi oriens drincep* Basilacii adjuuclo nomine insignilus esl. Appulsuiu \ \cro Constanliuopoliin Gomneiiuni imperalor bono. rificeniissime exccpit ac scbasti dignitale decoraium donis el posscssionibus auxit peilibcraliier. 29. Bediit codem tcmpore Anliocbia iiaier bujus Isaacius Comnenus, qui imperatoris simpliciiaie coguiia, miitendis saepius ad eum muueribus paniiorum et ivlarmn in Syria lexlarum, lauiaui ejus giaiiam in se. ;>Uiaxerat, 157 uiuliis ab eo
u l e l
[. 105] \ ' ^ , \ * , ; ; *
iliad, , . 158. *" , Kequiro verbum a quo peudcal genilivus . Editor Bonncnsis.
205
HISTORIARUM LIB. IV.
205
* , - poasessionibus diUtus el sebasiiappellalionc ornaius brcvi lemporc fuisscl : pralcrea jus domicilii in :, \ ; regiis sedibus el partcm palaiii in qua diversarelur \ . " assignalam acccpisset. Uiebaiur aulem ejus opera \ \ ; imperator et in judiciis cl in responsis; nam el acuLus erat in indaganda verilale et in cnuiiiiando . ; \ ; clare ac nilide quod oporterci in primis exercilatus. Hic in palalio divcrsans simpliceni imperatoris . animum ariibus eibi nolis facile drliniebat ex ore suspensum suo. 30. Iniei im Comnenus Alexius in sibi comnussam '. ' \ > . proviuciam ejus visenda? curaiutaequa? graiia profeclus, cum Adrianopolim vcnissel, paucos ibi dies moratus ceilior faclus csl Scylhas iri Romanos ar , \ mari jamque lines Buigaria* Utrociuiis ipsorum agi , , ; \ - ferrique. His cognilis quidquid copianun ad nianum ; , fuil laptim contrabil, duces praeseriim ac iribunos, cum quibus omnibus Pbilippopolim se conlulit, ubi dislinciius edocttis de rebus Scylbantm, cum \ , * . ' comperissei depraedari eos ac vasiare oppida qua: , , - Naieum et Scuppas inlerjaceui, slrenue in eos vadit. , , - Caeterum eo jain Sardicam prasiergwsso, Scylba;, . ; ; illius advcniu cognito, elfuse in fugam se dedcrunt, praeda derclicla. Quibus lnde pulsis Alcxius Pbilip ; , \ popolim reverlilur posilaquc opera iu pacanda re bvo \ gionc urbibusque ordinandis, oninium brcvi sibi \ - benevoleniiam conciliaviu Nam prancrquam libera . - lis eliam cauera (Oiniiale congrcssus mire pellax ; , , ; eral, blandilia vero sermonis oumium bominum , suavissimus. 158 Cunctis igilur e eeiileiilia con; . * fcictis Byzatitium redil, graie illic ac bcnevole cxcepius ab iniperalore. 51. Porrodum baec fierent, Mclissenus Nicepborus \ , ; , \ i r nobilis, ul superius est dictum, el alfiuilait: , ( Comneuis juncius ( nain borum sorerein uJociam - uxorem duxerat), circa Coain iasulam divcrsans, ), , ; conciliaiis sibi ad seqtie allraclis Turcorum copils c! Turcoruni ducibus, circuibal Asiae urbes, rubris ; , ; '; calcds iiidmis, ac passim illarum cives ci velui Romanorum imperalori se suasque dedebant civi . ' tates : ille autcm invilus licei cas Turcis iradebal ila ul boc modo conligerii brcvi tempore urbes . \ , ; Asiac, Phrygiae ac Galaiia? universas in Turcorum veuire polesiatem. Ipse porro magno exei ciiu Nicxa ' \
1
, j) , [ . 104] '. , ' . * * , ; , \ ; ; ; /. ; , #\ ,

1
BiLhyniae occupala, iiideiniminebaliniperio Uomano. HisBolaniaies cognilis Comneuum Alcxium acccrsit jubclque Cbalcedonensi frctro cum copiib Irajeclo adversus Meiissenutnexpedilioucm suseipcre. Aibic istam militiam deprecabalur, prudcuii satic consil i o ; verebaiurquippe levitalem iinperaloi iseieurum, qui plurimum apud ipsum valebaut, fraudes ac nequiliam invidiamquc in sese non obscuram. Mcluebai igilur ne si quid forie eo bello oflcnderet, quod proclive eral in lanlo niajori Turcorum exerciui, lualevoli arrepta nocendi ansa, diflamarenl ipsum apud imperalorem 159 velut in graliatn Melisseni ailiuis sui rem dc mdtislria male gesîssrl. impo.rator ergoposlquaiti verbis in ista expedilionc Alcxto suadenda muliis prrdilis adduocre ipsnm quo vo-
07
NICEPIIOM BUYENNII
208
lebat non poluil, niiralus conslans ejus proposilum, *0, \ ^ ; ; jussit ad extreniiini copias eum Iradere proloveslia. ' , rio. Erai is cunticlius Joanncs jam aiile iinperium Bolanialae adminisler cbarus, homo gloriae appciens . ; st quisquaiu alius, sed lcvis idcm ei ingenio parum . firmo. '. 52. Ad bunc Goiiinenus Chrysopoli frelo iraje< lo cnpias adducil el plerosque dutum ac Iribu- ~ norum. Qni a?grc ferenlcs eunucbi dtit-lui permilli . 01 , ' mrstis Comnenum obsccrabani, ui venire sccum ac imperare sibi vellet, quod diu ielit iter feccrat. . - , 0Ille aulein eos consolalus cxcusavii isli bcllo pra> . esse se possc proptcr ineinorataiu causam. Tradiii igilur cunucho copiis, ei valedicens mox reces- p , * , , sutus, alacrilale juvenili exnirsiouem equesirem in digrcssu ludere voluil : ilaque laxatis equo babenis , \ lanlum ca:npi percunil quaiilum ojuffmodi ludicris . (, cquestribus pcrvolari solci. Quo eunuchus Joannes ; ; ; , viso, imitari el ipsc ac parem agililalis gloriam ; . aulcne sludens, oblilus quaiu iuferior dexleriiatc ; Ab xio esset, equunt in conspeclu exercilus effudit \ ; . in cursum. ftisus amem coorius esl omnium ; cun- , <tis, t Clucla, exclaiuauiibus, quae popularie vox , esl cunuchos irridcnlium, Coipneno per se auosque (57) () lale ludibriuin quanla poiuil niaxima diligenlia . compcsccuie.
Caroli Du Fresne Du Cange not(57) . Cum ejusmodi expb sione eunucbta solum, ut saiis imlical Bryenuius, ittudereu( Byzaulini, piopriam et pcculiareni isii poiissimum boimuum gencri fuisse oporlei, qua scibccl *emiviroruiit viila el defeclus, quibus dislingiiutiiur aca:teribiiouiinibiis,8uggillabai)t, viri nciupe cxseclioneiu vcl irabeibe inenluin vcl denique vocem exilcm cl gracilem. Sed vid esl ul ex lnbce casiraluruui viius quodpiam deuolasse By?.aiilinos cen* suaiu. Nec euiiu placct eorum senleuiia, qui puiant uon lam veiiiti ipsius , ul verbo Marualis uiar (I. , . 66, el i . v i , cp. 49) exseciiunem, quam iuiUcmhe uriua3 castratts el cxseclis oumiitu, scuio pixserlim cuaieciis, faiiiiliarcm moduiu ludibrio isio exsibilasse, in quibus aiuul diduclo laxaioque piaixUte spiucieie,eiiiissamgullalui uiinaui eum rcddere sotium, quaiu iuversae lagcna; soleul ellicctc, quod in cxlens, uli vuiuni, viris secus se babci, lii quibus ; ipso veua3 inealu el canali ioiigiu6 emillilur. Velus epigramma de r.biico cbno, qui ampboraui viuariain fregeral, 1. bpigr. vt l . :
K t
Yerum iune se res babeat, mcdicorum filii disquirant. Quid si per Graeci poslerioris aevi vooabuio forlc apud vuigns recepto pro . spadonee el euuucbos suggillarunl, cuin praecipuum illorum fueril uiunus cuui fcniiuis versari, pucllarum et nuptarum invigilare cuslodis el u l aii Corippus : Comervare domum tanctumque intrare cubile, ila ul Byzauiini iiubclletn ei cllemiiiaiuiii isium duceni ad lanarum pensa, ul euiiucbiuu dcccitai, abJegariiil, queinadinodum oiini Sopliia Atignsla Maraalem spadoneai lialiae pra:i'ecltim et Clau ianus Uuiiuuni eunuchuiu bis veisibus : .... Quid le lurpissime bellis Inseris, aul scevi perlenius pallada cumpi? Tu poiet allerius studtis hcerere MtneiViC, Tu lelas, uon lela pali, lu siaminu nose Tu seguei operum solers urgere puellas, Ei mveam domince pen&is invulvere tunam. Arma relmque viris. Scd non esl t;ur ad conjecluras recitrrainus, cum I) ipse oiltiiai caporum, id tst, galloiuui caslraPtrculit el frangilvas, vinum defluil, ansa loriiii! buu semiiUttrium, uii vocaniur a Vasroiu*, Slricia \ua yiul ylul murmur. undu bunans glotilus, quo ith utuiitur uiaxiu.c, cuiu I U subc 9
Pelri Pu&sini nuio).

$) \> . Popuiari usu apud Graecos exsibilaiiuiiiu vox cral . Id lie^yclmib iainuil vcrbo ;, uui sic anuolai : . ; . ; ^>, (legb :) . Lt pauô ^tiperibtts, ; , ; . iJoria.<su /.^^ .; , ;. Ex lii ;ppait;l eo bono qui atlisauu palaluin itiigua iiangiiur UJ>O CSSU Gr.ccos ad bigiaU anuum co.iieniplu.n m puvias, libiciucs, aui id gonus arliuces, qui cenaminibus publicis iii scenani producli non salisfaciebaiit, et videiiccl in alios invidiam popuiarem qaavis ex causa nierilos. Quia yero exircmis biece lemporilius Orienlalia iiiiperii bencsceiiiis rariora viueiaur exb.bila Coiiblaiiiiiiopuh isliusutodi speciacuia ludoruiu ei sccnarum, picruiuque auiem m Dilonsionem publu-a ii iiicurrcbaiu poleuiea apud donmios rerum eunuchi, sa.'pe iiobat ul id gemu poiissiinum lioiiiuiuiii isio ludibrio iraduceidiir, adco u i propiia ipboruni bac cxplosio viUerulur cs$e pioui i i k i i cal Biyctitiius boc loco.
9
.09
2!0
*. ; , ^ 160 53. Sic Alexiusad imperalowm iti palatitim rcdih. Eunuchus vero cum omnibuscopiis adversits tv , Melissenum movil ac flncs BRhynia* transgrcsstis \> , \ casira posuit circa mumlitinculam quamdam, , eiii Basilea nomen est, phis qiiadraginia siadiis Nira;a disianiein. 11 suadubanl novo duci Palaec ; . logns et bujus snroris filius Curlices, ul obvia ; ; qu;rque vastnrct Nicseam usque ac reversus pcr fram stagni obsidionc cingorel castellum divi ; \ , . " - Georîi, a l quod cum venisse.it slatim illud occu . ; parunl. I.ide quoniam consilio erat opus rebus in [ . 10] , acic pcricali staniibus, citncti excrcilus ductoresin praelorium eui.urbi convcnienlesddiberabauloppu , fttiandaiie Nicaea foref ,'an cssel consoltius proficisci * , recta Dorylaeum versus cl ibi praelium cum Sultano ' * " r ' J r . commillere. Quoniam vero Pahjeologus Georgius, et bujitsex sorore nepos Curlices alia omnia suadenlcs , de oppugnalione Nicaeae lanquam inlenipcstiva ct eo rcrum siaiu inconvenieiHe laccbant, boc quidam ex * \ , Joannis faniiliaribus animadverso, murmurare in ; ipsos cceperuiil, alia quoque congerenlcs quibus , \ suspecios eos reddereni. Tuuc eunucbus elata vocc . sublaio supcrcilio ad otnnes pronunliavit : I l i l i linjus exoicitns impcritun ab Augtisto commissum esl, quod ego derrcvere boc esl agendum. 34. Ut aiUero vidii Palaeologus pracvalerc consi*. ' lium oppugnanda Nicxs 161 * i cunclos a I id ar \ mari, providens pro lougo usu rci iniliiaiis quid >-^ , futurum esset, audacier pi-o se ae Gurtice prolocu , tus iu bunc modum c s i : Nec nos ignoramus te , ^; \ htiie exercitui duccm imposiium ab impcralorn, r t < * \ , propterea mtiha qua? dicenda fuerant tui revercnlia . prcssimus : nnnc lamen cuiu providcamus immi \ neus periruluni et imperaloris de nobis deindc rc 5 \ male gestaexpostulaluri jualam irain vercaimir, silore . " , aniptius non possiimus. Scilo igilur forc u i , cum ad nioius Nira*:t fuerit exereilus cara tcntare coeperil, , audacissitni qnique ntililiim vulnerenUir ct ex iis , \ ; occidanliiK, iiti ;ua cnim condilione pugnalui-a nndis ;. in campo adversus bostes muris cl propuî acniis , ; proiecios. Turci vero qui cxlra urbein casira lia, ' ^. ; bent, senlientes Nica?am oppugnari, infosii sine ; ; ; ; dubio iu uos incurrent. Nos aulem iis qui e inui \s * iios lelis iinpetenl quique per portas in noserum , D penl, doniqiie iis qni a lergo nos adorientur, simut . \ ; resislere non. valcntes. necessario ftigere cogeniur. ; * $ El aliqui qutdein, assuinptis suis necessariis vulne> 4

duntur puili galliuacei incubandi ei condnccridi. eaitlelmus Brito ord. fratr. minoiuni in Vocabularto rna. : Gallus gallinaceu$ dicUur qui quasi gallina nulrit putlos, quia mutieres tolenl et deplumare venirem et fricare cum urtica, quia tatiter nriicaius, libentissime cnbal super pullvs et nutril eoa, ucut maler, et gracillal sicul gallina. Gapos vcro vel capones cuimcbos pcr liidibritini appellari vuljo solhos neino nescil : Lniipraudus in Legat.: Jpsi vendunt, ipsi emunt, oslia ipU claudunt, ipsi aperiunt ipsi dapiferi, ip*i agasonss, ipsi capones : *ed kic. caupone$ volui $cribere; verum res tpsa quce vera est veritatem eiiam volentcm compulit scrif % t
bere : dicimus entm qnia caponcs sunt, id eHt eunnclii, quod canonicum uon esl. Ha cappos nuncupari Jud.TOS opinalur Sirmondus in Capiinl. Garoli C , tit. 43, 33 : De cappis et negotialoribus videlicet ul Judcvi dent decimam el negoiiatores C/iri&iiani undechnant. Scilicel ob , scu circumcisionem. Nam, ulait S. Ambrosius in Leviiic. c. xn : Viros circumcisione signato* eliam opprobrio ei illusioue dignos arbitrabantur geuliics. Secus laiucii de cappis islis ceusonl Bosquclns ad 1. xm Ucgesli IJIHOC. pp cpist. 50, ct Marca I . i , llhlor. ticnearn., c. 16, n. 9.
y
211
NICEPHORI BRYENNIi
212
?alis, cos ali(|tio portarc oonabunlur ubi cnraH possint; alii ob charorum occisorum muriein moerore p; ressi iniiiilos nobis eruiit. 55. Hsec illi cum dieerent, surdo canere videbantur. NuMa enim eorum ratione babila, etinucbus assumplis copiis, rccla Niciram versus movet, 162 admoias niuris pclebat a Nicoeensibus ut deditionem faccrent. At illi qnibus essec spes cerla paratarum copiarum ad auxilium ipsis ferendum, verbis fallacibus ipsum laclanlcs diem ex die ducebant. Palaeologus Georgius, cui consilhim illud imprudcns placere rnn poteral, quique pro suo prsestanti rei miliiaris usti imininens ex mora periciilum quasi oculis cerneret, eunurbo suadcbal nt se ac copias rcciperel in lutuin. flle contra ser inoncs ejus pro nugis habens iguoranlia recti po- R lius quam conslanlia perstabal iu temerario consilio, donec audito (andem advcnire Turcos ingratiis ncc sine pudore redire cogiiur. 56. Hic rursus Pateologus Georgius apprime callens arlem ordinandi ac perite regendi militares nianus nec iitinus consilio quam manu forlis ac promplus, sumpia lali tempore Gducia, auctor erat ne quomodocunqwc recederenl, sed cum ordine ac modo convenienti. Hc suadenli Pal&ologo ductum miiversi excercilus Joannes in isto receptu cominisit. Igilnr Georgius digessit exorcitam in ordines, jussit equiles praeccdere intentos ad ferenda quo opus foret auxilia, praeter paucos quos in insii l
; , * - . '. 01 . , \ . 01 ' , . :, [. 106J , \ , . , , ' .
diis abdere volebat. Gravem armaturam et reliquum pedilatum retro disposuit, lenlo gradu jtibens progredi. Ipse cum paucis circnmiens obibat modo cxtrcmum agmen, modo cormi aciei dexKrum (nam Ix-vuni securtmi erat prolectum a palude), Turcos (ixcurrentes coercens, quoad admovisseni se lucrant.
-'. \ \ , ^.; , \ . * , . \ \ , \ , * ( (5&) ) : /, . casiello Basilea diclo, ubi caslra metari consti-
*. \* ^) 163 37. Eo cum appropinqtiarent, occurrit ca.nipus late patcns seplo lateiiiio mullis locis biante , \ circumdatus. Hic equiteg loci natura coacii exlra ; , ordines exrurrere coeperuitt, ut adilus intra seplum qua niuri labes viam dabat caplarent. Id Turci qui a tergo scqiiebantur animadvertenles sublalo cla\ more niaximo impetum in pedites fecennil, cos ndique jaculis et sagittis excussis arcubus pelen- D . 01 . * tes, quo ilii conslernaii effuse se in fugam danl, > eiinucbo solo rctro reliclo, qui metu constrictus \ . fugere cum aliis rion poiuit. Cui forte occurrentes , Guriicius cum Palseologo, iile quidem ne aspectu \ , quidein dignatus esl hominem suadebalque Palaeo . logo u l illum similiter negligcrel : sed bic accedens ; ad eunucbum propiussic increpavit: Eu qurm iu \ \ lucuin nos cl exercitum dnxisli. Annon b;cc libi . > Toutov 7>ra?dixt'ramus ? llle auiem supplix ac nenicns d i - . cebal : < Miserere. m e i ; neque nie tradi periniilas ; , ; in Agarenorum manus. > Georgius b<mo animo esse \ ; . *0 -
Caroli Du Fresne Du Cange nolffi.

(58) Mfifiqr. Aseania dicilur Slraboni I . x i i . Describilur voro passim a Tudebodo, A l to Aq. el aliis reiuin Hieros. scriploi ibus, ubi de Nic3?a a Turcis obsessa agunt. Vidc Jus GreecoRom. to:u. 4, p. 92.
9
213
214
- ,\ justit et dcincops scqui sese. lucursu aulcm velie ' , \ menliori Turcorum pliiritim in ipsos faeto, cunu ^ , cbus in lanliim lcrrorem incidit ut parum abessct . ab amcnlia. Tunc P.ila?ologus conversis equi babe \ , [. 107] nis Turcis scquenlibus occurrcns primum o.x ipsis obviuni fcrit cl inorluum iu lcrram (lojit.il. Qwn * . > spcciaculo cobibiii reliqui aliquanlum recesserunt. A l Georgius ilerum vcrsus ad suos eumicbum consternaliooe slupiduni et pavorc muliim vidil, lcvi manus verbere in mala fericns, c Noli limcre, > iuquit, et eo securo assumplo rcliquo agmini conjungilur. )'. > , 164 38 Mox cum eos ilerum asseculi esscnl (\ insequeiites Turci, conversus rursuin Pabeologus ) ^ cum equilibus non muliis, loci eniui anguslia? non \ capiebanl plures, gravi armaturai laboranti atiimos . \ . addidit el in Turcos ipse ducens equiles irrupit, Barbaris fttatim fugienlibus. Quorum cum multi , ' ^ . cecidissent, cautiorcs jam cranl reliqui in acie co \ . minus tentanda; sed proeul consislenies spccla; ' , bant. Jussii igiiur Pabrologus procedere graviler . armalos el castra melari lpse ultimus cum equiii * ;, bus persiitit, quoad illam quam dixi maccriam pra> , ^. lergressi pedites omncs locura castris ceperunl. , Porro in illo cerlaminc.Georgius fortitcr dimicans, \ cum galeae buc< ula deniissa vultum nudasset, sa , gilta iu fronle vulnerams c s i ; scd vulncre fundiius , noglecio, cum siti pene corifectunaeunuclium vide rei nec jam fere valcnlem movere linguam, nulibns ;, ; \ autem imploranltm opcin, eum ibi mancre jussuni . quaiuor famulis cuslodiendum commisii; ipse vero ; ; per pronum descendcns bauslam cava galea ex , ^ fonte aquam ei detultt : qua ille guslata resumpi/) , , ; spiritu deum illum queindam sibi salutarem oppor , tunitate talis auxilii vocabat, el se illum, si ex boc , ' \ periculo evaderct, in filium adopiaturum promiue \ b a l : nec vero se nomen solutn ejtis neeessUudmis .. '0 sine re dsurpalurum, quin pjlins ha3redem eum facturumomnium qu;e baberet asseverabat, et omui , ' . affectu ac cura, qua prosequi iilium parenli fas cst, ipsum ct res ipsius amplexuruin. Piheologus vero . ei d i x i i : Ego quidcm quae mearum erant parlium 165 scrvando explevi omnia quoad potui. Tuum crit deinde, si libueril, praestare quod polliceris. '. \ 39. Tunc contigil quemdam Isaaciuni Contostc ., phanum ex equo labi el Paheologum implorar<> . * ' ; voce magna, quod cuin arioquodamindicatum essot, , eunucho propriis commcndalo servis ipse cum alio ; ' ^ quodain suorum famuloruin eo se contulit qui essc* Conloslepbanum aiebant. Et euin inluens procul: , ^ clamanlem, ipse capul contegcns ilngebat sc noit , viderc tcntans videlicel lustt quodam. Gum atilem , . ille Polaeologum pra?clare agnoscens validius i u , clamaret, el alioqui Turcos ad eum appropinquao , tea PalaBologus animadveriit, non jam ludendi ac , per jocum simulamli tempus ratus, accedcns ad ' ipsum el alio inluens quserebal, ifmii quis Conlo ; slepbanum vidisset. Ille vero taoto contcntius vo. \ ciferabalur Pabeologum invocans. Qui iunc ad cuin [. 108J / accedens conscendere jussit quetn ipsi duccbat . equuin, ac cum ipso revcrsus est. Qui cuni oo pcr , ; vonissenl ubi Pal.inlogns cuniifbuin rcliqm ral suli , 6: : cura servuium suonun, illo coruui opcra UCCIMI
i i n l e
215
CONSTANTINl i MANASSES
216
assurppto, HttlenopoKm primum, deinde Imic in urb< m ingressi sunt una cum rcliqurs copiis. 40. A l framtulcnlissimus eunucbus omnium oblilus q u Palucoiogo debebal, jam pra;occupaverai in cuin impcralorU animum lilloris ila scriptis, quasi ea expedilione toia contunuliosissime fnisstl a Pala?o!ogo cl Curtiee 1 6 vexatns. Quod veluti prrescnlieus Cui lices ipso in Consianlinopoliin ingressu avunculodixil: Vidnbinius oimiino quantum malomm machinaturus nobis bic spado sit. Cum trgo ad fores palatii pcrvciiissenl, prttoccupaiis cuiiuclius adituin insusurravii in aurem jauitori ut aubos repelleret. Quod ille slalim fecit, ingredi ctmaiilcii Pataeologuin manu exlrudens et uiriquo intcrcludcns ingressum. Nec cessavit dcitide i n gralissimus spado paria beneitciis accoptis Palaiologo quoad potuit nialeticia reddere, lurbas in ew\\ cicns ei variis ariibus exitium ipsi molieits.
, . '. ' \ . * c . . * \ . * ^ '
DOMINI MLXXXI.
COMAMIS 1U1SS1S
(FABBIC. Bibliolheca Grceca, toro. V I , . 157.) Posl Glycara scripsit crrca A. C. 1150, sub Manuele Comneno, qucm laudat pag. 55 edit. fteg., Cbronicon suum nb orbe condilo ad A. C. 1081, sive Nicephori Botaniatae imperium ct Alexii Comneni initia Constantinus Manasses. Titulus ms. Philippi Labbei : % , , . Non prosa sed versibus prosne siroillimis quos politicos Graeci reccntiores appellanl scripsil Aanales suoe, sive ad Jrenem Andronici Gomneni uxorem, de qua Gangius in Famitiis Byzantinis, 181. Yeriit buac seriptorera ex Ilalico codice vulgavilque Laline Jo. Lcunclavius Basil. f575, 8. Grece ex codice Palatino descripium Jo. Meursius edidit, subjuncla Leunclavii versione ad calcem voluniinis ct notis ejuadem suisque casiigationibus Lugd. Bat. 1G16, 4. Llinc inler Uisloria; Byz. scriptores lucem vidit Grace et Latine Paris. 1655, fol., additis prjeler Meursii et Letuiclavii nolas variis lect. e ms. codice AUalii, ei quas Carolus Annibal Fabroltus collcgit e duobus Regiis codicibus, ejusdemque Fabrolli gloseario. Andreas Scbotlos in litleris ad Meursium dalis 28 August. A. 1615: De Manasse $ciio et pene* me esse ms. ex libris Petri Pantini, eodem etiam Latino inlerprete, cuui ignoraret foriassc a Leunciavio esse cooversura.
JOANNIS
MHBRSII
DEDWATIO.
SRRENieSlMO IimCTISSIMOQUE PRINCIPI GuSTAVO ADOLPHO D. G- SUECORUM GOTHORUM VANDALORUM REGI ET PRIKCIPI HEREDITARIO MAGNO' OUCI FIKLANDIifi ESTHOWIiE WESTHMANNLEQUE, ETC. PRINCIPI.
Quantus sit historiac usus, eiiam rcgibus, Guslavc Adolphe, rex auguste, jam toiies et a tam muliis dicium ut nemo ignorare possit; caque de rc sernionem hic instituere velle merito putidum babealur.
217
01.
218
Itaqne hoc stiflicial unntit, cum post ardua rcgni ucgotia fessum animum obleclare regis volunt, nusquam dignius occupari otium posse qifam in liistoriae lectwne. Ilanc ob rcm aagnstne majcstati l u Coiisiantinum Manassem offero, qui compondio rcs ab orbe condito gosias usque ad annos a Gbristo Serratore nato rotHe doeentos oomprehendit. Facio aodacter, qaod ea majesuiis t u apud nossitfama, ino orbein Gliristianum tmivcrsmn. inter caneras viuutes bt>e propositem niaxinie babere, auiare et astimare lilteras. quod maximos quosquc principos tanlo sludio consectatos in comperlo est, ut imperfeclam sibi gloriam aliam omnem existiroare viderentur, nisi hanc assccuti essent. Nomina prudensnon recenseo, salis ex hisloria nola. Quorom omrnum cirm vfrtules sedulo eonjunxeris a l niiracolura aevi bujus, rex augustc, banc. quoque laudem deesse majeslati luae nolnisli. Nempe l o l illuslria exempla, quse perpetuo aniino majeslatis tua vere regio obversanlnr, alitcr facere baud paiiebantur. Et ol illa etiam deesscnl, dorai majestatts tua; ttnuni crat, omnium insar, divi Caroli, parcntis t u i , qucm benevolentia Dei asserendis forli manu niajeslali tua; regnis exciiavii. Ad reliquas autem virtulcs quod atiinel, quis non pielatem miraiur, raram in lam excelso fasligio? Quisnon animi magniludinem inconcnssam ? quis conslanliam? quis forlitudinem ? qtii in primis isiis aunis, cum hoslcm barbarum el xtas majestalis lu;e et sna ferilas securum faccrent, tirnere tamen coogisii, ei regni iines u l iutrepidus ita inriclus vindicasli. Ibit bac res in hisloriam, rex angusle, ct postcrilas vix sine stupore leget. Ac hujus quidem ielicitaiis in&lrumcnlnm sane magnum, vir illustris ct incomparabilis Axclius ob Oxenslierna, regiae majestalis l u caneelhritrs, tmraortale regni detiis; quem u l smgohri itta prudentia babcs Nestori prisco comparaodum, ita ut etiaiti a*tate babere oliin possis voveo ct opto. Non le regc, c i illo lam fido ac prudenti consultore, adversi quidquam majestatis tuae regnis accidere possit. Nec tacebo Joannem Skylte, virum uobilissimum et amplissimum, in Gronsio et E!ffio, tusc majestali a consiliis et ralionibus; queni legationibns pluribus vahtechrum alii principes non ignoram, et apud nos quicunque aliquam rei publicje partem lenent. Ha?c ul omnia majeslali tua? gralularer, vis forluruB tuae cxprcssit et prontis quoquein rem publicam nostram animus; cui tam impense faves, ut cum a regnis majeslalis luae abis, non invenias cui favere magis possis. Htnc foedus illud cum illustrissimis ac potentissimis Belgii foedcrati ordinibus nuper icluro. Hiuc et quod ex illa gente Tirum magnificum et amplissimum Jacobum Dyckium elegisti, cujus consiliis prudentissimis in maximis tot regnorum negoliis uiereris ; cujusque fide ac viriulibuspneslantissimis exploratis in legalione non una ad Galllae ac Britanniae reges, landem bicloci apad eos qaos dixi ordines legati ordinarii munns suslinerc voluisti. Neque boc salis. Januni Roigersiura iuter prima patriae ingenia consiliarii dignitate exornasti, ut animum majestatis tuae i n gentem ac rem publicam nestram propensissimum etiam isto modo oslenderes. Nemo igilur poslbac mirabilur, si ingeftia patriae nosine, rex augasle, sludia sua YOtaque omnia majeslali tua; consp.crent. Ego certe mihi id faciendara putavi; eoque nomine ad regiae lua3 benignilalis araui sisto Constantinuiu bonc Manassem, hisloricum minime conlcmuendum, maxime in rc Byzantina. Confidere ausim vcniam huic audaciae fofe cum a majestatis l u x in lilteras favore, lum ab ea, quam predicavi, in genlern ôstram benignitate. Concludam voto, rexaugusie, Deus ille opliinus, regum regnorumque Arbiter, rcgiain majesutem tuam quam diutissime incolumcm servet, ad nominis sui sanclissimi gloriam, subditorum ulilitatem et hoslium lerrorem. Lugduni Baiavorum, a. d. vi Kalend. Mart. 11G. Regiae Majestali tua^ bumillime devotus J O A N N E S MEURStUS.
LECTORI J O A N . MEURSIUS. Non te muliis morabor, leclor. Gonslanlinum cn Manassem, pridem tibi a me promissum et pcr occupationes dilatuni, dcscripsi cx codice bibliothecaB Palalina, cui jam auctores aliquot antea non ediloe mecum dcbes. Versio, quam addidi, cst Joannis Leunclavii, viri clarissiini et de rcpublita litleraria praeclare meriii ediiis tol nionumenlia quibus antea carebamus. Ad Gracctim texlitm nolas ego pauculas adjeci, quibus loca minus integra reslituerem. Nam ut diffunderem me et bistoriam cum brstoria compararem, non esl visum operae pretium.Conlentus fui ipsum Manassem repranscnUrc. Vale, c i , qaisqais es, xlernilaleni cogita.
'219
CONSTANTINI MANASS1S
COMPENDIUM CHRONICUM
EXORDIO MUNDI
USQUE AD DOMINUM NICEPHORUM .
Joanne Leunclavio interprele.
* , \ , \ , \ \ \ , ; \ , ; , \ . \ ) \ , , ' \ , ,
1
, , , ?; \ , \ * \ . \ \ , ; /.; \ , ) / s . \ , \ \ Vcrs.
1 Ut cupidus rerum terrestrium animus iis ip- quandiu inipcrio pr&fuerinl, cxponai, sane onus i l sis inhiat, et omncm lapidem movcLquo potiri lud in nos rccipiemus, lamclsi rein nos difficilem suodesiderio possit, ita tu, domina, rcgio animo gravemel operosam moliri non nesciamus. Nam l a prodila et erudita; doctrinae sludiosissima, scmpcr bores in perficienda coinmentatior.c nostros m u n i aliquid cognoscere ac percipere gesliens Hbrisin- ficentia et liberalitastua recreat, el rcstum lassitucumbis, ex scriptis erudiloruni voluptatem percidinis ac aeruinnae munera tua crebro rcpetilavelupis, totam denique vilam in disciplinis liberalibus ti roris ciijusdain rcspcrsionc miliganl. conteris. Quando igilur ut alumna doctrinne posluAc de his quidem dicluin baclcnus csto, 2 ne lasli a me tuum in usumconscribi libellum perspiforle comparala videalur ad asscnlandum oralio, cuuin ct inlelleclu facilom, qui clare Iradai rcs ncve relicto scopo cvagari alio perhibcatur. Ciim priscis geslassxculis, et qui ab inilio poiiii rcruin aulcui compliircs liileris mandarint Ipslorias ac fuerint, quousque progressi, quibus naiionibus, ei aitnaleS, ct reeie quidcm vcrequc cuncta narrarc
Variffi leclioaes.
(Kx ed. Paris. 1652. A, id est codex Leonis Allaiii; RR, codices R^gii duo ab Annibale Fabroto collati. Ex iribus
bisce codicibus multa in lextu snppleia sunt.
1
\ ... cl .
* ; .
31
COMPENDIUM CHRONICUM.
' , ; , * . ; 1 % , , , \ . [. ' . . \ , , \ , . . > , " , . \ , ; , * , , ^. ,

8 7 8 9 1 0 1 1 l f
222 \ , \ - ; . / ; ; ; * ^ , \ , , * \ . ^ \ " , , \ , \ , \ ! 8 1 4 1 7 1 1
[. ; , , , . * ' . . , \ . ; , , ; . " C o v , . " , ;, ;, ^; . Vers. 7

1
conali fuerint, diversa taraen id via praslilerint, nos eorum aucioritalem sccuti qui accuralo maxhne studio usi ad veriialem accedere Q proxime videbuntur, exspectaiioni votoque tuo pro viribus satisfecimus. Perfeclus ille Dei Sermo, rerum opifex omnium, ab initio coelum sideribus careiis,et immensa tamen venuslale radiorum plane divinorum fulgcns una cum lerra el luce condidit. Erat aulcm id lemporis leHus omnis ornatus expers, et cerni non poterat, incumbentibus illi crassissimistencbris. A l ubilux orta se passim dtflunderet ac dies exutlssel, quae prios erant inaspeclabilia, cerni coeperunl, el i r i stisOla caligo perradioslucidos expulsa fuil. Hoc modo primus dies effluxit. Hioc altero illucescenle coelum secundum i n orbem globumque solerler redegit, quod universs lerrenis rebus ceu tectum quoddam obductum,opi- 0 fex ipse firmamenium appellavit, diversum omnino a priore siderum experle globo. Tunc ct fluxam aqaaruiu naturam et abyssos a se invicem separavit, ac partini quidcm sursum a I sublimitatcm mentis inlelligenlia ncquaquam comprcbcnsibilem subvexil, pariiui in lerra reliquit, uiris-
que coelo, lanquam septo muroque solido, i n terjecto. Ita die secundo praeterlapso certius effulsit; quo rursusopifex ille sapiens aliis condendis inlenlus erat. Nain quia super universam lerram omnis i n fera liberaque aqua diffusa superficiem ejus quasi rcstagnando legebat, repente liquidara banc naturam non aliter coegit, ac si quis lac coaguli vi conslringenscaseum ex eo conficiat. In bunc inodum ea re detracta quae prius terrae quasi lumiaibus oflicicbat superficies ejus atque forroa concepta fuit, uua cum rupibus, moutibus et preruplis collibus. Inde lolum illud aquarum corpus et compagera marenuncupavit: siccam vero naluram, sivelapidcam sive glebosam, terram appellavit. Simul eximiam vim poleslalemque suam declarans, taineisi neduiu solis splcndor exsisteret, omnis generis herbam nihilominuse terra provenire jussil, parlim solius voluplatis et oculorum deleciationis causa, parlim ad animalium pastum et lerram incoleniium utililalem.Tuncprimum terra suiscsl ornamenlis condccoraia splendidius 3 quam puella tenera p r i imimque viro desponsa, quae auroei unionibusintcrlexta veslc fulgel. Benidebant venustx violaj
Variffi lectiones.
. . \ . MR. . AR. R, > . . . cum BR. . , R. R. . .
1 1 1 8 1 8 1 8 1 8 17 18 8 8 4 8 7 8 9 ,
1 8
. \ .
1 8
223
52 i eoXSTAXTINI MANASSiS < , \ ;, \ . . " ' , , ;. \ , . , ; [ . .' . ' . ' , : , , [

1 1 1 1 8
^ . [ , \ . , ;. " , , , , ) *. \ , , . , \ , ; . , , , . * \ , . ; ; \ ; , \ . ), , *0 : , ' * , , , . " , " <0 , \ ; . ' ; \ \ , *\ * , , ; . \ . . , ' .

8 0 11 8 8 u , f 8 8
Vers. 125
Secundum haec diei tenii lux occidit, et quarius diversorum colornm, nimirum ali;c p u r p u r e aliifc post eumexortus est. Itaque rursusopera juseaque subfulvae; itidem aiiae rosae purpureae conspicicsua Deus insliluit, mandans ut coelum stellis quasi banlur, aliae sabalbi coloris. Nec nivca deerant l i corona quadam cingerctur. Quapropter illiid sidelia, nec anagallides, nec byacintbus, nec imrcissus, rurn pulcbritudine foii exornatum, instar pepli nec qoidquam eoruui omniom primo quae vcre margaritis distincti, vestis auro iniertexla, panni proveniiml. Spicas erat.cerncre quasr strialas ct Uiridis genimis dccorali. Tunc primum illuxiloce!onustas frumeivlo: bedera serpebat nigris pra lila lus illcdiei sol, magnus Hle gigas, lucerna vitam foliis, corymbos qualiens. Omnia perpulchra r o r i nutricns, fons lucis inexbausius, ignis malerici c x da splcndida erant, terramqne lemperalis odoribus pcriis domicinum. Tuncprimnm face quasi qnariam rragranlem rcddebant. Herba passim mpllis ac cxTtileus Hle globus luna?, inlcgro luccns circulo, viridis bumi strata boum, equorum, animalium nocUim collustrare ccepit. Tunc primum dcuiquc cseterorum usibus acrvicbat. Pnetcr liujusmodi in CODIO cral videre sidera magna, pulcbris orbibus telluris ornalum quasiqtic vestem clegantissimam, inclusa, sccum inviccm cerlanlia, coelum ipsum adcrat etiarn plantarum copia, ramiqiie arborum sic exornanlia ut pralis flores ornato sunl. Salurvenustis onusti foliis alquc fructibns. Eral vidcrc nus nigricabat cclore plumbeo ; Jupiter sicut arptilcbram ccrasum mcllcam palniam, fecundam malum, florentcs olivas, dulcescentes ficos, pinuspin- ^ genluni splcndcbat; Mars flammcus conspiciebt u r ; s o l inslar auri puri puli lucebat; Mcrcurius gues, abieles, quercus, ulmos. Ycnlus in ratnos instar aeris rubebat : 4 ' niorem g.lacioi pincos delalus suavissimuui quoddam niurmur in foliis efliciebat. Erat ccrncrc vitcm raccir.orum ma- pollucida suam c l ipsa lucem cmitlcbat. Ila divcrsi eoloris pep!o coelum obductum ccrnebalur. Salurircm, et palmitum ordines. Uva succum neclareum coiilinens palmitibus adhaerebal. Onuiia fruclus manus caenilcus erat, qualis hyacinthi color est; J n piter ut lilium splcndcbat, Mars ut viola, sol anturos babcbant, omnia perfeclaeranl. Non cxslabat rous ul rosa purpurea, Lucifer ut albi floris, Mcrqnidpiam expers gratiae vcnuslatisque suce, non curius ul tinctus rubedinc flos, Iuna ul pulchris quidquara impcrfcctum.
e n a i n
Variffi lecliones.
U. ; . ..._ , ^ . . A. .. . ^ R. !; , R. R AU. . . . Oi; . codices cnim vel . AR. /-;
1 1 r w 8 8 8 8 8 1 8 8 8 a v 3 6 1 M t v
; ,* R, ~ . ; , R. > R. . Meursius : * R.
? 8 8
m COMPENDIUM CHRONICUM. 226 ' , ; , *; ^4 , ' ; ^; . 01 , , ; , , . ^; ; ;, \ ; \ , ;, , ; , \ , \ ; ; . *, , . , , . , ); ; \ , ; \ ;& , , , -, , , ; ; ; Kzl . ; ;, *> . \ \ , \ ; /, , , , , . ' , ;, ; ; :; , ; , , , ' / \ \ , ' "* ; <5 *
4 4 8 8 4 8 8 8 4 7 4 4 4
\ , ; >, ; \ > ' 0 . ;

:
4 8
[; , " , . ;, \ , , " , ;
8 1 8 8
Vers m
conspicuus foliis narcissus. Ejusmodi quaedam vales, quarum alixmagnis sunt alis pradita ct adrielas cceiuui exornabal, el taui florida, lam eleuncis unguibus, quos armorum nacUe suol loco; gaus, lam spleudida jucundilas in coeli spectaculo se- aliic roslrum habent aculius novacuia, quibus sciHicl oflerebal, efliciens horluin excosideribus con- licci carncs pro cibis sunt desiinatai; qiiarum e gcsitaio, cujus ipseDcus aucloret cullor erat. Ipsae ncre suni aquila vohicrum imperalrix, crudivori siderwn faces planias, germin.i, flores iniiniti accipilres, aves cailerac, quxcunque non coctis prope coloris referebant. Tunc primum sol fulgcns vescunlur. Ilinc etavicula; garnilje, bcrbis victiel luceni stiam emiilens, conspectusque tanquam tantes, alisexiguispraedilae, viiae brcvis, varie canornaincntum cceli el diei pulcbriludo, illius nnlillabant, in lustris ganiebant, arborcs pcrslrcpeperio servitl a quo coiidilus fuerat, el oculo qua&i bant, niniirum uiusicai carducles, alauda^, spiiuii, clauso diem quarlum absoWit. slurni, aliasque volucrcs omucsqihc agrorum berSic igitur sidera pcrfecta iuerunt, ac sol quidem bas circumvoiilanl el vicluin inde facilcm conquiordinatus esl velut impcralor dici, luna vero lanrunl. Tunc eliam in lcrra bestiai cunspccfa?. sunt q* ani nociis collustralrix. Xccduin in aniplis terrai borribiles, leones birsutas ac villosas cerviccs ba&paiiis aniinal quoddam versabaltir quod vcl aquam bcntcs, ursi, pardalides, tigrides, apri bronci, elepeuciraret, vcl pedesincedcrel, vel aera permearet. 0 phas lalo peciure, cancsdenlibus serratisinslrucli, Enimvero pcrficiens ilie cuncta Deus aquaruni na- vcloces lcporcs : 5 wmies deniquc lam volaiile lone indila v i animanle ac facultatc procreairicc, quam pcdeslres bestiaa, qu;c vel in ainuibus, vel inssii u l anima inde viva scaieret, tanquani fclus mari, vcl iuonlibus dcguni. Tol aiiimalibus cun> itccn% eparluriente,janiquc pariuinianlis absoluti lcrras cl aquas ci acra < ontplcssel Deus, eum i u oneralo vcnlrc. Nam Dei mandatuni veluti scmen quani aera quem vesli nianibus liaudelaboraUer.on^ d d n m i n t i d e n s aquaa adinodum fccundas reddcsiiuilcm suis ipse digitis opcre sublili coulcxuii, U l . I I i n c orUc volucres acra libcro volalu pcrineanjaiiiquc vclut urbcm quamdam munilam ct atn-
Variffi leclioncs.
* -; H, ^ . - : R. - ,ivzo> .
8 8 4 4
4 8
; R. . AMR. . ; . , R. R, AR, oiniss . 6; R, . ; R. 4 8 4 6 4 7 4 8 8 0 ! 8 8
4 8
4 1
4 8
227
C O N S T A N T I N I
M A N A S S I S
228
8 8
; \ ; - , , ; ; ; * \ [ ; ; . ; ; , " , , . ; ; . ; , , \, , ; , , . ;, . * , , , , , , . \ , ' ; ' [, ^ ; \ . , . /: , ; , * \ , ; ;, ; , [;. ;, , . , ' ; , [ ; , . \ ;, ; /JX\ ;. \ " , , \ ( ; \ , , \ >. ^ ; , ; . ' , ), * ; " ' . ; \ . \ , 0, * . *\ \ , ,
1 8 7 8 8 4 8 8 8 8 8 7 88 88 8 8 7 8 8 1 , 8 8 8 8 4 6 8
Yers. 229
supcrficies viridi gramine ornala erat, illic berbae plara carnivoris ac lierbivoris animalibus et voluchbus aperuisscl, dics quinlus cursum suum ab- I I D I I purpurae lanlum, sed variorum quoque coloruni conspiciebanlur. Undiquaque lenis ille favonius atsolvit. flabat et aera florom fragraalia coniplebal. I n l e r Cuin gextus auiem appeliissct, hortum pulclierluec omnia vitte lignum germinabat, ornatum s i n rimis arbonbus insignctn Dcus condidii, non foguiari gralia, pulcbris foliis ei fruciibus. Ac fons diendo, nonleriam colcndo, non conserendo, sed vcibo etsermone solo; cojus iiuperio qu&vis eo aquam emiltens e terra profluebai arboreumque l o cum Edeois irrigabat, planlarum radices ac s l i loco provenicbant aiborcs suaviler redolentes, piles aqua sua pulans, ilcmque florum tencros o r umbnlenc, virescenles. Quisnam, obsecro, venuslatem Edenis possil oculis subjicere ? lsiic arbo- dines fovcns. Postea qualuor in principia divisus fil amplissimorumfluiniuumpareiis.Ea vero fluiniruin fmcliferaruiu ordines eranl, bic plantarum iragranlium non exigua copia : rursus ab alia na lingua Syrorum vocanlur Pbison el Geon o l parte coelura a?quanles arbores voiupiatis causa Pborad et Eddckcl, Gr&corum aulein lingua G a u ges,Nilus, Eupbralres, Tigris. E l Gauges quidein condita? florebani, platanus irrigua, sublimis abies, excelsae pinus, cupressi, ulroi. Rami arboruminu- ^ ambit terrae Evilastae, iincs ubi repcriluraurum el viridi colore lapis Qaururu ipsum nalivuiu e s l luo se contingebnnt, el folia sese velul amabili cuinplexu exciperc videbantur. Etiam fruclus dul- splendidum, ruiilans. Nilus aulcm albifluusiEihiocissimi provenicbam, solc ia arbores incideiUe ac pum lerrain cingit, ct pingues iEgypliorum agros stinsim per rimas foliorum penetranie. Fulgebanl fccundis aquis irrigal reddilque fruclifcros. T i g r i s tanquam lelum quoddam cum blrcpitu ruens, e f t i passim rosae cum liliis ; et quidem eo leinpore spinis rus;e lam purpura? quam aiba3 radianlis sidc- ciensque sonos ac gyros borrisonos, e regiuiie i i nium lcrra3 Assyriorum curriu ria instar e lerra genninanlcs carebaut. Hic lerra
Variffi lecliones.
R. . . * R. R. " KR. KR. RR. ' RU.
8 0 1 8 8 8 8 8 8 8 4 8 e 8 8 8 t 8 7
. . R ARR. R. ARR. " R.

8 6 8 1
8 7
8 8
230 COMPENDIUM CIIRO.XICUM. ^ -,. ; ! . \ " \ . ; \ ; \ > ; ; Kat . \ \ * . ' ; , ;, , : . ;, \ ., \ , \ ; , \ . \ " * , m

7 1 7 7 8 7
[ , , , , . , . , ; ^ \ - . \ \ . , ; , . , , * \ \ ; , :, \ ; : \ \ , , , , , \ . " * , ; , [ . . , " , " , /. , , . ;, ; , * , ; ;, ; , ;, Vers.281

7 8 8 0 81 7 8 8 8 7 t 7 7 8 8 4
Tam jucundum labernaculum cum exslruxisset ac arboribus ornasset, fimit cl bominem manibus C omnia perficienlibus, de pulvisculo misero el cx lulo commisto pondcre. Cumquc lerrenai iili caruncula? viUR spirilum iudidissel, perfectumque liomincm et spiraculo prardilum condidissel, ex aniuio et corporc coinposUuin, donalum voluntalc sponlanea, buani ad similiiudineui imagineiuque formaluni, incolam eum facit Edenis, loci pulcbris irboribus consili, quasi collocans luarmor in llialamo et alium in mundo mundum, parvum quidein llum, quod luaguiludinem altinebat, sed prclio longe mundo ipso prseslanliorem. Hunc ex rubro pulvcre funualum Adainuiu appcllavit figulus ille ualujie luleie. Cunique collocasset euui in pulcbro Edcue primuin civem, jussil ul fruclibus oninium urborum vesccrelur ; modo arbori cogniliunis na- D ns aditiovcrel. Tunc et mansueluin quodliU;i animal, quamlibel iiem belluam, quae cvagalur sylvosa lalibula, dcduxil ad Adamuni, quidquid pedes incedil et in coelo volal, ut acciperent appeilaiioncs ab ipso naluris consenlaneas. Adducel alur crucntus jubalus lauri necalor leo, ursi lorTom luentcs, pardi maculosi, cervus pellcvaria, caudata vulpecula, clepbas frome lala, pruboscidem
%
qualiens, lepus mutilata cauda, cornibiis fericits laurus. Adducebalur perdix, habens ei pedes el roslrum rubruni, cum sturnis alaa babeulibus n i gras, qui pennas qualiebanl el albas nolas inslar grandinis fercbant. Pulcbriludinem suamostenlabr.i pavo, alas babens aureas : lucebal colcribus mullis, c l aurum in plumis referebal. Fulgebatqtie in eodem et purpureuscolor, auro inlersperso, splendenlis inslaroculi. Cingebant Adamuuionmia, sicul mancipia doiuinum : adulabantur, accurabanl, noslri gencris auclori blandiebanlur. Ille vero deinulcebat manibus expugnabiles beslias ia-jquam recens editos agnos, qui lacle vescuntur; neque quidquam ab ipais periculi formidabal : nam procax mala et audax vitiosius nonduiu in ipsius cordc locum babebai. Sic nibil est quod in aiiimuin afftclionum expcrlem jns babcal: 7 Non ignis, fera, non flumen iinpcluosum. Si rex eris atTeclionum anitni peccalique dominus, super basjliscos cl iruculenlas feras incedes, leoncm bumiliabis, maiisuefacies ligriin. Secundum baic Adamus somno acerbissimo sopilus csi, somno qui fuit inilium eversionis et omnia pcrdenlis invidi*. Coslam ejus dorinienlis ailigii ipse Condilor : accepil banc; formavil indc
Vari lecliones.
7 8 7 8 7> 7 8 7 7 7 8 7 9
, ; UR. . RU. ^ RK. . U . . . :: AR. . ; R. ; . , R. * 7 8 8 8 8 1 8 8 3
f l
-.;
231
8
8 4 8 8
232
:. . " , , . , , , \ _; . . , . * \ , [ , , " * . [, , . , , * , . !, . , .. " , , , * , , \ . . , , , . . > " , ^, 1 , , , \ , ', ; . , , , , \ . \ /. ' , ^, , , ;* :. \ , ~ . " , , , \ ?> . * , , ' * , , .
8 8 8 7 8 7 8 8 8 4 9 8 88 8 8 8 1 8 8 8 1 8
[, Vers. 355
naiionis suai inslrunientum serpenlem fraudulenniulierem. haque de pulvcre condims Adamus, tiomo ilie princeps, Evai matris prhua? palcr res- ^ lum el loriuosum invenit. Aduialur primaebominum m a l r i ; fructum demonslrat aspectu jucunpeclu COSUB facius esl. Vivebanl ambo iu dcJiciarum dum, guslalu suavcm, ncctareum. Intuclur fruclum pradio, ut infecundi, qui rerum crassarum sludio illa, qui malurus erat, graius aspeclui, bonus atl uullo tangercnlur, quiquc corporis nullo pundere vesccnduni. Arridebat is oculis, cur deiuulcebat : gravali essenl. Utrisque vero lcgem prxscripsit vidcbaiur dnlccdinem quamdain cordi gralam slilDeus. c terra, inquil, edili, et hujus Edents lare. Oslendit el Salanas eis poculuni fraudis, alquc primi civcs, haec omnia vestnc ulililalis causa proillud dulci assenialiouis melle inunxil. Serpebat ducia sunl. Veslrse fruilionisgratia fructus arbores ilie draco ingeniosus, sibilabat mulliler. Si de boc, fcrunt. Ilaque satiamini omnibus, cx onuiibus deaii, ligno puicbrum babente frucium gustavcriiis, licias quaerilc. Modo perniciosuui hoc cogniiionis si niodo fruclum ejus ori admoverilis, orbcs oculignum, sulum, inquam, boc fugiie : nc illud mibi lurum vestroruro aperienlur, eriiisque dii ei eunaiiigcriiis; ejus contactus interilum.el guslus fel cla cognoscelis. Audiil ha3C muiier : aniuium asmerum afferet. ldcirco si de boc gustaveritis, ruesentalioni advertil, \icla est per dulcitudinem, lis ingentcm ruinam. Idem si vilaveritis, slitnulum inorlis effugietis et ampliludinem vilae non finien- ^ victa propter elegantiam. Transgressa esl i n t e r d i o litm, edii de ligno, sumpsil ex eo, gusiavit , coudae lucrabimini. Fert enim fructum amarum et jugi dedit. Ambo de fruclu coinederunt, g ejusque morlem ipsain Eveniebant hsec ila : reverebantor banc oralio- parlicipcs facti sunl. Sed mox ipsos raalum contilabatur : apcrii sunl cis oculi, viderunl turpiludU iwiii auctores nostri generis; -arborem isiam, vchit mlesiissiniam, ex aninio oderant. Yerum iuvidebat ncin, nudilatem dcdccusquesuuin agnoverunt. Hine Salanas ; fremebat denlibus, instar apri spumantis subibanl utnbrosas lalebras, currcbaiU sub dcn as c i efferati excandescebat: videre non poicrat ut ac frcqueitlcs arborcs, obligacula dc crassis foiiis angelorum more viverent. liaque sccleralac macbi- consuebant, sub arborcm confugicbanl ei sub icgY&rim lectiones.
8 8
RR. R. R. \ ARR. , R. R. . RR. / RR. . R, AR. el R. *:. R. ** R. , R. ; ARR.

8 1 8 8 8 8 8 9 1 1 8
8 4
8 7
8 8 8 8 8
R R . ;,
COMPEXDIUM CIIROXIOUM.
3 1
2Si
' . , * , \ , , \ ; , , '. 5 " , , ^ . \ <? . -,. , , \ \ , ., , / 7, * : . ), , \ \ Kdtv. " . ^ , * . , . . \ ( \ , ? , . , , 6 /, [, Ka\ " ^ . \ . , - .; t . \ . Vers. 3ta [;,
5 8 8
men. Optabanl ul terra ipsos orc lalo dehisccret, ac prius eoe vivos reciperct quam luorerentur. C Animadverlit boc consilor illc pulchrariim arboram; accessit ad fugicntes nosiri generis auclores, exprobravit dcmcutiam, errorcm esi insecialus.Quid muTlis Tcrbis opus cst? Abegil iilos iudc, inuhavitque laboriosis ac gravibus opcris, ipinatus terram, animalium altriccm, producluram spinas puogetites ac tribulos stimulis aculis prauliios. Parturigincs imprecalus est gravcs ac difficilcs E<rae malri pritnac, qua? illas princeps esl cxperla. Qnamobrem calamilosissimus el iniser iilc gcneris auctor, cum advcrso casu illinc expuisus esset, habiiavit e regione ftmdi deliciaruni, ac pellicca Tcsie indutus, qusc figura carnis cral. Evaquc cognila Don sine vitiosiiale Abclum Cainuinquo gcnoit. Cainos agrorum coltura intcnlus cral el Ler- D ram magno siudio boum opcra invcriebal, Abelus aatem junior pastoritiam exercebat. Ilaque singuli Deo laborum primitias offerebant; qui Abeli quidem aceeptabat munera veluli qui recie illa oblulissel ac debito cullu : verum iis qua3 Cainu3 offerebal animura non advertebat. Ex ea re factom ut Caimis vullom suum dimilteret Abelumque fratrem ocolis infesiis aspeclaret. Denique i l l i , qui nulla re ipsom la?serat, afferre manus paricidiales cogitabat. Eieaim ia corde caminum iuvidiic ferventem ha-
bebat. Aique boc quidem eliam ausns est facere. mcntein inbuinanam! Non reverilus ea vincula quac bolluae reverenlur, fralrem intra roorlis mandibulas demisil. Dcus autem fratricidam iracunde aspcxit, cumquc subjecit cxsecraLionibus maxime diiis. Secundum id Cainus a sedibus primis ejcclus, cum magnam terra? partem pervagaius essct, laberuacula fixil ubi commodwn maxime ipsi vidcbalur, prin;iiBque muniias turribus civitaies excogitavil. Cuin aulem genus homanum valde diffusir* essct, vialorcs Cainus aggrcdiebalur, latrociniis intenlus erat, praedas agebat, isedibus inquinabai manus. Inlerim m i i i generis auctores luetu aflicereniur inconsolabili, Abelo pcrdilo pcr manus parricidialcs, Deus eis justum illum Sethum vlcissini donat, qui noinina ccelestibue astris imposuit. 9 Hinc morlalium nalura, tanquam arbor allas radices agens, magis alque magts aucta et ainpliiicata, omnia circumcursitane lotam lerram replcbat, perque superftckm ejus eranem dreper&a erat. Vernm deinceps exorbuane ad iinproba faciuora, quodvis ad maluna, velut equus in campum, ferebaiur, quasique rola pra3cepg per declivia ruens in aquas, donec ad imiim erroris impii gradtirrt pro* lapsa divos coepii facere ac cleinenta colere creatisque bonorem Dei locu dcferre.
Vnriffi lecliones.
HR. avoiav RK. RR. ARR. PlTROL. f,R. G X X V H .
8 k 1
RR.
* .
RR.
* \\
235
CONSTANTINI MANASSLS
2^5
"0,- , . \ , , , ' , \ ; , ( [. \ \ ' ; , \ \ , \ , ^ , ;, \ , . ; . , , , ; , , ; . , ;, . \ , \ ;, , , , , , . ; \ . "; , ' \ , ; ; , \ \ , " ; , . \ , /, . \ . , \ , , . \ . ;, , , , , , . [ \ ^; ; \ , , \ ,

! 1 1
Yere. 4 3 3 Erat aulem jtistus quidam vir Noa, dc Setlii posterilate,nonusexAdami scmine, qui primusfueral ^ condiius. Is virlulis el legilimarum aclionum sludiosus, cum odio vitia loto pectore baberet ac fugerel, iniprobe agentes el impios corrigere conabalur. Ubi vcro pcrsuadere non poterat u l a scelcribus abslinerenl, translalus cst de terra in -qua prius eral nalus, faclusque aliis in finibus inquilinus celcrcm illam arcam jussus csi exslruere, ac in illam aniinal orone lerrenum el aqualile includere, ut gcneris sui seinen ac foines quidam esset. Obed i i l Noa Deo, quod imperalum orat faciebat, li^nis arcae capacilalem exslruebal; qnse interius babebal iniinitos amfraclus, labyrinlbo consimiles. Deinde Noa imponebal in arcam omnis gcneris animalia, terrena, volucria, pedestria. Deus aulern adapcnis ceelorum teclis lota inde pluviarum maria demisit; abscoudidil vcrtices prapcipiiium coliium, occullavU lerrae supcrficiem, abdidit arva. Universa et confusa eranl et comniista. Inmiersi aquis crant arboruiu trunci ; pisces ad monlcs usque sublimcs accedcbanl; leo mergebatur aquis; ihynnus crat in lcrra. Oraue animal in aqua lum fercbalur, sive aera pcrmearel sive terrara, sive volaret sive inccderet. Omnia obruebanlur ab impeleosis pluviis, el in aquis aoiiuas exspirabanl raisercquc moriem obibant. Ul simpliciler el breviier dicam, tanquam sub tencbris rursum terrac facics abdita conspici desiit ; rursum cbaos illud invalescebat anliquius luce; rursum aquis allrix animalium lcrra mcrsabalur. Bcstias ferebanlur mortiue marique oLruta?. Ilominum gcnus illud priscum, orlum ex luio, i i n mensam aquam cum bausisset ac mersum cssei, tanquam navis aquas penctrans, ut navigans mari scapba, ut icvis quidain pulvis, super aquarum lerga natabat, el inullis pluviaruiu reciprocis fluclibus agilabatur. Noa vero solus tcclum illud saluliferum iugrcssus inslar scctiri naulae in eo uavigabal, 1 0 semen buniani generis exiguo in ligno conservans, ncqne rcmos adbibens ullos nec ulla vela. Cuni ipso (ilii iiliauque navigabant, ilemque uxor ct uxores fiiiorum ct liliarum sponsi. Et bliis erant ha;cnomina,Semus,Cbamus,Japhctus. Postcaqiiam vcro cessil ac rcmisit prislinus ille pluviarttnt impclus, rursunique conspecli sunl prius ab aquis operli canipi, exsiliil dc arca cum liberis suis Noa, cl omne animal cadcm coulcctnm una cum ipeo cxiit. Jamque mundus hic allcr crat, alier generis pr.nceps : rursum omnis incremenlura auima sumebat. priraa quideni formalionc Adami, primi bonainis, usque ad diluvium quod accidit sub Noa, elapsi aunl anni bis mille duccnti el quadraginladuo. Nepoies aulem justi hujus Nox fucrunt, inler
Variee lecliones,
" ^ A.
4 1
II11.
i f
ARR.
237
11
#
238
;. 0 ' ' 6' , * , " . ; " . , . , [ '* \ \ ;, ( ), \ \ , \ . ' * ' , ; , " , \ , ^, ' . \ , * \ , , \ \ , . ; , , . \ , ^ , , ' * , \ , . , , , , \ . \ , , , ^[, , " . * "U ; , , ; , , [, , , ^ ; . . / " , .
1 8 80 81 1 8 8 8 $ 9 1 7 1 8
Veis. 491 aiios cximios ncpoles et abnepotes, Mesremus se- C cundo geniltis iilius Chami Nooc iilii, ilctnquc Nebrodus glgas illc, manuum robore prsestans. Ac Mesremus quidem habitabilem fecit iEgypti lerram, a quo iEgyplam appellatam esse iradunt; nani Mcsrem Hebrake sonal jEgyptum. Nebrodus auiem secessit ad regionem aquilonalcm, quae ab Assuro Semi Oiio appellala est Assuria. Alque bic auclor fuil bominibus rejiciendi creatorem, p r i musque fremuil adsersus Deum vivum, et bonoren Deo, ceu fas cst, convenienlem ad scipsum Iransferre slolide voluit. Dedit ct consilium exslruendae lorris, ut conlra Deum se defenderet, si rursum vcllei humano gcneri diluvium immiltere. Quapropter illi persuasi vanis ejus consiiiis turrim Chalanes, supra nubes evectam, ingenti excelsitaie, ad ipsam prope lunarem sphaeram accedenlem, exstruere toeperunt. Vcrum opus hoc vani laboris non perfeceram. Nani Deus linguas exsiraeniium confudit. Solus Eber ab ea poena iminunis evasit, quod vana molientibus non assentiretar. Secundum boc dispersi sunt morlales, alius alium in locum. Ipse autem locus hic ab eo quod acciderat nomen accepil, ut appellareiur Babylon, id est confusa: naui illic confusa? sunt
u
lingusc turrim exstruenlium, etBabel Hebraica l i n gua confusionem signiOcat. Cuin autcin genus humanum ad ampliiudtaem pervenisset, non mullo post iEgyplii regem accep c r u n l ; adeoque primi morlalium regium imperium pali cwperuuL jEgyptii iribulumque pendere. Principiuin ejus regui exslilit, H posleaquam scplem inodogeneralioncs a diluvio praHeriissent, quo universa pcrierunl. Ab eo lempore gcnus liuoianum improbe se gessit, el nefandas acliones abominalioncsque respexit. Rapinis gaudebanl, deleclabanlur aduheriis, omnium viliorum excogilationi prorsus inlenti eraut. Predabanlur, rapiebant. furabaniur, moechabantur. Ad exireroum *e dcaslrorum culiui dabant. Primus autera Seruchus u l i sculptilibus el slaluis coepii, ociavug ejusliNose postcris. Nimirum b i c Serucbus bonorem priscis deferens Unquam rerum praeclararum inventoribus, tanquam in praeliando forlibus, lanquam principibus sapienlia?, tanquam belli pe* rilis, imagines siinulacra columnas exstruxil velut ad roemoriam beneiiciorum ab iis profectorum. Quod non inielligeutes posterorum plerique, non recte accepta Seruchi sententia, statuas inanimas ceu deos coluerunt et sculptilia morialium facta
c
Vari lecliones.
AR. . , R. R. " RR. . RR, qui hunc versum posl 469 ponmit. . RR. R. RR.
1 8 1 8 5,8 8 1 8 8 8 8 u 8 8 1 8 1 8 1 8
C O X S T A N r i X I MANASSIS 20 239 ^ , ' " \ ' \ \ " , [ . . ' , * , ; . [ ' , lappa . \ . \ , \ , , \ ( ' ' ) . ' \ [ " ;: ^ , * , . . * ' ' ; , \ \ ' . [ , ^, , \ . . , ' \ . *> , ^, \ . " ' \ \ . 5 . \ . \
87 3 8 , 8 3 8 8 7 3 8 1 8 38 8 8 1 ? 81
Vers. manibus adorarunt. *tide peregrinum ad cultum p q cognatione sua in iEgyplura migravit, u i percum deiexissenl, aliideos alios cxcogitarunt, quos niciosum fatnis ab *e forcipem abigerei, aliincnta venerareniur. Magis auiem quam caeteri omnes islic largiora conseculus. Comes eral illi eliam exorbilarurtt iEgyptii, et usquc ad ridiculas res uxor ad solum peregrinuui, eleganti praedita facie supersiitiosi esse perrexerunt. Hinc factum utfeSarra, longeque vciiustissima. Hinistri ergo regis Ics et simias coluerint, ibes, hircos, boves, canes, jEgyptii ( e l erat tuiu rex iEgypliorum Abimelecrocodilos, abominaliones alias ab errore menlis clius) 12 Sarraui inconiparabili forma fulprofectae. Longe vcro sludiosissirae inier alios genlera viderem, lanlumque mulierculas jEgyplia* cullus Apim venerabantur, qui varii coloris Los excelJeniem quanlum omnibus floribus rosa pra> crat. Nam cum apud ipsos cjusmodi bos nascebastat, ad regem amorc eapium illara dcducnou tur, qui inlingua et caudasigna certa ferret, ilem- Quam ubi conspexisset Abiuielechus, toluseaplus que lunam i n fronte dimidialam repraesenlaret, esl; forteque violasset boniinis ju&ii teclum, m cboreas agilabant, festos dics cclcbrabant, conDeus bonori culioris sui consuluisset, noctuqve veniebanl, tanquam si novus ad ipsos deus accesregem plagis gravibus vulneras&et, ne cognalis siseei. Ac rlhiin quidem oranis generis esculenlis quidein ac salellilibus ejus parcens. Gselerum non pasccbanl, ipsi vero polando ct satlando dies lolos D post niulias generationes ab iniiio rcgui iEgyplii, (onsomebant. Cumqne insanus idolorum culius lemporibus Abrabami, Assyriis imperavit Belus, incremenia aumercl, universa natio in errorem vir foi lis, robusiis manibus, gigas ; quem bomiexircmuiu prolapsa fuit. A l enhn repelenda mibi nc8 dccepli lauquam deum venerabaniur Satersuni de regno quae dixi. numque nominabaiU. Iiabuil autem Saluriwis hie Apud ifigyplios primus omnium rcx fuil. Idcsse Senitramidcm uxorem, quae Bhea nuncupabalur. verum oracuia sacrarum Litierarum testanlur. Nam El iEgypiioroni quidem m sub]ectos poteeiaa ac cum iamcs terram Gbaktaeorum invasisset d i v i regia poleniia, regium imperium, usque ab intenat celebris tile Abramus cxsul factus est, reliciagros 46G3 annos duravii. Rureus vcro regnum
t U C c u r a
Vari lectiones.
R. R, ARR. AR. R. R. R*. U . " dimxp ^ U, R, . \ R. AR, ARR R. R, 6 R .
w 8 8 8 8 8 1 8 1 8 4 r M 8 8 8 8 8 8 8 8 8 7
COMPENDiUM CHRONICUM.
242
; . -' \ \ ; \ ;;. \ ; [; ' * \ \ ; . \ . \ ' [;, , ' , " . [. " * \ \ ; . \ , ' \ \ , . \ ; ' \ , \ ; ; \; ; . ^ ; ' ; \ \ , \ \ . . 0 ; \ \ ; , [ ; , . \ , ; \ , \ , " \ ; \ ;, , >, , , , , \ , \ ; , [, ; , \ , \ \ , \ . ; , \ ,
4 4 8 4 1 4 8 4 8 4 # 4 8 8 8 4 8 8 1 8 8
< C
Vers. 595
maximc, percuirit, et omncs ut iribula sibi pengenlis Assyriorum annis 4500 ad Sardanapalum dercnt vi cocgit. Sublafis clam ubique nalionusi o*jue floruit. SaMirnus autcm cum uxore saa Rhoa rohabi- principibus etnatrapis, sub jugum sua3 poleslalis liins inler mullos alios libcros el Ninyam procrea- cas rcdcgit. UilJiis autcm Assyriorum regioncm , qucm clarse Nineves conditorem fuissc ferunt. dono dcdil, el pro Unnis siveScylhis Partliosappellavit. 1 3 floc modo viclor reversus cst intra ACrqnant posl lempore Saturnus Assyria relicla Afrornm regioncm auslralcm cxcurrit. Nibyas novem annos, universa imperlo suo Asia subjcvero nialreni suam ex amore \Tsano, foedo, nacla. Sub eodcm regium Assyriorum imperium tura ipsi rcpngnante, qno corrcptus cral, Semi- potentiam, quain babucfal, cxiguum ad lcmpus ramitfc in boc illi asscniicnie, uxorcm etcohabita- amisit. Posteaquam veromors ctiam Sesoslri vitarn tricciu aeccpit. Lx quo lex apud Assyrios sccuta cripuil, rursus apud Assyrtos rcgnum arboris in~ siar, ab bieme acri bssae, floruil ; qua arbor c l cst tlc niafruni iuieroriiinquc mipliis ct legum emarcuil, et mortua vitam rocepit, posiqaam b i uadiralmm eonltisione. Rcs aulcm luec nefanda et cx-ecrabiiis. ab Assyriis profccia, ctiam ad ^ bcrni temporis saivitia practeriit Ilaque rursus nx prosIVtsas ir-nsiit. As$yriorum impcrium ad priorcni foriun? CaMcrum ieinpori9 ^Cgypli rcx Sesoslris, au- pcritalcm rediil, donec Sardanapalus apmi A^syrios clus m.iîiittidine potenlta? supra reges cxleros rcgnavil, bomo gulosus, voluptariiis, salax, cflfcprhnvs. non satis arbitrabatur csse soH iEgyplo minalus: qui cum se ipsc evirasset ac inlerfcimperarc. Quamobretn -coacto de tola nationc sua minas occlusissct, pingcbal vullum, supercilia cxercilu, in quo crant bastati, cclrati, sagiilarii, colorabat, radcbat barbam usque ad culem cxtiloricati praliatores, viri Mavortii, assumptisque niam, ostcndcbat ct genas cerussa fucalas, totam belli socris ex Uimorum gcntc, quam muncr.bus denique faciem mulalam a forjia virili babcbat. tibi loiam adjunxerat, lerram univcrsam, Asiani Sccors crat, mollis, libidirtosus, femineus ; sola
Variai lectioaes.
, R, . ^ R. R. R. ' . \ . ,, . AR. R. AR. . R. ptMR.
4 8 4 8 44 4 8 4 8 4 4 8 4 8 8 8 8 1 8 8 4 0 4 1
2*4 CONSTANTINI MANASSI3 , ' ) , * , \ \ . , \ , , , , , , ' $ , \ , \ . ( , , , ' ) " , -, \ \ . \ \ . ( " , \ , \ , ( - , ' ), \ \ > , * , ^ , , , " , , , , , , , , \ . \ , , \ , \ \ . , ' ' \ , \ \ \ . , . , , " . .
8 8 8 4 8 8 8 5 8 7 8 3 8 8
43
Vors. G:iO ipsi voluplas, sola mensa delicala cune erat. Vesce- ^ CaBlerum alii de Sanlanapali rebus ila non scribalur, poiabat cum cunuchis et scorlis. Tola ejus bunl, sed aiunl, posteaquam audissenl Cbaldaei v i cini Assyriorum regem Sardanapalum, Anacyndavila erat inlemperantia? plcna. Et ipsc quidem raxi lilium, J 4 cssc bomiiiein ejusmodi qui porconclusus erat apud impudicas feminas,' nequc vel a prafcciis vel privalis hominibus cernebalur, corum jumentorumquc more vivcret, saUalionurra calidis se lavacris et vestimentis oblectans molli- atque ludorum siudiosus essct, ac mulicres imilarclur, ipsos eo contempto (anquam molii cordc bus; regni vero ncgoiia duces urbiuiit, nationum, locorum administrabant. Sic molliler vixit, sic pradilo, expedilionc suscepta forli cura exercilu dissoluic se babuit, donec in voraginem perduio- vcnisse, nianuque cum Sardanapali miltic conscrla in fugam verlisso ducem, ac vi dc adversario viclonis se ipse egil et secum regnum quoquc ipsum pcrdidit. Arbaccs enim dux saepius obsecrans ut ria politos esse. Quod cum miser inlellexisset, dcsliiulus ab omnibus pinguem rogum incendil, Sardanapalum cerneret el coram ipso staret ( nuncopiosa malerie nulrilum, coileclisquc leclulis auquam enim videral bominem, nc per somnium quidcm), cum aliquotics desiderio cxcidissel vix- rcis cl gcmmalis, ilcmque varils indnmenlis el que nactus csset conspeclum hujus lanqtiani rem talenlisauri,omnidcnique supellectile rcgiaveslium vasorumque aureorum ac gommarum, uniouum, faustam, ubi vidit, ubi fucatum cerussa conspexit, necnon cuncta in rogum de lignismultis exsiructum careutem pilis, imberbem, facie mulicbri, pcclenlem purpuram - inlcr puellas, colliidenlein cutn abjccit, ac landem se ipse iis iraposuit. Deinceps cunuchis ct cum iis turpiier sc gercnlem, mnllcm, Chald.ti citra omnem nielum Assyriis imperabant, prorsus indignum imperio, excandcscens pugionc ac regnum potesialemque in se Irausferebant. improbum vulueral, gladiumquc ad ipsa usquc inleslina adigit, inorlis interitusquc poculo illi propinato, qui poculis ad auroram usqtie deleclabatur. Sic islum occidit Arbaces impcralor, graviler ferens sc viri talis ainicum appcllari. Alque in bunc modum post Assyrios Chaldaei rebus politi sunt, el forlun;e ludibrimn alea cum aliis salis illusisscl, ad alios iuclinavit. Quo aulcm lempore Assyriis haec accidcbant, I l e bruYis Ozias rex imperabal, a Davide maximo vale
Variffi lectiones.
ARR. \ \ \ \ \ . ' . . RU. AR. R. Ilunc versum . .
8 8 8 8 8 1 8 3 8V 8 8 8 8 8 f
215
8 8
8 7
246
- ' , ; . :\ ; \ \ , " \ ; , * , \ , \ 0 *, \; ' . ( ; ) , ; , " , \ ; \ ; . ;. * . \ ;, \ ; , ' . \ ' , \ ' 3, . . , ^ , \ , \ ; ; ; . , , . \ \ , . Kat , , \ \ , . ' , ' . ( *, ) ( ; ' ; , ; ) \ . ; , ,
8 8 78 71 8 4 8 8 7 8 8 8 7 8
Vers. 704 septimus. Cbaldaeis inler alios reges Senacberibus superbus prafuit, ilemque regioni Assyriorum, Q genti Babyloniorum et nationi Medorum. Qui superba expedilione conlra Judxam suscepla, etper cordis amentiam Deo conlumeliis affeclo, cum yerbis arroganlioribus usus essel, insaniae suae praemia conseculus esl. Angelus enim a Deo noclu missus exercitum omnem absque gladio concisum pcrdidit, qiii centum ct ocloginla quinquc bominum inillia cootincbat. Itaque is qui prius superbus atque elatus erat, instar timidi leporis pedibus celer cl fugiiivus evadebat. Secundum ha3C erat rex Nabuchodonosor, qui prospera foriuna usus omncs Asiae naliones subegit, et omnes adegit ad annua tribula, Cbaldaws, Assyrios, Medos, Babylonios; et obedientes diclo reddidit cliam Judaeos; eorumque mctropolim D longe celeberrimam, nimirum Hierosolymam, in aervilulem redegit, ac primuni reges Judaicos vectigales fecit. Gum autem ab eo defecisseni, reversus inflnilis cum copiis (quippc superabat arenam hic Nabucbodonosoris exercilus) urbcm felicem bealamque dc fundamenlis everlit, et oiopes sanguinis generisque regii redaclos in capiivilatem Babylonera translulit , ut essent ipsius cubicularii. Eral inler bos eliam magnus
4 8
ille vales Danielus, 15 ctlres i l l i pucri, cum aliis nobilibus. Paulo post elatus nimium Nabucbodo.nosor, cum fortunae prosperilatem fcrre non posscl atque idcirco in furorem cxlremum devolums essct, se ipse insania quadam animi deum fecit. Sed borrendura in roodura humiliatus esl a Dco, de humana forma in porci figuram coramulalus, supplicium boc propter superblam ferens. Yerum ul scrmonem ad priora reducam, Cbaldaiis imperavil bic Nabuchodonosor, et post ipsiim Merodacbus; post quem Ballasarus, amboNabucbodonosoris filii. Ballasarus imperii niaguitudine abulcns compolore* accipiebat sibi optimates, eosque roensis splendidis excipiebat. Cumque demonstrare vellet opum abundanliam, magni pretii vasis utebatur, faclis ex auro ct gemmis; i n terque caHera lempli quoque supellectiicin intulit, quam oiim Nabucbodonosor abstuleral, cum Hierosolyma? pulcbritudinem spoliaret. Hanc ille cum cilra metum in usura suum vertcrel (quippe rerum successibus ebrius plane non cogitabal Deum moleste ferre sacrorum vasarum violationem), manum in paricte scribenlcm conspexit. Litlcrarum ha?c erant verba : Mane, Thecel, Pbares. Quae cum alius nemo declarare possel, Danielus perspicue ac verc interpretalus csl : Dividens divisit rerum Opifex
8 3 8 i
Variee lectiones.
n
R. R. R. v. 653 adl. RB. ; AR R. ; R. R. . R. RR. R. B. ,' omisso . .

8 8 8 7 M 8 8 7 0 7 1 7 t 7 8
247
"
1 k
CONSTANTlNi MANASSIS

2-8
\ ; / . \ ) . > . ' , , ' , ,

7 8
". ; , ' \ \ ;. \ , \
7 7
" . , ( * ), , . . , , . * 3 \, \ ? ^ , . , . ; , , . :, :. , . * ! ;- : ,
8 1 8 8 7 7 8
, \ , \ - . . * * , ' ^ . . ;
, 7 8
\ ? . 0\ . ' , ' ' . , *
, .
imperinm tiuim, cxcidil ac demessuit annos regni Q l u i . Tran.sferoliiF dcinccps polenlia tua soliumque rcgium ad nalionem aherarn. Ha?c vales ille eofam P.altasaro dicebal, nihil reverilus nec omnino quidquam expavescens. Non multo p'si cum Darius Medus, quem Astyagen vocam Gra?ci qui de rebus Persicie scripserunt, magnis cum copiis advenissct, siistulit c medio superbum iiliim Ballasarum CbaHacum, et Babylonis cervices duras flexit, illamquc Medoriim potentiai veciigalem focit. Ex co tempore Mcdi univcrsis regionibus poiUi sunt. Vcrum nec apud illos muhis annis regium impe* rium mansil, sed cilo defluxit. Quo autem pacto regiium a Mddis avolaverit, breviier ac dilucidc narralio nostra exponet. Erat Astyagi rrgi Medoruin filia pulcberrima, quam pater appcllavorai Mandanem. Erga banc ille quadam ardebal iuvidia, noclurnis somnns infauslis tcrri* lus. Nam sibi videre visus fuerat Wandaneni flliam mcicntcm. et quidem lanlam urinai copiam 1 6 ut ea pDsset Asialica? terne superficiem tegerc. IIoc primum ei fueral oLlatum somnitim. Altcrum habuerat bujusinodi. Videbalur sibi videre de verendis Maitdancs enalam vilem, a qua lota Asia, Me~ dorum Persarumque nationes inumbrarentur. Ta libus crgo somniisrex lcrritos adversus Mandanem
Vt rs. 760 clandestinas inimicilias alebat. Cumque varie cogilassei quid facienduiii essel, ingenio fortunam elui dendam esse siaiuit. Quapropter puellam viroeuidam jungit, cui Cambysa? nomcn cssel (eralautcm Cambyses bic ignobilis ct plebcius), ut clatitalcm cxspeclatara imminucrct, gencris splendorc per ignobilitatem vitiato. Cum autem intellexisset esse prxgnanlem, sedebat observans lempus el parlum exspectans. Paulo post filius masculus e Mandane prosttwt. Eum rex cum accepisscl ac invoJvisset, Harpagolradit, ut interficerelur. llle vero infantom ocoidendum bubulco dat, qui exponerclur, ut feris montanis esca foret. Quid indc ? Quo paclo res acla? Bubulrus accipit, domum suam puerum deporlat ; repcril conjugnm, quae reccns infantem D monuum pepcrcrat. Oslcndit infanlem i l l i , quom fercbat; quid agendnm, rogat. Re deliberata inter se morluuni abjiciuril, dalum genuFni filii loco mitriiinl. Cyrus antcm (o rein prodigiosam!) cum adolcYisset, cum pueris colludens, rex oloelus est. Impcrabat asqualibus, u t i volebat, singulit. Et omnes quidem imperala cito faciebant : solus Arlembara filius, Cyri collusor, cum dicio non olvtemperassel, inobedientis poenas luit, besus alrocil^r gravique supplicio mullalus. Erat autem Ar tembares ingenuus c l illustris, cu}us fllius laideba
Variffi loctiones.
* . . ^ .
7 1
R.
7 8
R.
7 7
R.
7 8
7 8
AR.
8 8
b0 COMPENDIUM CIIRONfClLM. ; ; , * [< . ; . ; ; . \ ; . \ \ * ' ; \ . . ; 5 ., * , * , . \, . * * , . )* ; , \ > . , \ ; ; , ; ? ; \ , >. . \ , ^ , " \ f , \ \ , [. ' . * ' ; ;, , , , . ; \ \ \ . - , /' ^ , , , \ \ . /, * \ , , , , \ ' . " > \ , . \ ; \ , \ . , ; , .
249
8 t 8 8 8 8 1 8 4 8 3 9 1 8 4
Vers. 815 Slatim vero postcoenam et caput et manus 1 1 ii malor. U patrem ncccdit, injuriam accoptam narrat, ctali ad Harpagum deferebaniur. Hiuc quid factum rem aciara indicat. Mox Arlembares ira gravi corcssot iutelligobal ille quidem ; scd ipse quid ageret ripilnr; cumque regem convenissct, injuriam filio nesciens, apud aniroum excandescebal elAstyagera facam exponit. Hoc modo Cyrus etiamnum puer arcessiiur. Cumque curiose rogalus esset non sine odcrat. Cum auiem Cyrus ad Persas e Media rediissiH, jamque virilcm atligisscl aetalem, non cesgravibus minis, ore libero rem omncm coniiteiur. Rex liberlatem ipsius audaciamquc niiralur, ac sabal infelix (Iarpagus omnia facere, omnia moiiri, bubulcum affeclurtis crat poenis, qui esse Cyri pa- ac Cyrum irrilare ul se de Astyage ulciscerelur et ler exisiimabalur, ut enunliarct cujusnam filius cum imperio dejiccrct, donec bomincm permovk, ut el copias colligcret et avum magna vi aggredecsset Cyrus. Eas bubulcus isie nrinas non tulil, rciur. Quid faclum sccundum baec? Cyrus spiendide sed regt rem toiam mox indicavit. Aslyages omnia \incit, Medorum rcx vincilur, capilur, imperiuin eum snpientibus ct magis communicat. Yerum fedeinceps ad Persas Iransfcrtur. Sic igitur Cyrus feHU hos, ceu credi par est, diylna polenlia. Nam rcgno polilur. Praeterea Croesum, illum pecuniospl^ndorcin quem prius exspeclabant ac formidabant, conseculum csse pncrum ludicris in rebus D sum Lydorum principero, acie congressusvlyum in polcsiatem suam accepil. perhibebant. \ * J Hacc quidem oralio cor regis deEnimvero cum buc pervenerim, Croesique mcnleniebai, verum aliud quiddam urcbal. Etenim llarpagum infelicem lanquam boslera odcrat, qui tioncm fecerim, etiam deLydorum forluna quadam Cyrura servassct ncc illum c medio sustuHsset. commcmorabo, quanquam ea nec ampla nec illustris exsliterit, ut Medorum, u l Persarum, ut AsIgitur Harpagum cum filio velut ad convivium arcessit. Filium aulem barbaro more instar agni syriorum fortuna. Regnavit in Lydia Pbrygiaque Candaules, gencris raiserrime maclat. Cumque infclix Harpagus ad mensam accessisset, in palina ei carnes filii apponit. origiuem, ceu perbibeot, ab Hercule ducens. Hallle quid actum essei ignoraps ad satieiaiem edil. bebat is uxorem, qua3 esset eximia pulcbriludine,
. . . . .
C
Variae lectiones.
- - hR. , **. ; R, R. * ^ ^ . ... U. . ARK. \ . R, ^. R. , RR. * ^ . ; . / R. RR. R. RR.
1 1 e k 4 w r i u e r 8 8 8 8 1 8 8 , s 8 i 8
231
1
252
; , ^ , , \ . " 7:\ *0 . ( ' ) \ , \ , \ , , , \ " . ' \ . *0 , \ . ' , \ . \ ' . , . , ' , , \ , \ . , , \ , " I I * " \ " , * \ \ . ( , * , , , . ' * , . , , , , " , \ \ . \ , \ ), \ . . . , \
7 9 9 8 8 9 7 9 8 99 1 9 8 1 8
Vers. 870 ironte hilari, delicata, genis purpureis. Ejus tanlo fugere cogitabat, prosperitatem audaciae Croesi desideria et amore flagrabat, ut aliquando ministro C reformidans. Verum Danielus eum confirmabat indicato valicinio, quod ante multas aetates Isaias euo (is Gyges erat) desiderium anioremque guum proiulerat. patefacerei, atque illum suae conjugis spectatorem Illiislris bic rex Cyrus Hebrets, qui erant in esse vellct, delirans, ut videtur, ac fati gladium contra seipse acuens et ad laedendumse prorilans. caplivilatc, Hbertalcm est largitus , concesso eliam ul ipsorum melropolis exslruerelur, quam a funllaque Gygem Gandaulcs ad januam occullat: illa se exuit, Gyge de nuda pulcbriludine corporis damenlis Nabucbodonosor everterat. Gyro morluo, filius ejus Gambyses rcgnum cum berae s n voluplalcm capientc. Videt Gygem muimperii sceptrisaecepit. Post quem imperaviiDarius lier : ira mulicbri accenditur, aflfcctam se injuria Hystaspis filius. Fucrit autcm opene prelium narputat, Gygem arcessit, dat optionem duorum, vel u i berum occideret ipsaroque onjugem cum i m - rare qui boc farctum sit. Gyrus rex filium babebat nomine Smerdim, auiperio lucrifacerel, vel interfectus mortem ipse oppeteret. Nam lurpe Lydorum uxoribus crat ab mosiim, robusium, forlcm, gencrosum. Huic succensebat Gambyses u l homini robuslo, quod paualienis viris conspici, cum vestibus indulae non lulum poluissct arcum lendere, quem ex iEibiopia essent. 1 8 Gyges vitam e l i g i l : herum inierficit. Statim ad regni sublimitatem pervenit, qui paulo * legali attulerant, alias eliam ipsi propter insomnia ante humilis erat, subilo emicat, factus ex p r i - quaedam invidens. Quippe visus sibi fueral per quietem solium elegans, regium, altitudine immcnsa vato rex, herus e servo. cernere, ac in eo sedentern quemdam virum illuHic Gyges (hoc enim memoriae prodilum accepislrem, qui coelestia sidera capiteconlingcret. Cummus) castrabat mulieres, ut eis semper intcgriset que de quodam interrogasscl cujus esset bic llirojuvenculis ad venerem utcretur. nus, audierat esse solium Siuerdis, quod cernerct, Ejus Gygis e stirpe Crccsus rex erat, quem Cyrus ct eum qui sederct in solio, Smcrdim esse. Tlinc ccpit, Danicli vatis admonilionibus obtemperans. crgo non optime erga Smerdim fratrem affeclas Nam Cyrus Croesum velul opulenlura metuebat, ac
Varise lectioncs.
AR. . R AR. R. \ R. , R. R. * . R. ARR. R. R. AR. > . * R.
8 8 8 8 7 8 9 9 8 8 8 8 7 9 8 9 9
COJPENDIUM CHRONICUM.
254
; , , , , \ ; , , * " , \ \ . \ . ! \ ; > " \ \ \ ;, ; , 01 ' , ' , , . , \ ' , \ ; \ . \ ; * . \ , , , ) \ , , , ('' ) \ \ \ \ . \ . \ \ , , \ , \ , , " , ; . , ! , * , ) " * . \ \ ; ; \ \ . , , , - \ ; ;. \ \ \

1 1 1 1 1 4 1 1 1 7
Vers. 926 frandulentam necem infelici moliebalnr. Postqnam C \tro Cambyses morlis poculum ebibissct, Magi qoi rcgiarum aedium custodes erant, quorum unus Tocabalur Smerdea, altcr Spsthines, ad se ipsos imperium et auctorilatem irahebant. Nam vulgo cxdes Smerdis erat incognila. Et rumor quidem bominum serroone ferebatur, imperii Pcrsici gubernacola Smerdim babere : verura ipsi non cernebantur, ut qui vulgus metuerent. Etenim magna )ei et ixiviolabilis apud Persas valebat, quse ipsos ab alia familia gubernari velaret, nec habere vellet altum regem, priusquam raorte regia familia lola exstirpala foreU Cum autem bajc molitio forela plonbus animadvcrsa et roagorum fraus patefacla, 19 seplem Persarum principes ad colloquium con-. gressi, reque multum deliberata et constituta (cral auiem unus cx septem viris Hystaspis fllius) Magos aloriunlur eosque gladiis occidunt. Mullis vero consiliis de rcgno habilis tandem statuunt, cujus ex ipsis cquus ante omnes binnilu uli dcprehendcrctur, .recens lucenlc supra lerram solc lucis auctore, eum imperio Persarum potiri debere. Probabaniur haDc pacla. Dario curator equorum erat idoueus ad hujusrnodi res solerter elliciundas. Is cum animadverlisset quam amaret equam supra cseleras equus Darii, a congressu amborum accepta equa urina nares equi hac passim inunxit. Equilabant jain una, cum primus Darii equus odorc molns urinae ab cqua exccptae binnitu in oculis omnium uii coepit. Accedebat res nova et mira. quod tonilrua fulminaquc cxorla presenles obstupefaciebant. Qui, visis bis, stalim ex cquis delapsi Dariura morc Persico adorabant. Iiaque reg.ii gubcrnacula cumDarius accepisset, multas adjccit ei mari cinctas insulas ct urbes in continenti Asiainque lolam. Cumque copias i u finitas eliam adversus Gracos emisissei, damnuui accepit omnibus inlerfeciis. Post Darium fllius ejus Xerxes Persis imperavil, qui Graecos terra marique aggressus copiis naulicis, equestribus, omnibus denique conalibus elviribus, cxercitum amisit, et cum solus i n navicula vix effugwset, domum turpiter rediit. Post Xcrxera imperavil Arlaxerxcs Longimanus, ac deinceps exstiterunt alii multi Persarum reges, genliuroque nonnullas in servitutem redegcrunt, donec venit magnus ille Macedonum rexAlexander, et everso Persarum imperio regnum adminislravil, quod a primo Cyro ducentis ac prelerea tredecim annis duraverat. Subjecilbic sibi Persas ; imperavit Indis; obtemperabant ei Syria, Pbccnicia, quaevis alia natio,
Varice lectiones.
, 6 ' RR. R. > \ R. AR.
17 l i 1 1
R.
1 1
1 1
25
256
. ' , , , ; , , , / , \ , ; ' , ; . , , ^ [, \ . \ , . , , *> , ' . *0 \ . . \ . \ , ) , , \ , \ ) , \ , , \ . | . , , \ , , , \ . ^ ( - ) ' ' , , \ , , . . , , , , , , .

88 8 1 1 8 88 1 18 n 8 8 8 8 1 8
Vers. 980 totius i c r r principcsacsatrapa?, abextremoorientc nsquc ad occasum solis. Cum autero buic cliam, qui esset homo natura mortalis, pergolvendum foret na\urae morlaJU debitum, vcncnum paralum liiscum terris rapit. Tanla vero magnitudo regni cjus addecem viros forlissimos transiit, qui primi fueranl Alexandri salellHes. Horum unus potitus osi Syria ei Pboenice; alius i m p e r a v i l 2 0 * Thraeia, aliusin Paphlagonia; alium Asia conseculacst; Piolemseus solus JSgypium in poleslaiem suam redegit. Indc rursus imperii principium babuit Êgyplus. Hunc blandis. aspexit oculis fortuna. ltaque cum alias, regiQne$.tum Palaestinaro peragravit, et magnam vim aqri opumque nacius esl. Quo faclum ut i i qui ipsum iEgyplo i m p e r a - ^ runi, foriunam.aCigloâiii ejua oxpetenies, vocari omnes ab ipso Piolenuei. yoluerinU Cuiu autem primus ille Plolemauis mortuu^ $ese*, Plolerapeum . cognomenlo Pbilade^plîîiv, priacipeni iEgyplus babuii, qui regum primus Alexaodxia mullorum libroruro matrero fecit. lnOailos cnimlibros aiuct ipsum colJegisse, ad quatcrniiuiruoi cenlena millia. Verum nibil erat, uti videtur, in viU durabiie, non opes, non regiuro imperiura, non polenlia. Nam
n t
praHer aliojjEgypti principee, cum etiamCleopatra regjaa facia essel, manu ei Romana imperiwn est adeinpium, posiquam Augustus Cacsar eam cepisset. Ex eo tcmpore defluxenuit iGgypli sceptra, quae ad suiiunum porvenerant et annis tolis ducentis ac nonagima floruerant. Neque tantom Romanav manus iEgyptum cepertmt> sed omnem praeterea lerram laiwe subjeclam. Atque haec quidem orania narratione complexi sumus brevi ac diUicida, sicut equidem mihi persuadeo. Convenire aulem mihi videtur, nec arlis expers esse, ut paulisper oblki rerum Graecarum loquamur de iis quae apud Hebraeos acla sunl. Invasit aliquando fames Chananseam gravis, eaque calamiias in omnes paritcr sxvicbat, ac prxter alios Jacobi familiam iirgcbat.Itaqnc d i vinns bic Israelue (sic cnicn deinceps vocabaiur) parlim audiena Josephtim, suum e Bachelc filium, prxfecium Pbaraonia in iEgyplo csse, parlim illo se malo liberare studens, dcercvit relinqucre pairiam et illac commigrare. Quamobrcm, colleciis suis mancipiis, liberis, nepotibus, qui onines eranl animaa eepiuaginta quinque, recta pergit in iEgypium, aspicitur araanter a Pbaraono ac
Vari lectiones.
, . . . . . * . . . .
8 8 8 8 8 1 9 18 8 8 8 1 8 8 8 7
. .
8 1
257
COMPENDIUM CIIRONICUM.
18 8 8
258
[ ; . , ; ;(1;. , , \ ^ . ; , , , ' , \ , " * . JIV , , ' ' , / \ . ; ; " , ! , ' ; ;. ; ^ 2 * , " , \ . * , ,

8 8 8 1 88 88
, , * , \
, , ; . \ , , , , . \ ; , \ :. ; , , ', \ , , ^, ;, \ ; , \ ; . , , \ \ . ; , ; ; , ' ; , \ ; ; . , , . ' , , , \ \ [, , \ ) , \ ,
Vers. 1056 subdilis, supraque caeteros omnes magnus ilJe Jo- C gepbus eum suaviier intuciur. In lerrain Gesem collocatur, quac cral Arabiae rcgio. Fruitur boititj ad saiielalem pascilur, 21 lellialeiuque fainis tle xn evadit. Quid hide factum ? Admodum senex m o r i t u r , <luodccim liberuin pater, cum senium exiremura attigisset. Morilur et Josephus, et cum h i s Pharao quoque; pro qao surgil alias,- iniperans JBgyptiis aterbe, qui el ipse Pharao nuncupabatur. Nam JEgyptiorum priucipibus gloriosum erai Pbaraonuia nomen, quod Pbaraoois gloriam sibi vinditarent e]us qui hoc noraine prioios iEgypins imperarat, sicut Romanorum iioperatores poslerioribus sjBcnlis oranesse Gaesares appellari volebant, quod in Csesaris, qui prirous rerura potitus est, farailiani iorlunamque se velknt insinuare. Hic i g i l u r Pbarao nationeaa Hebraeerum valde awctam eeruens, Diagisque adbuc erescere, floriim insiar q u i sunl in arboribas, et inslar arenao maris, iofeslus erga ipsos fraudes neciabat. Ac primo quldem iDaiidabai obsletricibua u l fetus priTmim e Kuateroia aJvis prodeunies occiderent. H*c molitto c u m ex aniitti senieniiaf non auccederet, aliud cons i l i u m capit> et Hebrseos confieere laiores ao orbea m u n i u s exsiruere eibi cogit. Dicium faclum. LaA D
borabanl, affligebantur, conficiebatit lateres, opus faciebanl, urbesexsiruebant.IIabebani elsscvos opct-um e.xactores, qui gravabant, intendebaht, augcbant aiflictiones. Ut simplicitcr dicam, boslium Ioco miseros babebant. Quapropter xrunaftosissinu et infeliccs Hebraei mrserabrlibus Deum vivurn vocibus !rtiplofa;bani, eumque rogabanl ut ab bis heccssitalibus eos Hberaret. Ftectitur rgo gemiiibus ipsortim DeUs. Aspicit laborem graveirt, mlserciur, ailicilur, Mosem mittit eis, viruirt itiagnum, Dci speciatorem, qui de necessilaiibus eos libcraret, laboribus levaret, ex acerba et iWsti -Êgypto edu ceret. Ilaque destendit Moses, imliCat Pbaraoni qisod iinperalum esset a Deo, utque diinitlercl Israetiias nec amplius delinerct bortaiiir. Niliil sermone valis Pharao commovelur, non bei manus omnipotcntis formiidat; sfed qiioites hl proniisissct, lotie Gdeiii faHit. Fndc fhctiim ni Dei speclator \2A*s de mandalo dlvino painas irrogare cogereiur. Vemm Viperetis ille Pharao, al\iinnus improbitaiis, ciirn acerba ftagdHa ipsi adnioVebantur, abjeclo eral animo, et Moserii suppfrchcf otabatuiad calamitatis gravhinrtjiie doiotuni levatTOiiem annucret; obsecrabat etiamDeum lamentlsqtie placabat, seque concessarum HebraVis libertatem poUiccbatur. 22
Vari lectiones.
8 3 1
. .
8 8
AR.
, R.
8 1
R.
8 8
259
1
COiNSTANTlNI MANASSIS
260
" , , . , , . , , , , , , , " , . , \ , -. , . ; , , * . , . , . ! , " . , \ 6/, ' . ,

% 1 4 1 1 4
. " , : , , , . " , * ' > . 0. ' , , \ , " . ' * [* . , " , . " . ' ' . , ,. "
17 8 9 4
Vers. 1091 At ubi plagae ccssassent, bomo durec cervicis e r a l . G Sicutaquiia operuit pullosimplumes. ProOciscebantur igilur recla in lcrram promissam ab iEgyplo Tandem gravi flagello caeterisquc saeviore, primousque ad iines lerra; Palaestinae. Totis vero solitugenitorum videlicct roorte coinmolus liberiatem dinem annis quadiaginla peragrarunt, omnemque Hebraeorum nalioni conccdit. Sed rursus cosdein ab iiiiierc revocat, armatisque validis copiis ipse nalionem bellicosam ac lerribilem et gentero oninem alienigeiiam el iinpietatis plenani funditus demesvccius aurea in quadriga persequitur abeunles a suerunt, ut segelcm mcssores rcsecare consuevelergo tanquam fugitivos. Inde Bubri maris accidil runt. verbcralio et nova inusitaiaque divisio, populique transitus tanquam media in lcrra, ct superbi PhaTandeni divinus ille Mosese vila migrat, magno raonis ducum demersio, armalurumque copiarum nationi desiderio sui rclicto ; dataque illis lege d i in aquis slratum sepulcrum. Facti sunt esca pisci- vinilus tabulis inscripla, diurni sideris inslar sub bus in mari vivcniibus. Etcnim ne nunlius quidem lerram esl occullalus. Post Moscm autem Jesus cladis superstes i u i l . Hinc inslitulae sunt trium- Navae blius confirmalur, u l tribunus ac prefeclus pbales Dco choreae. Praedicabatur Deus, ac Moses Hebraeoruin nalionis essel. Hic per sortem cis tercelebrabatur ; Ilebrseis laetiiia? splendor illucesce- ^^ ram PalaiSlinam dislribuit, quam Deus ipsorum bal, cum iEgyplii caligine densa opprimercntur. majoribus promiserat. Concessit autem singulis Israelit autem qui id lemporis ex iEgyptu fugie- Iribubus partein suam, cxcepla Levi Iribu : nam bant, erani numero sexcenla virorum millia, sine illi sortis suac loco res divinae una cum ipso Dco feminis ei infanlibus et imbcrbibus pueris. Tanlae obligerunL Hic et principes Cbananaeos et oniigilur multitudinis dux erat Moscs, el inurmurationes finiiimos, 23 b îpsis usque radicibus, nes seditiosse turbae tolerabat, acerbilalesque pro- forli bracbio evulsiu Gum aulem et ipse vitaebujus fectas ab ipsis mili corde ferebal. Ductfbal aulem mare tiajecisset, judiccs populum habebant in poeos Moses per soliludines invias ct inaccessas, leslate omniaquc gubernabant, osque ad Eli et Saquemadmodum mandarat Deus et expedire stalu- muelem valem maxiiiium. Qoam quidcm diu d i v i crat. Aquam excussil c saxo, carnibus volucrum iiis legibus conslanter iobaerebant Deumque cordipluii, nianna dediteis, angelorum cibo suos pavit. 'bus non ambiguis vencrabantur, qua?is genie ac
{ a
Variffi iecliones.
/11 BB. , . * . * ABR. * ] . an ?
1
" BR.
261
22
\ . \ , \ 3 \ , 0 . * , \ \ \ , \ " . . , \ \ \ , \ . " \ ^. ' , , , , , . \ , ' ' , \ , \ & . , 1 . $, , " . ' . ^ . , \ , ', , , \ " , \ . . " " , , ' . \ . * , \ . , , Vers. 1147 naiione superiores crant vilamque universara ex ^ suo liberum maier. Haec cum pragnans esset ac animi aenlenlia transigebanl. Quoties autem ad ' parlui vicina, nocturnorum somniorum lerriculameiUis percellebatur. Nam videre sibi videbatur aslrorum cullum exorbiiabant ct nicntem ad facem flammeam carbonariam prodeuQlem e veinanimes vanosque deos adjiciebant, slatiin advcrrertdis suis ct cxurcntcin igne urbera universam sariis in servitulem tradebanlur. Igitur usque ad nna cuni Idac silvis. Audit boc Priamus, cum valiSamuclem judices imperarunt. Deincops cis rex bus coinnmnical. Intelligit tam sibi quam urbi dalos est, uli petierant, Saulus Cisi filius de tribu utilc fuiuruin, si felus ille feris besliis exponatur Benjamin. Post Saulum David, magnus ille vates, vel ad inlerilum ardentem in ignem conjicialur. gcntis fit priuceps, dum oves pascil. Successcrunt ordine iredecim ad Jechoniam usque; cujus tem- Paulo posl Alexander in lucem prodiit, infans venustus, forinosus, facie lcpida. Debebal bic Priapore cum Nabuchodonosor ter venisset, urbem cum divino teraplo cxuseit et populum in Babylo- mus, nuJla ejus habila ralione, prodeunlem ex niam regionem transtulit. alvo infantem statim perdere ; verum victus a nalura in lucera edilo parcit. Gumque se pularet Davidc auteui nationi suae iraperanlc Graeci belaslutiam fortunae deceplurum, cxponit cum in lum adversus Trojanos moverunt. Helenae causa, agrum ab aliis cducandum. 24 Q * 8 *P quae Menclai conjux erai. Hoc belluin equidcm memoriae proditurus quemadinodum ab iis descri- Paride Parius csl appelJalus. Abjcctus erat negligenler ; reperiiura pastoribus; niiserti sunl, l o l biiur qui illud vidcrunt, adeoque diclurus ab Horaero non recle dcscriptum esse, veniam a bene- lunt, curam infantis habent, Paridcmque vocalum infanlum more educaul. Gunique jam acceasissel T O I I S lcctoribus poslulabo. Nam Homerus Hngua meHilus et illecebrosus narrationes quidem euas ad annos adolescentiac, Priamus euin suas in aedcs rccipit, arbitratus se jam vitasse damnum ab ipso insliluit, ralionibus doctis ulens : vcrum alicubi quaedaro flcclii et inveriit. At enim ipsa res mihi imminens. Verum tel fortunae rcvolvi non poteranl, quodque semel constitutum erat, non pocoromemoranda venit. Fdio Laomedontis, Trojanae gemis principi, cou- terat dissolvi. Nam cum Alexander cognaium jux crat Uecuba Cissei lllia , mulloruin e marito quemdam occidisset, non ille quidem ex aniuii
41 48 4 8 43 48 u 11 48 88 1 4 8 4 7 u a e r a b S0
VariflB lectiones.
4
. . . . . . , . . . V. 1154 add. R. . .
4 8 47 4 8 4 8 5 8 8 1 8 8
4 1
4 8
4 8
4 4
2c4 CONSTANTINI MANASSIS , ' *; , , * \ . , , . , , . , ", \ \ ; , ; , ;, " . * , , , , 5, " . , \ \ H v , , , . , , , , 263

8 4 r
, , , * ^ , , , . \ , , ^, \ , , \, , . , , , ^ , \ . ' . , , ; \ . ' , . \ \ \ \ ; avatpeiv , . ., \ , , ' \ ; . '

8 8 8 8 7
Vers. m i proposito, caeile tamen perpelrata, Troja Spariam Q ad Mcnelaum discedil. t x c i p i l is hominem benigne \clut aiuicum, complectitur, oinne benevolentias gcnus exhibet. llic ludus luus conspicilur, tyranne amor : bic ludus liius el scmeu inimiciliae, de quo claram belli caininuin excitasli. Abit percgre Mcne laus, Paris solus reliiiquilur. Yidel in dibus Menclai. conjugem. Eral ea mulier perpulcbra, venustis sufrercifiis et colore, pulchris gcnis et facie, grandibus oculis, colore niveo, rolundis oculis, tenera, ncmus quasi quoddam graliis abundans, bracbiis albis, dolicaia, plane viva quaedam elegantia, facie candida, genis rosci coloris, facic venusla, formosis oculis, pulchriludinc non ascililia, colore nalivo. Tingebal albedinem color roscus, rubeus, ac si quis ebur splendeule purpura lingal. Collura pra> D iongum, candidum; unde ficla est fabula, forroosam Helenam e cygno fuisse procrealam. Aspicit banc Alexander ; a forina capitur. Ejl quid multa vc) dicenda sunt vel scribenda? Rapit hanc volenlem ; fugiiivus absccdit; curaque fuga recie insiilui aJio modo non posset, navem ingressus mariiimam iu Pboeniceti abil, omisso ilinere quod Trojara versus duceret; suspicabatur enim fore ut eum laesi persequerentur. Excepius autcm a ventis ve. ementibus ac lurbulentis ad urbem applicuit, qua: siia eral ad unura ex osliis Nili, quod postcrioribui saicuiis Cauobicum est appellalum; ubi HercuMs herois far.um erat exslruclum , quod bominibus eo confugienlibus securiialem concedebat. In boc ianum prae metu cum sc recepissent quotquot uua cum Paride aufugcrani domoque navigarant, mulias io ipsum contumelias ac probra tifundeLanl, exaggerantes iragice gravia ipsius (acujora, injuriam et impietalem adversus hospitem, raj ti;m non soluramodo conjugis, sed etiam opum. 2 5 Audil hsec dux qui isii loco pra?cra( : niulit et Proteus rex iEgyptiorum. Ilaquc Paris ad ipsnin arcessilur cum niuliere, cum opibus, cum comiubus. Quaercbat rex qua3nain et cujus esset barc mulicr; cuinam bac adempta sic oberrarcl. Alcxan* der orationem Talsam comminisciiur. Verum Pro* leus edocius omnia de Helena bujusmodi aJ Alexandrum verbis usus cst: < Nisi consiiluium a roe sancie foret neminera hospilum occi^dere, qui a tempeslate graviter jaciantur et buc appellunl, magnis ac gravibus te poenis aflicerem, qui crga bene merilum ingralum te prxslitisii, muiuique amoris vincula pedibus conculcasli. Nunc aulem tibi opes bas et mulierem non reddam, elian^j
Variee lectiones.
. R.
8 8 4
R.
8 1
8 8
. .
"
265
COMPENMUM CHROMCUM.
J66
, * . - * \ , , ', \ \, , . [, , ' , ' " . ' . . * () , * \ , [, ^>, , , . , ', \ , ', , , , , , . \ . , , U t , ^ , > ;, , . \ . \ " \ , [ ** " \ , (, \ , \ . " , \ \ , " , . ' , . \ , \ \ ' " t \ \ [. [. , *, ' \ , , , \ \ , " , , \ . , , . " \ , Vers. 1251
88 8 1 8 8 4 6 8 8 8 8 8
muliia asseniationibus utare: sed Graeco abs te ^ htso ea servabo. autem ex iEgyplo fuga discedilo. i Sic Proteus cum niinis Paridem abegit, qui manibus vaeuis in patriam reversus est, cum volupiaiem extremo taiilum digito gustasset et rogam accendisset coclum ipsuni aitingenlexn. iloc modo fuga Paridis e Sparta Helenaeque rapius accidit. Revertitur ex peregrinalione Menelaus: quid evenisset, accipit. Veslem laceral, et cuni ipso Tyndareus Helenae paler idem facit. Una principum Gracorum coBlum adeunt, denigraiis Tuliibus, veslesque pullas indot^ Jurisjurandi illius horrcndi commonefaciunl, quod Graeci oinnes simul juraverant, ut si conlingeret Helenam ab aliquo rapi, oranes suis cum corporibus pro ea pugna- P rent. Mullum ergo cum supplicassent ac pudorem injecisscnt, persuadent Graicis u l bellum adversus Trojaoos facerent. llaque niulti de insulis ac lerris conlineulibus concurrunt, marilimi et longc a roari disianles, Albcnis Alhenienses, itemque de lota Euboea ex Thessalia, ex Acbaia, ex tota Graecia. Erant el iusute sociae, Rbodus, Iihaca, Scyrus,
Salamis, et com his raaxima illa Creta. Itabant uaa Corinlhii : socii erant Argivi. Mille navium claesis est ab ipsis coacla. Aderat Menestheus Atbenien* sis, Nestor Pylius, Ulysses ex Iihaca, ex Salamine Ajax, Idonteneus e Grela, e Rbodo Tlepolemis, omnes originem gcneris babenles e nobili sanguine, insignes, orli Jove, Mavortii, forles, gcnerosi, leoninis animis praedili. Supra omnes Acbilles e Pblbia luccbat, 26 bellicosus, fortis, robuslis manibus. Enimvero instructa uiille navium classe, Agamemnoncm claesis ct exercitus imperatorem conslituunt, virum generosum ac bonum, beroa robusturo, pneslantem forma et vi bracbiorum. Discedunt a patria et amicis et parentibus, aitimoque forli versus hosticum soluni classem dirigunl. Re communiter dcliberata, slatuum esse ncccssarium ut diriperenl ac exscinderent Troja3 viciniam, u l ipsi copiam coinmealus acquirerent et Trojania sociorum vires frangerentur. Uaque mittilur Acbillcs cum aiiis viris praslantissimis, qui insulas i n vadunt et coniinentes deprsedantur, ac landem res * hostium prorsus atlerunt. Audierant quidcm Graci,
v i r
VaricB lectiones et n o l .
* . ' RR.
8 8 8 8
. ARR.
8 1
. R. R. R. . R.
8 8 8 8
8 8
8 4
* .
() Mcneslbeuro Atbenis contra Trojanos profec i a m , nolum cx monumenlis velerum. Tamcn boc DOIUMIC lucndacii olun arguit Homcrum Daphidas,
PATROL. G R . C X X V I I .
negans Albcnicnses ad llium mililasse. Yidc Saidam in .

9
67
71
\ , , >> , -. ' * \ ^ . ' , , , 1 * ; . .-, ) . * , \ :, > " \ \ " \ , ^ , " " '; , ' ; \ , . * , \ ; , \ \ \ , \ \ , " , , ,
n 7 0 7 7 6
^ \ , . \ . 6 <, ; , . ; . , , '; ( . ' '; \ \ , , \ ap , \ \ ^ ; " , ' ' ' " \ Vers. 15114
1 7
<!c Helena quid factum cssel, nimirum Proiea rogem Paridi cam ademisse, ac ab iiia res ipsius omnes cuslodiri : vcrum onitii sludlo conabanlur, eeu ferlur, occuparc Trojam, cum fama constans essel auri tbesauris e.am abuudare ac magnis opibus esse referlam. Volebanl eiiam ulcieci cos qui prius lacserant : etenim viris indignum, mollis dejcctique aniwi putabant esse illatae injuriae poenas debilas non cxigerc. Gum igitur tanlara classem Trojani cernercnl corawque niuhitudioera inlucr e n l u r , qiwe advencrat, coliectis uodique suis belloruro sociis, Garibus, Lyciis, Mysis, Mseombus, Phrygibus, adjuncia iiidem sibi quavis Asiae natione, quoCquot erant Mediierranei, quolquoi marilimi, contra Graecos cxercilus innumcri quoddam velui examen educebant, ita u l longum tempus in D hoc bcllo conlererelur. Eranl ipsius urbis Trojanne habilatorcs supra bominum qmnquaginla inillia. E l inilio quidem ad pugnam se magna vi armabant, virilibusque congressibus pbalanges perrumpebant : verum posleaquam AchilMs robur tandem experli sunt ejusque mobililatem igneam t ardenlcm conspcxeruM, ilemquc virilem facieoi cl auimosam audaciam, intra ipsa occlusi moenia dcsidcbanl, nec adrersus Gra>cos ullo modo progrcdi audebanl, doucc oronia vertcns el omnia Yarm
7 1 7 1 n 7
perlurbans, omniumque malorum matcr, invidiam dico, impelum Acbillis in rcbus gcrcndis retudit, illoque ira commolo Trojanorum animos ercxit. Doloris aulcm causa, qui bunc cxaccrbarat, crat Palamedis Ciedcs injusle necati. Dicam vero qul boc fatlum, el quis auctor iuerit. Ulysscs cx iniula nalus adversus Palamedem odium implacabilc alcbal ct invidiam ex imo cordc conceptaui; 2 7 M l e proplcrea quod apud Gra?eos Pulamedes ilorcrcl, quodiyie cuncti ad ipsum i n icniis animis, lanquatn ad deui, inlimo pecloris amore bomincm complcclcrenlur. Nam praieognaveral peslisardeniis teliim, camque toli Graecorum exercilui prajdixerat. Guinque omncs ab boc malo acerbe allliger nlur, ipse Graccos illa^sos a prsio servaveral, parlim cis consuleiij et bomincs oratione coniirnians, parliin ipsa rc doccns quid potissiinum conducerct. Ilinc igilur Ulysses invidia flagra-.at, ctim Palanicdcm vcbcmciUer diligi ccrnerel, sc vcro babrri lanquam iiniim do plobc Ex eo tempore fraudcs r.c molilionos ncctcbat consiliaque calumnisc plcna parabal. Verum qiiandin robustus ArbiHes aderat, nibil eflkcre consil a Glii Lacrlis poleranl, ncc eorum quiJquain qu;c coiiipa Palainedcrn slruebanlur : nani quodcunquc neclebaiur, cral iiiular lelai araneaB. Verum pcst( u
ieclioncs el nolae.
7 3
R. R. R. Iftferpres. AR. .
R.
T V
7 8
'
o3
, , \ \ ^ , , , ( \ ), \ ;. ' # , [, \ ; , $, , , \ " * \ , ' \ \ * . . \ , \ \ \ ; * \ [ . . * , 01 - ; . , ^ ' / ' ; .> *% ;, , , , , ; . . " ' , , , . * (5 , [.

,
8 4
8 8
8 8
8 7
, \ , . \ , (, , !) " i Q , \ \ \ .
1 r
, * , , , , ^ ; " (. [/ .] Q Vers. Tlielidis fiiius cum iropxis splcndidis; accipit eaquain Acliillca cum iluciiMis cancris niissus fuit qtiod acciderat, Palamedcm miseratur, indignalur, belluro geslurus cum quibusdam Trojanorum dehigct gravfter, irascitur Gnecis, pugiiare desinii /ensoribus, cujus expeditionis comhem secum baaiqne illos in pralus juvare. Hinc naia Heclori et bebat Palamedem (eieniin vebemenier illi sempcr sociisejus andacia. Pugnas cuni Grarcis validas adessc cupiebal), tum vero quidvis audcns ille, conserunt. Rinc csedcs, mactaliones, effusiones nactus occasiojiem periculi experiem, Agamemnosangninisorlae, hinc bomicidia, clainorcs, reblagnanis priinum levitaiem predatur, seque simulans tiones cruoris. 2 8 lslar arislarura Gracorum ipsius esse perquam sludiestHB, c Affectat, inqnit, agmina concidunl, qui animis dejecti cum malis uii rex, Graeeomra imperimn Achtttes iUe robtisius, a juveuili aelate impulsus, ac Palamedew con premerenlur innumeris, poenilenlia ducti sum dicendi el a*senlaudi periluin leoonis instar ac eorum quae dcliqueranl; cumqiic prius superbc socii ad hoc sibi adjungil. Neque mufk post com- sc exlulissent, nunc Tbelidis Gliuiri verbis snppliQMSSO praelio venieul, ac tibi quWeiii bovee aflfecibus orabanl ut ipsis reconciliaretur. Vcrum rcnt ei gregcs oviuiu : verum ipsi pleoa pecuuiie Achilles illa non curabat, quo eis opem fcrrei, vasa furtim aufcrenl, qaibns et Rubjicient sibi ^ donec PatiOclus cecidisset, qucm valde diiigebai. Gnccorum poteniiores et coiHra Ve concitabuni, ut intcrfectus ab heroicis raanibus Hecloris. Tiuii imperium auiillas. Audiit hxc rex : persuasus et vero perpulerunl cum ut advcrses Trojanos procaptus est, auctorom fraudis i i i consilium adfeibet. currcrel. liaque progreditur ad pugnam Acbillcs, Slaiiia deinde Palamedes arcessttur, el soiue reli- igncmspirans : perrunipit phalanges, prima stanlcs cius in caBdie laqucos iycidit : per caluioniara i n iti acie necal,et inler eos Hcctorem ipsum, Troj;c cosiinolalur, quasi GraBcos Trojams prodercl; lapilumnaro, virum fortem mavorlium, nulritnin in armis, gerentem \n pectore cicatrices infinilas, qtias dibus obruitur (beu quac perpetras, invidia!) nibil com dixissel aliud quam boc vcrbum, i Iufelix ve- ex confliclibnsadvcrsiis feros tauros acceperal prius qnam Gracci venissent et cuin eo depugnassenl. ritas, te lngeo deploroque genene ; nam tu anle Heclore perempto, qui audaci praeditus fucral me periisti et morle aflecta es. > Revertilur inde
8 8
Variffi iccttones et not.

R. R. ; R. \ RR, . ' * * . . ^ AR. R. AR. \& R. . R. R
? y 8 1 8 8 8 8 8 0 8 1 8 8 8 ?
271
CONSTAXTIXI MANASSIS
'
2,2
9 7
' '
8
; \ . '
, \ . \ * \ ; , . *' \ , ' , \ \ ' , ( , * , . , \ . B " , \ \ , \ , . '' [\ \ , \ ^ . , \ , \ \ .

8 1 8 8 8 8 9 5 88
. , \ *** , . , \ \ * . , \ \ . / " * \ , , , . \ . '^ , , \ . , , * \ . , . H v , ,

1 8 8 1 8 r
Vcrs. 14C6 corde, Priamus Amazonas ad belii soeieiatcm arlibus Grsecorum ct Trojanoruni copine ostcnlaban' cessil. llaquc rursum pugnalur, ei omnes necan- G se quidem muiuo, sed nibil moliri contra sc invicom lur. Hoc niodo senex ille Dardanides ab omnibus audebant. Templum vero quoddam eral anlc Tro destitulus, ad Davidem Judaese regcm suos miltit, jam pulcbris ornatuin lurribus, in quo frequenler qui ab eo manum auxiliarem poscerent. Yeruin versans Acbilles Polvxenam vidit ct ardenti ejus amorc David illam baud porrexil, sive id lemporis beilum correpius cst. 29 Quippe conspcxcrat cam, priusgcrebat adversus naiioncs exlraneas, sive abhorquam Heclor redimeretur; nbi cum illani rclinerc rcns a Granfts simul et barbaris, et qui Deum non potuisscl, non tamen id faccre voluit. At ubi tur.c cognoscerent, sed dcasiros colerent, ac verilus ne eam aspexit, aflici ccrpit, Priamoquc palri denunJudaci ad errorem prolaberenlur, si ab ipso Trojatiavii c Polyxenam uxorem poscere. Priamus assennis auxiliares copiae millere,nttir, cum alias a natiri se simulabat, Deiphobo et Paridc fraudes basce tura proclives ad vitium forent. Igitur regem IndomaeninaiUibtis. Quare cum ingrederenttir in Apolruin Tamanem Priamus ad opem sibi ferendam linis Alphaei fanum, jurejurando se obslricturi in suppliciter invitat, et infinila cum muiiiludine causa Polyxena, Deiphobus Pelei filiura complexus Memnon m i l l i l u r . Exercitus erai Indicus, omnes osculabattir, carae sororisillum sponsum appellando, colore nigro. Quos cum aspexissenl Graeci percAlexanderaulem prope astans lclbale vulnus ; grino eolore pradilos, formaro eorum et armatui p b o b o in fugara se proripuit, ram veriti, simulque bestias illas forimdantes quas Achillcs collapsus exlremam agebat animam. Id alil lndia, fugere noctu Trojaraque relinquerc cogi- Dlysses aiiimadverlebat, quicomitatus eum fucral, labam. Sed lamen nigris demum hominibus aciem una cum Ajace Telamonis 01 io, Jove sato. Quaproopposuerunl, Indorumque sanguine lerram linxe- pler in fanum uterque siinul cum irrupissent, berunt, u l ea ruberel ac ipsa flumina Scamandri roem illum jacenlem invenerunt, cruore f<edatum, cruor purpurea redderel. extrcmos ducenlem spirilus, vix linguam moventem Eo iempore festum donarioruin appelebat, quod et jani jainque cernendi usum amissuruin. llaque tam Grseci quam Barbari celcbrabanl. Itaque faclae illo conspecto ululabant, et ad peclus ejus allap&us sunl induciae bellorum ac laborum, quibus duran- Ajax Telamonius cum lameoto Acbillem a!locu:us
D q u 0 n i a t 0 u n a c u m De
Variee lecliones et not.

R. R. R. ( RR. R. -r AK. RR. ARR. R. R. l i K . ARR. : l i . . * AR. R. RR.
8 8 8 8 T 8 8 8 8 1 8 8 8 8 8 8 8 8 8 1 8 8 8 8 8 1
273 COMPENDIUM CURONICUM. 275 . , \ \ * \ * * , ' , , ' . . ; * * " " \ . \ ,

1 8 1 8
; ^ , . \ \, , , \ ^, " ; * ' , ' , \ ' . , " \ ). , . , . \ , \ " ^ (\ ) \

1 0 11 ! 8
\, , . , * <5 . , , \ . , '/ , . ' , , \ , \ , . ' ; . \ , , \ \ . : , : , \

i 9 9 1 8 1 7
YLTS!
1159
est: t O vir mavorlie, robustis manibus gigas, quis- 0 30 lanquam simulacrum quoddam el spolium boslibus ademplum. Quapropter eum in tirbcm cum nam le leonino corde prxdilum occidcre poluii? potationibus et choreis intulerunt, seque dciitccps lile perobscure conciseque vocem hanc cdidil : Fraudulentc Dcipbobus atquo. Paris me intcrfece- somno gravi incxcitabili dederunt. At illi qui absconditi lalebant in eo pcr insidias, silenler egrcssi runl. Quae effatus insignis beros exspiravit. Ajax magnum ignem suscilarunt. Quod conspicaii Gra?ci vero crpus Acbillis humeris impositum acerbo cum qui prius discesscrant, dicto cilius cum navigiis ad cjulalu a.l portuin detulit. Uox Pyrrhum Achillis filium arcessunt, cogno- Trojam applicuerunt. Gumque porta? fuissent a p c r t mcnto Neoploleroum, Deiodamea malre natum. ab iis qui erant prius ingressi, clanculum in eam Rursum cxdes, maclationes, homicidia exoriuntur; infusi sunl inslar exundanlis aquae. Hoc modo cum Troja, iirmismunita turribus, esset rursum campi Trojani cruore imbuuntur, doncc vaiibus oracula pronuntianlibus, fatale non esse capta, feminoe rapiebantur e lcclis rccentibus, terra per cedes cadentium slagnabat. Infans qui gcstabello Trojaiu occupari, nec manibus nec gladiis, $ed batur in ulnis, ad parielem allidebalur. U l simplilintum fraudc, ligneum equutn Graeci Tabricarunt, citcr ac brcviter dicam, ejulatu cuncta replebanlur, etin cum virisarmalis iuipositis se versus palrium solum solvere simularunt. Et equum quidcm islic D omnis calamitas, omnis accrbitas urbcm invadebat. juxla portum relinquebant, ipsi vero cum navibus Manus cruorc stillabant, gladii sanguine tincti erant, ad Tenedum insulam appellebant. Videbanl Trojani pavimeiitum rubedine infectum, infantes proculcaqaod acciderat; porlus aspiciebant vacuos, solum bantur. Tandem cum rapiniset caedibus essent saeqoum inluentes dubitabant ctobstupesccbant. Ac liati, urbem igni tradontet a fundamentis exnrunt, primo quidemexislimanlessnbesse fraudem, cquum prius inter alias splcndidam et passim celebrcm. abolere fesiinabaut igni iraditum vel de scopulis i n Hoc modobellum istu<l cst geslum. Caetcrum f&rprofwidilaiein maris abjectum. Deinde (nam stalu- tuna Menclaosemel indiguata novis abis miscrum tuin eral divinilus Trojam tunc esse capiendam) laboribus opprimit. Rursutn navigare coaclus est vlsam est eis equum in urbcm iraducendum esse multo remotius : aliu niolestiuc jam anlc infelicem
VariiB lectiones et nolffi

. U. . AHR. . R. R. *> R. ft. cliaai . ARR.
? 8 1 8 1 8 11 8 1 8 1 8 1 8
. \ ippiiz^ .
1 1
275
376
(5; " . ' A v e u i " ^ ; , *)), \ , ** . ' \ , ' , , ^ . \ . \ * . , * ^\ \ , " \ , * \ . , " \ , . \ " . \ ' , , . [ ', . " , ; * . \ , **, \ . , ' , \ ' , \ ' , \ ' . ' . , , ': . '" , , , * [". ** * , * * Vcrs. 1514
t 7 11 a e 1
cxripiunt, nirairum Hellespoatfcara navigationem Algyptiura mare. Nam iEgyptum veraus s o l v i l : navigai periculosa per loca, et a lewpesfcaiibus fluctibus vcntisquegravibusjactattts vix ad eam appeftit. Ascendii ad Proteura : inveuit ibi coiyugem i urbe Mempbkica, bospitioque acceplus bonorifiee recipit Ueleriaro. Mulloa denique post labores in pairiam rcverikur, annum jaun posl occupaiionem Troja3 oclavum agens iu oberratioae qua ad Proleum pergcbai. Invenil tum fralrem AganiemiHmem misere Irucidalum sceleralissiniae uxorisfraude.qoae nioecha erat el vipera. Invenilei Orestem, e fratre Bcpolem, qui igislbum occiderat, lori paterai et gencris cotUaminatoreni; quocura ille matrem elian impudenlem Clylaeranestram peremeraL D HacteilTB Mcnelai casus a me coinmeraorati sunlo, idque eursim et pcrspieue : rcstat u i dcincepa polentcin ac validam Romaaorura felicitatem di-scribamus, unde ilii exorsi lerra universa potiti stat. Posl occupationeui Troja3 jaeas Ancbisa fiJius, sive fuga elap&us, sive dimissns ab boslibus, ctna familia lola se confert in lerrara Italiam, quam alii iradiderc sic appellalaiu esse ab IlaJo, qui portibus Hesperiis imperitaveril, aliidcboccausa nonaen boe habcre dixerunt. 3 1 Magnus hcros iile Uercules Geryanis boves collectos armentotim ex certaminc
r M 1 1
domuto dueebai. l b i cnmcx iis unus vituJoe ab apraf*nto bontn, ccu ineinorise prodituiiK esl, resrtiisset, interjecio maris pelago natalu trajeclo ii Italiam magna vi pervcnire potoit. Hurcule vero ~ cunqne veniaset interfogauie nunv qfe vidtsscl be vem kttnc qui aberraverai, ilK qui llngaam Graceam minime intelligcreut, quod Gnoei darnaun, vitulam more genlis appeltabairt. Iiaqtteboc ab animali lota regto Vitalia, qwara bos percurrerai, est appeuata, qaod nomen, decursu tempwis, in Iialia mutatuui est. IgHur JEeascun^Tto>ani6, qi cum ipso navigabaut, acceptis oraculia, ttaliam navigio pelebal. Ea jubebant versusOccidentemulnavigarei, doace lai^* dem regioncm quaiadam pervenissel, in quaaieosasipsi suas ciborum inetar devorareat: boccuavaccidisset, qnadrupede utereiUiir v i rface*alqne ttdemurbem exstruerent ubi aniBQalis*ucdeialigaHHi> curau Iwesurum cseei. Kis oraeulis aceeptis Lawciw lnro pervenhmt. Laurenlunv vero campus esl in Italia. Fixis ibi labernaculte I R pavMiedl pradebanl. ToLum atrtem pavinaealw apk> eonstfaMim erai, quod ipsi& mensarum usmm explebat. Itaqse âm absdt&piis qua* eram apposiia, quidam apiw gu~ stare ceepk, acpost ipsum aUn^, tmle rt*reaw. aikfts convictor, et vicissim illi proximus. Tum nonnull:
1 1 u
Variee lectiones el not.

^ R. . R. AR. RR. , * AR. ARR. " AR. . R. RR * ,. r R. X h - 1 ' AR. * *
M , f f 1 1 3 i 8
COMPENDIUM CnRONICUM. 17/ . Ofpctav ; :, \ . " ; **, " . ; \ , \ . ^ , , \ , . \ ^ . , ( ) * , ot , * . , * * . D ^ , ' \ \ , * . " \ \ \ * , \ * , " \ , , , . . , \ ' , * . * . I I v ' * , * .
3 3 8 k9 4 1 v t , 7 8 u 18 8 % r 1 8
Vers. 1568 exclamarunt: Una cum cibis eiiam ipsae mensaabciviiatem Albanam, sane splendidam atque opulengtimpta* sunt.i Subsecutus esl plausus, quasi jam C lanvcxstruxerunt. id vero lcmporis jEneas diviB oraeuli dati finis appeliisset. Hinc sacrificare vo!envoci obteniperans oppidum istic condcre, quod Latesaram exsiroebant suemque feminam sacriflcan- Tinia vocatum est, coepit. Acciditque mirura quiddam sistebant, quae gravida non jairt procul a partu dam et commemoraiione dignum. Priraum SRonlft aberat. Cnmque sacriflci suem pclilurf mox essent, sua exorlus est ignis in luco; deinde lupus alicunde prosiliens e campo materiem siccara ore prehenmanibus illa tenentnm elapsa quemdaro ad collem procorril. Seqaebatar suem iEneas lenlo nonnibil sam in ignem conjecit, aquila magnis alis vibratis gradu, spatio inler se suemque non inagno relicto, ignem excitavit, vulpes denique fraudulenla cupide data opera, ne conlentione vehementiaque eursus conalibus illorum obstans, et ignem accendenles iila perturbareiur. Animadvertebat cnim de hac dolis suis impediens, tota in eo fuil exslinguendo, quadrupede prolalum illud oraculum fuisse. Cuni petiiis e flumine undis, quibus caudam madefecerat, ergo porca tursain non exiguum absolvisset, nirai- flainmam urenlem respergcns. floc modo Gcbat ut rum 24 atadia, tandcm consedit; ei Êneas ea qui- Donnunquam iili superiores evadercnl, qui flammam acccndere volebanl, nonuunquam vulpes vindem qtaa* praedicla fuerant accidisse videns, locum aolera ipsum ad urbem condendam incplum, nu- D cerel resiinguendo. Tandemillis victoria politis ba2C ciores oracoli magnopere colpabat. Inler has que- fuga sibi consuluit.HsecÊneas cum aspexisset, praerelas alicande vox qu.nedam ex obscuro loco dixilurbem illam invidiae expositam fore, muliisque lurbis exagitatam vix aliquando magnis et conlinenprodiif et audila esi, quae non subsisiere lantum istic juberet, sed eliam urbein conderc. tibus laboribus consecuturam ut insidiatoribus suis 32 Nam tn hoc quideni tempore Trojartos istic superior evaderet. Atquehaacquidemadbuc yEnca superslitecontigebospittam babituros, deinceps vcro toi annis exaclis quot enixse-jam porca3 fetibus numero re- runl.Cumanlemilledebilamiiatur33 pcrsolvissct, eponderent, urbem aliain longe magnificenliorem lius ejus, cui nomen erat Ascanii, de Creusa Prianii consecolaros. Peperit aulem porca fetus omnino t r i - fllia natus, urbem Albam cum Trojanis superstitibus ginla. Totidem anni cum exiissent, iEneae posteri condidit. In ca praeter alios Amulius quoque regnavit,
VarifiB lectiones et not.

R. R. R. . an ? . RR, . . . . * . * ' . * . R. R. * , R. AR.
1 8 k 9 k l 8 8 % % i 8 7 w 8 8 8 8 3 7 1 8
, . ' ; , \ \ . ^ , \ \ . * , \ ' , ' , , * ^ ., \ p * . ^ . , , , . , ^ \ * " \ . , [, \ [, \
4 8
280
8 8
, , ,
5 1
\ \ *
8 8
\ , . * 7> * * \
' . ;;. "

81
" \ . * \ , ' \ ";, \ . , , , . \ \ [ ' , ^, . .
, ,
Vers. 1619 qui Numitorisceptra eripnerat, fratri suo majori nafanlibus hisce oblatis solaiur, quos suorum libetu/Gumquegemcmipsius universam abolere veilet, i c o educaret. Illa vero materna qoadam illos iilio fralris interfecto filiam fani Vestae sacerdolem C p ; complexa deinceps aluit, cum prater speiu fecit. Eral autem prescriptum legibus ut ejusmodi gemellorum facta parens fuissel, qua uon multo sacerdotes vestales pudiciiiam caslitatemque suam anlc boc nominis ne in uno quidera consequi poconservarent et virgines Yeneris expertes manerent. tuerat. Alii iradunt non lupam bos infanles n u i r i IgUur accidit aliquando ut illara ad lucein Marlis visse, sed ipsam Fausluli pastoris conjugQm, quac ambulantem quidam invaderet viiioquc puellae propterea quod corporis sui formam vulgo proalioblato gravidam redderet. Ea re cognila rex puella tueret, pateina gentibus illis lingua lupa fiieril palruus illam custodiri curavit, donec pariendi appellata, qua voce scorta nuncupari consuerint, tempus appetiisset. Id cum de nalura praescripio cllupae simililer, ambigua nimiruni siguiGcatione. adesset, gemellos illa peperit. Quo facto neplcm Nonnulli, quod feminae petulantiam cognilain basuam jex inclusam arcia in custodia dclinuil, i n buissent, lupam uberibus suis infanles bos aluisse fantibusad lnorlem deslinalis, mandansut in aquas prodiderunt. Posteaquam educali nonnihil adolevissenl, indila sunt eis Remi Komulique nomina, abjccli necareutur. 3 3 liaque miselli quarodam in vilam subulcorum et bubulcorura agreslem agentiscapham impositi abjiciuntur. Sed divina hic Providenlia conspecla est, ejusque manus et cfficax ^ bus. Gumquc per ignorantiam Nuiuiloris caulas Dinnino vis declarala. Nara eversa scapba pueri affecissent dcLriineiuo, qucm jam rumorerat ipsoquoque fuerunt cjecii. Cumque rodorct cos humor rum avum nuUrnuim cssc, in illis latrociniis capli i i n n i i i i n , in quo jacebant, accidii ut alicunde ve- sunt a nonnuilis, qui eis insidias slruxerant. Ad njens lupa lacte lurgens, quai non iia pridcm pcpc- avum pcrducti, el uliro ciLroqtie cognili, Amuliuin rcrat, idcoque laciis copia gravabaiur, ubcra infan- non lanluin Atbano regno spoliant, sed etiam fcrr.) i.mi oribus admoverct ipsumque luiuni pcrbcni^nc deatituiuin a saiÛiiibus obinincant, suoquc avo cblingerct, qtto eranL illorum ora deformau ci raaienio scepira restiiuunt. U verocum magnaseis oblila. Forte pa$lor quidam bac re conspccla i n opes aique pecunias largitus fuisset, instructos fanluiu saluti consulit, ad uxorem eos suam defert, cunctis rcbus nccessnriis ad deducendam coloniam quam aegro alTcclam auimo rcperifc, quod itifauablegat. Quare delalus ad oppiduin quoddam Roteui morLuum cJidissct. flauc e'us calaniiialciu iniimlus, eui Palaiii nouien essel ab auctore Palante,
r u m 0 c t a l e
Varioe lectienes et nolffi.

* 6; ?
8 1
s 2
:): 1.
8 3
281
COMPENDIUM CHRONrCUM.
2?*
" , ' * , \ ^, , \ ' ; -,, > , " \ , \ \ * ' ' * * . , , , ; , \ . ' . " \ 6" \ , , \ , \ . . \ * ; , , \ ' . 1 * \ . , ", , , , , * , . ' \ . [ ', , \ , \ , \ , ' \ . ' " , \ ' ( ), , \ \ * , . ' . ' , * \ * , , , * , '. Vera. 1676

figuram urbis ibi delineat, junciis mare tauro et C cipia servi apud Romanos dicunlur. Filias suas javenca. Taurus foras cainpum versus spedtabat: L . Tarquinii regis nepolibus nuplum dedit. EaruM juvenca vero sub anum cum eo jugum redacia, rcunius insidiis et crucuto consilio miser vitam cum spiciebat urbem. Qua piclura.ceu nolis quibusJam, rcgn) amisit. Sccums est eum Tarquinius Superinnuebat oplare se Romtrius u l extraneis v i r i for* bus in imperio, qui cognoinenlum hoc Superbi tunidaliilea essent, feminae vero domi fecundae folit ex eo quod crudeliter el superbe tam erga serent, 3 4 mariiis fidae, observatrices adium, natum quam plebein sese gercret : nam superbi earamque rerum custodes qua res aedibas exsi- apud Romauos appcllantur, qni sunt arroganles. siunl. Post baec glebam exlrinsecus jacentem in Accessit aliquando mulier qusedam, novem libroa manum sumpiam in urbem conjecit, volo concepto Sibyllinorum oraculorum afferens, quos regi se ui cx alienis baec res publica incrementum sumevendituram diccrct. Cum autcm ilie preliura ab ea rel. Qaibus ila peraclis, signo luba dato nomen postulatum non daret, igne tribuscxustis, rursiim urbis edidit, u i Ronia nuncuparetur. Cumque de rege convenlo priori rcslimatos prelio rcliquos c i finitimis regionibus bominum turbam, virorum dem offerebat. Cnmque parum meniis compos esse scilicet, mulierura, adolescentum, senum juvenum- ^ videretur iis qui aderanl, ilerum tres ex iis in que collegisset, omnes eodem civitatis u l i jure ignero conjectos absumpsH. IIoc modo terlium repermisit el i n coloniam recepil. gem adit, et ires solos reliclos ei pro codem pretio lloc modo printus Romulus rex Romanorum fuit. venum exponit. Ea rescum regi admirationi esscl, Ei Numa successil, Nuinee Tullus, Tullo Marcius, probatos vatcs secutus aurum adnuinerari mulicri Ancus cognomenlo, quod curvaiuram pedis, q u jubel. Quo illa recepto, cum nionuissci eos libros ancylc Graecis est, mutiiatum haberet. Post buuc diligentcr asservandos essc, dciuceps a neininc regnavit quintus a Romulo Tarquinius, poiitns i m - morlalium conspccla rst. Libri aulem isti salutares urbi fuerunt. Idcm Tarquinius cuni cxslruere perio nibil ad se pcrtinente: nam Marcii liberis teinplum Romae vcllcl, jamquc pro subterrai ew illad debcbatur. Tarquinio successit gener Tcillius, fundamentis magnam ad profumlitalem fodicndo qui a puero, ceu perbibent, ac prima aetate Servii perventum foret, sub lerra caput houiiuis rcccns nomen babuit lanquam e serva natus, quippe manS U I 9 (
VariflB lectiones et not.

k
|\ R.
1 1
, AR.
e T
^.
R.
204 263 C O N S T A S T I N I MANASSIS (}\> , , , * \ . " , , ; . , , . , , \ \ ; , \ , " . * , , , , , * . , \ \ , , , . , , , , , , , " ' , , , . \ ' , , ^, \ , , \, , . , \ , ^ , \ . ' . , , \ . ' , . \ \ \ ; , . * (5:, , , ' ; . . \\
1
Vers. 4201 proposilo, caede lauien perpetrala, Troja Sparlam Q ad Mcnelaum discedit. Excipil is homincm bcnigne \clut amicum, coniplectitur, omne benevolenliie gcnus exlabet. Hic ludus luus conspicilur, lyranne amor : bic ludus tuus el scmeu inimicilise, de quo claram belli caininum cxcilasli. Abit peregre Mcne laus, Paris solus relinquitur. Videl in aedibus Pdenclai. conjugem. Eral ca muilcr perpulcbra, venustis sufercifus et colore, pulcbris gcnis et facie, grandibus oculis, colore nivco, rolundis oculis, lencra, ncmus quasi qooddam graliis abundans, brachiis albis, dolicata, plane viva quaedam elegantia, facie oandida, geuis rosci coloris, facie venusla, formosis oculis, pulchriludine non ascilitia, colore nalivo. Tingebal albedinem color roseus, rubeus, ac ai quis ebur splcndeute purpura lingal. Colium prae- D longum, candidum; unde Acla est fabula, forroosam Helenam e cygno fuisse procrcalam. Aspicit banc Alexander ; a fonna capilur. Ei quid mulla vcl dicenda sunt vel scribenda? Rapit banc volenlem ; fugitivus abscedil; cumque fuga recte insiilui alio niodo non posset, navem ingressus mariiimam in Pboenicen abit, omisso itincre quod Trojara versus ducerel; suspicabalur enim fore u l eum iaesi persequerentiir. Exceplus autcm a ventis ve. ementibus ac turbulentis ad urbem applicuil, qua: siia eral ad unum ex osliis Nili, quod posicrioribui sajcuiis Cauobicum est appellalum ; ubi Ilcrcuus herois far.um erat cxstrucium, quod bominibus eo confugienlibus securhalem conccdcbat. In boc faiium praj mclu cum se recepissenl quolqiioi uua cum Paride aufugcram domoquc navigaram, inulias in ipsuin conlumelias ac probra tifumle1>Q1, exaggerantes iragice gravia ipsius facusora, injuriam et impietalcm adversus hospiti m, ra) li.m non solummodo conjugis, sed etiam opum. 2 5 Audit li3cc dux qui istt loco praeera! : atulil el Proteus rex /Egyptiorum. IlaqucParis ad ipsum arcessilur cum mulierc, cum opibus, cum comiiibus. Quaercbal rex quxnam ct cujus essci ba c mulicr; cuinam hac adernpla sic oberrarcl. Alexander orationem falsam comminisciiur. Veruro Proleus edoctus omnia de Helena bujusmodi aJ Alexandrum verbis usas cst: Nisi consiiluiuin a roe sancie foret nemincm bospilum occidere, qui a tempeslate graviler jactantur et buc appellunt, raagnis ac gravibus te poenis afllcerem, qui crga bene inerituni ingralum le prxstilisli, muiuiquc amoris vincula pcdibus conculcasti. Nunc aulem libi opes bas el mulierem non reddam, eliamsi
Variffi Jectiones.
. R. R. .
. .
1 7
R.
265
,
8 8 4
COMPENDIUM CHRONiCUM.
866
,] - [, ' ' . . , , . Kat . , , , . [ , , " , , . \ " [. \ , *, , , , , , , .

88 8 1 8 8 8 8
, , ', \ \, ^ . , , \ . () , [, , , , ', , , , \, , , , . , ) ;, , . " \ , " , ^, \ \ . \ , . \ , & \ ' \ [. \ , \ \ , \ . " \ , Yers. 125^

8 8 8 8 8 8 8 8 9
rauliis assenlaiionibus uiare : sed Gneco abs le L Salamis, et com his maxima illa Crela. Itabant una keso ea servabo. Tu autem ex jEgypto fuga disce- Corinlhii : socii erant Argivi. Miile navium claesis diio. i Sic Proleus cum minis Paridem abegit, qui est ab ipsis coacla. Aderal Meneslhecis Atbenienmanibus vaeuis in pairiam revcrsus est, cum volu- sis, Nesior Pylius, Ulysses ex Klbaca, ex Salamine pialem cxlremo taiilum digilo gustasset et rogum Ajax, Idonieneus e Grela, e Rhodo Tlepolemis, accendisset coelum ipsum ailingenlem. omnes originem gcneris babenles e nobiii sanguine, Hoc roodo fuga Paridis e Sparla Helenseque insignes, orti Jove, Mavorlii, fortes, gcnerosi, leorapius accidit. Revertitur ex peregrinaiionc Meiieninis animis praedili. Supra omnes Acbilles e 1'blhia laus: quid cvenisset, accipit. Yeslem lacerat, et luccbat, 26 bellicosus, forlis, robustis manicum ipso Tyudarcus Helcnae paler idcm facil. Una bus. Enimvero instructa inille navium classe, Agaprincipum Grxcorum coelum adeunt, denigratis memnonem classis ct exercitus imperatorem convuhibus, vestesque pullas indut^ Jurisjurandi illius stituunt, virum generosum ac bonum, beroa robustum, prxstantem forma et vi brachiorum. horrcndi commonefaciunt, quod Graeci omnes simul Discedunt a palria et amicis et parcntibns, animojuraverant, u l si conlingerel Helenam ab aliquo rapi, omnes suis cum corporibus pro ea pugna- D que forli versus hosticum soluni classem dirigunl. rent. Mullum ergo cum supplicassent ac pudorem Re communiter dcliberata, siatuum esse nuccasainjecisscnt, persuadent Graicis ut bellum adversus riuin ut diriperent ac exscindcrenl Trojae viciniam, Trojanos facorent. Itaquc uiulli de insulis ac tcrris ut ipsi copiam coimnealus acquirerent ei Trojanis continenlibus concurrunt, marilimi et longe a sociorum vires frangerentur. llaque miltitur Achilmari disianies, Albenis Albcnienses, itemque de lcs cum aliis viris praslantissimis, qui insulas i n toia Euboea ex Thessalia, ex Achaia, ex lota Grae- vadunl et conlinenles depraedantur, ac landem res cia. Erant et insute sociae, Rbodus, Ilhaca, Scyrus, boslium prorsus atlerunt. Audierant quidcm Grseci,
v i r
VariflB lectiones et notae.

* . RR.
8 8 8
. ARR.
8 1
. R. R. R. . R.
8 8 8 8
8 8
8 3
* .
(u) Meneslbeum Albenis contra Trojanos profecluiu, noluiu cx monumenlis veterum. Tamcn boc DoniHic mcndacii olim arguit Hoiucruin Daphidas,
PATROL. G I I . C X X V I I .
negans Albcnicnses ad Ilium niililasse. Yide Soidaiu in .

9
ICT
7
2C8
>> , \ , * , * \ ^ . ' , ', , 1 . ,, ) . ' , \ :, " ; " \ \ " , . " * , \ , . , , \ \ \ \ , \ * \ , , , , * \ , . \ . 5; . , , . ' <\ /, ' ( \ . . \ \ , \ , , \ \ " , \ * " ' ** Vrs. 15U4
1 n 7 0 7 7 6 7 1
dc Hclena quid factum cssel, nimirum Proiea perlurbans, omniumque malorum maler, invidiam regem Paridi eam adcmisse, ac ab illa res ipsius dico, impeluiri Adiillis iu rebus gcrcndis retudit, omnes cuslodiri : vcruni omnt sludlo conabatilur, illoque ira commolo Trojanorum animos ercxit. ecu ferlur, occuparc Trojani, cum fama consians Doloris aulcm causa, qui bunc cxaccrbaral, crat esael auri thesauris catn abundare ac magnis opi- Palamedis caedcs injuste necati. Dicam vero qti! bus esse referlam. Yolebant cliam ulcisci eos qui boc factum, el quis aucior iueril. prius laiseranl : etenim viris indignura, moHis deUlysscs cx insula naliis advcrsus Palamedcni jectique animi putabant csse illatae injuriae poenas odium implacabiie alcbal ct invidiam ex imo oordc debilas noa exigere. Cum igilur tantam classem conceplani; 2 7 idquc propiorea quod apudGnfcos Trojani cernereol coramque muliiludinera inlue- Pulamedcs ilorcrcl, quodiîc cniicli ad ipsiim i n ventur, qua? advenerat, colleitis uodique suis lcmis animis, lanquam ad dcuni, inlimo pccloris bellorura sociis , Garibus, Lyciis, Mysis, Mawuibus, amore bomineni coinplcclerentur. Nam pracognoPbrygibns, adjuncla itidem sibi quavis Asi na- veral pestfsardcniis lclum, canique toii Graecorum tione, quoCquot erant Mediterranei, quotquot mari- excrcilui prxdixerat. Cuinquc omncs ab lioc malo limi, contra Graecos cxercitus innumcri quoddam acerbe aliligennlur, ipse Grajtos iH<esos a prsio velul examen educcbant, ila ut longum lempus in D servaveral, parlim cis coiisulen ct lioiuincs oraboc bello coniererelur. Erant ipsius urbis Trotionc toniirmans, parlim ipsa rc doccns quid pojanne habiUtores 6upra homimim quinquaginia lissiniuin conducerel. llinc igilnr Ulysses iuvidia roiliia. El inilio quidem ad pugnam se niagna vi flagral-at, ctim Palamcdem vchcmenlcr diligi cerarmabant, virilibusque congressibus pbalanges pcrneret, sc vcro babori tanquam uniini do plcbe. Ex rumpebanl : verum posleaquam AcbilMs robur eo len^porc fraudcs v.c molitioncs neclcbal consilandem experli sunt ejusque niobililatem igneam liaquo calumnia picna parabal. Vcrum qtiandiu et ardemem conspexerunl, iiemquc virilcm faciem robuslus Acbilles aderal, niliil eflicerc consil a cl aiumosam audaciam, intra ipsa occlusi moenia filii Lacrlis poleranl, n<c eorum quidquain qu;c desidcbant, ncc ndrcrsus Gra^cos ullo modo pro- coiupa Palamedem slruebanlur : nam quodciinquc grcdi audcbanl, douec omnia vcrtens et omnia niTicbniur, crat iusiar lelai araueae. Yeruin pcstVariiD ieclioncs et nolae. * B. . R. UlerprCS. A U . .*
7f 1 1 7 1 7 t 7 1
R.
7 4
18
20
COMFENDIUII CHRONICUM.
270
, , \ \ , , " , ( \ ), \ . ' \ $ , ; , c $ , , , \ \ * \ \ . . \ , \ \ , \ * \ [ . . ' , \ -\ * . , ^ ' / -, *% , , , \ , . , . " ' , , , " . ( , [.

, 8 8
. - ,
8 8
, f
8 8
8 7
, \ , . \ " , (, , ) " 0 Q , \ \ . >

8 1 r
, \ xtovs , " , , , ^ "

8 8
{. [ .] Q Veis. 1555
eaquain Achillca cum IIUCUHIS eactcris missus fvit belluro geslurus cum quibusdam Trojanorura defensoribus, cujus expedilionis comhem secum babcbat Palamedem (eienim vebementer illi semper adcssc cupiebat), tum vero quidvis audcns ille, naclus occasiouem periculi experiem, Agamemnonis primum levitaiem predalur, seqye simulans ipsius esse perquam studieswa, c Affeclat, inqnit, uii rex, Gracorum imperiiun AcbtUes ille robusius, a juveui.i aelale iwpulsus, ac Palamedem ccu dicendi et assentandi perilum leuonis inslar ac socii ad boc sibi adjungil. Neque muMo posl comrnisso pnelio venieul, ac libi qu&em boves affercnt e i gregcs ovitim : verura ipsi plena pecutriie
Tlietidis fliius cum iropaiis splendidis; accipil qtiod acciderat, Palamedcm miscratur, indignatur, higct graviter, irascitur Graecis, pugnare desinii aiqne illos in praeliis juvare. Hinc naia Heclori et sociisejus aiidacia. Pugnas cuni Graecis validas conscrunt. Hinc Ciedcs, maclaliones, cffusiones sangninis orlae, hinc homicidia, clainores, reslagnationes cruoris. 2 8 l"slar arislarura Gracorum agmina concidunl, qui animis dojecti cuin malis premcrentur innumeris, poeniientia ducti sum corum quae deliquerant; rumque prius superbc se exlulissent, nunc Thelidls filium verbis supplicibus orabant ut ipsis reconciliarelur. Veruin Achillcs illa non curabal, quo eis opem ferret, vasa furlim aufcrenl, quibns el Rubjicient sibi ^ donec Palfocliis cccidissot, quem valde diligebai, Grxcorum potenliores et coiUra le concitabunt, ut inlcrfectus ab heroicis manibus Hectoris. Tum Unperiuai auiillas. Audiit bxc rex : persuasas et vero perpulenint cum ut advprses Trojauos procapius est, auctorom fraudi in consilium adliibet. currcret. liaque progredilar ad pugnam Acbillrs, Slaiira deinde Palamedes arccssHur, et solue reli- igncm spirans : perrumpilpbalangcs, prima stanlcs in acie necat,ct inier eos Hcctorem ipsum, Troja2 cocius in cxdis laqucos iycidit : per caluioniam i n simolatur, quasi Gra3coe Trojauis prodercl; lapi- lumnara, virum fortcin mavorliuni, nulrilnin iu ardibus obruitur (beu quao porpetrae, invidia!) nibil mis, gerentem in peciore cicalrices infinilas, quas cuni dixissei aliod quaoi hoc vcrbum, Infelix ve- ex conflictibnsadversiis feros tauros acceperat prius rilas, le lugeo deploroque gemene ; nam (u ante qmmi Gracci venissent et cum eo depugnas&enl. Heclore perenipio, qui audaci pradilus fuoral mc periisli ei morle affecia es. Rcveriiiur indc
Vari iectiones et noiae.

\ *> RU, . . R. AR. R. R. . R. . R R. AR.
8 8 8 8 7 8 8 7 8 7 9 8 8 8 1 8 8
271
' 272
" ), ; .' ; ; , , \ . " ; \ \ ; , " , . \ . '' , , \ , * . \ " \ , " * , \ \ , $ , ' ) ' ; , * \ , . *0 , , \ . , ; \ . " , * . \ \ , " , , , \ . . " * * , [ \ , , * \ . \ . ' , , \ " , . \ \ . , , Vcre. U l 6
8 9 0 9 9 1 1 9 9 9 9 9 1 9 9 5
corde, Priamue Amazonas ad belli soeielatcm artibus Graecorum ct Trojanorum copire ostcntaban' cessit. Iiaquc rursum pugnatur, ei onmes necan- c se quidem mumo, sed niliil moliri contra sc tnviccm lur. Hoc niodo senex ille Dardanidcs ab omnibus audebant. Templiiin vero quoddam eral antc Trodestilutus, ad Davideni Juda?ae regem suos millit, jam pulcbris ornatum lurribus, in quo frequentci qui ab eo manum auxiliarem poscerenl. Yeruin versans Achilles Polyxenam vidi t cl ardenti ejtis aniorc David illam baud porrexil, sive id lemporis beilum correplus est. 29 Quippc conspexcrat cam, priusgcrebat adversus naiioncs extraneas, sive abhorquam lleclor redimeretur; ubi cum illani rcliiiere rcns a Grarcis simul et barbaris, et qui Dcum non potuissct, non tainen id facere voluit. A l ubi tur.c cognoscerenl, sed dcaslros colerent, ac vcritus ne eam aspexil, affici coepit, Priamoquc palri dcnunJudxi ad errorem proiaberentur, si ab ipso Trojaliavit gc Polyxenam uxorem poscere. Priamus assennis auxiliares copiae miuerentur, cum alias a natiri se simulabat, Deiphobo et Paride fraudes basce tura proclives ad vitium forcnt. Igilur regem IndomacninanUbus. Quare cum ingrederentur in Apo!ruin Tamanem Priamus ad opem sibi ferendam Hnis Alphsei fanura, jurejurando se obstricturi in suppliciler i n v i l a l , el infinita cum mulliludine causa Polyxenai, Deiphobus Pelei fitium complexus Meinnon niillitur. Exercilus eral Indicus, omnes osculabaltir, carae sororisillum sponsum appellando, coiorc uigro. Quos cum aspexissenl Graeci percAlexander aulem propc astans letbale vulnus ; grino colore pradilos, formam corum et armaluj b o b o in fugam se proripuil. ram verili, simulque beslias illas formidanles quas Acbillcs collapsus extremam agebat animam. Id alil lndia, fugere noctu Trojamque relinquerc cogi- Ulysses animadverlebal, qui comitaius eum fucrai, labani. Sed lainen nigris demum hominibus aciem una cum Ajace Telamonis fllio, Jove sato. Quaproopposuerunt, Indorumque sanguine lerraiu liuxe- pler in fanum ulerque simul cum irrupissent, herunt, u i ea ruberet ac ipsa flumina Scamandri roem illum jacenlem invenerunl, cruore (oedatmn, cruor purpurea redderet. extrcmos duccntern spirilus, vix linguam movcnlcm Eo tempore feslum donarioruin appelcbai, quod et jani jainque cernendi usuoi ainissuruin. Haquc lam Grseci quam Barbari celebrabant. Iiaque factae illo conspecio ululabant, et ad pectus ejus allapsus suni induciae bellorum ac laborum, quibus duran- Ajax Telamonius cum lamento Achilleiu allocu:us
D q u o i U a t 0 u n a c u m D e p
Varice lectiones et n o i .
. R. R. ^ BR. R. -r AK. RR. ARR. R. R. UR. ARR. : l i . . AR. R. * RR.
9 9 9 T 9 9 9 9 1 9 9 k 9 9 9 9 0 9 1 9 9 9 9 f V
23
COMPENDIUM CHnONiCUM.
1 8
275
; . * \ c * , \ * . ' ' \ .
7 8
, . \ \ , , , \ ^, * * , ' , \ . , \ * \ . ' , . , . \ , \ " \ ( 2) \ .

1 8 11 ! 8
, \ \ 01 ' , \ , . " \ , \, , .
, ^ . , , \ \ . , '/ , . ' , , \ , \ , . 1 ' " ; . \ , , \ \ . - , : , \ \ \ ;

l 8 f 1 8 1 7
VLTS. 1 1 5 9
cst : t O vir mavorlie, robustis manibus gigas, quis- C 30 tanquam simulacrum quoddam el spolium hoslibus ademplum. Quapropler cum in urbcm cum naui le leonino corde prxdilum occidcre poluit? polationibus et choreis iritulerunt, scque dcinccps Ille perobscure conciseque vocem hanc edidil : somno gravi incxcitabili dederunt. At illi qui absFraudulenlc Deipbobus atquc Paris me interfececonditi lalebanl in eo pcr insidias, silenler egrcssi runt. Quae cffatus insignis beros exspiravit. Ajax magnum ignem suscitarunt. Quod conspicati Gra?ci vero corpus Acliillis bumeris iniposiluin acerbo cum qut prius discesserant, diclo citius cum navigiis ad cjulatu ad portuin delutit. Trojam applicuerunt. Cumque porla? fuissent apcrtae Mox Pyrrhum Achtllis filium arcessunt, cognoab iis qui erant prius ingressi, clanculum in eam mcnio Neoptolcmum, Deiodamea malre natunt. inftisi sunl inslar exundanlis aquae. Rursum cscdes, maclationes, bomicidia exoriuntur; HocmodocumTroja, firmismunila turribus, csset rursum campi Trojani cruore imbuitntur, donec capta, femince rapiebanlur e leclis rcccntibus, terra vatibus oracula pronuntiantibus, falale non essc per c:odes cadentium stagnabal. Infans qui geslabcllo Trojani occupari, nec manibus nec gladiis, sed batur in ulnis, ad parielein allidebatur. Ut simplil i n l u m fraude, ligneuro equuin Graeci fabricarunl, cilcr ac brcviter dicam, cjulatu cuncta replebantur, e t i n cum virisarmaiis impositis se versus palrium sotani solvere simularunt. Et equum qoidem islic D omnis calamilas, omnis acerbitas urbcm invadebat. juxla portum relinquebant, ipsi vero cum navibus Manuscruorcstillabant, gladii sanguine tincti erant, ad Tcnedum insulam appellebant. Vidcbanl Trojani paviinentum rubedine infectum, infantes proculcabantur. Tandem cum rapinis et cxdibus essent saqoo<l acciderat; porlus aspiciebant vacuos, solum liati, urbem igni tradunt et a fundamentisexurunt, eqaum intuentes dubitabant ctobstupescebant. Ac prius inter alias splcndidam et passim celebrcm. primo quidem existimanles subesse fraudem, cquum abotere festinabant igni traditum vel de scopulis i n Hoc modobellum istud cst geslum. Caetcrum forprofandilaiem maria abjectum. Deinde (nam stalu- tuna Menclaosemel indigtiata novis afiis miscrum luin eral divinilus Trojam tunc esse capiendam) laboribus opprimit. Rarsutn navigare coaclus est vlsum est eis equum in urbcm traduccndum esse multo remotius : alix molesti* jam anic infelicem Vari lectiones et R. R. . ARR. . R. R. *> R. ft. cliaai . ;? ARR.
? 1 1 8 1 8 1 7 T 8 1 8 8 1 8
R. ^ * .
1 1
175
19
99
376
." , , * \ , - . \ ' \ , \ , , . \ . \ * . , \ \ , \ , \ . , " \ , \ . \ " . \ ' , . [' , . , ; . \ , * , \ . >, > ' , \ ' , \ , \ ' . . , -. , ' . '" \ ', , , * " , * Vcrs. 1514
4 9 9 7 9 91 99 9 9 9 4 9 1 94 9 1 94 99
cxcipiunt, nimirum Hellespoaticara navigaiionem ^ ASgyplium mare. Nam iEgypttim versus solvit : navigal periculosa per loca, el a lewpestaiibus fluctibus vcntisquegravibusjaclaltis vix ad eam appeftit. Ascendil ad Proteum : inveuil ibi coiyugem ii> urbe Mempbkica, bospiiioque acceplug bonorifiec reeipil Heteriam. Mullo* denique post labores in pairiam rcvertkur, annum jai post occupaiionem Trojae oclavum a&ens in oberraiiooe qua ad Proteum pergcbat. Invenit tum irairem Aganiemnonem luisere trucidatum sceleralissinioe uxorisfraude.qiue tnoecha erat el vipera. Invenilet Oreslem, e fralre Bcpoiem, qui ^ g i s l h u m occiderat, tori paterni et gencris coiUaminatoreni; quocum illc matrera eiiaro inipudentemClylaeranestram peremeraL D
r
llacieiiTB Menelai casus ame couraieraorati sunlo, idque curstro el pcrspieue : fCStal tit dciuceps polentcm ac validam Romaaorura felicilalem dcscribamus, itnde illi exorsi terra universa potiti sim. Posi occupatiooeiu Trojae jneas Aucbisa fiJius, sive fuga- elapsus, sive dimissns ab boslibus, ctun familia tola se confert in lerraiD Itaiiam, quam alii iradidere sic appellalaia esse ab IlaJo, qui partibus Hcsperiis iiuperitaveril, aliide hoc eausa noroen boe habcre dixerunt. 3 1 Magnus heros ilJe Uercules Geryanis boves colleclos armcnttlim ex certaminc
9 0 !
domutn dueebat. Ibi cnmex iis unue vittrtue ab armento bonm, ccu ineniOTtDC proditmiK esl, resttiisset, interjecio maris pclago nalalt* trajecto in Iialiam magna vi pervcnire pouiil. i k r c u l e vero qtiocunqne venisset interfogaule nuiiv qia vidtsscl be vem kttnc qui aberraverai, HH qui Hnguam Graâm miniine inlelligcreul, quod Gncei (hHMnUn, vitulam more genlis appellabairt. Itaquehec ab aniniaH loU regk> Vilalia, qwara bos percurrerai, est appellata, qnod noroen, decursu lempovi&, in lioha uitiiaUm est. lgttur ineas*cumTto>aie, qui cum ipao navtgabant, acceptis oraoulia, Italiam navtgio pelebal. Ea jubebant versusOccidentem ut navigaret, doace iai^ dem in regionem quaiBdam pervenisset, in qua H I C I H sasipsi tuasoiborum ineiar devorareal: boccuavaccidissel, qnadrupede utereaiur v i dsce, alqn^ ibi* demurbem exstruereni ubi animaHs*ucdefo4liga*i*m cureu taesurum cseet. Kia oraeulVs aceepiie LaorciH lnra pervenhtnt. Laurentun> vero campus esl in Ilalia. Fixis ibi laberaaeaUe ia pavMieote praiKiebaia. ToUim autem pavinaealooi- apk> eoasiraivra erai, quod ipsi& mensarum ueiim explebat. l i a ^ e >am abstiiflptis quae eram apposka, qiiidam apiw gwsiare ceepk, acposl ipsum alUi, tiHle rursuiu aiH conviclor, et vicissim illi proximus. Tum nounull:
9 1 9 1 9 i
Variae lectiones el not<B.

9 9
R. . R. AR. RR. , AR. ARR. AR. . ?, R. RR ^ . . ' f , R. " o ^ v o i v A R . * .

u 1 7 9 9 9 9 9 9 91 3 9
28 COMPENDIUM CI1RONICU.M. . Kat ^ ; :, \ ; . " ; **, " -.. ; \ , \ . ; ^ , : , - \ , . \ ^ . , ( ) * ' ' , , ' . , * ; . D ^ **, ) ' \ , * . \ \ \ , \ * , " \ , , , " . . , \ ' , . . I I v , ' * ; .
177
3 3 8 40 4 1 4 8 , 3 18 8 4 8 4 r 1 4 8
Vers. 568 exclamarunt: Una cum cibis eiiam ipsae mensaabsuropta sunt.i Subsecutus est plausus, quasi jam C oraeuli dati finis appetiisset. Hinc sacrificare volentes aram exstmebant suemque feminam sacriflcandam sistebant, quae gravida non jairt procu! a partu aberat. Cnmque sacriflci suera pciituri mox essent, manibus illa tenentura elapsa qnemdara ad cjollem procorril. Seqaebatar suem iEneas lenlo nonnihil grada, spalio inler se soemque non magno relicto, daia opera, ne contentione vehementiaque eursus iila perinrbaretur. Animadveriebai enim de hac quadrupede prolaium illud oracuhira fuisse. Cum ergo porcacursum non exiguum absolvissei, nirairnm U atadia, tandem consedii; et Êneas ea quidem qe& praedicla fuerant accidisse videns, locuni aoiem ipsum ad urbem Condendam incplum, ao- D clores oraculi raagnopere colpabat. Intcr has querelas aHcande vox quredam ex obscuro loco prodiit et audita est, quae non subsisiere tantum htrc juberet, sed eliam urbem conderc. 32 Nam tn hoc quidem lempore Trojartos islic bospitium babitnros, deinceps vcro tot annis exaciis quot enixas-jam porcae fetibus numero responderent, urbem aliam longe magnificentiorem coiisecoluros. Peperit autem porca fetus omninolriginta. Totidem anni cum exiissent, iEneae posteri
8 8 8 8 87 1 8
civiiatem Albanam, sane splendidam atque opnlentam,-cxslruxenint. id vero lemporis jEneas diviB voci obtemperans oppidum istic condcre, quod La viniavocatum est, coepit. Acciditque mirum quiddam et commemoratione dignum. Priraum SRonlft sua cxortus est ignis in luco; dcinde lupus alicunde prosiliens e campo inatcriem siccam ore prehensam in ignem conjecit, aquila magnis alis vibratis ignem excitavit, vulpes deniqne fraudulenta cupide conalibus illorum obslans, et ignem accendenles dolis suis impediens, tota in eo fuil exslinguendo, petilise flumine undis, quibus caudam madefecerat, flammam urentem respergens. Hoc modo Gcbat nt Donnunquam iili superiores evadercnt, qui flammara accendere volcbanl, nonnunquam vulpes vinceret restinguendo. TandemilHs victoria politis bac fuga sibi consuluit. Hajc Êneas cum aspexisset, praedlxiturbem illam invidia3 expositam fore, muliisque turbisrexagitatam vix aliquando magnie et conlinenlibus laboribus consecuturani u l insidiatoribus suU superior cvaderet. Alque ha^cquidemadhuc iEnca superslitecontigerunt.CumaiilemiIledebitnmnatura3 persolvissct, filius ejus, cui nomen erat Ascanii, de Creusa Priami Glia natus, urbem Albam cum Trojanis superstitibus condidit.Incapra3teruliosAmuliusquoqueregnavil,
VarifiB lectiones et notffi.

4
R. R R. an . . ' . ? ** . RR, . . ) , R. * . R. R AR.

4 8 4 1 4 8 4 8 4 8 4 8 4 8
4 1
$80
, , , , . \ ; . * , \ , ; \ \ . \ * * 7 > * * \ . , \ \ " ' . . * ;;. , " \ * " , ' , \ , * ^ .*, . p * . * \ , ^ . , , \ ' \ ', , ; . \ \ . , ( \ , " \ . , , , . ; \ \ [, [ \ ' , [, \ , \ . . \ . , ,
5 1 11
Vere. 1619
qui Numilorisceptra eripnerat, fratri suo majori na- faniibus hisce oblatis solaiur, quos suomm libetu/Gumquegentcmipsius universam abolere veilet, i c o educaret. Illa vero materna quadam illos iilio fratris inlerfecto filiam fani Vest sacerdolem piciate complexa deinceps aluit, cum praeler spero fecit. Erat autem praescriplum legibus ut ejusmodi gemellorum facta parens fuisset, qu& non mulio sacerdoles vestales pudiciiiam caslitatemque suara anle boc nominis ne in uno quidera consequi poconservareni ct virgines Yeneris experles manerent. tuerat. Alii tradunt non lupam bos infantes n u i r i Igilur accidil aliquando ut illam ad lucem Martis visse, sed ipsam Faustuli pasloris conjugQni, quac arabulantem quidaro invaderet vilioquc puella3 propterea quod corporis sui forroam vulgo proalioblato gravidam redderet. Ea re cognila rex puellae lueret, pateina genlibus illis liugua lupa ftierit patruus illam cuslodiri curavit, doncc pariendi appellata, qua voce scorta nuncupari consuerint, teinpus appetiisset. l d cum de nalure prsescripio ct lupae simiiiler, ambigua niiuiruni siguiGcatione. adesset, gcmellos illa peperit. Quo facto neplem NonnulU, quod feminae petulantiam cognilain hasuam fex inclusara arcla in coslodia dclinuil, i n buisseni, lupam uberibus suis infanles bos aluissc fantibusad morlem destinalis, mandansut in aquas prodiderunt. Posleaquam educali nonnibil adoleabjecti necarenlur. 3 3 liaque miselii quaradara in vissent, indita sunt eis Remi Romulique nouiina, scapbam iinposili abjiciuntur. Sed divina hic Proviiam subulcorura et bubulcorura agreslem agenii videniia conspecia est, ejusque manus et cfficax ^ bus. Cumque per iguoranliam Nwwioris caulas omnino vis declarata. %a Nam eversa scapba t pueri affecissent detriraento, quem jam ruraorerat ipsoiuoque fuerunt cjecti. Guraque roderet eos bumor rum avum maternum esse, in illis lalrociniis capii ctcoenuro, in quo jacebant, accidit ut alicunde ve- sunt a nonnullis, qui eis insidias slruxeranl. Ad njens lupa lacte lurgens, quae non iia pridem pcpe- avum perducli, et uliro citroque cognili, Amulium rcral, idcoque lactis copia gravabatur, ubcra infan- non lanlura Albano regno spolianl, 6cd cliani fcrr.) liiro oribus admoveret, ipsumque luium perbeoi^ne dcslilutum a sateHiiibus obiruncaut, suoque avo ablingerct, quo erant illorum ora deformaia ei malerno sceptra resliluuiU. Is verocum magnas cis oblila. Forte palor quidam bac re conspecta i n opes alque pecunias largitus fuisset, inslructos fanlum saluli consulit, ad uxorera eos snam dcfert, cunclis rcbus necessariis ad deduceudam colouiam quam segro affcctam animo rcperit, quod infau- ablegat. Quare dclatus a^l oppiduin quoddam Rotcm raorluura cJidisset. Haiic eus calamiialein i n - mulus, cui Palatii nomen fessel ab auctore Palante
r u m 0 c 9
Variffi lectienes et nol.

1 9
9 1
" R.
281
COMPENDIUXI cHRONrcuM.
" , , \ "\ppiva , > \ . , \ * ; -,, 1 . " \ ' ' \ \ * , * * . , , \ . , " 6 ' . " , '\ , . \ , \ - . \ * : , , \ . * , ^ . , , , , , * , \ . * \ . [ ', , \ , \ . \ , ' \ . * , \ * ( ), , \ \ * ' . * ' \ . * , * \ " , , , . , '. Vera. 1676
n ,
figmam urbis ibi delir.eat, junciis mare tauro el G cipia servi apud Romanos dicuntur. Filias suas juvenca. Taurus foras cainpum versus spedtabat: L . Tarquiuii regis nepotibus nuptum dedil. Earun juvenca vero sub onuni cum eo jugum redacta, rcunius insidiis et crucnlo consilio miser vitam cum spiciebat urbem. Qua piclnra.ceu notis quibusdam, regn> amisit. Sccuius est eum Tarquinius Superinnuebal optare se Roroirius ut exlraneis v i r i for- bus in imperio, qui cognomentum hoc Superbi tu^ nidaliilea essenl, feminae vero domi fecundae folit ex eo quod crudeliter el superbe Um erga sercnt, 3 4 ' maritis fidae, observatrices adium, natum quam plebein sese gercret : nam superbi earumque reriim custodes quae res aedibis exsi- apud Romauos appellantur, qui sunt arrogantes. stunl. Poel baec glebain exlrinsecus jacenlem in Accessil aliquaudo mulier qua3dam, novem libros Dianura sumpiam hi urbem conjecit, voto concepto Sibyllinorum oraculorum afferens, quos regi se ut ex alienis haec res publica incrementum sumevendituram diceret. Cum auiem ille prelium ab ca rel. Qaibus ila peraclis, signo tuba dato nomen postulatum non daret, ignc tribuscxusiis, rursum urbis edidit, u l Ronia nuncuparclur. Gumque de rege convenlo priori scstimatos pretio reliquos c i finilimis regionibus bominum turbam, virorum dem offerebal. Gumque parum meniis compos esse scilicet, mulierura, adolescentum, senum jnvenum- ^ videretur iis qui aderanl, ilerum trcs ex iis in qoe coHegisset, omnes eodem civitatis a l i jure ignero conjectos absumpsit. Hoc modo terlium repermisil et i n coloniam recepit. gem adit, et tres solos reiictos ei pro codem pretio Uoc modo prinus Romulus rex Romanorum fuit. venum exponit. Ea rescum regi admirationi essei. Ei Noma successit, Nuime Tullus, Tullo Marcius, probatos vatcs secutus aurum adiiuinerari mulieri Ancus cognomenlo, quod curvaiuram pedis, q u jubet. Quo illa receplo. cum nionuissci eos libros ancylc Gra?cis est, muliiatum baberet. Post hunc diligentcr asservandos cssc, dciuceps a uciniiic regnavit quintus a Romulo Tarquinius, potitus i m - morlalium conspccla rst. Libri aulem isti salulares urbi fuerunt. Idcni Tarquinius cuni cxstrucre perio nihil ad se pcrlinente: nam Marcii liberis illud debcbalur. Tarquiuio successit gener TulHus, leinplum Romae vcllct, jamque pro suble.rrarcw fundamentis magnam ad profumlitalem fodicndo qui a puero, cca perbibent, ac prima aetate Servii pervenlum foret, sub terra caput honiinis rcccns nomcn habuil lanquam e serva natus, quippe mans u 9 (
Variee lectiones et notee.

, v
R.
1 1
AR.
e T
^.
" R.
233
4
28i
\ . , \ ^, \ \ , " , \ y . \ . , * ' . ' . \>, ' ' , \ , , \ \ \ \ , , ) , \ , ' , . , * 4 " ' " ' :' \ . , , ; , . [, ' , ' , , , \ . \ , . \ . \ \ , ';, \ . \ " . 01 , Vcrs. 17*7
c 0 6 1 6 1
iriterfccti repermm est, in qno calidus jamque pri- pulchro, apud omnes amabili, jamquc forliludinis muni effusos sanguis conspicenlur, et facies vivse C animi certa quxdam indicia de se pr;ubentc ; qua* siuiilis. 3 5 Hoc cuin prodigiaior apud Tyrrlienos ipsa rcs ei morlcm atlulcrat, meluente Tarquinio nc, si supcrsies relinquerelur, bandquaqitam sibi celebris accepisset, urbem Romam capul muharum temperarel quoininus se de palris inlerfcctoribus geniium futurara pradixit, sednonuisi pergladios, cxdesct sanguinis effusiones. Ilinc factura u l col- ulcisccrelur. Hoc pacto cum Marcium Tarquinius lis, qui anica Tarpeius dicebalur, ab illo capite e medio suslulisset, opcs ejus in %des regias transfcrt. Habebai autcm Marcius alterum quoquc fideinceps Capitolium vocaretnr. Fuit autera ingens bscc Romanorum urbs longo lium Brulum, qui caede patris injuslissinia consitempore sub regum dominatu. Posteaquam vero dcrata, simulqtie sapientcr animadverso 1'uiuriim Tarquinii (ilius itnprcrbe se gcssit, et castissimaoi ut idem cum patre ac fratre morlis pcriculuni adiillam Lucrctiam, Gollatini nobilissimi viri conju- ret, consilium longe pulcberrimum capit. Nam slultilia vesaniaque simulata, quod imaiinelal ma~ gcm, violavit, Romani coaclis omnium Qrdinum lum, evadit. Hinc apud ignaros Brulus appellababominibus regibus suam poteslatem abrogarunt, lur, quae vox stultum el amentein signiiical. Eum decrcto faclo u l in annos singulos consulos ab eo Tarquinius in rcgiam ad sc Iranslulii, simulans lempore designarentur. Ea vox tanlum valct ac si consullores vel provisores dicas. Graci quidem D quidem se Bruii curam gerere, cujus ipsiiui rn.se resceret ob generis propinquilalera (erant enim illos deinceps bypatos, hoc est suprcmos, vocarunt, eodem orti sanguine), reapse vero cupiebat eiiiu ampliiudine dignilaiis eorum considerata. Pulsis flliis suis collusorem dare, dc cujus consuetudine igilur cxcrrbe lyrannis, primi consularem dignitavoluptaleni caperent. Iiaque versabatur inicr libetatem consecuii sunt L . Tarquinius Lucrcliae maros regios, eisque ludcndi et ridendi maleriam rilus, et L . Junius cognuinento Brulus; dc quo snppeditabat. Gam autem aliquatido filii Tarquinii mibi quncdam coimncmoranda suiil. Marciiis quidam Romaa vir nobilis eral, lam opi- Dclphos ablegarentur a patre, 3 6 sciseilaiuin Apollinis oraculum de morbo pestilentc, qui luin bus quain dignitatc pnestans. Ei cum accr ille grassabatar, etiam Brutus eis adjanctus cst, qui Tarquinius ob facullaltun anipliUicTinem inviderol, ridiculis ipsos exhilararet. IHi Delphos ingrcs&i boniincm uua cum filio pcrimit, juvenc gcneroso, Variffi lecliones et rvotfiB. " RR.
e o
R.
' R.
" . R
285
COMPENDIUM CHttONlCUM.
286
* , ;1 . '* 0 * ' , * \ , , . - ' . *) ' , " ^ . , * . * \ " . . ^ [, . ' * \ , , \ , . , \ * IV.pot, ' \ \ \ , \ , \ " .
b 1
" \ \ ^ - , . \ , , , \ . ( * ) . , , \ ' \ fp tov ;. \ ^, \ ( , !) ' * , , * , \ \ , .

7 k
* , \ . , Vers. 8 3
mnneribus Apollinem sibi conciliabant Brulus . Posl ftanc a^rogatmnem primi apud Romnnos auCem ligueo bacuto perforato virgam in co pror- . consulcs creati stmt Brutns atque GoUaiiiius. Eos sus aureain tibia? in modum abdebat, eamqitc alii seculi sutn oinnis generis, Gassii, Giccrones, Phoebo lanquam donarium dicabat ei offerebai. LucuHi, Gatnli, Gatones, Sciptoncs, Pompeii, Scauri. Ac lanta saoe poteiitia tanlumqne impcrium 404 Asiulam banc caliidamque Bruti sapicnliam, solidi pleiiain ingenit, cum illi nequaquam animadvcr- armis boc paclo adininisiratuin est, ad Gaium usque ferenl, honiifiem irridebani,insectabantur,exagita- Gaesarem, qui emisuiaHtnt in regnum dominalumhani, sabsannabant, quimuims ejosmodt oraC'doque peculiareni convertit. Quod si aliquando rerum rum anclori oblulisset. Imte jam e templo Ddpbico inslabilka9 et imquitae forlonae aic poslularet, condisecssurt Apollinein tnterrogabant, quisnam cx ris venienle senalu el ensulibu9 dictakor uniis aumma* R manorum imperio potUurus esset. Ad ea respou- cum poteatale crcabafur, qtiHtem voee siguiftdt*bal perspictie, futirrum ul bot- iili contin- catur imperium ralionibi*^ reddcmlifr baud obuoxium el a<fYHH6lvatio rerutn omnnrm imperaiorta. ^crei qui prior matrcm couiplexns fuissol. Mox Deinde bac tempesiale scdafa diclocor se magiafHmaifYerlit quid hoc oraciilum sibi veHct, Hlrs ren totam ignorantibus. Gttmque ptaeuissct ftiralu aAxlicabal. Gaius autem Ga?sar, cum diclalor ul aequa potestafe imperienr a*hmmstrarent, de- H crâlus sitmmam hanc poieelalem act^p4sset, rie ereveriml ouincs simal matrera aniplccti, sieut sexcenlw nalioiiibne viciis tropeca 9taltiis9et, Roeiiaiti fecerent. A l Rrttttts, ubi priiiH>m 6 nav manoruin poieHliain ad ipsa nsque Gadira sotenifeissei egrcFeus, pronus ift lerram eecidu ei eam que orientcm proiatassot, posi tol victoria9 et Iroexooeotalus esi. . psea peliuw invidia, senteniiam loiige iftiqtfisainiam Hoc modo Brulus data opera stuhueeret. Vermtt contra se lalain awdienss retms ^psi ita cogemibns p#sieaquan> de eo ruinor fttissct -itidiius, quod aoei- ad lyrannitkm oeciipandam animtnn adj^cil. 37 dorat Lueretia?, prnmis reni pubUcam capessebat, Guinqe monum c*m iis conscrtrissel qni magitts popultnt eacilabai, cottYOcabnt, pererando arma- fFeii viribee eom invadcbant, onnresipie devirtos kal, eflieere denique poleral ut imperimii tyran- in polcsiaiettt redegisset, doaiinafinii iwpcralork m MS, TatqniniO'niiotf MHI ejvsque libcria, abfogs* in se traiiSTaium UMirpavil. Qao lenipniie puerilein adbvc anarem aôbai, vN reiur.
Variffi lecliones et notce.

/ . " . R. R.
M
' ARR.
' \ RR,
^-
2 8 7
CONSTANTINI MANASSiS
283
<* ; , ' , , \ ; . \ . , , . . \ \ \ . ? , *() , . \ \ * \ . \ . ' , . , * ' . , c \ . , - ^ \ . . , \ . \ , . ) , , \ - \ :\, , ^ . '. , " . ; . \ ; . " Yers. 4837
7 4 %
sus cst sibi pcr quictem aliquid videre, quo secu- nomcn habuissc, quod pulchra dcnsaque cscsarie turus liic evcnlus iudicaretur, nimirum se cilra C praeditus esset. Dcnique nonnulli sunt rerum Ropudorcin ullum malris ainplexibus usum fuisse. manarum scriplorcs, qui mcmoriae prodiderunt Praelerca iiatuin est in ejus equili prodigium, vide- fiiUse quemdam GaiiCaesaris gentilem, qui prajclalicet equus, cujus pedes ungulai bubulae muuirent, ris facinoribus edilis eo teinpore quo Romani ct ei qui soluni Gasarcni veclorem acciperet, qucra- Carthaginenses bellum inter se gcrebant, eliam admodum Bucepbalus solum Alciandrum admit- letbali hastae vulnere adversariuni elcpbanto insilebat. dentem una cum ipsa bellua in tcrram prostraveEidcm Caesari novuro quiddam hujusmodi accidit. rit, indeque gloriosumGaesariscognomcntum acccj/erit : nam eo vocabulo Poenis clcpbanios appelErat venusta mulier Julia cuin mariloNeronc nupla, cui posteaquam liberos aliquos pcperisset ac rur- lari. Ab hoc igilur caslcros gentilcs alque posicros ipsius Cresares fuisse dictos, bonoris ab eoaem non 8us ulerurn sexto jam mense ferrei, Caesar eam sibi conjugem poscebal, el Ncronem urgebat ut uxo- panim conseculos. rem suani ipsi, lanquam si patcr esset, despondcAc de bis quidcm diclum salis : nuuc ad oralioret. Paret invitus Cresari Ncro, conjugem ei suam nis scriem redeamus. Giim morli vicinus esscl v i tradit; quae ubi pariendi tcmpus appeliissct, filium jy cloriosus ille forlisquc Gaesar, uxor ejus per quicniarero edidil. Uade vulgo Irilum illud proverbium tein videre visa est gladium 3 8 caput ipsins nalum c s l : < Nobilibus et splendidis etiam raense delabenlem, maritum vero sanguinc perfusum in torlio libcri nascuntur. sinum uxoris miserrime se demiitenlcm. Sccuudiini Licet autem bis de Cscsare prodilis illud eliam hacc in medio foro miserabililer cs&sua e s l , insidiis adjungerc, unde Caesaris nomen babuerit. Sunl a Gassio Brutoque struclis. qui tradant ejus matrem gravidam enili non p o Hoc modo cum GaiusCxsar inleriissei, fiiius ejus tuisse, scd fuisse antc parlum exstinctatn; quo faadoplivus, Augustus Ga?sar e Gaii sorore naius, in clum sit ut ejus propinqai juberenluierum apcriri. imperio successii; qui cum a pucro nomen Oclavii De quo cum feius vivus prodiissei, Guesarcm dixere lanquam sibi proprium habuissel, deinceps Atigutanquam excUum. Alii volunt comam caphis apud tus dictus cst vclul auclus. Solus doiiiinalu polilns Homanoa cxsariem appellari, Caiuinque Gaesaris eat i u vita longaava et imperio ad extremos terrac
i n
Varieo lectioncs et nolffi.

M
^ R .
" ARR.
7 1
\ R .
,^ . " c , . > 2 . , . " ' , , , \ " ; . , '12; , , , ' ' . \ ^ :. \ , \ , , , , c ", ; \ c \ , \ , , ; . / , \ \ , ' , \ \ , . ^ , \ [ \ , \ \ \ . (\ \ , ) , , , , , \ . ' \ ' \ \ , , ' . , . [( )
| T i 7 e f
Vers. 1891 fcnes prorogato. Cum mater eo gravida foret, vidit in somnis v.scus suuin in coelum raptum subvoiarc. C Dcinde illo ipso inomento quo cx alvo matenia prodibat, pnler videre visus cst e sinu conjugis solem orlum luccrc. Cumque tardius illo die domo exiret, quidam astrologus obviam factus cur serius prodiret interrogabal : quo indicaule nalum cs>c sibi filium, graviler suspirans aslrologus, arlis surc jttrilia celcbris, c Quid boc rci csl ? > exclamal. c Dominum atque regem nobis gcnuisti. * Jam cum pner adolevissct, ac in pradiis paternis degens inessoribus et inanipulorura colligatoribus obleclaretur, forteque panem aliquando manibus gestarct toque vescerelur, superne delata in ipsum maguo CUIII strepilu aquUa paneiu eripuit, moxque coraplosis alis in aera sublimis avolavit, deinde vicissim sese dcmillens panem ei reddidit. Ad imperium ubi pervenisset, iracundus admodum eral, biliosus, el juslo quidem concilatior : sed rursus ad scse facile rcdibat el miiescebat. Quare oum aliquando pro tribunali sederet causasquc cognosceret ac mullos morlales capitis datnnaret, vir quidam sapiens, cui Msecenatis essot nomcn, propius accedendi poteslalem non babens ul Caesarem monerei (nam excludebalur ab ingcati honiinum mulliludine) litteras quasdara in charlani pcrscribil, eamqoe deiuceps obsignat. E& lUierae scntentiam bujusmodi obtincbat : # Desine judicem agcrc, carnifex. > Hanc cbarlain direclo in Cajsarem ejaculatur, qua conspccia ct rcsignala, vcrbisque pcrscriplis in ea lcclis, de iribunali surgii, quarque prius erant decrcla, lanquara irrita revoiat. Habebal idem Cxsar magislrum qucindam sccuin, Alexandrinum patria, uoniine Athcnodorum, oimti sapicnlia et doclrina excullum, formandorumque inorum longe pcritissimum.Hic cum aniinadvertcrel Casarem ;in libidines el scorl.itiones propensuin csse, ac prayserlim in pejori deiinquere, 39 quod mulieres maritatas appeleret, carumquo conjugcs cogeret ul buic improbo facinori subservirent, non beriliier eis lantum imperans, scu eliam more lyrannico, totus iu boc erat ui Augustum ab eo furore vilioque revocarel. Cum auD lem Csesar \ilain sceleratara missam non facerel, aiimirandi prajceptor ingenii quiddam iale inoii tur. Forte ploranteni ac lamentaniem conspiciel ai bominem senatorinm, laula forluna, clarum. Quippe inandalum ei fueral u l in operia lcclica conciu* sam uxorem imperatori milleret. Eum Atbenodorus borlari ne plorarct neve rcm iilam a?gro icrrol aninio ; se tantum uxoris loco lectica? includcrct CaBsarique pro ejus imperio niittcret. Yix boc qni* dem boiuini, sed lamcn persuadct. Quid inde fac ctum ? Leclicam Atbenodorus ingrediiur gladium
Variffi lecliones et notce.

- , ' R R. .
1 1
" R.
f i
xfj
401
CONSTAtfTINI MAXASSIS
m
8 8
, , ^ . ,> , * ' " , , , . , \ , " \ * . \ , \ \ . \ , \ . * 2 \ , , . , \ * \ \ , , , , , \ \ ^ , . * \ \ * , \ , " > , , . \ . \ \, ' . > , , \ \ * [. \ xal |5, >, " \ " ' \ , \ * . ", \, . \ ,
84 7 8 87 1 # 8 1
Vcrs. 94 lenens, sigillo obsignalus ad Cxsarcm m i u i t a r ; Caesar lecticam accipil, sigiila revellit; exit Albenodorus gladium qaatiens; Caesar eo conspeclo Mon tantura obstupescit, verum etiaiu melu congelascil : sacranientis scmet obstringil, quibus niltfl ejusraodi se dcinceps commissurum poiliccbalur, nec toros altenos amplius contaminattirum. Cum antetn longo lempore vixisset apud Cxsarem Attaeirodorus, jamque reversurus in patriam esset, quia O s a r i s iracundiam bilcmque norat, quodque celcriter admodum senlenlias pcenaies ferrel ac vicissim exstincto iracundiae rogo ad raores humaniores rediret, admoto ejus auribus capite tanquam ipsam dcosculaturus : c Auguste C&sar, inquit, c unurn modo libi deest. Cave prius sentcniias tuleris, quam %i liiterarum nomina lecum crificia diis offerreiu, quod moriens Augustum incolumem post se rclinqucrel. Caesar ipse de vila raigraturus aslantibus sibi consulibus et plebcis, Quatn lulcan > inquit i n veni Romanam urbcm, eam pulchris exomalam lurribus lapidearo firmamque reddidi. Et quouiam mihi nunc e lurba rerum biuuanarain eril cxcodendura, multos in obiiu meo plausum e4ere volo ac ludos facere tanquam in miwt et bidionis obiiu. 40 Q quidem proierebat taeqaam v t e inorlalium illudens. Cum autem tolos 56 awios imperassel, nalursa debiiura persolviu Eodem Caesare poitenie rerum coseteraus iile patri Scrino, conditor mundi, casiaro iocorriipuc juvenculae alvum ingregsus cx ejus sangnioe carneHi compegit, cum qua inter bomiaes conspecloa tpse recitaveris. Tum ille, gemiiu ex imo corde D diviniiale ouam boraana naiura plane perducto Athenodorum inluilus : c Adhuc > ail, < UKE fcclus. preclara inslitutionis egeo. Quaproptcr amplius Posteaquam vero Caesar Augusius e vivis exceaapud roe libi vivendum Rouioeque bserendum sissel, Tiberius ad iniperiuro pervenii; qui ab i n i eril. lio quidem milia blandus, llberalis erat, scd dcinHic Caisar eos profligans et ejiciens qui de receps ad sanguinarios^ mores, improbiiatcm alque bus subliniibus et coele6tibus arrogauier nuganiur, soides exorbitavit. Reccns aulem a4 impcruim solos viros sapicnles ac doclos honoribus aflicie- cveclus adco subdilis oronibus charus eral, ut absbat. Tam cbarus autcm subdilis erat, ut Roniaqitc salcllilio cuslodiaque corporis tam noc ti nus quidam in faia concessurus liberis suis alque quam imerdiu, quocunque vellel, irel. Quos urbmni posleris maudarel ut gratiarum aciionis ergo sapra?lores vcl iributoruro exaclores cousliluebai, ab
u a e e s t l a m
Variae lectiones et not

. R. . ,% R. ' R. ARR Ilunc versum cum scquenii om. RR. Et huirc vcrsum onailluut codd. 4iog. ambo.
8 1 8 1 8 8 8 i 8 3 8 6 8 7
COMPENDIUM CIIRONICUM.
' I I , \ , " , '* ' , . * \ . \ \ , ", , ' , ! . * \ , , . \ \ , , 6 \ c , "* . > ; , * \ ^ ,
, 9 9 9 1 9 t 98
804
, \ . " \ , \ , \ . ' , , \ . \ \ ' \ \ \ , . , ' , " \ , . \ , Vers. 200

9 4 f T
iis officiis inlra breve lempus non reinovebai, cau- C bal etiam insontes, cilra comraiseralionem ullam se ca3dibus polluens. Unde tanliim conira sc odium cxsam rci sciscilanlibus nolum illud ac pervulgaium tavitut vulgc lutum sanguine misLum appcllarelur rcspondens, hominem videlicet segrotum fuisse, cui pedes cxulcerati csseDl, mullis buinoribus f(B* 4 1 Non dubilavil uliquando viruni consularcm et nobilcm inlerfit ere ac faculiales ejus diriperc, tidis et sanalu difiicilibus referlo. In ejus ulccru museas involare solitas, ac pulredines i!las cxbau- solam hanc causam aflerens, quod Tiberii numisma in sinu gestans accessissel ad foeda slercoreaque rire. Quae rcs tamctsi dolorern aegrotanli afferrel, noii lamen eum moltclas illas ct audaces adinodum Joca ibique ventris onus cvacuassei. Hoc Tiberio Roinanis iuiperante dulcem Jisnm muscus abegisse. Guni autem niisericordia quidain inoius ob v i i i calamitatem muscas abigere vellet, mcum viiae largiiorem, Hcbraei et Pilatus cruct aegrolum cxclamasse : c Missas illas fac; quaeso, mi affixcrunt. Posi doviclam vero mortem illaui exseliomo, ne abaclis iis doloris milii roajoris auctor crabilem, cum Jiic reruiu opifex e sepulcro resursis. Nam isiae dc membris meis pulribus saliatae rexisset deque locis inferis corpore suo sublaius i a parum nnihi molcsliae sunt amplius exbibiturae : coelum essel, Maria Magdalena Roiham usque cucurrit, et sceJeralis illis accusati* Utiilupere Tibesin aolem aliae advolarinl, violenlius adbaerendo magis me cruciabunt. Ha2C de pubiicanis dicerc Tiberius solebat, monens ul diuiius. lolerenlur, qoo landem saiiati bciiiguius illos Iracleni a quibjs exigenda siut Iribuia. Quod si quem pubiicanuui accepissel inodum sibi prxscripiuin cxccssisse, ila ut gravis esse subditis perbibcrelur, suppliciis bominera muliabat, trilum iilud proverbium adjicicns : < Yolo vos OVUIQJ lanas dclondcre, uon eas ad cuiem usquc deglubcre. > Talem igilur ab inilio sc gerebat, scd in eo proposilo nequaquam perslitil. Nam deinceps durior faclus acerbe punieD
u m ad iram con)iuovit ul omnes gravi acerbaque nortc multaret. Cuiu auiem Tiberius in fala concessisset, imporio per 25 annos administrato, Gaius reruoi poiituus est, Tiberii Cirsaris c filia ncpos; qui cuni fcedam vitam agercl cxdibusquc gaudcrel, ciiam gerwauis sororibus suie adbuc v ^ i n i b u s vilium obluiit. Solebal el cum alealoribus ad auroram usque ludere. Gumque accidcrel aliquando in Galliis ul cum qnibusdam convivis alearn excrccret iuielici conaiu, tbesaurique pra3feclura eo nomine
Varifle lectiones et not.

w . " ARR ARR. AR. . . * AR.
t k 9 8 9 9 1 9 7
/ . RR.
9 9
295
296
" , . " , : ' , . \ [ . , ,, . ' \ , . , ' * . , , , ;, , \ " \ * [. [, ' , . , , . . , ' , , ! . . " . * , \ ' , ", ' ' . , *Hv ' \ \ , * . " \ , , \ * , , \ . ' 01 * c , , " . \ * ' * \ . * . ' , \ , Vers.
f 8 8 8 1 # 1 1
trisiem videret, eihaustis omnibus in aerario pecu- quemdam suum conjugio sibi copnlavit. Deleclabaniis, de conviYio surgens interfici quosdam opulcn- Q tur et cilharoedis, iisque mulierculis quae risum tos jussit, eoque pacto tantuiD non stagna quxdam concitanl, et cum sallatoribus, ludiouibus, mitnis, auri conseculus esU Quodam tempore lulum Ronra cantoribus omno facinus improbum perpelrabat, In angiporlo conspicatus mandavil u l illud in nec ab ulla turpitudine abslinebat. Id temporis Yespasiaui, qui lum aedilis erat, sinum conjicectiam Parlbi Persicura regnum ad se traduxerunt, reiur. Persis in scmtuteni redactis. Cuin auicm inipurus Inierfeclo autem in regia Gaio posl annum regni hic Nero mullos gladio sustulisset, bouio niminim quarlum, Glaudius sceplris in se translatis imperio porco similis ct merum inlemperanler ingurgitans, potiius esi.Eral is adeo formidolosus atque irepiacerrimum omnium ordinuiu odimn conlia se condus, ut accedenles ad se perquiri vellel nuin quis citavit, adco quidcm ut ejus conspcclum quoque forle gladium i n sinu abdilom gcstaret. Quod si nemo non aversaretur. Nam foedissima qu&que convivium celebrare sui exhilarandi causa vellet, niedia iu aula dcsignabal. Quapropler Romani, qui armati milites et salelliles circumslabanl. Cum auhaec aniplius intueri non posseut nec aurigae ac fem annos iredecim cxegisset in iinperio, vir l i m i niimo scrvirc vcllcnt, invadunl homincni lanquam dissinius veneno sublalus est. intcrfecturi; quo ille cognito manus ipsemct sib Atque ila Glaudio per veneficium intercmpto, D a t l u l i l , bis ad exlremum verbis pronumialis ; Nero parricida nequissime Romanum impcrium in i Qualem, Jupiter, cilbaroedum inoriales aniilse iranslulil. Eral ille lascivus, impurus, luxuriae tunt ! > plenus, gulae venlrique deditus, vinosus. Multos Post Neronem Galba lmperio polltus est, post acerbissimis suppliciis affecit, inter quos et maler Galbam Otbo, posl ulrumque Vitellius; qui cdictis ipsius fuit; quam forlasse quis non immerito cae- proposilis astrologos Ualia jiissit excedcre. Illi vero sam dixeril, qnod tam improbum mortaubus prinscriptis vicissim propositis responderunt: i T u vila, cipem enixa fuerit. Parricidio aulein conjugis quo- Caesar, excedito. Siinul ipsoro diem indicarunl que maclationem adjecil. 4 2 Gumque mala malis quo interflciendus essct. Iiaque mcnsibus oclo- reet quidem foedioribua curaularet, cubicularium rum poiiius gladio caesus periiL
f
Varifle le^liones et not(B.

R. Hunc versum cum sequeuii om. codd. Reg. AR. Hunc versum om. unus e Mld Reg., sequenlem ambo. . R. R. * 4\ R. ARR. R. ARR. AR. R. Uunc vers. oui. R. RR. . Iluuc versum om. RR,
8 8 1 8 1 8 1 1 1 8 w 1 8
597
COMPENDHJM CHRONICUM.
298
; \ \ ,, , \ & \ . . \ \ ', * , \ , c ' . " \ ' . \ , * . [, ' ' , '^ \ , :, , , ' , \ , c \ , \ . * \ , , , , , \ , , " , . , , . \ , ' \ , , , c \', , , , ; , \ , \ \ , \ ; t , , \ \ , " ,
1 8 ; 1 8 1 7 8 u 8ft 8 1 88 | 8
Vers. 2105 Pofteaquain hi el impcrandi et vivendi finem fecissent, exercitus Yespasianum imperatorem re- ^ nunliarunt, qui lum temporis JudaBam exscindebat. Ilaque Rouiam illc cum classe profectus esl, maguaninio Glio suo Tilo cum copiis ad expugnandam ilierosolvmam reliclo, cum Caesarem ac imperii succossorein illuni designasset. Ab co posl magnos labores, ca?des quasique maris in morem effusos cruorcs, quibus campi Sionis rubefacti sunt, haslaium gladiorumque vibralionibus respersi, landem urbs opulenia bealaque in polcstatem redacta esl, cunita a;dificia, cum turribus egregiis igne concremala, lemplum ipsum delelum; cujus nomine saepenumero Tilus ingcmiscebal et illacrymabat. Hoc modo urbem pulcberrimamel populosissimam in fumum atque cinercsredegil,ila ut babilatoribusantea non fui, qoia neroinero beneficio affeci. > Ejusdem l allera vo\ valde laudata viroque generoso digna. cum dicerct eum qui faciem imperatoris intuealur, irisli vullu ab eo discedere non debere. Sed cnim morbus letbalis ante bominein eleganiissimum abripuil quam bienniurn imperasset; ac instabilU rotae cursus cum alea forlunae Domitiano imperium male delulit. Erat is quidem nalus iisdem parcnlibus quibus el Tiins : sed nibil cum Tilo commune ac g*rmanura babebai. Quo factum ut vcrbura illud vulgo trituni in bis verum esset malula el poculum cx eodem viiro. > Quippe Domitianus avarus erat el quasi caupo quidam pecuniaruin, san guinis el caedium avidus, hominum coquus, cilra commiserationein carnibus bumanis dilaniandis dedilus, Jeonis in inorem rugiens. Pradixit ei q u i -
frequcnsdcinccpsiiiniiseramtristemqucsoliludinem $ dani vir docius el cursus siderum perilus, quando commolareiur. Cum aujem Vespasianus iroperator et quo paclo penturus esset et quis ei successurus. seuio niorboque confeclus e rebus bumanis excesIlle vero arcessito ad se asirologo: At libi, > ait, stbset, annis in imperio non amplius novem cxaclis, c quanlum reslare temporis ad vtvendum exisli43 succcssit ei Titus filius, vir planc divinus, mitis, mas, homo? quove pacto, ei quando roorieris? Jiberalissimus, opum dissipator, imptrio dignus, quem habebis exilum vitae? > De quibue ille cum irao dignus qui plura eliaiu imperia, si quidem recte ac vere disseruisset ut ex astrorum motu exslilissenl, adminislrarct ac lutaretur. Ejus tst edoctus eral, imperator hominero convincere volens tanquam impostorem rogum ex malerie pingui \ox ilia celebris el admiranda : c Imperator bodie
}
Variee lectiones.
18
** . .] \ . AR. Hunc versum om. Meursius. R. R. a68A<p^vR. Hunc versuin cniii sequenli apud Michaelem Glycam lcgi (p. 445 20-4) monet Meursius. Huncvers. om. RR. R. R. ' $ k R. R, .
1 8 1 8 8 9 8 1 8 8 8 8
1 1
1 8
PATROL. G R . G X X V I I .
10
299
3C0 " , *0 ; , , ; , " , " \ \ " , * . \ . , , , , \ * , , , * ' , ; ' \ ) . ; , , , . , , , , . , (5 \ , " , , , , , , , , *0 , \, , , ^ . . \ ^ , " , . \ \ \ . , \ \ \ , \ * ^. : , , \ , '^ ' ' ; * , \ \ \ , \ , . \ ; , ;, , \ \
8 1 5 8 8 8 8 8 1 11
CONSTANTINI. MANASSIS
Yers. 21G1 slrectum acccndi jubet, astrologumque firiniler colligalum coiisiriclis bracbiis in illura abjici. Postcaquam rogo subjectus fuisset igais jamque suruin is ae iollerei, lerribile quiddam bomini flamma rainabalur ex longo etiam intervalio; forniidabUiter ignis Crepilabat, et aera collustrabat undique, cum interim sslrologus ila colligalus, u l dixitnus, in magna consiernatione jaceret. Quid, quaeso, deinccps accidil ? Nubes alicunde quaedam orta coelum obduxil el aera lotum obscaravit. Eratenim illa caliginosa, nigra, humida, imbremque secum fcreb a i : existimasset aliquis eam quasi qusedam aquarum flumina parturire. Secuta sunt tonilrua, et mugitus quidam audilus est. Tum vero universi seinei in fugam conjicerc, imperalor, speclatores,
c e q u
s e l j
i i tandcmque; prorsus evancscere. Postcaquam Domitianus morle violenla dcccssisi i i o 15 annis, Nerva sceplris
0 c l a m c u > e x a c l 8 i n m p e r
poiitus cst, vir bonus, mitis, multarum gratiaruni quasi quidam borlus. Is cum vebenienter odissct casirationes boininum, Romanis lestes exscindi veiuit el exscindenles mullaios in exsilium cgit. Saepenumero magislratibus cnscs nudos porrigebal, in spcciem quidem ut cxplorarcnt eorum acumen, sed revera ut demonstraret nequaquam se formidare ije subito inlcriiceretur, cum quidem diccret nullius se sibi facinoris essc conscium. Ubi mors bunc quoque celeriter abripuissei post annum imperiiprimum ei mcnses quatuor,Trajanus eidcm successit, vir rei militaris pcrilissimus, sexvulgus hominum, salelliics, i i qui caminum mate- D cenlispoliiusvictorits,fortis, magnanimus, generorie suggesta inflainmabam, ipsi denique carnifices. sus, duellis ausus cum hoste congredi, incorrupta Ad exlreuaum imber iuaximus de coelo lapsus ignem in judiciis stalera jtisliliae. Hic cerviccs Geltarum, xelinxit, canesque supervenieules 44 arrosis vin- q u antea flecti non poteranl, flexit: bic bcllicoeulis astrologum opem divinam assiduo imploranaorum Parlborum impetus repressit, qui boe tcm iem liberarunt. Ejusiuodi quiddam buic viro conpore longe lateque diffasi universos Asiae flnes tigit. Ipaa vero bellua, leonina ferocia praedita, populabaniur, excurrcbant undique, csedes perpecum vivendi lluem faclura esset, per quielem v i irabanl, flammis absumcbant oicnia, castris ad ip' dere visa est se ornaiu imperalorio veslitam ascensum Eupbralem promolis. Ea cum ab ipsis dcsidere liigruui in equum, armis undique rouni- gnata Trajanus acccpisset, quaeque forct iinpelus tam, quae cuin casu quodam amisissct, iu bialu Parlbici audacia cognovisset, ab cxlrcmis tcrrai lerrje pracipiiari se misere pulabal una cum Onibus ad cxtreruitatcs x')s opposilaa ccleriier sebc
VarifiB lectiones.
* RR. * ; RR.
8 8 5 1 1
AR. . ] R. RR.
8 8
8 8
8 7
R.
8 8
R.
8 8
301
302
A , >/. . " , , , , , \ \ . \ , , , c , , ' , . ' , \ , * .. ^ ** ,

,
. ' , , , \ . ' , \ \ . * ' * , \ * \ \ .

1 7 3 3
\ \ . . ' , , ' , " , \ . . \ , \ ?, \ , \ , ( , , \ , , , * ,

4 1 1 4 1 ts 4
Vere. contulit, manum cum boste conseruit, pbalanges &dvcrsas perrupit, planilies eorum locorura cadaTeribus constravit, Parlbos inlra limiles suos ma C nere coegit, eisque non parum artatisad triumpbum parta insigni victoria domum reversus est. Sic a nalura comparatus erat ut affliclis condoleret, stgrolaniiuni niiseriis afficeretur, in exlraneos benignus csset, amicos solaretur, loleranlcr quaevfe conviiia ferrel, cum quidem diceret imperatorem P?o aimilem esse debere atque oris raalcdici petulanliam commode perpeli. Gladium evagiualum in senalus et magisiraluuui prxsentia RomanaB urbis praefeclo cum verbis hajusmodi tradidii: 4 5 ~ cipe gladium hunc, el si quidem injuste me in i m perio gessero, conlra me ipsum illo ulere nec vitas i o e parcito : sin legiliir.e, recte justeque imperavero, pro defcnsione mei iraditum tibi putalo. Morluus esl Trajanus mullis ornatus victuriis, com imperio per annos novem el seplem roenses prxfuissct, Adriano genero euccessore dosignaio. Deleclabaiur ille libris, ac voluplatem ex doctrinarum sludiis percipiebat, ct quoscunquc litleratos csse cognovissel, magniticis muneribussxpenuincro donabal. Habebai ctiam in comilalu suo viros do~ cios secum, tam in caslris quaoi in otio el ilineriixis. Eodem modo erga quosvis alios munificenliam cxercebat. Quapropler universo senaiui et plebi
A c
cbarus eral. Ycsanos Ilebraeos, qui defecerant et imperii Romani jugum excusserant, cum copiis adversus eos profectus ad inlernecionem cecidii. ct cunctisfame, gladio, igne, fundilusdelclis, urbcm Ilierosolymam de fundamentis eversam deinccps iEliam nuncupavii. Sed enim ad alios oralio Iranseat. Postcaquam Adrianus ex aqua intcrcuto fuisset cxsiinclus, anno iinperii quarlo ct vicesimo, Anlo^ nino illud delaluin cst, cognomcnlo Pio proplcr morum probiialem t indolis mansuetudinem. Is cam annis 22 imperium adminislrasset, natiir debitum persolvit. Successit M. Anloninus, qui educatus erat in omni liberali doclrina ct sapicnlia, virluluin laudibus, el quidem omnigenarum, ornatus. Quam ob causam quosvis sapienlcs ac doctos viros honorifice traclabat magnificisquc muneribus aPBciebal. Prodidcrnnl de boc mcmorias scriptores historiaruni prisci, variis bcllis undiquc ingruenlibus omncmque dilionem Romanani vasianlibus eum pccuniai laborantcm inopia , cuiu nullo paclo armare posset excrciliiin, ornatum i m peratorium in foro venum exposuisse, nimiruui supelleclilcm ex auro solido lcxtam, amiclus purpurcis fimbriie redimilos, coronam unionibus ornalam, lectulos gemmis binc indc dislincios, ipsani dcnique slolam imperatoriam splendidissimam : s i -
Varis3 lectiones.
ARR. AR. RR. * \ R. . * R. . ''] R. ? R, ** .] . R.
8 3 4 0 k l 4 1 4 4 a a n 7
4 7
3(>i
. . , ; ; , \ \ , \ ' , , \ - * , * : \ . ] \ " , \ \ , - \ . \ , , . " \ \ ^, , \ \ , . \ . " , ' ' ' , , , , , ^ " * \ . \ , . , , , , . , , . , fca\ \ , , , ' . . \ \ * .
4 8 48 4 8 81 4 8 8 8 8 4
Ycrs. 2201 raul per publicum praeconem siguificasse liccre procreal tigridcm : at hominibus liberi parenlibus cuivis baec venum exposiia citra melum omuem dissimiles nascunlur; quam rem ab eleclione vopcriculi coemerc. Hoc modo facium ut emerent ea Q luntalis oriri maniiestam est. At enim quo nobis qui vellent, pecuniamque conilalam fuisse. Quam bific dicta sunt? quemve sunl ad scopura relala? v.bi dislribuissel in mililea, mox iiuperalorem coNiniirum Marcus imperator nalurae se lcgibus subpias in boslem movisse, et nianu conserla cilra niisit lulumque naturae restiiuit, a qoa muluum negolium vicloria polilum esse, adcoque conjeclis acceperal, cum iniperio 19 aiuiis praefuisset. Ejus in fugam omnibus, necalis, spoliatis, 4 6 intcgros aulera in locum filius CommodiiS successil, adolepecuniarum ibesauros conseculum. Has ubi rursus sctns nulla in parle patrissans, nec quidquam hain forum retulissel, indicari pcr praeconem jussisse bens simile Marco palri, a quo procrealus et insliut qui vellel, auro rccepto, quidquid prius imperalutus fuerat. Quippe mimis semper delcctabatur ct loria dc supellecliie coemisset, si quidcm ila pla- gladialorum speciaculis el mulierculis et viris necerct, resliiucrel. ldem Lucium generum suum, faria perpetrautibus ac teuiulentis. Cacdibus cliam impcrii consorlem, adversus bellicosos pugnaccsque sese polluebat, homincs poienles, illuslrcs ct opuParlbos misit, quorum id lemporis rcx erai Volo- lenlos gladio perimens. Quaproplcr exitura illa gesus. PraBSlabal aulem Lucius tam animi quam dignum vila reperit. Nam bausiis venenis inquinacorporis dotibus, vir procerus, facie pulchra, sua- tam caidibus animam efflavit, ac vivendi iinemanie
* ' -
rv
'
"
' *
vis, coma flava, colore rosco. Cumque pugnam cum bostibus couseruisset, qui ob copiaruni mulliludinem pbaretrasque suas nimium quanlum ferociebanl, arte nationem arcus geslanlem vicil ac debellavil. Quia vcro ad bunc locum oralionis el instiluli nosiri pervenimus, generis bumani vicissiludinem admirari subil, qui niniiruin iiat u l filii parcnlibus suis similes non cvadant. Elenim leo semper caiulum gignil, qui leoninosit aniiuo praidiius; pardalis jteiu sibi simileai animo fcraiu, ligris ipsissimam , R. . AM , R. vers. om. RR.
4 1 4 1 1 4 7
tempus fecit, cum imperio i i a n n i s potilus fuissel. Praefuit auleni Romanis posl ipsum maxima gravis senccla Perlinax, qui cuin necdum in palalium suos libero9 c l uxorcm deduxissel, nefaric fuit i n tereiuptus. Erat luni Didius quidam Juiianus, quem prelio mercatum esse coronani iinperialem, ducibus copiarum largiiione corruptis, perhibent. Sed fortunac regiaB fructum nullura l u l i l : quippe Severo Afro sediiionefn adversus ipsum coucitanie gladio necalus est et malus male periit, cum niel imperii
4 8 4 8
Yariie lcctiones.
AR. \ ] R Hunc vers. om. RR. UR. " RR. . Hune
8 8 8%
305
COMPENDIUM CiTRONiCUM.
SC6
, 0 \ , ' , . >, , , \ , \ . . , , \ , " , , , (5 , , , i i v , \ \ \ * , * \ , . . ' ; * K c \ . \ , < , . [ " ; \ .

8 1 5 8 8 8 7 8 8 8 8 88 8 8
, , " , . , ! , \ , ' ! \ \ , \ . ,
8 8 6 8
, , . ' , " Yers. 2315 stagnorum in modum : obscuris in carccribus multi custodiebanlur, pracseriim a Gbristo denominati. Quippo venlum quemvis gravissimum spirando superantes planlulam pietalis adhuc rccentem radicitus evellere singulari studio conabantur, veluti rainum quemdam non ila pridem inserlum arbocemvc tenellam. Ilinc lormeuta, vincula, mactationesbomimiDi; hinccarnes membraiim discerpebantur, lanquam in macello fleri consuevit. Emmvero posteaquam ex animi libilu saiis bac iu parte bruto impetu decertassenl, frustraque canum furiosorum in morera latrassenl, nec tainen Cbrisli nomen aboiere poluissent, ad insaniain redacli niiserriiui homines abjecla corona semet ad fortunam el condilionem humiliorem demitlunl, adcoque curatores horlorum, arborum planlalores, fossores stirpium olerumque nulritores fiunt. A l ubi recuperarc vellent imperium, gravissimo cacdium genere vilara aniiserunt. Generos sibi delegeraut, quibus filiae nuberenl, cosque tanquam nalosex se filioa Caesares dcsignarant, primus quidem Galerium, Valerise flliae roaritaro, alter vero, niroirum Maximianus, Constanteir Claudii filium , qui non ita pridem itnperaveral. Habebat jara lum Gonstans Helenam uxorcm, feminam bcalissimam, equa magnusillc iriumpbalor
propemodum non d$guslasset. Uoc modo fortuna invidiosa Juliano deserlo Severo arrisit, cumque G Yultu hilari respexit. 47 Uunc audio balneum Zeuxippi condidisse magnum illud et celcberriraum Byzantinae urbis Miraculum, ilemque plenum illud admirandae vo luptalis ac deleclationis opus, quod toiis oppidis et nalionibus recreandis suflicit; in quo scilicet c\u\ certantes inler sese delectationis bumanae gratia decurrunt. C&terum Severus ubi satis vixisset in imperio, tolosque in eo 17 ahnos exegisset, gravi oppressus raorbo vilam cura morte commutavit. Morilurus liliis suis sceptra reliquit, quorum nalu major Antonini noinen babebat, cognomentum Caracalla? : aJleri Getae nomen parenles iudiderant. Praifuerunt annos omnino sex el menses duos. Cum autera alea imperii sttpius ab uno ad allcrura seconvertissel, prsetcraliosDiocleliano quoque, viro sceleralissimo, sunjmam poteslaiem Iribuil. Is adjunclo sibi Maxiraiano Herculio, Satanaj iiiio, qai eadcm eral cum ipso in sententia, consortcm i m perii fecit. patientiam luam, Fili Dei Sermo! Gum duo roagna mala simul concurrerent, quid calamiiaiis non adcral? Quid non designabatur? Ubiquc caedes, maclaiiones, sanguinis cffusiones
Variffi lectiones.
:: RR. RR. ARR. i*r%. om. RR. * . R. ' om. R. lluuc vcrs. om. R.
8 8 8 0 %a 8 8 8 T 8 8 6 1
ARR. Hiine AR. ,

8 8
307
\
7 8 7 4 8 8
30*
\, , ' \ \ \ \ . [ * , \ ' ' ( , \ ' [, \ ), * ,. , \ , , , . , , \ \ [ . * \ , \ [. . \ *

8 8 8 8 8 7 6 8
. , ' ' \ , \ , \ , , ', ' ^ , , ' \ , \ , ' ' , " , , , '
'
\ \ \ . \ ' \ \ '1) ' | **. \ <$ 3 [, Vers. 255

7 8 7 4
Conilantinus genihis f u i l : 48 verum lyranni gloubi coepissct incboare, novuni quoddam prodigiuw riair: reveritus, ea rcpudiata, Theodorae conjugium , vidit. Nam magnis alis praedil volucres cum adamplcxus est, Maximianifiliac,de qua liberos ctvolassent, abreptos lapides inde pulcberrimam ad iam procreavil, quorum in iiumcro fuit Constanurbem Byzantinam deporlarunt. Quapropler Contius Galli pater ilcmque Jtiliani praevaricatoris staniinus imperator, qui divinitus gubernaretur ao impii maximeque exsecrandi. regeretur, animadvcrso rem banc qua accidcrai Sccnndum ba?c Conslanlinus eam imperii partem, non forlutlo nec casu evenisse, averso inde animo quaa Gonslanli sorle obvcneral, veluti paiernojure lotum consiliura mulat, seque ad opulentum Byzandebilam conseculus, cum res Romanas iniscre cerliorum oppidum confcrl, c quo bcaiissimam c l forncret continenlibus agilari Auclibus, imperio mul- lunalnm urbem cxctlat, urbem, inquam, magnam, tos in principatus diviso (nam una pneerant ei Romara novam, Romam carentem rugis, nunquam Maxcntius, Sevcrus, Maximinus, Galerius), bcllum senescenlem, scd perpetuo juvencscentcni seque in oos niovel, deque cunclis vidoria poiitus solus renovanlcm, Romam illam denique de qua gratiaimpcralcriam poiestatem a \ipiscilur : simul venerum rivi profluunt; quam terra coniinens amplerandi gregis Chrisli fitovicula, prirous imperatorum cliiur, et mare vicissim cxcipil; quam jucunde Cliristo verc agglutinalus. Hic et aras everlit et dc- ornaiit Europse manus, el ab allera parte os Asisc lubra clausit, in quibus clbnici malis geniis bostias ^ deosculalur. offerebant; itemque promulgatis legibus lurpes lu> Enimvcru laudes, quibus bccc urbs inipcralrix sesc siraliones, orgia iceda, cuncias abominaliones derri- jaclal, allerius loci et lcmporis fuerit enumerare: que cessarc jussit. Hoc modo faclusest velul argenlca nunc ad inslitulam mibi narralionem reverlcndum qusedam luba, quae cJare ab extremis lcrrae parlt- eril. Gum ergo screnissiraus ille Gonstantinus pulbus ad alias extremitates sonuit, ac fldcra in Creaverem corporis deposilurus ac labernaculi figulitorem clangore cuiiclts in locis propagavit. Cnni nuiu vas terrie, quae muluuni dedcrat, redditurus atilem urbem condere vellet, coecorum Gbalccdoesset, postquam regnassel annos 12, 49 alterum neosium civiialem exsirucndam slatuit; quod opus ex filiis Gonslanlinum tolius Oricnlis iinperatorem
1
VarifiB lectiones.
ARR. ' . . ** R. R. . R. . R. R. AR. l\ui\c versuin cum sequenti supra post ponuut AR. addito posl v. prxced. qui dcsiuii in , boc i .
7 0 7 7 8 u 8 4 8 8 7 8 8 8 8
aro
noMPENDiuM CHRONICUM.
310
* , _\ ( ' \ [) \ ' \ . '' \ , ! \ , *0 , , , \ , . , , * * , ^ \ , \ , * \ . ' \ , , , I , " \ , . " , ,

7 8 7 7 8
, ' , , * \ \ , * , \ , \ ^ .
8 88 8 1 81
\ , ' , ' , , \ , , , \ ' , \ \ . ^, \ * "II ' , ' . . \ [ Vers. 2417

8 1 8 8 8 8 8
desigaat, reliquis duobus, quorum crant noroina ^ gravi correptus paulo post rebus humanis cxcessit, cum quidem tria mala per se facta deplorarel ac in Constans ei Gonsianlinus, Romam Galltas caucrasque versus Occidenlcm silas provincias iradit. lingua contincnler baberet, prlmo, quod genere sibi propinquos jnjusle susiulisset c medio, dcinde Alque hi quidem antc tcmpus deccsscre, bcllo civiii quod fidcm Ghristianam adullerasscl ac in ea quoeconlra se invicem excilalo, cum allcr imperiuin dam innovasscl, tcrtio quod impiissimum hunc alterius raperc conarelur : a 1 soluin autem C:>n slantium univcrsa polestas devenit. Is primo Ca> Jultanuni Ga3sarcm dcsignassct. Enimvcro non longum ad tcmpus juslilia dormisaris dignilatcm Gallo concessit, patrueli suo, lavit, ncc inspeclor illc cunclorum oculus diu conConstanlis Olio. Verum ubi comperissel hunc renixU : sed palpebram suslulit, descrlorcm inluitua gnum affeclare, ad lyrannidcm proruere, niliil non moliri quo voii compos ficret, omni conalu ejus est, vidil piacula, maclaliones victimarum, sanguianteverso caput ci prxcidi curavit. Deinde Galli nis rivos, hominum cxdes, omnem denique turpiludinem, abominationem, impietalis plcna facinora, fralrem, porcum illum ioelidum, Julianum corona Gxsarea cohoneslavil. Quo faclum est ut dcscrtor qua3 designabal; el furorem bominis exsecratus, Pcrsis veluli sapvis lconibus vohilatum in lulo illc fidei urbanum quiddam proferre volens, purpnrea veste sua commonslrala, trhuin illud vulgo D sucra immaniler dilacerandum tradidil. Hoc modo cuni vir impius gladio vulneratus occubuisset, ne vcrbum ad stanles enuntiaret: < Purpurea mors et falum occupavit, > significare volens Gallum ipsa quidem terra corpus borainis profani admitlerc etiam in vesle purpurea exslinctum fuisse. Nou Toluit, sed succussione ac molu quodam exspuit autem mullo post lam a Deo quam impcralore deeum qui concussione impietalis universam crealuficit: ejurat religioncm et cullum, quo Crealorem ram turbaverat. 50 H J rursus bilari vullu euum affecerat; sceleratLssimis se geniis agglulinat; fidei gralia splenduit, postcaquam Jovianus impc aanguine (proh impium faciuus!) lavacrum illud rator designalus fuisset. divinum eluit; bellum adversus eum conciiat a At ubi eliam illc fortuna cxiguum ad tempus qoo servaiua fuerat; imperium denique sibi usur- degustaia rebus tcrrenis exccssissct, Valentinano, pat. Quo cognito Gonstanlius excanduil, ac morbo imperium delatum csl. Is Valentem fralrem inpo| n c a m
Variae lectiones.
RR. ARR. Homcr. / / ; E, v. 83. R. R. AR. ^ . * . R. " ^ . ; ARR. R.
8 1 8t 8 1 8 i 8 5 7 8 7 8 7 7 7 8 79
311
8 8
312
( ') ( , " \ ^ , * ,, ', > \ ' , ", \ * . . t ^ , ~.; > ; 3 ' ' , " . \ \ , ; ' , ' , \ , \ ' . ^ , . \ ; \ , , ( ^ , .) , , , , , . * ) , \ . , , , " , , , \ , , \ ; \ . \ ' , . " . , \ , , . ' *, , \, \ .
88 8 7 8 8 8 8 8 8 88 8 0 88 8 8 8 1
Vers. 2473 sita corona ollegam asoivit, ac Orienlis quidem ^ quod frequenler cam plagis et verberibus multa. , . . i s : t îrr^flri.im t*/\Grap spondissc : Nibil boc ad nie, niulicr. illum imperalorem reiiuniiavit, egregium vero lianam veleri Romae prjpfecil, ex Severa conjuge At cuni illa snbjecissct maritum suum ipbi quoqne nalnin. Ex bis Yalcns, vir iinpius, addiclus Ario, Graliano insidiari, rursus illum respondisse : qfci contra Dominum noslrum superbe insurrcxit, Quid boc ad le, mulier? Tradiml eliam Graliapopulumque rcligiosoe pietaiis siudiosum acerbe num adeo pcrilum sagiltandi fuisse, u l ejus te'a vexavil clafflixil, on longo post temporc ab edaci nientcm babere pcrbiberenlur. consumpius cst igne, cum Soytlias fugiens in tuguInlerfecto autem Graliano iniserabiHlcr admoriuni palcis refertum sc rcccpisset. A l pra?clarus dum a quodam barbaro, Thcodosius imperamr ille Graiianus, Valente sublalo jam consccutus uniRomara profeclus cst, ac parricidam ultus Roiua* versum imperium (quippe Valentinianus etiam naiinperium Yalenliniano juniori, Gratiani fralri, tralurse debilum pcrsolveral, Graliani paler, vir prodidil (*). Hinc rursus alia turba, rursus alia gravis bus, religiosus erga Deum, in praeliis animosus et borrida lempesias imperium demcrgere conata ac fortis, cum dtiodeeim annos imperasset), Theodo- est. Quippe lyrannidcm Eugenius quidam usurpasiura pnmuni ad Orientis gubernalioncm ablegat, vit, el Yalentinianus imperator slrangulalus roiserc virum gravem, mavortium, ex Hispania oriunduro, D vilam amisit. Rursum ergo Theodosius militem r.on abs re hoc ipsi largiius imperium. Quippe d e adversus parricidam educil : tyrannus vivus in bilum ei concessit vicloriat pramium quam de potestalem redigimr, compedibus Jigalur, 5 1 " Barbaris vir magnanimus, ct qui divinilus defendaciae s u flagUiorumque designalorum poenas debatur, adcptus fuerat. Ipse auiem Gralianus, luit, simul denique vitam et imperium amillit. boc natiouibns orientalibus prafecto, sibi provinSecunduni ba3C Honorius a patre Romae veteris cias occidenlalcs cum urbe Roma retinuit. imperatop renuniiatur, a Placilla Tbcodosii conMemoria? proditum de Graliano accepimus, eum juge natus. Gumque Theodosius eliam ipse vitam muliere quadam accedenle ac marilum dcfcrenle, banc reliquisset, Orienlis impcrium Arcadio ccssit,
Mn v r e l a l c rC r a u
Variae lectiones.
V 8
] \ RR. ARR. ,. AM. RK. ^. R.

8 1 8 8
8 8
8 7
8 8 8 8
R. R. R. - R. R.
8
9 9
8 8
8 0
8 8
' IIunc f . AR.
(") Addtndum cx aliis : Qui triijus tanluin anuis Romoc velcri pracfucrat. LEHNCL.
313 COMPENDIUM * ; ( , , , , , \ ' \ , " , ^ , \ , '. * ' , \ , , ''. " * . *> * , > . . " . ' . , *, . " ,
4
CHRONrCUM.
311
\ . (> \ \ , ; , . : . \ , . , , . ; " . , i [ \ , , \ . ; \ . , , \ , ' . , ', , : \ . ' , \ \ \ \ . Yers. 2526
e x iisddem cura Honorio parentibus orto. Id tem- ^ formai quidara velut horlns pulcbriludinis csse poris contempto principe Occidcntis, lanquam effe- viderelur ; et omabat eamtlem multo eliam magis minalo, Gotibi sangumolenti, nalio bellicosa, supe- castitas aique pudicitia. Cum hanc vidisset imporala difficilis, caedibus gaudens, in Romae veleris rator, amore captus est, omnesque nervos iu id limiies excurrunr, eorumque rcx Alaricus imperaintcndit ut volo poliri possct. Igilur aliquando cum toriis opibus potilur et ipsa imperatoris sorore Maxinoo, marilo mulieris, alea ludens, ubi vicissol Placidia, quae mox de Barbarorum manibus elapsa necaurum Maximus numerarel, atircum ejusannucelerilor a>l Honorium fralrem se conliilit, qui lura accipit quasi pro dcbitis oppigneralum. Hinc Ravennam, urbem munilam, profugerat. Est aulcm annulum ipsius uxori miUit signi loco, de quo illa in malrimonium collocala Conslantio, per quem intelligeret inanlam sibi eundum esse.Mulicr signo servala fuerat; deque his Valentinianus jiinior cognito fidem iis quae mandabantur babet, adeoque procrealus cst, qui secundum liacc Romae iinperium celeriler in regiam se confert. Quid inde factum ? consecutus fuit. Posteaquaiu Arcadius terrenam Imperator eam nactus vi slupral. Maximus bis cocorporis molem deposuerat, Theodosius in orien- gwilis ardere animo, ad nltionem se armare, fraulaKs imperii soJium collocatur, qucm Arcadius ex des omnis generis nectere, tandem gladio imperaEudoxia conjuge genuerat. lorem occidere, 5 2 spolialum prius fidissimis saIs filiam suam Valenliniano ad conjugii societa- tellitibus. Hoc facto conjngem quoque Valenliniani tem misit, quem juvenem volupialum ainor et insa- Eudoxiam sluprat, qua3 injuriara banc aegerrirao num studium explendi libidincs carnis, quod nullis ferens animo suos ad Gizerichum Vandalorum. regera mittit, oralum u l Romam cum copiis inva inbiberi vinculir poterat, non imperio tanlum scd deret. Fecit boc Gizerichus, Romam occupavif, eliam vila spoliavil, ipsamque vitae sociam injuriae caque miserum in morcra spoliata imperatricem allerius exposuii; quae rcs quo pacto gesta fucrit, cum flliabus captivas abduxit. breviter exponetur. Eral in urbe Roma vir consularis Maximus, facile princeps inlcr caeteros. Habebat is uxorcm eleganli praditain fatie, quseque propler vcnustatein Ac Roma quidem exiguum ad tempue adhuc ab imperaloribusadministrata landem tmperitim omne prorsus amisit, in poteslatem regura principumquc
Vari e lectiones.
R. R. lliinc vcrsiim om. R. AR. R. AR. * ) R. R, R. ' ARR. R. R.
1 T e 1 1 a
315
1 8
316
, . , \ ' , \ / . , \ ' , \ " \ , \ , ' . \ \ , ' , ' ' , [, \ ' \ , \ ' \ , \ , \ ' , , . . \ \ , \ \ , \ , . \ , , \ \ . \ . , [' \ \ , , , , , \ , . , ' , , , , , , , \ , Vere. 2575
1 8 ! | 1 8 1 1 18 1 8 1 1 8 8 8
Barbarorum redacla, quorum manibus misere proslrata fuit. Tunc temporis autem Maximus occupata tyrannide regnavit, quem sccuti sunt Antbemius, Olybrius vir praeslantissimus, Major, Glycerius, Nepoiianus, Oresles, post qucm Orestcm pucr Romulus omnium postremus imperium usurpavit. Hoc modo celeberrima Roraanorum urbs, cum ab inilio Romulum legilimum babuisset, ac vicissim ejus imperium ad Romulura pervcnisset, deiuceps ab imperaloribus gubernari desiit. Barbaris autcm sese subroitlens ab iisque calcala, perque sunimam i u felicilatem capta, regibus eorum nalionuroquc principibus ct satrapis paruil, planeqne spoliala C O D S U libus, impcratoribus, diclatoribus, senalu, patriciis, jugum Barbarorum suis bumcris t u l i t ; quae denique prius crai indomita et expcrs jugi vacca, principibus araloribus obcdicns facta est, ct condemuala ui ejus solum aratro invcrlcrelur. Et haec quidem Romae veteri acciderunl. A l illa nostra floret, augescit, imperio fruilur, juvenescit; utque perpetuum augescat, le, rex omnium, maxime precor, pneserlim cum modo taleni ac lanlum imperatorem habeat, Luciferuni lale radiis suis spleadeulem, regem Ausonura maximum, vicloriis sexfcculis politum, Manuelein Comncniadem, auream
purpurae rosam, cuius iroperium inGnili solcs melianlur. Scd cnim oralio nostra in viam revocelur, el h i sloriie cursus ad finera pcrducalur. Juniorcm Tbcodosium, cum adbuc pucr csscl ac teneram primamquc xlalem agerct, Arcadius patcr in tbronum impcralorium collocavit, simulque consliluil ci cuslodcs imperii principes quosdam acnalus, ilemque gcnere proximos, una cum Isdigerde Persarum rcge; qui deineeps, ubi dc insidiis acccpisset quas Theodosio quidam tyrannidis usurpandac cupidi slruercnt, suos ablegavil, ut ad ipsum usque Byzanlium 5 3 infinilis propc pugnalorum copiis excurrerent. Hoc modo perculsis insidiatorum animis formidine Barbari, omni odio raalcvolcntiaque deposUa consilium prius inlcrraissum cum ipsis conalibus fuit. De quo inielligcrc licel in ipsis eliam Barbaris virtuteui ac indolem bonam exsistere, homincsque linguis diversos nihilomiuus amicitiam el ainorem muluura illxsura conservare candide posse; nam virlus et boneslum a naiura cunclis insitum est. O.lerum imperatori Tbeodosio soror cral, caslis praedita moribus, viiae ^gravis ac pudicae, nomine Pulcberia. Fulgebat ea venusti corporis eleaaulia,
c u m
Varifie
1 8 1 1 1 8 1 8 17 1 8
cliones.
1 8 13 u 8 0 1 8
5. \ ] R. AR. R. >. . . R. R. ARR. R. . R.
R.
317 COMPENDIUM CHRONICUM. 318 , , , C \ Kft\ , [ ) ^ , , ^, \ , , \ . , $ , . \ , \ . " \ , \ . " ' , , , ' , , * . , ^ , . , * * . \ ' , , ,
8 8 4 8 8 8 1 8 8 8 0 88 8 1
, \ \ . * , , . . , \ \ ^ , , ,
8 88 8 8
[ , , . , , . , Vers.4631 C
8 8
siroolque dotibus internae pulchriludinis relucebat. Cumque virginilatem suam retinere et casiitalis earopum illibatum lueri decrevisscl, prorsas n Tiroram consueladine semet abslinebal, ac purac modeslaeqoe vilac sludio dedila fervorcm animi erga quxvis facla preclara insigncm demonslrabal. Ncqtic tantum exornanda? vhaesua; inlenla cral, verum ettam fialrcm omnigenis ratiouibus, iisque solerler cxcogitatis. ad virlulem probosque mores infonnabat. Conjunxit et fralri matrimonio Eudociam, omni vcnuslatis genere splendentem. Ea cum essel vultu praedila formosissimo, Atbenis illis celeberrimis, ubi nata fuerat, Byzanlium profecla, suos ut fratres accusaret, qui palernarum iacuhalum par- ^ tem c i se daluros pernegarent, obiter quiddam longe frucluosius reperil. Libel aulem breviter exponere, quo pacto baec cvcnerint. F u i l Athenis quidam Leontius, vir accurale periitis omnis pbilosophiae ac logicarum, naluralium, aslronomicaram disciplinarum. Huic ex una conjuge Ires eranl nali libcri, duo mares, una Glia, fonnae puella prxslanlis, et c&teroqain etiam eleganlissima, coi paler Alhenaidis noinen dcderal. Cum autem rebus bumanis jamjam excessurus esset, leslameiuo
dc volmilate sua poslrema condiio filiis quidem maribus facultates omnes legavit, qtiidquid nimirum babebat vesiium, auri, aedium, pecoris, instrumenli ac supellecttlis, mancipiorum (quippe iocuples cr. opnlcntus cral) : filiam vero, quam etiam unice d i tigebal, sola centum aureorum sorle contenlam esse jussit, quod banc forlunam sufficere diccret, qua cuncias mulicrcs felicitate superaret. His ille verbis prolatis nalura debilum persolvit. Puella? fralres, qui homines essent improbi, palernas facitltatcs universas sibi vindicabanl, 54 sorore prorsus ab adilionc liDercdilalisexclusa. Quam rem Atbenais a?gcrrimo fcrcns anitno matcrteram a d i l , casus ei suos cxponit, calamitatem deplorat et mnllis cura gemitibus dolenter aniplificat. IUa pucllae comraiseralione tangi, ac neplis nomine comraota Cpolin cum ea proficisci, urbera urbium prihcipem et imperii sedem. Ilinc Pulcberiam muU lis ornatam dolibus convenire, opem el auxiliuin ejus implorare, rogare dcniqoe subveniret puellad suis rebas per injuriam spolialae. Pulcberia juveoculae formam admirari, ad radianles vullus dolea obsliipescere, magnanimilalem plane conspicuam plui imi facerc; simul inlerrogaro num florem,
VariflBlectioDes.
AR. AR. AR. R. RR. RR. .
8 8 8 7 8 8 8 8 8 8 8 8
AR. R. " R. -' . ARR. .

8 8 3 0 8 1
310 CONSTANTINI MANASSIS S19 , - \ \ , , [6 , , , \ \ \ , [, \ , \ , . " . . , " \ . ' ?) , [ . ' , , . , , \ \ \ . \ " [, " , , , \ , " \ \ \ . [ \ ! \ . \ , , [; \ \ , . , , , , ' \ ,
8 8 8 8 8 1 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8
Yers. 2679 virginilalis adhuc illibatum baberet. Inlellecto puel- tuosa exorta tcmpestalem excitavil, adeoque suclam adbuc expertem essc conjugii caslilalisque bo C cussil et agilavit scapbam inslar folii, commolo i n genli strcpitu gravique turba, u l navem confringenum hacienus integrum servasse, religioso eain lavacro cural ablui, nomen immutal, Eudociam app?I- ret, ac ipsi naufragium facienli terribiliter ure adaperto minaretur, quasi vellct ei plane debiscore. lat, fratri malrimonio copulat, non paruniadjuvaiile Ab eo lempore casus acerbos imperatrix complurcs Paulino, viro inler amicos imperatoris principem experta fuit et xrumnosisiiniis cum tentationibtts locuin oblinente. Procreavit auleni ex hac Tbeodosius Eudoxiam, quam Valentiniano in urbe Ro- colluclala. Libel aulein commemorare quid illi acciderit. ma velere imperanti ad vitae socielalem misit. 5 5 Quidam fortunre tenuis imperalori TheodoSed enim niilla vitae felicilas lempeslatis ac dosio, Eudociae marito, pomum eximia; lam pulclmloris expers est, nec prosperitas esse polcst ulla ludinis quam magniludinis obtuleral. Ejus illc cum qua non exsislal cliam aliquid quod hominein mordeat. Eteuim ipsa quoque rosa, licel fragrans speciem longe venustissimam, colorcm, magnitudinem admiralus, potnum ipsum inusilali cujusdam f i t , crebris tamen spinis borrct; itemque vullum muneris loco imperalrici misepal; quai sane res non sslis uubes inlerdum caligine quadam obvelant. Consimili mo<!o invidia comilalur ct insectalur cos ^ minus maxiinorumincommodorum origo exslilit, alque oliin poiuiim illud Eridis invidiat, quod nocendi qui virlulem colunl: omnisque sancla prosperilas et vila spleiidens in hominum oculis admistam causa iis oblul.il qui Tbelidis atque Pclci nupliis quamdam inielicitatcm sccum irabit. Quid aulcm boc intererant. Nam qualia, quaeso, consecula sunl? sibi vult oralionis preludium? Nimirum c l luec Impcratrix pulchritadinem fruclus admirari, eumimperatrix iu bujus viiae mari navigabat, ei screnis que arbilrari nalure modum excedcre. El quoniam placidisque ventis acta felicilatis cursum absque Paulinum proplerea veiierabatur quod valde eam perlurbaiione couficiebat, nwi alilcr alquc si navis juvissel in conscquenda dignilatc imperatoria, v i rum boc infelici pomo donal. Is vero vicissim muoneraria venio sccundo feralur : verum invidia subilo lempesialis cnjusdain inslar flare coepit; nus iinperalori m i l l i l , ignorans, uti quidem videlur, turbo cum procclla mare commovit; nubes impe- unde profectus fuissec : non enim adfueraiid tcin-
Variffi lectiones.
8 8
ARR. AR. AR. R. " \ . . . * ARR. R. R. * " R. : R. AR.

8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 4 8 8 8 4 8
221 COMPENDIUM CHRONICUM. 322 . ; , ; , . , , , , \ "4-^. , , * , , \ ,. , * . \ , , , , . ; , , , . , , ; , , , . . , * . , , . , , \ \ , \ \ \ \ , ; , . , . , , . . , , ; , , , , . . \ , , \

4 8 4 8 8 8 8 8 9 8 5 4 4 7 8 8 4 8
Vers.2658 poris imperalori miscr, quo pomum acceperat, qeod nuncuparequispossil lelhalcm Orci fructum, C ab ipsa iuorte Plutoneque consitum. Imperator oblatum iniueri, mox agnosccre, clam apud se occultare ac retinere, conjugeih interrogare ubinam poraaiii ab se daliini haberel : illa respondere manducatum ab se esse. Rursus imperalor ei deferrc jusjurandum : illa per suminam infelicilalem sacramento conGrmare pomuin ab se manducatum esse. Quid binc facium ? Imperator susptcionibus malis indalgere, pomum abscondilum proferrc, conjugem mendacii convincere, excandescere, furere, imperatricem odio persequi. Alque binc jam fluclus ille lenlalionuni, marecalamilatura,tempcstas malorum exundavil; binc facinus indignum, sol, con*pexisli. Nara Paulinus ob banc causam inlerfeclus est, el imperairix odio roarili perspecio ccleriter Hieroso)}iuam proficiscitur, atquc ibi exaclo reliquo viias tcmpore landem naiurse debilum persolvit. Erat caeleroqui Theodosius corois, facelus, liberalis, scmper leclilandis libris occupalus : verum inter bas virtules eiiani mala quoedam herba succrcsccbal, ul sunl res bumana?. Nam si quis ei cbarlam offcrrel, rubris in ea lillcrls nomen iniperalorium subscribebal, non inspcjciis prius iis qiue esseut in ea perscripta. Nntiirura in bumana natura nibil ost quod omnino sit labis expers et ab omni absurdilate alienum. Quamobrcm divinis exornata dolibus Pulcberia, fratrem ab boc vilio revocare sludens, singulari diligenlia imperalorcin monebat. 56 Poslea vero quam variis et conlinuis adiuonitionibus usa prudentibusque verbis casligaJo fratre nibil se proficcre cerneret, bujusmodi quiddam instituil ac molita est. Excogilalis ingcniose rationibus fratrem circumvenit, lilleras Gngit, in quibu9 perscriptum foret imperaiorem Pulcberiae sorori conjugem suaiu veluti mancipium quoddam donasse. Hanc cbarlam fratri offerl, rogat hanc scripluram litteris imperaioriis rounirc ac subsignare vtelil. Iinperalor precibus sororis aniiuil, mox calamum prehendil manu, et exaralis purpurei coloris liiteris charlam confirniat. Pulcbcria lilleras manu frairis subscriplas insignis lucri loco accipit, et imperalricem inslar coempli pretio inancipii secum abducit. Gum Theodosius a sorore injuria se dicerct affici gravissima, liiteras imperaloris ilia vicissim proferre, seque diccre frelam his oplimo jure quod faceret facere. Tum vero rem impcrator inlelligcre, pudore suffundi, ab cjusinodi stullilia dcinceps sibi eavere, factum ipsum denique praeclarura ad finem tendere. N i mirum in magna felicilalis parte collocandum csi,
VariiB lecliones.
8 8
R. R. R. AR.
8 1
4 8
4 7 8 8
] RR. ] . R. .
8 8
4 8
4 9 8 4
. R. 8 8
323
324
\ , \ \ , " , , , . , " \ ', , , \ , . \ \ \ , ' \ \ \ , \ . , ^ *; \ , . ' , ^ , \ , \ \ . . ; \ , ' .

8 8
" ( I) 1\ . \ \ ; . ' , , , \ 0 6 ,
8 8
, , " . : ", " . " \ , \ ' . Vers. 7*8
si quis inler boroines benevolos, viiae purse siu- Q eunucbus, coromufiis bouiinum pernicies, improdiosos, amorem muiuum labe nulla contaminantes bus, impuris, sanguinariis, exsecrandis moribus : degal. 5 7 J nequiliam ubi deinccps iroperalor cognoCselerum imperaiore Tbeodosio rerum poliente vissel, publicalis bonis bominem ad pauperlatem septem illi juveues, martyres tolerantissimi, de rcdactum sequissiina lala sententia solum verlerc sonmo longissimo experrecii ac vulgo conspecli jussit. Gum aulera commune debituin natune Theosunl. Nam ut Decii furorem evitarent, in nativani dosius persolvissel, jaiuque pulvcrem corporis in specum haud procul ab Ephesina urbe sitaai sese terram deposuisset, ad egregiam illam Puicheriam conlulerant, ibique gravi et prolixo somno conso- impcrium pervenit. Ea vero sapicnler admodum re pili quieveranl. Hoc auleni excitali tempore ac delibcrala, el animadverso rem Romanam iniperalldelibus agnili, simul ae lam ab ipsis quam i i n - toris egere, mox bonum illum Marcianura arcessit, peraiore iuagno in bonore liabili, rursus inexci- virum gravibus ac religiosis moribus illustrem, labili poslrenioque sopore correpli fucrunt. eumque sacraroentis borrendis obstrictum, quibus Eodera impcrante cum cominui terr* motus se caslitalem Pulcberiae minitne coniaminalurum omnia passiin funditus succulerent unaque mor- polliceretur (in quo sane Marcianum promplum laliuru animos percellereni/accidit ut reiigiosa D c l assentieniera reperil), imperaioria corona cxor imiltiludine precibus Deuin placantc puer quidam nal. Cbrysaphium vcro peracerba morle de medio *ubiio ad ipsum usque cceluro abrcplus hymnura lollit. illum saiiclissiiiium ab angelis coDcini audiret. Atque hoc loco non iniempeslive fcccrinius, si Deinde relalus in terram (prob vim roburque slude Marciano memoriae prodideriinus, unde propenduui 1) in medio morialiumcoelu ciarissima voce gnatus et quis fuerit. Niniirum panper crat et <iocuil quo paclo bymnum illum cani oporleal. bumili quidem ortus loco, sed indolc moribusque Quippe non ita pridem in eo peccatum fuerat. bonis praditus. Et quaaquam ex celebri et iliustri Hic Theodosius a Cbrysapbio decepiu et ad- familia non esset, lainen consecutus fueral ut n i i versus Pulcberiam exacerbalus saepenuroero niullis litum ordinibus ascriberelur. Forteaccidit ut bcllo tentationum spiois ornalam omoi virtuiis genere inter Romauos et superbos Persas exorlo MarciaiDulierem pungebat. Eral aulem ille Chrysapbius iius gravi correptus morbo, qui mortem ci mini*
C U U S 4
Varifle lecliones.
R. " R.
8 8
8 8
R.
8 8
325
326
* . . * % , , , , , , \ " , \ . \ ' \ , \ , " . , , , ' , \ , \ . \ , . , . \ ' . " . , , , , , , ( [ , ; \ . poiif, ' . , , , , ) * , . ' , '** , , , , . Vers. 2841
6 1 1 e e 9
tarelor, quadain in urbe illuslris Lyciorum proviociae propler debilitalem corporis subsisteret. G lbi amicitia cum frairibus quibusdam iniia fami liariter apud eos vivebat, suppediianlcs ipsi quas ad vitam sustinendaui perliiiercnt. Guui aulem aliquando venatum exirenl, eisque Marcianus se cooiiiem venalionis adjungeret, ac jam propier sodores maderent, dum binc inde cursu conscend m i i difficiles aditu colles, feraruinque lustra curiose pervesligant, evenit tandem ut in lerraiu reclinatis corporibus cum voluptale somnum caperenl. Tum frairum altcr citius expcrrcctus Marcianaoi quidem adbuc dorunienlem conspicit, voloerum vero reginam explicaiis alis timbram ei pra&fjentem. Adeo magnuiu et augusium quiddam cst iuiperium, ut ipsa quoquc bruta honorem ei dcferant : adeo volucrcs eliara crudivone veiie- ^ raoiur bominem, cui divinitus esl concessuin ut injperio poliatur. Gernens igilur iilc quid accidercl, obstupescit, fratrem eccitat, prodigium ci moo5lra( : ulrique res adrairalioni esl. Neque Biulio post experrecio Marciauo imperiam polliceiilur, simul oranies ut ipsorum aliquando recordarclur. Annuil ille precibus, ac vicisshn utrique se benefacturum promiuil. 5& Tandem auro quanlani saiis es?ct ab eis accepto, Byzantium proflciscitor, alquc ibi Ardaburium, hoiniuem longe
f l U S
opulenlissimun), accedit. Eral autero hic Ardabuomnium copiarum imperalor, c l in eo munere collegam Asparem babebat; quocurn Marcianus imlilaluni abiit advereus Gizericbum Africanoruw Vaadiloium regem. Eum cum Aspar oppugaarct lerra et mari peditura equilumque copiis, el acciderel quodam tempore u l Afri gravissiino cum impetu hoslem invaderent ac Romana pbalanx fugas se mandaret, forle Marcianus cum multi aliis vivus in hostium potestatcm vcnit. Itaquc cuin commililonibus io Gizericbi douium perductus carceri maucipalur. Cura aulem Gucrichus aliquando captivos spcciare veilet, eaque de causa iu sublimi regiae parle consisteret, incrcdibilo quiddam cernit, dormienlcm scilicei Marcianum, cui suis alis umbram aquila suppedilaret. Ad eam rem obslupescit, divinum bominera esse Marcia num colligit iroperioque Roiuano dignum. Quamobrem immaniler se faclurum staluit, si viruro talem occiderel, cui coelilus imperiura deslinareiur. Nimirum hoininem quem robusla Dei manua custodiuot, quis morlaliuro possil anle diem e medio tollcre? Si foitissima Dei manus te prolegat, ferrum non mciues, gladium non formidabis, non ignew, non barbaros et sanguinarios aninioa* ltaqoe Gizericbua arcessilum ad se Marcianum sacranientis obstringit, quibus se polliceretur, si
Variffi lectiones.
' R. " . * . * R. ** R. . U,
8 9
*' ' R.
IV.
327
CONSTANTIN I MANAfSIS
7 0
32
\ , \ \ . , . ,, , , , / c , , , [. \ ; \ *0 ' , , , /. * ., . , " , \ 5 , . \ . '' \ , " , \ . > " , \ \ , \ ^ , \ . . . , , , , , . /. , ^ . .* , ' " Vcrs. 2805
7 1 7 8 7 8 7 8 7 7 4 8 0 7 8 8 8 7 7 7
quasi tbesaarus. Erai ei noincn Isocasius, ei jam qmdem aliquando Romanum ad imperium perveniret, Afros bello nequaquam vexalurum. Sic et G ad bonorem quaeslurae pervencral. Igiiur reus dignitaie ac facullaiibus spoliatus coram urbano Barbarus imperium reverelur, indolesquc ferina colit homines divinitus ornatos, eosque perhuma- praelorc judicio sislitur; cumque nudus ad iilum niter inluelur. Hoc modo dimissus a Gizericho deducerelur, inslar servi verberonis aul lalronis Cpolin revertiltir; cumque lerras^Theodosius reli- colligati, judex calainilali ejus insullans exclaiual quissct, de judicio et senlenlia Pulcheriae impera- in baec verba : c Jamne agnoscis, Isocasi, unde tor renunlialur. Erat auleiu vir bonus, prudens, excidcris, et quo le alea forlunae dejcccrii? > Ad civilis, modeslus; adeoque velul arbor ab ipsis quae ille geueroso ac libero prorsus aniino respondit : Equidcm forluna vagam inconslanliam Graliis consila, ct virtulum probitalisque quoddam quasi nemus. Ubi praeclare scx annos politus agnosco, nec mihi quidquam acciderc novi falcor. sccplris fuisscl, terrani lerrae, aniwam Domino Quippe cum mortalis sim, humanse naluro calaoiilales experior. Tu vcro dcfixis in vilae rolam reddidit. Posteaquam vivendi finem fecisset, senatus una oculis (alem fac de me senleniiam fcras, qualera ine collega ferre consuevisti. > Ad lam sapiens cum Aspare patricio Lconi tradil impcrium, qui viri responsum, quod ingenuilalis ac libcrlalis Asparis raliones alque negotia) procurabat, cum plenum esset, plebs urbana pcrculsa ei slupefacia quidem promisisset Aspari sc ulrumque filiura ojus Caesaris dignilate cohoncsiaturum. Quippe vinclgm adhuc pedicis hominem inde abripiunt, fieri nullo modo polerat ut Aspar imperio poii- fausia cum acclamalione sacrain ad aedcm dedurclur, quud exsecrabilis A r i i furori addiclus esset. cunl, divino lavacro iniliari curant. Niinirum ne59 Sic lucrum noimunquam boniines snbmissos mini non virlus esi Tenerabilis, sive sil peregrinus sive iocola, sive Graecus sive diversaj a Graecis eflicit; sic spes morlalium animos fingunt. Apud hunc Leonem, qui dc varietate religionis recie linguac, sive Scylba. Nam baec sola sui slmlio&os ornare servareque polesl. scalicbat, quidam aliquando delalus per calumniam fuit quasi etbnicis supcrslitionibus addiclus esset, Alquc boc modo Isocasius suse saluli consuluit. cum reapse forcl doclrins ac sapienliae quidam GaHcrum Aspar aliquando cblamyde imperaioris
Variffl lecliones
tt. R. pov MRR. R. . . RR.
7 8 7 7 8 8 T 8 7 1 7 8 7 8
, RR. RR. R. AR.

7 8
7 8
7 4 8 0
RR, . R. *
8 1
7 8
329
COtaPENDlUM CHRONICUn.
330
\ \ , . ,) * ;, < \ . ;. ; , . ; ; . " , * "*;, c \ \ . , \ *0 , ^ , , . \ \ \ ' j \ ' , , \ , , . ^ . ' 11 \ ^ , . , |$ . , , , , , " , , . , , . . x|J , , ' . \ , " , , \ . . , , ,
8 8 8 7 8 i 8 8 8 8 8 8
Vers. 951
prehensa singulari cum impudenlla d i x i t : < Non decei, imperator, purpura vestitum menliri ac vana proferre. Quamobrem sta promissis, el quod dudain Diihi poiiicilus s , praesla, cum diceres tc alleruni e filiis meis ad Cawaream dignitatera atquc gloriam provecturum. Ad quae verba sapienler admodum ioiperator, Non decel, inquit, purpura vestitum cujusquain impcrio scrvilem io modum subjeclum esse. Cuiu autem maximos impcralor Leo ibesauros nactus esset, bellum Africanis indixil, tantumque non infinilara classem adversus eos et Gizericbuin regem misit, prefeclo copiis imperatore Basilisco, Yerinae conjugis fralre. Haec classis ctiam longissimc dissilis lerrori erat, quippe quae navigiis ipsuro mare cooperiret arlumque redderct. Etconlinebat sagitlarios, celratos, classiarios niilites, pediies arenara multiludine superantcs, audacia brlluas. 6 0 Yerum enimvero violeniissima vis auri esl, e l sexrenlis cxercitibus polior. Aurura enim poiesl urbem lurribus egregie munitam de fundaiKenlis cverlere; aurum in bellis naliones i n tegras delere poiest ei omne roalam inferre, conlurbare, subvertere, confundere. Telum est inevital.ile, quod corda p e i i l ; indissolubilis cst manica, el i-ippus qui frapgi nequit. I/mguam mutam ma R.
PATROL. GR.
8 V
xirae garrulara efllcere potest, *c vkiesim osclarc loquens mutum rcddere. Hujue ope Gizericbu* Libyse rex utens taotam classem deinergere ae abolere poiuii. Quippe muho Bagiliscas auro c^ruplus primus u l i coavenerai, fugam a r r i p u i i ; unde faclum ut rcs Romana subverteretur. N i mirum classero iilam, qua3 parkcr Indos atque B r i tannos formidinc perculeral oirmibusque per orbem terrarum nalumibns lerrori fuerat, golus auri eplendor disperdcre el abolere potuil absqoe ma nibns, absque telis, absque armis. Ha?c in Libya Romanis accidere. Caterum bic ipse Romanorum impcrator Leo, cum lanluro felicitatis non fuisset adepius ut mascula3 sobolis pater esset, filiain suam, cui nomen erat Ariadna, Zenoni palricio, qui geueris originem ex Isauria ducebat, in matrimonium collocavil. Ex ea Zenoni nalus esl filius Lco, cognominis avo imperatori. Huic ncpoli suo, Zenone filiaquc pra lcriiis, avus imperiuin iradidii. Alque iude correplus inleslinoruni morbo viiam aniisil, imperio Romanorum duobus de viginli annis administrato. Yerum ille perexiguum ad lempus imperio deguatato rebus lcrreni excessit, et Zenonem patrem in imperio buccessorem reliquil. Eral Zenonis in roligione onrum recla senleDlia;
8 8 8 7 8 8
Variffi lectiones.
AR.
8 8
' .
RR,
RR.
?
U
CXXVII.
332 331 COXSTANTINi MAXASSIS \ ; ^, \ ; :;, \ ( : ** * , . ), , *, ; . \ . , ' , , . * ; /;, , , ' > " , ,. \ , \ , \ . , \ - \ \ . ., \ , \ . , ' . ' ; , . , . , ( ) , . \ . > . , , \ ; \ , . " . \ \ ; ; ,
9 9 8 1 8 8 9 9 1 91 8 8 9 9
Yers. 5006 qiamobMm saepe ac graviter universum gregem Q vertente gralaque spe canctos inescantc, pra^ serlim ducem copiarum Basilisci Harmatiura, ctijus piorum vexabat. Id tenporis varia3 calaraiiales diversis in locis fllium se corona Gaesarea velle redimere jurat ;t, altqvol regibus accidere. Cabades in Pcreia, Nepos undique deslitutus et quid agerct ignorans, una in Occidenie, Zeno apud Romanos imperiis spoliati clim uxore Zenonido divinam ad aedem confugi;. dejectique eunt. Ae Zenoquidem recuperare potuit Inde avulsi a Zenone, qui maxinie horribilibus SAamissum iraperia, similiterque Cabades; verum cramentis se obslrinxcrat, et pollicilus fncrai neineidiatrlcis fortume vicissiludo Nepotem benignis quaquani se gladio cervices eorum recisurum, m oculis non respexil. Igitur opulentissimus ille Ba- munilum quoddam caslellum rcleganlur. Deinde siliscus contra Zeuonem venenum improbiiaiis lirmaui in lurrim occlusi, adituquc saxis ingetilievomuil, ac reapse basilisco se acerbiorem decla- bus obsepto, fanoe ac sili homines mali male per a t k . Qnippe adjunctis sibi pugnacibus sociis, reunt. Secundum ba*c Zeno prseclare confirmao magno curo animi furore Zenonem invasii. Q\ llle imperio, morle quidcm mullat Harmalium, qiu tere metu correptos et menle periurbaia com fraudulenlum se prodilorem heri sui derlarassel; Ariadna conjuge in Isauriam fugii. Eieniin de vita, simul aulem promisso satisfacit, ejusque iilium Ca> iionopibu8,laborandum sibi putabat. Nimirum nibil sarem renuntial. Vcrum non mullo posl reseclis est aiajoris apud bomines pretii quam v i t a : n o n ejus crinibus illum per vim Cyzicenorum poiiiiregia poiestas, non maria quxdam diviliarum et ficem facit. opum. Hoc modo cilra laborem Basiliscus urbem Huic imperatori prsedixilaliquando quidam aslroiugressus, quod essel nemo qui veiaret, imposiia logus futurum i i l ipse paulo posi viia deccderci, capiti corona imperator renunliatur. Enimvero et conjugem ejus una cam imperio vir quidam scaccidere plerumque solet u l imperia non diu ma- natorii ordinis accipcret. Iloc intellecto complurcs neant apud illos qui ca rapuerunt, scd avulent iutperalor senalores, pracserlim illustres el opulencilo quasique aufugianl, lanquam si paulalim do- tos, e raedio susiulil. Yerum inexpugnabilem d i minos incipiant agnoscere. Sic ubi solum bienniura vina3 ProvidenliaB vim nemo morlalium uoquam rebus praefuissel atrox ilie Basiiiscus, Zcnonc re coarguere ceu vanam et iuefficacem poterit. Quippe
M 8 8 8)8
AR. \ RR.
9 8
8 3
Varice lectiones. AR. R. R. ' R. R. . ; . R.

9 1 9 8 9 8 n 9 1 9 8
331 COMPENDIUM CHROSflCDll. \ , , ' - , \ , * 6 :, \ , ' ^ ' , ' * " , b% , \ \, . , " , \ \ , \ \ ^ . \ \ , \ \ ' , . \ . \ ' . \ \ , \ , ) \ , . " ::. \ ^ * \ . , , " , , , . \ *. / , , , , ' . ,
1 k
cum Zeno sexdecim annos regnasset, moritur. Cum Q aotem vitftm cum corona reliquisset, impcriuin Romanum ad Anastasium pcrvenit, cognomento Bfcorum : nam e pupulis ocalerura unam quidem nigram, ahcram veroalbam habebat. 62 Hiccum Arlarfn* nuper imperatrice malrimonium contraxit, ti TISM iniiio rectam de verilate religionis sententian fevere, non mullo post improbilalis felum in locem edkiit, omnemqae nequiiiam suam in mediom proialit. Quippe latebanl in ejus animo seminasecfcrEutychis illius perniciosissimi. ITincergo taliginosa tempestas et imiuanis procella rectas^ docirina* navim succussil; binc pii ponlifices suis ex tbronis instar makficorum latronum expellebanttir ; binc etuli ululatas et continuac lamcntatio-
Vers. 50Gi nolcns de impetu audaciaqtie remisit, non aliter atquc duri oris equus, anhelang prae ferocia, si frcnum durius senliat, perdomaUir. Visus est autem aliquando pcr quietera videre virum aspectu perquam horribili, qui chartam manibus teneret, eaque aperla et Anasla&ii nomine invento severe ipsum verbis bujusmodi COIMpellaret: Deus Ezecia; quidem pietate coospeclu, vilam ei Jongiorem concessit, promissa insuper ex hosiibus liberaiione: luam vero nequiljam et profaniiatera abominalus, ccrto vitxe tua? tempua pra?cidil, qualuordccim annos sustulit. llis diciis annos illos quatuordecim ex cbarU delevit. Quaproptcr exiliali plaga percussus imperaior et fulniine tacius vivendi finem fecit, anois in imperio L ; ubiqtie quiritationes,g^mitus, planclus. Pio- j ) ^7 exactis. Gumquejam condusus essetinscpulcro^ rnm vero OEtus cum tantam improbilaiem cemcrct, postdies aliquot de ipsa lerra et sepulcro ejulalum Mnperatorem conlumfliis aflectum insectabalur. et lanientationes acerbas ex anxieiate cordis eniiiNeqoit enim vir pius impernlorem revereri, cum tebat, quibus commiseratiouem custodum imploipsa religionis pietas in discrimen adducilur; por- rabat, utque sc de sepulcro educerent obsccrabal. sonas non respicit, nec potcnlia subniios formidal. Illis respondentibusalium nunc ioaperatorem reruui Igiler Anastasius vcnenum impietalis apponere potiri, vicissim snbjiciebat : c Nihil boc ad mc volens bymno sanclisshno, posleaquam vidit uii- pertinct, modo mibi trisle scpulcrum hoc aperiavcrsam muliiludincm niox imperiam dctrectare, lur, ut dulcem solis luciferi lanipadem aspicuroquidem lapidibus e lemplo pra?lorcm exegisset, ciam. 63 Verum nullus crat qui ejus comraiimpiorum procerum aedibus ignem injecrsset, com- scralione tangerctur. Quippe nialis etiam in morle plures erroris propugnatores iracrfccisset, volens bomincs univcrsi succenscnt. Non multo post
Variae lectiones.
*? . R. R
8
R.
* pvovRR.
R.
ARR.
336
CONSTANTWI MANASSIS
8
' \ ' ; . ' \ , , * \ . * , \ . ' [, \ \ " . ', \ \ ( " , \ ^ \ . \ [ ' . * ^ , . \ , . " \ , ,

1 0 1 1 1 8 8
, , , . * \ . , \ \ , . \ , \ * , \ \ . \ , \ , , ( ) \ \ , '; , , , , . , , & \ ' \ ,

1 8 1 8 8 1 8 18 8 8
Vers. 5115 accidit ut sepulcrum aperirelur et infelix cadaver G ct urinae fisco numinum argenleum pendebant. ldem onus eiiam jumenlis iQipositum erat, bobut omeibus ostenderctur, spectaculum sane miserum scilicet, mulis et equis. Pro quolibet aulem caoe ei lacryinis dignum ; inventus esl enim pedum ac asino sex folles numerabat is qui cania asiuive suorum digitos una cum lacertis devorasse. Sunt tamen nonnulli qui haec Zenoni accidisse iradanl: dominus esset. Anastasius ergo reveritus inlercrssiones atque preces nonnulloruni solilariam relinaro illum aiunt frequenter morbo comiliali laborasse, ac roorluum aliquolies credilum rursus giosamque vilam agentium tantum onus et piaculum abolevit, germinc lurpis lucri radicitus evulso ct rcvixisse. igui Iradito. A l enim non omnia in bominibus mala sunt, Postca vero quam malus Anastasius mala morle sed pessimi interdum optima quaedam misccntur. periisset, citra sanguinem potilus imperio primus Quippe tamelsi Anaslasius imperator se profanum hujusce nominis Juslinus. Quippe cum ab Atiianlio el iinpium bominero declaravcrit, lamen planlam quamdam ex univerga dilione Homana exslirpavii, preposito magnas pecuniae summas accepisset, easque jussus essel in militum ordines erogare, ut cujue taro amari frucius eranl et radix leibifera, Theocrito iinperium oocuparent,' qui Amanlii conut si quidem religionis offendiculum inslar crassae ~. TX nubis ejus lumiiiibus non oflecissel, hoc unum fasanguineus erat, alienis opibus sibimet imperium acquisivit, rem longc frucluosissimain aere aiieno cinus praeclarum omnes ipsius sordes et impuritatcs abolcre potuerit, oniniaque viri saniosa vul- roercatus. Sic nimiruni omnes imperium affectanl, nec quisquara csl qui bic iojuslus esse verealur, nera tanquam prsesens remedium sanarc. Niuiirum quamvis in rebus aliis se jusluin ac moderatum ornabal improbissimum bnminem abolitio perpetua dcciarel. 4 Erat aulem Justinus hic senior tum cujusdam exactionis fraudulenlae, quam publicani chrysargyrum (quasi dicas aurargentum) nuncupa- pius lum prudens, et religiosas pielatis zeloflagrans bani. Quid autem el quale fueril iliud, libet ex- pcrpetuum cum Manicbaeis bellum gerebat. Idem ponere. Omnes v i r i , mulieres, puellai, pueri, infan- gravissimam omniuro, quae liUerarum quidem motes, mciidici, liberli, servi, liberi, nomine stcrcoris numentis pioditae s i n t , persecutionem advcrsus
r
Varifle lecliones.
8
1 8
. . . RR. \ AR. RR.

1 8 1 8
1 8
1 1 1 7
R.. R. . .
1 8
1 8
1 8
R. .
337
11 1 4
COMPENDiUM CHRONICUM.
338
\ , , , , , \ , |. \ , . \ , , ; , \ * , * , , \ . , , "; . ; , ' . \ . \ . " \ " \ . 0, , , ; . ' * \ \ , \ ^ , , \ \ , \ , , ' \ \ * . , ' , ^ , * ^^ , ' * , " , \ \ .

8 8 1 1 8 8 1 1 8 8 , 88 8 8 4 88
Yers. 3168 illos insiituit qui putida Nestorii deliria sectaban* inr. Hoc roodo novem annis imperio politur. C Cum autem el ipsi debilum naRirepersoJvendum esset, ad Jusiinianum, supra imperatoree priores magniOcam, imperium pervenit; qui templum illud longe maximuni condidit. Nalus erat ex Justini orore, statiroque sub inilium imperii bcllum adversue Vandilos et regem eorum Gelimerem, longe crudelissimum , movit. Nam cum magno, eoque candido, amore Vandiloruin regem ftindericbum fliam antea complecleretur, cum imperiura naclus fuiseel, ac jara litleris cerlior facius esset impro*lura Geliinerem seditionc motaHindericbum cum ixore ac liberis inclusum !oco quodam babere ac icgnum ei totum ademisse, perlurbalus animo, \ehementerque casu amici adverso commotus, cbascm mfioitis instructam copiiscontraGelimereiu i n i s i t , eique ceu belli ducem prafecit magnum illuro Belisarium, ipsam Roinanorum manum; qui onines imperatores copiarumque duces anitni constanlia et preclarissimis consiliis superavit. Belisarius accepto imperio cura classiarios, pedites levis et gravis armaturas inililes, cetraios, equites, funditores, qui pro eo lubenier se periclilaturos proftJereotur, collegiaset, siniu! ab injustarum direptioEum vi prorsus abstinerel, omncsque consuefecisset ut aequi observautes essent, Libyam universam occupavit, et cervices Yaudilorum, q u haclenus flecii nequiverant, inflexil, ipsiamet Afris ad eum deticiemibus, et operam dantibus ut a Belisario regerentur. Nimirum invicla res estjustilia, quae prius hifestospote.ee amicos reddere, ac hostes per* indealtrabit ut roagnes ferrum. Exempliim feonilatis et humanitatis ejus erga subdiloa hoc esse polest. Quidara niilesavem domesticam rapuerat. Ea qui per injuriam spolialus erat, ctamorem tumultuarium tollit. Quo qtiidem Belrsarius audito factum illud molesto lulit animo ; mililem rapinie deditum perquirendo reperit; ardentius cxcandescens poenam pro delicto non magno atrocem ct gravem in eum slatait; quippe niiserum in crucem agi jussit, atque hoc supplicii genus propler animum injurix cupidum perpeti. 65 Quamvis enim a natura sic comparatue erat ut perbuinantler cum hominibus ageret dulcique mellc verba sua temperaret, tamen ideni norat experientes et claroe i n arte eua medicos solere nonnunquam amara n i i scere. Atque hoc facto conscculua cst u l ingeus quidam pavor exercilura invaderet militumque corda melus conslringeret , Libyea vero natio, Romanis iufesta, Belisarium amarc occiporct, ac ducem bunc insiar alicujus Dei laudibu* vulgo
Vari lectiones.
8 1 8 8 8 1
. ; . RU, . \ . RR. . RR. R. 2 ARR. AR. &, R. AR. R. R. :.

1 7 1 8 s 8 a e 91 8 8 , k 8 8 8 8
8 8
8 8
1 8
335
CONSTA^fTtNt MAXASSIS
3W
. \ , . , \ , \ , 8 8 9
\ , \ . \ ' , *', ' " \ , ,

% 8
,
4 8
. \ \ . , , . , * * , & [ \ ,. . & \ \ , [, , , \ ; * ' *. , ' . , ' \ * \ ; , ' ( , \ ], , . \ . , * \ \ * C \ ,

8 8 8 8 8 1
Vers.
proeequeretur. Hinc castellis monitissimis el omeiiam pneliis acerrimis congressns tanlopere icruibus claris urbibus potitus est. Tune el urbs opur a i l hostem, ut Cbosrocs pacem qnam bellam mallcnta Cartbaginensiura porlas aperuit : omnes lel. IJem Romam urbium principem, Romam dico uim toto pectore Belisarium, ceu pairem liberi, veterem, Roroanis rceaperavit, cum aGoltbis capla dilrgebant. Cum auicm in regia Gelimeris Carlhaforet; quorum etiam regcm potcntiseiinum maxiginiensi maximae opes ajque peeunias reperisser, meque lerribilem vivum in polestalem redtgil ao liaec ipsa spolia perqoam liberaliier in militem pedicis conslrinxit. Ipsum impcratorem denique, dislribuit. Curaque ssepius aeie congressus esset de vita ct imperio raisere periclitanlem, de sediatWersus Gelimerem, Libyae campos sanguine l i n - lioaae plebis manibus eripuil. Quippe faex plebis xisset, gladios suorum cruentassct, hostium cada euruuum ladorum ecrtaminiimque lempore vocibus veribus lerram cooperuisset, landcm posl multa indignis impcralorem cxagilabat, el immoderaia praelia, csedes, invasiones hostiles, pugnas equegarrulilale nugas ei quasdam objiciebat. 66 Tanatrea, bastarum infractiones, scutorum collisiones, Q dem minora mala majoribus cumulans Hypatium H>so Gcliraere cum uxore ae liberis babilu miscpatricium, virum illuslrem, ejus Anastasii propiorabili caplis, ex Africa vicloriis infiniiis poliius dux quum qui uon ila pridem regnaverat, imperalorem optiraus solvit. iustinianus aulero Romanorum i m ealulabat. Hic vero Belisarius excandeaeere, st perator vieem ei rerom pnedare geslarom refeipse cohortari ad forlitudincm, nadato giadio, cum rcns, lam aurcisquam argcnteis in nummicarmalum satellilibus et cximio viro Narse leonis in morem eura gladiaevaginato sculpi curavii, et iriumphum proruere mediain in bominum turbaro, stnliique tlecrevit, in quo Gclinier anlc ipsum inccdebal. populi examen non aliler dissipare ac Moses MadiaEjusdem impelum viriiesque animos Cbosrocs quoniias, Cbciixos Jesus proslravil. Gum deniqtie i(la~ quc Pcrsarum princeps exiimuil. Nam cum boc dium sanguiuc salis inebriasset, deprcbensiim est Variae
a f 8 8 w 8 %
lectionos.
9 k l 8 7 8 8
^ AR. R. UR. * ^ R. ARR. tt. * . ^ RR. * R. * RR. R. R. & R. . ARR. \ om, R. . .

%9 8 8 5 1 5 3 8 8
341
COMPEttDlUM CJIROJUCUM.
342
* * . , \ . * , \ ' . , , , . , , , " * , , , . , \ \ , , . ! , . ! ;: ( !) , . , , , , , ,
u
, , , , , I , , \ . " \ , , ^ ; \ , , . , , ; , , [. \ ' . ^ *, \ , , . " , , *, *, , \ . , \ *; , , , Vers. 5274
bus el persecutionibus gaudens, scorpie slimulis hominuni ad iriginla millia cecidisse; quofacto j u infinitis prsedilc, tigris homines devorans, dracaena, cunda bilaritas in nioerorera maximum ct fcstus ctlebrisquc dies in lugubrem conversus fuit. Ila C venefica, lethalis herba, telum ferri expers, cuspis aculissiroa, qualia designas et iroprobe commillist fractis aniinis a furore suo plebs deslitit, et impequas calamfiates et quas mala struis! vincit me ralorepericulis,qua3 tantum non anlepedes crant, dolor, conturbatluctus, et lacrymae exprimit. Quoevasit. usque , perdilrix , tantum virium habcbis? qooHoc facinus imperatorium pristinis illis erat illuusque, sceleratissima, vitam humanam perturbabis, slrius, et ubique Belisarius ob rei roilitaris peri tyranne mala macbinans, sanguinarie , cuncla tiam ccu magnus celebrabatur. Sed enim bxc i n appetcns? Etiara ipse, qood nunquam factum oporviJiae sceleratissimae non placebant. Quapropier luit, tuas in manus inqidi, tuaque tela experlus lioneslissimam ducis famam parum aequis oculis iniuebaiur, et toto impetu gloriam ejusoppugnabat. jaceo, parumper adhuc spirans. 67 Et bactenus haec, tanquam in digressione ab Nam yulgo quod dicilur, quid ulile sit, ignorat i n instiluto, dicla sunto : nam animi dolentis acerbividia. Quamobrem ab eo lempore vir forlunatus, tas, ut baec proferrem, coegit. Caeternm imperalor ntagnos oopiarum ductor, qui formidabilcm Persarum principcm Ghosroera extefruerat, qui reges laudabili pietate praeditus, contra impie scnlientcs ac praeserlim adversus scurrilem eibnicorum crroservitulis jugo subjeceral, qui gladio tot Libyae naliones domuerat, vir denique mavortius et i n * rem bellum commovit, quanquam ad extremum a profanis quibasdam bominibus deceptus in eorum pneliis animo leonino praedilus, immanis belluae, prolapsus est iinpictatcm, qui opinionem de incoruimirum invidix, dolis circumvcntus, absque m i ruptibili probant. liu?, punatoribus, pharetralorum tyi-ba, ruinam Templum illud splcndidissiraum et amplissimum ir.dignam et lacrymis deplorandam r o i l ; factus est condidil, delubrum Dei raei, coelum terrestre, quod beu ! miser pistillo nudior; scypbum calamitalum ipsos etiam Serapboa cum veneratione admirari largilcr hausil; ccu fugitivum quoddam mancipium arbitror. Nam ei Dcus commorari dignatur in iis rebus suis universis est spolialus ; eo denique loci quae bominum roanus perpolierunt, omirino bic, redactus est u l (heu sortem acerbam !) carnificem nec usquam alibi, babitat. Quod si ctiam lubeat a l i ex>pectaret, quando cervices ei gladio resecturus cui bealam urbem Cpolitanam cum globo coelesti csset. invjdia, bellua nocens, lairoeinatrix, caedi1
Vari lectiones.
R. " \ R. \ R. R, R. ^ R. . . R. * ARR. " AR.
, v M 5 7
344 CONSTANTINI MAXASSiS #3 ,, . , \ , , ! , \ \ * 6 \ . * , * \ \ . \ , , , * . , . , , ' , , . \ , ^ ' \ , , " , , . : \ >. . , , \ \ \ , \ , . . , * , , , . \ \ , \ , \ \ , , , \ *\ , ' , , , , , ' \ . , ,

7 8 8 8 8 7 88 70 7 7 7 1 7 8 7 8 7 8
comparare ac sacrosanctas ejus aedes cum Jucidis aideribus, non prorsus, opinor, abs re feceril. Ac gplendent oronia qujden}. bujus urbis tQmpla perpe- Q tuis qoasi luniinibus, suisque grajt is coruscant, . ipsam rerum crealtiram colluslranlia lanquam l u cida mortaliura sidera: verum ubi sol exoritur, aJiorom ompium faqes occultanlur. Elenim inter )$c quoque minora sidera, quae sacra sunt delubra, fanuraillud divinitus exslructum, lerrae totius ornainenUim, T Q I U U sol altcr ccelestiaque gigas i n sjgniler fulget,. Eral Justiniano Theodora malrimonio juncta, iisdem addicta. cuiu marilo studiis el eisdlcm prae l a moiibus, nimirum magnificentissiroa. Haec a fundamentis templuro. discipuJis Christi condidit, pos( primum illud faxile principero sibi locum vinducans, Appellare quisillud non ineple possit iuler aJia tciapla cairuleo splendentem lumine lunam ; ^ aecqîduia solem pulqhriiMdine sjua secundas ieral. Qui lalibus abundabat dolibus iinperator, nullam s^bolem masculam, nullam femineam, quae ipsi succederet, babebat. Quapropler morilurus et terx's cxceesurus, iu naium ex sorore Juslinum conjectis ocnlis, enm imperalorem designaL Eral aulem Jusimusbic Junior vir bonus, juslus, liiiquilali scoleribus infensus, bonesti modeu e e
Vers. 3326 sliajque sludiosus, munificus, faceius, contemplor pecuniarum, ab illiberalitale ac sordibus alienus. Quaiu splendidus ac magniiicus fuerit, indicio esl aurea domus in regia, gratiarura elcgantia fulgens el omni ex parte quasi radians. Erat crgo Juslinus imperator, ceu dictum est, modcralus, milis, anirao ab improbitate alieno et juslo. 68 Verum quia laboribus curandae valctndinis obrueretur el coniinuis cum morbis conflictarelur, propositum animi cjus in exsequenda justitia non parum impedicbatur.Nam e regia raro prodibat, u l illis qui convcnturo vellent, ejus adeundi bominesque rapaces et injuslos defcrendi faculias non essct. Nirairum domus et lectulus morbidum deiinebant, arbori praeclarai simiiem, qutt pulchris onusia fruciibus aulumnum ubercm pollicetur, vrum dcinde per lempeslaiem et aera frigidum lsesa, quominus illos fructus suos percoquat el ad maturilaicm perducat, impedilur. Hinc usu veniebat Ut quibus est siudio per injuriam bonis alienis frui suasque facullales inde collocupletarc, propter magnam eoruin raritatem ac solitudinem qui lalia probibcrent, avaris oculis ia aliena cojijectis proximorum bona dcpra^darcntur, raperent, agerent. Ubique confusio, gemilus, ejulatus, lamcnlaliones, plaJicius erant; urbs pariler frequcnlcs liabebat suifitas, ct imer paeanes lacrymae non deerant. Hxc
7
VfiHri lecliones.
\ RR. ^ R. R. R. ^] f \ , : , R. ' , RR. R. -. RR. * R. AR. R. R. * ' Uuuc veFsum adi. RR. - . AttR. R.
7 0 # , 7 1 7 7 8 7 7 7 8 ? e e
345
f
340
TavO , , " ' ;, , ' ( ) ,. , " ( ;, \ . , , \ . \ ' , * . \ . ' ^ , , \ /5 ' , , , , , , , , * , , . ' . , ' , , , , ' , , , . ) , , [ , $ , . c , , c \ , ' . ; *0 , \ , $ , , , * 0, , , ' . .
8 1 81 8 8 88 8 88 88 88 8 8 88 8 8 8 8 98 8 1 9
Vers. 5378 accepisset imperalor, animo quidem ille per- Q Itbem ac maculam tibi asperserit, opiimo jure securi percutito. Imperalor his auditig anlurbabalur, verum eflicere propterea nibil valens, quod a morbis domi coostringeretur, improbos ho- nuit, et egregia viri volnnlaic collaudaia magistratum ei iribuit imperio neminis obnoxium, quein mines minis lantummodo (errebat, non aliler atque prafectum urbi dicunt; simal horlaiur u l omnibus bellua provectioris aBlatis et jam senio confecta, si catalos suos rapi videat nec ullo modo subvenire modis aequi justique curam habeat. IUe poieslaiem ipsis peasit, de medio pectore rugitus horrendos accipit, et majorem in modum zelo quodam accenedit. Nihil autem comminaudo imperator proOcie- sus negotia sibi commissa procurabat. Non multum intercessit temporis, cum hujusraodi quiddara bai. Quippe avarus et sordidus animus leges amoaccidit, dignum quod meraoriae prodalur et hisioris mutui non reverelur, oculos Dei non metuit, riarum monumentis inecribalur. Accessit ad pra> imperatoris verecundia nulla ducitur, coarlationem et compressionem afflicti cordis non miseratur, feclura vidua mnlier, paopercula cnm ejulatu, claCam igiiur iraprobitas et versuta in circumscriben- more, quiritatione, viri cujusdam illustris et clari, dis aliis solertia magis magisque vires et incre- qai dignitale magisler, consanguinilate imperatori mentum sumeret, ubique dignos odio laqueos ten- junctus esset, nomen deferena, deque illius injuria derct. 08 denique mali bnjuscunctos cum depasce- querens, quod facultates ei suas omnes eripuissct. Audit baec semulator ille juris et sequi, viduae queretur, atque interim deplorarct eam miseriam j m relis animom advertit, commiseratione tangitur, peralor gravissimeqjie ferrct, quidam e preceribus millit qui magtstrum in judicio comparerejubeani. in medium cum singulari confidentia progressus Magisler non obtemperare, aclionem floccilacere, exclamat: c Si tuoscupis, imperalor, eximprobojudicem per ludibrium irridere, saiinis judicium rnm manibus lrberare, mibi vindicem gladium traipsum exagilare. Quiadeniquc prandium imperalor dito.Qtiod siavariifce capitahominumque rapacium arles ila resecuero quemadmodum Hercules Hydrae lautum pra3biturus invitatis nonnulliS crat, ei concapha praecidil, eril quod tu subdilique tui debere vivio cum aliis interfulurus abit. Quid hinc facium? Ira judex accendilur, in regiara se confert, imperase mihi proiiioantur. Sin boc non prsestiiero, ne lori conspicienduro oflfert, quem opimo in convivio mtbi peperceris, imperator, sed ut hominem qui
D
Vari lectiones.
. R. R. R. . R. R. ^ . R R . ' R. R. RR. . R. . . * RR.
8 8 8 0 9 1 8 1 , J 8 9 9 9 5 8 1 8 8 8 3 8 i 8 8 8 8 8 7
."47
*} , , \ , , , -, \ , , \ , .. ' , \ , " \ . ; ' . , , , ^ ^ * \ , . > \ , , ! , * \ * \ , , , " . , , , .

, 8 1
\ \ , \ , \ , ^ . * , \ , , ' , , , , , \ \ , \ ' \ . \ ^(5 , $ , , , , , , /, ' \ , " , * \

1 k
Vers. 34>2 sedentem vidobat ; i n i t r alios invilalos etiam rapacem illum accumbcnlem cc?nii. Eo conspecto C fcingulari fcrvorc cordis inflammalur, et ore liberrimo Jusliuum bisce vcrbis alloquilur : Si persfas, impcralor, m iis quae scmd abs tc decreta sanciiaque sunt, et homines rapaces mullari via, equidem paralussura atque cupidusut id praesiem qnod dudum rae prsesliturum pollicebar. Sin te, qui prafecii nninus mihi mandaaii, ante aclorum pcemlct, en facultalem babes ejus mibi vicissim auferendi. Nam cquidem culpa vacare volo, ciira piaculares el improbos bomincs amicos facias, i i i demque perversos et ad nocendumingeniosissiraos, conviviis mensisque tuis adbibeas. Ad ea placidissimus iile milisque Juslinus, dolenler ex irao 1 ectore duclo suspirio, c Si me ipsuui, ait, c i n eolenlcr aliquid dcsignasse conslal, mox imperatorio nie Ibrono detrabilo. Sin aliquis convivarum, qui mecum bic accumbunt, injurius in queinquam tutl, licet mox facias quod dudum luo cum animo consiiiuisii. > Papae! quanla fuil ha?c in te animi scrcniias alque bonitas, impcratorum oplime, juris e\ seqtii milissime cuslos. Vix imperator haec proloculus fucrai, cum magister ille per vim a judice dc coiivivaruni ccetu mensisque sumpiuosis abrepius 70 iribunal dcducilur, illatae poenas injuriae luiiurus. Slabal ante Iribunal ircmens ac
a i 1
lernltis, qui non ita pridem elato animo superbiebat. Mulier rursus accusaiionem suam insliluebal, quas per rapinara amisisset indicabat, facinoris hominem convinccbat. IUe contra, ferox anlebac e l insolens, imiius illic etabat, et in lingua, quod aiunt, bovem babebat. Ita nimirum os bominis maleOci liberlale ioquendi destituitur. Cuni ergo prudcnlissimus judex et sequi juslique custos, re accurale curioseque pervesiigata, mulierculam i n digna passam suisque facullalibus injusle spoliatam dopreliendisset, crudis boum nervis illuatrcm illum virum per contumeliam caedi jubet, ac tantopcre flagellari, dum corpore tolo plagaruro cicatrices ex&tarent. Deinde menlum ei dcnudat ad culcm usque, ac rasis capilis crinibus vuliuque dclurpalo inversum asiuo imponit, facinus niediis in plaleis proclamat, hominem per sumraam ignominiam circumvehi vclut in triumpho el afOci contumelia jubet. Tandem facullates ejus mulieri atlribuit, quae oppressa pcr ipsum acerbeque tractala fuerat. Sic nihil ad animum liberlalis studiosum comparari potest; sic homo alienus ab avariiia, nec ulli rei mancipatus, sed ingenuus , neminis personam acccptal; non cxcelso conspicuos loco metuit, nemineui fonnidal; dixcriseum esse volucreni, aquilam celerem, sublimia pelentem, nullis rcbus lerrenis addic:am. Si puram habeas menlem el lucris
Variee lecliones.
1
R. ' . . R. R, \ R. RR. :? R, . .
fi
R.
* R.
5iS
COMPENDIUM CHRONICUH.
1 8
35
\ ' * * , j ; , , ; , . , , ' . . , , , , , \ \ , , . " \ , " ; . . > \ , \ , , \ \ 11 , , , \ . . \ , ; , , , . ;, , \ * . ; , , , , ' . \ . " ' \ \ , \ \ * \ , \ . \ , . .

! 1 1 8 8 4 1 8 % 8 1 8
V rs. 34*6 soperioreni, si donorum cnptione animum non sor- ^ didavcris, reges non formtdabis, plebem non re verebcris, oon eximios el magna pradilos polentia melues. Sed enira ad historia? seriem mihi revertendum e*L Hoc factum mullis terrori fuit et raulios i n officio continnit. Ex eo lempore ab inferendis injuriis alienisque concupiscendis pleriquc semet absiinebant: quippe judicis animus inexorabilis ct in judicando severas mentes omnium perculeral. Hinc pro tempcstate ac tristi proeella succcdebat ubique serrnilas observationis justi ct aequi: binc flactaum ct marini cujuadam velut aestus loco tranquillitas jucunde velul arridcbat, vilseque pclagus citra perlurbalionem ullara navigabatur. Quippc D divini cujusdam graiique venti aura spirabat. Uxorem imperator hic Sopbiam habebat, feminani \ i r i l e n i , magnanimaro, muniGce;iiissimam; 3 1 1 cum bomines vulgo magno in moerore degore cognovissct, quod aere alieno ceu 7 1 vinculis i n e.Uricabilibus gravarenlur, omnibus obacralorum tabulis colleclis, cas.ipsas quidem concrcmavit, al crcdiloribus quse deberenlur ex suo numerari curavi|. Dc quibus hactenus brevitcr ccramemoratis iniclligere licet quaulis caetcroquin cliam bonis quaDlaqne liberalilate tam impcrator hic quam i m pcralrix lolas urbes foverinl. Quippe guslus eliam perexiguus dolii loiius, et contexti egregie pcpli documenlum fimbria prabct, ut leo magnanimus ex unguibus agnoscitur. Cum autem nullum neque filium heque fti&m haberent, Tiberium imperaior, hominem in re m i litari preslantem, adoptatum fllii loco, Capsaris primum corona exornal; neque mulio post coactis in unam plebe, senalu, saccrdotibus, universis proccribus, cura mullis et divinis omncs cobortalionibus instruxisset, eidem imperii sceptra vivus et superstes adhuc nec balitum ex'rcmum ducens tradidit. Sed enim exiguum ad tempus vila deinceps fruens somno morlis inexcilabili et omnibus communi sopitus est, ac sub exiguum saxum lalis lantusque vir condiius. Qnippe nec iorraoso nec cxperienti natura parcit, sed oranes cilra discrimen in sepulcra conjicit. Posleaquam irnpcrhim Tiberius occepissct, statim prima, quod dicitur, linca dcmonsiravil m i nime vanam fuisse spcm cjus a quo adoplalus el pnefcctus rebus fuissel. Nam munificae imperatrici Sopbiae beneOciis inGniiis vicem repeiidit, et dirc^ ctis in sobdilos bcnignilalis rivis aureas venas a(V. falim aperuit. PraHerca fovendis ctalendis scgrotis, senio confeciis, paupcribus complures domos ex-
Varia lecliones.
. " AR R, rv R. RA. -y R. om. vcrs un all-.-r R. ^ II.
T 8 4 1 8 ! i 8 1 8 H V
R. .
1 1 1 8
, ? . 1 8
351
CONSTANTINJ MANASSIS
352
\ , . " , , . ' $ , , , \ , . ' ' , .

1 7
, , . ' , \ . \ \ , "\ , ' ; ( * *) \ , \ , \ , \ \ -, ' , , " , , , \ \ , ', "Apct ' ^ , . \ . ' \ , , . , , * " , ^ . " \ , \ \ . ! . ' \ 6 , * * , I \ ! , , , , , Vers. 5515 clarissimus et magnus in prseliis, medias in casaes siruxil et destinavit. Primus eliam templi 40 Chriinvidiae delaius, cum vesle splendida Irisleni comsti testiuni , praclara victoria poiitorum , fundamenla jecit. Cum autem iilias lanium duas haberet, mu(aret capitisque crines amitteret. Enimvero fallebanlur inorlalium animl, el oculi carum alteri Mauricium matrimonio jungit, viruin ratiocinalionuin in rebus fuluris alucinaoantur. ad res gerendas acerrimum, natione Cappadocem ; cumque nupiias puellae celebraiurus esset, sponsum Vaticinii quidem hujusquis fuerit exilus, deinceps cjus Caesarem renuniiat. Neque multo post morte a nobis cxponetur. Caeierum cbaganus, Scyiharum immatura exstinclus est, administralo quatuor septentrionalium rex, cura Romanorum castella annis imperio. Eo morluo Mauricius iniperium invasisset, impetu primo quaedam munitas urbes occipit, quem virum Tiberius dignum judicaverat, cepisset, omnem Islro vicinam regipnem populaius qiii regnaret. iuisset, amnis ipsiusfluDiinasanguine interfectorum linxisaet, suorura enses et bastas cruore abluisset, Habebat Mauricius aflinem PbUippieum, suac v i tandem magna captivorum mulliludine coacta, dclicet sororis maritum, virum generosum, auda cem, in duclilandis copiis maguum, opibus l o c u - p q i u e virorum ad duodecim millia conlioeret, ad Mauricium Romanorum imperalorem millit, utqoe plctem, illuslrein prudentia; qui non ita dudom caplivos redimat borlatur. Yerum neque Scylhica relicta Roma veteri 72 Cpolin commigraverat. crudelitatis exlremus furor, neque barbari regis IJunc vicioriis claralum Persicaeque superbiae doimmanitas, nequeluctus, ejulal'iones,iacrymae captiniitorero suspectum Mauricius habebal lanquam vorum fleclere durum imperaioris animum poieimperii rapiendi cupidum. Et eral obiter quaedam rant, qui ab avarilia totus erat occupatus. Rursus auspicionis hujus causa, quod curioei quidam hoergo barbarissimus ille chaganus, suis ad Maurimines et divinandi periti Mauricio nugas aniles proposuerant, fuiurura scilicet ut vila pariter impe- ciumroissis, moderatius et aequius agi cum eojubet, magna de preiio aumma deducta. Cura auiem i i n rioqae spoliaretur a quodam cujus a lillcra noperator aspidem imilans auresobturaretnec vocem men occiperct. Uinc faclum u l Pbilippicus ille
, 1 1 u 4 7
Varias lectiones.
* AR. \ R. * . AR. . " R, R. . . ** R, ir.atciv R. .
1 1 u 1 7 , T , e 11
353
35*
, , , , \ . . , , , , **, , , \ , , ^, , \ \ \ , , , \ I 03 , [. . , , , , , ; ' *\ , , . * , :, \ $ \ , , . , \ \ . , , , . \ \ \ ' , , , , , '0 * \ , \ \ ; , , ; \ . , ' ; , , Vers. 5593

8 8 8 8 88 8 8 8 1 8 8 8 38 8 8
Enimvero de boc aatis. Quid deinccps subsecuexcantanlium admittere vellet, excandescit (prob tum ? Imperalor de immensis illis bominum caedidolor!) cbaganus paniherx ac ligridis inslar, morii bus cognoscit, avariliam ipse suam damnat, calalol homines addicit, lanlam (heu !) mulliludinem milaiem acceplam expcndit, miseriam lantam degla.itis inlerflcit, lotam regionis auperiicieni cadaploral; anirnus pocnitudine gravissima percellitur. veribus morluorum opcrit, campos omnessanguine Hinc crebrae in oculis lacrymae, gemitus cx inlimo cruentai, acervis hominuin inlcrfcclorum ad pinci corde ducli , graves et cum vibicibus conjuncta ftiipUis allitudinem consiratos. aurum, tyraone crudelis, hominum pcrsecu- pecloris verberaiioncg, ululalus, rugilus, ad Deum supplicaliones, nc ad vitam seculuram supplicia tor, audacissime, fraudulente, arx nialorom omcumularet, sed hic lapsus sui panas exigeret. aiuin, oinnium malorum radix, castellum perniciei, Hisce lameniis Deus flcclilur , imperaloris lolo 73 vaslator urbiuro, propugnaculoriim eversor, muroram dilaceralor, oppidorum oppugnalor, pectore supplicantis commiseratione langilur, precdium succussor, qualibus Diali3 morlales divc- cibus ipsius annuit. Scd tamcn inlcr innumcrabixast nulla res in hominum vita lecum in certamcn les copias Mauricto se per quielein speclandum descendere potest; nulla res terrena lecum potest exbibet, eumque sanguinario Pbocse tradi jubel. Non magno temporis interjecio spatio sceleraiissi in comparaiionem venire. Durum emollis, mollem ioduras ; linguam mutaui solvis, loquacem compri- mus ille Phocas e caslris advenil, quajdam ab inipcratore commililonibas suis exoralus. Cumque rois; currendo valentem lardum efficis, ac vicissiin de tardo volucrem. Corda inflammas el voluplale D flagris caesus et ejectus e regia forct ob ea q u i m portune deblaterasset, in castra revenilur, cohorqoadam demulces, sensus illecebris inevitabilibus tium pbalangumque ductores adit, meram spirans ceu praestigiis."quibusdam excantas, cum interim venuslas illa lua non minus veneno suo quam vi insaniam, plena iracundiae verba exspuens, quaequc meram stoliditalem et imperiliani redolerenl, lapera noceal. Leges et jura procuJcas, verecundiam trantis denique canis in morem nil nisi rabiem et padorem abigis, sepulcra violas, parietes perfoeruclans. Quin eiiam miseriam exercitus aropliflras, n i b i ! non habes venale, nibii non prodis. N i cat, spe sua frastrali. Quapropier in unum coacii roirum frivolum quiddain est ac fabula mera, vulgo copiaruro et provinciarum duccs furiosum hunc qaod dicitur, adaraantem solum sanguine molliri. Cerberum (proh! impiura facinus) imperatorem deQuid enim esse te possit efficacius, etiaro in saxis clarant, 6celeratum,inquam, laironem, iracundum, cmolliendis ?
Vari lectiones.
R, R. . . R. R. * R. . . " R. R.
8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 1 8 8
RR. ,
35 CONSTANTIXl MANASSIS \ , ; , *. ! '* , Hv , , , , , . , ^, , . ' \ 0 \ I ' , \ 0 , , . * \ , ' , , \ , ' \ . , * , \ * . \ * , ' \ , , . , , , , ' ( , !) , \ * * ' ' *. , , \ . \ * " , , ' \ ^ ,
% r 4 4 4 4 1 4 4 i 4 1 1
Vers. 3634 sanguinarium, quoevis ad flagilia prompturo. Maoricius ubi de mililum dcfcclione cerlior factus esset ac pcslem illam communcm Pbocam imperaloreni rcnuntiatum e*se didicisscl, conabatur 74 Quidem fuga saluli suae consulere, veruni de manibus illis omnipolenlibus elabi nullo inodo polerat; nam decretum erat ut i r x *justique
i I , e
r<
v
osienl^bat. Nam moribus et indolc aangninaria praedilus crat, bumida vila gaudens, furiosus, temulenlus, in vino immodestus, iracundus, cbrioajis. Ilinc fiebat ut in morem feri leonis sanguinem sorberel, ac opulentorom hominum carnibus vesd pro suavi polione ducerel ipsoque neclare dulciori. Narsom illum copiarum ducem , qui miraculum r ' Romanorum c r a t , igni concrcmavit; atque hoc facto juvenculam, ccu dici proverbio solet, eleganii vullu prxdilam oculis privavit. Proh qualcm boc viro exstincto ducem Roroanis ademit 1 Nimirum e loia meinbroram serie membrum longe utilissimum exsecuit, ac vir scelcraiissimus optimum, inGnitas accrbiesimasque mortes commeritus perpetua, si iicri possel, vita dignum in carbones ac favillam rcdcgil. Enimvero tellus ipsa caedibus nislagnans morrebal, el sanguinis stillicidio consperaa singnlis horis, bominem intuila, voces plane niiserabiles ex ore roulo proferebat, el tigropardalim furentem accusabat. Quaproplcr octilos Deus
judicii cralerem ad ipsas usque faeces exhaurirot. Quapropler in fuga cum imperalricc ac natis in imperio liberis capilur. Deinde invisissimus illc Deo cruenlusque draco, cunctis in conspectu Mauricii colleciis, primo quiJein libcris tam adultis quam juitioribus capila praecidi jubet, binc iinperalriccm , ad cxtrcmum Mauriciura inlcriicil. quanta paticnlia lua cst, Fili Dei Sermo. Alque hic fuit exilus illarum praesligiarum ct vaiiciniorum, qua? ab hominibus curiosas nimium artcs Iractantibus ^rofecta fuerant. Posleaquam Pbocas impcrium occupasset, a primis, quod aiunl, carceribus belluam accrbam iolra ipsum abditam
Variffi lectiones.
* , R. *> R. . R. * oni. RR, Euffecio alter epigiammale itlo . . , . 79x, n. 402 : ' , \ , , , ic , \ , , , \ , , \ . , * , , ! . \ ', , > ; ', ' ,
# 4 4 1 0 4 1
RR. ' . . * \ . RR. . R. * R.

4
4 8
, RR.
COMPEXDJUM C n R O X I C u M . S3 X0?J . ' , 6 , ' ^ , \ \ * \ . | , , . , , , \ \ \ \ Hv , , , , , , . , . , " , , , , *, " * , . \ \ * \ * . . ' , , ;, , \ . \ . *, , , \ , * . , , ' \ \ , , ;, , \ , , , , . , , , ;, " , , , , '^ *- . .. ^ ' , ,
4 9 4 1 r 1 > 4 7
357
Vers 3685 apemit, et hominis improbitatfc per&pocta, miseracruentam aniuiam efilavii ilia toium mimdum abtuêorymmaclalionesqui dilaniabaniur, lale sup- eorbere conata voracitas , gula cuncta glutiens, minisler plicium ei destinavit, ut quae ipse designasset, ea * mortis, amicus diraruro, " cum tyrannidcm '" - loiis annis octo per vim obtinuissel. vicisstin ab aliis perpeierelur. ltaque proceres et Mox autcm Heraclius rerum potiri coepit, cu* illuslres acsenatorit quidam ordinis v i r i , cuni bopairia quidem erat CappaJocum illa felicissima mines agnorum instar miserrimc jugulari, proregio , generis aulem origo ab illuslribus viris scribi e r t u M l l e r , miserandum i modum lacerari amplaque forluna flurenltbus. Rei militaris prilisccroerenl, ignemque hnnc adco curn flammis illusiinus crat, forlis, leonino praeditus animo, labostres doinos in cinores redigenlibus latissime serrem loleranlissimus, manu promptus, robuslus. pere, immanem denique belluam cacdibus quidem Gonslantinum filium mimme degenercm ex conjtige crudeliler pasci, nou lamen exsatiarl, sed magis prima suscepil, qua rebus bunianis exempta, Mareliam silire, de seniel ipsis angi occipiunt, iinmilinam ad viiac socielatem ascivit. Eral hacc impeneatia pericola formidant ; 75 Heraclio duci ralori ex avunculo consobrina, dequa natus cst Africa per tiueras significant, classem valUJam i n ei filius Heraclonas. Heraclius ipse dcinceps ab sirueret, eique filium Heraclium conlra sceleratum bominibus improbis circumventus coruin decrclis imperalorem prafieeret. His cogniUs Heradius ad bellum sese coraparal. Jamque clasais occupalo ^ c l erroribus assensus esl, qui unam in Ghrisio vomari recta celeriterque contendebal. Eo molu lunlatem esse nugati sunt. Id temporis Chosrccs arrogantissimus rex PersaPbocas intellecto vicissim c l ipse militum copias instroit, hostibusque velocissimam classem oppo- rum, Asia lola direpta spolialaque, pcrvenil ad ipsum usque Byzanlium, co; ias sane supcrbas ct nendam comparat. Verum ipse Deus cl ipsum mare beltam adversus lyrannum gerebant. Cumquc faci- insolenles sccam duccns, niinirum loricatos. sagiinorosissimus homo manum curohosle conseruisset, tarios, bastatos aliosquc pngnandi pcriios, de quavis nalione bellicofa colleclos, de Medis, Chaldx>s, aeerrimo praelio vineitur, pudore afficitur, perseAssyriis, Persis, Baclrianis, Partbis; qui oiunos quenlibos adversariis tandem vivns capitur. Oblagaleis ulcbantur aureis, clcganter inslrucli, pbataa Heraclio aaqaiasimo jore trvcidalur, cum priua retris rouniti, generosis equis insidenles, quos auvariis probris affeclos fuisset. Sic violcnia morte
c m i n U l p m n p t U ftmiplie , !
Variffi lecliones.
M
. R. . RR. R . RR. R. R. R. RR. lluuc versum om. RR. . %a\ R.

n M e v 4 1 1v
e e
5 7
359
7
360
( ), \ \ , \ . ' . \ \ \ , ' , \ , \ \ . , \ , \\ * , . ' [ , ^, \ , ' \ ' " , $ . \ \ , \ ' , \ , , , ^ " , , , \ \ \ , . \ ; . ' , \ , , (5 , \ ' , , ^, \ \ . \ ' ;, \ \ . . , \ ; * . ' , \ '
71 9 9 7 7 1 78 7 8 9 9
Yers. 3739 reae pbalera contegebant. Cum ergo videret impe- scctabatiiiuPersaTiim prniceps ; cumqoe praelioju rator fieri nullo modo posse u l praeliuni cum exer- acre commissum inter uirosque foret, immenea quidem utrinque mulliludo morlalium cecidil, cilibus Chosrois commitlereiur, qui tantum non vicloria lamen penes Roioanos stetil. Vidil id lemarenam niultitudine superabanl, consilium eQicax poris etiam Pcrsarum regio Byzanlium gladium el sagacilalis plenum capit. Virgini quideni Dei Malri Byzanlinam urbem cum filio populoque com- secandi non ignarum, ancipitem, falci volanli conm i i t i t ; ipse vero ab urbe profectus, coactisque similem, urbes abolentero, agros vaslanlem. Rurcopiis lam mari quam terra, lcvis el gravis arina- sus imperator aliud quiddam prudenter moiilur, quippe gerendi beili periius el dux copiarum induturae mililibus, equitibus, slaiariis, sculalis, ad Persicos fines contendit, casleilis muniiis copias sirius ac ingeniosus. Progressionis impelu nonnibil remisso a lergo manebat; cumque Persicus exeradbibet, 76 urbes everlit, universam Persarum ditionem diripit, perquam sapienter hosiem a By- citus una cum Chosroe pleno cursu Romanoram zantio cogitans abstrahere et copias ejus a se i n - copua praeleriisset, ipse fugientes a tergo consevicem divellere. Itaque Persicarum urbium segetes ctab&tur, et praeliis adversis bostem s&pissime denietebanlur , igne vaslabanlur a g r i , peracerbe adortus magaaque multitudine caesa regem barbarapiebantur in servilulem aetate provectiores, an- D rum pcrsequi ac prcmerc non desinebat, donec tandem ejus consanguinei, Persarum optimates, cillae, mulieres formosae, puellac, vetuJse, infanles amici regii, copiarum duces universi, cum printoqui ulnis gestabantur et adbiic lactebant; gladii Roiuanorum in sanguine ablueba*lur,diiipicbanlur genilo iilio Siroe, detestandum illum et exsecrabipecudcs, malres liberis orbabanlnr; totam denique lem Cbosroem aborainali in vincuia conjicerent PersUm lawenialiones c l ploraius occupabant. ceu cetum quemdam capacissimum, ceu leoneai iracundum , ccu paniheram immanein ; ubi fame Quippe volucris gladius ullionis advenerat, et irapressus vivendi finem fecil. Itaque sexennio tolo cundus ensis urbes universas depascebatur. Audit in exsoindendis Pcrsarum Medorumque regionibas haec superbus illc rex Persarum ; mox obsidionem exacto vicloriosus imperator Byxanlium reversef Byzaniii wdvit. Inierea irtediain in Persidera suis esi. cum copiis Heraclius penetrat. Eura a tergo con-
Varifie lectiones.
9 4
7 1
AR. . R. RR. RR. R. R. . R. KR.

7 1 7 8 7 9
9 7
7 9
? !
3U
GOMPEXDHJM CHRONICUM.
362
\ $, \ , Toic , '. . " '.> ; \ , , . \ . , , \ , '\ . ^, , ^. ' , ' , ( ' . ), \ , " '-, * \ - \ , \ . [ *. " , Oi , , \ - \ ;, \ . ' \ . , , , , . \ \ , . . , ot ,
78 7 8 8 7 1 88 81 8 1 8 1 8 8 9 90 9 1 8 91
Vers. 37SS Sed baec annis sequcntibus acciderunl. Cum autero Hcraclius adbuc in Persia commoraretur, ei Persarum exercilus urbcm Byzantinam sic obside- ret ut ei devorandae prorsus inbiaret, alia qusedam fravis tempestas excita est, q u e t ipsa navem iliaiD se demersuram niinilaretur. 7 7 Elenim ad exercitus Persicos etiam copiie Scyiharum accedentes arenisque pares immanissimorum Avarum phalanges, torrentium in rao rcm eruplionc simul iacia, versus urbein, ceu cavam quaiudain vallem, ingenli cum sirepilu ferebanlur. Pcrsae castra metabantur ex adverso urbis, ad Damalim ac Chalcedonem usque diffusis eorum agminibus, quae quidem sonum borrcndum cdebanl : Avarts et Scylhae siib ipsis moenibus liacrebant. Nulla non tristis et borrenda sese facies oculis osleniabat. Ab ana parte lerribiliter Scyibica Scylla sircpebat, ab allera Charybdis os patulum conspiciebatur : D in barum roedio scapba urbis magua lempeslale jaclabalur, cui nulla non ex paric periculum procellis imroinebat. Cum denique tcnipus illud, u l i qoidcm vidctur, in boc tola virium conienlione inc a m b e r c t , ne quod aliud malum apud bomines calamiiate iilius aetatis majus cxslaret, cunclas eliaro Tauro vicinas nalioncs concilavit, quas locuslarum inGnilaii non abs re quis comparaverit. Elenim Tauroscyiharum immanium principes, compaclis scapbis c l iniiumerabili mullUudine in eas imposita, linlribus cx uno ligno factis universum mare cooperibant. Hoc modo plaga3 variac de p l u rirais locis cxsistebant, et ab onmi parie res urbis Imperalricis in anguslum cogebantur. Persa consimilis erat pungcnti ecorpio, Scytbarum ferox nalio virulenia viperae, Tauroscyiharum gens locuslao. q u ct pcdes incedit et volat. Tot et talibus aeruninis urbs laborabat, et in \ his mnibus ntalis auxilii nihil apparebal. Sed enim propugnabat eam manus potentissima, robustumque bracbiwu Hlam defendebat. llaque ventus ingens commotas tempestales et aquarum vertiees excitavit, tolamque classem illam immensam adobruil. Videre lum eral instar plumbi sub aquas marinas demergi eos qui antca levi motu semilas illas humidas navigiis peragrabant, non alileratque olim superbi Pharaonis salellilibus accidit. Hinc jam Romani, prius tcrrore nimio perculsi, exlra urbem seinei effundebant, et intra muros quosdam conclusis boslibus ita tractabanl natos in rupibus barbaros, m locu sUs Seleucides solenl, ul ibes ilise volaliles agere cum 3erpenlibus consnevere. Siarol trinmphalc carmen cum hymnis concinebanl, ct convcnicntes odas divae ductrici volut immolabant. f:a gigas im menso robore salutem suam non luetur, ncc princeps potentis* populi viribus se defendit. Nam si
Varice lectiones.
R. . R. . R. ) . R . R, . R. \ . R. * R. . . . R.
i v 8 8 8 7 8 8 9 9 0 9 1 , T 7 8 7 9 8 0 8 1 8 1
PITBOL.
GR. CXXVII.
12
563
CONSTANTINl MANASSIS
3G4
^ 3 . "'^. .' , , , " , , \ \ . \ ' \ , ' ; . ' , > , *\ \ . ^ , \ " * , , , , " . \ , , ' , ' . , , \ ^ * , . \ ^ ' ^ , )::, \ \ . , , , \ ',, ' , )' * \ . , , " . , , , * , ' , *0 .
1 9 8 9 8 9 4 98 9 9 97 99 8 7 8 9 99
Vcrs. 381 Dcus jedtura fundamenla non jeccril, si valido C seplo domos non obduxerit, omnes ariis machiualioaes alque labores inuliles sunt 78 Atque liunc sane Romani laip ielioem obsidiouis evcnlum habuere. Secundum hasc Heraclius, aunis 50 imperio adrainistralo, vilam cuni corona reliquil. Coaclo aulem a nalura Heraclio ulcorporis pulvcrem i c r r a , quse mutuum dederal, resliluerel, Constanlinus ejus fiiiua imperium acccpil, c i exiguum ad lempus eo politns moriem imiuaiuram obiil, nullo neque verbo aeque facto memorabili ad posleros Iransmisso. Pertiibem aulem veneiiuni ei propinatuin fuisse a Marlina noverca et Pyrrho Bj zanlino pontilice, qui pes.iilens erat homo cl impius, veneficus, prastigiator. U Curo ergo vilam bauc lerrenam Constantiniw reliquisset, Marlina iinpcrium ad sc astu iraducit ei ad Ilcraclonani iilium : sed eo non diu frui potuil. Nam cura vix illud a limine quasi salutare poluisseut, divinac vindicUc poculuni bausere, Dihil aliud lucri ex impcrio natfli quam quod improbos sc declaraverinl. Ilaque naribus. Heraclonas amissis, Mariina lingua, solum veriere jnssi sunl. Posi eos imperiura Constanli redditur, ejus Gonstanlini lilio qui non iia pridem regnaveral. Hic inde ab
9 9 8 99 99 99
iniiio radices in corde malas fovcns illius impia* seclae, vel furorte potius eorum qui unicam in Christo volunlaiem agnoscere jubent, fruclus sanc impielatis ttilit, sed admodum amaros; quos fuere quidem qui dcgustarent, sed aliud nihil indc consccuii quam quod corum acerbilalcni agnoscereni. Aique bujus amariltidiiiis ad extremam usque salieialem particeps iactus est eloquentissimus ille Maxiinus, aurea Hla tuba, Ntlus quasi quidam doclrinae verilatis auriftous. Quippe manus ei dcxlra prxcisa fuit, et mellea )ingua,divini rivos neclarig. eflundcns, simu) adempla. Idem Gonslans, vir nequam, oxsilio perpetuo Marlinum Roniac vcteris aniistitem, queni Rotuaui papam appellare consueveront, muliavit. Prseterea Caini fralricidiuin imitalus, Theodosium parenlibus iisdcm cum ipso nalum interfeeil. Hinc in Siciliam ferlilem cum classe profeclus, urbem imperatricem ornamenlo suo spoliare volens, Romae velulx conatns est imperium restilnere, non aiiier ac siquis egregie vcsiitam puellam ornalu suo denudet, ac velulam irium cornicum xialem babenlem ceu puellam juvenculam exornel. Sed enim vana sunt hominum consilia, ni Dcus annual ct juvel. Quippc dum calidis aquis imperalor voluplalis causa semel
99 88 9 7 9 8
Variffi lecliones.
R. * ] * AR. ] \ \ ARR. ARR. * . . R. R. R. . . . R. R. ] ' . * RR. ^ R. R. R. ] 11. ARR. num Laiiue ?
9 9 1 1 9 9 8 6 7 8 9
365
COMPENDIUM CHRONLCUH-
36S
, , '., \ * , . [ \ * * . 1 , , , ' , \ , , , " 0 * \ (5 . ' , *, [, [ \ ( 61 ) ( \ \ , , - , [ \ , \ . . , \ ", \, , , . . \ ( ) (5, , \ " \ . " " , " / ' \ , , ( \ . \ ' , * , ' , \ ,
1 8 1 8 1 f l , 1 7 1 4
Vers. 5895
confeclis. Donws ipsa nomen condkoris etiam jiunc oblectal, ^9 frigidam mortis pocuium exhaaril. relinet. Eo mortuo, tyrannidem Mizizius, nalrone SicuCaelerum Juslinianus impcralor invisus erat los, osurpal, vir amabili quidem graioque vultu , proceribus, privalis, vuJgo, lam in foro quam in scd qai hac fortuna non diu frui poluit. Quippe aula degcnlibus, tanquam durus, ferox, caedibu* eeleriler cxstinctus est, inslar rosae, quoc vix naia gaudens, ac preserlim quod ipse sibi nimium placontintio marcescit. Etenim Conslantis filius Contanlinue ingenil elasse Siciliam occupavit, e i om- cerel nimiumque tribuereU Erat enim opiaioite nes interfectores patris iraperatoris jugulavit, quos aua sapienfc, reapse auiem demcng; nec coisiliit sociuni ncc adjulorem quemquam adhibebat, quod iater e l Mizirias fuit, qui lyranmdem arripuerat. existimatet se cognitionem rerum onMMnm, qua in flonc imperatorem Constantinum vulgus hominura bomines caderc possit, babere. Quapropler exosus IHÔhatum, hot csl batbatlinii, appellabat, quod, universis pramium iinprobilalis reperit, imperii irti d6 Ktteratam moDurrieftlis accepimus, expedinimirum amissionein. Eteniin vir quidano nobilis, iioneni UJam maritrraslm contra Mizizium suscieenaior, patricius dignilate, c i i noraen Leonlias, piensr adolcsccnS admodxim, faîe delicala, nibil ^ cunj plcbem sibi adjumento auxilioque praeslo fore hab^ns latiuglnis aat barba3, cum integra virilique barba de Skilia reversus fuisseU Synodo virorum cerneret, universis odio Juslinianum imperalorera dnrimtrrs gubernatorom coacta, palernam impiela- percequeniibus, suis cum sociis eum noctu aggrelera radicitus exstirpavit, a pioruiii dogmatum ditur, quasique bestiam cinctam indagine capieus, ptentatoribns in viam revocatus. Iinperavit auteiu pracisis naribus vultuque delurpato, Cbersonem deportari curai. Verura oculus justiti.ne minime amios scptfemdecitn. Morilurus c l in pulvcrein reciausus mansii, sed recte sediiionis auclorem i n drtaros, Justinlarttim filium imperalorem renunliatuilus 80 P mensura vicem ei retulit. Gum v i t , qui magnam illam splendidamque doQium in enlm Africai ilnes a praedonibus quibusdam diriperegia de fundartientis exstruxit et aureis calculis renlur, qui Arabes eranl, ex Agarenorum genlc. d i s t i n i H , patietibus et pavimcnto de niarmore
a r i f t 1 1
V a r i a lecliones. . U . . R ^ RR. * R. " 6 R. . R. . R. \ : ^ . R. " ] R. R. ARR*

4 8 8 0 8 1 8 8 u 1 8 u 4
317
COXSTANTliM MANASSIii
36S
. (" \ ) \ , , \ \ ^ , ' ' . , ' , \ ' " , \ \ \ . " \ , , " , \ , , , , " \ ' , %9
" \ , " \ ' . ' , \ *. " , , , \ 3 3 3 3 3 3
[9;
\ \ . , \ ; \ [^ . , , . , * ' \ 3 8 3 6 37
[5*5 . \ ,
, , , " . * , ( ;) Q \
3 3
Ycrs. 399 jamque regioneni ntariiimam universam vcxareni ac obsidionc,prodiloresque nactus ByzaiUium occupat. popularenlur, suorum commiseratione niotus iin- Ilic primo 3e Tiberiuin nuncupat, deiiule Leonlium peralor, classem magnani inslruii, ct advcrsus pra> produclum iu medium naribus mulilal el firmaiu dones maritimos ablcgal. Cuai cis naulicaB Roma- in cusiudiam concludil, cam is iribus lanlnni annis iniperio polilus fuissel. Ilaque regnabal Apsiiuarus, norum copia; manu conscrla, quanquam insigni cum ferocia praeliuin capesserent, spumanlium aproruui ei foriuna prospera fruebalur. Uuicuin erat quod in morem, lamen inde tandem liostes pepiilcruul bominem perturbarel, niinirum ne rursum Justiurbemque Carlliaginiensiuni Romanis conscrvarunt. nianus ad imperiuni arcesserelur, qui eo uuper una A l vero imraanes illae belluse nequidquam poleranl cuin naribus fuerat spolialus. Iino divinaliones el oracula quxdam ct aslrologorum icstivas praequiescere, sed immensa classc coiuparaia, bclluin dicliones audiens, viruin islum ceu belluam anciinslaurabant, Romanosque majori navium adorti nuioero in fugain conjecerunl lam navium praefe- pilem suspcclum habebal. Quapropter moliliones clos quam classiarios milites, sinml florcnlem opi- j ) insliluit ei consilia quaeril, quibus occasiones ad bus Carlbaginiensiutn urbcm ceperunt, caquc di- fortunam prosperiorem ei prajciderct. Cerlior ergo repla ei solo <cquata, cincinntim aureuin Libya* facius Jusiinianum Theodoram sororem suam germauam cbagano Chazarorum principi malrimonio lolius cxsciderunt. Igitur naulica lnulliludo clas sisque duces ignominiam cladis accepuc iion fercn- juiixisse, jamque cum iJIo familiariler degere, legatos ad barb.runt, sievum alioquin bomincm, tes, malum malo majori sananlcs, dcfeclionem ab m i l l i l , iinmenâsque pccunias ei pollicelur, 81 imperalore moliunlur ei maximam ad insulam si Justinianum, vinculis injectis, sibi mancipii iu Crcicnsem naves appellunt. llic conjuralioiie facta, suam audaciam produnl, ununiquc dc sociis defe- moreni vendcret, aul ejus saltem capul a cervicibus ctionis imperalorem declarant, cui nomcn erai rcclsum millerel. His audilis, aiiiuius barbari cupiApsimarus. Is adjuius ipsorum opera cingil urbcm ditalc pecuaiarum inflammalur, et ut Scylbica Yarieo leciiones. ' ARR. ' R. $ MR. . fcrsiim . UR. . * ^. . MR. R. . *' R. ' \ ' R. . R.
3 1 3 3 3 4 3 7 : 9 9 1 7 t 8 9 9 8 3
bunc -
3159
4 0
COMPEXDIUM CIlftONlCUM.
370
\ , ., , , , , \ \ , ; \ ; ; , , \ , . " , )
4 1 4 1
, ' . , \ , , \ , \ *
4 8
[ . OJ \ " [ , , " * , . , ' , [*, , ; ^ , [ \ \ . "11 \ , * \ ; * , * ^ , [ , \ , \ , \ ^ , . , \ , , .

4 1 4 4 4 9 4 8 0 4 7
(;
Vcrs. 4002
pccudum pqiioreiu magnalum parlem niiserrime praîlilus indole, coiisilium capil inlaimaiiuin ac irucidal, inlcrfectis eiiaiu Leoolio ei Apsimaro belluiiium coiUra suum aflinem, a quo lacsus nunlaitquara Ialronibus ei imperii raploribus. Sic mali qaam fucral, medUans ipse secum quo paclo miseruni Apsimaro quxrenti proderet. aurum, prodi- oculis justitire sunt exposili, el quamvis aliquandiu poenas cflugianl, landem lamen supplicia roajora lor, lyrannc pcrverse, malefice amicurum vcndilor, lutint. Neque lanlum Juslinianus bos tyranuidis proprii gcncris inlerfoctor, quid hoc esl rei? cur tecuiii ipse mulaio consilio pugnas? cur inconslanles usurpalores principes gladio percussil ullore m i fucis? cur in aliaiu faciem inutas eoruin mentes seriarum suarum; verura eliam Callinico palriarcliai contuiueliis el ludibriis affccto ac puerorum injuqui simplices ct variclatis experles a Deo crealt suui? Scd enim idquod futurum est,seniel divinilus riac exposilo demum oculos eruil, quod adjuior et decrelarn, ncc muras, ut aiuiit, ferrcus, nec ignis conscius eorum fuisset q u dqsignala in Justiniaimpedire poterit. Juslinianuseoim cbagani fraudibus imm eranl. Praitcrca revocans ad auimum imperalor quam accrbe tractalus iuisscl a Poulicae ei consiliis per&pectis fuga saluti consulil, adjunctoque sibi promissis aniplissimis Terbcri Bulgaro- | ) Chcrsonis uicolis, cum imperio dejeclus apud illos ruui principe cum illo Byzaniium lendil, duclis eo viverct (natn modo dicleriis in eum illudebant, Bulgarorum immcnsis legionibus. Deinde pcrpaucis modo mala iinprecabantur, modo conlumeliis i i n suoruin consilio suo credito, cum iisdcin canales probarum Jinguaruin pungebant, 82 modo consiiia aquxductuum ingressus furUm et solcrler adilum subdola magno silenlio Iraclabant, quando tandein gladios iu ipsius visccribus lincluri essenl vel i n hi urbem sibi parat; quo facto ilerum coepit i m iclicem coinprebensum Apsimaro missuri, sccuni perarc. Conseculas vero deinceps calamiiales quac dispicientes) baec igilur cogilatioaibus suis Justiniapossil oratio salis expriuiere ? 33 Bulgaroruin principi promissa fuerant, pr.estat: amplisshnis ei nus inscribeiis, et per ea tanquani Barbarorum r.uneribus viccm refert. Deinde complures domos moribus conscnlanca veheracnter exacerbatus, coi.iuslres igui concremal, facuitales diripit, instar pias navalcs ablcgal inlerfeclirm quidquid isfic
Vari lecliones.
. ARR.
4 8 4 1 4 8
R, R. . . RR. R. . " AR. Rit. ARR. \

4 i 4 3 4 8 4 3 0
4 4
4 8
4 8
of.
371
CONSTANTINI MANASS1S
8 7 88
372
, , 6 ' . H v , \ , , . \ , , , , , , . \ . \ * , *\ ^. , , . ^ " \ . * \ , , . , * * . \ , \ ', \ , , ,

r 8 1 8 8 1 8 > 8 86
* >. ^ , , ;, \ , , * , \ , , , . , \ , *\ '$. ^ , , \ \ ' , ( ), " \ , \ .

88 80 8 1 8 88 88 8 8 68 8 8 88
|\ , \ , , \ ^ , , . \ \
78
Vers. ebi feeeus fuerat, aetetis adultae hominom isset, classi miHtibusque praeessel ae omniiio gladiie i n fantes quoque necari curaret, etiamsi recens i n gneqipieiia inler alia ne vel tnulierculis, vel lactcn lucem edili forent, eliamsi lacte adbuc alereniur; libus pueris, vel senibus, vel juvembus parcerent. Tara gravi adversue eos iracundta ftagrabat. Haec ut bubus denique vias publicas omnes inverti juberet el eanipos undique sulcari, qup fortunata prius Chcrsonitarum calamitas digna erat quae deploraurbs in solitudinem redigeretur, ejos vici cnqverretur; adeoque paulo bumaniores ad laraeutandum lerentur in arva, popuiosum deniqje oppidum commovebat. Quippe miserias Bethlebema? clamoreeqae trisiissimos superabat. Islic enim sola hifan- campas desolationis fierel. Hoe iustilutum animi tllU aetas interficiebalur, bic decrepiti, adolescen- magnoruro imperatori malorum origo f u i l : rursus lea, muliercs, puellae tcncra, pneri citra discrimen enim in pericula gravissimosque fluclus incidit. velui in maceUo raembratim dilaniabantur. Conii- Quippe miljles lam immane decretum ejus abominuo tollebantur ejulaius et clamores acres ab omni nali, ac praBscrtim ubi supersliles c Cbersoniiis parie, tam coJlibus quam litloribus ad laroentaninslar tigridis aut lupi animatos reperirent, g 3 tiura voces respondendbus. Hoc modo populosa excusso Justiniani freno el scditiope concitata, p r i Cberson in Scythicam quod proverbio dicilur, solfmum imperata flpcci faciunt, tam foeda se labe Uidinem subilo eominuiata redactaque fiiit, infinila D pollucre nolenles, deinde Pbilippicum impcratorera muhitudine perempla. Cum autem accepissei i m - creant. perator a)iquam fuisse ratlonera habitam ex comQuapropler melu Jusiinianus cxlerritus, qui somiscratione tenerorum infantum, majorem in mo- lerti nimiruip ingenio praadiius tarditatem suoruut dum exarsiL iracondia furoreque percitus est. Qiia- in navigando mali ominis duceret, ipse curo pepropler iis graviier succensebat qui pepercerant; destribus copiis terra Sinopen usqoe progrediiur, adeoque poenas Jn hos graves cogiiatione concipie- ne classiarii ruilites ablegati duduqi rebu^ novis bat. Rursus ergo classia ablegatur una cum i m - sluderent. liic ubi naves onerarias, scapbas, triremensis copiis velut in hosticum solura; quibus et ines, veloci cursu venloque prospero fcrri eonspe* Bhilippicus cegnomento Bardanes intererat, ut xit, miriflce pcrturbatus animo celerrimum ad
r
Variffi lectiones; R. \ . AR. . RR. \ R. RR. R. ARR. RR. 9 R. RR. R. " R. AR. R. AR. vovRR. R. , .
8 8 8 8 8 8 0 8 1 8 1 8 8 8 8 e f 8 6 8 > 7 8 8 1 8 t 8 3 8 4 8 1 8
37J
COMPENDLUM CHRONICUM.
3Ti
\ , , , , \ , " , , \ . . ; , \ \ . * ^ \ \ , ^ ' , *. ! , , , ' ^ , \ . * \ ; , \ 0 "/. ' , " , , .

7i 7t 71 u 7 7 77 7 8 7 88
, ( ! ) \ $ ^ ' , ( . 0 * , , \ ^ . ' \ ^ , , ' , ' . , \, . , * ' .

88 8 8 4 85
; ' \ . " " , \ !, * \ . /, ' ' .

Vcrs.4112
redilum sese paxat, coascensis equis cilissimis, exopians, si Iteri polui*set, eliam alatus esse. Scd veuius secundus adjuvaate forluna Pbilippicum ad urbeui imperairicem citius delulil; qui ea poiilus ei regiam iiigressue est, sumpta corona iniperalcjria. A l iiupcralor ille cui precisa? nares erant, strius ad urbem delatus ob itiuerum diflicultalem, qiia? convalies et praecipites passiin coiles babebani, ad monles acclives castra inelatur,quos vulgo Dainalryanos appellare consuevimus. diverso Ptiilippicus duces suos extraurbem progredi jubet, cum hoste raanum couserturos; qui auimadverso robur copiarura suarum, iitstar leoniiue pellis, universum belli bujus corpus tegere non posse, dc
puoUum, cateHi in morem valvaruni poslibus alliserunl; cujus capite contuso cerebrtim ad terfam profltiebat, speclactilo sane ingralisshuo, ac vclut aqua deslillans pavimenlum conspurcabat. Idcirco pneclare sapienterquc dixcrunt bomines illi prisci : Nihil ullra morium, praeclara res est niediocritas. > Quippe cum Juslinianus iracundiam suam 84 versus Gbcrsonitas sepli^s exsatiasscl, suorum contra se subdilorum odia coiirilavil. Nhmriun id quoque recte perhibctur, Douin ipsum cupidilatibus nimiis infestum essc. C& teruirr Apsimarus septein annis intcrniediis regnavil, Justinianus autem aliis sedecim annis. Imperalor porro Pbilippicus inipielalem, cl ompelle vuJpina nonuibil assuunl, animisque populi, nis generis nequitiae semina sub corde nutriens, qui Jusiiniaunm sequebatur, spe proinissorum oculos Dei cuncta spectantes latere non potuil. emollitis miserrimum hominero vivuni capiunt. Ideoque miser orbibus oculorum erutis, velui aller Quid inde factum? Jugulum ei tanquam bovi ia OEdipus io caecitate ftirebat, et (am visus amissiopnesepio praecidunt, et omneui irae libidinem in nem qtiam imperii deplorabat, ad tempus exiguum eo necando aller post alierum exple.nl, non aliter ac sane superstes, ex quo dejectus imperio fuerat: quippe duobus tantum annis regni gustum peresoriens leo prehensis hinnulis facere solet. Filium cepit. aulcra ipsius Tiberium, qui ad Virginis absqtie viro Matris facue lempluru confugerat, ex aede Post Philippici casum infelicem senatus Artemiuro, cognomenlo Anastasium, Romano imperio (prob faciAtis!) abreplum aacra, tenerum adbuc
k
Variae lectiones. . RR. ^ . bunc vcrsum ora. RR. R. * h.v. dcsiuit R miiiur. R. om. AR. ^ R. ] R. ] R. R. R. sequeuli oni. R. ct niux Vi rs. \ .
7 77 7 8 8 8 8 1 8 1 8 3 8 k 7 1 7 8 73 7 V 7 7 9 8 5
, . AR. Hunc versum cum
8 8
375
\ , - [ , , . \ \. , . , , , \ . ( - ) . \ , " " [, \ , , , , >. ' . ' ( ) \ *. \ , , , ,

7 8 8 89 80 9 1
\ . \ c ^ , . \ , " \ \ ' , , \ , * , , , . ' ^ " , , . \ , \ \ . , \ \ , \ ,

8 8 % 88 8 8 8 7 88
Vers. 4167 cludit, q u carniftcum mann>us miniroe cessura sperabat. Etenim propler subitam fortuase mntataltOBem de poteslale animi et mentis exiveratc Ni Deus munilam turribiis firmis cmtatem cuslodiat, frusira custos inurorum ejuslaborat. Igttur aliquandiu Theodosiani mililes parum profieiebant in obsidione, lurrium propugnaloribus se fortiler deiendentibus et bostem rejtcientibus ; at posleaquam i i longo conlinuoque labore fatigabaniur, Theodosiani custodes el praesidiarios Nicae promissorum poculis inebriant, 85 aururo, subversorein scilicet urbium inexpugnabilera, iri auxilium arcessenlcs, adversariis superiores evadunl. Hoc modo noclu inlra portas adrmssi, feraTbeodosium, exactorem tribuioruiu in iis locis, ^ \ morem cunctas aedes splendidas spoliant, invilum abripienlcs iinperalorem crcant el splenpossessoribus earum ad snnimam pauperlatem redide signis imperii exornant, lioiuinem inollis aui- daciis. Occupala Nicxa imperium Theodosio stanii, adros gcremtas ignavum, pavidiun, pusillani- biliuni, qni religiosissimis et borrendis maxime saiiium, indignum (ascibus. Posi haec ilinere converso, cramettlis Ariemio nunliatis, quibus sc pollicebatur ad uibem una cum Tbeodosio nou sinc bymnis eum ab omni injuria servaturum iramunem, mopergunl, quibus eum concelebrabant. Arlcntius do crines radcrel, popnam hanc adjecto exsilio cu autem imperator, accepto seditio.iis nuntio, Cponmlavil. Enimvcro ne Tbeodosius quidem imperii l:n classe ac fortiLus navarcbis munii, ipsc inelius, glona vulnplatcque diu frui potuil. Nam oriundus vai quidem cxisitMtabat, consUium seculus, tnbt* tx Isauria Loo, bellii cognomentum fcrens, et rclicta, Bilbyniam pelit, et se Nicaia; moeiiibus inaninio parher, nomineque ac moribus bclluinus,
e t r u m n
praeficit. Erat enim vir gravis, rebus gerendis idoncus, disciplinis innulrilus, iinperaloruni scriba, quem a secreiis sive secrelarium nuncupant. I m perio potilus severum se pra?buit in ulciscenda Pbilippici calamitale, supplicio de iis sumplo qui oculis illum spoliaranL Deinde cognito piralas Agarenos, ancipiles belluas, ursos marinos, binc iude classibus vagari, triremibus scapbisque condiiis n i i l l i l q u i proeliocuro Agareniscongredianlur. Posteaquam i i recta conlendisscat ad Hellesponlum, usi navigalione prospera, sedilionem ibi concitant. Quippe noa iniprudenler a quodam diclum esl : Insolenlia naulica igui violenlior est. > Primum aulem gladiis ducem classis confodiunl, dcinde
V a r i lccliones. * . . R. AK. . . . . . ^'^ , Hunc vcrcum ora. R. . . R.

8 8 8 8 8 0 81 1 8 8 7
8 3
8 0
8 8
373 COMPENDIUM CHROINICUM. ' , J i \ . " * \ , , ? . D \ , * ^, " ' , \ . \ & ; \ \ , . \ , ; \ , , , *? , , | \ . \ \ . * \ ' , \ ! 1 01 ' \ \ , , ' ' \ , " , \ , \ . ^ , . ' , * , , ' \ *> . \ , ' \ [, ( ^ ), \ , \ ^, \ kp,
r 88 8 8 1 8 1 8
377
(
palriciatus dignilatem adeplus et Orientis exercilauin imperator, adversus Theodosiuin sediiionem moliri coepit, reperto in fraudibus nectendis adjatore, viro quodam illualri nomine Arlabasdo, cui deinceps filiam operae navalae praroiam niatrimoniojanxit, ubi scilicet in Romanorum imperium bellua jain invasisset. Theodosius aulem imperator Leonis audaciam feritaleraque verilus, volens nolens, citra pugnani el arma imperio cedit, proque purpura imperaloria nigram vestem induit, cam labra tantum imperii melle madefecisset, palalarn vero ejus dulcedine perluere non potuisset, quod nioiirutn biennio soluro degusiasset. Rebos Romanis igitur ad sceleratissimum Leo- j ) ftem delalis, (proh qualia snnl Dei judicia!) gravis tcippestas Ecclesiam excepit, roagnis cum hominum caedibus coDJuncta. Nam exsecrabilis Leoimperalor partoriebat ille quidem, ceu consenlaneuni est, absurda novaque consilia contra Cbristum et venerabiles ejus imagines ; sed felum improbitatis sua3 i n locem proferre nullo modo poierat. Quippe t i midus animoe eum ab instiluto suo revocabat. Tandem vero capta opportunilale suroptaque au~ dacia fetum e d i d i t : alvtis enim rupta est, et viperae soboles in lucem prodiit.
Vers.4221 Minime vero fuerit alienum ab insiitulo nostro, 81 explicaverimus, undc, quis et quali stirpc procrcatus abominabilis bic Leo fuerit. Habebat gcneris originem ex Isauria, parenlibus fortuna? lenuis 6 et manuum suarum labore viciiiantibus natus. Exacla prima aetaie, mercalurae opcram dabat, et pretio coempla rursum lucri causa vendcbat. Fortc accidit aliquando ut cum aliis negoiiatoribus iier facicns el asinum pra? se mercibus onuslum agcns in mcrcaiores Judaeos inciderel; quibuscum ilcr suum perscculuset faligalione tandcm consopilus sese quieti dedit. Hebrei, re inler se communicala ctdiligenter considerala, imperium Leoni vaticinabanltir, vel quadam ex disciplina vci artc improba vel cerlis indiciis id qnod fulurom esset conjeclantes. Simul ab eo pro bac prccdiclione remunerationem contingere sibi peiebanl, qualcm scilicct postulaturi essent ubi jam ad impcrium ipse pcrvenisset. His audilis, vir ferocissimus suae cum animaB felicilatisquc Romanomm dclrimcnlo annuit. Hinc audaciam suam paulalim probans, ubi regionum pmafeciis innotuisset, patricius, copiarum duclor el (nonne bic mccum gemitus conjnngis tnos, juslitia?) demum impcrator creaiur. Ilcbra?i Leonis renunlialiouc cognita mox ad inipera-
Variie li ciiones.
.. llunc vcraiun oni. R. * ' . R. * . * - ' R. R. Hunc versum ^ i u . R. . . * , .
8 7 8 9 9 1 8
379
1 8
, ; \ , " ^ \ ' ' \ \ . , , [ , \ . , . * , , . " , , \ . ( ) \ \ * , * , , \ , , , , , , , * . \ ; \ , , ^, \ , . , . , ' \ . , " . , **, . , ' .

11 11 1 8 1 8 1 8 18 81 17 1 8 1
[ Vers. 1279 toreni advolaoi, et ut proroisso eaUafacial o r a n t / omiiibus unica re tantum selecta, Persam ex eanNon lamen ijli vcl aurum vel argeiiMHR vel gemmaa dyc ac lorque, crociianlem corvum ex nigredine pelebant, sed sanciaruro imagiDum, picluraruro, commonsirabo. staluarum veneralione dignaruin aboliliojueto, boe Non procul a divmae Sapienlia? fano splendida csi ipsam religiosi cultus eversionem, cuis turre* domus a priscis iroperatoribus erai exslructa , alque mumlioues bx>c faclo de fundamento snbrui quam nuncupare licuisset amoeaum bortuni arbooportebat. Imperator pravus pravis, viperae sobolcs ribus libros ferenrtbus pleiMim, adeoque lucum aspidis felibus assentilur; el arcessilo sacrorum pulcherriniis omiMgeitie doclriaat sapieuiiaque aulistile, qui tura lemporis eral Gennajius, de planlis consiiura. Naro eral in ea congesms libroperverso dogmale cuui co cooimuuical. Cuni iUe rum ibesaurus, quorunv nwnerae iriceiia el iria non tantum non assentiretnr ipsius irapuHaii, sed raiUia compleclebatur. Talis hortus taaUiaque l u cltam imperaloris audaciara ac furorem reprclieu- cus divini cujusdam hoiuiiiis c u f fideique coiuderet, beu pastorem lupus, beu furens Cerbertis mendatua erat, qui docirina prsestabal et supra a i t c m grogis ducein ecclesia pellit et exturbai. caeteroe omnes radiis srienlia? collucebal; non Ihiinde adjunclis aibi corruploribus oviura lupis, D ineple dixeris aliuui queindam Adaaiam fuissc, gregem (beu) dilanial, Virgiois Matrisel Chrisli diviuum curalorem arborum, dc pulchrie Edenis lesiium simulacra lollit, decus suura templis adi- arboribus delicias capieulem, ejusque planiarum l i i i l , ornanjenta delubris aufcrt, caligiaeiu eisoffun- non marcescentium agricolam. Yivebani cum hoc dit, diem trieteiaac nigeri-imum (aducii. Etquaiv- el alii, tanquam secundarum parlhini duoes, ab illo imperaiore primi, luculenia reapae sidera notum quidem vcneni ac furoris pleiue salivae adversusCbrislum ejusque lesteseruclavcrit, unde lclba- ctisque coUusiratores. Hi lot nuinero qqol circuii 1 s enata est berba, 87 quanlis vexationibus, vel- zodiaci signa sunl, absque merccdc Httaraniin e i u l aller quidam Baliaearus, afllixerit cos qui ex- doctrin cupidos inslruebapt, et caliginia velum tam in putri praasligiisque refieria Gittoorum quam perlera conjugii vitam in solitudine degebant, libri ipnim^maxiiqnis veiarum satis declaranl. Ego de religiosissima noslra disciplioa suis auUilurilJus
Variae lectioues.
1 8
. . . . . > R. ; . R. > , , : . . I I
1 0 1 8 7 1 8 18 8 1
1 1
1 1
1 2
1 8
COMPENDIUM CHRONICUM. 382 $' * $ , 5; Mm ; ' * xolf , * " 4 , ( ) " \ . , $ / , ". \ . , , " ^ * ( , ^ , \ , , , \ ) \ , ; , , , , ' . , , " , ^ , . " , , , , " , > \ , , ;* {. " , , I I , . . , \ * , , ^ ^ ^, * ; \ . . , ' ' \ ^ " ,
8 8 8 8 8 8 8 8 8 1 0 1 8 1 8 8 8 8
Vers. 4331 adimebant, uno illo, de quo diximus, intcr omnea bri Homerici, lam flias toU quam Ulyssea. solis inslar lucente. Tanta vero in opinione virtuPosteaquam solers in desjgnandis malis bellua lls erant, ut ne ipsi quidem imperatores novi quidcamiYorusque Leo, satis longo tempore percepio dam et inusilali agendum sibi puiarent illis in con- imperii fructn, jam sub terram condendus esset, silium npn adhibilis. Tales ergo viros, auctoritate spes non mediocre3 ejus aetalis boroines concipiesingulari et innocentia viue conspicuos, vanorum- bani, futurum u l iniperii successor acquura se subquc donorum ubere copia presiantes, iqiperator ditis praeberet, animi moderalioris esset, a cacdibus inlra saa rctia comprehendere suique furoris Lraabstineret. Verum natura, in morem E u r i p i , ceu pii parlicipes elfic^re multura siliebat. Cum autem videtur, inlra suos alveos reverti perlibenier solet. cunctis molitionibus adbibiîs eliderelur (nec enira Eienim leone sub terra consopito, pardalis prosiliit vel metu vel minis eos in sqntcniiara suain perlramullo iracuadior, et radice mali succi sub tcrra bere poterat, cumque etiam auro uteretur, caete- condita, longe acerbiorem fruclum ferens ramie roquin inexpugnabili sociu, tamea aquilam se perenatus est, nimirum Conslantinus i l l e , cui foedum sequi vel sidera jaclu conlingere velle deprebende- et abominabile co$nom6n a stercore datum fuit bat), landem re desperata (quinara baec, obsccro, qucm non inconvenienler prognatam ex aspide v i exponam?) consilium saBvum, absurdum, impium D peram, ex elleboro cicutam, ex scotpio draconem, capit, quod ne Scylba quidem immanis vel Massa- cx Nabucbodonosore Baltasarum quis appella* geles cepisset. Matcriem siccam et concremabilcm verit. ex aridis fascibus coacervat, eaque succcnsa cunHic ergo deteslabilis et sangqinarius lupus i m etos exuril, homines, inquam, illos (bcu!) religio- perio politus est, b i c , inquam (o sol cunclorum aos cam ipsis libris. Pr-oh infestum virtuli auimum, inspeclor, imperatores, leges!) prarstigialor^ proh mentem belluinaml nimirum ex unguibus veneGcus, animalium maciationibus et exsecrabilisaevus ille leo jam agnitus est. & Pulcherrima bus illis sacris exlispicfna? deditus, in cqeno plano quaeque de djsciplinis omnibus istic asservabanlur, dcgens porcu slercore vescens. Quidnam illud el inter alia volupien exstabat admirabile, confeventris ac gulse mancipium non excogitabal ad d i ctum de draconis iutestino, cui erant inscripti l i vexandos bomincs ? Quid ab aliis inventum augere
Vari lecliones.
" , . . . , . AR. . . >? ^. \}.
i $ 1 9 8 8 8 1 8 8 1 8 1 8 1 4
CONSTANTIM MANASSIS 3*3 \ ' ; * \ . ( \ , ; , ), \ ' ; ;. ^ , . \ , . *, ' . \ . , , , , , * , \ , , ; * , , j , : * . , , , \ \ \ \ . \ , , \ 6vvpi. " \ . , , ' , \ , \ . , , , ; ' . , ' ^, \ 0^ . \ , , \ . \ , , \ " \ - ' , , ' , !
8 , 5 8 8 7 7 8 8 8 9 8 1 k t w 8 8 i a 5 1
Vers. 438* non conabalur? Nympham illam exornatam auro Sed cnim rursus Bclial clecium Israelem inslar el dclicalam, quara sibi Christus, sponsus ille pu- frumenli expetivit cribrare; nondum enim , ceu rus et castus, despondit, ab ipsis (bcu ! ) tbalamis crederc par esl, salis aiiliclionum et poenarum babebat. Quapropicr expeditionera novam iusiiliiii abreplam viduavil, rugis delurpavil, vcstibus nigris opcruit. Gonsimililer viicm pulcherrimis uvis ad premcndos boraines rcligiosos, perinde ac Sy rus ttle salrapa Cbusarsalbemus olim Israelicos reierlam ceu proailiens aper alicunde qaapiam e silva radicilus efTodil, ejusquc veiuislatem de- vcxabal. Quid aulcm accidcrit, narralioae sequenli dcclarabilur. pra3i!a(us cst. Sacras e lemplis imapincs excidit, iquo fcrre animo amissioncm imperii nequaearumque loco pingi sculpique curavil pra?claras scilicct venaliones et equeslres ludos. Ncc conten- quam ille draco poleral. Quamobrem dolentcr sortus bisce facinoribus vir exsecrabilis , eliam canis tem suam copiarum ducibus exponit, adulaioric in morein pervestigans soHtariae viu dcdiios, taa- cum eis agit, spe promissorura inflammat, provinquaui agnos miiiimc repugnantcs jugulabat. Mona- ciarum prsesides suas ad parles traducit. Exercilu sicria veluii convenlicula lalronum evcrtcbat; car- maximo coaclo pugnam ctun adversariis conserit, vicloria politur, Arlabasdum vivum capil, iram i n ceres ob inclusorum nionachorum mukitudinem cura suam univcrsam cvomit, et oculis infeltccm prorsus arli eranl; ubique nigcr vesiiius ccu piaD spoliat. Rursus igilur infeslus ille Deo purpuram culum quoddam expellebatur. Quse cum Arlabasdus illc, quem jam anie dixi- geslal, ct ipso jain Nabucbodonosore fll truculcnmus uxorem duxisse Leonis filiam, aspicer. t . ty- lior. Ou&nam ba?c vicissitudo est, instabilis viLe rola! Bosa vix florem nacla cfleriier marccscil; at rannidem inimaniier barbarani perosus bclluin Constanlino facit, 89 quo fuga sibi consulente spinosa rbamnus longinu ad tcmporis inlervaUuin viget. Tilus imperii campum inspcxit inodo, et Bomanorum imperaior rcnuntialur. Tum vero pieiequo cilius abreptus parliccps autumni fructuumlalis radii de inlcgro fulgere, venerabiles imagincs que ficri uon p o l u i l ; at impurissimus iste, bumani suum in iocum reponi, Virginis Malris cl Cbrisli generis excrenientum, longxvara naclus est vilani lesiium imagines splendorcm prislinum recupe( forlunam ina3qualetn !) imperiique fructum ad rare
Varia) lectiones.
] . " . . . . * llmic versuin versuni . . * . ; . .. * . * . *' . ic-j . .': , . x--'f . . '* ;. . ^ . .
8 8 8 4 8 8 8 8 8 t 3 8 8 8
%8
k e
k<
8 9
8 1
285
COMPENDIUM CHRONICUM
395
1 8
\ : , , Hv ^ , , , \ . \ . \ , . ; ; \ , * - . . \ ^\ ; , * ^ , \ , . \ . \ , ' , , , , \ \ . . \ , /. ^ \ \, \ , \ ' " \ \ . ' , * , \ , \ , \, . ' , \ ' \ \ , \ , > \ ., (\ ), ; , , Vers. 4i37

r 5 8 7 8 5 8
silielalem usquc decerpsil. Inlerfccil etiam scelc- ^ in puerilia patrc, sccleralis quibusdam assentaloribus in cjus amiciliam se insinuanlibus et aduslissimus homo sanclum illum virum Slcphanum, lando cor adolesccnlis exedentibus, qucmadmodiim nionacborum decus, quod sacrarum imaginum protinâ? dulcis arbores succi corrodere solent, non pugnalor conslans esset, ac soevam bclluam fclicisolum malrcm imperalricem jaciabundus pne se ter conGgeret, ejusque visccra sagittis arguniento~ coniemnebat, vorum etiam rcrutn se gubernationi rum Tulncraret. Deniquc lelum fulininis ossa v i clricis illius lestis Euphemiae, boum ossibus canun.- jam idoneum satis arbitralus, ex rcgia nialrem Irenen (hoc est pacem) una cum pace inundi lotius que perroisla, concremavit. In hunc moduiu annis ejiciebal. Deinde ad nefamla qua?dam faeinora cxorubi iriginta qualuor regnasset, ad Orci supplicia bilat. Conjugi modestissinux pudicissim&que capiljnslo judicio detrusus est. los radit, cl a priori malrinionio secundas ad nuCum tandem inquinatam caedibus animam cxspiptias transit. Nimirum gutta continuo stillans durasset, Lco filius ejus impurus scepira consequirum eliam saxuni excavat; et arborum folia cruca^ lur ; sed taraen el ipse terras cito relinquit, post absumunt; et assematores ad cxlremum homincs annura imperii quinlum, Irene conjuge Constanlipusillis prreditos animis excdunl. Vicissim tamcn noque filio, qucm cx ea susccperat, successoribus in imperio longe optimis designatis. 90 Nam hi ^ cx boc amore sui nimio resipiscit, extremis sc nialis inclusum lencri deprebendit, matrem imperareltgiosorum et gubernatorum divinilus boniinnm coetu coaclo, spinas oppugnationis imaginum, qua. Iricem exoral ul ad gubernalionem sc rursus acpias mentes jamdudum piinxerant, radicilus cvul- cingat. Irene iiJii verbis flcctilur, ad cum revertiserunt, e l in arvis animorum luxnrianlibus rcclse liir, oncris in gubcrnationc partem in se Iransfert, quod ctiam a ualura sic comparata foret ut impeveritalis doctrinae semina conseverunt. Administrarium aflcctarct ac inirifice dominari cupcret. Vo baol aulem conjunclis operis imperium lam maler quara filius salis longo tempore, cum quidem marum is qii susurros in aures Eva3 ingessit, maii ter, uti Davides loquitnr, ex lilio voluplatem cape- venenum in ejus animum evomuit, ut ligni pui r e l . Sed ubi filius impcrator adolcvisset, jantque cberrimi fructum gustaret persuasit, morlem pro hnugo malas ejus vestirc coepissct, amisso prima sulerna'viia subsiiluit, volnptatem cum aniariore
Vaiifle leitionos.
Hunc vcrsum om. R. . R.
8 7 8 8 5 1
Hunc versum utn. R.
8 V
8 8
\ \ \ I I .
8 8
387
CONSTANTINI MAfiASSlS
338
\ , ' \ , \ \ , , , , " , , , . , , , * \ ,
8 8 8 8
* , , , ; , . ; " , ' , 01 ' , \ . \ ^ , \ ),

1
\ * ' , , \ , , , " . , ; ! , . , \ . ^ , ' , ' . , , , ' . ! \ ( \ ) \ . \ ?, ' .

8 0 8 1 8 1 8 8 9 8 8
Yers. 4490 mero commulavit, cum bile dulccdinem,cum dolore corvorum in morem ocnlos ertifentium, imperalodeleciationcm, quique deinceps Evam illam raiser- (j ris in conctave irrumpunt, et tamen ocalorum ejus rimam in mare lentalionurn calauiilatumqiie dc- (proh ffedura facinus!) exstingnttnt. Mox pupilla: mcrsit, is igilur eliam hoc lempore non tam consi- oculorum delabi, stillae sanguineae peplos inquinare, cruor in moretn grandirits conglobari, impcliarius quam insidiator Irenae faclus, ubi cor ejus rator ipse caiamitosissiimis ad terram projectua demulsisset amore dominatus, quo sola frueretur, animo deftcere, speclaculum (hcu l) rotserabile, quod dcnique persuadet ut adversus iroperalorem adolesceniem crudele cousilium et heu ! longe imma- ipsis lapidibue dolorera excuteret. Et qoidem eo Ipso in loco visum oculis effossts amisil, qoo in loco nissimuro iniret, quod iie ligropardalis quidem, nec rugiens leo, nec iracuodua ursus, nec crudi- priraum omnium radios solie aspexerat. Solent autem domura illam nuncupare Porphyram, boe est vorus draco caperet. Gum enim Glium quodam modo vitam indecoram agere proque aiiimi sui pnrpuram. Quis unquam lantum furorem fando arbilratu cuncta gcrere videret, 91 panim audivit, qoem mater in filiam evoinuerit? Hei doadiHodum cflicere valente, reperia scilicet oppor- miaandi libidinem I Non sic pardalie snoe adversus luna, ceu dici solet, occasionc, qua? speciem all- catulos furit, non ita savil in sobotem tigrts, non quam xquitalis el ralionis haberet, quasi praeler aper, non canis furiosus. Solam Medeam sois libejus aique fas imperator suis palrois oculos eruis- ty ris insidtalam perhibent, et quidem ex imnumitate set, cum suis immane consilium communical, et Scythica. Soium ihynnum aadio, piscem maTindm, quidem omnes obtemperandi cupidos reperii, ad- si esuriat, sobolem propriaiu degluiire; nec oilum versanlein ncminem. Quid enim cubiculorum cu- aliud anitnal esse, vel aqnatiie vel terreslre, quod stodes eunucbi, fcedis animis prsedili, cimctorum ejusmodi quiddam perpetrel. Quippe parturigincs malorum perpelratorcs, non facerent? Igitur insiipsa? ad efflciendam in matribas reverentiam erga dias filio cbarissimo per speciem, quasi malc se sobolem efficacilalem singuhrem habent. Tunc et gererei, s l r u i l ; quem conalum hujusmodi quscdam solis splendor exstiactus est, et luna defecit, et consecuta sunt. Forle somnum capiebal imperalor, complaribus diebus ingcns caligo i u i t : nimirom peracerbum ipsi profecto, post quem non jam solis ipsa elenieuta Conslaniini calamitatera deptatapulchritudinem amplius visurus essel. Tuoi illi banl. Heu facinus inanimis etiam rebus miscrabile t
8 3 1
Variffi lectionee.
8 8 4 3
\ . . .
8 8
8 8
8 1
* ]' .
8 8
39
COMPENDIUM CHUONICUM.
390
^ \ . ' ' ' , \ , *\ . . . , , ( ) \ , . ( * \ n 9 7
*, ' . \ , . \ , , ', \ \
7
, , \ .
\ ] \ ', , \ , . ' \ , * , , , , , . ' , \ . , , ,

7 |
Vers. 4558 slerius quibus ex causis ac rationibus factum fuea.r. alroci flagiiio dcsignalo sola dcinceps Ircna r r i , equidem scire nequeo. Sic pristinum illutl regnai : quod ununi sanc quscsiveral, sola sibi harum orbium vinculum ruptum fuit, sic matrem usurpal imperium. 11 lcmporis eiiam Hlu&lrissimse ftomae velcri ^ a fllia gladius divisit ac resecuH, Rouiam dico receniiorem, formosam illam juvenculam, ab altera qniddam accidit, dignuoi quod litlerarum monurugosa planeque veiusta. menlis memoriae prodalur. Erat in ea sacrorum Caiternm imperatrix Irena, cura magno studio anlisles Leo, rcliquorum sacerdotum primus, quem furorem illum barbarissimum et ingcns piaculum, Romana lingua papam vocant. 92 ^ quod in filium commiseral, eluerc delercque cnpcaccrbe Romani quidam, propinqtii Adriani ejus r e t , totos pccumarum tbesauros in urbis usum qui non ita pridem papa fueral, inviderent, sedicxbauricbat, et vexantcm obneratos lcmpestatem in lione concitata non ihrono tanturo homincm dcjiserenitatem commulabat, muaificenUa sua quodc i u n l , sed eti-wn ab urbc pulsum cogunt solnm dam velul aureum vcr effundcns. Verum ocnlus Terlere. Ttrin iile re tota mox CpoW nmuiata opem ille qui occulta perspicit, omnia inlelligit, corda sibi ferri poslulal. Ubi frustra se omnia moliri et agere ammadveriil, ct in aqtia, ccu proverbio dici- judicat, ad Trenam se convertit, eam aspexit, fervore quodam accensus cst, graviler molesteque tur, lilleraaexarare, re ab omni partc dcsperata ad facinus ojus t u l i t ; cumque perexiguum ad tempus Carutam eonfagit. Eral is Francorum nalionis princeps, quem fingua sua Franci regem nuncu- ^ imperii voluplatem illa degusiasset, amarum ilagitio poIlutaB cfalerem, suce videlicet irae faeces misparc coireuevcnmt. Hxrjus manum pOtentissimam tmptoral, at auxUuim sibi ferret adversus eos qui cuit. Quippe concilata sedilionc per quemdam ortaeserant. Cartrius Leonem benigne aceipit, ut qui dinis scnatorii virum iilustrem et clarum, cui noab a v ei atavis nsqne Cbristianus essel Cbristi- men Nicephoros, imperio dejecta est, pro voluplale molesiias cot exedenles consecuta, niolestias, i n que leges cofcret; saeerdotem supplicem reverequam, non tam appellandas niolesiias quamcalalar, aoxtHarem ei manum porrigil, solio pariter et milatum filii slimubs. Quare deinceps mare aflliorbi restitnit. Tam vero viccra Carulo referens Leo, Romae veieris eum imperalorcm renumiat, ctionum bauriebat, lanquam paupdrcula mulicr ct neque tantmn corona capui ejus more Romano nendo victum qnaerens. 93 Ejusmodi eCicere vita? ciitgil, veruni cliam legibus Judaeorom usns, a ca- mortalis inconslantia consuevit, et hoc modo Dcus injariarum aucloribus mercedcm tribuit. Conligit pile ad pedcs oleo totum perungil. Quod sane poU 1 C c , , m
Vari lecliones.
] R. ] .
" .
9 9
AR.
1 9
R.
7 1
.'
391
CONSTANTINI HANASSIS
3fS
, \ ' , , , \ ;. \ , , , , ; . * ' , * \ . . \ , \ . . \ * \ \ '. , \ . \ , ' " , , , \ , , , \ , * , [ . , , , , \ . , . ' , , , , , , , \ , > , \ ; [ . [, , , . t \ ;, , , \ ; . ! \ , , , , \, * , * , [, , , " .

7 7 7fc 7 7 8 7 7 7 1 8 0 8 1
Yers. 4597 aulem ipsi longo tcmpore, tam soli quam cum quidquam prodire sineret vel argcnti vel auri, texiilio Conslantino, impcrio f r u i , nimirum ad 17 larum vesiium, et plurima quidem, \elut est in annos. Êsopicis fabalis, vestigia pecuniarum inlroeantium Igitur imperii rota cum ab aliis ad alios volulaia apparereni, excunlium vero et expcnsarum nulla, conversaque forel iua?qualibus sane cursibus, nunc mililes eliam dcbitis stipcndiis spoiiabat; quo facio murmur iniaustum, noxia scdiiio, voces insoleatandem Nicephorum in sublime sustulil, bominem sanguinarium, moribus perversis, improbum, auri tcs, linguae maledicsepassini excitabanlur. Adeoque concurso faclo cum clamore inarliculalo Bardanium mancipium sord.dum, Midae Pbrygum quondaiu regi per omnia shnilem. Magistratus urbium vena- miliies, qui copiarum id lemporis dux erat, u l i i n pcrium ab so oblalum acciperet, non lantum prcles babebat, neqiie dignilales ex virlulis sed opum cibus sed etiam vi adbibila cogebant. At illc non respectu confercbat. Auruni babebat in labris, bovein in lingua gercbat, de auro loquebalur ia ^ agnoscens initium boc adversissimx fortunae ct mcnsa, per quietem aurum somniabat, et erat erga umcn voluntatem ejus insiabilem rcveritus, d i v i caclcros quidein severo tristique vultu, verum si nuni qucmdam ad hominem sesc confert, arcanum quis auri pondus sinu fcrret, cum blandc inlucba- sui cordis apcrit, indical omnia, scditionetn, lumultur, nec ullum trislitia? vesiigium in vullu reslare lum mililarero, vim populi, quani sibi adbibcal. paliebalur. Hinc flcbat ut quidvis auri conquirendi Audil bxc canus ille tam capillis quam animo cycausa motirctur, eoque nomine fraudes aslutissimas gnus spirilualis, divina carmina concinens : ne uuiversis clanculum strueret. Byzantiisonusgravis- litibus obtcmperel edicit, a rebus ul novis abslisimum iniposuit, vcterum murorum reficiendoruni ncal borlalur, nc foric jaciuram oculorum faciat. causa, quod Iribulorum cxa< tores diceralum vo- llis diclis Bardanium sencx perlurbalum animo cant. Cuniquc clavibus occiudercl oinnia, nec foras videl, simulque conspicit eos qtii cquura ejus frcno Vari lectiones.
7 8 8 8
Huiic vers. ct .
7 7
scq. om. . " \ . . R. . . . \ .

7 8 7 8 8 0 8 1
7 8
393
391
; [; , \ . ; -., * . \ * , , . , . ^ , , \ . \ , , , ' , . \ , , , , :, ' \ $ . 6 ; \ \ . * , \ \ ,

8 8 8 8 8
, > * , , . ;, \ , , , , , . \ , ' \ , ; , \ \ , [, . , \ " , \ ; ; ;. , \ , \

8 8 8 7 8 8 8 8 8 8 8 1
, ' , Vers. *6S2
ducebant. Quapropter revocato duce : Tu quibeneficum et bonorum scintillas ct radios munedeui, a i l , iliuslrissime potenlissimeque dux, 94 rum. Nam Michaelus omnigenis virtiitibus collucehnperium nou coosequeris, eliamsi labores infinibal, vir liberlalis amans, placidus, milis, non los suscipias. At subdilt quifiam tui eo polientur. cxdibus et sanguinis profusione gaudens, sed lucus Yides bic Ires illos luos salcllites, Leooem, Thoquasi quidam divinilus consitus, graliarum campus, mam et Micbaelum. Ex his primus Leo principatuin paradisus rivis coelitus mananlibus irriguus. adipiscelur. E l post ipsuui imperium perveniet ad Enimvero hacc eiiam rosa plane anie tcmpus Micbaclum. Tertius Tbonias tolo quidem is pcctore emarcuit, inque roorem graminis a rore nutriii dbcruciabitur, el imperatorum nomen ad se pcrcoDtabuil atquc periit, cum ad annos q u a t u o r U irahet : verum oblinere tandem id quod affectanovem menses floruissef. Ejus in locum acberdus bit nullo niodo p o l e r i l , sed in hoc conaiu oculos enala est, frequentibus horrens spinis, et fhamnus ainiilel. > asperrime corda pungens aique vulnerans. Nam Alque haec deinceps ila suis lemporibus cvcnere, infausli nominis Lco prosiliit ad impcrium, feia queiuadmodum vir ille sacro afflalus spiritu pra> carnivora,Cbrisiiovibus imraitis. At Michaelus quidiieral. CaHerum sordidissimus impcrator Nicedem imperalor, audila lyranni ferocia, impetu, pborus gravi praelio contra Bulgaros Istro vicinos [> defectione, suamel sponie throno iroperiali cessli, inilo C33SU8 est; iilioque Stauracio possessionem b o c ipso facto diviais Ghrisli jussis satisfaciens, ei imperii reliquit. Yerum ei Stauracius in eo praelio erga perseculorcro non aliier sese gercns atquo Tulneratus hasta, nimia v i sanguinis profusa, cele- caslc* sive fiber facere consuevit. Legimus enim riler exstinclus est. Quapropler imperium Michaelo in priscis illis moiiumentis eorum qui de animalibus scripsere, fibrum aninial esse quod in utroque Rangabae delalum f u i t , quocum Procopia Nicevivai clemenlo, et testes babeat arcendis quibusdam phori fllia nupta erat. Diem id temporis liberum morbis sane gravibus conducibiles. 9 5 Quod cum urbs Cpolitana vidil, et immunem a caedibus, juguplerique venalores norint, animal cauibus longe lalionibus, direplioubus violentis, expertem malovelocissimis inseclantur. Hujus pugnae causam cum rum et lurbaruin. Yidil et solem urbs Cpolitana
N
Variffi lectiones.
8
* . .
8 8
8 8
.
8 9
8 V
8 7
Hunc versuni om. B."

PATROL. GR.
R.
CXXVII.
. . ; . . " . * .
8 8 1
8 8
13
3 5 CONSTANTIN I MANASSIS 3.6 , \ , : ' ; , \ \ \ . " . \ , , , , * " . , , \ , ; \> . , \ , , \ ; . \ . ' , , ' , ' . ; \ , ; , \ , , , , ^ , , . ! ' , /.: \ * . ( ' ), \ , \ \ * , \ . \ . \ . , ; , ; . \ . \ , \ . \ . \ , $ Vers. 4700
9 8 9 1 99 7
ipse flber eliam cognilam habeat, perhibent eum morsu reseclos tesles abjicere atque ila currenUm saluli suae consulere; quo facto venatores ieram persequi desinant. Sic mmirum Michaelus quoque voleus imperium resignavil Leoni, belluinis moribus et indole ferina pradiio, qui oriundus crat ex Armenia. Tum vero rursum enasci prioris spinse radix acerba, rursum germina proferrc, magis pungentia quam priora, aureaeque segdi suffocaLionem minilari : rursum ntoveri draconis illa cauda, imaginuui, inquam, oppugnaiionis abo miiialio, quae jam ioslar roagni horribilis bianlisquc draconis serpebai et cum sibilo siridcbal, devoralura rursus Ecclesiam velut implumes exiguis alis praedilos passeris pullos. Ghristi et divorum imagines in favillas redigebanlur, calcc viva D pcrungebantur, igne concremabantur. Speluncae perquirebantur, ilemque sacrarum aedium bospilia, loca exercitaticrtiibus animorum dicala, qui quoquo naodo vitam angelicam redolebant. Adoratores venerandaruni iroaginum expellebantur. Lugebat boc tempore Sk>n, Christi filia, lacrymasqne profundeus saccum lugubrem gestabat. Lugcbat boc tempore siderum coelealium ccelus, et tencbricosis palpebris terram aapiciebat. fj t autem imperalor Leo prater caeicra gcnus etiam Micbaeli exstingueret, Nicetae Michacli tilio mem-
bra deslinaia procreaiioni exseeuit, ne Hberos g i gneret, qui paternam el avilam injuriam ulcisccrcntur. Hic Michaeli filius, quem casiralum fuisse diximus, deinceps novse Romse poniifex faclus csl, cum vitae gencre mutato etiam noinine prisco c l Ignatii assumplo. Secundum haec crudelis ille rugicnsque Leo, sacras secum ipse pra?diclioncs expendcus illius senis admirandi ei cygno consimilis, simulque formidans Mtcbaelum oriundum ex Amorio, ne ad ipsuin forte impcrii roia dcvolverelur, homiiiem vinclum in carcerem labyrintbo non absimileni concludil, secum preterea dispiciens quo pacto illum de mcdio lolleret. Verum eiiimvero imbecillis esl omnis bomo, si cuin Dei manibus confcralur : imo percxiguum robur est morlalium, cuni Deus plurimum possil et lacertos robustissimos habeat. Quis est cnim, ipsius oppugnare potentiam qui possit ? Inlerim Micbaelus valiciniis diserti senis maximique vatum fretus 96 exponit, patefacil, aperit arcanum ei qui aediuni regiae custos erat, lingua Romanorum papias dictus. Simul una cum ipso et per ipsum, rem lotam componit, et insidia imperatori struii. Noctu ergo cum Psalmoruni canloribus armali quidam inlroducuniur, qui belluam immanissimam bymnorum m#iitiHorum sacru u peragentern aggressi gladiis confodiunl et ut agnum
Varice lectiones.
M 8 7
. \ R. iiu.c vuisiint om. R.
9 S
9V
R.
9 1
R.
9 8
337
~
1 8
398
, , . \, * ; \ , ' ., ^ . \ \ , ' \ ; . \ \ , ' . \ , , \ . , , " , , , , , , , , , , , \ , , \ ,

1 8
\ , \ \ , " . '* OLV ' , . , ' . , , \ , \; [, \ . , ' ' ", . " ' \ , ^. , , . , \ , \ , \ ' . Vers. 4761
% 8
modis divexasset, in scrvilutem redegisset, diruismactant, cura annoe in iniperio septem et quinqua set, lacerasset, ad ipsam usque Cpolin, urbem inenses exegisset. Posi haec Micbaelus ex captivo creatur imperaldr, fortunatam, excurril. Enimvero si Deus illc pracpoliberiatcm una cum rcgno conseculus. Qualia dein- teas morlalibus adversctar, omneconsilium omuisceps acciderint, videaraus. Oderat eliam Michaclus que conatusreapse nibil csi aliad quam aranearem imagines sacras, scd earum adoratoribus arerbe tela Quaproplcr cuin Thomasa numine divino noii aon succensebat, nec flagris corum corpora viola- propugnaêiur, insidiarum suarum turrcs in arcnis bat. Praeliis aliquol infeliciler commissis, coepU exslrucbai, inque rc perimbecilli fundaroenta sa Agarenis ridiculus videri, qui Romanoriun pba- cidlocabat , et idcirco totum aedificium radicilus langes ssepius perrumpentes, et earum duccs capii- corruit. Nam ubi ca^tibus rnanus illas pugnarum Yos abducenles, imperatorem formidolosum ct avidas inquinassct et bastas sanguine tinxissei, niullis anirai virura nuacupabant. Ea res MiachaeJo landem vivus in bostium poiestatem pervenit, ocuraagnos animi dolores, rumnasafflictionesque pe- lisque spoliatus 97 et postca gladiis sir.e omni perit. Nimirum borrendae scelcratjeque impiclalis misericordia obirunealus esl. morbo laborabat, qui eum ab oculis Dei secludebat. jy Michaelus autem exccssurus e vita, cum annis Cum tgiiur aliis post alia roalis ille premcrelur, octo Romani9 prsefeisset, Tbcophilo Glio soo impcmaris inslar cum strepitu irraentibus, etiam gra- TMirn iradidit; qui cajtera pcr omnem vilam infclix, vior quaedam teinpesias incubuit, ejusque cor veluti unum bonam mirabiliter nacius est, Tbeodorarn navim onerariam succussit. Thoraas enim ille cu conjugem, feminam plane divinam, venerabilcm jus antea menfonem fecimus, vir induslrius cl inler mulieres alias, unioni caadidissimo el carbi:: culo persimilem. Huic ille malrmiomo junctns audacia flagrans, copiis undiquaque colleclis, maximo cum impelu Micbaeluin invasit instar apri de solum Hberorum paier cx fecunda conjuge facms silva lusirisque suis proruenlis vel leonini caluli; est, verum etiam felicitate principem illtim honii cuiuque urbes iîversas Tbracia? totius lam nau- num Adamum superavit. Nam Adamum orla de iicis copiis quam pedealribus cinxissct, omnibus cosla materque princeps hominum Eva volupiaio,
v
Variee lectiones.
9 9
.
8
R.
8
R.
R.
Hunc versum om. R.
* -
T.ZOJ .
AR.
AR.
100 ONSTANTlNl MANASSIS ~399 \ , ' \ * \ \ . . \ . \ . , , \ \ . ^ \ , . , ; , \ \ , , . \ \ . \ . \ \ , & . , \ . \ \ , . , , ), , , , , \ . " \ , ' \ ; . , , * . \ \

1 8 9
Vers. 4817 picturas, in statuis expressas, affeclus ca3tera generosus erat, praeclari judicii, jurie el sequi sanclarumque legum observantissimus. Magnificcntiam viri licet ex boc evidentissimo indicio colligas, 98 < l d arlem excogiiavii condendi organa musica, de quibus macbina quadam spiritus cmissns jucundos ac suavilcr resonanies cantus cflTicii. Adde his arborcs illas aureas lateque splendenles, in quibus aviculae musica? ex auro facue considebani lanquam in pinus aul procerae picca ramis, itidem macbina? cujusdam opera roelleum carmen modulantes. Nimirum ita mortalium varia cxcogitanlium artificiosa manus parura abest quin ipsa cum nalura, res vivas producente, in cerlamcn descendant. Quodsi quis accuralius cognoscere nee inlolerantibus el gravissimis tormcntis excru- | ) cupil Tbeophili magnificeniiam et in ivbus ornanciabat qui cullum eis religiose defcrrent. Praelerea dis sludium, is raihi velim muros illos inari vicinos aanctis viris Tbeodoro ac Theophane, qui tam v i u intuealur. quam doclrina supra siderum pulchritudinem et Accidit enim ipso imperante ut hiems sava inare solis jubar lucebant, Irislissiniis crucialibus afflictis cogerel in glaciein ad profundiialem sane immen- et flagris excoriatis , etiam vuitus ad ipsa usque sam, humidumque illud elcmenluni lapidis ad dusupercilia notis deforaiavit, et versus iambicoe ritiem fluxione prorsus adempta redigerei, frigorc ipsis impressit ; quas illi noias fronli inusias niuiirum ex acribus veniorum flalibus orlo niare non aliter geslabant alque coronam unionibus ei loium ceu testaceum efliciente. Non mullo posr, gemmis exoraatam. radiorum solarium calores ad saxi formam indurali Tam impic aulero, immaniter el maligne impera- maris continuiiatem solvebanl; unde ficbat u l glalor Tbeopbilus erga imagines et sacrorum vullaum ciei fragmina reliquo a corpore avellerenlur, quae
uo
quam ex arboribus Edenis percipiebat, privavit: hac roariium vitaeque sociuro ad dexteram partem eorum iraduxit qui salutem lonsequunlor. Et quidem bic tantum suavis illa citbara Davidis, ipsa quoque saxa demulceos, quiddam absonum cecinil, cuiu ait Deum unius et cjusdera indolis atque morum hooiines in unum domicilium collocare. Nam Jiic sieccus et UHguentura fragrans, rosa rubens ei acherdus spinosa, tinctura bilis el purpurae coiverunl. Theodora enim lucus erat cunctis v i r t u l i bus ornalus, cousilus gratiis horlus, arbor oniuis eleganliae modesliaeque. Tbeopbilus e diverso ager srat merx impielatis tribulis refertus, rubus asper, laedens viscera rhamnus. Nam sacris iitteris et Christi martyrumque imaginibus infestus, eos om-
VariflB lectiones.
T
flunc versum om. R.
R, an ?
\ COMPENDiUM CHRONICITM. ^>, , , "H , " . , <pam, . \ " ' , ; . \ <5 axtppa . \ \ \ , , . \ , , \ \ , \ \ , , \ \ . * ' ' \ . " . \ , * ; , , . , \ \ . , ', \ . ( ) \ , \ ^ ' { . Vers, 48TD
1 6 1 1
401
topides eiiaro plaustrales magnitudine superabant. Non incpie dixerit aliquis verlices quasi quosdam ^ collium, profundis convallibus immiiieniium, de sublimi avulsos ingenli cum slrepitu volutalos fuisse; vel lapides propugnaculorum et muroruhi anbversores ila volasse, ul molu suo strepitum in acre tenero excilarenl. Haec ergo fragmina, e roedio mari delata, muros littori vicinos feriebant el validas etiam lurres succuliebaut. Imperator nicenium iurriumque rimis, qaae lcesaa ruplaeque fuerant, conspeclia, animo commolus est propter id quod accidisset. Siroul declarare volens magnificcntiaia suam, aurum ea copia proiundit quasi silices inuUles expenderel; aique boc modo stabtlilis iis quae velustate labascerent, et excitatis q u collapsa fuerani, suum murts nomen inscripsil. JJ b;ec sane praedicatione digna fuerunt. Justiliaro vero Theopbili et animum in judiciis nullam raiionem personarum habentem non possura nort suromopere admirari. Ac libet hic ipsius bac in parte indoKs indicium quoddam adjicere, quod sit instar bausti de mari cyaihi vel guslus e dolio vel exiguae scinlillae ignis magni. Accedebal aliquando Theophilum panpercula, Pelronara inagnae dignit i i i s virum accusans. Erat eniro is bigfce, ceu Bomani loquuntur, drungarius, el eodem cum Theophilo genere nalus. 99 Dolcnlcr illa quiriiare,
lacryma.3 fundere, opem imperatoris implorarc, giganleas ut manus Pelrona? coerceret, qui per summam injuriara in se debaccharetur suaeque domunculaB, salis per se lenuis, luminibus offiecreu ne landem nimia cogenle caligine domunv solam desertamque ventis, quod aiunt, pcrflandam inviia relinquerel. His aodilis, iroperator do re inquirit* accusali nequiliam cognoscit, ac ades quidem illas, quae lumina domui mulieris obstrucbant, ad. ipsa usque fundamenta demolitur : Pelronain vero pur blicam in viam deductum flagrt* ca3di juesU. Hoc tibi argumentum animi bujus imperatoris exiguum quidera illnd, esto; de quo lamen a3stimare caaiera non diftkuher possis. Nam et Bocchoris, u l i perbibent bisloriarum scriptores iEgyplio* rum rex, de balba quadam infanlis voce linguarum omnium antiquissimam agnoseere potaiL Jnm quod liberalem ejus animum allinel ia conlemnendie turpibus lucris, et quod aurum.corraa*ere instilorio quodam quaestu nolueril, e i iisquaB commemoraturi SUITMIS coltigt salis liquido poierit. Forte staba^ imperator snblimi loco in regia, ubi nivei coloiis marmor fngeniose sculptum vaccam i gcntium laterum repraescntal, ei leonem in vaccam insilientem eamque cupide necantem; ex qua sculplura nomcn loco dalum est. Ilic crgo stans imperaior et oculos in mare dirigens, quod coelura
1 1
403
!
401
, \ , \ , ' \ > . " , \ . * , , \ . , ' \\ , f , , \, ; ' ! ' \ , ! ,. ' ^, .

8 1 4
, , , \ ' . \ ' , " ' . ' , ' \
; ; . " ' , \ , , " , " , c \ , \ , . > c. ^ \ . \ , " \ ,

,
[ \ , ' ' , , , , , , \\ \ \ Vers. 4929
sudum eseet ipseque maris iniuitu sese recreare qucm ne adamas quidem sustinere poluissei. Alter l i veBet, navim mercibas oneratam appellere videt, berlate donalus exire noluit, sed inlraspduncam i l molli venlo australi flanle ac navigium plenis velis lam caliginosam manens divinseque vivendi ralionis tranquilluin iu portum deferenle. Poterat autem aemulalor factus, solis inslar viiae religiosae radios aliquis eiiam longo ex intervallo exisiimare navim sparsit. Dum adbuc Methodius in boc carcerc d c i i appellentem ingens onus vehere : nam mcrciura netur, homines illi reruni divinarum periti quos nolis pondus ita navim deprimebal ui e raari teriium in vullu foedatos fuisse diximus, per vim solum vermodo cingulum exstaret. Hac imperator nayi con- lerc coacli, piscatore quodam repcrto, litleras viro specla, quxoam et cujus esset, interrogat. Ubi tam justo perbreves versu iambico scripsere; quas ab ii> navim quam mcrces imperalricis esse cognovil, terilu vindicandas ralus hoc locoêubjicere volui. aniou dolore compresso et arcessita conjuge: Heu Vivo peremplo vivificoque mortuo, mea, inquit, imperalrix, quo res meae redacta? sanll Terram incolenli ac pariler calcanti polum, Ileu qualem forlunam cum'opulentissimacommutavi I Scripsere încto vincti et inscripli notis. nimirum jam Bomanorum ioiperalorraercesyenales 1) Eis ille respondcns, in haic voba rescripsit : habeo, et ipsemei (heu) institor factus sum, negotiatoLibris vicissiin descriptos cceleslibus, ribus eiiam inferior. His dictis, navim una cum merFaciesqne non sine laude conipuncios notis, cibus, quaruuymraensa eratcopia, concremari jussil. Secum salutat vinclos vivus obrulus. Idcm Theophilus imperator virura praestanlissi- Hi diserlorum bominum vcrsus aurei reapse d i v i raum Melbodium quamdam in insulam relegatum iium quemdaai neclaris succum slillanl. Caelerum speluncae cadaveris insiar inclusit, tanquam uniopracclarus pugil Mclliodius, cum luleranler in illo mra in conchara, rosam inier spinas. 100 ^ ^ " irisli carcere scse geasissei, dcnles aioisisset, terea duos ei latrones adjunxil, quorum altero max lls contusas baberel, omniquegcnere suppliexstinclo el jam marcescenie nalurali quadam neciorum cxcrucialu$ ab impiis bominibus per sumcessilale, foeduro iilum odorem el pesliferum acrem mam inbumanitatem non aliter cssei alque ferrcam toleraniissimus alhlelcs animo tulii aequissinjo , incudem raalleis excusores conlunduni, ad exlre1 ; l t
1 1
Vari/B l e c t i o n e s . . " . > .

1
406 405 COMPENDIUM CHRONICUM. " 7*duv -' '., " , ' . . ( , \ , ), \ " , " , , . " , \ , \ , \ . . * ," " , \ , \ , , ;, , , , , , \ \ , , \ \ , , \ . , ' 0 , , , \ , " , " , , , \ \ . * , \ " , \ , , " . , '
1 8 0 18 11 !7 81 81 1 8
Vers. 4985 mum inde prodiit, ortus diurni solis instar, volente scilicet, n l credi par est, Deo, qui abyssos pcrspicit ^ et Cherubis ac Seraphis insidet, insignem bunc iram ceu raunitam urbera in monte sablimi collocare, ne tanta viriue, veluli lacerna sub modio, tristi ealtginosaque specu abdita laterel. Accidit enim ut Tbeophilus imperalor leclilandis libris aemper occupatas, uade alveolos scientiae flngebai quemadmodum apis sedula de pralorura floribus, in gripho el labyriathis consirailia quaedam inciderei, ita utdura isiaec qnasi decorlicare ac obscura illuatrare nemo recie posset, tametsi vel sexcenti apud ipeom eseent doctrinae fanue celebres. Gum igitur iroperatori permolesta haec retj accideret et aniroom ejus angeret, quidam ex proceribas et cnbiculariis accedens Melhodium predicat, indicatis dotibus, doctrinae magnitudine, scientlae copia ^ cxpedita et abundami, 101 prudentia sapienliaqae vertice euo coelum ipeum allingente, siVte divinitas, ut hoc faceret, commotus, sive clandestinum amorera alens erga virum meuie coelestem et numine divino plenum. Haec imperator audiens Methodium de specu eductum, ceo unioneoi e concba, sidus e nube, virnm clarissimis radiis refulgentem et tenebras atqoe caliginem ignorantise discutienlem, ad sese revocat ei inviial. Cumque gustum lingu Melhodii percepieset, homini pra> claro in regia domicilium assignat, tanquam niagnk rem pretii gemmamque splendidam, rulilantem, l u cidara in thesaurisinviolabilibus et inacccssis collocans; alque hic frcquenter assidens Nilo illi aurifluo, de dulcissimis aquis largiler hauriehat. Gum autem trajeclurus esset amnem essentiay interitui obnoxia?, quem omnes crasso corporc circumdaios permeare necesse est, iia nirairum jubenle natura, q u velox est trajecirix et abs quovis debitum exigit, anmim jam duodecimum imperans, Michaelum iilium admodum pnerum adhuc imperiali corona rediinil. Quia vero non absre tenera islaec aetas palri suspecta erat, malrcm imperii consortem facit, ut q u filio curatrieis loco futura esset. Ea superiori tempore tanquam nocturna discipula, Nicodemo illi timido similis, sacras imagines occulte venerabatur. Nunc auiein alta voce ac Hbere profitebatur id quod seniiebat, eralquc tuba clara : vel polius ut avicula canora, pullorum altrix, implumes ex locis omnibus volucrcs cogebat, quolquot abdiderant sese donec auceps prateriret. Et quamvis semina prassianlissima sub corde tegeret, ut agellus ferax, ut piuguis sulcus, hyeme lamen saevienle germen nullum protruserat. Nunc autem clapso longe acerbissimo illo hiberno tempore, ac vere suaviler ridente p n siinamque tristiiiam dissipanle, multipliciter pullu-
Variffi lectiones.
? . . . . ' . .
1 8 1 8 t % 1 1 1 7 1 8 1 8
8 0
Hunc vcrsum om. R.
407
CO.NSTANTIM MANASSiS
408
; ;. , , , , , . * " , \ * , , . ' , *0 , . * \ , \ , , ; " , * , , " , . ' \ \ , \ , * , ,

8 8 1 18 8 8 8 8 8 1 8 8
< , /, \ \ \ ; ' , ', , , , , . , \ \ ' , . \ * \ , " * , ' , , \ \ \ , " , , , , , " 8 4 1 8 8
[. \ , , " , , Vers. 50a7
rande, tuque lolusque coetus bic de imperalorc labat et segetein copiosaro ferebat, velul agcr cxo.imeo mihi polliciti eslis? l b i dwinus el ore melleo tatus a favoniis et ejus spirilus gratia qui omnia perOcit. Quaraobrem coaclis hominibus acceptis praditus ille Melbodius, qui lunc apud Roroam Deo, quos non ineple dixeris industrios soli fosso- novam sacri gregis pastor erat, nimia Theopbanie res, spinas oppugnationis imaginum prorsus evul- audacia ferociaque reprehensa, praeclaram imperaIricem consolalur, arte rivos lacryniarum obslruit, sit. Gumque divinos bomines ardenler obsecrasset gravem cordis tempeslatem sedat, eaiollieniibus ut preces ad Deum pro marito defunclo funderent, aniroum verbis tanquaro oleo quodam instillatis. idque persuasissct eis, et plane jain certior esset CaUerum quandiu paer erat imperalor, malrem facta Theopbilum allerius vitTe suppliciis liberatum Theodoram seeum habebat, q u omnia dextre geesse, forie cum sanclis illis bominibus instructo valde opimo convivio prandebat. Inlererat buic rebat imperiuroque praeclare admiaislrabal. Verum praeler alios eliam aurea lingua praeditus ille Theo- ubi Micbaelus maluram ad aelatem pervenit, jamque phanes, 102 cujus faciei noia non sine dolore solus ampliludinem negotiorum imperii procurare coepit, reapse verum illud probavit esse quod esi roagno inustae fuerant. Erat aulem boc tempore in fabulis. Quippe mox, ut alter quidam juvenis princeps urbis Nicaenae pastor. Eum Theodora cum oculis deGxis intueretur ac viri tolerantiam admi- r> Phaelhon, curru conscenso, totum Romanoram l m rari viderelur, re Tbeopbanes inlellecla cum aspe- perium perdidit, et ipse de avito patrioque regno ris durisque verbis: Vides, inquit, impera- veluli curru quodam est deturbatus el excussus, non> pronus tantum cadens, sed etiara dorsum lsedens. trix, inustas hasce fronli meae notas? Earutn causa illo in judicio contra marilum luura experiar, ubi Quippe luxurios humidaeque vilae se dedidit vclut aller Nero, imoiodeslus in vino, animo effeminalo, Judex universalis inlegerrime judicat, nec vel perirapudicus, temulenlus, totas pecuniarum abyssos sonam cujusquam respicit vel muneribuscorrumpi se in collusores exhauriena, qui eranl scurrae impuri, palitur vel purpuream chlamydera reverelur. Ad curruum agitalores, niimi, a primo diluculo temaca verba laudalissima imperatrix ejulalu ex intimo lentiae dedili. deliciaa ciborum et suavium opsocorde sublato, vocem hanc miserabileui edidit, inniorum avide qua^rentes, lotos diee apud iuvereerni doloris teslera : Httccine mihi, v i r adaiit
Vari lectiones.
AR. ^ AR. . . AR. . . * R. add. AR. . . R. .
8 1 8 8 1 8 k 8 8 8, 8 8 8 8 1 7 88 8 8
409
87
COMPENDIUM CHRON1CUM.
4!0
! , \ , \*>, \ . *, ' \ , , , \ , \ \ , '> \ \ \ . ' , , , ; ^ , ' , , \ . \ ' , \ \ 8 8 8 8
[. \ . " , ,
8 1
; , . \ , \ . ( '\ * :) \ , , \ , \ :, " \ ', , \ . ' , ' \ ' \ \ , \ , , \ , , [. \ ' , , , , , . Vers.5911

8 8 1
necessitate cogente solus absque satcllilum corpoeundas roulierculas eiigentes, potores, ludiones, risque cuslodum comiiatu mediis in triviis obamlibidinum flammis furentes; qualis scilicet olim bulabat, indecore ac furenter adamans speclacula, erat ille Sardanapalus, rex Ninevilarum. Ejusmodi deque agitaliontbus equorum voluptatem capiens. hominura conaueiudine utens, teraulentia nimirum Eliara spirKiialium liberorum paler fiebat, infantcs perditorum, infanda et lurpissima quseque perpemimorum et aurigarum ceu benignus paler in ulnis iranlium , vitam plane Sybarilicam degentium, etiam Maenades Ulas Lbyrsigtras comilabatur et or- geslans, e lavacro divinae regcneralionis susceptos. gia Baccbi celebrabat. 103 Hinc compotaiiones, Ilaque auri venae nullae sufficiebant, cum in lot saliationes, ebrielates, craleres, inhoneslorum ac atercoreos canales exhaurirenlur. Ycsles ex auro facue priscis ab imperatoribus, arbores aureae, camerelriciorumcarniinum canliones, direclae lanlum ad excilandos risus cogilalioues, omnis impuritas nora3 aviculae, solido ex auro fabrefacti Ieones, omnia denique ornamenta imperatoria, quae in aula d^nique.Tradunlfabulx ferarum inlerfectorem illum splendebanl el a Tbeophilo magnifice fuerant ad Aclaeouem a correptis furore canibus ceu ferani dilaceralum esse. At vero asseniatures barbas rasi celebralionem Bomani nominis confecta, fornaci ct cerusa fucali cum Michaclum circumslipassenl D conflatoriae tradebantur c l sceleraie in exsccrabiles ei iudagine quasi cinxissenl, in quod baralbruin, quosdam quasi lubos evacuabanlur. Ncqne tanlum quatn vtliorutn voraginem eum non conjecerunl I haec ausus est hnitator ille v i t x porcinse designare, Hinc fiebal u l speclabilis ille Bomanorum imperator sed ciiamquotidie profectus in lurpiludine quosdam ipse currus aureos conscenderel ac quadrigis insi- faciens adversus sacrosancta mysteria, Sempliis deret. Pecuniarum thesauri undique prorsus ex- ipsis venerabilia, vir nequissimus debaccbabatur. bauriebantur, resqoe Bonianorum in anguslum coge- Quippe acrem sinapi succum in craierem fuiidcns, baniur. Iolerim adulatores in maxima pecuniariim sacrura illud formidabile repraesenlabat, ludens, ut abuadantia jucundevivebant, amicli (unicisdelicalis dici solel, in iis qua3 ludum jocuinque non admilel peplis auro inlcrtextis: adeo temulentam mol- lunt, et ridens in nrinime ridiculis. Ila vivenlcm Michaclura niater videns, ei iinpelcnaque viiam Micbaelus agebat. Nonnunquam nulla Variffi lectiones.
8 8
8 8
\ AR. * .
81
" ,- .
" .
411
412
'AAV ,
.. , " , , " , , \ , . " \, , , ' , , , " , ^ , \ * . ' \ , , , ( !) . " , * * , , . \

8 8
, , , , , , , . ' " , , \ . , , \ " , * ' . " \ ( ), \ \ , * , , ( \ I). . , , , \ .

4 8
Vers. 5145 ratorcm Bomanum factum esse ludicrum, tolis v i Caesarem verbi3 casligabat metum incutienlibus, sceribus et animo commovebatur, eiimque verbis adjeciis secuturae vitae stippHciorum minis, terrecasligabai, corrigebat, exhorlabatur.Scd quod pro. bal hominem, in viam revocabat, reprchendebat, verbio dicilur, cum morluo colloquebatur el admo- admonebat, omnem machinam adbibebat o l maliim niliones apud surdum cantiliabai. Eral Micbaelo illnd cxscinderei. Sed enim verum erat omnino Bardas avunculus qui occupalo Michaeli anioio, non vcrbum illud Solomonis, qui velat improbos taxari aliter atque vermis in dulce ligmitn i r r c p i l , bomo et rc prehcndi; nam repreheneiones sunl bominibus cilicet fraudulenlus, sursum deorsum cuncta vol- impiis flagrorum inelar, el corda perversa veluti vebal et jara Michaeli cor exederal. 104 Hic lan- sagiUie feriunt ; nimirum objurgaiionibus hisce dem ei pcrsuadet u l imperatricem Theodoram ex Bardas Ga?sar exacerbalus non modo nihili fecit aula ejiceret ac se Caesarcra crearet. Hoc modo eas exhortaliones, verum etiam conceplam adversos miserum illura solum desertumque naclus, quique, nioncnlcm iracundiam et indignationem alebat, non ceu vulgo dici consuevil, bominum furiosorum aliier agens atque si saniosos aliquo curare voniore sinislra îexleram manum absciderat, vel polente, Hli non taiilum aufugiant, sed eliam erga bene racicnlcm excandescanl.Cum igitur aliquando lius plane jam manibus spolialuro, aul secunduui -rEsopicam illam fabulam ovi dememi consitiiHem ^ Bardas accederet ad mysteria nec divinum illud miinus a patriarcba consequereliir (non enim i m factum, de lupi consilio pulsis canibus, imperium guenia fragranlia vasi putido commiltuntur), i n ab imperatore ad sc transferebat, omniaque pro flammalus iracundia Ieonis in morem rugit, ceu arbitraiu animi sui gcrcbat u l imperalor. Quin violenla pardalis in hominem justum insilU, lacoeliam in flagiliuui ingens provolvebaiur, quale ncc ral, a clavo summovel. Ejus in locum Pboiium Scylha quispiam nec Persa nec Sarmala designaret. subsliluit, proh qualcro pro quali viro! Ex eo tcmNam cum filii conjuge (prob firdam lasciviam) non pore miseriaruro a?stus Ignatium jaciabat et dcaliter cousuescebat atque si lori legiiimi consors mergere viruro conabalur. Csesar auras afflabat essct. Hoc terribile facinus ubi magnus Ignaiius lanqtiam graviter spiransaquilo vel saevus illc l o m ilic comperil, qui eo tempore novam Bomam gupcslaiesque ciens subsolanus; quo flante procelke beruabal (eratenim omnium iu ore piaculum istud, gravcs conciiabantur. Quis ea mala satis exponcra paasimque pcr compila et aedes jactabatur), Bardam Varijc lectiones. * .
8 8 8
8 8
. " .
4 8
413
COMPENDIUM CURON1CUM.
414
" , ' . , , ! , . , , ( \ !) , , . ' . , . , ' . , , \ .

8 8 8 8 8 1
\ \ , , . \ , , .
1 8 8
" , ' > :, , ^ \ . , , \ \ , , \ \, ' . , \ \ , ' i Q , " , ; , ! \ \ . > \ , " \ , . , ^ , " ' . 01 \ Vcrs. 5197
% 8 T 8 8 8
possit, qnibns Ignaliara Photias et Bardas excrnciabant? 105 Nimirum ut propriae manus subscri- ^ ptione testarelur amictum se sacrum sponte sua deponere, dentes homini radicitus excutiunl, genas contundunt, maxillas frangunl; ceu piacularibus flagitiis gaudentem latronuro ducem, maleflcum, nudom et vinclum (o sol, tcrra 1) in frigidum sepulcrum marmorenm, foeiens, pollutum stercorc, quo abominabile cadaver imperatoris Copronymi conlinebainr, extensum toto corpore dcponunt. Sed haec audens quidvis manus perpetuo Deum latere rton potuil. Quippe malorum machinator poenas luit, et aorior aemmnarum Ignatii scypbum iracundiae divinae hausit. Bardas enim foveam csedis imperalori fodiens ipse in illam justo judicio praiceps corruit: sceleralus aulem Photius Hlc solio patriarcbico dclurbalus est. Sic nibil omnino divinos oculos D fugil; sic Deus supcrbis mcrccdcm suam irtbuit, quemadmodum elcganlissima Davidis lyra canil. Caeterum Michaelus imperalor ex aurigalionibus Yoluplalem capiens saltem apud illos degebat qui Bpeclaculis ad insaniam usque semcl oblectabant, el ipse curule certamen pcragehat. Cum aliquando quadrigam solerter admodum convcrleret, boc nomine laudatus a quodam Basilisco praedicatorem Hlura soum non auro, nec gemmis donabat, sed imperatoriam ei subliaiitalera largiebalur. Id ubi
videret magnus ille Basilius Macedo, qui jam rcnunliatus a Michaelo fueral imperator, inconstantiam hominis veritus anlevertendum ccleriler cjua conatum staluit. Quapropter craicrem lilbiierum Micbaelo miscct, regno pcr 14 annos lito, ac i m perium occupal. Quippe Micbaelns neque mascularo neque femineam sobulem habebat, quod de sentenlia doctorum bominum scmcn proclivium in Venerera ininime fecundura sit ncc ad procreaiionem aplum. MemoriaB proditum est iniperatriccm Tbcodoram, vere animo judicioquc regiam feminam, cum inluila Basiliura aliquando esset, hujusmodi verbis llichaclum filium compellas&e : Vidcsne virum bunc, imperalor et O l i , prseclarum atque robuslum, quem honore lu aflicis, et perpcluo tecum est? Hic familiam (lieu) noslram draconis in morem absorplurus est, vaslalurus, interfeclurus, omnino exstirpaturus, tanquam implumes* infelicis gallinae pullos. > Enimvero pretium opera fuerit de Basilio plera^ que recensere, undc prognalus c l ex quibus fucrit, quosve generls auclores habueril. Ortus igkur est ex tenui pago vicino principi clarissimaeque Macedununi u r b i , 106 qnani P Oresie cognominalam deinccps imperator Bomanorum Adrianus ab se instauratam de suo nomiue nuncupavil.
r i , , s a l )
Varifle leeliones.
8 8 8 >
. . Hnnc versum om. llunc vcrsuin . . " . pro \ .

8 1
8 8
8 1
8 1
8 8
4|5
CONSTANTINl MANASSIS

41G
OJ , , / , , '* \ \ \ . \ , \ " \ \ , \ , \ " . ' , , \ , \ , , \ \ . , , " , \ , "' , , , , \ . "

9 9 6
' . ' \ . . ' , \ , , , , , , . \ ; \ \, \ . , * , . * , , ,
, , . \ . \ ; , \ , \ , , \ \ . \ \ \ , , \ ,
9 1
[.
, . Vers. 5S54
Parenies aulcm cjus nec opulenti eranl nec diviliis fertur, eumque similiter quiescentem cxcilal, c i abundantes, sed plane inopcs laboreque manuum imperatorem iniro jubet deducere. Tum de lectuio suarum viclum quaerenles; quibus vita functis, et suo desilit aedituus, et ad fani veslibulum recU Bulgarorum principe Crumo dilionera omnem Bo- descendit: Basilium tenuiler istic dormientem i n manam cum copiis percurrcnle suosque mililes venit, buini slratutn, pedibus illotis, vestibus soropimis spoliis collocuplelaote, et exstincto omni didis el pannosis obsitum. Ilaque pro quodam crjuvcntulis flore multisque in caplivilatem redaclis, rore visum hoc oblatum sibi ducit, et' inde disceBasilius etiam caplus est a Bulgaris lanquam avi- dit. Rursusque obdormiscenli prius illud visum se (ula quaedam praedita venustis alis ab aucupe diro. offert, idque vice tertia. Vix tandem aedituus rem Cum aulem e sxvis Bulgarorum laqueis evasisset, intelligere coepit, et Basilium suas in aedes deducit intra fines Bomanorum reversus ceu paaper operas et conveniente cura reficit. Erat autem Basilius alias suas pro mercede Jocabat, in quo vilae genere facie admodum venusla, generosus in primis, niavarias aerumnas pertulit et labores magnos exant- nibus giganleis, pectore lalo, robustis lacerlis prae1 ivit. Tandem animadverso se suos hosce labores ditus. ltaque ex eo tempore paulatiin robur euum in sierile solum spargere, propinquis suis reliclis, D nianifeslum faciens in ore magnatibus universis c palria discedit, et caetera omnia pro nihilo du- erat. 107 Q mullis et supervacaneis vcrbis cens, recta Byzantium contendit. Gum autem urbem opus esl? eliam Micbaelo innotuit, ac primo quipulcbras lurres babenlem ingressus f u i t , hic mihi dem curatoris equorura dignitale cohoneslalur; consilium arliOciosissimum vide, quo pacto radices deinde 6t accubilor, quae dignitas apud Bomanos rcrum mullo ante jecerit, et quam vencranda res ingens est; tandera crealur imperator, ex quo jam sit imperium. Forte cubabat alicubi consopilus tempore semper eodem in conlubernio cum Mi Basilius, non refecto corpore, laceris pannis obsi- chaelo degebat. Gumque damnasset eum ceu vitiotus, capiie convolulo et leclo. Cubabat autem in sum ac tcmulentum, gladio viscera trajecit, et anlc pavimento quodam lalericio, vicino divini Diome- tempus imperium rapuit. dis xdl. Secundum hax somnium aediluo felix ofI n i i i o Phottum Ecclcsia pcllit, et Igaalio tbrou l ( 1
Variof lectiones.
. .
9 9
Ilunc vcrsum om. .
V .
9 1
417
COMPENDIUM CURONICUM.
4
418
( \ \ , , ' 8
{, ", , , \ , ; ;, , , , . , . \ \ , , \ , , & , ; , . " \ \ \ , \ . /. , ^ * , , , .

8 8
\ \ . " , \ , . : ! I ! ' , I \ , 1 ' / \ , ' \ , \ &. \ \ :, \ \ , \ \ , \ \ , \ . ' ', \ . " , \ , \ ' ;, '\
8
Vers. 5,00 num restituit. Cumque liberalis in cives pecuniis r erogandis esse vellel, perquisitis xrariia, qu?e prius ingentcs pecuniarum copias conliuebant, cum omuia squalere cernerel rêc hauriri quidquam ex eis posse, dolebat, rero graviler ferebat, inops consilii lia*iiabat. quid futurura essct ignorabat, undique cuarclabatur : nam egens imperalor el magnis ab opibus destilulus reapse nibil est aliud quam aquila senio confecla, spoliala pariler alis, unguibus et roslro. Nimirum Michaelus imperalor, exhauslis omnibus, ei in inimos collusores compotores proiusis, uoa grypes tanlum aureos conflaverat, verum eiiam plalanum illara, in qua omnis generis aviculae considebant et non aliter caiuillabaut atque si linguas vivas baberent, audiloribus ad caruin voc s obslupescentibus machinamque uovam ei inusitaiam admirantibus. Libet cliam aliud quddaio lacrymis el lamentalione dignum cxponere. Princeps ille philosopborum el inOnitis erudilus disciplinis Leo Tbeopbilo imperalori, Micbaeli patri, plane inusilatum confecerat irislrumenluiu borologii, per qaod iinperatori agenli in regia singulis boris speclandum exbibebal quidquid novi vel apud Arabes vel apud Syros tenlaiur. Forle Micbaelo curules ludos peragenti signiGcatum cst a quodam Syrorum copias domo profectas esse cum impelu gravi atque vehemente. Qua re Micbaelus audita, verilus ne multiludo perlurbala boc nunlio ibcatrum desereret, mox ipsaro machiiiam confringi jussit. Heu quanla fuit baec impcriiia quantaque demenlia 1 prob qualem Bomanis ibesaurum perdidit impurus bomo, bibax, pecuinus 1 Et haec quidem satisâm deplorala sunto. Cxtcrum Basilius imperalor, aaimadverso forlunam Bomanam (beu) pervolulam in genua labascerc, jaroque illo in periculo versari ut in os misere collaberetur, 108 vel reclius u l loquar, animo quasi defeclam spirilus exlreroos ducere, regia sibi ulendum sapienlia slatuit, et ejus salmi consulendum quse lantum non csset morlua iamque sepulcro condenda. Quapropter ex co lempore nil nisi perpetui labores, solliciiudines, molesliae, Ihoraccs circa peclus, arma fcrrea, bella crucnla, galeae, haslae, oculi ad salielalem somno minime recreali. Alque hoc niodo rem Rcr.ianam resiiluii, et forlunam imperii jara scnescenlem ac rugas conlrahenlem rnrsus instar puellae vegetam ei venuslam effecit. Agnovere tuin barbari feram, qu;c prius sooila slrcnuc nunc adversus injuriaruin auclores
Variro lecliones.
" . . . ** . .
8 9 8 3 8 V 8 1
. .
8 1
419
7 0
\ ; , 1 ;. *0 , \ \ \ , . \ . \ , , , \ , * \ , \ ) , \ , " , \ " \ , \ . \ . ' , \ . \ * , \ " , , ^ \ [ , ( Hv ), , , , , , , , . , , \ . , ' , \ , \ ^ \ " . . \ \ \ $ , ' , " ,

71 7 r 7 7 3
Vers. 5561 evigilarat. Idcirco lerriti lalebras subiere, polentia Bomana rursus invalescenle. Gum aulem liberaius vitae procellis Ignatius ad placidos jam coeli porlus appulisset, astutus illc Phoiius, nunquam non ibroni cupidus, in hoc lutus incumbens ui Eeclesia rarsum potirelur, hujusmodi quiddam sane versuium ac pravum molitur. Solas primas litfceras nominum hnpcraloris, liberorum cjus c l AugusUe s u m i l , alquc inde Beclas oinponit, coque declarato, cum ejus aelalis hominibus litteratis negotii non paruin cxbibuisset, v i sus esl impcratori vir csse magnae doclrinai ac sapientiae; ideoqne solhim ei patriarcliicum reddilur. tum fornax et malorum conflatorium Leoncm probarunt auro similein esse, cui nibil a?ris subesset. Hirtc orti ploralus et ejulaliones malris sorlem filii lamcnlanlis el apud palreni pro eo deprecanlis. Scd crai durus, el insiar saxi molliri non polerat; imo acque parum ac adamas ab amore nalurali erga Glium fleclcbatur. Adbibebantur muliercuiic lamculairices, quae pracficarum in morem naenias quasdam lagubritcr accincrcnt et calamiiatem Lconis acerbc deplorarent. Domus universa nibil cral al'ud quam luclus. Aderal ct canora quanlam avicula, quae frequenler voces illas laiucnlabiles audiens 109 edocta, cum mulierculis adolescenlcm, expresso Leonis nomine, deplorabal. Hanc aviculam cum aliquando Basilius loquentcm
c t e a s
Sed enim mortaliura mentes plnrimum erranl, naluralia fata qua?dam bouiines comilantur. D audirel ac in ore nomen Leonis ferentem, siraulJSam imperalor hic cxleroqui prudentissimus.a va- que viderel eos qui aderant lacrymas profundere, fris quibusdam hominibus persuasus, qui fraudes de ira nonnihil r e m i u i t , durum aninium nectunt, ct macbinaliones slruunl charissimosque emolliri patltur, reverilus, uli quidem apparct, nc forie nalura magis expers esse comniiscrationis libcros a parenlibus disjungunl; a matre filiam, quam avicula videretur. Quapropler e carcerc sponsum a sponsa, quorum eral e nuinero infelix filiuni educit el palcrno mitique vullu aspicit. Moille Santabareuus ; Leonem filiura suum in carcercm compingit, quasi qui morlis laqueos palri icrilurus autcm bunc ipsum iniperio prseficit. xcret, cum is revera doctrina? studiosissimus essct, Cum Leo quodam lempore processum inslitueret omn\ scientia copiose instrucius, omnibus discijamquc pervcnisset ad Mocii martyris xdem, v i r , linis a puero excullus. Atque haec sanc calamitaquidam immanis, iis siimlts qui malis a geniis agiVariai l e c l i o n e s .
7 0
7 E
7 1
7 1
7 3
\ .
R.
HIIIIC vcrsum om. .
421
COMPENDIUM CURONICUSL
422
KaX . , , , \ , 5 \ . \ . \ ( ), \ [. \ , \ , \ \ . ' , , 0 , , " \ \ " , . > \ . , , \ . \ . . , , . \ , \ " . \ ' , \ \ , , , \ \ , . \ \ , t \ , , ,;

8 1 77 78 1 78 8 1 88
Vers. 5414 lantur, lam gestibus quam vullu inconslans, in ratorem quartas ad nuptias, et incorrupiam puramque Chrisii sponsam Ecclesiam polluere. Quaimperatorero prosiliens, clava in caput cjus irapa cta lelbale vulnus inflixit. Comprchensus auiem mobrem pa9lorum princeps Nicolaus os aperit, l i coactusqee tormentis ad indicaiionem eorum quos bertatem loquendi usurpal, vatis verbum implet. facinoris conscios haberet, nihil dicere potcrat, Dei tcsliraoniom coram regibus exponens uec miSic Dei morbo graviler hominem vexanle. Hic curo vir nasullaseo nomine reformidans. 110 qnidam sanctns, qnique divino spirilu futura pro- melug longe timorem abigit a viris poientia prav spiceret ac variis donis ornatus esset, nomine ditis et rerum potienlibus incussum. Itaque Nicolaus grege suo et catbedra pelliiur ei soluro vcrMareus, iroperalorem gravi dolore correptum cerneret, exislimanlem aliquid amplius mali consecu- terejubetur : subslituilnr autem ipsius loco quilurum, verbis medicinam ei faciens, tanquam rai- dam alius, sacrarum rerum longe peritissimus, qui ligante dolorem pbarroaco, vaticinium hujusmodi a teneris unguiculis el aetate prima solitariam in e d i d i l : Noli, quaeso, imperator, appetiisse tibi Olyinpo Mysia3 monie vilara egerat el dono valiciy\tst (inem arbilrari, nec animum tuum cogitalio nandi pradilus erat. Hic de mandato divino Ecclesiam ad unilatem reduxit, multipliciterque distrade morle subeat. Nam tibi lam viiae quam imperii decero adhuc anni coelesli a manu concessi sont. D c u m ac in partee divisam propler deliclum Leoni* Hxc iUe falus, obticuit. Neque raullo post imperaquariasad nuptias progressi. Cum auteui Leo doctissioius inter imperatorcs lor e l animi dolore liberatus est et ex vulnere conmorbo correplus periculum vita mraitanle, admivaloit. Marci quidem vaticinium roinime fuisse nislraio jam per viginti sex anaos Romanorum i m \anum evenlus comprobavit. perio, mortem imaiinere sibi animadverteret, AleFuere Leoni uxores omnino qualuor, quas orxandrum frairem et Conslanlinum filium imperalodiae duxit, aoa a libidiae victus, sed ingenli prores creat, boc solo in extremis respirationibus creandae sobolis deSiderio, quo liberos ex se nalos jamque eo animam agcnle pronuntiato : t Alexanconspiceret. Tandem ex quarta el ultima filium drum eiiam (prob parcum maligaumque tempus) purpurigenam genoii, cui noraen Conslanlini datuni. Sed enim boc Leonis faclum Dei ministris post tredecim menses exactos v i d e o . Volebal autcm signiQcare rcgnum Alexaadri lan absurdissimum videbalur, progrcdi videlicel impec
Vflriae lcctiones. . sequeuli oin. B .

7 7 7 8
8 0
pro *\ .
8 1
MR.
8 8
Hunc versum cum
423
424
" . \ \ * , ' . , , . , , " ' , , **, * , . , , , ' . . , " \ , " , \ , . , "U , . g , , " , , * . , , ^, " * - , , \ , . \ , ( ), . ' , , ' ,
8 8 88 8 8 8 1 8 8 8 81 9 3
Vers. 5474 tillum lemporis duraturum; quae sane Leonis v o i Q sic etiam Censtanlinus hic, Leonis Glius, in prima minime vana aut fallax fuil. Nam Alexander pueritia consecuius imperium, posteaquam vix voluptalibus avocalus et compotalionibus nimium multis elapsis annis de conlinuis caiamitatibus indulgens,elcorporis tanium tilillalionibos dedkus, arumnis affliclionibus evasisset, prudenliam longe nec ulla re lanto imperio digna vel opere vel versolidiorem ceu iruclum quemdam naclus e s l , bis perfccla, vel aiiimo denique concepla, ceu flos insiar nauiae gravibus procellis jaciali et vix lansolis efficacilate marcescens exstinclus esk et a dem tranquillum in portum delati. Nam primum niorbis celeriler absuroplus. Itaque solus roortuo forlissimus itte Conslantinus, quera natum aiunt Lconc imperium ConsUnlinus obtinuit, aetalisadhuc Andronico Duca patre, magna manu coacla praeclare tenerae puer, qui imperii gubernationi parum arinalorum hominum imperalorem subilo invasit, apius esset, anuis imroalurus, annos sciliccl id puerili nirairum ejus ajialc conteropla. Veruraenimteniporisscplem modo natus; quaa rcs mullisetiam vero fallax res est, uti Davides cauit, ad saluiem malis occasionem praebuil mirificeque imperalorem equus ferox, agilis, volucer, fremcns. Quippe ConafQixii, lamenetsi felicem exitura procedenie temsiantinuseliamde sclla cquestri excussus in terraiu pore babueril. Qucmadmodum enim arbor recens praceps corruit, el gladio prolinus confossue est. plantaia, quaj propter leneras adbuc radices frigi- JQ L b i vix gravis illa tempestas praleriisset, alia dani biemero perferre nondum poiest, neque ven'longe gravior exorta fuil. ~ ' Etenim Leo ~~ Phocas, digniialc magister, vir proccritate corporis ac torum sajvissimos impetus neque imbres vebemenrobore insignis, cui Romani exercitus omncs erant iiores nec aslus fervidos aec grandinem teiapec r c d i l i , cum recepium ab imperalore videret slaiesque volantcs lolerare, si ab onis alicunde Romanuro Lacapenum seniorein, rei navalis drunvenlis aul grandine vexata nihilominus vim eorum graviorem effugiat eievadat ilhesa, \ \ \ multo Gt gariuin, jam olim tyrannidcm parturiens, impetuexploraiior, cum arbor a veatis el sole exerciia que proplerea rcpresso quod necdum se offerret plurimum a natura roboris habere perhibeaiur: oceasio, lum demum opporlunitaiem naclus, u t i
r : 1 n u
V a r : Iectiones. AR. . R. . . *- \ . R. . .
9 8 8 1 8 8 8 8 8 8 8 8 7 8 3
. .
425
COMPEXDIUM LHRONlCUM.
' * ' , . '; > , , " , , , ,
^ , ' , " ( ), > , ; , , * . ' " ; , , , , , , , , ,

8 8 88 8
, ^ ; , \ - , , , , " . , . . , , , , * ;;. ' , , &, , . ; . ' ^ > , *

1 8 7 88 8
Vers. 5551 quidem arbitrabalur, commodam fetum illum suum in lucem ediditel viperam enixus esi; quique janidia scinliliam animi male affecti apud se nutricrat, tunc rogum accendil caroini igne slridentis. Elenim prae se ferene omnia nomiiie imperatoris ab se suscipi et ejus ad alililaiem referri, qui a Bomano arliticiose ac aslute circumsci iptus csset, copias ndiqae coegit et inslruxit, Lycaonia, Tkracia, Cokhide, Iberia, Pamphylia, Mysia, Syria, Gilic a, nuntero inarig arenas aequaute, quo continebanlur miliies egregie strenui, armaii prceclare, ignem i pracltis spirantes, viroe pugna statarra pnestantce. HiocadChryaopolimcaslra inetaiur, silame regionc Cpolis (quauquam iei peccaveril qui rbem iilam fjranopoiiui, hoc est iirbem Eleslew, cognominar e r i l ) , 112 et campos viris bcllkosis replet. Tolum ejus regionis solum ex baslamm r e fulgebai, galeas resplendebanl, acula sonum effitfebaul, aer ab baslaruffl cuspidibus coruscabal. Aderant miliies sculali, aderant sagiltarii, equites, loricali, universis ferrum geslaniibus. Vel ipsis gigamibua ejusmodi eastra formidini fuissenl. Leoneiu auiem cupidom regni conlra imperatoreui onmia fuisse roolilum obscurum esse demum haud poiuU. Id
Varii3D
8 8 8 8 1
quidem temporis Romanum occasionis loco nactus adversus eam se bellum gerere simuJabat, et copiis amplissimis instruclus nefarie vulpiuain assuebal, 4eoniira peHc non prorsus adomnta se exlendente. Quippe Bonianus senior, classis prneficius ideoque non exigua poleslale pra;dU'i8, animadvcrso iniporii sla um binc et illinc fluctuarc ceu navim quam feibernai lcmp!'8latcs gravissimxsucculiunl,adeoque ros Bomairas collabi miscre u l i quae in tenene admodum aetalis manu sitas rorcnt, in amicUiam eoriim imperaloris ministrorum ct cubiculariorum se insiuuat, qui prsecipua complecti benevoleniia impcratorem vidercnlur. Cum bis cominunicatis occullis consiliis, rcque dclibcrala el fraudulenler iiislracla, lyrannidom apcrla vi moliri sc simulabal et ad invasionem ejus classem miivcrsam addocere. Quo facium esl ut rumor dirus in aulam deferreiur etuniversi gravissimo tcrrorcpercellereniur, donrc tandem rerum humanarum vicissitudo, quae omnia solet immulare, Bomanum ad aulam impcraioris Iraduxit velul ad tranquillutn quemdam porlum. Nam imperalor a praccipuis consiliariis suis vcl I otius insidiaioribue ))crsuasus Bomanum lanquatn amicum suum ad familiarilatcm admiltit, eiioiquc
lccliones.
8 7
. . " . . /. . . . * . * i-i: . *
PATROL. GR. CXXVII.
8 8
? 14
8 8
*-
427
CONSTANTlNt MANASSIS
428
, ' ' ;, " \ . , . ' " , , \ \ ' * , , \ \ . , \ \ . \ &ystv , ' * . xoprj. ' \ " , \ \ *. , ' , \ . , , . ' ' , \ , , , ' . ! \ , [ \ , , , \ , . \ \ , \ , \ ' \ . [, ' \ ' * \ . [ \ ' , . \ , ,
8
Vers. 5581 tain vitge quam imperii sui cuslodem ac defensorem C renunliat, crocodilus scilicet trocbiluni, pinna cancrum : nant ila iion ineptc nec incleganler quis de hoc faclo pronuniiaverit. Iiaque Leo Pbocas, cujus menlioneiu modo faciebamus, intellecto im* peratorem a Roniano regiceu niancipiumquoddam, p r x se ferebal quasi eam rem molesle ferret aniraoque benevoio copias ejus defendendi causa secum adduceret, cum reapse imperium sibi qusereret. Scd eniiu is qui callidos in versulia sua capit et consilia invertil secrelaque cognoscil, moliliones Lconis in conlraria vcriit, ideoque Leo fruslra rcmaggrcssus bianli lupo siioilis facius csi. H 3 Nain Komani consiliis obtemperans imperaior l i l leras rubrica subscriplas ad excicituni i i i i i u i , quibus aperlam Pbocae tyrannidem accusabal el egregium Roniano leslimonium perbibebat. Tuin vero magna inter mililes oriri perlurbalio, el Leo Phocas niox graculua ille pluinis alienis oraalus fieri. Quippc universi litteras imperalorias, ul arbilror, reverili, misero Pboca deserto, aufugiebam. Venit crgo vivus in boslium potestalem, el oculis spoliatur. Ex eo lcnjpore cuncla por Rouianum admimeirari, qui rccepla in se juvenis cuslodia, lanquam ai uialer ejus essel, subito sc novercam busiitem
D
S U I
probabal; el quod proverbio dici consuevit, lupos lerrebal el abigebat, ut ovem ipse dilaniarei ac dcvoraret. Inipcrator enim ratus cupere sibi Romanuni quam bonestissime, adeoque virum illum i m perii sui paironuin et conservatorem esse, primo magistrum creat et magnuin socielalis pr&sidera. Deinde huic digniiati majorem aliam adjiciens, deque humili conditione Romanum ad verlicem rcrum evehens , patrem et cusiodem imperaioris nuncupat. Denique arliori amoris vinculo sibi hominem adjungeus, sponsaliacumejus filiaconlrahii; jaraque nupiias celebralurus socerum imperaloria coroua rediaiii. Hasc iniperatoris erant in Romanuin beneOcla, quibus eum se pulabat ad amorcm exeitaturum. A l occulto praedilua animo Roaia-
nus, mulia suo corde legens et ab omni parle t i b i met iaiperium stabiliens, u l qui jam imperalor esset ac imperaioris socer, natum i n purpura ge nerum tandem avilo palriloque imperio dcjicil, e i solo imperaloris illi aomine reliclo gubernalionem universara in se transfert. Ilaque Romanas impcralor omnibus erat in ore , Constantinua nemini; cui scilicet adversareiur fortuna, quemque nou aliler obscurarel aique nubes slellam occulere solet. Quin eiiam Roinanus bac ambrosia fruens ad salietalem usque ncquaquam bic animi sui libidio*
Variffi lectiones.
. ; .
7
. AR.
429
. * , " , \ \ [, \ , \ \ , . " , , . \ , , * , . , \ \ . [, , , , \ . \ * [ \ ( ), , , .
1 7 1 8 1 8
' , . \ \ , , , . Hv , \ , , , \ . ^ '* * \ "II ^ , \ ; \ , " ^ , , , : \ ,

8 f 1 0 11 1 8 f i
< Vers. 5038 tnOilum sutuere volebai, sed alieno panc loio quasi capita resecuit, et salis illis lerrigenis intcr so praerepio suos pascebal, esurire cogens iiium ad commissis, effecit ul allcr aitcri imilumn cxilium luem is reapse perlinebat. Filios enim suos, cl aflerrel. Deindc densa et caliginosa nubc pulsa, ra cuin eis Cbri&tophorum ex primogenilo nepolcm, dios imperii puriorcs emitlit. Priimun igitur BoUapenatorcs renuntiavit; quodqae dolorem gigncre manus, jam senio confectus, longo tempore poiitns inajorem posset ipsunique cor el ossa pcncirare, imperio, tolis nimirum i 5 annis, omnibus sibi p<*r taui i n praeconiis publicis quam lilteris et conses- muncra benciiciaque devinciis, a suismci filiis ralibua omnes ante GonslantiDum collocabal. 114 ditur el throno dejicitur, non aliler otque priecus Uuo iiebat ut bydra inullorum capilum esscl i n ille Saturnus a Jove rcgno spolialus fuissc ferlur. regia, quasique seges imperatorura baud alitcr ena- Quo faclo Consianlinus imperalor natus in purpura sceretur atque olim salos illos terrigenas provefilios Bomani longc nequissimos coniprcbeudil ct nisse fabuiae perhibenl, bominibus ex draconis quamdaii) in insulam relegavit. Atque boc primum dentibus, qui sparsi fuerant in terram, ortis.Misera tcnipore vidit imperium, anui similc, tanqnain Vero purpura? spica in borum medio preniebatur, D puellam auro luxurianlem el unioucs gestaniem. eleganli veslilu fulgere, sibique lum arridcrc, (um queiuadmodum a spinis rosaid suffocari videmus. familiariler adesse. Cum aulcai oninia Bomanus jam saiis se Bardam Phocam exercilibus prxficicbal, creatum liiisse crcderet, ac sediBcii Semiiainidisiundamcnla scbolarum, ut Bqinani loquunlur, domeaiicum : jecisse, v t l quaiudara quasi Cbalanes lurrini a gi Basilium vero eunuchum, qui Lacapeni filius nagantibus exslmctam ex aspballo cundidissc, collapsus in occipul cliam lergum fregit, iinperioquc luralis eral, accubitorem fecitet imperatorii lecii dejecius miscr in praeccps corruil. Quippe Conslan- custodem. ExsliiKto aulem propler seneclain in linus ubi virilcm aeiaiem alligisset, qua prudenlix Barda fervore, quem pralia poscunl, et impelu cefax in horoine collucere solet, viris bonis in consi- lcri ad res gerendas, in Nicephorum Phocam colium adhibilis, uli nimirum Hercules Jolaum, The- piarum gubernaiionem Iransiulit, hoc est a lepno in ejus catulum. Nactus eain felicilalem ui filium seus sibi Pirilhoum adjunxit, scrpenliua bydrsc
. )3 . vcraum . Hunc vcrsuiu . .

18
1 8
1 1
1 8
Voria3 kctiones. . . . ; .
1 8 11
1 8 18
. Hunc . * .
1 8
CONSTANTINI 431 * , ' , . ' , \ \ , \ , \ ; . [ , ' . ' , \ , \ \ . \ ^ \ [, ( \ ) , , [, , , , , \ , \ .

c
MANASSIS
432
1
" * , , , \ ' , . \ , ' / . , , \ ;;. " ' , \ " , . \ , \ , \ , " ' , . , . , \ , \ *% \ ' * Vere. 56S5
1 8 f T
ex se alque Helena Bomani fiiia naium vidcret,eum ipsum Romanutn appellavil. TJbi jam adolevisset ac pubes factus esset, uxorcm ei d c d i l ; ex quo filii conjugio nepotem vidit Basilium, principem longe victoriosissimum. 115 Tandcm cxactis in imperio quinque annis absque socio et perinrbalione, viue Onem faclurus Bomanum fllium impcratorem renuntiat. Is vero poieslalem universam malis et iuibellibus cunucbis tradens capiendis feris et venando miseraadus occupatur. lloc imperanie Grctam insulam Arabes ceperunt, el receplaculo in ea firmo collocato mare passim infeslum prsedis agendis rcddeLant. Quapropler Nicephoros Pbocas, vir acer i i i bello cl tam animo quam manu proinplua, classis imperalorel belli dux consliluilur; qui mox navibus universum mare complet, et conlra belluas pedestres pariler ac marinas ablegatur. Pugnam inde cum boste cunserit, eumque inagno pralio v i n c i l : piraiicas Arabum naves demergit, \[ sumprincipem pradonum, boaiinem audacissimuin et giganlcum beilalorem, Yelui pueruin capil. Hincc Crela splenuidissimis cum Iropseis solvens triumpbos niagaiGcos ct laHitiaB plenos peragit. Eodcra lempore nobilem ac pulcbram urbcm in
morein puellae ornaum Anliucbenam lsmaclu& boniicida ceperunt et in serviiulem redegerunt ac vclut nieretriccm in irivio slaniem babucrunl. Quapropter rursum Pbocas ille vicloriosissimus bostom niovel, alienigcnas frangit, pugnat pro suis, r u r SIHTI honcslam et boni coloris puellam malri pulcbrorum liberoruni parenli, id est Bomano imperio Antiochiam, rcslituil. Dum islic bellum gerit, Romanus imperator 6 vivis exccsiit, uxori Thcoplianoni et liberis, qu( a ex ca suscepe.ral, iinpcrio rclicto. Cujus rei faiua Pbocas ad se perlaia ilinere celcri Cpolin proiiciscitur, ibique rursus exercituum Orientis dux deck> ratar, sacramentis borribilibus iraperalrici pollici& lus nunquam so Bomani liberis insidiaturura; quo faclo suuui aU inunus sese confert. Sed enim quicscerc non potcral invidia, bellua ferox, urso consimilis, hominum corda depascenli. Nam quidain ex cunuchis aulicis, qui co temporc rcs iniperii solus arbitralu suo Iractabat, adversus Pbocam invidias spina quasi quadam puncius, quod celebriialcui nominis ejus aiquc fclicilatcm a?quo animo fcrre non posset, lilteras ad Joannem cognomcnio Ziniisehani penna non cxaralas millit, H G usquc cohortalur u i intcrfeclo Pboca Byzautium, fiuurrs
Varia3 I c c t i o n e s . . ' . .
t ! 1 7
Hunc vrrsum om. , Hunc versuui oni. R .
, e
. .
8 1
" . " .
1 8
^.
433
COMPEXDtUM CHRONICUM.
434
( ) " , * ! , \ '. , [, \ \ , /, . , , , , -. , , , , \ , " , , , , : \ \ , " , , , . ' \ * , " , " , , * " , * . \ , \ \

1 0 1 1 11 8 8 8
( 2 \ [). \ , ' \ , , \. < ! , , , > . " , , , , , , \, ; > " ' , . \ , , , . ' , , , , , . , , *0 , - , , * , \ , :, , , . \ , ' . [.
1 8 8 9 !
Vers.5717 pcriurn admiuislrabunt eunuchi mulicbres, fccuiidi iwperat>r Romanorum, properaret. Hancepistolain ubi Zimisches accepisset, tanquam infesius impro- ad maliliatn, sordidi, facinorum instrumenta, rertim ncfariarum tubuli, canales improbilalis? His bitali et vir bonus eam Phocae Iradit, cunucbt coaudilisaniinus ducis incandescit, cllco prius quiesiiatum aperit, ejusque sanguinarium animum abomiuatur. Erat aulem Zimiscbes formosus, farie, ccii.s oculos aperil ac rugilum edit, ob quem formido lustra, saltus, montes est pei vagala. Mox imcolorc,capillis vertustis; tolerans, aiisericors, foriis peralor rcnuntialur, Cpolia occupal, urbem absque ct virilis animi, pugnalor inexpugnabilis, copia ceullo periculo ingreditur, a civibus conspiciutr, leriiateque consilii praipollens, liberalis, caslus, cunspcctu suo omnium omnino animos recrcai. roilis, hastarura vibrandarum et arcuum lenJcndoSimul obviamei se offerl urbana muliiludo, nccuoa rum peritissimus, ingenuus,alienusab ira diulurna; palriciorum ordo, praelexlati, ex oflicinis operarii. ut paucis denique mulla el prolixa complcclanuir, Anie omttes alios imperairix cum sacerdolibus bovivus quidaro paradisus graiiarum crat, ipsis Dei inineiu supinis raanibus excipit, jamque dccrcto manibus consilus et aureis sancli Spiritus rivis irriguus, i n quo virtutuin coelus universus chonas D comniuni oninium ordinum Nicephorus imperator velut agilabat, Graiiis ex adverso illis canlando quasi responsanlibus. Talis ac lanlus vir cura Zimiscbes forel, Phocam boc tempore comitari decrcvit, legali munus ab eo coasecutus. Et consanguineus eral Phocae, prognatus eodeai genere. Posleaquam scriplum eunuchi mauibus suis aperuisset ac eo comprchensa percurrisset, omnibus ad copiarum imperalorem renunl i a l i s : iProb miseram, inquit, Romanorum sortem et fortanaro, imperalor I quousque tandem imVariffi . . . AR.
w 1 , f 8 4
creatnr. Erat enimarlis bellicae peritissimus,audax, robuslus, aerumais baudquaquam ccdens, iaciuiLs in nsorem labores constaoier perferens. H 7 Sccundum hxc injpftralriceai Theopbanonem sibi niairimonio copulat, et erga Romani libcros affeclioncni quamdani animi paternam declaral. Prxcipuc vero probabal iu impcrio virililalcui pcctoris et in pneliis ardorcra. Quippc generosi crant in Phoca inipclus animi, suasquc consUiUi.v documcnla stalim ab inilio dabat, jamdudum ostcn le<tioncs.
8 5 s v 3 3 8 8 8
AR. . ' ; ^ . :. . A i i .
435
CONSTANTINI MANASSIS 436 , \ \ . [: , \ , \ $ ' \ . , , > ; . \ , ' \ , ^ , , \ " . , **, \ ^, " . \ , , * . , , , \ \ * ^ \ \ \ . , " , , \ , , " , . .' ' ' \ >, . " , " , , , , 01 , **. , , , , . \ . \ , ', \ . *, \ \ > , . , ' ,
4 4 4 4 1 4 4 4 4 4
Vere. 5803
dens se artificcm esse peritum agendi cqui. Scd gente corpusculum suurn affligeret, sub purpura, dum facultas agendi penes aliosest, ipse generositunicam prorsus asperam legeret, a caruibus in lalcm animi sui corde imo comprimebai, nonaliter victu abslineret. Deqique rcbus in aliis cral inslar atque si quis liiionem quasi quoddam ignis scmca facis clarissime per dicm splendcuiis. Veruni ut opcrtum cinere conservet. A l ubi opporiuuitaiem homo, qui lerresircm el corpoream carncm gcsiael rei gercndae facullalein nactus fuisset, translato ret, quasdam etiam labes babebat, quibus hotnines in ipsum imperio, prcstcris in morem cuni impclu offcnderentur, ac si macul vestem mundam fcemaxiaio lerebalur, el barbaras nalioncs univcrsas denl, quas difficuller elui possiut. Nam ui prisci ircumcursitabat, instaFignis in silvosum quen.dam rerum gcsiarum scriptores iradunt, quamvis impesallum dclati, qui a venlo concilalus omnes dcparairici spirituali cognatione junclus easel, nibilo scit arbores el salius cxurit. liaque meluebant lamcn minus eam matrimonio quoque ârjaali aueum Arabes, Syrus se summiuebat, Gilix fugiebat, sus cst gibi copulare. Praêrbanc labem accedebat Pbocnix animum conirabebat; omnes denique resti- et alia, prorsus indigna viro printfpe, nimirum lucbani ea quaj Roinaaum ad irnpcrium spcctabanl. avaritia. Quippe aberat omnis literalitas, velut Adeo se Phocas advcrsariis inviclum probabat, ab- Doculus a corpore, a terebinlbo folia. Per hanc soluta virtute pradttus omnibusqae dotibus or- causam virtus omnis atque pulcbritudo Pbocai plunatu9, robore corporis, animi furlitudine, pruden- rimum delormabatur. H8Nimiruni si absitocatia, mansuetudine, castitate. Sed enim morlalium lus a corpore, iolum bominis tabfirhaculum caligiin lerris nemo plane labis expers est, etianisi quis nosum est; et cum terebinihus foliorum honorcai ad summum virimis verlicem pcrveniat. Nimirum amisit, tum rami gratia? venustatisque aihil babent, vicioriosus ille Nicephorus Pbocas cseterls tam lum stipes inutilis cst. Atque boc loco libet indina corporis quam animi bonis atque dolibus insignitcr quaidam avaritige Nicephori proaiere. Premeba^ Iuccbat, et usque adeo studiosus eral pulcbrltu- aliquando fames subjeclas Romanis provincias adeo dinis intcrna?,, ul vcste spinarum in morem pun- vix ut medimnus aureo niimmo comparari possct.
Variai lectiones.
R. versum . . add. R
4 1 4 1 4 7
. . " Hunc R. \ AR. \ pro . Hunc verautii / AR. . AR

%% 4 1 4
4 COMPENDIUM CH I(!UM. \ \ , , \ . \ , , ' \ . \ \ , \ , , , , \ . " \ \ , \ , . * \ \ \ ' , . . ' , , \ \ \ . \ , ' , " \ . ^ \ , , * " , . ( ), ' , /, , . \ ! , ,^. ,
8 4 8 1 84
Vers. 5859 resiitueret. Quapropler ille reveriens animo ke.-o Qua de re monitus Phocas dolere sc ilio nomiiie et vulncralo, specic quidem tenus sc affeelionum signiiicans, et inedicinan raalo facerc sludcns, horrea pnblica jubtt evacuari duosquc mcdimnos expertem alque Iristem fraudulcnler simulabat scd dira secum ipse mala machinabatur et animo sucuoo aureo vendi. Tam sordidum sc in frumenii ccnsebat. Hos laqueos el occulla consiliorum reiia vendilionc declarabat, cum quidem horrea mulia Phocas non animadvertens, inslar aquilae per aera frumenlo referia passim baberct, in qua? supepiornm annorum, qui fertiles fueranl, fruges erant subvolabal ct ad virlutcm contendcbai. Nimirum repositae, nequaquam insignem illum maximeque in ore melleos Davidis hymnos babebat, bumi rcgiuni imperatoreru Basilium Macedonem imilatus. duris in stragulis cubabat, lectos purpureos aspcrNam cum is populum Cpolilanum forle Iristem v i - iiabaturj; a re venerea, praescrlim superflua, sic disset ejusque moeroris causaui famcm esse didi- semel abstinebat nt ne per somnum quidem de ca quidquam imaginarclur, 1 1 9 denique sicul ille cisset, buic malo remedium solertcr invenit, gravi violenlis quasi pugnisjcontusa. Jussitenini medimnos ait, argumenta vohiptalum animi velul in coelo capiebat. Quamobrem ab bominibus longe se remodaodecim ex horreis publicis aureo uno vendi. Sed enim de his quisquc pro animi sui libitu vebat, quasiquc fuga quariam inila semct domi slaiuat. Caelerum Phocas suspicione quadam de coniiuebat, in morem solitariL passeris et insouuiis imperatrice concepta, quod esset amore Zimiscbis cujusdara cicumse; quse resatque studia iion placecapta quodque consuetudo quaulam inler eos clan- bant imperalrici, venereos amplexus requirenlL destina iniercederet,' ac pralcrea cognito Zimi- Quapropler opporluno tcmpore Zimiscliem sibi schem singulari libidine imperii flagrare, polesta- adjungens, cujus amore tola flagrabat, gravilcr impcratorrsuccenscnlis, clam bominem cum mullem et magistraturn ei abrogal vitamque privatam lis annalis in aulam introimtlit, ct quasi venaiores agere jubct, nihil aliud in eum durius statucns. Yerum imperairix graviler molesteque fercns Zi- quosdam ajj cubiculum leonis deducit, lorique conmischem ab aula remoium, persuadet Phoca? ut sorlem (proh facinus iniprobum) bosiibus prodit, u l illa sanguinaria Dalida Samsonew, ut Hclena bominem revocaret eique dignilatcm pristinam
r
Vari lectioncs.
1 8 8
. .
8 8
1 8
* .
8 8
9 COSSTANTINI MANASSIS 0 *\\ , , , [. ' , , . " , ; " \ , ; , ' , , , 1**>* , , , , \ , " '. . \ . \ , , " \ , \ ". * ' . ' , . , , \ , , . , , \ . \ ' , , , , " , , \ ,' & ' *, \ , [ , , /, " % \ . , , , , " *, [ , . * \ * 0 , , ' . "
5 7 ea 9 9
t e r s . 5911 marilum beroem, praeliatorejn insignem. Qusenam G le%na. tale quippiam fitit ausa facere? qiiae tigro^ pardalis? quae ursa? qufc buprestis? quae zygaena ? Nimirum canes illi Pbocam indagantes introcurrunt, reperiunt eura cubantem bumi lenuiter, divina quaedam yerba pronuntiantcra inlerGciunt, êxluni jam annum imperaniem. IIoc modo justi viri sanguis in terrain profundcbalur, ut Abclus olim a Caino fralricida necalus esC, et ad Deum quere!as lamentabiles emiiicbat. Secundum ha?c Zimisches coronain imperatoriam sibl vindicat, el rorsam copias adversus Arabes educit, rursus cnsem Syri efficncem gusiaht, rursum Phrygiae gentis princeps fuga sibi consulit. Elenim sic imperator gladio contra bostes vibralo, Barbarisque liiiitiinis Romain rum imperio tcrrttis, onmes ferociam animi supefbiamquc deponerc coegit. ac plurimum Romanis finibus, qui ab bostibas valde coariali fuerant, adjecit, caslris ad Tigrim amnem usque promotis. Melucbanl robur ejus Cilicifc praesidiorum munilionumque principes : manus rei mililaris gnaras Phoenicum nalio fugiebat : Syri curo pallore bellnm reformidabant. Conspcxit hunc imperatorem Edessa, conspexerunt Eupbralis campi, cujus amnisaquas Romanorum cqui 'lauserunt, et ea loca passim suis binnitibus replcverunt. Conspexit eumdem Danabius fluvius, cor.spexerunt Istro vicini Scythae caodeutcm hoslium a^mina, duccs nalionum perrumpcntem, occidentem, persequentem, antesignanoe in fugam conjicicnlem, non aliler alque leo delalus in bovcs cos ipsos mactat alque dilacerat. Amnium aquae in sanguinero lunc commulataB fuerunt, ipso ctiam I>tro cruenlato. 1 2 0 Percurrebant Romani vic'ilias ei ptankics , Rarbarorum animis furuiidine perculsis. Talis nimirum pa&lor eral Zimischcs, qui belluas persequebatur, pro suis pccudibus excubias agcbat, nec Fornnum oculis \idebat suis, in boc i n cumbens u l immanmm ferarum niaxillas contundcret. Rurûs idem pacis lempore mitis, suavis, urbanus erat. Oculos babebat amabiles, vujtus meram voluptatem stillabal, facie lsetissiinus, manu munificcntissimus, corde inagnanimus et plane magnificentissimus ; eral denique paradisus quasi quidam novus, e quo fluvii quatQor promanabant, justiiia, prudentia, fortiludo, temperantia. Qqodsi Pboc.-c jmperaloris cscde semet nou contaminassct, reapse fuissei inslar eiderisMuciferi. Posteaquam naiura? debiLum persolvissel, exaclis posl Pbocam in imperio sex annis, cfflorescere c a perunt Basilius et Gonslaniinus purpurigcnai Ro-
Varia3 lecliones * AR. > . " . . * Hunc vcrsum om. R.

T ei
H u n o vcrsum add. B.
8 1
COMPENDIUM CHRONICUM. 442 , . 01 \ ' ' ' . ', \ \ . \ \ , , , , , , . " , , , , ' , & , \ , . \ \ \ , \ > ^ \ . ' ' ^ KaV \ ' , ^ ' [, \ *, . '. ' , \ , \ . \ , ' , \ , \ , . \ \ \ , . \ , ' \ \ \ , \ \ . \ ", * . ; '.
8 4 8 8 88 88 8 C
441
Vers. 59.8
maiii filii, qai pridem rebus prafuerat patre Consiaiitino natus. Hi patritum et avitum imperium aliqoandiu prorsus obscuratum, et lam Phocae quam Zimischx annis interruplum, rursus in l u cem exlulerunt quasique inlerpolatum continuarunt, aurca catena quadam colligatum. Nimirum aecidit hisce purpurigeuis ejusmodi quiddain ac si arbor, quse biberno tempore marcuit, rursmn veajsiate veris perjucunde quasi arridcnie refloresc-at, vcl pulcherrimi splendoris sidue occullelur a aubc, ac rursum dissipata re, quae luminibus ejus ofBciebat, effulgescat. jor autem e fratribus naiu Basilius abavum suum Basiliuiu Macedonem laborisque lolerantissimuin Herculem iniilalus, ac luplatibas repudiatis oiiosam mollemque vilam pcrosus, asperitatem ac duriliem aruiorum, loricas, galeas, enses, tela cuivis nectari praeferebal. Hoc studio ductus vesiiiura moJlem, mensas delicatas, leclulos pprpura conslralos, unionnm geslationes oderat; e conirario scutorum coBisiones el armom m sircpitus majoris quam qaoruinvis iaslruroentorum melicis numeris aaimos oblectanlium illcce bras aes(imabat, adeoque calcaribus et libialibus ferreis et bellicis hasiis gaodebat. Yerumlanien
fortuna invldis eum conluens oculis fervorem bnnc knpetumque resiinxit et inbibuit. 1 2 1 Quippe concitato ad defeetionem Barda Duro, magnx potentiae viro, bellicoso, audaci, arrogante, cogaato iraperatoris, velut alterum quemdam Aderum commovit, alqae ita vitam imperaioris comurbavii u i venlus procellosus ex jiube prorumpens navigium succalere solet. Dum hoc beHum diulius darat ae de iaduslria prolrahilur a Duro, periculis inlestiuis imperium exagilanlibus, Asia per Arabes vastaia est, fines Bomani a Syris coarlaii, vicinae Istro rcgioncs cnm Tbracia finilima Bulgarorum excnrsi*nibus vexaia. Medius imer hos imperator, lanquam ry in mari navicula, fluctuabat, aviculse pullo in ore draconum similis. Verum mox hiemis loco vcr effulsit, el pro tempeslale proceliosa spirare conpii aura jucunda, tranquillilatem rerum omaium cum ferens. Nam Bardas imperatoris se virga? aua^raisit, el omnes clam regnum affectantes se reprcsserunt. Ab eo tempore mox imperator Arabum d i tionem, Pbasidi vicinam lerram, Pbcenicem prestcris in morcm invasit; quo factum ut Iberi alquo Tauroscythai vebemeater expavescerent. Ita celeriler universam Asiam percurril, aeque auis oculi^
Varifle lecliones.
. . - .
6 8 u 8 8 7 0
l!unc verstini add. .
8 8
\ . .
8 8
'<-
443
414
: . , , , ") . \ , *, " . , , , ' , .

1 7 8 7 8
, \ \ , ' :, , . , , \ \ [ . ' , ? , \ , \ , \ , ' , \ \ , . [ \ ' . ^ . , \ , ' , \ , , , , , \ , >. . , . \ . , , ' , /. . , \ , , [^ \ , , * . . \ ' ,

78 7 4 78
<1
Ver*. 6023
quieiein somnumvc conccssit ullum, donec laceralites ad praelium armari; omnes iram pugnamque tores ovium lupus exlerminasset. Senserunt et Bnlspirarc, onines loricis ferreis, sculis aereis, bastis garoruni oplimales potenliam ipsius, campis eorum gravibus sese munire; tuba mavoriium ac belltsanguine tiuclis, ct cadaveribus passim qucrcinocum quiddam sonare; hastae densari ac inhorre. nim truncorum niore sparsis quasique silvam scere; clainores l o l l i ; cuncta in ulroque exerritu quamdam cflicientibus. Milites Bomani lam gravis apparari. Gum ad manus venLum csset, leonum ct <|uam levis armalura: per Thraciam liberrime lum spumanlium aproram more concurrebant; enscs vagabantur, examinalim proslralis non minus ubifurebant; nianus baud ccssabanl, sed cadeiilium que Bulgaris alque olim Trojani passim caesi jacecruore polluebantur; scula cum hastis comminuebant, Achille ipsos trucidante. Quapropter de ferobanlur lerribilemque slrepitum excilabant. Intccia sua nonnihil rcmisit Barbarus, qui suorum m i rim suos imperalor obire lanquam celeritcr volans lilum robur exslinclum cerneret. A l eodem mox accipiier, et adversus hostes irrilare. Tandem B n l clamores bellicos edente classicumque tollenle, garorum copiis lerga dantibus, Bomani fugienies Basilius quoque gladio se accingebat, aheneumque ^ persequi, poslrcmum quemque credere, cadeniem scutuin instar Martis bellici lumultus pleni et mu~ pedibus proculcare , principcm genlis indagarc, rorum expugnatoris quatiebal, campis armatorum nervos equorum incidere, castra bostium diripere, mullitudine complelis. Non eiiim solebal regiis in spoliis opimis potiri. ihaJamis cubare, more delicaia? ac tenerae pueliae, Sic Bulgarorum fastum impcralor cocrcuit et qnae virorum conspcctum fugit; sed malutini rores supercilium illud elatum deprcssil; sic agilatos cincinnos ipsius plcrumquc madefaciebanl, qui falo quodam cancs suis a caulis et gregibus abeolim unguentis imperaloriis pcrfundebantur. Bur- git; sic superbos miseros, sic feroces timidos, sic siis ergo pugnae ancipites atque ca3des occipiebanex liberis servos per varias amimnas effecit. 122 barbari animi ferociani Barbarus Sed quando nemini parcit Orcus, etiam Basilius oslcnlabat iuslar apri, qui baslae cuspidem sua i n ad mortis delatus est porias, q u fulcrum illud tra viscera furens adigit. Jain ab ulraque parte miBomanorum inslar frurocnli irilurarunt. Accidit
l U r 0 1
Verifle lectiones.
I . .
7 1
7 8
7 1
7 8
' \.
COMPENDIUM CHRONICUM. 4<6 \ , i \ \ ' ^ , ' , , ' , \ , \ ' ' . \ , \ ' | . \ , , '' * . . \ , * \ . \ ' , , , ' . \ \ " " , . , , \ \ , ^ \ , ' \ ' ' (;) [ \ , \ , , \ \ " . , , " , . , , , \ , , , , \ , , , \ \ \ . (* -, , . \ , , ) , , \ ' . . \ ,
77 7 0 7
415
Vers. 6080 lamen hoc illi malora proveclaque jam aetale, cum imperio quinquaginla totis annis pnefuisset. Post eum regia potcstas ad frrtrem ipsinsConslaniirium devenil. Sed verum eral in hoc omnino vcrhum iliud vulgo jaclatum : Ex eadem argilla pclluvium et poculum, ex eodem ligno vas coquinarium et $copae. Nam faoruni fralrum vitae tnodis inrinitis et ex diamelro pugnabant. Basflius spreiis voluptatibus, omnem vilaro in rerum beJlicarum exercitatione consumebat, viros equestres, armaios, loricaios, ad bellum comparatos magni semper faciens; ex diverso Conslanliiiug tibialium calcaria curo lonicis ne aspicere quidem suslinebat, curruum strepiius ne per soronum quidein audirc, bellica? tubsc clangores, voces ei tumultus Marlios ferre non polerat, 1 2 3 voluptaiibus lautisque mensis perpeluo dedilus, ac delectalionem capiens ex cousuotudine impqdicarum muHercularum, saltatrlcum, libicinarum, ridiculariim cilbaristriarum, tametsi jam decrepitus senex foret. Idem formidoloso corde praedilus nuda ei levi plerumque cnluimiia perpcllebatnr ot complures oculis spoliarct tanquam fraudes defectionis occulte slruentes. Gum filias lanlum duas baberet deque illis sollicilus esset, ac moniius a quibusdam foret imperio posfr ipsum quemdam ordinis scnatorii virum, cui nomen cssci Bomamis, cognomentuin Argyropulus, potilurum, vi hominem adegil ut uxore prima rcpudiala, Zoen filiam siiam in purpura nalam matrimonio sibi jungeret. Atquc bis ita constilutiset ordinalis, v i tam cum morte commutavit, cum perpusillo teavpore, solo nimirum biennio. rebus prcefuisset. Inde Bomanus in solio regio collocatur, vir sapiens, religiosus, divinas res sludiose pervestigans, libris plerumque se obleclans, et nocturni9 slationibus. Virgini Deiparae delubrum magnificenlissimum exslruxit, quod Peribleptae sive speclatissima* templum nuncupant. CaHerum imperalrix ailate vigens et tentalionibus corporeis incalescons, ac Bomanum interea videns suis intentum rebus v i vere, qul mulieri se junctum non recordaretur, et quiilem juvenl, pravis et improbis quibusdam cogitationibus mlre discruciabatur. Erat auiem quidam adolescens forma venusta et elcgante, nomine Michaelus, patria Paphlago, In quem versantem in aula eonjeciis imperatrix oculis, animadversoquc vultus splendore ac gratla (genas enim delicalulas et tcneras babebat, colore praeditus opiimo, venuslus, cute candida, rubicundus, meros amoris rores slillans) non solum exardesccbat, verum eiiam
Variffi lectiones.
V ilunc vcrsum om. . .
7
* .
: .
447
448
' HV/ " d>t , , \ , \ [ \ " ( ), ' . . ' \ , ' , , . f l v , ' , - . \ ' , \ , -, , , ^, , , , . , ; ^. ,
81 8 T 8
., ^ \ , ' . . , , , , , , , , , . , \ , \ . * , , " , , , , , , , , \ \ ; \ , [^, " , , (, " \ \ \ .

81 88 8
( cuni eo consueludinem babebal, et oculos suos frequcnte Michacli conluilu pascere solcbat. Tandem aliquando Romanum imperatorem balncis sc recreantem ac foventem adorti viri quidam facinorosi, draconura rilu collum ejus constringentes, suffocarunt, incertum quo pacio et per quos ad boc scelus irapulsi, vel annuente, ceu vulgo perbibcnt, Zoe, vel proraua ignara ; nihil enim bic quod d i cam habeo. Sic ille vitam et imperium reliquit, annis eo quinque cum scx mensibus potiius. Exstincto Romauo, Michaelus imperare occepit, paulo ante obscurus ob generis bumiliiaieni, mercedeni bauc furlivae cousucludinis uaclus. 124 Erat aulem Mlcbaelus non forma soluiu praestante, verum eliam virtutum donis fulgcbat, q u animi sunt exornalrices ac mcntis faces. Nam uli vir prudens intelligebat ac secuui ipse considerabat ex quani bumili sorte maximam ad subUipilatem pcrvenissel. Propterea facilis ad eura palebat adi(us, bomiuem fastus expcrteiu, modeslum, ad n i i sericordiam proclivcm, iniseraniem calamitosos, egeuos sublcvautem, pauperes beanlem, ab inopia3 gelu laesos vicissim quasi calefacienlem ei fovenlera, sitientcs aureo polu riganlem. Ncino in confpcctum ejus admissus lacrymans abibat; nemo
Vers. G155
petens aliquid aegro discedebat anim.o. Sed enim gravissirao quodam morbo laborabal, ut Saulus olim, a genio malo vexatus; quo fiebat ut vilaiu calamilosam et pcriculis obnoxiaoi ageret, vel corporis succussionibus hominem perturbantibus et prosternentibus, vel gravi scelerura. vindice genio cuui ipso Golluctante. Quippe frcqucnler amissa voce, hunii collabcbalur, ore spumam ealivamque copiosam rejiciens, et labris nigricantibus, oeul.s distorlis, sonos qupsdam horribtles, obscuros ao brulos eniillens. Quodsi aliqui opem laboranti non ferrent, caput suum tanquain alienum pariciibus allidcbai. Quoties malum nonnihil rcmitlebat, lonj-e aerius c( ardciilius vinuli sludebai, iniornamquo vaJeludinem curabal, solitariae vifce cupidissiimis. Habebat aulem fralres viros improbos, fucos rapa ces, iulractabiles, belluinos, insolentes; qui apud porcos aeiatem exegcranl et bubulci opilionesque fuerant, bircum redolcnles, glandium el aJioruiu silvesirium fruciuum colleclores. Et bonjm priaceps sceleribus erat is qui etiam aelaie reliuuos anlccedebat, jamdudum caslraius, vir mortbus aequissioiis, ferox, sordidus, praefcclus iis ardibus i i . quibus senio confecli curabantur, qui saue imperii negotia sursum dcorsum volulabafc, e l imperao
Varia3 lecliones.
8 1 8 8
R, . ** R . : . . .
9 9 9 1
8 3
Hunc vcrsum oni. R.
* Hunc vcrsum om. R.
4(9
COMPENDIUM CHRONICCM.
, . ; * , , , , ' ; , ( ) . , \ , . \ , , , " , . * . \ , , , . \ " , ,' " ' , , , \ , ' , \ , , \ , \< " ' , \ . . , , , , [toip, " , *, \ . \ \ * . , , , , \ , , ,
8 8 8 9 1 8 9 8 8 8 8 8 8 8 8 88 1 8 8
Yers. 619Q rem iia iractabat ut belluas suas leonuui curatores posleaquam tantarum rerum administralioncm sofrnl. Ilic etiam aucior fuil ul Micbaelus quidam, aggressue csl homo juvenis, expers consilii, ferox, imperaloris cx sorore nepos, ab impei alrice Zoa conlumax, musti recentis in morein fervens et adoplarelur. Igilur imperalor bunc quidem ado- ebulliens, fortunae propitiae benigiiitatem ferre noa plaadura dai coujugi, et homincm plane brutum ac potuil, iilcoque confusum ac profundum in prscciporco similem Gxsaris corona cingil : ipse vero pilium prulapsus est. Nam prosperitas esl, ut aium, Inorbo consuclo pressus indumenlum purpura me- consimile quiddam gravi plnmbo; et si bomincm lias, 125 vestitum scilicel nigrum ac spirilualcm, robusiutn non nanciscalur, qui oneri ferendo p; r pro lurbulenla vita iranquiliilaiem ampleius, susit, pronum in terram praecipilat et proterit. P r i mumigiturMichaelusimperii proceresetconsilian; s rtiit, cum in ioiperio scplcni annos exegissel. principes barbaricum in morein genitalibus exsecti Secundum haec gubernaliouis curam in se Iranenuiltavit, quo facio a prima quasi linca se i m p n fert imperairix, c l marili sui nepolcm ex sorore buni declaravit : quippe sccleralos boniines el ad Michaelum non reclc signis imperaloriis exornal, nialiliarn solertes vcl imo quis dre, ceu diciconboiuinem diabulicum, belluinum, a naiura proclivcm ad quaevis faciaora, el ob juventuiis insoleniiaui ^ suevit, agnoverit. Deinde juvenibuspueriliaconsilta pullo consimileoi frenum respuenli, et insullus ac suggercnlibus adjunctls sibi ac primoruni in consirecalciiraiiones pelulanles ei pro nulricaliouis pra- liarioruia numeram relalis, periade ac Roboamu uiio reddenli qu;e ipsum velul uberibussuis aiuerat, olim Solomonis filius sese gerebat, Zoea ei Theodoposleaquaui scilicel mamuiara ejus auxissel et ad ram reginas ejecit et rasas quamdam in insulaat salieialem ab ea pastus fuisaet. Alque bac quidem relegavit. Ea rcs gravissimas roisero turbas d c d i l in parle nala in purpura Zoe comroisit ex ignora- noa aliler alque si ventus in mare incumbens lotunr Loue quiddaiu quod serumnaruni ei variarum origo ab imo coaimoveat. Animadvertere tum erat c* f u i t ; quae uimiruin scrpeatem ia siuu suo foveril cerlisreruai argumenlisquania rcs sil benevoleniia ci ioiperii uiaaimam dracoui praebuerii. Elcnim plebis erga principem,el quantx siat ejus vel regi*
r
XmtB Jectiones.
* \ AR. Hunc versum om. R. A. \ R. * R. . . R, . R. R. R.
9 1 8 8 8 k 8 8 8 8 8 8 1
R. . ; * . R. R. 9 1,1 1 8
8 1
8 8
451
CONStANTlNI MANASSIS
. , , , . . \ , \ . , , . ' ' , \ ( , * ), ;, " . \ ' , ' ( ), , , ' \ ; . \ ; ' ; ;
10 1 1 l f 1 1
<* ', ' ; , $, , , , , . " \ , \ ; , \ \ - \ . , . \ ; , \ ; , \ , . , . ^ \ , \ ' , > \ , \ , , , . , , " \ ;, ,

8
Vers. Gi42 vel niagistratns vel bellici ducis vires, qui auimo lacrymanli oculos novaculis eruunt, eadem pena erga subdilos palerno affeclus cst et vicissim ab eliam palruo ipsius irrogata, qut vir crat moribus eis lanquam liberis suis diligilur. Posleaquam enim C improbis, nequam, sceleratus, omnium appetcns. audilione populus ea quae gesu fuissentaccepisset, lmpcrii gustumnon ullra 4 menses percepii.Secunniniirum reginas ab iinperalore solum vertere dum hscc rorsus imperatrices administrationem jussas, 126 invile rasas, nigris vestibusHndutas, rerum in sese recipiunt, et iraditum a majoribus ingenli furore percitus mox lapides, ligna, quasvis imperium usurpant. Quarc procul cxpulsa vexares seniet offerenles, glebas, clavas, gladios cortionum tenipcslale, jam dulcis favonius spirabai, ripit, ipsis eliam mulierculis radios kaslarum arnio- et serenitas quaedam suaviler arridebal. rumque loco usurpantibus. Deinde magno cum Cseierum regina Zoe cum slatnisset impcriuni clamore ad imperalorem curruot, roanibus et ani- Romanum virilis imperaloris opera indigcre, simulniis reginas ab eo repetenies, et ipsum Micbaelum que successores ex se natos conscqui cuperei vocibus imnianissiinis conviciando proscindenles. (quippe tameisi cujusdam arboris instar a duobus Hle vero prius draconi terribili et leoni similis, bortulanis rigala fuerat, lamen periculum erat nv. nunc. inslar leporis ferainae vel cbama?leonlis forroiabsque gerininibus ct foiiis arida mancrel), clcgai * dolosus conspici, de ferocia remiltere, celeribus tem quemdara virum, cui Constantino nomen cssel, navigiis reginas adducere, gubernaiionem el i m - T) Duellatori cognomcnttim paternum,e Lcsbo celeperiura ejus aviluin palriumque reslituerc. Nihiloribus navigiis arccssivit. Nam relegatus in banc miuus de intcgro fax sediiionis acccnsa fuit insulam fuerat a Micbaclo, qui noh ita pridem adversus hominem abouiinandura. Quapropter ineregnaveral, propler imperii cupid Latem, quod ad vitabiJi v i perspecia, cum insiar ursi a canibus se rapere conalus fucral, u l i nonnulli tradum cincli sc undique circumdatum cenieret, vitani fuga (divcrsi enim hac de re rumorcs emanarunt), aflirconservarc niiilur, e l , quod vulgo dici consucvit, manlibus aliis, quorum alkna pulalur a mendaciis lepus ad rupem sese proripil,ad mensam raysiicam lingua, propier occullant cum imperalrice Zoc conpcrfugii ioco lendens. Verum populus saepenumero suetudinem exsulalum abire jussum in cam quam ad furorem usque accensus ignem ipsum vinccre diximus insulam, curri parum abfuissel quin oculos soiet. Nani cum intra ipsa adyla sacra cursu perru- eliam amitteret. 127 Nunc auicui contrariam i u pissenl, inde miscrum avellunt, et clamanli, gemen t i , partem lapsa fortunae lessera, ct aliier convcr^s . . /. ,
8
Variffi lectiones Ilunc vcrsum om. R. .
1 8
1 1
R.
453
4
COMPENDIiJM CHRONICUM.
iU
Rat 3 , *, \ , . , " , * . . * , \ , . " , *, \ , , * , , , , , , . , , \ , Kat \ . \ * " , , ^ , , , , . , , * \ \ , , \ ^/., . , , , 01 , , ' * , . "' , , ; , , , , : . " , ", , . , . * , * \ \ \ , . , . \ ; , . '
, 0 1 5 1 8 18 1 3
C qaasi tcstis illius, imperator et rerum dominus re~ nuntiatus est, qui antea condilione servus erat ct exsilio muliaiuselin cuslodiam dalus. Nequemullo posl Zoen imperalricem inatrimonio sibi junxit. ila niiuirum versatur incerto vila inorlalium ; ita rerum bumanarum rola sursum deoisumque currcns omnia volulat, ei confuse invertil. Accepimus aulem fama Duellatorem bunc rerum quidem iiiililarium fuisse prorsus imperitum, cseieroqui ero magnificum , liberalem, urbanum, magnanimum, moderationis et aequitatis studiosum, ac prxscrtim ita muniGcum ut esse liberalilalis quodd.tin quasi mare videretur,cu]us fructu mullis frui
Vers. 63CO
tamque locupletem habe! ai. Quodsi quis ejus ma gnificentiae cnpil argumeniuin babere, Pideiu illt faciet domuailla splendidissinie conatrucla de fuudamento in bonorem vicloriosi teslis Christi Grc~ gorii. Sed euim qui adeo lulgebalbonis supra cedros, et qui virtulibus florebat tanquam omnibus durans a?latibus pboenix, corpore admodum erat languido claflecto; nam podagra laborabat, conslrk tis quasi per compedcs quosdam pedibus. Quamobrem in lecto deciimberecoaclus aegros et discruciaiospedi& curabat. Hinc tol in ipsum tempestales et aerumiNe sunt concitat. Noius esl acerrimus ille Maniaces, gigantcum in morcm bellicosus, manu promptus, conlingii, emitteniis quasdam quasi v e n a s e i s c a t u - cajdibus gawdens, audax, fortia, animoso cordis rapelu fervidus. Is igilur cum egregias miliium rientis i n morem auriferiPactoli Nilique argentiflui. Qnippe inunilicas ipsius manus experlse sunt na- forlisshnorum copias cocgisset* 1 2 8 qnasi nul cs tiones integrae, templa, pauperes. Erat enim fluvius qua?dam borrida caput imperatoris operuil, qua> ubique seniet effundcns, et munera copiosissime pluvias vehementes, non aquosas sed fluxns sanguinis miuaretur. Hinc caslellis el oppidis caplis iia disiribuebat in acrumnosos tanquam in lubulos et fervcns progrediebatur, Centauros insolenlia supccanales baud perfossos. Superbus quidem ille rans, ut Capaneus magniQce se efferens, ut Antaeu Xerxes, Persarum rcx, cum sestivo tempore sub plalano pulcherrima recubuisset, arborem orna- cum fastu se oslentans. Etqnis ejusmodi se mahim cvilaiurum spcrasset? Enimvero quisquis Dti mamenlis inanimis vicissim cobonestavit : at hu|us iinperaloris boneficiis continuis scopuli, arbores, nibus custoditur, gigantes non formidabil, belhias iasuke, prata rigata sunt. Tam niagnum animum non memet, non ferrum, non os ardentis camini
y
VariiB lecliones.
. . . AR R. ' . " R.
1 8 8 1 1 8 1 7 8 8
. . ^ .AR.
1 8
1 8
455
CONSTANTItil MANASSIS
450
, , ( ', , * ) , , . ^, Kat , . . , ' , , \ ' , . , * , , ' \ \ . , ** . * , \ " , , \ \ \ ; * . , *\ " \ . * \ \ \ . [>. , . Hv \ , -, * * >. , * \ \ \ . \ , . \ ' , \ , . , , ( ), " , \ , *, \ , ' . \
1 31 w 7 8 r
C limebit. Magis enim babel opUulatorem Deum quam Panlarbes lapis vel ferarum ad Jigridem persecutor ille Midas. Post hasce turbas teelos sol vicissim radios emisit et illoneia illam noctem alque nuboni dissipavil, ui jam ct hnperator et urbeslucem caliginis expertem ccrnerenl. Quippe immanis illa bellua caesa est, el universi crudeles ipsius maxillas cviiarunl. Rursus autem aliud malum enalum est, nimirum Tornicius, alia be6tia,quam olim conspexit Danielus, oinaia* proculcanlem, commiiiueiiiem, pedibus alterentem et reliquias denlibus confrin* gentcm. Verum hunc quoque vindicla cilius teiis suis inevilabilibus confixum abripuil. Quo facto, U-anqitillilnlcm naclus est iiupcrator solidara et oamis lempestalis experlem. Taadem gravibus niorbis coniectus, natura debitum suum exigcate, rcbusquc suis ex animi sui sentcatia conslilutis alquc ordinalis, vilam cum morte comniutavit, impcrio duodecim anais adminisirato* Constanlino morluo, ad Tbeodoram Zoes gcrmanam sororem, quaeduduni obierat, imperium rediil. Nun diu rebus prafuil, duodecim vidclicel mcnsibus; cumque se migraturam e moriatt corpore deprehenderet, eliamnum virgo, oeu perbibetur, virum
D
Vcrs. 6557 quemdam aetate provecla sencmquc prorsus capularcm in locum suum substiiuii. Ei nomen crat Michaelo, prorsas decrepito, cum coinicibus annosilate cerlanti, consecutoque rude donandam aetatem, qui lamen alioqui gravis el oplimus esse videretur. Sed eaim cordis sui quasi germina producere in lacem, spicain in imo latentem extradere non poteral: quippe famuli Theodorae potestaiem univeraam usurpabant, contcmplo Michaelo veluit succi experte 129 brassica, foliis nudata, jam puirescenle. Pra3terea terribilibus sacramenlis se obligavcrat, pollickus se cessurum Spsis quibusvis ia rebus. Quapropter umbra tenus et verbo lantum imperator erat : cajlera pcr eos adminislrabaiUur quos diximas Tbeodoram Michaelo reliquisse tanquam pueri curalores, cusiodes, patres. Bis enini pucri senes, ul est in provcrbio. Ilincusu veniebal ul quicunque palpos iblis obtrudebanl, frequenler adibant, ia oinnibus eorum nutui parebant, beneficiis muUiplicibus afGcerentur. diverSo viri n i i lilares, rerum bellicarum periti, familiis illustribus prognaii, nobilibus et heroicis orli parenlibus, lanquam vas aliquod ficiile nullius prclii rejiciebantur. Ejus rei ccrtum praebel argumenluin Isaa-
Varia) lectiones.
R . Grqaenles duos ** R .
u M
M .
f
om.
1 1
R.
* HMIIC v e r s i i m o u i . R .
" ,
. . HIIIIC versum e l * A R . " . " : .

a i
, e
f T
1 1
4.
COMPENDITTM C H R O N I C U M .
453
. , \ *Q , ' , \ , ; , \ , \ . \ . .] " , \ , \ ' [ " ' \ " , \ * \ , ; * \ ' . [, , , \ \ , \ . \ , \ ) , \ \ , , . . , , \ . \ ; , , , . " . , * , \ . , \ , \ , , \ \ ' , . \ \ ; , [ " ' [, ; , ,
4 4 1 9 44 4 41 4 1 4 4
Vers. Ci !4
cios ille Comnenus, qui ex praeclarisstmis facinoribus nomeu atque famam celebcrrimaai consccutus eral, vir manu proniptus et bellicis in rcbus exercitatus. U Michaelo convento, cum fruclus laborum uberes se percepturum existimassei, spe sua frusiratus, ac non tantum non deccrptis rosis, verum eliam a pessimis illis imperii gubernaloribus spinis injuriarum punctus, immenso dolore percilus ad tyrzmiidem spectare coepil. Cumquc Conslaolinum Bucam et muliosalios opulenlissimosac nobilissiraos hoiuines socictale sibi dcvin\issct ac militum copias ex Asia collegissel, recla imperalorem invasit, folio eum dejeclurus. Ejus rei fama trepidus ille scnex Micbaelus ad se perlata, staluloque polius esse u i obscurus agerel in aetate tumulo vicina, paratus erat imperio ccdcre idque Gomneno permiltere. Verum i i quos diximus adminislratores i i n perii, non solum non cupienies publica? rei saluti consulere, sed polius eam longe aflliciissimam graYissimis fluctibus deinergere ac obrucre cogitanles, repugnanlera ac lanlum non plane sepulluin ad belluin gerendum ei opponendain bosli aciem incilabanl. [ Alii aulein dicunl Romanoruin opiimales, ponlificum pnesules, principes senalus, advocasse eum, cui coronam iribuereut : erat enim vir ducendo exercilui aptus et qui gubernare valeret sacram illara ct salutarem imperii navim, vir pra> senii consilio, dexter ad opcra ei pugnas, nemini secundus regum amiquorum. Intral igiturComnenus uibera regalem.] Ilinc inleslino exorlo dissidio manus el baslas Roroani cam Romanis conseruerunl sanguineque cognalo polluerunt, diviai et cominoli adversus se invicem, v^luti per noctem lunae experlem, fratribus in fratres exacerbatis. Tandcm Conincnus pralio superior evasit et Michaclus inviius amisit imperium, quod anaum unum obtinuerat 1 3 0 Iiaque Gomnenus celeriter, occupala urbe principe ae imperaioria corona sumpla, rem publicam arbilralu suo administrare coepit, soqee pro majeslate erga quosvis, propinquos, reraotos, cum polestate rcbus praefectos, gerere, loto pectore adulalionibus infestus. Eam ob rero gravior aliquanlo nonnullig e l ferocior quain par esset videbatur. Ubi non longo lempore, nimirum biennio, polilus i m perio fuissei, ac uti proverbio dicilur, inslar gra-
Variffi lectiones.
AR Yersus untis inclusos add. R * l l u n c versnm om. R.
4 t 4
. R. R. ' . * R. * Hunc vcrsum cum sequenti om. R. \ AR.

4 4
4 1
PATEOL . G n . C X X V I I .
15
4 7
4C0
\ , , \ . , \ ;, , ; \ , \ \ . \ " , \ , ^ " , , * , \ (. , , , ; .
48 4 8 1 50 8 1
" , . , , . \ \ "; , , ; . ; . \ \ ; ; * * * . ' , , , , . \ ; ' , , , . ;, , , ;, ;, , , , .

8 58 8
Vers. G4C0 minis floruissct, pauloque post ex diris morbis C fcmarcuisset, Ducam quemdam insignibus exomat imperii, qui suos ei Ibesauros apemisset ac invadendse tyranaidis coaalum adjuvisset: ipse vero iiam asperam et Deo placentem amplexus, Teslitum iiigrum iadatt, et variis diuluratsque laboribus exhaaetue eane qaara laudabiii flde vitam in terris tuam clausil, rtaque viiam quam oplarat inrenit. Post euni Ducas acceplo imperio Unta id aequabiliiaie moderalus esl, ut neqee necessarium in rebua gerendte impetum protsus inbiberet, sed gradaltm ac pedetenlfrn progrederetur, neque pra> cepe rueret, sed audacem iracundiam caienaquasi quadam conslringeret, nec opinalis praecipiiiis et perieulis evitatis. Cuoi domura suam aeptem libcris l u t evanescerenl, imperio ad illos alieros iranseunle. Hujusmodi cogitalionuui fluctibus agiialus Imperatrtcem ab hoc mslituto rcvocare conabatur et liberum suis impcrium relinquere, luloribus eis et curatoribus aliis lanquam impuberibus conslilulis. Sed enim quod futurum est, quavis re potius el valentius esse ac niortalium ratiociaaliones et corda vmcere videtur. Quippe cum haec imperalr.x odoraretur et lotum marili consilium animadverlisset, 131 se ipsa tcrribilibus sacramentis quasi qoibiisdam vinculis astrlnxil et obligavit, pollicila nunqoam se ad aheras nuplias progrcssuram, sed liberis communibus imperium conscryalaraai. Sccundum haBC Ducae in faia concessit, et terrcnam morlalemque molem deposuit, imperio septcm ceu columnis fulciisset, jaraque viiam et res h - 0 adminislraio. Successii ei ciinjux Eudocia iuatKis relvciurus essel, infinilis el conlinuis curis com liberis, ia qua slalim ab illius obitu eaevientcs ainmum discruciabaiur. Amabal lmperatricefn, el carnis libidines procellam quasi quamdam exciiavolebalqaidem iHam manere libororum suorum cu- runt. Quid aatero rei acciderit, indicare vera narralricem regniqee partictpem : eed vicissim delica- rationc libet. lam ei leneram ejas a3iatera snepcclam habebat, Erat dux quidam copiarurn, Romanus, cognofiiurumque meluebat u l illa secmidas ad nuptias mcnto Diogeaes, natione Gappadox, vultu vcnusio, trausiret (neC enim AammarUDi el tenlaiionuni car- pulcbro corpore, lacertis rqbustis, forma corporis nis expers erai) ac postobitum suum ex alio Ilberos amplissima pulcherriniaque ac regno digna. I l i c gigaeret; pade forsan conseqaeretur ut ex se nali cum rem publicam administrari cernerel a mulierv e a n n i 8
Variffi lecliones.
R. . sura et sequeatem om. R. \ R.
8 8 8 7 8 8 8 8
* Hunc yersum om. R. AR. Hroc ver . Hunc versura oui. H. R.

8 4 8 8
8 8
8 1
461 COMPENDIUM CHROMCUM. 462 , \ , A ; . \ \ , \ ; * , , , , / , \ > \ , ;, * ; * \ \ * ' , . \ , \ ;, , , , ' , \ , . . , , \ :, , . * . " , '. ' , , , , \ . \ * ' , , , , , , , \ , \ ' , , \ , , \ ( \ , , , . ' , , , . \ , " ' , ' \ . , , ^. \ \ , / .
8 0 8 1
Vers. 6527
n o n
rsh fuco plngente facicra suam et leneris ct jin* cursu osiendit quara virilis animi forel. Non enim corporeis voluplalibus inbiabat, 132 aurca belfibus poeris, draconis in morem sibilo rontra purpureaque vestc delectatus, inslar miselli vermis passerctilos implumes edilo malrem una cuin pullis devoraturum se minabaiur, ignorans homo siolidus e terra pastura quaerentis, vivebai obscurus, reglis in cnbiculis abdilus, hostes fugiens, praelia delrcsagitta ctiam aquilam aera permeaQtem in lerram ctans, adversus improbos el nefaria designantcs rtcjtci, ei furculis per lineas plagas coonexis ursos capi. Cum ergo Tliraciae vicinas urbes obisst-l, qno- gladium non vibrans. Excitalo adversus Agarenos animo, vindice gladio in eos stricto, terra cadavedam velot apum examine colleclo progredi coepit ribus ipsorum veluti maitipulis constrala, undis et seditionem concilare, borlorum vinearumque cullores laedcre, p r a d subjicere, quotquol armali eorum sanguine linctis, quae Romanorum forlitudo semet opponerent. Non niuUum inlercessit icmpoac virlus foret ct quus lacerlos in praeliis babereut ris, cum bos ille mugiens et ingentis pectoris a oslendil. Quodsi slrenuum magnanimumque virum cauibus capilur et ad luendas facinoris poenas abinvidiae malum nun impcdiissct ncc improbilatis lucUur. Ad cjus conspecti pulcbritudinem impe- $ ^PCra .momordisset, ne calonum quidem quispiam gladium ejus ullorem evasissel. Sed eniro malilia? ra&rix obstppuil, amorc captaest, pcrpelratum a Romano facinus pro nihilo duxil, sacramentis illis spina c i invidia?, stimulus eum punxerunt acrius horrendis plane sprclis in apiplexus captivi ruit, quam quisquam scorpius, ipsis etiam oculig erulis. pro carcere sponsalem ei lbalamum apcril, pro Eral enim alias Romanus a natura ferox, contumax, numellis ve&les unionibus orualas largitur, pro superciiiosus, Tasluosus , amaus &ui , judicii proprii lenax; el boc tempore magis etiam purpurse loro ex agrestibus frondibua bumi parato lecium causa inflalus erat, quodque imperalor Romanoregiuni prscbei, imperalorein denique renunlial nun essci, aninios majores sumpserat. Practcrea euro qui jamjam Orqo tradendus fueral. Hi tui sunt, quadam accesserat menlis inconstantia, roores va vitae rola, lusus. riabiles, erga quosvis lam familiarea quam alicnos A i Romanus, ubi tanlum ad fasligium rerum eiexiraneos diflidcnlia suspiox, quasi omncs ipsi praeler spero venissel, ab ipso liroine prirooque
v
Varia3 lecliones.
R. . " AR.
1 9
' ' R.
4C3
CONSTANTINI
MANASSIS
4Ci
\ \ . ; ; , , . ; ; ; ; * ; . [, \ , . : ' \ . ** ; , \ ^ \ , , \ , , ' ; , , , ;. , , * . , \ \ , . '

61
; ; . " , , , , . * , ' , , ** \ . ' , . . ', , , " . , , , , , . , ;, ' , \ . , , ; . , ' 7 9 1 7 0 7 4 71
[ Vers. 6577
insidiarentur. Has ob causas gravia e( acerbus esse videbalur non oplimatibus modo, sed etiaoi con-. jugi Ducaeque liberts. Hinc secuii clandesiini su- surri, moliliones, doli, suorum odia, casses, laquei medilanlium quo paclo cilra laborem omnein c l periculuro impcralorem bostibus proderent. Ejus proditionis poculum Caesar Constanlini Ducas fraler, cujus fllius Andronicusid temporis exerciluum dux eral, miscebat. Igitur cuin iilio caetcrisque copiarum ducibus consilium suum comniunical, qao periculosum rete misero neclebalur et veslis lelhifera texebalur. Jam Oiogenes in adversum Ryzanlio lillus trajecerat, lolis viribos invasurus et mactaturus lupos in sacraruin el Gbrislianarum ovium caulas prosilientes ac grassantes, cum coluraba quaedam alicunde advolans placido alarum molu ad ipsius genua sesc demisit, non qualis ad arcce le-
lecli pariicipes babet. Si domi adversarios alas, non te pcriculis eripere muri Babylonii queanl, non Semiramidis turres, non pyramidum crassilies. Si prodilor animus magno cum malo luo tecuui vivat, eliamsi cum illo degas in castello quopiam inexpugnabili, nihilo lameo minus el munimentum illud occ-upabilur et urbs quantumvis instrucia defendt non polerit. Nunc Diogenis casus narraiione compleclauiur. Grave ac ingens pnelium ulrinquc movebatur, n i miruni inler Romaitos et Persas : duccs utrinque magna ira concilali proruebant; Mars bomiuura pcrnicics circumcursilabat undique, cruore respersus cl in eo manus ablucns, cum quidem intcgra sangutnis inaria cuperet exsorbere. In boc rerum sialu bostes imperalor invadebat, lalera csedcns, persequcns, taastarum iclibus eorum viscera pasclum quondam convolans flnem appeliisse diluvii D sim effundens : dixissct aliquis velocem accipilrcs nuntiabat et allalo olca?. ramo abdiluin in arca et vitae avicularuin infestum pullos leneris alis Noam, alierum humani generis auclorem, solabapraedilos magno cum alarum strepitu involare. tur, sed augurium prorsus infaustum, malorum Nimirum ardeniis presleris in morem, ex aerc indicalrix, nuntia sinislra, vates adversi casus in~ nubeque delapsi , in bosles \idebatur irruere. felix. Eam alitem imperalor ralus augurium lsetum Manus sanguine tiuclas babobat; dextra el gladius esse ad imperairicein roiiiit. 133 ^ Q ^ caedes stillabani; vesies cruore cxsorum respersas evenire quisque desideral, iis se politurum opinaet rubentcs gestabat, pcrinde ac si leo quispiam t u r ; adeoque cuncli mcnte concipiunt ea quae timidum naclus aniroal ejus lalcra disccrpat u n yoluniale appetunl. 6cd enim eo nibii est aeruni- guibus et sanguinern promanantem hauriai indeque nosius bomine qui hoslcs domesticos c l ejusdcm crucntata labra oslenlel. Non centimanua illc Briaa m uae s,lj
Variffi Jectiones.
R. ** . R. R, . R. R. * R. R. AR. R. ' R.
7 7 1 7 4
4C5
7 8 7 k
485
: , ; \ , \ . , , ., . " ' , , ' , \ . ' ;. " , . , , , , , , \ , , . ^ . , ' , , ' . \ ! , \ , , . \ \ , \ \ ; , \ \ , >. " \ . , \

? v 78 78 77 7 8
\ ' . , ' / , , , , . Hv , \ ' , \ , . \ . ' \ -
Vers. 6628 reas bujusmodi facinora designavit, Sirenum canlus superanlia et Typhonis audaciam. Nimirum csedss imperator caudibus cumulabar, forlia facta ^ patrabat, indcfessus adamamis in morem crat. Dnm haec Ua gerercnlur, ad Romanos victoria post lempns haud exiguum pugnatae jam pugnae spectabat, c sque laeto et hilari vultu arridebat, cnm ccce barbarissimus ille livor c l scclerala i m probilas et nubes quasi quxdam invidiae diera tam splendidum deturpat et obscurat. Nam ubi Cjesar primos iniiium fugae fecissei, universi reliclo i m peratore semel in pcdcs conjiciebant. Hoc modo imperator denudalo graculo consimilis factus hac il!ac circumspectabat, seque solum intra laqueos inexlricabiles deialum videbat. Secundum haec prsecipui Barbaroruni proceres in eura ferociter irruunt, una currealcs, alier aiterum anlerertea- p l-'s, inler se decertantes quisnam ex omnibus Diogcnem vivom suam in potestatcm rcdigeret. Ad exlremuni (beu) Barbarorum in manus imperalor vcnit; leo furcntium panlberarum pneda l i l ; auratas alas habens aquila capitur a nocluis. 134 Quid deinceps evenil ? quo pacto rex gesta ? quem exitum babuit? Barbarua ille gcntis princeps, qui Biogenem vivum cep^ral, pra?ler oronium spem animum insolenlcm ac barbarnm cum milt cominutal , et imperatorem perhumaniler intuetur. Quippe bominis eliam barbari mens erga regem
:
adversis jactalum casibua commiseratione langitur. Ilaque vir caUeroqui lerbarbafus cognalos i i n peratoris et Romaaos, exlraneus cives ct genlilcs prodilionis coarguit; majorem ejas curandi fovendique causa sollicitudinem suscipit quam ipsimet familiares el propinqui; foedus cum eo ferit, gra~ tiaro muluam conciliat, manns aaxiliares porrigii, cum 3 'iis ad recuperandiim imperium ablegat. Hoc pacto Roinanus belluno alicujus in morem e carceribus, ut e laqueis aquila evasit, ut acipenser hamo semel expedivit, rursus imperii fastigio se poiilurum jpcraas. Verum ha3 quoque spes irritas ei fecil invidia. Nam litterae celerrimis nunliis ad quasvis regiones erant missa?, quibus denumiabatur ut Romanus univcrsis urbibus excludcrelur. Uinc faclum ut miser ille deserlus ac solus obvagaretur, ab amicis deslilutus, egens opis et auxilii, norus quasi quidam BeHeropbontea, sic nimirum imperio dejecius et excussus ut ille Pegaso, cum eo iribus tanlun annis frui contigisset. Verum ne sic quidem mvidiae flamma poluit cxstingui. Natn Micbaelus Ducas, Gonstanlini ftlius, qui jam adoievhrfet ac prkpam barbas lamiginem in malis ostentaret, opera patrui Csesaris nsus, itemque reliquoruni proccrum el ducum m i lilaruim, paierno se in solio colloeavit, el matrem gravissime ploranlcm suasque viccs dcflenlem et reluctantem auguslis aedibus cxpulit, vilaequc solita-
Variae loctiones.
7
* " - .
7 5
AR.
T e
' Ilunc vcrsam om. R. , * -
467
4(8
-t; , " x i l \ \ . , \ ' , 1 ^, , \ \ . , \ . ['*. , \ ! , xal ,- \ ' , [, ' \ . \ . \ , , , , , ( ), \ , \ \ \ " " 6 , \ , , , " I I , ' , , " , \ . ' , , ' . \ , \ * \ ; * \ , , \ , \ . " ,
8 1 8 8
Vert. 6673 riae totisis capilUs*quosai)lea Gharites ipsae ungueutis delibutos irrigafaut. et aureo veslilu cum nigro commulato addixit. Prelerea eomperio Romanuiu G de integro regnutai affeciare, deque rmperii, quo eemel excidisset, recuperaliohe cogitare* ac pugnacem illnra stimulum ih mofem scorpii rursus e r i gere, raisit qui bellum ci facerent bominemque coffiprebenderent. lloc modo miserrimus iterum in laqueos incidit, vivus capilttr, oculis epolialur, in sterilein ac duraoi imulam deporlaiar. Canerum Micbaelus lerroribus ct periculis liberaius pnesenliboe, imperioqae jam iranquillo polilns, bellicos tumultus, armorum gesialiones, classica mililaria, labores, pericula, nc pcr somnum quUcm imaginabaliir aut Iractabat, sed libris i n cumbens totai noctes insomnes exigebal. Alius scilicei Demosibenes quidam erat, 1 3 5 aliusve 0 Diilymus Alexaudrinus, cognomenlo Clialcenlcrus, sic abeneis ab irttestinis nuncupalus, proplcrea quod miriflcam e lilterarum sludiis volupfatcm rapiens in mullos dies cibis carucrit. Eam ob rem accidit m Barbari paseim irruerent, ac undique rursum procdla^se comnioverent gravesque lurbas et strepilus exciiarent. Nec eaim pnefeclus aliquis navium ad iiianum erat, qui in bisce tcinpeslatibas stiorum salmi conMiIeret easqae compesceret. Itidem e terra germina quacdam herbacque malas proveniebanl, quod cullor agri testudiais vitam
7 8 0
agerel, raro in publicum prodiret, mox se vicUaira ex hominum couspeclu subduceret, domi tanquam inlra teeias occullatus lateret, prorsus u l i pinna degene in fundo, horainis egens opert puogendo ad negoliorum imperii procuralionem exstimulantis, et in memoriam ei revocanti9 quod Romanis cura poteslate praeessei. Hinc rursura dracones bianiee prodiere, qui fines Romanorum ceu volucris pullum deglutiebant. EraiU ergo querelas graves de imperatore cunclis cuw dolore vtdenlibus res Romanas non tantuiu in genua vel ipaum ia oe ollapsas, verum etiam plane diffluentes ac mareesceutee. Tandem roagno quidam principcque loco nalus, jam provecla aelale, Neslori Pylio fequalis, cui noroen eral Nicephorus Bolanialcs, vir bellicis in rebus experienlissimus , loto passim corporc cicatrices fereas, uti qui a puero mullis in praeliis fortiter cum hoete pugnasset, jamque Mavorlias olympiades complurcs attigissel, liic ergo Undem reaaum sibi quamdam opitulamcem adjungens N i ca?am occupal, et lilleris ad imperalorera pcrscripli9 borlatur ut volens imperio sibi cederfet absque eanguinis effasioncv ac v i u m ipee bellorum pra> iiorumque rudis quieiam et a negoiiis imraunein agcret. Quid mullis rem comnieinorcoi ? Byzantinam urbem Botaniales occnpal, el purpura qudcm ipse auro inlerlexla ct dislincia cxornatur Micbaelus autem, non ila pri.Iem imperator, ia monasteriura
VariiB lectiones. llunc vcrsum om. R. / AR * AR. ** llunc vcrsuin om.R.
1 1
R.
8 8
) .
469
470
> , \ , > . ' ' , , \ 8 8
* \ , , , \ \ , \ , ' **, , , , , , [, , , , , \ , , [, \ , , , , \ , \ , , , . ^ . \ , . ' , , \ , \ . , ' , , \ - ' , . [, \ , . ' , ', , .

88 t 8 7 9 1
Vers. 6723 delrasas veslitu nigro induitur, cum ei sex annis quis ingentem navim onerariam gubernatoribus impcrio regio frui contigisset. Sed enim Botanialeg imperilis, ineplis, aullias usui committat. Ipsc ille mullo scnio grav's, non sui tantum, verum etiam ^ vero, ceu dictum modo, deleclalionera capiens ex fulgentibus auro vestibus deque bysso confectis et provectae aetatis oblilus, antecessbris Micbaeli conjitgcm legitimo sibi matrimonio copulal, senex propler unionum copiam gravibus ac purpureo m nliercm teneram el delicatam, capularis et f u - colare tinctis palliis, quibus per vices alii3 alque aliis atebatur, sublimibu? et argenleis in soliis ncri destinalus vegelam atque juveuem. Gumque considebat, quosvis accedentes p-aefecturis et offisorlem suam aegre molcsleque ferret ac deplorarel ciis publicis ornans, nimirum excusores, materiaMicbaclus, Ephesinae urbis pastor ab imperalore eonstiiuius est. Secuudum baec Niccphorus, omissis rios, fossores, mcrcatores, agricolas, crepidarios, laboribus bellicis, auro gravis sedebat, ornalus ve- funarios, fullones, vinitores, vulgo prostituens ei stimeniis quae aureos quasi quosdam rutilantesque foede polluens res veneralionedignasel splendidas, eamque benevolentiam crga sordidos opificcs deradios de se spargcbani, fcliceru bealamquo senectam lavacris et conviviis et voluptatibus fovens. clarans quam superiorum ailalum impcratorcs hnperliri solebant quasi pratmium forliludinis ct Noii abs re quis dixcrit 136 fuisse consimirerum prseclare gestarum, non quibusvis, sed claro lcm c.ygno alis aureis exornaio et affabre piclum tanlum sanguine prognatis. Hujusmodi crgo rebns Tcfcrcnii, qui jam moriturus et obruendus sepulcro hilariiati scse dat, viUne sludio tenclur. Quippe D occupabatur planeque intentus crat. Quod si nulli senecio delicatae vilae semel addicebat, laxui dedi- veittitarent qui dignilates ampiissimas pelercnl, lus ac plane voJuplarius. Inlerirp publicorum ne- cuvfi tndicaiione magni doloris datnnum quasi goiiorum procuralionem commiltebat bominibus quoddam facere se putabnt. Caelera velul aecessoria proque nihilo ducebat, sive fines imperii i l o Inguas barbaras usurpaqtibus,recieloqui nescientibus, tolos dies in crapula ct ebrictale contereati- mani a Barbaria ariiores reddereatar, si%e bellicis macbinis urbes oppugnatae diriperenlur. Hoc modo bus; quorum et famiHae el parenles et avi maxime tribus annis impcrio potilus vitam cum regno reserviles erant, lam animo quam judicio barbarisliquit. sirai, linguis Scylbicis, inlelleclu pronuntiatuque Eninrvero deinceps oraiio nostra in silcnlii pordifticilibus garrienles. Quibus sane rem publicam luiu sese couferat. Nam mare quasi quoddam mibi adminislrandara crcdens non aliter agebat ac si
e u m
VarifiB lecliones.
. ; .
9 1
R. AR. Uuuc vcrsum cum scqueui. om. R.
8 7
8 8
R.
8 8
' Rt
CONSTANTINI MANASSIS COMPENDIUM CHRONICUM.

n
472
, " * . , , , , >. , ) ' [ , , . * ,
Vers. 6735 preclarorum facinorum rcrumque fortiter geslarura a generosis impcraloribus aperitur, a viris, inqaam, beroicis, geaeris nobilitate pra?slanlibus, slrenuis, magaanimis; quoruai semitas ne linguae quidem quasi navigio permeare licet. Quippe secundum ha?c speclandos scse praebent imperatores forlissimi Comneniada?, qui trajccere veluli qua>
a
daro inlegra victOTiarum et tropaeorum maria, quae vix accr ille Hcrcules emeiiri poluisset. Qaapropter hic sane rudeatcm, remis iabibiiis velisque colleclis, alligemus. Nam q a ullra Gades sila sual, uti proverbio dici coasuevit, transfretaado non.fasesl adire.
Variee lecliones.
. . " AR. Nomm proverbium hoc ex Pindaro desumpium. Utilur eliam Basilius in episiola ad Posiumianum : | . . Basilacae in monodia de niorle fralris : ' . MEURSIUS. Posibuac versum A U : ' , , , , > ) \ , ], :, * . .

Deinde R : ' , , , \ , . Poslremo codox quidam Labbeanus : , , ^. , \ > \ .
DOMINI MLXXXIV.
NICOLAUS
CONSTANTINOPOLITANUS
COGNOMINE
PATRIARCHA
GRAMMATICUS.
.
(CAVE Scripl. eccles. ad aa. 108i, p. 538.)
Nicolaus, Grammaticus dictus, ex monacbo patriarcha Constantinopolitanus renunlialuseel anno 1684, eeu, ut babet Baroaius, anno 1089. Yir liileraruai non rudis, inquit Zonaras, haud adco pcrilus Uraen.
*W
LUCAS ABBAS C R Y P T O F E R R A T E N S I S .
474
Obiit anno 1 1 I I , seu, ex Baronii calculo, 1117. Exstant Gr. Lat. Decreta synodalia de nuptiU patrui tnuncutive, \n Leunclavii Jure Gr. Rom. lib. m, pag. 215; aliud De prtrstatione canonicorum, lib. , pag. 269; Ephtola tynodalis prolixissima ad Alexium Comnenum imp. probans ex sacris canonibus et legibus esse fas ui cpiscopatus a metropolibus auferantur : ibidem pag. 271.
NlCOLAl EPISTOLA SYNODALIS

AD ALEXlUftf COMNEiNUM I M P . Vide^Palrologiw lom. CXIX, col. 863, in Jure canonico Grwco-Romano.
EJUSDEM DECRETA SYNODALIA.

Vide ibid. col. 762.
EJUSDEM DE PRjESTATIONE CANONICORUM.

Ibid. col. 839.
ANNO DOMINI M L X X X V .
LUCAS
ABBAS CRYPTOFERRATENSIS SEPTIMUS.
ANGELO MAl MONITUM.

(Bibliolli. nov. Palr. t. , p. 515.) Cum in codice Vaticano 1205 oceurrissel milii Vila S Barlholomcei junioris, qui fuit S. Afi/i wque junioris discipulus, el in proximo nobh Tusculano Cryptoferratce Basilianorum monasterio post illum quartus abbas, abiitque ad Deum anno Christi 1065, dolebam equidem tanti viri hfsloriam, originali Grcecorum et ejus monaslerii lingua scriptam, auctore, ut merito credilur, Luca septimo abbate, qui vigiuti anni$post Bqrtholonurum obiii; dttlebam, inquam, nondum esse Grcece vulgaiam^ nec quasi comitem, ul oportuerat, dalam illi Nili junioris, quam Caryophilus Grcece el Latine Ronue anno 1624 vulgavjt. Ulique Jacobus Sciommarus , perdocius Cryplo[errat(e monachus, egregium anno 1728 edidit vulgari Italorum sermone volumen; in quo prtrler alias illiut wona&terii anliquiiates, Vitam qunque sancii Bartholomm, ex variis codicibus documentisque colleclam, lectoribus oblulit, atque oplimh adnolalionibu* Ulusiravil. Deeral tamen adhuc, ui dixi, Grwcus texius, et quidem ex biographo Luca pure depromendus, quam nos nuuc spartam adornandam suscipimns. Pure, inquam, lioc scriplum dabimu$ ; etenim Sciommam in sua vulgari editione scepe variat, plurima addit, nonnulla omiltit, prout suomm codicum aut notitiarum diversilas poslulare visu esl. Verumtamen cum manum operi adinovissem, et Groecvm texlum Latina quoque mea interpretatione comitarer, repenCe ingens apparuit in Vaticano codice defeetus seu lacuna, in qua poilerior tota biographlos pars mergebatur. Quamobrem ad monasterium me concerli, ab iisque reveren* 4mimi$ monachi (quorum et alio lempore liumanilaiein expertus fueram) partem illam qutr deerat in hodice Vat. facile impclravi : alqueita demum, in hujus voluminis mei calce, quod Grcecorum scripth redundal, divi istius hitloriam collocavi ().
%
() Doctissimus cardinalis putabal se primum lianc vitam in lucem Gr;t:ce promli>ee: ignoraltat nempo c.iun jam cdilam fuisse a Peiro Possino in tuo Thesauro ascetico, p. 427. Lucas a nonuullis
babelur ut auctor Vitae S. Nili junioris qui B. Bariholomaei magisler ftieral. Hauc stipra edidimus lom. CXX, ad an. 1005, quo S. Nilus obiil. >
PATR.
475
LLCJE ABBATIS CRYPTOFEKUAT.
476
In alio Val. codice 198$, soeculi ferme x u , olim Cryptoferrata, Gracum quurjue iueditum inveniebatn Panegyricum de S. Barlholomceo dictum ab anonymo monacho dm cocevo ac familiari ut apparet ex cap. 7 el teqq. et quidem coram abbate Barlholomcei primario discipulo. Quamobrem Sciommarum in pr&diclo opere p. 4 9 de alio prorsus panegyrico loqui exislimo, cujus auctorem dicit Pancralium Cryptoferralte prcepotUwn, qui cirea medium scceutumwn vixit^ id esl ducentis fere post Barlholomceum annis; et quidem in eo tolam divi relatam fuisie exardine vitam ; idquod tn nottro non ctfmtciUir. \ Denique in eodem eodice 1989, f. 194 o, leg&bam etiam $ancti Phanttni histcrUm cum viginti ejusdem miraculis ; cujus divi tanquam conlemporalis tcepe menlio fit in Vita Nili junioris. Auclor Pelrus epitcopus Occidenlalis (). Verumtamen cum eatn Vkam Laihte editam inter Sanctos Siculos ab Octavio Cajetano I . / , p. 552, comperissem, paralam lucubrationem meam sponte dimisi. Rectissime vero Cajeianus in adnotationibus p. 1 3 7 observai duos fuisse Phantinos, Syracusanum unum longe antiquiorem; allerum juniorcm Calabrum (SS. Nile eliam ac BarlholonuBQ conUmparaUm). Bujtit wdtlicet, mn Uiiu$ antfqui historiam tcripsit Petrut Occidenlaiis episcopus, id ett Tauriancp urbit in Calabria, ut idem Cajetanus probabiliter affirmal, Titultu initiumque operis esl: \ . , * , etc. , ele. * , , %\ , elc. Sed ad Barlh&iomeei nottri biographitm progrediamur, qui dhenut est ab alio Bartholonueo, monasternS. Salvaiorit apud Messanam fundatore, cujus historiam refert idem Cajetanus op. cit. t. / 1 , p. 156.
% t %

Tor ouor
HMQK
S. . . B A R T H O L O M M JUNIORIS
CRYPTOFERRATENS1S
V I T A C O N V E R S A T I O .
1. Nibil adeo excilare solel ad imitationero, ut Palruni meiuoria pure narrala, et studiose considerata , et auribus proborum filiorum Iradila. Etenim molaiionis elimulura audientium animabns subjiciens, ad amorem accendil, excitat ad imitationem, et ad par certamen invilat; pneserliin si de iis agilur qui aetale nostra luminarium i;ibtar spleoduenmt, quique virtutum suarum fulgore ad eamdem viam icrcndam nos evocant. Propierea scriptis quoque rcs illas Iradere, el annuis hisce pompis ac panegyricis bonorare, baud est indifferens hercle opus vel sludium, sed apprime juslissimum. Nam ei boinines de carnis corruplela genili, qeotiesconque nobHe aliquod majoraiiisoorum facinus audluirt, asLantur eo acroamate, neque facile sc loco dimovcri paiiuntur, scd tota meiilc dictis iulcndcnlc?, illorum forliiu'. , ; , , \ . , , \ , \ , ' $ , \ . \ , \ * \ -., \ , \ . , ' \ , , ^ , ' voCv
VITAS. BARTIIOLOMEI
JUNIORIS.
, \ diiwm ac viclerias imilari nituntur ; qiianio magts bonitixes spiritaliter regencrali, el a3tatis stattiraque ; , secundum Deum incremenlum quoiidie accipicn * * \ les, et ad mcosuram aeiaiis Ghrisii pervenire , e.erantes, non et illorum conversationem, el ac ' , curatani vilam, resque bcne gestas, cum voluptate , \ , \ audiant, et studiosins scrulentur, ut indelebtlem , tv' borum memoriam in suis cordibus circumferentes, , \ et eorumdeui vesligia sequenies, easdem ac illi , - coroua6 ac praemia consequanlur ? ; 2. Quamobrem roerilo quam poicsl, cur II be'. ' , rouiu suoruni praclara facinora, multa cuni aedtilitale scripserint, tantatnque ctiram adbibueriiit, * , :, quominue quidquani ab iis geslum lateret, quan ^ quam nibil boni in humanam vitem inlulissent noeirorum autem beroum spleudida adeo, pretiosa, * * magna atque adrairabilia, mullamque cum uiililate , , \ clarilatem habemia, nos in oblivionis gurgitibu* , obrui sinamus, et lemporum Iranscursu obrui. Et , , . quamvis rcvera ipsi, cura nomina sua in vila? libro scribcnda cutaverint, laudalione nostra non indi 61 , * g e n i ; nos tamen muliis bujusmodi exemplaribus , ' egemus, qui carne in hoc mtindo gravali surous, , - ei ab incorporeis hoslibus indesinenter oppugna, * mur. Illi euim coelestia prasenlibus anlcponenles, " . et supernae civilaiis hxredes fteri cupientes, ac , regali Dei tbrono praesentari, et incorruptibili luce , colluslrari, caduca ct fluxa omnino neglexerunt, , - el nullam prorsus carnis curam cgerunl. Quara, C obrero apud homines quoque laudati, admirabiles, , * el vencrandi evaserunt, Deoque cbari, alque ange. lorura sorle gloriaqiie digne poliii sunt. xa\ , \ , \ \ . 3. Quorum unus est divns parens noster Bartho ' . \ lomaeus, lanloque admirabilior, quia non in propria , \ , ejusdemque linguae gente sed in extranea el alieni , ' * , * oris regione (quod ttoo esl modicum ad laudes |> ( ejus monientum) lanfopere virlute effulsit, ut in ), ipso bmnia proecepta Dominica completa sint. Splen, ' duil quippc lux ejus non in Italia lanlummodo, scd . [/. .] in qualibcl finilimorum regionc ac urbe; fuilque , ' lucerna, baud sub modio, sed super candelabrum -Q \
1
' , ' \ , * \ , ' , . " , , \ , \ . \ \ ;, , \ \ . , \ 1
posiia ; lucernarium, inquain, lumen mundo pra; lucens : civitas baud occulta et abscoudita, scd super montem fundala, ac virtulum fulgoribus radians. Sal fuit baud foras ejectom, sed sludlose quajsitum, el suaviter manducatum, atque amariludinein omnera et nauseam ab animabus expel]cns. Ideo et exiraie amabilis el mirus clarusque non proximis tanium regionibus, sed el proceribus cunctis, princ pibus, regibusque ipsis fuit. Romanse ilem Ecclesia? lunc prsesuli, id est apostolica? sedis gubernacula tenenli pontiflci, valde cbanis erat ; qui et ab hujus ore pendcbal, cunctaquc ab eodem dicta Jibenter audiebat et exscquebatur.
Ephcs. i v , 13.
* Malib. v, 10.
479
LVCJE ABBATIS CRYPTOFERRAT.
430
Veruro hacc proprio in tempore dicentur. Nunc , \ , ad ea quai tempesliviora sunt, sermo nostcr per , \ * \ . gat. \ . 4. Hic ergo natus est in Galabroram regione; '. c l pios parentes sorlitus, ab his monasterio jam , . ) inde a teneris unguiculis tradilur : qui virlute v i - . , tae suae coiuite assumpta, in puerili vigore seni- . lem menlem prae se ferebat. Non enim jocis et , \ , lusibus risibusque, et cursibus aut sallaiionibus, , \ , \ , quibus plerumque juventusoblectari solet, sed ora- , tioni dedilus erat el lectionibus ac pietatis exer- [f. .] \ , citio, el virtutis studio summopere. Tnter omnia , ? aatem bona ejus opera jejunium eminebat, quod . * ad exlreinum usque spirltum observandum cura- ^ , \ vit. Per illud vero lempus cum adhuc admodum . , puer esset, a raonasterii prafeciis ad vicinuin pagum miltebatur, ceu pner famulus videlicet . propter monaslerii nccessitates. Ibi cum saope , prandentes deprehenderet, et ut sccuitt pranderct , \ , , invitarctur, non assenliebalur, credibili excusa tione invilalionera declinans : Esca enim, aiebal, in monasterio prasumpta salur sum. Sic illis re- , , . pulsis, jejunus ad monaslerium redibat : ibique , rursus a monachis ad prandium vocalus, pari , , asiu, jejunii bouum servabat Locolume. . '. 5. Gum is igilur in hoc roonasterio ita cgregie instituius esset, bcalissimi Nili fama, ceu quidam ^ , , \ mtnfina quaquevcrsus n i i a n n o v n r c i o H ic^nrrAnc ^nnninc Dci! nunlius, discurrens, cnnctos , . virtutis studiosos ad illum convocabat. Niliira dico juniorem, Galabria oriundum, qui solitudi- ). , tiis amore palriam dereliquerat, variisqoe mulalis , ' , , \ scdibus, in Italiam adveneral : gloriam scilicct, lanquam virlulis impedimcnlum, fugicns deserlio- , . , ribus locis seraet abdebat. Sed quia, juxta Doniini oraculum, non potesl civilas abscondi super mon- . ' , tero posita, ne illic quidcm l a l u i l ; tubaque aculius , virlulum ejus fama resonans, manifeslum bomi- , nem faciebat. Propterea in Campaniac quoque . parlibus monasterio conslituio, scxaginla circiicr monaclii ad ipsura confluxerunl, quos inler bic , cliam, cujus bisloriam ,scribimus, Deo cbarus adolescens Bartbolomxus. Rursus ergo monastica D ' \ v i l a , et priorum laborum alque sudorum repe: . titio, dcnuo, inquam, Deo gralus juvenis superio- , ribus exerciiiis semet impendebat. Nam et cum \ , \ aliquando lcclio fieret, el omnes donnitarent, unus bic cum Palre vigil perscvcrabat, de difli- cilioribus Scriplura locis inlerrogans, eosque sibi , a magno illo enucleari postulaus : quod Palcr , admirans, caclerorum ignaviam increpabal, qui , se somno lanlopere vinci sinebant, nec cum j u - , venculo vigilare volcbant, ncque cjus slremiita , lem el ad bonum alacrilatcm appelere. , \ pq , \ \ . r*. ; "Efct \ 6. Quid vero postca? Oportcbal magnuin quo#
481
V I T A S. B A R T H O L O M ^ I JUNIORIS.
482
; - , \ , . " \ , . . , , \ , , , $. \ , \ , \f. ] , \ -
Que Patrem noslrum Nilum corpore solulum diuturnorum Jaborum fructum percipere, atquc ad melioreui viiam inigraniem, iucorrepiibili immorlaiitale frui. Quod et conligil; naraque i n bona senecluie vitam absolvii, aique ad dileclum sibi Domioum Iransiit. Proinde posl bunc, ex iis qui fralrum regimtni successerunl, tertius eum gradum occupavil admirabilis Bai ibolonueus, baud ipse equidcin dominaium expetcns, sed a dominatu polius expeiitus, multoque magis a religioso convcntu, quanquam immatura? adbuc aelaiis, coactus. Jam bu c oflicio semel addicens, suae lamcn humiliialis atque inodcsiiac specimcn cdidit, dum baud solus illius coelus regimen voluil suscipere, sed allerum prudcntia el sagaiilale pollenlcm sibi
:
* \ \ dari praefectura Socium poslulavil : quanquam i n vidia haud diu bunc in co gradu peniianere sivil. . 7. Poslquam iiaquc supcr candelabrum l u '. \ \ , men posilum fuii, ei ad bene relucendum c o n i p [], \ , ' - ralum, quid diccre opus est, quam essel subdiiis , , suis pergralus, quam exirancis aflabilis, quanla in admiralione longinquis, quam proximis charus, , , scrmone dulcis , menle sapiens , el quam eliara , , \ ; canlicorum composiiioni summopere deditus? Testes sunt scitissimi bymni, quos de ipsa purissima 5, Dei Yerbi Malre caeterisque sanctis edidil, omni 9 , \ mqjdis senlenliis barmoniaque pleni. Quodque m i , [/. ] \ rabiliusest, manuum quoque laboribus curam i i u pcndebat. Sic igilur sapienter iilo ac spirilaliter rc, \ \ gimen adminisiranie, et inoiiaslerii rebue in n i c \ . , ^ lius proGcienlibus, monacboruiu numerus augebalur : taotumque eum Deigraiia adjuvit, et consi\ , \ liis ejusdem favit, ut in peregrina sibi regione * \ tenipluio Deipane nowini dicalum excilaveril wa , \ xiuium el puicberrimura. De hoc, inquam, loquor, , ' - quod onincs perqgrini ei indigeuae videni, iu qao divinam psalmodiam peragendam suscepimua. liieiu ( , eliam piciis tabulis exoruuvit, et sacris vasis, et ), venustis pretiosisque vestibus iiislruxit. , \ \ . \ ; 8. Sed enim niiraculum jquoque quod inter aedifi candum accidit, scripto commendare tnlempesti , - vum non stt, Nam qualis ipse eraibeatus hic, la. [\) * ^ libus nimirum et subdilis utebatur. Templuro boc . vir sanclissiinus columnis sasienlare volebac. Ho, , runi una in alliore loco cum cssel, bi quibus illius , ^ iransferendse cura commissa eral, in arduuin declivemque silum perlractain, sine manuum opera . , , per se praecipilem ire eiverunt : quse duiu magno impeiu ruerel, monachus de conventu quidara, la , 6 , pidis dcscensuin ignorans, in ipso lapidis calle con , . , sistebat, aliud spectans ei agens, el omnino rei , quae agcbatur ignarus. Cumque i i qui lapidcm iiluc ( I ) Sumptas fuisse has columnas ex villa Tuscnlana Ciceronis, recle admonel Sciomniarus in not. 23, quam villaio in loco praesenlis monasierii faisse, docet idem in not. 33 ; luculentius aulem P. Basilius Cardouius in disceplalione de areuiucnlo boc. Aliam Ciceronis rillam, in qua ipsenatum se dicit, occupanl irappenses monachi asceterii S. Dominici prope urbem Soram ad Fibrenum (Cic, De leg. t i , 4 et 5.)
483 LUC/E A B B A T I S CRYPTOFERRAT. 484 etevaverant, hwnc cernerenl recla nseniem, mona- * , \ , ehum autem aversa facie stanicm, neque interim in aHerulrem htttis cursum lapidis detorqueri, cla- , . \ monbue monaclmm ut lapidis incursura vilaret, admonebarrt. Tum Hle tranquille conversus, et co- , (2), * \ hinnam raenlem spectans, Sta, i n q u i l : statimque ; \ . inanimis lapis, ianquam monachi verbo inipeditus, cursum eutJin moiumque inhibuit. AJtque boc late , \ tantumque ti mirabilissimum prodigium ila se ( 3 ) . habuit. '. " 9. Sed et aliud baud mtnoris momenti accidit. Prope lemplum muruserat lulo saxisque compaclus; cujus sub umbra bealus idero monachus lectulo suo ; \, collocalo brevem corporiquieiem concedebat.Verum bic raurus, sive anliqui bostis diaboli uialitia, sive ^ [f. vel ] . ' , casu utpierumque fieri solel, dormienli illicproxime [(. roonacho insidiosus fulurus erat. Nam quadara nocie ], , repenlebuml dejcclus apparuit. Sed, peramaniem Dei tutelam, et paralissimuin erga famulo9 suos . \ ; auxilium! ecce enim lnurum in eo loco proslratum cernere erat, ubi monacbi leclulns fueral; ipse au- ' ( tem raonacbus in suo grabalo dormiebat, lotiusque , ^) , rei evenluree ignarus, a4io in loco iacolumis serva , , batur. Deinceps et reliqua narrabimus. , \ . [ f. . ] \ . 10. Nunc tamen iltac redeundum est, unde dis'. , cessimus; el dedivo Patre nostro resunientcs b i - [f. add. ] storiam, quomodo scilicet eum virtus cunctis vene- ^ , , rabilera fecerit, u l supra diximus, perspicue de.]. monstrandum. Qui apostolicse sedi tunc temporis | ( . praeerat, juvenili selale cum eseet, volnplalibos (4) , conlra fas intebalur, et humano prolapsu in cul- , , pam incurrerat. Sero demtnn passioncm omittens, . ' et aclse rei abeotoitonem qoacrens, Parentero no- *, , strum volutt haberemedialorem ac reconcilialorem. \ . Qotmcpbrem vocato ad ee bomtni summo cum pu- \ ' 4ore alqtte fidacia Tilium simra detegens, con- \ [f. ] gruam medelam expoetulavit. Is autem aedrs ex- , . celsiiateib haud veritus est, neque ad fastigium , dignitatis suspcxil, nequc ad dona honoresvo ani- , Butm lntendit, u l plerique anitnarum medici fa- \ , \ ckutt: sed aegre meilicabili vulneri idooeam ampu- (\, talionem adhibens, a i t : Haud tibi fungi aacerdotio \ i i e e t ; aed vacare decei polius, ac Deum placare, ^ ^ , , \ qftem peccalo exasperasti. lile aulem nulla inlerpo- , . s i u mora, sedem illico deeerens, privati personaro , " , kukiil. Sic Uaque seêssit ponUfex. , . \ .
comitum Tuscalanorum, cujosponlincisaepulcrum, a gejilis sieraniale et poniittciis ciavibus saiis dcmonslratum, supcresl adbuc in teinplo CrypiOlbrratensi; de quo nionuniento cxslal typis inipressus bwe> 6rfi iapsam cohibesquam voce columnam, liber P. Gregorn Placenlinii in eodem monahtcrio Haud Cicero immeruo tisteret eloquio.. monacbi, prftter ea quae scribil Sciompiarus i n Erat bujus miraculi pielura, cum aJiis st- proprio opere, p. 165 *eqq. Pariwulain banc bio3 artia ac veuustatis, nianu Domiiiici Sampierapbia?, ubi de Beiiediclo agitur, babuilQX codL r i i , i n insigni gacello, quod mdigenai et exleri omryul. Laiinaqi.CacUui Harouius,' relulilque ad ao. ues invisunl, jnxia lemplum monaslerii. MiLbY, n. t. (4) Eral bic Bcucdicius IX ex oobilissiroa gcnle
() ProJigiuni boc cohibitse uno verbo Tullianae couimo poelulare epigraroma videiur, quod ila nos subitaaeuui ludeulc calamo fundituus :
435
VITA S. BAttTHOLOMÊI JUNTORIS.
486
'. xal . , 6 11 Quod autcm ct principibue cbarus fueril , Barlholom.Tus, oratio notjra dcmonstrabil. Salerui , princcps doraraum GajeUe tyranniee ftggredjens, , \ * . belli caplivum eepil, viiKiumque Salenmm abdu01 , xit. Ergo domini Cajetani propinqw, cum onaneui , \ lapidem, ul vulgo dicitur, movissent, ul h i a e v i h * , , \ culis et tyranBiciamanibue eriperenl, Aihtl protfece [f. vel \ ] runt, el cassa omnia ipsis eveneruni, nullaque au~ , , xilii spes aflulgebal. Quapropier de reliquo despe , \ , ranlcs, ad lutissimum porluro, nostrum, inquam, . Parenteiu coofugerunt. Ergo commuiMcalo prius ; cuio civilatis Tuaculanae dominis consilio, ganclutn , Uluc virura evocantnihil e\ non d cenles, nibil non , , conanlcs, ulejusaniimiua flecfcerent: flebant misera ; , - ^ biliLer.fervideorabanl, manusosculabanlur, pedibitt 6 . , , advolvebantur, precanles ue se repcllerel aulabnue\, , ret, quandoquidem nullaaliunde spcs miaero redein [f. ] plionis erat. Flecliiur iliorum precibus is qui nul. lius animam in dolore versari paliebalur. Yiae la ^ borem euscipU, pergit anioiam pro amico ponere * paraiue, juxta Domioi <HCUHB. Quid indeTQuidve , . Deus, gloriicaxUe* eum magis glonucareaolilns, in ; boc quoque itegotio p r & i i i U ? Statim ac sanctum , ; virum Saferni princtfps ppopinqoare cogaovil, mul , ' tis cum armigeris i n ejus occurtiira p r o d i i t : jam - eniw sancium praecognoverat, virtusque eju* salia , \ \ erat ipsi explorala. Benigee ergo recipii, atnanler . , aroplcctilur. Yerumtamen bic juxundi&simae cu . ' jusdam narralionis mtbi cauaa obwiuir ; quse cjLsi * \ Q per digressionero ftet, nibtto Umvn minus mirabi , ' \\$ videbilur.
-..
'. 12. Monacbus quidano propc urbcu Salemum ,, incolens., cutn oiagnatn saRdi viri famam a cunclia , xai audtsset, et de ascetica ejus professione, et cximia , couversalione, de ftui ueglcciti, et de inornato \ * alque buuiili vivendi genere; nunc autem ila sti , \ palum videns, el a priucipibug quaei salellitio , , circumdaluro, bumamim quid pasaus eet, fal . aam ejus famaui suiipicaiido. Ncqiie enim bomo, , aiebal, in ea gloria c l comitalu ver&ans, virlulum . quas audivi operalor crederetur, Uaec monachua , , aniiiio versana, faclo vespere somno se tradidii. \ Ecce aulem hujusmodi i somnium oblalura esl. * - D Yidebatur sibi cernere piuiierem pulcbriludiue , |-?] - ximia fulgenicm, vesie purpurea indutam, coraiu , \ \ - asiaatâ, eique logilalioues illas e^prubran, \, tein, diceolemque : Cur lu ad eremilain meuro ; . revcrenter salulandum non venisli? llle aute.m , visione perlcrrilus, et cx veslimcnto, alque illinc , maname graiia, aanciara Deiparam esse perscn, Ueas, iMulto cum metu ac tremore, buic reaponde * \ , , b a i : Quisnam vero esl, Domina, eremila luus? ; llla a i l : t p qui ad banc urbeoi nunc venit ^ monacbua Bariboloinaus : ego enim hunc eremi , \ , \ . tam meum babeo et appeJk). Hsec aadiens mona , , cbus, et experrectus, et visionem considerans, , cursim ad sanctum virum accessit, eique cogila, , \ Uiiones illas suas rcvelavit, nccoon visionem nars e
437
LUCE ABBATIS CRYPTOFERRAT.
4S3
ravit, veniaque petila c l impclrala, donium kelus , . rcversus est. Et monacbus quidcm sanctse Dcipann , apparilione convictus, prislinam de sancto viro , opinionem fldemque recuperavil. Cajetae vero do . minus, non modo vinculis soluius fuit aique cuslodia, sed ct alterius ditionis dominio a principe \ { . ] , auclus fuil, sancii viri inlerccssione. Alque ila cuni gaudio in propria rediit, Deum laudans, sancloque . cjus plurimas gratias agens. , , . 13. Acccdat nunc ad faciendam diclorum fidcm scholaslicus quoque Joannes, simul narrala confirmans, el sanclorum erga sanclum nostrum dilectionem ostendens. Hic ex insula Sicilia digrediens, quia sancli viri virtulcs el ingenium et cloqueiitiam fando audiveral, cjus quoque conspeclum exoplahat, ejusdemque alloquio el precibus frui. Ergo proposilum suum in rem confercns, iter arripuit, et intra paucos dies ad monasterium pervenil, optatique viri prasenliam adepius, et supra famam esse ea quae eispeclaverat agnoscena, Romam quoque adire voluil, et apostolorura principes Pelruni ac Paulum venerari, quod et fecit. IJuibus adoralis, paucisque diebus Ronue versaius, n^que a justo viro providentiam aut curam aliquam conseculus (disposiiionc fortasse divina, ut quam habebanl sancli apostoli erga juslum nostrum d i lectio paUJsceret, duro adbuc in hoc mundo degerel), scholaslicus, inquam, inbumanitalis sanclum '. (5) , . ;, \ , , . , , , , , , . , \ " , ( , *
virum apud se accusabal; ideoque insalutalo illo, _ ), , neque precibus ejus expelitis, poslliminio in pa , , triam reverli decrevit. Qnare inscenso navigio iter . , faciebat. Sed enim ille quidem sic decreveral et . ' agebat; at Dei providentiae diversa consilia erant. . ' Simul ac enim navis progredi in mari coepit, con , irarius vcntus coortus, in alia alque alia loca banc , translulit: cumque bic ila mullis dicbus in mari . molesie jactaretur, angustiae el anxietas eum arri , pueri>nt; neque aliod jam eispeclabal qnam in . aqais necem. Dum ergo bi incerii et lurbine obsiti ' . navigarcnl, navis altera in proximo apparuil: quain percontalus scholasticus, ct Amalphilanorum esse , comperiens, qui Romam contendebant, u l se quo , que acciperent rogavit : quo impelrato, et illis [/. ] , prospere navigantibus et Roroanum porlum i n - D . , grcssis, Joannes echolasticas navi i n quemdam , liitoris locam egressus, illic solitudine el quieie [f. - . ] , frucbatur, curis tamen aestuans ac moerens, et , quid agerct ambigcns. , .
1
14. Sic ergo moesto et animi afllictionem patienti viri duo appartterunt per maris superficiem ad eum \enienles, qui sanclis apostolorum principibus Petro e l Paulo similes videbaniar. prope jam accedentes, Salve, amice, dixerunt; unde venis? ct qno proficisceris ? vel cur hic solilarius jaces? llle ) De vocabulo scholasttcut, docle Sciommarus i n adn. XXVHI. Est enim plcrumqiic oflicii vel
*. , :, , , , , ; ; dignitatis litulus. Inlerdum etiam simpliciter l i l l e raium siguificat.
VITA S. BAHTHOLOM-EI JUNIORIS.
490
; " \ . ) ; \ / ; \, ' , ; . , , , > 5, , , , . , . - ^ , ' , \ , , \ , , ' . \ , \ .
autera absque metu res aclas el nunc cliam a se deliboralas cxposuit. Qui aulcm apparucrant, inconsideranliam cjus arguenles d i x c r u n l : Non DOJIO sus es consilio; cur enim disccdens , prccum Palris Barlboloirm vialicum nou cxpclisti ? Sic onim celcriler ct cuin gaudio in palriam rcversurnscras. Illc auleni virorum illorum maj^stalc attonilns, Vos vcro, inquit, quinam eslis, odomiiti? non sir.e nictu sciscilalus csl. Slalim iiaquc umis corum dextera cxlcnla, sancti aposioli Pauli lciriplum oslcndebal : Mca, inqiiiens, illa riomus cst. Allcr vcro Romam vcrsus digilmii inlendens, sancli aposloli Pclri teinplum dcmonsirabat, Ad ino, inqniens, magnum iilud pcrlinet xdificiunK Sic fai, ex ejus oculis evanuerunl. Postquam igitur < t figura el vcrbis^principes apostolorum esse agnovil, hurum dicla inenie rcvolvens, el quid vcrba innuercnt inlclligens, Roiuam rursus venil, sancloquc viro omnia scriptis manu propria lilleris paiefccil, el veniam injuslae cogilalionis peliH; noc non reditum in palriam prccibus ejus forlunari poposcit; quibus impelralis, keliis cursu prospero in palriam dckttu? csl. 1). Igilur sancli viri fama quaqucvcrsus diffu>a, el innumerabili mulliludiiic quolidie conflueule, quorum 'alii divina: gralia; vcrbo alebanlur, aliorum eliam corporalibus necessiUlibus consuleba* tur , imo uirique in utraquc parle juvabanlur; oportuil ipsum quoque sanclum virum bominem csse coargui. Fame enim aliquando coorla, atque ad monasterium indigcnis 'peregrinisque cunclis tanquam ad portuin confugienlibus, ipsius vero monaslerii incolis summam penuriam patientibui (conlingil enim quandoquc jusiis ctiam dereliciio, judicio cjus qui oinnia ocuiis spectat), populi mullUudincm ccrnens bcalus vir, el corporalis alimoniaepcnuria nionasierium laborans; namque horrea propter accurrenlium raulliludinem defeceranl; el venalia iiem una cum agricolis deerant, amicis insuper opem neganlibus; non patiens homo Dei, affliclas animas et famis calamilale proslraias ccrnere, fugere decrevit, quod et fecit, iter Roroain versus cum duobus aliis nionath s aggressus. Scd enim quisnam tua, Chrisle, prodigia non obslupescel, simulque angusiiarum providcnter solutioniiin faclam, cum beneiicii incremenlo ? Progredren tem itaque bcainm soranolenlia correptuin aiunt, el ilineris comitibus dixisse : Yos aliquanlulum de via deciinanies, parale mibi dormiiandi l o c i n i . Quo faclo, et bealo viro bumi somnum capiente, somnium eidivinitus immissum obtigil; in somnio autein hujusmodi visio: Videbatur sibi quemdam ccrnere sacerdoiem, vehiti sacro ornaiu induium, sibique aslanlem et fugara illam eiprobrantem, alque u l ad raonasteriura rediret borlantem, i n ellabili Dei misericordix fldenieni : atque u l caverel quominus illuni pusillanhnitate saa irrilaret, qut inanum suam aperit, et implel otnne aniinal
%
'. , \ ' , \ , , ' * . Q , , \ , \ , ,: . ( \ , [/*. ] , ( , [[. ] , [. ?] ) , , , , * . , , D , \ \ ; ; , , \ ' , ., , . , \ ' , ^ . , , [/ .] , \ , ^ , , * , \ .

PATEOL.GR GXXVU.
16
412 4<! ABBATIS CRYPTOFERRAT. bo?>edicli >ne . Hic anlcm magtttis vtdcbattir Grc- , i , \ gorius, cognomcnlo Dtalngut, qui el odoram quam- , dam pyxidcni beali viri manibus tradidtl, pcregrt . num quemdam odorem spiranlem. Sonuio igilur , , non sinc stuporc solulus, jussuin sine dubilalione , fecii alque ad inonaslerium se recepii, boua spe :. $ replelus. Reversus aulem, quemdam vidit de , Tusculana (iviiate ad monastorium voiiienleni ; ;, , , quem spidans, dixil ad astanles placide conver. \ MIS : Hic bonum nunlium afferi; reque vcra <rnliiin trittci modios ab urbis doinino donari . " , bcato viro nunliabat. Proinde larga dcinccps manu , , \ ' ahundantcr largiebalur, Dco frclus, et eo qui se . ' por \isionem confortaveial ponlifice iilius. Alque f>;rc sufliciunl ob dcmonslraudam Dci erga san- , \ ' , \ i i u m virtim dilcclionem, itemque gloriafn qua ab 1 ^ !. codem ornatus fuil, et denique quanlam sanc(i ctmi ipso habucrinl familiaritaicm.
3 t t
16. Agc vero postulat oralio, ut miracula quoquc commemorenlur, uon ea solum, qirce fiealo viro adhuc snperstite Deus per illum operatusegt, verum eliam quae in ejus ad Deum iransitu, cl post transilum slupcnda simul ei omnino credibilia acciderunl.Miramursane Eliam Thesbilem coelosclaudendi elapericndifacuJiate doitalum. Miramur Gedeonem, cui concessum fuit in vellere etarea experimcnlum eapere. Et cum priore quidem ob populi iucrcduliialem cordisque duritiem sic aclum f u i l ; cum allero aulem ob exercilos lehuifatem, vel diviniorem fortasse aliquain dispensaiionem. Neque tanten , abesl ab horum simililudine id quod sub sanclo < ' Paire acluin est, t i l sermo noster demonstrabit. ^ s l i v u m tempus crat, et area spicis plena, haud . quidem incolumibue et in spc adbuc positis, sed jam deseciis, el ad tritici secrelionein paratis. U l autem sacpe conlingit, en repente nubium couglobalionea, el lurbines aique tonilrua, et lenebrx aerem obscurantes. Nigrescebal coehim, et pluvia non solum immincbat, sed jam circum pluere cerjjebalur. Desperaliovero moerorque gravis operarios invadebat; uljani blasphemia? einicarent, ct caetcra qu& dolorem coinitanltir. Aderat vir ipse Dei operarios confortans, et aiacrilatem operi subjiciens. Ac pritao quidem moniloriis verbis ab ejusmodi dicteriis probibebal, et dolorem initigabat, deinde ad prandiam iimians : Vcnite, inquit, prandeie, ) filii, et Dominus vobiacum faciet misericordias *uae. Sic operarios exhortalus, et cum uno in area reliclus, genu ad orieniem flexo, et labiis preces obmurniurans cura lacryrais, Deum propilium fieri exorabat, alque ut pluviam cum damno el extcrminio frociuom immioeniem alio transferrel. Quid ergo?Qui cilo subvenit, et c voluntalem limeniiuin se facii \ nnm famulumsuum deepexit,aulexaudire moratas esi? liinime enimvero, sed priscum mtraculum Dunc renovavit : nam pluvia, tanquam juseui obeequeni, circumslantia late inundavit,
'. \ , , ' , \ , \ ; {f. ... ], . / , \ \ , \ , * \ . , \ , . , \ , \ , ' , \ . , \ , , \ ^, \ . , \ , . ' \ , , \ \ . ( \ , \ , \ , \ , ', , , , \ * . , \ * \, , , [f. - ] , \ \ \ . ; , \ , ; ,
* Psal. , 16. * ibid. 19.
V I T A S. BARITIOLOM/Et J U N I O R I S .
4J4
f * , jusii lamcn arcae ric lanlillum quidcm propinquarc , ausa cst : quam rcm cuncli aspicicules, ad lxliliam . ex gravi mossulia conversi, gratiarunt actioncs Dee exlollcbanl, sanclumquc cjus magnificabant. , , , \ (6).. *. " , 17. Ipse autom verc buiuilis, et Cbrisli manda , \ - lorum diligcniissimas custos, bnmiliorein adhuc , se praebebat, ct consueto Dei servilio semct inlen &, debat, jejunium vila; comitem habens, ila ul neccs , sario lanlum cibo u t c r d u r : animi demissione scmet ;, ; vilificans, ila ul nemo euni monaslerK prxlaluib , esse cognosceret. Vigiliis quoque se atterebat, ut * cum incorporeis prope cerlaret. Manibus iiem ope , ; rabatur, indesinenter laborans. Scribebal eliam \ :, venuslissime vir liic mirabilts, quasi amanuensis cssel, atque adeo emeadaie, ul nullain reprehensioni [, \ vel \ ?] , \ ansam prebcrel iis qui iu hac aric excellunt. Uno , \ adbuc diclo, orationem meam in ejus obilu ediUs (7). ' \;, \ , \ quc per id tempus miraculis concludam. '. , : 18. Cum ergo monasteriuin, auxiliante Dco, ad , , ingentem munerum proveclum esset, aninialibus \ quoque ad monachorum servuium el cseleros usus , ' \ . : indigebat, inhisque equi cranl; quorum unuesolilarius reliclus, sancto viro tunc monaslerium nou ; , incolcnlc, furibus tacilis prreda fuif. Sequebatur bic , . , [?] , equus fures aliquanto lcmpore, Dco sic disponente, ui|el ipsi emeadarcntur elDei sancles absens , \ , , \ , . quoque glorificarelur. Fiires, inqnam, eequenie equo, laeti cursim abibanl. Scd narralioni altenda , , mus, non enim invenusta est, sed lnullam cunt . prodigio babct jucundilatero. Nam eum ipsi furii , sui fructum consecuti viderenlur, ei lucrunl iu . , , , \ ;, \ crumenis habere, spequc pleni decurrerent, repenle , - equus subsliut saxo similis prorsus, el omnino imniobilis. Ulis autcm virga csedeniibus, calccs , \ ' . impingenlibus, cl capistrum sigillaiim capienlibu* \ \ v:lideque irahenlibus, ille ceu inanimis stabal, , \ ;, Dullatenus Ipsis oblemperans, neque uUcrius pro , ' gredi coneenliens. Desperanles itaque fures via , \ qua venerant progredi, equum experimenii causa . converierunl; qui utse relro pergcre sensit ( m i , * , raculum!) velooissimus gradiebalur, el alacritaie .
R
( !) - D ' . Touto , \ * , , , , \ ; . \ * ; . (6) Hoc quoque miraculura visiiur in Sampierii piclura, retro p. 519, appellata. (7) Rei hajus tesiero i n manibus babeo codicem sancti viri manu exratum,ut cpigrapbe ajjtogrdpba In calce leslalur; quein<codicem inbac.iova
plenus viam qua veneral terebat. Hoc illi videnles. lunc quidem metu ac stupore perculsi fuerunl mox antmis collcclis, el prodigium consideranles, equum reporlanles ad monasterium venerunt, remquc confcssi, jurarunt nunquam ut anlca talia ausuros, sed manuum labore victum sibi comparaluros. Ila se isti gesserunt. 1D cunclis aulcm glorificabalur Deus, qui vicissim eum gloriiicanics luculcnlius glorificat.
biblioiheca vulgabo. Est, inquam, hic codcx pcrvenusle scrtpius, mendisque plerumquc carens, exceptis aliquot quae a pronnnliandi raliono nia nani, puta, iotacianiis...
LCCiK ABBATIS CRYPTOFERRAT.

i
496
40. Jani quia oporlcLal ipsum quoquc Baribolo- i 0 \ , aenm, cursu consummato cl (ide,ul ail divus Pau \ , , Itis, scrvala , compturium laborum alque sudorum , , ilncm facere, ac rcsolvi, et csse cum Cbrislo , ct , , \ vivificaeTrinitali praescnlari, in eum morbuminci , , dit, quo beatum exiium ad^pius csl. Ipsa aulem . , dic, qua de boc labernaculo migralums eral, mo , nachus quidam, nomine Leonlius, dignilate pre, \ sbyter et inter monaslerii primatcs, mnluluiis , , , bymnis de more finem habenlibus, somuo se tra , , dens, vocem audivil tonitrui similem, qu% ila aicbat: Paratus est Palri Bariholoinaeo tbronus pcr c pctuus. Pavore ille correpius elcx cclla saltu se . , \ proripiens, perconlabaLur occurrcnles num cl ipsi , , Yoccm illam audissent : quibus ncgantibus, Alqui, , \ inquil ille, vocem cjusmodi Tusculi quoquc auditam ^ ; , exislimo. Profcclo ea vox paraia sancio viro bona , , , gloriam qua mox polilurus erat, nobis signt . \ ticabat. Jamquc dic inclinante, bcalus vir ad Donii, , \ num migravil. Elnunc iu coclis est, Deumque cernit /*, ] \ el ccrnilur : Deum cernit videlicel qucni amavii, . , \ cui inservivit, qucni proxime adslans pro nobis de \ precalur. \ , , , . 20. Porro soquum non est, miraculum, posl illius '. transilum edilum, indictum pmernnUere, pra\scr , tim quta voci a monacho Lcomio amlilx a*qui- , , pollct, eique fideui conflrmat. Alius quidain ino, \ .. " nachus, Francus nomine, in niorbum delapsus, , , , morlem, ut videbatur, jam oppelcbal; el voce dcfi , , \ ciente, cxstinclus apparebat, sin<j respiraiione, , , , , sine niolu, nullani vilalem facullatem prasc ferens. . Faclo ilaque fratrum, u i mos csl, conciirsu, cl aliis , , , \ quidem tumulandum dicetitibiis, aliis id diflercn , tibus,dies jam nocti propinquabal; illc nibilomiiius , iitorluus videbalur. Quamobrem funebrem loiio * . iicin aggredienles, dum in cum aquam injiccrent , ot binc inde converlerenl, repenic moriuus, jam , \ivus erat; et qui pauloanlc niulus, nunc loque , , batur, lavantesque rcprcbcndons aiebaliCur niihi, [f. add. | , , fratres, vim facilis? iur ine s*>aviter dormioiilcm , cxcilastis? Hique ad iliuin : Mortuuin lc integra , ; die conspicali, nunclavare voIuimus.Rursus aulem ; qui jacebat, disserere corpil: Ego, sive incorporc , \ fuerim sive exlra corpus, vidcbam me solilarium . ad quemdam pergere locum, duabus me praeceden , , iibus columbis; quarum una alba, altera nigra, ) * circumvolabanl mc; alba quidem dcxtrorsum, n i , gra sinrstrorsum. Sic ergo praeunlibus iliis, mcque , , , subftequenle, in campum quemdani devcninius, in , . cnarrabiH luce etfragranlia plenum ; quo in caropo , , dum animo allenderem, Palrem nostrum siantem , conspexi, circaquc eum pauperum multitudincra, , > quibug ille panem elargiebatur. Cum aulem con, vcrso oculo me \idisset: Quid agis bic, inquit, , France quisve le bucadduxil? Egovcro i l l i , quo , \ e
*!1 . , 7.
Philipp. , 25.
4J7
VITA S. BARTHOLOMl JUNIORIS.
498
* modo pervcnissem, nunliavi. Tuni denuo Palcr dixit : quoroodo fratrcs nostri sc babeitl? Rene, , , , , \ ; > - per Ocum, ego dixi. Hle autera : Redi in monasle rium, el dic frairibus, u l in Iraditione pcrscvercnl, ; , , quam cgo ipsis Iradidi. His dictis, ad iuleriora lo . , ca proGcisci visus est. x i l . . '. , , 21. Quem abcunlem seculusego, nequc enim ab * , co separari volebam, ad urbem quamdam deve , nimus, cujus pulchriludinem humana lingua nc . \ quil effari. In unum auiem illic palalium ingresso , , Patre, ego quoque subseculus sum vidtque illic , niagniGcenlissimuni thronum, inquem consceiidens . - Paler resedit. l>uo vero illi assistebant, quorum -L X . -J\ , .T. . vullus sole lucidiores. Porro conversus, meque \ , \ \idens, ait : Huc eiiam, Francc, venis? Redi ad , , ; monaslcrium, atque, ul libi dixi, fratrcs admonc, ut perseverenl in virtule et opcribus bonis vitac \ que conslanlia : speroquc a domina ac rcgina mca \ , (quod dicens, oculos sursum inlendil) nunquam , - vos dcreliclum i r i , neque nie sine vobis fuluruin, , , sive in prasenli saeeulo sive in futuro. Dum sic , . Palcr loqucrelur, ego quoque supra caput cjus , - oculum inlendens, fonnidabili in llirono sedentem, , \ - mulierem aspexi, cujus pulcbriludinem el emican, \ tem ex ea splendorein eflari nequco; circa . vcro ipsain splendidos quosdani, cum timore , ac reverenlia stantes ; quam csse sanclam Deipa \ . Q ram suspicalus sum. His visis alque audilis, pa^ \ , \ lalio exivi, " cl illis denuo columbis mibi preeeuntibus, buc adveni. Hxc monachus de visu audiluque teslis narravit. , . \ \ . 22. Nos vcro dupliciter persuasi, luin a viiae '. * , \ , ejus virtutibus, lum eliam a palralis per euni a Dco miraculis, memoriani ejus indubilanle judicio fer * , Tidoque aniore celebrantcs, et reliquiarum ejus \ , \ dem loculum veneranles, medialoreiu ipsum alquc oratorcm apud Salvalorem Deumque nostrum ba, bere postulamus; cujus inlcrcessionibus, nec non , domina? noslra ac reginae semper virginis Deiparac, , \ bonissanclo viro jam assignalis,ulinam non exclu , damur; sed sorlem partcmque cum sanclis omni , ' \ bus, Cbristo Deo nostro charis,consequamur. Cui * gloria, cura scmpilerno ejus Palre, el cum coae \, - terno et vita; auctore vivificoque et bono Spi \ ' - ritu, nunc el semper el per saecula sxculorum. , \ \ \ . Ainen. Explicit sancii Palris Vita. .
. ENGOMIUM
S A N G T U M NOSTRUM B A R T H O L O M J E U M .
f. Admirubitis esl Dem in sancthsuis : decelcnim '. carminibus psalmicis dicendi exordium facere, i-lquia tompori maxime convcnil. Vere admirabi, '. * lis esl Dcirs in omnibus sanclis suis : cl ul Trini; ralcm in boc quoque veneremur, adniirabilis cst \ , Deus in onmibns servis suis. Nequc cnim solum ii\ . propliclis et aposlolis et maflyribu, sed jam in vcv \ \ sanciis quoque el ascetis adniirandus exstilit Do' minus : neque lunc solum cum in corpore vilam * \ , angelicanf vtvr-vjttt, sed eliamnum per processio , \ nem annuain, qna, stellaffrm orienttum iiistar, i l , lorum memoria rectjrrii, ips." Oeus in iis glorifi , catnr, eoruinque cgriamina ajrumnaequc celebran , tur,ac fidelium coetus, illorum pixuconiis incitalus, \ ad eumdem zelum adducilur. Menioria enii, i n - g qirit,- jusli pracconiia coronaiur. * , \, . 2. Vos igitur, coucio divinitus coJlecla, quol'. ' , , quol filiorum spiritualhiin Patres facli et qtiolquol , \ * Tatres Palrum esse dignali, ct quotquot filiorum , sortem nacii eslis, agilegaudio spirituali exsulle :; , irnis. Neque eniin Palris solummodo, sed Palris * , patrum, el pasloris pastorum, elductoris ducto , \ , r u m , memoriam bodie celebramus. Palris auleni, , . el prxserlitn ejusmodi, memoriam recolere, om , \ nino inagnum esl debiluni : Palris, inquam, qui , 11011 ex sanguine ncque ex volwulatc carnis nos , \ gtnuit, sed qui cx Deo per Spirilum nos regene , ' ; ravit. Jam vcro quis mtbi dabil forcipe spiriluali . os aperiri, el carbone purgare labia? Quaenani C , \ ; cnitn Hngua biimana viri illius virlutes digno modo ' efierre valebit? ; 3. Jam quidem scio me niagnuro incurrere pe'. , ricului, ulpole parvus ego comparalus eum illo magno queni Palris denominatio etmciis, el re; gibus et magislraiibus et universo populo illustrem , \ \ ac Dotum reddidii, ime, qui Palria per di * , \ina opera jure meritoque adeptus esl ei cogno mcn rebus geslis maxiine conveuieus aoquisivit. , \ Scio, inquarti, scio et persuasuni babeo, ine, illius C-. / ': , \ ; -virtutes laudare aggredienlent, juxta cummi ( I ) ,
1
Psal. txvii
36. rcunqwintu^.
(1) Diogenianus cent. V I , 28, dirii proverbiu<n iu nos qui longo intorvallo in cfrta'iiin2
" Ex mlerprclatione nostra. EDIT. PITA.
501
LAUDATIO S. BARTHOLOM.EI.
502
^rol \ Lydium, ul proverbium babet, decurrere : cum , enitn ne ea quidem quae apparenl el sensibus pcr ' cipimilur, inlelligere queam, qui potero eloqui ?; ' , i.iius viri myslici res gestas animum speclanlo.s? , A l quoniam tua sanctitas, Paler patrum communis ac nosler, ad hunc sermonem me, quamvis infe , \ lici corporis morbo oppressum, provocavii, spirilu , tuo in me Iranseunle quasi inepiratum me senlio : * \ \ , el quoniam boreas quidem movct mare alque excilat, ila ut spumet ct cxagilelur, ubi vcro pro * cclia subilo dcikit, ad quiclcm redigatur (siquidem , omnibus ab alio excilatis perpelno opus cst i m pulsu ) , propterea lu , Patcr alque domine, post , , \ , Deum viia mea vei halilus, tu qui haud scmel d i vini tui spiritus parlicipem me esse voluisti, af , , .
1
'
"
'
\ . , \ , , , * , \ , , \ \ '. .
funde el conlinuo aspira, utanimi vigor vigorosior fial ad rerlamen subeundum. Cerlamen enim et n;agna arena me exspectanl: in vcro et qui ciim le ei post (e illius virtutes accuratissime noverunl, lanquam prases et judex sermoni mco ades. Propterea duplicem cursum perficcre debeo : primuni quidcm currens cum magno Patro, secundum aulom, te auspice qui illius eleclus cs acpriniogenitus iilius, in quo eliain sibi complacuil, noslro Patre ac pnjceoptore stadium sermoni* oiueiisurus. 4. Quid jam faciemus, fraires, incomparabiJis '. , , - islius viri magniltidiue deprcssi ? Apcriemusne sermonis fontcm? At qiiidquid dixerimus , i)Io iu ; ; ' , - Q ferius apparebii cl quasi dctrabcre ejus virtulibus censebimur : ubi eniin non atlingimus, insulta , \ mus. An silcbimus ? Ubi voro obcdicnliae promis. , . aio? quomodo promptae voluntatis docuraentum ; exiiibebiinus? Videtisnc quomodo duplex nos pc ; \ riculnm urgeal ? eernitisne quomodo el sermo ct ; " silentium iu accasalionem mihi cedanl? Allamcu ; rel sic velul in irutina jactatus, aique buc el i i ; luc circumactus, placidissimo too, uti jam dixi, , , \ spiritu conftsus, Pater reverendissime, sermcKis , velum ciim fiducia pandam. Tu autem, qui per , , * Deum deus nobis matiifcslatus ee, stiavissimo spirilus tui zephyro me aflla : et si tu dixeris, Ego \ deus noti sum, audacter tibi conlradicam,ul propler , 6 , boc polius deus : divinilatem enim luam demon , , D f modestiai îrlue accuratiesiraa Divinilalis imago. Scd quomodo non deus, qui est ornalus , virtnlibus dirinU quibus horao divinus repraesen * , talur, deinde etiam ad lerrcnaconversus, velut i n , teliectualis quaedam potcslas, noslri mortaliuni curam babei? t , , \
t r a l
* ( ; '. , , ; \ \ > , ; , * , * ^ \ ,
5. Sufficit igitur, audilore3, beato illi ac vencrandoPatri ad praeconiorum argumeoluro, Paler noster ct prxcellens coetus vesier, inteliectualis istii paradisus , in cujus medio collocalus csi lanquam arbor aliis frondibus eminens, vivificos ex ore suo nobis suppedilans fruclus : bic ipse esl paslor uosler, circum eum aulcm vos uli divini ac foncs surculi, ex illius suavi radice pruger-
504
niinanies, et si nos (recens plantati) inter vos recipiauiiir, valde gaudebo : caelerum ligmim amaruni simul ac dulcc. longe abigalur. Hunc coeIcslcin paradisum cun Deo ille planlavit laboribus suis. Eicuim si vos omnes ex co qui nobisjani adest progcnninaslis, et ille primus planlavii,*hic aulcm ex illo lalices accipiens irrigavil : cliamboc rursus glorise increinenluui est illL Dcus autcm, secunduin mcritum crcscerc fecil, idque per Patrem noslrum : h i c c n i m vitant ascelicam v e l u l d i tissimum (alcittum a sumir.o viro-accipiens, nou Ln lerra abscondidil cl defodit, scd vobis probaiis mimmulariis iradidil ac Deo adjulore mallis vicibus auxit. Atque boo eliatn, quod niimrurn talis iilii palcr fuerit, illi in pr&eoniornm locuni codit.
1
61 \ ; , * , , , *$ \ * '., ' , \/, ' , . \ > , .
G. Si vcro oporlcl ctiam secumlum alias virtutos illum depingerc, quis in sudoribus el laboribuspro Deo subcundisproprio corporiuon pep'-rcit?quis oculucr. somiii expertem conservavit uli bonus paslor, ad gregis sui securilalem ? Gum enini scirel banc acrumnosam vitam vere mugi vicem lenerv, et, quia propria pulcbriludine, qua naluram noslrani seducere queat, omnino destituilur, variis illecebris el quasi incanlamenlis, i n superdeliciis ficliiiis acspeciosispraMextibus allicere adse conari, ille bujus lurpiludinem omnino manifestam rcddidit, falsamque voluptalem removil at-
'. \ ; . , ; ; \ , , , * , \ , , \ / , , quc rofulaloapparaluscenicoinendacium apparere C \ , tVcil. Q\i\s subtililate ingcnii, quis vigore uientis . a-quiparavil illuui qui animo vegelo quac ad Deum , , rcsque divinas perlinenl semper versabal ? quis \ \ , \ Lam suavis in loquendo, promplus ad rcsponden ; dum, bilaris iu conversando ? Quis lam apius ad , / , 1> difficultales Scriplura cnucleandas vcrumque sen; sum dctegendum ? quis, illius inslar, cum oplimis \ ; degens, nec infirmorum discipuiorum salutcm nc , gligebal? Sed quo excellebal iugenio, in inedio ) ; ' divinarum bumaiiarumque rcrum conslilutus, ne , : que omnino inferiora omisii, el illis bxc leinperarc , oplime polluit. Quis lanla praedilus experienlia , \ cxstilit aiiimarum medicus qui scniper ad inllr * milulis gradum misccrc niedicinam callerel? Modo , ; \ . eiiun balncis atquc cataplaslris, modo incisiunibus \ , et exuslionibus scgrotum curabal; nunc medicanientis lenioribus, aunc acrioribus eflicacioribusque \ * , \ * ulebalur; et sicubi morbi affeclionem ulcerosam \ el periculosissimaiu deprchendissel, baud leviler , \ , illam feligit, neque videres tremenlem euin vel palpilantem accedere, iiuo usnuead iiUiuiosâninia* ' , >' \ \ xecessus ferrum iniixit. . 7. Quis xquc dlvinis suavibustjue scrmonibus audilornni auimas deimilsit? quis sequc lumeiUes depressil, lapsos aulem crcxil el a prxcipiliis in planiliem reduxit ? quis iJlius inslar in omni rerum stalu constans fuit, neque celeri abreptus csl iBipclu? MuJtum enim abfuit quin omnibus ccdc *. ; , , \ ; , ; .
LAUDATIO S. BARTUOLOM.EI. 503 rel. Quis porro cum excclso sequavit animo? , * ,. quis comparari potcrit cum concinno ejue hone \ > - sloque dicendi gencre? Mellifluum illius os animas ; , deleclabat : cx omnibus ejus senteiitiis ingenium , elucebal aique su:uma suavitas et naturae conslan , tia. Ubique idem erat, neque varians, neque arro , , gans : in doceudo perspicua allollebat; in dicendo ardua optime explicabat; in scribcndis autem 1U, ' , teris, qualig landem suavitas 1 Adeo enim lepori , bus facelis el sententiis amoenis abundavit, u l i \ , , hac nostra ajtate nemo alius. Deus mihi tcstis est, cizv \ * nie nunquam discessisse ab ejus colloquio, quin , admiratione illius iugenii perculsus essem, ac lanta ; \ erat cjus suavitas, ut auditores nunquam tajdio \ \ } aQiccrentur, imodulcis somni, cibi polusque pror, B sus obliviscercnlur, e l u l diem cum co Iransaclum * velut unam boram coelcstemquc conversationcm >. ;, ' reputarem. , . '. 8. Adhuc memoriae baerel morum iliius ralio; , \ adbuc animo impressa sunt serraonum cjus vcsti , \ gia; adhuc harmoniae sonus circumstrepil aures , \ meas : nam vere beaium me exislimabam illo , tempore quo audire mibi Hccbal dicla provenienlia , * - ex sapiente ore per quod Deus loquilur el sptrilus , \ \ sapientiae inlelligentiseque donalur. Verc eniin * - seraphico acutissimoque praedilus fuil oculo quo , omnia circuro sese accuralissime perspicicbat. Ut . " \ ^ auteni vos quoque eorum q u dico exaclam inlcl , \ ligalis veritatem neque quasi exaggeranli fidem , denegelis, unam rem ex illius vita memoria dignam vobis velul auditoribus gralificalurus enarrabo nec . \ non leviora quaedam ab eo dicta addam, parlim , , iil lcedium audiendo contrarium depellam, pariim , , qnia corpus minus beue valcl (propier miram cnim ( illam el infandaiu unionem ila a natura es consli , \ lutum , ut cum corpore simul anima rationalis ), , doleai) : et sic tandem sermouis naviculam ad si . lentii portum appellain. '. "/ ' 9. Accidil aliquando u l beatum virum, cum soli , esscmus, urgcrem et qusesliones quasdam b i . *0 blicas ut cxplicarcl ab eo peietem. llle vero, leni , , - mc inluens oculo el paululum, uti in rcbus graiis , , solebal, subridens: Revera, inquit, lu , , . , (2) (vectigaliuni exac;or), aul poiius ,. \ , (qui verba profert) esse videris. Quod si cgo ad , , \ breve leinpus quxstionem rejicio, lu velul pru * - dcns considera, quaeso, annon iilud quod reprobo . " \, diligam, et quod rcjicio desiderem, alque sic dila ' tioncra baud rcprehendes. Nam si aquarum fontes , . habercnt animas, exhausti gaudercnl quidem, at lamen quod exanuaii sinl, moleste se ferre dice * re:it. Igiiur ego quoque libcnler vascuhun luuui accipio: neque cnim foniem verbornm T ihi un1 4
505
(2) Hujusmodi facelias nonniii rarissime in abam liuguam transfcrri posse dnbio carct, ideoq t i duas voccs Gra^cas in quibus auctor lopidis-
simc gcuio indulgcl, EDIT . .
rciinciwhs cssc ccnsuiiuu*.
507
508
quain defuturum esse scio, siquidem istc fons (\ lnolierum mammis siinilis esl (noli autem hac ). c miparationc offendi: nihil enim lurpe quod na tura producif). Qttomodo igitur illae lac illinc sca ; , ' turiens effumluul? non est euitti lale neque , tanturo in carne, sed labia parvalorum sugentium , mammam cxsugentra el sunimatn mamiUam com , priroentia humores rn profundo hrtentes hauriendo , cducunlatque profluerc faciunt, estque gane evidens \ , cx oo quod, simol atque parvulus sugere desinil, , mamma arescit neque amplius lac fluit : eodemqtic . modo se babenl pulei, in quibus per effossroncm aqua educilur, ncque, ut nonnulli opinanlur, ap , \ , parct agglomeraia in quibusdani convallibns, sed , >, latices fodiendo compressa? abundanler proma , nant: sic ego quoque iis qui verba raea effodiunt, ' . ralionales rontes suppedito, elquando mc fodiun', . scalurio. * , . 10. Quibus audiiis, prolinus oblicui bajsiquc '. , , animo ac mecum sic fere repulavi : Quomodo lan\ ' , \ *|dein fit ulliic vir. morali ac polilica philosophia op time inslruclus, cl in tbeologia vcrsatissinius, nec \ in rcruai naiuralium scienlia hospes sit ? Jani , , vero ahimam ejus comparavi cuni margarita, can ; \ didissima et fulgenle et sursum coeunte et ad Deuin , \ergenle. Naturae cnim slu<iio incanibens, velui \ quibusdam vinculis se conslrinxit, ulad insiar , \ *. lapidis, digitorum compressione in altum emissi, atque ad moduni sagitt a pcrilo saghtario pro, ot , jecta?, ad coeleslem scopum dirigeretur. \, ; \, . 11. tu, Paler palrum, solilari vitae dux et '. ', , magister (gnorabalur enim, cum inier uos vcrsa \ retur, tanquam vas abjectum), qui binc discessisti, ' , \ ), ol ascciicis atis snblalus nuuc apud Deuin degis, . \ jaiii haud ampHus de lerrejiU curam agis : iuio , \ , lex, opinor, vos in coelum receplos ad nosiram \ \, tcrram reverli probibct : nos auiem, u l xllii ac , , iliscipuli, supplicamus, primogenilum luum filium . et zclaiorem et Palrem noslruro tanquam media\ \ \ , lorein tibi adducenles, et precamur ut, siquidem \ \ divina inansuetudo, cujus a pueris lenebaris de \ siderio, te recepit el in divinis immutabilibusque , \ babilationibus summa te voluptate imbui voluit, ^ , \ \ baud obliviscaris (nlercedere apud Dominum pro nobis, cumque precibus tuis propitium reddasuobis , \ qui, quamvis adbuc in lerra, lui sumus. Tu au \ , tem, Paler noslras, lc ipsuiii accusa, si sermonis * , noslri ampHiado naaseatn tibi creet: lu enim ipse , profundum boc poculum tibi nos niiscere jus sisli. . 12. Nos vero, Palres el fralres, vcnerandum '. ', \ \, illttm Patrcm ac sempilerna memoria rccolenduro \ imilari studcamus : babeinus enim ducem imila tionisbuncce nostrum pneccplorcm ac magislrum, \ qui ad illuis vilam el menlem, u l nemo alius corum , \ qui adsunt, se formavit, ejusque iinaginem simit , \ /. \ . limam c l morcs sinceriseinios-cxbibcl. Habciuus,
509
LAUDATIO S. BARTHOLOBLBL
510
. si libet, actionem cum ralione et intelligentia, * \ seu Patris nostri actualem rationem quse nos conducilel illiimmal, ita ut duabus columnis splen , \ , \ \ ; * didissimis ab eo dirigamur, vel potius duplici disciplina, nimirum doctrinae ct actionis. Rene nam , , \ quc novil unde bealHudincm acquisivorit. Ulinam , igitur iiunquam velut spurii rcpuleinur, aul patcrna forlona misere cxcidainas 1 Quemadmodntn . , - enim ex awliquis bistoricis corapcrimus fluvhim . queradam exsialcre Cellicum, qui spuria a genuinis discernil, ila a noslris quoquc no>imus alitim ossc , fluvium igncum, que gcnuini infantcs ab alienis (3), \ separantur. , , . '. ' 15. Meifiainus igiuir separalionem, el si prinias illas proniissionca quas Deo dedimas, animi lcvi; , &; late seducli cblili sumus, ne etiam bujus uUiiure , , \ siinus iiumeniores, poet quam promissionibus haiul , ' , , amplius eril loeus. Doleamue paululnm utaHerno gaudio perfundafnur : iNgrediamtir per angustum . , - Iramiiero, ut pcr eum aelerno ac apalioso poliamur: * * u l pcr anguslias dilatemur, ut per aeruimias ad . \ ; rcquiein pcrveniamus. Sic el Lazarus per aeruinnaa adeptus csl quieiem : sic dives per quiclcni invenlt ; ' poeaam. llepuiemus, fralres, aerumnas corporis . , Hkmienlaneas, el aiflictioncm animac infinilam ; \ , \ voluptaicm et quielem lemporalem, el gaudiuiu ; '. \ , \ \ * ariernuui cl itulissolubile. Quis landem, si modo meniis suae compos est, brevi gaudio longom dolo , rcni praelulcril? quie propter parvum dolorem ; \ ftumiuum gaudium aspernabilur? lnlolcrabilis cst ; , - gcbcnna ignis quam ignea niali lela nobis prccpa . , , rabunt. Caveamus, cbarissimi, ne in pectore el vcnlre nosiro ambulel ille qni in islis ambulare \ , \ consuevil, el qui sempcr nos edocere conatur eam , ' - vivendi raiioncm qua nobis acccitditur ignis, et progignitur vcrmis ille nunquam dormicns. Dcus , \ . *0 (* ignem urentcni non fecil: ne igilurnos ipsi illunt iemere uobis accendamus, el siaccendcrimus, pc , ' - vilam honestam exaiinguere studcamus. Accendilur per effuues risus niuiiamque bilaritalem, ' ' , \ , ' \ exelinguili- per dolores, aiBictiones calidasque \ . lacrymas, Vermie ille nunquam d o r m i l ; al noe v i * . I l giliis quas ob Denoi sulnmus, sopire eum conemur ; ^ . gtridor dentium ftncm non habet, al nos pttnileiv liae slridore ci finem imponere studeamua : planct , ' temporali effugiamus aslernum planctum : in imis reces9ibus polredo gliscit, al nos vulnera medito osLcndaiuiis. . , ' . '. \ , l i . Nonne audimus Davidem dicentem quod di~ ; vina pcccatorum noslrorum obscnratio hominibus ; - sit intolerabilis? Horreamus igitur horrendam is . II tam Dontini obscrvationcm. Omnia opera nosira ! , qtialia siiil, ignis probabil : nc igUur Cbristi fmicfa(3) Inlelligit Uhenum, cujus aquas viii habimsc lcgitimoa parlus a varii auclorcs. spuriis diaccrucudi fabulaiUiif
NICOXIS RAITIIENSI9
512
niciito malcriam facilc innamiuabilcni superstrua mus. Ad boc aulem rcquirilur spoulanea bac in . tcrra incensio. Uti enim aurum in fornace pur . ; gatur, ila etiam auima pcr comburenlem afllh - , nem auuro reciptt splendorem. Caveamus, iratres, we unquam, contaminaiilcs primam ac secundam , , vcsicm, qua induti sumus per baptismum ac per , pouiilcnliam, purissimo illo splcndidoquc Sponsi , conclavi ejiciamur, el sors nostra cum daemonibus bypocrilis cadal. Annon cnim bypocrita? snnl niali , \ auclores qui, cum tcnebrrc sinl, lumcn siimilanl? . *H \ Collacemus spero noslram in eoqui pcr adiislionem , ; lcntaiionum quas sponte aut pcr vim toleramus, \ purilatein nobis iargiri voluil. Spes nostra haud diflTerelur, elquod exspectamus ad exiluin perdu'. , crlur. Tunc aotcm bcalitndo corum qui palicnliao . \ igne probaii sunt, apparcbil: cujus ulinam nos * iHiines pariicipes fiamus in Cbristo Jcsu Oomino noslro, cui gloria c l poteslas et adoralio, cum Pa \ \ ire initii experlc ct sanclissimo et bono vivifico, / que Spirilu, nunc et sempcr et in sarcula sseculo- \ , \ \ . Amen. . .
t
DOMINI MXCI.
NICON
MONACHUS KAITHENS1S PAMSSTINA. .
(O)TtLthii^,
Uonutnenta EcclesLv Grwciv, loin. III, 643, in noiis.)
Ni<*on isle alius esse videlur a niaguo illo Nieone monacbo A i w n i o , Arinoniorum et Creicnsium per ilcciimim Chiislianismi s%ciiluii) aposlolo, cujns (si fides viris doctis) in fine Balsamonis, tiecnoti t. I I I Bibliothecae Patrnm, exstal Laline fragmenium ex epistola ad Eiiclislium (forle Enclhtum, ", Inclutum) cum libello conlra Armenorum o.rrores, queui Gnece in lucem emisi ad Consiilutiones aposlolicas lib. n , cap. 24. Conjccture raiio csl, qtiod Ntcon noster proferal hic locum prioris I n vociivffi Isaaci Caibolici adrersus Armenos, cap. 13, lameisi labanle, opinor, inemoria, snb nomine Joannis Nic;rni epislola ad Zacbariam calliolicuin. Florebal aiilem Isaac sa?culo duodecimo, octiugetiiis nempe annis post morlem Conslunlini, ul ipsc ait cap. 14. Accedil biic auctoriias unius e iribiia mss. Rogiie, iu quoNicon bic monaehue PaUestinus vocalur; iiem allftrius, qui olim 13i6, nunc5027, f. 66, ubi liabelur, ' \ . \ . , , eic. mox, . Quam , si lempore occurrisscl, boc iovo cdidissemus. Cxicrnm a Leone Allaiio, cujus diligenlkp improboque labori plurima debemus GrsDcorum ecclcsia^licorum scriplorum fragmenla, De purgaiorio, e l c , p. 746, landa(ur S. Nicon in Narra'.ionibus ascelicis. Oifrndi parilcr in opusculo nunc inedilo, olim, si Dcus dederii, tdcndo, Dc celebri sciiismaie ob Josepbum prcsbyterum, baic verba, , ^ . Id esl, iitOcniuntur in S. Niconit libro, iu unn ex Fpistolis Melhodii; qui procul dnbio est noslcr : cjus cnim Pandecles de iulorprelalionibus . ndaturum divinorum, capilibus 63, dividilur in duos libros cod. Rcgio incipitquc liber sccan-
LIBER DE PR.ECEPTiS D i V I X I *
Ml
(ius a capttc seu scrmonc 59. Ido nunc isla relegens, ncc auctorem rpislohe ad Iuelusum csac magittrni Nicmiem, tn qua videlicet citeiur Nicolaus Graminalictis, pairiarcba CP., sasculo iulcgro Nicoue posterior.
, 2000 .
LIBER D E I P R J E C E P T A CONTINENS, liNSIIPERQtJE

INTERPRETATIONES E O R U M ,
NECNON DOCTRINAM 11$ CONVENIENTEM F.T
CONGRUENTEM.
(B ru. de MOKTFAUCON, Bibliolh. Coislbi. p. 180.)
PROLOGUS
IIUJUS
OPERIS.
\ , Aniiochus illt*. qui niuntlo penims icnunliavit, , \ cl in niagni illius Saba* monaslerio non exiguo \ tempore secessu vitain duxit; dum sibi ipsi va * , caret et atleiideid, adiplus reruin salutarium noti , , '.Uam sccundum illud praaceplum, Vacale el scilote, colleclis Spirilus sancli diviliis, ncque segnis ad , \ cas egcnlibus largiler effundendas, cum ccnlena , ; ; imm fiuctuin rctulissct et talcnlum nuilliplicassei, , \ ; , m tanquain servtts ftdclis, pradens et bonus a clc \ , >\ ; menle Dou-ino bencdictioneiu accipcret : liic, in. *qitam, Aitliocbus qiio lempore eJDTerus Pcrsarutn aniiniis impclusqiie eorum sangnmarius lolam , \ Orienialcm plagani Romano sccptro pirenlom m> (lir) ' seralili cxiln ad suum Iraxit imperium, liinc oppor , - ^ lunain nactus occasioncm, sacruni qucindam lihrmii ox divinis eloquiis adornavil, ul ille eodciu in libro , iiiaiiifeslissitne declaral, eidemque biijusmodi l.lu* , ,- lum indidil, illumque in medium proitilil ad niaxi9 ($ic) ;, mam prxsentium sui lcniporis ei fuiurorum uiili lalem. Posl liaec aiitein alius quidain uiouadius, . (/. ) vcrbo quideni impcrilus, scJ non scienCia secuuduui ($ic) Paulum divinum pracconem, qui a lcneris iu lcge , ' divina medilalus lueraldie ac nocle,'ul docei psalmi , \ sla David, oliva fruclifera cffeclus plaulalus iu domo , Oei in moniecui nomenMaurus, mulio temporesiguis , , apud indigenas el advenas celcbralus, quo lemporo , ' Conslantinus cognomenlo Ducas ini|>erii gubenia (sic) cula adminislrabai, arrepta et ipee occasione inva (f. ;) ( legiiur cod. Q sionis inipiorum Turcarum ; secum reputaus eloquia Mi) divinilus Iradita secundum magnum el sublimeiu ' , 3' . jlluin Dionysium esse nosira bierarcbiae quasi sub; , slantiam el faculiates, veramque perniciem etaniiiia; e/ \ ; morlem ncc esurie nec sili iuduci, sed polius penuria , \ ' audiendi verbi Dei: nec posse lali leuiponun condi. ... (deficit) , lionosacros librosiuagnonuntcroiranspuriari,quan(nc) ' ;, (deficit) dtiquidom grandi inslante melu ex rcgione iii regio-
515
NICONIS R A I T H E X S I S D E J B J U K I O
LEIPAR/E.
516
nem iransmcantes, vix vitam ipsam in luto collo- \ * care poleraut; maxiaie vcro quia Irujusmoili libri > ; ; \ ; additis sanctorum ac deiferorum Palrum commen- , ; , ;, tariis, iu magnum mimeruin excreverant : unum \ ; tiunc librum cx toU pcne divina Scriptura, quasi vov , apis laboriosa, sptrittialtbus colieclis floribus quse , ; divinarum legum collectio est, eomposuit, iis addi- , lis divinorum Palrum commentariis q * ipsi ad * \ ' apianturet congruuui; ipsumque proposuit in com \ munem quasi porlum animabus ulilem el salulareut iis, qui in profundum ignoranliae miserabiliter xaX , dcmcrgi periclitantur ; sivc ul vere dicalur, iis qtii (sic) , lenebris bujus vila? aberranl facem acceiidens procul apparentem el actbeream, u l ex baralbris (sie) , \ crueret eos quibus prospicil Dominus; etlucens, * (sic) \ \ inquani, ex demissis illis bumique repentibus el JJ perplexis haercsibus el ex profunda caligine, qua? , versatur in lenebris ignoranliaB atque in errore, ; erigcns ad suMimilatem rcligiosorum dogmatum, ; cl ad reclam vere divinae scienliae lucem manu , ' ducens. ; (deficit) , \ .; \ \ . Eanc porro narralionem mire corruptam scepe dhinando Laiine reddidiniH$, Ille vere monachus Uic memoratusy qui tempore Constanlini Ducx floruit, e*l Nicon, ul docel codex Cotelinianus CXXIL
EPMHNEIAI
INTERPRETATION ES
DIVINORIM
SS. Palrum et CoDciliorum
MANDATORUM,
Scilicet
explanaliones in Preecepta Domini nosiri Jesu Chiisti.

(Vida Patrologim tom. CVI, co). 1559)
DE J E J U N I O
DEIPARiE.
(Vide infra, coL 525.) (Sermo 57 Expianalioniim versator circa fesla, jejunia, genuflcxiones, etc. Verisiraile est igitur hoc fragmenium Pejejumo Deiparw decerptum fuisse ei eodem sermone 57. Baudiui in Bibl. LaurcuL, lom. I I . p. 6U5, nolat Cuviia asidka ejusdcm Niconis scrvari in cod. ms. Laurenl.) '
jtmro DOMINI MXCV.
ANASTASIUS
CJ2SARIENSIS IN PALJESTINA ARCHIEPISCOPUS
ISOTITIA
(Orora, De $cript. ecctes , I I , 8?0.)
Anaslasitis, Cajsare Palansiinae archiepiscopus, vixii circa annum 1090. Scripsit traclalum De jejunio sanclissimct DeiparcB, quodque Wud servandum sil ut legitimufn, ex ins. codice Regiae Galliarum Bibliolliecae eductum, quem Giaece et Laline produxit Joannes Baplisla Cotelerius, Veterum Monumentorum EccUiice Grcecce vol. I I I , pag. 432, ex Niconis Pandectc. Anastasius in hoc opusculo De jejunio sanclisiimce Deiparto, pag. 458, ex sancti Niconis a se allegaii auctorilate, inquil binc jejuuio duplex nomcii iinposituin, appellarique passim Quadragetimam vel Jejumum tanclorum apottolorum, nec non gloriosce Deiparce : nominibus binis, priori quidcm, quia maxima pars bujns Quadragesimae prolendebaiur ab octava die fesli Peniecostes usque ad feslum Sancloruio Apoatolorum, ex indulgentia Patrum modicis jejunii induciis datis, ab boc ieslo ad Kalendas Augusti; potteriori auleia, quod oinnii tandem batc Quadragesima in booorera Deiparse fieret, alqne ad fealuui Dortnilionis illius lerminaretur. Hic ergo claruit et scripsil post S. Niconem Armeniim, qui ab anno sa?culi decimi eexagesimo primo clarus, anno deinuin 998 die 26 Noverabris debitum butitaiiae natura solvil. Alque biitc, aliquoi posi saacti Niconis tnorlem decadibus annorum exstilisse, nec anno 1090, hunc Auasiatium Caesaree arcbiepiscoputn antenorem esse concludimus, cnjus opiiior solue meniionera facii, qui c-jus Traclalum edidit Grsece et Latine Joanncs Baptista Colelerius lomo III opcris landali.
ANASTASII
DE
ADVERSUS
CJESARIENSIS
ARTZIBURIO
RKLIG10NKM.
FALSAM ARMENORUM
(Vide Patrotogite lom. I , col. Cti5, in nolis Colclerii ad Constituliones aposlolicas.)
513
ANASTASII C.ESARIENStS
620
()
ANASTASII
EPISCOPI C J E S A R E i E PALJESTIN-E'
DE
J E J U N I O GLORIOSISSIMJE
Quodque servandum sit ut
DEIPARJ5,
legitimum
(COTELERIUS, Monumenta Eccleske Gruccce, tom. ,.. 452 sqq.)
ûomam lua crga me poslulatio, fraler spirilualis, eral de jejunio gloriob^simse Dei Genitricis, ul ea de rc scriplo acciperes in benediciionem el munus; ego vero licet imiignus, aitanien u l onincs aMbodoxi, ego quoque inulilis servus Maiiis Dei, quematlniodum accepi, obscrvare connitor; lum liiaxiuie quia in loco ubi babiianius, sanclae meae Dci Genitricis monasierii tcmpluui est ac vocatur. Oporlel ergo illud jejunium diligcnlius cuslodire, non solum nos, vcrum etiam Clirislianos omnes, qjemadmodum a divinis Scripturis testiiuonia babcmtis. Quod enim caret leslimonio, Qrmilate des i i l u i i u r , et quod propria voluntaie suscipitur, noxiura est; quod autein ex Scriplurs el legibus habcl lestimouia, finuuin simul atquc ulile exsislit.
, , , ; , , , \ ' \ , \ .. , , , \ . , , , , \ . , Gajleium de lcgitimo boc jejunio dictura est in Ivrtdixor . opere quod Synodicum appellaiur. Conlinel autem \ . ille liber Ires dunlaxal synodos, quaruro duse de \ , . lide disserunl, lerlia vero dc liupiiarum diflereutia , \ . el dissidio, utide el Dnionis nuncupaiur. Aliud " pono esl bujusniodi synodicum ab eo quod dieiiur , ^ Noinocanon; quod acilicei boc quidern omncs si ; \ IDUI sanctas syuodos el divinos canones, legesque , ,
;
(\) ' \ lem qua vixii, Oncm videlicet saeculi undecimi. . l n ilocliashm Lambecii Cmarea biPneterea uon dissiniulandum modo quod non iia blioihecdy lib. v i , parlc n , cod. u l l . , el sine nomine pridein compeii, cuiii benciicio clarissimi liuiuaaucioiis lib. \ m , ms. 45, p. 450, 451, ubi et nie- nissimique Thevenoli, bo.mnis luulliplici erudiiionc iuorat fragmentum iiislrutiissimi, retractaretn ihesauri liegii codiceiu , \ 3027, eo coiilineri islud opusculum, sed ntulio lon. Principium : " - * gius, cuir.que varietatibus uon paucis, alqtie a<U \ , eic. Ejus- G sub iiOiiiinc ac liiulo Niconts mouacbi Ktijiiluithi* ' \ dein Anasiaaii Casanensis opusculuni de Arlzibu . rio exslal ad fineui Typici S. Sabae. Ipse auleiu hic dum agii de palriaicbis Anliociiems, indical acla-
5S1

DE JEJUNIO SS. DEIPAR/E.
522
, ; . civiies complecialur ; illud aukm, ul jam riixin.us, ; , & Ires solas synodos. lllic igiiur in synodo Uniouis, , postquam dixit ac f ronuiiliavil de pana irroganda cpov , (Hgamis, modo ei lempore excommuniraLionis eo, , runi, subjungit hacc verba ; Tribus solum temporibus
fruentur parlicipatione Chrhti divinorum viysleriorum : ResurrecinObdor ex eo //V, ( * , * , *e*nel, in salutnri Deique noslri terlio,
tione; secundo,.in Natali Clirisli;
\, .
mitione glorw$i*$ima! Dei Genilricis : quia, inquil, in hls jejunium prmcedrt, et emolumenlum
' ,
, . (2) ; ;
proveniens. Ecce bic velui magis necessarium p r x fert istud jejunio Sanclorum Aposlolorum. Et adhuc in Inveciiva quam Joannes metropoliia Nica?a3 scripsit ad Catliolicum magna? Armeniae conlra jejnnium Arlziburii, quod lanquam illegitimum
(3) , ^ evcrtit; ubi a i t : Cum nec sancti aposloli hoe jeju ; * , uium scriplo consignarint, neque Niccena synodus,
, , . \ , \ neque alius quispium ex Patribus, sed lantummodo teiradem et parasceven, sive quarlam ct sextam jeriam, et vwgnam sionit Quadragesimam, Sanciorum et hebdomadem Pu$Nalalii Chrisii, ilemque ac Apo$lolorum, Dommiccc, atque jejunium
Krpicv, ,
(3*), ,
necuon jejnnium
gloriosissimce Deiparw, quis docuil vot jejunare
; $ ; ; \ < \ , ; ;; \ \ ; * stcut scriptum cst: / n ore duorum aul trium tcstium [. ;|,; , Q stabit omne verbum *
, .
peragere gentium jejunium? Vides quomodo eiiam htc ad verbum el accurale reliquis recte de lide sciilientiunri jVjuniis conuumeret jejunium glortosa? admodum Deiparse? Ego vero alia quoque dc eodero nactus sum leslimonia ; scd hocc arbilror sutTiccre,
Quod aulctn post superius scripla leslimonia, " ; ; \ multi boc jrjuniuni cx traditione sancloruiu el ve* lciuin Paiium pioruinque tencant, nob/s liquct \ , lum ex incmoraiis, tum pra?lerea ex alio quodam , \ Palre, qui adversariorum falsa pcriculosaquc jeju nia fortiler cverlil. Aliamen nos quoquc boc loco ;. " \ , dicimos, nomen Malris Dci liic in ejus jejunio professum, non obumbrale et obscure, sed clare ac , , \ , aperle nominari gloriosae supra modum Virginis. Neque enim jejunium boc profcrlur noinine alicu . ' ". ' < jus cx iis qui a Graecis seu genlilibus fabulosc excogiiati sunt aiquc bonorali, nec etiam ox iis quaiuin , : , , \ 1) dam h&Tesun, siculjejuntum Artziburii, al.orumquo pariter mendacium; sed nec simpliciter sancLu . ' ; Mariai dicilur, iili sentiunt aiuiilque bxrclicorum , lilii seu h a i e l i c i ; nequealiler juxia ullum artiliciuni \ ' ant tenebricuse, quemadmodum i i similia faciuut \ , ad dcceptionem exitiumque simpliciorum ; ai ma \ nifcsto, ut dictum est, i nomine Deipara* cilerlur - , ,
1
Detit. , 15, Mallb. xvm, 16; Cor. , 4.

seu Ilormenii specialem habeut papam, quem ipsi
(2) . Errato mcmoriaB cilat Jnanuem Nicaenum, loco Isaaci Galholici; cujtis verba auiil lnvecliva in Armenios, cap. 14, Auclarii I I Combffis.aui col. 372. Scripsil crgo ulerqne ante Ana<Usinm, non tnullu (amuii anic, ut videiur.
(3) * . Ilormeni
sua lingua Kalelcoste appellant. In Iiinerario W i l lebrandi ab Oldemborg.v ubi arcbiepiscopus et episcopus appcllalur, lib. Allaiii.
(3') r q c 6)* , . Ad Cunstilu-
l:on'S aposiolicas, lib. , capp. 13 seq-|.
PATIIOL. G B . CXX> I I ,
NICONIS MONACni
124
ac peragitwr bujusmodi jojuntum ; quo ncmpe modo \ * , reliqua uoinen Filii Dcique ejusdem Virginis ger u n l : cum Ecclesia sibi proponat, Cbrisliuuos prius purificari, ad oecursuro feslorum Domini ejusque , Mairis, cx aiiliciione ad gaudium et spirilualem * ; ;, laciiliaiu transeunles, pie cansideranles ca quae in ejusmodi solemnilaiibus a Servalore Cbrislo pro- \ pUT saHuein ex dipciisalione sinitil ac beuignilate ; ;, pcracla sunt. Est cnim IVstum celebrare, ul illi qui iu ibeologia praecellit (Gregorio).el nubia ac verilali . , placcl, cognoscerc viin inyslei i i . Porro qui nou Ua ; , atlecli sunl, non aiverlunlse Judaice fesla peragerc. , . Quod si quis quaîeril, ubinam el quaudo, et a quo , synodus Unionis celebrata sii, audial a nobis, non . , \ in angulo, inquam, neque in civilale una c mullis, , nequea vili quodam, sed regia urbe, boc cai Coit- ^ ' , , stanl nopoli, et a icligioso patriarcba, el episiopis, , ' Cdileroque Ecclesise (oetu, ac per pios orlhodoxosque , ', iiiiperatuivs, Romatiuni sencin el ConslaiUiniuu, \ ; \ , \ pcrque r t i quos rcligiosos, tapieutee tlcogmiioue , praedilos viros. i i quippe omnes in Spirilu sanclo , ' corgregaii, Eccics ain cx causa divcrsarum nuplia- , , ruiii scissam, Dei graiia unicmnt, quo faclum esl \ . ul convenicnter appt-llaiionem Unionis acceperil, , Sancta crgo basc synodus, post fineui lolius con ( 4 ) giilulionis, velul couiini.ans el obsignans ea quai a , . * \ superioribus synodis fueranl sialula, bujusmodi verba subjungit : Canon primus : Unhena qua . , prailer ecclesiasticam traditionem, et docirinam ac ; , dispotUionem tanctorum celebriumque Patrum inno * ^ , vaia gegtaque sunl, vel posterum gcrentur, ana- ; " thema. Canon quailus iContemptui haben ibus sacro rf\r divinosque canunes beaiorum Patrum nostrorum, \ qui el sanctam Ecclesiam fulciunt, iolamque rempu* blicani CiiriJianum Qmauf, et ad divinam pulatem ^ . dirigunt, anathema. $ , ,\ . 6 . Aiquo iia quidem scripla testimonia constituuni, ' Jcgiiimum esse iminaculaiai prorsus Dcipare jcju- , ^ iiin. Non niiuori vero multum apud me loco ea sunt . \ \ qu;u ex iradilioue per vivam vocem accepi. Naraqne , . pmriarcba Antiocbi loliusque Oriealis, beaiai me; " morix domnus Pelrus, ipse baec observabat irade ; , ,
c 5 % 9 9
baique caeleris. Siiuiii quoque modo domnus Tbeo- D dosius ; pra*lereaqtie qui nunc palriarcbalum lenet sanclissiinus domnus Joannes, lioc ouiuibus traditiil jejtinium, ecriplie usus icstinioniis. Atque illi omues, corypliaii seu apostolorani principb se !ei ubtiucniea, non a se exori illud servaveruni, sed cmtcios praedeccssores suos seculi : quibus uos ctiaui viles obsoquendo, initium Augysli cuslodimus, sive postquam sanclorum Maccabueorum soleninilaiem peregeiimus. Siu vero Ciurialis dies ( 4 ) Ti\r . Episl. ad Ncsiorium Cailestinus papa, /. \ . Concil. . part. , cap. 18. Et Laiiue, cum *ic tcindi in parta audiamu* Ecclesiam. Keciius ergo iu edi-
^ ; \ , , / . \ , ' , , *. , , Ayiwv . ^ , tione Gommelini, > . Forle posi.uin Juerii pro , quod su varia leciio, vel r<s spûileal ad Vcrbuui fiudi el scindi.
625
3$ DE JEJUNiO SS. DEIPAR.E. , coniigerit, quarla a\il sexla fcria, prxvcnienlcs diis tertio ve.l quinlo, aut prsccedentc Dcminica, a lacti , ciitiis abslineanl, ci deinceps jejimium tcjjeant; , \ Qeqtic Maccabxorum dics, si in jejunium incidcril, * \ prauexius fiai solycndi jejuniuin ob fcsfum eoruiii. , , Atquc bcaii el l>enedicti i i qui Quadragcsiraaiu be* . \ uediciae Dciparse iu obiiu ejus observaverini, Oco , aitfero nosiro sii gloria in saecula, Ameo. * . - . ". ", . AHler, de eodcm jejunio. ; : Jcjimium quod praeeedit sanctissimse Deipara \ \ Dormilionem, a sanctis Palribus divinisque pa* , iriarcbis Iradiiura est, et honoriflcc illud servaiu ^\ , cunctae urbes ac regiones orthodoxorym, praeserliw \ p magna feljxque civiias Constanlinopolis, Magoaqu* , \ . Ecclesia. Verum poslea aelate doinjni Leonis Pbt* \ losoplii et impeiatorig, adinvenlo feslo Transligu* , raiiouis, cum ilje consthuissei ut id eelcbraretur, , , per bosce dies, jejunii inquam, occasioncm cepe\, * , runl quidam voluptatis studiosi, ci qqasi bonora , ; , perscquerenlur solenoiiatein Scrvaloris, eo die , caruc vesccbantur. Quod sapienlissimus imperalor . *0 \ lege laia probibuit; unde iniegruiu >ejunium (piia , deciin dieruin a cunc&is servalur, et jejunalur purc; * qui eliam a sanelissinia Deipara, lolius mundi pror lcctrico, magis magisque dcfenduntur, &ANCTI NIC0NI8. Atquc hacc quidein de jejauio sanctissimne Dew \ : . \ (5) ^ parae dicia sitil. Porro aliud (luoque jejumum agj viitemus, de quo nihit scripto tradilum invenire . \ poiuinius ; lamelsi iliud penhus et ubiqme jejunejit. ; Loquor aulem de Exaliaiione venerandai cruds. L t sicul superius de magnis oanclis diclum fuit, quod . \ quidam iideies ad fesia eorum per puriflcaliooem se praeparent, ila eijam de boc feslo aiuut, quos , daro cx fldelibus aiitepuriOcari, ob prciiosa ciucis , salutaiionem ac veneralionem, adbucque per ipsum , , diein, propter eanidero salutaiionem, quodque co , , die oinnia quaa de cruce sunt psallunlur cl ieguntur, \ ium Aposlidus, lum Evangejium ; uno verbo tolum , \ peragilur crucis officijum; alqucunum diem incalho, \ licis Ecclesiis celebrari,e( ralioni consentancum csse ; , \ . jy jejunium. Caeterum de jfjunio secundi diei bcbdomadis, ei in Nomocanone Jejunaioris, e( in Typo ; , Hierosolymilano Ulud edicilur; pariquc modo, sicut antea scrmo deinoneiravil, jejuniMni Obdormitionis ", \ ; glorjosiasiinas DeiparaB, in Synodico, ubi de poena , ; cl poenileiaia lertiis nupliis iniplicilorum, referlur. 6unl auicni hxc unjveraalia Cbrisiiauorum jejunia . cx divinis ecriptis : secunda feria, lclras, para, , , \ , sceve, per tolum annum, nisi obstet causa aequo (6) , copgrucns, magna Quadragesima, helxlomas Pas^ 4, , sionis Domini, Naialit Cbrisli Quadragesima vai () . Quo de jejunio etiam T j picum el Autbologium, cuiu Horologio. Locus Niconis exsislal quoque cod. Hegio 2424, in tyus Fandccle, serm. 57. (6) xal . In GVM* cis PoeaileiiLialibus eliaiu \ * , ct .
ISIKQISOJ;.
27
NICONIS
MONAUH
jrijtinium, Sarsrlonim Aposlolorum, nociion glorio- Rissiime Dcipara. Al jejuiiiuui bonorandae crucis, non a scripiuris, sed cx comimim li aJitione accepimus, sicul snpra scriplum C8l. Alque ila habel exacla ilc jcjuuiis cxploralio el obscrvalio.
528 , \ , \ , . , ' , . \ . postquam meminit ftic(vni> subdit. Synodici Unionis, e$
Nicon
in Pandccte,
sermonc 57, cod. Anlirrhctici
Reg. Joannis
Invesligavimus aulcm de jejunio Deiparai. El alii quidcm dicunt Irgitimuni ossc ci canonicuin ; alii vero agnoscunl itlud, ai observari a se ncgani; alii denique iiiillaicnus adutillunl, sed etiani observaiores ilbus acctisanl. Et i i quidcm qui admiltunl . . _ _ . . _ :_ uuinttir supra allaiis _ 11 : ~ . seivaulqnc, leslimoiiiis : qui auleni l i d i reripiunt, verum incusant, sine tcstinioiMO id ngunt : qui demum agnoscunl, nec observanl, aitinl mulla jejunia, nan cx divinorum canomim liadiiiojic, sed cx constieludine qtiadam cl successionc in noitnullis regionibus observaia rcperiri; liim quosdam bomines, non prava menle, sed fide ac amore in nonnullos magnos sanctos, pr?np rgari, quopurcad fesia eorum venianl; alqtic liujnsmodi jojunia nequaquam esse universalia, scd ad uniuscujiisque nolum ac voluntatem. Porro dc jejunio Deiparae dicimus ba?c : Festum Transllguraiionis, ci feslum Occursus non iradiia fticrc ab initto per sanclos aposlolos, venim postcrioi ibus
n
\ . \ ! , , , \ . % , . * r ./ . , \ , : . \ , ' , ' \ , \ , . \ \ , ' , , \ \ ; , lcnipo ibus. Unde jejunium Deiparaesolvimus, gau- C , ' ; ;. \ denles festiviuie Trausfiguralionis. Aiunl aulem \ ^quod maguortiin monasleriorum Typica, ut illa . llierosolymorum, pcr jdics oclo feslunt agere cou , giUuani, Siuliiicum vero quatuor; al palriarcbii , EccleîaB Auliocbcnae Typus, onum diem fcsliun , babei; ubi miilii jejuiiiuin Oeiparae iniegrura ser- , ?> vant. Caeieruin aliud quoquc jcjtmium pcragi cer niinus; dc quo niliil scriptuin nancisci poluimus. . \ Complureeeiiini anlo Exallalionem veneiandae cru- : cis puriiicant se, ilcnuuquc ipso die, propler crucis . ; &alulalionein, el quia tuuc omnia ad cruecin spe- , ' cianlia canumur el leguniur. Typica porro, Sudiii- , , : ciun ct Hierosolymilicum, duos dies celebranl, \ ipsura ncmpe fesium el diem couscqueniem. Pre. iiosas igilur crucis ji-juniuin quibusdam scripiis , , tradilum fuil, scd comniiuii iradilione leneur. ^ , \ . " Alqne de jojuniis bic finis sii. , ' .-. \ ' , ; . codicc Regio 2424. Idcm, eodcm scrmonc.
R
Non paucos TCTO de Uciparai jojunio inlerroga\ i i n u s ; d nescio qua rationc illorum responsa inYcnimns dissona. A l i quippc dicutit jejunium lcgilihiuin csse ct canonicum, alque a se accuraie servari; alii auicm illud csse fatenlur, negant ia*2ien a se observari, quia praeier legeiu c s i ; alii nuilaicnus recipitini, quiu iino eos qui obscrvanl ivprcbcnduiit. i i quidein qui suscipiunl ac scrvant, babenl, qucmadmodum supra dictum f i i ,
; , , \ , . ci \ , \ , "; / , \ / . > ! \ 1
529
D E J E J U N I O SS. D E I P A l \ ; E :
530
, , , le&litnonia diviuis Sciiplis sumpla,prartercaqiiR , ail reliqua solemnia jcjunia seduli magis ae prompti repcriunliir, eaque libenter peraguni. Qui vero , \ * . nequnquam a.luiillunt, ime maxinie actuisant, irec , \ ulhiin scriplam teslimoniiim reeipientcs, ncc vire , , vcrsa afferentes, lcmero adhnc sine prauextu jejti ', ' iiiuui illud aversaniur. Terlii dcnique qui agniluiu . " ncqtiaquam rciincnt, neque ipsi aliquoii producuut \ , sciipto iradilum leslimonium, vermn eo d sliluti, , lioc duntaxal noliis ul consilium iradunl; sic euim , * - loqiimiliM' : Miflla jejunia, non ex diwiiorum cano . , num tradiliofic, sed per qoorumdam hominum coa , ' sueludiuem, alque ex successione, nounullis in \ regionibus observari repcrimus; dum non niala ? , mente, at fide ac amnre crga quosdam magnos \ sanclos, i i qui jcjuuanl pra?purgaulur, ut cuin pu ), rilaie ad eorum icsta pervcniam. Quae porro ejus. inodi sunt, non peniiilUiiKur in communc tradi , ' apud cunclos, cum umisquisque proui staluil ac * vult agat; dunimodo non sk a divitiis Palrrbus prqliibiluin ; quale csl j^junium ArUiburii, iteu , , Dodecacmcri, vel tehadis ct parascoves hcbdo:; , madaB Laclicinii, variaque alia baeretiqorum joju < [] . - nia. Haic namqnc jejunia non siinpliciler usurpant lideretici, sed bcerelico dogmale, alque extra calho , ' , \ licam Ecclesiam comniiscentes iradiiioncm; neque \ in bujusinodi rcbus licet nobis eorum ges(a> inii . \ Uui. Dc jejuuio Deipirae, hunc in tnodum novimus. , . Festuin vero Transiiguralioiris, cl frsium Occursiis \ , Q ab iuitio Iradita non fuere per sanclos nposlolo, , vcrum per sanctos Pa^rcs posterioribus lemporibus, , \ et quod Transfigurationia festiim scxto mciisis * ' Augusti cetebrelur. Cvtcrum boc foslum comnui . nitcr in incdio octo dicbus agimus; ideoquc in me 1\ dio in commune jcjunium illud solvimus. E l sicut \ supcrius diclum fuil de aliis jejuniis magnonim . \ \ sanctorum, lioc quoipie qui volueril poteril obser , vare; in comnmue lamen tradi non dcccl. Atque \ * b;vc nosiri lomporis Palres nobis suadcnl. Addunt . cliam isiud : Ex Typico magnorum inonasleriorum. , | discimus ftslum Transiiguralionis oclo dieuus ce ,, : lebrase, adbucque inslarc D < iparai festuni; ct ge ncralilcr in medio lenetur jcjunium ad coinHiuc. , Hoc porro aliam rursus nobis cogilalionem indtf. , D Siqu.idem llierosolymoruni Typicum odo dies fe*, . stos babei, Sludii qualuor; vcruiu tnagnai Ecclesia: . \ Antiochia?, seu patriarcbae Typs unictim dicni ce , Icbrai; ad bsec etiam mullt boc jjunium agutit, ot , grale servant, praescrlimque qui iit ca magna nrbu , , iuter maxima cogniiione praadilos emincnt. Nam, \ uli antca diximus, lestimonium sumenles ex Syno \ dico, quod ex ambone in palriarcbio Icgitur, alii , \ ([uidem ab inilio mcnsis Augtisli jcjunium coluqt, . cl fcslo Transiiguralionis illud solvunt, unum diom , , \ honorando, iturumquc jejunium usqiie ad ipstuu , piuissimai cl omnino iinmaculalx Doinina3 uostrse ' Dci Geuilricis Fcstuin icnenl; alii aulem posl ceie , \ bratumTraniiiguialionis fesLuni,jejiiuium iiicboant; ; /, 110 vc:bu a sing lis, qucuiadmoduni jam dixi, ob-
tSt
NIGETAS S f i R R O N I l i S .
532
servalftt. Alqtfe Laec Je iis qui attl suscipiunt, aut , \ fton suftipiunt iHud jejuniuin, seu polius quotanois \ dissklciir, dicta 6unt, etc. * * , \ ' , t n , . */ \ * , ' , , . . .
1 fl _ -ilflf I I . I II || II ] II I I III " .TIj_J
DOMINI MXC
MCETAS SERROMS,
.
(leo ALLATIUS Dt NiceUs ap. Mai #W. not. Patr. tom. VI.) fiicelas Serron male a Possevino in duos discerpitur in apparatu, in Nicelam nimirum Heracleg episcopum, et Nicetam Serron. Sed pessime ab Epitomatoribus gesnerianis in Nicelarrt Heradium, N i ceiam Serronium, Nicetam ^ , et Nicelam meiropolilanom Heracleae. Namque unus ei idem es* aucior, qui omnia praedictis ascripta composuit. !n diatriba mea de Pscllis, oum de*a?tale Mtcbaelis Pselli adversus hxfeticoe disceptarem, ut eos refellerem, mulia de Niccta Davide, et Nicela Serrone, quie et i.li concedere debebant, ex codicibus maftascriplis attuli, el postmodum conclusi Nicetam Serronem, et fiicetam Davidem alium alqoe alium fuisse; in eamque ivi senlentiam, Tbeophylacii Bulgariae arcbiepiscopi aeiale floruisse, ad quem nona Tbeopbylacti epistola intor impressas a Metirsio legilur. De diverbiiaie Nicetarom mecttni babeo doctissimaro Yossiiun in nova de scriploribus Graecis ediiione : Diwertos hmen etu hos Nicetas, LeonU Allaiii tenlentia e$t, \n dialtiba de P*tUn> cui hac in parie poliut $u!>uribu. Puil is primo magnae ecclesi diaconns et magisler eeu doctor, postea Serrarum meiropolila, inde translatus Heracleam. Vir oppido doctus et pius. Scripsit plura el varia. Sed precipui illius neque taglorii conalus fuere in exponeuda Biblia ex mcnte sanclorum Palrum. Quas ad manUs nostras pcrvenere suilt: canones illius :. fiegulai grammalicm, guce ad cantum musicum concinuntur, itemque iroparia. Titulus operi praefixus : ^ , Serronis labor JSicelce hic et. . , , , . Ejusdeni . Canon in regulas grammalice$* . -' . Ejusderu . AliUi tanon fit varia grammatica. . ' / . El alia in bibliolliecis Valicana, Vallicelliana, regia Parisiis, Aliempsiana. Carmma iambica in idetn opu$. . . lb\d. Carmina iambica a/. . , \ . Regia Parisiis. Addunl alii : Ejusdem imperatore* Con$tanlinopolitani haretici ac Chrhtiani. Ipse quid sit, nondum lu Gregorii Nazianzeni oraliones sexdecira Enarratione$, el Commentaria, nempe in tanclum Pa$cha el m Tardilatem. In aliam orationem in tanetum Paicha. In novam Dominieam. In Pentecostem. In Chri* sti diem fiatalem. Jn Epilaphium divi Basilii. Jn $ancta Lumitta. In tanclum Baplisma. De amore pauperutn. In palrem reticenlem propler plagam grandinit. In Uacchabaso. In S. Cyprianum martyrem. ln Juliaimm iributorum exactorem. Jn prccsentiam GL. ephcoporum. In Gregoriun Nynenum Mtigni Batilii fralrem. In S. Alhanasium : qua? Laline interprete Joanne Lcunclavio excusa sunl cum operibus Grcgorii Naziazni Hasilc anno 1571. Ex bis Commenlariis Jacobus Dillius parlim in aliquas oralioncs Nazianzeni, parlim ex illis in alias coilegil, cdiditque in sua ediiione. Graaca inanuecripta passim iuve-i munlur in ltalicia bibliothecis, ei regia Parisiis cod. 19 et 1355. Ejusdem Commentarii in Nyssenum, index ms. Arvbrosianue. Nicelas ab&que dubio erit, qui et in* Na~ ziauzeno elaboravit. Ulinara lamen index, vel lilulus non fallal! Et suspicor ea eese, quae ipse Nicelas scripserat in oralionem Nazianzeni, quam ille habuil in Gregoriura Nyssenum Basilii fralrero. Industriam quoque suam posuit in exponendis sacra Scriplura? libris ; non ex propriis* sed ex sanctorum aliorum(|ue praBslanlissimorum virorain, imo eliam ex baBreticorum, si modo a caibolicorudi Inleliigtjniia et sensu non disjungunlur, decerpens, et ordine disponens, el aptiasime collocans, ut uon Videaiilar disjuncla ac sep^rata, optimorum pannorum fruslis consarcinaia, acd uno coniinuo icxiu ab bno auciore ordiia. Eas Grjci dixere, Latiui catenas: queroadiuodum euixu diyersi disjunciiquc
9
533
annull alier allei t implicilus ia unam coarctantur, et cotitimiatuM unum eflkiunt, ila et scntontiai illre fn scriplis Palrum disperae, rerollecUe ac dibito ordine congeeia?, veluti una serie continiiantur. Sic sub illiue nomine in variis bibliolbecis latent in Bexameron Moy$i$ explicationes colleclce. In Ptallerium Da* tidis, Poscevinus scribil cxsiiiisge in bibliotbeca impcraioris Viodobonae. In Allempsiana legiiur : '. ^ , ' \ . Niceta Semnit efytotilio in psaimoi el sylloge usque ad XLV. Quce vero sequnntur usque ad LXX, tunt Agameni. FrancUcus eliam Patritiusin noiis ad Clemenlls primam cpistolam ad Corintbios ivfert apud se exstare caienam in psalmos, collectore Niceta, qtiam sspius vocal suam, ex eaquc leslimonia Patmm non uno in loco proferl. Ex hac Palrum expositione pius nescio qnis varias precum formulas concinnavil varii argumenli, quas ipse legi sub hoc I t u l o : , , * , \ , * \ , \, \ . . , . Sunt num. 59. Nec non et illac: 2 , , , \ , \ , \ . . ^ Preces S U H C num. 146. Subdil Pos$evintis : In Ecclexiaitem, Canlieum canticcrum, m Dnodecim prophetat, in quatuor Evanov/ia, in Acla apo$ivlorum in Episiola$ Pau/tY Joannit, Jacobi et Petri. Sed tum ejusdem exttel explicaiio in Job, vertor qttin ei tit, ut fortatii* alicc falto ascriptce. Nam et tit decem manuscriptis Grceci* todicibus, quo Paulus Comilolus noster e varii$ bxblxothetu conquisivit ob Culenam Patrum Grcvcorum in Job se rtrsam, nullus extlat in illh Nicelas, praster quam in codke, qui erat Joannis S. Andrea canonici Parisiensii. Quin etiam cum ei fuhset in Gulliis quodam altribula idem Gomitolus in dUputalxone, quam de ejus Catenos auctore tuct versioni prosfixil, toiidis evincit argameutig, eam nullam ess*, sed Olympiodoro iribuendam, qui equaluor etviginii Graciw doctorum explanationibtu Ulam conlexuil. In Bavanae ducis biblioiheca? catalogo adnotalur cod. 12 el 15 : Gauna Niceta Serrarnm episcopi in Mattkawm; Catena ejusdem Nicelw in Evangelium S. Joannis. E l in bibliolbcca Augusiana babenlur : Variorum Patrum Enarrationes in Evangelium S. LuctB, Niceta collectore. Visilur Valicaua bibliolheca codex in membrana minulissime et elegantissime scriplus cuni bac e: igrapbe : ' (). ColUctio explicationtm iu ganeivm Evangeiium tecundum Lucam, ex variis interpretibus per Nicetam diaconum magnw Dei ecclesiw, tibri* quatuor. . ' . In qua sylloge illud singulare cernitur, quod cum in aliis calenis senlentiae Patrum verbis decurtaUe, ei compendio efferaniur, bic ipsissiinis verbis uli jacent tcxtus, niillia suis partibus imminuti digerontor, u l non frusla inlerpretatioIIIIHI , sed integrae ipsae inlerpretaiiones, et lanlura non oraliones describantar. Interpreles sunl, ne le quoque id laieal, Afriranus, Alexander monachus, Ainbrogius, Ampbilocbius, Anaalasius, Anlipalcr fco>trensis, Apollinaris, Asierius, Albanasius, Basilius, Clcmens, Cosmaa monacbus, Cyprianus, Cyrilliis Alexandrinua, Cyrillus Hieroeolymitanus, Dionysius Alexandrinus, Dionyaius Areopagila, Dorotbeus. Epbrxiu, Epipbanius Cypriug, Eusebius, Eulycbbis patriarcba, Evagrius, Flavianus, Gregorius Nyssenos Grpgorius Tbcologus, Hippolytus, Hypalius, Igiiatiua, Juanues Cassianus, Joannea Cbrysoslomns, Joanires Climax, Joanues Damascenus, Joaanes Geomelra, Jospplm% Irenaeus, Isaac monacbus, Isidorns Pelusioia, Jusiinus, Macarius, Marcus monarbus, Blaximus, Melbodius Palarensis, Nicetas qui et Daviil, Nilus, Origenes, Paulus Emesonus, Pbilo, Pbolius patriarcba, Proclue, Severus Anliochenus, Silvesler, Simeon Hetaphrasles, Synesius, Tbeodorctus, Tlieodorus Mopsuestcnns, Tbcopbanes, Tiius BosirensU, Vicior prcsl)yter (b). Ex bis prolixis adniodum exposilionibus collectaa sunt exposiliones magis succinc l i i a studioso quodani in idcm Evangelium, ne leclioue lam longa leciores abslerrereiUur, q u * in bibliolbecis ilalicis legunlar. Ueladim ctiam mihi cst, exsiare snb nontinc ejasdcm e diversis item Palribus in Maulicei Etangttium cxpOsilionem, Palresque esse, Apollinarcm, Albanasium, Basilhitn, Cyrillum Alexandriuum, Epipbanium, Kuscbium Cesariensein, Gregorium Nazianzenuin, Gregorium Nyssenum, Gregorium TbaMmalurgum, Joanncm Clirysoslomum, Irenaun^ Iîdorum Pelusiotam, Origenem, Pholium, Severum Anliocbeuuiu, Tbeodoreiiim, Tbeodoruro Heracleensein, Theodorum Mopsuesvenum, Tbeopbilum, Titum. Caienam in^Job non esse Nicelaa, sed Olympiodori conlendil Gomilolua, solidisque eam id cvincere argumentis, iradil Possevinus. Terum solidas ipsas Gomiloli ratiocinationes consideremus. Ait scriplo
9 t
(a) Ex boc ipso codicc pluriinas egrpgiasqnc S. Cyrilli Alox. parics nos profubimis in Bibl. uov. PP. i. 11; tleut aliaaaliorum Patniui in Scripl. vei. . I X . . M.
(b) Paulo numerosiorcm nonHiium indkem, ascriplis eliam codicis locis, nos dodiuius-1. I X , c i l . p. 725, 721. . M.
635
NICETAS SERROmUS-
536
adnioiiiium, cum, qui non Olympiodorum Alexandriiiai Ecclesias diaconum, sed Nicetam Heracle epk scopum catonae liujus audorem existimabal, setisisse se captiosa probabililale deceplnm, Ideoque scmel ei ilerum dalis liucris errali sui veniam deprecatum, et in sentcntiam suam manibus pedibtisque venissc, erraium professnm. Licei enim, nt ille asserebat, a Joannc Parisicnsis Ecclesiae canonico didicisset, lum in suo, lum iu regis Gallorum (et Caesaris, et in oUob.) exemplaribus el non paucis quse Gonslantinopoli visunlur, snmmo cum conseosu, Nicclse nomen prafixum b:tb<*a(ur, et slylus una cum reliquis Nicetae operibus piane consentiat, suo lamen judicio Gomitolus, et aliorum exinvoroni viroruntt divcrsoruni excmplariutn diversos esse auctores censet, et Nicetae nominis hujusmodi libris aftixi repcllit anliquilatem : tum demum quia Grecjc naiioni, quo praeserlim lempore ab Romana Ecclesra sece.ssit, solemne fuii, adullerinis nolis libros aspergere : et varios esse auctores suadenl, vel omnibtts in libris non eumdem esse explanatorum numerum, vel cxplanationum auclorum nou esse oamdem lisposiiioncnv et ordiitem, vel ad eosdem locos sacre Scriptur non eorumdem doclorom explicationcs adbibcri, vel eorumdeni ductorum explicationes in nonnullis libris concisas, in aliis magis difiusas esse, vel nullam praeiixi nominis Nicetae noiam vetuslioribus codicibus Yideri. Adde in ipsa iuscripttone, qune Nicetam prafcrt, nibil recinere punim, nibil veleris lingu Graecx resonare domesticum. , , . enim, si regulis grammaticorum iiisistere voluissel, dicendum erat. Graecos porro non anorum scd alienorum nomina assuesse libiis pracfigere, probant Gommenlarii in Joannem, qni Gyrilli nomen piacferebanl (c), curn essent Chrysosiomi; Gomroenlarii Orrgenis in Job, qui prorsueOrigenis non sunt (rf). IScc potesl dissimulari, imiUa Hieronymo non Hieronymi, Auguslino mulla ascripla esse non Augtislini (e) Oe slylo quoque Niceiae prater rem esse videtur, cum nullum in boc tolo Gommentario NiceUe verbum roperiatur, sed omnia aliorum verbis exposila, et Iicet omnes alue calenae, qnae cura Nicelae nomine conjtingiinliir, Nicetae s i n l , quam est interpreiatus Goinilolus, nullo modo Niccla? tribnendam csse. E l li;i'c quidem sunt Gomiioli argumenta adversus eos, qui bujusce calenae in Jobum aoctorem Nicelam exisiimanl.
#
OlympiodorHm vero diaconum bujus opificii esse auclorem neccssario probat, quod catenae auctor fn extrema prafalione, cam Chrysostoini oralione suam eonnectens, Nunc ad ipsam verborum, inquit, inicrpretationem veniendum e$l; qucccnnque vero hhlorice congruunt, atque allegoria, eic. Alqui verba baec prorsus consequitur nomen Olympiodori, ejusque proibcoria. Si superior oratio est calcna? aucloris, lum bistoriam, lum ibeoriam, cum res feret, in singula capita pollicentis, cum in ulriusque sensus el bislovici et Ibeorici pervestigatione fuerit Olympiodorus perdiligenter versatus, cum illius duntaxat sinl oninea iHa3 protbeorise, quis vocabit in dubium, quin idem sit inlerpres? Olympiodori interprctalio cam reliqnorum doctoruui explanaiionibus ita cobseret, ut non niultorum expositio, sed unius tanlumHiodo videaiur esse continualio. Scnleittia? illius ex atiorum senicniiis efilorescuut, el plerseque illius commentaliones in aliena junclionc verborum saepe considunt, aliorum verba et sentenlise Olympiodori omprebensioi>ibus astringunlur : aliorum inlcrprctum infracta ab Olyropiodoro sanantur, et viiinsa (piaeque complenlur: quac variis ex eadem catena adductis excmplis Gomitolus confirmat. Tandeiuqae fardinalis GuHelmi Sirleli, Francisci Titrriani, et Pelri Galesini protonotarii aposlolici senientias, s u comites allegat, et Yincentii Pinelli codiccm pervelustum, in cujns primis paginis cst Olynipiodori, tan* qaam legkimi auctoris, litleris Laiinis nomen ascriplum. Tandemque Paiisfensium Palrum sodalium snorum patrocrnium adnectit, qni cum sua causa regis reginaque bibliolbcras acri sludio perlastrassent, Hingulosque libros ac librorum indices diligenlius inspexissent, responderunl: Non est anternquod rev. patrem Comitolum pigeat conjecturce, eatenam istam Olgmpxodoro iribuenlis. Nam et tn Epitome bibliothecae Gesneri, et in Catalogo librorum edito Simlero anno 1586, catena in Job Olympiodoro tribuilur quaedam, qua> dicilur in bibliotheca Sambnci servari : ilemqne ejuidem Olympiodori diaconi hypoihetet in Job. Ilis coucludil esse vero quam simillimum bujus catenae scriplorein Olympiodorum, Alexandrina; Ecclesi diaconum, exstilisse. Pro qua senleulia defendenda, ingcntes GomitoH conalus, ct concitatum animi ardorem conspexeris. Ad Gomitoli quoque scntcniiam accedil Possevinus in apparatu, in Olympiodoro ; Accedo enim lubens ad sentenliam Pauli Comitoli, qui eamdcm catenam, ut alibi diximus, e Grceca Laitnam fecit eieganter. Qui ilem solldis raiionibus in editione Veuela, qucc prodiil apud lotitos anno 1587, ccincil eam esse non Nicelcn lleracleensis episcopi, scd ipsius 0'ympioduri
m
(c) Memini reapsc n c viderc in bibliolbeca Vaticana codicem mag-uin insignem, liricris venuslis oxaraluni, cum prseiixo titulo GyriHi in Joannetn, ruin tamen wiliil Cyi ilU proprimn inessci; sed Goiuppitdium polius Ghrysoslo:iii illud, quod Palavii (.b^rvavil Gomilolus. . M. (rf) Recle la?c dicuniur. Elenim ego Commcnlar i i adliuc Grace incdiii in Jobum, faUum Origeuis homeii in codicibus gereutis, vciuui auctoiein (priscum s;ilioct t i fam.T nobilie Ihominein). cum ipso opt>re vulgaturus aliqaando suui. Dc Couiiioli
aulem nonnullis balluciMalionibus vcrba feci i n lomoX, p. 201, seq. Spicilogii Rom. . M. (e) Augustino scripia aliquol falso utique inscripia fuerunt: sed alia vicisshn crepfa eidem coitstat pliilologorum audaci judicio, reclamanlibits fakie codicibns antiquissimis el ingenua; fama! priinis cdUoribus. Sic ex. cr. noslra fere xtalc Mita Gbrysologum, Brunus Maximum laur., dum sludiosc illoium tomos amplificare voluul, alieni> non seiucl plumis cxornavcrunt. . M.
537
5;
Quid inlerim noe? lanla conjecturartim eopia, et eximiorum bominum conscnstl acquiesctMims ? Eliam si producla sententia quam longisaime abessci a vero, tanta dicendi copia pra!SlriKla, nos quoqueeliam invitos ad se pellexisset. Sed writalis atudium, qno semper inconlincnler exarsimus compcllil, ut diclas conjecturas conjecturis aliis (quae enim in rebus htijusmodi demonsiralio fuent?) pondcraias, sapienlioruin examini conimitlamus. Qui semel oppositnm senliebai, ralionibus Comitoli prrsaasos, in senlenliam Coniiloli venil. Optime factum, laudo ingenium, id quoque suasns ipse laciam; et si peccalum esi, talibus in rebue diversa ab aliis sentire, veniam deprecabor; ei rem agatn. Joantiis Parisiensis canonici codex Nicetam pnrferebal auctorem bujus catena?, el regis Galliai exomplar, et non paiica alia, quae Gonslanlinopoli visuntur, quamvis Comitolus nuilam exstare in bibliotbcca regia cateuain affirmcl; sed Constanlinopoli exatitisse tradit grammatrcus in Catalogo exiiibito in bibliolbeca pauiarcbae Conslanlinopoliiani, ul ex Antonii Verderii supplenvMilo colligo ; in Anglia duo Bodleiani codices, ex quibns suam eruit, edidilque Patricins Jitnius. Olympiodorum nnus soliiiiimodo qni fuit Sambuci. Quibus iides adbibcnda esl? uuine tanlurr.modo Sambuci, relato ab epilomaloribus Gesneri, an l o i aliis, qui nobis Nicelam praeilguni? El si ailenlius verba epilomalonim considerenttir, non nobia Olympiodorum auctorem calenae dant, sed unum ex iis, ex quibus imerprelationes illae collccuc snni.
En verba : Otympiodori et aliorvm piissima catena in Job, in bibliotheca Sambuci. Ni alios quoque aucto-
rcs catcna? auclores subslriuere velimus. El cnm Cotnitolus dicat, diversorum exemplarium auclore$ esse divenos, inidcnam ille habuit in Sambuciano illo coJice catenam a se vcrsam, ct quaip Olympiodor* ipse vindicat, el uoo aliam atque diversam, conlitieri? Qttare in liujusmodi conjoctura, rei dubia* majorem fidem faciunt plures codices, plurosque lestes firmioris auctoriialis repulantur. Quld si Olympiodorum uullus aliiis leslis, uulliis hujusco commenlalioms foe:us alius, Nicetam antem bae el in alios sacrae Jkripturs} libros, perplures collecliones accusant? A l Nicel;c slylus cum aliis opcribus NiceUe non conseniii. Cum nulhis bic cernatur, verum est; sunt eiiim aliorum scriptorum sentcntiae eorunidrm verbia exposila?, vel quainJoque eliam decurtaLe, in quo nnlla ceria siyli ratio formari potest. Quamvis in allis eiiis scriplis, in quibus dicendi genus seciatur, non inelegans sit, sed gravis, facundus, ei plenus seuleniiis. At hic tn inscriptione nibil purum rctinel, niliil GraBcae linguae donieslicum rcsonaU Quis id aii ? Bes ipsa, si Gomilolo crediinus viro in Grxcis litleris vcrsaiissimo. cniin iilud pro videlure grammalicorum scbola. E l lamen purum bellenistnuin souat. Nomen eniin i l l u l fcro in omnibus eliam antiquioribus ila enuntialur. Iliuc legitur : . . . . . El in cdilis con* ciliia.Bonians, de-VUa sancli Ignaiii : . Sic eliam v u l galuin esl, . E l in exposilione Graera carminum Gregorii Nazianzeni, , \ \ . Possem ellam i:ifiuita alia ex bisloricis referre, qui Nicctae nomen in secundo cas ita effcrunt, nequc propierea praeter puriiatem Gnrci sermonis loculos eos fuisse aliquis criminalus est. An ergo tol auclores ob unius syllabas male scriplaR in ipso lilulo, siiis Commt*n(arii3 spnliaudi sunl? l>e Nicela Hcracleensi, ci de liac catena lanlummodo id decernere, de al is non item, plane esset, . Quod si Nicetas ideoex bac catena exierminandus esl, quod in cxscribendo i dcclinalione pcccalutn esl, furtasse etiam Olympiodorus ejicieudus ex hoc eodcm operc est, ctijus nomcn tn cmendaiiseimo exemplari, quod asseril Patricius Jiiuius, cousianlcr per omnia tta scripium nperitiir, lcge contpositionie, u l videtur, alitcr poslulante, per in anlepenultima expiimilur . Sed niuiius ipse sura in similibus rcferendis. Bcliqua Coniiloli videantar. Solenine fuit Gra2CcX nationi adulferinis noiis libros aspcrgere. Sit ccrium aiquc indubitalum, nequc enim nunc ego Giaeca; nalionis causam ago. Quid ergo iu !e sequilur ? Eigo el hoc quoqiie nomen, eraso vcro auclore, catenrc pra3fixerunt. Hoc vero probandum est, ut in cxcmplis allaiis de Cyrillo cl Origene probalur. Ncque propierea licebit Comilolo, pulso Mceia, aliiiin snbslilncio. Tum enim c t i n libris quoque Latiuis id facere pro Iibidine uniusciijusque concederelur; cum, ut ille ail, dissimulari non possil, nnilla Hieronymo non Hieronymi, Auguslino niulta ascripia csse no Atigiislini. Hinc concladet ncscio quis plane non dissimili argumento : Ergo calciia qurc prosial sub itomine divi Thom;e Aquinaiis, divi TbonraB non est, cum Lalini sucverinl nomiiilHs libris ac voluiuinibas non siiorum auclorum, sed alienorum nomiita, (iiulosque adlgere. Imo permulta in libris suae Socieialis, si litinc eunidem ratiocinandi modum scqucmur, dcccrni possint. Audiatur Comilolus : Hcercamus in nottris. / hac ipsa calena, qiue supcriore noslri ordinis anno est impressa Lufiduni, acrius annon exstat Epitlola eorum sodali ad Antonium Carnffam cardinalem amplissimum ? quam cum nem urgebanl, ab universi moderatore miisfieri non posse, ii me exspectanda quoqu* testit locuplet volunlalh, iemporis aitgustice, eorumque preces extorquerent, videretque ejus scribendiv diserto quiediiw* cupiditail datum $1 mea
Romam erat Epistola,
tiegolium : neque ea re menlitur Epistola,
quod non sit auctorem
Pauimn nacia; prodiil enim ipsa
iilamque qnasi prolem
meam agnooi. Qnaei vero integenimi eanciisai-
mique Patres, ct praecipue tauli ordiuis moderalor, ecripliones JIISSII suo ab hoc vel illo sodali facias, iHim suo aliis ex suis dislribuat, el alicnos laborcs, cui ipsi libuoril snpponal. Scd vim argamcnli n i spi.iaimii. Grwri iiem alquc Lalnii mulia auctori non &uo falsis inscripiiimibus donant, cl aliquaiido
539
MCETAS SERRONlUS.
S40
lnndrr.iior Socielalis Epislolam ab alio scriptani, perin le alqne si Paulns Comilolns eam seripsissel, publicavit. Ergo calena in Jobtim a Comiolo versa, Wcot Nicetae nomen pra*ferat, Nicoia nu e.n. An* non eolidius com lusissel catenam ipsam, qua? sub ComiinJi nomine onsa rsl, Comiioli non ^sae? El qua iu posterum ccriiludine suis aucloribus iracialus et libros vindtcabtmos, si pondus aliquod arguinentiim boc tn se cotuin<rel? Ccrlc nulla. Parenim a'que uniioi oinniiim jiidicium *riu Quid porro pro Olympiodoro suo argulalur ? Qua superius breviler expreesimus. El diceret forlass s a'iqnid, si 0'ynpiodoii vcrba illa esscul. At cuin aucloris calena* siut, frustra l o l aggerit exempla. So1- nl scilicel bujusceinodi iraciationum auctores ne senlenliae allaUj elauibes alqne dissolut*, oiaiionis feriem infrirgere videanlur, aliquid de suo addcnles, apposilo veluii vincnlo, aniecedcntta euin subsequeniibus colligere. Id Tacilc rieprebenderit* qui calenas aiiltquas, ct bujusce Niceta? polissimum cxaminel. Namque, verbi gralia, ctim d u vel ires alicujus expositiouis caose non ab eodem aaciore, scd a divcrsis redduniur, illede suosolet addere : Duplex e*t huju$ loci expotitto, autenim hoc dicit i postca noinen aucloris appingil; eaque sentcntia finiia, ponit verba iUa : Aut id politts significare veluit;
: t
H tuni a'terius nomen subdil.M ultiplexe$l
his verbis iubjecla $enteulia
aul enim koe didt;
lum proferlur
sontentia ex aliquo auclore. Postinodum subjicitur, Ant vero hot aliud, ci similia. Et cum isia sementiarum counexio de substanlia rcrum nibil mutet, non opus erat in hisce verbolis auciorem calenas suum nomen apponere. Undenam id babeam? dicel Gomitolus. Ex ipsa cateoarum natura. Non placet? A u d i a i : Poluil id ila fieri. Conlemnel liacc Coinilolus? contemnat ergo et Hla sua, dum Nicetam oppugnai, loiies
inculcala : Poluit purtibus adhibuitse
y
y
Oltjmpiodorm
primo inlegrat
ab$oluta$que interpretativnes
$'mgulU hittorw
sacra
etc. Potuit primo teparalo Commenlario, etc. Poluil tuarnm senientinrum at
verborum
teUctione uten$ otc. Si ille quia poluii, fecii; quare noa ei Nicetas, qui |non miuus Olympiodoto poiuit ? Ui vero de formulis ab Olympiodoro usurpaiis aliquid exactius habeatnr, dicimus Olympiodorum htinc diaconum Alexandrfnum a Joanue arcbiepiscopo Alexandrino, cognotnetito Niciota, promolum, Yarios sacre Scripiura libros suis exposllionibus elucidasse eic, ttt ante singula capila suas protbeorias scriberoi, quibus succiucie ei breviter argumenium et sensa proponeret, pdstea suas exposiibmes, easquc brevissimas subjungerct, ut vidore quisque poterit in Expositionibus ab eodem concinnaiis in Jereini c Propheiias, Lamenlaiioiies el Epistolas, necnon in Vaticiaia Barucb, q u * antiquissimo, opiimo, et verc atireo codice bibliotbecae Bar berinae asservanlur. Ul vero suas proibeorias el exphcationes connecteret formulis illis, quas colligit Comilolus, utitur : Alque in his caput primum siium esi : nuntad secundi ra%
pt'rs protheoriam aggrediendum. tuentes dicimus. Versut hanc seonum sententiam Alque hujutmodi
Sed de secundo capite tractemus. lgilur est tuperiorum versuum
capiiis
lertii proiheoriam
iusti-
tententia; vperce pretium tamen ett. ienleniiu, deinceps lingula validissimtim vidntur : Ergo
singnlos vvdeams. Imtoria ad-
exponere. AiH ex priore interprelatione debemtts intelliqcre; accommodabit. Atque hcec est verbit Jobi subjecta pergamus. E l qaod illi
aul vero od ilia ipsa vtrbn
Nunc igilur ad reliquum interpretationem Jobi prima atque extrema suul
hujusmodi. Atque ffa e$t nobit hnjus ipsius libri explanatio adexitum
ilucta. Quod $i nonrtulia conjectura polius, quam certa comprehentione ducti inlerpretali
sumug, tane certe
id nec primi* nobis, nec solis est facliiatum. Sed hoc ipturn cam Us omnibus fuil nobit cemmunc. qui
huju* libri interpretes et explanaloreg [utrunt. Has ilaque formulas, quas Olympiodorus, si tamen Olyinpiodori siinl, in sua inlcrpretalione Jobi uaurpavcraf, auclor catenae eum ad sententias exposknrum colligandas judicassct apiissimas, ne de suo minus aptiora apponerei, in coulextu caieuae ioiiniscuit, ut ronnexioiicm eiiam ex alienis, queuiadroodum ei reliqua alia, ingenioslsaime comparasse demousirarei. Et rcm ila se babere pcrspicuc intelligei, qui basce allalas a Comilolo cum reliquis Olympiodori, quaruin supra meminimus in Jeremiain et Barucb Expositionibus conleret. Et bae nosirae coujeclurae pcO Nicola adversus Olympiodorum sunt, CommiUanlur itaque conjectunc cum conjeciuris, et vero similiolibus attendauir. Neque enim id mihi arrogo ccrtum hujusce calenae parenlcm, e tenebris erutiim antiTiuitatis anle ciiriosorum oculos ponere, et laleniem in aperlum educere. Et, u l ingenue falcar, pro Olyinpiodoro argumentum eflkacissimum fueiit, Paires in hac calena latidatos> omncs ante aniium scxcenlesimum, circa qua3 tempora Olympiodorum quoque floruisse vero simillimiiin est, scripsis**, nullumijue qni posl id lempus floruerit addtict. Quod ulique non facit Nicelas, qui cuin illo longe rc* fcniior sii, niulia cx Simeone Metapliraste, Niceta Davide, Joanne Damasceno, Joanne Gcometra, Cosma nionacbo cl aliis, qui posl ea lcmpora vixeruni, in suis caieiiis mulualur. ld si momenli alicujus non <sl, nescio quid aliud fueril : non evincil lamen, Olyiupiodorum bujusce catena3 auctoreni Tuisse : cum Torsan cx bis vel aliis scriptoribtis recentioribus, quud ad proposilum faceret, vel non invenerit, vcl i i i vcniuni, prolixilaleni eflTtigiens neglexerit, pra^cipuis lanlummodo Patribue in bac Exposilione comentus. Neque euim omnia ednotare ouiucs cogimur; sed geuium quisque sequiiur snum. Antequam finiain, illud ciiam subjungam, iu serinones Gregorii Naz anzeni exatare lnm NiccUrlleracl^cnh\i lum Eliae CreleusisConimcutaria, ea dislinaione, utNicelae sinl ; ^':, in sermone qui leguniur. Elise, in serniones , / eo$ qni non Uguniur. Priinos ffxdccim, secundos viginliquinqitc numcranl. Quxriiur a nounullis vocabnla lic quid sinl? lu promptu mponeio est: SUHI , qui in Eccicsiis lcgi, qacinadinolum el altoruin Patmin sciipla
f
511
542
inter divina Offlcia ibidem suevcrant; , qui silebant in Ecclesiis, ficet singulis momenlis emdilertim manibiis tererenttir, ei sua lectione oplima qureque legenlium aniinis ingererent. Qaod etiam ante me indicavefal Joannes fconaras comra. ad can. 4 concilii I ConstanJiiiopolitani: ( ) \ ' . //;* (Maximi Cuici) fheologus quoque in uno ex ii$ (fui in Ecclesiis non recilantnr, sermon$ mentioncm facit. Indigne cquidem factuiii, tali vocabfllo sermones luce dignissimos denoia^. quoqtie tadlgnatus Joannes Etichaitardm episcopus, acriter in eos, qui en nondine dictos sermones praenolarunt, carmine iambko invectos eet. Et ut quoque oslendam ipse, me talia aegre pati, carmcn illud adtersus eosdeni, lalens atquc obscuruio, in publicam Iticem proferam.
t
\ " ; j ; ; , * !?* . * , ; . , , , * , ' .

%
? . . , , , \ , . , . , .
Qui prlmuf fuit adeo temetartm ul hos termones nullo modo Ugi afjtrmarel f Quis lumen per totunt lerrarum orbem tplendem in angulo occulit ? Quis lucida sidera nube tegit ? Quis margarilas splendidat $ub lcrra iepei\i ? Ihu compellationem invidam et faltam! quce in opus adduccrclur, detrimentum mundo univcrso a/ferat. At enim itullo modo id opere praslatur, sed rumor tantum inanis esl. Lumen aspiciaiut illuminani in candelabro, omnibus totam ponalur, omnibus communiter lumen exhibedt, illisque pr<ccipne qui plut aHis tiident. Ulinam omnes hcec tenerent! Utinam omnes his ermonibu$ animum adverterem! Sio enim tit promptu talus adesset onpnibui ex hoc unico VOlumine. Namque pwtereo, ut iptuni soluin sapienws efficiat, cum ipsum satit sit hominibus ad universat ditciplinas comparandas. Pleitum siquidem etl dogmalum reconditorum : plenum dioinorum el dociorum myiierlorum : plenum optimorum moralium prirceplo* rum : plenum elegantium artificialium doctrinarum. Mu$a>um reura tcienliam inspirans. Uujus inculpa* biUm tcriplionem expedien$ plerisque cibum proposui nunquatn deficienUm. Leguntur cliam sive ejusdem, sive alterius (sed cerle Nicelaj Heracleensis melropolil;c sunt) retponta ad intcrrogalione$ cujusdam ephcopi. Meniinerunl epiloinatores Gesneriani, el Posseviniisj dicuiuque exslare apud Zonaram in canonibus conciliorum. Edidit ea Graece el Latine Joanties Leunclavius in Ure Grmo-Romano, p 510.
% 9
EDITORIS PATROLOGLE
MONITUM.
Ez calenis quas colltgit Niceta* $a tunl qttce typi* lucem niderunl: 4. Calena inJob, Londini anno 1658 edita cura el studio Palricii Junii, bibliolheeam regii. 2. Catena duplexin S. Mallhoci Evangelium quam P . Pelrus Po$sinu$ S.J., recensuil el To'o*a anno 1647 edidit duobus voluminibus in-folio. 5. Catenam in Lucce Evangelium, ab AUatio supta memoratam, ex Codice Valicano exscribendam curacit (l lomo IX Striplorum velerum inseruit card. Angelus ftaius. 4. Calena in Epuioiam I ad Corinlhios prodiit curante Joatme Lamio in libro eui tilulu$ ; DelidaB Emdilorum, FlorenlitB 1758. Lectorem tludiosum non (ugit, fragmenta ex calenit Mc recentitis desumpta suo quodqne auctori t/t Palrologiae decursu reddiia fuis$e vel omissa $i posl accuralam collalionem, inler scriptaedila occurrerent Non parum enim erraret qui has interpretationes omnes ix peculiuri commentario detumptas crederet; cattnarum nempe consarcinaioribus mo$ e*t loca suo tcopo accommodare ex scriptit varii argumenli dtlibaia ti caUnm annuli* Wigare. Cum ergo quas Nicelas derivaverat ad proprium locum redierinl* qun nos vi* tuperet quod tam tpisth operibus colleclionem nostram jam adeo ponderosam iterum et $ine ullo fructu gravare noluimus t Superest ut aliqua dicamus de Joannit GeomelrtB et Symeoms Metaphrasta in Lucam commenlario, I fidem Uberemus quam dt eo hic loci edetido dedimus. Poslea enim comperinms fragmenla omnia $ub GeoiHttras nomine ab Angelo Maio edita legi in ejusdem Iwmiliajnto. Mariae Praesentalioncm ab Anionio BtlUrhio S. J. edita in Sylloge Monumcntorum ad myslerium Conceptionis iiuinaculat* Virginis Dei9 y 9 9
543
para? illusiraiuliim, qunn nomiue Maiu* edidit. Metapbrasfw
!
JAGOBI MONACHI
post eum dedimus inler opera Gcomelra; unde forlatte conctiideudum
644
e$cet Geomttrce edita. quas in
Geovietram in Lncam ex profe&su non scripsis&e, sed Nicetaui ex hac homilia hausi$$e qwe sub eiiam c inedita (ragmenla
t
in Lucam ex&lare dcprehendimus lraclat

%
inter
ejn$
scripia
Pnvcipuum fragmenlum cj iegit,Melaphrastes tficeice Pr&fatio,
quod de S. Luc<v patria ei rebus geilh ad diem 18 ab ipso coiiectce,
legilur inler
Vilas sanclorum
(supra lom. CXIV-CXVI), Calence m Psalmos
Octobrk. el nondutn ttjpit ediHB, prccnissa, AUxandrini exstat in Paot*-
Bibliotheca uova Palrum cardinalis
Auy. Aiaii in fronte Co nmeularioru S. Cyriili
mos, apud nos Operum S. Cgrilli tom. 11, Palrologia; L X I X , col. 697.
N I C E T ^ : SERRONIl
COMMENTARIOS IN O R A T I O N E S S. G R E G O R H NAZIANZENI.
Yide Palrologice tom. XXXVII, Opp. S. Gregorii, tom. I I .
mCETM
METROPOLITANI
Responsa
AD
HERACLEiE
CONSTANTINUM EPISCOPUM.
Vide Patrologia! t. CXIX, col. 955.
Deorum
dearumque
Epitheta,
qnae Crcutzer (Meletemala
e disciplina
anliquitalh,
Lipsia
4827, 8, p. 14-41) Nicfelae Serroni restiluil, el ex codicibus mss. cain nolis in lucem p r o i u l i i ; ei C a r mina grammatica N u e t * quae Boissonade primus edidit in Anecdotis Grcech, tom. U I , p. 323-327, l.jc
EDIT.
recudirous, utpote qu argumenli profani sunt. J . , 4'

1
.
LABENTE S.ECULO X I
11
JACOBI MONACHI
KX. MONASTERIO COCCINORAPHI
ORATIONES ENCOMIASTICLE
IN
Ani.
SS. VIRGINEM
DEIPARAM.
(Rx Oralionibns qu subjiciuntur, primam, tertiam, quarlam, qnintam et sextam primus Grsce et Laline edidii
BALLF.RIM, S. J , in opere cui titutm : Sgltoge monunentorum ad nujsterium Conccptionis iiumacuatte
Virqinis Deipartv illu&trandwn. In Mnniio quod Kditor preBinisil, o!endit, Jacobum hunc neque ad saec. otnu Allaiio et Ko.lario, neque ad sserultim vni cum Mouifauconio re. ieiendum esse, sed labenle sieculo xi floruissc. Orationem secundam, quae esi w Nalivitatem J5. Alarice, ex Auctario CombeGsiano mutuamur.) ORATU) I ( I ) .
in Conceplionem $ancli$$ini(e Deiparm el da butorih duodecim tribuum hraelis (2) e sacris Scripturi* selecta (5).
A'.
zi\r \ tx.lsnul .
I . llodie tcrra graliae illustrala fulgoribus prse (1) Scripsit Hippolyius Marraccius (in not. niss. Hd banc oral.) mo-lo Jacobmn plura Georgii Nicomediensis scripiis mulualtim esse, scd banc oralionem iniegrain ac pronli jacel, in Valicano codice 654 sub notniue Gcorgii reperiri. Verum t;jisquis id Marraccio (neque enim per se Gra?cos bic volulabat codic^^) renuniiav^ril, plane decepias cst. Nuila eniin alia cst oralio G>/irgu iu mcmoraio coJicc quam qux ordinc lerlia a Oombciisio
'. , ,
edila est dc Deiparne Gonrepiione.

(2) Oe hac duodecim tribnum Isrttelis hhtotia
nonnulla jam innuimus in monito ad orationeni Joannis Eubceensis. Hnnc aulem orationi liitilutti sivo auclor ipse inscripseril, sivo quispiam alius apposueril. id, uti patei, rcccptissimain vuigo eam bistoriam fuisse coiifirmal.
(5) Cum c sacrh Scripturis elecla dicaittr oratio,
el quidcm in lilulo id allinnctur, facilc quispiaiu
S45
OllATIO IN CONCEPTIONEM S S . D E I P A R . E .
f46
'^ * * * , , , ' , . , , * , , \ , . , -
ccelo nilescit; p r coelo spirilali claritale coiwscat; ac coelo muudanis Uhce ccelis longe excellenliore condecoratur. Sublimius enim, hodie geuilum, coalum in se ipsa rccipil; coelum lucidius prorsus et spaiiosius; coelum, quod non qutdem solem occasuii obnoxlnm, sed jnsiiiire solem qui nullum novit occasum, mumlo profert; coelum, quod non visibilibus aslris, sed spiritualimn lumiimtn accensionc exornaiur. Hoc est enim, quod bodienia die festive a nobis celebratur : boc uobis splendidissicnum convivium prsebuit : iioc nos ad praseus congregavit tripudium : boc, ad loquendum dum exciiai,omnes in parlem vocat bonoriiin suoruin, splendidisque gratiae muneribus mullittidinem cxbilarat. Non eiiim praeens baec S >lem , niias ( 4 ) , quasi vero ab iis, qui ad cam accurrunt, . splendoris increiiienium reciperel, quidpiarn a no * , \ - bis pariicipat; quiu imo ipsa fulgores suos in eos, . \ qui comeniaul, larga efliisione eniiilens atque , expandens, eemel lucis propri ciarilaie longius , , proteudil. Et quemadinoJutn sol iste corporeia ocults conspicuus babel quidem per se, eliam cuin ab intiiciiliuni aspeclu eubtraiiitur, ul lucidtssiiuc , \ ' effulgeat; dum vero exorilur, alque e celsis mon , , liuiii verlicibus vulluin promii, in creaturas quasque \ . pulclicrriiuas suos ita radios explical, tit barum quoque dum circumquaque jubar emical, admi, - raiidi spectaculi inagniikenlia angeatiir; bauu /, ; , - aliier bodierna quoque feslivius, spiriiuali gralLts $ luce supra modum refulgens, babei quidem el iu '., , - seineiipsa jubar indt-licicns; boc lpsuiq, tamen pro . eoruin frequeniia qui accurrunl alque illuniiijau -, \ lur, mira qtiadam ratione diffandit. Gum iiaque , * mysticos Spirilus radioe ipsa emiilal, ilhwlrenlur aiileni emnee quolquot ad ipsain convemunl; nibil , . prorsus opiandum magis est, quam ul quisque ad eam alaeriler properel, el illuminelur, Dicniequo eolliisire:ur, alque illa luce, qua? nebnlis corruplibilibus non obducitur, pcrfunJaiur. Ejusinodi enim esi eplendor, qui in Isela bac cclebrilale se explicat, el bsec ralio esl, qua perenmus luinea micaiuiusque convenieutibus ingeril. I I . Hodie enim dum spirilalis illius nubis praedi*. ; , - calur expansio, mundo pra?oriunlur inocciduje l u , cis r a d i i ; qua3 vero doiuiuabanlur infidcliialis , \ lenebrae, imininui incipiunl ac dispelli. Hodie dutn . - labcrnaculi divini annunlialur exsiruclio, piclaiis ; , - ^ quidem fiiudamenla jaciunlur; ab inio vero concuiiuntur impielalis munitiones. Hodie dum con , texiiur regalis purpura, universorum Rfgis adveiitus . , ; praeauntiaUir. . Jam eiiim arrbabo proponilur, ct sponsa inmipta , \ exisrunabii, auclori propositum fuissc, ul e sacris Liiieris corrogaiel qwa;cunque buic argumenlo congruanl. A l nibil minus pideslitil aucior lum in praeseuti, ium iu aliis oralionibus, in quarum tilulis id ipsuui legere est. Neque iierum suspicari licei, saciaruiu bcriplurarum iiomincbic venire histoviam iliam duodecim tribuum; nam el in boc el aptriius in aliaruin oratioiiuiu lilulis Sciiplurx sacrai ab eadem liisloria disliiiguuiilur. Ceuscq ilaquc, saeraruni Scriplurarutu iiouiine bic uibil ahud sigui ficare auctorem voluisse, quam ccclesiastica auliquiorum doclorum scripii. Eo aulem verius do bisce lucubraliouibus id eniiiitiatur, quo cerlius ac Dianifeslius aucior lam muluari quaiu exscrilere ab aliis consuevii. (4) Verba prmens *olemnita$ neccssario ex coutexiu supplenda visa suiu, ul sensus ciarior evadaU itno ut sibi coublcl. Quanquaui nec debenl suppleta videri, cum infia disci- occurral vox , quam uuaiu babcs, quacuai conjungas vocein .
&\
JACOBI MOMACEI
518
deligilur; regale qiioque palalium bodie producium ' * . . esl ac preparalum (5). Pracscns itaque celebriias , ^ , praeludiui {<>) aique incboalio ojus cst lartiliai, * ( quui ex ineiTabili incarnaiionis dispensalione di% \ nianat. Hanc iuque &leittiiiiaieiu, quam velul , , prseambuliun quoddam ad ilhim, ac lanquam , ^jusdei priucjpium celebramus, exleriuri quidem , ., * habilu mieulea, al iuagis intoriori aiiiwad apparatu spleudeoies laudibus coroueiuus oportei, chorcasque bilariores dticauius, el spirilu magis , \ , quani corpore exsotlajiles iuielleciuaUum ac super | . uurutii ordinum iripudium aeiuulemur, dtuu universt ouiiieiii ad id ipsum ciere aggrediuiur crcalurain. '. I I I . At ecce noslram o m n e m convooationis voa u i praevenii angelorum cborus, el eaui, per qnam , \ , ; , * impleium conspexere mysleriuui, bodiema die col \ laudaiii; coeli quoque pranveniuoi, el novi (7) bujHs ac sublimissimi brinanieuti cidsiludiuem bouoie -, proaequuulur; pruicurruni aslra, el radiis ilhus ?34, ' uubis, quae gufcm spirilalem iuvolvil, praidarius itlublranlur; spoulanea adcsl lellus, feuOjue ipsius , \ * * ; germine gloi taiur ac merjlo supcrbil. Outnis dejjU , que uatura novie aquaruni sfuturigiuibue suo . tnodo tripudians,saueiiftcaiioiii sux* couciliairicem \encratur. '. > IV. Ctun ree ilaque universae bndiema die pro ^ ^ , pria; e a u l u i i o n i i signa tanta iiducia dodenni; , * poiiori egomol jure, maxime nobilein coinpellabo " \ , ircaluraiti, allisona voce ila ciamans ; Age mibi ^ C oiniiie selaa, oiniiisque diguilas, quolquot ordinos , ' estis in mundo et quotquot super illui, sacerdolet 3 , \ , , ei rcges, el qui in superioribut esiis congtiluii, vi qui in iiiferioribus viiaui agiiis; principes el , , ftubdiii, senes et juvenes, virgiiiet et malres ac \ , \ fttenles, quique inuocentia esiis iiifanles; saluii, , ferain bancdiem diviaioii eum gaudio suscipiaiuus, \ \ ac celebremus, . ilac cnim die progenita esl cominunis omnium |
u
(5) Ex bifecc nianifeslissirnum flt, quo speclaret ^ fesiivilas Coi.cepiioiiis Dciparae, quidve de eadem ). Conccpiioue Oritfuialis Ecdcsia seuliiet. Celcbra* (ii)Uuoddiximuspraludium,Graece babes* l>aiur scibecl expanno tpiruaiis nubi$, exslruclio : esl auiem Giitcis feslivilas, quai (iivini labeniaculi, uxtura purpuras, quam Rex nimysierii alicujus celebiationcm inimediate prave(tmuru* erul, elcciio spon$(i\ productw regalis pala- iiiuut, ac Laiini pervigilium appellare sotemus i/t, aique ejti^dem prvpanujo, Uiia* quidtin omuia Solemniier igiiur Conceplionis Oeiparac fesiiuu ;\ Dciparai Concepiionem relern lum rei uaiura agebalur ea eiiain de causa, quod incboatio quas lum occasio, qua Oicebaiilur, apene proclaniaul. dain sil feuliviialis, qua iiicarnalio Domiuica telcCiijusmodi pono ftieril liac, qnie variis imagiiiibus bratur. aduinbiaitir, divini ubcrnaculi exstruciio ac pia:(7) Huc spectant ei illa Daroaaceui, sea Tbeodori paraiio, iiurmil lideks oniues; tauique lum ad SludUe, (/;< flat. Deipur. orai. % n. IV) : CICM aiiiuiaiii, luui ad corpus S. Deipara; reterri cauil itaque omnia corrupiio QccupaMi,molu$ muericordtu ^cclesia inquiens : Omnipoteng sempitenie Ortis, Deus, ne quem $ui$ ipu manibxit e/formacenii, in ijiti (jlurio*(t Virginis Malris Maria* coipus el aniuilulum cederet penitutque apolerelur, (oetum aliud liiitm, dignum tdii lui habitaculum effici merenovum, terramque ac mare fubricat... I&lluec orrv niur, Spiriiu sanclo CVOJ eraute praparasi. tTuititie e$l beata mulitplicilerque celebranda Virye. Porro in liyuims Imjus fesii Ecclesia Onenlalis usurpan* si opus restauraiionis aumpail exordium a crealioue illa Pruverbiorum cap. i x , v< rs. 1, prolilebalur, coeli, lvpugital plane conlextui ci rei iialura, Deum Vngiuis CotKeplioiie t>ibi doiuutn j i l i cieaiujp fuu>se caMum sqtie corruptuin, aique e% casse : iia enim in Altrii. ad dicm ix Dec. ad iinem quac iiiblauranda eranl. Cuui iiaque Btipara; conMaiutuii : Oci vtpientia ex vcrili ulero (netiipe ceptio cctebrelur ult novi coeli seu nova: terne S. Aniucj itbi domuin cedijictit^ Mitriam ucmpe i)etluriiiaiio, uiauifesiissime ab ipsa excludiiur q u x v i ^ ptiram; quam eta ycrterultunes omnes pro meriio cortuptiuuis suspicio. itUbremu*. ( tf- r
543
ORATIO 1N CONCEPTIONEM SS. DEIPAR/E.
5 5 0
* , / - gloriatio; bac clie ex infecundts germinavil luiiitU , , , saeerdolale decus, rcg<lo robur, eorum, qui in * \ virlule excrcenlur, perfectio, principum el eub , - diiorum iuconcussns ordo, parvulorura iniellecius, , , , virginum ornameittum, malrmn eorona, iiifecundarum fecundiias, sierilitaiis solniio; e sterili , ) * , * eiHoruii opulenlia bouorum; jutiU&imtis ex jusiis fiucfus exuberavil. , . Al quae tandein laudum vidcri possct exagge ; ; ralio? quie bonor niuiiiuu insolens iti rebus om \ niutn maxiute insolitis reperiri queai? Cogila, , quaeso, juslortim omnium ac propbeiarum electionem ; cogiia eorum cum Dco, qui eos elegit, fa, " ; \ iiiiliarilatera, et incoiiiparabilein cernes Joacbimi el AnnaR aupereminenliam; cernes eorum dignita \ ' , lem prater luodum omnem frmiore cumulatam el * glorilicalam. lnspice, iuquam, quomodo quas ad , ; , eos pcrliiieni, comparaiionem oinnem exccdanl; ; . (quaudo) ex sangtiitie eoruio, quippe qui proplcr firluies vel eiuinentiain regiam superarent, ipse (Doiniuus) regiam uaiurae nosirse purpuram iuduius cfit (8). V. Verum utilc fuerit tum pracsenti celebritati, '. \ tura ipsorum prarogativis illustraudis (9), pauca , \ , - quadam perscqui cx bisioria, qtue ab ipsis sumir, exordium; sic enim matiifeslius eorum, quas d i * ?, cunlur, veritas elucescel. Sic porro, ut a principia . " , eoruin exordiainur, babet narraiio : / u historiit ' , duodecim tribuum Israelit (iia enim scriptum esi), ^ \, . , ir C erat quidam Joachimut valde dfoes. Quid porro illttcl sigiiiticai, in hisloriis? Jn geneulogiis iiempe duo ; decini tribuum laraelis : el per isla oppido vull , \, , iuuuere, iiupennixlum a majuribus rcgale euai - genus duxisse, et lum avila, luin propria legtim , custodia nobilom exstiiisse; ac propicrea velui -nsigueiu qucmdam egregiuinque virum m iribubu > Israelie priuias fuisse conseculum. . Deinde et diviliaa, ceu quoddam excellentbe \ , \ argumentuiu, bisloricus cum racmorassel, singularissimaio illius prae omnibua contribulibus suis , . , \, jualilia3 eininenliaiD .depi*a?dicat. Offarebai enitn, iiiquii, Domino dona dvplkia. Duplicium sane do *.. , * norum oblatio praBsenlia quidem ac fluxa boua - ^ immiiiuebai; sed ul mansuri in aitcrnuni tliesauri . ! , - eumularemur, efllciebal. Caeteruin, uti n:anift*8lum est, ipse non comnullebal, ul flux diviiiae con , * gererenlur, eas nempe taiilummodo servans, qusa . \ * , ad quolidianum usuin saiis essent. Id quidem ti praefaia bistoria indical: Dona enim Domino du~ Mup * , plicia o/ferebat, dicens intra $e : Quod ex met tubstantia superabundat, sii omni populo : quod . vero ett pro debiti mei soluiione, sit Domino Dej m$o.
(8) Purpura, a ChrUto indula, caro est S. V i r inis, qn;u ex aanguiiK* Joacbimi el Aiina: erai : ujna auleiii purpuras lextura, ui sup. I I aucior dixerat, iu fi*bl<> ConcepUonis cclebrabahir. Supplerimus bic noiiiiulla; l rcvera supplenda fuisse paiei ex cullaliouc cum Gôrgii luco (apud COIIIheite. Auct. vul. I , col. 105UJ, e quo Jacobus b;cc dai>tlUpSll.
(9) Jam alias diximus, veleres sermonibiis do Coiiceplione Deiparae a I p a r c i K i i m ipsius laudcs digredi consiievisse. Vides lamen, qnauloprre i i ct decipiatuur cl decipiani, qui inde concludunl, <rcs bac solomniuie tanluin Joacbimi el Anusa menionani, JIOII S. Virginis CoiicopUonem tclebrasse.
551
JACOBI MONACHi
5S2
Vide quam longe ullra legalem jusliliam pro- gredilur l iospicc evangelicatn v i t * raiionem apo slolorum piopriani iu justis islis preformatam, iino meiius divcrim, superalam. Fruatur omnis populus abundunlia mea; uibil auperfluum servel i u ; cedaut in usum omuis quae uiibi neccssaria uon s u n l ; in coimuuue omuiuiu bonum veilanlur facultales inoai. plenuiu justilia consilium ac judicium! divitias in ibesauris non predaudis reconditas! Adeo ab ipsis iniliis eoruui virlus excelluil 1 Ncque cniiu ad alios respicicns, aul ullius sibi proposilo exemplo h;tc pracslabat; sed ipsti por se id excogiians, quod optimuni esset, adimplebat : neque veleribus prasceplis aut inslilulis ad pra?c!ara lia?c facia instruitur; sed ipse eximiis bisce operibus iniliuui dedil, iis, qui post se fuluri esseul, exemplo suo inslilutor exsisleus. Yide igilur, quouiudo jubtis oiunibus merilo praelali s i n l ; inerilo, inquam, quod aitiuei ad douuiu inysierii propriuiu (itam ouuieni operuiu mcrtedeiii gralia exccdi:), sed comparalioiie cum ipsorum geniilibus insiiluta. V I . Sod juval reliquam bisloriara proscqui. Hcioilenim ipsuni cuui lecurrenle insigni quadain fcativiiaie duua sua de morc oblaluius accessisset, a quopiam conlribuli suo (10) acerbissimis probiis, propien-a quod carerel prolc, cxceptum fuissc-. Non
eniin, inquil, tibi licet dona tua in lsrael non smalaveris. o/ferre, cum scmen
"Opx \^ > , " ' , \, * * " ; \ \ ! ! . , , , * * , \ , ' ; , , ' . " ; * , ( 6 ), .

Cp. '* \ * , * , , .
9
.'Quodam vero exemplaria babeut : Non tibi fa$ ^ , csl, ui primus offeras. JEquum profecio crat, ui , . ; , quippu qui el jusius eral, el duplici nobilitate , \ , tDiispicuus, priinas ferrel cum in omnibus, tuni , in dpuU oUerendis. Alqui id invidis iniolerabile accidebal, cuiu laiuen nibil haberenl, quod in ejus \ vila possent carpere; non solum enim cujusvis , 4 cxpcrs culpae, sed et exlra accusationis aleain ob \ ; ). viriulis cxcelleuliam posiius coguoscebalur. Ut * ilaque coaleudcrcul, aum secunduru legis praescri , pia noti agere. oibiialeui filiorum objiciunl. lioc , vcr<>, videlicel jusloa istos usque ad id leinporis , * iutrtuudos pcrmansisse, tuuc aulem ad obtineodam * pcr preces suboleir. fuisse excitaios, supernae fue , ^ lai providenliai. Allerum eiiim liduciaiu eoruni in , * , 6 Dco, quaodo peienlibus uou dilalus esl iu poste- , rum petiiioiiis effccius, palclccit; allcrum vero . niystcrium gratia? deliuiio leinpore completum oslendil. '. , VII. Coiuumcliis ilaque affeclus, vel rcpulsatn insnpcr passus, gravissiino vir justus corripilur , , mocrorc, non quia uialediclis impcliius fuisset, aut , " quia exislimalionis subiisset jacluram; scd /juod , * vereielur, ne qua njaiulatorum diviuortim ucgli " \ gcntia hoc sibi repudium apud Dcum pepetibsel, in ; , propalulum,auluin pcr bomincs perfcneiur. Adeo
#
(10) Diccndum esl, aut ab bujus bistorhc cxemplaii, qiio ecriplor IISIIS Cul, abluisse nonitMi ejus, qtii Joacbiiiiuiii inaleJitlis uiceuîhsc perbibebaiur, aul c<:rle scriplorciu coiibiilio vcrba laceic ca dc
rc itoluisse. In bac enim oratioue niliil occurrit oortuii, quic de Hiibeu ci tiibu Kuueniiica dispulan vi.liinus iu PelriArgivi oiaiionc, ac mullo auiplus ah-Mi Jaannis Knboeciisis.
*53
ORATIO CONCEPTIONEM SS. DEIPAR.E.
151
, el in legibus adimplendis ct in occuliis conscicnti;c inquircndis cxaclor eral solerlissimus! adeo diviua? . piOvi-lenliae omnia, quae aJ se perlincrcni, dcpu , , tabal! Idcirco uon contendil, non rixalus est, uoti objecit, sed ad illam usque dicm uunquam a con \ , suctis donis ofcrendis probibiluin fuisse, sive vila?. * * suae sivc douorum raiiune liabita, quod iilrumqui' , * \ - ^ reprcbcnsione carerct. Vcruin et co.itunieliosam \ palienlcr tulit objurgalioncm, ac simul ad Deum occulloruin scrulaiorem confugit; alque in solilu \ , dinom tauquam agcndo cuin Dco aptissimaai, ne , * ipsi quidcm conjugi, eique unanimi, se sislens, . aul consilium suuin apcriens ( I I ) , nequc domesli' ; , cis curarn exlernorutn commiuens, sese recepil. ; Quis vcl noslris bisce tcmporibus firmam adeo iu * ;, \ \ . Dcuni spem, ac leipporalium dissel? nedum selalc illa, quando eliam modicas, eliam praescriplas virtulcs coiUcmpuim ostencxcrccrc arduum vides
batur. VIII. El silenlio quidcui nunc prrclereanlur r e '. \ ^ patriarcba: AbrahaB. Hic enim quemadmodum lcnr . \ pore, sic et virtutis emineulia non vciustiorv* , modo, sed el virum istuin supcrasse quibusdaci . \ , forte videbilur. Quanquam si quis ea gesla, <\\IM . - tiiinc expouiinns, cnm illis conferre vellcl, mulluiu , \ ' ^ euimvcro prjcsenlia bacc illis antecellere depreheu \ \ derct. El sane illi l i i u i iransmigralio, lum lerra, ^ , in qua sedem dcfigcret, praenunliala luit; insupir ab co, qui mentiri nequil, luin orbilalis filioruni, , , * , - . tum Sarae slerililalis ccssatio prodicla fuit. Qiuc . ^ C qnidem cum proplcr promissiouem jam veluli lc; ncrel, spcm inlerim alebal, animumquc contirmabat ad feliccm cxitum prccibus conscqucmlum. Quid enim ad erigcudus animos cfficaciu^, quaui Dei promissio videri queal? Ilic vero nulla aubuc promissionc accepla, c r o , - didil, ab Oinuipoleiite eiiam iiupossibilia pcriici, , naiuramque posse imroulari, iirmamque in occulta illius providentia spein defixit; ac proplerea a , \ domeslicis sese curis subiraliens ad Deum prccibus , \ insistere persevcral. 6* . \ , llle quidem, ne de futura lerrae possessione, de \ quo miro poslerilalis suaa incremcnto dubilarcl, , signo aliquo indiguit : lum cliam qua ralione 6 , , \ implenda ca essenl, qua? proiniuebantur, exquisi , \ D vil. Ilic aulem certo credens, qualis cujusque sii , \ * in orando iiducia, lalem volis exitura responderc, idcirco ab angelo de suscipienda prole monilus , . csi, neque tameu qua ralione eveniurum id essei, ab angelo percontalus csi. Nuntium enim perinde ac promibsi compiementum babuit. Verumcnimvero nec admirandum illud sacri , [] ficium in Diedium accire ac perpeudere bic abso , , lium videalur : quomodo nimirum ille quidem i m \ , perio acceplo, hic aulcm sua sponle sacriiicave ' \ ; rit : alque bic quidem proprie umgeniiam; ille vcro eum, qui proinissionis tanlum ralionc babila -(11) AUi contra narrant, communi consilio Joacbinium ct Annam ad jejunia ac preccs confuîsse. fSil miruin; quoties euiin de rei adjunciis
silet historia, perpeliio usuvcnit, ut, dum quisquc qnod sibi verisimile videlur, cxcogiiai, in phires ac divcrsas seulenlias singuli abcant.
18
Bu5
JACOBI MONACHI
556
ac rursus , , \ , velul unigcnilus habcri polerat , \ quomodo viclimam ulique adduxctii, intactam lamcn camdcm rcceperil ac sccum reduxcril, liic vcro bolocaustum, quod voverai, rcipsa perfecciit, .. , \ . oblaiumquc rcddidcrit : ac demum ille quidom ; iribuum cl justoruro palriarcbam; Inc aulem Dei \ , malrem atque dignissimam patriarcharum rcginam oblulcrii. Egregium sanc ejusmadi facinus non , lianc modo, sed quamlibct comparaiionein cxcedil. \ Videsne ergo, quanlopcre jusli hnjns prarogaliv \ , supcremineaiU? Perpende porro el vilam ejus in \ soliludine iraduclam, eamque supra nalurae viros abslinciiliam (quam vilae raiionem angelicam po- , lius par est appellare); quani peregrina exstilit, quam insolens, sive gcsta conferas sive sermones ! , Quadragiula uamque dies, loiidemque noctes illum . sine cibo constanlcr Iransegisse (13), precibus lanium alque in Deum epe innulrilum hisloria Iradil. Jejunavit enim quadragiuta dies ac nocles, dicens : Nec cibi nec polus gratia hinc descendam. IX. El bu2C quidem jusli illius gcsia. Quie vero *. . prseslilil Anna non nunus illi morum confor- \ ", milate quam conjugii vinculo copulala, quam \ , magna ea sunl, ct admiranda, quamque a conjugis , \ . gralia non modo non absunt, sed ulterius progre- \ Jiuntur! Duplcx eniiu palienliae cerlamen subcun, \ * dum ipsi fuit. Nam ium coujugis absenlia el loci, quo bic seccssisset, ignoratio, lutn scommata pro- , pler prolis orbilalem inflicla, binc inde ipsara prc- \ mebant. Advcrsus quae subsidio spei ac fidei decerlans, superior evadebat.Quin eliam ha3C propier , , sierilitateni couvicia duplici cx parle ipsi infere- C \ * bantur : ptimo quidem a contribulibus, dcinde , cliam ab ancilta tua, quod sane molcslissimam , \ eiTieil conlumtliam : non enim solenlcodem modo afficere quai ab exlraneis iminiUuiilur convicia, . ac ea, quae a domcsiicis, praesertira vero si haec a quopiam subjcctorum ingtranlur. ; ' ' Quomodo aulcm gencrosissima sese geril femina? ISihil buruin ejus longanimiialein frangil; scd ornamenla sibi imporlune oblata rejicicns (11), simulque lugubreni veslem dcponens, ac puram , , nuplialcinque slolam spiriiali vcsii superiiiduens, , \ dnplici lioc induniento cxornaia apud eum, qui , ^ purissimus est, prccibus alque obsecrationibus . ihsislebal. Noque ad , , vero lcmpli . iitlcriom pclens . .
%
univtfrsoruni Doiuiuuni preces eflundil,sed qtiieium ci ab omni 8lrcpiiu remoluni locuin in boiio deligrns, ibi occullc vclut in peneirali invesligabili oralionem suam, in qua et diutius perseverare saiafccbai, e corde iugcmiscens promebal. (1 2) Ihiic manifestc rcspiciunl ad illnd Pauli (Gal. iv, 22): Scriplum esl emtn. quoniam Abraham duvs filios habuit : nnum de ancilla et unum de /tbera. Sed qui de ancilla secuudum carnem nalus est ; qui aulem de libera, per repromistionem. Joacbiimis aulem nullain reipsa prolem, prseler iS. Mariatn Deiparr.m, sorlitus eral. (15) Plus aliquid forle oraiionis aucior inicllcxil, quaui efferre volncnt illius bisluriui scripior. Leg mus in S. Luc Evangelio (cap. n, v. 57) dc Anna filia 1'bauuel : Non discedebat de lemplo, jejuniis et obsecraiionibus scrviens nocte ac die :
y W
, ' \ , , ., neino lamen suspicalus cst, ram nibil cibi sumpsisse. Porro cum historiac iliius scriptor, gen(e Judieus ct apostolis coxvtis censfalur, reaius qui>piam existunabii, ejus vcrba ad coniiiiunein queindam dicendi moduin relcrenda, quibus uibil alind ailirmare voiuerit, quam quod in allegaiis Lucaj vei bis inlelligimus. ( U ) Nanauir nempe in ea bisioria, ancillam dominas su;e vana qua3dam oblulibse ornauiema; quac cuin Aiuia respuissel, illam iracundia pyrcilam iu coulumelias prorupisse, ac iuler alia sleiilitateiu dominae 6\ix expiobrasso.
557
ORATIO I N CONCEPTIONEM SS. D E I P A R . E .

558
\ cur non ipsa domo cubiculum delcgil a slre , , pilu remoium, in quo sccrcta sua et preces cun* \ ; " gemitibus Dco oflerret? Quia boc paclo desiderio suo non plene satisfecissoi; multa nhn aniino ; volvebal pcr orationcm effcrcnda, ncquc per lurbas ; (fomcsticas, et cognalorum adveulantium moleslias , } licebai ipsi ca pnre Deo adaperiie. Eadem do catisa , ncque tcinplum, in quo per preces Dominum allo querelur, adiit, lieel locus ille omnibus conlribtili. , , bus suis ad orandmn designalus esset. Sed nc istud , quidcm opporiunam, quam quxrebat, quietem pol , ' licebalur, cum multa in oo essent, quibus impediii se possc melucrct. Ul enim secum ipsa repuiab.il, , ^ -. si Judxi, qui oblationes siniul affercbant, cum ' , ipsam snumque conjugem dona Deo aflereites, , cuncloque populo benefacienles prius vidissenl. concepta invidia eos conviciis lacessiverant, alque \ , a lemplo cjeccranl : qualia nunc in eam dicteria ^ non inmlissent, si ipsaro solam et iniempeslis boris * ' in diuturna oratione constanter perseverantem , \ , conspexissent ? Nibil sane Judaicam cobibuissei insaniam, m illam eo deprebensain aut amentuc ; aut ebrieiatis itisimularent. Sic enim olim beatam , , i l l a m , alque bujus cognominem, Annam i n , . quam, i i qui prse aliis videbanlur modestiores, u i \ \ pote qui fungerenlur sacerdolio, graviler invecii , dicteriis exagitarunl, ejus ad Deum supplicaiionem , , ebrielatcm per summum probrum appellanles, lpsa , sane ardenti ailcctu, ac mence sobria ferventia illa . vola proinebai; i i vero sobrieialem pro ebrietalc \ , , ol , C divinumque sermonem pro incpla loquacilale ba\ , . buerunl. nova haec, omniumque prudenlissima , Anna, veriia ne quid bujusmodi perferrc cogeretur, , , dum prolixam effunderel oralionem, quemadraoduin , \ e domesiicis pirietibus, ila a temploquoque absti , , ner, alque ul quiclein reperiret, maxime solilarium , in borlo suo locum seligil, in quo, proul optabat, sine impedimento obseciandi faculiatem sibi foresapien. , , tcr perspiciebat. Forlassis aulem non propler hoc , \ (anluin, sed eiiam propler verilalem sibi plane per spectani, quidsibi obveuiurumesset, factis ipsis prae ", monstrai. Jani ergo Aima, agnominis gralia?, pcr eam ;, \ , supplicalioncm Deo bac ratione oblalam perquc ra tionabile illud sacriftcium, in aniccessum oslendit, , * - ^ coepissejam lempus, quo bomines non ampliusexi , \ siimenl divinas auresloci cujuspiam ambilucircum , , cludi, sed coram Deoubique precseiite, univcrsaque . implenle,preces esse fundendas atque inde poslula , lioues exilu non fraudari. ld vero ciiam justus , , Joacbimus praemonstravit, dum ct a lemplo absti nuit, et acceptabilcm illam alque admirandam in , monte oralionem persolvil, per id palam laciens, , nova gialia adveniente, solilarium quidem lypica , m m adumbralionum lemplum relinquendum esse, ipsius vero lucis radios ad oranes, quicunque esse:U, diffundendos fore. X . At vero quaenam oratio fuit, qaam Anna in .
1 1 :
i neg. i, 15 seqq.
<,9
JACOBt MONACIIl
56
borlo fl.idil, quacaam procanlis verba ? Nam juvc- " ; . , \ iit lia'C quoqtic scrmonc onarrarc, jucundamque , \ oorum novilalcin conteinplari. Nova cnim ci admi, randa qt:;rda!ii vox e corde contiilo resonans au , * dicbalu.. El saue ex ordinc supplicaiioncm suam , protmrc jusla illa incipicns, more jacenlis in imis . \ misciiis, cum bcala illa humilifaie preces'suascon ^ junxil. Propicrra ne genlilcs quidcm suas el con\ ' tribulcs in comparationcm adducil, quo ncmpc \ > \ bcncdiclionis cl graliae illis impcrtiltt exsorlcm sc , :;, cssc, ulpoie indignam, profilealnr. Scd a condi . . lioue ipsorum quoqtic irralionabilium bruloi um, ot crcaiurarum scnsu caretilinm, quod quidcm ad fe- , \ \ , \ , cundilatis benedi< lionem altinel, se prorsusalienam \ esse non reticet. Proinde in solitaria ilia orationc, volucruni ct quadrupedum, et ferarum, lum lerrai & , * \ \ ac eorum quse iti lerra enasciintur, lum aquarum ac ann.alium, qua in his giguunl, meiitionem indu. , cit, ui inde quam miscra ipsa sit, oslendal: his \ , cnhn alTcclibus el precibus niisericordissima Crea , , \ loris providcnlia annucre poslulala consuevil. \ . Proindc, inquii prudeuiissima iila, omnibus, quae , îgucndi facullale pollenl, ego dclcrior exsislo. \ Ilaec enim mandalo luo, Doiuine, subscrviunl, . et bcncdiclionis ac grali tuae parlem feliciter percipiunl. Ego vcro lanquam indigna, felicilalis cxsors feniinci sexus, gignendi facullatis muiliior ^ , mibus animamibus communis, expers deprcbcndor. , \ II.ic sane eamdeni (elicilatein gloriamquc pariicipanl. Fccuiidissiina est lerra, quê secundum prae- Q \ teplum luuin copiosum fruciiim assidue prufcrl; , tVuclum afleiunl prala , cl pulcberriuia plaulai uin ' , ^crmina flores emillunt, fruciumque lempcslivuDi , pariter ac suavissimura porriûnl, cl pcr gralum . corum, qui iis fruuntur, affeclum libi gloiiai tribiiluin pcrsolvunt. Horum cgo graiia? expers sum; quoniam nccum bis quidem bonilalis tuae operibus connumerari merilo me posseccnseo X I . Ihe voces eranl Anna, ul Deuni, qui solus '. " , nuscricordissiinus esl, ad miserandum inflecterei. Sixl pnevenit ille sermones ; el anlequam porrecla ^ , \ cxplerelur supplicatio, de eorum, q u petebanlur, , succcssu pra?ler omncio sj>era fauslum roganii nunlium affcilur. Ecce enim, inquil, dum loquere . , \, , lur, apparenlet angelt* parium prceter spem secuiu , zbr * rum pmnuniiavere. Anna? sciliccl el juslo Joacbimo \. ", , in nionte versanti angeli annunliaverunt orlum |) \ , illius, quu; angelos ipsos dignilaie anicceUcret : , Angcli cjus, quip. slerililaie laborabat, couceplum prajdixerunl. Ecce enim, inquit, loquenle Ula an, , , tjelus Domihi venit, dicens ei : Exaudivil Deus de \ , prccationem tuam, et concipies, el paries, et celebra , ' ^ bilur xcmen tuumin universo mumlo. lllecxaudhit, ' qui prccalionis* verba, priusquam menie concipc- \ , renlur, noveral cl incCTabililer perpendcbal. Ille \ ^ , oraiioncm audivil, qui a i oralioncin excilabat, , \ alque, u l conscqueretur cffecium, disponebal. Ille , ! exaudi\il cor conirilum , qui propicr boc idcm in illo corde moraro faciebal. Illc cxaudivit preccs tuas, quiper voces propbclarum earumdcro precum '. cxituii) piKitunliaverai.
9
ORATIO I N CONCEPTIONEM S S . DEIPAR.E.

IIV. , \,
XH. Celebrabilur enim, inquit, semen luumin
uni-
' . , , . , , , , \ , \ .
verso mundo. Enuuliabilur orbi decus boe suum eximium, tuiica sua ipsius celeberrima nbertas(l5-l6), nobilissimum creaturarum ornamcnlum. Celebrabilur diserlissiinum illud os bumana? nalime, eloquenlissinia eorum, quibus pudor abstulisscl vcrba, defensio (17); dc qua inlcr crealuras omnes raiionales gloriosa dicenitir; cnjus magnalia iniellcclualcs virlules cclebrabunl byinnis, el gtoriam pra?dicabunl. Celebrabitur semen tuum in universa terra.
, \, ", , \ = . , \ ja ; ,
Tu enim, iuquii, Anna, Deo fruclificabis ubcrlalem virldluiri, cl fccundilalis famam iit mulicbri sexu celeberriniam assequcris. Ab opprobrio stcrililalis liberala, alquu inter malres connumerala et cooptaia, nequaquam illius, quae larum benedictio babciur, exsors eiis. 5ed nequc anguslis bis Qnibus , fama lui nominis conlinebilur; ncque precuin lua , rum fructus ac nalurse IVcundilas in Israele solum ac inter conlribules luos celcbrabhur ac niaynifi \ , * - cabilur; sedin imiversa iurra, inler reges cl piin , , cipes, inter sacerdoies t l juslos, inter muliarum \ , , linguarum gcnles, inter doclos el indocios proch , ' mabilur; lot imcrac tanios fruclus bic luus pi?e, , dicabitur,cl in lot aures porsonanscomlignaomiiium . admiralionc ccrtalim magnifrcabitur. . \ . ' \ ; ; ; ; ; Q , , :, , ' ot ;.'^ \ , , \ , *> .
, \, ,
XIH. Ifcec aug('Ius. Quid vero beala il.a ac magnanima Anna? Quodnam lanlani sibi bencdictioncm largienli rcpendit donura? quaenam benefacicnli nmnera rclribuil? quasnain grali auimi holocausla oblaluram se pollicelur? Non opulcnhtiu donorum copiam, non ex irraiionabilibus awmnnlibus sacrilicia, non fructuum primiiias, IIOH aliud quidpiam eorum, qurc in graiiarum aclioncs solcbanl; sed ipsum sibi doualum naiura fruclum, illud ipsum cxopiatum ac desidcratum ab ipsa germen, pro quo laboriosai corporis afflictalioncs susccplai, pro quo assidu;c prcces alque itbcrcs profusae lacrynuu, el cujus giatia rcliqua, (\ux j u lundain companre posscni viiam, neglcclafucranl.
Vivit cniin, iuquil, Dominus Deus meua; sive masculum peperero sive [cmiiutm, illud ipsum o([e~ mininrans
>
ram donum Domino Dco meo : et erit illi
omnibus diebus. Vide firvenlem Anna; in Deuiii . " affoctuiu, vide emiiientem ipsius niagnaniiiiitaicm, : D vide quomodo pcr ejusmodi oblalioncm cxlcrioiuni - quoquc reruiii omuiuni copiam sc Deo liberaliier . . offcrre demonslravil. Eienim si (uiucessam sibi (15-16) PeirusArgivus, nalui am humanam inducit gaudiogrstieiilom, quod cuin ad lam usquc iiem, quaMaiiam prolulil, sierilis iuissel ac maledicla, ulpole quu? iiulluin bonum friuiuin, sed spinas tanium ac Iribulus, lilios scilicei vilio conuplos dedissfi, nunc landein gertuen oplimum, Mariaui neinpecommunis illitisconlagii experlem gcrininassei. ISuu absimtlein porro btcliabes seiuciiliam, ubi Dcipara ceu tinica lolius inuiidi uberias exbibclur. (17) Mauifcsio bic se prodit anliibesis illa tam sxpe in ^ i i p i i s sauctoruin Pairuui recurrcus, qua Virginis Ocipane conditio a rdiquomui omiiiuui moilalium cuudiiionc scctTttilur. Exbibclur cnim Maria lauquaiii os i l palroi.a coruui qui pra? pudorc reatus vulliim ailollore ac verba faccreprftbibebaiH lur. Realum porrobic-infclligendiiMi csse, qui omnes alficiat, liquid^) paiet, tnm qua naturai* humaiuv, qua; bumines sanc omnes coinplocliiur, os Dcipaia appellatur; lumquia boc ipsa rei adjimcla exiguiil : setus enim alii essiuu piaetcr Mariam, a quibiis pudor reatus abessct. At 1 Nulhis est ciimiiiuiiis umiiium realus, mVi ci inien ex pviino pMOfite propagalum. 2 Siquidem Deipara codem rralu obhgala fuisset, jani cl ipsa inlcr eos, quibus pudor sileniitim indicebal, necessario versareiur. Ergo vi pcr baec a cuminuni omiiiuin rcalu Deipara V *go immunis dcclaratur.
663
JACOBJ MONACHI
*64
naturae bcncdictionem, si animi delicias, laborum- , \ que solaiiura tam fervenli proposito Deo oblulit, , quandonatn caeieris crealis rcbus pepercisset? ; Quanquam ct sacris Lilteris nuspiam appareret, voto aut consecraiione femiuam Deo oblatam , , fuisse, maxime vero quai iu lomplo sacrarum re rum minislris connunierarciur; ipsa tamen divini ' , amoris excessu inauditum hoc facinus aggredilur, , , prxsignans in promissione novum i!lud, quod re . ipsa fumrum cral. Unica enim illa e sexu muliebri, , quae sola primitioe erat nalurae humarta?, et Dco , \ riedicalafuit, et lanquain preiiosissimuw donarium . Deo reddiia (18). XIY. Ha? fclices justorum illorum sorlcs, ba?c '. eorum sunt gesta. Hi sunt virlutura ipsorum eba- \ . ractt res insignes, qui aniiui venuslatem sinceram , alque eorum, qui anle claruerant, prrccelleniia , . splendidiorem, nova luce collustrarunl. Oportebat " scilicet, nl boc donum, cui nulla comparari res crcata potcsl, ex praecniinenti eleclione prodirel. . " Oporlebat ut sanclissimse hae di\U'ue ex locupleiis- , simis virlutibus emanarenl. Oportebat, ut cx tanlis , laboribus tanlus referrctur fniclus; ut ex nobili radice nobilissimum eflftorerel germen; cxquebonis , limibis opiimusreddcretur felus, semper virens (19), , illud generis decus, pulcberrimum naturae germen, , iruncus iile iuysierii in altum teudeus, e quo im- , , mortalilaiis flos ascendens porcnnem odoris sua- \ vitatcm exbalavii, cujus frucius esl vita et incor- . * rupiio el stabilitas perpclua iis omnibus, qui parli- Q ! cipes illius sinl. Verum quain gioriosa borum mcmo * ria in saicula prolciidilur! quain jugis alque , indelebilis ipsorum gloria perseveral! quaui beala , ' \ . eleclio, ac porro bealissiina latts viilulis curum, , per quam ul eligerentur ipsis conligii! Proplerea \ . " enim universorum reginam taiiquam pielalis ac iortiludinis frncium prugigncre meruerunt. (&* regalibus scilicel planlalionibus te regalcm virgam proferri oporiebat. Oportebat ut ex omnigenis , vinulibus tu, copiosissima bonoruin omnium opu- . \
(18) Fac perpendas ralionem, propier quam ianqnam maxime congruuni id probatur, quod novuni omnino et alienum a communi legc censeudum fuit, fcminam nempc Deo iniemplo conseerari. Quia, inquil auclor, primitiae Deo declicandoe sunl; sola porro Maria primitiaruni humana? nalura? locum lenei. Maria ergo primus ei uiiicus fruclus praedicalur, quem iialura bumana lanquain Dci dignum iuslar primiliarum offerre posset. Cogita vero, banc de ipsa Dciparae Conceplione eflerri; ac perspicies illico, ejusioodi senleniias, quas plus aeniel in Palruin scriplis legere esl, ex iusila jpsis persuasione dc sancla Deipara Conccplione sponlc dimanare. (19) Senlentia qua Deiparam aul semper puram, ani semper sanciam, aul sempcr Deo cbaram prolilenuir, ejusmodi est, quae eamdem in ipsa sui Concelioneab omni labe purani, ac sauciam plane exigau rgo immaculali Virgtnis Couceplus disertam babeinus professionera eiiara io boc Jacobi loco, ubi Virginem appellat generis humani semper virentem gloriationeui. Nisi lorlc luinus roboris Jacobi verbis
incsse ideo qtiis pulet, quia tigurala utiiur lorutione. Al quid mirum, si ea dicendi formula usus esl Jacobus, quam pluribus communem reperimus qua de re in Commentario), et in ipsis sacris )ritMitis Eccleshe Oliiciis s.vpins repelilam? Aut qu;eam, qua'so,bic intclligcretur viridiias, prsetcr eam, cujus gralia et ramus myslicus, et pulcberrimum germen ibidcm piOciamalur? Deniijuc nulla obscuriias est in loculione ligurala, quando oinnibus nota cst ac reccpla sentenlia, quae liguris obvolvilur. A l banc senlenliam nolissimam fuissc inde patet, quod iu ipsis aacris ienlalis Ecclesiae Olbciis Deipara non inodo (anquam millo non lempore sancia celebrabatur, sed vcl subliiuissiinis Serapbim semper sanciior. Sic eniin in festo sancii martyris Albenogenis (Men. die xvi, Jul. ed
Matuiin. Od. ') : Coelis sublimior apparuisti, lnnocens, et Seraphim semper sanclior, utpole qum universorum Dominum ac Regem tupra naium
Uges ênaiiii. (" , ', , \ , \ ;.
ORATIO IN CONCEPTIOXEM S S . DEIPARJE. 566 Cir^sp - leTJTia, prodircs. Qporlebat, ut ejusmodi parcntum , csscs (ilia, ipsi vcro ejusmodi parenlcs / . csscnl. Sicul enim in Dei Malrem pr;c omnibus x6 crcaturis praeelecta lu fuisli; sic ipsi pra omuibii3 , '. . genitoribuscondccorari proraerucrunt. Quam ilaque ornni gloria major cst providenliae divin magnificcntia! quam desidcrabilia prac cunclis dcsidirrabilibus sunt bona, quce per le parla sunl! Crcbrescet sane fama magnalium iuorutn, in orc : \ , \ , omnium baec ernnt, cl anminiiabunlur oninibus, , non in terra solum, sed eliam in coelis, neque . \ modoburoanis auribus insonabuni, sed coeleslibus eiiam mtelligcntiis. Hico cnhi David anfca prxdixil, , ac veluiijam gcsla esscnt, fuiurorum pranuntiavit ^, evcntum, certissimam eoriun, quae venlura e n n t , , verilalem per tempus praeterilum cfferens : G/o , \,
, . ^ riosa enim, inqtiit, dlcln sunt de te, civitas Dei **.
\ \ , , , \ . \ . ' . , , . *. ' \ , \ ^ \ , , . * ^ \ . " , .\ ^ , . , ' * , \ ^
Gloriosa super omuein, quae narretur, gloriam ; gloriosa coram coBlestibus virlulibus; glorificata et exoptala cjusdem. naturae bominibus ; desiderata patriarcbis; vencranda progenitoribus, anlc dcscripla ct exquisila propbelis. Propler bnoc univcrstt creaturae cxsullanl; borum gratia angclici congaudent exercilus, bis universus terrarum orbis condccoralus superbit. quam boaii, qui bac jucuiidilaie, qui bisce pro dignilalc pcrfrui mrruernnt ? Haec enim sola jure incrilo fruilio dicenda fnci i l , bae deliciae inexbaiistse, luisscilicet mirabilibiis delectart. X V . Sed pracscnlis futuraque Ixlitias conciliatrix, eorum qui ad le cum fiducia accedunt, teque honore prosequunlur, eximium praeconium. Tu pro laelilia, qua tuae peraguniur fcsiiviiaics, coelesle repcndas convivium ; tu pro alacritatc, qua basce celebramus, fac lua muncra adaugoas. Praescnteiu coetum lum sensibili lum spiriiuali gaudio pcrfundc; ipsamel divinius congregaium moderare cborum; suggcras ipsi mclos conciniiuoi, ac quale est eorum, qui cxsuUantes feslum in ipsis coclis agunt. Respice ad uniuscujusque nientem ; inspice desiderii fervorein, ci eum deuiotistra Domino, qui conscienliae secreia rimalur. Affeclus nosiros ci qui occulla vidct manifesta, prauende. Novil quidem ille oinnia ulpoie cl invisibllium cognilor, alque eorum qui propter eum le collaudanl, afleclum ac desidcria inlueiur; volunlaiis
, \ - ^ tanien ejus est, et quidem peramantissima?, ul ba?c . \ medianle Matris intcrcessionc ct oflcranlur, ct adimpleanlur. Wxc videlicet lua cst propter cuin . glorialio, ac nostra propter l e ; hoc indiciurn cst , - gralia, quam bumanum genus per tc apud illum , \ - invenil. Proplcrea spe erecti, bumili condiiionc . nostra on tcrremur; abjcctxque ac icrrcn vilyc \ obliviscimur. Uinc ali imis istis absccdcrc, atquc ad coeluni properarc geslimus; binc nobis certissima aetornoruin exspccialio. Proplcrca propensissimo , - animo insignem banc divinamque celcbranles fosli , \ vitaiem, i l l i , qui universa ad suam ipsius gloriam, , - ad Mairis sua3 bonorem, el ad saluliferura sibi
14
Psal, Lxxxvt, 3.
^7
JACOBI MONACHI
563
obseqnenlium decus praelisposuit, Cliristo, inquam, \ . Ivoiorum auclori ac largiiori gralias rcfcrimus; , , ipsi enim debeiur bonor, adoralio et glorificaiio \ \ , \ \, \ cum Patre et Spiriiu sancto nunc el senipcr el in . . saeculasoeculorum. Atneii. OKATIO I I . in nalivitatem sanctissimw Domiwe noslrcu Dei Genkricis Marice. I . Uiiiversos nos ad suas epulas couvocat roagniOcum pr.xsemis gaudii coimviuin : quin potius, < non abscedenies, cupidilatem augere insatiabilique dcsiderio appositas dapes percipere adborlalur. \\\ eo e.nim sensa varia, instar ferculorum, prodeunt; ul et illa laulius quae ad voluplalem superioribus babeanl alque ad se nanciscentes trahanl ac pro- ^ piiain cuique dcleclalionem siiggerant. Quia ergo eorum propiium, qui in inanus sumunt, frutlionis clBcilur lucrum, cum Jiceat. dcpulsa negligcntia, incorruplam consequi voluplatein, ejtisquit grati.r, quae uberliui confertur, jacluram eviiare; alacri proinde animo ad omnis illud gencris dapibus iuslruclum conviviuin adeamus, prxclara illa conviva prxduco quae incomparabili Virgo dulcedine convivas iinpertit. Haec enim, cum voluptas est lum provocaiio; baec convivium omiiisque gencris epulaa; bsec laniiia ac eisullalio cst. Venite crgo uua inecum, porrigcndo gaudio collaboranies, oxoidia neclile. Gaudio ad adliorlanduAi eiigile, gaudio sermonem excilalo alque ei gratiae opem bupplicationibus in>petrate. I I . Quia enimvero propius jam argumenluin adii, rei hnmensitale leneor ni ne loqui possim, animusque prae miraculi magniludine defixus ba> rei, novuin quoddam ac insolitum aspeclans in lerra mysleiiimi. Quod arcane ante ssecula omnia proiuissuui fuit Salulare, nunc dici accipil termiutim. Pcculiare boc pareulum Virgiuis cxsistit enc&uiuin. Prooemiam boc sermonum omnium intenlioncm fugit. Huic animus incumbens ac faclus dcbilior, suis ipse iinibus excessit. Considera enim, quisquc islorum audilor exsisiis, quanlum inde ac qunn grande miraculum vistirasit. Sola beuignitaie cx nibilo fueramus a Deo liclore producti : jussi eramus paradisum incolere in operibus bonis : 0 malo mamialura consilio rcpuleranius : voluutale, in noslra capita mortem asciveramus : promissa nibiloiuinus a Creatore fuit liberatio, eratque illa lulura, qusercbalquc tcmpus qui idonei foreni. PraHeribant generaliones; juges propbetiai edehantur : palriarcliarum rcs, ac omtiium justorum in spe posiue erant. Abraliam iransierat, ac nepoles, cuin i i in symbolis diei sacramentum edocli cssent, atque bianli animo in fuluri evcntum baberent. Admirabilis ille Moyses claras myslcrii liguras conspiciens, ac verilalis nolas considerans, ipsius tcmpore implenda,quas prius ostensa cssenf, arbitrabalur. Erat spcs in dcscrto : in judii ibus l opuli ducibus cxspeclalio : Sarauel rcspoiisa
r
'. ^ '
'. ; ' ; , \ . , , , \ , . , , \ , \ , , '. . \ \ \ \ . , \, ^ , , . '. '' , , \ , \ . ^ , . . : . , . ; , > ' , , . \ . , \ * , , \ . , , . * ,
589
ORATIO
IN
N A T I V I T A T E M
SS.
DEIPARTE.
570
. , \ \ . . \ * , \ * , , " ( , " ) ^ . 7
accipiebat : Davul, propc dicm
esse clamando,
. ' laslitiae auctrix; ex iis praeierunt gaudii pignora. Hi ilaque ab excelleuti supra omnes virlule Crealori . :, conspiculconstituuntur. Idcirco omni decursa via, ad , summuin perfeciionis verticem occurreruni, soli quc res plerisque a sxculo dcsideraias consejui . meruerunt. . III. Nam cum legalium conslUulionum jura , - prolis copia pielaicm censerent, ccrlumque beuc diclionis argumeniuin, nalura? uberlalem baberent, , , ex ea dccerncban(,ul bostie gratae, ac acccptabiles , , essenl : ila sanc, ut mca quidcm sentcnlia, tiiliil > - illa a ralione, aulve offereiiiium crasso animo, . - alienum sancirent. Quia enim ejus ailalis bomincs , corporibus addicliores, ssecularium auginenlo animi , bona conlegebanl, atque ab uberibus Spirilus do , nis alieni erant, ex iis, ut quisque Numini acce . ptus esset, colligebanl. Cum iiaque qui serviebanl , legi, eam jure perpeluo consuetudinem babcreut, . oblata a justis munera ob sierililaiis culpam non , \ , admiscre. Sic ergo illi probro affecli, atquc altaribus vetili, uuum boc adinveniuul remedium, ul , . , \ ^ , \ confugiant ad Deum. Quamobrcm mulua se exhor" , \ * lalionc, ul ad Abrabam, et Sarram, ac Annaui respiciani, cominonent, ac una cum illis oralionis . , \, cventum recipere salaganl. Pulchro nobis, iuquit, isli sunt exemplo propositi, siquidem indubia mente , urgumenlum . , oralionem propowerimus. Pulchruiu suggerit Surw sierilitas, in juvtntce fnollUiem com . * \ , mutaia. Pulchrum signum, senio incurva, inqut vegelorum membrorum viriutem demulala. Respi . " ciamus ad Annam uxorem Elcance " : Annam, i/f , " \! qwm, siniili nobis morbo precibus liberatam. . Discamus ejus oralionis comtantiam, ac animi fer, . vorem. Noverimus, ul neque ebrietatis illato crimine, ., , siudium orandi remiserit. Hanc ipsi imitemur. Uanc . ' sequi feslinemus. llla dux erit ad ea petenda, qiuc . $peramu$,atque ex ii$ qucu ge$sit fore til impeiremus , promittit. , ' , .
e x i S v e n t % t
muhus erat : prophctarum cliorus clara praedicabat voce, Christumque jam in januis aiinnniiabaf. Onirves nihilominus spe sua frustraii transicrant. Quia vero deficiebat teinpus, cum iis qui digui eranl; landcmquc illitd vere djgnos invenii cx eorum ortos prosapia, atque in eum fmcin a rerum Auciorc pneparalos, Joachim, inquani, el Annam, ejus parenles; quae causa exslilil evcnlus promissoruin : nam Joacbim quidem, reposiius; Anna vero, gralia, liquido exponitur. H i , oraculis annuntiatorum exordia, in opus sternere coeperunt : bi rerum in spe posilarum radiccm gerniinarunl : hi promissionum fundamcnlum fixerunl : ex illis pigmentaria nobis niedicaque ofllcina strucla esl : j j propbelarum impletio : ex iis orta est
'. d . & . , \, , 'Iltcg.i,
IV. Hocergo Jusli consilium ad opus redegcrunt. Hinc oralionis coepcrunt occinere verba. Tu, inquil, Domine, pollicUus palriarchir fore, ul cjus semcn
571
JACOBI MONACHI
excre-
'
572
' * , ^ . .
super numerum arence maris, muliiplicatum
scerel*, ex muliiplici prole rem prceslilisii, sed ex uno (xtu, umque ediiione. Tu, terram hceredilale possidendam, buisti. ejus remissa non ex multit, $ed ex uno illo infecunditateni commutasti. membra, ut tuo inservirenl menlis $ed distriTu Tu Sarrce
mandato,
roborasii. mutasli.
Tu ejus incredulitalem Non ridemus, ut illa;
in fidem converfirmiludinem supplicefobsemirabiiia perspicasemen in dispo-
tisli, ac dubietaiem in indubm
. , . .
cramus, ut Anna. Non sumu$ in oralione dubii, sed de evenlu creduli. lalo Tu patribus nostris operatus es. Tu benedixhli Jacob, ac Israelem munomine appcllans *, ejus inde animi indicasti. Tu, provide, ul ejus chatem jEgyptum
. ,
".
profici&ceretur, ac illic detineretur, ut jEgyptiorum
suisti *. Non permisisii rebelles punivisti,
crudelitas , plagis . , . ,
. ' ) d r a \ , .. \
htum imminueret populum. eos dirissimh ederes, illornmque durities novasti. Tu naluram
quo et luoe clemeniice specimen palam fieret. Tu, novam in durce ac solidcv vestigio pluens, peiram
^. ,
%
in mari viam designa&ti. Tu, elementorum vires in~

t
J
r
fluxam,
speciem transtulisti, eumdem $itienlem emrienlem aquam potasti.
luumque populum siceo abnnde tcaturire satiasli. fecisti, Tu
traduxi&ii. Tu, uberem annonam in deserlo durissimam
^ . .
populumque
Ad quam
ipsi respicienles, non intendimus. Siquidem
quasi dubii, precum obsecrationes supprimimus , sed sinceritate, spei supplicationes sunt producla,
~"" * I" -
enim, in quibus niltil erat, ut ea producerent, qua

> |
~g, 14 ~ , .
Domine, operalus
"f*"
es; nonne iis po

W f .w r -
l * xai ,
tius, qnce luce originali
lege in nobis posita sunt, ea quce temperasti;
pro lua clementia auxiliaberis ? Siquidem lolo genere discreta erant, communione id reduces quod e&t proprium? nihilo produxisli;
, , *
nonne quce nalura unita $unt, ac viribus defecta, ad Qui creaturam ex numquid male a/fectam non restiTua Tuo
, ;
lueSy uli Dominus ? Tuum /wc est, Domine, opus : tuum unius facinus, aliis omnibus impossibile. potenlia, maxima quaque porlenla cduntur.
prwcepto fluminum decurrentes aquce, reducto fluxu revertuntur. jumone, Jussione tua
t
* .
[/". ]; ; , ,
sol ctirsum refleclil. Tua genitale Tu AnliOrdinationi tuce cedunl
muliiplex
genus non geniialium,
ad successionem perseverat. uam eodem tlerilitatis prolis mutrem beros habenlem, conlubernali ipse nalum transferre. ,
omnia, nec quidquam tuo prcccepto obsislit. morbo laboranlem, : amiulamque, Nobis reddidisti
copiosce D quoque, universa Vates facilis .
"
multos
sine liberis fecisti. inferenle,
"
Domine, res probro vertiinr, fetnina mirifice declamanie.
non una dnnlaxat sed tribu
Tu ipsum auferre poles. in fecundilalem
, ,
infecundilatem,
. . ,
^.
Hacc justorum oralio : qoapropler, etiam intcmeratam illam generanl; illam nobis regcncralionis
' Gcn. , , .
5
'. \ ** , ,
GCD.XXXU,28.
* Exod. , elc.
573
ORATIO IN N A T I V I T A T E M S S , D E I P A R i E .
574
; ,' ' auclricem : illam nobis reformationis oatisara; pei , quam Dei in nobis oblita imago, ad pristinuni re ' diil decorem : per quam vetus nostra conspcrsio ' , renovala est : per quam eiuentes peccali lunicas, lucis slolam induimus; prophetarum illam excla, , malionem : divinorum oraculorum adimpletionem : . " nostras illud salulis capul. parenlum praeclaram ! * proiem! Oparlum majora cogitatu bona edemibus [f. ] ! \ concilianlem! Nam in oinnibus quidem, si quos bumano more conligit parentes effici, u l vel svcu ', , larium dignilatant splendoribus auclos videant liberos, aut virlulum luce illnstres reddilos, aui , \ slrenuum quid ac magnum designasse, quo foriitu, \ dinis lau !em habeant, non modicuin inde decus , , ^ coraparant, ex communionc nalura, una gloria? > ac celcbrilalis comparlicipes effVcli: bis aulem, hoc argumenlo snbjectis, quaenani glorhe excelleniia , excogitafi queat, cujus illi praerogativam non sint ; \ consecuti? Quid vero opus productiori sermone ; " audiloribus molesliam iacerc? Quciuadinoduai enim nata puella, u l auclorem excipias, quod esi supre , mum rccepit; ita hi quoque incomparabilem de . coris praestaniiam sortiti, parcntes universos superant. E\ , " V. Divina itaque puella edila, Anna tribus con , . , vocat : Venite, inquit, congaudete mea prolis edi , tioni. Venite, meo parlui collanemini. Venite, videle Venite, virgam ex infecundi$ infecunda eamque, qux , , ' insperalo lactaniem.
lumbis enatam perspicite;
- C erat, considerale fcelam redditam. Alacri concurrile animo, atque in lemplum eunii prmie. Adornate ti\v . atria : collusirale ingretsus : Iwia lampadum luce processus exhilarate. Autpicamini cum laHilia. , , . '^ , ' Canite epilhalamium, sam tuleril jam m actionem implete, domo puellamque ut mundam spongratiurum ab*Ecce natam * , . templum adducxle. (Jna mecum
, , . ,
quod Dominus opprobrium
, . . '
mea : quod spes non in vacuum finem in acceperunt. domo eam Ecce
evaseril. Ecce jam oraliones in opus evaterunl. promissiones ut vovi, puellam, bile Domini sludiis,
donariutn Domino
offero. Venite, una cum illa intrate, ac ceu acceptamunus, communibus
offeramus. Sic enim matcr alacritalis contenlionc ' voluin iinplere festinabal : verum relrabebat ac cogebal ad moras, iniaiilia? tempus, non ferens ut . , * , - slalim illa parenlum cura deslilueretur, ac jubens , - ui opponunior aeias exspectaretur. Quocirca iriennem illam leuiplo offerunl, preliosum revera dona , riiim, ipsisque adeo angelis venerandum : supre mum ac mundissimum cimelium, in quo gratiui . tbesauri repositi fuerunl; in quo salutis recoudila ^, , \ * - pignora;in quo incamalionis diviiiae, arcana ac rairabili ratiooe deposilse ; luminis illud conceptaculum, ex quo salulis radii, orbi terrarum illuxc runt. Par quippe erat i n . ipsa quoque inlemeraia ^ honorari lernarium numerum. Et bxc quidem ve , ru indicat serroo; nos aulem progenilorum ic ] . propbeiarum ad sc pcrlrabit coelus. '^3 ^ . \ : >, xa^ .
575
JACOBI MONACHT
K
V I . Quia enim nwn ab Adam regnavil usque ad adeo jysen, etium in iis qu\ non peccaverunl * ab iI omnibus dominaretur : regnavil auteni praevaricationis mulla tirmanle : idcirco liumililatis tonebris carcerc clausi
8
<7' . ' // , * . * , '. '., ' . , . , , ' , ; f ;
qui in
erant, jugem
i supplicationem offerebam, qui appariturus esset iis, qui in ienebris morlis scderent . Respicicbant iti futurum Itcdcmptorem : liberlatcm sperabant : atque i i quidem, qui infcrni olim carcere lenebanitir, eos iiivestigantes qui poslca adveniebant, pcrco.ilabantur, texisti? Num Numquid de Redemptore sme in inteljam inclinationis iltucere habet? twslrum Doniinus, iila
modum radios in mundo explicavit, qui infeniis his locis ti$ splendore
, ; , !
Illuminatio
exsislentium in lenebris? Sol ille juslitifu? qni Deitaobscura infenti in Fuilne est; quique luce incomparabili, suum ipse figmentum eripiel ? Nullumne cerium indicium? ducinm domicilium, mundo ejus incarnationis ejus projugem debeant qnum futurum mundissimnm
; " ;
receplacula eversurus ^
qdov ,
quod olim in $;iritu
prcedicavimus ? Eslne explicala nubes lucida, illum depluens rorem, reparari guendus est ? aquam, itiquam, ad vitam ? Fixane
8
* " ' ,
quo mmtilia* (vslus cx&iinqua mortui esl scala, per
[{. ] [/".- ] ' ; ;
cmiestium virlutum coiatum descemurus est ? Quid irannei

1
Rex ad iriftmum nostrum inest ? Sublime positum est canCliristum portaturum nullus iransiens,
8
" ;
delabrum, quod lampadulam de porta
andisiis,
per quam
? Per quam solus ille Potens
portas ac vectcs inferni confritiget;
nosque ul Forlis ^
Yf.piel? Quid didicislis de vero tabemacuto ? Illine ornalus, rarioque opere excullus ihalamus? Inslruclane est mewa, pwiem fercns vittr. rcdiiiv(e? Aureumne paralum altare, in quo desotalorius pcccati carbocarne exardens , suavem nobis resurreclionis odorem cfllaturus esi? Jamne forceps myslica cusa e$i ? Productw sunt labula* Novi Teslamenli ? Quodiiam de his omnibus liquido signum cogniium esl? Annuntiale speralam libertatem. Dicite Imlilion bymbolum, necessarium habentibus aliquod sola9 10
tium. ; .
, ) . , , ; ; > ; , ) c , ; & 6; ; \
'.
VII. Haec onmia propbelae ac jnsti, jugiler inter- jy rogabani; eoque coininunem ad itedemptorem, snpplieaiioncm submilieiiles : Inclina, Domine, aiibanl, coelos, et de$cende. Veni vindictam olim annunliasti
le
\ , . , ' , .
, , \ . , ,
facturus qms
de tuo figmento. Imple luae bonitatit promissa, servis
tuis. Memento, tu clemcns, tyrannidi mancipatum iucoLv est.
lestamenti * quod condidisti. Ecce, Domine, figmentum luum crudeliter Mors tuarum manuum opus dettruit. Carcere tenemur in lerm locis infimis; in lenebrom trislis sumu$, ac umbra morti$ : lenet inferni tyrannis : redaclcc sunt :
.
7
I.
morg gloriaiur : fwsfis ille ndversarius iusurgit : res nosira*, qui tenemur, ad angusiias
'
1 0
* Uom. , U . Lnc. , 59. Isai. vi, 6. Judiili. ix, 18.
Gcn. , 12.
E /cch.
XLIV,
* Luc. , 21.
Psal. cxw, i .
5?7
ORATIO NATIVITATEM SS. DEIPAR/E.

iw dolore est nosler
578
* W . \ ', * . , , . . .\6 , , >* . , . , " . ' . , , . . , . . . , , . . * , , - 7\ , ' ~ . %
incolatusnulla : alia reliqua manet $pe$ redemplioms, nisi ul tu te nobis, lua illa summa misericordia, inclines : hanc tui incinalionem siiiunt, qua> clauscv lenenlur animce : eam sperant vincti illi celerni . Vcni ergo, Dominc, auxilialurus tuo figmento. Exsurge, bemgno descensu ad tios e paterno $olio qui ubique ades, ncc co discessnrus es; ac veni, ut eos qui laboranl adjuves. Veni, exspectala restirrectio. Veni, gaudium desidcratnm. Veni, speraia vita iustauraiio : veni, refrigeriumac Iwtitia defeetorum. llluce, juslUios Sol, lum bonilalis radios, iis qui in lenebris mor/i< sedent. Ostende gloriam tuam exsistentibus in lenebri$. Contere injerni durksima* porlas, ac a'terno$ vectes, eosque libera quo$ ille compeditos habet. Cotifringe mortis aculeum. Dirumpe omnia devoranlem iuferni uterum. Hosteni alliga; hoslilcs ac tibi advenarias destrue virtules. Miserere, summe tu bone, eorum qui lenentur t/t vinculis. Miserere in crudelem respiciens captivitatcni. nobis quidem, Domine, adinvenla est morlalilalis causa : tua emmvcro bonitate speralur mmricordice liberatio. Mortem ipsi parlurivimus; (u resurrectionem oliin annuntiasli. iVos aperuimus porlam, tute ut foriis clausurum promUisli. nalura fuil negligenlia, le vero clemeniia. Tu, Domine, ine/fubilem luam illam in usum nostrum inclinalionem nos docuisii. Tu tuis famulis eam impira&ti, eamque nos pridem in mundo pradicavimus. Cujus ostendimtts symbola, eam te
i ! t t
- Q benignilate prmtaudam fiagilamus. Exsttrge itaque Libere agc ,. , propler miseriam tuorum pauperum cum carne , qui incircumscriplus exsistis deitate. . , , Accingere gladio luo super femur luum, potcniis )*. , sime . lnduere nostram massam, qui operis coclum nubibus , perquam nos in libertatem asseras ; * , - per quam adversarium ignominia traducas. Slatue promUsa. Da ut supplices , cito evenlus aspiciant. . Accipe, quam tibi in medialricem pmdesiinaiti ad . $$ reconciliationem nostram. Produc immaculataî , . agnam, ex qua naturoe tanam induens, speciosissimu* ttv \ , . nobis, qui in tenebris versamur, appareas. Hanc te no8 informati, varie prccdicavimu*. Ejns $peni, ; ' libertaiis pignus relinemus. Ilanc proplieliis prwcon - ' chmavimus. Hanc variis prwconiis exornavimns : .
i e l v 15
. D decorem generis, nalurce glorialionem, veram resur rectionis notlrce exspectanonem, ejus oraitonis cci . , plenum ot libertati*. Sic videre erat universos j u , stos memoranles, ac Domini salularem adventuui . iinploranles. Neque cnini alia prauer cum reliqtu csl spes ulla redemplionis. ' * ^ . 5 , , ciav. . '. : ' ,' VIII. Qnid vero quis dc prinio parente Adamo vors- , cogilaveril ? U l doloruni causas majores lialcns,
? 11
T b i c n . , 34.
" Psal. x i , C.
1 3
Psal. xcni, \.
Pcal. xuv, 4.
1 8
Psal.
CXLVJ,
8.
JACOBI MONACHI
580
quani ulconsolationcmadmitterent, luclum lugeret \ . inconaolabilcm? Ncdum enim dcceptionis sensus, ; , \ exsUiiqiie damnalio , amissio ilem graiiae, atque , \ ab ineflabili illo lionore abruptum, raajesiatis ^ , \ riiviiue reatum incurrissc, iriste illi ac auiarum , \ sa?culum facicbant; veruin etiara cuin sanctorum , \ chorum pari sccum ergaslulo dcientum videret, rausamque delcnlionis ac carceris sibi ipsi baerere , ' ; ; pcr^picerel, quidnam, rogo ; patiebatur? Quidnam susliuebat doloris ? Quosnam gemilus edebat ? Qua- ; ; \ nara mocslitia tenebaiur? Quis vero ejus in specie ' ; / cjulalus, stylo complecti queal ? lamenta pro iransgressione; moerorem pro damnaiione ; trisli- liam pro morlis pocna? jugem conscieniise judicem, , quem severe adinodum ac dure gencris causa con- . lcninanlem prospicerel ? nec enim grave adco quis , babeat, ui solus ipse, pro iis quae peccavit, poenas , luai, aique u l alios eliam in easdem, sua ipsius , \ . leiuerilate conjecios inlelligat. Nam sibi quidem pcenaB causani ascribens, solalii aliquid congrua , raiione percipiat: proeo auiem ut aliis, qui innoxii , videantur, ejusdem secum poenae auclor exsiiterii, ; \ , quam demuiu consolationem inveniat? Sic sane et primus parens, non solum suam ipse deplorabat , , \ niiseriain, veruai ctiam pro univcrso genere discru- , \ ciabatur, lantoque amplins quam pro seipso, quo , . seipae, priniilias, quibus rooriis sententia ingressa esset, considerabal. Quid vero operae pretium bunc , , ejus dolorem in lamenlaiionuin argumenlum adlegere, antiqua naenia, omnem lucius maleriam Q ; * superante ? Ut quis cnim tristes illas lamenlaiiones , sub obtulum velit adducere, quas ille nuper para- , diso ejccius lugubri planclu prosecutus est, rem . ; invcniei omni majorem consolalione. Quid enim ; ; non dixil ? ^Quera, non planclum egil ? Quam nou , panxit lamenlalionem? Ejusroodi forle gemilibus , vcrba commisceus, lugubriier acclamabat diccns:
I X . quam felici vilce sialu iavi! Quali sum miseriam comtnuillud ac frauimmisil! quce \ Q ! !
m r
* , *
addiclus exsilio! malum
" I " Q
! otar > H
profanumque consilium, quod deceplionem dem texuit; quod lethale viru* mets auribu* livoris plenam, exiliosum
ac invidenlice pervenitatem,
nuntium atlulit! mulier, quomodo acunon intellexisli ? Quo
tum in nos gladium inferen*,
viodo perspexisli ferre (e in lingua mortem ? Uiquid malum lioc excogitasli ? UeumelQuam vcceperam tn botiis adjulricem, auxilialuram insidialricem sperabam , inveni. Quam contrariorum teium: adjutorium, enim $ercapile, Qnaresubdijussi non subdi-
'
f/c?cc
\.
; ! ,
; , .
, .
auciricem perspicio. Membrum meum, exiliale Qum mainmonii jure juncta fueras in tiua expcliendi contilium iniisli. Ulquid
pciiti credidisti ? Quamobrem vero relicio tuo vnga, ac inieriium asciscenx circumisti ? torum cc&sisli consilio ? Prafecti brutis imperaremus, maniibus
, , ; '
; ; " ,
(}
y
eramus ut antnon earum
imperio parere:
ut earum potiremur dominio, ac trislem
vt iiliU nosiro. deprecandam tis inhonoratior exsisto.
mutalio-
fiaci
nem ! Qui imperii dignitate honestalus eram,
"
Qni regiam uolestatem t n -
581 . , , ,
O R A T I O N A T I V I T A T E M S S . D E I P A R J E .
1
3G2
dutus eram, pelliceas tunicas indui. Qui velul purpura imaginis decore honeslabar, inobedienllee pudore operior. 0 amara verba, quw invidia: servierunl! livorem, ingenlem adeo gloriam pmdatum ; quique decorem abstulit meum ! Qui vitam in paradiso agebam, operando cerumnis conficior. Qui liberlate poliebar, trislis ac confusns ago. Quid mihi hoc accidit l Qui creatis,ac naturos impendio lamentabilis. gladiuml Quomodo spectabilis,eidem viibi Quomodo in me ipse impuli noxam! insperatam priva-
( ; ,
! "
! . , .
, [f.
mea ipse manu morlem
ascivi ? inviditv crudelem dejeclus sum pauperlatcm; lum soriem. qui prwdare Jlle
.];
mulationem ! Ab exuperavtibus divitih, ego sublimis,
in exiremam omnibu$ inglorius. cesserunl; ghria,
"
regni statu, ad subjecti
"
! .
!
7 . ; , ; ,
humilior sum ; terribilis ille, meticulosus; alque deliciai, in nwleslum operis laborem qulque gratia impingualuseram,
. : , , ,
"
gloria ciarus eram. Nunc mihi volup a& tindequaque lacrymis
diffluo. Qui gloria indulus, nudus ago. Sine taudem es,o beala ibi demoraiio vila ? Ubi voluplns
qui honore ouclus; exsul, qui regno poliebar. Ubinam immortalh? doloris
}
, ,
expers ? Quomodo luus libi Venite,una mecum luctum terra quod luam
custos ablalus c$i paradise divine, sanctaqu* regio ac posiessio detiderabilis? conferle. Pariter coronam amherh; devicerit; maxima deplora universa
, , * ,
qnod lyrannus regem luum dolo misericordia tanquam
quod lalro eum, fraude, originali decore plenum judicium istnd tuum,
exuerit. Domine, Domine. justus es, el
, g clemenlia multa conlemperalum. Nec enim pro merilorum ralione ego punior : non quas par essel ptsnas luo, sed quw multum absint, ut irquis ratio . , , , itibus merilis fespovdeanl* Immentam enim miseri . . \ , cordiam judicio lemperasli. Summam quamdam mei egisti. ' euram, qui Deum o/fenderam.

" .
. " .
, , , .
. Oportebat ergo, Domine, ut nedum exsitio hoc damnarer, verum eliam terrie exlerminarer, ut statim justa quidem facieuniratione. terrestri versai
AC
Sola enim bonitale ex nihiio produxeras;
omni natura amplioribus lionoribm auxeras; ani . * . , mam intellecius (acullale prmiitam mihi creaveras ; * rationis privilegio donavernt; sapientia perornavera$ : cumque niltil wppeleret, tilulo proferre possem, quod pro iis defensionis majorem tu in modum muluam el similitudinem
* .
, "
"
nera auxeras. Ad. imaginem lerram, creaverus; liberoque arbitrio mandatum sum in le
. .
feceras; principem ac regem, eorum qu<v sunt super omnia mihi in manu subjeceras, agendorum eleclionem reliqueras. ego
9
. , , *
' *
Jmmensorum itaque horum bonorum immemor nihil grave transgressus sum. beneficum, itigratus : inobediens
Factus fui.
saluiari tuce legi. Mihi ipti interilum conscivi, eoque adversus me ipte sentenliam judicium durum pronunlio. meum retribulione. profero. Adversum me Maju$ esl peccatum
\ .
Deficiunt poenw condigna, ac
qu<e par estet, ultione. Exsuperanter enim scaturii
583
JAGOBI MONACHl
5 8
tua misericordia, Dominc, ac supereffluunl clemeniicc . al . c benignitati&.divilix. *, , $r: " . <* '. X I . Talia forle primus illc generis parens prolo , quebalur, sicque, ut videlur, ejulalibus liabebat: quin niullo plura, ac si qua doloris maguiludo . ' ; , \ cogebat, ca promebat. Venun conversa esi irisiitia , in laetiliam, plennque doloris moeslilia, in prislinam cessil jucundiialem. Siluerunigemilus,apparuilque . , . * laudalio in graliarum actioiicm eflusa. Venilnam. . \ que exsultatio. Illuxil gaudiuin. Nam pignora quidem proposila suul, sponsaque innupia praeelecla. , \ , \ . '\ Producium esl ati|uc paraluin bodicrna dic palalium. praesenlis la;lilia? graliam 1 diei bodicrna ! jucunditalein ! Quam claris graiiae radiis varie ^ ; ! illuslraiur! Quam sol eximie pulcbros oslendil ! , roseos radios, ac limpidissimo in terram inspexit ! lumine, cum solis justiliac ferculum slruclum est! ^ ' ;-, \ Quam niundo laHissinia luce colluslralum esi cee- ' \, , lum, glorioso illo ac capnciori advenicnte Coelo! ! Qnam nubcs lactiliam slillabanl, cum imbris illius , , viialis nubes, prbis iiuibus explicarelur! Quam \ ! sancius locus, ac gloriosi larcs, ubi ediia ost Dei ^ , sanclificalio! ubi domus gloria fundala, ubi pra> [f. .] sanclum ac incompre.bensibilc lcmplum cxslruclurn ! , \ esl! Quam divinum lunc libcriatis pignus acccpit , lerra, desiderabilcm illain ac sanctain tcrram, \ mundi inslaurationis causani, pcr quain spinarum ,! ^, diris Hberata, bcnedictionis fruclus edidit! Beala Q domus, quse spiriiale labemaculum produxit! Ter , bealum parenlum decus, qui illam, quaj sola est , ' , gloriosa, sinl gloriam sorliti! Ilonorabilis contri- \ ! liulium in genealogia assumplorum nuncnpalio; : ! divino afilalu diciae diei bujus propbelia*. Gioriosa , parlus indicia. Desiderabiles fasciae, quae regalem > ! susceperunt purpuram. BenedicUe mantis, quae umversorum contrectaverunl Regiuam. Quam pul /. cbra luuc noslrae salutis surgenlia symbola ! Quam . lunc crâlura, ineOabili replebalur lanitia ! Exsul- . tabanl angelorum cbori. Sancia sanclorum ad eani , . . suscipiciidam parabanlur, quae sola sanclilicalio ! cxsislit. " . . X I I . Omnia ergo lunc exsullabaul edil;c prolis gaudio; verum modo supcrefiQuit facta luncgralia. Superabundal Iselantium jugis jucundilas. Abundanlius exundant perenuis gaudii flumina, lolamqtie lcrram in orbem gyranlia, iuexbauslam restagnanl gratiam. Aperta enim esi l>onoruni abyssus, ac pro liujus fluentorum ralione, gratas pariler scalurigines iufltiil. Nunc deriv;iniur naiurae rivi diviies misericordix. Copiosaui virfulum segclcm, ratioiiales valles frucliiicant. Nunc aperiunlur i n violabiles tbesauri. Nunc regni paudunlur porta?. Nunc una rattone praeditonim digna illa agilur cborea. Modo lerrenis conserla sunt coeleslia. Nunc paritcr cxsullant angeloruin ordiues Nunc inlei'. ' . . "' \, \ ' , . , ; . . . . . . " . *
:
685
ORATIO 1N NATIVITATEM SS. DElPAR.fi.
550
. ' leclrices nalurnc comniuni nobiacnni gloiia Iripu ' . dianl. Tuum enim lemplum, coelum babenl, ac qnac in co celcbranlur, coelestia repuianl. Graiia rum tn Deinn actiones nobiscum consernni. Tuas . kuides una < mn laudantibus couciiittnt. Vinccnll . ^ . , lucem laeto luo spleudore pariler rerulgeut; lucid* \ que spiriialis dulcedinera, spirilali micaiu eflulgent. ?]). Enimvero, nos sermoad nativitatis gaudium evocat, , uique cum puerpera pariter cxsuUeiims, ac feslum , \ . agaimis diem, admonct. Sicergo omuibus malribus jiisliiiai laude praelala Anna, q u maircm etiidit , uniwrais inconiparabileui, universos ad gaudii sui , \ cutttmunionem invitans, a supernis ac apirilalibus ;. invilalionein incboal. -'. , X I I l - X I Y . Vemte,accediie, spirilalium$acrali,cJiO' ^,, cunciunamque mecum communi Domino resotiate xotror . * laudationem. Eia vos mei partns proecenei, gralia , rum pro eo acltone* datori ajferlt. Veni, dux . generts, *t quis sen$u$ tit, revotaus eXcilamque, , commnni intertis jucundilali : eaque olim sperulco , teparaltofti* pertpice pignora : vinculum maledi ciiotm $olutum : sempilerni gaudii exordium : con - cettam long* maledUiione liherdiionem. Veni, prima parem, dolorum parim tublatortim tymbola Lego ] . referens : Adesdnm, dirupli irhtuioe chirographi * fausttiin nuniium, prior recipe. Adetlo, proatorum , . , av lu&torum choreu, primosque bonortim in spe potUorum eventus inlellige$. Ades, ptoplietarum * xai clara comemio; oraculis cditatum promissionunt , jactum jain fundamtnio finem aspice; prwdiclione*
r j ; t }
' . , C , ^ * , '. , , , . . . , , , .
r e c i a
precedenles; figuras in tetitalem, ac amgmala
res coiiversa, prwdica* Veni, parens David, cum ea exsulia, quce de tuis lumbis magnifica prodiit. Begalit ex regali $tipite sutculu germinavit. Vera juramenla finem atcipiunl. Summe regalis productus est thronus* Palalii insolubilis fundantenla jacla $unt. Regina, filiaque aurem iuclinani " ac paternam tuam audiens vocem, nalutas it necessilate superiorem effeeit. HaudquaqHani palernto alligala e$t legi, ut twculi hujus rebu$ ntficiatur. Oblivisniur humana, tameui in iis agat qnat sunt hominum propria. Devincta e$l mundhtimo tiegl, detiderio. Ad ejus cupiditdtem sua ipsius purilatis decora comparavit. Ilax Rex concuplscil. Deleciaiur catti , ^ lchritndine : illibaloi namque puriialii ama . " tor e$l. Unam quippe illam universis impensius , . amat, tanqnam summa illa otnalam. Depreceniur ia . divinU visionibut divitet tulium eju$ desidefabilem. Intemam eja dilaudent gloriam. Arcana ralione in . ' ea occultum mundnm magnificent. Deauratis Spi. rilUh illuttraiionibut variegalam slolam honori ha beant. Externam illi adjacentem virtulum gratiam . stupeant. Proeparate fuiura* ei comiles virgines, , Faces gettantem pnvaptale chorum. Sanciorum *. omnium Hegiim vias in tcmplum, perornate. Ejus . pro ascensu luudaliones prcvvie concinnale. Ecce . enim promissa ilta ixhibita esl i dalaqne aplaiut,
l a t i s pu
M
Psal. X L I V , I I .
PATUOL. GK. CXXVII.
19
587
JACOBl MONACHI
datori reddenda. Vetiite purro qui e tribnbus ellam- \ . tium tuperstilcs, alcrilitutis quondam probrum obje- cistis; felici prolis ediiione deputsum videle vitupe- . rium. Venite, magna aaetam prole, orbam prole OPV matrem aspicile. Una vos, famiicp, exsultatc, videntes . paternam spem evenisse. Gaudete, contribules, ac . . generis socii, communem gloriain reciplente$. Cum . jam niihi, tum unhersis socia lalitia coepulemini, . qui ab slerili agro supereflluenies divitiat colligati* : ' ) qui fov.tem e *icca petra scaturienlem videatis; qui . sierilitalu uberes fructus, qui probrorum succeda- , , neam prceclaram laudem, qui supra voia oraliom% , finem, olimque promi$$am generi benediclionem, in . . effoea natura impletam. , , . , ), . , , , \ . " ^ , * , .
%
ft ' , -, \ votav . * , :, \, , \, , , , " I Q ! , \, , . . ut comtnuni lerra stes. In sacrum adduceris lo- C pta. . cum, lanquam exceUum ac eletatum domicilium. , Dominico intervi templo. Locus illibatus pvwcastos . , hUicipiat pedes. Nihil connnunis viice ratio inconla , minaiam columbam conservet, quam ego componam, . )-\ tanquam promhsis finem imponens. Feiit enint, , ^ inquit, maler ejus oralorium in cubiculo, nec quid- . *qnam commune aut immundum per illud sinebal , , \ irausire. Par nainque erat ul seorsim electum sa, cclLuui sacratis ac dicalis Deo penelralibus con " . / versaretur. Par eral u l secuiuris Bnirabilibtis, , ;. congrue oi res infatilia? procederent, quai nova ac ^ singulari diguiiale bonesiata essei; ei, inquam, quaiuna huuiani lotius generis, supremam pra?si donliam sortila esset : tiibil quidem illa eo exem pla, ac minus bonio; iucomparabilcm lamen supra > , crcata omiiia gloriaiti consccuia. Sic sane saucia . \ illa ac magmfica inaler : patcr vero scnsibus conspicua bilariiale, spiriialcm exbibens jucuu) , \ ditatein, eiiani processu lcmporis uua promoveii- tem licliliaiu opere dcmonsiraxil. Locuin enim . , ^. iuagnificum ac varium adornans, cum dulcissimis , epjlig, impensioris gaudii suavilaicm sacerdolibus %\ :
m 0
XV. eum inoJuin dilaudans malcr, ac intus anitno reposilam UeiUiam, graliaium ejustnodi actione prodens, iis quae deinceps mirabilia secula sunl, ad poliorem quemdam, eumque coiigruum cogilatum provexit. Septcm enim, coiitra aelalis ralioîem, gressibus, senos menscs naia, quai nova secutura forent, certo conjiciens, moras ac locuni quo agat, Dei tabernaculo definil. Vivil enim, ail, Dominus Deu$ meus, non ambulabis in levra hac, donec offeram le in lemplo Domini. quam Deus malri graliam illuxil! 0 Spiritus instinctu sapientittimeque decretum judicium! Mirabitia, inquil, sunt, quce te conlingunt, filia. Nova ac exspectatione majora in te otlensa magnalia. Congrua exspeclunii le morce, prcevia illi exliibita indicia. Non ergo licet
5ii9
ORATIO I N N A T I V I T A T E M S S . DEiPARJ?
X V I . Nam aiii quidcin, Deum pairum ivocftnie$ , , puellam benedicere, ac scrapllcrnum ei iionien ol praibere precabaiiûr : alii vero suo, Douiu ceUila , lum, aspeciUf*seiiipilema oam LHncdiclione or . , ., nare : Da tuim, in ;uil, ei tfternum nuimni in ' "> * nniversis generaiiombus, eumque eJHsmvdi bene* , . diclione adauge, qtuc non sit hubUura fUtcin. Uui ver$a,coiuui qu.u jam evciieruul, qua*da;u oracnla. (, ;, \ ilernuiu nomeii, celtbiiias illa in oinuibus gciiu . ^ , raliouibus, ac scmpiierna benodictio cst. Celsiia *, lum vero Ocuni iuvocabaui, Oeuui uiiquc uiira ^5 ta , 3 bilium; qui iiiuiiriiiii siiipenda ac iwcnarrabilia . , , iiiuovai; qui croaiain omi:eiii inudligeiiliaiu exco, \ dit. Dem, inquil, celutalum, aspice super Utam ' , puellam, eaque eam benediciione udauge quw nun . , , sit habiiura finem. Cclsilauim, inquil; id esl, su* blimiorum inielieciu, omui inajorum cogiiaiu, . ' qua: explicari iiequeunl ac comprebcndi. Excelsua ' , enim supra oiuuea popuios Uomiiius , boc e&i, ;, ; suuiiue mirabiiis, ac oaiui sublitnior iiMiiaia co. * gilaiu. Ejusmadi suiii mirabilia, ut tnens * inlcliigal, u l oralio explicare itequeal. Supra coalos ; * volul; incorporeoruiu iiileliigeiiiias uccullatur; * subiilem obluium mullis oculia praidiloruu illo \ . ruiu, ac sensum fugii. Solo tuiracukj ac silenlio polest comprebeiidi.
% % x 1 T
; . ; - ; , ; ; , ; . , \ , ' . ;, \ ; ' , ' * ; . * \ ;, . ; ; , , >. * , * \ '. * , , . :0 ICJ". *
&C uiagistris appontl. Invilatos cniin diacumlxsre facieii*, animi ingtwli hulilia,quaiii dcbcaia dapiuui vai iflate magis ddf&abal. Sed ei diviua qumia pratia i*i IUJIC convivio dulcorem aflutHlebai, qn.v uiiiiiruiii cditae pudto supra niodum dulces RHW$, ac insaliabile desiderium habvules, dcclara^cl, ac peream, universis perviam, proiuiseuaaique futuraia scieuli Dei dtilcediu?m pranutUiarei. Siu ergo uiaguilice epulalos, Spii tlue qtioque adimpkl gralia, si qui ex illis digui eraol, quibug porrecta oralione, ejus propier quain ipst offerreiur, magualia usiendii. ILlata cniiu convivio in ulnis geeuta, coumiuui iiuiversorum lailUia : ea, iiiqaaiu, q u sola cleganti ac incomparabili decore bpk*H-lerci; quac siucera specie pncdila esset; uobili illo surculo gwicris; virenli illo naiura fclolone : sempilerni illa gaudii aymbotis exliilaruta; iUa, qua* bonoium ibesauroa recondidil, ac benediclioni* diviiias : priinum obsiupescunl, augusli, ac divinum quid babenlis, ejus decoris apeclu; IUJII slalim coiiviviuui suavissima jucuuditale replelur, universis pcrinde couvivis inviceui graluiantibus : ac aliis quidcui grairs vocibus excipieulibus; saceidolibus auiem, polioribus gratiarum aciionibus, inspirala? a Deo supplicationis verba pariier refercmibus; bxc, ac ejusiuodi qir.edam premebanlur, u l cerlissima fulurorum proplictia vidercnlur.
'. , ^: -
X V I I . Voniiu nos ileruiu maler ad dulce congregai iiaialitiurutu cotivivium, succt daucauiquo ipsi graliavum aclionem ac< iu^re jtibi t. Sic enim
1 7
Paul. xcvui, 2.
591 JAC03I MONACIII vicaiiis, ac mutuo succedentibus duleiariis, imn . ; ; ; ; aniiqtios, tuni novos convivas raagnifice excipit. , \ Quam ergo dtilce canticum illud quod accinit! ;. " ^ Quam spectaritibus desiderabilcs cbarissimi pigno- ^ ! \ ris complexus, qeaeque id tomporis propbeti* \ edebantur cnm graLiarum aciione! Ubi cnim, iis : ! consona, quae prius annunliata esscnl, saccrdotum sermones, ac ab eis precantium specie prolata , \ * perspexiMel, haud ttUra quam pariuriebal, pro , phelias graliam, relineft; sed tbcsatirum repositum in lucem producit, palainquc ac publicc divitias , \ \ proprias proponil. Tollens enim maler e medio . convivio delicias eua9, ac naturas oniversa delecla- , \ menlum, alque in sina suo collocans, fusa osculis , , . amplexabatur, ac cho m sacellum referens, fer- \ , \ venii aniroo, ac cogitatu fcrventiori, in omnium , , \ auribos, Spiritus caiiltaum ac prophctiam pro gratiarum aclione pangit, dicens : Cantabo canticum \ , Domino Deo meo, quia vhilavit me, abstulitque " .*opprobrium menm, ac dedit mihi fructum justititc , , $u<r, siugulari Hlum $nb$lantia, muliipliciumque , , dhittarum, aternum. Ex impensiori gaudio, ani- . ( mique Iselitta nedttm inaxima, verum ciiam ceria , , \ propbelia, ac fidc eorum quae cventiira es.senl, * producunttir islb;rc canlici vcrba ; ipsa quidem \ , \ diclu quoque gtavia,: gravrora autem, occultorom . mysteriorum profundo intellecta. Cantabo canticum " . Domino Deo meo. Canlabo, inquit, canlicmn Do, \, ^. niino Deo meo, pro iis qnae mtrabilia facta simt. * , \ Ejus namque potentia evenerunl, qua majora ^ . exspecialioiie erant, ac naturae imbecillilas corroC , , borala esl. Benignilate ipaius alque clementia, \ . solula sum eteriliiatis Yinculis, ac liberaia probro , \, iufecundiialis. Absiulit, inquii, me opprobrinm, . et dtdit miki fruelum juHitiat $um. Ouinia accepla , refert ei, qui dedit, ne quid uiininium in rem se . \ conlulisse arbiirata. Hoc enim vult jugis ilia pre, > cum insiaittia, judiciumque ejasmodi, sincera . , , specioien bumiliialis habet. Non enim precum, aut , , , * , lacrymarum, vel laborum appellavit fructum : sed . , , jusliliw ejut. Solius, inquit, ejus jusliliae munus , et>t : quasi dicat : Stia juslitia omnem superanle , \ hitellecttim, suo ipse plasmaii tmpendit curam. . \ , ; , \ -. Vide aulein, quam graviler simul alieque divinain . explicaverit dispensalionem. Quippe docla eam D . erat Spirilus saucii magisterio, Siugulari aulein , , \ substanlta appellal, vel eam, quae unius essel ac \ singularis naiuiae, vel unaiu illaro ae singularem , ad ejusmodi eleclam jasliliam : quam el iiiulii. , pliciuin diviliarum dicit, lanquani eam, quae pe , culiares illas ac substaniiales divilias concibal. , \ . Quod cniia luultiplicium diviiiaruin frucluin , , appellasset, ul ue qnis corruptibilem iilum cxisli \ ^ maveiit, ejus abunde senipileruilaleiu, ct ul sil . , iitiinorlalis, oslendii. Singulari enim, inquit, sub \ . AiorostanUa, multipliciumque diviliarum frucium prae , \, buil aHeroum. Quem enim iuultipliciuin diviitarum . cougecuu est, perpeluutn Hltiin, supra cogiiaium omnein ac exspeclaiionem, inauferibilem suscepit
} 1
893
O R A T I O 1N N A T I V I T A T E M S S . D E I P A R J E .
5**
> ^ ibesaurum. Supra speiu omnem, fons et inexbau* slortim bonorum scaturivil. Singulari eiiim, inquit, * subslantia, ae multipliciuHi dhUiarum pwcbuil wler num. Solus enim hic mtillis parlibus beaiua in . universia generalionibus (ruclus : solus causa imroortalititis : solus e* sola, nuila* culta tcrra imniorUliiaem prolulit : solus. benediclioiiis. ap*rtiil iteeauros : solus gnudii abdiloe revclavit sinus : solus sempileraa> monorix- gJoriam parcit tibus invexit : eolus aHcrntim liumano generi pramiiitiavil regmim. '. . 4 , XVHI. Qtiia vero, quse per le graliarum-aecessio , \ , facta cstj DamitKi, menicm omnean totainque > vim sermonis excedit, idcirco neoesse esi, ul et , carum laudaliontim, quibus ilbe celcbrantur, ^, magnjficentia, immensum quid exsislai, oinnemquc . [\ - ] exornandi eubltlilatem, viinque rlieloricam stipeI f . , vel quid simile] r e t : ipsi namque infirmi suir.us. Ca?lerum quas . ^ possuni, beneficio affecti primi parentes, una cum niatre, graiiarum rcferunl acliones. Quales enim , ci admurmuraruni, ab seiernis illi absoluli vinculis, *\ ac ab obscura illa liberali cuslodia, cuni cx te . assumpl carnis aduiiniculo morlein proculcari $ \ * 2 viderunt, mfernique vacuari receplacuia, ac omnes , quidem ad unum iiiortuos rapi, alque a.lyrannica , - liberoa eflici potealalc, se vero ipsos aiLsempiter; nam vitam reraeare? Qttibus v i r o fauelts omioi , bus, le Adamus illc luus progeniior aflalar, , diccns: filia, quale ex meo semiue gtrmen $ur! ' / rexitii l Qualem ramum virentem edidit natura mefl! ! Qualem benedietionis florem eflloruit! florem, in , quam gaudii suaveolentiam ipirantem;me<B irniUtas ' ~ submoOeniem amaritudinem; immarcescibitem efllofuit , rentem dulcedinem : florem, ex quo expressum (u'u pretiosistimum unguentum,ac ex quo mece [ormalio ' nis suavis odor iile efiavit. germen, cujus bene . Q , ' ficio arboris illud emarcuil crimen! Germen, ex quo , lignum vitoe cum carne enatum prodiil; ptr quod " mors per itiobedieutiam inducia, radicitus exslirpata {> . * >, ett. radix, re$urreeiioni$ arborem germinan* immortalitate vernanlem, uberet gratias [erentem fruclus, cujus non defluet fruetus, delicimqne in , 'auctrix, , - tiecula conurvabunlur. filia lceiitia . - extultationis cauia, gaudiique concilialrix! tri$tiiim tolutio; liberalio masliiia : laborum refri , . Q gerium; sudorum remissio! agna aureo velUre, / * ex qua Creator nalurce vetleiu induens, meam ope . * , - D iti. nuditatem et mei probri turpitudinem obiexit,
9 % r r
Xciiov, . , , , . , . , . * , 7 .
pellicea* lunicat discidit, prisiinum induit decorem, principalit illiut pulcliriludim* tpeciem ornamenlo adhibuit. Salve ergo $is, plia,mece ot libertalh; primw parentis gloriatio; ejus dolorum cnratio; progenitorum jucundilas, ac laiiiia generis. Salve sis, filia^ dominaque : te quippe prctdicannis fUiam, lomelsi agnotcimus dominam. Repnam te glorifu* cajnu$, qui una tecum gloriam habemus; qui tui$ gloriamur divUiis : per U, antiqpam rexepimut digiiilalem, tuaque delectamur puldiritudine. Alque b c quidem grali animi monumento, primi acclamaul parcntes; prophelarum aulem, alque justo* rum quanla ac qualia, praBseiis hic serino rcauRi tiabit.
JACOBI MONACHI.
596
1
\ \ , ;. X I X . Desiderabanl enim videre diem ttinm " , ' . , . sunimoqne gnmlio w m pmupicbant. Kequirebanl , \ eorum flnem, quae fuissent promissa, docliqtie fore , in Cbrtsto evenlura, lasii evrnius nioditm pcrscru . . tabautur. Exsultantes supplicabant, gatidioqae $ , comniisia supplicalione, qno I in votis erat, quaere. banr. Exsultaverunt videntes diem luuui; nempe , , luum bune naUriiltam riiem, in quo reveJalum fuit Ji;Crnaiionis niysteriuni : iti quo qiti ex universo . te elegii geiicrc, per le unirei-sis crealis gaudium . , , -cmitulit, quod nemo auferre possit. Viderml, i n car. . qnit, et grattisi $nnt . Vukrunl lanquntn pra*seMia ^ . spiriiali obiulu, qu.nc erant fuhira. Per>pexennt . animo ineffabilem Doi ad bomines ftXHianiiionein. \ Yiderunl ex tc fac.lam Verbi IncarnaltoncM. Docii Miul nova, ac qua; imliiis sermo cffari queat, my- ^ . * Meria : notam generis reformationem; cogilaiu majorem reeonciltaliotietn. Videratil le thronnm . G i c r u b i c o m ; regalem ihalamum; eupercoelesie coelum; templum prasanclum; niultis tabcrna \ . c-iiluiii iionimibus oclebre. Viderunt te umam Spi , *ritiis auro conftaiani ; uruam immoilalilalis illud maiina conliuentem; mensam paneiu illum viiaj * Imposiltini babcntcm. Vtderuni te sinu compftexam oiuii, qui in Patcrno uioratur s i m i ; Verbiim, i n qnam, eadem cum Geniiore sublhne sede;ejus , illu I iignram substanli; cognaiatn splendorcm; H!<|nc pollemem virlntem ; ejusdem substanli* Kloriam ; polentiam indivtsam. Vide.runl carnali
u
lalione in lais ciicuinscriplum ulnis eum, qui C imiversa palmo circumscribil; qui solo nula res crcal; qi sua providenlia, creata conlintt, conscrvatqtte, ul consistanl : ccBlestium denique v i r laium Regem ac Coudiiorem. luae bonitatis iiviike, Douiine! Te, Domine, superexallamus : juam nostri egisli, impcnsius benedicimus curam, pro omnibus quidein nobis a le inipensis beneilciis, < uiu pj-iatis vero bujus ratione mysterii, quodque lalc rwi)is ornamenuim ac gtoriationem, intemeraiis.siiuaai Malrem luam donavuits; communeoi ilhtu gaudii causam; cooleslium ordiiiunt exsultailoneiu; halura> kblitlaui iintissolabilim; generis iucundilaleiii; dereciormn progcnitorum rcingei ium : per quam priiiine paruntis lacryiuamm rivi
\ " , ! , -. , ^ \ ' > , ' jJoai* ' -
reprossi suui; pcr quani primi itcm parcnlis D * sudorum 'mltibili 6uul fonlcs : qu;p, tristitiae i n . tereiuplk et; doJonuu medkaiio; libtTjlio a gemititMis; laborum remissio; senipHemas r c q u i c i initialio. *, '^ , , , XX. Laiidavcrwnt tc, Dornine, inlell'driccs ^ \ r.nivcrsae virlules. cum sulein ac lunam cum stellis ; , produxisscs : nuiic auicm longe polins, cum ad terribilis implclloiieii! nt>>leiii, iinmacul.aisiimaui , Matrcm Luam cx uostro gcaere elegisli, ac (alcm liobis tbesi.ui uai reposuisii; lali nos spc stabili; . nosiri geueris nobiliiaU-m, qualem conseqtii * Maltb.xm, 17. " Joan. x , 5 .
5 < > 7
0 R A T 1 0 N A T I V I T A T E M SS. D E I P A R A .
598
! ! nieruit mediauiceta! Quisnani aageloram cborus , ; condigiitiM ejas iminere tibi proraat seriuonem? ; Quaeoani ora, in perpetua laudum cauiica soluta, ^ , - congruas libi pro ea offerre possinl grattanim ; acliones? Prafecisit eam nosiro generi ; pereani, ' ineffabili ratione (e nobis iaclinasli: cx ea, imekam ^ : indutsli massapi, ejusque illam opera innovaaii. , \ ' Per eam ipee nos tibi, ac per te, nos Palri recon ' , \ ciliasli. Os eam, ac qua gloriarelur, humano c.on ceesisti generi. Per cam, nogirae naltire prklem . " \ - despcctse, bonorem addidisti. Per cam, ejus pro, ' bruui in gloriam coaveriwli. Per cam, notfrani deformilaiem orwasti; ac dedecu* decore com'.. * raulasli. Mcdiatriceai eam coasliluisti; qua duee , . ad tuam feramur bonilalera, ac qua buwani erraU , ^ generis emendaada sint. E a lu poolcm fccisii, , quo a muudi fluclibus trajicieuUe, ad irauquillum . porlutu luum p*jr?eniaoius. Scalam e a oicxUii, , quae a moeslilia ad I#ia gaudia , atque a terra in . - coelum Iransmiual. Tu oain salnlis rflncfcli P O I I H I H . , , \ Eam lu murum inexptignabilem, valkinquc incou . cussmn fundasli. Tu aruia, vi omiii belli pnteuliora, . , ^^ irophdeumqiie invictum earo pr#slUisii. Tu deai . - que. opporuinain aninioruro pariter atque corpo, rum oflicinara medicani, ipsain exbibuUit; affiicto. rum eolaliuin; eorum recrealionent ac levawen* - qui doloribus lcnenlar; moesbuura amnio, refii . - gcrium : ouinibus omiiia faciam, ul aaiune curet vulnera. , . Q
1
'. ', , \ ; ; , \ . ! , \ \ . , , \ ' & . , , . . . , ' . " ^ \ , \ . . \ , . , . 3\ , . . , \ , ; . ; ', \ ;

t 9
X X I . Venim, nvuUum deaiderabilis l u , noalra glorialio, vtdea, quaotas pkciamus graliarum aclionesin le glorianles? Qualem le praeicndimu glorialionem? Uagu^m quid reipsa exsislis, Oomiuique graliaa cerlum argwmemum : Ui vcro nob s vicissira beaeficia repeade, quaoqvaio Hla eermone omni alque laudaliooo exsisluni superiora. C<mGiemur Uaqtie, uedum aon ea noe assequi, vernm el omnino deficere, l ne pro dignitate, laudemus. Talia namque exsislnnt, ui neque animo concipi valeant, nec sermone possiiU eflVrri. Ejueeemodi 16 mirabilibus communis Doininus inagniiice ornav i l : le boiieslavit potentia. Reruui te uaiversarum praeficiens daminam, dominationis libi principatym
;
asseruit. Quocirca ejue slabilem firmitaieia rerum obsignavit eventu. Gubernas enitu, iinporasque, ac doroinaris toii crealura?. Hc ejus laudalio atque gloria; luec volutitas. Per le, suo figmoirto beneiicia imperlit: lubeusque ilie luam adimplet volanlaiem ; Inque vicissim lubens noslris oraiionibus aiinuis. Cum solam t c \ j u s imiiarf misci iconlia. visccra praevidiaset, volumati polcnliam conjunxit. Oeleclalus clementia, ac pleito huinaniiatis proposilo, facullatcs uberlim pra^buil. Gaudet Lnis niisericordise visceribu.s. Quippe ejusmodi eet, u i miecricordiam velil, sitqtie Pater misericordiarum, ac solus Dcus lolius consolalionh". Hoc orautibus.
v
U Cor. i , 3.
599
JACOBl MONACHI
G90
gratia largfre; nec pcccalis obnitenlibus, doni , beneftcia destrtias : quiii poiitts, cnm peccatorum ;, emendalionem, lum donorum ac beneiteioram adimpletiofiem, unqtiam benigaa, cfcmensque , \ , \, \ , . prtesiiteris, in Cbristo Jesu Domtito nosira; quem . decet gloria ac potestas cum Deo Patre ae Spiriiu sanclo, in saecnh sxcaforuni : Amen. ORATIO I I I . Ex divinit Scripluris selecta in illud < Facia esl puelia annorum trium, etc. (20). )
.
c , . . .
\ I . SplendWa ho<Kerii& feativiiaiis est tessera : > congregatum proinde ad eam cetebrandam coelum in locem imnwnsam provehrt. Loctilenlitm cst hodierni sermonis argumentum; amplissimamque , \ et eximiam, qua fruarour segetem pollicetur. Nc . qno emm adeo pratorum pulchritudo exirinsecus , dearobulanlHHis desiderabHem ad inleriora exbibet , ingressttm, qeemartmodwn suaveoteiis vjrginearum , laudora paradisus amabilem ae jucundum iis, qui . \ velint, intrdRum paFaL IIoc siqaidem pratum, om \ , nium sane pratorum suavrssimum ac fragrantissi , mum (21), non vernantibtis luxuriator ftorrbns, qni , corruptibilem exbibenl brevis berae jueundiiatcm; \ sed duteeui gmtise odorem emiitens, eensum sua ' vitaie sua oblectat, ae mira eofiiin, qtra audiun , tur, vohtptaie menlein ad se aitrabii. Atque Hlffc , ' \ quidenr sensus, cum facile salietate obruantur, , , aliis, quaj deinde occuFranl, non aeque dclecianlur; , ! bic vero et prsecedenliuin suavis odor perscverat, , et aimul acrior subsequentium excilMur cnpidilas. , Illic aspeaius frnitur palcbriurdtnc, q u cum tem- . pore marcescit; hie varo eximia yenuslas paril aninwe veJaptalem, qiwe k i aternuni manet. I I . Verum aditum sibt (ad hoc pratum) lege spiritus interelusufn reperit, quisqois morloie alictjus et abomiDabilis cogilaiionis contaciu foedaiu cant ftieril, consctenliae suae indnmenta jiixta Moy sis pr&eeptum non abluerii. quemadmoduro i l l i , qtri munos sortili sant satellkii ctrcom imperatorcs per vices agendi, siquidem nobttt apprtme ae splemiido, atqae imperatoria majestale digne ornatu eniteant, euin fklucia liberoque vallu nmnoj S U B O I obeunt; si vero pannosis serdidisque et qua? comitaUim regiura iiequaquam dccean^ indnmentvs amicianUir, expellunlar aique rejiciuntur : hoc idero prersu nobie fteri, eum agiiur de Rgina nostra, exislimandum est. St eirim viriuiibus circumornaU fuerimua, c i puritelo refulgenles,
4 1 f l
. ' ; , , , d \ . \ , \ , \ , ^ \ ^ \ , \ \ \ . , \ ,
Levit, , 2 7 , 4 8 ; et Nura- , I I , . , . . . (21) Hac Auctor ex allera Georgii NicomcdteitsU bomilia ejusdcm argumenli mulualusesl, seumcJius dixcris, exscripsit. Vid. vo). I Atictar. Combclia. col. 49. Fac vero advcrtas, sub prati synirmlc non quidem bic Deiparaiu venire, prouti quidrnt perpcram Gcorgij lociim imcllexcrunt, sed ipsiiiu quod celobralur Praesenlationi& myslerium, quai^nus tibcrem ac suavissimam ditcndi segeiem pncbcL
(2^) Vcrba siinl cxoerpia ex capiievn Pretcvanfeelii Xacobi, ubi dc Yirgine a<l lemplum addticla uarratur. Godex ibidcm baccaddil : .>. zb oojtv ; - \ , >. , 76%\ . Quoruro pars prior, q u mancum scnsum reddit, unde dcsuuipta sit, nondirm coinpen ; poslerior vero, ulut mendose, sunipia esl ex eodem Proievangelii loco, tibi teÛur : \ , , \ ^..
Wl
ORATIO I P R i E S E N T A T I O N E M SS. D E I P A R . E .
602
, expeditiim ac Hberuro eirca ipeam eateUitium lia, ^ bebimus; al si tnrpi peccatorum probro, velull >. obscora quadaoi ac telra stola induti forle fuerimus, procul ab illius mintsterio quodanmodo repellemur. Atqui vereor, ne forte unus egomtt telro pec , calorom amielu circamdalus, ac propterea baud , dignam Reginas conspeclu vestein gercns, illas au " , diam milii voces jure mcrilo insonare : Amice, , quomodo mundiseimas hujus Reginae laudes per* \ ; \ tractare aggressas es, peccalo sordidus exisien, et , , teitebrosum habilum deferens? Qtiandoqnidem . tali vesfe contectus eo audacter instliisti, foras ab , \ - ejusdem alriis expelleris. Verum quid landem dc ; , . . . , , mefiet, qoi meo desiderio cessi, neque, quln Hlnd * , expleam, cobiberi ullo modo possum? Equideni , ejusmodi in adjunctis cum vcrser, novi quid fidcn \ , lcr agam; impudenliam nempc imilabor calello , rum, qui eliamsi rejecti fucrint, doniinorum nu , - cis, juxta Chananaeae iHius dicia , salianlur. Et * \ fortasse impudenliam in his pnrseferrc, pcrinde . est oliqoe ac propriaia improbilatem incusare; yerum idipsora ad raisericordiam Reginam (leclit, et eflicit ne ab illius roensa qui* rejiciaiur. Proptcrea ei margarilam banc altingere fidenii animo aggredior. I I I . Facta e$l, inqoit, puella trium annorum ; et . , \, dixti Joacliimus : Cortvocemus filia$ Hebrmorum im maculatas, ei unaqumque gestet facem suam. Vidc, , quomodo bic rei gerenda? ordo iis, quse olim de Vir. " gine propbeiico dicta sunt, respondens invenialur, ; , \ ^ atque ipso facio prsedictiones compleal. Quod enini inslruerelur immaculalarum Hebneorum puella U; , ram agmen, quaa vekiii quodam aalellilio illam , comilarentur, alqite ejiisdem in templum ingres - sum pnecederenl, id progenttoris ejns, Davidis, , \ , propbcliam in lempore ad eventum deducebat. l n , . quil enhn : Adducentvr virgines pott eam, addueen mr tit tempium regis . Ejusmodi quippe prseconiia ha3C in anlecessum , signiflcari et a praecone ejusmodi pranunliari, el hoc pacto admirabiliuni generis noelri primiiiarum . comitatuin celebrari oporlebat. Oporlebat u n k w n illud Tirginitalis decus immacu1aii9 laudibus coro n a r i ; oportebal uniese illi purilalia oblationi (22) , D puros gressue praeire; oporiebat tbalameni illiwu \ - innocenliae nilore refulgenlcm praelatis caslaruiu , , virginum facibus illustrari, immaculaiis splendo^ , - ribus irradiari, alque bujusmodi processu in d i * . vinam dispensalionem dedicari. '. , \ , IV. Prweuntes virgines, inquil, assnmant fampa , . des, aique accensas gestent. Ut qnid boc pnecipis, , ; , , jusle? Primum quidem, inquil, gesLaiitium facent
D M M
Malth. , 27.
Paal. xuv, 15, 16, quo deinfitcrK emundala : num]iiid unka ca oblntio, qua; ejusmodi purtlaie intticril ? Nnnn hmmneros liabesbac mundilic oritaloslsradilaratu Hlioa primogenilos, qui quadragesiino a nalivhaio die redimeiidi saue, sed lamen Deo off rcbanlu-. Eatenus igriur exemplo carel Virginis Deo dcdU oandac purtlas, qualenus cxompio caret porHas quas ab originali (pioque labc lueril intacla.
(22) Si quaeras, eur demuin Virgo Deipara appellari pouieril uuica puritatii oblatio ( ), perspiciesfactle, nullamseleatue hujus idoneam rationem afferri posse praeterquaro receptam inler fideles doelrinam de Virginie ejusdeni puritalc omnis labis atque adeo originariae quoque nescia. Fac enim non iia sc rein habere : eiitw Virginein lingc pcccalo originis obno.xiam> a
803
JACOBI MONACHl
604
chorum instrao, ut honorem, prouti res poslulaL, xatdi . , ei, q u De* coesecralur, exbibcam. Deiiuie vero, & kni ilto conwietoque puallarum incessu, atque ar- \ deaiiuiu facuJaruin jucundilale ciiam ad ejusdein , : animum obfirmandum ulor. Quod enim in ipsis . rei principiiainagiiam prabet laÛiam ,animidcin- , \ (epsaJacriiatem ad fiuem usque servandam prodest. . Nam catlarum Bovi, el indubiis sane inmxus ra, , lionibus, eaui divina gratia confirmalaw, el vircs , \ sibi confercndis Dei amore roboralaro, alque ad \ , cansianii sublimitaiem cveciam, ne minimuai , quidem vertendae seulenlUe fore obuoxiam , ac , mundanis onmibus spreiis, uui suecipteniis se * cbarilalt adhaweiilem (23), ui ojusdom volun , lali bt lolam dedicaluram. lllud eliam spondeo, , \ non modo propoMlum, quo eemei offert, iirelra- , clabile permansurum, sed insuper ne cogilalioiium * * quidem pugnas quidpiam obfuluras meitlis ojue . constautise, qua perpeluum iMegrumque velit se niunua Deo servari; per h&c vero eliam ut acceptabilis Deo fiat, consoqiietur. V. Quid ergo, Joachimc? Nura et boc exigie, t ipsa ne recordalioae quidom aliqueiu naUra? aflectuui demonstrel? Neqoe patcris ut vel inleriori menlis cogitatione quidpiam pra?eenlium inente revotoat? Mancipari enim (Beo) perinde tibi rsse vidciur, ae iuieriorea quoque (de extraneia) loculiones prorsus abjkere. Hoc sane, inqait pater. hoc inihi majue, quam reliqua bona omnia, luerum affert, ut fructus C meus uoi cedal (Deo), qai ipsam donavil; et queraadinodam prseler speea omneui bumanam mibi conceeaus est, sic mira eju&dem uberlas concedenli reddila cernatur. Hoc mibi cnnni eo, quod desiderare possim, preliosius; boe laboribus quibusvis alqoe recle factis ampliorei nobilioremque mcrccdem coniinet; baj mibi diviliae oinncm spem ac desilerium eicedentes; ad prscminm hoc asscquendum toleranlia, supplicaiionc, laborcs coll a t i ; bajc votorum eral ac desideriorum incta : pro fclici boe cxitu laudum cantica c l sacriliciorum pblaiionea in graiiarum actiones reddilae fuerunt. VI* Hac itaque aniaai alacrilalc, cerlissima bac Gducia gloriosam Virginem ad lemplum pater addmii. ipaa vero incedebat, lerram, quam calcabat, 0 ronndissimis pedibys puriifcans, alque aerem suavissimo eancliiaiis suae odore perfimdcns. Non iilam vcslium exleriorum elcgans varielas, ncque aurea monilia, ac lapillorum connexoruai inicaulissimws venuslabat fulgor; scd cxornabal splend-dissimus pupilalis amictus (24), atque omni auro (3) Graece, 6t ;: etprorsuscongruenlissime; curo 9 ><. si vocisvim spectes, valeatadnascr ac prop"ic ramis dicalur, qui arbori adnascuntur, < \ii)de est ulcunque coh<rrens Sed cehtetem oriaimiilex. Perinde estpropleroa Mariam $ proiileri, ac afli:inars, am Deo porîiarftalciii aboriginc sua cohxcaUee, iie inler eos oenseri iliam posae,qui oleasiri <:UJD eaemii, bonac dein oliv inscrli sunl, scd nuif qâui no bonaiu olivam cauidcm fuisse. Ilaud dissi9 f
'. , ; ; * , ; * .
, \, 4* , . * * , \ * * , \ , ^ , , , , , . , \ , , : , ^ ^ ' , milia babes inaltera cjusdem Jacobi, quam inferius dabimus, oralione in Virginis Deiparw Visilationem, ubi eam dc SDO in Detim ardenti affectu sie loquenlcua inducit ( 9 ) : Hic (amor) simul cum corpore accremt: hic simul cum mente adolcvit: liuic congenila anima mea inde&inenter laudes libi conlcxit: , ^ . , (î) Quid o?l. quajsi), cur in purllatis l.uides UiHcpcrc sc Paircs clTundcrcui, cum de ûcUa
605
ORATIO 1N PltiESENTATIONEM SS. DEIPAR.E.
fOf,
pc^ ; . prcliosor anim;e deeorabal. Dnplici hac fili:w , , , \ \ * , , \ ~ * . '. , ' . , , , ; , . \ ^ ) , \ , ' pulchritiHline boneattlain cernore eral propc prope incodeiitem matrew, vestimcala, quibue puella iadtiebalur, summis digilis leneatem, el eoruiu exirctna diffluentia inlerdum altoltenlem, inlerdum vero, si quando dilaberentur, eoaipoiientem, ac venueie aptanlem. V I I . Porro ad tlliue aures sesc matcr iaclinans, hujusmodi sensa ingeminare non interiuillebal. Desideralus quidem, inquit, mihi fuit,o Glia divinilus concessa, natalis lui dies: cbamsimumac jucundissimum mihi fuitfauslum ilhid nunlium, quod bunc pnesigntiieavU. Nam et isia praeter spem omocm cx soia divina gralia? iargilate roibi obveneruoL At vero mullo desidcrabilior, et alquo " ' ft ~ * verc conftjpili r : * unici boni allator praeseus roibi dies i l l u x i t , quo ^ ; . ego le, quas mea es, obJalionem Domtno im conse , cralura,quo lefruciificalionismea? primiliaesitptilct \ ' swnmam ei,quidedil,aymdedicatura.Gloriosa qui , dem sunt, qwe de lc a Deo promissa fueruol: sed , , et benodicla dies illa, qua promissioftuno verilalem * , eventue comprobat. Dies natalis uii mihi quidcm \ /^ opprobrtorum Gnem, slerililaiis aotutionem, ac 4, * volorum meorum pra&litit complcmeiUuni; at * * ; praesens dies summae glorialionis, et bumano ge&, neri libcrlalis et eonfidenliie, tum vero benedioio; . nis epem omnem praiergrcdicnlis praeco apparuit. , ar.o- E l illa quidem dies, graliarum aciionibus pro tua 75 , - aaiiviiale golemnie fuH; ba?c vero gralus refulget, - Q qujbus Dei domestica ac familiarU efliceris. Nurc enim quae Deo promisi, adimpleo: nunc le uicarum , \ * obsecraliouum frncUim reddo; nnnc ob aimirabi \ lcin tuam banc desponsalionem malr^bus onmibus : , auguslior incedo: illa3 cnim dilccUssimaa filias * sponsie morlalibus tradenLes, corr^piibilibus tba : lamis alque pcnolralibua caducis suani ipsarum , \ gloriam superslruuni; ego vcro iminortali sponso ; . \ ;, te hodie reddcns ac nuplui tradcns, tum dc na ^ ^ \ tcriali domicilio Luo, lemplo scilicct qiwd cqelum , \ semulalur, deJeclor; luin de spiriiaiij ibalamo, l i U , \ . 04iiigcivis P i i graliis pra*paralo, supra modum ' gaudeo, ineiiabikiuque ex iiiis imiocenlias ct puri , tatis pcaelralibus suayilatcm pcrcipio. El aiToclus quidem luus plane rcs omucs cadueas avcrsabiiur. \ , D Purus enim ac sincerissiiiwis ipse esl; c{ quem* * , admodum innnulaljiiis is esl qucm diligis, sic el trimnla agerelur? Nam, ut alias innuimus, quod eiusmodi aetas vitne innoccnlia niteal, adeo mirum vidoii luin poiesl, u l nurum coulra esee dcbeal, si iaeoceas non liabpatur. A l bujus senlenliae ralionero manilVsie rcddit nios in Ecrlcsia rcccptus, ui puritas a puritate discernatur. Elsi cnim qicamqie jnslsitcationis graliain ceneequuntnr, vesUm candidnm el immacutatam (Conc. Trident. scss. v i , cap. 1) gerunl, purilatis tamcn laus singularis non iis iribuitur, qui slolam ioedatam dciiule Hoalbaverunt, sed iis solum, qui rani numquam foedamnl. Id vero ad cam quoque aHaiemjure meriio iranaferiur, qua* suos nondum actus habrai. Si enim apectetur i:avura; in Adam laps:e oondiito, quis noa vidcl, inraululos ox aqua v.i Spiriiu saCto rcnalns ila comparan ciim co |?ossc, qui ginis vitium pon incnrrcrit, ac adnllws aetnalinm crtminum vt>o4ara catisectitfjs etim iis eomparelur, qui acccptam in baplismate siolam nullo proprio criminc doinde inaculavcriinl? Non decsiergo ratio rx ipsis Ecrlcsirc dogmatibns pclita, cur i i n gulari* puriUitis pranrogaliva relebrari posftit in illa eliam setale, qaa?parcm v i l x p r o p r i x purilalein singulis quibnsqiic por se v i n d i r a l ; qiiia scilicot si quis nnnqiiaui albain anima? aiolam gcsscrii, nierito prne illis thigulariier purus bal>clur, qui slolam cx origine olini (oedani deindc doalbavertinl. Sed rursus Iwc imica prorsus est, qua? reddi pos sit illius a P i i t o m b O , ralio. Ergo nc Paires c o u d e sipiiMilos Iradiicamus, non alia quam ista doclriii. pjTinolos ad smgularcm infanlnbe Marix purilar lcm Drajdicandam f.Ucri dcbcMims.
607
JACOBI MONACHI
603
aiwor tuus u l seinper sibi constans pcrsevcrel, consequettir. Spem omncm igitur excedunt nova ; illa, qu;e bodierna die in ce complefllnr: despon. satio purissima, mystica oblalio, honor pnc omnibus consorlibus extmius, familiaris eum Deo con-% junctio, atqao alia, per quaehumano generi stimma dignilas praenuntiatur. Propterca gaudio gestio* propierea omnibus hodie mairibus aotecello. Ecce cniin naianr meam, ulpole promiseionis jure Deo debilam, hodie in domo Dei consecro. I I ' . \ V I I I . Age et tu incorporeorura spirituum cborus, \, huc adveniens congruum laudis canlicura communi Domino mecum concine. Agite, foecunditatis . " , meae pnecones, pro bac ipsa graiiarum aciiones bcnignissimo ejusdem largilori deferie. Age, alli- . * sonum canentium propbetarum agmen, iis. quae , tuis oraculis proraissa fuerunt, finem jam imposi- . tum intuere. Age, progenitor David, congaude , , virgae, qnae e scmine luo exorta jam adolescit. (& llegina simulqtie ftlia purissimo Hegis amore lcne- \ , tur, et pro illius desiderio propria puritaiis orna- , , mcnta speciosissima instrnxit. Qtii in divinis v i sionibus divites snnt, bodie desiderabilem bujus , vultum deprecemur *. . IX. Adeste porro ct vos qui circumstalis e Iribu ' . \ , xaV bits , et illius ad templum accessum praecedilc, , viamque sternite dicentes : Dilata (o lemplum) , , aedes tuas ad eain suscipiendam, qoa? creaiuris *oninibus lum visibitibus lum invisibilibus amplior * apparuit. Proepara ad eam excipiendam virgines, , quaa sint ci comites ; gestanlium faces choruin i n . strue; et laudis caulica ad Regioa? Lngressum concinenda prepara. Q Immacalatum domicilium immacalatissimos suscipiai pedcs, ct ncmini adeunda slalio mundiasi- , \ , niam in sc conservel columbam; namque hodie , \ * , \ hanc ego, prouli decet, apparabo et promissa mea * , \ implebo. Accende luccnles lampadas, et ingressum , , ejus eplendidissimum redde. Extolle sublimem facem tanquam signum, et ad te uniyersum terra- \ , rum orbem converle, ut lucidatn aspiciat nubem, , * u i illius radiorum parlieipatione frualur, ut lucis , . foniem ex ea scalurienlem intueaiur. , \ Pande portas tnas, ct epiritalem excipc porlara, per quam solum Dei Verbum transiens obsigna- , , taai, eo modo, quo novit ipsum, servavit. Etsi enim ! . \ , poriae appellationem sortita cst, intactam lamen se ineiipsaiii virginem conservavit ; el opporlunuin D , \ , quidem miiiisterium implcvit, sed iucorruptionis , ' signacula non dissolvit. Velum tuuni remove, ut , aiiiinatom illud Verbi velum susdpi intus possit, , \ \ quod in se divinitalem occullavit, neque lamen bujus igne materialem subslanliam combussil. Ex- , cipeexauro faclum per Spiritum candelabrum (25), cujus facula terrarum orbis flnes illuminat , el , * per quod eadera facuia accendit scplem illa Spt- , \
ev
Isa. . I .
Psal. X L I V , .
** Ezech. L I V , 4 3 . candam poram Virginis Conceplionem afferrr possc videlur. A l palam est in ideni conspirare et bunc Jacobi locum, ubi de Virginc disserens snb candeiabri s>mbolo, ipsuiu ex auro condituia pci Spirilum fuissc aOirmal.
(25) Do prima Virginia Deipane origine dixeral Joannes Eubceensis, eam ab ipto Dei ttlio et cooperanie tanclmimo ac vivificante Dei Spiritu adificatcm fnisse (Oral. in Deip. Concept. 2 3 ) : qita qiiocm sculCHtia nulla luculcutior ad pra?di-
(09
ORATIO I N PR.USENTATIONEM S5. DEIPAR.E.
610
- riius cbarismala, qiue lerrarum orbotn luce per 6 ; , ; fuderunt. Accipe vivificam nicnsam, in qua pro; , ; , positus vitas nostra panis ainbrosia (coelesti ali \ - mcnto) parlicipantes recreavil, el e qua sapien: ' , \ - lise crateres limpiduin ao purissimum sapienliaj . potuni eflundunt. AJorna Sancta sanclorum, et saticlissimuin in tc suscipe labcriiaculuni. . , X. Sane hodie ipsa lainquani iriennis vilula (26), " * - in Sancta sanclorum inducitur ; hodic in leinplum , inferlur templum illud animaluni , quod ccelis \ * sublimius est, alque universis rcbus creatis am , plius (27) et capactus; hodie iu lemplo ea collocaiur - quic exlorre genus bnmauum per parlum suum in * proprias sedes reduxit; hodie spirilale labernacu , \ . lum labernaculo legali graliam annuniiat.ac l i i l e r e ; * indtcit, ut spiritui locuni cedal; bodic imniacuiaU ; * agtia lamquam hostia acceplabilis in lemplo offer .- t u r ; bodie intemerata columba in tompli adytis , , circonvolitans, malitiae aucupeni declinavit (28), hiijos dolts atque insidiis eubltmior effecta; hodie , saucii Spiritus receplaculum in lemplo repositum - ad Yerbum suscipicudum feliciler praparatur; hodie in Sancla sanetorum imporlalur Ihuribulum " , ( ; , - illud totum aureum, in qtio Verbuni carncm ceu thus adolens, universain terram suavtssimo odorc . periudit. '. , , ; , ; , , Q * ! \ , , ^, , , , \ , , , , \ , kr *5<5* , " Peal. cxxxi, 8. " Psal. cv, 2 4 ; Zach. , , XJ. Introducarcam sanclificationis", quxLegislatorem ipsum in se recipit, quaequc niauua coelesle porlavit.|Suscipelhesaurtim illum Novi Teslamenli, gloriosam urnam, arcam continenlem labulas a Dco exaratas, in quibus, supra quam verbis expiicari possil, Dei Verbura inscriptum litiera? legalis grave pondus in leve Spiritus onus coinmulavit. Accipe Tirgam sacerdolalem (29), quae sine irrigalione immarcescibilem florem Douiiuum germinavit ; suscipe lerram illam sanclam, ei deaiderabileni , e qua veriias eljustilia exorlap sunt, et quam nefas est ut tanganlpcdes involucro quopiam contecti * , ratiocinaliones, inquam, dubilalione alque infidelilate obvolulse. Suscipe umbrosum monlem, in quo tnhabitare Yerbo complacuit, in quem receM 1 9
" Psal.
LXXXIV,
12.
Exod, m, 5.
(26; Solenl Patre9, praesertim Graeci, quemadmo- D dum paaeeri, aut turluri, aut columbae, aui agnae, aut ovi, siceliam vitulas Deiparam coinparare, i d que ad iimoccDliae laudem maxime special. Verum ncque Lalinis hoc symbolum ad designandam innoCfMUiam iiiusitatom iuisse evincunl, quas de Gratiauo el Valentiniano sic scripgit Ambrosius (De okit. Valent. n. 78): Super cotumba* simplicioret, tmper aquilas leviores, tuper agno* cUmentiore*, tuper witulos innocentiores. (27) U i i ccelis amplior prsedicaiur Deipara, quia cuiii de coelis scriplum sii (III Reg. , 2 7 ; : Coelum et cwli caiorum le capere non possunl Virgu lamen Deum sinu guo inclusum gesuvil, ac suis ulnis complcxa est. (28) Tulum bunc paragraphum ex prima Georgii Nicomedieireis tn Prmentaiionem oraiione Jacobue exscripail. Sunl vero, qui ad Mariie Conceplioneiu originali labc iromunem banc ctiam iransferant ieulenliani, qua aucupem malitiai dicitur evilasse.
y
Perperam oninino : id enim conlexlus ueque exi pit, neque palilur, cum 9ermo palam sit de diaboli lnsidiie per recessum in lempJuiu viiaiis; quod nibii ad Goncepiionem perlinel. (29) llaec ad illa spectanl, qiiae de virga sacerdoiis Aaronis legunliirNum. xvu, 8 : Sequenii die regret$u$(Moyses)invenit germinassevirgam Aaron in tlomo Levi: et turgenlibus gemmis eruperant fioret, qui foliis dilaialis in amygdalat deformati sunl. Sacerdolalis aulem virga ul typus sanciae Virginis as suoii a Palribus consaevit, quia prseler naturse leges sine ulla bumuris irrigalione iu ipso labcrnaculu germinavil. Ycrba iila, , ConibeGsiu& alilcr sic legil : , ac verlit, quce fidei merito... germinavit. Mirum sanel tam saepe cnini rccurrll isia senlentia apud Paires, qui lypo illo adbibiio Deipara: nou quidem fidei mcrila, sed miraculum Conceptionis sine semiiie demiranlur ac celebrant, tit de viiiala lcciione suspicari maxiine pronum esset.
Gli JACOBI M O N A C H l 12 pta natura ac vcluti latens (30) peccali incciidium , Icclinavil; e quo sine ullius inanus opcra evclu \; , /Of lus lapis ille angulari hoslis slaluain conlrivii, \ * aique in pulverem rrdcgit. Suscipe olivam fruclife, ' ; , rain,equa oleum exbilarans * effluxil,el universas , crealuras i m p i n g u a v i l . Suscipe ihronum glorio , , su:n, veliiculum regalc, in quo Verbum insidens , aJ nos carne indulum advenil. Complectcre lectu- ^ \wm Salomoiiis, in cujus circuili sexaginta fories \ , ngunl excubias. Hanc propbetica illa forceps , \ , , per Scrapbim servala, ct per Spirilum sanctum pisclicata effigurabal, quac carboneni ferens labia , purgabat. Ilanc praiinonstrabat liber ille signalus , >, queai nriuo litteraruni perilus lcgcre poluil, nisi . qui obsignavcrat alque ineflabili ralioue cuslodivil. X I ! . Vcruin aJJproposiii argumculijconsequenliam '. ' \ ^ cx ordine reverlamur. Poslquam perat la via quae . , ad templum ascendil, ipsa cum virginibus eam co , milanlibus ad illius porlas appropiuquavil, vebe, , inens admiraiio ac slupor non injucundus eos, qui \ -, inlus erant, subiit, priiuum quidem ob audilum , \ insuetibujus comiiatusclainorem, deinde veroeliain . propler ejusdem aspectum. Virginum euim chorus , pracedebat concinno ordine disposilus, et tum ordi , \ } nalo iucessu, lum florida venustatis pulcbriludine , . U suavissimumspcclaculumexbibebat. Virgoaulenive . lut salellilio quodam iilis circumstipata puellis, quai ' , \ laces ge3iabant, niiram sane quemadmodum specie , sic toloextemo babilu decorem praeseferebal; flori- dara euiro illarum venuslatemclarissimopulcbriiudi- , nis suai splendore obscurabai, non secusacslellarum , iucem sol vincit et abscondit. Vultus autem bilari- * \ , tate constanlera animae maguitudinem intus lalen- , \ tein dcnionstrabat; propler quatu noa illis modo, ;. sod et universae naluraj admiralioni erat, alquc signis eliam magis insuelis leslimonium ei p r a l e baiur.
4 ,s s v M se 3 1
X I I I . Sicigitur illis, qui in leinplo erant, ad vestibuluin ejus accurrcnlibus, et novum chori illius spcciaculum conlucnlibus, suniinus ipse sacerdoft, Za^bai las, qui alios praecedcbal, qu; ipsa essel, ctqua:nain advcnlos causa forel, sciscilatur. Mairem vero, qux manibus adbuc filiam lcnebal, ei rcspondisse (iiarrat bistoria ) atque ita locutam csse : Cum nibil lalere te possit, quippc qui s.trcr^ D dos sis magni Dei, el ab ipso oinnia, qu.t* scitu necessaria sinl, divinilasdocearis : jain vero miillo minus existimandum cst, llbi inconiporta ca csse qu.c ad banc puellam perliiient, qua3 cuin singularissima illius provideiiUa buc adveneril, nanc corain le adslat. Cumquc intffabili inodo parliceps bujusce myslerii effeclus fucris, baud upus csi,
. ; , , .^ , , ; ? , , \ ^ !> ' > Upia J , \ * * ; , * : . (^; , ; ., vov ; ; ; * . iia a
le pcrbpicita rci ipsius vciilatc jam porsuasiim verbis edoceri. Nihilomirfus qoaivdoqaidcm
nobis cxigilur, qaemadmodum b;cc sc babcani, scrnioue cxponimus. Nobis, sacerdos divinc, iiullum adeial prolU *ll;iiv, , . aolaiium. impotenlia scilicet naiunt* iniirnnje alqiiO . .;, omnimoda scgnilie aflcoUe id probibcnle , alque ; (30) . ^
1 1
Dan. , 51.
at
Psal. cxxxin, t5.
" P s a l x x n , 5.
" Caai. , 7.
Msa. v i , 6
Isa. ,.
(50) Combofts.us (loc. cit.) pro -^ Icgil , ac v c i l i l
rectimta.
0 R A T 1 0
P R ^ S E N T A T I O N E M
S S . DEIPAR.E.
614
, adeo gei>oris noslri succesatoftte Spcs ofniiis peiii, , lus defecerat. Propier bnfic tero filiorain orbUa , tera a conlribttlibus opprobria nobis ingertbantur, , lanquam ecilicel ipst Dei donis prorsus careremus, ; ,-, . " eum tamen res non ferret, u l qui nobis insultabant, , \ \ ea ignorarenl. Namqoe sieut privatim, ita cum , . & in templo frnctos oblalionesque deferreinus, bona , $ nobis effusissirae aflhiere manifeelum eral. Iiaqtie ^ , * omnibus, quae suppetebant, valere jussis, drvinaa , \ nosmelipsos Providenliae cowmendanies, in eaui ' prorsus nos conjecimus, deprecanles, ut per ipsam \ , nalarae dona promereremar, ti ab opprobrioror.i , dedecore Hberaremor. Omnis ilaque voluplas, , , sdatia omnia, q u in noslra poleslate et ad ma , , nti8 nobis erant, exinde contempla : despecue d i , viliae, decor neglectus, splendor deposilus, coitsor?0*, , , lia amiconim inlermissa, domesticorum serviiinoi , rejectam, lseta quaecumque rcpudiala, scposilu::i quod opulentia offert, quodvig commodutn, ren ota , necessariorum consuetodo, faalidio babila collo , , \ , quia, jejunia nalurae humanae facullatem excedeniia* suspiria cum gemilibtie ab imo pectore emiaea, . nbcres facrymaruiB imbres, juges supplicationes, prcces e corde contrico erumpeiiles, misericordiam flectentibus cflustc. IV. ;, , , , , . \ ^ , - ^ , , ^ , . , * ^ , , * ! , , , liom chome cam deducit, de cujus el verbis ad
XIV. His igilur permolus benignissimus Dominns* cessit supplicaiioni, annuit obsecraltoni, spotilaneam afflictionem miseraius csi, exaudivii gcmiitis, lacrymas non despexit. Quocirra c l infirmam corroboravil naluram, et per oraculwm preces ac voia nostra se complelurum pollicilus est. Gui promi^sioni flrmissima nos flducia innixi, promilteitit invicem polltciti sumus, oblaluros nosei quidquid ab ipso accepturi eramus, qualccunque tandeui illud esset, nollo facto inler masculura et femiti: m discrimine; el exinde ad gloriosura ejusdeni lcm* plum veluli divinum quoddam munus ac ihesaurom hano sislimus. Providentia? itaque largiioris donum est puella, quae, u i i conspicis, nunc a nobis Donatori reddilur, ei a su$9 ipsitrs parcuiibus liberaliter offerlur. Yirginano porro lampades gcstan-
ccconomiae ralione fortasse ab ipso oeconomiae Aaciore jain c c i -
tior divinitus faclus iueris. , Eam itaque inlra sanctuarium snscipe, et Dco . D repoeilam fae conserves. Neque vero ad i ; . 6 i i e U n i i rem movearis, neqito ejusniodi consecrationem , minus conseiilancam puies, quasi sr.iticel ntqua , quatn deeeai, cum reminei sexus ca sit, qa.e oflenur, > , ; iu sancluario ipsan ad habitanduni colloeari, d i v i *", . norumque mmistrorum sociam ac coiiiitiiuiairan fieri. Poslquain enim Deo polliccnii nobis |Hroleiu invicem promfsimus, consccraluros noecsse qni t-. , , quid ipse tribuissel, sane, si boc dcdecerel, u",uii ?. ' , , disposuisset, ut in lucem baic filia vemrel, ncqne , , couimisissct, noslrum boe consiliuin in (qnisdc*? . - duceretur. Hasc igilur, divine Zacbaria, in aniiuum ^ inducens, iliius quidem adventuin benignc, consc^ , cralionem autcm ingcnii cum gaudio admiue. Ac^ . cipe jam ante a Dco acroplum : accipe quem pra;r ipcm sortili sumus fniclum primum simul et ultimum, unigc.nitam scilicct ccu imil;aru:u p u UMrelribulionem nobis coticessaiu.
7 te
615
JACOBl MONACHI
6:6
XV. Cum igilur Anna hunc scrmouem absolvis- '. " , set, Zachariai accipiens puellam matris manibus -, dimissam, otculatus est eam, et benedixit et, et ait: , Magniftcavit Dominus Deus nomen tuttm ttt omnibus generationibut. Osoulatus est eam et benedixit. . \ OscHlum qoidem signum cerlnm fuit divinaj provi* , denliae benigtie eam suscipienlis; benedictio vero , , lamquam valiciniura mox futurai salulis adjicie- . balur. { Aniraadverle autem, quomodo Zacbarias per ca , slissimi osculi liberalem exceplionem baud ubacu\ , rtim pnesiaitiioris benevolenliae et dilecliouis, et indtibiae eum ea cognaiioms signum exhibucrit; quo * ' c i illis, qui eam offerebant, fidttci<e, ei vero, quae ^, \ ^* consecrabaiur, gaudii argumentum prabuit. Sed ncque bisce lirailibus laelitiae maleriem circumscri- , p s i t : verum el per ca, quae bene precando ullra , spein addidit, jugis ac uuinquam deficienlis jucun . diiatU causam auppcdiiavit. , \, xal Benedixit emm, inquit, etait: Magnificavit Dominus Deu$ nomen tuum in omnibus generationibut. * . , Non d i x i i , Magnificat Dominus nomen luum, quast , \ nnuc magnificari ipsi conlingal, proplerea quod , ' "ipsi (Deo) offertur, el cousccralur; sed, Magmfxcuvit Domtm* Deu$ nomen tuum; acsidiceret : Quainvis , tuorum mysteriorum I I U I I C gloria reveleiur, c l , , \ , nominis tui celebritas a corp.rali luo in luccm ortu iniiium ducere videaiur, ineffabili lamen consilio , ' 0 , illius, qui te gloria cnnnilavit, jain olim cleclum hoc nomen toum magnificalum f u i l ; illud Deua Q supra omnium creaturaruin*boiiorem extulit; prae * argelico ipao nomine glorifuavil; subltmius boma ; , nts mentibna reddidit; effecilque, u l niagnalium auorura fulgoribus cnjusvis nominis celebritatem . offuscaret. X V I . Cura iiaque hxe suramtis saccrdos propbeIC7*. iice enuniiasset, narral sacra bisloria, accepiissi- , mum illud bumani generis holocaustum eum obiu * liase. Deinde vero sedere eam fecil in lerlio altaris * gradu, eo quod jiixia ainguloe ajtatia gradus Spiri lus sancti charisinala illi collala adaugebanlur; , lum eiiam cum angelis couversabalur, nec divinis . carebat apparilionibus. Cuni ilaque in peniliori cedc, proul solebal, ipsa versaretur, videbal Zacbarias queradam peregrino D aspccm cuin ea colloquenlem alque viciurn Uli , \ . " preebeniem. Eral aulem angelus, qui apparebat. , , \ Propierea animo veberaenter obslupescens, iia * ; secum ipse disaerebal: Quidnam boc est, quod , videe ? novera illud sane, et ab iie, qua bis in . ccrrU accidere solent, alienum. Qui apparet, for- maiu gerit angelicam, el cum puella miscet sermo- . , acs, ac natura iucorporea congruum corporibus , cibuna deferl. Adventarc angeli ad solos sacerdoies , \ bie solebant, ul de iis, qux agenda eascnt, vcl stta . , j derent vel dissuadereul; neque id frequenlcr usu , , veniebal. Quod vero is, quem inodo cerno, fcmine , . appareat, eique a?laie immalura, c l annis lcnella?, \, re^ est profccto planc inaudha. Sanc * i hxc cx i l l b : , % %
617
ORATIO I N P R & S E N T A T I O N E M SS. DEIPAR/E.
618
, \ ; esset, qnne viro copulatse sunt, ac stefilitaie labo , rans probis muneribus carercl, el supplict prece , sobolem sibi dari obsecrarct; certe eani ad renrj . " periineret ejusmodi calloculie, et ex fine illud, " , \ \ quod video, admiiterct explicalionem. Iloc ulique , \ et Annrc conligil, simul lamcn ct llcli. A l cum el , Virgo sit ea, quae in secreto hoc conclavi degii, , \ alque a pr&dtclis omnibus prorsus sit libera, c l . - augelum nibilominus cum ipsa coiloqucnlcm con \ . ; sianler eernarous ; hoc enimvero majus inibi ad ; considerandum [niiraculum oflerl. Subeunt aiuem, ; ; mentcmque oceupanl dubilationes, quidnain hit* ' ; " laieat, atque abscondalur. Qnid sibi liaec volunl ? , Quidnam nunliaturus advenil angelus ? qualis cibus . ei defertur ? quasnam haec lanla donorum exuhc \ \ (, ranlia? ecquid ejusmodi Virgo bajc gessil ut talia ' . promcreretur ? Equidcm quod univcrsas feuiinas su , perei ptirilale, novi re ipsa doelus. Argumenlum . aulem rei nianifcslum sunl ei morvs, ei juge in ; virlutibusincremenlum, perquacad se ipsain Dcum ; ailrahit. llaque quod laniis bonis cumulata fueril, ' forlasse et nobis niagnorum beneficiorum origo ; \ osiendetur. An forte propbelarum valicinia in ipsa , \ implemcnlum babilura suni? an forle in ea per . " ficieulur, qus in spc sunl nobis reposita ? an e\ ^, ista niassam noslram est assumpiurus, qui ad ; \ resiaurandum genus nosirum venitirus esl?Eienim , hocutyslcrium jara pranunlialum esl,etYerbum la\ lem,qu;e minislrcl sibi requirit. Piofecto ad ejusmodi I minislcrium non alia eligeiur, praeter banc, quam . | ' |- . w . . j - - . V | 1 . ~ _ D

, 1 " - ^ cerno, puellam ; nam prorsus mirabilem animadverio in ipsa laieniem innoceiuiae puicbritudinem, qtiodquc in ipsa latet, revclal effusa Dei in ipsaru munificenlia. Quam beala domus Israel, ex qua lale germen pullulavitl Quam bcnedicta radix Jesse, ex qua virens baec virga consurgil, quae mtiudo salulis florein proferel! Quain major-omni gloria, alquc omni bealilate polior genitorum illius memoria t Quam mibi gloriosura, quod oculis ineia horum aspectu perfrui, atque tanto potiri beneiicio mibi . comigeril! Immorlaleui tibi, Domini templum, gratiain habiturus sum; proplerea enim quod luo ministerio nuncupalus fui, Itac felieitatc qurc justis omnibus exoplala semper fuit, non sum defraudatus. '. ; D X V I I . Ita Zacharia9 ancipites animo vcrsabatco . gilationes, ac stupore rapiebatur propler res Vir , , ginis plane admirandas. Nos vero ad cuin conversi dicamus : Nibil esl, Zacharia, cur de iisqua? por linenl ad banc innocenlissimam, ambigas. Nibil . est in ejusdem magnalibus quod non adamussim sibi respondeat : oinnia plane verilaii consona re. " - periuntur. Oporlebat enim u l divinum tabernacn. " " )um (51) hisce gradibus incremenlum susciperet. , ' ; , Oporlebat, u l agna irnmaculata ejusniodi epulis pa : scerclur; oporlebat, ut lalibusipsa alerctur ferca, . " lis. Oportebat, ut nedum in Sanclis sanclorum ta' , ' bernaculis, sed in ipso coelo coelorum ab ipsia aeia . lls primordiis educaretur, qua? coelis Tpsis amplior 0 \, , , 1 , \ ! ' , I , , (31) Virgo nempe Dcipara, crtjus lypus ex Palrum
PATHOL. G R . CXXVil.
scnlcnlia fuil antiqui foederis
labemaculum.
20
619 JACOBI MONACHI 620 pparuit, ipsosque purilate supcravii (32). Oporiebat, ul iiedum ab uno lanlum angelo ipsi miiuslrarelur, sed a millibus millium saiellilium ei exhiberelur. XVIII. Ipsa esl, Zacbaria, subltmissiinum ac ' . \, , \
purissimum cimelium, tn qoo recondili sunt gratiae thesauri; in quo salutis nostrae pignus servalur, i n quo ceconomiae divinae divitiae ineffabiliter gitae sunt. Ipsa esl vas illud impollutum, regio luce recepta futgens, e qua saluiis radii universae l e r r effulsere. Hanc supermuiidanum veluli mundum lemplum islud suscepit. Puritatis ejus odor jucundus pra> quibuscunque, qui incendantur, odoribus suavius fragrabit. Virtutum ejus splendor mulliplicher lucentibos candelabris micanlius refulgel. Ipsa angelica glorise cantica aemulans, incessabilem Deo, cui deservii, laudem oflert. Ipsa utut seius muliebris exsislat, incomparabililer tamen virilem excedil perfeclionem; idcirco naturalis affeclus v i n cula abrumpens, ac parenlum curis postbabilis, paterni araoris solalia abdical, a malema semet affectione sejungit, et qtnelibet vilae commoda sibi inlerdieil. Proplerea euim et mira hsec rerum no\ haa, et arcanorum parlicipalio, el charismaium exuberanlta in eam concurrunt, admirandu9 cibus, locuples gratiaruni copia, angelorum colloquia, d i viniorcs illustraliones, babitalio in sacris penciralibus, libera in Sanclis sanctoruna couversalio. X I X . Dedit enim, inquit, Detu illi graiiam, et pe* dibus suis tripudiabal. Qualem hanc(dicil) graliam ? Scilicet vcl divinarum illustralionum munus. vel illam supra sctalem foriiludtnem, vcl vircs ipsam advirtulem periectam provebenles ; vcl graiianr^ bancail accepisse. qua ipsa sola prai univcrsis mu ltoribus digna babila csl, ut ct ea consecraliene dedicarelur el taiu liberam degcndi ubiubi inlra lcmpli sacrarium facukalem babcret; lum ctiam ut^gralia cuslodirelur, ei bujus quidera gratiae i n dicia in mirabili illo iripudio acciperel. Deditenim (inquil) Deus illi gratiam, et tripudiab&t pedibus suts. Quid igitur admiralione dignum per ba3C inuuilur ? Nibil enim singuiare cx bis deMimendum csse, videri forte possel. Verum si quis evenlus novilalcm perpendat, nulli carum rerum, , ol , , * , , . . , . ^ , . , ^ , \ , , , . \ , \ , , , , , , . *. " , ', * \ . ; " , " , " \ , * ;, , '> , ^ . " , , . , ' ; ; , %
(32) Videsis, quanto sludio singularissimam Dei- D Idque ita se babere, ex patienlissimo Jobo discas para purilatem exlollere Palrcs nunquam prxlerlicel, qui U\q\i\aJob. xv, 15; xxv, 5): Cadum non est inillant. Jam enim eisi parein Umlummodo ccelotnundum, el nlellw non sunt mund& in conspecin ejus. rum purilali puritalem Virginis aftirniarent, satis Hac vcro quid purius sil?quid mundius? qutppe id evincercl, ip*atn cujuslibel labis nesciam proquam pra^slanlissima iila ac purissima lux (unigcnunciaiidainesso. Quid vero, cum coelos mundissinilum D i Vorbum) sic adamaveril, ul per sancli iuos prai Maria initius nuindos habendos aflirmant ? Spiriliis obumbralionem subslaniialiler cum ca Pia?clara sunl, qu;c de bac re legimus cliara in bocomraisceri, ei ex ipsa perfccius bomo prodire vomilia in ISaiiviiatem beipara; quam sub Daroasceni lueril. Quae quidcm plane percmploria suul. Nam nomine edidil Lc Quien (vol. I I , pac. 851), scd cum Dcus ceupurissima lux indiicalur purissiraam Theodoro SludiiaB restimendam aliae jam diximus. sibi sedem qiuercns ac proplerea Blariam ceu noCum eniin aucior prjeraisissel, Deum, cura Mariam vuin coelum creans adeo puram, ul aucior exclacondidit, novum coeluin creasse, sibi deinde hacc mando in illud proruuipai: Quid illa puriut, quid objicit l 4, pag. 851) : c Verumlamcn, inquil, illa mundius ? jam nisi rclineas, Mariatn cuju&vis mimdus anterior quam maxime e&l adniirabilis : niaculaB cxpiTiem cxlilissc, paiam esl ex< lamanii Cum enim creata sunt sidera, magna voce me laudapomiese iacile -reponi, el coclis puri(ireii) non baverunt ei pradicaverunt angeli mei. (Job. xxxvm, bcri, qua? peccato oliui fucril deiurpata, el purio7.) Et respondcl: Alqui niiiil sic Deo decensgrarcm sedeiu Dco offcrri potuisse, siquidem aiiam lumque fuil, uli beala ac prorsusadmiranda Virgo. sibi Maircm ab originis labe immunein creasset.
C21
ORATIO I N PRiESENTATIONEM SS. DEIPARAS.
622
, . - , \ . \ , \ ^ , , , , \ , ' , \ , , ), , ? , \ \
quae vel maxime admirandtt censentur, banc secundam existimabit. Pari cnim admiratione d i gnum erat tum novum Ulud,quod fiebat, tum quod per hoc meoti considerandum objiciebalur. Quomodo enim in Btnporem non raperentur, cum v i derent, in loco illo divino alque iis designato, qui ineffabilibus mysleriis inhiabantur, in lemplo, i n quam, simul cum iis quibus ibidem morari ad sacra peragenda licebat, in loco mulieribus prorsus non adeundo, puellam virginem jugiler versari; et consecrationem illam, quae viris lantum conslilula eral, novo praetcr cxspectalionem exemple mulieribus conimuncm fieri; cumque talia nuitc primum fierenl, nemiuem sive e sacerdotibus sive e priva; \ t i , id quod legi re ipsa advcrsari videbatur, i m , pedire aut improbare, aul interdicere sive factis , \ , sive verbis ausum fuisse ? Alenim Deus ipseobla tam Yirginem gratise muneribus adeo exornaiam ostendit, ut nemo eorum, qui rem coram spectabani, ad hoc nientem advertcrel, inio vero cuncli itiositalam illam consecralionem uliro admitterent, quin et ipsa delectareniur. ' " , \, * , X X . Dedit enim, inquit, Deut illi gratiam, ettrina) , ^ pudiabat pedibut suis, et diligebat eam omnit domus . - hrael. Non modo insuetae buic oblalioni populus , Israclilicus non contradicit, verum etiam ipsam \ anhno admittit; neque hoc lantum, verum et cum , atfcctu illud ipsum, quod fit, et eam, qusc offertur, , . ampleciitur. Diligebat enim, inquit, illam omnis \{ , \, . domus Israel. Dilexit ulpole divino consilio conse , cralam, lanquam cimelium Creaiori rcpositum ho ( , noravit, lanquam acceptissimam Uli oblaiionem \ C compleclebalur. E l non dixil, Diligebat eam domus , , lsracl, sed, omnis domtu hrael. Non modo (inquil) , . , \, qui in divino lemplo eranl ponlifices, levilaequc ; \ universi, el qui ahari adsistebaul, el sacriiiciis mi \ - nislrabanl, purissiir.a illius specie deleclabanlur ; , sedetiam i l l i , qui undique conveniebant conlribu, \ - les, el ex patrise religionis instiiulo ad celeberrimum illud lemplum accedebani, v i r i , mulieres, se, , , , nes, juveaes, virgines cosetane, indigenac, ol :, , , - qui ex dispersione Israelis accurrebant, istiorones pulchriludiue illius, qnse in sacrisadylia visebalur, , rapli sincerissiino crga ipsaiu amore affkiebanlur. , , X X I . Propterea, ail, ditigebat eam omnis domus '. , , hrael. Erat enim, inquit, Maria habilam in templo . Hv , \, Domini, sicut columba. Quisnam suave illud ac , . dcsiderabile spectaculum intueus delectalione non \ ; caperelur? qiiisiiam admiranda? illius visionis de siderio non leneretur? E l sane omnium ipsa men ; , lis corporisque ocnlos a cunclis visibilibus abslra \ bens in dulce illud et jucundum spectaculum con, $ \ vertebal, ut inluereniur humani generis decu^ , , magnilicentissinium, el perfeclissimaro in flore rcla tis virlulem, qua? per mirain conslanliam se pro , \ \ debat, ci sublimibus insolilisque charismalibus , aiOucbat, u l conlemplarenlur eam, qua3 dulcissima , noslra gloria est, in interioribus lemplis Iripudian \ lem, ac divirfi-i gratiis coruscanlem, lum domici* , ;
s % r
JACOBI MONACHl 6*4 lium ipauin in qup versabaUir, purilatis splemlo- , ;0 * *, ; ; : ribus jcolloslrajitcn; iijunacuiaiain conspiccrcil / , \ coluwbam innoccnl\a alis in lemplo circumvoliian, . tem, el qiysLeriorum nidum cojlectis virtuiibus exstrueptero. KB'. llv , ^ X X I I . Eral enim, inquit, Maria liabiiansin lcm plo Dgmini. sicul columba in templi amplis spalih . iripvdiabat. Transiliebat voialu primum velamen, , 6 , perveniebal ujlra sccundum, ad Sapcla sanciorun pprlransibaj, in ipsa myslcrioruiu adyia ingredie- ", balur, auguitis&ima quaeque sacra puriseimis roa- * ^ , nibus conlrectabal, symbola ccconomiam Doniinicam typice signiGcanlia el figuras seinetipsam adunv- , branies (35-54) coraplectebaiur. Omnia illi penuii- . , ' , lenda censebaniur, cum omnibus ac obleciaudi
x
facla illi poteslas eral, nibil eorum, quaj conlueri aiiis nefas essel, ipsi inaccessum erat, nec probi- ^. , bcbatur, quin pcr quamlibct leuipli parlera libere .\ , , yersaretnr, Iloc eim significal, cam sicni colum* , bam in templo habilasse; magis auteni sine ulla ' \ *culpoe labe ibidem versalam fuisse (35), alque so \ laro, ad vilain in leniplo pro loci digniiate degen , dam, deleclam fuissc, libcramquc ei lialilationeiQ , ; concossam fuissc, ba^c verba declaranl, quia ncinpe , omnes alii, qui ibidem quolidiano munere pcr v i - , cciu occupabanlur, ab liumanis niaculis puri noii . omnino eranl, etsi inler eos ceuseaiur eiiam qui sunimi sacerdotii digniiale erat insignitus. Hoc igi- . lur sibi illud vull, innocentem columbam in tempio iiubitasse. . oi , X X I I I . Dcscendcruut autem parcntes i l l us, ui ^ , , docel bistot ia, admiranies et laudante* Deum qwa ud cos non est conversa. Mirabanlur scilicct, quod . vidcrenl virginem ad eos non respiccrc ; Pepm vcro ; " Iaudabant, qui Grmum illi et constaniem animuiu ' ) > ^* largicbalur, relitiebatque quam excepissct, cl a , , coinplexu suo iudivulsam couservabal. Uoc porro, ; * quod cernebaUift et mirum iu se erat, el sane di ;. gnum, pro qo Deum bencdicerent. Discesscrunt , \, enim, inquil, purentes cjus admirantes et laudan *\ les Deun\ quomain ad ipsos non conversa. . XXIV. Quanquam quid esl, cur illius tanlum'. \ ; modo adinircmur constanliam, quod ad suos ae ; , non converlerit, quando ct parenies ejus iuvii lum ; ; ; eo ipso animi robur pnKtulisse videmus? Neque D , \ cjiim vel ipsi cum a dileciissima filia scpararenlur, , u)lo inoeroris sensu affecti suat, neque palcrna , ; coipmuta sunt visccra, nequc naturalis affectionis , \ ; ;, aculcus e.os pupugil, nequc ad fiiiam ilcrum rever lcnlcs eam consuclo alTectu complcxi sunl; noo , verborum baibulienlis (pucllrc) ore prolalorum dul ; , ; \ cis succurrens meiuoria corum mcnlcm pcrturba , * ^ ; v i l ; non vullus ct couversationis ac puJcbriludiiiis \ ; (ejus) recurrcnics imagincs, quas animo lijcrcnlcs ~ gcrtbani, quippc qu& in dcliciis prius ipsiscranl,
t % % %
(33-34) Nescio, an cx iis, qnae ad lcmpluni vcteris focderis periincut, adsignari quidpiam possit, quod uti Didparai syrnboliiin a Palribus babiluiu non iuer i l . a do re ui Coinnieiaai.o.
(5>) Hinc patct, quo spcctcl mos pcncs Palrcs frcqueiiliîiinus, ul sa.idain Virîncm columbxi:unaculaiai icqniparonl.
625 ORATLO 1N PR.KSENTATlONEM SS. DEIPAR/E. 6:tV , , vchuincntius eos contrisiarunl aot impulerant, ad filiam sormoncm haberem hujusniodi : Mtilta \ , - quidein, ut tc obiinercmus, perpessi sumirs, flWa, , / certainen apprime labotfosum strsccpimus, gravts , qne aeiumnas susiiauimue, ut et a sceramalibtrs . " - -opter stcrilitatem injectis Hberarenrar, ac te no , bis donatam juge ante oculos sofanien haberemus; , \ nunc auiem eorum, qua3 tamdia exspectarimus, , : bonorum jacturam patiiour. Quando enim isiis jain , 5 ^- frui dabatuf, quodque exoptalum ac qua3situm fucrat, eramas assccati, quando cessalio a laboribti^ , \ , \ proinittebatur, et eorura, qua? reliquts oimribns , $ , . jucuudiora nobis eranl, plena possessione gafculebamus; lunc, abruplo consoriio, et epes noittx ' , \ dillluunt, et graviores irruunt airomnae, ac nrocror >, ,
. , ,
--4-
- T ~ I
> --j'
. succedit consolatioms nescius, qui nos alnign, ot opprimil, ct intima cordis pervadens discraciat.Nî '; , ^ cnim pari dolore afficil amissio boni, quod adlnrc " 6pci noslr;e lantam objicitur, quemadmodum i m , !, previsa boui, quod jam tenemus, abhtto. Facife ' ; . enim ferlur, si inexpertum bonum, quod concu piscilur, assequi non liccal. Sin autcm quidpiam , , \ iis auferlur, qui suavitaieni ejus jam gustaverant, difllcilis prorsus ad fereiidum privatio ejus con , \ , lingit, fraudaiisque acerbissimum doloreni aflfcrf. . Jam vcro lu nobis concessa fueras lanquam mtr! , lorum labomin ac prccom effusarum fructus, jam ; . que ut suavissima frueremur vohipiatfc effeceriis, , nostmmque expleveras desiderium; aat ecce bcmo, Q rum, q u in le aunt, experientiara exeiptl eorum , - dem auiissio, fruitiooi snccedil jaclura, gaudio wu> , stilia. Proplerea nobis desidriuui relinqwitiir, , xaV quod expkri oequeal, ac acerbus naturae aculous, . qui animse inlima pervadil. Et qitkkm de alia prole aut praesente aul fulara cogilare licerel ferenda baec eeparatio ulcuuMiue videril po&set; scd poslquani unicom n a l o r elanguenlis solaiiani nobis iributa fuisli, acerbissimo sane animas nosir.:&, dum donaiiti in holocauslum cedis, dolore uris, ei ulut ralio consecralionis luee tanquaro aliquiU rccreanitfaaniniieidoneum proponalur, uullum lamen nobis moBroria leninientum relinquis. ' At ntbil bujusmodi sanclieaimi Vipginis parenlos - dixerunt; quod ulique ct raaxime slupendum tst, , . - et horum juslorum virlute dignissimum. Descenderunt enim, inquit, parenles ejus admirantes ct , \, laudantes Ueum, quoniam non est conversa ad ipws. , . '. - D XXV. Et sane praevalens amor ejus, qui ipsam 0 , , ^ susceperat suamque feceral, affectum in parentcs , . " utut Yehementissimum, ac validissime dcvincion \ ; ! lem, longissime excedebat. novam atque omni ; \ ; 1 cogilatione sublimiorem gratiam! peregrinam v i vcndi rationcm ac disciplinam! narrationem iis ! , \ - verbis contextain, quas rebus maxime congruunl l pascuum illnd quo raiionalis et immaculaia nn . lura; humanae agna pascebatnr! Pascebatur enim, inquit, Maria in templo Dominl , \, , , iicut columba, et ezcam e manu angeli accipitbat. . Poslquam enim rcddita Deo fuit, el bumana ei dt\ , iicicbat soUicitudo, quia scilicct neque parcutcs - curam eorum qua; quolidiano usui nccesarin ei ?, forenl, in se amplius suscipicbant, neoue cognntv
627
JACOBl MONACHI
628
si quid praelerea opus essel, adimplebant, i l l i vero, , , \ qui secundum ordinera in lemplo tounus obibanl, , id ipsnm aul negligebant aut etiam faslidiebant; \ ' . " ; ab angelo mirabilem illam el ex tempore paratam escam accipiebat. Nam quod famulantium alque \ ea, quae corporalibus usibus opportuna sunt, pro- , videntium minislerio non semper destitula fuerit, . salis constat. Ex iis enim quae in templo submini - \ , strabantur, alque ad victum efferebantur, simul , . " , cum iis, qui eorum panicipes ex praescripio esse * , debebant, ipsa quoque enutricbatur. Quando vero , contiugerct u l omntum prorsus cura ei deiiceret, ac , \ ipsa sola ferc negligerciur, atque carerei necessa- , \ riis, neque adesscl, qui solitudinem ejus solaretur; . ) , lunc ab angelo exlemporaneum illuni ac iuirabilem victum accipicbal. Eoruin siquidem, qui sacris in , , lemplo muneribus ex ordinc fungebanlur, nonnulli ' \ quidem simul atque sacra peregissent, et consue- \ lum explevissent lninisieriuui, in rem domeslicam , raentem operamqne omnem converiebanl; alii vero , qui assidue invigtlandi sacrorura ministerio et cu . slodix niunus sonili erant, cuin omne in eam rein sludium couferrcnt, segniores ad illius (puellae) cu- , \ ram gerendam reddebanlur. Forlasse enim his prospicere idonearum niulierum aut ancillarum :, ' ) onus erat, et caeterum ratio ipsa poslulabal, ut . quotidianum corporis alinientum ad vilam naltiralem servandam suppcdilarclur. Quamobrem viclum, si quando ei deeseet, eliam ab angelo delalum habebal. X X V I . Sane, quomodo Dominus, qui propensis- C " . sima hanc volunlate exceperal, eaindem providcn- , lia prorsus mirabili non lueretur ? Quomodo eam ; diviniori quadam cura dignam non haberei ? Quo- ; modo non eiiam eingularissima ralione victmn ei ; suppedilarel? Quomodo earo obumbratione sua vel- , uii quibusdaui ulois circumpleciens et continens, , uii suam ipsius portionem non circumtexis&ei ? , , Quomodo purissimam columbam suam non confo \ ; vcrel? Quomodo uti pretiosissiinum douum non asservassel? Quomodo ca obleciaius non essel ceu victima nollo vitio laboranle, et suavissimum spiranie odoreui ? Elenim si dum dulcem banc et jucundam bisto ' \ riam per solum nos audilum excipimus, et mirabi , \ lem illam vilae rationem institulumque in memo riain revocanles ope sermonis veluli depingimus, \ , \ ferventi atque aesluanli desiderio accendimur haec j) , ipsa oculis nosiris inluendi, el quisquis baec au\ \ dial, jucuiidissimum prae caeteris quibuscunque f , ' dulcissimumque existimat, per eam licuisse aeiaiem , , \ vivcre, quaeque tunc fierent oculis suis baurire, \ aique eorum conspeclu perfrui, ac nova illa inau- , , \ ditaque aeconomia tunc oblectari, et deliciarum harum noslrarum conleroplaiione jucundari, alque , , , unicum illud nalurje gerroen supcr omnia amabile, ai quo roodo Ueri posset, complecli el osculari, \ cjusque laudes sermonibus celebrare, ac ferven- , \ tUsimo sludto hanc illi graliam exhibere; quo- \ , mcdo Sponsus ille, qui eain praeelegcrat, suam , que i n domum adsciverat, qui novam illam ac na tur* virea cxcedenlein animi virtulem in ea spec- , -
619
ORATIO I N PRiESENTATIONEM SS. DEIPARAS.
63
, - labal, qui de inenarrabili puritatis illius pulcbri ; tudti)e (36) sibi placebat, qui occulla animae illius Teuustatc jucundissime oblectatur, quomodo ( inquani) per muluam dilectioneiu cbarismalum affluenlia eam prae omnibus gloriosisstinam non efliccret ? '. jxovov XXVII. At euiin non modo universorum Deo ^, sic dilecla, ineffabilia illa dona consecuta crat. , \ verum cl illis, qui tunc oblutum in eam defige, , , rent, jucundissimum ad videndum eral spectacu. , \, lum, gratissimum diccndi argumenlum, suavissima . , auditui narraiio. Dilexit enim, inquii, eam omnh , domus IsraeL Dilexit illam, considerans quani no. vam sortitaesset babitalionem, quamque mirabile nacla hospitium. Excrescens enim in Sanclis sanc , torum visebaiur summc desiderabilis ille recens , \ ^ orlus ramus; cxopiatissimum eral illam generis \ . \ nosiri propaginem aspicere, quas magniludinem suam in sublime virtutum aitollobai, novuinquesi , \ mul acsuave speclaculum exbibcbat. Cernere etiam . * eral ad hanc humaniiatis lampadeui in lemplo ac ccnsam ingenii gaudio accurrentes, et graliis lam . , quam radiis cx ipsa einissis colluslratos. Licebat , plurima animi voluptaie tunc perfrui, conlcin plando scilicct hanc nalura nosirae suavitatciu; . quaj nova illa viiae ralioue ad divinlora quaeque iraniiteiu praemonstrabat, iis aulem, qui buic ascensioni aniinum jam iulendebant, vircs cum voluptale superaddebai. '. C X X V I I I . Asl admirandi illius speciaculi ( j u sl'ssimo amore i i poliori ex paric, iiumo nielius , , / dixerim, prorsus se fraudavcrunl, quibus iunc , ; temporiseo perfrui datum fueral; proplerea quod , exlerna lanlum pulcbriludine lua ad modicum de , leclali, longe a pnccellenlium tbesaurorum i n t u i \ . latentium et absconditorum mysteriorom desidericv , et amore abfuerunt. Gum eniro extcriori specie - quae interiorem pulchriludinem adumbrabat, quasi , \ iinagine quadam'variis coloribue pulcbre depicta ' . obleclati essent, de expressa per eam pulcbritu*11 , dine nihil cogilarunt,. ac paulo post externara. * quoque adumbralionem e cogitatioue dimiserunl. , \ ;, El sane ex iis, quae exlrinsecam formain cxpri . ; mebanl, gloriam quoque luam cadcm illa specie , D declaratam liccbat arguere, alque ex venustalfr , corporis oculis conspicua, occullum luum splen^ , \ dorcm pronum erat conjicerc, seu polius Ubcnler :. * unicuin ulrique venustali bonorein iribuere; quo - niain ulraque babilaculum evasit unicae lucis (37), ; , nobisque unicum illuuo aique oplalum splendoreia , \ exbibait. Verum pauci illius aiiaiis perfulgenlem ; speciem ad internum decus luum vere splendiduut , aguoscendum pervenerunt, eorain plerisque i n v i , dia occupalis, atqjue \i\ volunlariajn ruenlibus c x r
(36) Graece - ceal. Si vero uUerius perpendaa, heic agi dc pul * : porro aive lnc pro eo chriludine puellulaa Ineiuiis; sane laus, eaquesin&iimas quod esl nuilU machinis- expugnabile, seu gularissima non kibefacuue aut expugnaiai p u r i quod labefactari nullo nwdo potesl, seu pro eo, ad lalis vix aul ne vix quidein alio spectare polesi qnod a*$timandum quavis ars ae $olertia impar in- *' qtiam ad mnocciHiaui aniiiKC ab originaria labetenilur, sive cuju*. prelium aut digniias aut menpraBservane. sura nulla arte acsolerlia deprehendi potett; ejusmodi (37) Joan. u , 9. Erat tux vera, qux iliufmka^ MMnper seusus redibil, qui suspicioneni maculae, omnem komiueou quaecunquc ea sit, a Virjjinc Dciparalongissime acr r
31
JACOBl MONACHI
63S
cilateiM. At IIOS, ex ulroque illo splendore mican- *.tibus radiis illuslrali, in ipsa tuonim mysteriorum , promptuaria plurima luce nitcnlia inlrospicimus, , , , cl Solis juslilia?, qui le suum effecil domicilium, , \ \ , fulgoribus illiiminamur, in Christo Je$u Domino \ \ . . noslro, quem bonor dccct el gloria cuiu Paire et Spirilu sancio nunc et scmpcr et in saccula sa>
culorum. Awcn.
ORATiO IV. ! SnnciissimcB Deipara; Annunliationem, e $ncri$ Scripturis desumpla. A\ \ , .
\ , I . Gaudco hodierna die, quia gaudium meum , * per solemnem conventum cclebro; gaudeo, quod , , ago fesiuiii Uelitiae mese; gatideo, quia totius mundi , gloriam ulnis ampleclor; g:\udeo, quia communem oinnium exsullalioncm salulo; gaudeo, quod mihi , ; , couiingai malediclionem exucre; gaudeo, quod , novo Letitiaj indumento vcslior; gaudeo, quia , corruptionem conspicio deficieutem ; gaudtfo, quia , proponi incorruptionis praenua considero; gaudeo, quia ba?redilario relevor proloparenlis debito; - * , gaudco, quia spiriiualem consequor liberlatem; , . gaudeo, quia adoptionc filiorum Dei perfruor; , \ gaudeo, quia una cuiu gaudii auctrice epulor, in , ' , cujns etiam conspeclu sacraliorcs ducens choreas, , eucharisticos ipsi bytnnos derarito, nupliali lnetitiae . plaudo, ac verbis boni ominis nupliale serlum lexo. . \ ; I I . Elenim hodierna die intelligibilis hic et , \ ^ siimmo honore prosequendus thalamus, nunliuni , inystici alque ineffabilis connubii accipiens, simul cum ipsosponsum raiionc mcnlibus inipervia exci- ^ , \ p i t ; cl iucorriipta inbabitante (Verbo) foeiaevadit. . Hodie palalium myslicum, incnarrabili purilate , \ exornatnm (58), euin, qui universis dominalur, et crealuras omncs conlinel, mirabililer intus reoipil. . \ ; />, \ Hodie coeluoi omniura sublimissimjim atque aniiua , tum ralioue null s serroonibua asscquenda in se 0 . , incarnatum illuin continet, qui ccelum extendit sicut peltem ipsumque ad exlremos circumquaque , . lerminos sicul lenlorium deducit. Hodic loia lucida , , ijla nubes, justiliae Solem sinu suo gerens, nitenlis, , , gimos terrarum orbi radios expandit. Hodie vcrum illud labernaculum legislatorem non per symbola jy * > . , et iiguras, sed, prout buic complacuil, subslantiali ler hospitio exclpit, el universislegcm Spiritus enun- , liat. Itodie urna illa, ex aurogratia; fabrefacla (39). . " ; ! cotlesic in se mauna recondens, immaculaium ; ! , fldclibus alimentum proponit. rem novain! , , \
3 7
Psal.cm.2 las possct, cui olim titrpissima peccali labes oiTusa forci. Puritas ergo, quae dignam Deo scdcm Virgineni paravii, puritas fuit cujusvis labis nescia. (39) Pulcbrc gratia comparalur auro, rei nempe preiiosissimae, aiquc iiobilis&imo cujusvisrei ornamenlo. A l non miniis pulcbre in reni noalram cx ejusmodi auru fabrefacta Maria dicilur. Nam si ex gralise auro iabrofacu est, ergo non prius ease ca>pil, quaiu gialia cxoroarclur, alque, ul ita dicam, ex gmiia couslarei.
(38) Vidc singulare puvxtath Mariae encomium. Nam qoum praiogaliva;, quae Virgincm ceu par ad <t'lcrnuni regem recipieiidum palaiium exornabaiH, el plurimse esaenl, ac nobilissiui.e ex qtio omncs; sola tauicu purilas commcuLoialur, quasi haec aiit sola aul cerie proe aiiis dignuui Dco babiiaculum illaiu eflecerii. Alqui absoaum prorsus, ul reliquis praetermissis sola purilas eclcbrelur, nisi ha;c ipsa aliarum virlulum splcndorem lucc sua aul viucal aut Mllem exxquel: nedum auleui vincero, sed nc cxjequare quideiu reliquaruiu viriulum jubar puri-
633 ORATIO 1N SS. D E I P A R . E . 6U , , \ perctrriiiam convenlioncm! Bina sibi inviccm adver , sanlia nu:ic siintil coucurrunt, gaudium, lerrorque; - gaudiutn sane, quippe communem omnium cxsul , talioiiem conimomorant; sed (U lerror, quoniaiu vim sermonis excedunt, imo et iiHelligenliara omncro iranscedunt; neque ficri potcsl, u l quispiaiu terroris vacuus ad boc gaudium percipiendum pcrveniai. . " Upav I I I . Dum ilaque lmmaculata Virgo sacro conO [$ic] , cigmlo velo jam operam darcl (40), el a consuelis quibusvis convrrsalionibus aliena viverel, severis , , sima se Diodesiia, ceu cnstodia lulissiiua, cominu , niens; in opus deduclum csl a Dco mysterium, quod occullUsime abscoudiiuio scrvatum fucrai. . : 4 Otiawobrem cuiu ex ouinibus inlelleclualibus Virlu , . ^ libus roinisirum ad id eleglsscl, ad illud cxsequcn. dum eum legavil. \ Et vide, qqomodo adamussun cura bisloria , conscntiat evangeliea narralio, atque adeo fidfin ,. faciat, illam quoque ejusdcm esse spiritus. Itla , emm, fada ailenlii Zacharuc nienliniie, deiiule . \ , admiramla illa q u ad gaudium perLinent, prosequitur. Alqui el isla cum de eodem silcmio diligen , ler dixisset, mox et de gaudio el de tcmpore siimil . \\ enarrat. Quate inquii (41) : Jn wen&e autem sexto missus e$i archangelus Gabricl Dco in ciwtatem . Galilaxc, cui nomen Naxarelh. ', , , IV. Quaeri inerito polesl, qua de causa arcban , , ;, geli ad Virginem legaiio non iiUra boc spaiium , temporis jussa fueril, verbi gralia lcrtio vel quario * '" ' p ^- -~r , - - ; , ; mense vel ijisequenle, sed sexUk Nam si quis alius , , inter filios bominum, certe Virgo sapiens cral, et inlelligcnlia prae alii$ pollebal; ei exinde oraculis , \, \ - coelilus irajisinissis uiorigerani se praebebal, bis obscquens scnipcr, ac nibil objiciens et cujusvis , . baesitalionis nescia. Yeruiu (archangelus) sibi proponil, ut non soJum , * fau&iae legalionis vorbis, vcrum etiam fajciis jam ad . \ \. exilum deduclis iliud, quod adbuc ^sl niysicrii , - summum, ipsi sua leal. Quippe reiu novaia ei a na , . lurae ordine pror&us alieeam, et posU bominum , memoriam plauc inaudiUui denunciatura ei erat. Idcirco, proceoiia coroponii eYklcnlissima, et minua . - certo verborum lestioaouio firuiam per facla Odcm vov ^ - conciliat. Cuin enim eo tempore foetus ad perfeciionem accedeo* eificiat, u l ei sinus matoriuis tu , mescat, acpondus in aspicienlium oculos exicrius ^ , incurrat; Dominus, qui mira providentia incffabilc ! boc laysbepium admiuklrai, ut certia&tauin oculo rum testimonkiiii adbibeat, scxlo raenee conceptionis Pra;cursori3 sic Gabrielem alloquitur : ' . " , 3> ; , . V. Agedunv, volunuiis mex admiiusier^ consilio . , , paiernofamulare. Ago, deecenaum mûta sigjiiQGa : &> * , perge, praidica sancti Spirilus in bomines adveiv , tuiu, anuuniia beueflcia voluutalis coinmuneoi ba iju \ benlis bonorem : ego cuni Palre simul ei Spiruu ltosuxau . universain banc rerummolcm condidi; ego ulrique
v % } r
4
(40) In 1'rotcvangclio Jacobi (capp. x, xt), a]iisquc ejustmvdi librib narralur, Mariam simul cum al.is \irginibus sacrum vclum ad usuni tcnipli coniiciciiduui suitypsissc ; ipbi aulein parandx ad id
purpura: paries obligisse. (*i) Luc. i , 2G. Forte codex, quo usus c^l Jatobus, archuwjelus pro amjetm Uabuil.
635
JACOBI MONACHI 636 imperio meo unl * mundo sua iribui ornaraenla versi inleUeclualium cxerciluum ordines creali suot : jussu meo coelum vario astrorum nitct orna ; tu : providentia mea tellus iloribus redimilur : \ ex uie est omnis animantiuin vita : ego, meis ipse \ * manibus cum ad imaginem meam hominem pla, \ \ sniassem, omnium, quse super terram sunt, domi. , num regemque illum proclamavi. Hunc lyrannds ^, cum expugnasset, e rcgno demrbavit: bunc dejccit . e principatu : parta dc ipso vicloria glorialur. * Proplerea suae eum digniiati mea ipsemel presen tia decrevi reslituere : dispensalionem hanc meani jamprideui pollicilus sum per propbeias : hanc . ut in opus deducam, meus me urgel misericors amor. In animo mihi est, homines vobis socios adjungeVe : par esi, ut unus simul ab omnibus ** . ooncors gloriae bymnus mibi offeralur. Nulla mibi hujus unionis invidia; el vos enim invidia vacuos \ . , , creavi : gaudeo de (eorum) exallalione; et ipsi . de volunlate mea congaudete^Tua liaer, Gabriel, ad illos descensio, eorum ad vos ascensionis signum eat. , - Tu ilaque vade, myslerio famulaturus; i l l i autem penea se eam babenl, quam ad sui imple- , ; , , mentum myslcrium postulat, quam in anlccessum , , ad hanc iinem praeparavi, purissimum meum , \ diversoriutn, impolluluin domtcilium, immaculalum . , , bospilium, tbesaurum mihi universis creaturie , preiiosiorein (42). Require illam, Gabriel, quam ante generalioncs omnes ad hoc mibi selegi, quam . stinavi. Hanc ; dispensalionls hujus causa pnedeslinavi ^ propbelarum meorum cborue magnis vocibus . , pnniinrtavit : per hanc morUdium genus denuo * , \ regnum proprium reslituendum sperat. In illa , \ . ipse glorior; illius ego puritate delector; plane , , par est, ut hanc ego inhabitem, mfeamque effi , ciam matrem (43), ac p r veslra naiura honore , , augeam. Vade igilur, et admirandi hujus operis * eslo minister : perge,et inspice ibalamum meum, * columbam omnis experlem malilise (44), ralionaleni ^ * aguam, arcam sanclificationis mea3; intucre illius , pulchriludinem veslro ipsorum inlelleclui inconi\ . prchensibilem : demirare incomparabilem inDOccnliam ejus; demirare ineffabiiem (45) purilatem: obstupesce portenlum viriulis oinui cogitalione majoris, et siupore deflxus meum illi cerium advenlum annunlia.
c B
(42) Ecce indncilur Dei Verbum sanclam V i r g i - ] ncm ceu Ibesaurum preiiosissimum commendans; neque lamen ullas illtus divitias expresse commendat, pneterqtiam aiugulari.ssimam porilatem. Alqui, quod paulo anie pnemisinius, suaple nalura res postulat, ut, si qua dos, catterts lacilis, ad eutnmam cujuspiam laudem predicetur, haec reliquis omnibus euperemineat. Erao, eiquidem ex perpelua omnium sententia, ab aliis Deipara sancue dotibus ac virtutibus na?vus quilibct aut defecius abfuil bocipsum de puriiale ipsius pariler, imo a foriiori proftlendum necessario est. Nullus ergo cx Patrum doclrina locue relinquitur naevo cuipiam, qui virgineae an 111133 candorem unquam vel levissinie offuscaverii. (43) Habcs sciUenliam apud Palrcs irilisstmam, singularem Marix puriiaiein Deum pcrmovissc, ut
cam sibi in malrem eligeret. Confirmalur exindc, quod superius innutmus, inter omnes Virgiuis pnerogaiivas nobilissimam hanc visam Patribus fmsse, ac propterea olim peccalo obnubilatam exislimari ex Patrum sententia non possc. (44) Quemadmodum ex bac senteniia colligilur, de sancla Deipara accipi ea consuevisse, quae in Ganlicis canlicorum dc Sponsa lcguntur; i u quod appellalione , experlU maliiice, cxornalur, palam facit, boc maxime privilegiura aanctos Palrea iti Virgiue suspexisse, quod omui peccaii macula caruerit. (45) Quo, quaeso, pacto incomparabilis esset i n nocentia, quaa olim abanima Man pcnitus abfuisscl ? Quoinodo vel ipsis angelis inefifabilia dicerclur purilas, si olim a commuM labcauiiua Yirginis sordida apparui^scl?
C3T
OfiATIO 1N ANN UNTl S&. DBIPAR*.
63
\ " 6 - \ * , \ . , . * , \ , , , . , ' . , \ - , , \ , ; .
V I . tiW hoe noYitDomtai sui mandatum terrorc cosrcptus est archangelus : perpensa re expavit. alquead ejusmodi ncgotium ba?rebal consilii inops. Vertimiamen curo non posset mandato repugnare, impositum eisequi niinisterium aggreditur. Pro nalurae ergo suae agilitate celerrimum Galikeam versus volaium dirigit; ac simul, tolus, u l res ferebal, novitale mysterii occupalus , designatain tenet urbem Nazareth ; el Josepbi domuiu, nulla adbuc assumpia forma, ingrcssus, ibi cujusvis sensibus latens versabatur. Oculos ergo Virginis, ytpote natura incorporeus, subicrfugiens, omoia quaeque attenle in Virgine contemplabatur. Gernebat quippe ineffabiles qoasdam innocentiae divitias, quse in ea lalebant, ac perspkue nullam cum universa creata nalura (4G) comparalionem admillere cernebanlur; lum i n viclam mirabaiur animi virlutem, ac menlem i n separabtliler ad Deum sursum elevaiam, ac pra> senti miraculo inienlus in sluporem rapiebatur, ac mores habilumque cjus ad unguem verbis illius, qui ipsum miserat, respondere aniinadverlebal. '. " , V I I . Quocirca cum baec per se clare perspicerel, hujusmodi sensa, veluli Virginem alloqucns, aniino suo volvebal : ! quantac gratiae tuae1 generis tui sors fortu! ! - iiaia! quali gloria effecti sunt digni 1 Quali serto, ! ! le coronam babentes, caput cinxerunl I Quali dia ! , demale, diaderoa te habentes, redimili apparent! , ^ ; - Qualigaudio,te gaudium habentes, poiiunturl Quid , C dicam, autquibus utar verbis,nactusportentum(47) ; * verbis inenarrabile? Quasnaiu appellaiiones invenire * excogitando possim, u l laudis tibi congruae quidpiara , vel leviter attingain ? Nam u l id pro digntlate , - pneslem, viree nullo modo suppetunl: quamlibet , encomiaslicam appellationem iranscendit nomen . 0 , tuuiti divino niiens splendore, a coelo suum babet ! ! praeconium, a Domino accipit condignam lao I " dem, non effertur creaturarura encomiis. Nazaretb GalHaea?, qualem i n ihesauro luo rccondie ! ! margariiam! quales divitias cumulasti 1 eed quales insuper barum ope mox acqiiires t tremendum royslcrium 1 Matrem ineffabilem I H \ ; , D V I I I . Sic igitur coelestis Hle mililiae princeps p r stupore barens, hinc quidem porienla Virginis, quae vim mentis excederent demirans, summoperc * , jucundabatur; inde vero modum exquirebal, quo , non vehemenlissimum forte terrorem illi inculeret, >. . \ dum eara suavis gaudii vocem emitteret. Vivebal , \ eniin immaculalissima illa (48) a quovis exlraneo .
(46) Si in rebus creatis nibil est, quod cum Maria ratione innocenliae comparari queat; ergo vel coelestium spiriluom innocenlia innocenlbe Mariae immenso intervallo cedil. Atqui id planc falsiim forel, si Maria coininuiii ouinium crimine aliquando obligala fuisset. (47) Quod Virgo Maria velul porlenluin quoddam nabenda sit, passim apud Pairea oecurrit; alque, ul liquel cx presenli Jacobi loco, non inodoad mirani lieiGenitricis diguilatem, ncquc modo ad Yirgirtis Matris prodigium, sed ad benediclissimam Mariam iu se speciaiam id pertinct. Ergo minus consullo
ad Mariam transferuntiir qua ad commuaem reliquorum bominum condilionem pertinent, non secus ac inconsulio iuiracula ad nalura? leges exigerenlur. Inani igtiur limore capli i i fuertint, qui a profllenda Deipara3 a coinmuiii originis peccato immunilate deierreri sc /lebaul, ne forle ea doclrinae capita, quas de misero lapsi bumaui generis sialu Ecclesia caiholica servavil semper ac serval, i n discrimen vocarcnlur. (18) Videsis Deiparam anlonomasiice undequaque Immatulalce, , nomine compeltalain.
639 JACOBl MONACHl 610 rum consortio prorsus rcmQtn, el a qmbusvis as- ; sentatoriis verbis abhorrebnl. Quocirca prudeu . tissime minister ille cdfelestis opportunuoi lempus, et locum rei idonetim explorabat. Et exinde merito, mea quidcm sententia, praefcrenda visa est horura gestorum historia iHa, quae primagaudii nuntia iis coimumc: at, qu.eextra "Virgfnis dornum (coutigerunt). Etsi eniin divinilus afflalus evangclista illius tanluminodo colloquii, quod intra domum arcbangelus habuii, verba scriptis consignaverit; atalia plurima brevilatis et compendii causa, ut puto, praUcrraisit, prouli etiam qtioad alia advcrlerelicet. Sane quemadmodum, dum in cujuspiam domus interioribus indusi manemus, et, cimclis circa nos lacilis, omniinoda quicsoblinct, si magnus repente 1 fragor excitetur, aut vehemens pcrccllai vox aures, graviter aflici solemus, et vebenienlissimo correpti limore huc illuc propelli; multoties vero trepidalione occupati eliam foras ad casum declinandum aufugcre n i l i m u r ; quando vero foris versamur, si quidpiam ejusmodi nobis contingat, uuu grava illud sit ac rcpeiile invadat, moderatius nos terror comniovet, quippe tunc scnsus in plura dislrabunUir, ncc molesie vel ingenles fragores excipiunt; eumdem in moduiu illa quoque provide sunt disposila, quaB ad Virginis Immaculaise annuiuiali*nem speclabanl. Etcnim si inlus alioeutus eam essel Gabrirt, pcrLculuiu impend<sbat, ne (perturbalionc) foras eam compclleret. At postquaai aJicubi exlra domuin apparens saiutando eam affatus est, jam intus eani compulit, ei ibi ipsam ad ea qoas dicenda crant, secure coatinuit, quippe qua* non haberel quo forte ob lurbaUottcm declinaret.
r
" ; , , . \ 6 , , , \ , \ .
\ \ , , , ; , \ , , , \ , , ;, \ . , . \, , , ,
' . 11L Poslquam igitur providentia illius qui mysterfum opere coinplebat, e domuucula parunipcr , , , egressa est (Virgo) ad aquam, prout bisloria nar- , , rat, hauricndain, c l pervenil ad foulera (qui quj , deni syruboluiu erat iiiystcrii, c l aquam i m m o r u ^ , lcm adumbrabat), lunc archangelus, uondujn v i - . dendura se praebens, voces cffudit. , llla auiem ad vocis bujus noviialem perterrila, formidine Qccupala el pavore, in iateriora domes . \ se recepiL Posiquam vero, corde eliampuui palpi- , ^ ; tame crcbrisque motibus pulsanle, ac genia pal- , , lore suffusis, cunciisque arlubus vebemeuier con Iremiscenlibus, operi intenla e r a l ; s u p c m m i , litiae duclor iu humanam sese speciein coniigu)\ * \ rans e janua in conspeclum illi sc tnanifcsle exbibct: c l lunc beaiam iliam vocein prolulii; tunc -. gaadium, quod omnem superat iniellectum, enun tiavit; tuncbencdiclae indixil bcnedictioncm. Yerba Xalpe, , . aulem lanla* laeliihe piena ejusraodi fueruni : Ave, yratia plena; Dominus iecum . V. & ; X . Ovox indolem rcparalionis humani generis clare manifesUms! Quaenam ex intelligibilibus na- . \ turis lanlam gloriara sorliia smit? Qusenam sive ;
l8 4 M
Luc.i,28.
611
ORATIO U NTi SS. DE1PAIU2.
642
\ ; - cbenibtec sive scrapbica? Virtulcs similt bonore ; suiii condccorauu? Qninam Throui seu Dommalio ; ncs lanlx dignitaiis parlicipes cflecti suni? Quinam niultoculoruin (angelor.im) splciidoras LaRla ; ; * Lice emicam? Quoruin sive Priucipaluum sivo Pouslalum maguiiiceniia ad iai.lum ceUiludinis , , , capxV. ' . - cvccta cst, ad quautam ipsa sola cxallala cs, q u cumdera illum univcrsoruin condilorem ac Domi ; U ! nuni carue iuduium in utero geslasii ? magnalia - I , , lua! munera supcr omnein caplum libi collala l . Ave, gralia plena; Dominus tecum. Qui porleiitum ; ; ; , \ ; ; ; - considerans animus non cihorrescal? Qucmodo , \ ; ; non extra se rapiatur, viribusque peuilus deikiat ? Insonabal vox iiKorpoxca, el corpoream naturam ; , \ ^ Dci Filius, omnis per sc iigurae exsors, subibat; acuum praeibai verbum, gaudiuiu dcnunltans, et -. Verbum supersubslantiale materialem carnis formam assumebat. X I . Et vide, dileclissime, quam auguela vel IA . '. , , . " in ipsis figuris isla appareant. Cocliius ostensa irt , \ antecessum sunt niyslcrii bujus symbola;ac licet umbris quibusdam lantunimodo delincarenlur , , , ; , ircmcnda lamen bocc visa sunl non modo propbc \ ; * \ lis divinorum arcanorum consciis, veruro el ipsis ., ; sauclis angelis; imo non angelis tantummodo, sed \ :; , \ ; , ; \ cliam Serapbim, omnium celsissimum ordinem obtineniibus : nam el hisce lcrrorc plenus exsialebal , . lypus, et iiicomprehenstbilis crat adumbralio, quo , ^,. $1 ' ) , modo, quave ralione, ipsa propbeiica explancnt . c oracula Inquiunl euim : El missusest ad me unus
m ( r ;
^ , , .
; \ , 6: , ; " , , , . ; , ' . , \ , . " \ D cere, ul ab iis ferri iliud possit, quod fcrri pcr se nequit. Quocirca ct percellilur mens slupore, c l , \ , liacrelldeficieiis raliocinaiio, qux ad cxituni inyslerii , ; progrediens perpendal, quo pacto ibi quidem merc ^. , per typtim adumbratum ardore suo ipsos lerrerot , ; - Seraphiiu; hic vero opere iu Virgine impletum ->; , - banc inconibusiam servavcril : quoniodo ibi t e r r i ; b\\fc subslantiis incorporcis appareret figura; bic , nulem subsiantialiler scdcm babuerit ipsa Veritas, : cl no>lrain quidem massani ex ca (assumptam) i n , ; duerit, ipsam tamen miro supra naturani modo , , inlaciain ciistodivo.nt : quomodo ibi nalura ignila (49^ Isn. , 0 scc. LXX. Vulgatus paulo aliler : Et volavil ad me umu de Seraphhn, et in manu ejus culculus, qucm forcipe tuleral de altari :eitc%
de Scrapliim, et in manu habebat carbonem ignit quem forcipe tuleral de allari: el teligl os meum, et dixii : Ecce teligit labia tua, et auferet iniquUutet tuas, el peccata mundabit (49). Qua de causa Scraphim non nuda illa gymboiica manti carbonem prebendit, scd veluli qui C O F S U nientls cujuspiam ignis ardorcm cavcat, fonipc uuiur? Quia nempe intcllecluales ilJae Virlutes non modo ad luyslerii intellgenliam perlingere non valcnl, sed prsctcrea nc ad famulatum quidcniduni minislorium buscipinnl , pares forent, nisi opem suam eis Dominus ipse conferret. Hoc euiir perforcipem significaiur, divinam viriulcm quadaia veluti manu pr.tsto illis esse, ac bonitalft sua cili%
tigit os uit>tnn ct dixit: Ecce letiqil hoc labia tna, ei auferetur vnqnilas lua, el pccCiUum luum muudubituv.
643
JACOBt MONACIH
644
carbonem de allari forcipc sumpscrit; b c vero <*> , ' ^ , , divinitatis ignem in se excipiens, non combusta , \ scd gloriucata sit, neque liquefacta sed magnificata / , fuerit (Virgo) illa ipsis Seraphim gloriosior, sanc , \ \ >tior Cberubim, igneus Ibroims nalure illius, quae fcrri nequit, currus ille flainmeus ac lucidiseimus, , * ceelura illud quod justitiae solem nobis prapbuit, , * forcepa quae purtficanlein aique illuminanlem car , , \ bonem apprchendit, per quam ille accensus esl . lgnis, qui desiruil pcccata (50), per quam bujus ignis parlicipes effecli e l emundali sumtis a quilia, et in divinam naturam transformati. X l l . Veruin, anlequani progrediamur, par esl, '. *' , u l hoc loco inquiramus, quomodo ex archangeli aspectu immaculalissima ii)a lantum ceperil for- , midinis, cum tamen familiari uli angelorum con- ^ suciudine in templo anlea solerel : cujus quidem . dubilaiionis aequum est u l aliquam afferam solu- \ , \ ^ lioncra. Cur ilaque perterrita ipsa eatacperlur- ; " bata,cur ad angeli aspeclum anceps fluctuavil? , *rg Quia ipse scilicet neque mandalnm illius, a quo . \ miasus fueral, neque nomen suum dignilalemque , propriam indicavii. E l sane ipse, antequam a Za- . \ cbaria inlerroâretur, praeoccupans dicit " : Ego ' sum Cabrui, gui a$to mte Deum. Et Michael ad Je- Kvplov. sum Gliura Nave : Ego$um prnceps exercitus Do . mini * \ Et Crcator adMoysen : Ego $umqui$utn". Cur igilur (lices) Gabriel nihil lalc bic praemo ; , nuil? Plane quia alloquebatur eam, quae oinnia :. \ prube noverat. Neque enim eum lalebat, perspicacissimum Yirgini sapienlissimae ingcnium inesse; C , * , et quouiam assumpla forma aple per se ea, quae . anlea dicta suni, pr.cmonslrabal, non abs re verba de his facere praelcrmisit. , \, \ At, inquil quispiam, cur, eo viso, turbala est, ; " ct pavore perculsa? Quia nempe in pauperc tecto, , , nbi a consoriio cujusvis, qui speciem boininis re . ferret, abstincbat, peregrinam ad se formam accessissc videbat. Nam si adbuc degissct in lcmplo, , saue lum ex loco lum ex congrna adjunctorum \ , ratiwne judicasset, baud mirum esse, quod conlin . gebal. Scd cum miran am banc spocicm inusitala , \ ac peregrlna loquenlera, in humili cerneret doinun, . cula, ubi vcl cognalorum familiarem devilabat , ; * consueludinem, meriio ad illius aspeclum, u l ab ^ . \ inilio diximus, lurbabatur. Et quidem cum pueri , iem aetalem in lemplo agerei, nullo cnimvero cuin , , lcrrore raira illi conlingebanl, cum generaliin pcr * xa\ eara aclatem i u feral bominum natura ; atquc insu- , per congruum eral, u l humiliori, ac nunc appareai, specie lunc .cernereiur, quatido familiariter cum , , ,. ipsa versabalur; augusiiorem vero ac imrabiliorem,
a e
Luc. i , 19.
4 0
Judic.
14.
" Exod. m , 14. blimissimorum Spiriluum caplum iranscendat. A l qui b;ec e diamciro repugnant hypothesi, qua? fingal, peccata, igne ilio exurenda, Virgini communia cuiu :iiiis fuisse. Kursus ergo se prodil sponle doclriua, niillam uiujuain Virgini inbaesisse peccali macularn.
(50) Postulat rei nalura, u l bic non aliqua bomiiumi quorumdam, seJ loiius mundi peccala i n lelliganiur : esi enim sermo de generis bumani reriempiione. Maria vcro exbib^lur ccu forceps igtiem illuin apprebcndens, quo peccala absumanlur. el simul ea nileiis nobiliiate, qua3 gloriam Serapbim et Cherubim sanctilatem vincal, aique su-
645
O R A T I O 1 ANNUNTJ ATIONEM SS. P E I P A R A .
646
xat , - apiioremquc ad aninios quoque pcrcellendos forniaui ipse assumcrel, cum Dominicum pwnuniia, . bal adventum, el regi jam advenlami viam praceurrcns parab.il (51). 1. Verum ipsa nonadco ob eam causam, quaro . , propier novilaiem eorum, qiue dicebanlur, aniroo . \ , angebaiur. Quocirca et coelcst s ille exercilus duclor ineffabile myslcrium paucis revclal, et sic , vlor, , cam aflalur : Ecce concipies in utero, et pariet filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hic eril ma , ' zor gnu$, et filius Altissimi vocabitur; et dabil illi Donii . nus Deus sedcm David palris ejus : et haec quidcui id, quod ad carnem speclat, enarrans. lucipii exin" dc jam ea revelarc, quae ad valicin a perlinrnl, , \ in memoriam illos revocans, qui bujusce rei prae. cones exsliterant; inhium autein ducit polius a , - magis noto, magisque proprio, alquc adeo plane iide digno, a Davidc scilicet, cujus eliam cum Glium , , \ dixissei eum, qui nasciturus cral, ct cognalionis menlioneui fecit, et propheliae progeniloris verila. lem declaravit.
4 1
'. , \ > , ; ; , ; , , Q ; . , , ;, , , , , ; /. , , , , , , \ D , . , , ; , , ^ Luc. , 5 1 .

% e
1. Tum demum ilaque illibatissima iJla (52) rei suscipienda parala erat, neque angeli verbis detreclabal fidem; verum a consueiudine, quam fuiuram suspicabalur, viri penilus abborrens, cx adverso hanc fermc reponebal : Quaenam mibi post ejusmodi partum reliqua eril g!oria?Quid lucri bic conferet, quando, utul universum orbem is oblineat qui ex me nascilur, ego lamen casiilalis tbesauri jacluram paliar ? Quse utililas, si inaler quidem audiam regis, at virginis nonien aniillani? Vanum quid milii dignitas est regia. Neque euim quidpiam ex oinnibus exslanlibus pretiosius mibi ducilur, aut quidpiam magis diligitur, quam bonos puritatis: non regale diadema,non potestas impcrii, non splendidus diviiiaruin apparalus, non celebrilas nominis, non lerrenus bic mundus, ne que ipsum coduni pulcherriuium prodesse mibi quidpiam polerii, si puritalis splendoribus non reniteam. Rcgnum unum in deliiiis est niihi, pudiciliaB dignilts : uno redimior serlo, conspicuo v i r ginilalis diademaie: unas babeo diviiias, quai i i ; puritalis tbesauro sunl reposit* : unum mibi coelum in prelio esl, animus virlulum radiis refulgens : bujus splendoribus nobililor, bujus celsitudine efferor, bujns pulcbriludo mibi cordi e s l : |irc et ad visibilc nic coeluni evebil, quin el super islud visibile me exlollii. Tu auiem, sive ad ipsos caelos ascensuram me fauste annunlies, sive bencdiciiones afferas nalurae ordinein excedcntes, menleta meam, in bolocaustum Deo semel oblatam, non di-
J51) Majeslalcm,quam Gabriel mysterium .ncarnandi Verbi nnmialurus induit, el queindam inde sanclae Virgini pavorein incussum sic innuil c l Kom:\nx Ecclesisc Oflicium in sccundo responsorio Doniinica? Advcnius : Jditsus ett Gabriel angeius ad Hariam Virginem de$pon$atam Joseph, nuntians ei verbum : et expavescit Virgo de lumine. Eliam taucius Ainbrosius sensit Virgiiiem ob ca pertur-
balam, quae vidil, ac sancti Lncxe verba ita recilal (in Luc. lib. i , n. 8 ) : Ipsa autem ut vidit eum, mota e*t in introUu ejus. Aliam lamen pavoris causain assignat, subdcns : Trepidare virginum e*l, et ad omnes viri iv.gressus pavere. (52) Audis, Mariaro illibatiisima, , appellalione anionomaslice nuocupari.
f4?
JACOBl MONACHf
inovcbis nssentatoriis vcrbis, non nmplissiniis tuis ' r.v ^ promissis incscabis, non deimilcebis animum mira . ' vocis luae suatilatc, non oxpugnabis in anditis pol : licilationibus voluntatcm meaiu. Ntsscil cuim tnu \ , lari : inconcussa jecil pudimiie fundamenia : rie- . fixa e*l aupra firmam pctram, quas in sacciila manct immota. '. , ' , XV. Sic purissima llla (55), qua angeretur cura, baud ambigue cdisscrcns. Supernae porro dux mi- . liliae ubi cam suspicionibus hisce commoiam ani- , > inadvertit, rursus sermonem accommo iata ralionc , \ , , * insiiluH, c i rcsponsione meium dissolvii, inquiens : Ne limeas, Marxa; invcnitti enim gratiam apud . , . * ^ Dcum. Et eccc coitciplcs in utero, et paries filium, , et vocabis nomen ejut Jcsum \ Nc limeas, inquit, . , \, , ad insuetai aspeclus mei specicni, ncque eorlim, ? *^ quoo dicuniur, novitalc itirberis : ne quid doli in . * bis suspiccris : ab otnni fraude inv.nunis cst scrmo meus. Veni, ul gaudium annuntiarem : ( veni, ut * nuutiarein) graiiam, quara p r omnibus generalio- , , nibus sola invenisti; quam accipis non dcbiuc rc- . ; tribuiionianomino, sed tpoie auclrix doni u n i ^ r ao inando iniperliendi exsislens. Nibil igitur siub* , . , eise putee, quod fallax habert qucai : oeque enim , res ipsa dohim prafcrl : non ejusnjodi speciem ipae fero, nequc assentatfonia indiciam serinones . , mei exhibent. Gaudii prseeo vcnio, non $an ad\ilalionis concinnator; ad bcnedkiionem conciiian- , , dam venio, non vero ad dolurn slrocndum; ad- . ^ \
v
micanda forma imluor, uon ulique terriflcum aspe- ^ ; cmm prsefero; angdicmn est quod cernis, de Do- ; ; ; , . mino res mibi non enim de bumanis pertracto. Quid ilaqtie lurbaiis el expavescis? Gur angore * \ - pressa ad ea, qinedicunlur, addubitas? Quid Umes . Malediclionis iino soluiionem ea praenunliant, qua * ; - , . plena libi liinoris videniur. Probanda sane exqui * , , siia tua in agendo cauiela cst; atque ipse tua ilia . qua uieris, supra naiuram prudenlia gaudeo alque oblocior. Asi omnis abeat ambigendi locus, et par esi oinnino, ul diclis meis acqucscas, ac mejite placida graliam excipias* Ha?c porro hujusmodi est: Ecce concipies in utero, et paric$ filium. X V I . Dixit autem Maria : Quomodo erithoc mihi, D 10" , quoniam virnm cognosco 1 Dum magna oflers, ; ;, . illud una subinluiisli, quod ex omnibns, qu c mibi , . intordixi, niaxime borrendum esl. Coneeptur.mi * ' mc inquis, ac pariluram filiura. Hsec mihi angoria est causa : boc capul formidinis :'non ulla re alia , . e cunclis, quac terrori sunl, sic sum perterrilrf! -, \, , \ .-, \ , \ ),, Splcndidissirnus sanc aspectus luus csl, e( vox tua . slupenita, et dulccs scrmones tui, ac promis9iones , \ tii33 ampia?, el dolo vacuse. At vero quod in viri , consuetudincm conscnliam, quodque carncm Deo . " devolam connubio pcnniltam, id prorsus mibi nefas. , Quamobrem licet faustissimus visu ccrnaris, ci , . benedictionesquavis gralia poliorcs tecum afferas,
Kk
"
L u c i , 30.
" Luc. , Tii. vore puritalis summum significantis, iiomi-
(;>) Eccc libi sanctam Virginem ana nc. por anlonumasiain compdlaia .'.
619
ORATIO U I SS. DEIPAR.E .
G50
\ ; lieet suavisgaudii mclos promas ^horrendum lamrn id mihi sonat, el tlagiiium magis quain bcnediclio . em adduceie videlur. Si ilaque novo quodam ) , /. modo lalc quid ovcnlurum si^nificarcs, cougruuM , \ . sanc forcl, ul verbis tuis acquicsccrcm, ralionemqae /., habcrem novi opcr s oporlcrel. A l si consuelo ; conjugii ordmc fuiurum indicis parlum, apagc ; . ncquitiatn : cessa abejusmodi facini>rc: ne verbum $ ; ea de ic farias : uc pergas anima? m.Miexperli { 5 i ) ; malrnn propinarc. Qtiid gaudii coloribus maiedi ;; clionemfucasti ? Quid iniquilatem oblegisii benedi ; ; ctionis velo? Quid biandam doio speciein per , - jucundos scnnoncs allinxisli ? Quid indccoras de . coro aspectu tuo insidias ahscondis? Ne ullra mo ; \ leslus sis : non benediciioiiein profers, sed scelus * , inducis. Non isla ego cum Domino pacta vovens i n i v i ; neque ipse vicissim pra paclis iala admittit. . , , Imxnaculalam Immaculato (55) mc ipsam obluli : , . et oblationein Doniino meo usque ad finem \iiat \ intactaro me servaturam religiose spopondl. Tu * ; Doroine, inspeclor puritatis ineae, lu modo huc i n , , tercede. Reconditae enim in me ianocenttae tu lesiis , es falii nescius : animum meuna incorruplum tu , \ solus es qui inluearis, cui semel eum consecrans, . , inaccessum buc usque vcrbis assenlaloriis cuslodivt, * non modo ab hisce abborrens, verura eliam ab ejusmodi cogilalionibus prorsus munda. Ne per millas igilur, ut ad mentem libi dicatam dolosus . , sermo adiium inveniat; neque sinas, ut ad aures * , tibi sacras insolentium verborum sonus deferatur , , \ . ne patiaris, ut ad inlactam illibalamque pudicttiani . aceessus i l l u s insidiis pateat. Veai in auxiliuro, lu * qui oinnia vides : utrinque enim me angasliae tenent; \ ct res esl plena formidiniscredere, non credere aulcm , pieua pericnli. l n praeeens certe utmraque cernititr. . \ Nam ad ambigendum binc tackicii eerum gravilas, ' qoa; dicantur; inde vero dabilare non sinrt lo , quenlis species : omnis enimdoli hec expere vrdetnr, \ nec ullum faikciae pra?bet indicioro. Sed et quid, , piam planc in eo elucel ab bominis forma aliennm; . angelicam objicil gpeciem, ol simtfie iis videiur, q*ii ssepe m i i u i n templo tuo apparere solebant; nisi quod mirabiHori hic refelget pulcbriludine, el venuaiaie jucundus, et suavior eloquiis spiendtdiorem aspcclum pr%sefer(. '. - D . Cum itaque intemeralam Virgmem eecam haec diseereniem perspiceret ille veriutis praeco, ; \ , nuniius salulie, gaudii noatri minisler, indvstrins , , mystici tbaianyi adornator, iflnmaculattB cotamb(56) , paranympbus, postqvam paolisper p r i t s cessit, , accommodato sermone eam affatur, ac verbie aois , , timorem dispeltit, inquicne : Spiritu* Sanclus supet* , veniet in te, et virtus AUistimi obumbrabit tibi " , .
(
* Luc.
,55.
LiaB privilegio id tribulum fuisse, quod alieri coin(54) Pulchre condilio animai sancta; Virginis expeiii naiuraB condilione , oinnis scilicet peccati bibelur, ul poccali iabfs nescia fueril, absentiam omnimodam. . Verissimc cnini lelcrrimum boc nia(56) Habes senlenliam illam sacrorum Camicrtlum illa v*l experla, qua; vel hseredilarium rum (v, 2) : Cotumba mca> immaculata ntea, ile inatimi singolari Dei bentiicio dcvitavtt. (h!>) Aplissime Immaculata Maria cum ImmaculatoMaria diclara. Doniuio juxla conleriur quo innuilur altcri cx graPATROL. GR. CXXVII.
21
651
JACOBI MONACHI
652
Ex sancio Spiritu, inquit, ct ex le, nemine alio , , \ $ * ad carnis ejiis efformalionem interveniente, is i n \ , carHabitur, qui ineffabili modo in lc inbabilat. Nibil, inquit, ad ea, quae nefas sint libi, speciat . , \, sermo meus; neque ad incutiendum metum, sed , * ad confercndum gaudium vcni. Parlura dcnuntio . , \ ^ non humana ratione, sed divino et ineffabili con * siliu ad opus deducendum : nova eril conceptionis , ; raiio, novum el ab iis, quae formidas, liberum \, \ . \ puerperii genus. Meus vero aspectus eam admi , nisiranlis exhibet serenilatera, quai el quemlibet , \ depellal terrorem, et ad opus futurum animum crigal. Et ecce, subdil, Elisabethcognata lua, el ipsa con , \, ' , cepitfiliuminsenectuie sua Exituseorum, inquil, \ ir () . quae signiflcata sunt tibi, indubium argumentum , \, babc Elisabetbae conceplum. Neqoe enim novum . hoc prodigium solus ipse contestor, qui a natura , tuae conditione maxime dislo, sed fausii nunlii con, , \ ' lirmaiionem etiam ab illa superno Spiritu afflata, , , el a sencscenlis, qua3 ne in cogitalionem quidem , \ , suscipienda? prolis venerat, insuelo parlu accipies. . X V i H . Sic igitur dux supemus lucidissimum '. Virginis animum erigit, et super coelos sublime , consliluil: quaroobrem et eain paral ad obsequen- * ^ dum myslerio cuin ineffabili gaudio; non quasi , prius ipsa abnuerct, sed quia de rei modo inqui- , . | rebat. Non ergo fidem iis, quae dicebantur, negabat, , sed causain invesiigabat diligenler; neque delre \ , ctabal parlum, sed rationem (partus) sciscilabatur. C . " \ Exinde quod illi trepidandi alque ambigendi causa , cxstilerat, majoris argumentum gaudii nunlio, * \ gratise adminisiro, liebat; nam quo graviori illain , . angore ea de cauea pressam fuisse noverat, eo manifeslius puritateiu illius perspiciebat. " ; ^, Quocirca Evangelisla el senieniiam verbis, imo , ^, , * verba ipsa, prouii prolala sunl, expressit, inquiens : Dixitautem Maria * ; illud videlicet nomen a Deo , , ^ , , nominaluDi, compellalio verilali respondens, gaudium perinsigne, sumrois laudibus celebranda glo- , , , ria, lingua divinitus mola, os veracissimum, Jabia Dei scienliam mananlia, diiissima sapientiae copia, , ', , , *. sermonum tbesaurus, charisraalum proroptuarium, , , cognitio lucidissima, nalura? magniiiccntia, incom , prebensibilis bumani generis altiludo, sanctorum , angelorum gloriatio, nobilissima creaturaruin omniuDi oblatio (57), lotiu humauae familise apolo- , ; gia (58), quid dixil? Quaenam beata verba effudil ; 76*i>,
7
* L u c . i , 3 6 .
L u c i,58. propria, nulia cst pra?lerquam primi parentis lapsus, vi cnjus oinnesadunum ejus posleri realu obstricli tenentur. Atqui suaple nalura res posinlai, ul qui apologiie pro aliis inunus obit, cxsors sil eorum reatus : quocirca paulo infra idem Jacobus humanum genus e crimini* sui pudore tacituruuiii dcscribit. Non poiuerunt igitur hie partes beaiissimae Virgini aliribui, nisi si ab eo crimine prorsus aliena ipsa baberetur.
\57) Si Mariae condilio ejusmodi est, ut creaturarmn universiias nihil in se dignius invencrit, quod Deo ceu donum ac sacriticium offerrel, nulia ergo illi vel miriinia labecula iubaesisse dicenda esi. Cum enini puriias immaculata sit poiissima condiiio, quaaccepta Deo hosliaeesse possint, quispiain polius e supernis spirilibus nulla sane unquam labe foedatus, quam Ad% (ilia, palcrna fceditale olim lurpis, Deo offerendus viauscsset. (58;Causa, quae vcre totius buinanse fainilia? sit
(a) Scilic. pro : et eam quidem leclionem relinendara esse cx mss. codd. fide ceusuerunl eliaiD Fridencus dc Mallbxi, el David Scbulz.
653
\, ,
ORATIO 1N ANNUNTIATIONEM SS. DEIPAR.E.

\
C5t
siupendissimum illud angelorum cncomium? Ecce, inquil, ancilla Domini, fiai tnihi secundum verbum . luum. W. \ XlX.GaudioexsnllaveruntPoleslalesintellectuales oinnes, ubi vox isia ad aures illis delala esl: huiaii , \ sunl cocli dcsnper, ct nubes bunc veluti laelitiu: , rorem suscepcrunt; vocis hujus sonitu sanctiiica\ tus esl aer, et tolus nova luce mundus refulsit; ea , ad exlrcmos usque fines instar fulguris decurrenle, \ roseos radios suos sol reddidii micaniiores, et n i ; . tidiorem pulcbritudinem corona siderum explicavil. Aurcs apertae sunl bumani generis, ct mula ejus e , prxvaricaiione laciluruilas lunc iu fauslam accla malionem vcrsa est. . Quis unquam e juslis, ad bonores vocatus meri , , ; -* 1* propriis poliores, in ejusmodi sententiam proru pisset ? Quis animus, de futuris bonis cerlior fac, - las, tam modesie asseculionem eorum exspectas ; set ? Agminum supernorum ducior supra coelos eam extulerat; ipsa vero. terrenam prae oculis babens , . condiiionem, in gratiarum aciiones cffunditur. Supra Gbcrubim ac Serapbim, supra Tlironos ac \ , Dominationes proniissorum raiionc ille eam evc\ , , , xeral; al ipsa, propriae haud oblila nalurae, ( d i v i num) proclamabal dominium, suamque servilulem , \ . - profitebatur. Dala illc fidc declaravcral, eleclam * , ipsam ad ministrandum mysterto fuisse ; baec vero \ . efleclum rogabunda poscit, el simul cum precibus gratum de eventuris animum tcslatur: Ecce ancilla , Domini, fiat mihi secundum verbum luum. . C XX. vocem auguslam, quse meniis nobililalem '. " ; sponle manifeslal! humiliialis in lanta cclsitudine ;! " , einicanlis excessuin 1 Vide virtutem, quaro nequean ! " \ \ - geli neque hoiniues aut menle assequi aul pro me. ! rilo mirari qucanl 1 Non nutavit ad scrmonis insolenliam ; non eam impulit dubilatio ad recusanda promissa ; non formidaudum ejus, qtii nova specie apparuit, aspecluin aufugil; non, quod ineff.tbile * ^ , , - in mysterio esset, respiciens, pacconi quasi i m possibilia nuntianli r c s t i t i i ; non pusillanimilatis verba prxtendit ; sed magiianimiler serniones , \ seque cerlos babens, ac si in opug deducii essent, , et lanquam a Domino prolalos excipiens, per inauditam illam electionem prodigium buiuiJiiatis bu . , D manas in se ipsa demonstravil. Nam quas videri pos , \ . gel haesilaiio, non ad contradicendum, sed ad moduui sciscitandum, atque ad luendam purilatem , speclabat. Quare cum certior de ineffabili ralione ' , parlus facla esset, nil sane disiulit ulierius; sed , mansuete aures sermoni prabens, firroa fide, quaa dicebanlur, ceu vera excepil, quanquam, nuntio , , \ , - ejusmodi loquente, et conceptionein ex Spirilu sanclo novamque fore affirmante, magis tunc pro; ' , num essei addubilando baec ferme respondere : , Quidnam istud cst, quod inter loquenduni mcmo , , ras ? In medium adducis partum a nalura ordine alienum : verba cujusvis auribus insueia profers: , fac aniimim adverlas, ct narrcs, quae consentauca videanlur: converte oculos ad pncteriias generalio \
655
JACOBl MDNACHl
6L6
nes, cogila, an per earum decursum quidpiam si- et mite faetum fuerit: iac recte scias, an sallem verbo , , ;, leritts hojusccmodi partus liaclenus nominaius fuerit: fac porro 9ciscilando addiscas: et siquidern , , ; allalis exemplis talc aliquid faclum inveneris, d i ; cilo, et dignus qui admillatur, scrmo erit, nequc dc . re erit amhigcndum ; si vero quid simile indicarc , ; \ non vales (neque enim id unquam visum esl), quid frustra vanas eflfundis voces? Quid invicein discre- , pantia loqueris ? Profer certa iuluri eventus ar- . , gumcnta ; praebe indicia rei aple respondeniia. Un- ; ; , denam cerlo noverim, te nunlium vcrilatis advenisse ? Magna sunl, quse proclamas ; e.l validis , igilur argumentis, et consenlaneis cxemplis opus babent. Non decet temere auribus illudere, cjusniodi sermones iis cilra coiHrovcrsiam imponendo : ul sine periculo sermo fidem inveniaL, oporiei ul ad eum confirmandum quidpiam adjungalur. Verum nihil ejusmodi illibalissima illa objccil. ' . ' , ; Nam fide incflabili id, quod sibi annunliabatur, * adrtiiltcns, non secus ac si jam opere complelum \ esset, pro cerlo b a b u i l ; ac propterea respondit Ecce ancilta Domini, fiat mihi gecundum verbum , , tuum; ac si diceret: tu quidem ministerium tuum ^ ad exsequendum mysterium explevisti : ego autem prompia voluntate alque animo obsequenie ips* deservire sum paralissima. '. X X I . Postquaro aulem suo circa myslcrium mu , \ r.erc supernae militia? ductor perfunctus est, my, . sticumque concinne ibalamum praeparavit, ad coelcstes choros reversus est. Propierea divinims ' . afllatus Evangelisla inquil : Et discessit ab ea angelus . At vero qua de causa arcbajogHi ad eam in- G ; , , gressum signiflcanlius exprcssil ? dicit enira : / n , gressus angeius ad eam dixit " : bic vcro recessmn , soJo verbo, discessit, indicavit?Goosenianeum enini ; , . ^ crat, ul cum ingressum narrasset, egressus quoque ; ; roentionem faccret.Cur igilur dictum csl, discessil ? Sapientissimus nempe Lucas verba rei accommo- . d a u voluit adhibere. Nam princeps luilittx, cum , primum inlroivit, ila semetipsum coroposuit, ut , . ingredicndi motfiim, qui consuelus est bominibue, , iwiiarelur, ne vehenicnliorem scilicet trepidatio iiem incuteret. Ubi vero omnia ad Gnem perducta, anirqumque Virginis sublimius, quain naluralia , . eoiiditio ferat, efevatum conspcxit, propriam sibijue consenlaneam virlulem aperle cxseruit. Pro- ^ , , , ioxle avolans ab iDiusoculis in aera pro nalura sua se < xlulit, cl in CODIOS r^.versus esi, eo ipso, qualis ;. ipse forel, demoDSlrans, el i l l i , qase consislcbai inunoia, firmiorem constantiam addcns. '. ! , , X X I I . Gabriel t quam bonum nobis, Gabricl, . ! ; quain bonum nunliura adventu aiiers 1 Quam ;! , cximia beneficia dcnuntiare venisli ! Quantum gaudium, qualem Lxtitiain ! Abi felicUcr, splcndi- I , ; ' -;, dissiiuus gaudfi nostri auspcx , Ixlissimus myslcrii , , praeco, communis lcgalus lxliliac, arcanorum i n i ; , tiator, dispcnsalionis minislcr. Abi, annuuiia ca'!is
w
* LMC. , 58.
Luc. , 28.
fiin
ORATiO L \ SS. D E I P A I L E .
65S
. "101, nostri gloriara : abi, enafra labernaeulf am , plioris ipsis ac preliosioris porlenla : qoas ia ipao : divitias suspexeris, dicilo supernis exerrilibus , rcvcla, explica Thronis el Dominationibaa celiieti mos regii tbroni bonores, ignitum incamalioni* , Verbi currtlm, mulloculum mysterii spcculum, ibak , mum nitentissimum, quera ad Sponsum suscipien* , , dum praparasli, quein praconio tuo exornasii, :, , cujus praetergredientcs naluram ffcerogativas ob stupuisii: narra illis de inefTabili Creaioris Malrc, , quae inlelligenlias eorum exeuperat, quac partu suo , l ipeoa slupore percelUt: dedara hujus magnalia, , proclama nostram, ipsa mediatrice, reparationem, * , - insperalaraque reeonciliatioaem, et choream coii eono cam ipsis piausu ioetavrandam: eloquere, <* , , \ , & dilecte ac noslri gaudii conaore, quibuenam cos , iilulis DOB vincamus cujus graiia cum ittis aga& , , musfldenler, qua <te causa gloriemur, aceuperbia , nnis: enuntia, qualem fructum bumana natara progerminaveril (59), quautas sibi congesserit diviiias, , , . , - quam immensura aibi servet ihesauram rccouditum. Dum isia praedicas, uobiscum de noslra ealale collaetare : securam hujus gaudii posseseioiiem ccw . , , communem exislima. Etenim 1 eoius boc twntetcriuiu sortitus es; hac de causa, noviraes, cuai ' coelestibus exercilibos congaudes; eed eingulare , , illud gaudiuro, quod ceu legatua indixiati, cojus fideiu faclis confirmaeli, nobisesl in deetderio; u i , ^ hoc iiHegnim nobie servotur, deposcimue, ne , , - C fiduciae argunaenla praectadantur; e i propterea fidenier accedenles, commuoem te pro piliatorem apud Dominunt et apod iQud ipsum . gaudium noslrum proferre possimua. XXUI. Tu vero, commuuis omnium exeuita \ ', , ^ lio, generis bumani flducia, bnjusmodi affecmm , , . * gratum babens fac ipsum beneficiis tuis vicissim , \ cumules. Ad tantara iiaque cvecti celsitndiaem, ac bonorum copia per le locuptetati, cum nihil p r , slo nobis sil, quo parem pro bis graliam rependa , . mus, hasce nihilominus tibi laudis coronas teximns. Ave, ruin nostne reparalio (60): ave, per quam , , ad sapienLiae eublimiialem reducti sunius : ave, , , * coelum coclis praecelsius, per quod coslostibas ibesauris perfruirnur : ave, regina, ]>er qtiam rcgmiiu , , '
1 8 5 w
#v
J r
, , , , , * , , ' , , , , , , , . (59) Jam alias adverlimus (in not. ad 16 Orat. Pelri Argivi, part. i , pag. 156), bonum fruclnm tunc vero quodam sensu iribui nalura posse, cum bonus a sua origine fruclus exsliicrit : secus enim effeclus quidem deindeJ)onus dici posscl; al quod ad nalurara produccniem spcctat, malus ab ipsa
corruplione liberum nobis aperlum est: ave, na iurae humana; uberlas : ave, abundans bonorniu pariicipaiio : ave, tbesaurus invioialus : ave, d i viliarum opulentia direptionis nescva : ave, alimonlum indeliciens : avc, delwiuiH ifienarrabile : ave, cibusscmpcr vivcns: ave, polus sobrielalis parene : avc, veliemcns omnium desiderium, concupiw parlicipalio, bonortim promptuarium, obleciamoriium nnnqttam clangnens, lselilia nullnm babens lincm, jngis Christianomm exsullalio, dcsidcratisprodiisse dicerelur. Quod ergo cximium fruclum uatura dicrlnr progerminasse, id exigil, u l Maria a sua ipsiiis origine eximius fruotus pr.edicari queal. (60) Atqui ruinaa reparatio. uli palet, in eadem ruina jaccns nulio modo censcri potest. Quae aulein bic est ruina noslra, nisi hpsus in Adarao?
653
JACOBI MONACKI
C60
sfmura te desideramium gaudium. Tua hxc bene- . * > flcia, fac benevolc, ut nibil imminufa eonserven- tur. ln hoc quoque ajnplissimas gralise l u praero , galivam oslende ; perinde enim esl, beneficia per , \ le nobis ad defensionem nostram conferri, et jam , , collala inlacta cusiodiri, in Cbristo Jesu' Domino . . nostro, cui gloria in saicula. Amen. ORATIO V. In illud: c Exsurgens autem Maria in diebusillis abiit in montana cum festinationey elc. , , , . . . '.
1. Quicnnquc vehemenli eorum, quos cbaros '. , \ , babent, affectu feruntur, illorumque usque memo . res eese discupiunt, non solum imaginem eoruro in menle sibi eflingunl, et conceptam animo spccicm veluli iii labula exprcssam inluentes, venusialem , ejus, quem diligunt, ad vivum sibi reprsescntanl; \ sed insuper si quid praeclari de illis, si quas corum ^(5, \ , res laetas jam audierint, eaque mcmorke defixa \ . servaverint, istaquoque animo veluii amplexati " semper circumquaque secum ferunt. Inde enim ipsis , \ sane uberrimum percipere licet voluplalis fruclum, \ quando, liccl illos secum habere loquenies non , possint, ipsoruin saltem verba penes se retinent; , \ filque proplerca, u l magna cuin voluptaie jugiter . a menle evolvanl, simul videlicet de iisdcm sibi placcnles, simulque suum erga dilectos amorem imvo semper igne incendentes. Cum. itaque affeclio erga ea, quse alioqui et fluxa \ aunt el lam facile intereunt , non possit ejusmodi Q , babilum non inducere ; quanlum enimvcro amoris vi aslringi eo* continget, qui purissimo illius oioni ; " laude dignissinue desiderio cor saucium babcanl ? , , \ lnlus eniin flagrant diiectionis igne, qui et ad eam . jugiter conlemplamlam, et ad ejusdem dicLa per , amanler animo evolvenda illos excitat. Quando \ ; quidem ergo communem nobis omnibus laudabilem . \ bunc affectum inesse arbitror, sensa quoque, quae circa idipsum oboriuniur, communta dicenda exi- \ , atimo. Quod si in veibis (Yirginis), quae prae mani , bus babemus, quidpiam forte occurrat, quod ininas , * , convenienter a regina nostra (61) dictum videatur; multum profecto laboris, multum diligeniiae in illis , \ . investigandis impendamus necesse esl, probe scienles, nihil sane ab ipsa prolaturo, quod absrc esset, sed omnia ejus effata grattae plena esse, et c virlule sancli Spiritus clicila. IV. \ ?, U . Cum autein doctrina? bujus ralio quodlibel dicendi argumentum Iranscendat, ei bonis omni- , bus redundet, quae salutem nobis concilient; quanlo , non aCBoiemur dclriinento, si magnam, qtixex illa profluit, uiililatem negligamus ? Quomodo ca, quae ;
e e
Luc. i , 39. licet el in quadam inccrli auctoris homilia tn Annuntiationem Deiparw, quae edi consuevii inler optra S. Joan. Chrysosloini (edit. Monlf. tom. I X , pag. 841); dum enim Virgo describitur angelum ceu seduclorcm repellens, inter alia, utad nialure fugiendum hunc impellat, inducitur dicens, senem, Josephum nempe, me zelotypum.
(61) Spectant baec ad colloquium, quod intercessisse nonnulli (inxerunt Dciparam inter el sponsum ejus Josepbum, quando bic prxgnantem eam invenit. Fatendum est enim, scriptores quosdam in alloquiis bisce texendis suo ipsoruin ingenio polius quam rei verisimililudini serviisse , el i n lerduntnonsatisdecor autsancla* Virginisaut btati Josephi prospexissc. Quidpiam cjusinodi >idcrc
661
ORATIO IN SS. D E I P A R , E V l S I T A T i O N E M .
662
; - dicta fucrint, suinmo eum affectu excipienles, non ; jucundabimur divina? illius memorta? Quomodo no , bilissima in nobis supra modum non incendemus , dcsideria? Quomodo nou pucissiina perfruemur , voluptale, u l curo (ejus) verba quidem ceu coro , nam gloruii, scnsa vcro ceu preliosam gazam i n , , slar Ibesauri collegerimus, illam ipsam quoque, , quae opulentia est diripi ncscia (62), diviiiae salulis , aostrae, preliosum prorsus cimeHum, Doniinicas ;, ; " dispensationis prompluarium, arcanorum bonorum , tbcsaurus, bumanilalis serlum, naturx noslra or \ . namenlum, in cordibus noslris inbabilaluni intro , ducamus ? Ubi cnim illius jugiter inesl memoria. , ibi dubio procul neque ipsius desideralur pracscn , lia. Eam ilaque collocemus in animis noslris; in
1 9
' n
D
- nobis ipsis prctiosissimum bunc Ihcsaurum recondamus; divitias sapienlia? ipsius, cximiain ulique , mercero, importemus; el cum indc siudiose exqui. , ;. situm lucrum corrogaverimus, iis, qui quaerant, minislerium pro viribus Iribuamtis. Varium cnim boc cst, et multiplex, alque oplimam babet negoliaiionem. JII. Mox itaque Ula gaudii nostri auclrix, cum *. " , ^ - gaudium, quod omnem sensum exsuperat, in sc , \ excepisset, et ineffabili mysierio jam opcre prae . ' \ staret minislerium suum, de Elisabctba? pralerca porteulis coram certior fleri exoplabal. Sed quo , niam longiorem apud illam facere moram consti , lucrat; ab iis, quae studium suum aljodisirabebant, , in anlecessum se expedit, ne bujusmodi pressa . curis propter nimiam festinalionem a proposito , ; - ^ sibi scopo exciderel. Illud porro pra3 reliquis necessarium ipsi vidcbatur, ut sacerdoiibus sacrum . , (purpura?) opns (65) prius traderel. Sapienler , \ ^ cnim, sticum ipsa rem perpendens, ita ratiocina \ * batur : Nisi consultum buic rei fuerit, prorsus . conlingel, u l cum bina urgeant, quoad alterulruin baud rectc mihi rcs ccdal : etutique autmoleslum , \ subeundum discrimen eril, aut certe explendi dc . sidcrii raei spes omnis est abjicicnda. E l sane si , ad cognaiam prius proficiscar, quod utique diulur , niores curas exigii, cunclatio cxhibendi opus, quod , . prai manibus babeo, ad pcrquirendum dc eo sa ; cerdotes permovebil. Haud nicdiocrcs propterea ; ", , turbas domi excilabuul, inter cognalos sollicite i u - j) dagare insiituent, alque accrbis sermonibus senem magis, quam mc, cxagjlabunt. Quid porro non sunt * dicturi? Quae autem consilia non. agitabunt? Hu jusmodi simul dicteriis conviciantes : vide, i n quient, despectus excessum : vide divinarum jus ' sionum obliviosam Josepbi mentem : vide scnis . ; ; juvenilem ausum : contemptui ducit divinum , \ dccretum : maximc tremendas minas pro nibilo habet : proplerea ex propria culpa in servando Dei ; deposito incurius fuit. Ubi nunc esl Virgo, quae se , \ intra parietes conlinebal? Quo circumil donum \ .
%
(62) Prorsua egregie diripi nescta Virgo dicilur, quam lalro infcrnus pradari nunquam poluerit. (63) Vclum sciliccl purpureum, quod texendum
in usum templi sorliia fuerat. Vide, qua? de ea re in Praefalione adnotatura cst sup. pag. 4 7 1 .
663
JACOBl MOXACIII
664
iHnd Dcodevotum (64) ? Qnonani pncto sacnnn i l - \ , lud opus ambo ncglexerunt, cl ca qnrn sano prius ftdocii fueranl, oblivioni tradiderunt? Aliennm . , prorsus a paternis moribus id facintis : abborrens > , \ haec agendi ratio cst tum ab ea, qna virginem de . cct, cautela, lum a sedula, qiwe in sensibus requl , ritur, solJiciludine. Porro cum plane ejusmodi ad , anressibi insonare Josepb auditurus sit, omnem , culpara in profectionem a ine temere su9Cftptam ; . necessario refundet. Hanc ilaque prudentius oporiel disponere, ut el illud cavealur, quod reprebensione dignurn utcamque videri polcet. el desilerium, quo tencor, implealur. Sic plane sapienler cum sapienlissima i)Ia deliberasset, ei inalurc accuralcque absolvisset si quid adbuc imperfectum elaborandae purpurae supercrat, sollicitc, ul eani sacerdoiibus traderel, profecla esi. IV. Cernere ergo lunc erat reginam in manibus '. *Hv lenenlem regiae digniiatis insignia, eaque ceu pre , liosa donaria Deo sacra amplectentem ; at non da tnr oculis nostris inlueri purpuream illam vcstem, \ quam sua ipsius carne omnium rcgi ac Domino i n . ira se ineffabiliter conlexebal. inenarrabile "Q 1 " mysleriura ! ineffabilem Malrem! ln ipsa Yerbum ! nalurae nostra formam induebal; ipsa vero prodi , \ gium, quod perficiebatur, non noral (65) : prabe bal Domino carnis tunicam; el cuin sua daret, , >. ipsa, qu:e dabal, boc idem ncsciebat. El$i enim . \ illa pro cerlo rem faclum i r i tenorel; lainen i n i - , ' , lium jam sumpsisse i d , quod porficiebatur, igno rabal; boc siquidem progressu dunlaxat teniporis , \ . " plane manifeslum evasit, ac prursus indubiam na ; , (ium est cerliludinem. Gestabal igilur pcrfectura ^ ;; , opus Virgo Immaculala, ad lemplum ibal inac , \ ccasa illa sedes (66), incedebal divinis circumqua. que refulgens splendoribus, ct immensa luce co , ; , rusoans. Quocirca gratiarum radios undique emit , lcns, Jucidissimus ille splendor, lirmainentum illud , / , , uuillipiicibus siellis nilen9, illc sol, e quo Sol j u zh ; ", stitiae sibi corpus assumpsit, tuni fulgeniissima se intueniibus apparcbal, lum creaiuris universis ven^randa. V. Pcrgebat igitur comites babens suas ipsius '. " ; virtutes, ct inlerim iulurum cuin co, qui tunc sa, <:ordolii munus obibat, insoliLumcoHoquium secum . \ ipsa perpendebat. Elenim, ademplo jam Zachariai , , usu lingtia?, lninislerium illius implebat quidam e ^ saccrdolibus nomine Simeon (07); el novcrat bic * * , quidcm parle Virgiuis mirabilia; non lanien , ; ;vquc ac iile, Zadiarias scilicet, qui et mulladcca , :; divinilus edoclus fueral (68), ac pluriinis illius , ^ praclaris virlutibus fidcm babebat, ac proplcrea . ii>tinionium, cui nullum aliud comparari posset, dc illa reddel>at. j
t
(04) VirgoMaria seilicet, q u Deo oblata fucral, ac Di-o sacra babebalur. (C5) Nescio, an quisquam facile auctori dalurue sil. cclatum prorstis Virgini fuissc, quaudo Hei Verbuin carneai assumeas ad iiihabJlandum \n ca desccndit. (66) Sedem seu regioncm inacceasam () intcllige quibusvis ifiimici insidiis. ldo<i pnim, ul Gcnnanus dixil (snp. pag. 56/) noti prius roiicepta fnil, quain illam Chcrubitiis flammeo glaJio custodiondaui Dcus iradidcrii. (C7) Ilaud obscuruoi esl, hic ab anolore indiîlari illum Simeonero, qiii deimle, ut sancttis Lueas
in Evangelico (cnp. n) narrat, Jesum infaniem in iilnis suis cxcepii. Qtianqnam vcro opinio, q u ferl hunc Siuieonein sac<Tdolia insignitum fuisse, exlguis (ui sciie munei Frauc. Xaverius Palrilius, De Evangcl. lib. m , disserl. 26, n. 5) argumeiilis firniclur, itegari lanien non potest, eam anliquissiluam e*se. Quin imo ad summuin sacerdoliuiu cvechim eum fuisse iradunl iuin Protevangelium Jacobi (Cap. 24 apud Tbilo pag. 27*1), tuin Evangolium Nicodcmi (cap. 16, apud eumdein Tbilo pag. (i53 seqq.). (08) Yulgaia fcnbalur opinio, saccrdolco, qi Mariajn incimern a parentibus ubtatam excepil,
0 R A T 1 0 SS. DEIPAR.E V i S I T A T I O X E M . fX6 , \ Hoc ilaque eum nosset ijla cujusvis malitiae ne, . scia (69), seetm) ipsa rcpulabal, quanam ralionc * , &acerdolem alloculnra esset; non qnod qnas ad ' ipsam periincbanl, incomperta isti (orent; neque , enim de hoe soflicila erat ptira illa ab omni oslen . lalione; sed com ie-notum bominem alloqui opor , teret, rci insolitsB verecundia 9nffundfebaiur. Et , sane quod ad prxclara ejus inlroeptcienda speclat, \ ; non magis ea comperla illi babebanl, qai oculis eam conspexerant, et longiori inspeclione conlem , , plati fuerant, q-aam et alti ex audilu perciperent : \ atque ila dum nubes illa sote lucidior in conluen ; . tium aspectum veniret, cujusvis quidem intellecltri manebal wnpervia; ab iis vero, qui prirao in ipsam inciderent, ne aspeclari quidem ob emicanles grafue fulgoies facile poierai. CJ"'. V I . Hac ilaqtie ratione ad proximum sacerdotis ; colloquium addubilabat; simul vero ad Deum, qui \ tn Hlasibi compiacebal, ac myslerimn operabalur, , , , sermonem crigens, bis ewm dictis aflfabatur : Tu, , \ Domine, inquiebal, quemadmodtim ea quoque, , quac in me implela ]am sunt, ad prosperum fineni , pro surauia tua boniiaie perduxisli, ancillamque . tuam servasii irrcprebensam (70), pari itidem be , , nigniiale, quidquid ardui dein inslel, considerans, , fac me dirigas. Cum enim ad providentiam tuam , \ . , , Domine, utraque specient, abs le praeler opiitio , nena babent, u l mirum priucipium juxta ac finem ; / \ sorliautur. Quis enim, Crealor mcus, quis ant> quoruui jusiorum lalibus, lainque prajclaris donis ; / dignus unquam est habilus? Quis eam sortilus cst ; ; ; * vildB ralionem, quae cum viia mea, ab infanlia ad ; ; prscsentem usque diem, comparari queat? Cuinam , , palriarcbarum similitcr contigit, ut taro ampla sibi ;, \ \ proponcrcnlur ? Cujusnam aures bujusinodi pro . inissiones exceperunl? Ingenlia, Domine, mihi, aot, ; ; ; ct generi nieo abs le parari video beneflcia, dona , ; pcrcgrina, cl quae ad exilum plane novum pcr , , , tingant, quippe quorum et primordia plane sunt . inaudila. Quid libi pro bisce omtiibus, Domine, relribuam? Qua? verba reperire qiieam, ut promcritas gratias agam , vicemquo tibi benefaclori meo r*pendam? Ecce nempe tuis, Dornine, arcanis Gdem babcns, iis, qua; pra?nuniiala suut, assentior. V I I . Gum [itaque accedenteni iilain sacerdos '. conspexisset, in graliarum aciiones inenle divini , \ ;, lus illuslrata sic cruinpebal: 0 qualia oculis nicis ' " ! bodierna die conlemplanda sunt bona! 0 diem " , fauslissimam, qua3 lanlam laelitiani obtulill 0 ! " advenluin, qui bonuiu supcr oume bonum addu ! ^ , non alium fuisse quam Zacbariam, patrcm sancli Praecursoris, illumquo ea occasione edor.iuin divirtitus fuisse de beata3 Virgints magnalibus. ((i9) Haec quoque pluribns aliis addcnda est nomonclatiouibus, quibus Virgo ipara exortiabatur. Et isla quidem () vim prorsus maiorem babel ad omnimodam ejim purilaicm cclobrandam, quam plures alia;, . gr. , ;, ;, et c a i ; quippc qua? suam habeant veritalein, l i c t i i , de quibus praedicanlur. turpes in antecessuin mactiiis cxstiicrint (vid. Ephes. , , Coloss. , 2 2 . ct Suicer. ad vv. ; el ^) cuiu lameu iicuio vcre dici queal, qui vel bOiitcl labo quapiaiu infcctus fucrit. Qtiod vero Virgo Deipara bac appiHationc anlonomaslice designeUH \ id aperie indioat, omnimodnm hanc Virgiuis purilalem peculiari quoda:u bonore suspici a fidelibus consuevisse. (70) Mire bacc congruunl cum iis qune Isidorus Tbessaloniccnsis habet, in hotniiin de S. Dcipame Nativilate ( 16, Sup. parl. i , pag. 23>). niat enim I.sidorus, sorliiam Doiparatn fuisse comimmem boininum condilionom in qucc reprelienxione absunt; Jacobus V I T O Yirgincm inducit gratias Deo agentcm, quml scmct ab iis omnibiis, q u rcprebensioui sini obnoxia, ititcgratn scrvaveril.
CC7
JACOBI MONACHI
668
c i t ! Quantum in te, Virgo, miraculum, quanlum , \ ! \ \ . le latel mysterium! Omnem utique menlis ca /> plum, el omnein vim sermonis excedit, ac super ; ; omnem dicendi facullalem extollitnr (71). Quibus ; crgo le congrue excipiam verbis? Quibusnam te , gratulabundis vocibus compellem, qaove gaudens ; bonore prosequar? Quam tibi aple reverentiam cxbibebo ? Quosnaro excogilem oris sonos suavis- , simos, ut ad suavissimum aspeclum luum cloqui , \ inslituarn ? Sermonem vincil roiraculum : praecladit . ^^ bnguain rei novitas, ne de iis, quae in te sunt abscondila, disceptare aggredatur; ad haec enim nc prope quidcm accedere praefidit, sed ea tanlum, quae le circumslanl, contemplari ei enarrarc exop fal. Ha3c palam Ineflabiles divitias luas oslendunt; b*c thesaururo in le recondilum nianifeslanl; ex . cxterioribus, quae stupore percellunt, imiuensam inleriorum magnitudinem percipio ex iis, q u subobscure cernuniur, prorsus lalentem animadverto bealitatem. VIII. generis nosiri fecundiias (72)! Quam exuberanti fruclu dilatum illud c s l l Ferlilitalis bujusmodi nobilissimo gemiine praecelsam angelorum naturam stiperavit (73). Propaginem istam extendit usque ad mare, et usque ad coelum suum ipsius palmilem extulil, vitemillam scilicct fructus sine irrigalione gignenlem, sanclo Spirilu fccun. datam, gratiae uberiale saginalam, racemum nullo praeeunle cuhu ferentem, e quo dulcedo dislillat immorlalitalts, e quo mysticaB laHitiaR lorrens effunditur, e quo saluiare poculum impletum omnes, qui ex eo bibant. incorruplionis munere diiabit. planta, coeli convexa atlingens, quae sane et ipsos COBIOS prelergredietur, el universis intelli- ^ gentibus virlulibus subliinius ascendellO umbrosa arbor, quae universam naturam ralionalem contexit (74), et super omnem, quae excogilari possit, altitudinem est evecta; e qna plantator recondilo plane modo veluti e monle nemoroso orielur, el figuras in finem, ad quem tendunt, verilatis conIrabet; cujus qui percipietur fructus, omnibus degustaniibus alimenlum immorlalitalis exsislet. Quinam, Virgo, excogilari queant sermones, qui magnalibus luis congruanl? Quae nova sensa rebus ipsis respondere possinl? Quae inveniri laudes polerunl ad corum, qui tc genuerunt, decus efferendum?0 felices tali prole parenles! ofecunditas, quae cujuslibet crealas felicilalis assecutionem superatl D Huc igiiur age, quae sola prope ad Deum accedie. (71) Habcs/amiliarissimam SS. Patribus sentenliam, quaicuuque ad Virginem Deiparam periinent, omnia iustar miraculi babenda, ut eorum celsitudinem neque mens cogilando, neque lingua disscrendo assequi ea poasil. (72) Consonai bajc senlentia cum iis, qnae a Petro Argorum episcopo slalui vidimus in bomilia in Detparw conceptionem ( 40, Dart. , 136); ftlcrililalis nempc maledictione laboraveral humana nalura, quousque Mariam gigncns tandcm fruclum Dco dignum protulil. llinc panlo inira vidcas licct, Virginis parenies laudari. u l tai? H . "Q ! ! ; . , \ , , , , , , ' , , .
4 r
" Q , \ ! " , \ ! , , \ . , , ; ; ; " I , !

9
, prole beatissimos, ac nulla salis laude cclebrandos. (7p) Auctor, uti patet, non modo pro certo habet, Deiparam fructum Deo.gratura fuisae exoriam, sed a prima illa origine sua (quod est nobili^simornm tbeologorum scttum) lam praeclaris a Deo donis fuicae eiornatam, ut ex tunc coeleslibus spmlibus longe praecelleret. (74) Describilur nempe Virgo ceu arbor, qua? languidum bumamim genus umbra sua rettc\ai;ex quo sponlc profluit, banc arborem commum \vA* guore censeri non posse laborantrm, aigne adeo priina?vo vilio immuncro es$e aflirmandam.
669
ORATIO I f f S S . D E I P A R i E VISITATIONEM.
670
, - qnse mysterii splendore refulges, quae super om , nera anguenlorum fragranliam stiavissimum exha las odorem spirilus, cujus veslimenla, pnrilas , scilicet, spinlalem omnium sensum demulcebit, in , cujus ungnentorum odorem current iilirae r c g i s , \, \ - anima? inquam, quae archetypam rcgiamque spe. , - ciem custodiunl. Yeni, qure olim pulchra es vo , cata (75), cujus adventus ardenli desiderio concu , piscitur, quam jaindiu invitai prophelarun chorus, quam justorum concordes voces magna cum , , . - taetilia exquirunt, quae gaudium jam antea speratum , quae jucundilas jam olira pracnunliala ; exsislis (76). Quxnam laelissima alloquia adven tum luum primo excipienl? Qaicnnque excogilari , popsit honos infra luam jacet magniGcemiam, quae * . honore quolibel praecelsior esl, el a solo Domino gloriam, qua digna est, nanciscilur. ' . IX. Sic igitur Reginae jam propius accedenti , sacerdos occurrens, ex immaculatis ipsius manibus , $ cuin timore et gaudio claboratam accipit purpu , , ram; quam ulique cum amplexus tcnerel, lias vo * ces, u l i credere fas esl, eflundebat: " ! opus, mira concinniiale et eleganlia perfe clum! velainen, quod textura suae opificem ! sorlilum esl ipsum Dei tabernaculum ( 7 7 ) ! Quid ; nnquam lam prciiosum in ccleberrimo boc lemplo }| dedicatum esl? Quaenam adeo sancta supellex in sanclo boc labernaculo oblata unquam fuit? Qua ; , , libet hoc victima venerabilius est, hoc quovis sa , (; crificio sanclius, hoc quacunque oblalione acceplius, super Abelis primitias, super Abrahami ' , , bolocauslum, super quodlibel ab justvs oblatum . " e frugibus muiius excellii. Quod enim per ejus , modi oblationes illi praesignabant, nunc mirabi ^ . liler perfeclura io Hlibatissima ista, veluin boc afferente, conspicilur. . , X , llaic (Simeon) elata voce profalus, Virginis Q ! dein magnalia celebrare inslittiil: Maria! magni , ficavit Dominus Deus nomen tuum, et eri$ benedicta . in omnibus generationibus. Haec deniirantis el slu* pore perculsi sunt verba, hominis qui prae ineffa 0, bili portento vix compos esl sui, et mente defixus /5 . httret. Tunc enim roirabunda ejusmodi allocuUone . uli solemus, cum veluti atloniti obsiupeseimus. I ", \, ! D qualia, inquit, in le complentur! Magmficamt Dominus Deus nomen tuum ; superexallavil, inquit, , \, ! * \ gloriam luam; hanc super crealuras omnes invisibilesjuxla ac visibilesextulit; hanc omiii humana , gloria ostendit sublimiorem, banc angelica incoin , parabiliier celsiorem eflfecit; magnum et universis inlelligibilibus naluris praBdicandum nomen ttium * ; reddidil; magnuin idem in Principalibus el Po, \ , \ lestatibus, magnum in Thronis et Dominalionibus ,, ,
eo> 1 M
* Cani , .
rima iu ss. Bibliis recurrere, qua; de Virgine Deipara intelligi debent. (77) Yirginem ncmpe. Deiparam, quae passim apud Paires appcllalur Dei tabemaculwn.
(75) Auctor manifeste alludit ad illud Ganlicoum (cap. i , v. 44): Ecce tu pulchraes, amicamea, ecce tu pulchra es. (76) Vide conslantem Patrum scntcniiam, plu-
671
JACOBI MONACHl
C72
magmim ct desiderabile in tuo lioniinQin genere. *, , , E l quidein non dixil, Glorificavit, sed, Magni/tcavit, \ , lanquam si cxinde signiflcareUir, ejasmodi hoc nomen esse, quod nec pro meriio siimari, nec ulla ralione explicari possit. '. X I . Quale porro est hoc nomen, lam prxclari ; gaudii parens, quod Dominus Deus magniflcavii? ; , Quamnam hujas Virginis appellalioaem lania glorta \ Deus cuniulavit? Num propriam ac personalem, , \ eam scilicet, quae illain ab reliquis ejusdem gene ; ris et numero et singularibus proprielalibus disxernit, an vero communem ac spectalem, quae , , eeilicet pari ratione omnibusejusdcm speciei iitdividuis coramonicater? Nullam reapse barum appci * , lalionum videlur bic scrmo innuere; quanquatn \ et ist*, glorificata ilta, simul conglorHical fue- g , \ \ , ' rint. Sed liceat pnemiuire, cujusmodi illud sit, \ \ , . quod et celebrandum et magniftcandum inieliigi \ ^ , tur, Creatoris nomen, quod sane et aeternum est, , -el sauctum el admirabile, et in oranibus genlibus . terrtbile; eadenn deindo raiione et de preclaris ; -simi nostri gaudii nomine slatucre. E l sane quid ; , quid divinum esi, cura nec roente comprebendi \ nec verbw efferri queal, nullo, patet, nomine eigniGcari polesl, nullain appellaliouis impositio- . \ , jiem subire. Quodnara igilur est ejus nomcii, quod . omnium ore glorificaiur? Aul undenam, u l imponerelur, acoepit ? Plane fatentur simul omnes, boc , $ . " nomen esse Deut: boc illius el propriure ei solum , ^>sse crediUtF. Eisi enim plures divina Scriplura
<lcos nominal; at de ipsis, qui reipsa nibil sunl, G ^, . ; , , lanquam si aliquid essent, ad eorumdem fallaciam * ^ redarguendam loquilur. Sic ilaquc ex boc ipeo, * quod sanc riic discussuin cst, inlcllige, c l Virginis uomen plane perspicue deprebendi posse. Quod < nim ibi ostendit, magniiicandam esse appellaiio- , , . . nem Dei, bic rcspondenie boitoris gloria appcllationem innuil Dciparce. Hoc siquidcin solum illius \ . uomen, boc proprium, boc verum; boc umvers creaturee magnificanl; hoc homines glorificani ac supra modam benedicunl; hoc in omnibus antea geiierationibus inauditum; hoc illtus lanltimmodo propriura omnino esl, quetnadmoduRi el unius Grealoris proprium esl nomen Deu$. Et sic quideni de bis existimare congraum fuerit. Nunc vero tcmpus ad bisloriam nos reverli. X I I . Inqail enim : Exsurgens Maria in diebu* illis, '. , \ , abiit in montana cum feslinatwne . Vide narralio num consonanliam; non eniaa evangelica narratio . " >dixit, eaaem dk aut jml diem alteram, aut alia ^ , / , quapiam ex tequentibus, sed in diebus iliis, per in Y.A\ , ' , dcflnilum sciiicet lcmpus innaetis, Mariara dpmi insianti opere fuissc necessario deienlam : quod quidero alia bisloria maniieslo (radit, ad perfi , ciendnm (vcli) opus id factnm fuisse; adeo u l vc . hememissimo quidem desiderio ad (invisendam) \ Elisabetb iinpeli^retur; raiiono tamen, quam an * lea diximus, deiinereiur. Utraque vero bistoria : , simul composita edocet, illam tum ad saccrdolem . * tura ad cognalam oodcm se itiners conlulisse, v i , dclicet ab aedibus Josephi ad sacerdolem, ab islo . vcro ad domiim Zacbaria3. Quocirca bisloria d i c i l : fniudium autemcum pcrcepissei Maria, ptofccla csl adcognaiam sua Luc. i, oO
f l t , l
673
SS. D E I P A R / E VISITATIOXE.VI.
671
" ; ^ . Gaudebai concordes secum reputans pra , \ dicliones. Cum cnim ob insuetnni cura sacerdotc , {5 , colloquium omnern fandi libertalcm vcl anteqtiam , in conspeclum illius venirel, aniisissel, banc vero supra spein deinde nacla esscl, iuexspeclalo sue~ , ; , \ cessu laetabalur; seu potius gaudium illud historia , , \ indicat adeptani eam esse, quod solum vere esi , , gandium, et quo solo deleclabatur, quod soium , ; , discupiebal, et quod carne jam indulum inlra si , num suum gestabat, Mipersubstanliaie aempe Ver, , bum, pritnum gaudii auclorem, laHihae dispensa , , iorcm, pukbriludinem vota qusetibet excedeitlcin, , - ornamenlum quamvis venustatem vincens, unicaî . , appetendam exsultationcm, voluptatem orone de . siderium superanlem, dulccdinem qwae nunquaiii satielalein affcrl, jugem ardenliutn volorum scopum, qui exoptatis amoris jaculis amntos sauciat. Hunc curn in se excepissct illa gratia plena, gaudio, quod mentis iransceudit caplum, exsultabal. \ \, - . Exsurgens autem, inquil, Maria in diebus . itlis. Undenam exsurrexit immotum illad fulermr>, , , , _ civiias inconcussa, innotenda ftrmamcnturo, basis , bumani generis, primi genlis noslra . papenlte ful, ;, \ cimentum, novae ereclionis susteuiacuJum, repara, ^ , ralionis omnium fufldauiciUum (7&), gauctii radix,, , , naiura toiius priimii, rniirus, soper quem inaedt ; ; ficata salutis nostrae firmiias ianililur? Unde erg , cxsurrexil ? Ex Josepbi domo in qua sane stiat . \ , , , ipsam virlus constantissime delinebal. At vero ' , ; - quam ob rem non dixU, Egressa est, sed, Exsur . rexit ? Jugem scilicet et coneiantero tluu quietera t ; v \ sapienlissiinus evangciisla per hac signiiicare vo luit. Nam slabiliia quodaromodo et iiamet* super fundamenlum patientiae el sanclilatis- deftxa eonei . ^ stebal; oeque iorailan eiira inpelleoiea neceesitalem ab insiilulo suo discedebat. 1\ XIV. Quae crgo in domicilia seovel4i m sacra , \ rio abscondila solebal maneve, ad sacerdolom et , in mootana cum festiaaiione se cunfereboi, bisce tfTj , , , facile vocibus Deum alioquca& : Ego, inquieixrt, Doiuinc, lua nie graiia guberaanle, ad banc u^que , , aetatem el ad praesenlem dicm ab iis omnibug me custodivi, quxcumque ad corrtrapendaiii per . sensus purllatem meiitis suDt idtoiea. E l oeulis * , quideui concedebam u i , ubi opua essefc, cernerent; . sed quanlacunque videndi vis inerat, totara ad \ , magniiiceuliam tuam conlemplandara erexi. Aures . porro pura& iihbaiaeque servans> parata* babebam \ ; ad divinarui rorum explicationem excipiendam* , Tum labia tum finguani in te collaudando aseidue . * exercens, incorporeas aaairas in corpore slude bam aemelari. Nutta uivqîanrr lcrrenarnm reruin, , meam a le mentcm avcrtit : ad uiiam> enim t u l , , coniempiationem iugilcr eam inleadê coueuevi ; , organum memetipsam exhibens lui latidrbus r t ^ , . sonans , organmii a sancto Spirilu ad sujcrnas^ */. ^^ barmonias aplalum, organum suavissimes piiriuilia.
9 1 T Vl
(78) Plures hic habcs senientias, quaj nullatus permiUunl, ut Virgo Deipara prim&vo laborasse \ i l i o existiinetur. Quomodo cnint lulcimemum csscl lapsi primi parewlis, si et ipsa iapsa in eodem b;c-
rebal lulo ? Quomodo novce erectionit $u$tetrtaculum. si cuui alris jacebat, et cuoi aliis eral erigenda Quomotio reparaiionis omnium *fundam*ntum si couiinuni omiiium involvebalur ruina ?
9
675 * JACOBI MONACHl 676 concentus modulans, quod coelesiiiim Virlutum , , canticis respondet, quod cherubicis glori \ux , . carminibus concinit. Insaliabili l u i ardcns desiderio, indesinenter prosequor laudalionem tuam; , , amore l u i cor saucium intus gerens, in verba amoris incessanter erumpo. Hic amor inibi cuin . , , ; corpore succrevil, bic cum mente adolevit; cum hoc simul congenila anima mea (79) bymnodiam inlermilli nesciam periexit. Lux enim es, Domine; lux undequaque suavissima; lux cilra omnem comparalioneni desiderabilis; lux quae cilra lem , porum spatia intelligilur; lux qu lemporis vicibus on subditur ; lux in innoccnlia mea , refulgen; lux dirigcns gressus meos; lux, quain , \ per admirandum illum nuntium in nie excepi (80), , . qua mullo cum gaudio locupletata sum; quae omnem vincit dulcedinem, q u * cujusvis illuminalionis origo est; banc modo ceu lampadem lenens , et ceu fidelissiinum cuslodem mecuin habens, instielis me ilineribus commillo. XV. Cernere ergo lunc eral immaculalam illam '. Hv ^ e loco in locura transeuniem, et jugi incessu gres- , , sus alternantem, subjcclumque solum vesiigii* . " , suis puritale periundenlem. 0 l6rra illa, quae i m pressa purissimorum illius 'gressuum signa exce- 4 p i t l 0 quis expedilain rnilii viam ad veneranda Uia loca praebeal? Quis milii iribuat lanluio v i - ; , riuin, u l illuc appellens dcsideriuni meiim expleam, , ut lerram illaiu deosculer, quam iinmaculalissimi , ' illi pedes calcaverunt, in qua illibatissimi illius , ' iocessus relicla sunt vesligia (81) ? Ul bumum illam ; " apprebendens, ei oculis ei ori apponam, meosque , \ , seusus omnes sanclificem, eamdemque in sinu , \ meo ccu pretiosissiiuum ibesaurum recondam ? . X V I , Ecce enim creatura* omnes illi per medium '. transeunli.obviam veluii occurrenlcs, gratulabundis C , laelisque illam vocibus excipiunl. E i terra quidem, . , lanquaui.proprio inprimis germine superbiens, ita , propemodum exclaroat: En floridissiimis ramus meus; ecce fertilitalis mea3 fruclus, exuberantes , ubertalis meae divitiae, uberlatis ei benedictionis , , fecundisshua feracilas (82), per quara a daninaiione ' , ferendi spinas eripiar, per quam a Iribulorum as- ' pmtalelibcrabor. Ipsa esl oblatio mea, perquam a . \ , * inacuJis abslergar et mundabor (85), et quae idolorum , nidoribus anie polluta, et impiis lavacris contami T
(79) Nihil sane praeclarius ad sanclilatem primae 0 sosiomum, ubi scribil (in P$. 49, n . 1 ) : Nec ipta origini Virgini coaevam pradicandaui dici poleral: Virgo, quct eum utero gestabat, noverat arcanum si cnitii cuin vehemenlissiiuo Dei amore- beata mysterii. Deipar aniina congenita est, divinamque charila ^ . tcra uori secus ac ex communi theologorum scn(81) Videsis, quomodo praerogativa, qua3 maxime lenlia angelici spiriius ei primi parenles, simul in Virgine eniteuat, aique adeo prae reliquis obsercum naiura accepil; semper ergo sancla fuit, vabaiur fldelium mentibus, easque percellebat vesemperque Deo dilectissima ; nec lartareus lyranberaenler, puriias esl illa ainguiarissima, qiue cirnus banc animam sibi olim fuisse sedem, jaciare cumslaniia omnia veluti sancliflcabat. uperbus potest. (83) Uabes bic, quid sit feracilas, de qua lerra (80) Hsec verba, ut pulo, ab Isidoro vel incogibaec nostra gloriatur. Quasnempe nibil praeterquam icntc exlorsit communis omnium sententia, quae spinas ac tribulos dederal, landem floridissimum non modo tenet divinum Verbum incamalum ex ramum prolulit, cum Mariam progenuit. Q u protunc fuisse, cum illud inter Gabrielem ac Virginem fecio senlentia, nisi ad honiinum orlum eumque colloquium babebaiur, sed uli certum habet, id maxime referalur, plane, uti patet, falsa cssel. beai;c Deiparae ignoiuni non fuisse.A qua quidem (83)Oblalio, perquam macuke emundenlur, non seuienlia, u l vidbnus (sup. IV, pag. 479) disccssipolest, uii uiauifcsluui esl, iisdciu uiaculis iceda sse Auclor vidctur, ei buic pr&ivisse dixeris Clirycenseri.
677
ORATIO IN SS. DEIPAR2E VISITATIONEM.
678
, \ - . \, * , . . , , * \ , , , \ . \ , , () , , , \ . "Q ! , , , - ^ \, , . " , ^ . * > , , , , , , , , , -
nata erani, jam mystici sacrificii altare evadam. Ipsa esl, per quam ab abominationibus liberala, doraus eipialionum conspiciar. Ipsa illum inferl, qui me ab humani generis deliclis exonerabit. Ipsa corpore indutura eum gesiat, qui grave peccati onus a me l o l l i t . q u i super nihilqm fundamenta niea collocavit, qni proprio pugillo ampHludinem meam compleclilur, qui aquis me veluli fasciis circumdat, el ine perenoiler continel. Ipsa est v i r ga, incorruplionis flore fceu, e qua lanquam e calice bic prodiens, erroris procul abigct inauavilalem, et graiiae fragraaliara exhalabil. propaginem meaml sinum, in quo haec plaoia (84) ad maturilalem venit; e qua progerminans immortaliialia fructus, filiorum meorum slerilitalem in frucliferaiii pieiaiem commutabil; et cujus verbum, in omnibusfinibus terre disseminalum, in centuplum augebit ubertalem, excuhique soli labores rauUiplici cumulabil usura ! agroruni meorum suaveolentissimum lilium, quod puritalis suje ungueiituni omnibus aniroarum ulceribus affundet (85)! Tu suavibsimuses odor : lu es, quse virtuium luaruni aromalibus lolura mei ambilum aspergis : lu fons es illimis, e qua, lanquam iinbrium stilke, defluentes gratiarum gultae faciem meam pingui uberlale fcecundaiit, et jucundam vcnuetaiem meam i r r i gant : tu es lampas, qiue me per universuin circuituui illuminas, quae solares longe vincis fulgores, quae radios tuossuper ipsos coelos expandis, et pcr
; * , - Q quam bis quoque pulchritudine anlecello; ei bi " quidem propriis illusirati luminaribus sese magui , - fice oslenlant; ego vero prae illis cum te possideam, , quovis eorum ornaiu magnificentior appareo ; illi , - genita luce exornantur, ast ego generalionis auclore ptr le advenienle condecoror : iili iacturis \ , nobililaulur, ego autem faclore : illi aole illun.i\ , , nanlur, qui et nubibus obumbralur, el occasum subil, at ego Sole justiliae, qui ueque vesperam \ , , neque occasum novii, per quem el ille acccpil ut essel, el gloriorel resplendeo, quippe te gesto, qwc , , , illius esvcbiculum, qu;e inOnito inlervallo angelo , . " 1 " runi currum superemines (86), qua; ibalamus cbe ! , - rubicus, quae forceps seraphica, quae regius ibronus, , quae coelis subliniius paiaiium exaistis. quot et . ^ quaulae niibi gloriaudi causaelO gloriae meae auc \ * i r i x ! In te niemel efforo, gloria tua obleclor, te xa\ * - tanquam germine ineo proprio superbio. Te dorso \ \, ^ meo ferens, ab huinanis inquinamentis emun , . dor (87); sancliflcor immaculaiis el honorandis tuis gressibus; suavi odore perfundor a poritatis tua3 unguenlo; in te exsulto, propter le flduciam sumo, et roecum orones crealurarum ordines. '. X V I I . Sic omnium Domina, ab omnibu* gloriii(84) Quaenam emmverolaus esset sinus B . Annae, siquidem baec planta, quod ad originero speclat inde deductam, viiiaia fuisset? (85) Imagine paulo diversa eamdem cxpressam babes senienliam. Nisi enim Deiparam gloriosam communi originis vilio exemptam slaluas, non siiaveoleDtissinium tibi parebit lilium, cujus unguenium ulceribus aliorum sil medela ; sed et ipsa eodem ulcere fcelere dicenda erit. (86) Deus iri sacris LiUeris cherubicis bumeris veluli quodam curru invcclus describi solet. (87) Nisi Deiparam vilio quovis immunem aflirmes, iilius non secus alque aliorum iuquinameiilis lerra delurpata pari jure diccrelur.
679
CSO JACOBl LNACHI , . cata, iter suum confeiit. Quocirca (Evangelisia) , ' Abiit, i n q u i l , in monlana cnm festinatione, tn civiiatem Juda; et inlravit in domum Zacharice, et , , ". silutavit Elisabeth. , , Ei (actum est, subdit", ut auduil salulattonem Elisabeth, extullamt infam in vtero ejus.Ef/fl- , ^ . , clxm e$l, inquh; quidfactum esl ? Novum prorsus, ; , \ ei adroirandum, el a naturae ordine alienum. Sola vox, ut prolata esl, nalurse leges innovavit: sonitus . ) salutalionis auribus iftsonuit, quae vocem audire * ; ; ;, non poterant; vox virginalb, virtuie illius, qui rn Viigine inhabitabal, infanlem maternoadhuc utero , . , , , inclusuni excussit. Vt andivit, inquit^ Elisabeth, " ' , verbum ingrcdiebatur in aurcs, et gralia foelum , ; uteri eoimnovebat. Yox operabatur, et addebalur " ! virtus. verborum vim ! Exsuitavit infans in utero ejus. Pcrsensil praesenliam Domini, immaculaue . " ; , , illius voces audivtl, Crealorem, qui hanc movebat, , \ agnovit, ei sahibus suis baec niatri suaepropemodum . ioquebalHr: '. , , 5 , XVIII. Anleverle, mater, prajfeni teslina, prae cnrre obviam ferenti Crealorem incarnatuin. In . , ipsa Doniinu9, ianquam in coelesli throno, advebi . tur. Hic nalnram innovat; bic res immutat. Pr% . sentiam ejus ferre silentio non valeo ; non possum - non prsedicare etim, qui me ad boc excitavit, ad , ^. quod pneordinatus fui. Usumfructum ferre festino, quippe qui, ul prawficlum est (a fprophetis), pra> , deslinatus * fui, t essem vox clamantis, et pro- , \ . . , \ pterea ad mimsierium menm explenduin impellor. * Ne ergo cunctem, mater; commoda mihi Toccra, , ; ut vitam depradicem; eapple meae loquendi i m poientfce, ne conslitiuis partus lcgibus viin inferam; , ne coBimiilas etmciatioRe tua, ut nova partus ratio , * tibi contingat; nc velie, gratiarum actiones diffe* 0 , rens, naturae teges cernere immutalas : ego sane * bujus daustra eogor perrompere, lerminos ejus , dem transilire compeHor; non patienier hos ille . pcrferl, qui naluram immuiat; qui ordinem eon stituit, is ordincm solTil. Ipsa li> te habes certam , * rerum fidem; cmortua onim membra tua ipsa ad . , generandum viYenlem corroborayil, arefaclajque , ; naiurae nberlatem jusau suo conmlit. Isie, qai * * in utero impolltHo faelus est infaits, in oteris luaiernis infanles forwiat : hie naturam effingtt : 5 ^ bic Uneanttnla coitfigurat : bic amraae creai : hte seminalem subsiamiam in osea ti nervos et earnes \ \ , \ eflingit; bic artus coiiipagine jungit, sohibili em vinculo colligans, insMnlos tamen sua ppovidenlia , \ conservans; hie in lacein feettis edacit, et a n i m ; , \ poleulias inlellecluali rationis luce irradiat. Ejus . ergo advenlum honorilicis excipe verbis : excipe corpore indutura eum ipsum, qui divinitale sua . implet universa.
4 4
XIX. At prius landes iit eam confer, qtus illum suo sinu gestat : venerare ceu rcginam illud natura: noslrac decus; acclamalionem huic geaeris
1\ > >^
Luc. 1,39,40.
Ibid. 41.
e i
Joan. , S3.
ORATIO I N SS. DEIPAR VISITATIONEM.

* ' - humani benedictioni plecte festivam, qua ejus gratiilcrisadvenlum ; conlexe pro mcrit s illi encomia, : . quse quolibet est honore digitissiina. Excipe illud , coelis prsecelsius palalium Regis angeloruui, intelu \ , * { gtbilem ac niundo praccelsiorem thalamuin, in quo ipse Crealor crassiludtnem carnisnostrx sibi de, sponsal, inquo dispensalionis mysterium perficilur. . , Ampleclerc lucidam nubeni , qua circumlecius Sol justiiiae aimclum corporeae substanliae sibi circumdedit; cx qua naluram nostram induius , primis parenlibus tunicas maledictionis delrahct. . . , , ' Haec est, mater, per quam dissolvuntur partuum ' mceroivs, per quam progenitorum lacrymae absler . \ gunlur. Ipsa est priniitiae benediciionis, ipsa laeti, . liai con< ilialrix. Introduc simul cum introcunle ' ipsa graliam : rcpone l i b i , banc suscipiendo, gaudium ; gaudii cnim donis ipsa suscipicnles se re . , - muneral. Hanc Dominus cum porlam suam effeccrit, eamdem ad coelos aditum apponet, ipsani , . * ad paradisum januam conslituet. Haec cherubicis ibronis esl supcrposita : hsec prc coelestiuin spiri . luum ordinibus glorificala esl. Haec labernaculum ipsis coelis lalius est effecta : haec radios sole lu cidiores emittit : haec micantioribas fulgoribus co . ruscal. Ha?c vestii decore nalur&nostr&deformila , \ tem (88), et ignominiam ex veteri praevaricalione . inustam pcr parlum suum gloria commulal. '. X X . Haec saltibus guis Joanne quodammodo , \ claniante, eliam EHsabelh ejusdem gratiae spirilu , - ^ afflata, inarticulalam (infanlis) gralulationem et , \ gratiarum actionem articulala voce deprompsit, . ' , et foetus sui affectum sonitu vocie manifestavit. , , Itepleta esl enim, i n q u i l , Spiritu tancto Elisabeth; , et exclamavit voce magna, et dixit: Benedicta tu , inter mulieres, et benedictm fructus ventris tui. Et . , unde hoc mihi, ut veniat Mater Domini mei ad me ? ; , Ego enim, a i i , hujusmodi te suscipiendi honore , ' plane sum indigna; spem omnem res excedit : , regina ad servam domina, ad ancillam v e n i i ; quae , honore quolibet celsior exslitit, eorum, qui abjc cliores sunt inter homines, ministerium impendil; quae angelorum satellitio honoralur, ad famulanlium conditionem se demittit; quae reruro omnium , Dominura in se continet, ad pauperculum diversu . \ \ - D riuni se recepit. Novum vero ac mirum de te, Domini Matre considero. Quomodo t u , quae in . sacris illis silcnlii penetralibus considere consue, ; , scebas, ejusmodi te ilineri cominisisii ? Quomodo , quae in virlutum luarum recessibus, veluli in , nupttali ihalamo, moras agerc tuas, solamquc , - harum semilam deambulare solebas, quse ne a 1 ; vicinos quidem familiares pedcm admovebas, quomodo, inquaro, ad nos lam procul dissilos advenisli ? , sane id majorem in modum Elisabclbani ia \ admirationem rapicbai, longioris scilicel ilincris
:
Luc. , . (88) Hic quoqne contextus nullalenus patilur, ut eam deforimiaicm, quam Virgo legit, Virgini ipsi inesse quispiam pulel : quac porro ibi deforPATnot. G R . C X X V I I . mitas intelligenda sit, qurc mox sequunltir aperiunl, ignominia sciliccl veteris prccvuricalioms.
03
6^4 633 JACOBI HONACHI luijus porlentum, simulque abscmia cujusvis bumani comitalus, qui eam roinisterii ergo sequere. " . tur. Et exinde velut ationila stupenda baec prolerl:
XXI. Ecce enim, inquit , ut (acta est vox /'. , \, ) tatwnii tuce in auribus rneis, exsvltavit in gaudio , infans in utero meo. Quid dicis, Elisabelh ? Unde . nosli, saltus illos a gaudio profectos esse? Qua> , ; nam gaudit indicia in illis motibus advertisli ? ; Qua3 loquela hunc foetus nondum loquentisaiTectum ; animi prodidil ? Quinam geslus, cordis motus dc- ; signantcs, hujusmodi laHitiam manifestaverunt? Nam, esio, saltalionis sensus etiara noleuti cer- ; * lus libi fuerit; at quod sallalio isla suum ab ex- sullatione ortum ducal, quibusnam conjecturis , . ; eognovisti ? , , Quid itaquenos, qui de ipsa (Elisabetb) verba ; " , facimus, quoad ha:c dicimus? Nimirum interim dum sakalio perageretur, matrem replelara gaudio , luisse, el consentanee per id moiiones animae fuisse ' \ . dotcctas; ex bis igilur eiiam in fcclu excilalam latitiani intelligebat. Magis vero el ex alio indicio \ . ; laHiiiam illani probe animadverlebat. Ex quonam signo? Ex eo nempe, quod bi salius sine ullo ejus- 3. \ , dem dolore acciderint. Non cnim existiraandum ^ esl, nullo vexari dolore malres, cum foetus boc , ' modo hinc inde agilatur; narn vehemenles ulique ^ , ;rumnaB illas corripiunl, el sagiuis ipsis aculiores , saucianl easdem dolores ; ct horum sane certum Q . \ arguinenlum sunt molesliae, q u illas in parlu i n , vadunt, quae quovis alio doiore ac molesiia utique , graviores sunt. Quaiidoquidem crgo Elisabelb ; ingeniem illam sahaiionem perseuserat, eain ta . men sine ulla sui molesiia evenisse considerabai; qucm utcro geslabat, gaudio e i sancti SpiriUis lacile perspexit, novam illam commotioneni foetus, operatione factam iuisee. '. , XXII. Quocirca cum illud cdixisset, in laudes ; , \, , dein Virginis plane singulares erumpil, et, Beata, , * tnquit , quce credidisti; quoniam perficlentur ea Kvplov. " qucvdicta sunl tibi Lomino. fidem nulla ora ! \ tione enarrabilem ! beaiam ac vere ter beatara , illam meiitem, quae ad lanlam fidei celsitudinem evecia estt Hoc nempe testimonium est, quod ! , Virgini perhibuit Elisabelb : ejusmodi, inquit, , \ , sunt, quae in le pcrficiuiiiur, atque adeo longe sunt supra fidem, u l nemo, proeter te, quse puris- \ sima alque omncm nalurae ordinem traiiscendente , \ fide excellis, iis sibi dcnunliatis absque haesila- . , , , ; & lionc credilurus fucrit. Ncquc cnim aut Abrabam, aut lsaac, aul Jacob, aut Moyscs inusiiato buic \ . lamque ministcrio facile ac nullis sibi signis ; , ostcnsis sese proinplos exbibuissent. E l sajie quo- ; ; \ , \ modo i l l i , qili lesliinonia olim a Deo exquisiveruul , , \ in rebus icvis momenli, nunc rei, qua? omnem superat coghaluni, nibil luvsilanles credidisscnl ? , \ , ; Qui enim aut tt rrae possessio, aul seminis niulli ; : , piicalio, aut .\serviiule iiberalio, dc quibus illi ad
1 6
Luc. , 44.
Luc. ,
45.
.85
ORATIO I N SS. DEIPAR^S VISITATIONEM.
61
^ , firmam fidem signa poslularunl, q u i , inqitam , , , comparari isia qucatil cum myslerio, quod Deus . in lerra visus fueril, et humanam naluram ex ic assampseril ? Et hac sane de causa dicit: Tu vere sola beata, quae nullatenus dubiis cogitationibus haesitasti, quae cara c&leris omnibus, ,tum cliam fidei excellcntia creaturas omnes vicisii (89). K P . " X X I I I . Quod vero omnimoda veritate conslent \ , qine aflirmo, ac plenara ex rebus ipsis fidem ba . \ \ bcant, jaro lcrupus est ul pro viribus demonslrcm. Ncmo porro suspicelur, in reprebensionem forle juslorum cedere banc inter illos comparalionem; > ; ; absurdum quippe esl vel hoc cogilare; scd ora , lionem cxspeciet, qiufi ostendal, queinadinoduin , , virlute fidei excelluerunt, ila Virginem non ;, & ^ , quidem gralia. muneribus ncque novo parius pro \ i g e r e , sed
R t l i g i 0 | q u s e 9 a n e n u l l u s p o l e s l s e r m 0 alt n
cgregio voluniatis proposilo suaque operura stre-
nuoruin prxslanlia, eorum virlutcm ineffabililer supergressam esse. Quis est itaque, qui majori plausu prae reliquis ; omnibus fidei suae excellcntia celebralur? 4braham profecto ; cujus cuncta quidero alia gesta digna ; , - exslilerunt, quse plurimum probarentur; sed ionge , majorem aestimationem, majoreraque apud posleros /' \ admirationem illius sacrificium sibi vindicavil. , - Hunc tamen videre Hcet in humanas quasdam co . gilationes prolapsum, el notalum, propterea quod , de oblinenda basreditale signa poslulaverit. Quo . modo autem et qua ralione, utique opus est, ut ipsa palam faciat hisloria. '. , , " XXIY. Dixit Deus, u l sacras Liuerae tradunt% , - ad Abraham : Ego $um Deus lum, qui eduxi te de 6 Sovral - terra Chaldceorum, ut darem tibi terram ittam, . ' ^, ut possideres eam. At ille aii : Domine Deus, undc , ; hoc iciam, quod posse$$uru$ tim eam ? Videsne pa ; Iriarcbae dubitalionein ? Poscebal ut per signa . certior de eo Geret quod desiderabat. Atqui suffi ciens profecio signum essc iili debuisset benefi, \ ciorum, quje jam acceperat, recordatio, et quod ille . ' , idera promitierei, qui se jam beneficum ostenderau , \ - Postulal tamen , el cum non posset fidem abnegare , \ , loqneoti, nihilommus ex peregrina promissorum , , . raiione ansam dubiiandi sumebat, ei exquirebat eorumdcmsigna, ac iflodum qualis dcmum fulurus D esset, sciscitabalur.
C 9
'. ; ; * , ; * ; ' \
5 3
XXV. Quid rro ad bac benignissimus Dominus?Nequc gravius id ferens acerbis eum verbis coepil increpare; neque vehemcmer indignaius illum bisce dictis aggressus est: Quidnam boc cst, Abraham ? Talemne eorum, quae a me dicunlur, habes in te ipso experienliam ! Istamne l i b i , posl
Gen. xv, 7-8. sciat, boc idem munus primis quoque paremibus collalum fuisse, imo vero et daemones banc orlun sui nobilitalciu jaclare posse/ Poslulal ergo allaia senteniia, ut ei Virgo beata a prima sui origme praeclarissimis divinae gratiai muueribus cxoniai^ luerit. Sin aliler, lanlo angelis ac priniis parei.libus Virgo Deipara inferior erit, quantum a divina3 gralLe lucc distaiu peccati leuebra*.
(89) Vim senteniiae fac probe advertas. NuIIum, inquit, virlutis aul dolis eximia) genus esl, quo lion quaslibel creaturas Virgo Deipara superavcrii. At enim si de its sermo sit, quae ad prima cujusqje initia spectant, quis nesciat coelestes Spiriius bac gloria bcatilaieque auclos fuisse, u i ia ipsa eorum crealione lucidissimis gratiai splendoribus nil^scerent, Dcique amiciiia frucrentur ? Quis ne-
887 JACOBI MONACHl 688 ea rjuae in Ift collala sunt beneficia, pcrsuasioncm . ; ; , inducere in piiimiim potnisti? Quid in his liabes , quod redarguas, quasi fraudatus promissis fueris ? , Noiinc ego te ex patcrna infelicilatc, tanquam ro; sam e spinis colligens, in mei agnilionem trans \ , luli ? Nonne cg.i, cnm auctor libi fuisseni ut a pa ; lenia sorle el cognationc discederes, domicilium , \ in anlecessum libi adornavi? Nonne alienigena ; rum Cliananaorum lerram cgo tibi subjcci, ot iran* ; ; quillam in ca libi sedera comparavi? Quis est, qui tuam in jEgyplum migralionem direxil ? Quis Pba ^ ; raoncm gravi subjecit animadversioni proplcrcon , \ jtigeni luam Saram ? Quis ireiucndam iili ac toli ; ejus domui cladem inlulit, te vcro mullis opibus ; , onustumexiEgyptiorum insidiiseripuitf Quibusnam viribus ad vindiclam instructus, bellicas regum ; , pbalangcscoucidisti? Quasnam advcrsus illos pu ; gnantes acies libi socias babuisti, cum praelium ad ; versus eos.commUteres? Nonne enim tercentorum \ , vemarum agmen bujusmodi erexil iropacum ? Quomodo et quibus exercilationibus ad pugnaro i n - * slructa turba illa, quae mere domesticis rninisteriis , opcram dederal, neque aliud amplius, quam res , ; ; privalas curare assueverat, innumerabilem poluit ; ;; equilalum in tuam poteslalem redigere? Quisbene ; dicliones tibi per Melchisedechum impertivil? , ; ftonneego, cum propler baec credidisses, fidein tibi ; ad justitiam repulavi ? Quid sic afllceris nunc, serve meus? Quomodo verba a virtuic tua tarn aliena pi\etendisti ? XXVI. A l nlbil ejusmodi beniguissimus Domi(7'. nus exprobravit : sed ad haesilalionem abigendam Q * valicinium addil, non lamen subilo el eodem illo , tcmpore; sed inlerim patriarcbae animum exercet, , el idcirco d i c i t : Sutne milti vilulam triennem, et * , capram tritnam, et arietem annorum trium, tunu- , , ^ rem quoque et columbam '*; quae quidem oninia , exquircbant tempti9 ac negolium facessebant: nempe cum justus ille valde cuperel fuluri oraculi , enarralionem, tempus illi Deus prorogavil, dum , animalia, quae offerenda erant, colligeret. Porro ;. verisimile quidem cst, facile inventa et congregala \ fuisse quadrupedia; sed rursus negotium baud leve illi exbibebal avium yenatio ; et exinde pa- . triarchx animus excruciabatur. " , \, , Accepit autem, i n q u i t , sibi hcec omnia, et d i vitit ea per medium, aves autem non divisit. Et bas D . quidem, ut mihi videtur, non divisit propler fe- , , stinalionem, quamvishoc ipsum aliquem myslicum . sensum praeseferat. X X V I I . Curn igilur ea, quae pertinebat ad sacri'. , ~ ficium, perfecisset, sedebat rei eveiiluiu exspc- ;, \ clans, et oraculi dilallonc discruciatus. Quanlum . " ; ; cuim illius diei lempus prolendebalur, tanlumdem , \ illi augebalur auxielas. Acccssil autem ei volucruni . incursus, qui aifliciionem illi molesliamque adde- , .^ * bat. Descenderunt enim, inquil , volucres super , ^, cjdavera dissecia, el Abraham illis a&sidcbal (quod . quidem aliquis inlerpres reddidil, abigebat); adeo ( , \% , )*
ee e i 8 9
Gen. xv, 9 sec. L X X .
6 0
Gcn. xv, 10.
6 1
Ibid.
V.
11
SCC. .
6S9
O R A T I O 1N
SS. DEIPARJE VISITATIONEM.
63
, ^ \ , . \ , . : , . " , , , , \ ^ . , , , . , \, 6 xal " , . ,, . ' , , , ; . *' .

% 9
ut avesob carniura avidilatem advolanlcs el allare circum undiqae occupanles plurimam illi molcstiam ingerererit. Quocirca ille in diversa dislractus parlim ut volueres depellerct, parlim u i oraculo animum intcnderel, inlolerabili angore vexabalur. Inlerim prope maxima dccurrebat diei pars, ct cursum suum jam sol absolvebal. Patriarcba ergo modo in coelos obiulum deiigens, modo iter solis dimeliens, ei trislabaiur animo ei dubium illi de rei exitu suboriebalur. Tandcm occidenie jam sole primordia quoque valicinii simul apparuere, non quidem sccundum exilum, qucm sibi pollicebalur, sed prorsus conlra ac sperabat. Ctimque soloccumberet, i n q u i l " , soporirruit super Abraham; et ecce horror magnus et tenebrosus invasil eum, dictum que e$t ad Abraham : Scito prcenoscens, quod peregrinum erit semen tuum in terra non sua. Atquc bic oppositionis Gnis. Verura ne quod esl operi accessorium, operis ipsius scopum impediat, ex iis quae dicla sunl, praemiss sentenliae verilalem jam pronum esl legilime inferre, videlicet juslos omnes in singulis virtutibus manifesiissime ab incffabili Yirgine superari. Reslat nunc ut ad reliquum historiae cx ordine procedamus. '. " XXYIU. Mamit autem Maria cum illa quasi mcn, . sibus iribus, et reversa est in domum tuam . E l " , primum quidem operae prelium est in quaeslioncm - adducere, curnani purissima illa per irium men , ^ ^ sium spatium maneat in domo Elisabetb, el cur non diclum sil Tribus mensibus, sed quasi tribus , * . metisibus. . Duplex porro ista fuii longioris hujus roorae nc \ , cessitas. Ac prima quidem, el quae merito ad id , \ permoveret, causa fuit, ut tcmpus geslalionis E l i . sabelhx impleretur, foelusque ederelur ia lucem. * Ad id enim usque temporis cum slerili ulla ule\, , rum gestante pcrmansil: quippe quae cura septiir.o , . , a conceplione illius mense advenissct, ipso parlus , \ mense, qui palam est nonus, ipsa reversa est. IIoc . aulem pranstitit, ulpole qua? ct puerum nascituruin , videre, et parientis gaudio congaudere cupiebai. , Si enim quotquot erant ejusdem iribus, onmes isto . " * parlu ad felicem exilum perduclo una jucuiuh , D banlur, multo roagis banc oporiebat inde non ab * " , \, esse, quae arctiorem boc pacto cognalioncm suam , tcslabalur. Quod vero mulli inspcrato hoc parhi " , - colkclali fuerinl, manifesle tradit divinilus afflatus , * - evangelista : Audierunt enini, inquit, vicini et co, , gnali ejus, quia magnificavit Dominus misericordiam \ . suam cum illa, et congratulabantur ei *, Elisabc!ae scilicet. Islis igitur congaudenlibus, prorsus congruum eral, ut haec quoque non desideraretur, praesertim vero quod vel nolentem ipsi vi detinuissent.
M t
' . , \ , \ * : . Gcn. xv, 13. Luc. i , 56. " Luc. l , 58.
XXIX. Sed el allera adest causa, quae tandiu i l lic eam continuit, ct qnidem q u mcrilo majorcm induxisse necessitatem exislimetur : ut scilicct videret, quem tandern finem habilurum essel Zacba-
JACOBl MONACHI
692
riae silentiura. Condolebat enira Uli, quod voce ca- . rerct, dolendique non una ei ratio erat. Ac primo * * \ quidem ob arctae vincnlura cognalionis; deinde ; vcro ex recordationc quoque eorura, quai sibi ille , \ lcstalus fuerat. Linguam enim illam, quaj propbc, \ lare et fulura praBnunliarc arcana raiione solebat, . "fl$et otiosam intcrim suaque deslitutam virtute, inlra , labiaconstrictarn cernebai. Prophetine porro cba- , rismate exornata, iliuni a gravi hac calamitale ; certe liberandum noverai, ac rursus ariiculala voce , dulcissimx illins prophetiae mysteria revelaturum . aique adeo ibidem consistebat, quo illi divina inspiraiione eximie aclo ac perfecio et adesse ct congaudere posscl. XXX. Quandoquidem ergo hisce de causis ibi '. \ . ir.oram fecerat, cum jam sustinuisset usque ad , diem quo parlus in lucem est edilus, et lingua , solula e.M, ad sua rcmeare jam feslinabai. Hinc . \ eliara quasi ircs menses evangclisla dicil, et non , \ , Tres plane, quia nondum expleti isli erant, quippc , sub ultimig septimi mensis diebus ipsa adveneral. . ^ Nato igilur pracursore iilius regis, qui in uiero ineffabiliter gesiabalur, alque hujus imperio vin- , \ culis silendi perruplis, rursus graliarura acliones ^ , Domino, ac rursus Iimnaculatissijnae illi laudalio- , nes persolvebanlur. Ac primum cum Zacharias . gratiaruin canlicum oecononiiae auclori pro iueffabili condcsceusione persolvisset; tum ei mysle , \ , ' rium ipsum celebrans, el malrem, per quam pcr, , fcclum fucrat, maguificans, sic propbelia? hymnum . " cancrc coepil. Gloriiicatio cniui, quam ipse exor- , \ sus cst, et qua myslcrii extulil incffabilc porlen > tum, ejusmodi est: X X X I . Odivina el benlgnissima visilatio! nova '. " ;! * prorsus ei admiranda solliciludo! Qui iu allissi- \ ! , mis sedet Deus, propler suam erga homines cbari4 lalem in terra apparet : qui crcalor csl omnium, ; bumanam jjiduil naluram : qui omnium plasmalor \ , t*st et Dominus, stupcnda prorsus ralione faclus ; , c tinians : qui Patris quieseil in sinu, in ulero , fovctur malris : qui flammeo ibrono insidet, vulva . ^ purissima conlinelur. Nunc apparuil ineffabilis gralia : nunc exspeclaia salus advenit: nunc vele \ rcs ritus prcetereunt : nunc vicissini nova filiorum j ) . " adopiio inducitur. Jam solvilur a peccali vinculis bumana nalura : jam anliquam induil puicbriludi- , \ nem, et ad coelum rcnovaiur. Ecc*e ftunc adest qui . illani in sublime erigel Dominus : adest in ulero inalris absconditus, qui ab omnibus adoralur : ad , \ . cst qui ubique praesens csl, ct nobiscuni pro" ; ; ! pler suam in nos.homines dilcclioDem familiariter vcrsatur. qase nobis lux rcsplenduit! quod no I bis gaudiura advenit 1 quales in promptuaria ! nica aflluxerimt diviliae t quale donura ceu tbe ! aaurus in paiiperc cella reposilum est. . X X X I I . Quid tibi retribuam, Virgo, quaicjus ; ii)di beneficia conlulisli? Quale (ibi condignuin , , rependamns encomium, quse el spes noslras ad >0, , cxitam deducis, et ineflabilia nobis bona concilias, & ; 2 t t mediaiioue tua uobis nuinera impclras, qiue ca
693
ORATfO IX SS. DElPARiE VISITATIONEM.
- ; ; * . , \ * . , . * * * , , , , , , , ,
| ( - w ' II I
plum omnem excedunl? Tu revelalio es abscondilorum mysteriorum : tu bonorum, quae cxspeclabamus, es implemrntum : tu cogitatum es cuivis intellectui inaccessum : tu spectaculum inlelligibilibus oculis incomprebensibile * . tu auditio ireiwcuda, cl sola ubique resonans : tu narralio pcregrina, omniumque linguis cclebrata. Tu corpore iudulum cura porlas, qui nutu suoporiat nniversa. Tu coelis spatiosius es coelum ; lu currue serapbicis tbronis es longe lucidior : tu sedes igne m i caniior : tu regalis babtlalionis palaiium : lu labcrnaculum Dci pncsentis : lu templum glorificatum, leviticura ornamenlum, sacerdotii dectis, prophetiarum implcmentum, jugis prfniorum pa~ rentum exspectatio, naturac stola, non perilurus
* w v u i i i *> n v y a*uv u w y \* m
, ^ " ejusdem ornalus ac variegatum diadcma : lu moe , , rentium praesens Isetitia, lapsorum fiducia, tacen ; ^ tium lingua, qua3 in utero eum geslas, qui silenlii * , , iriei vincula disrupit; cujus, utpoie Verbi, vocem , , prater spem omnem ego fructum p r o l u l i ; cujus, , uipole Solis justitiae, lucemam egomet accendi, , ; , prxcursorem ncmpe, qui semilas ejus reclas fa ;, - ciat, qui advenlum ejus annuniiel, qui velut luba , \ sit oeconomia*, condescensionis ejusdcm lcstis, et . , sponsi, qui in te diversatur, paranymphus. Tu es ;, ; thalamus, equo pulcherrimus isie procedens, om * , \ , nera, quae sub coelo est, terram divinilalis sua; ra* diis illuminabil, et quae rcsonabit vox charitaiis > . ejus in homines, fincs omnes a sunimis coelonnn \ , - Q iisque ad exlrema perlustrabit. Eliam magnaiia lua cum laude celcbrabunlur, gloriosa de lc diccn \ , . ; lur, gloria tua omnibus manifesta apparebil. U n i * \ * versae siniul gcnles cuin gaudio tuo benediceniur, \ ' applaudent l i b i , et conccplum tuuni superexto! >., . Ientes exsullabum, ac partum tuum, in le glorian \ ( , \ tes, magniflcabunt. Vere cnim tu et bonornm a u . clrix es, cademque mundi gloriaiio cxsisiis. \ , , X X X I I I . Et ha?cquidem pracconia cumveluii < i , cendi prooemium Zacbarias prajslruxisset, jam cla . \ , riori voce, qua? ad valicinia speclalan', edicire . aggressus est. Hsec aiitcm qualia, quantaquc sint, " ; iiemincm unum e fidelibus arbilror ignorare. , Quotquot enim praeslaniissinri hujus beneficii par, ticipes effecli sumus, iiaec ipsa quotidic celcbran. Qv t quasi communcm gratiarum actioncin offeri , mus, ac bcnefico largitori ha?c instar cujusdaui , \ doni rependimus. Quaj porro ad eorum ibcologiam , . sublimissimam, et ad valiciniorum perspicuilatem, el ad sensus recondiios periinent, cura explananda ea alio tempore atque alio sermone reservavcrimus, in j>rsesens praetermitlimus. Omnibus ilaque lunc explelis, q u * perficerc III , gratia plena (90) sludiosc salagebai, jam eporiebat , ui domum suam reverteretur. Hinc evangelista a i l : Et reversa e$t in domum suam . Sed rursus * allende quibusnam vocibus abeuntem Yirgineni, .
? r c s e 5
Luc.i,56. plena, in appell tioncm dcinde, qua anlonornaslice a lidelibus designarctur, Ipsi accessit.
(90) Yide quomodo laus illa praistanlissima, qua Virgo ab angelo salutante pncdicaia est gratia
695
JACOBI MONACHI
696
uli par erat, Elisabetb sit prosecuta. Uberiores , cuim, quam in ejusdeoi adventu, gratiaruin actio , nes illi persolvit, quanto uberiorem ex myslerio \ jticundilatem pcrceperat. . XXXIV. Ejusmodi porro erat illins alloquium : '. " , Equidem in adventu luo, Mater Virgo, jucundis- , , simo voJuplalis sensu affecla, gratulalorium ascen- * sui luo veluli hymnura applaudens cecini^ cum , scilicel te et praHcr spein omuem buc advenien . tem, et nova ac mirabilia lecum adferentem my , , , sleria cemerem. Quocirca gaudio simul et slupore , \ , abrepia, loeiiiia gcsiiebam, exsultabam, super coe- , los magis me excurrere, quaro in terris versari . cxisliraabam, conditionis humana: modulos super- , , gressa mihi videbar, ac super ordinem naturae , \ , \ elalam rae quodammodo inluebar. Et sanc quo- , modo haec iia se babere non pulareni, cum eorum , , oreatorem in le, lanquam coelo quodam, insiden lem, atque ad domum meam divcrlcntem, et i l ; ^ lum, qui cberubicis sedet in tbronis, in immacu , , lato tuo sinu indutum corpore viderem, meumque . panperculum tabernaculum ex insperalo in coelum , , commulatum ? Memetipsa tuuc ineffabilia arcana , cdoctam persensi; excipiebaro scilicet pra?gnan- , ; ;, tcm Virginem, nubem, quac servabat in se lucem, . amplectebar. Haec cum mihi animo obversarentur, profecto te amplexala sum quidem uii cognalam; \ (5 at acclaniavi simul tanquam regina?, ctlebravi vc . lut omnium dominam, reverita sum ceu Creatoris raatrem, et lanquam bera? babitandam libi domum uieam obtuli. Bcnediclionis vocibus benedictionis radiccm honoravi; gaudii ct felicitatis verbis libi, quae verum gaudium affers, coronam texui. XXXY. Et haec quidem niihi ex advenlu tuo C '. . \ \ 1} bona. Cum vero magis quam pro meriiis, cx diu , lurniori lua consuetudine mysteriis luis perfrui mibi licuerit, atque ultra spem omnem boc mu- , , ncre oblectari; propterea binc quidem desiderium , factis ipsis adauctum est; inde vero curo le domum luam versus iler festinantem videam, utut collcctuin mysterionim ibesaurum ila apud me , ; , . , servcm, ut auferri mibi non possit, dolor tamen de discessu tuo jucundilatis mea? gaudiuni retun- \ ; . dit. Ampliorum enim bonorum fruilio, gravis tri , sliliae, si quando auferatur, illis quoque origo cst, qui aliquam eorum parlem lencant. Subiracta \ ; cnim plcna cujuspiam boni possessione, vilescit , , . ' quodadhuc ex parte baberc l i c e l ; et illud parumper deguslanlibus sese ccu bonuni exbibet, cujus ^ , , cum plane non sint exsorlcs, totius potiundi desi- . , dcrio non crucianlur. Blajus porro bonum merilo \ , , illud appellabilur, quod cx comparatione cun ; , \ ; minori, u l tale babealur, asseculum fuerit. Quod \ero commcnsuralionem omnem cxcedit, elquum- , , iibel comparationis rationem pralergredilur, quo- , , inodo majoris boni appellalione donari polerit, , , cum et ipsa per se bonitas idem sit, el ad maxima \ , , quaeque bona Iribuenda proclive? Ejusmodi autem \ c. t, qui per le huc advenit Dominus, fons ille bo ; niiatis, pulchriludo illa indeiicicns, bonum immu ^ tabilc, sempcr desiderabilc, dulcedo ac satietalis
fP7 ORATIO I N SS. DEiPAR.E DESPONSATIOXEM. 698 omnis cxpcrs suavitas, suprcmus ille immcnsa po , * lcstalis rex, quem cuncia, lilpolc Crcalorem ac , benignissimum Dominum concupiscunl. Quo crgo , pacto hujus boni abeniia consentaneam non affe /. rat trisiitiam? El idcrco non equidcm sine dolore disjunclionem hanc fero; sed tamen fero, dum mysleritira jam revelari incipiens, divinam fauslissime progredientem dispensalionem, divinae in bomines cbarhaiis radios late ciroum undiqne scse eflfundentes, ac misericordia? fonlcin bonorurn rivos universis in comraune bominibus emiueniem ccrno. ACp. " , X X X V I . Abi igilur, salutis tbesaurus, taberna* , . culum divilias recondens beneflcenliaB ac liberali" , tatis. Abi, fausta gaudii annunliaiio, la?lili% pro, , mulgatio, concupila gcneris noslri exspeclalio, , , g arrba preliostssima, eximia rcconcilialio, medialio , ^. cupide quxsila, sperala Gducia. Abi gloriose,o " , -, humanae gloria naturae, venustas sola menle con , spicienda, cujusvis pulcbriludinis seleclus decor, , prae angelico fulgore rcnilens, ac lucidiorcs splcn, doribus quibuslibct radios emillens. Abi, sublimi . '* ,-, tas nulla oculornm acie assequenda, narralio l i n , guis omnium celebranda, suavissimum le deside, \ . ", ranlium spcctaculum, dulce et cogiialioni impor-b , vium miraculum. A b i , partus mei cncoiuium. , prolis meac omamentum, utero cum gerens, qnem , pracurrens annunliabil pracco, natique mililis re . gem Crcatoremque circumferens. Abi, slerilis na , lurae fecundilas, doloris partum comilantis cxem , ^ , p l i o ; viam abeunli sternil gaudium, grcssus tuos , C lactitia praecurril, te gloria, circnm undique cin , , gens, tanquam reginam, comitalur, tanqtiam Crea , loris Malrem exornal, tanquam dominam fulgen tissiniis circtimdal graliis. Exinde sane bcncdictus , \ . advenlus tuus, ei discessus tuus gloiificatus. . XXXVU. Hisce verisimiliter vocibus lolam desi , . derabilem illam Virginem Elisabclh . amplexala, ' * , , abeunlein prosecula est. Ipsa vcro domum versus \ iter faciens, jugem Dci laudem quasi sibi viae comi , tcm deducebat; el quo manifcslius mysleria illi revelabantur, tanto elaiiori voce plaudens, gralias , Deo agebal, non supra se ipsaiu vanis cogitationi bus ob donorum ampliludinem semci erigcns, sed , consentanene gratiarum celsiludini iiifinilam bumi . litatcm presefercns. V I . E x quarto Jacobi monacnt urmone \n Detpam Desponsationem exeerptum (91). ^ - [ ) Quandoquidcm de ineffabili quodam myslerio , \ - disponendo agebatur, boc aulem inlernoscerc nc , que ulli ex incorporeis virlutibus datum fucrai, \ ;. " \ multo magis oporlebat, u l hoc idem principem le \ . " nebrarum et rebellionis ejus socios laieret. Idquc , roipsa factum est. Quocirca tyrannus ille nihil . eorum, qnae in l^mplo mystice perflciebanlur, aniin , advertens, solam iinmaculalam Mariani pravis . - suis intentus consiliis observabal. Eam enim cer , nebal communi sublimiorem conditione, pessimis , que suis iechnis prorsus inaccessam. Cum ilaque . " adoriri eam nou vaieret, animumque ejus imma(91) Ex Cod. Gra?c. Valic. 1162, fol. 91 vers.
6f>9
JACOBi MONACHI IN SS. UEIP. DESPONSAT.
700
culatissinmm ne iivininium quidem commovere *' , possei, tpsam lantum altcnle circumspiciebat. , llinc licct mystcria, qiuc ad illam spectabant, clare , sacerdoti rerclarcntur, nibil eorum omnUim, qua; \ . sive pcr oraculum manifeslabanlur sive facto complcbantur, inlellexil; et in Virginem qnjdem intcnlos oculos babebat; sed nibil, qtiod ad ipsam perlincret, noveral. Quapro;ilcr ntinc ipsnm mibt opporlune subit xa\ :* imbecilliiaiem illius irridere, ;umque bujusmodi , ; diciis rompellarc : Ubinani, lyranne, suni ver- , ; sutia tux? Ubi slolida illa glorialio lua prpplcr rebeliionem advcrsus Dcum ? Ubinam ille jaclaulise ; ; luai faslus? Quomodo ipse, qui super aslra tbro- \, iium tuum poncbas *, abjcctioribus crealuris ab- ; jeclior evasisti? Qnoniodo l u , qui ob stullili ex- , cessum, te ipsum Aliissimo fore similem jacia _ . * w " *" sti , nc cum illius quidcui crcaluris parem asse- ; cutus es prudentiam ? Qui velul niduin arrpiebas , ; ; , ; , universaro terraiu, quomodo illico absorpius es? , ; Qui ipsam totain, lanquam ova derelicta, dcfcnsore , ; orbalam te occupalurum gloriabaris, quomodo pcr ;, -.t \ summam deaientiam caplus ipse es? Non adverlebas animum, cum videres, ad Virginis myslcrium? ; \ Non noveras, quoiquol fucranl hominum gcnera ; ; \ tiones, nunqtiam ejusmodi fruclum proiulissc? , Nonne in universam bominum progeniem mabs , , utens arlibus ab inilio invasisti (92)? Nam vcrba , . tua sunt, quae palam id faciunl, utcumqiic causam , \ prsctermilti volucris. Dixisti enim Creatori : Ter , ram omnem, quce sub coelo e$t circuivi * . Porro si . \ qui id dixil, alius quispiain essct, ct ad boc ipsum Q VO; , , confirmandum alicnis utcrcmur teslimoniis, babc . , res foriasse, quo mendacem defensionem pralende , rcs. Scd quoniam, ipsis tuis verbis captns, insolu, bilibus vinculis constrictus es, binc aufugerc nullo ; modo potes. Quodnam igitur, cum omnia scetoraie ; ^ invadcres, purissimum ejusmodi cimcliuni iinquam * ?; novisti, cujusmodi incomprcbensibilein lianc v i ; "; disli virginem? Inspexistine tam praeclarum inno- , \ ; ccnll.e ibesaurum in bumana natura laiilantem? ; Adverlisline ad tantas virlulum divilias in ullo eo- . ; rum, adversus quos per insidias irruisli? Occur ; rilne libi unquam corpus lanta puritatc nilens? * , Novisli unquam animam lam immaculatam, tam , \ que incursionibus tuis imperviam? Nibil unquam ; " , \ la'c in bumanis gcncraiionibus vidisti. Quomodo D . artcs lusB nullana nocendi viam videnl? Qomodo solerlia lua in omnimodam inertiam desiil? QIIOmodo igniia jacula lua in cor luum dcfixa sunt, et dum cernis, non inielligis, et dum fraudes agiias, plane es cancus? Vcre vanus effeclus cst faslus luus, ac faiuura euro esse ex imbecillitale aperte patuit.
1 r f D 8 y
Isa.xiv, 1 3 . Ibid. 14.
Job. i , 7.
(92) Ab iniiio videlicel com protoparenles Satanas per fraudem decepit, reipsa universae bunians jirogcuici ruinam paravit.
ANNO DOMINI MCV
PHILIPPUS SOHTinilS
BfOKiTUM EDlTQaUM
Opus Lioptra inscriptuni Miebacli PseHo etSymconi MNaphrasise prrpiramascriptumesl; auclorem cnim balet Pbilippuni Soliiarinm, u l codices mss. opiimae fidei toslanlur el ipse operis textus clamat. De sortc hujus operis et de codicibus mss. quilms coniinelur nqruwUa scribunt Fahricius ct Harles, qna; cisi obscura c l coufusa, hic lamen r?pclenda îdejiUr. Siuii auicm lenoris scqueniis : Vide Reiser indic. mss. Augusl., p. 34. In calal. quoque B. Lugd. Bat. 37. . 64, de cod. Bonav. Vulcan. citatur Pselli Dioptra, i . e. corporis et anim& dialngus. In cod. Barocc. 107, sant Symeonis monnchi seri mones 52, i l . Dioptra, inscripla Pbilippo Monacbo el Dinlogns inter animam el corpns, quem Psollo attribuil Barocc, tesle confectore cat. mss. Angliae et Hibcrn. Mosqtine atitem in cod. 119, n. 11, B. synod Mich. Pselli in lib. dicluui , V. Maltfuei Noliliaro ^codd. Gr. DISS. B. Mosqucnsium, lom. I , Lips. 1805, 8, p. 81. Iluc reducam quse Fabric. in vol. VI, 'p. 542, scripseral : Uioptra \n cal. mss. apud Anton. Verderium Symeoni MctaphrasUe Lfibula, incerlum est, aliane sit ab Uioptra. sive amussi rei Cbristianae, quani Pbilippus Solilarius versibus politicis, a. C. 1105, Alcxii ComiuMii c 16, ad Callinicum Monachuni scripsil, ei Jac. Ponlanus ex cod. ms. Augnstano prosario sermone verlit ei Laline edidit lngolslad. 1GU4, 4, cmn N c. Cabasila) libris sex dc Vila in Cbrislo, Joannis, Carpaf ibiorum episcopi, capilibus horlaloriis 191; PiiHoibei, patriarchas CPol. Landalionc Basilii, Naz. et Chrysc^tonii, quae Grneca etiam adjuncta babct, ct Micb. Glycse duabus dispulationibus, addilis cliarn in calce voluminis observatt. Jac. Gretscri ad obscura Dioptrcu loca. Locu:n Dioplra? cx libro iv, qui in versione deslderalur, ex ras. bibl. reguc Grxce cum interprctalione sua exbibct Coieleriusad libr.
:
V H I Con^lituli. Apostol., c. 42. Exslat ciiain Graece Dioplra sa^pius in bibl. Vindobon., ut docrl < Lambec lib. v, pag. 5 i sqq., 42 sq [s. p. 76. sq. 89. de codd. 213 ct 214 . 1, in que cxslani l i b r i secuudi maxtma pars posterior, el libri w, iv ct inlegri; i t . p. 95 sqq. de cod. 21.", qui . 1 exbi bel Phitippi Sotitarii Dioptram, scd aque corruplam ct inlerpolalam, ac ôd. Auguslanus : in n. 2 SUJU vcrsus CoDstantUii grammalici et Yesli in laudem 'Dioptroe c l aucloris cjus Pbilippi : nccnon p . 141, de cod. 232, n. 5, ubi reperilur fragraentum libri quinti : ] el Montfauc. p. 54 Pahvograpluce ( Grcecw. Ac Lambecius quidem obscrvat, in Pontani editione librum prinium inlcgrum omissuin, cepto exordio, quod ad calccm libri quarli sub tilulo Flebilis lamenlutlo subncxuit, c l sccumium pro pr"mo, lcrtiuin pro sccundo, c t c , venditatiim, u l a lco qualuor tanlum libros Ponlanus edidoril, curn a Pbilippo scripli suit quinque. Nolat eliain falli Grelserum, quiex primis versibus Dioptrm, qtios Crusius in Turco-Gnvcia, p. 118, adducil, pulavii, Grusium de alia Oioptra loqui. Hauc porro rcccnt seri et Graicam diclionein casligari a Pbialilo qnodam jussit Dionysius Euzoitus, moiropolila Milylc naus. Michaelis vcro Psclli pr<efalio praeniitiiliir eliam in laudata ediiione, cujus quoiiue uoue sivc c scbolia binc inde asperguiitur. Quae appendicis loco in codice Yindoboncnsi subjici noial Lambec. l i b . v, p. 36 [ p. 80, n . 2, ed. Kollar. coll. cod. 247, n. 9, 11 tl 12, ib. p. 255 sq. Conf. cod. Taurin. B. CG. sine nomine auctoris, in cat. codd. Gr. Taur. pag. 297 ] . Sc lide ct cscrimoniis Arnvniorum, Jacobitarum, Cbatzilzariorum c l Ronianorum, s. Franconiin, IKCC (cxccpia poslrema de Uomanis), Gr. < et Lat. vulgavit Goinbcfisius Auctario novo tom. I I , pag. 262 el 271. Ilacicnus Fabricius. l n cod. Qaesar. lapdato n. 3, 4, 5 el 6, sunl pralcrca qualuor adbuc appendices; v. p . 81 sqq. el in cod. < 214, ciialo n . 2, p. 90, apud Lambcc. Appendix prima coutinct PhiL Solitarii epislolam ad Gonslani tinum sacerdotcm De differetitia inter htfercessioncm et auxitium sanclorum. Add. Ncssel.Cat. codd. Cass. i n i n d i c e p . 100 sq. Paris. in B. publ. cod. 2747, . 1. Pbilippi Solit. Dioptra, vcrsibus politicis; c rejecta ad oraro varia scriplorum ecclesiaslicorum luca, quaj ub oculos babuil auclor : iu cod. primo e?t n. 3, Phil. Solit. epistola ad guemdam, qui vUm spriluali valedixerat. Eadcm in cod. 2728, . 1, 2872, . 1 (sine nomine auetoris), ct 2873, . 1 (in quinqtie libros est diabgus Iribulus, cuoi sciioliis < marginalibus), e l i n cod. 2874, n. 4, qut abcdilis sa?pe discrepat, el lcslimonia Palrum alquc alia qua? dara pedestri scrmone, a Michael^ Pscllo adjecta babct. In oodem cod., . 1, cst Micli. Psclli testimo* t uium, praifixum libro qni Dwptra inscribilur; r t n. 2, simi versus iainbici Constantini ct Vcsli GrauaU
703 AD PHILIPPI SOLITARIi 704 de Uioptra. In cod. Vindobon. Caesareo 77, n. 78, sunt cxcerpta ex scholiis in Pbilippi Solilarii c Dioptram, b. c. regulam rci Gbristianae, quorum scboliorum auclorcs videntur Lambecio in coinment. III, p. 418, nol. 3, esse Mich. Psellus ct Pbilalelbcs. In rod. Taurin. Bibl. 499, sine nomine auclo< ris, dialogus inler carnem et spirimm, versibus prosae siuiillimis descriplus, a cap. 11 lertii libri, eoque nuililo, circa inilium, a<l capul 5 libri qiiinti. V. cai. codd. Gr. Taur., p. 296 sq. Philippi Solit. c Dioplra et alia, in cod. Coislin. 3 H . Vid. Mijiilfaiicoii. Bibl. Coisliu., p. 451 st|. Add. infra, % 78 et
Ouilin. 1. c , pag. 677. HARL. >
P H I L I P P I SOLITARII
DIOPTRA
IDEST REGULA
A D
SIVE
AMUSSIS
REJ
CERISTIANM
C A L L I N I C U M
M O N A C H U M ,
Sub dialogi forma,
ANIMB
nempe discipulce, el C A R N I S magistra, quatuor Kbris explicata (1).

Cum notis Jacobi Grelserl
JACOBI PONTANI
V o l u m c n islud inscriptum plorandas et ex intervallo , v o c a b u l o altitudines u l u n t u r , u l s u n l s i v e Amussim
PRiEFATIO.
i n s t r u m e n l i g c o m e t r a r u m , q u o i l l i ad exqu vocanlur quadrans ad geomelricus ipsum
b a c u l u s S . J a c o b i , n o s Regulam, de hic disputalur,
rei
Christiance,
argumentiMD
quo
salis accoramodate,
ut p u l o , appellavimus. atque eliam
V o l u r a e n e r g o istud quodLalina
i n Augustana lingua rentem
bibliotheoacum reperissem, etiam a d v i r t u t i s et
dignum judicavi perveniret. id
expressum, habet
Chrislianae studiosos libro quarto
A u c t o r e m et p a confecisse anno
Philippum
Solitarium, qui
testatur, se
post C h r i s t u m natuin millesiino centcsimo quinto, quo decimum sextum iraperabat. Reliqua ex Pselli,
tempore
Alexius Comnenus annum auctoris
Phialiti correctoris, ipsiusque Phialitum illum i n pielatem politicis, de ista et
prffifationibus ne
licebit
cognoscas. Magnopere prastitisse. flagrat.
vellem,
emendationos Deo in
accuralionem
majorem studio
Spirat ubique versibus
Philippus, quibus
gratiores Oraliones
eiliciendi
U s u s est
prfflfatione
Simeonis, superiore anno
a nobis conversas,
et i n l u c e m p r o l a t a s
disseruimus.
Jocobi Gretseri noteo.

(1) Quid sit habcs in Praefationc. Suidas ita describit: - , ol . yapk % ; , .
Scd cum Dioptrm nostrae longe aliud sit exordium, haud temere suspicamur, diversam csse ab illa . cujus Turco-Grcecia meminit. Caput primmn insi Dioptra : instrumenlum mccbanicum, cujus gnem locum continet adversus veteres el novos ope geomctne ex intervallo propugnaculorum dimen- seclarios de necessitatc operuni ad salutem, quorum commendalionem cum in sua quoque Dioptra pesionem xsiimabanl. Pisides : rissel hajrelicus auctor Turco-Gracw, continerc Ha>c mvlto ante dioptra tua cemis. > sc non potuil, quominus ora3 libri sui banc maculam allinerel: \ * \ Giiatur in Turco Grwcia, fol. 198, liber Dioptra inscriplus, versibus polit cis conslans, anima?que / * Monasticw exercitationes sunt corporales et et corporis dispiilalionem ronlinens, cur ad morien- atiimales; , operibus ne crede. , * Sola gradum non prccparent. Iiiilium cjus fertur hoc : tia Dei salvat, quamfides accipit. , ,/,. , Ftdem monstrant opera. Quam appendicem , . aJjcceruntisti, postquam animadverleranl, auantam absurditalis immcnsitateni vox illa dc aoia fide, ; , ; exdusis cunctis operibus, sccum iraberet.
:
706
DIOPTRAM J A C . PR^FATIO.
70G
Qui, quoniam Lalinis auribus parum noti sunt, et eos multis Jocis rerum sublilitas sermonisque Romani egeslas noa admillerct, soluta et perpetua oralione, non sine exompjp inlerprctandos censuimus. De paucis singulorum librorura capitibus multo plura focimu? : cuique lemma, sive summara suam nostris verbis, uberiusque ct accuratius aliquanlo, qunm scriptor ipse fecerat, praeQximus, quo omnia luculentiora iierent pUmiusque perciperenlur : tametsi nihilominus ad qusedam promptius inlelligenda graviores et severiores illas scientias Jibasse opus erit. (Economia non iinraerito cuipiam admirationem movebit, cur nimirum, cum hosce libros in dialogo conscriberet, irilerrogandi ac discendi, C A R N I respondendi docendique partes dederit : et iilam discipulam, hanc magislram esse voluerit in hujuscemodi rebus tam sanctis ac spiritualibus, addo eliam, lam (jrudilis, cura conlra polius faciendum fuisse videatur. Caro quippe esl anima inferior, et appetilus sentiens, Augustino aniraa irrationalis ; anima vcro liic est superior anima, aniraa rationalis, ut ideni Augustinus nominat, et quce a Paulo spiritus dicilur. Ac_ cedit quod animam caro semper et , dominam, heram; anima carnem semper , , , , , servam, famulam, ancillulam, wiint-
ttram vocat. Ex quo utri potioros partes convcnissent, nullo negotio quis rationem concludet. Ut respondeaoius aliquid, et scriptorem quoquo modo tueamur, primum, illud cerluraest, cum toto quantum est volurainede anima et corpore agatur, non indecore hanc introductam : et multa non melius, neque commodius magistra) et discipul, aliisve personis adhibitis explieari potuisse. Deinde disputantur abAnima quas non apte et recte a Carne, et vicissim a Carne, quae non tam idonee ab Anima disputarentur, eliamsi illa magislro, hfuc discipulffi oiDcio fungerejur. Quamobrem ct nos, c.um principio oeconomiam istara pro absurda haberemus, commutare personas instituimus; sed in progressu, mutata sententia, eas, ut invenimus, ita reliquimus. Sunt et alia per hos 1 bros, in quibus nogligenlius servatum animadvertas, nec Philipputu satis scivisse, quid esset dialogum scribere. Verum haec el similia peccata homini ascetico, quique de una sanclimonia nobis persuadenda laboraret, ignoscenda sunt, et spe illud cogitan lum, quod mihi libros istius pptissimum generis tractanti e grammaticis, qulhuspuer sum iinbutus, frequenter solet occurrere,
Tu vivendo bonos, scribendo sequarc peritos.
Quinlum librum paucarum paginarum, nec capilibus distinctum, cum quarto conjunxi. Notas in margine aut a Psello, aut a Phialilo cum SS. PP. sententiis appositas in conlextum recepi, delectu tamen habito, et diverso characlere expressi * . Non parum quippe lucis et grati<B ipsi operi allaturro videbantur. Versus illos politicos, ne monstrum facerem et aliis de causis non addidi. Qu lib. n, cap. 12, ex Damasceno, et ejusdem libri cap. 16 et 17 fusius adducuntur, ea ex interpretibus illorum liibi annumeranda censuimus. Nunc ut Patres illos, de quibus dicebam, noveris, cata!o um subjiciam.
c
PATRES 1N MARCINE DIOPTR* ADDUCTl. Gregorius Nazianzenus. Gregorius Nyssenus. Joannes Cbrysostomus. Alhanasius. Gyrillus Alexandrinus. Basilins Magnus. Thcophylaclus Damascenus. Thcodoretus Cyri episcopas. Tbeodoretus lleracleae. Joannes Climacus. Thcodorus Studita. Anaslasius Sinaila. Isidorus. Ephram Syrus. Dionysius Areopagita. Maximbs. Micbael Psellus. Nilus. Isaac. Carbonius ( ? ) . Gennadius.
* Quod crr:e parum consOlle ct non sfne magno studiosi Wtoris inccmmot!o fac;um es!. Aliam vfam inilmus : ui lextus ab liis iusitiiiis sentibus expedirciur, (imnem schoiionim app.tratum suslu imus ei ad oram iuferiureni pagiuaruin amandavioius, stellu.is remissoriis iu lexlu posilis. LDIT. PATH.
PHILIPPI SOLITARII
703
MICHAELIS P S E L L l
IN DIOPTRAM PRiEFATIO.
< Meliusest, tnquil Scriplurn
, modicum ju*to
super divitias peccalorum nwltas. Melhtsigitur
etiamvera
dicendo balbutire, quam menliendo Platonis copiam et gravitatem exprimerc. Neque enim tttnc admitationem meretur oralio, cum profluens extra timites fertur, ves fuerit, et in brevitate, cum lam, in ipsa doctrina, tornaiilem, perspkuitate, tum in mcribus splendet, sed cum longitudine modica, senlentiis abundans ac diquod necessario iradendum csl, quodqne Spirituulia comprehenderit alque in medium protulerit. venusiatisque negleclu,
comparantes el dijudicantes*,
> ut sncrarum Litterarum non ignari, et probati, hattd nitidam, figuris involuornamenla [in quibus sa*penumero
ei ub uriificio profectam composUionem, verborumque
exquisita dicendi exercitatio mendacium occullat, quo incontiderate iegentes, nec tecta excutientes detrimentose irretiuntur), cunositate, verum illustraice, et evangelicis oraculis confirmatm, et quanquam non iine barbammi* et Quare quicunque ista fideliter, nulla invidia, nulla prmlegerii, in paucis nec obtcuris interrogaticnibut, solcecismis pronuntiatce, veritatis oralionem desiderant. citra omnem simulalionem fraudemque qucc diversis ceplis el respomionibm,
wtalibus doctoribus Ecclesice cathoiica> tanijuam ejtudem luminibut
ac sideribus super necessariis quibusdam fidei noslrce capilibm dilucide qucusita ei explanata sunt, inveniel. Qua> quidetn studio et labore non minimo sanctusimus tolilariu* Philippus, ad ccdificationem el uiilitatemsalvari cupietitium, in unum corpus iollegit. Nec illa solum quce ab Ecclesice magistris scripla, sibi et excogitata orthodoxorum proborumque animis varielate, conquirend festhUate el duxit : scd mulla insuper ab se inventa elcgavtia quodammodo transformata, salularia adjecit.
Itaque t n hoc scopo ac fine cordis oculum defigere oportet. Oratio namque structura, tractaiioni proposilce incommodat, intelligentiam surripit, el offusia tenebris rem ipsam perspicere ac penetrare olloquu et per prosopopxiam dmolvera > est. et usitatum (lioc esl
y
dum latenter velal.
eorum qum legttntur
Porro semelipsum rursum gratia locuium, dubia eit
persona fictionem) animam qui sub lege antiqua, tum mea, Domino,
v
interrogare, et iis qui hub David*;et,
dtfficUiu sibhnet solemne wea , in requiem
tum iis
vivunl vixeruntque, anima
Benedic, anima
5
ait
t Converle,
tuam *. > El de eo qui erat in Deum dives narrat Anima, sunt.
Dominut, ita quw hic tunt,
< Dicam animai mece : Anima, habes multa bona . > El Hymnographut,
temporanea sunt. Et ab aliis aliu id genus scrpe scripla

1
Psal. x x j m , 16.
1 Cor. n .
Psal. cn, I . ' Psal. cwv, ! .
Luc. , 1 .
PRJSFATIO
Super eraendatiotie Dioptrce, J
PHIALITI
quam, hartatii beaiis inii Dionysii, taefropolilffi Mitylenes,
domo Peloi onnesii, et cognomento Euzoili, suscepit.
Volumen hoc DIOPTRA inscriptum, Philippo, riro suncliss.mo, compositum esse, evfiique suadenlibus el
t
hortantibus parentem et obsecundanlem, non esi hic verbotius asserendum :Phitippo

t
non suopte nuiu ac volunlale id confecisse,
nt per se jam nolum
inquam, qui temporibus magni imperatoris Alexii, instar corusci ubundasse, et hic etiam abundare optimis parlim ex *emei in minimis du-
luminisvirtutU depromput rum
claritate effuisit. Ulud quoque certum eal,ip$um
ac salutaribu* commentationibus atque sententii* : quas parlim e Scriptura sancta dcrivavil ac digesiil. Caterum, attinet, non bene se res habebat, quod videlicet Paler ille admirandu* hac, ut apparet,
quod ad diclionis degantiam et elocutionis leporem, concinnitalem ac numequa nihil pulcliriUh, nihit fructuosius, nc ipsa quidem vel
ceret: de sola vcritate utilitateque hominumlaboraret,
sapienlia Platonis, vel eloqucntia Demosthenis, vel gravilas Tliucydidis. Quid ehim hccc omnia sunt, si cum sententiis huce lectissimis comparentur ? Quod non ignoranl, qui eas norunl. Sed liactenus ista fuit hujus Ubrteonditio, pulchriludoque Dioptrce sententiarum, temere projccto similis; ccctera haudsane pulchra videbatur : sed erat bonus auro (rastro ac Lesbiorum pastcr aul (ut alio exemplo rem dcclaremus) arbori speciosis quidem pomis graxidut et onusM
$ed foliis nnsquam comanti et idcirvo ad aspcctum indccorce ac invenutlce. Porro
709 Monysius, cum in Vibrum sk. ncn putavit, nec reliquit : sed germana detis quasi novum tiiioium erat;
DJOPTRA. ul dixhnus, hubenlcm incidissct. ita hicorrcctum el informcm et dWgenti opera vostra dcbilas ei emendaliones cdhibuii. ei quidquid in conseculione
710 relinqucndum Quun-
*um quantum enim loto overe salebrosum elabsonum erat, ceu marcidum quodriam scnium sive situm abraac vegelum prcestitit, repulsa inde omni barbaric, concinnitudme,
%
oraWmis adau-
contra, nitore, illaa.
compo$itionc cerlaque numerorum moderatione vcl ablatnm, ted
inducta, et
nbique luce pcrspicuitatis
In r<btis autem ipsis nihil vcl conlrcctum,
omtiia
clorh memoriam integra conservala ttint. Quod facile cognoscet, qui nooam hanc el rccenlcm Di< ptram cum prima et veteri illa collatam perpendirit el examinaril, (ionis vim exploraril. Vel cceco apparel, ut Vlaio ail. inque singulis scnsum ponderarit, ac reliquam ora-
PHILIPPUS
SOL1TAMUS, CALLINICO
PECCATOR,
ABJECTUS
ET
PEREGRINUS,
MONACHO
SALUTEH.
Petilioni luae. quanquam invitue, propter obedicnlia? tamcn ct charitatis fructnm obsccuius, el expleio munere quod mibi imposuisti, venerande Pater fraienjue Calliiiice, omnia versibus poliiici*, ct libris quatuor, inlerrogandi ac respondendi forma servata, complexus sum. Anima qua?ril, Caro icsponrict. Sunt auteni res hiijusmodi, qute non ad aures luas demulcendas, sed ad aniiuain cxbilaraudam valore possunt. Hosce libros accipe: c l si qutd parum conseulancum oflemleris, iniperili& rusiiciiaiique r,ostr.x veniam iribue : ncc in verbis ipsis inhaere ; neu elegantiatn inelcgantcm considera (sanccniin nihil in his msi vulgare inesl, clagresli inscilia plena sunl omnia), scd oflereiuis obedienliam ac proposiluni ampleclfire. Qnod si quid laudabile diclum oceurrerit, ad Dcum auctoreni refcraiur, illique, ul parest, hudcs dicanlur c l gralia* baheanlur, qui eiiam idioias ad cmolumenlui audientiiim sapienlcs rcddil , ( t virltuem snam in infirniitate perlicil . Si quid vicissim imperfecle et inaniler scripluiu repereris, hunianae itnbeciliilati ignosce, qua?, ab ignoraiione quadain majore inipedila, nec quae voluit, nec qneimdmodum voluii litteris mandarc poluit. Et quoniam frairum jussis mos gerendus csl, baic tibi, Patcr el Fratcr, mullo cum timore et reverentia conscripsi, proque caplu meo perexiguo e sacris Scripluris IIC ccssaria, ulilia, tu&qtie sanclitati conducibiliora magisquc opportuna dccerpia librns n.isi. Precaberis Petim pro me assiduo, Paier in primis venerande, quo raibi delicia mea condunenlur : , (adcsiia bona consecutus, rcgno illopeiirui queam. 1 Cr. xii.
IDEtA
AD
LECTOREM.
lam sacuegosum; nutgistro-
Ad rudes ego rudis qua possum (acuttate dissero, eosque pro virili mea admoneo, ct hortor, et neque ad faciendam orationem, irridere ipsamque artem propentu neque rhetorkm eximiorum et scientie et reprehensioncm
laribus, quam monasticis hominibus munus ipsorum hi mentem revoco sermonc prorsus imperitis, ut rum cupidis. Atque hinc est quod scommata,
eorum non horreo, qui aiioruiu laptu*
con&ueverunl. Sed quoU potius soteo, id sapio et loquor.
DIOPTRiE R E l CHRlSTIANiE
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM.
Perspicue demonstralur, fidem operibus destitutam tiiliil prodes&e. ANIHA , discipula; CARO, magistra.
AMMA. Tempus anliquutn esl, imo anliquissiDium, quo nos ab omnium Condiiore ac principe fabricala; sumus, unum animal liomo, ex ulroquc mundo, mislura ac temperamcnlum nobilissimuin. Ego vero usquc in bunc diem nihil cx le pcrcun-
ctata,nunc primum domina famulam interrogalo Tu le erige, el doce alacrilor, mihique desidiaai praelerilam ignosce. CARO. An ego, quod iinperas, delreclarc queam ? tametsi ila erudila sum, u l tibi quidem videor. ANIMA. A l enim nec ego artium disciplinis i i n buia suin Loquere igilur, et omni posilo nioln, rcsponde, quxsilaque mca prompte dissolvc. CARO . Ausculla crgo, c l dictis incU attcndc
711
PHJLIPPI SOLITARU
712
Sacpcnnmero a compluribus audivi, hominem ani- manleni exiinium, omniumque aninianlium pulcberrinmm, uunquara a Conditore suo suppliciis Iraditum i r i , si niodo saluiari ablulus lavacro, ac iide praedilus fueril; ablutionis autem, ac siinul Odei experiem, jusle poenas subiturum. Quos quidcm pro eo ac decuit ignoranliae condemnavi. Insignls namque et doctor maximus Basilius ita seniientes facile rcfellit, oplimeque doiel in hanc seuienliam : cuni scrvus qaispiain dominum offenderit, el oflensio illa luiseralioncm penilus excluserit, u l secunduiu legem poena illi infligcnda sit, primuni omnium damnalur, gloria nudalur, spolialur ct cjicitur iis qu?e habebat bonis landemque coniiueritae poenae addicilur. Prselerea Jex et disciplina ccclesiaslica servalur; el cum quis sacerdolum deliquerit, sive inferioris gradus fuerit, sive throno episcopali clarus, symbolis sacrarum vestium exuilur * : et simul, ut ait canon, omncm dignitateni exuit, ac pro papa fil apopapa, canonibusque subjcclus, debilc supplicio mulcialur. Judex aulem totius orbis an non ila omnes judicabil? Cum venerit ad judicium, criminibus obnoxios gratia baplismaiis, quod illi suorum vulnerum eordibus inquinarunt, denudabit, e( tum, beul crucialibus mandabuntur sempiternis **. Esset siquidein a ratione aiienissimum absurdissiinumque, tanlum beneficium, tanlumque donum una cuni anima ignominia affici, alque condeniuar i . Gratia igitur privata, tormentis dedilur. Nec solus Basilius ista quae dixi, scripla reliquit, sed C alicubi etiam eloquentissimus Chrysoslomus, et cum bis Amphilochius, tres, inquam, h i velut Ecclesiae sidera, magislriquc Yerbi Dei maximi ac praestantissimi. ANIHA. Tesles lu mihi non sperncndos, fideque dignissinios memoras : c Nam in ore duorura, aut Irium tesiium slabil omne verbum . > Quod si plures producere potes, age, producito; licet enim lestari pluribus. CARO . Ergo aliuin testem audi, cui crcde, cui fldem babe : verba cnim Scripturae sunl. Os namque Chrisli, et magnus illi pr*co Paulus, Hebrseie
T 7
qui erant Romae scribens, a i t : t Circumcisio quidein prodest si lcgem observes; si autem pravaricator lcgis sis, circurocisio lua praeputium facla est . > Nam circomcisionis in Chrislo quae causa, aut qua3 gralia? nec etiam prapulii , si adsit gralia. Mandalorum observaiio prodesl, ut ail : neque enim auditores, sed cuslodes, et faclores lcgis , si in eo persevereul, jusliGcabunlur. Scd totum ex ipso Yerbi ore discas licet : Non omuis qui dicit niihi, Domine, et non facit quae dico, intrabit in regnum coelorum : sed is potius, qui implet voluntatem Patris roei . Nemo le decipiat, nerao l i b i blandialur, quasi Gdes operibus destituta tibi salulem afferre queal. Fides sine opcribus, scias velim, inulilis est : et vicissitn opera sine fide nihil valeni. Quapropler si salvari vis, et felicitatem illam concupiscis, iidem cl opera riie conjunge. ANIMA . Expone igilur quaenam opera intelligas : ut ubi cognovero, ad ea recle prjestanda fcstinem. Agcdum, dic, doce, recense.
8 l e 1 1
CAPUT I I .
Qucenam mandata divina, sive opera oona stanliora ducenda videantur. pw-
CARO . Et plurima el pulcberriraa, et omnia frucluosa sunt. Quae aulem meliora, e l pulchris pulchriora, quibus corapendio ad Dominum ascendaiur, omnino a me docendum ac praecipiendum est. Sex lanturaroodo, nec plura, sunt nuniero. Vide calaloguro, et qtise sint nosce. Esurienti mihi cibum, siiieoii dedistis potum. Peregrinum eL bqspitem me recepisiis, nudum cooperuistis. InOrnius eram, et in carcere, et accessisiis, visitastis, et ministraslis mibi. His alia item, eaque permulta, et saluiaria adjungere potuisset : verum ut ad salutem magis necessaria, magis obvia, e l honorabiliora, sex dunlaxal enunierans, caetera praeterraisit. Ad haec igilur omnes allicil et provocat, diviles, pauperes, servos, dominos : reiiquoruni usiim volentibus permiuit, neminem ad ea ullo modo compellens. ANIMA . Ede porro ista, quoram necessilatem
, e
Mauh. xviii, 16. Rom. , 25.
I Cor. vn, 18.
R o m , n , 15.
1 1
Maltb. v n , 2 1 .
SchoJia.
* Non eamdem poenam ante et post initam sacer- < Qui kabst mandata mea, et servat ea, UU esl dotii dignitatem exsolvemus, si pcccaverimus. Qui qui diligit me. Qui autem diligit me sermones meos enim ne tantum quidem honorem adepti meliores servat. t Si enim ego Puter *tim, ubi est honor evaserint, multo gravius el dirius jure punientur. meu* ? Et t Dominus ego $um ubi est timor rneus ? Honoris quippe magnitudo peccaniibus supplicii fit {Malach. i , 6.) > Gloria palrum, sanlUndo augmentum. Et qui indignos consecrant, earumdcm rum: et dominorum lionos, servorum timor. cum ipsis pcenarum rei sunt, tametsi quos conseCyrillus, Nihil conducit nobis, Christianorum apcrant, non noverunt. peilationem esse conseculos, nisi eiiam opera se" Omnes qui in circuitu ejus sunt, offerent munera quantur. Scriptum est enim ; Si filii Abralue terribili (Psat. L X X V , 12), et ei qui auferl spiritum e*$eti$ opera Abrahce facereti$. (Joan. , 39.) principum. Nam apud formidabile illud divinumque Sicut enint corpus sine anima mortuum esl ita quotribunal jusli acliones seu opera sua tanquam dona que fides sine operibus mortua est. (Jacob. u , 20.) Deo ojferent. singulis aulem peccatoribu* datus Haud enim guidquam vatel sanita* jidet, si mores iliis per baptUmum tpiritus ou[ereiur atque ita hint corrupti, Nam eisi omnem fidem dogmalunique aterna: illos paencc excipicnt. veritaiem complcctamur, el vitcu iunocemh poiroChrysosi. Nihil confert baptismus vitam non bene cinio inopes ac deserti sirnus, nihil obstabil qi.tu m recttque imtilucntibus. gehennw igne* sempiternum anuri abripiumur.
f % % %
713 imponere noluit; aveo enlm sigillatim
"
DIOPTRA.
714
cogiio- libus, sine quo omnia, ei ipsum virginilatis lumen exstinguitur; sine quo oinnia vana et inefficacia ecere. quandoquidem id Sponsus super omnia diligit? CABO . Virginitatem colere, vitam monasticam Inlellige com tremore verba Domini, et crcde, et vivere, pervigilare in divinis precibus, cubare fidem commoda, et neutiquam diflide dictis. Prohami, raultum peregrinari, et corpuscuiura poenis ferct verbum asperum ad eos, qui a sinietris staoluntariis atterere, unica tunicula vesliri, Deo, b u u t : c Discedile procul binc in gehennam ignis, Virgini matri, aliisque amicis Dei opere raagnifico qui praparatus est diabolo, el angelis ejus > templa condere. Ad haec nos Chrisli pracepta non Non quia adulteria commisistis ; non quia fornicati Ca3i d i g w u ; sed qui potest capcre capiat eslis; non quia furtum fecistis; non quia csedes lcrorura serieni, quae nimirum ealvari volentibus et latrocinia perpetrastis; non quia libenter maleconducunt, quis pcrcensueril? Yerumtamen mandixistis, et vim aliis atlulislis, et mondacia profudatur nobis omnia illa facere quae in sacris Littedislis, et vobismet placenles, et vinosi, et ebriosi, ris prxcipiuntur, si Deum in nobis babilare cupiel iroprobi fuistis; nec quia omne genus iniquilatis mua. Sed illa sex bonestissima, et laudatisshua, alque sceleris conscivisiis : nihil horum i n ipsis praeque aliis indicla nobis sunt. Nec solum aliis ea praeponit ac praefert, sed el alibi eorum saepius meminit : c Miscricordes, , inquit, estote, sicut et Paler vesier coeleslis misericors est . Non hortatur nos psaUerc, quando nec Paler psallit; non pervigilare; non labores et serumnas mulias, non vitam ac certamina solitariorum aroplecli : n i h i l borum. Sed ad misericordiam solam nos i n v i t a v i t : quoiiiam natura i* miseralor, et multum misericors est Dominus ** : quoniaoi misericordiam tantum vult, et non sacrificiuin : quoniam nulla re alia colitur, nec placatur, nisi una misericordia : quoniani vult miserationes; et quoniam misericordiae abyssus est. Dicani breviter: misericordia solum opus est bomini cura Deo comroune, et per misericordiam solam bomo Creatorem suum imitatur, eique consociatur. Id ^ ila esse ex decero virgiuum parabola liquet. Ex conservaiione virginitatis pulcbrae erant omnes; aniabant Deum, et pudice vilam agitabant \
i a 1 1
Et qulnque quidem prudentes, quinque aulem fatiMe conlinentia?, lacrymis et luctui incumbebant : otium tnolle, morumque licentiara nullo modo diligebanl; viam angustam et tribulationes consertabantur, carnemque assiduis laboribus debellabant. Non tamen aequaliter illis mandalum curae fuit; sed prudentes prudenler olcum habueCAPUT I I I . runt in vasis suis, quo faluae caruerunt. Atque Omnia ad Dei prwscriptum nobis facta, citra chabinc veniente Sponso, gaudiis nuptialibus exclusae ritatem frigere. sunl : c Nescio \os, claiuat Sponsus formosissimus Nescio vos, > recediie. Quis enim vobis D CkKO. Sex igilur illa mandatorura prima et maaperiet. cum virginitale oleum eliara non afferenxima esse pro facultale docuimas. Propemodum
1 8
tum reprehcndel; sed quia mendicum slipera r o giiantem despexislis; sed quia fame et siti conflictaniem, in carcere sedenlem, et nudura, et hospitein, et .lecto misere affixum me cum vidissetis, non cibo refecistis, non polu recreastis, non vel pauluin visitastis, non veslivislis, non hospilio accepistis, non mlnistrastis * \ Hoc ipsum quod dico, rursus ex Evangelio confirmo De divite illo duroet inhumanoaudivislis, quomodo videlicet lingua ejus(o calamitaiem!} apud inferos arserit. Non quod variis se sceleribus in viia obligasset; nec quod proximum odisset; nec quod per temulenliam plurima etnefaria adinisisset; nec quod undecunqoe provenientibus vcctigalibus i n luinuissetac superbisset, opulentus, gaudens, rapiens, dominatum obiinens, bysso et purpura i n dutus splendide; non, inquara, horum causa ad torraenta detrusus : sed quia Lazarum pauperem omnimodis neglexit, et super afflicto misericordia non est commolus. Rcs mira haec, et horroris pleftissima. Quantum polest charitas, quanlum misericordia, et compassio! AMMA. Si plura dicenda reslant, ne tace, et ad utilitalem meam adde bis qua3 dixisli. Sileulium tuum nobis damno erit non ferendo.
Mallh. xix, 12. Luc. xvi, 19 seqq.
1 8
Luc: v i , 36.
Peal. cu,8.
"
Osee. v i , 6.
' Mattb. xxv, 12.
t T
Ibid. 41.
Scbolia. * Basil. Qui circa modum operis offendit, etti aliquem. Sed aula mherkordium non fccerunt,supplivideatur facere mandatum, reprobus est apud Deum. do in eo$ vindicatum e$t. Ait enim: Etiam si quis certaverit, non coronabilur, Cbrysost. Misericordia charitatis prmtaniissimus msi iegitime certaverit. (II Tim. n , 5). > Nam bonum ramus, et primogenilum germen est. Et si neternum non est bonum, nisi bene> attjue ut oportel, fiat punitur, qui bona, et bene non fecit: multo magis "* Sane necetsoriis magit necessaria ex comparatione puniendus es tis, qui mala tupra commemorata admiprccfermda sunt. Nihil habet commodi sine compat-seril. sione virginitas. Etenim et otium, tive socordia in Isidor. Diviliue parum attentis ac providis m i virtute, supplicium parere potest, non solum actionesnntrcc viliorum sunt: paupertas vigilantibus sapienimprobce : quando et t//i, qui esurienti non dederunttim mater est. Si igitur divitias amantes benigne manducart, nec sitienti bibere, nec nudum cooperue- aim facert contemnimus, digni svmus qni longo igni runl, fortassh aliena non rapuerunt, nec [raudurunt torreamur.
9
23
115
PHJLIPPI
SOiiTAui
116
utera memoriam nosiram fugerat (proh jacluram !)
illa Pauli vox iuaudiia sanc ct admirabilis. Pauli ANIMA. T U vero vocem illam adftiirabilem nc pra> termiseris; sed in mcdium profer, celeriterque ANIMA. Quispiamne in bac vita repcrilur, qui recita. roaudalorum prajcellenlissimum, ut dicis, cbatitaCATIO. Accipe Pauli verbam : c Si fidem babuero, tcm probe servel, u l nimirura Deum ex tolo cordc, til monies iransferain; si distribuero in cibos pauct proximum ut seipsum diligat? pcrum omnes facultates meas, et si tradidero corCARO . Imo multi, iidemque optimi, etbonoredipus meum ila ut ardeam; si babuero prophetiam, gni. Si tamen nosse desideras qnisnam in bis pric l noverim mysleria omiiia et omnem scientiam ; si mas oblincat, et quis supra modum, vehemeniereliam linguis angelorum loquar, cbaritatem aulem que Dominum dilexerit, et proximum legilime ui non babuero, nibil mihi proderit . > Cbarilas seipsum : Deum, inquam, plane ex tola anima, prophetarum, et legis capul acscopus esl. Charitas et ex tota mente >, ut in lege scripiumac praescriest res maxima : cbarilas res divina. Deum esse plum est, Pauli Epislolam ad Roroanos percurre ; inde charitalis ardorem perspicies, qua ille erga charilatem, Joannes Tbeologus divinitus scripsit -et raanentem in charitate, in Deo manere, elDeum Deam proximumque flagrarii. Verura audi cl obin eo. Papa, quanla est cbarilatis vis t Rursus aliud stupesce; ausculta et treme, lanta verborum Pauli quiddam a Yerbo ad honorem cbariiatis in Evange- virlus est, tanlus amoris atslus! Quis nos unlio dicitur : c Ab bis duobus raandatis universalex quam scparabita cbarilate Cbristi? Non tribulatio, non angustia, non periculum, non persecutio, noa pendet, et propheUe. Biliges, inquit, Dominuiii fames, pon nudilas, non gladius, non mors, uon Dcum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima angcli, non principatus, non virtutes, nou instantua, c l cx totis viribus tuis : et proximum (hoc est, lia, non futura, non altitudo, non profundum, non iratrcm luuni) sicut te ipsuin * . alia omnino creatura separare me poteril a chariIn quibus aulem inest charilas (2), in iis quoquc tale D e i " . E l baec quidera de cbarilale illius erga fidem inessc manifestumest. Rursusin quibusfides, Dcum. Erga proximum vero quod attinet, siliebat, ciiam cbarilas. In quibus porro cbaritas et fides appelebat omnes fraires salvari. Pro illis ipse se a coaluerunt, in iis el alia, quaecunque optima sunt, Doinino abscindebat (anatbema quippe " divisioreperiimtur. Quod si charilas abfuerit, ca omnia procul recedunt. Audisli quantum sit in cbaritate nem a Deo significat) qui erant gecundum carnein positum, et quomodoex ipsaceu fonte, aut radicc _ coguati, modo salulem consequerentur. Quis lanlum ex omni saeculoruni memoria ausus omnc bonorum operum germen erumpat profuncsl ? Quis lanlum propier cbaritalem desideravit dalurque. Proinde cbarilalem cole citra quam non perpeti ? cgregie, inquam, perpeti pro fide el cbacst speranda salus, quemadmodum e Scriptura deritate. Quomodo non deniittebat aniimim, sed aumonslravimus.
1 9 , l n
CAPUT IV. apostoli crga Deum, et proximum cliaritas immensa.
" JI Cor. xui, 1,2.
1 0
IJoan. iv, 15.
" Mattb. xxii,36, 57.
Rom. T I H , 53 59.
"
Rom. ix, 5.
Jacobi Gretseri nolae. (2) Loquitur de fide viva et formata, ut vocanl; <nam fidcin alioquin sine charilale cousislere posse, rcs esl cxplorata apud oribodoxos. E l cuin paulo post ait rccedenle cbaritale, omnia alia recedere, Joquiiur de recessu quoad fructum rcspeclu justificationis, meriii, et eonsequenda bealiludinis, cum absque cbaritate omnia sinl velul ccs tonam et cgmbaium tinniens. Yide Bellarniinuin l i b . De Juilificatione, cap. 14, 15 el seqq.
Scholia.
* Basilios. Hfr qui primum pietalis currkulum D 4ngrediuntur, timor, tanauam prima rudimenta, utilior est, juxta illud : Principium sapienti(C timor Domini (Prov. ix, 10). Qui aulem, ut infantes, lacle amplius non indigeni, sed solidis Scripturce dogmatis uli possunt, ii$ tnandalorum prwcipua , cltaritalis scilket erga Deum et proximum, proponantur. " Analhemali honoris causa nuilus appropinguare audet : ub abscmo autem, et eo qui faclus e$sel anathema, contraria de causa omnes *e removenl, Ac separuiio quidem una erat, cum hic, et Hlud multitudine vitarcntur. odusautem separationis non idem sed priori contrarius. Analhematc enim tanquam re dedkata abstinebanl : hoc autem Utnquam alienato Deo, et ab Ecclesia orthodoxorum ubruplo. Cbrysost. Dkcamtis primum, quid $it analhema, <eUuiL,sciemu$ quid sit Pauli amilhema. Analliema
%
e$l otnne, quod Deo suspendimus et dicamus, quod nemo profanis manibus audebat atiingere, ncc propius acccdere. Sk etiam ab Ecclesia separatum, et ab omnibus abscissum, longissimeque remoium vocat, eontraria significatione : edkens omuibus, ut mullo cum timore ab eo absiineani, et resilianl. Ait aulem: Volebam analhema esse , id esl> easecrabilis, cum quo aliis niiiil commune est non habens purlem cum Chmlo, ut traderetur diabolo, et flagellaretvr, tl poenas Israeli ob incredulilatem in Deum jare irrogandasy ipse sustinere deberct: t Quemadmodum /radidii Christus semetipsum pro nobis, et [actus est maledictum. Maledktus enim, inquit, omtrit qui pcndet in iigno (Galat u, 3). Ilto autem pro lralribus meis, propter charitalem in Christum cognatos *e d\ligere Apostolus siqnificat. Quoniam quem nv.lla creatura char.tatc Lhristi sepurare potnit, quomodo enm charilas cogttalornm et fratrum separassei ?
%
DIOPTRA. 7 7i* cfebat advmus omnia, (crrena ct coelesiia, silio unrctiique tcnlationes eveniunt. Haud supra
vircs, sed quas facile susiincas. Quoniam autcm Christnm lucrifacerH? Queni Paulo similem vidimiis? awl qois unquam hujuacemodi charilaterti alise secundum oeconomiam Deo permitiente, alia* spirabU? En, absolvi, quse de ebaritate dicere eodcm volente et favente accidunt, non intelligo babtii, tam ex auornm, tum ex Paoli scriplta, cur istuc dicas, quod dicis. Non potes, non, i n qaanta niniirum in eo charitas fuerit, e l quam quam, potes absque tribulalionibtis salule potiri \ mirifice Deum dilexerit. Nemo prselerea vitara omni iristitia vacantera de AWMA . Intelligo dicia et miror. Pauluiu vero progit, qiiemadmodum nemo per naare circa fluclum pler virtutem incredibiliter sospicio. navigat. Sed ut aurum in igne prebalur, splendiCARO . Atqui Pautas natura homo fuil, omniumdiusque el solidius eflicilur ; ita le quoque teulaque aliornm similis, quanquam civis coelestis. Si tionum flaraiuae purgant, et sordibus luaculisque itaque salutem i e m a m assequi concupiscis, Pantenebricosis liberant. Nulla enim relinquhur pur~ lum tibi imilandum propone. Quod si quae singulagatio, non dantur prsemia ealulis, nisi grala volunris lentatio te invaserit, aut insperala ealaraiiae te taie lentationes admittas : cui rei maximam fidem oppreseerit, ab homitnbus pestilentibus occulte, aut . . .. .. . ... . , . , D niartyres, de quibus diximus, concibant. Nenunera palam mvecia, ne concide, fcr aequo ammo, et pa- _ . . Paulus absque tentatione et dolore inlrasse, aut lere qood accidit, ne fluctua. Pone ante oculoe Paintraturum in regnum coelorum afllrmat: c Per multres autiqnos, pone martyres, pone propbetas, pone las tribulationes, inquit, oportct noi inirarc in recboramaposlolorum, pone majorum multimdinem. gnum D e i . Fidelis est, qui hoc dicit, et fidelis Quara mulias tribulationee et aerumnas quisque Deus, ut idem scribit. Tentaliones, ut docui, exantlavit! Quam varios crucialus, contumelias, ad ulilitaiem accidunl. Accidunt aulem modis quavexationes, incommoda, malorum leropesiales ei luor, seu fine quadruplici, quod ostendemus. Aut morles experti sunt t Horam propositam et tidetfi ul prateriia peccata deleant; aut ut illa quae nuno fttudiose imitare, et onus malorum tuorum sasline in nobis operantur, impediant, i n bis qui moribus al potts, et salvabere. sunt improbis, ei in viam redire noluni; aut ut ne Orone qaod Ubt applicilum fueril, accipe, et in cadat qui feliciter curril, et tenlatione spiritus eiadolore, et in mulatione humilitalis tua patientiam tos coercente, maluin magnum effugiat; aut u l exbabe : quoniam i n igne probamr aurum bomi- ploretur ac probetur quispiam : quo paclo justi coinnes vero receptibiles in camino bumilitalis: < Tolle . . . . . plures probati fuerunt. Recordare Abrabami et tenlaiiones, nemo ent sanctus : aufer molestfas, r . , . . . . . . . . . , . G Job, virorum eximiorum. Noh Uniere leulatioms aflliciiooes, minerias, nemo salvabilor. incominodum; noli meluere molestiarum oous; sed CAPUT V si te adorta? fuerint, admitle : si invascrinl, consistc. (Jiii irruentes tentationes afflictionesaue grala mente Cave quidquam pusillajiimum comraittas, Gregorio pertulerit, prcemium adepturum. Qui invitus per- Tbeologo ulilitcr pra3cipienti obtempera: c Incursantulerit, nullum adeplurum. Scopus tentatwttum quates lenlationes, inquit, generose suscipe : castigadruplex. tionem flagclli, sanaiionem reputa A m i u . Frequcnter me lentaiiones quaadam i n AfiQicliones taoquam fluctus lolera. Velis incidere vaserunt, quasego obanimi imbecilliiatem tolerarc in manus Damini poiius, quam in manus horoiaiiDi: nequivi. CAXO . Non ita est; velamentum, el inanis excu- castigat enim in misericordia, non in ira, et consolationem conscqaeris, sicut raagnus iile Job consatio est quod dicis. Si verum andire vis, Pauluin seculus est. Qui omnia citra cxceplionem, velut audi : c Benedictus Deus, inquil, qui nOn palielur bcneiicia pcrpessus est, qua^cunque illi dsmon ten^ YOS tentari super id quod poteetis . > Nam qui tenlator inflnil. Sed rem novam prorsus, e( raaximaci talionibus laceseuntur, illis Deus robur addit. T r i bulaliones pro rala parle virium bominibua contin- D considera. Ambobus pecuniaj possessiones, el omn gunt, robuslie graviores, infirmis leviores. Pro gcnus iacultatis, et liberi, fruges, pecora, maleria cujusquc caplu et viribus, inquam, arcano Dci conet argumenlum animadvcrsionis, et serumnaa fue*
M D I T t # m t f ,
" Eccli. n , 5.
" I Cor. , 15.
Act. xiv, 21.
"
I Gor. x, 15.
Scholia.
* Isidorus. Non e$t invenire artificium atiquod, qun quupiam usus, ab afjliclione immnnis sit et in tentationes nunquam lapsus, hujus viloe fluclus effngiat:Nam i t tentatio e*t vita hominh super terram [Job vn, 1), aui tandem, qui in tenlattone vivunt, non tenentur f Chrysosl. Invenire qui lecum tua mala aut re ip$a communicent, aut iis commemoralis pariter tecum doleant, magnum est in ipso dolore solatium. Basilius. Oportet cum gaudio omnia propter m*n Domini, et eos qui sunt eju$ 9nf[erre ac perpeli:
f }
non tamen prius qnam ipse sinat, sese in lenta" liones pracipitare ; sed orare potius, ne in eas inci damus. " Disciplina Dominl aperuit mihi aures (Jsa. L , 5). Castiga m i , Domine, verumtamen in judicio, non ih furore (Psal. v i , 2). Non enim quaiilum mcrueruM peccata mea, flageltatu* sum. c Iram Domini portabo, quoniam peccavi ei (Mich. vn, 9). Incidamus in manus Domini, el non in manus hominum : sccundum enim tnagnitudinem ipsius, ita eC miteri* cordia ittius (Eccli. n , 22, 25).
m
-7
PHILIPPI SOLITARII
int. Ubi autera iwopiiMUo omeia amiseront, uter- cifixeruni, unum dextris, alterum a sinietrig. aue (vir el uxor) alierum est miseratus \ Quibua cseiera omnia paria foeruiit, facta sceJeraAmplius tamen uxor lamentis iodulail: sunt eoim listima, suppliciuro, genus moni&, c r u n i n coafrafeminae naturaliler ad miseralionem propensse, et ctio. jEquales igitur hi duo in poenis inventi senl : ad efluse plorandum faciles, impaiienierque lugeiit ast in extremo prudenlia etiam pares cogniti non 61 plangant peclora, lacerant genas, ululatibus et sunt. Nam ille in paradisum, bic ad inferos profectus ejulatibus et luctibos tabefiunt. Mirum dictu, est. Ille bonus, bic improbissimus apparuit. Qeod qoantum in omnibus conjux curo marito doluerit, si roges, quonam modo id acciderit, sic accidit : L a omnitimque rerum adversarum, eumdem cum illo troncs juxla Verbum suspensUad verba venerunl. sensnm babaerit ; remunerationum vero, praemioUnus borum divinilus loquebatur : aher maledicta rimtque particeps neuliquara fuit. fundebat. Et bonua ille quidem cum divino sermoANIMA . Quwnam hujus rei causa, quae ratio? et ne suo salvatue : alier blaspberaua cam malediclis unde tanderri ila factum? ne mecela, si scias. Num suis damnatus eai. \ides quemadmodam latrode* quia non seque ut maritus lepra seu ulceribus coomens, manifeste malorum omnium socius, ut diceperta est, nec proinde opprobrium ex eo suslinult, bam, latroni prudenti fuerit (sicul item Jobo vxor), idiroo etiam parem mercedcm non obtinuit ? Haec- a i non perinde praemiorum. Operae pretium est cine causa sit, nescio, tu dixeris. igitur, sibi atiendere. Amabo, ne lu qooque, domtaa, CARO . Non banc esse causam, ex ipsis verbis pla- onus lenUtioiiam portes, secuUiram vero raercenum est, quibus virum lacrymans alloquilur. Heu | dcm ex iguavia amillas, qoomodo iafelix lairo (dimi vir, inquit, en memoria tui periit, quando una cam enim saepius), quomodo uxor inisera hominis cura rebus aJiis etiam liberi iui, dolores uleri mei, forli animo pracdili. Sed si qw affliclio, aot tenlapericrunt. Ego vero roisera famula, ut inops et i n tio, aut lnolcstia le occuparil, ne animo agitetie, ne famis exsul vagor,domam domo infeliciter niuians, mente concutiaris : sed immola penitue, et incoaexspectans dum sol occidat, ut a muliis acerbisque cussa usque ad finem persevera, rcspiciens, et extiiolestiis resphrem , ob quas jam mibi precordia quirens bona, de quibus cgi. Nam si vilae t u ravel anle morteni coulabuerunt. Cernis quantopere tiones ad meliorein norroam accommodaveris, et q u * misera mulier afflicletur 1 propemodum ac si ipsa deteriora eunt declinaveris, tu qooque coronam quoque opprobriis, et leprse subdila essel. adipisccris, et cuin nominalis a me gloriflcabere. ANIMA. Si ila viri calaraitate doluit, u l dicis, AM iiu.Resmibi videlur adeptuardua,et ad i m i u qui tandem non ipsa similiter pramium reiulit t tionem neuiiquam expedita.Proinde aliud medoceas Dic causara, et solve quaestionem. ^ CARO . Non ego adeptu difficilia dissero, qeid ita CARO . Proiinus lu ausculta. Job calamitales quasi gravaris ? Nec est cur pusillanimes sequare, quorum beneficioafficereUir, suscipiebai**, ulitnperlurbatus, memini. Et (amen ut inorosa et haesitabunda re* tit robusius animi ac validus. Quas illa haud perfe- spondes. At si quis temere probra libi ingerat, te rcbat: quin vcrba qua?dam maledicta jaciabaf*. Tituperet, facete irrideat, accueet, ignominiose llle eam objurgans : < Desipis, inquit, infelix rautraclet, naso suspendat, ludibrio, dedecore afficiat; iier, quid ieia loqueris? Sicul una de stullis musi te detestabilera, piaculura, pcstem Yocarerit: ircribus nunc locula e s Quoniam igiiur pugillo, si effeminaUm, stupidam, morosara, plagosam, fceingralo et iniquo animo xdades illae passa est, dam, deformem, lenacem ac sordidam appellet: 4liain remuiieraiione excidit. Aliud iusuper exemsi raendicam, funguro, nullius prelii, aut furera, plum narrabo libi ad xonfirmanda quae dixi, quod obtrectatricem, vinosara, aut scortum, aut adelde quodam longe iufelicissimo liileris mandateram, aut laceram, aut etiam pediculosam: dicam 4m est. paucis, ei aliud quippiam hujusraodi, qai le nominel, sustine fratrem, sustine scomma, custodi os ANIMA. Isium, quicanque esi, mibi nomines tuum, coerce cor tuum, ne quid accugatione d i relim. gmim committe, ne loquere, ne maii, nil quidquam CARO . Quando Judaei Dominum meum in crucem egcruut, duos eiiam cum eo latrones insignes cru- reaponde. Quid enim jaciura, aut damni facies, ex
#
"
Job l i , 40.
Scholia.
* Rerum improvUarum repentini casu$ hominum Mtiimas perturbare et concutere consueverunt. ' Morbi aut ex peccalo proveniunt, aul ex ignavia el ordinis negligentia, aut ex infirmiiate naturce, jiut etiam ad demomirandam tolerantiatn et vir4
Xutem.
"* Cbrysost. Sunt quidam, qui si quid offenderint, AUt ab aliquo conviliis appetUi fuerint, aui in podajpram, seu alium quempiam morbum iuclderxnl, illico in blasphemiam erumpuni. Et cruciatum quidem paMuniur, lucro aulem privanlur. Quid faci$ homo ?
9
num ei contumelio&us in Deum fueris, morbum leviorem reddis? Imo vero dolorem dirioremel intolerabi^ liorem tibi facis. idem. Non enim tentutwnum condilio et natura, sed tenlatorum desidia inler homines cadendi ac delinquendi causa est. In paradho versabalur Adatnus : et quoniam deses erat, supp/antatus esi. In sterquilinio sedebal Job : sed quia vigiUviiy vicit magnumque apud posteros esl laudem consecuius. Et nos ex verbis nostris justificari atque condemnari, ex prccsenti sermone clarum est, nempe bliuphemi lalroni$ et uxori$ Job.
y 9
721
DIOPTHA.
722^
eo quod inarle aadis? Si igitur immerilo luo con- reniissionem peccaloniui,remuncraiionem optiroam referas. lbcc onim Vcrbi doctrina, hoc judicium uimelifte aadieris, ex tolerantia fructuin percipies. cst. Si dimiseritis boininibus peccala eorumjnde ftttod si haerelicam te vocet, hoc solum ne palere, quoque vobis omnia peccata vestra dimitleiitur. nec dicas, te esse; hic irascere: alioqui Chrislura Si dimiltis, diinilteris, misericordiae enim raiscrinegasti, si hanc injariam perfers \ cordia tribuitur***. In aliis tametsi eupra modum injuriose tracleris, nl eupra dixi, nibil perdidisti ob i d , nullum damnum Non dabilur porro secundum, si non prxcesscrU esperpeua. Habes adbuc oculos, ut anie babebas : primum. Si lerribilis Judex lum judicalurua sedens habes orania membra intus el foris, et majorem tibi dixerit : Non dedisti vcoiam, quinam, pelilam spiritum. Hurailiatio ista tibi adjumcmo, et orna- licet, accipies? Nondimisisli aliis, quomodo remilinento fuit. Si tanturamodo vcrba irrisoria perlulctur libi? Ipsatnet contra te ipsam sentenliam l u leris, ulilitatem inde, baud nocuinenlum capies. l i s t i : In quo judicio judicas, eodem judicio jndiQnid plura opus esl? Sine flagris atblela, sine tor- caberis . Qua mensura meliris, eadem rcmctiementis marlyr eris. Scrutare, perpende, discute tur libi lAudisli admonitiones, cognovisti negotium. Si inveneris conviliatorem vera dicere : praccpliones. Quid tibi pluribus vcrbis ad salulis si deprebenderis subsanuanlem, quod res esl loqui, & rationem opus esl? Nibil horum difficile : nibil operosum ulique, nibil intractabile : nihil parum ne i l l i , sed libi irascere, et le ipsam dauina, idque tolerabile. Sed omoia facilia, et facillinia volenli. etiam verbis prae te fer * \ Si igilur inler huroiles probata fueris, el officio Si non quodammodo voluisses audire quae audis, inler abjcctiores fungeris, eamdein cum illis parnon malum perpelrasses; non te vitio dedidisses. lem felicitcr consequere, qui prius grandia acquo Fraere operibus tois, et perversis moribue. Sin animo suslinuerunt : et annumeraberis priinis ac autem, etiam ideo vitam religiosam excolc, ut exserundis, et cum iisdera in praemiis ac bonoribus lernis nullam tui reprebendendi ansam praebeas, communicabis. ut de aelero te persiringere, et convitiis incessore quispiam non possit. Ubi te collegeris, correctione ANIMA. Dic, oro, unde boc intelltgam : nam aflirgaude,exsulU, tripudia; quoniam praeier laudem maiio lua vix esl ut admilti queat. magnam quoque coronam, et mercedem certamiCAPUT V I . nis reportabis. Qui propUr Christum parvas, et paucat tribulalione* ANIMA. QUO istuc argumento, mc binc mercegrate integreque suslinuerit, eum magna passti wqualem futurum. iem et coronam accepturam videlicet? Q CARO . Yideo te verbis meis Gdem non abjungeCARO. Quod a Cbristo in Evangelio beati pronunre, sed dubitare, et eapropter e Scripiurie teslilianlur, quibus malediciiur, et in quos omne verbum mahnn, ac pessimum propter Yerbum jacla- monium requirere. En igitur lesiimoniuui Grmuni et exiniium : ipsam quippe Verilaiem, ipsum tibi tar : c Gaadete tunc, inquit, et exsullale, quoniara Doniinum, ut verborum meorum testem Gdclissimercedem in coelia amplissimam recipietis \ > nium dabo, u l sallem binc credas vera me locuHacc si in animo, et IQ merooria lua reposita batam. Ne respicias quanluni cujusque sit eludium bes, Ifctare, conflde, in omni injuria patientiam et contenlio; nec judicium, quo operarios posteidhibe, taraelsi convitiator scelestus ac detestanriores primis exa3quat; illis qui a prima bora dus fuerit. magis, eos qui poslea mediocriter post. undecimam, AXIMA. Esto, feram, patiar : quid amplius mibi quando ad vino.am pasiinandam niissi sunt, labo* faciendura pulas? rarunt; et quo paclo quidara ex prima bora niurCARO . Ne talem ut inimicum, sed ut benefactomuraverit, posierioribus aBqualis prasmii dalionem rem iutueare. Ne labiis fare lenius, et corde irasceinvidens, audicritque, Amice, non facio tibi in~ re. Ne condemna raaledicnm, quanquam tibi ma, f t e
ledicat. Delictum ei ignosce, erratum condona : ut D j u r i a m ; tolle quod tuum est
Mallh. v
12 Rom. u , \ .
" * Maltb. , SL
" Matth. xx, 15.
Scholia.
(Matth. xvm, 22; Luc. x v n ' Gbry$08lomii8. Ne doleamus nobis maledici: sed mtenliamegerit,inquit jure maledici. Qui enim contemptum, contumeliam, i).Quo enimpacto quisptam dimisent ei quinec pecdetrimentum sustinet, hic salvan poterit. Malo enhn casse se fatetur, nec pamitentiam agil ? laidor. Ne putes exercitationem virtutis insidias* cum humilitate vinci, quam cum superbia vincere. " Hoc principium salutti e$t ei mutationis optimat,repellere pouc; maxime enim taies insidiis sunt expenitut pwUfieri, penitut sua facta damnare, ac vili- posili eorum qui honorem non consequuntnr, quu* pendere, Quod si anima tua peecatis afftxa afllictio- u in virtute nen exercenb, et m qui virtulis causa net ei supervenienies repudiat, tum angelide ea illud honorantur, inwdent. Prmlat igitur virtutem colenles generoso animo invldorum pravitatem perpeli Mturpant : c Curavimus Babybnem, et non e$t quam inwidiam fugientes virtute descticere. sanata (Jerem. L I , 9 ) . > Basilius. Sape, qui exiguum quoddam et in medio '** Si nihil panarum debes Deo, debentes miurere, et mamuete illot tracta : misericordiai siquidem positum oficium exsequilur, major est eo qni tibev* oHinmis futic(u* c*(. Deus misericordiam rependitttasil. Septuagies sepiies dimiUetidum os/, c *j pxt % y r
PHILIPPl SOLITARII 724 Cum igitur dicil: Erunt prtmi novissimi, > Davide, de panibus,de gladio.el verbis boiiiinem niurmuraiores intelligc. c Et novissimi primi, concitat, alque ira inflamroat. Rex iratus, Achimegraios et beneficu roeroorcs accipe, qui fralribus lecbum advocat. Sistitur ille ad judicium, et supnon invident, et gratiam agnoscunt. Qui judicat plicium. Ut potest, veram ac jusiam defeusioneio omnes, ita judicavit: quis de caeiero habel cur duafferl : non se Davidem ut fugUivum, sed ut genebilet? rum regis accipisse. Et profeclo, quo esset ille ANIMA . Excellenter, ac necessario colligis, et quo animo, non cognovisse : ignorasse id fundilus; de agitur, probas oplime. SufOcit mibi, etiamsi proinde misericortiiam petere. Ha?.c sencx Acbimeplura super hoc qnaeram. lech poenam deprecans profalus esi. Non Qectilur CARO . Acrem le in urgendo reperio, et in perSaul, sed ipsum prinoipem, omnesque sacerdotes cunctando mullam cerno. Tcnlas enim me, ut exalios ad necem condemnal, et omncs comprebenperiarls fortasse, utrum ad interrogalioncs luas densDeogus jugulal. Heu crudelitatem l Anle omnes, dubiam quippiam eloculura sim, quam potius inquam, Achimelechum, deinde alios omnes, octovela contrahere oporlujt. Quoniam aulera plura ginla quinque, omnes fungenles sacris, omnes getestimonia postuias, cedo et obtempcro libi; tu sianles epbod in loco venerando : simul eliam. adverle sis animtim : tcstem enim dabimus baud quolquot reperiebat urbis illius sacerdotalis iucolas, obscururn, quin insignem potius et excellentein, nemini parcendo gladiis trucidat**. roagnum divinumque Patrem et Prophctam illuDavid porro cum fugisset ad Achis regem r c strcm, gionis Get, alienigenain,quanquam sibi nolura"*: ANIMA. Quisnam, et unde est? dic slatim. timeretque ue quid inexspeclaium paieretur, CARO . Sanctissimus Pater David, a quo genus prudenler se epilepticum Gnxit, oplimoque fine ac suum Christum secandum carnein duxit. Sed prius scopo notura suum fefellit. Quam fallaciam, callolam rem gestain audi; dicemus postrcmo quor- liditatemve cum toparcba non iiilelligerel, ipsum sum tandera ea spectet. Postquam egregius ille expulit, domesticosque pro stultis reprehendit, qtii y\r Goliaihum inlerfecit % Saul pactis slans, hominem insanum ad se introduxissenl. Inde salalrenuum bellatorem accersit, eunique bis vcrvus ad speluncam Odollam pervenit. Ubi sic brevi bis compelial : Ecce, mi gcner, Mcrob major manum parvam collegit, aliis aliunde ad cum se natu DJiarum mearum, longe vcnustissima, eain adjungcntibus, assumpiis illis ad Acbis raentc salibi conjugem promissam babeto. Sec huic iho- na revertil, et Siceleg pro suo amicoruroque dorus Davidicus non placuit. Placuit autem se- Q micilio in munere accipit. Gerebat tum bellura ciuida?, Michol nempe, quas prudcnlia excelleAcbis, quem cootra bostes juvenis, et bospcs bat. ILinc forma praestanteni David sibi conjugaDavid adjuvabat. Triduum prelerierat, ex quo Tit. Mulieres igilur hilaria nupliarum agunt, pro David abfuerat. Interea Amalecilae Siceleg urbern more cboros ducunl, oblectantur, gratulantur : et circumdederaiit; et quoniam defensoribus lum ct cum Davidi,tum Saulo carmina suavissime inocarebat, cilra laborem. occuparant, omniaque diridulanlur in bane sententiam : c Percussit Saul puerant, simulque mulieres, pueros, puellas, virgiroille, et Davtd decem millia . Quod ubi Saul nes in servitutem abduxerant, et viris quolquot audivitjnvidil, el suecensuit, et furcre, crueiariinerant occisis, oppidum incendio disperdiderant. que coepit: Mihi, inquit, niille dederunt, et iilio Pervenit ad aures David Sicelegensium calamilas ; Isai deecna roillia *. Ex eo sollicite de genero ocperturbalus estanimo ,ut heroera Untum periurcidendo secum cogitavit. Id ubi rescivit, cui invibari conveniebat, cum omnes bosliliter iraciaios debaiur, sine mora fugiens, ad Acbimelech senem, cerneret: commotusque et inflammatus, Abiaibaet sacerdotem venk> panes proposilionie necessitarurn, qui sacerdolii principatu et genere clarus te adactus comedit acceptoquc gladio iiide abiit. erat, sacrum epbod applicare statim jussil, ul illuc Aderat tara Doeg Syrus, Saulis pastorum potentis- evenlu cognito, in bostes procederel. Cognovit, sirous. David fugUivuna cernit,ad Saulem currit, eosque ad lorrentem Besor perscculus est, ubi omnia renuntiat, omnia revelat, de Abimelech, de impedimentis relictis, el ad ea custodienda mili,4
723
l Reg. xviu, 7.
Ibid. 8.
Scholia.
[Cbrysosl. Si virtus absit, nuila est iu corporis compotitione et viribug utilitas. Golialh alienigena, et SauL robusii erant: $ed guoniam virluU carebam, uiliil iliis corporea moles roburque commodavit. * isidor. Eadem peccala el propter locum, el propier tempu* graviora /iunt. Exempli cauta, ccede* grave scelus e*t: qum si tit loco tacro commusa fueril, redditur sceleratior; quod *t etiam sacro tempore, iceieratitsima. Quia igitur cccdes per $e ip*'m diritutem habet, hi locus, aut lempus, autpetsoia eani auxcrit dirior utique et longe gravior eflicietur.
y t
Inlerrogatio. In ptalmi imcriplione Abme* lech nominatur; ait enim : t Psalmus Davidi, quando immutavit faciem coram Abimelech, et dimisil eum (Psal. xxxiii, ) , Hic autem AchU appettalur. Quid hoc $ibi vull ? Responsio. Reges illi habtbant commune nomen Abimelech, seorsum vero unusquhque suum *ibi proprium, quo appcllabatur; qnod eiiam in Romano imperh videre est ubi communiter Cirtares et Augusti dicuntur; nihilominus proprin nominantur nominibus : sicut item apud JZgyptioi Pharaoncs.
725
DIOPTRA,
Tfr
lum nnmero sufflcienie (quorura equi prae lassilu- dioe sequi non poleranl) curn selectU Amalecilas secutus et asseculus, eos occisione occidit, et praedam reduxit, victorque ad lorrcntera Besor, ubi sarcins remanserant, esl regressus. Huc cum venisset, praeda quam quisque retuleral iu unum congerilur, et , uno verbo, universa praeda ( vocantur, quae intcrfeclis deirabuntur; quse a vivis auferuntur). Hoec igUur spolia inter insecutores. et impedimentorum apud torrenlem Besor cuslodes, de quibus diclura est, aequaliler dislribuit. Ubi vero quidam prae invidia id aegre ferenlee conquesti sunt, nolueruntque iis qui remanserant partem suam de prseda decerni (saiis enim fore, si uxores liberosque reciperenl), non id justum j u d i c a v i l : scd omnibus sequara pariem spoliorum imperlivit, cum diceret non se illos ut ignavos, nec u l inutiles, parumque coramodos, sed propter equos, currere prae lassitudine non valenles, reliquisse. Quam ob causam relicti sunt, non ut oliosi taraen manerent, sed ut, inquit, vasa nostra quae rcltnquebamus, custodirent, quae ni illi custodissent.nos amisissemus, nec quidquam quod vel ederemus, vel biberemus superfuisset; noo vesiis, non leguinenium ad fovendum operiendumque corpus : fuissemusque privali rebus ad viiam periinenlibus. Et oporiebat sane neque bos pari portione fraudare. Haec libi ad probalionem diclorum meorum salis suiito : quomodo scilicei Ghristus sententiam inter operarios, et mitis David inter g mililes t u l e r i t : et quod divieil, inter omnes aequaîler diviserit, inter eos qui plus, et qui miiras laborem capessivissent (5).Et gloria Domino meo, gloria Christo meo, judici misericordiam diligenti, beneque facienti imiversis. His credtn', an iterum lestes, et omni exceptione majores expelis, ei probalionem cumulari vis, ut consuevistL, cum interrogas? A .MMA .Tertiura teslemnon posco, sed exempluui lanlummodo.
C A R O . MOX , ut petia, exemplum aiFeram. Multi multos propter Christura cruciatus, alii breviores ac Jeviores, alii diuiurniores saevioresque sustiuuerunt : et lamen aequalia, eadcraque praemia
M
consectiti sunt. Ad verba mea Ht paradoxa obatu*puisse le arbitror : sed explicadonem, eampie brevem adjieiam. Cogila mihi doos, ead*m volon* tate pradilos, ad certamen currenlee, ut pro Cbrislo moriaitfur. Unam quidem menle excelsa, ct natura robuslum; alterum viribos imbecillem et aagro corpore : qui confessi Christum, in stadium ingrediuntur, ambo nudanlur, et flagris diverberantur. Sed robustas cenlum omntno plagis acco plis, vita deficit, spiritumque Condilori tradit. I m becillis Unlummodo quinquaginta passus, ad poe* nas amplius durare nequit, et exstinguilur. Ne lu igitur alterum aihletam in reporianda mercede priore inferiorcm futurum existimes, quia noit eiiam centum plagas perferre potuit. Non enitn robur corporis, &ed animi virilitas amorem crga Chrislum deraonstrat. Nisi enim allcr ille prius animam efflasset, u l dixi, ipse quoque pertnrfe ut primus centum plagas toterasset. Sed illi tant* virtus tabernaculi sui, boc est, eorporis, non suppeditavit. Quanam rero alia de causa anima ad haec tam parala, ei prompta sit ? Non eniro pigrilalur ipsa, non refugit, neque limel flagella experiri. Nam quod verberalur, illico mori, aut non mori, non cst in nobis, nec in poteslate jtostra situm: sed in eo c qut portat omnia verbo viriotissuae > et pro sua sapientia judicat, ordinatet facit: quiqueoropes prsescit, el pradestinat, 61 quid cuique condocal ac proait, pusillantmo, inquam, et magnammo, novit. Esl cui raulta, est cui panca sustinere cruciamenia expedU *. Quanquam igitnr alter eito edidit animaro, ideo pro ifopatieDli et ignavo babendus est. Nam uterque quas a natura vires aecepit, quamvi non pares, Domino, ut potuit obtulit: non plus^ non minus, quaro stbi desoper, contigit. Hemanarura enim rerum quaedam in nostra potestate sunt, qiKBdam non sunt. Si quis iis q\m sunt non recte usus fuerit, rationena reddet. Quod aatem in nobw ita est, u l nosira poleslate non coniincelur, si non bene se habuerit, nos poenam non debemns. Mori enira baud est uoetri arbitrii; nec fame afllci, aut siti; nec laborum molesliarumque aensus, nec defaligatio in cursu; nec u l corpus noslrum ant
Hebr.i, 5.
Jacobi Gretseri noiee (5) Minime vult anctor onmes bealos fore simplici- D boc summo bono. Cum hac tamen aeqnaHtale snter pares In beatiludine; baecenim est Joviniani bae cundura communem rationem beatitudinis, consiresis |am olim damnata a sancto Hieronymo lib. n , siii inaequalitas secundum particuJarera bealitudtcontra Jovinianum, et a concilio Tolensi sub Siricio tiis ratronem, quatentis pro ratione meritorum Papa, el ab aliis; sed vult pares fore sceundum alies alio perfectius summo bono fruetur, clariuscommunemquamdam raiionem bealiludinis, ulscili- que DeiNii intuebitur. Vide Alpbonsuin a Gastro v. Cfl est fruilio unius el ejusdem summi boni, quod Beatitudo, haer. 7, et Gregoriumde Valenlia 1,2, R. esl Deus; omnes enim beali perfruenlur eodcni Tboime qua3st. 5, 5.
Scholia
'laidorus. Pjroposita sunt libi in una domo vasa dnersa : non ideo tamen tine discrimine omnibus uteris : sed quodnam vino, quod oleo, quod acelo wtcipiendoidonenmsit, nostt. Sic nimirum et Deus euinam animce mhericordia tribucnda, cui tupplicum imponcndum sil, novit. Non quoniam ejuscemodi ittam ipse feeerit, sed quia moribus el vita $ua talis evaserit. Qtwcirca Deus Jeremia* ait ( i , 5 ) : P r t n e quam te formarem in ulero, novi te: et antequam exires de vulva>$anctificavi le. Hinc et Pnulus apostolus: Quos prceicivil, et pncdestinavU (Rom. VIH , 29). Non dixit priu$ Prwdeslinavit, > sed, c Pwscwit.t
y
7*7
PHILIPPISOLFTARII
728
magtium, am parvum si(; nec ut eolore aut fus- jam a me recenslu sunt adniiuit, et approbat, eftm, aut albuni, aut lividura; nec ut tenue, macrum quac vicissim largiter remuneratur, qaod e duobus aot carnosum ; nec ut solidum ac validum, aot minutis, a vidua missis (quae sane prae dmtura infirmum. Non euim noslrum est posse, aut non maneribus suscepta legimus) liquidissimo constat p089e ; verura id natura? nosira a Procreatore onmibus. Nam hi partem aliquam de avromis diviccelitas conceditar. Nec quisquam baec in nobis tiis suis : illa totum quod habuit, magna Yoluntale accusat, nec querimoniam babenl. Neque ob ista dicavit: nec arbiler Chrlstus secundum doni amplivel poenam incurrimus, vcl coronas adipiscimur. tudinem, sed secundum animf magnitudinem, diviEsse autem improbum, aut scortationi deditum, aut tiasque arbitrium pronuntiavit. Viden' ut munus lascirum, aat ebriosum aut cynaedura, aut menda- viduae bujus et abjectum et pusillura, visum est ciloquum, aut furacem; aut contra, sobrium et maximum? Saepenumero enim exigua quaedam proburo, et continentise amicum, aut mansuetum, dicuntur amplissima : id quod ex bis quae diciura fratrum et verilatis amanlem, aut animo simplicem sum perspicies. OHraCain, et Abel dona obtulerunt; aut moribus dolosum, haec orania in nobis sita esse verumiatem^ non eadem menie ac scopo obtuleoertum est. Esse, inquam, electionis ei voluntatis runl, sed Abel optimo, Cain pessimo. Non respebmnana, et consilii et scopi, et potestatis. Haec ' xit autem Dominus ad dona Gain, quanquam exiretine, et dicta considera : < Scrutaiar corda ei mia ac sumpluosissima. Prior quidem de frugibus probat reues Dominus . < E l bomo videt ea terne sacriflcavU, at non recte, nec convenienter quae parent, Deus autera cor . > E i qnia bunc sacriGcavit. Atque binc eiiam verba parum jucunda medulliUis amat ? audivit: < Nonne si recie obtuleris, non recte auu M
lein diviseris, peccasti ? Ciiradeo tristises? peccasti, quiesce . > Salis apparel, quid istuc Muttot bonU operibus, el recte factis compluribus abundantes, aHi$ qnorum minuta et pauca nume-signiflcet. Caterum et alia de Scripluris audi. Noe rantur, divina voluntate et senientia non anlei- de ligno, quo mundus serratus est (de arca) egresturos. sus, Domino sacriGcium fecit; quod ille, ut odorem suavera odoralns est. Thymiama sive incenCum autem oblalionem oblulerimus Creatori, hic quidem jcjuniom, lacrymas; alius preces et sum Hebraei obtulerunt, quod Jamen Deus a i vanum, sUljonem ; alius affloentem luctum: alius vigilan- exsecrandum et detestandum repudiavil. Vapor, et furous hic et i b i . Ibi nidorem fumi cura volutiam cordis, humilitatem sinceram ; alius subHmem CAPUT V I I .
, T
charilatem, in Iribulationibus gratiarum actionem, Q In rebus adversis patientiam, misericordiam in pauperes, alere eeurieutes, auxilium erga orphanoe, viduas, egenies, gaudere cum gaadentibus, lngere cum lugentibus ; alius abdicalionera rerum omnium, et pauperlatem spirilus, propler Cbristom tolunlarias corporis verberationes, non qai boruro plas dedit, acceplior et gralior (fuit; cave isluc putes : cave tillo modo arbitrere. Haud enim aimpliciler Domlntis quod plus est admiltit. Non curat mensuraa, et modos, et oiialitatum elegantiam, neque molem et magniiudinem, neque aliud quippiam istiusmodi; consiliura lantummodo et inieniioaemeorum quae aguntur, eligit aique speclat, affluenUani yoluntalie, el fervorem cordis, amorem intinium, desiderium, zelum *. Non ea qua? sunt ipsorum coucupiscit: in his acquiescil. Quodque admirabilius, et raisericordia plenum eat, non oblatorum praestanliam, sed quaj * Jerem. xvn, 10.
4 M
ptate odoratus est: bic tbyroiama eadem natura constans, non aliud qbam ignis crepitus, et res odorifera indicatum est **. ANIMA . Indica mihi quomodo, el qua de causa baec duo sacriflcia sibi conlraria fueriul. Declara Tim, expone, nihil occulta. GARO . lllud factum est curo fine Deo gralo acceptoque : aacrificiam enim Noe justitia commendavit, vebementerque placuil, ut diclum est borum contra exlrema improbitas, increduHlas, malevolenlia naturam sacriflcii exsecrabilem reddidit. Hebraea qaippe nalio animo et voluntale pemrsa foit : in donis aulem offerenlium animos Deue iniuetur, ex quibus slatuit. En babes a me qood quaesisti. Ex Scriptura enim ei distincte docui Deum oblalionibus et sacriQciis bujuscemodi non delectari : nec eum ad illorum naturam, scd ad mentem sacrificantium, ipsamque eorumdem inientionem ac voluntatem potius attendere. Hanc prae Isa.
7
I Rcg. xvi, 7.
Gen. i v , 7,
Scholia.
Gbrysost. Non tnim ea quce ftunt, $ed scopum Oitibut enim ustuiatis nihil graveolentius: sed aniquo fiunl judex Deus inspicil. Et in rebus qutdem mum offerentis laudavit. Nec enim corporea membra quqi $ensu percipimus etiam satio ipsa laboriosa est,habet, ut et nares ei attribuamus, per quas olfamessisque similiter: scepe enim wstu* temporis me$cimtu. $ore$ languefacit. Ast illa mcssis alia ett, labore Non naturam munerum, sed proposttum mentemenim et sudore caret. Idem. Affectu enim que offerenlium intuens Deus, ita de oblationibut animi, non mensura facultatum, penuriam, et abun- judicat. dantiam jndicare con$uevimus. Multi namque de " Chrysost. Virum justum eum dicimus, non qut multi pauea largiuntur : nec dati copia, sea danunam aliquam $ed qut universat virlutes computium men$ talis, aut talU indicatur, cestimaturque. ctatut. ' " Theodoretus. iVon qua$i odore deleclatut sit :
y
DIOPTRA.
730
omnibus ampleciilur, sWe paaper qato, give dives pnesianlibus numeranler. Sed q n magfta inerli fuerit bus videntar, ea a studiosis et diligentibns exigua His placalur, hls favet, bis 'gaadet, eeu minae, et abjecla babentur; quemadmoduin dispulalione sea majus quispiam obtulerit, seu obolura, seu nostra fusius explanaium est. Porro in erraiis et minatum, geo ovum duntaxat, een panem, seo lapsibug noelris aliler se habet opinio. Exilia enim calicero aquae frigid (nam el bujus Scriptura et parva apud viros perfeclos non aunt, nec seatim e m i n i l ) seu veatein velerrimara, aut laceram mantur panra. Et vicissim, qtue imperfecli roagna ad legumeotam, aut caepe, aot aliuiu, aut inlybura, censent, ea levis momenli, et temiissima ab illo aulberbam aliquam, autaliud quippiam viliseimuin judicanlur, qui perspicit el cum justilia judicat quod quis noroinaverit. Animus el anirai bona omnia. Ad ha*c alia bona? spei plena a u d i : < Primi oluntas in his plane jadex esl : citra voluntatem enim erunt novissimi et c contrario, c novissiaffectionemque opiimam donumper se nihil valet *\ mi p r i m i . Quando enim juvenis, jussus facullaQoid ego donom meraoro ? Solus sermo sufficil. les suas in pauperes distribuere, si haeredilatem Sicot enim ros frequenter sestum aedat: ita sermo coelcslem adire, el perfeclus evadere vellet, maroecidug cor a?stuans refrigerat. Elenim parvum j i irislitiam conoepit, sic adversus eum qaippiam, et modicum haud est raodicum, si tanad aslantes locutus est Dominus : c Quam diflicile tummodo pro virili fiat : sed longe maximum, et divites intrabunl in regnum coelorum ! Ad q u optimum, Deoque placitum. Nam io rebos huina- licet evidentissima, cuin discipuli objicerent: Quis nis facuJtas el volunlae irequcntissiroe 1 1 1 eodem igilur, magisier, salvari poteril? ille confestim non concurrunl: praeseriim in pauperibus ac lenut- responsum verum ita reddidit: < Quae impossibilia bus, qaibas exiguae sunt copiae. In bis enim alte- sunl, inquit, apud homincs, apud Deum el possinira, velle foriaseis inesl : sed posse, et facere bilia * . et facilia, et facillima s u n l : Domino non est, Quocirca solue animue, et voluntag, el enim universorum etiam universa sont poseibilia : oratio inopi subveniont, et mercedem conseqann- qui et ordiui et legibus nature imperat. Grede tar. In locupletibue aotem, et probis volunlas, et verbis meie, nec amplius dubila. Sive enim Chrifacullas feliciier respondent. Qui igitur pro recula stus te eociare salvandorum choris, sivc annumeana Deo manas sacraverit, in coelum osque rare fulgenlibus jusiis volueril (sicut antea raemoascendit, quod duaram viduarom, unius dao ravimus, elde operariis in vinea, reliciisqae a i rainuU, alterias farina ostendunt earcinas a Davide exemplum attulimue), u l pelagus Nara illa duo dedit, et Sarephtana qaod dedit ^ benignitalie, ut abyssus misericordiae, num est qui nibil praeter farinam: imo potius pugillus farinae Untillum resistere ausurus sit ? > Deus est qui fuit, ulpole quae pauper, el priore illa eiiam pau- juatificat, quis est qoi condemnet" ? > Dominus perior eeset: tametsi ambae eadem mente, volunenim et condilor est omnium, et idem rex aniinotateque obtulerunt, qua yiroa et feminas oinnes rum atque corporum. Non utitur curatoribus, non post ee reliquenint. Ne fruslra igitur, ne frustra provisoribus, non aliquo vicario indigel. Quem le excusa. Nam qui prorsns nolant, non autem enim limet Deus? Gloria Domino meo, gloria Chriqui non possunt, coelesti gloria privabunlor, quod sto roeo, qui mi&eretur omnium, et omnes susciex ante dictis perspicuum evasii salisque ad fidem pit, si modo quis acceeserit, si modo po&nituerit demonstratum et confirmaium est. Hoc nibilomiseu ille exolctus, seu moechns, sau fur, seu publinus, ut tibi gratiicet, apponam. PharisaBum, et canus foeril ****. pubiicanura norunt omnes, 6 quibus ille yirtules CAPUT y\u. suas jactavit: hicin humilitate cordis pectus suum Ad panilenliam cohortatio. Ad tribunal Chritli judiverberavit. Deus aotem, bumiliantcm 86 probavit, cis adversus scelesto* diaboli accusatio. jaclanliam et jacubundum rejecit
>T , s o r e m a n m o 1 9
Age, rursura quam atlentissime potes auscolta. ^ ANIMA. Bonas mihi spee injecisli, meque dcleExigua in panris et rilibus, magoa in eximiis, ei ctasli.
r
Mauh. x, i seqq.
Maltb. xx, 16.
Matlh. xix, 23.
" Ibid. xxiv, 25. " Rom. v m , 33.
Scholia.
* Ghry808L Non parum est apud Deum, pro *"* Gbrysosl. Si isqui virtutis munere functu* erat, viribus, ted tnagnum quiddam, et illi gratum. Ala- prcpter ostentationem ejus frucium amisit, quod critas enim ab animo; facere autem et posse fa* supplicium merebitur, qui in peccatit glorialur ? cuitate proficueitur. " Pharitm Salvatorem reprehendebanl {Marc. u , " Cbrysost. Licet enim, licel ex Del benignitate 1 $eqq.)quod cum publicanis el peccatoribus manduinexplicabili etiam iis qui oput n# prmtiterunt, carel, quandoquidem lex distinguebat inter sacrum de sola voluntate coronam auferre. Et quamvis non et projanum: tgnorantc*, Christum supra legale jupossitnui opituiari, famemque dando repellere, tamen dicium donaue benignitatis gratiam. Lex enim tna* devoluntale perfectam remuneralionem consequemur. lum seu peccalum ex&clndebat : gratia in bonum *** Theologus. Smeipit et Pauli plantationem, ut mutal. Cujus rei testes sunl Zacluvus et Malthwut, Pauli, et Apollo rigationem, et duo viduce mhiuta, et et quotquot victi denuo pugnarunt et vicerunt. humilitatem pubticani, et confesbionem Manassce.
f y
m 7Si PHILIPPF S O L I T A R I I CUftO. Non videe reftn, u i potes, non Yides : aliud X clamorem admiranlibus. hon volct jusiam Pcrre ofkioi vereor dicere, ne te audacius videar represcnteniiam, sed rationein probabilem, el cxcusabcodere. Alacritaletn oslende, fidem adhib?, volionem quaeret, ut in judicio tu vincas. Si igiior tu lunialeni, charilatem, spemnon dubiam, paululum quoque lum aliquid probe factum habueris, aut fiin bac vila labora, et ingemibus bonis poliere. dei (quod praecipuum esl) aut acti<>nis opiimse, ut Desiste, a peccatis preleriiis longius refugc. Rcquiddam ad defensionem peropporlunum, el optagnum coelorum exslare audivisti, et illud pali vim bile oblende, el ab iino pectore exclama : hinc atque a violeniis lanlum r a p i * . Nemo hoc ingre- enira misericordiam impetrabis, et cuin ovibus ad ditur, nemo salvalur, ni prius cum teniationibus dexteram collocaberis, manibusque sceleratissimi luclatus, ni prius molestias doloresque perpessus : impostoris eripere. c Non in manu polenti , prsecipue si iJlicita perpelravit . Hoc IIOQ ingredised in misericordia, et judicto. Alque hinc el ad lur rapax, non injuslus, non fur, non maiedicus, judicem major redibit gloria, et ad le laus, si sanon ebriosus, non cinaedus, non corpus suum l i b i lulem consequere. Dum tempus est, corilende : dine conlaminans, non mollis, non peslilens, oon tempus bic est opcrandi. Dum es in via, emendarc, masculorum concubitor, non malevolus, non idoet salvabere. Exerce lalcrilum, cave ne defodialur. lorum cullor, quem mors incvitabilis comprehen- Tbesaurtza tibi virlules, u l i n judicio abs le mailgnuro sum abripiet, et in recessibus inferorum eollocaqueas depellere, ei babeascur salvere. En, etexecn* bit, ubi nulla penilus esl confessio: id quod uia- plum adduxi l i b i , et caelera quoque, proul voluisii, gnus inter videnles (propbetas) quoque scribit. etcensuisti, explicayi, auxilio illius, qui eolus docet Abslerge, elue delictorum sordes. Annuntia com* bomines scientiam.Qaod si quid a rae Calso prolatum missa, ne diuiius tacita babeto, et luge, et geme, potas, ideoque non credis, occurre quanlam in le eat et lacryraa, el plora, quantumque potes, in salule rorsumque interroga : ego tuae oppositioiti responcomparanda elabora. Crealor (e paternis ulnis exci- debo. Quod si a roe dicla libi certa indabitaiaque pit. Quottes cecideris, surge ; cadere enim buma- vid^ntur, ne de caelero cunctare, quaeso, ne locum num est: et propier peccatores, uon propler jusloe des desidiae. Ad opera exsuscilare, et illa le ad j u Cbristus v e n i i : et illos, non bos ad poeniicnuam dicium abeentem, u l cooamodum itineris adminicuvocat \ lum vialicumque coioiiabiHitur. Sia opera aeglee M
Velut limis oculis aspexbli, irrita fecisli, transgressa es pacla, quibus Cbristo in sancia ablulione ascripta es, et Satana, atque angeJis ejus servisli. Proinde cura Doiuinus in judicio sederil,draco i m probtssiiuu9, ac primus aposlala, ut invidus, ut insaliabilis, et crudelis dicel: Ha3C, Domine, verbis duntaxat me negavit, operibus ipsis mea fuil, mibi servivit plurimum : meae volunlali quamvis enixe, diligenlerque obtemperavit: mea poiissimum amica et Pamiliaris esi. Nibil in illa tuura est. Quid tibi cura ea? Non lalent ejus acliones : tenco, quibus se obtigavit, liueras: coelum et terra scelerum ejus tcstes sunl. Tu, jusle judex, quoroodo ulla ralione iujuste poteris facere ? Tuis contentus esto : aliena cur appetis " ?
xeris, quod le maledickum inaneat, dicere nolo. CAPUT I X . Parvam negligenliam aique socordiam non parva mala generare, oslensum ex historia LevHae de libro fudicum.
ANIKA . Non repugno abs le diclis amplius, quibua assentior, et in senteniiain tvam iraiiseo raaxime. Tu vero jam docere pcrge : propier islud, qnod dicis, maledictum, quodque animum mordet, quid tandera ex desidia gignatur mali : boc euim liquidius nosse desidero. Istud mihi edisscrere ac palclacere ne diffcras : ut ne quid ex desidia milii conlingat mali, meque tecum perdas : le u l q u non docueris; me, ut quae non didiccrim. CARO . Quoniam ita cupis, aures adverte. Jussi Haec judex judicalurus audiens, astantibus v i r l u sninus orare, tigilare, 8obrii esse, quandoquidem libtie, ministraloriis angelis, arcbangelis, principibus eacerdotum, 'atbletis, el religioeis omnibus, quot D nescimus,qua hora fur veniurus, et perfossa domo abiturus siL Qui vigilare insliiuit, oculoe vigiles ordkies supra, quotque)infra sunt, et audaccm buuc
M
Mattb. , 12.
"
Psal. cxxxv, 12.
Scholia.
Pnncipio peccanti omnet tgnoscimus, propter qua die erraverit (Ezech. x v m , 24). inexperientiam : vost multos autem recursus $up~ ** Chrysosl. Bonus est Deus, sed idem jtnlus. Jnsti plantatum, diflicuiter quis venia impertiendum existi- autem munus, pro dignitate mercedem reddere: iicnt mabil, ut qui ex negligentia socordiaque ceciderit. scriptum e*t, misericon, sed et judex (Psal. csi, Nec istud solum esl indignum, et horribile, ted etiam, 4). Ac Deus quidem, quanquam regnnm c&lorum qnod multi* scandaiizatis, et sape ignavioribus effe- promittens\, non auditur. Diabolus vero cum homimctis, ipse tanquam criminii reus, et inexcusabiliseva- bits gehcnnam comparet, diligitnr et amatur: ei cum dit: f Cum autem averterit se justus, inquit, justi- ante gehennam hic probra et ludibria, mille pcena$, tia sua, et fecerit iniquitatem, omnes justitiv ejus ipsamque mortem importet, mhilomintu prompte tibi ' qua* fecit. rion recordabunlur amplhis. Jn peccatis obsequentes non paucos habet. suis moriciur. et jattitia jnsli non Ubcrabit eicm, in
7)3
DTOPTRA.
73V.
circumferl, nec dormil ut nos, nec rhonchos tra- diversalus, quarta lace maee exnirgena, domuro, b i t : sed lampadem accendit, et, u l prudens, in vase redire voluit. Socero autera rogante filios, al etiam oleum ad saluteni babel, quod est miscricordia illo die secum manerent, audiunt i l l u m , manent erga pauperes, ex cbarilate et roiscralione adversus cl cum eo se kelilia? dedunt. Quinto demum die gceos, ut fas cst, exsistens ; et paralus est, et citra nero iler urgente, nullaqae jam dilatione interpodormitalionem vigilias agit. Alque hic bealus sersita ad abiluro incambenle, socer ei persuadet, ne vus appellatur . Qui autem procraslinat, indijejunus discedere velil. Prandenl una rursum, et gnus est, et miscr. Yiia ba>c in aclione versatur, procedil dies, illisque ullra debilum tardantibus, tanquam raercalus quidam *. ilerum a patre filii detinentur, et die etiam illo maoere compellunlur. Gum poslridie mane in viam se Quia igitur mercatus est, lucra tua sectare. Fuconferre pararent, ilerum socer u l mancanl prectlura vita pro merilis pramia singulis persolvet. bus instare. Yerum ille detrectavit, et alieno temIbi volupuie polienlur, quotquol bic vigilant : e pore egressus, vix ad oppidum Jebus pervenil. diverso, punienlur q u o t q u o l h i e i n e r t i ac languori Jam sol ad vespprum et occasum urgebat* cum se dedunt. Excilare proinde, vigila, aemove abs puer consilium dedit, uti illuc diverlerent. Veruni te socordiani. Lugeamus quanlum possumus : ducaraus gemilus ex alto pectore. Et quouiam siinul Levites eo declinare noluit, quod ei in Gabaa, urbe munita et tribus Benjamilicsc, pernoclare delivivimus, allera alleram incilamus, el ad opiluiaberatum essel. Transierunt ergo Jebus, oceubuittioaem mutuam exacuamus. Nam si reperlae fuerique cis sol juxla Gabaa, quo bospilii causa se reluue remiss, et ad cursura segues, frustraque diem ceperunt, id quod malorum maximorum princiex die transiverimus, ex improviso mors u l lco ia pium fuil. Igilur senex quidam tribus Epbraim, noe irruet, inopinaia sequelur dissolutio, et copula probus moribus, qui tunc advena iluc incolebat, i n noslra dirumpelur, peribilque niistio isla adnjirabipublico sedenli occurrens, eum salutal, quaerit Jis, el una pars nostri sub terra, u i ex terra prounde venial. Quod cum mox didicissel, et ut erat creata relinquetur : alicra, utpote meus, ad men^ ingenio hospilali, ejus miserlus esset ainbos in tium uaturam revertelur. Timenduraque ne quid sedes suas mvitat, introduclosque benigne hal>eU a m b patiamur lale, quale olim passus est Levites, Gterum quidam iudigenaj libidinosi ac protervi, malum intolerandura, insperatum, et omnino non faanc bospitem lascivis oculis inluH, facto sodaltfcrenduro, cum uxorem niorle turpissima amisil, lie, ut rabiosi canee, pulsare, el impellere januam sicut i n libro iudicum memoralur.
u
historiam hanc cognoscere cupio. Sat scio, cum nobis, tum aliis proderit, quibuscunque studio erit hinc fructum colligere; et isserrno ad disciplinam conducet.
A H I I I A . Q U * S O , istudmibi latiusdeclara.Equidem C diversorn,tirum (profacinus)ad muliebria patienda expetere : non jus et fae, non hospiiii, non legum sanctilatem revereri. Quid adbaic seuex beepea et honestus? obstupescil iilUiO,non se captl, ad pedes detestandorum illorum procidit, quantum polest obnilUur, hospitique suo consaltum volens, amenCARO. Longa et varia est narralio, atque idcirco tes Hlos rogat, ut minore malo sint co&tenli, relicet cognilione, et diseriiore Hngua ad explicandum toqne viro, sua filia adbuc virgine, el cum ea uxore egel. Ast ego ulroque destituta, facere verba vebospitis quera quaerebant, ad suam libidinem aburcor. lanlur. I l l i vix huic preci annuuni, mulierisque ANIMA. Quanquam res cst difOcilis, tu lamen castitati mirum in modum illodunt, iotaque nocte, mihi debes obsequi in omnibus. Qqapropter lolle Vi adhibita eam deturpant ac defcedant, vicissim moras. nefaria libidine sese inquinanlee : u l orienle sole dimisea, et ad januam senia neniens, ei sive calaCLRO. Obsequor, dico, el binc duco initium. Qlim mitatis magnitodine, aive doloria acerbitaie humi i r quidara Israelita, iribus Leviticas, habUans in laiere rnootis Ephraim, uxorem accepit Betblehe- D cadens (o rem novam) statim aniroam ibidem e i mitidem ex Juda,quam i n suam regionem secura spiraret. Invenlam anie oslium jaceniem Leviie* duxit. Mulier aJiquanlo posi icta desiderio parcndarmire exislimans, ubi mortuam cognovit,m erat, tuoi ac patriaB, eo revenit, ac perdiu apud eos mortuani jumcnto imposuit, domamque onus omr niura acerbissiraom portavit. Posimodum in partea mansit, diebus centum viginli videlicct. Post mariduodecim divisum, ad unamquaroquc tribum unara tus consurgens cum duobus asinis, ct puero ad parlem mitlit, nuntio apposito in hanc senlcntiam : conjngem reducendam properato abit. Socer geneNum egregium factum sit, vos ipsi consideraic, e t rum amanier recipit. Apud quem ille toto iriduo Matlh. xxi, 46.
w
Judic. xix, i stqq.
Scholia.
* Gbrysost. potest mutare autem judicis barathrum illi Nam et homicida quandiu in via ef, animum et supptkium effugere. Vbi arbitrinm tnbierU, gladius. carnifex, imimnenl. Sk plane ei nos, quandiu
y
in hac vita$umu$ mutatis moribussempUernat pmia* evadere po*$umns. Ubi hinc in alia illa leca migraverimusy (riatra lamenfabimur.
y
736 735 P H I L l P P i SOLlTARll tiucete judicaie. Sin faclura hoc contra Creatorem, Sed qnoniam Iribnles Galaat &imnil in Maspba non et exaecrandum scelus est, in reos, ut par est, v i i i - ascenderant, datum adversus Benjamilas jusjarandicate. Re cognila, zelo Israelitae accendtintur, codum negligenles, decero millia contra eos miserunt, piasexpediunt, quadringenla railiia, omnes omnino ut tanquam perjuroe omnes occiderenl: solas au(ribus, praeler Benjamilas, quorum numerabanlor tem virgines reservarent. Edilur mandata caedes, viginli quinque miUia; el Gabaonitas ejuadem t r i - et puellae illis servantur, oinnes numero quadriubus sepiingenlos, et hos omnes bellalores peritos, gentae, quas foedere facto Benjamitis nuptum traac fundilorcs. Pro more orones in Silo conveniunl, duni. Quia vero ducentisine uxoribus restabanl de illis Israelilarum a majoribus nalu, quibus cura Deuni consulunl, quae Uibus bello preesse, et praeliandi initiumdare debeat: responsum, Judam deerat Iribum Benjarailicam ad caeleras recuperare, tametsi juraverant generi illi non parsuros, alia bere primam imprcssionem facere. Confligunt, casuscipilur cogitatio. Inveniunt modum, quo etiam dontque primum praeler spem de ultoribas viginti hi uxores adipiscantur. Mandani proinde iilis, soduo millia. Tum flentes Gonditori supplicant. A l lerane anniversarium fore i n Silo, eo accelerarent, tera puga commhlitur, iterumqne decem el octo millia occumbunt. Denuo lamenlalio in Silo, de- alque intra septa vinearum insidiose latentes, v i r nuo supplicatio, et denuo conaius flectendi Deutn B gines indigenas ad cboros ducendos procedentes per victimas, ei fructuura oblatio, et eacrificia, raperent, nec plures, quam pro numero suo, id et oblationes acceptabiles. Phinees filius Eleazari, est, ducentas, raptasque dotnum ducerenl, et in nepos Aaronis priuii sacerdotis, sacra peragens, matrimonio sibi baberent. Si eorum cognalio, paisiiusmodi toces effundebat: Quomodo nobis sic tres, fratres, propinqui el amici hunc raptum accoiratus es? En secunda clades prima paene major ealum venerint, dicturos uon habere se qoid faaccidit. Nam cum arderemus ulcisci impios, ab cianl : cur rogantibus dederint? legitimam illis, nescio quomodo itcrum vicli sumus. Yerum nihilominus affinitaiem, ncccssitate probandam age, nonc audi, et suffice nobis robur. > Obsequitur esse. MeiueBdum enim, ne roiseri, naiune gtimuHs eorum volunlali Deus, et victoriam tribuit, qui subacti, aliunde sibi uxorcs , cx alienigenis, el volunlatem timentiom se facit . > Insidias c i r incircumcisis quaesilum eant. HU diciis a prioiocum nrbem locant, plurimos ignes accendunt, ple- ribus populi, verba secundum praceplioneno ad nis agminibus procedenles, oppidanos ad pugnam rem conferuntur, rapiuntque sibi ex Silo uxoetiam lertium eliciunt, manumque aoerrnne conee- res, tertia pars, ioquam, eorum qui slragi superr a n i ; oinnes Benjamiise, quinque et viginli m i l - Q fuerant, ilerumque Benjamiticum genus instaura* lia, et cenlum praierea ferro conflciuntur *. lum, et de inlegro ex sexcenlis illis auctum est, nbi Undecim autem iribuum quadraginta millia. uxores adepti, u l dictum est, liberis operam dedePostquam autem onines de tribu Benjamitica, ut rtint, urbesque et castclla m u l u construxeruut. breviter dicam, cum conjugibus et liberis bello Rem gestam tibi totam exposui, et demonstravi, abaumpli sant, e l sexcenti duntaxat relicti, in pe- quanluin sit in eo mali, si [quis quod i n manibus tram Rbemnon confugerunt, ibique lotoa sex raen- babet, segniter traclet. Vides eniui ter infelicera ses commorati sunl, undecim tribus in Maspha se Ulum viatorem, io quot incommoda ex seguitie conferentes, et inicrnecionem generis sui magn incurrerit, amissa uxore, morle indignissima, cxcalaroilali ducentes, primum unam tribum Benjacitatoque inter tribus belli incendio exitiali. scinmiticam acilicet, ex aliarum numero deletam luxe- tilla coepit, el in faccm excrevit, toiumque genus runt. Nihilominus adhuc iisdem irali conjurant, et arsii. Mutuo enim in se insanientes, et ruenics inter se pactum ineunt, uti neminem flagitiosorura muluo trucidarunt. Scd boc facinus (o cladciu illorum qui in Rhemnoa confugissent, quispiam insperalam) uniue bominis desidia ac remissio i n sibi generum facere sustineret. Gum porro solemne vexit. Si enim bora tertia voluisset itineri se dare, festum in Silo advenissei, ad quod omaes undique 0 antc vesperam domam suam revertisset : nec ascensuri essent, et lege veteri JudaBorain nemo cedendo eoceri precibus, et semper remanendo abesse ab ea celebritate poseet, rursum eosqui prius lantum roalum el passus fuissel, e l aliis creavisconjuraverant, ut cam nullo unquara illorum sex- set, sibi primura, subinde iribubus, et Benjainiiis centorom affinilatem conjungerenl poenitudo subiil. maxime *'
M 4 1
Psal.
CXLIV,
19.
Scholia.
* Isidorus. Qni enim gravtortbn* etant attricti *ce- ttibu devictauunt, timulqtu tictores fundilus exstincli leribui, et longe majoribus eo quod putratum erat, ut perierunt. vuri ac innocentes ad cwdem fratrum suorum ascen Ghrysost. PriorU enim delictum, poiterioris debant unanimes. Verum experientia didicerunt illud:cautio /Sf, st allendamus. yonne vides quomodo ei Hypocrita, ejice primum trabem de oculo tuo ei matre$, cum filiolui prccedens tap*u$ fuerit, si subsequens quoque labalur, durius eum verberant, s*btunc per$picie$ ut ednca* fe$tucam de ocuio (ralris tui (Matth. vti> 5). > Namundecim lribu$cum Deo jicientes :non videbat Ulum te aniecedentem cadere? d<tcivi$ient, etcum idolis [ornicatm essent, ab vna quomodo tu quoque cecidnti? non vidiiti? non habe$
%
737
Numcrusomnium inhocbcllo catsorum, ex undecim quidein tribubus quadraginla millia, praeter viros Jabes Galaad. Ex sola aulem tribu Benjamin, mali aucloribus, exceptis mulieribus, ancillis, el pueris, viginli quinque millia, et centuui. Uiitalum esl enim inprimis Scripturae Veteris Teslaraenli, in enumeratione generis et genealogia? v i ros tantummodo, non etiam feniinas, non pueros seu mares geu femellas recensere. Yiros igiiur illos connumeravit, qui manifeste in viris ponunlar.
corpw simul magia magisqae i n curvescens, in senibus lermiui advenlanlis indicium esL E l quidem in buroum unde processerunt proclinaniur, quam et lanquam sinum maternuiu subire festinant : et lex nobis lala exstat, u l qui de terra sunt, in terram reveriantur Praelerea quod scnescit et inveierascil, prope interilum aiunt esse, quodcunque illuil est. Quomodo igilur etiam scuex deterioribus inhres, neque prophetam illum clamantem audis : c Yae qui irahiiis i n i quitatem in fuuiculis vanitatis, et quasi vinculum CAPUT X . plaustri peccatum . Ebeu " l Remisse, et iti pcccatis vitam agxtante* e rebut huIn quemnam alium potius, quam in nos istuc contnanii duriter viotenterque excedere. Secus accidere qui ad tuperna animo et cogitatione vcnit? Quod si peccans, putas fortasse te divinas conveni, vivendi ratione$ in melius commutant. manus, el fsecem i r ejus in extremo posse efluQuamobrem si me audis, neutiquam differes, gere, et ob banc causain ignava es ac lorpes, qui quemadmodum Levita, neutiquam tali procrastinatandem cum ista opinione tua non caeca es? Yas tione utere. Nam si diem ex die ducamus, sempertibi, et sajpe, nisi poeniiemiam agi. Divinam beque crastinum frustra exspectemus; quoniam dt- nignitatem cave ullo modo despicias : divitias bo~ versi casus vitam nostram circumstant, repente nitatis * ejus neuliquam negligas. Est enim longasccuris lethi apponetur, et arborem ut infrucluo- nimis, e l v u l t le converli " \ sara radicitus amputabit; nostramque colligatioTu autem non converteris, magisqae ipeutn i r r i nem ante lempus dissolvet, ut conjugem a Levita las, et thesaurizas libi futura supplicia, quibua absiraxit, et in pugna tribuum tot roillia proslra- rebelles judicio iilo damnaios puniei vit. Quanquam illa corporuro separaiio fuit, nec Resipisce, vigila quanlom potea : slultos zelut spiritus aniraaeve periculum habuit. Et quoniam igneue exspectat. Nibil mirum est quemquam aegroanima mori non potest, supplicium immortale luel, tare: sed morbum flocci pendere si non quo slatu debel e corpore emigraverit. Juc Et borrendum esl incidere in manus Dei v i diciuru plenum est horroris. poenam quis sustineTentis , juxtaque vivos ac raortuos incorruple bit ? Q judicanlis, et cuiqoe dignam factis raercedem per**
rra
DIOPTRA.
738
e l
4 8
s o
UUimis horis currimus, flnis est in furibus, aestas adesl, alfce sunt regiones, falx instal, tempus est messis. Viia nostra est miserrima, mores infruCiiiosi. Nescis quam vana sint in rebus humanis omnia. Nondum nosli bonum, vel ipsa diuturnilate temporis. Noudura saiiata es videlicel rerum caducaruro usn. Si finis viue est incertus, in adolesceniibus incertus est, in senibus manifestus et minime dubitabilis. Sperant juvenes ad seneclam se pervenluros; senes de vila longiore desperant: jaro enim terram intuenlur, el quae terrena suni raaxiine aspiciunt; unde et ; $enectu$, & ^Gen. iii,19. "Isa.v,18. " Mauh. I X M , 11. Rom.ii,4.
solvenlis. Eteuiin ignis esl Deus ignis urens et illuminans : insipienles urens, prudentes autem illuMrans. Hic appropinquat, ut de omnibus justam judicii sentcntiam ferat : tu vero dormilas, negligentiaB soccumbis, dormis et obdormiscis, idque Sponso neutiquam morante et parato illo ad nupuas bis qui digni fuerinl, tu non habes vestem dignam ullo modo : sed tota sordibns ct maculis plena jaces, nec ablui purgarique ab his quaeris. Iterum ac saepius libi dico, ne conlemnas, ne dif1 1
feras, ne pcccata cumules Prope esl qui judicat, cur judiciura non times?
4
"Hebr.x, 51.
Deut.iv,24. " M a t t h . x x v , 1 geqq.
Scholia.
oculos f ilaque quod alii anle no$ ceciderint, non to- D Ittm venia nos privat, si tit eadem inciderimus ' sed eiiam $upplicium nobti auget. * Theologtis. Aliquando dolor voluplati prueferendu$ ett, et vultus demi*su$ ac mmtus pompi* ae spectaculis , el risui inhonesto lacrymce laudabiles: * Quis sapiens, etinielliget (Osee xiv, 10) ? " Caienis enim suorum criminum quisque conitrinyUur. *" Cbrysost. Bemgnu&e&l Deus; ideo non statim delinquentes multat, eorum convertionem exipectans. Quod $i nonnullis omnino hic parcit futuras iitdem pcenat atrociores infligit. *'** lsidorus. te, homo, regnum coelorum tncttat: non gehenna terret. iVon advertimus no$ bettiam immanzuetam delinire, et in fortna humana cum perveno dvmone colluctaru
9
***** Cbrysostomus. Non est moleste ferendum quem* piam male habere : sed cum male habeat, non curari. riec simpliciter ulceribus affeclum lamentamur, sed sic temere jacentcm sine medicorum auxilih. Eum porro qui tecalur, et uritur, ad sanitaiem tendere dicimvs. lla quoque quod ud animam attinet, nos geramu$ censeo. eot qui tentantur, sed qui impune peccanl lugere ac deflere oportet. Nam improborum animadversio, justos ad ofpcium attentiore* facit, * * " " Ghrysoslomus. Falemur quidem. no$ regnum Dei desiderare, sed per quce illud adipitci qusMtnus, nobis soUicitudini non sunt. Quod si Deu* inflammatum animum tuutn, exchatam voluntatem yiderit, ipse te ad perficiendum juvabit. An non dicentem audivisli : c In mundo pressuram habebitis, et mundut gaudebit, vo$ autem contriitabimini (Joan. xvf, 55jf
rspcnte superveniet, quid lempus fruslra conleris? Memor efilo coroni qwr patraveris, et cmenda, et eeto vix tui memor, tl te geras provide. Cognoscis veriiatem, nosli qoid deceat, si tamen affectionibus animum larbulenlum non babes. Cognoscis, qucmadmodum peccalum adducal suppbcium : virluti auiem dedilum esse, conlra Yoltiplalem comparet. Tu secus egisti, idque insipienler. Peccaiis dediia es, virtulis sludium fugis. Et delerioribus gaudes, bonis abslines, neque cohabiialriceni tuam ad eadem lecum penrahis. Falx sestaiis advolal, messis insiat, regio albet maxime. Et quomodo coram Judice apparebis, quac fruclibus carcs, cum opera mala ante le nuda siabunl? quae omnia exhibebunt, el demonslrabunt, qusecunque clan dcsiine, qu&cunque palam designasti, quibus deteriora nenio fecit ab orbc condito? Teropas libi reslal brevissrmum, ut ex aspeclu labernaculi tul palet. Etenim consenuisti, et ad metam tendis : Memorare novissima tua, et non peccabis \ Rogo, ignava nc sis. Nosce Ficlorem luum, et quis te mecum, domina, copulaverit, el quae inter nos mislio, ei quale i*lud lemperamenlum. Et quis condilor, quis judex, el mercedum dislribulor. Quii renes, cogiiationes, et corda inluealur , et quis a sordibus peccaiorum mundarc possit " ? Tempus cst ablueudi Le, ad hoc enim spalium libi concessum est. Noli celare amplius : dic lu primuni peccaia tua, ei occulia ei aperta, seu verbo seu opere corainissa, quibue me miseram lecum quotidie corrumpis. Quid si rapiaris, si boc nexu sol- ^
SOMTARJl
740
cst ulile judk-al, bomiinimque vilam sapieniissime fegit. Quomodo igitur insonlcm tu iue lam audacter accusas, el separationem a te roale mihi objicis? CARO . Rationi consenianea, el vera admodum loqueris. Terminum vilae alius omnibus emeiitur; alius finem hujus lucis roorlemque disiribuil. Et aliis quidem annos apponit, ab aliis rursum amputat, utfecit Eiecbiae regi et improbo Baltbasar . Ego vero plurimos novi, qui repcme corruerunl in lcge, el anie legera; rursumque post graliam, quibus peccare contigit, ncc ia viain rediisse, ut in baraihrum et profundum perditionis cader e n l ; vilamque probam et honesiam onanimodis neglexisse, ei pro ea luxuriosam et improbam amasse. Et bsec iremens David impense rogabai clamans: Ne revoces me in dimidio dierum meo rum . > E l iilius ejus Salomon ; c Ne, inquit, esto similis inipiis, el iniquis, nec duris corde, ct i n compalienlibus.i Et mali pcreunt, insuper Diortibus immanibus, et tempeslas veniet ad perniciem i m pioruni *.
: 1
varis antequam convertare, c l a principe lalrooum, ut infelix mancipium abducarc, luoruni scelerum calenis impedita? Vae l i b i , quanlum lunc ingeraisce*. Cum dictum sit : c Quos Deus conjunxil, bomo nou s c p a r e t , neve penilus quisquam id audeal, quid illi fiet, qui aniniam a tabernaculo suo prorsus dislraxerii? quomodo non suppliciis, et quidem exirerais aificielur? si igitur, ut dicebainus, repenuna nobis separatio (quod ulinam ne fiat) acciderit, et finis improvisus, quomodo Levilae ex animo parum atienlo factum est, quam yeniam consequaris, abs te pendel. ANIMA . Quonam pacte ego eola borum cansa
17
Quod si vim verborum isiorum nosse vis, res mibi considera, quemadmoduui cum verbis conspirent. Respice superiorum lemporum homines, q u i saeculo Noe vixerunt : et rursum Sodomilas, e l q u i humo absorpti sunt cum Cbore, Dalhan et Abiron, centum quinquagiuta; quique in soliludine interierunt, tot myriades. Heli (ilios mihi bic coneidera, Phinees el Ophni sceleratissimos. His et plurimis aliis, quorum noroina edere erubesco, inaproviso el puncto lemporis emori contigit. T u , ai volueris, omuino plures reperics, et quo paclo, et qua ex causa inlerierint. Veruintamen unum quiddam solum, quod eliam Cbristi est, tibi dicaiu. I n Siloe fine improviso deleti sunl viri pestilcntes, improbissimi, et moribus deleslandi, et digni his, quae jam signiQcavimos. Sic docel Yerbum in sermonibas de poenitentia de iis qui lapsu turris exslincti sunt, genere Israelitae deceni et octo; idque propter peccaia et delicU, quibus obnoxii poenas omniuo dederunt. boc addit: Si poenitentiam oon egeritis,
9 6 1
sum? et quomodo a me proGcisci delictum pronun- ry omnes simililer peribilis *' . lias? alius est oinnium Dominus, alius omnium A l i b i rursus discipulis loquer.s Verbum se v i Condiior; ille colligavit, ille separat; et ille viiaB lem, illos palmiies, Patremqae suum, alioqui conac mortis imperium babet* ; et huic quidem addit, ditorem, agricolam nominavit. Palmes fracium IMM alteri auferl, et quod melius esl disponit, et quod ferens, mortifera sectione exscindhur, i n ignen
8
Eccli. v u , 40. Isa. xxxvui, i seqq.
5V
Jerem. x i , 20. Msa.xLii!, 26. Dan. , i seqq. Paal. ci, 2o.

6 1
Mallb. xix, 6. Uebr. n , " Luc. , . Joan. x v , i .

e s
14.
Scholia,
* Qui oblique ad Deum accedit, ejtuque tnandath que dimiserit, si postea eadem scelera admUisse inveadversatur, ad eum vkissim ille oblique veniet. Et nerxt longe acerbius punii; quandoquidem priore merito. Ne [acias mala, el non le comprehendent venia melior non evasil. tnala. " Maxirous. Mala voluntaria, involuntaria geneChrysosl. Qui ob praterila peuata pcenas deait, rant: non enim polest, qui peccavit, [uturum judiveniaque dignatus est, si rurtum peccarit, majus sibi cium tine aut tponte sua hic tusceptis, aul extrintejudicium ir<B parai. Quanto enim majus est donum, cus illatU afflictionibui effugere : < Iram Domni tanlo peccatum minus ignoscendum judicatur. Judez portaboy quoniam peccavi ei [Mich. v n , 9). > enirn, si lalronem et furem comprehenderU punilumy t
741*
DiOPTRA.
74*
conjteltur, et ardet, et pertt. Consentanea bis et lem prrrcum perquam difficile est bac in menoo* ooBseqnenlia ecribil David : Nisi conversi fueririani revocare. Deinde timor, pudor, dubitalio, ct U, gladium suuna vibravit, arcum suum tetendit, angor mc rmpedtunt, quominus scrie quadam, et et paravit iti eo vasa mortU * \ Cernis, non ordine omnia, qaemadmodum a me commissa sunt, tenles, neque eonvcrsi, e i corcpnncli, quomodo confitear : quae arenatn maris, guttas roris numero male perennl, et insupcr damnantur interitu revincunt, el mancnt, et aiiimam versant. Quod si penltno, ut liquidissime oslendimus. Qui auiem forte in memoriam oronium rediero, et animo mulstudiosc ante obitum vitam suam, morcsque in titudinem complexus fuero, rursum asetuo, et iremelius formaverunt, et curo lacrymis ac poenis mor ac pudor me cornpiunt. Confessuram lurpituvoluntariis poenitenliam egerunt, misericordtam dinis opera, timor me invadit, el horror exaniUnpelrant mjsericordis Doinini: id quod cum e mulmal. Hwic impense angor ad dcclaralionem occulUs, lum e JNiniviiis polissimain apparel: qui cum tarum pesiium, quaa infelicissime tacitas habui: in cinere elsacco pceniluissenl, vilain conscrvaqu.is dicbus, noctibusque, quas volens et deliber l i n l ; jel e Manasse, qui per flelum et correctos rale, quas verbis volunlariis, quas aperte, quas mores salvatus esl. x publicano, ex laftrone, ex c h m , quas ignoranter eliam perpetravi. Quis ha?c merelrice, ex filio prodigo, ut Davidem, el Pelrum omnia dixcrit? quis per species ennmerarit **? magnos illos taceain, et (ne verbosa videar) plures Et lertins timor rae incessit, ne cum totum pratenmllara \ dixero, aliis ad perniciem et scandalura dicam, Num aliam prxterea demonstralionem requiris, iterumque judicium velut a nobis inciptat: inaan a me diclis conteiUa es, an ioeredula es, et aegre lumque revertens, in caput meum recidat. Etenim fers periinacia quaedam Hebraica ? | q i vulgo abcrrans peccaverit, ad ipsum ANIMA . Prorsus verbis luis fidera habeo. Absit solum damnuin redundat, quoniam qui peccavit, euim a me, u l lam vere diclis fidem negem. Quo- in communi lalere poiest. At si quis slatu sublimodo enim quispiain adbue baesitarit, el credere mior, ct sacerdos deliquerit roalum ad orones deireclarUTQuin veheraenti&aime diclis islts obsln- communiter perlinet. Insuper timeo, ei pudori pui el cobarrui, et omoia peccata ac delicta mea mihi est apud sauclum virum aperie edtcere lurpia repuio. Repulo u l abe te audivi, judiciumque luum flagiiia. ampleclor. Dixisti cnim quod conducat, et in comCARO . Nibil est penilus, cur formides. Quanaiuoe prosit. quam enim pater est, cui peccata confiteris, tamcn CAPUT X I . et ipse natura homo est, libique carne, el spiritu . .. , ,. siroilis: etsi alioqui vilai rationibus, familiaritato (Jtti hic peccata sua confe$$u$ non fuertt, eum alta . . ' . . via satvarinonposse (4). Cur Petro ante alios clacum Deo, ut virtutis cullor, distet abs le plunves tradituB. Quid sit pcenitentia. Notanda magnonium. l n humibtaie, in contritione cordis te ad perequaliicdeconfezsionezacradisserentur. i ingeg U s e r e r 1 p e d e s e j u s a b j i c e > a b i m o p e c t o r e c a m a f
Porro me preier alia boriaris, ut peccata mea spiritualibus Palribos annuntiem, quibus me et le foedari, el pro absololione ea coniitear. Mihi au Psal. v i i , 13.
v
misce, quantumque poles recense orania. Ne coufundare, ne perturbere, ne concnliare. Qux clauaa habes, paiefacilo, et diuliue lacere noli. Opcra te-
Jacobi Gretseri noUe.

* (4) Locus illustris pro coufessione auriculari, de pra3peditus, omjitat. Probationes quae afferuntur qua ionge meliusdisseritPhUippus, Diopt parens, ex Veleri Testamenio, rationes quaedam probabiles quam Jeremia palriarcba Constanlinopoliianus in sunt, quales niinirum ex figuris duci solent. Legc sua Censura cap. 11, ubi ail iQuceautem (peccala) de boc argumenlorum genere Bellarminum lib per oblivionem, vel animi pudorem confileri (poeni- De poenitentia, cap. 3. Sic el Isidori senientia de tentes) omherint, precamur pium el misericordent confessione peccalorum baptismo Joannis pramitli Deum, ut el hax ipsa simul cum cvteris illis condo^ consucta plus nec eviucil, nec evincere cupil, quam nare velit, con/idimu&que eos tatium etiam Deo D confcssionent Hlam fuissc quemdam lypum confesveniam consecuturos. quidem quod ad oblivionem sionis nostras sacramentalis, ut idcni Bellarminus attinet, nemo id iniiciatur. De pudore, alia raiio copiosius ostendit, qui fere omnes locos ex Veleri est: qtiia coitfessio debet esse inlegra, ut recle Testameulo pro confessione a Dioptra adductos, etiam IHoptra demonsiral; integra auiein non esl, egregic ab h rreticoruin nugis asseril. si quis peccata quorum memor est, solo pudore
Schol ia.
Vir/u(w enim, et bonitalis comites sunt voluptas animi, et gaudium : vitii autem et peccati wrumna, afllictio, ploratus, crucia(ug, mmtitia. " Quemadmodum in navi, *i nauta offenderit, vectoribus pnrumnocet; si gubernator, commune omnibus exitium affert: ita subditorum lapsus, non tum communi, quam privatim suum cuique detrimenlum afferunt. Sacerdotum vero ad omnes perveniunt, multoque iilorum quam profanorum del.cta severius vindiculur. De trartandis aulem peccatoribus sic tcriptum e$t ab Isidoro: Medici excellenti&simi, cum quempiam nacti [ueriut oppletum vulneribus, tantum ei curationis et mcdicinw adhibent, quanium vires affecii patiuntur, ne, dum vulnera $anare voiunt> aigrolantem perdant. Magnum revera esl aliquod delictum, et impumtale majus : ideo increpatio adhibeatur pro supplicio : venia autem detur celeriler, ul morbu* ad sanitatcmprocedat.
743
PHILIPPI SOLITARIt
744
9
iiebrarum in lucera profer, ut de caHero in tene- **bi obsequeutium> sed Petro potissimum, qui ler bris peccaiorum ne ambules. Etenim, eUi naturara -eum negaverat, clavee illas coelestee dedit: ut iUe bamanam gesserit, qoemadmodum gerii is cui tu si alios deinceps cecidisse, et per poaoitenUam cogitaliones tuas enuntias et coramitlis, lamen pulcberrime resurgere, lacrymisque maeulae abDominus tunc inaspectabili modo prasena, veniam, luere, et violenter regnum supernam rapere au~ et absolutionera imperiit*. diret, verborum Domini ad ee, et qnomodo ttatim Imilare mansuetura Davidem, regem et prophe- cecidisset, cribratus ut triticum, memor et exemtam : Peccavi Domino > clamat ex irao corde. Et plo ad compassionem promplior, lapsis ileruroque se erigentibas, sioe raolestia, ac prompte coele* niox audit; < Et Dominus Iransiulit peccalum stem januara reserarel*". tuum > Nalhane 'divino prudenter huic rei subecrvienlc. Scriptum est : Dic tu primum ANIVA . Gloria Deo meo, gloria Cbristo roeo, ctiiniquiiates tuas, ut juslificeris . An enim si jus clemenlia et patientia nondum adest finis tu dicere nolis, Dominus eas non videU Et qui ultimus. t landem, qui videt, ei praenoscit omnia ? Qui taraen CARO . Quoniam igiiar plene didicisti, quam ob i\ou absque pudore iemporario te a fuiuro pucausam Cbrialus Petrum tradendis ei clavibue dore liberari vult. Fidelis est Dominus : si lan- majoris aeslimarit, in eoque alios omnes discipuloe tummodo enunlies peccata lua, omne debilum praelerierii, viriliter age, ne cadas animo. Pclri dimillel tibi, sicul dixit : nam quod manifeslalur, exemplum tibi propone, qui nibil ueglexit, nee eiiam lux cst nianifeste: c Confitemini alleruirum dissolule e g i l , nec rem canctando procraslhtavit, peccata vestra, et orate pro invicem, ut salve- neque propter delictum aocordia3 indulsit, nec mini *\ dolorem posibabuit, quo multo erat opus ob id c Adbuc te clamantc, ecce adsum % ait t i b i , cujus graiia a dnrinis septis, et a parte Cbrisli illa el prevenil. Chrislus Dcus appropinquat iis iuagis, desiderabili abjectus erat. Sed celerritne ad sanilaqui ei studeol esse proximi. Fidelis esi Dominus lera reversus, et roaluro soum cognoscena, ut cor* in verbis et in operibus suis. Alia via mibi benidalus, ut constane, u l fidens animi milee, Iocla gnilalem Domini considera, qua pcccautibus jainsiauranda viciorem suaro v i c i t : et qui advereas iiuam aperit : non enim regni ccelorum clavea se insurrexerat, eum prosiravit : nam qua nocle alleri tradidit, quam Simoni Petro, qui ipsura cecidit, eadem resurrexil pernegaveral. Nc proinde cunclare, sed quam habes in conspeAMMA. QUO judicio, quibus ralionibus adduclus clu viam, ingredere. Yade viam, qua? le ad poeniy
est, ut id faceret, et cur non eas dilecto, ac vir- C jilimdineiii ducit. Et, si cadis, resurge; si gini, cur non cbaro fratri tradidil, Jacobo vide- dormia, expergiscere, proposilumque ac voluntalicet, aul ejus cognoroini? Petro, qui ipsum negatem muta in melius, et veniam adipiscere, quanverai, eas coounitlil. doquidem penes te (aul penes quem aliura, esi Caro. Dieca igitur ralionem ejue quod inlerro- Creatoris venia, qui solus habet potestatem dimitgaa. E i ex eo rurtum Yerbi propeneionem ad m i - tendi peccata. Hic enim abs te committumur, et sericordtam, clementiam incflabilem, miseratio- rursuro abs le oniiuunlur. Hic remissionem, et num roultiludinem, quibus erga lapsos ulitur, qui absolutionem accipiunt : nam quae confessio apud tst naiura misericordissiinus, cognosce. IH enim inferos? Bic poenitentiam arripe, et omnia l i b i lapsos lapsurosve aliquando liberaret et ad poeni- condonantur, et lunc claviger tibi januam relentiam ex thnore, lurbatione, et Iremore ac t i - serabii. miditate animosiores reddferet, non alteri aJicui ANIMA . Quam supra e l infra, ac totiea praedicas

I I Reg. ,15
Isa.xLin, 9. Jac.v,16.
Isa. L V I H , 9.
Scholia.
* Cbrysost. < Quis gloriabitur casium $e habere |) luntag satis e$t, qua omnia expedite et cum virlute or: aul quit mundum se tordibtu libere profite- conficmnivLf. Nam confeuio iis qui peccaverunt, pecbitur (Prov. xx, 9 ; Job xiv, 4)? Omnesigitur mise- caiorum fit abolitio. '* Isidonis, In peccatum proiapso perniciotum ricordia egemus: sed non omnes misericordia digni nmus. Etemm quanquammisericordia non deest, ni- e$t non pamitere, pernicio$ius desperare : nam cum hilominus dignum se postulat, juxla illud : c Misere- itlud ab ignavia, hoc stnpore et stoliditale pro/ciscitur. Quanto autem ttoliditat ignavia est catamibor cujui misertus [uero : ei clemens ero, cui cle~ tosior, tanto desperatio ignavia est noceniior. lllvd mens [uero (Exod. xxxm, 19). Idem. Peccalo nihii exitiosius accusatione et eon- quippe malum etl immedicabile: hoc curalionem addemnattone. Demus operam ne peccemus. Si pecca- mitth. Siquidem illud judicii e$t corrupli: hoc falu* verimu8 ne per negationem et occultationem mule taliocinalionis. Sunt aulem ignavia et slolidilM duo infestiora mala. commiisi nobis ipsis pxnam exaggeremus. "* Cbrysosl. Corpora enim morbo affecta cvrare, non **** Isidorus. Quoniamlqu(c$i$li per epUtolam.quo est cuivis facile: at vere animam cogrotanlem sanare,te verteres, quo ire$> retpondco ego, ad pamitentiam. Ip$a enim arx libi eritexceUa, et sublimis, et mum quivti bine magno negotio putest. tt ad corporis quidem adversam valeiudiuem depellendam medica- inexpugnabilibm, atque in modum turrium altuiimis_ undique circumdata. mentis el pecunia opus e$t : anima autem parvo prelio, et nullo tuntutu convalctciu Sola quivOe vo% t
745
DIOPTRA.
7M
poeniicniiam, docc mc quxnam sit; et quoraodo salus mea in hac sola sita s i i , perque eam solam, oon per aliud acquiratur. CARO . Poenilenlia a nie dicitur, et est, a diabolo ad Dominuni per sudores et labores exercilationis alicujus reversio. Ad bonum in abstinentia a malo conversio, cum quis, discussis tenebris pessimis, quibus obnoxius oranigenis passionibus servivit, recurrerit ad Deum, ab bis quce sunt praeter naluram, ut prudens, reversus ad ea quas secundum naluram sunt. Ihec csl aperta routalio niemis c l poeniteniia; revocatio, resurreclio a peccato , seu paclum cum Deo viue mclioris. Scrmo autera prophelse cst, imo Salvaloris. Postulat cnira conversionem, ut convcrlalur, noslram erga ipsum, et ejus ad nos. Misericors, inquii , sum, el diligens misericordiam natura, longanimis, diligcns visccra niisericordiai, bcnignus, fillorum amans, paralus converli proplcr bumanas nequilias. Haec ipsa eliam David psalniograpbus s c r i b i l : < Dcclina a ' nialo, el fac bonum
7 7 1
doque concfderc : sed occurrere, et raiiones, quan(um polcs, reponere, ut ne illam in ultimas tene bras devolvi paliare. Qui enim minoribus victus cadit, ejus mores eliam in majoribus corrumpunlur. Qui vero levioribus resistit, etiam gravioribus adversabilur. Naro si parva debcllaveris, majora qut le appeieni? ANIMA . Docuisli, idque salis, spintualibus Pairibus peccala conftlenda esse, cogilatione, verbo, opere commissa, quod quidem adsalutem condudl vebcmenler, faciendumque esl omnibus, quibus sua salus curae est. Ego porro nosse desidero ubi bac de re scriplum s i l ; num lcx de eo vetns, aul nova exslel, qure nos viris spirilualibus horletur exponcre quid noctu el interdiu egerimus. Audivi enim nusquam in litteris mandalura reperiri : nec opus esse, honiinibus cogitaia enuntiare, sed soli p\iro Domino.
CARO . Negligens el iriers mihi videris, nequc scrutari Scriplurarum oracula. Quod si Patres tuos, ut scriptum e s t , interrogares, ipsis annunliantibtfs rem totam uti se habcrct cognosceres, et Fcrme eadem Paulus ad Romanos scribens mannunc haud imperiia el indocla appareres. Quod si d a v i i . Membra veslra exbibuislis ad serviendum et hoc le latet, cgo tibi pandam. Peirtaleucbum, peccalis, iucmbra, inquam, Cbristi capitis oraid est, quinquc l.bros Moscs ille Dei speclator Henium. Verum age,aplale ea ad servicndum Verbo. braeis conscripsil, Gcncsin, Exodum, Levilicum, Quomodocunque et buic scrvianl membra. Porro Numeros, Deuteronomitim. In Numeris igitur eliam vir quidam spirilualis, animo fervenii, ad Domiboc praeler alia posuit: Locutns est Dominus ad num rursus ila clamare ausus est: Dignare me, Moysen, dicens: Loquere filiis lsrael: Vir sive muDuinine, el le quodam roodo diligere sicut peccalum dilexi, beu mibi! et tibi servire puro Doiuino Q lier cum fecerinl ex omnibus peccalis, quae solent hominibus accidere, et per negligenliam iransgressi promplo animo ac sludio, sicul peccalis servivi. > fuerint mandatum Domini, atque deliquerinl, conSi quis ila se converlens alacriter se converlcril, fitebuntur peccalum suum, et rcddenl ipsum camcrilo dicclur poenilentiam agcre. Quod si mens ut put, quinlamque partem desuper c i , in quem pccmancipium i n babitu consucio doniinalioiicm et caverini. Sin airtem non fircril qui recipiat, tyrannidein patialur, cura cogitaiionibus et opidabunt Domino, et erit sacerdolis. E l boc quidem nionibus non bonis, impulsibus, c l luctis, quibusin libro Numerorura ** *. cum commcrcium habens, voluptatibus inquinaQuod si plura testimonia destderas, Davidis Yitur, el inde in corde passiones morabuntur, nec brum, Salomonis, omniumque aliorum propbelaYirtus ibi est inde emergendi (quajidoquidem pasrum altcntc perlege. Omnibus enira quiddam susionibus impedilae cogitaiiones eam una secuin per boc inserium est> oportere omnes utriusque Irabunl), nec esl revocaiio, aut niemoria conversioS6xus admissorum confessioncm obire, et quantum uis. Qui enim esset, cmn lania absurdorum turba possunt eoalios adducere. Nec verba Verbi ac Dooppressa leneaiur *' ? roini audisti, qui longe clarissime de hoc sanxit? Sed ne sic quidem consiemari debes, desperan7e
* Ezech. xxxvi 6 10.
1 iieqq.
Psal.
xxxvi, 27.
Rom.
v i , ! seqq.
7 t
Deul. xxxn, 7.
Num. v,
Scbolia.
Chrysost.: Non idem est peccatis desinere, et D baptismum reqnirebal in hi* qui ad te confiuebant. justum esse, sed aliud hoc aliud illud. Non enim Non quod ea indigeret^sed ad se advenlantium salusatis esl discedere ab improbitale, ui justus fias. tem ila efficcre btudebat. Nemo enim, antequam pecAit namque, Declina malo, et fac bonum, > ubi tala sua confiteatur, talutem polesl comequi: lioc si~ Declina, siatim bonum, > seu fruelus vir- quidem revefa liumilitalem gignit. tulum $ubjungit. t * Theodorelus : Jubet enim eum qui alteri re qka Basilius: PcenUeniibus recedere tantum peccalis, piam nocuit, primum confiteri peccalum; deinde ad $alulem tninime sufficit: sed eos etiam (ruclus poeeidem ablatum restiluere. Quod si contigeril, eum cui nitenticc dignos facere necesse esl. Non enim qui bene itlata est injuria, ante vila defungi, quam noxius iucipit, seque bene exercet, hic perfectns el beatus pucnitenliam egerit, id cognalione proximo reddere. est: sed qui bene claudit vilum suam, et ila ut Deo Quod si nuilut \uer\t nec inveniatur cognatus, Deo placet, ad finem perducit. Ua;c cum sciamus, in fine offerri. Quod autcm pro peccato redditur, ctdere in ne corrumpamus. usum sncerdotis. *' lsidorus: Idcirco et Joannes professioncm aule
y y
PATROL. G R . C X X V H .
24
PIlILlPPl SDLITARII
748
Ncc quae botlaii snril, el scripscruntapostoli, pra> Ia dissertfs velihi, ut ctiam aprc convenienterqae cxordiare. concs Verbi; uec quaemagisiri, el prinii Patrum? Ul paucis dicam, omnes borlanlur, claniant, et CARO . Quinam me fanuilam loqui deCeat, ante univcrsos ad annuatianda ipsorum cogilata, dicla dqminam clarissimam nmltoque exc6llebiisitt)am? et opera inviiant. Non cst euiin aliud, ul diximue, Vereor nc Sd lemcritali polius ascribaliif. ptiucipiuni poenilentise, nisi oculta spirilualibus ANIMA . Ast ego jubeo, oblcmpera, et sine mora \ i r i s delegere, sicut et Dominue ad Mosen dixit. prior dicito. Nam pro instrurtiento mibi es, et le En docui quae dicatur poenitentia, et quae sit, et verba facere oportel, mihique linguam ad set-mounde. Si ergo vis, accedc, poenilere incipe. Nibil nem commodare, cilra quani nec quidqiiam omnino eet quod impediat, nihil quod prohibeal. Verura proloqui, nec Deum, ut decet, cantare, ac laudibus audi, et extremura sermonis mei pernosce. Vercelebrare queo. bum est C h r i s i i : Si non venissem, inquit, el eis CARO . Quoniam praecipis, obsequor; tu fac alloculusnon faissem, peccalura non haberent. Nunc tendas. Ex viriute tanquant genere qaodam duo aulem excusationem non babent de peccalo suo *. > oriuntur: quorum aliud &; sive aclio, aliud Quod diclum ad le luique similes perlinct *. , feive Contemplatio nominatur, per quas ANHCA. Optime doces omnia, egoque adrailto c i quis ad virtulis exercitalioncni elcvalur, el ad i n timam Verbi amiciliam provehliur. Ad praxin i g i amplector, ac de cactero sociaro, el opitulalriccm lur libi auxiliabor; nam Ibcoria tua solius esi vitaj agcndas, el consiliariam, el conlubcrnalem le AttiiiA. lncipe igitur, ut potcs, a praxi, tanieisi ascisco : lanlum quse convenit disserc, ut ambae praxin Ibeoria antccedit. purgemur a sordibus, el pro viribus ad Doniinum GARO . Nec enim quisqtiam ad ibeoriam venirc in superna curraraus, ncc in posterum ut pullus potest, nisi prius ad finem praclicae venerit. Inciinirenis, aut rabiosa Scylla, libi resistara. Quod si atnbse iu scelus ruemus, et ego tecuoi puniar, et piendum igilur l i b l , el studendata in primrs buic, tu una muliaberis. Quandoquidem nos uiium csse laborandumquc in gemilibus, Jn lamenlis, in luctibus, inlamentalionibus, ih ftuentis lacrymarum, In animal planum esi, e carne el spiritu conflatum, oratione constanti, in psaTmodia siabili, in chameuc qoae sibi invicem adversanlur . Verumtamen nia bumili, in maceratione cartfnctilae, in c o m r i u i a esl vita, et aciio una penilus, el judicium,et tione vera, in jejunio sevcro, i n lectione Scripmradamnaiio, et suppHcium unum. Cum aulem binc rum, in earum meditatione ct notitia, in pervigidisccsserimus, tollelur actio, nibilque vcl boni, vcl latione conlinua, in opcre manuuin, in nianuu.H maJi operabimur
T 7
CARO . Ut me occupas, ct trahis quo vis? Nec possum tibi ut famula non obsequi. Age, u l libet, non roe exmiso. ANIMA. D U C me ad meliora, el adjuva me. CARO . Fias bene placens, et probata Condilori; ei ego opera tecum promple capessam. ANIUA . Pudor et limor luluraruin poenarum nic lcuet, a quibus Hberari raagnopere cuplo. CARO. T U opera verbis congruentia demonstra. AMMi. Uuum anlca versum profari aequum esl.
n
elevaiione, in genuum incllnatione, in forrtia divina sanctae crucis exprimenda. Pcclus libcnter percule, uL pcrcussit pubTTcantis *. Dlslribue facullates pauperibus, ut scriptum c s t , et omnc bonum opus quod poteris, boc facilo AMHX . Oralione tua in m'e officTosa candi.!e fuisli. Quod si el operibus mc deleclare voiueris, lum revcra c l adjuirix mea vocabere. GARO . Fidcre lantummodo te opoitel, fidere, i n quam. Movearead Bominum molu operum, ad euia
7 7T 7 7
Joan. xv, 22.
7 8
Galat. v, 47
Luc. xvm, 10.
Psal. n i , 9 ; I I Cor. ix, 9.
Scholia.
Isidorus. Qiii non parel reclori suo chorus, fl6cipit. Improbita$ autem aliud nikil est, nisi virtulis nurde et inconcinne ctmit. el a>grotu$ qui non oblem- interclusio, et absentia. peral medico, tniser e$t. Rector autem et medicus D lsaac. Sical cum primi hominet fingenntur, prima i-ulpa vacant. Nam et ipscChrislu* cum Judccos tum fuit corporis fictio, deinde seculum est spiraculum: sic Judam crcbrius offtcii monnil: luwen non eis pcr~ oyera, seu actiones corpore<z actiones anima: prwcebua&it. Persuadeantur enhn necne auditores, ipsoaere debent. rum debci csse poleslatis, propter arbitrii libcrtutem "[' Cognitio indiget aclione, ei actio cognilionc. Ihtde videlicel. Dorentis viunus est, nihil prceterire eorum uit t)om'tnm, tQui fecerit, el docueril, hic magnut quai ad giifnettdam per&uasionem valent; audientiuin, vocabitur in reguo ccclorum (MaUh. v, 19). Si cnim penuaderi. Etdim qui docet, dictionem, non xtem su/fecisset ad perfectionem fccere tantum absque dopenuasionem in potestate habcl. An igitur Chribtum cere aut docere solum sine facere, noti ambo conuccusabimus. quia Judce et llebmit non pcnuasit, junxisset9hi8 verbis, iQuicunque fccefit, et docderit.* nec eos salvavil ? Neuiiquam. Ait enim Scriptura : Jesus cccpil facere et docere " Uasilius. Dupiicem ait animce [unclionem etse, (Acl. i , 1). mam qmdemvitaiem corporis : aUeratn rerum conGhrysost Noncnimex gratia latilutH, sedetiaai tcmplatricem, quam el raliocinantem appellamus. ex fidei el virluth u$u salus comparanda est. Etenltn Sed vilaUs itiius virtus voluntate non procedit. ul ignis proprinm est culefacere, ei solis itluslrore; JVam quemadmodum sole illuccscente non potest non sic uci beiwfacere, ct mullo plus quam tws vclimns. iltumiuari, in quod ilie radios tuos projicit: ita non Vbi eiiam gratia c$t, opera non nunt et ubi opcra pats&t animu non vivificare corpus illud, cui insita gratia non est. Vbi autcm gratia cst, superbin non lucrit. Contemplatrix vcro voluntaie vim siiam acoporlct.
t y t % % %
741
DIOPTRA.
750
sursum respiciens. et omnino ipse dabil. Et acce- tantopere peccasse, divinasque lcges transgressum csse, u l adversum Dci gloriam cliam deteslanda de, et fide non procrasiinaia ad vesligia Condilo idola constilueret: qua de causa genus Judaeorum, lis tui procumbe, clamans cum lacryrais : Tu, Salin lameniis videlicel, ploratibus, ct supplioatione vator, iueffabili tua exinanitione insuurasti, l u , Doiniue, salvasli naturaro hominum c raanibus i n i - jcjuniorura ad Dominum clamabat. Non tamen i l loruju lamenia lunc, sed poslea cxaudivii, et in uiici, et ex eervilute. Tu salva me rursum graiia t u a : cs enim Deus salutis. Si enim ex operibus conlritione cordis, in buiuilialioneanimae bumilialo Manasse, contriiioncro illam minimc est asperroe salyaveris, eril isla compensalio, non graiia, nalus. Quin etiani idololalriae scelus, quod maxiiâaifpelaque retribuiio. Mibi auleru liullum adcst mum el pessimum crat omnium, ei d i m i s i i " . opus bonum. Ipse solus boous, ipse oatura miscriSi placuissent tibi viclimae : si sacriiicium vocore, el lanlum fidem requiris, ei lanlum cbarilaclamat ad Dominum tem vis. Si fldcs lantum redemplio est, cliam ip- luisses, dedissem ulique David : al non bis obleclaris, nec gaudes ullo mosis desperatis, fidem babeo, salva me, es euim Deus ad saivanduin. Fides esl niibi pro opere, fido : scd spirilus contribulalus, el bumilialus, placilus ct gralus est tibi. Quae sequuntur, rectissimc dein pro opere suscipe. Sufficiat tibi fides, quam et solam libi offero. Si enim quoquo modo abstra- B et prxserlim apud prudcntes dicia sunt. Rursum David, alibi duoruni peccaloruin rcus peractus bere me ab omnipolenM polenlia lua pessimus tyrannus BeJial polucrit (prob audaciam! prob iropu(nam in eodem simul adullerium et homicidium dcntiaml)effereiur, el gloriabitur vebemenler.Seu commiseral), quia proslralus poenituil coram Doigilar voluero, eeu non voluero, salva mc; < ciio mino, quia procidens cxclamavit : c Peccavi Doanlicipent me miscricQidiaj t u . > Tu es Deus minOt el banc vocem dedit cum poenitentia, aumeus ab ulero; lu custus, tu Servator meus. Ibvc dit vicissim, et slatim a Nalbane propheia : Doei compuucla dixeris, si e profundis claniaveris, roinus quoquc translulit pcccatum luum . Si 8i ex animo laroenta et lacryraas et gemitus fudelanium polesl bumiiitas ad salulem, obtempcra, ris, audiet te, et parcet, cl salvabit, et liberabii; confide, c l bumililalera adbibe, veluti pbarmacon nam liberatorest Dominus * , el animorum Salvaquoddaro advcrsus viperam, quae intolligenlia perlor soJus. Uabe spes bonas, et cxspccla opiima. cipitur, el animas peccalis pcrdit pncstanlUsimas. Perniciosum est tibi (ilerura iterumque dicam), si CAPUT X I I . immoderalius dolueris. Exempla Manastis et Davidi$ pccnitentium, cl salutem consecutorum. CAPUT X I I I .
7 8 7 79 7
f)e concipienda spe divitue misericordiw, ex ANIMA . Yerum ego omnes morlales peccando supcenitentia et humilitate. peravi : oranes pcccalis omnigenis praHergressa gum; filium prodigum, principem latronoin, me Peiiie, ct dabitur vobis , verbum est Yerbi. relrices, et publicanos, Sodomitas insnpcr, ei fti- Si pulsaveris, aperielur, el si qusesivei is, invcnies. uivilas. Onineo qui lemporibus Noe vixerunt, et Quaere, pulsa, pclc, ne bis faciendis defaligere, qui inde ab Adamo priuio bucusque procreali sunt. donec aperialur c l dclur libi. Si judex iniquus Et mciuo, ne scductor me devorcl. exaudivit viduam bistanlcm, imporlune clamanCARO . Ne adeo limeas, ne 6upra modum rac- tem el accusanlein , qui judical orbeui lerratuas. JNam dolor immodicus menlcm cverlit. E l for- rum juslo judicio (quoniam justum esl judicium midandura, ne quod animae damnuin binc acciluuu), Dooiioc ) quomodo non cito judicabit, si pias. c l ia imuin exitiura prxcipites \ Sed patcre tantura urseiis, el sedulo peiivcris"*? le consolari : audies cnim vcrba a viro quodam ANIMA. Gloria Domino meo, gloria Cbrislo nieo, gpirituali prolaia, et ad boc de quo agitnus qui misericorditer vult, et judicat, el aaivat. spoclanlia : Invcnio, inquit, Manassem regem D CARO . Aliud quiddam majus, et elcganlius accipc,
1 H% 6 I
Psal. X X X V I I I , 8. Dan. v i , 27. * Psal. L , 18. xvm, 37 fcqq. " Psal. xcv, 13. " Psal. cxvin, 13?.
I I Reg. XIJ , 13. Mallh. vu, 7.
8 1
Luc.
Scholia.
* Quomodo pemlus non dolere propter admissa crimina permciosum e$t el extremi cujusdam stuporit: Ua assiduo, et nimium dolere, omnibus est noxiutn. Nam angor el tristitia semper anrmo incumbens, s(cpht$ mente iua sede dimota ad insnniam redigere consuevit, et ad omnia bona konetlaque inuliles efficere. ** Theodorcius episcopus Heraclea. Nisericordia* Domini cum implorusset David, et mundari ab iniquitate, sive peccato snppluUer oruvhsct, per hyperbaton infert, jusiijiceris in sermombus luis: et vincas cum judicaris (Psal. L , (i). Cum enim Deus pwuiietitiam convertcnlibus se in rcmissiotiem
y
peccatorum rertat (sicul cl juramenlo confirniavit, < i\o//e ee mortem pcccatorU, $ed magis ut convei latur et rivai (Ezech. xvm, 52) per$picueverba illa attulit ad probandum, quasi diceret : Si mihi pcenitenti ignovcris, et convcrso propitius juerisjuslificutus es in 6ermonibus tuis, el verm in promissionibus tuis tempore retribvtion.s oslendcris. Me enim propter panittnliam miseiicordiam con&ecutum cum in medium produxerh, merio judicabis eos, qui pceniten* tiam non egerunt, nd usque ad exitum vita! peccatts inhmerunt. **" Cbrysost. Perseverundum eJ in assiduis precibus et vigiliis] $ic enirn exaudimur. Primnm quidem ex
751
PHILIPPI SOLITARII
quo el majorcm or.inino keliliam baurias, docca- tatis, ut dixi, sed affec.ionis fervcntis ct alacris, qua quis scmet mandala servare cogii. Quod si risquc, et in purilalc conGrincris : quam ob causolum compunclio, el conlritio cordis vo.unlali si scrmones utiles audire voluisti. Quando enim maximc alacri succurrat, ct lacrymae, idque cx \erbo el inipcrio da?monas ejicicbal a da2inoniaco, corde amaro, ex fervore et bumilitale, ad vincula rogabant illi Donunum impudentcr, nc in crucialunt mitterenlur: scd in porcos niaxime, qui tunc solvenda, et remissionem quam consequi desideras sufGcit *\ pascebanlur, ingredi jubercntur. Et obxinuerunt quod dcsiderabanl, processiique negolium, elliinc Non indiges sumplti, non labore, nec alto quoin ea regionc, quorum crant porci in mare sumpiara, uudc libi pcr conlincntem, per mare, per mersi, deirimcnto sunt affocli *. Num igitur ille vias difficifes perrculum aliquod, aut molestia panon praicognovit, qui pramoscil onmia, scopum rialur. Scd in anima, in tabulis cordis inscripium csse daunonum, ut porcos suntmcrgerent? Nibilo- geris, qiiod te volentem nullo negotio meHorum minus eis optata conccssil: qui appellabantur leadmoneal: si modo etiam fldcs baud dubia insri. gio, boc est, ingens iiiulliUido. Tuam aulem petiCum tu purgalionem obluleris, paratam quoque lioncm,, cui prqposila est uliliias lua, an non rcmissioncm accipis, ut dixi. Quod si lu in aliis ' r - i ' 1-- ~
8
inulio magis, el bcnevolcnlius (gaudium enim esl in ccclo, ulscriplum est, super uno peccatore pcenitcniiam agente ) suscipiet, et procul adbuc libi patcrnas ulnas ad complexum expandet? Sane raagis te accipiet, magis admiuet, qui lotum orbcm judicio incorrupto judicat. Alioqui jusiiiia tanta Domini ubi landcm, et quando apparebit, si non lunc apparcbit? El si quis audial daemonas audilos fuissc, nos vero non audii i , judicis aequilatem desidcrabil. Et insontem quomodo sonlem facies? Qtiocirca iteruin miserlus, ut misericors, petilioncm ii 1 aequam bumaniter implebit. "Si tameii i u flexibilis, c l ignava, et remissa, et segnis, et acedia plena non pelis, non quacris, non pulsas, non audis, quomodo jamia apcriet tibi miseralionum januam? aut quomodo invcnies qood desideras? quomodo accipics quod appelis? Non lavisti lacryinis pedcs Salvatoris, ct quomodo amabilissimam voccm iilam audies, c Rcmiilunlur tibi pcccaia l u a ? aul quomodo sordet peccatorum elucs* ? Dicani paucis, invitam le salvare non vull, nec sua ad boc uti polentia. Nec cnim mysieriutn saluiis i:oslra3 violentia ct coactu peragHuc Volunlate.u vuli. Ncscit virlus dominam. Quod autem violcnicr, aut volunlaie lyrannica fil, non esi, nec dicilur | roprio virtus. Quod naltira boneslum cst, Yoiunlarium csl, et arbilrii, ?xterna3 necessiw 8
quibiisJam excusationes excusas, plurimaquc ct diversa, et saspe prxlendis, in bis quod pralendas baud invcnics, cum pnetendi nibil possil. multis prudeniibus scppenumero audivi, nec jejunium rrequeiilandum, nec vigilias aniplius, nec bumi cubandum. Nibil quippe boruin lanlum posse ad saIuiem, quantimj illud, quod inagis cclebralur : Humilialus sum, inqeit, et liberavit me **' Sicul publkanus bumililate cordis salvatus cst non quia laboribus asceticis se dclassavit, nec quia insudavit occupalionibus spirilualibus : scd quia humiliatus est, bumililate, quain perfcctam ct opliinam ex superna gralia sorliius esL
t
CAPUT XIV. Descriplio IwmUitatis ex effeciis *jm. Quid autcin sit bumililas, breviicr nunc tibi dcclarabo. Si scnscris, cl dixoris lc oninium u l t i m a n i : (e pcccando vicisse omnes, el onine facinus nefarium, el omne genus sccleris, si quis alius bomo, novis niodis pcrpetra&se. Si quid aliquando dcliqucris, id luum exisiimavcris. Si quid rccle feceris, id Dei gratia3 ascripseris: si neminem odcrls, neminem afflixcris, ncniinem scandalizavcris. Qul scandalizavcrii unutn de puslllis istis cxpedit c i , u l suspendatur mola asinaria in coJJo ejus, el demcrgaiur in profundo uaaris ". t
87 6 1
"
Marc. , 7.
8 5
Luc. xv. 7.
Mattlu ix, 2.
Psal. cxiv, 6L
8 7 4
MaUh. xvm 6.
9
Scbolia.
eo quod digni sumus, qui impetremut. Beinde. quia D manifestum est omnibus. Regnum cidarumvim pa secundum legem Deo prmcriptam petimus. Tertio, litur, et violenti rapiunt Ulud. (Matth. , 12) quia sine inlermissione. Quarto, quia nihil ad vilam Chrysost. Medicmce corporis peregrinte sunt, el htam specians petimus. Quinto, quia conducentia cxlranece : ammx aulem medicamenta ex ipsamel, orando quarimuh. Quod nisi ha* cvnditiones habeat et vroprii8 nalurce prarogativis babemu*. oralio, audiemus, iPetitis, el non accipitis^ eo guod Sciendum, nos ferventi el inflammata anima, el male peiaih (Jac. v i , 3), etsupra quam decel. ardcnli fide, ut mereiricem itlam, ad Chrhtum acct * Cbrysosl. iYum Deus oculos nobis tantum ad videre oporiere, ct peccalortun remissionem flagiiare. dendum largitus ett ? Hunc u$um et in animantibui **' Climacus. Si ittflala de u opinio quosdam ex raiione careutibut cemimus. Et si diligenter exploungelis damones jecil, plane humil.las ex dtcmonibus ris, quiudam bruta nobis acutius vident. Tibiveronon angelos [acere potett : quamobrem qui cecidimus, solum advisum, sed eliam ad poenUenliam oculi ser- bono simus animo. Si Cherubin, ob solam superbiam viunt, Commove lacrymarum fontem. Habes puteum; coelo exlrusi sunt, videndvm, ne forle ctiam absque ex imo cordis, proportione perpetraii xriminis haualia virlute, et ex sola humUilale in catum ascenriax licet. dcre Ikeal. Dotor quippe cordU el animi prce omm " Itasilius. Qua* necessitale, aul vi aliqua fiunt, coiporali labore saiis est, quoniam prope est Dcus *pud Deum pro virtule non rcpulanhLr. Quempiam Ids qui tribulato suni corde ct humiles >piritu ca<mtem sponlc se ad mandala scrvanda comOellere, vabuntur. (Psal. x \ x m , 19). >
9 %
753
DIOPTRA.
7f.f
Si neiuincm i i riseris, ncmincm turbavcris, ne- ut labyriutbus : insupor nihil rebus ad corpus ct niinom judicavcris, injuria? non memineris \ . res caducas perlineniibus : non diviliarum abuiiSi jicmiueiu per calumniam ullo modo accusaris. daulia, ncc suniplu aliquo, laiUiiminodo bumiii Si neutiquam de alio detraxcris, nulhim odio ha- precatione et timorc Dei opus habet. Complcctcre bucris. Si baec rite praislileris, acqulsisli bumiliialiumilitalem, si salvari desiderae, et 1, et alius lem : acquisisli saluletn, baud dubic sine Iabori- quilibel qui sapil, mcntcmque bwuilem amal et bus, sine aerumna, sine fossionibus, sola ad haec bonorat, ut etiaui ad Dominum qucm concupiseis voluntate suflicienle * \ asccndas : appropinquai enim sibi in biiniiliiale Quod si et linguam loquendo quae decenl exerappropinquantibus. cucris, scito le loium Decalogum probe observasse. AXIUA . Rectissime de boc ctiam me admonuisli. Si quis aulem se bumiliaverit, piaculumquc, et Qualis sil humililas demonslrasli el explanasli. cxsecrabilem, el ludibrium bomimnn duxerit, qui CA.RO. Scd age," bic scrmonem Oniamus, ipsi laiidcni vcrbum aliquod inulile, aut prof.tnum, Verbo verborum largUori gratias agenles. aut inane, aut gloriosum profuderit? Nunquam Gloria igilor libi, Trinilas, Dcus omniimi Concnim super conlribules se eriget, dcspiciel fralres ditor. Trinilas iu hypostasibus, in divina aulcm ct amicos, ncc dcridcbil in aliquo proxiinum : sed ' natura unitas *'. Unus Deus ratione inconfusa. servum se imililissimum repulabit, cl tum ad feOpinionem genlilium, et Judaeorum , taiiquam licem terminum, in Scriptura cxprcssum perveniel: bydram mullicipifem, aut monslrosum Typboeuni Qui se humiliat, exallabilur : conlra, qui se cxdeclinamus : Hebrxorum quoquc proplcr monarallaveril, humiliabilur"*. cliiam. Nos enim monarchiam qnidem scd in tribus pcrsonis sivc bypostasibus inconru.se haCAPUT XV. noramus, iialuram unam, et idcnlilalem g1oria>; Epilogus, cum graliarum actione ad sanctissimam a qua uiinam a peccaiis in hac vita contraclis l i Trinxtatem. bercmur. Quam dccet gloria, bouor, adoralio, et En libi salulis viam, eamque facillimam dcmoaimperium, Paler, ei eodem throno illi assidcuslravi, viam quae compendio ad princeps lunicn les, Fili et Spiritus sancle, nunc ct sempcr, el in perducil. Nibil enim babel laboriosum, neque ad omnes generalioncs. dispiciendum difficilc, nibil acclive, ncc lorluosum, * Isidortis. Quemadmodum veri el fervxdx pudi- Q cumferlur multis, cum veritas ejus J nnsquam rcpc riatur. Non aui seipsum abjicit, hic hunnlis est : mi rum animos, quanquam tales non sint, swpe puros qni ntmgaudio aproximis contumelia* ignominiamesse censent, neminemque libidino&um ducunt : sic que susrinet. Humilitas porro et timor Dei ommbus contra prolervce libidinis (cstro percili, eliam illos virtutibus antecellunt. qni hujutmodi vitio carent, sibi similes arbxlrantur. Gregorius Theologus. In sancta Trinitate tres Quilxbet enitn ex se alios meliri comuevxt. widem substantias, el tres pertonas, naturam et vo** Chrysost. Eliam lioc]dhince benignitatis opus est, untatem unam esse dicimus. In C/mslo vero unam qnod praxipua Dei mandata, et quibus vxta nostra quidem hyposta$in et unam personam; duas autem continetur, ab imbeciUUate corporis nihil impevoluntutes, duas naluras, duas operaliones : ita ut diuiilur. carnh voluntas divince voluntati subjecla sit. "* Uumilitatis imago et species (requens est, el cxr1 e u
citicB amatores ex sua ipsorum ca&txtate etiam alio-
DIOPTRÊ L I B E R
SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM. Carnii vitiositas, et contumacia ipsiu* ab anima ex~ probratur. Animam ex hi* quas per corpus agil el operatur, qualis quantaque $U cognosci, A.IIMA. AUerum libi quseslioncmque propono. Quae enim scnnone aniegresso, et hesterno die ex tc scire volui, ea tu mibi omnia, pro co ac res postulavit, exposuisti*. Nunc nosse vclim, dissoluta natura, in quas oras spirilus sive anima binc proficiscatur. Si dicas, ad inferos, ubinam
D sunt inferi? IIoc le pro virili lua explicarc nc pigeat. CARO. Laboras tu negligcnlia, ut mihi quidem vidclur. Si enim animum quoque ad Scripiuras attenderes, perinde ut eas legis (quolidie euim psallis, el hymnos recilas), omnia nola el cxpcrla libi intus forent : scrmoneque et doclrina exlcrna minime indigercs. Nunc ct ignoranlia quasi tcoebris offunderis : et me miscrani abjeclanique famulam luam interrogas.
Scholia.
* Isidorus. Si enim quccsxerh, invenies : quceres magxstros qnxbus erudiamur reqnmverimus. autem, $i le nondum scxre putaveris. Nam putare se enim opinari se scire, nos ad sciendttm proficere, et *am scire, xitxiec quccx-atur, nec sciatur incausaesL quaerere, et hwcnire non sinit. Txincnamqucsckmus,quandonos arbitrantes trncire,
755
PHILIPPI SOLITARU.
t
756
. Sl abs te non didieero, a quo landem 8iti afflictionemaceravero,etlaniavero, si t o t c t i o t alio discam? Et ipsam Scripturam audio jubentem labores tibi imposuero, et frigore, et nuditate aeruiii Inlerrogare, dicenteroque, inter se quserere et ranosam te fccero, tuosque saltus, et motioncs protcrriones confcrre fructuosum esse. ?as ila conipressero, per quas in soperiorcm ct bcCARO . Quodnam opus tibi curae e s l : et cui i n raro tuamcalcitras, el(c carnem spiritui pro an< illa tcndis aniroum, et ad qood nalura es idonea? subjecero, uon habeo qui mecuro currat, qui mihi agedum narra mihi. opitulelur, quemve in conscctanda virlulc socium ANIMA . Certum ac stabile mihi opus est divina- adbibeam. Quomodo ergo fungar actionibns honcrum rerum medilalio; eV unde a principio exstiterim, stissimis ? Contra si te colo, si tibi parco, si te amo, cl qoam ob causam: el quis sit conditor meus : adversariam te, et bostem rabiosam reperio : et el quomodo is me rebus creaturisquo universis foedas, et confundis me, et (ecum deorsum rapis. excellcntiorem condiderit, omniaque in manus El ita rursum te btc sociara laboris et adjulricem meas dederit, volatilia, reptilia, beslias, coelum, adipiscor. Malevolenliam tuam rebellionemque et omnia sidera, terras et maria. Et landem quo timeo. Adjutrix nrfhi es, et vicisshn obluclatrix. pacto me tibi foelidse incluserit, atque conjunxerit: Nunc me oppugnas, nunc adjuvas. Mirum snno, ei quonam ex boc labernaculo evolalura sim. quoraodo ulrumque possis. Quid captem consilii iti boc negotio, penilusnescio. Si Conditore impcrante CARO . Bene narras : et ego isla te facere ac d i eere cupio, ut eorum rationeni naluramque per- absolvi a tc possem, pro desiderio mco e custodia liac sordida egredcrer, discedensque a rebus istis spicue comprebendas. inferioribus, ad Dominum, ad patrium solum, ad ANIHA. Non alius mihi scopus, non appetitio, non meum viiae genus aecenderem, et relicta lerra, desiderium est, quam semper commentari et laetari his qusedixi. Et gaudeo, el deleclor, c l sanclae coelos babiiarem. CARO . Sublime evecta es, et supra me sublata Scripiura .sum dcdita. Yerum ut sus se in luium polius, velut maleria et corpore vacans, velut naabjicit et coniaminat, et in eo se jucunde volutat: tura angelus, velul ratione ornata ac sempiterna, similiter tu slolida mihique exiliosa facis. Ut porvelut sola Conditoris iroagincm et simiJitudinem cus quippe spurcissimus cupidilatibus canialibus inquinaris, et me polluis penilus : c l deorsum ver- consccuta. Mundus uniyersu? tuje prestaniitt non eat comparandus " . Ego vilis, ct naiura iguogis, e l menlem ad imaginem Dei faclani lurbidam bilis, ego pcccalis dedila, el carne lulea, et reddis, ut, quemadmodum deberel, coelestia respi
4
cere nequeat. Quera gero oculuro vilias, aique binc Q exsecrabile quiddam ac detesiabile, ex quatuor clementis commista et composita, u l tu censes. quaradam mulilalionera csecilalemque animi susliDic mihi, et impera, ut domina, quod vidcbitur. uens, inlelligere ac perspicere cogitalionescordis, ct Tamen si me, quam ut iroprobam viluperas, ct aflectiones lurbulentas non possum. turpem ducis, non haberes, nihili aeslimanda CARO . Cur ita loqueris, domina, com tu imperium in me teneas : tu ceu eque3 cquum versas me quo esses. ANIUA . Siccine, ancilla audacissima, dorainae loae lubet. Tu omnem poleslalem meam in manu lua rcspondes? cur lu adeo imperiie et audacter l o babes : absque cujus nutu ac voluntate ego nibil queris ? vel raali queo efficere **. Et tamen maledicis, et irata mihi sic exordiris. CARO . Si audire placel, cur dixerim quac dtxi, ANIMA . Haud vera dicis, nec quod res est. Simi- primum posiia iracundia placidam te exhibe. Ego vero elsi paululum a decoro deflexi, persona?que liter enim facis, utequus ferox, inlraclabilis, harevercntiam aliquantum seposui, veriiatem, ut par benas respuens, calcilro, et percussor, cum lupalum est, lalius tibi exponam. Tu me altente audi, et comordens , et pcr loca praecipilia currens equitera gnosce. Sine iuslrumentis, et membris, et parlibus trahit, binnit, humum ungula pulsat, sessoremque quamvis firmum, et frena lenentem, si furerecoe- & meis Gonditoreiti afficere laudibus, et venerari, et perit, sella excutit, quod pessimum est, et praBcii l l i gratias agere non poles. Qood altenim est, depitpm agit. Eodcm modo nunc quidera inler nos se liclis perpetratis non poles pocnitenliam agere cum rcs babet. Os tibi Iigneum, et rrenorum impaticns, lacrymis bumilibus, ut Petrus, et meretrix, nisi nt equus contra binnis, nee dnci facile, nec con- ego collaborcra l i b i , et leadjuvem. Ubi tc a roe verti potes : sed me poiius ducere, rapere et l y - sejunxeris, tuin me verum dixisse comperies. rannice iractare conaris * \ ANIMA . Iterum blateras, ilerum contradicis, ite* Si igitur flagellavero, et punivcro le, si fame, rum impudentius, boslis mea, respondes
Scholia.
* ExccllenHam animm ostendit. Nam itli tota gubernatio commissa est. ** Corpori cum anima foedus non intercedit, nec ut reginam honorat: ud advenus eam impudenter insnrgit lege peccati, et lege concupiscentice : et voluplate in consilium adhibita, in terram se abjicit, pec calumque operatur. *" Chrvsost. Nosse vis, quantum valeant animm nottrce? Redempiurus eas Ghristus, non mnndum, non ccelum, non terram, non mare, sed illum pretiosum sanguinem sttum dedit. Isidorus. Nec libertati impudenti<B> nce f m ^ i dcntm Ubertatis nomen imponendum.
,
GARO.
DlOrTUA.
1W
Juccnique protulcris, obscuraquc ct occulia desinaui ? Scio inc tibi famulaiu ct servara iradilam omutbus paielecerie. Prospicis aalem pcr oculos ei adjunclam esse. Ideo lamen elinguis facta 1 1 0 1 1 meos, et iniueris qua? vis. Loqueris per iinguam meam : per aures audis; per oduratum odoraris ; sum, ncc desipio. Qui ulramqtie nosirum finxil, spiritura mihi indidit, el lu non prior rae crealaes. per maous nieas operaris, ct omnes artes scieniiasNec me figulus quidatp, le auiem Dcus praRinisit. que, a lrivialibus el minulie usque ad maxiuias Sine me contempta. c i descrla, c m i h i j es. lueoper me exeixes. Nibil sine bac anciila, nibil, sive gniia es, speclari nequis, oiiosa, et iners. Quis id ad ijUelligeniiam, sive ad scnsum spectet, praeeniin te novit, quis spectavit, quis te vcl aliquan- siare vaJes. Ego te mantfesto, ego tibi gtoriam tuni cognoscit, nuin pulcbra, nuin deforruis sis aflero. Alienis ue gloriare, adventiliie ne insolesce. natura, num prudens, num laudabilis, an plae CAPUT I I . secns : nuw ingeniosa, num inepla, et imperila Nisi arlus cl membra corporis accreverint, an\m& prorsus? functiones non apparere; et si membrum aliquod AMIMA. Quam ob causam tu roibi isia exprobres, perierit aut vitiatum fnerit, seeundum illud aniet quid libi vclis, oslende. mam vihil agere. Qua in parte corporis (inimum CARO . En veriiaiemperspicuelibi pandatn. Toia ^ seu meniem habilare existimandum sil. Auitnam et corpus tibi mutuo creata esse. ba3c uiii*rai!as, parlim sensu, partim intelleciu perQuod si totum plene cupis discere, attende bic cipilur : intelljgibilia intelligibilibus, ecnsibilia eenmihi aninuim, et dilucide percipiea. Nota es utmaxi sibilibus. Uirumque nalura noslra pro poriione aorma pulchrorumque pulcberrima. Ab origine tua perliia est. Quae subjecta sunl sensilws, per sensuum fecla, per tc consummata et plenaes, mihi indc ab mstrumenla cognoscit: ioleiligibiliuni eoiaprefiensio trtero materno assidens el cohabilans. Ego aulem non ex bis ipsis, sed ex sola sensunra funclione gignicum primum nascor, infans sum, foelus novus ac tur. Hocoiodo tu qualUsis, eognosceris. Ex illisenim rccens omnino, omnis actionis impotcns, el w per qua agis, nota evadis. E l Domimis croaturarum his me luae universe nihil agis. Necenim arlicolate eolis coniprebendiiur. Quts ejiim poslhomines natos quippiam loqueris, uec ambulas omnino, nec aliDeum vidit? Elenim nalura eet iuaspeciabilis, ei quid operuni manibus meis conficis : sed otiosa oranera essenliara vincit : sed ex ipsis creaturig es, ut dictum est, et lempus inutiliter transigia, proporlione videtur: Invisibilia enira Dei, ut mcque famulam et abjeciam l u , domina, exspeclas, magnus ille Paulus scribit, ex bis q u facu sunl, C donec raembra mea, et parles libi perficianUir, inieliecla conspiciuntur , et ex sapientia amptilueorumque conveniens l i b i incrementum adipiscar, dinequc qua producta suat, Condilor, ut dictum est, plenitudinemquc, et meneuram a3tatis atlingam. cognoscitur. Deinde quotquot opera quotidie fiunl, Tum demum ad aelionem et praxin proccdis *. instar praeconum ornnibus Domioum praedicaot. Quod si mibi nec opinati aliquid morbi acci Ex magnitudine eiiim, el pukbritudine creatura- derit, el forle mcmbro mutilata aut privala fuero, rum, inquit, earum parens et recior perspicilur. ctiam tu ex ea parte ad ageodum operandumque Ego motum vitalem abs te accipio, l u yicissim tut imbecilla el impotcns deprehendens. Qood 6i et inanifeslatmneni a me accipis, per quam, ut per cerebri inflammationem paliar, aul aba ralioiie insirumeDtuni operark. Ego enim lutim indicium maie me habeam, subito mecum doles, el atlonita, jet nola, nec imprudeas praaco, et teslis incircumet quasi cpilcptica, aut mente capta non aspicis, non loqueris, nihil penitqs facis. Breviter, einiscripta sum operura et sermonum, quae et quoa morlua, el vilaj expers viderie. Sicul ct ego, si per organa roea prodis, et per ipsos, ct curo ipsig oculi mei oblcnebrati fuerint, et iis patiar, mox tcrrarum orbem peragras. E l apud me occullaris, totum corpus nieum obscuratur, ut in Evangelio et sub umbra mea lates, ut naiura iatelligenlia constaas, et aspectum fugiens. Et onanis lua coffiscriplum csl : lamcui omnia membra firnia lalio, qu33situin placitum non exit, non effertur, ac robuala scrvem. Hoc etiam contingit tibi, si apud te remanet. Non orator, non pbilosophus, non nvcns niinus belle babucrit. Cerebrum igllur medio capilis collocaUiin e s l : raens u l regina cst, gconictra, non ?ates, magus aliquis, non o i m Cacultate triplici, raeooria, uuaginatione, ralioullus alius ea cqgnoscil, doncc a me os, id est, cinatione. Yis iinaginatnx () m anteriori gex quasi cbordas, iosirumenta scilicet ad sonum cjus parte, memoria in posleriore sita e s l : lertia voeie edendum inter se congruentia sumpscris : in medio, cerebri, iquajn. JnleHige bene qua3 gultur, iauces, collum, linguam, labra, denles; et dico bis sensum luum dcclararis, el dubia explanaveris,
H 88 D 8 9 t 8 1
QuaiDobrcm vcro lacean ? Quaiaobrem in
Rom.i,20.
8 8
L u c . x i , 54.
Scholia
* Anaslasius. Dum corpus nosirum infantUe et
adliuc imperfectum ett, eliam intelieciMs notder velut
infun&y imperfecins, el insipiens esi ac niliilo fere tuagis, quam brultc animantes Aiiteruit. Crescemibus autem membris secundum eorum accreiionem tlism intcileitus aiujeri el illmlrari vidclur.
%
Paellus. Cuput cum sii una qucedam par* Aumani corpotisilejus nomen tres illws paries compleclilur, quarum media vertex, anlica wciput. po* tica occipul dicitur. In harum medio silum est ccr*brnm, recta sub vertice, tibi iedes e*t animi $, tanquam rcgis, qucm proxime stipant (acultatcs prin-
79
PHiLIPPI SOLITAIUl
%y
(
Tripiex porro facullas absque niente, est intitilis CARO . PerceMts mc verbis tuis, et prcnils, et mi* on.wno, quantumvis valuerit, et salva tibi inanserit: rari subifc, quomodo me tam imperite inlerroges, nempe ratio/ ira, cupiditas, cum quibus et prolanquam simpliciler percunctere. Dicam tautcn creata es, et a principio a fictore, et conditore tuo, veritateni. Nihil per rae novi. Ex quo aulem nata omniumquc effectore processisii. De clero si in sum, et in liicem edita, scrutala sum, didici, Deo medio cercbrum fuerit validum, tres faeultates adjtivanle, mediocriter. Cum didicisseai aulem luae qaatuor virlules cardinales, histar alicujus quomodo quaerens qusesitum inveniat, et converquadrigae generant. Quae ratione constat, prudenliseem me ad ipaum, inyeni mihi datum, quod quacliam et justiliam; ta qua irarnm ardores exsistunt, rebam \ fortitudinem ; cui libidines insunt, temperantiam. Aristoteles et Hippocrates Cous (5) mentis seu Cerebro autem affecto, perdidisti oranes, non solum animi sedem essc volunl in corde polisstmum; qualuor bas c l generales virtules, sed quolquot Galenus dissentiens eam in cerebro ponit. Gregobarum complexu coercenlur, memoriam puta-, rarius Nyssenus aliud judical, et pbysicis borum liocinaiionem, phaulasiam, opinionem, et. vim sen- dogmalibus contradicit, dum ila scribii : Animus tiendi mentem principem, et fenestras meas senut res incorporea non potest circumscribi, non ha> liendi quinque, visum, odoralum, audilum, guret in locis eum movcatur, nec cobiberi queat; nec statum, tactum ia manibus; omnia simul perin parlibus corporis et membris manct. Tolus aueunt, quae anima? c i corporis, quae occulta et manilem totum corpus pervadfens, quar sui muneris fesla. Quod si bcne valeat tripartita vis, rationalis, suot, ut natura sua fert, snopte nuiu agii, sanis Lrascibilis, concupiscibiiis, nibilominus non babent partibus pro inslrumenlis utens. Quod si aliquod quod agant ba3c iria, patienie cerebro, quod omni- horum inftrmum praster naluram fucrit, non opebus excelliL Jam si vita mea ad scneotutem majoratur animus in affecla partc, ut superiore dispurem pervenerit, el ad oclogesimura, aut eo diulius latione satis superque doeuimus. fcxemplo tibi quod supersini, languidaque ac marcida membra evase- dico dilucidius faciam. Quemadmoduro si quis farint, et alii scnsus, quibus libere uleris, nec ila tibi ber ferrarius q u noiv sunt agat, multisquc instrumcns damnl expers eril. Ncc quando in febrim roentis ad opus e ferro conficiendum usus sit, prae acrcm et quolidianam incidero. Nec cutn muslum alils aulem incede, malleo, forcipe, el bis faciat bibero plurimuro, sicut Noe. Quanlum enim corquod facit: nibrl enim stne iis fabricarc potest; sic poris vigor remittitur, lanlum eiiam intelligentia HHhi ct animum considera : si non sanum cor, etsaet cognitio vanescit. Inveteratam quippe organuni, ^ m cerebrum, u l inslrumenta iractel, non babet et vas, sive eiiam corpus, tolum vigorem efficienquomodo convenientia natura? suse opera capessat. (iamque pmlinam non servat, quae una cum cor- Quod auiem hi his excellentiu9 atque pnestaniius pore creseit ei convalescit, et cum eodcm rursum ac majus est, anima viva et ad spiracubun viia? condita est. Admiranda res maxime, immorlalis,par consenescil et flacceacit: el ex instrumento niusico, angelis. Non iamen poslquam prodocla es fn le ut noD bono,nec suaves eduntur soni. Gerno ego ocuconsisieres accepisli, sed in me, ei apud me, quod its, tu vero pupillis menlis : qua quidem non sana, magnum est miraculum. Ego ficta sum, el lu mccum emnia perdidisti. Intellexisti, cognovisii, domina, condita. Non seorsum l u , seorsum ego. Non ita quid voluerim, et quo pacto sine me honore a i i est, domina, ne istuc cogite3 : ambae simul a Goii^ quo dignanda non sis ? ANIMA . Iniellexi, perspexi penrius, ct obstupui. dilore sumus condilse. Non est corpus ficlura ante animam, ncc anima ante corpus substilil, airt Ut dixisti, ut locuia es, ut memorasli, ita esi. exsiitit. Hoc verissimum esl. Simul euim ambx, ei Nescio aulem onde tibi borum cognkio, et unde ot ilerum seorsum. Non alterum alleri lempore an* a quo hanc scicntiam compararis. Narra mibi de tecedil, contemporanea, coa3va, coailanca vocarts. pra3ceplore tuo, quis et unde sit.
n u
Jacobi Gretseri notifi.

(5) De boc vide Conimbricences n lib* De ry prope finem, ita loquitur : Corpus priore locoformat anima cap. 1, qua?st. 9. t\ Inde _ eliam apparebil, u:. quo q pritnis corporibm, ctc. Postea animam modo explicanda sit sententia Nysseni, quam Dioqnoque inspirat^ elc. Nec anima est cx iraduce, ptra slalira ciial. Yide eosdem quocst. 4, in i cap. eliam ex senlenlia Dioplrce. Vide Conimbricences in lib. l i De anima, u l inlelligas quomodo verum sit lib. u De anima, cap. 1, q. 5, et Alpboasum a Caillud quod Dioplra mox subdit : Non est corpus fi- slro v. Anima, errore v. tiurn anle animam, eic. Et ipsa Dioptra cod. lib. c. 5,
U a l u o r
Scholia.
clpes : longius principes simul et nalurales, longis* sime autem senlientes. Verum huic regi tgrannus e vicino imminet, corpm videUcet, et ad eum (acuttates quasdam turbalionibus obnoxias caducisque inhmrentes oppugnandum mitlit. Nee secus in corpore, ifuam in navi vastum Utuc viice pelagus animus puras irajicit. Aquce quibm supervehttur corpns, insilie in
eo passiones sunt, in quibus frequenter, antequam
portum attingat, naufragium subit, et corporis affectionibu* qui navi insidet animw, summertut ettuffocatus, undis fertur. * Isidorus. Non mediocrem cognitionem seccssio tn golitudinem peperit. Nam qui in medm tumntlibu* vcnalur, et coeleslia cognoscere nilitur, ignoral in spinU seminatum ab iis nuffocari ; el eum qui '
vacat Dcutn non posse cognoscere.
t
761
DIOPTRA.
lf-2
Nec enim anima sine carne, nec caro sine anima praecessique gloria, lu aulem, u l inierior, posteomniuo facta est, nec condila constal : sed ex rius e terra formata es ? E l quomodo immorialis animalis animatum, el ex vivenlibus vivcns u l i anima cum mortali capne colligata sum? que corpus gignitor, vivens, animatum, morlale, CARO. Si h#c vis cognoscere, atiende, disces. oi corruptioni obnoxium animal bomo , ut d i Totus hic muhdus anima* causa procreatus csl : citur. omnibus enini pra?slaniior cst, non ipsa proptcr mundum condila. Quod aulcm infcrius cst, DomiCAPUT I I I . pns et Creator prinium condidlt : majus, u l melius, Corpore per mortis fata dissoluto. antmam haudquaposterius constituit. Quoniam autcm natura animse quam dmolvi et exstingui, Platonis argumento ionfirmatum. sine comparalione melior ct excellenlior cst, ut dixit Dominus , minus, ncmpe imindtis, debcbat ANIMA. Dogma quod non facile intclligas etasseprhis produci, u l quoddam palalium, deindc animaj quare. Conjunctio admirabilis, mislio nova maxime. vis imperatoria. Duplicem aulem mundum condiNunc mibi responde. Nos Gonditor creavii, u l d i xisti, ambas omnino el colligalas, ulramque coin- dit, superiorem el inferiorem. Supra angelos, m i nislros, divinai gloriae speclalorcs, menles a conmiscuit, u l ipse novit. Tn vero quomodo rccediset fugis a me p.ulredo, et in pulverem lerramque ^ creiione malerire segregatas, spirilus naiura lcnuis converteris, ac inleris fundilus ? Ego aulera eliam ei igtiea?; naluram inferiorem morlalcm, creaturas post disjunctionem nunquam occido. El ego quidem diversas, animalia qua>ciinque terrestria, volalilia, absquetc vivo, tu sinc me neuiiquam. Ego, inquam, ct aquatilia. Ftierunl autcm omuia bona valde,ut vivoet vigeo. scriptum est*'. Iniellcclualia propier coclum, m i nislralorias virlules scilicet : scnsibilia proptcr CARO. Rursum audi dicta cleganiia, quac ego a sensum, inferiorem scilicet bunc niundum. Natuveteribus sapicntibus audivi (). Quod ab'aliquo ram invisibilcm et visibilem, solam, simplicem, movetur, quidquid illud fuerii, non habet vitam separatim utramque, banc quidem corporalem, a se, sed ab alio polius a quo et quod consislit el illam inrorporcam. Iucorpoream niilii cogila suinovetur habet. Tanlum eaim est, et apparct, et pramundanorum, quotquoi immaterialis et inlcllispiral, quanluro adest j l l i a quo agitalur, in quo gibilis subslanliae sunt; corporeara aulem inferioel una consislit el permanet. Cum autcm ab illo, reni, et comprebcnsibiliuni sensu. Nec igilur sua quo contrqebalur, solulum fuerit, desinit esse, pra corpora sunt, nec materia cxpcrlia infra. Ilomo quod motu ciebatur, cum desil quod motum affeaulero prce omnibus solus ex duplici subslanlia, rebat. Tu autero te ipsam moves, et semper moex inlelligibili, el scnsibili, superiorum el infcrioveris. Ex quo necessario sequilur, le aeieraam ruin, flctionc el inspiraliowe Dei a principio cst esse : nam quoJ se ipsum raovel, quia niuiquam productus. Nam corpus ex inferioribus, anima cx deseritur a sc ipso, nunquam ne moveri quidem superioribus esl \ desinit. Quod autcm sempet niovetur, vivere non cessat: quod non cessat, nec desinil, et fine caret, Pracstanlior pars de superorum, detcrior de ia* estque a corruplione alicnum. Talc autem esse ferorum nuniero est. Animal sapieiilissimum, m i iramortale, raiione colligitur. Sed elsi cgo el corstum ex bis ambobus, animara ad imaginem Dci ruptioni obnoxia sum, et inorlalis, lanien abs le conlinens. Et bunc, magnum mundum iu parvo, vim viialem accipio, c l spiro et moveor. Rursum cl in medio iiilelligibilium, scnsibilium, animalosi a meseparala fueris, vivere amplius nequco. Nec runi, inanimatoruni coilocavit : u t ulriusquc mundi queo spirare si abs le divelJar. Divellor aulem oblcctamcniis el bonis, tanquam cognatorum, proptcr ea ex quibus sum composita ; ei sine tc abundanier merilo fruerelur; divinis quidem pcr nibil sum, nisi odor telerrimus. animam a Deo suppedilalis, lerrcnis per corpus, ut ab ipsis ex fide Conditori fructuni affcrrcl. VirCAPUT I V . Quam ob rem mundus ante hominem, el corpus anle I> ltes porro adminislratoriaj, ordinum, qui inlellianimam procreatum sil. Hujus nobililus, illius genlia cernuntnr, aninise et labcruaculo ejus proc** sunt: qiieniadmodiim magnus et divinus pra;co ANIMA. Ei quomodo cum adco vili el ingloria caPaulus confirmal : < Nonnc, inquit, omucs sunt runcula conjuncta sum ; et quomodo non prior fui, administralorii spirilus, i i i ministeriuin missi
v i l i i a 91
Malth. x v i , 26.
9 1
Gen. i , 51.
Hebr. i ,
{a) Plato in Vhaedro^
Scholia*
* Gbrysost. Solus homo ex duplici svbslantia concretu* i$t: c&tera omnia tum superioris mundi, tum iuferioris iimililer ex una tanium producta sunt: mpsnoris quidem incorporea, wferiorh corporea, sensibilia, inquatn, el inlelligibilia. Idcm. (lorput, anima, ei ipiritus* tlcuiinil autem et Mosviy corporis quidem, dum ait, Formavh autem Dominug Deus hominem de limo terrce (Gen. u , 7 ) ; > animar, ibi, Faciamus hominem ad imaginem el similUudinem nostram. > (Gcn. i,2(5) Spintus ibi, in$piravit in (aciem ejus spiracnliun vitiv. {Gcn.\\
y
7.)
763
PHILIPPI SOLITARll
76
propler eos qui h:erediiatem capicnt salulis? ex anima nimirum ct corpore, corpus priore loco format ex quatuor primiscorporibus,ex igne, aere, Et Salvatorem doccnlem audi : < Videlc, inquit, tcrra el aqua : ex calido item et frigido, bumido ne conlcmnalis unum de pusillis istis. Nam eorum ei sicco, ex sanguine, pblcgmalc, flava c l aira bilc, angeli seroper videnl faciem Palris mci *, cui cura perque borum, et ex borum quatuor quaternionc iremore assislunl \ Propter Iiaec mundum hunc prius produxil, ct carnem ficlor ille fingit. Posiea animam quoquc inspirat. Inspirat aulem undc vult, ct ut melius veluli palalium aiiquod tibi subjecit. Mundue auteni e quatuor elemenlis compositus et coagmen- novit, non ex elementis u l esclera cobserentem : sed, uteupra dixi, de eupernorum ac cflelestium ortatus est, qtia? ipse Deus nuIJa subjecla malcria creavit : ex bis, inquam, mundum verbo fabricatus dinc, conditioneque, immorlalem, incompo&ilam, cst. Primum et summum elemenlum est aHber, simpliccm, et divinam, supema? nobililalis angclorum parlicipem, et ad illos amoris desiderio consive ignis, cui subest aer, el buic aqua : inOmum lendentem, quanquam carni mihi, deorsum (e locum terra obtinct. Reliqua singula, et particuIrabenli alligata es. Ut cum luclala contra princilaria, quolcunque et qualiacunque sunt, minora pcs tenebrarum, supernae glorlae ba;rediialem soret majora, beslia?, jumenla, stirpes, reptilium ge nera, arbustorum germina, et berbarum semina, tiia fueris , indeque certaminum praemium acceperis (ut quse bonum ipsa elegeris, et non a Deo deinceps, ut inagnus et sapienlissimuS superum lanlum), opiiulatrix et adjulrix ancillae luae apet inferum opifex mandavit, ex elcmentis exslanlibus prodierunl. Poslquam vero mundum hunc parcas, et bic infra moraitlem, ad superos tccura evehas, et hoc onere leratam, rae paoperem deinfeHorem coiisumiiiavit, postremo loco bominem, spicabilemque conservam et tuam ad ut illius principcm futurum, condidit. Ncc enim prius regem venire oporlcbat, quam ci taberna- Deuui una introducas, contubcrnalemque, et i n culum et domicilium, et quibus egeret, essent dividuam comilem me, el civem eorum qui illic conslilula : sed palatium paralissimum esse con- aevum agilant, quamvis indignam habeas. Reginain le fecit, me auleni u l subdilam, minislram, faveniebat, el omnia demum, quae usus et coromomulam , alieno arbilrio subjectam, ancillam. En, dilas poslularent, et ila eum inirare. Siquidem ct herbam ante quam pecudes procreavit. U l si quis quod quaerebas dissolvi : qiiomodo nempe, tamclsi insignis paterfamilias amico et vicino suo magni- nalurae nobililaie prior me sis, mibiquc honore ct excellenlia antcsles, non lam/h prior proficum epulum appararet: ac principio vilulo et lauris maciaiis esculenta ac poculenla pararet, ^ creala sis raensamque inslrueret: deinde amicum convivam CAPUT V . introducerei, qui lautissimis illis epulis deliciisqiie Vter proloplastorum, et utra par$ animcc potius pecse explerel. llaque, sicut dixi, ila faclum esi, et carit. Superbice detestalio, cujus auctor et origo Lucifer. universitale condita, pritmim ficluni esl corpus, postmodum anima, pars hominis praslamior crca. Etiam boc quresitum satis superque ta est. Prius exslilit quod servii, poslcrius quod solvisti. Qaoniam vero mibi imperium anclortimperat *\ talemque, tibi subjeclionera ei locum ancillae t r i Sapientium et anliquornm magistrorum ralto buis, biftc jam boc quoque pnntcr alia disscre qua3dam seu doctriua est, quod propter aliud flt, ac doce. Utrius proloplastorum in mandalo transquidquid illud aliud tandem sit, inferius cssc illo, grediendo delictum magis foit. Et uler polius propter quod subsislit: idqae anle alios Salvalor peccavit, spirilus intelligentiaB compos, an pare docet: c Nonne anima, inquil, plus cst quam esca, in qua non inest ratio. Vebemenler ecire istuc et corpus plus quani veslimenlum.* ? Nnllo cnim cupio. modo anima propter escam, ncc corpus propter CARO . Difficilis esl lua quaRStio, domina, meamvesiimenlum formatum est : qu;n contra polius, que propemodum scicnliaoi et captum excedit. duo illa borum gralta quaBruntur. Corpus aulem D Yerumlamen, u l Scriplure mediocriter pcnta,qu*E ut vehiculum animae bonorandae el gloriosas prius Inde habeo, ct d i d k i , fidenler libi de re proposila factum esl. Sed age, attenlionem renova. Quoniam cnuntiabo. Animatn ralione pnedilam ccrlo nosti, bominem gcminum aeu duplicem facere constiluil, a Gonditore ab inilio armis probe munitam fuisw, Mailh xvin, 9.
3 e v B
Mattb. vi, 25.
Epbes. vi, 12.
Scholia.
* Cbrysost. Caelestes igitur angeli hominibu* bonh mnvstruni : mali autem dcemones suppliciis peccatoribus infligendis inserviunt. c Immisit enim in ees irnm indignationis suce. lndignalionem, iram, et aflliclrtKcm perangtloi malos itnmittit (Psal. L X X Y I I , 49) Dwn.ones itaque tket voluntale rebelient, tamen jugo subjecti sunt, et quasi carnifices quidam, Deo et sanclis imperaia exsequi jubeiitur. Non emm *UQ auctoritate, ted inviti faciunl, quw UCis man~ dantur. " Chrysost. Cogita milii formalionis ordinem, et conudera, quomodo insufllatio Domitii facta sil ipsi in spiraculum vil(C, c el faclm $it bomo in animam viventem (Gen. n , 7). Quid igitur formatus ? Simplicittr imago inanima : ct oiio*i> ct inutilh crat. Quare et priu* corius producitur, et pobt anima, ni hoHoratior t l nobilior.
7G6 el monilam ad aiutlium babendnm, ct pugnandum supcrbiae morbus inanavil, qui omnibns eo laboadverstis seductorem. Arma intellige vim irascendi ranlibus exitium sine controvcrsia parit, estquc et concupiscendi. Verumtamen quaj ad suum apuniversis animi morbis deterior ac perniciosior. paralum el munilionem habuit, bis ipsis contra lluic qui servit, Deum babet adversarium ; c di scmct slulte us esl \ vcrso, itiimicnm bumani gencris socium ct amiInimicusquippe, improbi serpehtisspecie velatus, ewn. Superbis enim, ait Scriptura, Peus resisiit**, queniadmodum celeriter seduclori revcrbisque dolosissimis Evam alloculus, divinitatem stiiii. eos conscculuros, si de ligno vetiio guslarent, nobililalem spfrilus in fraudem pcIJexif, e t i n j u d i CAPUT Y I . d u i n ralioni minime consenlaneum ralio delapsa Animam potius quam corpus ob tcelu* primirvorum esl, dum lignum guslare, ct Deum Oeri sibi utile parenlum pcsnas Inixse. Quo pacto utriusque c o r futurum censuit. Peccavit item pars cupidilalis inapus miserabiliier commutatum sit. Monem vidcri xima, dum escam illam, et divinhaiis adeplioiiera pcenam levem et conducibilem. Animam hinc exeuntem, benc aut maie habituram. aeque amavii *. Priinum tentavit volupfas, mox vana gloria. Hla ANIIIA. Quod ex tuis vcrbis est colligerc, vide ' " _ * v^"" *^*"* ^... ^.^, Iignum oslendit, fallacia quasi flatu quodam i n tur caro passa injuriam. Si enim aninia dcliquit. censa, quod aspectu delectabile, et bonum ad vc cur poena ad carnempervenit ?Ea siquidcm, ulpascendum. Hrec, divinilate poliri, majus esse rcbus l u i l , niorle damnalaest, alque io inieriitim, c l vilani universis Ista duo, domina, Evam falsum persua- ierumnis plenam r u i l . Anima vero, antca immordcndo circumvcnerunt, perque illain et ab illa lalis, eliam post lapsum immorlaliiatcm r c l i n u i t : eliam Adamum. el cum poenas dare merito deberet, nullas de mulierc quondam inUium peccati, el per dit " \ illam omnes raorimur . Parva esl otanis maCARO . Imo vero, lola aniniadversio non ad corlilia ad mulieris maliliam. c Melior cst iniquilas pus, sed ad aniraam periinet potius, lamcUi v i v i r i , quam mulier benefaciens \ > mulieri- deatur nihil poenarum, ut ais, persolvissc. Cujus bus enim proccdit iniquilas, sicut a veslimenlo rci paradigmatc quodam libi fidem faciam. Si rex linea . quispiam natura bumanus a crudeli lyranno manNec Yero impostor solum rationc el cupiditatc cipium emal longe calamilosissimum, airumnosisaffeclis, fraudulentara hanc lusit comoediam : sed simum, niaxime miserabile, exili corporc, nudum, insuper tertia faculias, irascendi videlicet, plagam Q macieconfeclum, natura morbidum, vebementer bisensit. Qua cum adversus illum uli oporteret liosum, petulans, improbissimuin, viiuperabile, pro(quo consilio Dominus ipsam dederal) Eva pobrosum, indignum aspectu, lepra et scabie cooperlius cum eo fcedus inivit, ad deteriora illecla, el tunvplenum dedecore; si, inquain, bujusccmodi sermenlem, qui est oculus interior, convulnerata. vum eraat, eumque placidis cculis respiciat, curae ac diligentiae quam plurimura illi adbibcat, ct El binc, sicut diximus, spe divinilatis obtinendac, de ligno scientfae boni et mali gustavit. Anima i g i - quidquid habet morbi, sordium ac foedilalis, ab tur carnis expers peccato se obligavit. Verumla- illo depellat, et deslringal, vesle pulcherrima i n men age, domina, altende, et vide superbiam, mo- duat, slationeque et loco primo eumdem dignetur^ aulicarumque praecipuum facial : ille autem ista rcsque inanis gloriae, qui nos omnes pcrdidcrunt. Quae olim primum, et pra?cipuum, coelesliumquc vilipendens, lanlum beneGcium nullo modo capera cxerciluum principem angelum coelo delurbavit, ac sustinerc queat, contraque regem benefaotorenv ct nalura lucidum, lenebrosum reddidit : qua et niaxiraum et dominum malevole manibus el calciille cecidit, et omnes cadere concupiscit, a quo bus insurgat, ct in illura aliquid novi sceleris rae*
4 b , e
765
DIOPTRA.
Eccli. xxv,55. Eocli. X L I I , U .
Ibid. 15.
Jac. , 6.
Sdiolia.
Gregorius. Anitna intelligens non habet tubtlan- D Mam gloria fruetur. Id quod et alibi factum invenie*. Nam cum homo pecccssetjena maledicta est: t StatiiV $UCB socias iram et cupidualem, quce animce ratione earenth propria $unt. PurUs quidem illiu* tedictatnim, inquit, terra inoperibus ^ i w . Spina* e$ $unt, quaienus eiagnatasunt. Verumtamen gubstan-tribulos germinabil tibi. In dolore comedes ex ca tia et naiura, sicul men$ ei ratio, cum ea non com~ omnibus diebuxviUB tuoe (Gen. n i , 47, 18). > Etenim maledictio in ipsam, Itominis voluptatem el Ikentiam municant : $ed ut adjuncta et adventitia. tabefuctavit. Uoc item in diluvio penpicies. Natn cum ** Seepis&ime pars atrimte, in qua tunt cupiditates, wgrotat, et tunc mentem una seeum trakit, atque homines in scelera se effudissent, animalia bruta quoque cum nihil peccastent eamdem tamen ad coruemum inpeceatum inescat. Chrysosl. Quid igitur ? injuria afflcitur caro, cum ipsi pcenam tubierunt (Gen. v u , i seqq. propier animam corrupdoni obnoxia Nequnquam. Semper quippe lteu$ peccante anima, corpus punit. Elenim propter animam caro, dicimus. Quos igitur Sic et in Cain fecit (Gen. , 1 seqq.). Anima pecpropter ip$am facta est, quomodo injimam accepit, cavit cade perpelrata, ti corpus eju* dissolutvtn est st hoc ad ipsius emendalfonem passa eal, et pro ipsa gemens et tremens tuper terram. Simiiiter et in Ozia. paiilur? Nam qnia illa peccarat, mortalh ipsn evasit : Elevatum est cor ejtts, et mox tn facie iUiut lepra qiut ii rursum justWce scrvierii, magna daiuo per npparuit (11 Paral. xxvi, 49).
y r
707
PHILIPPI SOLITARII
768
ditctur, dcprebcndaturque et cognoscalur homo lominus clarum fulgebant, el graliae splendores jaculabantur. Et banc quidem carnem induuntur ex pessimus, et auferantur ab eo pecunire, facultales, causa quara dixi. Fluxa autem et corruplibili nagloria, felicitas, pannisque vetuslissimis, inulilibus, tura, inslar foliorum, ab universilatis opiiice posllaceris, ad risum el ludibrium landeni induatur, raodum vesliuntur. Non qui mulassct pulverem, qui manus adversus benignum dominum petuaut naluram ejus, sed qui priorem sublililalem lanier suslulerit; damnalusque in carcerem, aut abslulissct. Etab Eden c l deliciis iliis ejiciunlur, in locum, insulainve desertam c l inhabilabilem ul ligno vilae orbentur; quod Deus curare!, non projicialur : ut delrila ac lacera veslis, qua3 ad autem (quod absit) invideret, impclumîc peccaudi annum seplimum aul oclavum suflecerat, putrefacta solvalur, indeque ille miserrimus nudus ei crrandi cohiberet. Mors autem non cst niors, tanictsi quaedam poana est :scd remedium quodda.u obambulet, donec vilam aerumnosam l o l malis oppressus decurrat; cedo, doniina, cujus csl damnatio, benignum, quo ad conducibile nobis Irar.simus ; vt quis delicla luil? Num stolidus et pelulans fa- et poena esl plena humaitilalis, u l eliam mahim non sit lamlem immoriale : sed ut inorlui a pccmulus, ul qui manus regi inlulerit ? ille proscri calo justiflcemur. Scrvit igilur aniinse caro pessima pius, in carceretn conclusus, et jusle mala perin armos viginti, aut auiplius, vel cenluni cliam : possus, qui nalura intclligenli el volunlale libera quanquam quis co usquc vitain producil ? Quam praedilus cst : an pccunire facullates , diviliae, l gloria, qnne animo extcrna sunt, quibus esl spo- cnim cumque diu vincula Ula duraverinl, (andcut rumpunlur, c l corpus in ea resolvilur, e quibus a lialus ? principio est fornialum : terrcnus poslrcmo ia MA. POUUS liomo ipse, u l demonslrasti, damterram rcdil. Corpore aiitom intereunie, peniiua rjatnr, c l poenas suslinet, quamvis corpus nonnudaris el dcsolaris manifesle per quod appares, dum suppliciis subjectuin cst, nec quidquam aliud quodquc ipsa conlines, nec ullo modo ab ipso conexiiiosum perlulil. CARO. Dic uiiln, cl judica, quemadinodurn judicas, tineris \
t
Solula igilur, sursura ad Conditorcm proficisccris. num pulas jusle lalara essc sententiam, qua ille VerunUamcn si custodieris etiam menleir. (ut fas proscripius el gloria sua ejeclus esl? est id quod ad similitudiueni Dei est condilum) ANIMA. Juslissime, probissime. Nisi enim essct non dcpravaiam, a viliis liberam. Proficisccris, inhumanus ille rex, in membra corporis vindiciani xcrcuisset, non tantum extemis ipsum multas- quam, inlclligens ad inlelligcnlcs (ducibusansol. Ilaque contunielioso ilii corpus illacsum reli- Q gelis) quibuscum tibi coguationis ei naturae et q.lit. patriaB socielas inlercedit; ad lucidos, coruscos, CARO. Bciie respondes, ct ut se res habet, fers ci luniina allera * \ Pura ad pnros, in virlule a asiilciuiam. Vcrumiamcn supcr anima et carne Deo dala, et gaudio impleris corum quie in coehxc scicnda stml. Quoniam anima iu bis, proptcr lis invenis. Quod si conlra aliqua cl npcribus quae procreala fueral, permanere noluit, nec connigra ct caliginosa ftierit, a icncbrosis ct catcnta csse illuslri dignilatc quam sorlila erat, et liginosis angelis abducitnr. quia lenebrac esi, pulcbriludine mundi lcgitimc frui, u l palerna hae- ciim bis tcuebras sortilur (ut illaudalis niotioreditate, nalura el gralia sibi tradiia, c l prxsens nibus implicila) cuni earum prasfectis el curatolanquam non praescns rapere voluit, parcmqueillum ribus. Nam nalune animaruro respondent actiocum Domino bonorem ad sc dcrivare insipienler nibus suis, ct omnimodis unaquxque talis osi, studuit, elala gloria, qua desuper dives erat, carne quales aciiones ejus apparenl. Si opera lucis fnea Deo ficla alque a principio condccorata, cujus rint, illuminantur nalura; sin lenebrarum, parsubtililas incredibilis, cujus pulcbritudo admiraticipes fiunl lcnebrarum. Anima quippc ab inilio Lilis, lapsum privavit, nc iterum laberclur. Luci corpori immissa, velut visco adbaeret, c l tola quocnim stellarum, el luuaB primaevam proloplaslorum D dainmodo illicoaluit, etper speculum corporis insipulchriludinem assimilavii, spectaculum ineffabile, nualuret respicit, obscuranle el obtegentc carno singulare, incomparabile, sineveslc, sine arlificio, naturam incorpoream; a qua ubi separata fucrii, non cgens tcgumentis, gloria clpulchriludine sulcm clariws perspicict omnino aequans. Sic eniin illi quamvis nudi nibiHic paradigma sive excmplum quod atluli, Cnoiu
Scholia.
* Gregorius. Non enim est anima in corpore ut in indigemus ope, qtue et morutret Uer, et no$ covfir* vase, aut in utre aliquo : sed contra poiius corpus met\et manuducat. Multwenim suntviw ?. CteteUi anima, quce non ab ipso conlinetur, $ed ipsum rum duci nos co, Dei munus est *. ut autem digni poiius conlinet. simus Deo el ejus manu teneamur, sludii nostri eslo. " Haud enim per *e anima ad vitam illam evolat, Si enim immundus fuerii, non te illius manut conqnod non poiesl: sed sanclh angetis deducla. linebit. - Cbrysost. Prmens cuim mla via qiuedam ett, $H*** Facie ad faciem (1 Cor. x m , 42). Non pcrna manuduciione opus habens. Si namque in r- quod Dcus faciem habeal;$ed clarius vidclictl, et bcm aliquam abituri nccessarius esl nobis qui viam manifestius. inottstrct, quanlo magh in coclum abituri, tvperna
76'}
DIOPTKA.
770
habel. Id si non oplime convcnirc, ncc undique quod corrumpitur, hominem nuncupari, laineisi ipsi rei proposila respondere existimas, quodcunScripturam dicenlem audias : c Faciamus bominem ad imaginem ct similitudinem nostram; > sed i n quo paradgma considera, ct disce, semper illud tellige animam polius ibi bominem dici, non, in~ leviter reui atlingere, seu slringere, non planc tangcre, nec esse omnino par : hoc enim modo quam, bunc quem videmus, sed qui inius lalet : naturam scilicet aspectum fugieniem, inleritus esset idem. Quod auiem idem est, nunquain experlem, et praestanliorem. Porro hoc ipsum hinc vocai i quoal. aplius percipies. Ipsa ego sccundum animam homo CAPUT V I I . sum. Mcum enim corpus dicitur : nam corpus esl Quid significft, t ad imaginem et simUiludinem; et verius tecundum animam nos e$$e Iwmines. De animae corpus. Non enim aut tnanus, cgo, dicii, aui celerilate animorum incredibili. pes, aul membrum aliud : sed vox isla, ego planc esl animaj. Caeicra omniaquae corporis sunt, pedcs, ANIMA. Et qtialem landem arbilraris esse homimanus, meinbra, el partes ejus, vocantur ab bis qui ncm? Explicandum mihi. An solum corpus, quod corrumpilur : an (penes quam iinperium cst) ani- sciunt iilud a principio lanquam mslrumenlum ma illud, c secundum imaginem et similitudinem, aliquod seu vehiculum esse faclum, ui oslendimus. ut scripium est, cilraullam muialionem serval (6)? Itaque et binc auimam polius esse bominem existimandum esl. Ralio porro rcgina in perlurbationes Mosescnim liueris iradidil, bomincra ad imaginem impcrium babuil, c l homo imperium in crcaluras Dei procrealum esse, eum quem prinium ab inilio lotius orbis. Qualenus praeesl ul princcps et domiDcus condidit. Quonam paclo autcm cilra animam nus, boiuo imago D . i csl, el vocaiur*. corpus lioino vocatur? rursumque, quiham sola
y
auiina homo appellalur, absque corpore, curn quo sutsisiii? Elenira ilJe speclator Dei scripsit i n Gencsi, Dcum de pulvere lerrae bomincm formasse . Corpus igitur quomodo lam aperic boinineiu nominavit? iSam spiraculum vilaeposlea, post p r i mam scilicel iormaliouem, in faciem inspiravit, ac posuuodum in animam vivcniein laclus cst. Ad ulrum igiiur iliud, c ad imaginem et simililudiiiem perlineat, velim me doceas, ad aniuiainne, an ad servum el conscrvum corpus. ^ CARO . Docebo, et ex Pauli scriplis teslimonium finnum desumara, unde rein cognoscas. t Licct is, qui foris est, bomo noster corrumpalur, inquit, lamen is qui inltis est, renovalurde die indiem *. Homines igilur bajc ambo nominavil, intermun ctexiernum : utrumque scparalim, quoniam utrumque animam habet el corpus. Yerumlamcn propric secundum animam homo vocari potesl. Ne tu mihi exlerna, et quse in oculos incurninl, considera, neque illaru corporis formationem tecum rcpula. Caro euim velut indunienliira et tegumeulum quoddam concipienda esl. illud, secundum imagincm, > u l paucis dicatn, aninia est. At enim secundum gratiam isluc, non secundum naturam
t 1
Prresiaruissimum maximeque primum in anima certum esi menlem esse, cui faeuhas celerrima et incomparabilis dala esl. Habital quidera in anima, el punclo lernporis universum mundum peragrai, ac cilra defaligationem, Borese el Ausiri, Onenlis Occidentisque cKmala percurrit: mare, continenlem, insulas pervadit, coeleslia et supercoclcstia atlingil. Esseniia quidcm minime, nc ibluc cogiles, neve dicas : sed vi cogitalionum, el iinaginalionibus solis. Sola diviniias oionibus et ubique prsesens adcsl,subslantialiter et naluraliter, ul nalura supra naluram, u l sola supersubslanlialis, u l sola inexplicabilis. Uaque secundum imaginem principatum dilucide signiiicat. Vcrum quemadmodum nemo csl superior, nec a?qualis Domino (omnia quippe omniuin Gondilori ccdunl), ila in lerris nihil esl botnine superius ac majus. llle enim Dominus el Grealor esl omnium siinul : le autem per graliam suam principem oinnium quaB in lerris sunt, facil. Omuibus jumenlis praBSumus, oninibus nalantibus, et terrenis, universis, ut breviter dicam, imperauius, reptilibus, volatilibus, piscibus, bestiis, ei quolquol landem animanlia ralione carenlia Dcus creavit. Jam igilur cujus el quale sitillud t secun-
intellige. Nolienim exisiimare, domina, corpus hoc D duin imagiiiem, cognovisii. ltursum illud, secun Gen. n , 7.
1
I I Cor. , 16. Jacobi Gretseri nolae

improprii, quos aliquando scriptores conseclanlur, nequaquain proprias rerum raliones evertunl; nisi sini ejusuiodi qui cum verilate consisterc nequeaul. Verum de aiiima, ut se babeat respectu corporis, lege Gregoriuni de Valentia i . p . , S. Tliom. d. 6, q 2, parl. i , qui ctiam disp. 7, q. 3, . i , fuse docet, au el quomodo homo fuerit ad imagineui ct smi liiudincin Dci crealus.
(6)Qua; dcanima el corporedisserit auclor, } iiucrprelanda sunl; ncque enim vuli bominem proprie esse solam anhnam, ul Plalo censuisse ferlur , aul carnem proprie non aliter uniri animap quam indumciilucn corpori, autnaviui nautie, aut vebiculuui sessori. Meniineril lccior el bic et alibi legis iUius apud jurcconsullos admodum cele braiae: Benignius leges interpretanda *unt quo voluntat earum conservelur; sensusque metapborici et * Tbeodurcius. Homo neque secundum corpm, neque secundum animam, $ea secundum imperii tna-estaltm duntaxai Uei imago e$t. Vt igilur omnium qua' in terrie sunt pnnciputu insignitus, Dci imago
Scholia.
appeliatur. Mulier autem ut sub viri putestate consutula, glona e*t viri, el velut imagini* imago. Esi quidem ei ipsa aliatum rerum princeps, vervmtamen viro subesse jussa eat.
771
H I I L I P P I SOLITARIT.
372
CAPUT VIII. di.m siuulHadineni m oobis Bituni cst, nosireque Corpus Adami nec iuteritui obnoxwm, nec ab eo vuiunlalis, et eonsilii, el morum esl. Eteuim assialienumesse condilum (7). n.alamur ratione eliam Domiao, si niores ex virtule mananles, ut deect, indaamus. Nani polcslaiem ANIMA . Etiam haec disertissime disseruieti, satiequasecunduna Deum vivere queamua, si raodo veliquc demonslrasti. Verusn age, el boc mibi cupieait rous, ipse uobis indidit, faciendique opliaia ct salu- edisseras, eorpus proioplasii, morialene la/ituw, taria, ei divina, per quae quis pro modulo suo siuiilis an conlra immorlale principio fonaaUim esl? Deo evadit, qua verilatc, misericordia, judicio videCARO . Nec morlale et corruptibile, nec contra i i c c l ' . U i si studuerimus vilam probain agere, et immorlale : sed inlcr morialem immorlalemque lios virluii debiios probaverimus, etiam mercedem naluram raedium, ei maxirae ioier b*c ulraque. ut debitam, non graluilam, non tcinere, sed propter Ut si quidem parlem mdiorem eligerei, legieque opera lantuin prebilam accipiamus : cx quibus prascripium seryarct, ex opere selernilaleiu coascquispiam pro captu humaiio Gonditoris sirailitudiqucreiur. Si autera cupidilalibus rerum labenlium nem acquirit : sicul bomines docet perfeclos fleri, cederet, e l corruplifeile c i mortale eorpus geftla? coeleeiem et omnimodis perfectum Palrem imitanrel. Si enim Conditor prorsus immortalem condites, qui comiminiter el ex tequo pluil super jusloe ' diesel hominem, non eum morlc damnavieaet : cl injustos, et solera suum omnibus oriri f a c i l . immorlale enim morlaliuie qtiis damnaverU? Sin Si igilur lu quoque vilam Dco placilam amaveris, coudidisset mortia in omne aevum experiera, alifuerisque fratrum amans ei misericordiae studiosa, menlo corporeo et corruptibili, ac lerrcstri noa milis, huniana, Gonditorem simililudine qaadam cguissel ncc aliquo modo delicii cum poeniexpressisti. Verumtamen c secundum imaginem loissel : quomodo in ipso prinio angeio coniigit : habes donura a Deo, ct facullalem ratioacm,el i i n - qui etsi advirsus Condilorem ckvaluf est alqua perii principalura el (quod quarlinn csl) auclorilainsarrexit, uroen euin immortalem, ut prius, matein, qua aihil majus : c sccunduui siinilitudineiii > neresivit, ct roanent immorlales illi spiritus, lenevero ex operibus virlutis. Si enim ct boc doHum braruroque pariicipes. esset, ut pra?dicta, ubi esset quae libi referturgraCAPUT IX. tia? quomodo coronareris? el euperna regia quoIn quas oras animce ex kac luce commigrent. modo a)>eriretur libi? Ilaque booum eat saJvari, ANIMA . I n loagam hujusdogmalis disputaiionen ei cx laboribus stiis, ex quibus corouam u l debi- produxiiwus. NOR quia dubilarcmns aut caTillare luiu, non ut donuin adipisceri*: quod pigriianiium, Q niur, sed quod IA primis oportcbai. tU dUceretuDf, vel pouus pusiUanimium et iliiberalium servanon ut lantam percuiiclaremur. Quooiam autero et rum esl. hoc tinem opiaium aeoepit, tempae opporiunum eat * Maith. v, 43. Jacobi Grets.ri n o l . (7) Dicit aaclor corpns protoplasti nec mortale, siec imniortak fuisse; sed inler morlalero imraorlalemque naluram medium. Id ideo dicil, quia, ut iheologi cum Magisiro u , d. 19, dotenl, duplcx cst immortalilas, una secundum quam quis possit nou m o r i ; altera secunduni quaai non soltmi possit <quis non mori,sed eliam non posît niori. quia posleriorem banc immorlalitalera non habuit bomo IJI stalu innocentiaB (quam babent bcati in coelo), ideo Dioptra aii, cum babnisee mediam quamdain uUer morialcj el immorlaleni iialuram ; quia poluit peccareel mori, sicul et peccavit c l mortuus cst. Quo fit ut inuiiortalilatem illam non habueril, cujus benelicio nou polucril m o r i : tamelsi banc ijuoque imniorlalilalem babuisse dici polest, sed ex hypolbesi, si sciiiccl non peccaret, uiasserii eliam S. Bonaveniura 2, d. 19, a r i . 2, ûaest. i . Vide Greôrium de Vakiuia i . p., S. Tboiu. d. 7, qusest. 4, parl. 1, el Bettarminum l i b . De gralia primi liomim<, poiissimum cap. 9, ubi probat immorlalitatem irtmi horainis fuisee gapernaturaleiD, non oaituraeni, ac proiiide commiseo pe<cau> adeniptam proloplasto ; angelis autcni post peccalum uoa ademplam, quia erat iilis naluralis el inlrinscc*. Quod auiem Diopira a i i : Si corpue proloplasti i m mortalefu)Sset,hiluruB)fuisse umonegerei atimeiito, id non seqailur : quia causa illius immorlalilalis ex parte eraleiiam esus frucluumarboris viiae; nam in stalu illo non babebal boroo corpus spirituale, quale babebuui beati, sed auiuiale, quod on poiest consistere sine ciborum usu propier eoiuiuuam dcperdiiioneni bumidi italuraHs, quod esl inslauraudum nulritione. Vide Gregorium de Valcntia lom. 1, disp. 7, q. 4,p. 2, basc ex S. Tboma el S. Augusiino explicantem.
Scholia.
* Basilius. t Secundum imaginem, > esl nimirum D cundum imaginem quidem Dei ut omnis mUura polestasilla regia et imperatoria. c Secundum imagiinteliigent : < ucundum simiUludinem tutcm toli nem habeo ex eo, quod raiione $um prccdilut : boni acsapienles. secundum timilitudinem > autem fio ex eo, quod *' Cbrysost. Quoniam enim liomlncm corrnplibilcm bonut fio. Et, c secundum imaginem quidem sum, nulritura erat, creaturam ip*am quoque hujutcemodi ul qui revera sim et semper sim : etsi non absque esse oportebaL Non enim intereuntia corpora Jiwrorprincipio : sed lamcn sine fine. c Secundum similiiurnptitoli alimauia viclura eratH. Stqm&atur ergo, diuem vero ut bonus boni, ut sapienlis cl quidem iil el creatura cormpttbiiti fieret. natura sapienlis, ego per gratiam sapiens. / , c $et y
773
DIOPTRA.
774
ad aKa transeundi, qua; ab inilio proposui, ne in ncm saeculi ct jndicium exspccta. Testis et eiira "blivionera veniaut. In omnibus autem quoesiioni- exceplionem Paulus, qui omnium caput et principem Ghristum, poslquain resurrexit, primogenilum bus, pcto ut niihi ignoscas. morluorum , el primogenilum in multis fralriCARO . Eloquere quid quseras: baud cnim memini. bus , et Adamum secundum nominai Qui ANIMA . lllud erat quod percunctabar, quibusnam et primo prior, et prodromus nobis ad Palrem ih locis, et quibus regionibus justorum peccatopraeivif, ei in ejus ihrono glorioso ad dexleram rumque spiritus post discessum ex bac luce, usque consedit, siniul oranium caput, ut ctcapilis corpus ad Ghrisli adventum vivere statuendum esset. paulalim eo congregelur, ct congruenler aplotur CARO . Si noscerc vis, quomodo se habeat, quod inlerrogas, adverte animum his quaj dicam, el veri- et coagmenleiur. Nec enim corpus sit, absenle capite, nec rursum caput, si absit corpus *'*. tatedfi percipies. Scriplurae docent, excelstssimum Caeterum animae bonorum solaa nunc evcbunlur, eSsc locum, in quo animae justorum requiescant. Ilic aulem locus diversis nominibus appellatur. per se, ut possunt, omni tiexu solutae, ad omnium caput el Dominum vadentcs : post resurreclionem Nempe rcgio viventium, terra miliuni, labernaculum a Deofaclum, civitas allissima, torrens odora- vero, elianv cum ipsis corporibus evebentur tissirmis, sonilus feslum cclebranlium. E l ba?c qui- & Papsel quanla gloria, quautus bonor! Papacl dem ex Epislolis Pauli ad Corinlbios c l Philippen- quanlum mysteriuml Quam mulla dona, quaro roulla beneOcia, in quibus a principio cum Gondiscs conslanl. Inferior auiem incolalus, et lemporalore communicavimus, et quae a Condilore usque neus, et servilis est, tabernaculi hujus, quo in finem et in scmpilernum oblinetnus! Tu crede, dissoluio, domum aliam in superis habemus, cujus cl fidem habe baec dicentibus, ut vera de bonorum dilicator Dominus, cujus opifex Deus *. Soiuti igiiur corporibus, consianter credimus animabus senlientibus ac docemibus. Quod si abdudum nos i r i ad Dominum, quicum esse pra> eliam cognoscere lubel, nbi peccalorum animaa slat. Quare el amabilem illam vocein emittit, Cupio iiivenianlur, et quo deveniant, de hoc quoque d i cam. l n parles lerrae infimas et locum abeuiit, in dissolvi, et hinc absolvi, ut cum Ghrislo vivani morlem | caliginosara. Altende, et conditionem quicum csse desidero ** *. E l Salomon rex, ot videns (fuluri providus, ut illam deflc. David psallendo gralias agit " , qui propbelae, qui videnles dicebanlur) iia scribit : eduxeril ab inferno animaoi ipsius, ut omnipotens, t Juslorutn animse in manu omnipoiemis Dei sunt, nec siverit, ut misericors, diulius tyrannidem pali. Quin el Job inferni loca lamenlalur , vooans el non langet illos lormenlum morlis . > Joannes lcrram tenebrarum et caliginis, ubi horror sempiautem Damascenus, vir sapienlissimus, vere ipsa ternus inbabitel: ubi nec vidcl quisquam, ncc v i gralia, quud ejus noraen sonal : c Animas quidem babelis (inquitinbymnis martyrum) in civilale coe- deri polest. Est enim locus lenebrosus, el vallis lesti, in qua babilantes, cum Domino vivitis, pro caliginosa, plena lacrymarum, el dolorum, longcquo ct occubuistis. > El plurimos alios testes, et que profuiidissima. Quo cum dcscendissel Dci Ycrmajores inler sancios diclis meis aslipulanles p r o - bum, animas, quotquot illud eliam ibi adorabant, ducam tibi, Grcgorium, Basilium, summos magl- et violenlia lyranni detincbantur, eduxit, et tro* stros; Grcgorium Nyssenum, Andream Gretensem, pa3um viciorisc erexit. et illud aureum divinumque Os : omnes simul CAPUT X . concordilsr et unanirai consensu, omniuin sanclo* De resurrectione liominmn supremo illo die : et CMrum animas in cOelo esse conGrmantes. Oporlet jusmodi lum beatorum, tum damnatorum corpora (utura sint. enim rtiundum supernum impleri omnimodis (ut magna illa et vigil mens Gregorius scribit) e quo Sed quod futurum est audi, et coniremisce, et dclapsus Satanas, ut fulgur de coelo cum angelis bonresce ad alterum illum extremumque advenlum, suis, Doinino leste *, projcclus est. Poslquam au- et "universonim commanem resurreclionein. Inde leiu locus illc vacuus inipletus fuerit, consumraatioprodibunt singula? animae cum corpore, cum quo
T 8 9 8 n ( 1 4 1 0
Pbilipp. i 23. Sap. m I . Luc. x, 18. Psal.xxix, 4. " Job. x . 2 1 , 22.

f f
' Coloss. i , 18.
Rom. vni, 29.
I Cor xv, 45.
Scholia.
* Terrenam autem domum prasenth vilas cursum crucem omnibus nobis donavit. et instilutum, tabernaculum corpus appellat. Si igiGbrysosl. Non quod eavola (anima) salvctur : tur.inquit, prccsensvitafiniatur,c domum non manu spd (ut est in confesso, el cui refragari nemo potcst) factam habemus ( Cor. , 1), % coelestem nimirum, quod talvata anima, etiam corpufin resurreclione sulutis jparticeps fuiurum sit. nempe ut cum Christo simus. "'"Climacus. Quisapiunt qucc DeisunL, emigrantes * Propter perfectionetn dhbolutionem desiderat. Non enim simpliciter ex hac vita discedere bonum ab his rebu* caducU, parte $ui superna tcandunt : contra, qui res fluxaset inferne po&itat, infra deicendicimtii : sed bonam famamconsecutum discedere. *" Chrysost. Adam Christum adumbrabat.Namsi- dunt. Nam quod sejunclum e$t> amma inquam de cut illeposleritsuis. quanquam de ligno non comedis- ceelero in medio non manet: qui coelestia, inquam^ senl* causa exiiii perciumilluminducli (actus esl: ila sapiunt, ila in superna evolant, ut in terra corpus el Christus in se credenlibus, quunquam justitiw operarclinquant. Qui autem teirena el carnalia saptunt, non habentibus, causa justUw faclus esl, quam per post morlem ad in(eros devohunlur.
t t
175
776 H I I L I P P I SOLITARII vixerant, ei illinc rur9um, hcu ! ad infernum re- Adamo primo parenle usque ad finem, et inspice? et admirare allissimam providenliam. Repenle lunc dibunt \ oinnis crealura mulabilur. Non cnim lunc parvus, Hoc magnl Davidis verba docenl quia peccalores ad inferos rcversuros aflirmal; ait euim : Uever- nec magnus, nec niger, nec albus, nec gracilis, ncc crasso corpore, nec rufus, nec Gavus, nec n i lenlur undc cxiverunt. > Ibi atrocia el plus quam gro capillo; non curvus, iron claudus, non turpem airocia palicntur, dolebunt, gement, plorabunt alTecluiu babcns, iion deforiuis, non carens nianu amare, et plangent, el flebunl; verunilamcn fruaut pede, aut claudicans, gibbosus, non csecus, sira cl inanilcr. Nibil enim proGcient, incassum non balbus* non sapiens, non stullus, noo senex, lugenies. Parcc mibi lunc, Domine : ila parce mibi, non pucrulus, non servus, non iiber, noo barbaobsecro tc. Quod pauluin effugisii, ilcrum cernes, rus, non Scylha. Nec enim ul nioritur quis, ila ci accedes vctus luum labernaculwn, proh! quam eliam rcsurget : sed qualis primo condilus bomo horribile quiddaui! et voles ad angelos confugere, ftiit, eX qualis eral anlequam de ligno vetilo comesed ab iis rcpellcre. Aspicies auiem aboininandum dens, mandalum iransgredcrelur. Non enim boc ei deforme domiciliuiii, ei impurilale, el waculis, corpus tunc crassiliem babcbit, sed idcm quidcm cl siigmalis plenum, el formidabile inluens, aversala fugies. Scd minilantibus angelis ac lerrenli- ^ e r i t : cbaracler el babilus aulein diversus. Non generalio (ncc cnim virorum mnlierumque nalubus, cl ad ipsuni flagris te violenler impcllcniibus, ralia ad mistionem, ad copulalionera, libidinemquanquam nolcns, luuni corpus ilerum iiigredieque corporum servicnl) , scd erit alius slalus, ris. Et haec quidem bujusmodi. Justorum auiem quem Gonditor solus novil, non solum u l oslencorpora ut margarilai nilenles, ul carbunculus, ut sum est, ad raiionem incorruplionis : sed eliani lampadcs, u l sol splendidissinius pulcbritudine cxlra omncro curam, ct sollicitudinem, et sludia gloriae. Quod si haec doclrina libi ambigua videlur, mundana conaiusque. Cessabunl posi resurrectio agam argumenlis adinodura probabilibus. nem nupliae; dcsinet amor carnalis; nulla eril corANIMA. Cujusiiam argumenlis? cl unde babes? porum venerea conjunclio. Non enim nubent, ut CARO. Unde? ex sanclissimis, cl pluiimis, quoCbrislus ail , nec adullerandi, aut fornicandi rum primus ost Ezechiel, alicr Isaias, lerlius David sentienlur impelus; non bellum, non irrupiiones inclytus, c l cum co onnies qui ante Cbrislum et et lucla:, sed nalura bominum similis nalurae anpost eum insignes exslilerunt. Cbrisius aulem amgcloruin fulura est; quod ct Dominus pcrspicue plius libi hujus qurcsili fidem facil, qui Iropaeum docel *'\ roaximum adversus niortem constiluit : netnpc his
1 S 4
quae in Evangclio dixit. Magnus aulem Puulus de resurroclione ad Corintbios scribens, carnem velut ingloriam in lcrram Lapsam consumi, ut inGrmam, ut animalcm, leslalur. Gondila cnim sepulcro pulrcscit, et dissolvilur, el corrumpilur : resurgil auiem incorrupla in spiritu, ct gloria, inimorlalis, semper vivcns, plena graliarum. Conlinuo hujtismodi excmplum appouit. Qucmadmodum granum primum quidcm nudum in lerram cadit : poslea couvpuLiefaclum non nudum quid germinal, sed cum tunicula, et alia siniul calamum, arislas, geuieula, folia, el niultiiudinera composilam granorum ad visuro speciosoruin profert . Simililcr mibi cogila de resurrcclione ab ipso
1 1 1 8
Et Paulus scribit, eos qui relinquenlur, necdom morle obila, immutalum i r i , cum in momcnio, in iclu oculi Judex aderit. Deinde universos resurrecluros , etiam imniutaios : omncs siquidcm eadem crunl aetale. Nudos autem, ; nesurrccluros. Nudum, el ab ovibue rationis expertibus. ct sacriliciis dictum est, quasi dicas, resupinata facie omnium ociilis exposilum. Nam anliquius lcx a Mose lala fuit, u l bujuscemodi bostiis saeriGcandis pclles delraberenlur, u l membra undique rimari liccret, ne alicubi laesum quippiam, aul mancum subesscl : quandoquidcm lunc eliam lola rcs nudabitur*'. lllud aulcin, c mortui resurgent incorrupti, >
n
1 Cor. xv, 55 seqq.
1 8
Maltb. xxu, 50.
1 4
1 Cor. xv, 52.
Scholia.
* lsidorus. Cum vita prce$em, sive sceculum pau- D vt8 omnei peccatom in geHtnna erunt, non lanum tatim deficiat, tempus resurreclionis propius accedit. omnes eadem lormenta su&tinebunt: 8ed utrigue mulle Qnod si Deu8 ex non ex$lanle producere potesl qucc- dbcrimine, et illi lcetabuntur, et hi cruciabuntur. cumjue vull quanto magis ex eo quod exstat, potest *" Gregoritis. Tunc pelliceam tunicamdeponemtis, renovare corpora, qmv fam.fuerunl, et in terram requa posl transgressionem e pellibu* brutamm anidierunl? Fore autem resurreclionem, et quaiis \ulumantium cooperti sumus, et $imul omnia qute 8unt ra sit et mysteruim iUud qua: seminantur, omnium brutce petlis in nobis, exuemia. que plantarum moius le docebit : quai cum hieme Basiiius. Lmguce scvculi lirtjus etiam pozl resurremoriantur, verno tempore reviviscunl. ctionem exspcctanda' haud sunt. Sedsciendttm, vilam angeiicam, citra uttam egesialem in swculo fulitrc ** Cbrys. Ne lu perinde in regurrectione fieri exi stima, ut cum frumentum serilur, et spicce omnes e actum i r i . granis assurgunl, prwsertim cum nec in seminibus Tbeodorelus. Vide quid sii . Lcx tit cpqualitas, sed ulia aliis potiora. Vnde discimm, jubebal, quce in sacrificium offerrentur, perfecta et quanquam omnes bom in regno ccelorum futnri sint, integra esse undtquaqne, non uure mutila non clattda, twn Uimen omncs ihdcni gaiudxs fruituros. anam- voti vitium aliquod luibentia. Abslrald etiam peltevu
t % y %
777
DIOPTRA.
778
hunc sensum babct : non erit aliqna subslaiiliic Verbuni ad infcros, ab illo dominatu omncs in carnalis consumplio. Sola quippe mors mortalilalem libertalcni asseruisse. voro paulo ante docuisli solvit, ei natura* pereundi finem afferl, c l mori peccaloruin aninias in Tartaro delincri, manerepossc tollit, naturam non lollit. Quanquam enim que nibiloininus, u l anlea. Si enini simplicitcr corpus evanescit, manet nibilominus, c l iilo d i * omnes a tyranno vindicavil, quo pacto tu conlra gloriae plenum resurgit \ aiTirmas, animas illic relineri, et pati quae paliuntur qui poenas persolvunt? Mibi quidcm saVerumiamen hoc non de omnibus liominibus incris Lilteris parum consenlanca, falsitalisque susttdligendum est. Resurrectio quippe communis esl omnium. Ast quod ad gloriam et communicatio- pecla videris disserere. CARO. Adverle animum, domina, boc quacsilum nem gloriae altinet, procul dubio nisi eorum e r i t , qui in Gbrislo vitam exegerunt. Nam qui bona libi dissolvam. Elenim el vera tibi dico, et Scriptunc congruentia. Paradigma rem confirmabit. fecerunt, in vitam resurgent ; qui vero inala, in Ponamus aiiquem esse facinorosum et fugilivum, judiciam, > ut scriplumesi . ingralum, servum vcrnaculum Domini ac Regis CAPUT X I . sui, qui sc loco munilissimo, cxpugnatuqae diiliKcquid Christus detcemu ad inferos (8), omnct ani- B cillimo leneal; quo in loco urbem aediGcct, quain tnas inde eripuerit, crebris et excelsis turribus communiat. In hujus 1 urbis roedio effodial Iacum profundissimum, qui . Oralio tna nlhil dubilalionis habet, mibiipsos tcrrae Gnes ac tcrminos infra allingat, cuque per omnia summoperc<p)acet. Equidem credo jus lalitudo altitudini respondcal, lacum tenebroista, et fldem babeo, cxtra hoc solum. Audio enim sum et obscurum, lacum umbra morlis : el carScripturam aperte dicentcm, cum descendissei

" Joan. v, 29.
Jacobi Gretseri ' .

(8) QIUB dispntal auctor bic et cap. seq. de deBcensu Gbristi ad infernum, boc est, ad locum damnatonim, deque aniinabus inde eductis, caute lcgenda sunl. Nec refert, quod asseriionem suam confirmal auctoritate Daniascent; nam librum ilium seu oralioncm de defunctis, non esse Damasceni, facile probari potest, iuquit cardinalis Bellarminus lib. i ! De purgatorio. cap. 8 , quia in eo Hbro auctor non solum dicil Trajanuni et Falconillam ab inferno damnalorum ad regnum coetortim transivisse, sed eliain mullos alios qui in infernum descenderant, quia fide divina caruerum, a Chrislo conversos et r aalvatos, quando ad tnferos descendit; quod et per se erroneuin est el contrarium verbis Damasceni lib. l i Oe fide cap. 4 , ubi dicit bominibus id esse mortem quod fuil angclis casus. Haec Bellarminus. S. Augustfnus lib. Denwresib., cap. 79, iMer haereses refert quod, descendente ad inferos Ghristo, crediderint increduli elfuerintliberati. Elrepugnal id ordinarise Dei legi explicatje in illis Scripiurae locis, I Corinlb. : Omnes enim nos manifestari oporlet anle Iribunal Chrisli, ut referat unusqui$que propria corporis prout gessit, sive bonum, sive malum; c l Galal. v i : Quce enim seminaverit homo, hasc et melet; et infra : Ergo dum tempu$ habemus, operemur bonum. Ex quibus el -aliis similibus locis constat, non nisi in bac vila esse lempus comparandi salutem. Alque eadem est ralio de parvulis damnatis qui cuin solo peccalo originali decesserunt. Haec Gregorius de Valenlia torn. I V , disp. 2, q. 4 , p. 3 . Be qua re copiose eliam dispuial Franciscus Suarez lom. I I , in p. S. Thoma?. disp. 43, secl. 3 . P Locum illum I Pelr. u i : In quo his, qui in carcere eranty $piritibu$ veniem prcedicavit, e l c , ex quo errandi occasio surapta videtur, fuse et reeie explicat Bellarrainus lib. De Christo, cap. 1 3 ; et Pererius in Genetim.
9
Ncc praBiereundas ille Dioptras error cap. I I , propc finem, in his verbis : Si igitur animas adhuc in inferuo manere audis, scito neuliquam tormenta sustinere, ut prius, nec etiam vinculis teneri ferreis, utpoie lyranuide viudicalas. Nibil n i i nus ; quia in inferno nulla est aut redemplio, aut remissio: eisinûlis damnatione dignis, etiam in hora morlis accimtur triste illud carmen : Ite in ignem (eternum. Quare qui inferni tormenlis addicti fueraiit ante Gbrisli ad inferos descensum, iisdem adhuc addicti manent raanebunlque iu perpetuum. Ea de causa negari non potest quin Dioplra uimium a vcro abeat, asserens cuin fictilio Dacaasceno, quosdam penilus ex infcrno liberatos proplcr fidem inChristem, quam tunc primum, Cbristo ad inferos desccndcnte, adepli s i n l ; illos vero, qui non crediderunt, boc saliem relaxalionis conseculos, ut poenausque ad extremmn diem judicii dilata fueril. Nibil horum cum orlhodoxis dogmalibus consonat. Veniam laraen nierelur Dioptra ob bos nsevos, quos aui incuria fudit, aut bumana parum cavil nalura, praesertiin cum Dainascenum sese pularit sequi, cujus no cst exigua auctoritas, cumquc eliam S.Gregi^riusNazianzenus orat. i in Pascha, agensde Glirisli ;nferos descensu, sub dubio reliqucrit, utrumGtmstusomnes sine ulla exccptionc descensu suo salvos feceril, an cos duntaxat qui crediderum; quainvis, u i nolat Suarez, Nazia^Qzenus non videatur scripsisse illa verba quod de veriiate dubilarel, sed solum u l proponeret quid de hac veritaie i n quirere ac scire oporteat. Locus quidam S. Augustini epist. 99, ad Evodium, perabscurus, Grsecis isiis nolus esse non potuit. Qui lamen recte accipilur de liberalione ex Purgatorio, u l monet Suarez loc. cit. et Greg. dc Val. tom. I V , disp. 1 1 , q. i , p. 3 .
Seholia.
et $i quid reperirelut maculw, aul denigratio aliqua parle (juapiam corpori*, Deo liosliam illam non tacnficart. * Differunt hcec Iria : , , . Elenim interitus, est anhnw corpore icparatio, el corporis quies alque ab omni motionc
cessatio, quam el imnmculatumChriiticorpus siutinuit. corrupiio, est putrefactio, et paslio ipsa vermium , quam immaculatissimum Chrisli corpus nescivit. , pernic\e$ est comummata et perfecla perdilio> sive exitivm. Quo sensu dictum est illud : < Disperiil populus iste propter peccatum.
%
25
779
rillLlPPl SOLITAMI
t
eeres in co angustos, caliginosissimos, cl ad cru- potucruut, cum non essel cuslos carccris non punitores* acerbi. Si igiiur animas adbuc in infcrno cistum aptissiinos. A . l baec aliam malcvolcnliam manerc audis, scito neuliquam lormenla susticonsidera. Poslquam Infelix tyrannus beslias venere, utprius, ncc eliam vinculis teaeri ferreis nenalas, el leones, et dracones, visu deformes utpole a lyrannide vindicatas. Et boc rouaus e&t pardales, aspides, rubclas, serpcntes, scorpianes maximum atque amplissimum. Ad haec dicilo, si exitiabilcs congregavil, bas simul Jacu caliginoso ad dolores et pcenae eorum retincl, quotquol subquid libi in menlem venit. actos ibi incluserit. Nec in boc lacu, nec in bac AXIMA . Quorsum speclel boc paradigma, intclligo. iirbe vel solis vcl luna3 liimen cernitur : sunt auJustojudicio omnes quod debent, amici maxima, tem tenebrx palpabiles, et tenebrae illae Êgyptia;, inimici minora accipiunl. Yerunnamen proporoninibus nolissima?. Juxla urbem eslo via milila tione gratiam oinnes debenl. ris, sive publica, quam omnes hominum naliones CARO. Q U O landem modo inlellexisli problema, perlranscunt: el aiii quidcm amici regis, alii adscu potius quo fine boc paradigma allatuiu cenversarii, et inimici, qui omnes, alius aliundc a seses? Quis sil bic luus sensus, nossc pervelim. duclore capiuntur, nec alio currcrc salulis causa ANIMA . Inlerprelalionem inaxime talcm puto. possunt. Duravit dominatio tyranni bujus diutis- Tyrannus idemest qui prius, Lucifer. Quam urbcm simc : omncs paulalim in suam poteslalcm redcsedificavit, infernum esse conjicio. Profundissinius g i l , violentia i l l i pro jure csl, tyrannice insurgit, lacus, ct carceris tenebrae, infernos sunt, el capit, vcrbcribus indignc pulsat, premit, affligit mors, amborumque imperium. Yia rcgia seu puinsignes, abjectos, omnes, bonos et malos ferreis blica sine dubio bujus vilae cursus. Insidiac prope compedibus in lacu conslriclos : in quo locus nulbanc viam publicam mors, u l videlur, q u enm?s lus cjuscemodi indignitaie vacat. Quam tyrannidcm rapit, el ad inferni venlrem deroillit. Rcpiilia aurex amplius non fercns. scd benignc respiciens, et tem, ct genera venenatorum pessima, crncialum populum miserans, cbarissimum ct quciti habuit illum inlolerabilem inlerpretari oportet: Bex el unicum Gliuin ad generis bumani libcralioncni el Dominus, et Filius regis, cst omnium Couditor, et auxilium niisil. Qui cum advenisset, c l cum seduSaWaior hominum Cbristus. Amici sunt j u s l i : clore nianus conseruisset, eumquc dejecisset, c l contra, inimici sunl impii peccalores : quos enim onslrinxisset, ct vi valida cnervassct, victorianialios csse dicam?Quo auiem palernos amicos ia~ que adversus hoslcs, u l potcns tn pradio, obtinuisduxer.l, rcgnum cocleste quispiam non inepie set, urbem pervaslavil, lurres diruil, sin:ul quid- ^ dixerit. quid inimicorum fuit, perdidit, occidil, elisil cl CARO . Dcxlerrime intelkxlsti, el puliberrime decmoia vasa rapuit ac diripuit. E l ir.Gma loci iliius clarasii. Graiia Cbrislo, qui hoc tibi inspiraviL penetrans, omnia claustra, calenas et porias conYerumlamen scilo paradigma non usquequaque fringeus, omnes penilus in custodiis illis vinclos illi quadrare, cujus G3l paradigma. Non enim jam liberavit, in luccm eduxil, muhisque videndos exparadigma, sed omnimodis idero foret. Oc Chrislo hibuit. Sed animadverle quod conseculum esi arvalieinans Jacob patriarcba, c Hecumbens dormibilrium et judicium. Aniicos quidem paiernos ab vit u l l c o , > inquil. Rursuni alibi ursus a S c r i aliis secrelos, maximaque gloria el bouore dignaplura dicilur . Diflicilia plane el symbolica, non lus, regi et palri universos adducit, ut sint impclamen ex bis audebii quispiam ralioneni ferarum r i i cum Domino parlicipes : non amicos aulem, scd Yerbo ac Domino prorsus altrlbuere. Quod mile bostes infra rcliquil, quoad dics cxlremi, et genecst, et ad rein facil, id duniaxat a fcris muluanralis judicii illucescat, c l de omnibus jusia senlcndum est: quod blaspbemum et rancidum, rcf.fttia pronunlielur. Alioqui el l u , domina, plaue i n quendum. Leo, quatcnus aninialium rex et l e r r i justum judieas, si impios ol inimicos illos polcnlis, biiis, buic comparalioni servit. Ursus autem, ut
, e 1 T
pari frui voluptate cura amicis ejus, aui eadcro D quiddam nalura juslum, el ullionis expetens. Tale ciira ipsis praemia conscqui debere exislimas. Non r s l paradigma, non similc et apluni omnimodis. automo te isluc arbitrari. Et hoc illis ad miseriQuae autem mibi dicenda reslant ea posleriias cordiam maximum censco, quod eamdera universc dicam. Nunc quod ad uiiliialero luam addam, liberlalem sunt adcpli, proslrato qui asque in on>sancli Damasceai esl. Docet enim, ct pcrspicue nes crudelilalem excrcebat suam communilcr demonslrat, in Gbrislo vivenlibus banc ralioncni cuslodia lcvati plane, vinculis soluii, et absoluii, multo verissimani. Docet Vero per iambos, num ct a bclluis truculenlisque camiflcibus lil>eri; simpliciler omnes Christus apud inferos salvivcrit, quodque amplius el pulcbrius est, quod iransirc an qui ibi credideraut, quod recipienduui ().
f 1
Gen.
XLIX,
9.
1 7
Amos v, 49
() Sermonem bunc non esse Bainasccni, propter cbarartorcm iamborum, hoc est, quia iambfecouscriplus sit, aflirmat in marginc scboiion : quauquam in illis ianibis non dJmensionis syllabaruin, aerl pedum ralio habila cst poiius. Esi auicm scruto seu oralio pro defunclis cum hac inscripiionc : Q*od qui cum fide ex hacvita cxcesaerunt, vivorum missis et bcneficiis juvanlur. PONTAJIUS.
781
C A P D T XII.
DIOPTRA.
7?2
S. Joannit Datnascem locus, de iis quos Christus ab inferis liberaril.
Ac nonnulli quidero per eos, qut antc credidcrunt, Paircs el prophetas, et judices, el reges, el principes inlclligunl, aliosque nonnullos, Hebraici populi, qui facile recenseri possunt, omnibu9que noti ac perspicui sunt. Nos vero adversus eos qui ita senliunt, ad hunc niodum disseremus : Nec beneOcii loco ducendum, nec novum ac mirum hoc censendum cst, iis nimirum qui credideriut salulem a C h m l o allalam esse : quippecum solus ipse Judex a?quitafe prasiet, nec perilurus sit, quisquis ipsius verbis fidem adhibuerit. Quocirca co9 omr.cs salulem consequi , alque ad Dei ac Domini descensum inferni vinculis solvi, necesse eral. Idque ct ipsius providentia conligit. At vero cuncti i l l i , mca quidem sentenlia, sola ipsius benignilale ac misericordia salulem acceperunt, qui eliamsi alioqui vitae piir<tate excelluissent, alque oplimis quibusque actionibus pcrfuncti fuissent, tenuiler ac tcmperanter, et caste vixissent, lamen puram ac divinam fidem handquaquam perceperunt, ut qui nulla omnino disciplina, aut cujusquam magistcrio eruditi excullique fuissent. Ilos quippe illc omnium raoderator ac Dorainus relibus divinis i n clusos sublime traxit, eisque cum divinorum radiorum splendorem injecisset, ac veritatis lumen ostendisset, ita eorura animos inflexit, ut in eum crederent. Neque enim illa natara misericors lot Q labores frustra atque incassum ab ipsis susceptos fuisse suslinebat. Perdifficilem enim, et aerumnoeam, ac, supra quam dict queat, angustam vitam duxerant. Nam et animi perturbationibus imperaverant, et volupiates respuerant, el paupertatcm ac coniinenliam ad extremum usque coluerant, et vigiliis sese confecerant : atque u l paucis complectar, omnia virtotis gratia, baud pie ilti quidem, ecd tamen expleveranl, summaeque Providenliae (ut quidem ipsis videbalur) prae9tantissime, tametsi non sine erroris labe, cultum et veneralioncm ad * liibuerant. Quin fuerunt eliam nonnulli, qui divi nam omnipotentis Trinilatis fidem, exiliter illi quidem ac perobscure, sed tamen perceperunt. Alii Verbi incarnaiionem, vencrandosque ipsius cruciatus, redilumque ad vilam pradicarunt. Alii ortum cx Virgine, alque adeo nonien ipsius enuntiaverunt. Maria, inquit, nomen puellae . > Alii rursus eximia illa omnia, nalurseque vim cxce^ dentia, a Chrislo edita miracula valicinali sunt, hoc est, mortuorum eicitalionem, c-decorum, mulorum, leprosorum, surdorum, iebnciianlium, bydropicoruni, ac manus siccitate laboramium, paralylicorum, alque eorura qui daemonum intcmperiis vexabanlur, curaiionem, obambulatiouem ilem in mari, et panum ac piscium benedictionem, rursusque aquae in vinum commutalionem, baemoriH
rboissa? denique, el curvae prorsiis mulicrcuto sanaiionem una cura quamplurimis aliis rcbtis praedicenlcs. Hos, inquam, divinaVerbi potcntia pcrirc oplimarumque actionum fructu carcre, minime suslinuit. Temporis enim pars ipsis, u i diximus, comraodata, in obscuritalem baudquaquam abit : verum omnis iisquiviiae curriculum boneste confecerint, servala, cumulatiore postea mcnsura refertur. Contra qui turpiier ac scelerale vixerunt, nihilque omnino, quod cum virlule conjunclum esset, egerunt, nec semcn ullum, aut fructum habuerunt; verum et vita, et sermone, et Gde prorsns aberrarunt, nec pluvia divina coelilus in eos fusa, nllum germcn ediderunt (neque enim ut jam a m e d i c l u m est, semcnlem ullam fecerunl) nec, ut prorsus steriles, illucente gloriae sole malurue r u n t : bisprofecto nullo modo Christus profuil, ncc lapsos, ut opinor, secum excitavit, ut qui salule penitus indigni essent. Quin ne in ipsum quidera eoscredidisse existimo. Primus etenim illc ex superbia in tenebras lapsus draco, quem in prima aelale coluerunt, menles eorum, ac spirituaJes cordis oculos caecavit, ut videntes non viderenl, qiiemadmodum scriptum e s t , et intelligenlesomnino non intelligerent. Reliqui aulera omnes, qui semcn susceperunt, illapsa pluvia germen prolulerunl, atque exorto sole inaiuritatem contraxerunt.
1 9
CAPDT xm. Qua demum ratlone qucelibet anima *uum ipsius corput morluis exsi&lens recognoscet.
ANIMA . Optime vero rem explanasli, mibiqoe Iradidisli. Divinum hoc tcslimonium aniplcclor, et eo sum contenia. Sed enim aliud habeo quaerendum, atquc i d , ut opinor, difficile. Hoc eliam pro viribus tuis solvere velis. Gum enim mortale corpus anima iimnorlalis deserueril, quonam niodo id quod acler* num est, jam corruptum ac deletum invenire atque cognoscere valebil ? Et alia reliquit corpus mutilum, alia surdum, alia surdaslrum, alia mutum, alia virilitate spolialum, alia niacrum, alia vix ossibus baerens, atia pingue, plenum, carnosum, grave, inutile, venlriosum, putredinem meram ei niarcorcm. Alia juvenile, imberbe. Alia aetale languescens. Alia D pedum et manuum usu destitulum, Alia infantile, nuper natum, in cunis adbuc vagiens. Alia confectum senio, et rugis exaratum. Alia coma nigra, alia subargentea, seu candidissima. Tu lamen asseris in communi resurrectione excilalum, et mutatum i r i , et lale fulurura, quale primi parentis ab initio fuit coiiditum, expers babitus prisltni ct nolarum, quibus antea prsedilum fuil. CARO . Mirum quiddam et inaudilum audi. Nc l u illic natune propriclatem cl faciem qua:ras; sed omnia supra naluram fore crede el imaginarc. bac cnim vila bujusroodi diirerentiae ac nolae, bic affectus isli, affectuumqne mieerise, quas in corpo-
"
Luc. i,27. " Isa. vi, 10.
783
PIHLIPPI SOLITARII
781
xibus enumeravi, cernunlur ; in fuluro autcm sae . Dominns inlcr omncs, ct anle omncs fid^ culo nibiJ horum cernctur, scd sicut Domiutisnovii, dignissimns; si aliud tcstmionium suppedilat, dif l judicio quod ipsc scit, inetiabili modo spirilibus ctis abs te aptum et convenrcns, addas licet. signa dabunlur, quibus unusquisque corpus suum CABO . Plurima vero suppedilanl. Verumtamun cx * recognoscat: quemadmodum ovessuos agnosin ovilanto numero non nisi tria, qualuor aut quinquc, Jibus, vicissimque agni matrum suarum ubera agno- eaque a priraoribus Ecclesiae magislris peltla proscunt. Non enim ex. signo, aut ex aliquo indicio feram. Ne longe abeam, Chrysostomus inler Palres aspeclabili; scd ex odore quodam eoque solo mueximius, prxclarissimc sie d o c e l : Non solum quos tuum cognoscunl, ut unaquseque procul ad snurn novimus farniliares agnoscemu?, sed eiiam quibus accurrat. Frequenler ego niilic oves vidi ab herba, nunquam visi sumus, aut quos anlea nunquam el pascuis iu ovilia redcunics, et malre etiara lonnovimus Abrabam, Isaac, Jacob, omnes relro pagius agnum requirente, accedere alios, aliarum feetriarchas usque ab origine, prophetas, inarlyrcs, tus. Verum illa pcnitus negabat ubera, ct laclis Palres, apostolos, omnes qui ab Adamo, inde usqtie. nutrimcnlum, ncc eos admitlebat, propler odorein a primordio aJ flnem propagali sunt, v i i i i i m ct alienum : suum autcm, qucm ex odore internoseparaiim perfeclissime cegnosces. Similia Basilius i oratione conlra diviles avaros. Quomoclo causara dicturus, inquil, coram juslo Judice le defcndes ab iis qui abs te lacessiri acriler instabunt Nam quocunque oculos circumfercs, umbras ubique simulacraque inak)rnm aspicies. Hinc orpbanorum lactymro, illinc viduarum gemilus, aiiuiwle abs le opprcssi pauperes : servi quos laccrasli, vulneribusque affecisli : viciiii quos ad iram provocasti: CAPUT XIV. cuncia bic adversHS te consislent. Scribit el GregoCeneratim omnes inter se agnituros, donec alii ad rius Theologus in bunc modum: Tunc et Caesarium dexteram, atii ad tinistram Judicis sepurentur. luce clarissima circumfttsum vWebo, qealis mibi Inde justos in omnem cslernitatem, peccatores autem non amplius muluum noscituros. perquietera frequenler apparuil. Quid vero beatus, et lacrymis addiclus ille Ephrem Syrus? Tunc, Non soium quisquc corpus suum, u l allata simiinquit, liberi parenles suos redargucnl, quod nibil liludine dcclaravimus^ scd etiam cognali cognatos el amicos, et omnes alii inter se agnoscent. Nea- ^ operum legilimorum fecerint. E l alti, curo viderint nolos ac familiares cum ovibus, u l eptabant, atl tiquam enim puiandum, neutiquam exislimandum dcxicram collocatos, lamenlabuntur ob disjunclionon singulos singulis iu illa communl omnium renem, ftebunl, dolebunt. Magnus Albanashis Alexansurredionc el jndicio notos fore. Erunt ulique, drinorum episcopus, doctrinae orlhodoxa; propognased eo modo quo dixi, non per figuram oi indicium lor fundameiUuraet basis, sic a i l : Elhoc justorum signorum corporalium, sed signis cpiibusdam a aniniabus praamiuiir concessum est, u l cum resurmateria et corpore sejunetis. rexerim, omnes recognoscant, unaque sint, stmiil . unde constai istud?quis bujus senlenvivant, sitnul habiient, fruentes gioria, et cum iitt (eslis ? Si cnim tcsles idoneos dcdcris, credain, Cbristo aovum ducenles. Peccatores auteni eiiam cl probabo : inlerca fidera non adjungo. boc, prneten alia privanlur, non habenles agnitioCARO . Priinum audi Christum in Evangelio, ubi nem sicul nec aliam deleclalionem, exquo a justis de hoc doginatc perspicuc loquilur, aitque diviseparaii fuerinU Sicut iilur acliones, ei omnia lem illum agtiovisse Lazarum in sinu Abraha relunc manifesla erunt, ila etiam onioibas omoiuin quiescenlera . Alibi rursus ad Judaeos i n q u i t : facics noue : donec, m dixi, segregatione facia, Cum videritis Abraham, et lsaac, et Jacob, el omnes propheias in rcgno Dei, vos autem expel- ^ quisque ad locum quem sortitus erit, misaus fuerit. li . Hic clara agnitio, noliliaque cxprimilur. Et Ad Dcum quidem jusli, et ordines sanclortmi: e quamvis bcec sub parabola dicantur, lamen lu nullo diverso peccalores ad loca borrida calervaliin abdumodo dubita. Parabola3 enim reruin fulurarum so- ecntur, cognoscenturque ab aliis; ipsi inter se lenl cssc imagiries, et illac inpriniis, quac ab ipsa minime agnosccnlcs, aliosad majorem cruciatum Vcrilale, Gbrislo, inquam, futura prajdicenleprolatic suum agnoscenl (9). Nam si lunc ab aliis non agnoacereulur, quanam ignominia scelerali illi plcclesunt*.
n t 1 0 1 , 0
scebal, non excludcbat. Sic omnium corporum tunc quoque ficl agnitio, pcr indicium, quod divinitus dabilur, cum ad lubsc oRleslis sonitum rediviva e sepulcris prodlbunt. Signum illud ego quidem ignoro, soli Condilori nolum. Non enim sub sensus cadit neccsl corporatum : sed intelligentia tanium percipi polcst.
Luc. xvi, 22.
" L u c . xm,28.
Jacobi Grclseri nuta>

(9) Quod damnati se mutuo non agnoscant, non videiur saiis confornie vero, idcmquc asserilur l i b . * Tbcodorus Sludita. Parabola e*t oratio, ex prasentibus rebu* futuras indican*, seu, imago rerum f'Murarum $eu (uturarum rerum sitnililudo, et spet
i v , cap. u l i . ; naro quem aamnalos videbrt in infernum , judicio peracto, d c l r u d i , aul reipsa cie* respondens: slquidem nemo unquam ejux rei a/ferre parabolam potuit, qiue fieri nequivissei.
Scholia.
785 DIOPTRA. 785 rentur? quae tunc acerba et intoleranda est, cum absolulum ulique. Etsi bipertilo dividar, quomode quis alienos novil, et ab iis noscitur. Quicuuque immutata ei truncala plenUiidinem habebo? Rurcjtim uiullalur scu damnatur, non coram iis quibus ignoius, sed quibus notus est erubescit. Nam qnem ncmo novit, cur pudore suffundalur? at noiussuffundatur necessc est. E l lioc quidem bujusmodi et est, el dicitur : et omues (exceptis quos excepi) vicissim agnoscenl. Tu vero quid de istis probalionibus sentis? Credis, an non credis? u l uiilti vidclur. sum, quo paclo secelur separelurque qaod nalura est inseeabile et inseparabiie ? Quomodo separciiir separatumque pcrinancat? Si enim, u l d i x i s l i , lotiiiu aniina; gralia factum esl, quidquidCondilor el Conservator produxit, mundus autem iste decreto ac nuttt Condiloris ac Domini in staium iiobilioreui inigrabit, et elegantiorem formam accipiet, quam qua nunc superbit, babilumque splcndidiorem ac diviniorem consequctur, efflcilurhinc mibi injuriaui CAPUT XV. irrogari. Quid tu ad ha?c : Si perseverabo csse lalis, Uagno el novwmo die iivivprsam creaturam ad qualis hodie sum, nec ad decus el gloriam ampliospcciem eleganliorejn* ct incorruptionem, $imiliterrem provebar, perinde ut caelera omnia, atquc qne humana corpora et anhnaa in melius immu* talum iri (10): el earnm partes duas (in quibus scilietianj l u , et tota universi spccics, novitaie quadam cet itiest irascendi et concupiscendi vis) desituras, 1 condecorala et illusiraia, ct rebus alitim ordincm ' cum archelypo comparalur. atque modum prastanliorem videlicet, ci iu omniuni ANIHA. Nenliquam bis fidem dencgo ; qui cnim spatia sa3(-u!oriim pcrmansurum tencniibus : si possim, cuin tu isla tam vere ac merilo disserueCreator carnem contubernalera ac sociam meam ris el docueris? potius tibi de pcrsoluto quaesilo immutarit et bonoraril, ut decrevi, c i deccl, ine autem dominam sine honestamcnlo reliquerit, quid meo gralias habco, quando ex Chrisli ore didici, omne dicemus? infima sumrais, sumrna infimis omnino verbam fieri credibile, si a duobus aut iribus testimiscebuntur. Immuiata cnim infcriore subslanlia, bus fucrii confirmatum. Verum restal insuper a'iud me, quae de saperiorum ordine sum, nulla ralionc , cujus cognitioneni inaximoperc desidero. fas est ncgligerc : scd cum bonorabilis ct illuslris, Existimo enira (sicut tute supra docuisti) el coeluta, rt icrram, et omnem deniqpe creaiuram in consum- et naltira sim admirabilis, requitas postulal me dignilali meaj parem muialionem adipisci, quae praematione saeculi ad naturam excellenliorem redascntem hanc condilionem meam excellenti prsbctum i r i : sicul ei corpora bominum in vilam reverslanlia multi3 partibus posl se relinquat. Etenim $\ sornm, mulalionem nature inmelius adipiscenlur. Sed in me, el meis rebus, dic, obsecro, quomodo Q c l inanimem naturam immulaturus est, et quidquid inler homines mmislrat, ac servit, me unam raenlunc res se habebit ? Egone talis eliam tunc ero, tis et consilii pariicipem, et ad imagtnem Dei faqualis modo sum? nempe, secunduin triplicein ctam, an non exornare , an non eliam pius quam facultatem, el alia quae de me traduntur, et in mundum cohoncstare convenit ? Jani tu \m doce, bis immutabilis penitus cernar et in omne ncvum qnid exspectare consentaneum s i l . sic Iriparlita vivain, unaquaque parte, nimirum CARO. In altum quoddam pelagus cogiialioinim ratione, ira, et cupiditale deilnilam sibi funciionem excrcenle ? Nam si ct in fuluro satculo ac scnsuum me inducis. Quod eniip q u r i s , labobujusinodi statum tenebo, iieruin perturbatiouibus riosum cst el copiosum, nec facile cjus exitus inveeubjecta, el conlauiinaia, et viliosa, dum yis islaec niri potest, nec est ut quisquam id parvo negoiio iripartita ad illicita me perirabit, anima profeclo asscquatur et intelligat. HaBreo, tiineo, obscurilates in stala puritaiis et innocenliae neutiquam versabiei anigmala loqueris. Doctiorem perconlare, mihi tur. Quod si forlasse ex bis tribus duas amisero, ul iniperitiori ignosce. qnomodo iis deperdilis pcrfectio mca constabil? ANIMA. Alium audire et ab alio discerc nolo. ftam cui planc dcesl aliquid, non esl pcrfeclum et Nam quod tibi adeet, cur id alinndc pcliuim eam ?
Jacobi Gretseri notffi.

in inferni carccre versari, eum utique damnatum D ad augmentum supplicii, Haec Durandns. Dwpira arbitratur nibil prorsus lurainis in inferno fore essc cerlo cognoscct, etiamsi nesciat quis qualisve post exlccnium judicium. Quod si verum esset, sil in specie. Quod aulem quis eum quem in bac senlenlia Dioftrcv ulcunque probabilis efliceretur, vila novit, ut ftlius parenlen, parens Olium, amicus amicum, etiam in illo calamitoso statu agnilurus lamdsi visus non sit unica agnoscendi quempiam ratio : nam et audilu, el in tenebris constituli agnosit, id iheologi, , d. ull., lanquam per se nolum supponere videnlur. Neque agnilioni huic obsianl scere quempiam possumus; praBserlim si antea nobis non fuerit ignolus. lenebne illae extcriorcs \\\ quas damnali dicuniur (40) Per lolum capul disseril auclor de slatu conjici, quia, ut recte Durandus, iv, d. 50, q. 1, anima3 post resurrcclionem ad corpus regress. Pro explicat, tenebrce ilUe non sunl inteUigcndoe per quibus rectius inlelligendis lege Franciscum Suarez carenliam omnimodam luminis, sed per caren(iam ut visio ejus a>t delectabilis, unde tales tcnebrce erunt toin. H , in . B. Tbomae, d. 47., secl. 7, ubi accnrale explical quae actiones animaeseniienlis in vi infemo. quia nihil perspicue videbitur; SMI solumcorpore glorioso sinl fuluraD; nam de ipsis facullamodo videbunt ibi $ub quadam tenebrositale illa, qu<v libus, scu polenliis senliendi, dubium non esl ajflictionem cordi possunt ingcrcre. Unde, damnati quineas omiicsanima corporisgloriosi habilura s i l . videbunt pfcnas suas, et illos quos secum per malum exemplum iraxsrunt dc mundo: quod totutn cedel eis
y
787 PHILIPPI SOLtTARU 788 Quiiiain alium nondum milit f a m i l i a P G R i inlerro- adest, propria cx oninibus quae babemus, et comes gabo ? Tu inlima, el tanquain conviclrix mea, tu individua. Ha;c ambo autem principio non babuisse mihi rcsponde. Si detreclaveris, scias velim, nou le scias, vim concupiscendi el irascendi puta, le alani imposleruro ; non cibum,non potum mecuni erant enim ralionis expertia; sed posierius indila sinam capcre. l i b i , et apposiia sunt *\ lanquani arma ad propulCARO. Tamen canis lorum non comedit, u l nosti. Fandum devincendumque adversarium, u l neque Quia vero me urges, dicenduin est pro viribus. Et vulneraret te, nudam inluens, neque jaculis igneis, antea libi affirmavi, et ilerura affirtno, architeclum ei acmis ferirel. Finilo aulem bello, prostralisqne universitatis hujus tua causa mundum hunc dupliinimicis, ct pace iranquillissima consecula, iiacem, superiorem ei inferiorem, sub oculoscadenpressioneque, lucla,.et pugna confectis, hostibusque tem et HOII cadenlcra, quodque in luedio amborum robore ct audacia spoliatis, et longe in gehenuae mislum el coaginentatum csl, conslruxisse. Quem ignem projectis, quid isla velut arma de caeiero cum rursus immulabit el innovabit, etiara propter tibi proderunt, vidcnli et ridenti adversarium le luumque splendorcm et gloriam innovabit : jamexslinclum ? Aderat aulem tibi cum menle ratio mea quoque rcformatio et reiictio luura est decus, pura puta, castissima, sinccritale fulgens, vis conquando booor corporis ad i d , quod ad imaginem templandi, judicandi, ct ejus ideae divinilas; simDei factum est, rcdundal: sicut conlra, si contcmplicilas, cum qua condilum esi, quod esl secunnor et dedecoror, id ipsum quoque tua refert. Deus dum imagincm Dei. Quale divinum spiraculura, sibi suificit, nullo horum indiget, non lumine solis per quod eubsislis, a principio babuisti, lale rect lunae, non orbibus coelestibus, non lerrarum cipies, aiquc binc nobilissima, et formosissima, spoliis, noo qualuor elemenlis. Nulli prorsus egeet supra omnes ordines coelesliuni apparebis. Auslali divinum Numen eubjicitur : qu! enim ulla re dilu novum, el viau tremendum erit, qnomodo a egeret? (sed libi omnia et nunc imperlivil, el in gioria in sublimiorcm gloriam ascendes. Hoc lamcn iuturo imperiiet). Si ergo bis quae lua causa pro.' ad imaginem De% nosse oporlct arcbciucta sunt, oruamenla niajora quaedam conferet, typo esse siniile, el ad illud imilatione conlcndere, illa qnoqne. propler te, et tua causa conferenlur. eo respicere : etquod menle lantum et inlelligentia Ablatis auicm ab* le bisce duabus faculialibus, in conlinetur, velle i l l i meuli divinae evadere simile. quibus cupidines, ci irarum ardores exsislunt, quiNon apporlat moleui, nec laliludincm, nec probuscvin naia et adolta es, simul certe a naiura tua fundilatem : uon inlervallum, non dimenaioncm, vitiosaB affectiones, quae ex hisce ad detriinentum non mcnsurara : ab hisceomnibus omnino liberum tuuiii prodeunl, auferenlur. (Si tainen ila eas vocare est, ' quod est in anima, aliud quidduam licct, unde sscpenuroero opliina, et plurima sane est, quod ex coroparalione ad archelypon onmiura promanant. Nam si mens, qucniadmodum dcbcl, antiquissimum et maximum, et quod secuiidum oir.nibus praesideat atquc imperet! affectionum naturae suae proprielatem simul et semcl talc est, usum ralioni convenientem; sin aulem, earumdein intelligimus. Illud primum el increatum, boc crcausam a ralione aversum, el vitium nominare oporlum est. lllud nalura esl expers principii, omnium let) E*enim si illis careas, simul cares bile, ira, rcrum princcps, elplenacausa : hoc autemomnino iracuiuiia c l injuriarum mcmoria, timore, limidicocpit: est siquidem res condila (nec enim jara tale; nec csl ulla apud tc audacia, non aemulaiio iinago dici polest, si semper est) exeniplari primo conlenlionis amans, non voluplas aliqua ralionis absque mutalione quam simillimum. Iloc igiiur macxpers, qtiae aniinum foede concilel: sed ut siraul nifeste creala nalura, el condiium quippiam est. ingressae stmt, sic sioiul abeunl. Supcrcilium c l Nalura aulem el ralio coudilorum, quid landem sit, oslentatio cessabunt, si ira desit. Non erit Odes, salis claret. Quod si verum cst quod dicilur, sinon spes, si non sil cupiditas. Memoria evanescel. cuti planc est, quam tu majoreni banc gloriam, Quis enimejus usus? Atque ha;c quinque sunt r a D aul qticm alium bonorem, divino praeslautiorem, lionis, ut ita dicam, germina*. tibi concupiscis ? Iloec a me disputau inlellexisli, Vacabis igilur ira et ctipidilale, seu concupisccn- ut opinor. Unum ea cilra dubilationem credas, tia. Cum enim ad ipsum finem et extrcmum eo- el probes, et admillas, an nibili facicnda, el falsa, runi, in quae appetitus ferlur pcrveneris, nullo bo- et aperle ridkula, et nugas arbitrere (quod equidem non pulo) nosse cupio. Dic quid landcm, ct rum tibi opus erit : longc rccedent. Yeterem quippe quoniodo dc bis scnlias. bominem penitus exuens, una cum ipso quidquid ANIMA , Non ego ista nihili facio, absit, Dcus babct exuis, ilemmque ad viiam omni dolorc l i melora : sed deleclor dictis luis, verissime amberam recurm. Sola ebaritas in perppluum lil i
%
Scholia. ** Gregorius. Simpltx et uniformis ab inilio anima * Gregorius. Memoriam dicimus de iix qua> ad Dcum ct divina spectant, Nam quod oculh uwrpa- procreata e$t, protoplasti, inquam, cum mente $ua tui\ mcmoria non indiget. SimiUter et fides ei SJHA ct ratione, quod erat dhinum illud apiraculum. tuuc twn aderunt: sola charilas neq*ie nunc dexinit, Deinde sic illi ira cl cupidilas nattira irrationati cowmc in futuro Jcbinet, sed augcmct amplius. slcutcs copulalcc sunt.
y
79
blOPTKA.
pleelor, suscipio, acquiesco, admiror, solulis, quas vim concupisccndi, c l , id esl, vim dubitabam, qnantum saiis est. Si fidem dencgem, tra? concilatricem, sinml nc insita in animrc nalura, inerito reprebendar. Nec est ortbodoxus nec habcl ct quasi coessentiaia, atquc consubstantiata, ct ab parteni cuin Verbo ac Domino, qui bis advcrsaiur, initio curn ca sint, alque a principio statim una nec dignus illius nuptiis et Ibalamo : sed infidelis, cum crcatione ct constitulione cjus cxstilc.rini : blaspbcmus, Sadduca?is delertor ceirsendus. Ego au ctiam aliquid aliud, atque ipsa sint, ct poslcve.ro, gratia Gbrtsli, abs le audtiis i d c m adjungo, ritis nobis arcesserint. Nam quod baic quidcm iu ci ita iacia esse Iwec, ut tu doces, non repugno. anirna ccrnanlur, ex sequo constal inlcr oinnes. Nullo ruodo conlradico. crcde mihi, et i(a tibi pcrQuid autem de cis cxislimarc oporicat, nonduiu stiads. Illud ianluinmodo le obsecro, tit dictU quoplene alque perfcclc ralio assecula est, ut firu.ani que confirmationem adhibeas. Qtiain si pro quaesilo dc liis babeat opinioncm : scd vuigus eliamnum acccpero, salisfaclum roihi putabo in omnibus : vagis falsisquc, ac diversis opinianibus dc bis ci boc prae aliis immolum, inconcussum, et alta ambigit. Nos vcro, xierna philosopbia relicla, radice fixnm ac firmum in peclore conscrvabo. lcslcm divinam Scripturam asciscamus, quae slaTanturocave.neajiquo modo voces ipsascommutcs; , tuit, ut nibil in anima pulemus eximium ct io> sed iU sunl, iia referas. et ad verbum rccita. signe, quod non cliam divinae nalurx propriuui sit. Qui eniin similitudinem Dci animam cssedixit, CAPUTXVI. B. Gregorii Nysseni locus de anima tripartita, ex quidquid a Deo alienum est, cxlra definilionem aniinai esse dcclaravit. Ergo quoniam ejusmodi dhputalione de animaet re$urrectione cum Macrina sorore habita (a). niliil cum divina ccrnilur nalura, ne anima? q u i dcm bacc insila, ct quasi coessentiala esse, recte INTERROGATIO . Animum aiunt cssc inlclleclualem qais exislitnaveril. Quid igilur esl quod dicimus? naturam, et inslrumenlario corpori viialem vim Quod boc raliotiis parliceps aniinal, bomo nimiad scnsuamefficicntiamatque aclionem ingencrare. runi, inlelligcntlai alquc scicnlia3 capax sit, vcl Nam non soluni circa eam mentis noelnBagilatioeorum qui a ralione noslra fidei alquc religionis neui. qua sctenlias percipimus ac spcculamur, alieni sunt, lestimonio comprobatum esl : quippe efficax et aotuosa anima noslra est, per eam quac non ila naturam noslram descriptura, ac dcsignamenle constal, et tntelligeniia siur nalune vim lalia lura definitio fuisset, [si quidem el iracundiam, et cflicicns, neque seitsoria vasa, instrumenlaque sola concupiscenliam, et hujusmodi ouinia cum noslra ad naluralem cflicieniiani, operalionemque gubery
n a t : sed inullus quidem cupidilalis, multus item C unila, el quasi coessentiata, atque consubstanliata iracundix quoque molus in cjus nalura ccmitur. esse viderel. Nam nec i n ulla quidcm alia re, loco Cum auiem borum ulrumque gcncraSiter in nobis proprii commune ponens, subjecti quisquam ediinsit, iu niulta pariler, ac varia, aclionibusefflciendcril definilionem. Qconiam igiturolconcupiscendi, tiisque malorum progredi motum vidcmus. Nam el irasccndi vis aequaliler quoque lam in raiionis mulla quidem videre licel, quorum concupiscendi expcrlc, quam ralionis compole natura ceniitur, vis auctor ac dux esi : rursus item mulla a causa uulla ralionc, nec rccle quis per cominuncni noi r a concilatrice nascunlur. ac nullum borum cortam id quod proprium esl designaveril. Quod aupus esl. Quod aulem utcorporeum est, inlellecluale tem ad nalurue designalioncm supervacuum, ac prorsus cst, solaque mente conslal. Porro intcl- rcjiciendum est, quo paclo, tanquam pars nalure, leclualem quamdam, solaque menie constanlcm, el polcst ad eversionem definitionis vires babere? cumprebensibilcm rcm esse aniniam, dcfiniiio deOmnis enim definilio substantia?, proprium subjccti speclat. Quidquid aulem extra pcculiarilalcm cbravit. U l duorum absurdorum allerum ex conac proprietatem fueril, lanquam a definitione alicscquenlia oratiotiis exsistat atque emergat, aut ut iracundia quoque alque cupidilas aliae in nobis ry num despicitur alque conlemnitur. Aiqui tam irasccn l i , quam concupiscendi vim aique efiicieiir animae sint, el pro una multiludo anintaruin deprehendalur alque ammadvcriatur : aut ne menlis liam cuin omni nalura, tam ralionali quam irralionali, communcm esse consiat. Quidquid aulem qnideiD agilalrix, el inlelligendi vis in nobis, anima communc est, non idcm cum peculiari esi. Necesesse pulelur. Nam intellectuale solaque mentc conslans, et comprcbcnsibile, a?qnaliler omnibus sario igitur per hjec sequilur, u l hxc illis non iKcommodaUim, aut omnia bxc aiiimas csse deesse cxislimemus, pcr qiia3 pra:cipue humana natura dcsiguatur. Scd quemadmodum si quis scnmonsirabit, aul unnmquodque horum ex scquo licndi, nulricndi, ct augcndi vim in nobis conspicximel alque excipiet ex hac aniiriae proprictaie. calus, per baec non resolvit animse dcmonslralain. RESPO^SIO . llanc, inquil (soror Macrina), raiionem dcfiiiiiioncm (non cnim, quoniam hoc cst in anima, jara a mullis ctiam aliis quaesilam, coiiscquenter ipse qaoque rcquisivisti, quidnam tandem liaec iilud non cst) codcm modo, si quis naiune nostrac csce oportcat exislimare, 6 , id cst, circa iracundiain, et concupisceniiam molus anim(a) Quae scquuntur, apud ipsum Gregoriuin non conlinuanlur : scd ca Philippus noslcr niulii; idenlideni vcrsibus pralermissis (quod ca? res ad inslituium siuun minus pcrliiiercut) ila congcssit ct consuil, ui oralioucni conlinenlcra cilicerct. P O M A . M S .
791
PHILIPPI SOLITARH
792
advcrtit, non etiam rccte definitiunem oppugnet, lum arliftcis animo voluittas deslkiaverh, ad id nl qnre minus suflicienler naluraui ostenderil. cliam formalur : et vel gtedios, vel rustici alicujus Palam cst crgo, quod ex iis, qune exirinsecus in operis inslrumenlum fit, metuquidem obedientiam, rebus consideraalur, b&c sint affectus et perlurira vero fortitudinem tiiniditaic caulionem atque ' bationcs nalura;, el non nalura. Nam h c quidcni securilaicm ingeneraiiie : cupidilatis iiem iinpetu est, quod c s t : iracundia aulem vulgo fervor san - divinam siraitl, et immorlaleirt nobis voltiplatein guinis, qui circa cor csl, esse plerisque videlur ; conciliante. Sin autem raiio babenas amiltil, ct aliis vero, appelitio ulciscendi eum, a quo lacestanquain auriga aliquis Implicitus currui retro ab sUus, et ante Ia3sus sis. Sed ut nos. arbitramur, co trahatur, illoque abripiatur, quocunque eum iracundia est appelilio nocendi ei qui concilavcrii ralionia expers inotue jwnenlorum auferat, lunc in et ad iram provocaveril. llorum autem nihil con- pcrlurbalionem appeirtiones converlutilur (quale venit aniirue defmitioni. Iiemque si per sc concunimiruin etiam in brulis videre licet, qtioniam rapisccnliam definiamus, appelilionem csso dicemus lio naturaliier eis insita? raotioni non preest), sel ejus, quod deesi : vel desidcrium fruende voluplaquattdo motus eorum ad bonum inclinat, landis lis , vcl dotorem ob id quod uon polimur eo quod maieria fiunl, ut Danieli cnpidilas, ac desiderium cordi est, atque animo gratum et acceptum : aul el Pliiiieae zelus, c i benc legenti dolor. Sin antem aliquam affeclionem ad id quod csl suave et jucunad delerius propenJent, (uuc haec affecius ac per<him, quo frui non licct. llx-c cnim el cjusmodi turbaliones et stitii, el nomiiianlur. Speculandi, omnia cupiditatem quidem oslendunt, ad dcfini ac dijudicandi vis propria esl cjus animai partis, tioncm aulcm auinia* pcrlincnl. Quin eliam quLe Dco similis est quoniam eliam divinuni nualii quoquc, quse circa aniinam ccrnunlur, quaj men per hoec comprcbendinius. Si igilur anima ab omni viiiosilaie pura fuerit, in bono et boneslo sibi invicem ex adverso posita videntur, velut l i miditas ct audacia, dolor c l volupias, metus ei prorsus erit. Bonum aulem elhonesiutn ex sui nalura numen divinum est, cum quo per parilatem contemptus, el quaecunque talia sunt, quorum anima conjunctioncm babebii, quippe cum prounumquodquc cognalum quidem esse videtur cuin prio cobaircns alque coalescens. Si igitur boc acirascendi ei coneupiscendi v i , peculiari auleru deijniiione suam designanl naluram. Qucecunque ta- ciderit, non amplius cupidilatis mote opus erit, qui nobis preeal ac dux sit adid quod bohum ettaonelia circa animam sunt, anima non sunt : sed veluli stum est. Nara qui in lenebris vitam degens, l u qiiaedam verrucae ex cogiialrice parte anim.e enar v
scentcs : quai parics quidem ipsius esse, eo quod Q cem desideraverit: qui, si in lucem pcrvcncrit eaagnataB sinl, non lamcn id esse existimantur, quod que frui C03perit, concupiscere atque desiderare anima ex sui nalura alque esseniia est. Dicimus desinel. Facullae enim atque poieslas poliendi atcnlm ahimce quidem speculalricem et dijudicalri- que fruendi, vanara e l inulilemefficit cupidilalem : cem, rerumque inspeclriccm vim ejus propriam sed nobis quidem, proplerea quod boni egena cst, esse ac naturalcm : ejusque gratiaa qu* Deo siininatura semper fertur, aique conlendil ad id quod lis csl, pcr ba2C illam miaginem sese conservare. deest, ac desideriam ejus quod deflcit, ipse iiaturae Quoniam raliocinationc et conjeclura colligiiur, nostne concupiscendi affectus esl : qwi vel abcrdivinum quoque Nutncn (quodcunque tandem id cx rat, propler sinistrum judtcium ab eo quod vere bonum ei bonestum est; vel etiam cons^qoilur ct sui natura est) in bis occupatum cssc : neinpe lum in inspiciendo omnia, lum in discernendo bonuiu adipiscilur id quo potiri bonum esl. A l ca, quae a malo. Quaecunque aulem in animac confinio po- superat omnem bonain cogilalionem, natura, quaesila sniil, ad altcrutrum ex conlrariis propensio- que super omiiem potenliam eniinet, ut quae nuljiem el inclinalioncin juxla sui naluram babent ; lius indigeai earum rerum, quae circa bonum et quorum cerlusquidam usua vcl ad id quod bouum, bonestum intelligunlur, cum ipsa sit bonorum plevel bono conlrarium est, ducit cvcnlum : veluti D nitudo, neque tanquam particeps alicujus boni et iravel metus, ac si quid moritiujn, qui in anima bonesti in bono verselur, sed ipsa sil ipsius boni tfunt, ejusmodi est, sine quibus huoiana natura el bonesli natura (quodcunque tandem etiam boconsiderari non potcl, id exirinsecus ei accessisse num et honestum esse mens ponit), nequcspeexistimamus, propterea quod in principali el o r i - randi ineium in sese admitiii (spes enim ad id ginali pulchriludine nullum ejusmodi signum cerquod non adest, duntaxal adbibetur : c Qaod aunatur. Qu33 non omnino maJi alicujus causx lcra quis habet, cor eliam eporat " ? inquit beabumaiKe contribula natura^ sunt (nam alioqui Crea- ius Aposlolue), nequc reminiscendi ac recordandi lori causa malorum assignari polesi, si illiiic pec- eiiicientia ad rerum scieiuiam opus babent. Quud caicrum nccessaria^ causa? simul in naluram collaue enim videiur, rccordatione non indiget. Quoitiam igitur divina nalura aupra omnc bonum est, ac essenl), sed cerlo quodam usu volunlaVis el arbibouum bono prorsus atnicum est, idcirco cum sc i r i i vel virlutis, vel vilii inelrumenta lalis animi ipsam inluelur, et quod babct vull, et quod vult motus cxsistunl. Quemadmudum ferrum, duin cx MMitcntia artiiicis cudilur, quodcunquc ferramen- habct, nibil extcrnum in sc admitlcns. Extra aulcin " Rom vui, 24.
79S
DIOPTRA.
794
eaffi nihH, pwctcrquam sola viliositas csl, quae (ctsi ciiam univcrsarum aelionum qeae cum virtuto diclu absurdum, c l a vulgari opinione aliemim esl) perficiuntur aique eliam legis prajceplorum prinin eo quod n<>n cst, suum cssc babet. Nou cnim cipalum lcnet. Si igitur ad biinc fineni anhua aliulia alia generalio vilios iatis esl, quam ejus quod quando pervenit, aliarum rerom mniirutn uHivercst privatio. Quod autem proprie csi, boni natura sarum pteniludinem*coiiipIexa est. Nam cum vila, est. Quod igilur in enlenon est i u eo quod non quam iu praescRtia transigimus, varie pariter ac est, proraus esl. Poslquam igilur anima quoqu', multifariam a nobk exigalUF, luukae qmdeui res segregatis oaHiibus Tariis naturae ntolibus, Deo si sunt, quaruni egemus et parltcipes SUUUAS , ul temmilis eflecla fuerit, atque siiperala cupidilale iit poris, u l aeris, utloci, cibique ac potus, u l teguilJo fuerit, ad quod olim cup dilaie erigebaiur et nientoruin, ut solis, lucernaruraque, u l aliarum incilabalur, non ampJius cousistemli locum ia scse reruiu inullaruin ad usura vilae uecessariarum. Beadat, ncque spci, neque reconlaiioni. Nam quod tiludo vero quae ex speclalw, nullius quidem harum quidcHv sperabalur, babel : occupatioue autein rerum egena e s l ; otiuiia auuem nobis, locoque nifriicndjrum bonorum, memoriam a menle reraovel, nium erit divLna uaiura, ad omnem usum ac aeac missain facit: alque ita vitam superam, el excel- cessilalem illius vit sese eonveaicnter el apie im sam, inforinala divinae nalurrc proprictalibus i m i - pertiens. Alque id pianura ac manifealum esl cx talur : adeo ul nibil aliud ei relinquaiur, praHerdivinis oracuJis, q u o i Detis ei locus exsjsul iis qui qiiam dilectionis affeclus, qui aaluraliter ei quod digiii sunt, el domua, ei indumenlura, el eibus, el bonum el boneslom est, adbaerct. Id enim dileclio polus, el luni^n, et diviliae, e( regnuni, ac quidquid cst, animo videJicet insitus babitus ad id quod plavel tnente concipi, vel noniinari polesl, quod nobi> cet aique cordi est. Cuin igitur simplex, el uniforconferat, et conducal ad bonam viiam. mis, ac pJane similis Deo anirna facla, nacla fuerit Ciao. Hoc cliaei mandaluai tuum explevi, doillud vcre simplei, et maleriae dolique expere bonum, mina, et probavionem atluli probaiissimam, el qui* quod aolum revera dileclione dignura el amabile est, dem iisverbis, quibus scripia exslat, ut voluisii. cum adhaerel eidem, tum una comiuiscelur atque Etplurimum fatigaia sum, elaboravique, et ubique coniemperalur, per dileclionis raolum ol aclionera conquisivi, et scrutata suaa, qua?rendoque non a d i d quod semper ei coraprebenditur el invenipaucos libros evolvi, qno, q u dicereaa firmis arlur, seae formaas, aique id per siroililudinem boni gumcnlis el tesiimoniis conftrmare poasem. Ut evadcns, quod ejus quod participalur atque pcrciigilur apud aitclorcm ipswra posila inveni, sic libi pilur naiura est. Guin autem in ilio cupidilas non proposui, praeclarisainie ulique curn bit de quibaa eit (proplerea quod nec ullius quidein boni defe- agitur consentienlia; nec in eloculione quidquam clus in eo sil), consequens fuerit, eliarn animam iinmutalum est. Nuuc tu super bis judicium et cura co evaserit, ubi rei uullius cgeslas est, ex sese sententiam expone, utram ea scopuoi oraiionis at-> ejicere quoque concupiscendi molum alque affe- lingere puies. cium. Talis aotem doclrinaa atque senteiitiae diviANIMA. GoDgruunt, conveniunt, et coajseuliunl, et nus quoque nobis Aposlolus auctor esl. Cum cnira niibi dogmaiis finnaiu ac solidatn fidem faciuot, et omnium rerum, quarum nunc in nobis boni quoque in labulis cordis notis indelebilibus inscripta sunt, causa, sludia vigent, abolilionem el quielem quam poslquam probalionem insiguem, quemadmodum dam, alqite scdationem el fineni ftiturum anle dc- pelebam, accepi : cui nec conlenliosus quispiam nuntiasset, solius dilectionis ct cbariiaiis lermiiuun refragabilur. Qui igilur qusesivit disccre tripariitam non i n v c n i t : c Nam propbcliac abolebuntur, inquil, rationemanim^, rem inventu el explicalu diilicilem, ci scientia destructur : cbaritas autcm dilecuo u l dixisti, bomo induslrius, et sapiens, ul apparet, nunquam excidit. Quod perinde cst, acsi dixisset: fuit. Arbilror autem non plurainilii iiilerroganda, Sempcr cadem est. Quin eliam, cum fidem ac ei cognoscenda in ncgotio perplexo el diflicili. Si spcui una cum cbaritate atque dileclionc pcnnaquid crgo ainplius babcs, hoc îne mora affer in nere diccret, rursas eam illis praeferl aique prse- D medium ad fruclum, ad ulililalein c l lucrum ncum. p o n i l , neque injarra. Nam spes kiterim iiiovelur, Quod si u l segnis ct socors lergiversaberc, ci ocd u m non licet frui atque potiri iis rebns, q\ue spccullabis, frasiralionis el damoi mei 4110 iri capu( rantur. E l Uidem Hats stisientaculum ac firmaVuum recidat. nicntum esl incertiludinis earum rerum qux spcCARO. Quai ille super aniina intcrrogavit, c i d i ranWr. N a m ^ t i i a eam deiinivit, cum diceret, t dicil, plurima admiranda el ulilia sunl. Verumr
auteHi' fldes sperandarum reram subsianlin . Cum aulem venerit id quod speratur, aliis omnibus quiescentibas, charitatis ac dileclionis efficicnUa naanei; qnippe cum non inveniat, qood cam exciprat, et in locum cjas succedat. Quamobrcm " Hebr. v i , i.
tamen unum accinc, idque cliam ulile, quod ad verbum, ut esl, recitabo. Tu, si desiderio cognoscendi lcneris, milii allendo, qui ctqualcs in extremo die resnrrecturi simus, quando vencril Domiuus, et ad judicandum conscdcrit.
795
PHILIPPI SOLITAIUI 796 reclio eximie stabilitur. Agc dic quid senlias, et an tibi satisfaciant. De resnrrectione uberior disserlalio ex iisdcm Grego rit Nysseni Macrineis ul auctor nosler appellat. ANIMA . Dicam verum, el qund senlio. Hultos su Ad sacros librot evoivendot oohortatio, et ad sa- per hoc argumento disserentes audivi, multorum crosanctam Trinitatem gratiarum actio. scripfa legi, oraliones pluriniasevolvi: vorumtamcn nihil similc unquam invcni : admiratione dignura Quod resurreclio aliquando fuiura sit, ct quod ingenium illius, ornalissiinus sermo. Taincn doce, homo incorruplo judicio stslelur, cum propter Scripluranim demonstraliones, tum propter ea qnac qui sint, et ex quo genere, qui bae litteris pcrsajam ante exqutsita atqne excussa sunt, pleriqite au- pienter accommodatcque conscripseronl. dientiuin asscnlienlur. Reliquum autcm fuerii CARO . Qui sinl, non dicam t i b i : qua?re el cognoconsiderare, an prout est i d , quod nimc esl, ila sc:s. Nan et e g o q M sivi, et vix cum laborc inveni. etiatn quod speralur, futuruin sil. Quod si ita fue- Tu quoque si quaesieris, invenies: si petiveris, acci rit, fugiendam esse dixerim spem resurrectionis. pies, et cum bujus disputalionis aucioreni, tom geNam si qualiaevadunt humana corpora, dum vivcre nus Hlius, ctnomen, e l vilam ad unguem cognosccs. dcsinunl, talia rursum vilae resliluunlur, nimiruro Ubi cognoris, cum animi tui fructu confirmabeTC. Noit perpetua quoedam calamitas ab bominibus per re- B enim ad ingenuam cognitioncra lardam ac pigram, sed laboris et doctrinae siudiosam esse, et pnescrtim eurreclionem speralur. Quod enim miserabilius (quod cupio) Scripturas perdiscere aequumest. Uiile epeciaculum fuerit, qnain cum in exlrema senectute enim preceptum : Scrulamini Scripturas. * incurvaia atque conlracla corpora ad turpiludinem Me, ulpole jam defatigatam, ne onera, quae pro bis ac deformilatem rcdacla fucrint, carne quideni Deo rependere laudum gralias volo. Solum T r i n i eorum tenipore consumpta, rtigosa autem et arida latcm venerari scio, Palrem, coselernam Filium, et cule ossibus adbaerenle? Elenim nervis, quod nadivinum Spirilum'; Ires hypostases glorifico, tres turali scilicel bumore amplius non imbuanlur ac personas ; omnino autem unam essentiam, unam pinguescant, convulsis, et idcirco tolo corpore conpotentiam, el unam naiuram, individuam, inconIracto, res quaedam infinna ac speclalu mtserabilis fusam , c l incoinprehensam, omnium reram i n exsislit, cum caputquidem ingenua inclinatum sit, manus autem uirinquead naturalcm quidera usum speclricem, universorum procreatricein, bonorum invalidai sinl (), ctc. araantem, ipsam bonitalem, omnium bonorum causam, quae oronia condidil, gubernat, susiinet, quam CARO . Audislt quaestionem, el vicissim responsutn prsedico, adoro, colo, glorifico. vere divini ac sapienus illius Pairis, quibus resurC A P U T XVII
y % 9
"Joan.v, 39.
cui
eime explanat. ueierum quia nysseni coaex prompiu csi, t o i paginas ea dispuiaiione ad verbum, et ut ibi conlinens visilur, dcscribenda consumcre, opcra? prclium non videlur. Si legeris, non ponuitebit. Quae igitur bisce llacrineis recitaiis apud Philippum sequunlur, quibusquo liber hic secundus absolvilur, Lalina facere pergiinus. PONTANUS.
DIOPTRiE LIBER
TERTIUS-
CAPUT I . conjuncta sunt. Gorpus per se, nisi a niente ailjuMenlem citra corpus multa perperam committere: velur, nibil omniao, quamvis parvissimi nioraenti, corporh cum anima sola absque menle nullam facere potest. esse (unclioncm. Animam jusiam exhac} custodia ANIMA . l d vero qoonam pacto, et unde fiat, v i educlam, simulcum angelis collaudare Dominum, rerum hujus vitw immemorem : peccalricem in tn-dere nequeo. ferno suorum scelerum reminiaci. CARO . Mibi da operam, e l videbis. Gulparum, d e l i ANIMA . In secunda disputatione supra aflirtoasli ctorumque nostrorum, quae nocies et dies consciscianimam sine tabernaculo suo, hoc est corpore, n i mus, quaedara verbis, quxdam aclionibus, qua?,dam bil ncquc mediocrc, ncque magnum, in summa, cogitaiionibus (qui suul intrinseci scrraones) c o n t i nibil proprium, nihil cominuae atil medium agere. nenlur. Horum iriuin gcnerum divisionem rursus Num igiiur perinde se mens, ut anima, habct, et accipe. Quae opere et verbis peccanlur, in his mens ipsa quoquccilra corpus agere nibil potesi? carni sociam sese prsebet. Qua? cogitatione, eorum conlagia ad unam et solam aniiuam perlincnl. CARO . Mcns sine corporis opc multa soepeiiuino.ro agit, conim partim cum virtutc, partim <um vilio .. Dc anima porro quid ais? num si ex hoc
7W
DIOPTRA.
798
domxcilio discedat, sinc instrumento el mctnbris pertransibil in illo, el non sutoistet, c t n o n c o funt tion<m qtiampiam obire valel? Nuni scparata g (Oicet amplius locum suum . (>uae subjecla cst c l sola quidpiam agere potesl? liis senlenlia, eloquere, ei doce me. CARO . Anima rarneis exsoluta vinculis, ei ad DoCARO . Exterioreoi honiinem, ejusque gloriam minum suum egressa sinc ullo flnc crnn angelis fluxam et caducam cum feno a Davide coitferri tripudiat, divinasque laudes modulaiur, vocibus cerlum est. U l flos feni, gloria ct decus rerum non quae foras proferunlur, sed inlus laulum conislaram, ad breve lempusjiuraiuium, inquit. Et cipiumar : quoad judicii dies advenerit. Aniina, iinu quisque boino inslarfloris elflorcscit, facileque defl<rcscii ac marcescil, el fervore soiis ilertim inquam, quae vilam banc innocenler degil, isla exarescil, eidefluil, ei decidii, rursuroquc in lerbealitas conlingil. Quae se viliorum sordibus conram redil. Corpua fcnum, animam vero spiriium laminat, ct ralioni reddendajest obnoxia, ejus alia nuncupavil. Si in carne, seu corpore fueril animn, csl conditio, qune el locorura el personarum memolu agiialur corpus, eaque moiionc, quaa ejus niinit, in quibus, et CUIII quibus alicujus nefarie nalura consenlauea sunt, exsequilur. Si illa indo commissi conscienlia urgelur. Omnia reputat, omevolel, corpua nuiJum esi, perinde u l si nunquam nium species seciim gerit, el corum imbibere oblivionem neutiquam potest : sed aclorum suorum vixisset, neciu vila isia floruissel: nec dici potest, indelebilem memoriam rctinftt, indeque auTigitur, et cujusnam fuerit, ncc isiud illius, illud hnjus nomicruciatur,et poenam suslinct, quam verbisnemo ex- nari. Nibil a floribus, nibil a foliis, nibil a feno differimus. Vcrno lempore folia virenl, aulumno plicaveril, quae plurium illustriorumque de sanclis decidunt, dispereual. Hoc cum aiii, lum ChryPatrilusdoctrinaest \ Si igilnrob cogilationessuastorquetur,ulLitleris sostomus. ANIMA. Quid ego de anima abs le audio? Bona et sacris proditum esl, ulique memoriam habet, ei aliquo modo, el alicunde patilur. Si secundum a justa, corpore excmpta, malorum el a se cum v i vero dislat, etiam primum. Contra, si primo inest tio gestorum non meminit : sed inler angelos Dominum laudibus pnudicat * \ veritas, inesl item secundo. Ast q u peccalis involula b4nc excesserit, illa ct A.NIMA. Quid igitur David secus scribit ? In illo die, inquii. peribunt omnes cogitaliones eo- malorum suorum, et locorum, et personaruui merum *", quo videlicet spirilus a carne separabilur. minil, et improbc faciorum suoruin recordalur. CARO.Non ait cogilaliones , hoc est animae Quod si jusla et nequam anima substanliaB inlelligcntes SUJII , ambxque iisdem nalune diviliis praeproprias, esse perituras, sed coras et solliciludiiies bujus vilae, seu quas haec vit? parere consuevit, C dilae, in ulraque similiter eamdem memoriam redc exlernis, de domesticis, de cognalis, de liberis, pcriri oporlebat. Nunc, ut lu quidem aflirnias, de aliis, quae longe plurima in rebus bumauis vcr- anima improba ianium suorum scelcrum meminit. santur, de planlalione, de agricolalione, de aediiiea- Atqui consequens cral, bonam quoque malorum lione, de veslitu. Iloruni anima, cmn ex boc taber- memoria laugi. naculo rccesserit, plaue nullius recordalioncm CARO. Dubiiationem luara vide quomodo solvam babitura esl. Quae autem rum peccato el improbitibi. Pura puris angelis consociata, siculi supra late, voluplalum illecebris irretita faclilavil, horum oslendimus, et boua Hla splendida contemplans, prorsus, et laniummodo tunc mcmor manet. De illam liicem, illius voluptatis eleganliam, el divibis cogitalionibus scilo Davidem loqui. nitalcm, illa dulcissima carmina festum celebFanANIHA . Assentior. Jam hoc quoque superiori non kium, cxsuliat, deleclalur, et gaudio iriumphat. dlssimiJe, et aeque ex Psalmis depromptum mibi Alia ex alia voluptas gignilur, t*l omnes divinae explanes velim : llomo, sicut fenum dies ejus, sunt; ac niolestorum quidem univcrsorum oblivilanquam flos agri, sic efflorebit. Quoniam pirilus scitur (11) : animarum aulem in bac vita, quibua
l 7 1
" PsaJ. CXLV , 4.
Psal. cu, 14,15.
Jacobi Gretseri notffi

(11) Commodo sensu accipiendum cst quod ait, animam bealam immemorem fore eorum malorum qu.ne iu bac viia gessit. Asscril boc, quia anima lalis sccleruin suorum meraor non eril cum dolore et cruciatu sicul memores erunl animoe damnalse. Et banc csse suam mcnlcm, salis cxprcsse indicat ipsa Dioptra ad linem cap. 1 libri .
Scholia.
Sciendum, nos usque ad nuda verba et cogita- D et c Incumbit cogitatio bominis diligcnler ad tnalum iionei rationem reddiluros. Et ex verbis notlris ju- ab adolescentia sua. (Gen. v t n , 2 l . ) ** Gregorius Nyssenns. Omnino:hujus vit<eeventa stipcamur, condcmnumurque, ut Pharisai ei Publicani paraboladocel. iLuc. xvm, 10.) Decogiiationibus ut xanilas, divitiie, delicicc, gloria, paupcrlas, tribulatio, et quiecnnqne horum iimilia, tunc ab ip*is meporro et consiliis quid Deus per prophetam dicil, ausculta : t Ego autem operam et cogitationes eorummoria non teiwbuntur. Non quod animas oblivio venio ut congregetn. /. I.XVI , 18.) Et David : Dixit cat ei cccupet : ned qitod pratem regni c&lestis yoluptns rcrum tri&tium recordationem excludat, juxta enim in corde $uo Non requiret (/'*/. x, 15); et, Uiiusquisque cogital in corde suo mala (Psa/.xxxiv, l ; illnd: In die baioramoblivie mcJorum. *
% 9 9
PHILIPPI SOLITARII
800
liei graliam implorat, legilirae memoriam usurpat. ANIMA . Unde lioc noscam?qui9 auctor? At vcro pcccaiis coniaminala, siniul corpus relinCARO . Magnus Dionysius cx Arcopago lam decan quit, simul ad infcrnum damnaLa abducilur, c l cum taio, docius a magno Paulo videlicet, qui in coelum ltorrore rapilur, ibidem uUionem, cruciaiuni, guptertium raptus, u l ipsemet s c r i b i t , c l audilis illic pliciura reperit, calamilaieiu ieexspectaiam, doloverbis arcanis,et institutus doctrina nova, et ob id rcm iuimeiisum,labescitque iacrymis et geuiilibus. quoque avis coelivolans nominalus, quae ibi didicit, Tu.ni cogilaL, considerat, secum diaquirit, qufnam aliis [revelavii. Tradidit aulem coeleslis ac princiIn lantam serumnam et in ilJas tenebras inciderit, pis illius militiae novem esse onlines, qui commuillicoque ab se acta occurruut, et meminii, et nitcr angeii appellantur : sed ordine et statu inler conecia est, et ipsa conscienlia torquelur \ se differunl, omnesquc in tres ordines sunl disExemplum rei illustrandae graiia producam. St tribuli * . quispiam maleflcus et bomieida caplus fuerit, adPrimus ternarius Cberubinorum, Seraphinoruni, buc slillans eanguine, et cruento pulvere sordidus, et Tbronorum vocatar. E l bi bymnum concinunt Iiabonsquo raanus ei pedcs currentes ad malum, venerandum : < Benedicta gloria Domini omnipoqui in ligno malediclo est suspendendus, cognoscit tcntis de loco sanclo suo. > Medius Dominationes, qua de causa tanlum sibi supplicium irrogelur, et Virtutcs, Potestates complectilur, qui quomodo ad morlem maxime miserabilem condemsolent .canere. Ultimus Principalus, Arcbangelos, iiatus sit. Hinc et aliarum c&dium redarguilur; Angclos comprehendit, quorura hymnus est trigebinc conscientiae telis ilerum consauctaiur, qua; ininum AHeluia, quem divine et sinc fine vocibus illum universorum sceleruui suorum commouefa- non vocalibus concinunt. Haec duo propbelao, divicit: sic tu raihi aniiraro quoque suppliciis addiclam nus Ezechiel, et magnus Isaias testiGcantur. se habere inteHige. CAPUT I I I . CAPUT I I . Humanam naturam dlgmtaU angeli* anlecellere, Angelos sine instrumento corporeo divinas iaudes duabus potissimum de causis. Christi sponsam et celebrare. Eos ter tribus constare ordinibm. Vnitisreginam e&se. Quantopere Sponsus eamdem in cwlo cujusque ternarii qualis hytnnus. honoraverU.
,0
ANIMA . De canero de menlibus disserc. Scriptura sane eas docet vacare corporibus, et inlelligcntiu constantes, et rainistras ac flammam ignis, et divinas, linguae, oris, labiorum expertes. Qua igilur ratione Doininum collaudare non desinunl? C CARO . Mentes, seu ccelestes illi animi, nalura simplices sunt creali, ut a Scriptura sancta docenmr **, eihymnis Deum colere non cessant : non quasi quodain organo seu instrumento corporaio illum compellanies : scd alium quemdam sonuni edentes, cilra pausam canticum ci iriOdulanlur. Sublilissimara aulem sonili naturam, lanquam mentes, canlum ei voces suavesonantes inire amam, el hinc quodammodo vocibus internis Domino canunt, ut inde ad eum mclodia dulcissima pcrveniat. Sed hujus melodiae sonuni nibil cura corpore commune babereexisiima, qui non auribus, non ore, non lingua indigeal: verum absque prolaio forroatoque sermone, \oluntale et raiione inter se ommunicanl,et irigeminum illud Sanctu* oinnipoieiili Trinitati concinunl, dicentes :iBenedicla gloria Doiuini iuomnia saacula de locosuo sauclissirao > flis iribus verbis bymai angclici continenlur.
1 9 f , e
ANIMA . Obslupcsco super his, obstupesco super Ulis quae congressu antccedcnte disseruisti, i n quibns, capile 15, de secundo Cbristi advenlu dispulans, sanclorum catervas gloria ipsos angelos antecessuros asseruisli. Quae oralio lua nondum mihi i i l credibilis. Ilaque praBila piihi boc oificium, ct scrupuluin exime. CARO . Nibil inopifialum, ncc e cerebro meo dicam, ne lu sermonem meum pro. nibilo ducas, et rejicias. Probalioncm e sacris petitam Liueris adducain, indeque difticullaiem omnem discutiam. Ex Palribus enim anliquis inlerrogat quidam adicubi a l i u m , eideui viue instituio el sapienliae consecratum bis verbis : Dic mihi, honorande Pater, promptoque ac libenti animo erudi me, qualianam smu bona il|a a Cbristo nobis donala, < in quae et angcli prospicere desideranl > sicul princeps aposloJorum Pelrus ait. Respondil ille in bunc raodum : Opinor ego, desiderare angelos ut in natura.ipsorum.quemadmodum eliam innoslra carne, secumium subslamiam suan) Deus Verbum ipsorum conditor inbabilel. Desideraut rursum ut ipsorum quoque nalura a nobis adoretur ei glorificetur, i n I I C ) r . xii, 2.
9 1
Hcbr. i , 14; Psal. cm, 4.
1 9
Ezech. m , <2.
t 9
1 Petr. 1 \%
1
Scholia.
* Anima peccatori$ et ipsius peccati speaem, el sacerdoies, diaconos, hypodiaconos, lectores* monacho* et sacrum laicorum cmtutn. AUcubi sic et tot locum ipsum, et personam quacum peccavil, posl legi recensilos ecclesiasiicarum dignilatum gradut excessum e vita meminit: et *t peccantes cor nostrum vulneramns, et ialere comcieniiam nostram non pos- apud Grwcos: patriarcha,metropolita,archiepiscopu$, sumus, quanto mtnus peccantes quidpiam Deum ia- episcopns, hieromonactius, presbyter *eu papas, monachus, diaconus, hypodiaconus, anagnostes. Monacki tere poterimus? ' Sciendum nostram quoque Ecclesiam habere no- quoque , prueposilos, seu tem ordincs, ad imilntionem virtutum cwlcslium : habebanl. patriarchas, metropolita*, archiepiscopos, episcopo$
9 % t 9
801
DIOPTRA.
1 0
802
throno Chcnibico, et in sinn Palris scdcns, quom- c Astitt ivgina a dcxtris tu;s in v^slitu dcauram. admodum noslra natura in Christo ab ipsis, et ab cicumdala variclate (vcslc scilic^t aurca ct fnnomni aspociabili inaspcclabilique crealura adora- briala). Visne ciiam hujns calceanienla videre? lur. Desideranl babere clavcs regni coelorum, et Paultim nympbagogum audi : Calceati pcdcs, in sedere snpcr duodecim ibronos cum Cbristo judican- praeparalionem Evangelii pacis . iPlacetncintueri tes sicut iii die judicii piscatores cum eodcni j u - cingulum, u l a verilate circumdaUini? Succincli dicaluri snnl " . DcsideranL tanta apud Cbristum lumbos vestros in vcrilale . Avesnc eiiam aspipoliri liberlalc, quatita polilus esl, qui superpeclus cere ejus pulcbritudincm? < Non habcntcm macuejus recubuit * \ Dicam libi quod majus est bis lam, ncque rugam, ncque aliud hujusniodi . omnibus. Aflirmai Clirislus. cum veneril in die j u Tola puicbra es, amica mca, el macula non esi ir> dicii, virtuies cadorum commolum i r i prae limore lc . Visne cernerc pedcs? Quam speciosi peillius justos auteni cfacict discumberc, c l transdes evangelizanlium pacem ? > E l cum ila cam iens minislrabil iJl.s *. Hacc clsimilia a Christo ornaveril, non venil lamcn ila ut oslendat, c l exdonala sunt nobis doita,in qure ci angeli prospirere, bibeal iili gloriam suam, ne iminensilale pulcbriid esl, inirarc desiderant; Tum altcr ille rursus ttidinis suac ipsam percellal, cl a mente dimovcal; inlerrogai, quid ita landcm Cbrislus naturam no- d vcnil vcstimenlo cooperlus, sicut sponsa costram plusquam angelos glorificavil et diligil? Oc- operia est. Non illam sufsum accersit, sed ipse ad currit interrogatus. Paulum audi, qui lc modmn eam descendit, in hoc quoque sponsi lcges obserincarnalionis Cbrisli. el mullae bonitatis ejus crga vans, qua ille spofisam jubeUur convenirc; stctit et Paulus a i l : < Propter hoc rclinquct hoino palrcrti nos doccbil. Ait enim mysteriuni, quod praet malrem soam,ei adbaerebit uxori suaj.Sacramcndeslinavil Dcus ante siecula in gloriatn nostram, csse ojusdcm ad nos bomines advcnluni cl beni- lum boc magnum esl : cgo auiem dico in Ghrisro gnilaiem. Favet ilaque et complectilur Dcus buet in Ecclesia . Cum vcnisset igilur 1n c j u s d i manuin genus plus quam ullam crealuram, idquc vcrsorium, inveirisseique rugis obsitam,squalidam, duabusde causis : primum quia est plaama, et opus nudam, sanguinc inquinaiam, lavit, unxit, veslimaiiuum suarum, c l quiddam prseformatum oeco- mcnlo tnduit, cui simile non est reperire, facttis. ipsemct ei vestimentiim, el sic eani sibi copulanomiae sua?aniinal,quodsubaspeclum venil, el non lam in coelum subvexit, cl in superis coliocavii: venil, iuorlale el immorlale, perinde ut Chrisius; f Supra principatns, virtutes, poteslatcs, ct supfa deinde quia cognatus nobis, el cjusdem subslaniiae, ejtisdem generis acforma?,liomonalusvidelice?. ^ omne itomen, quod noniinalur non sobim in hoc Ac proinde naiuraliler dedilus est, el diligcit coscuto, verum eltani in f u t u r o . Vidisii honoris gnalos, ct generis sui substantitcque socios. lla?c magniludinem : vidisli dignitalis majrstatem. Q u pra:posilus monaslerii ad monlem Sina, qui el coedibus ferebalur, qua? pcr tcrram irahcbatur, cant gnoinenlo Sinaila diciiur, quem si lestcm admi!iii tanlam altitudmcm saslulil, m ci angeli quoquc th (el dignus esl admilti), dicito. assislant. llla capiiva, i)Ia abalienata, illa mereirix^ illa impura, >idisti in qnantam aHiltidinem ascenANIMA . Teslem bunc amplector, snscipio cl apdit. Quoniam enim capui nostruin sursum cst, i b i probo : merelur inprimls lldom, ei audoriiaic que residei, nos corpus ejus, ejusdem gloriac parralet. Quod si sccundum apposuer s, libi ca proticipes sumus, si famen slamus. Cernis, ut qunc picr gratiam babcbo. Nam duobus poiius, aul i r i sponsa est, cadem tilia : ei quac filia, eadein ct bus, quam nni credendum audio. sponsa sil? quod sane in corporibus humauis non CARO . Non alterum solum, id quod pclis, sed lerdalur : ubi aliud boe, aliud illud. ln Dco aulcm tiuin quoque,si requiris, el plures addam : nempe ulrumque reperimr. Ipse siquidcm per bapiisniuni Paulum, Davidera, Chrysoslomum. Tres hi divino aqtia perfusam regeneravH;; ipse cam sibi conjugaprubali lesliinonio, c l Iria ora Verbi, clare doccnt, naluram bumanam esse sponsam, c l reginam asian- \y v i l ; ipee illi pater, et sponsus. et Domtnus flcri teni a dcxlris sponsi myslici, ac Domini. Cujnsquc yoluit; imo voro isluc ipsum quod ei Dominus faborum dicta cl sentcntiai ad vcrbuni, el ab inilio ctus est, mullse advcrsus eam caras et benignilatia reciiandae sunl. Paulus iiaque de hac sponsa sic indiciuin est, lnancipium da3monum, hidibriam seail : < Despondi vos uni v i r o , virginem caslam ductoris, sibi in propriam peculiaremque debgere. Aiqut ille non modo famulam suam, sed ct llliam exbibere Cbristo . E l Joannes Baptisla, idcmque Pnjecursor Salvatoris : Qui babet sponsam, et spousam suam fecit. Vcre el aple exclamcinquit, sponsus est Scd sponsus quidem ca- i\)us: c Quis loquetur polentias Domiui, audilas ducus aliquanio post nuptias de aistu amoris mul- facict omnes laudes cjus ** ? Et rursum: Quid lura remiuit; nosler aulem sponsus aroorem som- retribiictnns Domino, pro omnibus qux rclribuit pcr inlendil elaugel. Meminil iiem David bis verbis: n o b i s ? Quid cuiiu cum lanlo bonore conferri
s t M 3 8 8V ai s e ,T 1 8 H
Matlh. , ^9. L u c . xu, 57. l COY. * Malth. xvi, 19. " Mallli. xix, 28 "Joan. xi i,25. Psal. XLIV , 19. Epbes. vi 15. Ibid. U . i i , 1 seqq. I I Cor. , x. Jnan. , 29. Ephes. , 51, 52. Ephcs. i , 21 Psai. cv, 2. Epbes v, 27. Cant. iv, 7. ha. L U , 7 Psai. CXY , 12.
M 11 I V M 86 8 7 1 8 n
f B
te
1 7
803
w
PHILIPPI SOLITARII
f04
potesi? cum primiiUe gcncris noslri , quod lotics in rcgiam sese congregaturum, et una cum illa de core clgloria affccturum fest pollicilus : Ubi citim Deum offendil, negleclumque el conlempLum jacuii, lam subiimi loco considcant, lantamquc clariiu- sponsa iilii mei, iuquil, ibidcm c l gcnus ejus universum esse, Ijuslum dccorumque judico. Postdinem oblineant? Et isla quidcm de sponsa l o l i quam urbis incola? sponsam conspcxernnt, senatus dcra verbis Joannes Chrysosloimis. et consilium, magislratus, exieriorum interiorumCAPIJT IV. que ordioum coetus, obsiupesccre, ambtgere, et Quandiu, et quam studiose Dei Filius sponsam sibi limore qiiodam corripi universi, ccritenies rcm qua*siverii: quibus ipsam ornamenm cumuluveril, maximam, et a suo gcnere alienam : filiits nempe cleganti parabola demomtrulum. suas, illi n a t u r soeieiale conjunclas ac domesticas repudiari. N6n enitn apprehondil genus doSi porro quae dicla sunt rursum exemplo illumcsticornm , nec ex illis, sed unde sibi agcivit, slrari cupis, afferam, quod ad fidem pariendam giiiiicial, cognoscesqtie cum admiratione quod qna- inde qttamvis de peregrino genere sponsam adduqjere voluit. Quotics igilur regi cjusque filio regi ris. Audi igilur altcnle, et rationem adbibe. Eral laudcs et honorcm divinum oblaturi sunl, etiam quidam rex poleus, dynasla incomparabilis, qui
u
babebal urbcm regiam, cujus incola? c l plurimi, el optiini. Eidem rcgi crat filius venerabilis, cui paler uxorem despondere volcns, puellas civium illorum snmmorum, ac principum filias sibi praetereundas censuil : animo, inquam, et forma speciosissimas, fclices, boneslas, beuc audicntes, inclytas, elegantissimoriiui ct laudatissimorum perilas opcrum. Capto anlcm consilio filium cmiliit, uti pcr omnem crealuram sibi indaget, et consociet sponsam forniosissimam, suae gloriae majeslalique proporlione respondenlcin. Sibi cnim nobiliuin illoruai, dc quibus dfxtmus, filias non ila placcre aiebal, ut ex iis aliquam filio connubio jungi vellel. Filius, peragnatis diligonlcr creaturis, pcrluslraioque mundo terreno, el urbibus. et regionibus universis, vicinissuiis el remolissimis, lnari et insulis, el lo- ' cis onmibus, loto orienlc c l occidenle, scplcnlrione et meridic, in bac peregiiualione mansil, ut mibi discere conligit, mulloruni aunorum periodo : nempe ut raiio subducilur (sccundum Graxos) quinque uiilliiim.el omnino quingenlorum. Tandem ul singulari pulcbriludine conspicuam (perridiculum vel diclu lantun)) mcrctricem lascivam pro sponsa sibi dcligil, piacularcm, abominandam, vilein, sordidam, ul crat, squalidain, ut invenif, morbidam, labore confectam, penilus dcspoclam. Eam vero ad lavacrum adducil, purgat, unguenlo ungit, inlaminalam reddil; stigmala delet, vesle pulcherrima induit, cui similem haud facile invenias. Altt eam cibis deccntibus, victuque exquisitiasimo, et D posiremo in palaliuni suum sursum ducit. Quam 111 rex ille magnus, et parens vidit, dilcxil, el amav i i , ei aspeciu ejus mirifice recreatus, corona i m posila ut reginam honorayit, subitoque in eodem tbrono illam sibi assidcre fecit, et totius regni sui hajredem instituit. Quln etiam sponsa? bujus geous
^ I C o r . X Y , 23.
4 1
sponsain, assidentem et tbroni conaorlem, uti diximus, cum religione ct tremore volentes nolentcsque adorant, non sine timorc et slupore, omntum cogilationcs superanteni prius damnatsc gloriam majeslatemque inluenles. A.NIMA. Audivi paradigma. Nunc idipsum fac mihi intcrpretere. GARO. llcx maximas cst Doininus omnipotens, el Rcx glcriic ; civilas cst urbs illa coBleslis, cujus opifex Deus. Indigense illius, ordines aniinorunri; borum filiae, angelicoe mulliludines. Filius tiilectus, Verbum et Ghristus meus. Gencra crca~ tnrarum, nalura communis hominum : quain aulem ducit sponsam, paietcssc naluram mortalem, quam ex Maria Virgine assumpsit, cnm qua tandcm ad Patrcm esl rcversus. Gognali sponsx et propinqui, sunt qui a Gbrislo nomen duxerunt. Reliqua paradigmatis libi nota esse arbilror, ut < l Scriplurarnm te>tinionia, qua;, ut poiui, ad asiruendam orationi rncue Odem, produxi. Horum si lu quid nondam assequeris, vereor ut menlcm sanam et imperlurbatam gera9. Scd me missam fac, quaeso : noli mibi cxhibere molestiam : ad obsurdescentcs auivs amplius verba faccre ne.queo. Nalura mortalium jam indea Irangressiotie despicabilem et Huxam, naiurae divinilatis, omnia saperanti bypostaiire socialam et colligatam esse, hoc est, quod dixi, populum sanclorum sttper omnes angelos gloriflcatura esse. CAPUT V. Nalurcehumancecum divina conjunclio, collalione qua* dam deelaraiur cum exaggeratione lanli beneficii. Alleruro el breve paradigma tibi proponam. Aurumelplumbum nalura discrepant, distantque inlcr se quam longissime. Si igilur qtiispiam aurifex varia ralione ct arlificio usus, plumbum in aurum probum mulaverit (12), el i u se solertem ingeaio-
H e b r . n , 46.
Jacobi Gretseri noiffi. (12) Siniilitudo de plumbo supra nalurain in aumulari, jam exemplum Eulvchianismiim olercL rum converso, dcxtre accipienda, ci ad inearnaiio llaque legitimus scnsus esiîsic : Sicut uiaxim.i nis mysierium accotnmodanda esl. Nam ul aliqua plumbi dignitas foret s\ arte ila cum auro conjungi feimilitudo sit, ila utriusque mixluram concipere posset, u l venimessetdicere : Pluiubuiii esi aiirum: debemus, ut utriusqiieiiaiura post unjonem distmcu ita maxiina humarue naiur.r dignilas csl, p<stquam et inconfusa maneat : nam si pouamus confuiidi, sic cum divina csi uniia, m vci um ui dicere: Homo aut naturam plumbi desincrc cl pt-nilus in auruin csl Dcti5.
80*
DiOPTRA.
snnque arliiiccii) ostcnderit, hoc novam, admira- nunquam audiviab aliquo 7?0/^?9bile, ct maximum vidcbitur, ncmpe plumbum s:ilorum nominari, tanieisi angclus cst subslanlia pra naturam in aurum convorsum esse, et aurtim nobilis, et crealurarum exccllcnlissima, deiiali adbuc aurum manere, ctiam posl niixliiram, c l faiuiiiaris ct cognaia, el menie dunlaxal pcrcipilur. plumbum evasisse i d , quod nalura sua non erat. Eiiam baoc Scripiune sunl ad gloriarn - hominum, nos omnes apcrle Dei iilios nominantis : t Filios Sic el tnibi de nalura humana vili ei abjocta ratiogenui, inquit, ei exallavi *\ > Et iterum: Filius einare, eam a Verbo in naturam gloriosissimam mens priniogenitus Israel * \ Angelum aulcm nec imitaiam csse. pelagns bonhalis, gralia lanli doni l inagntindo benignitalis. Proh divinas misc- deuin, nec filium, aut sobolem usquam appellavil**. rationcs! proh immensum amorem,'qno Deus buma- Taniummodo flammam igiiis, et adminisiratorio spirilus appellat . Hujuscemodi, etlot tesiimonia, nam naturam dignatiis csl tanla gloria, clarilalc, Grmanienlum demonstralionemquc solidani rei prodivinis charismatibus, c l usque ad finem, ct usqne positse alluli,ct doguia islticjam ad lldem confirmaad extrcmnm dignatur*! Nos profanos, perversos, ct ingratos, audacissi- tum esl salis.Qui aulem basconfirmaliones aspernatur, c l nondum rccipil.non esl ille fidelis,et desipit. mos, pessimos, petulantes, pcrditissimos : nos a quibus pulehritudo iinaginiscorrupta cst, a quibus CAPUT VI. (utsimul et semel dicani) nibil nisi turpiludo pcrpelrala esl, per invidiam illius invidi lyranni, ct Creaturam aijusqne generis, swculo quoa exspecta* i f i a s , novarn fore. 1'aradUum, velus Adami habiuialefici. Qui prius fuimus inglorii, qui canes rataculum, peraclo judicio nullum fore. btosi, qui ferocibus bestiis iinmitiores, ct donum recepimus, et gralis omnia, ct gloria angelis supeANIIIA . Accurate rcm cognovi scrmoncmquc tuum, riores facli sumus, quod maximum, et oplimum, ct divinse misericordire pclagus obstupesco. Video enim in quantam gloriam sublaius silboroo, quanct sine comparalione pneslanlissimum. Qui vcndili lumque cceleslis mililia* principes anleccllat. Quoeramus in serviluteni, in liberialcm vindicati sumus. Qui eramus inimicissimi, declarati sumns niam autem sccundo colloquio de Iripartita anima, filii el ha-redcs, et bseredes quidcm Dei opificis seu triplici vi el poleslatc anima* dispuiationcm feliciter absolvisli, el nt se post resurreclionem ei conditoris, cohaercdes aulom Cliristi , qucmadmodnm osiensum esl, et conformes, et ibroni, anima babilura, quomodo videlicct scla ratio i i i et gloria* supremae consortcs. Dcus homo factus ea permansura sil (13), demonsirasti: et in boc est, u l bominenrquem mantbus immaculalis fornta- lertio, quod de sanr.lis quaesivi, quomodo majorea vit, dcom faceret. Hoc csl illud roagnum prorsus angelis futuri sunt expiicasli: binc jam niihi boe tlivinumque mysterium, quod omnem cogilationcm, cxsequere, qnomodo coBlum, tenra et alia immnscientiamque, seu burnanam, seu aiiam superiorem landa sint; el quo pacto omniaad alium meliorem superal. lllud vero est admirabile, et animadver- habilum redacta, nova fient, nti scriplum est " . tcndum : Defecimus a Conditore a quo prius desci- Indicasli enim de schcniale mulationis tunc fav i l primus angelorum ; non lamen c u r fuit Deo clurae. Nunc dilucidius hujos rationem edissere, ut is ad se revertcrelur, nec reversus esl, nec ad ecquid omnes creaturae immutat c, rursum ornatum prislinum loctim revenil. Ilomini autem lapso suc- suum cilra mulalionem aliam posse*sure8int, quas currit, el ad primnm slatum, eoque majorem illuin David enumeravil sigillalim bortans omne opus reduxit. Aliud sidixero, ilerum obsiupesces. A u - I>ei, oronem naturam ad laudandum Doimnum . ci qnas (ernarius pnerorum in igne salvalorum dio plane Scripturam semper Deum pradfcantem, inducit, coelum, et duo lumioaria solerc et lunam^ ni hominum, animaruni, pauperum aojaulea) ;
l i 4 t k1
* Roui. V I I I , 17.
Isa. , 2 .
" Exod. iv, 22. * Hebr. i , 14.
* Apoc. xxi, 5.
* Psal.
XLVIII
et
CL.
Jacobi Gretseri
(15) Ait, solam ralionem post resurre* tionem in anima mansuram. Hoc non idco>dicil quasi potcnl\& sensiiiva3 in anima corpori gtorioso uuila non ainl futurae, sed quia oiuaes cum aciibns suts, quoe exercebunl, perfecte subjicientur rationi; et proinde
not.
omnis rebellio inter appclilum scnsilivum et ralionem cessabil: quasi sola raiio in anima inesset, quia ipsa sola dominabitur, ncqne ulla facullas sesc imperio ejus opponcl, u l jam iieri coftsuevit.
Scholia.
* Chirographum, quod Deus aduersus Adamum con- D donum isluc imrnobile. iuconcussum, et gratiatlabt scrip*it nempe hoc, tQuocunquedie comederisdeligno, lis est; quando nimirum et corpus nottrum morte, et innumeris mi$eriis liberatum fuerit. Uccc enim e$t morte morieris, diubolus relinebat nec reddebat, donet Christus cruciaflvxus id ipsum delevit aique concidit. et dicitur redemptio. Quam eamdem charitaletn erga nos perpeluo comervat. '* i Cui enim dixit angclorum, Filius meu$ estu? > Non enim nostri curam uc providentiam dinmit : sed El ilerum, < Nen enim angclos apprehendit, $ed se. ei rogat pro nobis, quod summi amoris ost, non solum men Abrahce apprebendit. {Hebr. n, G.jMrc enitn quce $ui muneris sunt (acere, sed alium quoque pro naluram angeli, sed hominis suscepit. Natura quidem filii hominum : houore auiem, el gratia filii Uex *nobi$ rogare. Chrysosl. Quanquam fortaite filii Dei facti sumus, mus: sedsi imagincm cjus in virlute positam illi putamen id usque ad ultimum tpmlum inccrtum est. ram incorruptamque conscrvaverimus, lum demutn donum hoc con&equcmur. Quedeslsi cum bona spe vitam clauserimui, tunc
9 9
807
PHILIPPI SOLITARII
803
inccm, slellas, arc, grandiurm, glacicm, pruiuam. inquil. dicimus vobis, in vcrbo Domini, quia nos, qui vivimus, qui relinquimur, simul cum illis ranivent, imbrcm nivalem, igncm, vcnlos, colles, pieiuur in nubibusobviam Cbrislo in aera *, aliis inibres, fulgura, rorcm, ncbulam, frigus, scslmn, ad pocnas inferni reliclis, quse novarum istaruni iiociem, diero, lerram, ligna, colles, r.livos, vallcs; omne replile, volalile, . jumeula, beslias, abyssoa, crealurarumulililas?Domino, inquam, ac Deo noslro tenebras, draconcs : et quidquid bumi nascitur, extra universum exsistenle, ei super oniriia in gloLerbam, arbores, fenum; maria, ccic, fluniina, ria bcaltludinis suac ineffabilis : bominibus aulem ila so babenlibus, ul bi quidctn ad lucidas, illi ad fonles, lacus, c l omne quod niovelur in aquis et caliginosas cl lenebrosas sedes abeant, quod antea naial . An igilur singula quae hic reccnsuimus, demonslravimus, quorsum iila praesianlia r l novicl simul etiam locus Eden, ut sunt modo, ita tui^ las croaiurae, ct a nonnullis exspectaluui ila senfulura sinl, age perspicue doce. CARO. Eiiam liic doctrinam sinceram libi iradam, sibile coelum hemque sensibilis el desidcrabilis tcrra, quando, qui regnel, el frualur ipsis, nemo ci ne dicia, u l tncredibilia, improbes, tcstes promaui sanctos, virluteque insignes, et mox proba- eril (14) ?Scd baec iiifanlium, c l vix boiuinum, et a sanitale mcnlis delurbalorum, judicio corrupiolionem baiiddisceplabilemaccipies. Adbibcaninnim bis, qurc bic ad vorbuin c\ iia a mc ropelila audies, ^ rtim,ct a ralione male babcnlium commenla sunt et intelligcs qtiod postulas. Aliud sapicnles vani, Quid igilur ? inqnil, qua de causa cosli calore soioccullorutnque iuysicriorum scrutatorcs dubilanl, vcnlur, el clcmcnia ardore liquescent novos cl nobis in quaeslionc ponunl. QtiacrmU nosse, aulcm coelos, et lerraro novam, ex promisso ipsius quale boc univcrsum jam dissolulum, boc csl omcxspeciamus? Ubi ergo isla nobis promisit, exquinibus dciecluni vivenlibus fuiurum credamus; ramus. Quando pietaiis gradus nobis cnumerans, quod illud novum cochm, quae nova tcrra, ui ail ascensionibus oovein, deciinum gradum apposuit, liujus siientia? corypbams ; el nuin in Paradiso voiuler illos etiam novuoi ccelum rcccnsuit. Aitenim : Uiplalis planlaio in Oricnlc, in quo Adauius protoc Bcali pauperes spirilu, quoaiam ipsaruui esl rcplasius esl collocalus, santli babilaturi sinl. El nuin gnum ccalorum . > Deinde : Beali mites, quojn illa nova lerra peccalores supplicium experluri niam ipsi possidcbunt ierram > et, u l brevis *inl. Verum siiblimior istorum notilia penes cum sim : < Gaudcle et cxsullate, quoniam merces vccst qui ex nibilo fecit onwia, cadenique poslca slra copiosacst in coells . In quibus tandcm cceimmulaturus esl modis c l rationibus, quas lingua lis noslram mercedem lnullam iore spopondil ? In nulla eflari queal. Tamen respondcmus illis ad Q quibus, ut meminil Pelri oraculuiu juslitia baliunc modum : Quidquid faclum esl a principio, bilat.Qnis igilur csl justilia? Deus. Si ergo Sol proplcr aliquam causam oinnino factum esl : causa juslitiai in novis illis co3lis babilal (ut Scriptura Ula fuil boino. Omnibus itaque liominibus posl unidocet), Dcus aulcm exlra omne esl, dissolulaquc \crsi rcsolulionem in unutn congrcgalis ad judicrealura in scipso manet, simililcr et semper cxsiciuui, ul quisque pramium condignum feral.juxla slcns, clnunquam esse dcsinens, nec in illis alio sanclum uraculum ; inquit enim : E l ibunt hi q u i quodam modo creatura babilabit, divinius ulique, deyi in vilam ouernam, illi autcm in igncm extequam in lumine inaccesso, iu quo babilans Deus, -iorein el aHernuni , > non inierccdenlc alia eausa, amicilur lumine Umquam vesLUoenlo % el sanctos nisi ipso bomine, cujus landcm gralia alia rursufii suosdivinos reddil. Deiiidc juxla Sfii^pluram mucrcalura ab Opiflce, nova, aspectabilis, ct objccla lata et alierata crcalura, inoorruplionem suscipiet scnsibus fiel? Si namquc crcalura omnis, ab i u i ul nos, nec inleribil amplius, niulata el a serviiute lio cx eo quod non eral, proplcr ipsum homincm libcrala videlicet: Liberabiiurenim el ipsa croacxsislcre jussa esi: si Dcus ilcrum uovum ccelum lura a serviiute corrupiionis, in liberlalem glorbu el novam lerram edeclurus esl, id eum facerc ob filiorum Dei Quod si libertas elcclorum Dci. aliquam cauftam o p o r t c l : haic aulcm esl homo, ^ divina est, et splendtdissima gloria; Eriini cnim, diximus. Aliis porro (ut alitcr ista cousidereinus) inquii, sicut angeli Dei , uiique libertas crearaplis in aera ad occursam Chrisu, el sic semper mrai similis erit. Non tamen sors safldorum rorcum Domino fuluris, ut Paulus aii : Hoc eniin, sus inipsaeril, quandoquidemse cumCbristo re8 w 8 t ei %8 f M
v.3.
Maitb. x w , 4G. Dan.m, 1 seqq. I Thcss. iv, 16. Ibid. 12. * Ibid 4. 1 Peir. , 15. Psal. ciu, !.
88 8 4 8 8 8 8
8 1
eT
U Pelr. , 10 ; Isa. u , 6. aLillb. BAm. VIII, 21. Matlh. xxu, 50,

8 8
, f
Jacobi Gretseri uo\&

(14) Hic el in capite soquenli dispalat de rcnovatione nmndiel crcalurarum post exircmitmdiem j u dicii. E l recie qnidem. Non enim ncgai hanc i n etauraiionem : elsi negal niundum bimc sensibus expositum, ideo renofalum i r i , quod sit fnlurus doniicilium bealorum: non eniui in bis terris degent beali, sed cum Cbristo iit coelis. Sob finem capitis seplinii dubium -movet, iiuin baec qualuor eleinmta, ex quibus nunc muiidus bic inlcrior coagmenlatur, perinansura sinl. Nec solvil dubiuiu, sed iiisoluuim rclinquit. Caelerum communis theologorum scntenlia esl, eleinenta isla ut el corpora coelestia sccanduin subslanliain suatn perpctuo mansura ; lantumquc in illaeonimuni rerumreparalione accidentaliter inuialum i r i . De quo fnse ei docle scribU Franciscus Suarez lom. I I in parlem S. Tboma\ disp. 58, ubi etiani accuraie explical locum iUum I I Petri : Cceii antem nunc sunt c i c , igni reservuli in diem judicii, etc.
9
810 :\. 8*9 gnuluros exspectabum . Cbrisliis enim u i Deus, ruplibilis creala, propter hom.num peccata corru ptlbilis evasit, qnando et nos ex incorrupiibilibuft et qiiem nulla circumscriptio drfwiit, ab eis non separabitur : sed ubi illc esl, ad dexleram Dei Palris corruptibilcs facli sumus. Vult igitur creatura, i n quil, hominem in suam incorrupiionem restilui, sedens, illic iiem onines, qui Cbristum in ee vivenquod in resurrcclione fultiruin eet, et ut ipsa suam tem el Iqqucntem babucrunl, pcr spirilum erunt, denuo adipiscalur. Homine, siquidem, proplerquem sicnl ipsemei Deus Verbuin ad Patrem dixit : crealura co?pta cst corrumpi, ad incorrnpiionem Paler, quos dedisti mihi, volo ut ubi ego sum, el reverso, ipsa quoque ad suam incorruplionemipsi sint mecum, ut videant gloriam mearo, quam rcvocabitur *. dedisti milii. GJoriam enim, quam dedisti mibi, Tolum autem prosopopoeia qiuedam eet, el bodedi cis, u i siul unuiii, sicut nos unum sumue. norum ampliiudinem declarat, ostcndilque nos hoc Nuu pro iie aulem rogo lantum: sed pro iis, magie studere debere, u l gloriam istam ei incorqui per verbum ipsorum in me credituri sunt . t rupiioncm assequanuir : siquidem el creatura id Quod si libi, boroo, clara est paradisi voluplas dcsiderat. Gave enim exislimes, inanimem, scnpolius, miseret nie infelicilalis luae. susque cxperlem crealuram vere hxc exspectare Habcs primum ac solidum leslimonium : secun
M
dum et tcriium quoque, u l cupis, aecipc. Magnus ct senlire ; auleni T^hemenieiff exquippe, etsapienlissimusCbrysoslomus, ipsa fcstiepectationem significal ' Quod aulem sequilur, t Revelationem CJiorum xilas, ea qiwe Paulus ad Romanos scripeit, sapienDei exspectat: id est, finem, qtiando apparebit, ier exponens, ila docet. Sunt autem verba ipsa quinam sint filii Dei, et qui iilii diaboli. Vanilali rccitanda, ul se babent. etiim creatura eubjecta esl, > id est, corruptioni. CAPUT VH. Hac enim condenmata est propler pecrata noslra. locus beati Pauli ad liomanos : < Nam exspectalio Non voleus. > Ghristi polenli ei boc argnmencrenturaeftliorumDei revelalionem exspectat etqua> sequunlur, ex S. Joanne Chrysostomo pro- tum est, invitam subjicere. < Sed propter euro qui pemodum exptunatur. Slatum corporis beati in hac subjecil eam in spe, quouiam ct ipsa creatura l i vitu perfecte non cognosci. berabitur a servitute corruplionis. Ita, inquii, Ilunc sensuni habet, quod a i t : Inleritus capax et ipsa liberationera exepectal. Sub spe igitur libecrcatura facta est, Deo ila volente jubenleque. Vo- ralionis subjecla est. Deinde boc ipsum interprelatur, quomodo in spe, Quia el ipsa crealura H Juil autem noslri causa. Quoniam enim bomincm inlcriturum nulrilura erat, ipsara quoque hujusce- Q berabitur, inquil, in libertatem gloriae filiorum modi csse oporlebal. Neque enira corpora corru Dei. Puta, propter libertatem gloriae, hoc csl, pi.oni subjecla, a crcatura, qusc essct a corruptione propler nos erit et crealura incorruplibilis. Sicut alicna. sustcnlauda cranl. VerunUamen non laiis enim propter nos est corrupta, sic vicissim promanebil, inquil: sed et ipsa creatura liberabitur a pler nos erit incorrupta. Quoniam in liberlaiem a servilule ininiici, id est, a corruplione. Deinde corruptione vindicabitur, utpote corruptionem i n signjficans, quando hoc, et per quem futurura sit, corruptione mutans. c Scimus enim quod omnis adjunxit, In libertaicm gloriaB filiorum Dei . > creatura ingemiscit el parlurit usque adhuc. > Si Cum enirn resurrcxerimus, inquil, et corpora nuncreatura simul ingemiscit, volens corruplionem dcqnam de caitero moriiura induerimus, tum et coeli, ponere, quanto magis nos hoc velle dcbemus? c t terriE, et cujusque crealuraB corpus incorruptiEt bas quidem perscctiliones, solutionesque pro* bile el inimoriale eril. l baec quidem Joannea pter creaturam ab illuslri illo Scripluraruni explaUle lingua aureus. Audi porro bujusloci et alium natore Chrysostomo inductas audivisli : nempc, inlcrprelem. Exspeclatio enim crealurse boc sibi qnodnam novum coelum, qune nova lerra, et quov u l l : Et ipsa crealura, inquil, fuluram gloriam njodo etiam ha3c tandem incorruptionem consecula nostram veberaenler exspectat. Quarc? quiaincor- D sini. Nihil igitur ambige, nec controversare : sed
6 t
"
Colosi. 111 ,4.
Joan. xvii, 20, 25.
Rom. v m , 19. Scholia.
" Ibid. 21.
* c El omnes sicut vestimentum veterascent, et ticul saltantes, tum montes subsilientes: non ut hcec aniopertorium mutabis eos, el mutabuntur . (Psal. c i , mata csse putemus, neque ut illis cogilationem a/t27.) > Omniaenim sub oculos cadentia senetccnt, ve- quam attribuamus : sed ul hinc bonorum magniludislimentorum velustalem imitanlia. Tu autem ipsa im- mmintelligamus, ut qucc vel ad semum etiam ca~ mutabis. et renovabis, etincorrupiibilia facies in re- renlia pertingal. Hoc ipsum autem et in rebus / r i surrectione. Sicut enim corpora nostra resolula esse ilibus persmpe faciunt, inducentes, et vitem lamendesinenl, rursumque ad immortalilalem insiaurabun- tantem, ei vinum, et montes, et templi laquearia tn r, $U et coelestia corpora renovabuntur, in melio- ejulaniia; ut ethinc rursus malorum grauitatem rerem tortem reficla de inlcgro, ipsa quoque servilut* putemus. Hos itaque Apostolus imitatus, hoc loco corruptionis liberata. penonam creaturce afingit, eamque suspirnre et par" Chrysosi.. Avidissimaexspectatio est.Quo autem turire ait : non quod Buspirium atiquod terra et oratio iignificanlior /ieret, mundum hunc universnm ccelo eduumipse audierit; sed ut futurorum bonorum joquentem inducil; id quod et propheim [actitant, immensilatem desideriumque dcclaret, qttod habct, lacientes lum fluvios manibu* plaudentes, tum cotles ut malis prcesentibus liberetur.
%
PATROL. GR.
CXXVIl
20
11 11 S O L I T A R I I m cuni-audieris crcaturom fore incnrruptibilcm, el enim velamcnttim, carncm mc seilieet, comincs, nec clarilalem iilaiu incxplicabilcm consecula faecredc, ct pula, ct sapc, el dic, penitus niliil boris, iinpossibile prorsus esl, ut se ista bat*ant, rum quae crealurx complexu eontinenlur, el nunc corrumpuntur, eliam tunc semina interilus babku- cognoscere. Id quod ex bisce Pauli verbis l i q u e t : Videinus nunc (dum sumu? in liac vita) per specurum. Nec enim in fuiura il!a vita, gaudiisque venluris ullus erit crealurarum usns, cum figura bu- lum, in aenigmale : lunc aulem facie ad f a c i c m , quaado nimirum cani nalura subtiliore in vilam ex jus mundi praeleribil, ncc quidpiam omnino lale, morluia redierimus \ quale nunc esl, relinquclur. Dum eim reatura corruptionem c i scneclutmi exiwt, simul veius Nunc mibi molesla et onerosa ne sis: sed si vilium et defecmnj exuct; neque quos enuincraquid grypborum el difticilium nosse voles, magi\imus, vel Davide, vcl Iribus pucris, vel le indislros percuucterc, et ab iis discas l i c e t : me indofebit, a qubus ad Demn laudandum excilctur, qui ctara.ne urge, u l bic optalum finem disputatio acfolus erit onmia in onmibus , et disiribuet suflicipial. eicnter, ct eximie pro cujusque usu ct meriio CAPUT V I I I . otunibus, scundum viriutis mensuram, et vilam U Finem mundi incertum esse : super eoplurium t w / i probe peraciam, pro oinniuioda perfeclione sua dnatione* et conjectune. Gregorii Nazianzeni C I I lentia. ac pleiiiludine. Teslis csl Scriplura, c l tesus cui
tt
coiiiradiri nequit, qttouiam ei lucusDcus, ei esca, el potus, e( hunen, ct babitatio, c l amictus, et d i viiiae, el imperitiffi sine succcssionc, ct oiniiibus eril omnia, ei quidqtiid tandem csl, c l nominatur Dcus, ad vitatn iliam sempilcrnam idoneum.
A.NIHA. Per ego le Deum, perque ipsa abe te dicta oro, ne siliieris. Kliam deexiremis mundi temporibus, et quomodo, el quando omnium ventura sil consiimmalio; el unde, ci quando infandus ille Auticbrislus sil enicrsurus. Timor etiim vellicat AMMA . Ut igiltir oslendisti probationibus neccs- mc, voloque et dcsidcro de eo cognoscere nc sariis, ncc ista quatuor, et prhna omnium corpo- forte impostor me indoctam inveiiieus seducai. ruin elcmcuta, videlicet, aqua, terra, aer, a:lber CARO . Unde, et quomodo venlums s:t, narrabo sive ignis, in quibus et per quac. lola mundi matibi. Tempus autem consummalionis, ut ineertum cbina subsiftlit, aspectabilium, scnsibllium, animaii prnrsus, non babeo dicere : nihil enim cum apolium, vegelabilium, el qiue vocanlur, el slolls Magister bac de re communicavit, ac sxpe planiarum, inanimalorum, iiiscnsibilium, mancrogaiiles celavit. Hoc solum illis dixit, nemiueiii bunt. Nam ex bis quatuor conflala sunt omnia. Q novisse diem illum neque horam: non bominem, Si igilur cum aliis et ba3C Iransibunt, quibus tannon angelum, sed Pairem solum **. Quod igiiur quam principiis, u l diclum esl, universa coniinen- occultavit Dominus ego quomodo cloqui possim'*? lur, undc ego corpus ad resurgendum inveniam? Multi porro plnrima ex aliis super boc collccta Quomodo eliam expcrs corruptionis eril, ut supra disputarant. Nam nonnulli, sccum repiilantes, qnodocoisii ? Quo pacio divinum, ct a Deo reparaium, niam Deus sex diebtis in Verbo lotum mtindtim ul ostensum esi? quomodo simpl quiddam na procreavit, et Spiritu suo superiora et inferiora tura ct speclatu, considcratione splendidum, na- produxil, ac posiea die soplimo ab operibus suis tura splendidi&simum, el ante omnia a corruplione requievil, completo sexuc cbiHadis annorum i n i alienum, inimorlale, senectulis exsors, si iu eo mero, Tila3 hujua flnem et consummationem fore qualilas qna3dain et quanlitas, el magnitudo niapulaverunl. Nam, ulDavid canil : Mille anni anle nifesia exstiiii ? Ad hajc respondc. oculos luos lanquam dies besierna, quaB praelerCARO . Ultra ha3C ne quid discepta avidius, nec iit " > Quare complela annorum sexla cbiliade, curiose cx mescrutare profunda Spiritus. Non enim eiiam totius mundi lempus complcri ct absolvi nepoles istis cominenlalionibus ea liquido pcrspicere, cesse esl. Sed isli non satis ad scopum collineay 1 * wwwww ^ w v * ^^w^* w vrva w> * V k ' W | M
quandiu corpus gestas, qua3 sermonum islorum n t , ut equidem arbilror. Aliis cogiiare in menaudilione corporea, elluleae maleriaB, et uno quotem venit, quoniam boc sseculum, ut aiuni, est dam de sensibus corporis non capiuntur, Quandiu bumano gcneri seplimum, sextam cbiliadem, et . I Cor. xv, 28. I C o r . x m , I 2 . M a l l h . xxiv, 56. Psal. ., K.
r U a M
Scholia.
* 4 Nune cognosco ex parle,* inquit sanctus Apo- mat. Ex parabota porro rem faxo inlelligas. Sayeslolu$, sentiem Deum etiam hie ostenturum fuisie numero pueruli paires suos quidpiam manibus tenere sapientiam suam, ti quis ejus capax foret cognilionh, vident, quod concupiscunt. Illi dare abnuunt : pue qnoB nunc quidem non capitur, capietur autem, ruli frtutrati ptorani. Tandem abscondunt quod lequanlutn HceoU, in fuluro swculo videlicet. nebant, iltisque manus vacuas ostenlant, atque it* ** Tbeopbylacius : Cum vellet Domintu cohibere fletum eorum compescunt. Perinde Dominus apotloio* dhcipuiot ab indagatione diei illius ultimcc, ait, ne- traclat, et diem illum occultat. Nam &i dixistet, Scio que angelos, neque Filium hotnitm illam scire. Nam equidem, twn tamenvebU dico, construlati fuitsent ea $i dixissel, $e auidem no**e> palefacere aulem nolle, de causa, quia id ab eo non didicissent. Non ignorare trislitia eos agecmet. Nunc sapienler agit, el eo$ ab autem Dominum, ex eo manifestum e*t quod ipst ista sciendi cupiditate, et molestia sibi exhibenda fecit scecula. Qui ergo fecit, quomodo iguoral ? plane revocat, dum nec angelos, nec se scire conpry
813
DIOPTRA.
7
814
loiam septimam praeterire oporiere deinde flnem, quicunquc sccundum virlutem, ei Deum vilara traducanl, quorum sors regnum coelorum, nun* et judicium futurum, ut secundum Salomonem dcraus parles seplem, nec non et octo viue utrius- quam ab eis auferendura. Vacuitalem illius ordinia que. Tcmpus sive saeculura septinmm istuc, ope- complenl a quo prinrus aposlaladefecit, elcatervas rum est: octavum, quod exspectalur, conira pra$- siinul deficicntiura, e* sub ipso JimiLes slationemque deserentium secum traxil *\ I miorura est. Horuin sentcntia omniuro ajiorura Quando igilur plenitudinem hic loeus acceperit, maxirae pneponderal. Alii scriplam aucloritalera praesenlis quoque saeculi ac v i i plenitudinem cx Apocalypsi Joannis Theologi afferunt . Agnura quippe bominuin, el purum Agnura adoralum i r i exspecla. Unde autem Anlicbrislus, et quomodo vcnlurus s i i , deinceps pro facultafc libi cooabor narrat ruille anuis, Salanam aulem apostatam, expouere. Tu luibi animura altende. bcsliam pessimam vinctum, poslea soliiluui i r i , ut quidam Hebraeorum aliorumque seducantur. HurCAPUT I X . eus post crucem et Passionem Salvatoris, descenDe pmcunoribus seeundi adventus Chrlsti. De prae* sumque ad inferos bcstiam vinctum i r i , Agnumque nunliti, mirandU operibus, et ortu Anlichri&ti. pulcbcnimum denuo in veneratione futurum. Et binc raliocinanles mille annos colligunl. Sed nec Primo adventui Verbi ac Domini luccrna, prseco isti per omnia probabililer loquunlur. Etenim mil Praecursor, lumen praecurrcns, Joannes fuit. Seiena: ium viri docli pro numero ac lempore indeQcundum adventum ejuedem Elias Tbcsbiles prav nilo accipiunl, Pulo namque a Chrislo in praesens currct, cui cogriomenlum Zelotcs a zelo, quo supra. tempus annos cvolulos mille centura quinque, siPbinccs excelluil ; i d quod propheia Malachtas cut accuratc ratioaeio putando inveni. Quod si ab praenunliat , c l cum ipso, ac post ipsum os tbeo* cjus acerbissima nece et sepullura numeres, mille Jogicuin, in Apocalypsi s u a , Eliam buno sccun eepluaginla duos conlicies, el hinc exaclius tempus dum advcnlum Doniini praecursurum tradit, etcum deprehendes. Ex quo enim sol lumen maximum eo unum de primacvis Patribus, admirabilem Enoch est fabricatutn usque ad descensum de coelo scilicet, duoa boece eooperlos BBCCO omnibtis palam Verbi el Salvaloris, abierunft nimiruro millenarii tcslificaturos, Anticbrieiuni ad scductioncm e( annoruni quinque, ei insuper centuria? quinque, ut pernicicm morlalium Tentunim. Hi prsevenient ralio subducitur. Tutn Verbum, ad nostram sese adventum Yerbi diebue mille duccntis eexaginta, imseriam demiticns, caro iactum est. Post illud Id*tm pcrspicue Banicl prardicift aliis vcrbis, eexcenli quinque et quingenti ad pra?senteni usque Q loquens de bebdomadibus annorum, el iis abbreindictionem, secundum quam duodecima )unae viandis. Hincgloria latriae sacriflcii eublata, Eiias solis aulem vicesima quinia periodug uecessario ijle mirabiJis, el Enoch patriarcba passim ad omcircumdala est *. nes homines o0icio praecursorum fungenlur. AnnU llaque a passione Domini annos omnes fluxisse tribus et diniidio seduclorem adfore propbptabunu eoilige mille septuaginta duos, eosqtie plcnos. Op* cl post baec Anlicbristus etitiabilis aderi^, et rerum limus autem Alexius decimum sexlum in imperio poiens scelera evomet, Cbristique servos lormenlis nunc agit. Uxc igitur super consummatione sa?cu)i subjiciet. Falsos prophelas habebit pnecursores, dicâ sint, nec ea exquiaite, verum cx quibusdam qui tyrannum ijlum, impostorem, el orbis corrueignis, super quibus nculiquam plura disaerenda ptorem praedicabunt ac promulgabunt. Sic autem s u n l : sed tacendum, cura non possil plane verum adveniens variis osieniis et prodigiis sese commendici, ex iis qua* quidara borum indagalorcs dixcdabit, ut multi electorum, si ileri possil, in errorunl. Consummalionem porro toiius mundi, ut rem inducantur . Verum inconcussos ac slabilce anie dixhnns, quam adbuc investigando reperire incidens seducior fruslra Jaborabit. Radicem undo nullus poluit, quo paclo cgo poss^m cxacte nosse? prodeat, amaram, radicera pesiiforam (ut orgaQuod si quis necessaria argumenlatione bic con- tanto perdiiore dignum et conveniens) invccludit aliquid, Gregorius sapieniissimus, Tbeolonict. Virgo, ut pulabitur, sed Sinpura meretrix gus magnus, concludil, dum ait : Jubet Dominus, er t, unde nascetur flagitiosus ex flagiliosa : v i el nemo coiHradicit, superiorem mundum inslau- debiturque imitari Dominum, ita simulabit sanct> rari etirapleri: iroplebiiurauiem, salvatis omnibus, moniam et fraudulenter, ac secundum imagina Eccle. u 2. Apoc. xx, 4. Malacb. , 1 seqq. Apoc. , 5 . Dan. ix, 1 seqq. Marc.xm, 20.
w 7i 7 1 9 t 7t n u m 7 w 7 e 71 7S f
Scholie.
* Quod hunc in modum coUiget: Ab orbe condilo 6005 per 88 dividas, cujus integri orbes sunt ducenli utque ad Cliristum fiatum numerat auctor 5500; triginla quinque, vicesimi sexti vicesitnus quintui post Christum nalum utque ad sua tejnpora (hoc est ebt reliquus. AtexiiComnem deciwum sexium) \\05, qui tuperio" Sam quod ceciderunt angeli, non natura* tp<oribus additi efjiciunt 6ti05flwno. Quoi si per 19 par- rum sed arbitrii fuii: nec enim natura ad malum tiari$ periodi aurei numeri ireceuta quadraginta tuni tmmobiles; alioqui nec Satanas cecidi&set, ut in $eplem exmlent, el qundragesimiB octartc annus dvo-qxum ex natura ipsius hujusmodi casus non conve* decimus agetur, quem auctor duodecimum cyclum niret. Verum ad mulum natura difficUes tunt> vt ai$ luna*, $h>e anni lunuris appellavii. Cycli vero solansGrcgoritts Theologus. victtimus qwnttu numcrus Orodibit, Si cosdcm annof
% %
815
P H 1 L I P P I SOLITARIT
$16
tiotiem non reipsa perpeirabit miracula ol por- duniaxaljnslus, quietus, veraj gloriae amicus, falsae tenta. Eum Hebraeorum natio suspicict cl complciniiiticus, pauperum, fralruin amuns, misericors, cieltir. pius, bcnignilalcm simulans, gravilatem osienlans. Hcbrxos, et genus llebraornm omnibus praferens, CAPUT X. niores iiiinime avaros, a facultalibus babendis Yaliciiiium pr.triarchcc Jacob de Antichristo exvticalum ; ejusdem mores. ullitnorumque temporum alicnos cxbibens. Jucundum c l lepidum se faciet, illorum culatnitates ac miserice. inorosilalcm fugiel. Pacem videbilurcolereetamare, ANIMA. E X qua porro tribu, scu cx quo goncrc, pcrlurbalor omnium maximus. Apparebitovis, cuin r l ex qua patria, fucalus ct cxsecrandus iltoplamis sil plane lupus, c l in sumnia, nibil prseler Agmenest prodilurus? Narra ctiam mibi, si quis proplicla tum, ludificalio el techna, donec videlicel onities aut Palrum aiiquid de eo praedixerit. ad sc alirahai c l subigat. Hebraeonim aalem itnproCARO . Priscum quoddam valioiniiim libi dicam, borum genus pessimum, affectibus ralione carcnul vis. Palriarcba Jacob morti concessurus, emn tibus ccdens, ct cum clamore accurrens, Amon, ei duoderim filiis bcne precaretur, de genere Aiai- Moab, cl Edom, et bujusmodi idololalrarum fitii cbristi apcrle in Spirilu propbeiavit. Oraculum id procidenies, eum u l regem et amicum adorabunt, polissimum ad Dan filium perlinct, ei est omni ex q r u m (ut sibi prae omnibus acceptissimorom) parle improbi illius moribus aplissimum. Nam rex erit, flcleque, et ad opinionem tantum pro?iDan ex Bala Kachelis ancilla natus est. < Dan, dentiam loci osicntabit, quasi teinpluni ipsis inquil, judicabit populura suum . Esl siquidcm reasdiflcaiurus. Seduclor igitur, praesligialorque tt illa una iribus ex duodecim. Sed quemadmodum impostor, arreplo imperio, daemonas utique sc praCbrislus cum ex familia David cffloruisset, bomidicatum, el commondatum per orbcm terrarum nem u4 fabricalor el Dominus salvavit, sic ex Dan mitlet. Surrexit, dicent, magnus rex Hicroeolyinis, serpens morliferus, Anticbristus exitralis ac pernibumanus, amans pauperuro, oinnes ad cum accedite. ciosus, velut cerastes orieiur. Hoc enim est, quod Eojam oinnem potestatcm naclo, abominatio desoscriplumlegimus: c FialDan coluber in via, ccraslcs lalionis a Daniele praedicla coiiBcquelur * : de qua in semila, mordcns ungulas equi, ut cadat asccnsor el Paulus, in temploDei sessuram. Etcum pcrsonam cjus rclro. Salulare tuum exspeclabo, Domine . omnem coeperit deponere, latenleinqtie intus liypoDraconi nalura doloso et callido, quique mullis crisin paulatim aperirc, primum quidem Enoch, undique utitur fraudibus, et vita hujus itcr pcrel Eliam, ut immanis carnifex trucidabii : et agenlibus morlem afferemi, eumcomparal. Plane ut fraudulenliam exucns, furorem autem et iram serpens borribilis, qui in via in insidiie lalens, assumens, crudelis, inexorabilis, arrogans, pesliclandestinis morsibus eam ambulanics interficit lens, impudens, fariosus, audax, ncc pilum boni Sed equum, opinor, inde cadens corpus appellavil. viri babens, omnis nequilias diversorium, t c r r i c u Cccidisse autem, el jacere supinum, ipse babilus lamenlis, spectris, imposiuris, ut magnus quispiam el iorma morlui, ut arbitror, ostcndit. Ralioncm se oslenlans, ut tyrannus, invasor, u l visorum jam, el seductionem, pro seductoris inlellige : inanium, coinnientorum, et mulalionum mtrabiiinguta cnim explicatio, corrupiorem insinuat. lium arlifex. Quin el figurarum, el colorum converAliosquidem insidiose laedet, aliosin omnium asper- siouibus omnino instar Prolet alius ex alio. In subliine volans utangelus(imo uldaemon), el lerrores rima, ct labores iaboriosissimos induccl. Casum ac prodigia ad deceplionein cflingens, u l inconsi* igitur demonslrat, ex eo quod equum dixit, quo dcralis meniibus monles transferre videalur. Curagravissime mor&o, celerilerqae corruplo, hueriius, torcs, mandalorios, et curiales faciel, agoranomos et mortis consumpiio cos sequitur, a quibus coeleslc (hoc est fori rerum venalium praBposhos) consliluet, premiuin ct corona speralur. Fructus enim spet caupones, panivcndos, u l curo quis rebus ad viiam apud prudentes, est ipsa salus, quam desiderant.
UO T t u
Itaque uascelur ex muliere libidinosa, opinionc & necessariis, et cibo potuque cguerit, sigillum seu quidem wcarnatus, sed non etiam re ipsa (15), cbaracterem seductoris in fronle.et in manu dextera ineudacissimus, furacissifnus, dolosus, vafcr, spccie accipial; ul omnino crucia forma ad saluiem " Gen. x u x , 56.
n
Gcn. xvn, 18.
Jacobi G.etseri nota?.

(15} Insinuat Dioptrcc auclor illam senieniiam, quae clicit Anlicbrisium non fore verum bominem, sed daemonem sub simulata hominis imagine, ut sensil Hippolytus lib. De consummatione tceculi. Quae opinio comuiuni ibeologorum consensu refelILur, u l e l illa quae vult Anticbrisluin forc daemoneui, sed siniul boimncm, incarnaium scilicet dbemonem in vera hnmanilale. Vide Suarez lom. I I , disp. 54, secl. , et Gregorium de Valentia . IV, disp. 11, q. 2, p. % Jicel ipsa eiiam Oioptra sequenli cap. 11, nou obscure verara senlenliam de Anlichrisio indicci, fore Suilicel bominen verum, cisi eximium diaboli iuslruroenluui ei domitilium.
Scholia.
* Abominatio desoialionh vocata esl et *tatua quam Adrianus imperalor in templo Hierosolymitano, quod tunc erat comlituit.
9 t
17
;
DIOPTRA.
818
sed ut pulvis, palam & gnari neqtical. Cum cuim non ignorct quanlam viLe cupidus repcriclur omnia repulabunlur. Qui igilur advcrsanle raliono vmi habeal divina h;cc armalut a, quani sil incxpu gnabilis et invicta in omnibus, ei quam ejus Belial capiia submiserint, atbeique ilHus cbaraclercm acccperinl, concursanies conlra cum mur'iunlaxatexprcssa fignra daimones debilitet, hac ipsa Christiani popnli eliam frenles penilus spoliarc murabunt. Hem, quid fcciinus? inquicnt : fanic uvacbinabitur. Tunc marc pcrculsuni refugiet, tcrra cuecamur; vivcre nequimus amplius : prorsus exarescet, millus destiper cadct buiuor, non ros, dciicirous. Aufer, st poits, draconcs honiHium. lllc pcrditor baud polis, nec habens quid faciat boni 110 pluvia : herba viridiset arboruin folia rooricn (siquidem boni nibil didicil facere) cum audacia t u r ; omnes, alius in aliam rngionein aufugicnl. Europei in Orienfeni se ooiifcrcnl, inde in Occi- crudelem sui dcfensioncm afferel. Nulla cadlt platicntem, et ad Srptcnlrionem ex Libya curreiil. via; humus non irrigalur iinbribus; squalida tellus alimenia non suppedilat. Quid|igitur possum faccrc ? Totus orbia in angustias redigclur : genics timore tiorripienlur. Fames, peslls, tcrncmoltis, quassa- quid mihi fruslra molesli esiis? Unde pnvbebo tiones, trcmores in urbibus, in oppidis, in conti- cscas ? unde vesirae inopia? succurram ? Tunc conlincns et mare sine lingua lameiHabuntur, ct aliae ncnie el in mari, el confusio, et tribulalio, el afliclio in mundo sentienlur. Esurient siniul ^ crcalurae, ut dictum cst. Oinnia iremor, eiiam omnes, el dives el paupcr. Silicni, nudi erunt, montes, el colles occupabit. Sol, et luna, et sielaegcstate cruciabnnlur, et omue aliud nocumcnttim, rum agmina moeslo vullu aspicienl seduclioncui acerbiiatemque palicntur. Nocentes etiam bestiae tantam, qua genus humanum a suo Creatore ad bominibus ad niultiludincin, amplificationeni et seductorem se applrcuit, ct signum ejus suscepil: incremcnluin calamilalis immittentur. Extra et quod uiinam nunqtiani suscepissent, ct lulissent. intus, nndrqiic tremor, et gemitus, et ploratus, et Viae Sion tunc lugebunt, ait propbeta quia lamenlalio per humanum gcnus. Paler et mater seduclor abstulit festa Domini. Cbristo cognolngebunl stipcr flliis , filii super parcntibus ejula- minalugpopulus in moerore magno versabitur; no buut, matres ,snper infantibus adhuc lactentibus , enim eril oblatio, non sacerdos, non sacriftcium. cognali super cognatis , super amicis amici. Mutuo Dcflcit et Ihymiama, ct locus bolotaustorum, et uper se corruentes, miserabiliier exspirabunl. omnes hymni psalmique, et omne genus oivini Ilagha Iribulaiio erit, et talis tribnlatio, qualis cullus, dominante nobis dsenione pcr annos duoe prorsus nunquam fuit; ex quo mundus c nihilo ab cum dimidio. Nisi enim providentia OpiOcis, Salvauniversorum Deo conditus el constilulus est. Pultoris, ac Domini c breviati fuissent dies i l l i , non tberrinia et maxima luminaria alque faces illai flerei salva omnis caro. Sed propter electos brcvia coelesies lumen nullum fundent, nec micabunt buntur dies i l l i , ut ipsemet affirmavit, flctor aslra reliqua. Frater fratreni, el Glii parentcs, el bi meus, c l Domtnus, et misericors Dominus, qur vicissim flliosad necem tradent, nalura el sanguis supra vires tenlari sinit neminem. Explelis tempoplane coiifundeiur, ei tenebrse, el iuortes quoli- ribus iHis, ebi Salanas el scandala quieverfnt; diauac, el caedes mi&cebunlur. Nemo (unc opem repente immensa lux longe lateque coruscabit. fcrct; nou eril qui sepelial; siirpes ct bruta aniTum maximus ille, ct pulcberrimus, et immortalis mantia simul corrumpcnlur. Vivi, beatos pradica- Sponsus ad lolum orbcm, ut novit, judicandum bunt olim morluos, et cuin morientium putoribus vcniet, in muliiiudine, el virtute, ct gloria, quam computrescent: qui iu biviis vidclicct lemcre jacennullius mens iniormare queal. Sonaulc luba, sppultes, aerem graveolentia summopere inflcient. Die cra aperienlur, et morlui rcvivisccul univcrsi, el imnpiente clamabunt com gemiiu : Quatido veniet quotquol post bomincs nalos intericruiu, excitaveapera ? forsilan os boc dolore expediel. Rursus b u n t u r " . Viventes inimutabuntur, scribil Paulus *. cnm nox aderk, diem optabunl, ut inde in aliam Qui in occursum Chrisli rapienlur, in nubibus, in
7
quampiam regtonem fugiant. Nulla omnino invenie- |> acra magno nuraero, justi crunt. Peccatores aulem, ut cgo, et quotquot improbissinn, in terra relintur remissio : nuHo loco lulamen, aut pnesidiuin. Pecunia&amor, diyiliarumque desiderium evancscet: quenlur, frustra lamentanles *. Tyrannus cum omni potenlia sua condemoatus e l aumm, margarito, el lapis preliosus abjicientur : purpura, byssus, argenlum spernenlur ab omnibus; ligalus, el quicunquo characlerem ejus- babuerunt, anlc Yerbumsistentur. Tunc Rex omuiura et Oococcus augustus, byacinlbus ei alia sumpluosa negligenlur. U l paucis dicam, quidquid in lerrenia minus potentissimus senlentiam conira illos prorebue pretiesum, u i inulile, u l profanum, u l ignomi- fertl, univcrsiquc in gehennara pr ^paratam disniosum despicielur. Nemo numinis lauabilur, nec cedeul. In istis lunc iuiplcbilur illa pr &dictio.
u
Thren. i , 4, 5.
7 4
Malth. xxiv, 22.
" Luc. xxi, 27 ; Malth. xxiv, 29 seqq.
I Cor. xv, 59 seqq.
Scholia.
* Ghrysostomus : Elenim rege appropinquante et <rcveniente qui in honore sunt, occurrunt; damnati, quque offenderunt, domi matient. Suver aere fercmnr
y
ul vehiculo. Nam et Chrislus in nubibus elevatus <M(, et no$ in nubibus rapiemur; et.quod omnwm esi beatib8imum, cum ipso crimmsemper.
819
PHILIPPI SOLITARII
820
quse adfuturos uhimos dies cecinit, quibua Do- procreavi. Ilujusmodi Hle audaciae plenissima effunniinue inducet gtadium sanctum, el magnura, et del, nugabilurquc. Quorum Dominua Judaeos admofortein super inagnum draconem, serpentem, male- nens, aiebal: Me qui veni in nomiue Pairis mei, flcum, quem plane interfleict acie hujus gladii. toluntate paterna, non suscepislis : c Alius ia rtoxniRe suo veniet, bnnc suscipielis . Draconem inlellige A n l i c b r i s l u m \ ANIMA . QuomoJo autem Satanas corpus gestabil ? CAPUT I I . qiispso; et quomodo earne continebitur? et quoAdhuc de sCeleribus Anlichristi, et cur Deus eutn niodo animam mentemque, u i apparel, et alia vivete ac scevire patietur. habere videbitur ? et quomodo secundura subslantiam ipse quoqoe morlalis erit ? ANIUA . Quaenara porro ulilitas in advcntu Anli. GARO . lia DOU cogilare, nec senlire, nec proloqui. christi ? quod lucrom apporlabil, cum venerit, ut tenturum dicis? Quisillius vivcndi modus : et cur Ex genere quidem Dan, el Galilaeus erit. Virguncula falso redita, et impudicisairaa meretricula ex eiim Dcus nasci patieiur ? cubili inconcesso nefandum illum bominem pariel. GARO . Ne le rei novitas pertarbet : nihil cnlra In quo non obscure diabolus inbabilabit, et omnia sine raiione fil eorum quae iiunl , et sine ratione Cunvenienle i sed in pondere, numero ei men- ad voluiilalem diaboli faciel, et tanquaro daemoni aura. Paulus porro in allera Epislola ad Thes- initiatus et loqueiur, el aget : tractus, rapius ia palonicenses cap. u , ad id quod quaeris respon- spiritu maligno, sic procedet, nesciensquid facial*'.
8 i 7
del. Eorum enim dominabilur Anlichristus, qoi gralia Dei sunt deslituii, qui lcterrima, ei teierrtmis tetriora patienlur : Hebrseorum nempe gens, Ghristi inierfecirix. Quoniam enim charitalein non feeeperunl (charilalem inlelligil Ucuro, vocatur enim cbariias) ad utiliiatem c i fructura, ad salutem snam, Dcus illis opcrationem erroris miltet, ut deinceps sequitur, ad confirmalionem fldei. Anli* cbrigium t operalionem efroris appellavil. Si Igitur audacissima illa bestia minime veniret, nunquam euam perversitatem agnovissent. Itaque ad Hebrseoe fedarguendos veniet, ut ne figmentutD qaidem prastexentes dicere queant: Quoniam auditimus Cbristum semel Filium Dei nominanlem, et I>ei viventis progeniem ab aliis, nullo modo nos ei subjicere voluimus. Talia loquenlibus Antichristus ex iis quae ipse dixerit, effinxeriiquc os oblurabit: nihil enimad veritalera, sed raera mendacia aemper Joquctur el facict, sicul pater mendacii. E l curu sil Dei adversarius, Deuui lamen sese non limide (o imporlunam audaciam 1) appellaverit, etiam binc ingralissimis silentium iuiponet. Si enim non audivisscnl Ghrislum Verbum, Deum et hoioineiu, tanlo magis illi crederc non deberent. Cbristus enim in buinilitate docebat, dicens se missum a Palre : nibii sine illo, et consilio Paleroo babere a scmclipso quid faceret. Aniicbrisius auleni contraria eidicet, et facieu Quis alius Deus? licet, ego fiolus sum Deua; pra;lcr oie non esl alius. Et quis similis mei ? ego coclum et terram, el omnia Sap. x i , 26.
8 8
En cxposui, quas ob causas aceleratissimua Amicbristus venire permiUatur :Partim ut amputet excusaiiones Hebraeorum parlim ut fideles fideliumque certamina appareant, quae adversus et conlra ipsum lunc soscipientur, et alii aliis seioper cxemplosint, et sic praemia, quibus ob zelum isium omnes digni sunt, adipiacaniur. Nec enim ad universorum exitium, aut cilra ralionero probabilera convenienlemque, sedad maximam uiililalem, ut supra docuimus, venturus est. Pfam ei carnee eerpenlum a medicispraestanlissimisad mediciuaui, el vires bominum inslaurandas assuniuntur, ut alia inulilia, et qus putantur noxia : lanaelsi Antichrislus neuliquam est medicina, sed pernicies potius.
9
CAPUT X I I . Ad perpetuam consideralionem mortis incitalio. S. Trinitatis laus et admiratio. Ne igilur investiga res bujus, nec interroga: nihil quippe isia scicntia lucri acquires. Morleni auiem et finem in horas exspecta : uecesee est enira naluram dissolvi. Medilare banc eemper: t Memorare constanter novissima tua, et nunquam peccabis, > u l ait Scriptura . Admiror etiain Grsecos, qui sapienler scripeerunt, philosophiaua esse D meditationera moriis. Sicut enim pania prae omni bus escis est necessarius, et est firmamentum ac stabilimenlum cordis, sic et meraioisae uiorlis, omnium est optimum. Esurientem eoim panis non
8 1
Joan, v, 43.
Eccli. vii, 40. Scbolia.
* Sicut enim antea dcstructa ct eterta suni impe* Cbrysost.: Nonut propheta loquentur, sed qualet tia,et monarchice,ul Medorum Babylomis, Babylo- fatidici erant. Ibi enim cum dwmon animam occanterum Persis, Persarum et Macedonum Roma- parit, mentem debililal, et rationem obscurat et ila nis, iic et hoc, Romanum, inquam, destruetur ab loquitur ip$e omnia eorum ratione et mente totnm Antichri$to et ille Chriito, nec amplius occupabit. iqnofantibus, *ed ul txbia inanima sonanlibut. Sicut * Qui ab immundo spiritu esl obsessus, ut mente qui canunt oracula, et vates, qui cum mutta dicant, alienulus taticinatur, et da>mone irahitur, nesciens tiihil eorum sciunt, quce dicunt, ita et ille Satana quid dicat. Hoc enim vaticinnntium est proptium, menie emolus, loqnetur, et aget qu<c dccmoni collibuein mentis potestate :wn esse, vim pati, impelli trahi, rlnl. Yuvlari, furiosorum inttar, et netcire uvid loauanlur,
t %
m DIOPT RA822 recordari, est impossibile : et voleuli salvari, non \ niwiif priiiefrpaiu uniforme cl splendct rnr omnibus esse meiBorem sui iinis. Mors tibi melior fueril ad xlatibus saccntorum : ad gaudium ineflabilc susalulem : vivere aulem occasio peccandi, et morte penise habilaticmte, ad illuslrem panegyrim superpejus. Animam non niors, nec moriis ipsa pcrnorum imnisteriorum. Eliani pater oinnipotens pcssio exstinguel : sed niores mali, el vitaperdita. superum et iuferum. splendor Palris, Virtus, et Elsi enim a principio immortalis, ut inlelligcntiae Yerbum, per quod ex nihilo produxii omnino pariiceps, creata es, lauien fuga virtuiis niortem oronia. Spiritus Paraclele, pcr quera continet libi afferl. Tuam igitur emigraiionem exspccia, et omnia, et construit, et perfieit, et complet ct ante oculos pone, nec solum quotidie sed quandiu porial! Trinilas el unitas, nalura el personis ! spiras cogila. Anle ownia supplica, et precare Do- lumen triplicis subslanliae, Paler, Yerbum, Spiriimnum, ut in hora mortis fldelcm libi angelum ttis \ Inspira inibi graliam sapienliae tuae, el omuiiniltat, qui le custodiat, qui te in pralio adjuvet, bus aHernam dona lseliliam, quo ex omnibus rebus qui le liberet, qui lui curain geral, ul cuslodiam nihil esi melius, nibil praestantius. Sancta Trinilas, ct carcerem principis illius tenebrarum, c l potctibi gloria, untim otnnis imperii principium, et s ales lenebrarum, el fonnas, visu horrendas, et origo. Fides mea, odoratio mea, lumen ct spiraiio inipetam daemooum eflugias, sursumque ad lumen inea, glorialio, fulciinenluni et salvalio mca, in gloria3 Domini perveuias, el plenitudinem appelibigeneratiooea gcncrationuin, in soecula saeculorum. liuui, u l vis, atiingas : quod esl in uno, et com-
DIOPTRiE LIBER
QUARTUS-
CAPDT PRIMUM. uni Domino, quidquid vcl scnsibus ulirur, vei Quamobrem Deus cceiesles et inteUigentes substanintclligenlia sola conslat, vel raiione pnjeditnm lias prius ei semel universas procreaverit : in/eest, vclab bisaliud est. Creaios vcro angclosbinc riores autcm similiter intelligendi vi vrmdilas (/ilem palet, si quis humanam naluram, quod ad mas hominum puta) adhilc shigulas producat, Aiiimce cutn bcat\$ mentibus, cumgue ipso Ueoaffi- aniniani pertinet, angcloruni nalunc per cuncla nitas et immortalitas. " * siwilem eflectam considcrcl. Nostram cnim pro* AXIUA . Quid iia landem virlutes administratocrcalionem ex alio semperatque alio sursuin verrias, el menlium illas legiones suas omnipotens sus intuens menteinque lam ad primam mcnDominus el conditor ante condidit, qiue ut conlem rercrens, unum animarum , angilorumquc dha? sunl, ila pernianent; animas aulem, ipsas dominum cognosccs, qui verbo angclos prius couanjue rationis beneficio cumulatas seuiper producit, didit, postca noniincm fecil, el USIJUC nunc facit. procreat, et fabricainr ? Nibil supervacuum, nec otiosum, aul inane divina CARO . Summus opifex idcirco angelicas poto- virtus el sola opcrans omnia ullo modo agit: nec sla:cs principio prodtixil , u l ne bunianum ge- cst quando Donunus agcrc ccsset ac desinat, aut nus plus juelo eas admirans, et carere inilio ab opcribus aliquantum rcquicscat. Animain porro nctitiquam de esscnlta sua condidil, sed eam (ut cxisiiinans, ex eo quod innumerabiies nullo csdivinis LiUeris cst prodilum) imagine sua bonorascni orlu generaise, mulios csse deos opinarelur, v5t, tamclsi cam, ut subslanliain scuipiternani, et e i binc loco uniiia Dei, penes quem solum est intelligenlem, et a maleria sejugatam euni Deo omnium rerum principatus , confugum mullorum dominalum, et omnino quemdam populum D solcmus coniparare doorum introducerei: quandoquidem el creaturas Nunquam enim inlcrit, seipsani sempcr movcns. niiniopere sospicientes, et in iis hderenles, nec In quod aulem cadit inlerilus, id immorlali nalura ulira progredientes, mundum nunquain exsisiere non simile, scd ex diamelro coulrarium esl. Talis coepissc, ut principii experlcm, crediderunl, erro- anima jam olim et ab initio producia est, subslanteinque pestiferum erraverunl. Quare et animas tia qaxdam intelligenliam et liberam voluntatem, istas in qnibns inesl ratio, semper procreal, sitnitl ci viiam in sc habens, quam elcorpori, quo ulilur sapienliam et potentiam suam infinilam demon- ul instrumento, cui copulata et implicala cst, darc sirans: simul docens, simul el semel omnia, quae- atque impertiri potest. Cujus nalurani, viam ac que ad aoimas, quaeque ad angelos atlinent, a se facullatem sie rebusexterniset plurimis et divcrfacta esse, babereque unum priucipiuro, et subesse sis pcrspicias, meriio ipsam adinireris. Nam seu Scholia. * Pscllus: Cnjus nulla origo *1, id niniirum eliam mens, el angelus mterna quidem sunt : $ed principio wfrnum esl: ncc lamen si quid (vlemum est, id eliam et causa non carent: omnia siquidem prima iltd causa ut cxsislereni acceperunt. cb aliguo principio orlum non esl. Anima enim,
0 9 i , w t M n r i l i t n
823
PIIILIPPI SOLITARIl
artem, seu sclenliam, seu aclionero, scu epcratio singuHs, sed pro rebns in hac vita pa ralis iribueneui, seu conlemplationem spccles, ex omnibus Uir; etabis alia bravia, see pramia com mensora ejus imrDorlalitateni colligcs, c l qualis quanlaque eonferentur. In corporibus uulla prorsus diffcrensil intelliges ; quemadmodum in sccunda dispulatia cernelur. In animabus autem similis in prasens tionc supra docuimus. Qui enini ab inilio animabus nalura et est, et fuii, jam inde ab exorlu humani ut essent prcbuil, ille idcm aetcniitale ipsas mu~ generis, ut e sacra Scriplura liquet, corporibusqne ncratus esl :quod quidcra munuscum eis in natuimpliciLae sunt, et unum anima) videntur. Nuila ram versumsil, eo privari uunquam possunl. Quot igilur est inler eas secundum naturam dissiniiliautem mimero sinl animse, quamque magna eoludo: nec alia alius species : sed communi omnibus rum muililudo, hominum nemini cognilum esl : ralione, essenlia, ct forma, et natura omiiibtis cognilum aulem et perspeclum Crcatori, cui soli eadem : si lamen ita de spirilibus loqui fas est. nota sunt omnia. Qualis praeterea quamquc nobiJis Substanlia enim non corporata qaamnam crassitusit cum angelorum, ium animaruni natura, etiam dinem, et laliludinem et distantiam, aut profunboellle idem novil : quis enim nossel alius? dilalem aliquam, aut ftguram , aul pondua varictatis, instar molts babeat? longitudo etiam, et maCAPUT II. gnitudo iis inhaerent, qiwe sub sensum vcniunt. Anhnas vacare prorsm corporeis accidentilus, et Hsec omnia longe ab animabus abaunl. IHud, ct tecundum substantiam nullo dUcrimine variari. In resurreclione non beatorum corporum, nec quidern solnm, plane sciendum , unamqaamque animarum, *ed gloriw prcetniorumque differen- congruenler operibus et raoribus suis p r e m i u m , liam fore (16). mercedemque relaiuram , quemadroodum serA NIMA. Aliud quaero, idque difficile, quod lamen mone superiore dilucide explicatum cst. Nam quat pernosse volo, concupisco et desidero. E l Scriptubona f u e r i t , gloriam immensaro oonsequelur : ris doela sum perspicue esse animas, ut dixisti, a quae mala et atra, tcnebras sortietur. Quaclibel materia segregatas, el ralione praeditas. Qua etiam juxla scopum proposttumque suuni, sicut operaia essenlia ipsa cum angelis conveniunt, sunlque t r i - csl, ita vel gaudium, et honorem, vel dolorem, e t partilae, ut disputatione secunda ostensum est. ignominiam inveniet. Anima quippe libera esl, eC HabenC enim iram, cupiditalem, el in primis ra- quod libet, boc facit. Corporibas autem perinde u t tionem, quae iiem permanet : insuper facullalem animabus accidit. Yerumenimvero naloram animae interiorem,quintuplicem,mentem,raLiocinationem, nemo unquam vidit prseler Dominum, qui eam phanlasiam* discrelionem, quae facuUatesquoquera- C condidit, ut ipsenovit. tionales appellantur ; eliam memoriara, quod maxiCAPUT I I I . muin esl. Êqualiler nempe hasc omnibus animabus Mirifica et multiplex inler homines lum ab anima contigerunt: non ut alia plus, alia minus obtineal: et moribus, Inm corpore el sensibut discrepantia. nec ut aliler illa, aliler ista se in his habeal, el Corpus singutorum ex quatnor elementis aqualiter constare. alia caeleris in iisdem superior conditione sit, alia majorent puritalem, et pracstantius quiddam, ac ANIMA Si igiiur, ut docuisii, animaB secundum potius ad res divinas contemplandas et agendas naturam, nihil inler se differont, quaeque a p r i n c i sorlita sit. Itaque de his et illis sciscitor, nura pio babem, el factiltates recensitas pariler eequaliomnes inter se simili sinl facie alque visu, an in lerque habni, eliam in omnibus aliis sibi r e boc varielatibus discrepent. Si tamen aspeclum, gpondere bommes oportebat, qua prudentia qua el formam eis tribuere fas est. cognitione, qua sapientia, qua scientia, qua p u l CARO . Ha?c de corporibus noslris, deque omnibus cbritudine, qua slatura. Anima siquidem vWificai, et restaural, et sustenlat, et alit, et flroial, et couquae seusum langunt, dicuntur, in quibusnaluraliler tinel corpus ; illique obtotum nunc hilarem et quxdam facies, conformatio, et species, aspectus, aduncilas, etsimilitas qua3dam, album, fuscum, n i - ^ jucundum , nunc Irisiem morosumque affert, et Kruro, parvum, magnum, tenue, crassum reperilur. orania haec pro arbilralu muial. Quod maximutu E l esl corpus aliud pusionis, infantis, modo geniti, atque puJcberrimnm esl, loqaendi faculiatem dat, ct aliud senescens. Sunt demum qualia et quanla el arubulandi et agendi, quamcumque actionem corpora, ut reliqua accidentia praUermiltam. Ve- iiominaveris, et unde, et quomodo, ei quando, e i rumlamen post resurrcclioncm e sepulcris eliani ubi, omaia ista in poteslate mentie sunt, loens ista, pcrinde ut corpora ipsa iminulabunlur, ad aulem animae idem est, quod oculos corpori. Abannam eamdcmque speciem redacta, et ad eamdera que his corpus inera et mortuum quoqoe esU Ego porro discrimen nimis magnum obserTavi. Mam aMatera, ut scriptum est : gloria tautum non eadeiu
Jacobi Gr^tsen not

(46) Docei auclor in corporibus resurgenlium tiullaro prorsus fore diflcreiiliam. Sed verior ct communior cst contraria tbeologorum senlentia; nempc uuumquemque resurrccturum in vigore Juvcnilis aelalis, quem circa tricosimuiii a nativitaie aanon), \ e l babuit, vcl babiturus fuissel, si eo usque vixisset: itemque in ca corpom atatnra, quamjuxia proprium temperamentum el facultatem naiuralem adipisci potueril, si nullum impedimentum obslitissct. Yide Gregorium de Yalentia lom. IV, disp. 11, q. 3, p. 3, el Suarcz toni I I , p. 50, sect. 5.
825
DtOPTfU.
826
hic qoidem horao cet prudens et boneetus, ille Qunecunque autem in hoc gemfno mundo sunt, suingeniam in promptu habet, alius est sapienlissiperiora et inferiora, inquam, ha?c quidem ex ipsis mus, alius delirus, alins furiosus, alius atlonitus, corporibus, illa incorporea condidit, incorporcas aliue perspicax et solers, alins torpidus et ingenio supernas leginnes inlellige, naturam materia vacanlcrdissimus. Rursum in sensibus vidi dissimilituditem, sub oculos non cadenlem el simplicem. Ast, nem haud mediocrem. Nam hi aculum cerount, inferiora fecit corpora, materia videlicelconstanlia. alii obtneam habent aciem. E l quis satis tot discri- Nec supra sunt corporea, ncc infra malerix expermina eloquelur? Mitto gustalum, tactionem, in qiii- tta. Homo autcm, mira res, ex his ambobus conbus qnanta reperialur varietas quis explicabit? cretus est, ex superiiomm, inqunm, inlellectuali, In illis, oro, niibi differenliam multiplicem intucre. et principe natura, ct ex lulo ac pulvere, unde i n Nam unus qnidem. quanquam nalura consors, feriora exsliterunt. Afiinial quoddim, corpore quimutus eal, alius vocalissimus. Alins genitus cst dem iuferum, anima vero supcrum. Ia boc igilur cum voce ratica et malesona, alius balbus, alius mundo qnem sentinuis, eliam clemenla perfecta, impediliore liugtia , alius tardiloquus , alius qualuor, et prima corpora e nibilo producta snnt, e\\\\ voce. Rursum, alius prompte ac facile lo- ^ ignis, aer, aqua, lerra. Ignis calidus est et siccus, q n i t a r , alius est instar tinlinnabuli garrulus. aer calidus el htinridtis, lcfra frigida ol sicea, aqua Alius minime probatur, alius laudatur ab omfrigida el bumida. Alram bilem lerra generat ct nibas. De staluris autem quid dtcemus? Hic alit: est siquidcm sicca el frigida, quemadmodum brevi, ille longa, alins media seu justa. Alius p o - ejus matcr lerra. Phlegma debctur aquae : nam f r i nus, alius erectus, alius gibbosus. Alius facie can- gidum est, el bumidum, ut illa. Ab aore proccdit dida, alius nigra, alius media. Alius comalus, alius sangiiis, simililer ut illc calidus ct bumidus. Ignis crispus, alius depilis. Alius imberbis totus, alius gcnerat flavam bilem, ambo cnim sicca et calida promissa et densa barba. Quidam pcdiculosissimi sunt. Ex hisce ]uatuor bominum corpora com?unt, quidam habent paucissimos \ misla ac teinperaia sunt, ex ulraque scilicci bile, Altos cerno iracundos , biliosos . et choleri- flava et atra, ex sanguine, et pblegtnaie. Ex elemcnlis fruclus, nulrimenlorumquc vis : corpora cos; alios mansuelos ac lenes animo et moriaulem animalium ex bumoribus qualuor. Auctorilas bas.-Alios imbelles, dcgeneres, Innidos; conlra alios generosos, fortes, et magnanimos. Sed ft- enim quatuor elementis, ut quibusdam aurigis aut nem faciamns enumerandi tot discrimina et di- ducibus magnis dala est, qiue Dcus omnium arlifcx screpanlias. Quis enim eas recensuerit omnes, cum C praesse corporibus, eaque regere voliiii. Quadrisint innumerabiles? Ne ullra quam deret sermo partitas temporum commulaiiones annus afferL, extendatur. Tu me venim doce in his omnibus. nempe ver, xstatem, aulumnum, hiemem. Yerna Nam cum ostenderis aniraas bominum esse a?qua- tempeslas humida esl el calida; ccsiiva calida et les, tamen earum efficientiam diversam confiteris. sicca; autumnalis sicca el frigida; biberna frigida Nam aequalitas in corporibus aperla est, ulpote et humida. Horuin qualilalum tcniperainentnm quae ex ipsis quatuor primis corporibus et elemen- edisscram. Verumlamen disseram, el admodum lis, ex quibus penitus omnia, concreta et coagmen- perspicue in sequentibus. Nunc quaistionem abs te tata sunt, ex calida, frigida, sicca, bumida subs- proposiiam expediamtis, Deoque adjuvante feliciler lanlia, quibus respondent ignis, aqua, aer, terra. rem absolvamus. Qualuor anni vicissiludinibtis Et binc bilis alra, bilis flava, sanguis, pblegma illis constitutio quoque corporum est consenlanca necessario. Vere atigelur sanguis, quiabumidus el cacognala, et aequalibus aeqttaiia. lidus ; flava bilis apstate, quoniam sicca esl el i a CAPUT IV. lida ; alra aulumno, nam sicca esl cl frigida; hieme Duplex mundus, superior et inferior. Hominem aulera phlegma, quod frigidum esl el humiduni.
r
"SSSSS^K^^
C 1 o r iuque anni te.nporibus, . 1 dl.l. etiam
tnento propter timilet qualitateg respottdeant : quo pacto eum iisdem elementis et quutuor humoribtit totidem anni tempora consenliatit. Qua ratioue causa superius explicatai varietatis, qualilalum et humornm temperalioni in corpore humanodebeatur. Rei illustrandw paradigmata.
CARO. Etiam in his deinceps te erudiam. Duos tnundos ab initio, et utrtimque simplici subslantia Citndilor produxit: supcriorem, quem cogitatione percipimus; iMferiorem, qui in sensus incurrit.
*Chrysostom. :Seuqui $enex,$eu juveni* fuerit $eu toce absona, seu alterius cujuapiam concinnitatis 4srper$ nullum est crimen. Quod enim hic requiritur, e*t anima $obri(t, men* v*vl rr rontrifuins animu$
t
elemenlorum natura conspirat. Si ergo unuin horum q u nominavi modum excesserit, quando poat commistionein buinanorum corporun fil concep l i o , hujusmodl etiam crasis in anima sequiuir. Nam si uterque qualitalum binarius, calor ctfrigus, bumor et siccilas probe conflatus et coesscnlialus fueril, qnod gencraiur oplimum lemperamentum habebit. Qnod si caliditis elemenlum superaverit, cerium est, quod gignitur, pulchruiu ei forlissimuia
Scholia.
constans, conscientia pura. Hac $i quis habucrit, Dco placere polueril. Tanium mens generosa etto et ab hisce corporm defectibus nutlim crit impedimentutn*
%
827
K I I L I P P I SOLITARII
828
fore. Si frigidum, frigidius et pigrum. Si siccum, nium in UIIO gusiu e l forma convenh-e oportere, acerbius,et subraorusum. Si bumidum, ventri dedi- minimeque in laniaro mulliludinem atque varietaiem discerni, ut alius esset sapore jucundo, aJius tum, et mobile. Clarissime igitur denionstravimus aniaro, alius aslrictorio, alius dalci; &ed queraadCreaiorem ac Dominum per res a se effecias poniodum aqua una est, sic el isla sub unum redigi. teniiam suani prouorlione quadam oslendisse, in coelo el astris, sole et luna, in bis quas spirilu et Si quis sic ratiotinetur, euro ego ntigari, menleqve ac sensii deslitutuni pulo : taleni nlrairum exisltvila fruunlur, in aquis, et omiiino in cseteris uniinare animarum naturam parem. Inseruntar corversis. Jn omnibus enim partem aliquam Condilor poribus, et coalescentes ea el alunt, et susientant, videtur. Tale est etiam anima, hoc, inquam, quod et fovent omnimodis. Qualiias autera lemperamenli, est secundum imaginem Dei, inaspeclabile, et v i sum adbuc neniini, quod per corpus, in quo habi- qualiscunque landem ipsis ex elemenlis, et humoxat, et inslrumcnta corporis suas aclioues exerens, ribus coaligii, immutabilis esl, eive quis calidam, sive frigidam, sive siccani, sive bumidam naluram inde. cognoscitur. Animum quippe, cui tribulus est o b i i n u i t : et sive quaepiara fcinina bcne, sive male principalus, cerebrum incolentem quasi decenler oleal ; sive candida, sive fusca sil : sive deforsaginansft, cum triplici ejus facullale, memoria, pbaulasia, el cogitalione, corpus ad voluntatem ^ missima sive formosissima. Non enim aniraarura. sed elementorum juxta divinam plaue provideaapte moderatur, quemadmodum umversam creatiam est ista coagmentaiio. Si igilur corpus bonam Uiram mcns iJla omnia operans, adminislrat. Raex elemcntis lemperationem babuerit, el quae i&ii lioni pro sede cor iribuitur : jecinori agnata est porportione respondet, ex sanguine, phlegmate, ex cupidiias, risui splenem scrvirc constat, spirilum ulraque bile commislio aequa fuerit qualiuteque et pulmones uli folles excipiunt et reddunt; urina quantitaie consenserint, et concordartnL, tum pu. genitalis renibus innascilur; fervor irae, et ardor e sanguinc circa cor bullienle exsistit: noscendi vis gna el sediiio elemenlis nulla inlercedit, nec ob aliquam exsuperanliatn aul uiinielalem in se muoculis est insita; lingua loquendi facullatem possiluo insurgunt; sed pacem, et ordinem, et foedera det. U l paucis coropleciar, per inembra pariesque conservant, corroboranturque el florent, et corpus orporis uti per instrumenla suas actiones omnes sensus suos bene firmos ac sanos possidet : insuoxhibel. Elenim sccundura quam mistionem natuper ei ccrebrum, unde viia perspicue pendet, bene ram adeptum est corpus (eadem enim haec ilerabo) babet * : ncc quidquam morbi, aut obstaculi, aut ad eamdcm animae vis et opus sesc accommodanl. Perspicuitalis causa exemplum affero. Deus e su- Q nocumenli scntitur : sed maxima in iranquillilate corpus versaiur, simulque et una cum ipsis viaceperis locis pluvia demissa, tolam terram aqua narum primaria, cor, jecur, slomachus, lien. Et Uinc lura simplici irrigal, aqua autem varie in omnibus anima facile corpus isluc tolerat, funclionesqae arboribus, et herbis bumo prodeunlibus transinu* suascilra impedimenlum, oplime aliis ista sequenlatur.quorum unumquodque hanc C(leslem aquam tibus repnesenlal. Nam respiralio valet, el praecnm susceperil, guslalu el per se plane simplicem, immulat, el coactam transformal, et figuram quam- cordia suut iacoluraia, moresque ad boaam habitudinem, et elegantiam euilescunt : quanqnara ex dam, el inagniludinem, el coloreni accommodat anioja, qua parie cum brutis nobis communis eei, alquc admiscel, unde mille qualilates. In rosa q.uiprocedant. Quod si corpue quocunque modo aegrum dem odor suavis, i i i rula teler, in allio, cepis et fuerit, non poterit illud aniina restituere. Rei dercltquis acerrimus. In Jilio color candidissimus, in clararidae paradigma i u medium adducam. Sol esi tiola purptireo siinilis, in rosa subrubcus, et coccipulcber, el lucet velul sponsus, velut gigas speneus et albus. In aliis liyacimbinus, cairuleus, vaciosus . Ejus functio duplex est, lucere et calerius. Oliva proferl oleum, in vilc peudet vinum, facere. Sunt eliam in lerris diversa, campi, valles, in omiribus omnia ex sola aqua nascuntur, non se
8 9
inulaiuc, ncc pcr semet aliam formam jnducnte , D scopuli, colles, silvae, pagi, quae omoia radiis suis neque in aliam subslanliam niigraulc cum de coelo feril ac perfundil. Sed ubi screnus ac purus est in lertas praecipilal : sed juxla qualilaics, et niula- aer, in bis aiiilo impedimenlo lumen radiorum jalioncs eonim, a quibus rccipilur ipsa quoque alie- cil. Ubi vero nebulae, e l aereae caligines se diffurala et iinniutala, pro cujusque nalura comnioda et derunt, densiorque iiubes se interponit, non lucet tiiilis c v a d i l ; el quamvis arborein seu frucliferam, purum sol, neque calefacil, sed lenuissime, ei opaco seu sterilem nutril , cl oinncm bcrbam agri, sege- lumine. Non tamen lunc culpandus eal sol, quoteni et gramen, seu utile, seu inulile educat, et niam nou ipse, sed nubes, el aerea crassilies quae producil. Necenim quisquam dixeril, quoniam aqua probibent, in causa sunl. Corpus existima esse munuuum quiddatn cst, eliam qualilates, et fruclus om- dum : vicos, et urbes esse sensus, c i uiembra, el " Psal. xvni, 6.
Scholin.
Isidorus.: Ab immodico inlempcrics fit. QHCHUIO enimeUmenta tarmitm suos cgrediunlur, tunc morbi.ei iircs mones eveniuui*
829
DIOPTRA.
830
parles corporis, et viscera : nebulam symplomata culosam elcavatam, el habere quasdam venas, per corporum intellige, lacidissimura solem facallates quas ab imo, et occulle rivos aquartim emittat, ex animae, in his namque paradigma solisaccipiendum quibus el fontes terram irrigent. Per bos mealus est. Si qaa enlm serena sanitas e corporibus elucet, aqua marina colalur. et cursa peregrino dulccscit, ei merabrum aliquod exiefnum, aui pars inlerior et in qualltatem naturamque metallorum, el fontaa b alrquo symptomate neutiqnam Isdilur, inde cor- nam, ac ptileaiem aqiiatn mulatur. Quod sd terra, pus bellissime sese habet. tn quibus secus fii, ibi ex qua puteus scalurieadoerumpit, aniara, aut duleliam animae facuhates ferianiur. Aique linc est, cis fuerit, aqua marina illara ipsam qualilatem, si quod homines tanlum invicem discrepant. Alius ila contigerii, seu acerbiialem, aut amariiiem v i inielligentia iners est, aiius perspicax et solers. delicet, seu dulcedincm in se capeasit. Si autem Alius bene moratus, alius improbus, alius superbus. meatas sit aiigustus, dam ipso fluxu luctaiur, vehementius calescit , et u l est consentaneum, fervoAliue fldelis, alius malevolus Horuro causam esse Deum cave pules, quod quibusdam scilicet opiime ecit. Et in his jam dictis mrsum perspecta esl illa novitas, quomodo cum una quidem sitaqaarura naT d i t , et oplima illis donei, omnique bonitate et lura, in aliis tamen altud fiat, naturamque mutet. gratia eos cumulet: quibusdam vero velit pessime, eosque conlrario modo traclet. Quomodo enim cl in qualilalem, in metallum,et habilum singnlorum. Perinde eorpora se babent. Animaruro vero natura isla judicii Providentiaeque divinaj sunl? a qua si non est alia atque alia, sed aequalis omnium. Ast potiasimum suspensa essent, non aequa, sed inii|ua manifeste forct. Sed taaec blasphemla eiiani vcrbis in corporibus minime invenitur identilas secunduin babitum, sed alia alii crasis, u l oslensum est : tenus absit. S.cul enim soli dedil qua^cuuquc siquidero nec in omnibus aequaliler elcmenta niista dedil,celerilatem, magnitudinem, pulcbritudinem, splendorem; et terrae similiter fecunditatem, arbo- c i temperata sunt, sed unuraquodque ut sortiium est suam crasin, ila ad seanimani qtioque infleciit. ribus ferre frncius , frumento et aliis unicuique Ilaque sive quis graviter irasci solet, et est superfunclionem proprlam et naturara, sic islis quatuor bus, sive mansuelu*, sive iranquillus, sive inodeelementis auctoriiatem el imperiurrt corporis unitatus, sive acortator, sive lascivtis, sive castus et verse, ejusque incremenlum, immutationem, finem probus, sive magnanimus nalura, sive conira sorac dissolutionem commisit, rjdicio et ralione didns, aul potator, aut ebriosus, aut sobrius, et quam ipse probe novit. Nibil enim rerum omnium aqtia? potor, aut vigilans, aut ceieripes, atil tardiDomino non ante intellectum et provisum esl : gradiis, aut docilis, aul indocilis, aut rudis, non qui creaturarura parens el gubernator est, et omniesl culpanda anima, quemadinodum oratio nostra bus ex omni parie adest, et omnia permeat quxsigillatim per omnia disseruit : sed poiius corpus, cunque fecit, et facere, et conservare, et adminiet temperamenlum, quod illi conligit; propter atrare, el porlare non cessat. Si igitur bonus, e quod non solent sibi similari corpora, inquam, nec sapiens est, u i eet : qua bonus, omnia producil' esse afDnia in quacunque re. ad scienliam aut saut bonum sese dilTuiidat, notumque el manifeslum pientiam, ad babitum aut naturam, ad aspectum, fiut; qua sapicns, providenliam et curam operttra suorum oslendit, Nam si nihil provideret, quo modo aut figurain, ad venu*ialem formae. Cum enim ex sapiens essel ? Nec bonus, nec sapiens, si non prse- elcmenlis varia teinperatio exsisiat, neccsse est, et corpora in bis varie se babere, et animam ad se videret rebusque consuleret. Igitur apud oinnes, et violenter trahere. Saiis, ut arbitror, res probata prae omnibus certum est Opificem rerum omnibus est, et pluribus nibil esl opus. Illud dictu valde est quae fabricatus est prospicere, et providerc. Cognilio aulem futurorum in nobis non est, qui v i * necessarium. Si unus quidam cbaracler in omnibus hominibus esset, multa in genere bumano sola quae ante pedes sunl, videre possumus, et vix sequerelur confusio, et caligo et nox v i u m occumemoriam et judicium pra?teritoruni babeinus. Conditor autem, ut Detis, et illa pracognoscit, et D P teiieret. Quibus enim indiciis, aut qualibus e signis peregrinas ab amico et familiari inlernojustns jodex, et arbiter reclus est, el si judicia scerctur? inimicissimum, ab optimo quaj nolic disdivina abyssus multa . Quomodo igilur se, quoad lemperamentum altinet, corpus humanum ha- cernerent? Non lllii pareniee, nec contra parentes beat, et quomodo effector summus elemcntis re- OJios, deiicienlibus bujusmodi symbolis agnosce gnum imperliverit, el quinam secundum qualitatem, rcnL Cictennn sapiens Arcbiiectus, et largitor sapienliae, plasmali ad nolitiam muluam consuluit, cl temperamentum lale, quali corpora constilula et dum diversa indicia bominibus c l ex forma sive coagmentata sunl, ut diximus, eliam animse facullineamenlis, et non minns ex voce quasi inftidiu tas et aciio patescat, quomodo propler haec symptomala eveniant, et e contrario corpora bene va- Praeterea divinam PiOvidenliara iu tanla facicrum leant, et in melius proficiant, salis nostra disputa- diversitaie admirari dignissimum esl. Hinc Damlione oslensura est. Nihiiominus paradigmate utar, que animus occasionem indaganda3 veriialis, orroquo dicla plus lacis accipiant. Terram aiunt cuni- risque vitandi inveuiel. Quod ai h#c libi nou saiis
1 l a l a m 8I
* PsaKxxxv ,7,
831
PIIILIPPI SOLITARfl 832 ganon scu iiislruuicnliiin rnusicum bene aplam, persuadcnlar, fidelem, ct a Deo afllatuni icstcm cl ligno pulcberrimo, quod putre&cere nequii, nec dabo, nomine Anaslasium, cognoniento Sinailen, marciduin quid, necaliud vitium habenlc, abaliquo doeenlem elscribentem clare superltis, quae imcrexcellenlissimo artifice fabrefieri coiitigerii, rogaltis fuerat. Sed audi verba. glulinalum, et coinpacluui, ei undique pcrfcctum Interrogatio. Unde ab ipso orlu et teneris annis absolutumque fuerit, et a?quales cbordas, nec qtiidam inveniuulur nalura mites, aHi iiracundi, asperas, ut Eumolpi, et bas congruenli proporalti injuriosi, alii voluplati obscenne dedili, alii lionc, sccunduni intensionem , et remissiouemiemosores mulierum et conlinenles? Itursum quidam pcratas, et in nervU aequalibus momeninm, et nalnra facilesua communicant, alii sunl inhumani, traclura, et alia babueril, tunc nieloe musicura, niliil aliis de suo imperlientes. E l quidam cernunbeneque numerosum, et raelos plane harmonicum lur ingeniosissimi, et ad excogiiandum felicisaimi, artificii musfct reddil. Si autem chordae a*juales alii lardi el stupidi. illi non contigerint; sed aba tenuis, alia gracilis, Retpomio. Non est Deas, qui hunc quidem pualia crassior sit, etalia ordinem uon habeal, sioiidicum, alium Veneris salellitem, istum iracundum, lilerque nec ratione intendalur aut remiiuiar, et bunc lenem facil : sed gencra qusedam sunt, et lignum cliara sit semipulridum, musicus quauivis temperamenla regionum, looorum, elemeiilorum, plurimum excellat, egregium melos, et omnimodis aerisqueel lemporuin mulaliones, ac vicissitudines. concinnum formare non polest. Nain si desil ciDcinde et nalurales causa?, elemenlorura in corpore tbara, et ligoum, ct illius apla composilio, el ars leroperalionem corailanles. Per quas causas, et conveniens, artificem peritiam suam ostenderc mutaiiones, et lempora et temperanienla, si qua impossibile est penilus. Non enim bonum el suabora infans concipiiur, calidum elemenlum exsuvem sonuro lyra remitlet. Et quanmsdigitorumarperaverit, quod generatur, calidae conslilutionis, liGciosa mobililaie valeat, qua chordas velmoad vim et injuriam propensum erit, et libenter menlo percurrat, non tamen nunieroaissimum sua communicabil. Sin frigidum elemenlum reuielos edet, lyra non bene, ut diccbamus, concindundaveril, quod nascilur, ex frigidiore constitunata. Eadem prorsus de voce cogitcs velim. Oi iione ad casuiatem cernetur propensius. Idem de istuc tuum organum, seu instrumenluiu arbilrare, iliis duobus eleraentis dicendum. Secuudum sicet dici paliare. Nervi c l cbordse libi sintqusvacum namque soliiarii, niorosi, sobrii, et acres : cem quasi rolundam, et tornatilem efiiciunl, secundum bumidum pigri ct caduci, atque guke dentes, labia, fauces, collum, l i ngua, 'unde souos dedili, et immundi flunt. Nam si dixerimus divino ^ mclicus exsistit. Ad ha?c pectus, pulino, musculi. (ussuac voluntatc generari hunc quidem improbum, Lta namque inslrumentorum insiar sermoni subilluin probuin, non recie dicemus, vcl polius Deum serviunt. Insuper aspera arteria rnaxiiua : in quibus fiiaiediclo incesscntus. Nec isluc solum, sed eiiam omnibus differentiaui videbis summam. Quidaui bomo castus nou invenietur dignus inercede ; Deos est lingua versatili ac sublenui : alius larda et carmim caslum fccit. Nec libidinosus, et iracundus nosa, Alius dentes raajores, alius minores gerit. nierebunlur p<Bnam a Dco scilicet tales facti. Alius est dentatus, alius edentulus. Uuic sunt iuIlaque haec ex natura emanaitt, prudcnlia, tempeteriores, illi foras promioent. Alius lato collo, alius rantia, el rcliqua, quas a sanctis Palribus nou virangusto. Jam gurgulionis, faucium, labioruui conlules, sed nalurales emineniiac el excellenliae nostilutionem variaui ac dissimilem quisconsequainr? minanlur, quae Graecorumaslrologi stulle sapientes Ncc vero in ipso ore acqualitalem ceruas. eecundum motionero, cursunique sidernm homininium igilur borum diversilate, veluti fidiura pulbtis conlingere fabulali sunt. Fidei faciendae salis sum et sonum, vocem quoque inaaqualem reddi, csto Sinaila : ati adbtic presianliorem desideras? aliamque ab alia permultum distare contingii. Nec ANIMA . Sufficil, el recipio, ei eo sum conlenta, jy vero isla ab anima, tanquam a causa : sed a Uet eum veneror. Non opus mibi esl loogiore orabernaculo islo, ejusque membris et parlibus pentionc, ncc pluribus teslimoniis, cum bscc dical dent. Os, lyram dico, chordas itcrum appcllo testelurque mullis sequiparandus, pluribus anlcfegultur, iauccs, collum, linguani, deales, labra; rendus Aibanasius. Nc illi quisquani criminator baDcenim cum adalia, lum ad vocero, rantum,ei bunc bonorem invidebit. eermonem efliciendum requiruniur. Anima vero, CAPUT V. el in ea animus ipse, est arlifex. Ego porro etiam Sn vocc humana summa varietas ac dis&imilitudo, nares vocera adjuvare video, sine quibus neoio ? conipuralione quadnm /t/ra', seu inslrumenii muei lilleras pronunliare potest. Quanqaam omnia sici ante oculos ponitur* lync et cbordis, uti vocem et vocis sonum perfiDe caeiero, ago de nalara vocis, et qnomodo cienlibus allribuimus, cum tamen non lolum penes nec ipsa sequaitler hominibus, sed aliis alia dala illa sit. Etenim alia lyra ex bgno salicis confitilu Bit, multiinoda c l varia : et ad variunt usiim, ad alia e liculneo, alia querao si voUs, et alia inirloqnendum, ad canlandum, ad intendendum, ct nienla musica fartc cx aliis tum ex astringeDtiê, reraitiendum. ei duris, lum ex marcidis c l hxis. E l quomodo CARO . In boc quoquc morem geram libi. Si ore f r
S33
DIOPTRA.
834
tandem ex lot, et nattira divcrsis lignis concordem modulationemelicicl?Nam etsi omnes cliordas inter scaequalesfaciam, tauien eanim coulenlio eticniperalio mel<>s et sonum variant. Idem de ore islo ad eamdcm ralionem cogila. Aliud alterius positionis, et ftûra?, et mensuraa est, et hinc anima, uideberrt, similcm per id sonum cxprimere, el aptare nequit. Ncc ideo accusandse snni animae, sed ora polius, el omnia organa, per qti sonilus venit. Qnod si eliaro ii;rc subdividamus, et qualc quali in bis ad sonum vocis, el sonum nielicura impedimentosit ostcndamus, et cur bic quidcm blaesus, ille balbus sil doceamus, ad alias demuni el naiurales, el ariiuciosas demonslrationes ex libris Galenicis petitas, devolvemur, el iu longitudinem im meiisaraexcresceloralio,siomniaexacte cliiiinutim velimus perlraciare. Plura igilur praeieriens, hoc solum dicam. Sapiens occasionem nacms, sapienlior evadet ; e t sola interrogaiio sapientis stultuiD erudit.
t ei B
dcm rccipianlur , ba?c contra rcjicianlur, ct quae conscicniia?, qux simplicis cogiialionis perfeclorum est, mibi crede, u l oporlct, disccrncre ac dijudicare, et prudenlia valentium in onmibus, ut j u d i cent reclissime, penilusque onmia perspiciant. Quae aulein admiralioncm superanl, jam dicenda auiU : in quibus nalura, el clenienionim mistio cst ineilicax, Condilor autem nalurne ralionibus agit, quibus novit, ulpote solus el Dominus et oii:nipoiens, el omnium causa, eloinnium adminisirator. Supergredilur enim naturae ordincm et lerminos ejus, a?quus ct benignus quibus illi placueril; et solus pravalel.et omnia omnino potesl, et omnia convertil, etaffeclus turbulenlos coercel,el omnem babilum viliosum dissolvit, facilque inirabilia,
naturas pernmlat, omnia apud omnes solo verbo coniicit in generalionibus generalionum usque ad consummationem sxculi. Ad baec igilur tntrabilia aperienda, et edisserenda aocedo, quibus natura ipsa cum ordine ac modo suo victa succubuit. MuCAPUT Mlier landiu concipit, quandiu menses sanguinum Tametsi homo propter temperatnentum ad vitia feraconsuetos palilur. Qui ubi desierint, felu amplius tur, posse lamen sese corrigere, si velit, Deo opitunon gravidalur. Verumianien, Deo jubente, plulante. Supra natura: cursum el ordinem divina quttdamopera. Dei beneficia desiderantibus quid rimae eliam praeier naturam gerunl ulerum et papra**tandum sil. riunt, anus, cl steriles, ulSara Isaac, et Anna Deiparani, asvi malura Elisabeih, cuia gralia nonaen, AMIMA . Imellexi probe, quse disseruisti. Quam Joannem praecursorem. Ilujusmodi alias non paucas enim mislioncm corpora babuerinl ex elementis, orani saeculo quispiam inveneril. Generaiionem juxla illam animam quoque gubernari alque regi. Verbi ex inlacta puella iibens silebo, cum sit inexliaque non aliam aflectioncm et motionem corporibus a Gonditore inditam concedemus, quam qua? Q plicabilis. Silebo etiam prodigia, miraculorumque ex eorum lemperamento promanat, naluramque per se sua ad istam elementorum coagmentalionem dirigcre, et accommodare, a qua omnia deducuntur, et prudentia et oralio, etseu quis nalura valde iracundus, seu siolidus, seu ineflabilis, seu invidus, seu libidinosus, seu scelestissimus, scu impudens instar canis, in venerem pronus, faluus, aitonitus, delirus, immitis, durus, subamarus animi ait. Rursuro istorum conlraria naiurae, et lernperamento elemenlorum ascribemus. loiprobos autem ei consceleralos au ab improba et stolida mente tales esse asseremus : nec in bis quae diximus, provideniiae judicium, nec elementorum mislionem accusabimus ? Num igitur hi qui ad deteriora ferunlur, pejora melioribus mulare possunt? C A R O . Elisfm possunt, et mutant: veruiri si mens secundum rationeni judicet, secum agiiando, ferYenterque cupiendo meliora el omnia demum, in quibus nalura versalur optime. Si niens, el illa aiia haec judicaverit, u l dixi, adjuvanle desuper divino aoxilio, deteriora in tneliora, et facillime conTertentur. Ex bts qua3 prxsianliora, et divina, c i superna, et quse a dicmonibus sinl, ut ilia q u i Prov. ix, 9. i i , 11.
8 4 8 8
copiam, quai supra naluras vires m mtilis, el caecis, et aliis calamitosis Dominus ipse miraculorum, viis et modis sibi notis perpeirare consuevit. Sanisonem quoque generosum ac forlcm reddidit. Josepb ea formac pra?slanlia, qua olim Adamum, i l lustravit. Salomoni sapicnlias fasiigiuin ct ampiiiudincm donavit. Gra^cos ad rerum pulcherrimarum cognilionein erudivit, ut libros ceu instrumeula conscriberent, arlis ac sapientiae plenos, graromalica3, rbelorica?, medicina:, ei aliarum facultalura, et auguslae philosophia?, omniumque principis. Sed quid ego moror libi insigniora et meliora rcferre ? In tertium coelum, rem admirandam ! Paulum r a p u i l . Pbilippum improviso Gaza abrcplum, in Azotum dicto ctins abduxit *. Habacuc sublimem per aera Babylonem ponavit, et messoribus postca eodem die resiiiuil * ; Enocbum * , el Zelolem Thesbitem de terra in C(lum subveclos,el viven* tes prsetermitlo. quibus nec nalura, elemcntorum mistio, nec aliud simile quidpiam valuit; quts enim id dicere audcat? Sed Verbum, quod orania facit, ei immulal *' Ut inde discamas, et cognoscamus imperium et
88 8 7 9 8 9 7
I I Cor. x i i , %.
8 8
AcL , 59.
Dan. xiv, 52.
1 8
Gcn. v, 24.
8 8
IV Rcg.
Seholia.
* Basilins : "Von potest homo scmctipso accipere habes quod non accepisti (ICor. iv, 7)? et, t Del quidquam, ntiiei datum fuerit desuper. < Qnid enim donum esl, non exoperibus nostris, ne qnis glorictur
835
1 SOLITARIT
836
niagnitudincm polcslalis cjus in omnibus? nc quis aercni rccipcre : ubi aulcm aliqnid de isia pleni tudine dcfudcris. seu muHum, seu modicum, quadical Octori suo, Quarcme sic OngisTFigulus lulea lemisdcpletur, eatenus aer ad locum vacuum a-qua uteos subslanlia, per lislinam de ea lingit quod bilitor replcndum se inferl, prorsus iisdem dimeniibcl, aliud quidem vas in honorem, aliud in consionibus, u l inane in rcbus ne delur. Sic isla, dc tumeliam . Verunitanjen ad deinonslrandaui, quibns cslsermo, animo concipe. Utrem homines sapienliam et arlem oinnia \ inlerprelare; aquam perturbalionum fluxum, in Eloquar quod e&l mirabilius, ut amplius obsiucordibus humanis, inquam, fluentes aflecuib. Qtian pescas. Veneranduro animal, et pnealantissimum tum igilur dc islo fluxu per lacrymas. per luclus, homo est, ut dooninms ; a Cbristo enim noincn per studiosas aciiones exhauserimus. lantum vi duxitmis, et ad regnum coelorum vocati sumtis. cissim graiice hifluxum recipiemus. Quod si nos Quin eiiam donum aliud inajus accepiinus. Nain si inius denuojion purgaverimus, non polerit in nos peccala animo el corpore admissa absierseril, et gralia derivari, quod ex argumcntis allalis fit perpro eo ac decet sordes suas eluerit, in laboribus, spicuum. Quod enim unguenlum putrido receplatn religiosis exercilalionibus, in lacrymis, in gemiculocredalur? Paulus, os Domini, rursum scripsir, libus. ilerura divinarum illuslrationum diversorium evadit. Spiritus docct omnia. Si illilteralos acccpe- B aliisaliud charisma, el donum a Deo contigisse. In unumquemqup pro fidc et moribus, cum mensura rit,sapienlcseflkit; si paslores,prophetas, psalies ac et rationecharisma effunditur. In bunc gralia serrcgcs reddit; ad perfcclionem actionis et contcuw rtionum, in alium prophcliaj, in alium potestas si plalionis evebil. Quod si rursura boinines, u l dixit gnorum, iu alium graiia curalHinum. Unus quidem ipsc, inhabitaril, graiiamque ac lumen suum iis Sîrilus est, non autem parcs gratia?, nec paimportivcrit, coelesti c l divina cxstasi allcranlur, ria dona **** : sed niinora el niajora. Nam si u i scribit Climacus, spirilualiuro divinarumque forie recepiacula adfuerint inacquaja, quomodo dircrum sapienii&imus. Nam si cuipiam divina Spivina munera paria et xqualia esse polerunl?Ad rilus gralia, quanlumcunque gratiae, ut ipsa volct, mensuram igitur fidei, el praeserlim ad uliliiaiem, aspiraverit, \n eo stupcnda et opinioncm supeetiam Spiritus eflicientia manifeslalur, et buna sup ranlia fiunl, in quibus Yerbum, et redemptio, et pcditat, et mala removet, quantumque vult, supe? liberatio palenl. Spirat etenim quibus, et qtiando, iis requiescit, supra naturre lcges, el omnes elcel ubi v u l t ; id quod secunda disputatioitc, ut mcntoruni craseg. Qui enim per opera ex virtute puto, percpisti. Hinc passiones omnes quae in profccla purgati nondum sunt, bis ad meliora pro corde locum alienum lemere occuparuut, exler^ dctcrioruni defluxu inserenda elemeniaria lempe* minanlur **. ratio non suffoccrii. Alque baec, ut existimo, libi, Mens autem porgalione elevala, ad Deum currit. quanlum salis est, declaraviinus. Nobis aulem ab Non lamen puritatem istam, et bcneficia Dcus inilio diviua ralione pracdilis, eiiam illud agnatum, omnibus perinde largitur, quibus largitur. Cuique et nalura daluni esl, dominos cssc eorum quxin eniin proportione graliain prasbct, pro mensura aclione versanlur, m libera volunlale pracdilis, in* ptirgationis, et fructu, seu probilalc operum, setelligcnliaque ct facullate aclionis pulcbeirime orcundomplus ct minus, sccundum parlcm el tolum, hatis. Quod si improbi simus, eliam hoc noslra eccundum captum,etmunditiam vasis el domus*". voluntatis esl. Nam el voluntalc e l consilio, non a Quo res intclligalur clarius, simililudinem subjinatura, quod abgit, vilium procedii, cave secus co* ciam. Quemadmodnm cnim utcr aqua, aut vas gites. ISon esl scelcrum quasi lena, et causa nalura; muslo ad summum (nargincm repleluin, non potcst sed ca aflcclio,el habitus volunutis pariunt. Habilu* quidpiam exlrinsecum, prceterquam spirilum sive
9 1
lsa. x t v , 9 ; Rom. i x , 20, 2 1 . " Joan.
, 8,.
9 %
I Cor. x i i , 7, seqq.
Scholia.
* Cbrysosl. : Ne propter fabricationis rationem , de strenuo mitite Paulo dicat eumnas eleclionh fore. neve propier necessitatem voluiitmis , $ed propier D (Acl. ix, 15.) Et in alios uuidem venit, ac menet; tibertitem et differenliam dicla ab fl/iw discedil: in quonkimprorm '*"^' * '' vcouomLv isthax nondimittiiur. arburere. Quare etiam quod m nob't$ e*t, con erre debemus, '* liasilitis : Non sunt tacenda Dei beneficia, $ed ob alioquin eam non adipUcemur. ea grallae agendce semper: quod cupidilatem debilitat, Basilius: Spiritut quidem unus est, ckeriiiMta iram in mansuetudinem veriit, menttm tanquam alis autem idco paria non enwi, quia nec receptacula SpJsnbvehit* unde et ad Deum ab his rebns abit ; nec ritusnqualiasunt :$ed tecundum proportioneni fidet jam lalis secnndum, $ed snpra naturam operatur. unumquemqne heo dona, ad eju* ntildaier Quem enim Dei Verbum per purgationem inhabitat, confmiutur. sive in hunc ptura uve in ^ " l / ? ? * in eo puritatem consummal, mortemque, id esi, af[eciora. Quilibet siquidem juxia proportionem Ctiones vitio$n$ tandem occidit. ipso apparenii* apparenti* operationem et efficienlia'* efficienliam W "** Isidorus: Quanquam enim gratia e$t,nec tamen ritus soriitur. Quocirca unusquisque gmtioe simpliciier \neit, sed metnuram ab adipisceniibus $pemalor e$t, quando in ipso affectio, qu<B od eam accipit, Tatitum influit, qnanlum sibi vas fidei iitscipienda requirxtur, ett vosita : nec unquat f*y exhibilum inveueril. Namti non prius ojficium nodem aliquh proximo ob td insigni et stncialo w sirum requirereiur, tota supervolaret. Quia vero debit. votunlatcin cxplorat, adeo quoque abundat, ut etiam
<: / Ai M f % 9
837
DIOPTRA.
4
38
aoicm doceri potcst, nalune ncutiquam insUiis . Id manifeslum csl ex iis quae diximus, et diccimis. Habilus enim nou est ;cqualis, idemque in omnibus; sod alius in aliis: etenim sub discipliiiam cadit. Quae aulem natura omnibus sunt coinmunia, ea aequaliler hominibus adsunl. Cum simus Igilur volunlnte liberi el ralionis compoles, ad quae fcrimur et inclinamur, illa sunt babilus noster, sive opera lucis, sive tenebrarum sinl : seu cum veriiale nobis commcrcium cst, scu cum mendacio, sen cum fallacia, seu prudcnlcs, sen slulti, ei moribus proiervi simus. Quare si quis pr&slanlius deteriori praluleril, Dcus adoptione, c l fllius Domini fiel : sin pcssimum elegcrit, filius diaboli. Testis locupies boriim Maria iEgyptia, qux cum Satanae domicilium prius csscl, postremo Dei habilaculum facla est. Audivi eliain Pclagiam, vilam Maria? magna ciim sua gloria imilaiam esse. En omni ex parie graliae v i m , quoroodo operetur, et luceat docuimtis. Quas pceniienliam adliibeutibue pravas aflecliones exscindil, et contra divinarum rcrum puicberrimas aliis ineerit. Audis porro verba Vcrbi dicenlis : * Mala arbor non potest bonos frucius facere > Bonos autem factet, si fuerit in bonam inscrla. Rorsum Paulus ad Corinlltios scribil : < Animalis liomo non pen ipit ea qu% sunl Spirilus Dei *. > Sin aulem mores mulaverii, et percipiet, el amabit. Non cnim dixit : Non pcrcipict, sed polius, c Non percipil; y boc eniin prasentisesl temporis/illudfuturi.Qucinadmodum si quis ferrum ijjniium intuens, affirniaveriL Hoc non est frigidum, fiet aulero, sicut nalora esl, frigidum. Hasc inibi, et de quibns dixi cousidera. Graiia enim sa?pe in malis quoque apparei, el facultatem propbelandi eliain bis inserit, dispensans vidclicet, prout oonducere novit. Nam et Saul inter propbetas, et Balaam, et Caipbas, vel invili teslimonium ferunt, ct Nabncbodonosor, tamelsi erant boroines profani nulliusque pretii **. Mailb. v i i , 18.
3
Sed ltabcl causam con^cntaneam Spiriltis, quomodo opcrelnr, el virtutem tribualaliquaiido eiiam islis ul perseqnanuir damonas, et epirilus nequam ut e corporibus expellant. CAPIJT V I I . Recensentur varia corporis hutnani incommoda et miseri(p. Origo ex constituttone inquiritur, proptcr quam de quatuor humoribus, deprincipio generationis, de quatuor wlatibus, et lemporibus anni copiose prius disputatur.
ANIMA . Probo responsum : satis meo qiiidetn animo abs le dictum super bis, quae boc loco ipsa ad disputationem proposuisli. Quorsum aulem, el unde sympiomata, etaffeclus amentibus? Ani enim baec spiriiibos eorum ascribemus, aut a providenlia pendent, aut poiius ab elemcntis. Scripturam ccrle dicentcm audio, absque Deo niliil vel faclum, vel fulurum esse. Ad boc mihi respondeas \ e l i m , sicuti ad caelera reepondisii. C A R O . Percipe igitur qnomodo se rcs isla babcat, el disce verilalem, quam Dcus nobis suppedilavil, et quomodo alius sit stolidus, alius minime : alius. subaridus, fluidus, aut mcrobris dissolulus. Etquomodo alius ebriosus, alius natura sobrius. tlic quidcm mentis compos, bic impos nascitur. Aliua inde a majoribus ca?cus cst, altus perspicax, aliua incurvus, alioa gibbosus, alius clatidus. Hujus gcncris permulta, et varia liominibus eveniunt. A n num igitur scito quadripartilam commutationem Q habere; ver el aestaiem concurrenles; similiterque aulamnom el biemem. Vcr bumidum el ca~ lidum est: bunridum quidem ab ldeme, cui proxime surcedii (hicmis quippe extremum, seu iinis esi) cal dum ab a-state, cui propinquat. Horam copu lationcm pcrpende, et effectorem admirarc. Ab acre illico exsistit sanguis. lerra, quai natura sicca est, alra bilis scu melancbolia. Ab igne flava bilis, eive cholera, qua3 cum sesiate augelur. Pblcgma bumidae aquarum aubslantiaa partus cst. Uis
1
* I Cor, i t , 14.
Scholin.
Isidorus: Si namque potsumut tnala et vitia D discere, utique etiam deditcere po$$umus cum voluerimui; quandoquidem haud naturalia, $ed voluntaria sunt. Nalura quippe humana nec vitia et peccata non suscipit, nec ea ex se conlinet: verum libere illa admitlens, bonis, 'quibus (rui poterat, sese p r i vat. Gregorius Tbeologns : Virtulum aim naturales sunt, alice tnorates, alice quw doceri possunt. Nattiralety ut illee, quce ex temperalione, sive crasi nobit iruunt. Verbi graiia , miles cum sit constitutione caHdus, per eam in pugna viriliter &e geril : fortitan autem libidinosut idem et lascivus esl. Contra, constitulione frigidus, temperans et castus est, in acie autem imbellii et inaudax reperitur. Morales virtute* sunt, cum dominus quispiam mancipium ad vilam temperantice et justiti/e deditam aswefecerit, non ita ut ei docirinam quamdam temperantia* aut justiti<B tradat, sed si ita simplicUer vivere illud docuerit. lpice autem naturales ac morales virtutes non solent eise timul; sunt enim distinctce inter te. Qtue doceri
t 4
po&sunt, qnoniam cum ralione eas exercemu$ sem* per junctce reperiuntur. Sunt prccteiea virtutes \, quando quis non tponte et ultro, sed malo coactus ad bonum se applicat, sicut Paulus, et latro, et Manasses. Virtutum igitur quadam sunt naturales, qucedam morales. querdam sub doclrinam cadunt, qucedam ad casus pertinent. " Num et Saul inter prophetas? usque hodie proverbio circumfertur, quando iratus regiam slolam abjecit, et manibus plaudem saltavit, ac Davidi qoque regnum e$t vatirinalus. Prophelia Balaam : Orietur stella ex Jacob, et exsurget homo de hrael. {Num. xxiv, 17.) Caiphw: Expedit, ul unm homo moriatur pro populo, et non tota genspereat >(Joan xvni. 14.) < Nabuchodonoior vidit lapidem abscmum de monte tine manibus, qui percussit statunm quam erexerat, et comminult eam. > (Dan. t i , 45.) Eral autem tapis hic quem vidit, Christus ip$c; auemadmodum Uaniel censct, et interpretatur.
y
839
PIHLIPPI SOLlTARll
840
eiiam qtialuor bamlnie aHales aseimUanLur, prin- ista paries fiint anni, ut diximus, an non libi pare parii? videlur tenipus diei alque noclis horaruoi cipium, progressus, vigor et languor, pucrorum 24. Dupliciler cnim lcmpus dicilur, et in parle, et vidclicet, juvenum, viroram, senesceitlium, et dein tolo. Noclem autcm, etiam aistalis, biemem crepilorum : qui gradus eliam qualuor anni leniporibus respondenl. Sed si placel, isla clarius per- puia. Tola onim bumida, ct frigida esl natura sua, propler cxspirationem noclurnam, c l rorem malutraclcmus. Plilegma cx aqua orilur, cum elemento linum, cujus imaginem geiit seneclus. Ubi igilur illi socielas c s i ; alra bilis ex sieca terra provenit; sol exoriens caput prolulerit, mediumque orbem flava cx igue, cum ipsa qtioque ad ignis nalurani inferiorem luslrare coeperit u l sponsus e thalamo, accedat. Pcr pblegma bibernam tempcsialcm i n incomparabili specic, et u l infans ex ulero matcrno tellige, quae bumida el frigida, c l instar cujusdara prospexcril, el ridenlibcs oculis lerram dcspexcrit, seuii est. Sanguis ipsum ver referl : esi cnim buper omnia radiog lucifluos diffundens, repente exmidus, e l calidus, quemadiuodum pucrorum bona tpiratio humida rore roanenle, ccssal. Rori porro temperies. Flava sesiali comparalur. AEslatem quippe calidam el siccam experimur : sicuti viro- admistus est et oalor. Annon baee aperle juvcmnn rum astas est robusta. Alra bilis aulumnum i m i - aeias? Poslquam in inedium coelum, tanquam in laiur : est cnira ille siccus et frigidus, qnomodo ^ prytancum Tenil, in alto jam collocalus, hominem laboriosum, et durum ropracsentat, et ut proceri aelas juvcuilis \ corporis gigas aliquis laborare non ccssal, nec adSpatia autem cujuaque aelalis, univcreagquo cumirabililer invehi desinit: sed indefesso continen* Juslibel proprietates et discrimiua, supervacaneum tique cnrsu volvilur. Ros quidero per calorem ablapulo percensere. Dicenduni tamen adbuc de ipsis, tus est. E l binc aesias, ac virilis aetas insinuatur. 6i videtur. Ac in primis quidem el anleooinia oraRursus, qoando devexus ad occidentem tendil, nium ariifex Verbum diviiium, ibesaurus scientiar, calorem relinquens, et eiccilatem retinens, etparcl abyssus sapientia? cogilanda est. Inde ad cau*as tem frigoris babens, eamquc a nocte, qua, ut diniiseriarum, de qutbus supra, venienduo. Gencctum est, oaluraliler frigida, bumida est, annon ut ratur infans : principium cjus gcneralionis mibi senex quispiam aridus, laboreque languidus alque considera. Non u l e lucia gymnaslica, sudore u n fraclus, deorsum videtur praeceps currere? Nonne dique manans; sed in ulero ct in ventre, non huvidclur isluc aulumno esse sioiile, indeqae uolari meciusêd humor. Lcbeaab inilio aquam frigidam senum aelatem exsuccam esse et rrigidam. capiens, conlinct eam, quandiu frigida fueril. Gum autem ferbuerii, el ob ignem adjacentcm bulliei i l , Q CAPUT VIII. tum mibi duorum contrarioruni quasi certamen, Explicaiurus causam viliorum corporis. alio abri el victoriam insigncm, el ex certamine imperium pitur, el eur Deu$ hominem non simplicem, ut gelo* creavcril, docel. Deinde deliramento Mani* vide, quomodo dcterius meliori sensira cedens, chaorum inseclatur. quanquam volens, sine tuba reddai sonitum : streQuoniam aulem quasi qtiinqueriionem absolvi, piluin buliilionis videlicet, qui buic vicloria? pro id est, teinpora omnia, et tcmperamenla adduxi, luba est. Semen aqua csto, lebelcm pula malerui eiiam reliqua, u l tibi pronusi, apponam. Scopus ulcri sinus, copulalionem caloremquc corporum, igncin inlerprelare. Lebeiis igitur exemplo infanvero el propositum est dicere, unde ab ipsoslaiim lium gradum oslcndimus. Indc ad virilem iranscauiero tnfanlibus bujusmodi casus; e l rursum undc, mtis, et iubac novam mulalioncm videamus; niulcmporis progressu, postquam in lucem suniedili; taiionem, de qua lanlo anlc magnus David, quae dicere aulem propilio numinc, prout vires, et est planc dexlcra* Excclsi: < Memor fui, inquil, verba ipsum suppediiavcrint. Ei quomodo landem opcrum Domini . > Quid igilur buic proprium? biijus generts incommoda alia ab ipso rnatris alvo quod ejus lcmperamcnluin ? primum est calor qui usquc, alia posl orluin eveniuni? Et quxnam pedam, dcinde siccilas. Accipii enim iuiiium ex puc- 1 > rennant, quae curationein, ac cito quidem admitt u n l ? e t quo pacto qua;dam cum tempore augenrorum eetale, cui cognalio cum vere esl, qnae terlur, qoaedam quasi rclrocedunt, et oninino reirominue est hiemis, cujus ilnis esl humidus, ut princtpium frigidum. Verum cgo islaquoque para- grada evanescunl? Et q u i d e s t , quod quidam pumunlur, quidam coronantur? El quomodo quidigntate quodam declarabo. Qualuor tempestates busdam conducit serviiutem limere, quibiisdam in essc dicimus, et lotidem elemenia, alatcs quatuor, loiidem videlicet communione quadam illis ro- libertate vivere? Alii capiunlur, alii in honore et spondemia. Sed quaiernio est alius in parle palris. gloria sum, cum aliis aliter se res habet. Infinita ceruuntur discrimina in rebus homanis, varicquo Unumquodque enim tcmpus, aestas, autumnns, ver, conimiscenlur. Iu Deo cst poicstas, el sumroa quibiems omnino pars est anni. Gura igitur tempoia Estber xin, 9. Psal. LXXVI, 12.
v 0 i
Scholin
Commnnicet igitur sanguis cum flava bile in ca~ brCy flava bilis cum alra in siccitale , atra bilis cum phleijmate in [rigore, phlegma cum sanguine in hu*
4
more. Ruru$ unu$qu\fque numor propnam ***** qnalitatem habei, sanguis calorem, bilit utraq*$ ikcUulem, plegma frigus.
811
DIOPTRA.
9
842
dem atque omnipolcns. Poluit ille animam condere simplicim ct subsislentem, sicut angelos fecit i n corporeos. Idem quippe animarum angelorumque fabricator est: et condere omni lurbida molione libcram, perinde ut coelestes illos animos. Hujusmodi namque moiioncs corporatorum, non corpore vacantium sunt : nisi qnis intcntionem ad aliquid lalem molura vocet, u l in angelis recens produclis conligit : quorum alii ordinem suum dignitatemque rclinuerunt, cum qua procreaii eranl; alii superbia inflali, ea dcciderunt. Elenini cum sic essent producli, ut ad bonum moveri facillinie posseni, ipsi ad pessimum incilali stint, ei conlra Deum se. cffereiitcs, majiis quiddam quaui pro oalura sua concepcrunl. Non ergo creali sunt
tio unum imperium. Tt*cs liypostases, deilaiem unara veiicramur. Non ires dcos, scd Ires hyposlasos praBdicamus : Deum unum, qui coelum in or* bem versat, el terram verbo fundavit, jumenlisque el animalibus universis spiritum iaspiravit, c l a l i a ex acre, alia ex aqua, alia c terra, omnla ad generalionem c l inlcritum flnxit, el hucusque lanium. Atquc binc Dominus auimalium item apparcl. Iti quac cnini quis dominalur, in iis pro auclcrilale agil. CAPIJT I X . De providenlia Dei in opxfxcio mundi, el cur hominem immulabilem immortalemque non fecerit.
Scd admirobililatem ralionum, quibus raundus nali, sod maii posimodum apparuerunt. Cum igi- l i esl faclus, purpende. Primuin constiluit coelum c i tur aninias tanquatn mcntes separalas procreare lerram, el quae eorum ambilu conlinenlur. Elepossel, nalura simplices, ralione ornalas, nullis menla simul omnino, nulla ex matcria condidit. perturbationtbus obnoxias, non sic cas, sed alio Angclos cqgiialione, u l exsislcrent, fecii. Quanlaj c t m i r o quodam inodo procreavil, hominemque isluc polcniia?! Thronum praparavit : elcuiui mistum qiiiddam et coagmentatum eflecit, corporc tbroni Domiuus csl, non penilus bonore aequali, nimirum cx inferiorum ac terreslrium, aninia ex scd tanluinmodo adoranduni, ut honoratum, ut superiorum ac coelcslium ordine, menlis et consigloriosum, propler insidenlem, c l iu eo requiel i i compolem, el hoc, secundum xmagitxem, ui posccntem, quem omnia limenl ac Iremunt. Crealiitcntiam ac sapienliani suam tanto evidenlius ostenra3prima3 sunt istae, quasaliae consequuntur. derci, qua aliam adhuc, et novam creaturam creare vero elemeou dicunlur, ratione ordinis, potest. [Sam si el bunc, hominem puta, simplicem secundura quein universitas ordinaiim esl comprocreassct, angelorum tanlum procreator visus posila, nulu Goudiloris. Quid enim cilra providenfuissct. Etenim quidam pravc opinantium, alium tiam illius factum, quaeso? Elenim ut quispiam bonorum, alium ntalorum rsse auclorcni condilomcrcalor oneraria comparla, et c<eteris armis ejus rcmqua arbilrantur. Nec puianl, u l bomines siouna adornaiis, gubernaculis, rudentibus, veHs, anJidi, peccaium nou esse substantiam, nec extrinsc teniiis, funibus, quibus malus in prora firmalur, cam ncc intrinsccau : scd mclioris privalioncin, rcinis, ancboris, el pice circundiia, el minio deaicul lenebrse ex fuga lucis exsislunl, el nox post picla, si poslea illam deduxeril, et pelago secando occasum He-pori emcrgit, et vicissim Lucifcro dimiscrit, ipse vero reliclo navigio domi sedeat, rcspleiidcnte, ipsa repellilur et fugit. Ut igilur nonnc plurimis fluclibus, el sub unda lalentibua bonorura omnium origo c l cognilor, radicirus cxsaxts, scopulis, cbarybdibus et scyllis, el promi* slirpavil germen ncquiiisc, quam aperlc appellavit ncnlibus pelris, c l ventis, el procellis immanibus Dominus domum, quam venii simul flanles auris objccia, et impacla fpangalur, et in profundum divinis, et lorrenles circumflui ex fonte a Deo scabaurialur? Si crgo absque gubcrnalore naves conlentc improviso irruenles, ad lerramdelraxerunt* . lineri el servari nequeunt, boc muudi nriiverat Sed quos flnxerit improbissimus seduclor, ediic. navigium scrvari posse exislimas, si gubernalore Araentes, deliri et moribus vitiosissimi. Cur tanlas carcat? Quatuor elemenla mihi ut ouerarian i n nugas ausi eslis irugari? Ad finem gcminum, cl lucre, pcr quaB alia quidcm porlanlur et na\igaiil,
7
contrarium omncm creaturam respicere asserilis. alia porlabuntur el navigabunl. Sicul iiaque peia0 inconsideralum errorem, advcrsaniem verbis gus, aui cliam frctum aliquod citra naviia trajicere nullus polesl, iia nec sine elcmentis quisquam Domini, qui neminem posse duobus dominis serbanc vilam Iransuiillit. Sic censuii, sic slaiuil vire leslalus esl ! Si enim aliquando duobus Yerbum universorom ariifex. Quare u l navis reconcordibus dominis servire nemo polest, diis sentcntia ct voluniatc pugnanlibus quis scrvieril? ciorc deslilula non abesi a discrimine: sic, niibi crcdc, descrta a Providculia crealura proxinia est t Auteninn nnuni odio habebit; alium vero diliget; periculo. Hoc loco subil me dubilalio perplexior. aut bunc quidcro suslinebil, ilium contemneL t Hominem volens produeerc Gondilor, s k u l proILrc aiBrmatio est Domini, impurain et fraudulen duxit, unum animal cx duobus, quomodo uon potam Manicba3orum opinionem funditus evellcnlis. lius natura siaoplicem produxit, u l duraret seniUnus esl vcros Deus, unus inspeclor, unus rerum parens, in iribus bypostasibus, baud diversis vo- pcr, nec aliquando inlerirel? Ex quocnim efifecluru esl ignis clcmenlum, iieuiiquam vcl luiuen ejus esl lunlaiibus. Tribus enim uita voluntas, una poicn0 8
Mallh. vn, 25-27.

PATHOL. GK.
96
M a l l b . vi, 22-24.
CXXVII.
27
rniLirri SOLITARII olsiuratuin, vcl ardor exslinctus. Sic ilcm tcrr.e, a carccrc opinor. Mors Domini vcrbis meis aslialixque crealura in sialu suo pcrscverant. llomo pulalur. Divinum quippe corpu-s anle necem liaud autcm iia ereatus csl, ut sil nalura caducus, brocral alicnuni ab intcrilu, redivivum, plane immorvis aevi, sui disstinilis, el levissimo niomcnlo uuitale, el a corruplione liberum evasit, typum el fonr.aai pra?ferens regeneralionis, quae omnibus labilis. Rursum aliud audivi quaerentes, quamobrcm Domino advcnienle conlingct. Garnalis enim geneDeus bominem m>n creaverat a scnectute immuraiio symplomaluin plena esl, quorum plura suni nem, ut vitam quam longissimam, acsine exinMiio genera, quam arbores in silvis. Q u de anni lempropagarct? Owaitqnam nntem ralionis esl coinporibus, de elemonlis, de aelatibus, de hunioribus, pos, in eoque dtfferi ac prasiat omnibus, non tasimplicibus et coagmcntalis sivc concreiis disscruinicn indc annos suos longius exlendcril. In bruiis mus, ejusmodi sunt. Deinccps de symplomalia animanlibus celerilate antecedit pardalis, inaliagcndum c>l. gnus cst camelus, ursus avidus, lupus rapax ct CAPUT X. ferus, equus iracundus, pavo superbus, colnmba Tandem parluum monslrosorum, et aliqua fvditate lasciva. Aliis alia nalura, babitus c l aflcciio inest. itiHguTum causam incontinenlia* parenium ascribit. morluis auleni ad judicium, ad ullionem, cl poenas peccatornm surslinendas ammalia in vilam non In Uis ipsis partubnt utitilatem ad rnores hominum corrigendos inesse demonstrat. redctmt. Sed homines pcccatis obnoxii sunl, poeQnaedam enim ab ipso conceptn, quaedara post nasque et supplicia anie et post obitunv subirc parlum nalura? bumanse indila atque inserla v i babenl, si scelera sua pcr poeiiitentiam non delesuntur. Eisi enim Uxc u l porlenta quxdam prr ycrint. Nalurae autem conduceret, si resurrcctio bominum vitam proterviant, nibilomirius a ralioniilla esset. Nunc ad judicium resurgimus quolnibus divinse Providentiae pcndenl, quae c i compaquol sumus.improbi. Yenim islanc dubilalionein ralione delerioris, quod melius est magis dcclarat. dissolvit vir quidam secundum utrumque, ei pne Ul illud quidem melu periculi decbncmus, ad omnibns probandtis, qui aperlissime vclut e sunum aulera prsentioruni desiderio acceleremns. blimi, el medio suggestu docel, clamat, pradical, Moi ciiim a complexu, corpofu-m si crasis, et alia vkam banc stadium, aat qninquerlium ducendam. congruetilia fucrint, et buroor cura calorc bcne Sladiodronios videri bomines virlutis sludiosos. tcmpcralus, sccundum utrumque qui nascenlur Quid eniin nobilius morum sanctimonia ? qua pra> iilii. babebunt oplime. Sin calor bumorem cxsuditi, Dei et divinse gloriae bacredes erunt. Volupiapcraverit, prudenlia in sobole clucebit. conlralee auiem esse flagella duellatoris Satanse. Uic au rio, si bumor vicerit calorem, mcns prudcnlia non i*i *" ~r tem (Deus) velul e pugna redeuntem filium longe niultuin, ct corpus viribus parum valebit, mcmstrenuissimum cxcipiens, laetalur et gaudel cum brorumque ircmor sequelur. Cuin enim nalura ty* bis verbis : fili cbarissime, venisti cursu luo pum et formam baud satis sese accommodaverU, coDeuutmaio. Membris tuis Patrem legiiime glorificonceplus ipse et crasi, ei formatione iminuiaiur, casti: uccipe pro scopo el consilio tuo laborum gestalurque in utero opprobrium, prodigium. morpreniia, qti;4ta diligentibus mc prseparavi. Tu aubus, dissoUitum, foedum, et prorsus malae babiiurcm volebas ceriamcn constiiui sempiternum ? dinis, vel in membris omnibus, vel cerle in aliCuis, obsccro, certaiionem sustwicre potuisset, lamquibus: slrabuin puia, aculo capile, epilepticuui, elsi esset adamaniinus, ct invtilncrabilis, si i n mutilum. Et lalia aane vel ob cxcessum, \ e l ob super hiscc vinculis corporis levari non possel? Et defecium solent licri. , Qui moderalc ainoribus quis vinctas adeo infelix, ut lenebras et carcerem munlur, opporlune conjunclionem illara dispen* noiit effugere? Sin minua, al certe pro viribtis sant. (Jui impotenler in venerem ruunt, ct inleoibanc sibi miseriam ita imminuere vult, u i propier pcstive voluplatibus illis commisccndorum corpoexiguilateni ab ea nullo negotio libcrelur. Cupis aurum fruuptur, iis abusio dclrimenlosa est, et lcm perlurbalionibusinquinari ac pollui pulchritu- ^ labunlur in ignominiam, ct sc deridcndos propi I tl/\nrl 1 I ) ! ! > i wvtnrrltnnnt r>i a ! I. _ I I ! t 1 _ _ ~ 1 '. I. . !~a ! . . . . . I . dincm a Deo dalam, ei illatii magnain imaginem, si nanl omnibus. llinc et bominibus istiusmodi! calaresurreclioncm pro remuneralione laborum non milales inde usque ex ulero niatris eveniiint, et vis. El quomodo homines quoiidie in flagilia non prxcipue vecordibus. Ebriclas quoque propler n i proiabentnr, si tiuliam superesse rcsurreclionem miam intemperiem detriinenlosa esl geniiuramjudieiemque crediderim? Quomodo porro tion esl quc non fecundam, sed inulileiu ac sirrilcm abeutdwn, ralionis munere decoratum, divinoque reddit. Hinc reprebendenda quoruuidam libido, spirtculo pnelalum omnibus, vilara in spe reposi- qui secrela illa conjugalia imprudentius misceni. iam nolle vivere? Ego vcro etiam ipsam moriem Ga?terum lolum crimen penes palres residct, qui baud morlem, sed felicissimum transitum ad v i - mulieres ex mensibus immundas contreclarc non lam scnio âreiilem, ei quae ad tcmpus perluliinus, parcunt, unde poslinodum fcetus abominandi effuncorum renHmeralionem, et soluiionem quamdam duntur *.
v u t
ui
Scholia.
" Aiunt enim quidam ex hujutcemodi commercio et probroium quiddam, el lepram generari, propter rednndantiam scilicet. Ac si quidem tatta fucrint corpora, etiam sana erunt qtt(e qenerantur. Sicor-
fcts
D.orriu.
A
In aliis aotem incoMinciitibus, dum sc cogno mors musus quoddam iilius bcnignilalis csu Raiiones aulem aboriuum, ct quomodo qua?da*m scunt, mcrilo etiam infantcs iiunt skciorcs, scin concepiione, alia post conceplionem, alia post mine scilicel fervore volupluario arefacto. Hacc intemperaniiae palrum clara sunl indicia. Simia^ formaiionem intus pcreant, bac, inquam, divino generat simiam, ut iElhiops jElhiopem, calvus judicio el sapienlissimis dispicienda relinquamug. calvos, niorbosi morbosos. Culpam polissimum CAPUT X I . palres sustinenl. E l borum tamen utililas aliqua in Quomodo diabolus superseminct in animh nostris zizania* el quibus armi ei resistalur. Quare ziznvita cemiUir. Erudiuutur cnim bomines, ne prainia hinc evelli Ueus non $inat. cipiles abeant in obscenam voiuptatem, neve ANIMA . Salaoas porro, qiitnain inslar furis in proles in dedecns familia? propagent, alL-nim decorda peneirat, cl hominibus dormientibus (nt saliclis ipsi cauliores, Gunlque tales magisiri rei cra Scriptura loquitur) impura el pcssima ad fallaoplimse caeleris, et a priore stullilia ad vitam lemciam el dcccplioncm omniuni zizania scminat "? peianlera melioremqne sc converlunt, ac laudabili Et quonam inodo improbtssimu* a nubis rcpclsunl exerr.plo. Dominus cnim qui nulu et vcrbo latur? Quod si boc fac \e non csl, quo pacto tatncn fiustinet omuia, mullo ante prospicens, quid ex re cujusque sil, hxc paseus est acciderc inter bomi- dxmonum inipetus, cl divinas incilationee quispiam cognoscal, cx quo mons l ona et mala dencs u l non omncs impure ac foedc generentur, sed prehcndat, aique iuternoscal? ut proimle se procul aliis quidem symploma fructui sit> nlicubi ad removeat, r t omni conienlione lcla Belial avertal, gienda vitia, quibus irretirentur conducal. Non lame parentcs vacant crimine, ctiamsi Jibcrt aca- reddalque Domino bospiiium imwdissinium, purgans se (olum ab inquinamenlis inlerioribus, t;t sibus quos perccnsiiimus, miscr.ntc Dee pr .iscrvenlur. Alia incommoda ab utcro usque accipiun- inbabilcl graiia in corde ejus, el ap::d ipsum Paler tur'. Et lex preclara Lacedaemoniis fuit, quae mu- cum Yerbo mansionem faciat . E l quid ila Deus liebre genus certaminibus cxerceri ludicris jube- daemonibus ad oppugnandum gcnus bunianum per1 at, quo robustos liberos generarent. Alta vcro mittere adiium voluil? posi orium accidunl utiliter. ûidam aspectu usiiCARO . Plasles ille, cum cflfinxissel olim bomiruserat inale, oculis orbatus est. Alius addicius nent, ut nosti, animam el alia ei inspiravit atquc esl scrviiuti, qnod illi prodest. Alius csl naius itnmisit, crcalurarumque lerresirium dominum pauper, quem divitias habcre non convenit; iis coaslituit. Caeterum invidice parens, el primus cnim ad perniciem suam abulcretur. Altcri l i n apo$lala, iniquis oculis magnitudinem ejus inluigua cst impedila, qui garrulilali serviisset. Guidam ^ lus, invidil, ct tantam ejus gloriara a?gre lulit, et quod fecit, invidia erga hominem fccit. Procrcalor eraruiimanus, quam perverse cxtensurus erat. Et aulem etDoniinus, quod fulurum eral prospiciens, bis casus isli boni sunt *\ Verum animadverle quanla sil Doniini bcnigni- ul oplimus quispiam medicus pbarmacis comparalis, virlutcm armalam homini ad pugnam, ct tas. Miscrius cnim humaniler sui plasmatis, ctiam propulsationem pelilionum Satanse inseruii: no ista ad utilitatem ejus dircxit converlilque Quin
l
* Matlb. x!ii, 25.
Joan. xiv, 25i
Scholiii.
rnpla et viliosa parentum corpora, filii imtabuntur. " LNTERROGATIO. Quid ilatandem mu//i, priutquam Prcecipit vjUuf lex, ut ne quis ad tnulierem dum wlatem eam atlingant, qtta internotcere b<num est in purgatione immundilice suce ingrediatur wulo queunt, quusi magis iinplicili tceleribus, poenits (Levit. xv, 19). ConlingU namque corpus viri imluuttt? Hr.sp. Hujus rei non una sed complures ct puro iunguine muliens commisium, corpus gene- diversa suntcauscc. Nempe tt proplcr parenlum imrare minime purum, nec bene temperatum; sed t a - modicam libidinem. et propter educatorum desidiam tiis affeciibus obnoxium. Hcec mala legislaor anle D et proptcr cxli incvquaulalem, et proplcr alia multa, rolens toliibere, natos ex tali concubitu ejecit, el tahuJHxemodi calnmlatcs possnnt evcwre. Pnrterca, cri$ seplis, conventibusque exclusit, nl horum multos illortim uovil lh'us (orc improtos. Eam ob rentes non audeanl de caHero tale quid commiitere. rem suppliciis istiu modi vcluti comped bus cos Et quanquam nuptias honorabUes sunt et cubile le- coercet. gilimum (llebr. xiu* 4 ) , non tamen nemper id ascen*** Anaslasius. Nescil igitur diabolus, ulrum stt dendum: sed aliquo tempore vacandnm, et naiuras in.tu in cordibus nostris Cbrislus, necne : sed cum concedendum, donee purgatum, liberit iuscipLndis te videril iruscwtem, aut jurantsm, nut turpia lofir.l idoneum. qurnlem, aut mrJedicenlem, aut de utm dctrahentcht, ' Qua de causa leghlalor leprosos, aliisque morJis aul alios lemere judicanlem, aut odio protequenteh;. afrectos sacris septit prohibuit? ut parenlum inconli- aul invidenlem, aut injurias irrogcnlem, ttul tupcrnenliam rcprimeret, et voluplatibm frenum injiceret, bicnlem aul immodhe ridentem, aut supra alio* .*:<? conjttnclionemque illam corporum ierminis quiefferentem, nvl non assidue precantem morti$q.>c btisdam circumscriberet: quandoquidem ntulti, quan- immemorem, tnm Deum custodem atque curulorem do haud fas, (cwinis miscentur^ et ex inlempeslivo tuum in auima lua liaud inesse vileligit, atque ua corigressu impura corpora progignunt. Hoc igitur ue de ccclero tanquam fur ingressm ilte malignus. ut fiut divinnm numen providet. Sam cum parcnles t>idivina lucmta in corde tuo non lucaite^ aiv.mte tr.m tienl tales tacns conveniibus arceri, et causam hudonum depiucdntur. Elenim daitnone* rerum iiosn*** jus rei inconlinenttam snam esse cogiiant, perenni runi ignaros, nos. gnaros cnlpa nos'ra effieimni* iuAwe crHcianiur.
% t t % % %
847
PH1LIPPI S O L I T A R I I
818
iiuparalum alque inermcin inrcniens, telis et vul- rum devolulus cst: quacque prsetcr naturaiu erant, inde secundum naiuram evaserunt, proceduntque icribus etun nullo negoiio proslerncret aique cone( proficiunl ad finem usquc bujus vilae ambo baec, ficerel. Buplicibus porro et iirmissimis armis et bona ct mala, seminis, inquam, ei invidia?. Cuni eum communivil. Ea sunt cupidilas ei irae vis. aulem roessis lcrapus advenerii, colligenlur onania. Quse quanquam in ca parte anima versanlur, quae Iuimicus eniro, ut diclum est, deleriora superaemU consilii expers csl, qnod nemo negaveril, niliilonavil. Agricola sinit ea cum iriiico cxcrescere, non ininus raiioni ad auxiJium et robur quoddaui, ad ul meliora semina suffocarenl: sed utet liatt; simul .scductorein lacessendum, persequendum, atque ad in arvis manercnt, id esi, in cordibus, sic enim sacrarum actionum rectam funclionem, quibus d i tropice vocavit; ut ex virtulc inlus insita (ea est viiuim nuinen bominibus, quorum mores ei sludia virlus et potestas nientis el consihi, cilra conlro : d sanclilatcm feruntur, conciliari solet, dala el versiam) malum germen exarescercl, bonom aogeconcessa sunl. Hsec duo ecquid anirnadvertis, tanscercl ac solidescerel. Sin minus, at cerle drnn quam maires virtutum et vitiorum esse? verumtaarea purgarelur, qua purgalione vitiosum a probo mcn non omnium prorsus, sed quae ex ipsis prosecerneretur gigni consuevcrunt, quae oralie noslra ciarius tiemonstrabil. Tu anhnum fac attcndas, et rem CAPUT X I I . omnem cognosces. Cupidilalis germen esl cbaritas, De quatnor virtutibus cnrdhialibus, eorumque vitiis per quain in codum asccndimus. Sed enim libcl opposilis. Mulia item de animi perturbationibu$, qucB et quibus virtutibus edomeniur. accuraiius super boc dispulare. Cogita iram, et cupiditatem triiicum esse bonum, et triiici semen, Mens igilur, illud raiionis parliceps, vel potius quod ipse agricola et plantalor bonorum Dominus illud < secundum imaginem, ut princeps optimns, callura intrinseca, gralia manifesla superseminaaliis, cupiditali nempe, el irae qu# arma appeliavi, vit. Primus igilur homo conversus est in soporcm, pr.psidel. mente igilur prudenlia et juslilia eflloiil docet Scriplura *. Scd soporcin hunc inteilige rescunt, duae plane virtuics, per quas oinnia bona, tres hasce passiones, oblivionem, ignoranliain et non bona reclisstme judical et discernil. Judicii smporem \ enim mcdulla est discretio, sine qna propemodum omnis aciio inanis cst. Peccata igitur rationis, cujus Inimicus crgo dormienlibus protoplastis clam ad est principalus, iegibus puniunlur, el quidem grapernicicm Irilici zizania seininal. Zizania auiciii vius : irae autcm c l cupidilatis minus, ex qua elcsunt affecluum agitatio, el judicii depravatio. Inde cum sc bomo contra ralionfem voluptalibus submi- ^ ganlia lemperanliaB profluit: sicut ex ira forliludo: cx his Iribus quatuor, et prim;c virlulcs generalcs, sisset, quod prxstanlius est, deteriori serviluiem servire coepil; quo nibil pejus; boc cst, spiutus sic eniin dicunlur. Qualuor autem his bis qualuor prudentiae earnis, ei comedil quod comedildc Jignu : vilia opponuntur, quando unaquseque duobabel adversaria, quorum unum iu excessu, allcrum in quodcunque landem illud erat, idque aclum iuvidta defcctu posilum est. Ne longe abeam, prudenlia diaboli et Evae simplicilate. Hinc morlalilalem hinc quidem simplicilatem, inde astutiam, sive calinvenit, et crealura corrupta est siimil; simul quolidilatcm: justilia utrinque plus minushabet: sunt que corrupla prima qualuor corpora. Non enim euim et b*c viiia. Fortiludint simiiiler duo repuoportebat, nec decebat, bomiue lapso, inundutu goanl, quorum alleruiu audacia dicilur, alterum manere incorruptib.lem, cujus ille eral doininus: limiditas. Qiue reliqua est, temperantia?, inquam, sed potius cura domino diflluere ac dilabi, ut pciulanlia et faluilas adversantur **\ cum babitalure habitaculum congrueret. Inde imaginis pulchriludo obfuscata est, inde cordis Quoicunque autem alia3 moliones, inlus in medio regio fruticibus iuxurians, unde germen impurum cordis, seu pravae, seu commendabiles conciUntur, gerniinavit. Inutiles herbae coorientes, commodas cogiLationis, alque rationis fetus sunt. Raiiocinalur ei utiles suflbcarunt. Et celeriler ad vitam bestia- D cnim, et judicat, taiuetsi nonnunquam fallitur Gen. i i , 2 1 .
%
Scholia.
* Isidorus. Unde, inquis, cogilationes mularde eorde exeuntj et hominem impellunl ? Ex eo quod dormiunt agricoiic, quos vigiiare oportebat, et excubare, et etiicere ut ex bono semine bonus (ructus prodiret. Nisi enim satietate et $opore cuslodiam no$tri prodiditsemue, divinam imaginem foedantes, hoc est, divinum semen udxdteranles, zizuniorum sator introilum non inveni$$el,nec digna flammi* in nobis operatus essei : Via, imus, colligimus ea (Matlh. XJII. > inquiunt virtutes augehcas. Sed facere isluc proliibentur, ne cum eis una triticum eradicetur: ne forie una raptatur peccator, de emendatione cogitant : ne cum parenlibm improbis simul exscindantur, et damnentur libeny adhuctcepe in lumbis palernis>.Deo auiemjam exsistentes, qui videl ab.cotldUaj qnique Esau post peccatum non demeuuit, ne iimul Job ex iUo genus duciurum exscinderet. " hidorus. Prudentia media e*t inter simplicitatem et versutiam. LiberalUas inier profutionem et tenacitatem. Magnanimilas inler arrogantiam et abjectionem animi. Fortiiudo inter audaciam el timidtlalem. Pielus inter superstitionem ct impiclalem. Extrema igitur fugienda, media autem persequenda et eligenda sunt. *'* Basilius. Perturbutione* imporlunmacviolentce tunt, si cesset ratio, qua valemnB. Ea imperante et instante, facile iti obsequium rediguntur. ""Maxitnus. Ilorumaliabona, aliamalaab hominibus existimantur. Atqui cum perst nihilsit maium, propterusum proprie sive malumsive bonum invenitur.
8i)
DIOPTRA.
850
Sunt autem limidius, confidenlia, timor, invidia, tio, viverc ad remuucrationem in fulura viia. ot aegritudo, ira, cencupiscentia omnium jucundorum. landem ad assequendam adoplionem filioruia Dcj. Etenim omnis ad aliquid conciiatio ex corde est, Quodvcrocxbiscui cx superioribusoppoaatur, baud ad eligendom maxime et discernendum. Utiiur enim esl obscurum. Rursum cupidilalis el irae manifeste utrovis, et vult, et copit melius stultius, prastanplura vilia cordi sunl ingenila. Primum omnium tius delerius. Nec vero quispiam ob haec vel laudaingluvies, et clam vorare. Allcrum doemon foraicamr, vel reprehenditur, quae sua natura neqne mala tionis, iade enim nascilur. Terltum avarilia, et servitus idolorum. Quarlum csl iracuadia, unde snnt. Voluntas beiw, aal sectis iis atenliam spemala exsislunt plurima. Quinium scito esse aegriciari solel \ ludinem. Sexlum acediam. Sepltmum vanam gloSi igitur de his prajudicium in partem delerioriam, quod esl pessimum \ rcm vergai, tum affcctio illa mala et est, et dicitur. Si conlra prejudicium ad partem meliorem incliTrisliliam aulcm ex his ambobus, cupiditate et ira niniirum, secundum idem provenire, clrursum naverit, probanda magis et meliora inde procedunt, ulrique suam ei maximam csse propriclaiem scias. et viliosa longissime extermiaanlur, ut secunda Ira cnim cum vicissim conlrislare contrislantem dispulalione explicatam est. Quemadmodum enim feirum ab arte ad quodvis opus artifici propositam ^ nou potcst, moestuin ac demissum vultum subito conformalur, ac pro voluntate e l usu iraclatum vel parit. Quod si desideraiis prorsus exciderit, ex isla in hastam cedit, vcl in gladinm, vel in inachffram, passione iterurn tristilia progignitur. Trislatur enira qui quod amat, eo frustratur. Iterura duae islac vel in falcem ad messem, vel in asciam, vel in perlurbaliones alio modo, st videliccl conlra libi lcrcbraro, vei in serram, vel in scalprum, simili rnodo mens ad quae vult, cogilaliones convenit, evcntat, voluplatem concilianl; nenipe si (ine suo quod in primis clare iit iis apparel, qui in asceticis poliantur ; sicul moestiliam, ul dictum est, si non potianlor. Opinio boni cupidilatem generat. Quod illustrcs fuerunt, et solitariom vitae genus probe bonum si prsesens adfueril, cxplelur animus voluexcoluernnt. Garnem enim, ut dccait, spirilui subjugarunt, et triparlitae animae moius. ad mores vir- ptatc. Contra, opiaio maii limorem injicit, cujus prxseutia jegritudinem creal. Qua de causa quiUile plenos, preclarasque actiones transtulerant. Quod si tu enucleatius de his me disserere vis, dam perlurbationem in quatuor hcec gcnera disdisseram. ralione haec viiia manant, ut dixi : Iribtteruat, in cupiditatera, voluptalcm, mcium, aegriludinem. Caiterum ambobus bisce vitiis delevana gloria, diffidenlia aniini, insipientia, ignoranlia, iadiscretio, blasphemia, cogilalionum lucta, ^ rias et majus arbilror superbiaai, el inanis gloriae quorum videlicct et raedicinaj multae, et tales. F i - appetitum; siquidem a ratione oriuntur. Per quu nonnulli, cum angelorum essent similes, tanlum des in Dominum, germaoa gloria, dogmaium rccta decus amiserunt. l n aagelis enim nec ira, ncc cutraclalio in sermonum verilate, meditalio verbopido reperftur : quse quidem ad animum rationc rnm spiriius, precatio vebemens, mores Deo placiti careniem speclant : el horum vitiorum, vana glogratae voJuniatis. IIc sunt cupidilaiis. Irae autem ria?, inquam, ct superbiaeduplicem originem vidco ; primus parlus odium, alter autmus immiscricors, invidia, malevolentia, ira diulurna. Etiam bsec connam ex ratione et cupiditate erumpunl. istis oclo igitnr eaumeralis omnis peccati species, et affcctus trariis medicaraenlis sanabilia sunt, juxta proverbium, conlraria contrariis curanlur, si modo iii om- vitiosi pullulant. Sunl aulem horuro quoque, ut illorum, virtules advcmrise, a quibus ceu glacies nibos auxilium Dei adsit. * Medicamenla illa sunt, amor erga fralres, dile- a calore dissolvantur. jcjuaio, caim et a coatincntia magn bellua gulac ct libidiais expugaanctio, compassio, longanimitas, lolerantia, benignitas, lnr. Ex amore aulcai, fcrveatiquc desiderio crga amicitia. Quodnam aatem borum cui adversetur, invenies plaae, si vigiles prudeaier, el ad ea incum- Dominuai et fuluram fclicitalcai, horroreque torbas. Rursus ex cupiditale nascuntur ventris inglu- D mcntorum, sialioae per totam noclem, et acn vies, lascivia, foraicaiio, voluplatuia incoalinenlia, jejunio, iaceadium et spiritus foraicatfoais exsiiaciaaedica, spurcitia, affecius vanai gloriaa, et ardeas guilur. Misericordia, compassio et bospitalilas, avaritia. Sed baec quoque bis contrariis tolluntur, fides (quod melius, et prxcipuum caput diligeadorum omniuai) avaritiam, felum iafidelitatis proquae sigillatiin enumerabo. Jejunium, conlincntia, fligat. Bouilas el maasucludo cbarilatis iraro hamiliatio carais, viia facullatum iaops, et quod fraagU. Quia eliaai bonorum, ct niiscricordiai est praecipuuin, pauperum propter Deum misera-
Scholia.
Maximns. Affcctut. ejua parlis, in qua irarum dores exsislunl longe difficilius, quam cupidilatis i n cilaiiones expngnantur. Quocirca eliam mandatum dedilectione, ul majus remedium, advenusillos dalum
4
tionem significat, qumcogitaliones subripit, et ratianem pnvcurril. Iloc nempe , lottgiorem in ea per turbaiione moram. Idcirco ; diclus est quati
; .; vapor, exlialalio;
ab ? Jwr-
cst.
*' Isidorus. Videnlur nmim el idem esse 0?>; cl ;sedforlassi$ illndceUrcm ct repentinamconcitu-
gerc, et 3 vindicta; cupidum esse. 0 6 : qnidem generat, ex opyr\ clamor nascilur, ex clamorc malediceulia sive contumelia.
851
PHILIPPI SOLITARII.
85
amor, propter gaudium spirilus, sBgritudo in rcbus autem omnibus inlus praesidens, eiiam his ducprasentibus, c i mundanarum conlemplio. Viiiuni bus summe imperal, eaque conlinet, agkque c l autem acediac in graiiarum actione, et pra?clara fert UDdecunque quo v u l l . Scd virtulum lanquaiH palientia, ad Dcum ducente, ab operibus deraum princeps est ralio, perlurbalionum non princeps, virlutis occulte patratis. oralione, liuiml.alione sed impcratrix polius; & autcm est ipsissnperatur. Quin et vana* gloriie cupidus libcrabesimus ; (divina mens) quao passiones non ris, si minime conlra proximum siultc cleveris, simulei prorsus t o l l i l ; sed ut fortissimus rclueiasicut oliin jaclabundus contra publcanum Pharilor et adversarius generosus, et passionum el m o saeus : te vero omnium ulliroum el profileberis, et rum turbas s l e r n i l , nesirorum inflarnmaliones reputabis, et Deo omnia recte facta tua in acreprimit, et molioncs cobibet, ct tcla amorum igriiceplis rcfcrcs. Nani superbus quodammodo negat lorum exslinguit, et impelus cogilalioniim luclasDcum. Si ergo adversus rccensila pngnare vis, que averlil. Non tamen in omnibus ;rquaHter v i r eaque prosternere maxime et polenter fugare, tela tulem ostendit; sed quibus inesl mens sana e t bis conlraria, quac exposuimus, adhibe; alia enim optime seniiens, el limor divinus, et novissiinovia haec in fugam vertere non datur. Sed enim qui rum, isiis citra perturbationum molestias anitres coinpresserit (id est, gastrimargiam, avariliam, ^ mus lenet principaium : sicut quidam spirilualrs et experientia docius censet. Non possunt omncs, vanam gloriam, primum scilicei, tcrlium, et inquit, per virtutis semitam incedcre: scd ii lan sepiimum) etiam quinquc alia coinpriraet; per tum, qui continenlius vivunt. Yirtulum auieni ci quae tria insatiabilis, et nibil non audens daemon prseslanlior, et melior esl prudemia, quae cogiia$mersit, insiluit, Domininn tenlavit: quibus dedili, tione. c l ralione univer&e plurimum adjuvanl. Si jonge principes sunt vUiosorum omnium, mortales enim ralio, ut bonus auriga, partcs qure quidem pessimi. Cornpriroet, inquam, caeterorum audaciam naiura?, ut dixi, irrationalis suni, freno autem et impudentiam, ilemque philautiam turpiorem ralionis bene regentis ierantur c l parent facilc, in illis, cujus cliam mater estcupidilas, ul quidara saquibus volucrit, bene rexerit, ea nuleria laudis picnsscnex, et in aclione vcrsatus dixil. Esl autem fii sanctioris vitae studiosis. Qua? sunt secundum philautia corporis amor irralionabilts. Tria prima naluram, fiunt; quae contra sunt, fugiutnur, sicut borum octo : (Cula, libido, avariiia, ira, trisiilia, in pnecedenlibus docuimus. Si aulem ralio prinacedia, vana gloria, superbia), mundo subjectorum ceps non bene regat, quia deficit, cujus esl quid desu.nt: quielam vilam seclantibus quinque bellum faciunt. Qui tria neglcxit, nec atiud reliquorum Q ceat judicare, de caelero omne dctrimcntum in so vincel.Vana? aulcm el plurimae horum oclo malovcrlii \ Res sursum ac deorsum eunl; illico enim \ um, pessinise proles sunt numeruni ferine slellarum, vcrilasptilatur mendacium, et quoddulcc cst, amasuper guttas phiviarum, c i arenam maris. Procreant rum,eiamarum dulce. Lumen iitieiiebraêltencbrae fetus, c l bi alios el il-li rursum alios, zizania peslumen; mala natura, videntur optima, el optima sima, et practer naturam, quoe inimicus donnienfugicnda. Si quis instiusmodi falsa judicia faciat, tibus bominibus superseminavit. E l trilicum q u i vilium el peccaii conlagio abesse non polest. Et dem viriuium germina statuimus, qua? secundum tunc zizania cum germine excrescunt, stirpesque r.alur^m in iiiterioribus in parle animx intelliinuliles in agris spirilualibus se profundunl, u t l jjentis, irascen(is seniiuntur : sicut singula jam el leque triiicum, et alimento idoneum discoloria, parlkulalim divisimus, et a raliono prudentiara et el a natura abhorrenlia suffocant Nara ut te-> juaiitiam, a cupiditateaemperantiam, ab ira foniiuterrima pni-terque naturam, et adullerina scnîna dinem, qualuor isia prodire diximus, ex satu tritici cum naturalibus comprcbendant, et proveniant, \idelicet. Cogilaliones aqtem turbulenlae et imfieri nequit. Voluntas corporis, prlidenlia carnis, probie iripliciler inius belluin aperle irritaut. A m voluplatum imposiura pra'ter naluram propagienim ipsiim appetitum cordis movent; aul animuni D nes sunt. Quas si sanciis laboribus oppresseri- ad iram e( bilem accendunt; aul denique ralioni inus, spiriiualia crescunl. Triticum est secundum tenebras oCfundvinl. Ex qqibus contingil, menlcui nalurain. Elenim virlulis igniculi a nalura no^ inlimara obscuratam producere iu longum sacras bis sunt insfli; motus aulcm turbidi, pneter napreces possc, inlelligenlemque el divinaiu luram sanl, ut dixi parlcm ad l u n ^ n divinum bebctari. . Si enim improbilas essot aliqua, ut ita dicam,
Scholia.
* Gregoriua Nyssenus. Deceptnm intellectus judicitiw, ip$a res sequitur. Cum enim imperila ratxo non invenerit ubi utiliter armis utatur, in se ipsam ferrum auxiliatorum convertit, ci gui male usus est, perniciosum. ** Maxhnus. Res ipsce quidem extra animum un/, earum vero cogilationes ac sensus inlra animum onsii>luHt. Penes ipsum igilur est, hi&ce aut bene gu{ becu* uti: nec aliud quidquam cst malum, quam operationis facullatum naturm ad finem propositum insilarum defeclio, sive bonas omnium rerum cauue ignoraniia : quce cum menlem humanam debilitaverit ipsam divitia cognitione peititus peregnnam reddii, el aliud prorsus nihil. " Improbitus, aut illaudala affectio, naiuraliter t natura non cohwrent ac subsistunt; Deus enim lujr^ bulentarum moticnum non est conditor*
t
853
DIOPTKA
854
eubslanliatio aut natura, nec sectatoribus ejus C A P U T XIII. eupplicium, nec v i r t H t n m cultoribus pra?mium Quisnam earnalis, quis animalis, quis tpiritualis esset propositum. Si quis ergo consueludine mala, appellandus sit. Solum id bonum quod ex libera et vita male feriata affectiones a natura alienas voluntate prcecedit, taudem el prcemium mereri. in babitum converterit, is rurstim consueludine boANIMA . Sed age, diCTerentiam personarum, e l na vim illam vitii in v i r l u t i s vim remigrare eogal \ quiscaraalis, quis spiritualis, quis demum animalis Poslquam enim fines suos egressa fuerit, denuo sit, mibi declara; nec enim noscere queo. in seipsam celeriter redire compeHalur. Et idcirco CARO . Priraus borum corpori obsequitur, et cormagnus ille agricola pracepk, relinquenda zizaaia, poris voluplalibus servit, vitamque tanlum sensiu l crescant cum tritico, ut plastes providens nobis bus subjectam in rebus caducis exigii, in quo et ne rc natura pulcberrinaa orbaremur, ne cupiditas deterius a praeslanliore subaclum esl. Animalis cuni germine improbilalis simul exscinderetur. solulus el laxus est ad habilus revera non bonos, Nam una cum iis quae praster naturam sunt, ea apimumque nondum illustralum habel; sed vivil quae secundum naturam sunt orania extraberlntur, adappetitura, qui videtur optimus, motibus, desinatura bumana ad auxilium suoni aliter, el bene B deriis, et naiurae blandiinenlis indulget. Spirituaiis uti non possel. Cbaritate cnini, qua? pulcberlem vocamus amantem rerum coeleslium; qui rima cupidilalis proles est, e nobis simul excisa, inlernis ocuiis divina respicit, el (anlummodo quod tandem pharmacum uliliier adbibebimos? vitam sempiternam d i l i g i l oronia Tolupluaria Ista autem simul diffluente, quae arroa quis ad conculcat, sanctis exercitatioaibus se dedit, el defensionem sui conlra bostes occulle nos oppuspiritui carncm subjicit. Quod si placet l i b i , rem gnanies habeal? Armorum quippe loco bominibus alio modo explauabo. Uausquisque secundum sunt appelitus et ira. Quod si haec radtcitus evulnataraai et caraeai vivenliuia, plaae vocalur aniseris, quomodo nudus spirilus ad pugiiam el l u malis, ut qui roeale aonduai profccerii **". claai conlra dxniones, atque ad aciem conlra Viveales inlra spiritum, caraales appellawus principes Lenebraruin iuslrueadaui aggrediatur **? Qai autem naturam ad spirititm aMemperarunt, Qui eniro secundum spirilum, non secunduiu spiriiuales audiual, u l qui virtutem exerceanL animam tanlum, sive secunduiu carnem banc v i Adhuc terliam explicalioacm afferam Muluo- advcre coasueverual, eos certum est a non bono versanlur caro el spiriuis Ia quo caro superavepropter boniim pungi ac stunulari. Qiii vero vivnni rit, is dicitur caraalis. la quo spirilus vicerit, iJle ia carae carnalia sapiuat. c Animalis caiai boiuo ' esl spirilualis, et jure fruclus spiritus dicendus non percipit ea quaesunt spirilus , > Paulus velnt Quod si inter ambo pax iautilis fuerit, eril is X allo pronuntiat; non eaiai cst spiriias, qui bomo animalis, qui vere cognitioacm babct, el sccuadum carnem vivil, cujus prudcaLia esl taors vilaiu a n i m insilam et concessam vivit. Nec caiai periculum magaum, el pugna el dislantia a diviais seminavit in carae, ut corruplioaem mctal : aec peaitus; divinis eaiai legibus omniuiodis adversarursus in spirilu, u i vilam aelernam raelai; alque lar. Prudeulia autem spiritus, pacem vivam scabiac ut taediuin quiddam, et aaimalis est l u r i l \ Qui caraale semen semiaat, de carae inetet, Qnalis sit carnalis bonio, qualis spirilualis, el taetel autem aiorlem. -Qui autem ia spiritu sequo pacto se utcrque habeat, perfectissime Paulns tainat, spiritualia metet, et messeav eorruptio- aovit. Sed lameaeos inler se coniparaas, ulramque pcr se plurhnuia valere contra allerum aiTirnial. nis *. Nediuai leaeal locum, quibus noa ab excrcilalione
r C
* 1 Cor. n , 14.
* Roi. vnr-, dscqq.
* Galat. v i , 8. Scholia.
' Isidorus. Multi mortates pcccnta et vitia quamvis D dum naturam trnnt evellercntitr. iwn didicerint, tamen perpetrant; bona autem quamvis Basilius. Quid lucri est, in multis vaeare omni ea docti, non intetliqunt : $ed supplicih gravida per perturbatione, si ab nna corptis corrumpatnr? Nam se amare et coneupiwere non desinunt : coronns Petru* post tot egregia fncta, ef prcedicationes tot, autem conciliantia, ut exsequantur adduci neutiquam audivit : c Niti lavero le non fiabcbis partem mecum possunt. (Joan. xin, 8). N i l m . Per conatum studiose amandi Deum, tie*** Cyrillus. Animalis cst, qui secundum carnem cjligentice vim debellare et frangere vclis. Consitevivens, animo per spiritum nondum illustratus est; tndo enim comuetudine mutatur : tanium ue Itjran 8d inttHigentiam tantnmvwdo humanam ingenilam nidem obtendas. habet, quam omnium animnbus Opifex inicril. " Cupiditatis stirprs snut chnritas* el temperantia ; Quemadmodum rebus fluxte immista anima w ad hcec inlemperantia ei libido. \ix ira fortitudo dit carnalis. ita curpus per incorruptionem aniniw emicat, imuper audacia, et timiditas pnvter nalusemini Dominico unitnm spirituale redditur* rum. Fx anima quw e$l ratiouis parliceps, prudetuia '"* Scio enim, ut discordiam quamdam optimam, et justitia, prmier naturam vero slvllilia, avarilia, iic etiam concordiam quamdam nocentitsimam etse, viwqualitas el inju$ti:ia. Quod *t, qiue prceter nalu Melius est etiim faudabile belltnn, qnam pax Dee ram $unt evellenda cssent simul omuia qucc sccunseparan*.
t 9 )
855
SOLITARU
85
conligil, sed absquc laboribus innata est caslimo- in memoriam dicfa revocantes. Doniinus igitur. qui bosce duos mundos condidit, superiorem nia, et honor nullus babelur, nec coronas meiiempe et priorcm, posteriorem ct inferiorem, rentur, qui sialum caslilalts sine cerlamine sunt adepti. Eienim ex utero matris eunucbi nali, nec intelligenliam ei sensum, et ba*c omnia, hic unum animal bomioem facere voluit, quod e i auibobus molestias sentiuni foedi amoris, nec rerum cum perturbationibus conjunclarum. Nec proinde di- jam dictis mistionem et lemperanienluin baberet. gnandi snnl gloria, aut gratia, quandoquideoi Et faclum et condilum esl volanlate Greatoris, labores non toleraverunt. Bonum quippe nalural** qui sua manu el sapienlia bominem finxit . approbaltonem et laadem non meretur \ Consideraroysteriuo},quod intelligeniiara vincit. Universam naturamsuperum et mferura, et rationes Sin ex animo et voluntate praestetur, juste coronam sorlitur. Pnerogativa enim, et adjumentum, omnis naturae in unum frequenies conducens, et ex quod eujuspiam nalurae adest, non esl causa laudis omnibus, ut collectam, quod esset praeslantius seIn his quibus adest; sed id potius divino beneGcio cernens, a lerra frigus el siccitatem simul, el cuni atlribuendum est. Non habelur gratia igni urenti ipsts atram bilem sumit. Pblegma, huinorem, friet illuminanli : sed magis et qui ignem slruxit. ^ gus ab aqua. Coaeva autem aeris binarium bumoris Miniroe gralias aguntur nivi, quod frigefaciat Sol el caloris necnon sanguinem ab eodcm. Galorem, clarissime lucet, lucet, inquam, nec vuU lucere. simililerque siccitaiem ab igne, unde certum est Solum velle quae praestanlissima sunt, gratiam pro- ilavam bilem exsisiere. stirpibus vini alendi et meretur. Quod si modura exquiras, quamvis carne augendi, baec duo, inquam. Sensum a ralionis constes, superior amore corporis apparcbis, el expertibus, eumque admirabilem. lapidibus et seiuinabis in spiritu evacuata carnc. Ego et tu lignis non sentientibus densilaiem, et cobaerenliam gpiritui serviamus, corpori nullo niodo. Paulus in nervis, in ossibus. Rationem el meotem divibaec loquilur ad Romanos scribens : < Si eniin num qaiddam uliqueab angelorum natura, ad quospirilusChrisli est, etiam innobissit, > ut dixit*. Si rum simililudinem per baec accedimus. Animaiu auantem quis non fuerit particeps hujus charismatum, lem a semelipso contulit, inspirans spiraculum non esi hic Chrisli, sed Anlicbrisli potius : < Qucm- vila. Animam seipsam moventcm, et movcri nunadmodum igitur portaviraus iniaginem terreni quani desinentem, animam simplicem, iinmorla(et factus est in animam viventem, ut ait Scriptulem, nunquam senesceutem, nihil babcnlem crasra ) portemus et imaginem coelestis*, si voluraus, situdinis, nec materiae corporatae, naturam sui juel quidem roagis, est enim secundus Adam in Q ris el arbitrii, honoratam ralione condilamquc qao est vivere in spiritu, et vivere in incorru- maxime ad imagiuem divtnam,non tamen ex divina ptione **. substanlia, quod fuge vel cogiiare, vel diccre : sed c Quicunque enim ipsum receperunt, dedit eis, ex virtute omnipolenti, qua crcavit omnia Hiquit fllios Dei (per gratiam) fieri; deos, non Substanliain individuam, in qua inest intelligenftlios, quod longe majus atque praestantius esl. tia, et mens omnino, et verbum nienie conceptuw; nam sermo qui est in lingua, profcrri et edi foras Quac sequuntur, adinodum, ut reor, intellexisti. ad audicnles polesl. Mens, ralio, anima, baec tria CAPUT XIV. sunl una nalura, una essenlia congenita, stabilitaQuemadmodum Deu* hominem cum crealuru omni' bus communicantem finxerit. Quomodo idem 7>tlem babens, separalionis el sectionis, et divisionis nitatii imaginem contineat. prorsus expers : quin conlra potius, ut inseparabilis Pater el Verbum et Spiritus, nalura et virSed unde coepit, eodeni revertelur oratio, dicelule ; esl enim , quasi dicas unitas Trittmsque, ul possumus, de procrealione propter nitas, cssentia uniformis, et dominatus u n u s duo ista, snperiora repetenles summatim, et libi
T
Rom. vin, 9.
Gen. n, 7.
I Cor. xv, 49.
Joan. i, 12.
Scholia.
* Equidem muttos habeo proferre, qut natura ab D angelus, el anima rationti compos. Facultatum porro ad ammam pertinenlium alia est nntritionis, bteunda muliere abhotreant. An igitur hosce castos alia eccrelionis, ut in slirpibus videlicel. Alia imaappetlabimus, aut prcemio afliciemus? nuilo modo. ginatrix et appetens, ul in brulis animanlibtis. Caslitatis enim est continere sese, ei pugnando Alia raliocinatrix, et cogitativa, ui in liominibut. per labores sudoreique, perturbatione* et cupiditalem El quidem facultates superiorum generuiu pereunl, tubtgere. ** Maximus. Imago terreni homhm pracipua vitia tertii generis est scmpiterna. Opifex autem horum universorum Deus naturam omnem essentiamque sunt, amentia, intemperanlia, injustitia. Imago excedit. autem coeleslh cardinales virlute*, ut prudenlia, fortiludOt justitia, temperanlia. "* Tbeodoretus. Habet enim ipsa (anima) rationem el liberam tui pote&tatem. Et generat quidemf.iem *" Quintuplex e$t natura rerum conditarum omrationem, cum qua procedit spiritus, qui non generanium. Intelligens, ut angelorum. Rationi* compos, (ur, ut ratio; sed eam semper comitatur, et CVJM geut hominum. Sentiens, ut besliarum. Vim alendi el nerata procedit. Quam ob camam el ralio subsulit, augendi habens, ut plantarum. lnanima, ut lapidum: ka>c omnia rursum aut cum maieria conjuncta^ nut etspiritus. ab ta ugregata tunt. Prioris gcneris sunt, tcrra, Deu$ composilionem non admiuit, omneque (i,er ignis, aqua, et ex his concreta. Posteriorit quodimmaterialc est,et omnem simplicitatem superat.
% %
857
DIOPTRA.
858
IHautemethocdicamus, illutl, < sccundum imagi- mihi, qtiomodo anima, cum sit gcmina beatis ncro, id esl, arima, mens et ratio, conseqtiens est, illis menlibus (vacat enim omui concrelione corut inseparabilia s i n t ; nam imago, et protolypon porca), tanien adeo rebus inanibus quae sensu pcr eodem fere modo se babent. Quod si nibil discrecipiuntur, implicetur, illarum appelitu ferveat, puerint, est identitas ; neque ejusroodi res iinago, Ulis dedita ct affixa sii, et ab islis inferioribus se nec simulacrum vocanda esi. Illud enim increaabripi patiatur. Non enim oporlebat a maleria tum, imago creata esl. Et boc est rationale, re- libcram quidquam cum iis habere commune, quo gnem animae ei pars, et nienlis quidam partus, et materia continentur; nec corruplioni obnoxia divinum propugnaculum, et animae pcculium, et ronsectari, adeoque corrumpi a corruptione alicsimul prosus cum ea natum. Ita porro, et cupidU nam et divinam ; cujus proprium est respicerc, et inlenderc illuc omne des dcrium, unde originem tas ab anima brula admtstx sunl animae humame, ducil. et cum eadem quasi in ona staiione collocalae, ut una usque ad extrcmnm cohabitent alque permaGARO. Quoniam crealura, et mutabilis est, cliam neant. Quod quidem quando venlurum silsoliDeocospirilum mulat. Quidquid enim conditum et comgnilumesl. Etquia simul exstiterunt, parles quidem posiluin cst, mulaiioni subjectum est. Immulabilisunt animae, nonlamen naturaliteripsaanima, siquilas aulem ejus.nalnra esl, quae sola naturam omdemanimanon est ira, et cupiditas,sicut ratio, mens nem snpcrgredilur. Animam porro simplicem, inet spiritus cognata ejusdemque gencris sunl. Neque corpoream substanliam procreavit, eiquc usum vero ista duo ab anima abrsse nequeunt: esl enim, libcrum rationis concessit.el agere ad quod ferri cum Hli adsunl,est cum non adsunt. Quippe donec incilarique senlit. Quamobrem ul quiddam sui j u ris ac potestalis, eliam spiritum mulal. Conslat anima in corpore persliterit, haec quoque ut inseaulcfii, u l dicebamus, duabus et tribus partibus. parabilia quaedam propugnacula ei adbaerescunt, seu biparlila ct triparlita est. Pars quippe illius per quae adversariis, oppugnantibus resislit, et adallcra cum inlelligentia conjuncta cst, allcra eadem versum eos bis indiget, sicut carne ad operimencaret, u i supra docuimus. Ad siibstamiain vero c l tum el tegumenlum opus habcl, quandiuin hacvita versatur. %b\ e corporeisto discesscrit, iis de cae- naluram quod allinet, simplex csl, Atque binc ditero non indigebit; siculnec corpns cxanime tcgn- visio, in qua tcrlia pars reporilur : praler iram nimirum ct cupidilatem ralio, parlium praslantismenlisegct. Nam com landem judicii illius lcmpus sima, confusa, et similitudine substanlia; devincta adcrit, dua? partes islas auferenlur. Causa hujus rei, supra libro secundo explicala est, ibiquc lestis Q cum sempiternis, quaienus angelorum naiura respondet: sicut reliqux dua3 parles cum nalura gravissiinus adductus Gregorius Nyssenus. Sed belluarum communicant. Paria onim partbus gauuude digressi suraus, eo redeainus. Duplex dicilur denl, et curo iis congfeganlur **. anima, geminis e parlibus conjuncta, quarum alia Quod mentis et consilii est, subslantiam ejusralione constat, alia non constat. Esl insuper t r i roodi concupiscit, immorlalemque angelorum a l i plcx seu iriparlila, el merito propter lernionem moniam csurit. Quod ratione carel, infra posilunt parlium, quae sunt ralio, ira et cupidilas ; cum subslantia una sit et simplex. Nibil enim nalurae bumi nascenlem, corruptibilem et fluxum planc cibum appelil. Quoniara igitur hae partes, licct corporeae babet, non figuram, non colorem, non simul sint, intcr se discordant, et cominus congrcprofunduro, non intervallum, non Iongum, nou ladiuntur, et bellum quoddam conflatur, anima ct lura. Nulla in ea magniludo, nulla durilies. Quod ralionis cst compos, in eo angelos sequat. Reliquis corpore decertanlibus vicissimqne se acriter premeniibus ct sediliose exagilantibus dum illa parsduobus ad naluram animanlium rationis experlium superna desidcrat, eaque inluelur : ista hacc infearcedil, ira, etcupiditale uimirum, quaein besliis eliam reperiunlur :excorpore siquidem, et anima, D riora propensissime appctil, el corpus pondere suo commisiione temperalioueque adrairabili Deus lcrreno ad infima declinat, spiritus tiolenler ae pcr lyrannidem deorsuni trabilur, et ad improbos hominem eflinxil *. affecias impellKur, unaque prolabitur CAPUT XV.
:
Cur anima, cum sit incorporea, rebus lamen corporeis ac perituris adhwrescat. Unde bellum intra ipsnm. Quis pacificator. Quatuor virtutum cardinal um ojjkia. Gratia Spiritu* tancti quando liominibus auxilielur.
;
ANIMA . Admiraiionem et stuporem
comwovet
Mens aulem ut hmperatrix qua2dam, ol domina cliam perturbalionnm, c l ut supra leligimus, divinus animae oculns, et ornamentum ct inslrumci'lum,exallera parle lutamen ralionisobjicit, ctiola cogilalionis vi inlervenil, el moinenla duclli bujus
Scholia.
Est enim quiddam simplex, el omnimodis sincerum, non miitum; non compo&itum, necfiguram aliquam recipere potest. " Anima hic duplexet triplex dicitur : post resurrertwnem vero nec duplex nec triplex, sed tantum simplex sive intelligem futura est. *' Omne animal diligit sibi si.nile, et liomo liominem, 6t modo omnis humanitalis expers non est. "* Panlus corpm carnem vocare comucvil, non quidem naturam ipsum corporis Itac voce intetligenx, sed pervertam volnntatem. Vl cum dicit, Vos iwn estis in came,.$edin spirilu (Rom. V I M , Oj. > Ei itc-
859
PHILIPPI SOLITARll
860
CAPUT XVI. inspick : arbilriumque, ul- judex et disceptalor sequus ac sapiens pronunlians, cogitationes melioPrtma origo belli inler corpus el animam. Diaboli oppugnaliones nobis accideresalutares. Anima quores a deterioribus dirimit, el illas admillens, has rum extra corpus recordetur. Quomodo absque forasejicit; alqueut inspector indicans, senlentiam corpore Deum laudet. Quo pacto affUiantur spiriferl, seu quid natura justum, seu praeter naturam tusbeati, exuii corporibtu, el semus sine tensibus habeant. De incremento [eiicitatis animarum insefiicrit. Menli, , qualuor facultalesanncxaesunt: cundo Chrixti adventu. inlelligentia, ingenii acrimonia, comprehensio, solerlia. Haec qualuor, inquam, inde tanquam amaANIMA. principio corpus e l anima in sunnna tre prodierunt, et velut a slirpc puliularunl. Ast IranquilHlale vivebant, conveniebatque illis naturaanimae tripartila? germina rursum bacc sunt. ToG liier, et vigebat inler ea nulla offcnsione inlerce, raliorris prudenlia, et justilia, ut sapiendente concordia. Uode ergo, et quinam in tanlas lisiimus niagislcr Joannes Damascenus a i l . Cupididimicationes inciderunt ? el qiue utrinque pugnataiis pulcherrima soboles csl temperanlia. calirum islarum causae ? cibus irae fortitudo prorumpit. Prudcniia, quae CARO. E X quo transgressio bominum generi eveprima, et pulcherrima est, peculiare munus bafcet Q n i t , ex quo, inquam, Adamus lapsus est, bellum scrulari, el pernoscfere profunda spiritus. Justiiia inter haec gerilur, etex eo, abrupto foederc intra jtqualilalem servarc, el amicitiani, bene judicarc, nos, misere et a Deo et ab Edem exturbalos, naium bene rationes subducere, convenicmia miliaquc csl, de quo salis multa in pracedenlibus disseruidispensare. /Equalilas cnim ad jus perlinet, quo nius. Reslal proinde diabolus. de quoctiam dicenenim alio pcrlinercl? Tcmperanlis, proprium est dum, quomodo landem hostie bominibus relictus caslimonisc splendor, et gaudium spirilus, ei alia esi, permissu Creatoris, quo judicio ipse novit. E l qn^cunqne de ea scribumur. Geuerosae fortUudiquomodo non perieril oranino, quo tiihil cst exinis bellum conlra vitia, quod gladio instans, eorum liosius. Scd age, hujus causam, scu raiionem mnic impctus et incursus pratruncat. Perspicuilalis ergo accipe. Vila isla siadium et certamen quoddani oxcmplum, brevissimamque notionem ad dilucidiocl lucta esl. Si bostis deluerit, qtio pacio laudeiu rcm notitiam ejus quod diximus subjungeimis. Est assequemur ? Si cerlamen nullum sit, qua ralione niiims ronscientia, sive lex quacdam, cum Iegibus dux quispiam regi cbarus fortiter se gerct? Si absint prxceptisquc divinis conspirans, optiruorum opecertamina, quomodo praeroia ceriaminum, et honoVLTU coopcralrix ct administra; et isla conscien* res, et dona bis qui legitime cerlaverint, tribucntiaest 1 ^ i r i l H s . Conlra lex peccaii. sive l e i \ carms scductnx, ex impressione diemonuni inhcequispiam et constans apparebit ? Si queni nulia rens mcmbris noslris, et ut ignis inflammans, el inccssat iribulatio, qnomodo gaudium nanciscctur? T s t u a n t i u i n cupidilalura dulcitudine demulcens, Si frigida hieros non prascedat, quando icslaseffulparibus annis legi conscicnlia? adversalur, volengebit ? Itaque et dxmon ad bellum conlra nos exartcmque parerc legibus domini, lacessit, indeque descat, u l dum tyranno resisliinus, advcrsario perepiritum quauquam peceali frauduleniiam indicusso victoriam referamus (mirum cum sit incorgiiaiiiem, velut captivum abducit. Ut inimicissiina poreus eum vinci ab hominibus) victoresque, ut aulem blandimento voluptalis pugnal, alque ila sirenui bellalores, bonorenlur,'et coronanVaccipiant peccati, quod servile est, servum facit. Sed divinus iramarcessibilem, quemque ille ante casum suurn Paraclelus miserans boc incommodum, adversus tenuit, slalum conditioneioque adipiscantur. 0 abysspuriam et fallacein carnis lcgem robur desuper gum benignilatis, diviliasjmisericordias, odium, pnestantiori legi subminislrat. Lex aulera camis studium perdendi, pelitiones seductoris ad ulilitaest cupidilas, irrationalis animaB pars. tem etgloriamsuorum amicorum convertit, qni omANIMA . t quoniodo, et quando gralia nobis opinia in melius mutat! Et fit quiddam lale, quale si lulatur? ^ medicus quispiam viperis aut aliis quibusdam teiriset nocentibus alioqui medicamenlis ad aegroCARO. Cum quis amorem el ttroorem Domini acquisierit et perpetuo novissimorum, ut supra torum curationem uteretur; quemadmodum e l framouuimus, memor fueril. Gum res adversas gralias tcrnum odium Joscpbo uttlitalem maximam apportavit, e l singularis cujusdam oeconomias materia agens tolcraverit; cum semper oraveril, el divinilus fuit, qua Deus etiam vendi permisit juvenem pulinspiralas Scripturas assiduo secum perlraclacberriniuin, nteum iEgypti principem eonslituerct. verit.
c w g | 8 c a n d a l a flon v e n i a n t R r m m
rum, c Qui aulem in carne $unt Deo placere non poisunt (Ibid. 8). Nam ipte ille, qui hcec dicit, annon earnem indutus erat ? Non ergo hcectibi adversari ail; $ed de improbarum bonarumque cogilaiiouum ccrtamine loquitur. Etenim vclle el nolle, pencs
9
animam sunt. Atque idcirco ait c Ucec autem tibi invicem advenanlur (Galat. v, 47). Et ut animw^ in pravis cupidilatibus suis proccdere ne permUierett tanquam pcedagogu* et magitler in viam meliorem nos ducens, hac prolocutus e$t.
9
861 DIOPTRA. 862 Similitcr el Salaaam certaininis noslri prncses nos sola longe plurima c l bona el mala operatur, et oppugnare non velat, u l Iropsea de inimicis slaDcum, si fnodo pura s i i , e l si volueril, vocibus tuenlibus coronas gloriae ncclat. Quanto difficilioia cordis intrinsecis celebral, nec alicunde probibecerlamina, tanto illusiriora decora ; quo graviores tur, quantumvis anima adbuc corpori colligata. afllictiones, eo splcndidiores coronae. Proporlione quo exempta, id magis etiam magisque facit: cnim mcrces labori persoivitur ; id quod jam anie quando I)eo presetis, snblato jam speculo clarius perspicue docuimus. Sed pclagus clementia3 et bo- ipsum manifesiiusque conlemplatur, et proamicis nilatis perpende. Labores ac tritulaiiones una cum sine voce precalur, ut quae a semelipsa seraper hac vila finiri, absolvique vult, quae anguslis terrni- moTcatur et incilelur. Laudes enim divinas indcnis circumscribitur, et in qua cum perpelua sint fessc cum angelis celebrare non dormienlis, scd qux aflligunt, perpauca sunl q u * animos rccreant. vigilaniis cst. Quod eam prastare SS. Patrum coelus Quia nimirum quidquid csi bujus generis, fuluro docel. Lingua, et sermone buic viise, et bominibus sseculo rescrvat, per cujus spatia iiullo unquam bic vivenlibus impriinis opusest, quod quidquam fine claudenda felicilas extendetur. vel audire, vel efferre, vcl svnsa alioruni quae.. Ego porro illud etiam atque eiiam, vehe- stiones, placita nisi per sermoncm ore et Hngua B prolatum, etcogilata peraereni medium indicanleai nienterque admiror, quomodo anima divinarum incntium similis, hosiium inlelligenlia praeditorum, intelligcre nequcunt. Ncc potesl aninia quandiu in tabcrnaculo suo babiiai, sine inslrunicntis et alque idconalura parium insullus prxvidere ne qucat. Sed in causa est carnis crassilics, qxix pro- vocc sententiam suam enunliare el agcre quas bibct. Iiaque ubi corpore soluta fueril, tuoi dcni- vult, et agi est opus; nec motu externo ad opera moveri, per quae qualis sit agnoscalur. Tunc abque pr&videbit. CARO . Significalum esi praecedentibus disputatio- jccta carnis mole, cum ad mundum supramundanibus, ircs in ccrebro factiltates inessc, remini- num pervencril, ad mundum inlelligemcro, i m sccntcm, imaginanlem, cogitantem vidclicct, per mortalem, omnis malcriae expertem ac divinum, u l ijtras mcminil, cogilal et videt. Sed si forle laeda- maleria vacans, ut raiione utens, c l subslanlia tur aliquo modo vis cerebri, iclu lcli aul gladii mor- socia non eget horum aliquo quaecunque corporala tifero, baec tria a me dicla simul a m i l t i t ; oliosa csl sunt: non cerebro ad uiemoriam, non corde, c l enim memoria, el phantasia lola oliosa ilcm t o - visccribusi Praestantiorem vero aspecium consegilalio, prudcnlia, cognilio, actio, molio, et opera- quilur mens (quae cum anima nata et cum ea tio. Num igiiur dicermis animam, cum expedita unum et divinum est) sermonis autem vocalis tunc corpore ad Cbristum, Eccles ae caput, ut scriptum nullus erit usuV. e*t , excusscrit lalem exccssurara? Recordari Asl interioris, qui in afleclu et molu rationali lum poleril notorum et cognalorum, ei amicoruni est, ut partus, et noiio, el niunimen ralionis, sive c l fralrum suorum, el liberorum, el parentum, ac animse et menlis divini aspeclus, hujus, inquam, pro iis simpliciier orare Dominum, sicul lerlia usus erit. Non est autem aliud ab alio. sed idem (lispuialione confirinaviimis, id(|ue ncc cerebrum, nalura, supernis et a Deo donatis splendoribus neccor, ntc aliud membruin corporis babens, in excilaium, citra vocem, et sermoaeaqui senliunquibus mens, ul in scdibussuis tnanerc, el requie- lur. Sermo autem iste aosler per enuniiationem, eco.rc credilur, nec organum aliquod vocis, non nec aliter profertur, u l a circumstanlibus percilinguam, uon labra dcnique. piatar. Paradigma vero prius de cilhara, non ANIM.V. Exorilur mihi scrupulus. Quo pacto usqaequaque cum anima, qua rationem obtiaet dixisli anle, memoriam tunc amicoruin nulla obli- congruit. Aaima enim sejuncla est a matcria qua vione dclelam i r i , et tamen eam citra corpus nibil ciiharaconslat. Incorporeum porro el corporeum posse ? inter se diversa eunt, et nimium quanlum allerum CARO. Et boc exemplo quodam brevi declarabo. D ab allero dislat, et ulrumquc comparalioncin proEiiam pgalles citbaroedus arle inusica lemperare priam ex eodem, et ad idem, secunduai naluram roelos cilra inslrumealura non polest, nec tibicen, sorlilur. Cum sensu enim scnsus, et inlellectio ai tibias fracias babueril. Corpus esse puta orga- cum inlellectione, ut siir.ile cum simili comparalur. Ne pulcs autein spirilus perinde affici, cum num, scu inslrumeutum, artiflcem ipsatn animaui. binc evolarinl, ut hic afliciebanlur. Aiio aiodo se ANIMA. Nc cuncteris, aeve tardes dubitalioncm babet utique. Ulic eniin divinis fulgoribus illuet)lvre. CAKO . Apparet te valdc obliviosam ct immc- atrantur, et a Palre luminum luminibus rcplentur, prout quisque ad fruendum lumen esl idoneus. morera esse eorum quae tertia dispulatione disacrui et memoravi. Mensenim quainvis peniiissimc Sicut enim ignis ferrum penelrat, el quanquam
c :
Ephes. i , 22.
Scholia.
* Basilius. Visu$ corporU est ab oculo, visus am- et anima. Est tiquidem naluralis quadam fiicullas mma mente sibi ingenila videlicet; non ita tamen, partis animw rationalis, et non adventilia. tt oculus U alterum alierius natuM ei/: $ed idem est mens qnidemanima eslmen6 oculus auietiimentiicefjniUQ.
t
f64 863 P H l L i P P i SOLITARII densum, lamcn facile penctral, naturamque ferri spiritibus et animabus concipe : bas, cum binc ignilam, et ignem cfficit: quod cura alioqui nigrum cmigraveriut, sensus assumcre ad loquendum, et sit, rubescit, et obscurum fulget, et frigiduin ca- vivendum, et caHeros omnes. Sed assumere ralio* lescit el incendilur, ct urit? quod tangi poteral, ne quadam non corporea, dum nalura quae est supropler susceplum ignem sit inlraclabile; ila tu pra nalnram cperalur in omnibus c l sit omnia de anima, ct de ejus splendore velhn raiiocincris, omnibus supra quam comprcbcndi potest. Non a quo ex Divinitalis conlemplatione clarescit, po- en':m divinum numen eget ore, non corpore, non teslque intellectuali modo vidcre, loqui, et audire, lingua, non aliquo alio ad communicamlum spirictscnlire lunien, elcum angelis exsuliarc gaudio, libus, etanimae cuilibet, quse voluerit.Sed quemct eadcmcura illis contemplatione perfrui, ct con- admodum virtutibus administratoriis, ita hiseadem lubernalis, et cobabitalrix justorum appollari: non largitur. Senlentia enira cum senlientibus cl inlel tamcn secundum sensum corporis, sed intelligen- ligcntia cura intclligentibus, ut similia cum similiam solam. Sunt enim ha?c ejusmodi natura sua, libus conferre justum est. Inlelligeiuia aulem cum ut lantum intelligant et inlelliganlur, c l illos sciiiicntibus e diverso comparare Jiefas, propler qninque corporis sensus omncs cffugiant. Mente nalurarum discrimcn scilicet: scd incorporea cum sola tuilur, ea videl, et pravidet, visu acutissimo, ^ incorporeis, ct corpora vicissim cum corporibus angeloruin proprio, divinasque et nunquam visas componere oportet *\ pulchritudines contcmplalur. Quod si quai dico Quae auiem superis ac coelestibus cum bis infitibi paradoxa videntur, ad fidcm conlirmandam mis terrenisque comparatio, aul convenicniia? paradigma adhibcbo \ aut quae cominunio mcnti cum bis quae apparent. Si noctu per quieletn vidercs juvenem aliquem . aul corpori cum bis qua3 corpus non suntt Quod si quis lola cuin lotis contuleril, non jam paradietatura eximia formaque pulcherrimum, artc insupcrabitem, operc inimilabilem, specie maxime gma. s?d aul ila dicam, ideniitas criu Cum itaque invidcnda, procul a palria sua, externis internis- in malcria vacanlibus comparalioncin non invcque claiitatibus conspicuum, incredibili candoris niam, paradigmatis malerialibus ncccs&ario ulor. iiitore ornatum, capiNorum, auro magis radian- Quare ne rcprebcndc, ne indigneris, causam enim ignorantiae meje prius enuntiavi. Mcns inlrinsccus tium varietale disiinclum, undiqtrc circumfusorum qti concopit, seu cogitala sua proferl apud se, id luminum flammis coruscantem; plausus el carmi que semper, nec paliatur; quae quidein foras ad na a roinistrorum turbis fcrenlcm, et minisierium perpetuumjongeque jucundissimuin. Incidisti lum C alios depromi, et ab iis cognosci non possunl.Nee quoque in amicum valde clarum qnem vidisli nunenim polesi ctiam lingua, et ad audientcs nolioquam, quaercbas autem repcrire, et viderc eliam niim et inlelligcnliarum suarum fetum proferre. oculis, sicut cogitalionibos vidisti. Abscnicm cnim Verumlamen quomodo non possit, diccrc non bacx fama tantum dilexcras, ul amicam laude dignum, beo prorsns. Parlus enim mentis, lamclsi gcrmonc c l in nuraero ponendnm. Si tibi coutigcril Iiacc in sint explicabilcs, taincn aliquando cos scrmo exsoinnis videre, an poles dicere, quomodo lum ad primere nequit. Si cnim posscs edere, et in luccm locum accesseris, et quomodo in Icciulo jaccns, et efferrc, lunc eiiani donum aliquanium niajoris eomanens, ct dormiens, et interno molu immobili gnitionis, ci ab universoruin Dco cbarisnia qiia'ecommotus ad res illas, ut putabas, adieris, quibus cunque haberet ***. tandem pedibus, qua carne lolum cursum repenParadigma brcve in banc rem aifcrcuius. Ui si te celeriterque peregeris ? Quibus oculis intuitus quis ad bomines diversa: lingutt vencrit, et temsis faciem, quibos auribus aodieris, quae le audisse pore quantum placucrit apud eos consumplo, patas? quibus porro labiis amicum osculatus? quo voces quidem ipsas intelligal, eas latneo orc proore, qua lingua eum allocutus? Vere mihi responnunliare nequeat, uec ullo inodo dialcctum, debis: Non vidi faciem oculis corporis; quomodo D seu peculiarcm gcnti linguam sua lingua vcrsare. cnim conBopilus vidercm?scd mcnlis et animae Talc igitur el mibi usu venit. Sensum ac mentem pupillis, hoc certum est. Si ba3C mihi respondeas, seriptorum optime percipio ; scd quoc pcrcepi, non id dicis, quod amantem vcritatis decet, et ego ctiam lingua dcpromere possiim. Sed undc deflelcslimonium libi feram, ct assentiar. Tale quid de ximus, co rursus redeundum, et probatio major
Scholia.
Sciendum, aliud e$se paradigma, aliud parabo- enim jam paradiqmn, aut tgpus aut imago eisct. lam. Paradigma quidem est, ti simUe simili confe- $i haberet omnia ubsolute, quw in ipsa re vere ituunt, ram, et componam : ut rationale cum rationali, et sed idem prorsus. rationi* expers cum rationis experlc. Parnbola, cum *** Gennadius. Estenimcogniiw, qucc scrmone cxiiuBqnale, seu dissimile cum dissimili.ut hominem pficari potest absque sermone : et est cogniiio CHtn cum leone, aut planta, aut alio hujusmodi. sermonc. Sunt enim tr.ulti, cognilionem quidem ha*' Comparationes enim in his quce ejusdem suut bente$, sermonem ncquaquam; ul idiotiv, el qui non generit, adhiberi consueverunt: ex similibus quippe possunt significare ac docere perspicue, qum in nunle similia ditcnntur. Ne igitur otnnia in paradigmatc hnbent. et proferre, dortec Deu$ his sermomem imperrespondere postnles, aut in tgpo, aut in imagine. iWc tiverit.
% 4
865
DIOPTRA.
866
ponenda in eorum gratiam,qui res aiiimai e lcsli- quam justi sunl adepturi, quando, ut docuimm, moniis Scripturarum, el docirina sacra perdisccin gloria judicalum vencrit, ol corpora rcdivira re cupiunl.Pcr quaequanlumanimse valcanlperspiprodibunl, ut simul gloria afficiantur ct majore, cias. Verum age, qu;c hic scripla sunl audi. el insigniore, el gaudium ex gaudio, gloriam e% gloria percipiant, prasenie jam fine saeculi cum DoEx Cyrillo patriarcha Alexandrino. niinus ad flnem rcbus iuducendum venerit, ut d i x i \ " Ralionis capax, et iiilelligens anima, post discesQnando igitur Salvaior exsurgens e sepulcro, sum ex boc corpore et v . v i i , et permanel, el l o priinuni ad discipuios inlus congregatos accessit, quilur congruenter, el opcratur simililcr, non sub et pacem dedil *, u l princeps pacis inunus imagine, sed verc et subslantialiter, erga Dcum maxiinnm divinum sptrilum eis donavit. babens liduciam, quo jubente millilur in banc ANIMA . Num perfecle ei inlegre spiritum accevilatn, propler aliorum multorum comtrtoditalemT perunl, aul quid laiidcm? Eienim cnm scmper niovealur, nunquam non agil. CARO . Ne islud cogiies, neve dicae, non loturo, Deus ulique uon cst nioriuorum, sed vivorum, unum aulem lunc cbarisina, solvendi ligandique omnes eniin illi vivunt. Quod si non operamur
% 1 9 t v
anima3lutmuUisplacet ),nequeetiain vivunt. Nam P cceperunt. Cum adveniasct ; corporuui est luorluorum, et . *> aulem destmalus dies, discipuli graiiam lotani operari, immobispiritus acceperunl. Simile de aniutabus cogiia, Hum. Deus spiriluum, ct oinnis carnis. Deus spiricuni judicium veneril, et judex sederil, u l in l i b . tuuni, videlicet animarum. Aiunt itaque ires pueri: dicium esl. Nunc etiam super boc paradigma poc Bcnedicile, spiritus et animse juslorum, Doiuinenduin. E l plurimi et oplimi viri in regali palano .>Quod laudautet benedicunljustorumanima?, lio degunl, el lempore aliquanlo regi serviunt, non esl donnientium, nec oliosorum. E l q u i videl cum imueniur quolidie el amant : non laroen animas sanclorum, aniinas sanctorum videt. E l qui slaiim bonorum premia consequuntur, scd posl, videt angeloruro visionem, angelos videt. E l ordo tu merentur, ila eis gralia refertur, et condilione, in ordmeni non convertelur, etquai sequunlur (). el nouiifte,el ordine,et omni dignilatum splendore A M U A . Si igtlur verissimum est, ul esl plane, cohonesiantur. Non adiuodum dissimilia est aniinaanimas bonorum in curlum subvebi, in quibus ruiu ralio.Ia coelis quidem perfecte babiiant, Crealocis Dei Filius, super ihrono, ad dexteram Dei lorique assislentes, cum coniemplantnr ei gaudent, Palris residet, u l scriplum esl et minislratoriae Sed cum tandem corpus quoque in rcsurreetiono virtules cum limore circumasiant, ut jam anlea
: 1Uil
h o m i n i l , u s
e c c a U l
secundo libro docuisli. evehunlur autein, ul pr*niia coronarum accipiant, quando Judex omnium ad judieiurn exercendum venerit, num lanta gloria poterit cuniingerc quidpiam jucundius? E l quaeuam oinnino gloria bac praslantior contingal: aul quoittodo gloriflcclur penes quod est omnis g)oria,et gloriam omnem sermonemque superans? Apud quein sunt oiunes divinse gloriaB ibesauri. Nam quod pienum est, exierna accessione baud indiget. Animabns autem tanium impertitur gloria? et ciaritatis, habila ralione cujusque nierilorum, ut mullum etiara supersit. Ideiu angelis Oi *. CARO . Nunc pars raodica gloriaB illius universae, aut pignus polius quoddam conccditur, unde lanquam ex ungue leonem conjicias, gloriai, inquam, Dan. , 86.
1 8
i C
"" P tiae gloriam et labororo pramia plenissiraa, coranasque adipiscentur.

CAPUT XVII. Christum cum latrone in paradisum illum terrestretu non introMse, nec ullam animarum sanciorum post ejus remrrectionem eo introire.
0 ,
i u m
r e c e
n l
r a
Cbrisio crucifixo, el in vilam reverso, nunc jam nobis fidelibus post praesentem vilaro lerresiri, c i sub sensum cadeale paradiso qon est opus, ingressu iu coelum orunibus patefacto, exsultantibus seniper apud ipsum, ut el nos simus, ubi ipae esl. A i i enim, c ut ubi ego suni, ct vos s i t i s . Qtiod porro Damascenus a i l , in sepulcro corpore, apud inferos anima, u l Deus Ln paradiso cum lalrone (17),
,e
Coloss. , 1.
1 , 4
Joan. xx, 2 i .
^ Isa ix, 6.
" Joan. xiv, 5.
Jacobi Gretseri noUe.

(17) Doctt auc.or lalroncin in paradisum terreglreui induclum cx illo promisso Cbri&ti : Ilodie
mecum eris in paradiso. Sed coinmunis et vcra cx-
posilio esi Cbrisluni lalroni illis verbis promisisse visionem bealificam, eainque paradisi nomine designassc. Vidc Franciscuin Suarez, lom. II 3-5 p. S. Tbomx ad art. n , q. 46. ca:leris plauc noa
* Dionysius. Etenim ita intelligetites angelorum naturas novimus adhuc utsumere, semperque gloriu in gloriam, et cognitione in cognilionem, et eharitate in charitatem proficere.
favel Dioptra errori rccenliorum Gracorum, asserenlium, animain jusloruin ante diem judicii beali ludine noa pcrfrui. Imo adversus hunc errotem omnia vorba bioptm boc oodem capite pugnare vidcniur. De quo uiuha eliain Gennadius adversus populares suos Grsecos iu Defensione pro concilio
Elorenlino.
Scbolia
" Par$ qiueaam de gratia illa. lunc bitur hominibus, et cutorum, infernalis doni est arrhabo, el parva gutla univerta gratia doni Cltrittidatrislilia quam habent unimce pecSUVOHCU pars esl. Si sola anima
(a) Locus longior esi forlassis, an libris iibi reliqua pclcre quis poteril.PoxTA^ts.
conlra Juliauum : el ipsa scripta B. Cyrilli
exslant, unde
S67
PHILIPPI SOLITARII
86*
el quae scquuntur, ud opinionem conflrraandam corporum exsistant, cum quibus nasfcimiur, et nithi valei. Etenim in hi& oinnibus Christum esse quaenam rei causa. Quomodo incxplebili praeditus dicit, srd deilatc eola, qua implel oomia. Nosine invidia Salan cogitationes malas in corde scminel; qua ratione nos eas, si velimus, radicitus exstirautem carnis massa plenc subsislens, in coehnu ascendit, i viam nobie eodem aperuit denuo, ut pemus. Quomodo bomines Deo connivente oppusecundum divinum promissura, ubi Ghrislus ipse gnel. Quando animae post banc vilam amicorum, cst el nos simus. Ait unim : Quo ego vado vos propinquorumquc reminiscanlur, ac demum pro scilis, el viam scilis, u i ubi ego sum> Bl VOS silis > ipsis precentur, quanquam sohe, et a corporibtis separalae. Quoraodo spirilus omnino vacui non sinl. In bunc enim raplus Paulus, et ingressus, audivit arcana \erba. In paradisum, quem lu juxta affir- sed operenlur polius, ut demoQslravimus; etsi hoc solo praemio careanl (beatitudine corporis) pracclamalionem divinarum Litterarum cognilione non assequeris. Sed Paulum mibi de boc ad Gorinthios rorum laboruin suorum, ticel modo cum Gbristo vivant ila disserentem considera : c Scio homineui in CAPUT X I X . Chrisio ante annos qualuordecim, quoniam raplus Non sua, $ed aliena voluntate et auclorilale ad scriest in paradisum, el audivil arcana vcrba . Hunc bendutn %e accessisse. Omne* acliones nostraa paradisum el magnum Basilhim adcptum scito* Deo pendere. Libri utriutque Tettamenti. Livertd super ccelum coeiorum, ubi sedet Filius Palris. De scripta SS. Palrum. Quotr.odo scriptoribm divmo auxilio sit opus. Unde profecerit. Nonnullorum ex hoc auteni, el non de terrestri paradiso, vcrba fieri medicis tumpiorum sumtna. confirmat ipsc Paulus, per ea quae subjiciunlur. Caeterum, Palres in Gbrislo, fratrcs eiaini<i, Poslquam enim dixit : Scio bomiiiem usque ad lerlium coelum raptum, > adjungil baec : c Et scio tiemo corum qui librum hunc cvolvcrinl, nie bujusmodi hominem, quoniam raptus esl in para- oslenlationis causa haec sci ipsisse pulct, ut inania disum. Quin eliam sigitifical, se êrlio coelo pe- gloriae cupidum, ct sua opinione sapienlem, ei arrugantia, morbopessimo, laboranlem, et proplcrca netralo adhuc in magnani sublimitalem raplum frustra bunc librura confecisse. Noa spontc mca csse, io qua esl ipse Dcus. Hic est paradisus, in buc prosilui,sed a spirituali Callinico nomine; quem raplus cst Paulus, in quem Gregorius, et in monlibus Moglenorum habilanlc, mibi commismagnus cum aliis ingressus est Baeilius, in infinita, el divina, et aUerna bona ilia,quas oculus sum munus suscepi. Patrum igilur boriaiionibus et praeccptis cedens, opus boc pro viribus compoaffectionura malarum coeno lurbidus non vidit, auris incredulilaie obdurata non audivil, et in cor ^ sui, nibil fere e cerebro meo, verutii qunc hinc insordidum, quodque ex parle terreua isia degusta- dc collegi et corrogavi, boc voluiniuc sum complevit, non ascenderunt. Tolam Iraclalionem disse- xus, figura orationis in mclri faciem commutala< rendo absolvi, ac pro eo ut mihi quoquo scientiam quod a dociis polilicum vocalur, tam. tsi simplcx, barbarum et soloecum insupcr, u l ab indocto dedil, qui scicnliam docet, quaesiiones proposui, plane imperiioseriuone ariificioso, scd nonscicnlia, proposilasque absolvi. compositum ' . CAPUT XVIII. Nemo igiiur me irrideal, ncvc naso suspcndai* Rerum quarlo Ubro pertractatarum anacephalwosis. Nam cum obtemperare et cedcre staluisscm esse Docui quarlo libro, quomodo semel quidem optimum, venerabilium virorum aucloriiali ma Deus mentes in coelo produxerii, et quomodo infra submisi, sciens penilus daninari inobcdiemiam. onini hoc tempore opereiur. Quomodo omnium Obedienlia vita, inobedienlia mors est. Quod si hoiiiinum anima? aequales sint intcr se, ejusdemque quis mordax et conviciator incesscre nie vuU, el subslaiuia?. Conditorem non formasse ab inilio prubrum mibi inurcrc, ut fasluosus, u l arrogans, hunc quidem sapienlem, illum insipientem, ncc et dicax, dicat c l facial quod libcl **. aJiuni pudicum, alium scortatorem. Hominibus d i - j\ Ego sane, ut volui, pro ea qua sum erudilionia versas esse voccs. ac pronunlialionem. Quibus mcdiocrilale, e t i n primis, Deo adjuvante, boc opus Dcus bene velit, eoruni volunlales ad bonas parles absolvi. Sapientia? enim suppediialor, et insipiciia delerioribus convcrii; prasertim ubi illoruin lum emendaior, qui docel bominem prudentiani et quoque siadium accesseril. Quomodo el unde vilia scienliam ; qui dal virlulem sermonis iit aper" II Cor. x i i , 40. Sap. v m , 7.
16 1 7 1 7
Scholia
recte (echset, solam quoque coronari oportebat. Quia aulem cum corpore bona egit cum ipsodebet praitnia accipcre^ ct glvriam in [uluro. ' Isidorus. Vertias sapiens quiddam esl, maxime ii simplex et brevi* e*t : contra stullum esl, quod varielale dmtnclum esl, quamtis dicendi vi el elegantia ornatum videalur. "Ghrysosl. Quidenim nocumenti sermonis impcritia aflerat ? Quid contra utUilalis verborum (ettivitat,
%
si ienlenlia ipsa divinis sensibus careal ? (Jt gladins enim, si ansam habeat argenteam, ferrum autemip*um plumbo flexibilius, mhil prodest. Sam orationis compositio ct distinctio studiosis cleganiiarum, tl pluusuum caplaloribus, ornamcniis isih relutitransformala, qnodammodo corrumpit, quod propositnm *csl ad consideraudum, lalenter notiliam iujfurans, et tfi rei wbjectw intelligeniia lecloribu< obslutts.
869
1 8
DIOPTRA.
870
lione oris ; e l vcrbum prabet praedicanlibus in Dei publicando pcragrarunt. Poslea vcro Patres complurcs, bumanaac divina sapienlia inslrucli, el virtute, u l libcr Psalmorum in spirilu docet, ipsc sacrarum reruin scicnlissimi, libris bisce vctut ciiam boc scu abjeclum, scu magnum inspiravil \ iundamenlisquibnsdam nixi,cum marlyribus supcrNisi enirn donum dcsursum dcscenderet, sine plasle, quid plasma faceret?Quam enim quis inlel- aedificarunt, et primaevai docirinx cx omni parie adhaercnles, scriplis suis Ecclesiam mirum in moligentiam, u l donum a Gondilore habuil, illa ipsa dumexornarunt. Alius enim odas composuit; alius, vicissim ab eo tandem repeletur. Ligo enim, falx, canlica quos vocant; alius, versus ; afius, raslrum, serra, doiabra, terebra, gladius, basta, et quidquid vitai humana? inservit, unumquodque lepida iriodia, Iroparia, *<5, canonas, ^ , conlacia; alius, spiborum omnium ad opus est inventum, non tamen rilualium modulos Psalmorum; alii, profunda sp i i iilbim prorsus pcrse motum babel : sed alius aliud tus et Ecclcsiaedogmata iractaverunt; alii de incarinvenit, ut per id possct quod libcrct eflicere. Yelle nalione Verbi dispulanles, oranium blaspbemoi uni auiem, c l posse a Deo. accepit, exlra quem nemo perverseque opinantium ora obslruxcrunl; alus quidquam potest, non agerc, non vollc, non parcloquentia cxcellentissimus; alius disputalor accrvum, non magnum denique : sicut nullum islorum rimus; alius comraeiitarios roliqtiit de aiinia c( inslrumenlorum quidpiam ipsum a se, el per se ejus labernaculo, de pulcbriludine virtulis c i de jiiotuni, facere nec spome ad opus cieri potest, si turpitudine viiiormn, ad commodum el ulililalcui artifex, ct manus arliilcis, quae molu ad operis al jususu m utalur, non adfuerit. Necullo modoabs- lilleras conseclanlium. Cui igitur, u l dicebam, facultas oralionis concessa est, bic ctiam ex aric l i que divina ope quispiam vcl agat, vel cogilcl, vc) bi os poiest componere : quod idem iinpcritus ct loquaiur. Deus cnim condidit, Deus cnim vilam barbarus barbare pra^labit. Scd quemadmodum largilur. Ab illo posse, ct spirare, ot vclle surailur. Et quomodo ciira polentiam suslinenlis omnia, c l faber ferrarius massas ferri iraciat, materiam informem paralam, fulurisquc laboribus ferrariis obscientiam, et manus mibi ct pedcs imperlicnlis, viam habcns, laborat aulem in ca ut vuil, el adbiipse per me quidquam inlclligere c l agcrc diviua desoper poiestale adversanle possem? Exemplo rcs bito igne, informam quam volunlas fert redigil (ncc clarior ilet. Ferrarii, quorum opus in ferro cs(, enim cilra igncm fabricabil, licet arle malleatoribus ferrum iractant atque ad largilorem fenri, et opi- universisanlecellat), ita divinam Scriplurani se pc nilus babere exislima. Apusloli praedicanl, proficem oinnium respiciunt. In massam aulem priimim coaclum ferrum,ad variosusus potestaccommodari. Q phelx praenuntiant. S r i p l o r eorum diciis et locts Emii enim bujuscemodi massasfaber ferrarius, atit serarius, el quicunque mcebanicus voluerii, eojue ad suum opus el iiegotiuin ulilur. Fabricant eniisi ascias, falces, scalpra, vhompbseas, pugioncs, g!adios, nsacbacras, armoruni omne genus, quibus ad viras usum et coramodiiatem omnes egemus. Sed alius ut probatus ferrnm emollit ac domat, ac fabricam suam artiiicioseexercet, ct quidquid opcris efficilur, id orones speclanlibus admiralioncm movel. ut elegans, utile et laudabtle videlicet. Qui autem anis esl rudis, aut eam malc didicit, non aolum sccundum arlem fabricarc, c l o;era dc indnslria; et u l ralio postulat conficere n e q u i l : seJ ferruiti quoque fruslra consumit. Jam de Scriplura, el arle Scripturce siinilia cogila. Spirilus sancius prophelas purgavit, crudivil, gratia el cognilione implevit. Etiam illitteratos sapientiam docuil. Ita per gratiam docefacli et purgati, et spirilu corroborati, sermoncs divinos cdiderunt, ct libros omnes, numero sexaginla composucrunt: sex et quadraginta Testamenti Veteris, sepiem et viginti Tesiamenti Novi et Recentioris : eosqne per orbem tcrrarum late disscrainarunt, quem etiam gratiam
18
utcns, si non eliaai Dei graliam se adjuvanlem babeal, nthil reclc inlelligerc, nec recle dissererc poterit. Fabro auxilium ignis, scriplori gratia divina praeslat. Ciira ba3C auxilia quê in manibus sunt, opera conficere neuier poicst. Si cnim alier alierum borum non assumpscril, ejus opus injucundum, mutile, viiiosum evadcl, incautisque c l simplicibus plurimum iiicoiiimodabilur, Qnocirca monui, el rursunt nunc inoneo, me in bunc libriiui nibil a Scriptura alieiium inseruisse, sed alia e\ Veteri, alia ex Novo Tesiamcmo, alia ex utroque hausisse, alia e niagistris ct docloribus sacris cxcerpsisse, quaccunquc niniirum ad inslilulam scriplionem profutura ccnsui. Plura autem et raeliora D e Gregorio Nysseno. Qui ergo bunc commentariu: perleclurus esl, si quid in co novum inveneril, Ll gralix Dei ascribat. Si eniin esl industrius ad d:> scendum, aliquid novi, ct undc buc, ct c qua scriptura siunptum, cogitoscci. Quod si quis rudis ct incrs fueril, ne unquam impossibilia lentare velii. Ex alienisilema fide Clirisliana,et veleribus illissapienlibus Galeno el Hippocralo phyaica nonnulla opporlune mutuali sumus, ubi polissimum de ma-
Epbes .Ti, 19.
Scholia.
Psellus. Sjilendetu enim pulchrhudo verborum, nt tuba insonuus auribm easque concutiens, et iii oberraru, non flvem aulem in animam, neque cor dcUnitnt*. Qualis mentibus Uei amuntifus in attici smo utilitcs ? Dlvince quidem sapientito diclio humil s, sententin sublimis ac caeletlh. Externornm nitet qui* dem eloculio, sententia ipsa liumi repil.
871
PHILIPPI SOLITARII
872
leria, et de elemenus, simpiicibus quaiuor ei p r i - luuni plorabis, et suppliciter eos orabis, in bacc mis corporibus disserunt, et quoniodo ex bis qua- Tcrba : Dale mibi spalium ad poenitendum, et ad luor bumorum genera, sanguis, pblegma, alra el lamcntandas alquc abluendas pcccalorum meorum maculas. Concedite mihi, obsccro, vel taniillum (lava bilis genercnlur, ex quibus bumana corpora lcmpus, u l ego vitam in Cbrislo vivere qucam, coagmenlala sunl, et de qualuor aeiatibus loiidemque anui leniporibus, quae sunt ver, aulumnus, et niiserias nostras miseraniem niagis miserantera acslas, biems. De utcro quoque et crasibus infan- efficiam. Et lunc me ab bis caducis auferte, aique abducile lili dure quidem, jusle tamcn responde* tium in eo fieri soliiis egimus. Insuper unde symb u n t : Tempus vilae lua3 consummaluni c s l ; egrcplomala, et palhemata illa probrosa exsisterent, causam pbysicam accurale indagavimus, ac de lcm- dere, Judex dccrevii, finis finem babet. Necesse eU peralionibus qualilalum, carumque ralionibus, mote transire : ne cunctcris, ne pigreris. /Elaem luam in oniai reraissione socordiaque conlrivisti, rum ac lemporum vicissiLudinibus, el qualis causa Vitam prodegisli, annos tuos fruslra absumpsisti. unumquodqtie antecederct, bnec omnia, inquara, Non cs recordala finis tui, non borac ultimae. El libro quarlo exposuimu.?. Quod si in quibusdam a decoro aberravi, id impcritise el insciliae meae t r i - nunc, ui ais, te borum, el vix eliam, pceiiilet. Anbuatur. Et omnes oralos yolo, ut mihi ignoscant, non quotidie paircs clamantes audiebas, quaiia U quanla post mortem evenirenl ? Non videbas, quuc( peccala in bac scriplione comroissa condonenl : tidie hincemigrantes, adulios, adolcsccntes, aiale aitcndentcs ad scopum raihi proposilum pracipue, florentes, omites denique? E l quomodo meiiletn non ad ea quae vel risum mereantur, si modo aninon mutasli ? quomodo recordala non es ? Vadamus oiarum suarum fructum concupiscant. cursim abcamus, nulla datur procrasiinalio. Ciio CAPUT X X . sequere, perge ad Crcalorem. FUbilis lamenlatio et querimonia advertus animam. Tum carnis hujus, el menibrorum el venarum, Multa de mundi vanitalibus. De extremo judicio omniumquc compagum ncxibus violenter exsolveris, ct uUima vitw liora. De ccelesti paradiso et injcris considerationes iropicce. ac summo cum borrore abduceris. Quis lunc erit scnsus luus ? quae cogitatio ? Non tunc uxoris, non Quid ila sedcs? quid omni cura vacas? quid lcmet ita negligis, anima mea ? quomodo eorum quse filiorum ulla subibil memoria, cumpeiicrint, utdicil insipienter egisti, cogitationctn omncni abjccisli ? Scriplura , et cogilaliones lola3. Judicium soluni borrcndum, judicium Iremeiidum, quod coulra le a quomodo amabilis pcenilenlise ralioneni nullam baJudice proferetur. Ubinam lunc posscssiones, ubi pebuisli? Quomodo non properas quanlum poles, quandiu in hac vita manes, ad Palrcs spiritualeset ^ cuniae etdivitiae, ubi genus, ubi fraircs, ubi Glii et patres?Nemo tunc palroaus, prorsusnemo liberaior divinos magistros ; eosque oras, obsecras, oblesia: is assidue, el cum gemiiibus alque lacryrais pcr- apparcbit. Non illic cscarum potionumque varielas: cur.ctaris, quo paclo deliclorum reinissionem pos- non exquisiia condimenla, non coci, mensarumque sis invenire, c l qua ratione lot lantasque sordes luxus, non volnplaies, non vila mollisel soluta, oliusa eluaj? Quomodo horae uliimae libi in meniem non eldelicaia ; nou elaboraliores cantus, el cboros duvcDil, e l quemadmodum Judici omniuoi respon- ceniium plausus, per quae orania mundi bujus vadeas ? Quomodo oblila es sludinse merainisse novis- niiates exercemus. Omnia niera sunl ludibria, cl ul somniui evajiescunt, aique inslar pulverls a simorum tuorum, et quo paclo tandem ex hoc lalurbine repcnle dissipanlur. Quid lum profucril bernaculo abcandum sit? Mulla, et nimium mulla tibi corpus? quid amor etcura carnis? Quaia elsi babes, qua in te observes, et inspicias. Polluisti, conlaminasli,ct inutilem vitam tuam reddidisli. Si siudio singulari coufoveris, nibilominus in sepullgitur Creatoris jussu venerint angeli, utte ab his- cro putrescet el corruinpelur, et in puJverem nicc perHuris educant et corpore exsolvaat, beu ! vae bil seniienlem redigciur, te vero dolor non deselibi infelix, si ium lalis reperiare, qualis nunc es, ^ ret. Impudice aspexisli, coloris suavilalc captus es. Lingua cl os luura couiumcliis vacarunl; auriuni adeo nihil sollicita, adeo viliis dediia, adeo piaculis obruia 1 Gravis est abruptio anirose, gravis tunc fenestrai iiupuris audilionibus paiuerunl. Manus seniielur lumukus : inulto gravius eril audire acer- tuaB ad viiu et rapiuani, ad proxiniumquc siuc bos illos geniilus, quando lectulum luum circuin- causa pulsanduin extenUu fueruiit. Pcdes lui ad opcra nefaria, ad inbonesla speciacula, ad pugnas slantes omnes tui fralres, cognati, patres, contriei nequilias concurrerunl. Nunc te quidcm preuiii bules, flebnnt, ejulabunl, lugebunt, lamentabunlur, lacryiiiarum j)lena nccessilas, ct corpus pulieiacernenles biuc nulla spe redilus discedendum cluiu vennibus scalel. esse. Et omnia b.i c videbis quideni, et ploralus audies, oculis corporis, et cordis fortasse. Non taQuis vel sermo cxprimet, vel iiuellectus landciu men lingua arefacla loqui, nec familiarium, c i ne- capict, quam calamilaiem necessario subilurus cs, cessariorum lucium consolari potcris: scd obtulum quaado instabil a corpore scparalio? Daeoiones in solis angclis defixum liabebis, ct apud animum inale feriaii cum tuoiultu advcuienl, cbirograpba e(
19 a %
* Psal.
CXLV,
4.
873
DIOFTRA.
874
peccatorutn acervos apporlanles. Angeli humaniter ea per trutinam examinabunt, quibus da;mones graviora tua crimina adjicient. Si jurasti, si furluin fecisti, si calumniam elraxisti, si scortationes et adulleria perpetrasli, si aversus impudicus fuieii, si tt supra fratres extulisti, si contra amicoe mentitus cs. Totum denique ei simpliciler peccatoram tuoruai catalogura seu sciens seu nesciens, seu sentiens seu non senliens Ula commiseris. In kumerisgestabunt, el apportabunt omnia malelice, festinabunlque, ut bominuni exitio laetantes, el num peccatorum lanx deorsum vergat, observabunt. Boni vero angcli in alteram lancem decenti specie bonas acliones i m poneni. Nempe si misericors fuisti ; si fralribus pepercisti; si cibo esurwMiieni refccisii ; si sitienli polumpra-buisti;si nudum quibus poluisti legunientis operuisti; si carceri mandatos et a*grotos invisisti; si peregrinos ei bospitio carentes ia sedes tuas indoxisii; si pauperibus et egenlibus opem allulis t i ; si aliud humanitatis officium bumaniler cuipiam pweslitisti. Haec le ih hora extrema toebuntur. Quando igiiar aciiones tuas ia mediura protuleriut profanas quidem d&mones, angeti aulefii bonas, l u cidi lucidae, tenebrasi lenebrarum, et iis lances oneraverint, ulrorum pars pweponderaveril, Hloa voluplas et gaadium incesset, tanquam victores scilicei, et victi coalrislabuntur veheroenlissime, ut lesiantnr Gregorius Romanus in Dialogis, aiagnusque ti oinnimodis magnus, et divinus Anlonius, magiatrorurn reverendissimus et sanctorum decus.
B
quam mansionea illae omuee pertransiveris, ex* eultabfs, voluptatem justorum intuens, et eorum contubcrnalis appeilari deeiderabis, precaberisquc duces angelos, onmia tibi coirnnonslraales, el per loca lucida, el viridaniia, et felicilaiibue scatenlia circumducenlee, et timore laUitfce raislo dices: Smite me, domini, cum bis roanere, siniie, quaeso, ei gratiam pro gralia debebo. Ast iib juxta mandaium Verbi, et Salvatorie, si idonea, ei pura, et digna fueris, consortem et contubernalem le j t i etorum factent, el quod tibi conflrmare possum, cum illis deges et Iselaberi. Et haec quidem si meliora pondere Yicerint. Si aulera gravitas deliclorum lancem dcorsum traxerit, tum principes tenebrarum, et bonig invidentes impudenler le abripient, et audacler ad inferos abslrahent. Ac primum quidem tormentorum loca, tenebras extcriores, et pejores omnibus lenebris, vermem irrequieium, dolorem nonquam finiendum, fluvium igneum, supplicium gebenuae, strepilum slridorenique dentium ostendent. Omnia plena ululalus, plena cruciatus. Qua3 oratio, q u dicendi facullas declarare poterit, quac ad supplicia peccatorura periinenl, quaaque ad poenas el affliclione eorum parata eunt f Ibi ploratus sempilernus, ibi ingcns lamentatio. LamcutabuiHur incassum, rociferabuntur iautiliter. Pereat dies, ciamabunl qua i n vilam fruslra ingressi sumus. Poenitudine capieris tu quoque, at acerbe clamabis, Heu heu ! misera et i&felU anima mea!
9i igitur benignue ei misericors Deus tunc, anima, bumilitatem tuam viderit, vincentur daeUbi felicitatem et craciamenta supplicioruni, et inones, erubeecent, abscedenl, angelique viclores omnia quas sunt luminis, et qua3 tenebramm videria, libcntisaime te accipieat, et gaudentes, pro more tandem in loco a jaato Judice tibi definito le conin sedes aHhereas inferent. lnveniee et principea siiiuent, iu quo uliimum omniom examen, et com publicaaorum in medio, lentantes, retrahentes, muneui omnium resurrecliouem, vilamque et Judiacerbe exigentes, manifestorum, occuhorumque et ctum exspeclabis. Tunc tuba clarisaine canet, ut omniunn ultores. Hi sunt superbi mores, odium, i n exaudiaiur ab omnibus, luba fnsonabit, et oranes vidia. Ralionem reposcent mieeri, el ad calculoe vcluti concussi simul resurgent. Reddent terra et voeabuht omnia, idque donec ad portas coeli perve- mare qoidquid habent", quotquot jaxn inde ab orbe neris. Postquam turbamboruaiadversariorumeffu* condito homines acceperant, seu leo illos devorageris, el ad incorruplum Judicem Dominumque vit, aeu pardalis, seu cetus, seu draco, seu tapus, Caum acceeserie, procidens, legitiroe illum adoraeeu canis, scu aliud niarinum terrestreve animal. bis. Inde divino acccdenle mandalo, postquam et Quivis bomo reviviscel, domiiii et famuli, nobiles, volupiatem, et cruciatua cognoveris, acceptam le D bonorati, omnes dynasla: ei principes, toparcha. et pbylarcbas, tuonacbi ct j u s l i , convenae et peccaio adducent, et videbi* quae videbis, locum splendires. dissimum, ordiaes sanciomm, Abrabam, Isaac et QuUverbis comequatur, quae tunc erilomnium Jacob, sedentee in gloria oinnee, Patres, el aute legem et post legem, et quotquot prophel Salva- rcrum turbalio? Qnaj oralio, quae cogilalio, q u lingua, quae mens? non fundet lumensol, nonlucelorem pnenuntiarunt, incarnaiionem videlicet ejus, bit luna, slellai de COBIO cadent. Terra et ccelaai in moriem et cruciaius, et qua?cunque plasmaiis sui melius mutabuntur. Magniloquus Isaias inslausalvandi cauaa eustiouit. Verbi specUtores, agmiaa rationera creaiune praevideas iu.poslerum, novam Pairuui, ob cerlamina coronatorum, venerabilium, cffilum, e( terram novam, omaem decorem, qtiaiis justorum et sanctorum. Ante omnes Genitricem omuium primug erat, reslituium i r i vaticiuatur, Yerbi , gaadium illud ineffabile et inexabjectis purgatisque sordibus el maculis universis ; plicabile quantum sit, nec dici, nec inielleclu vel ct omnia quaj iulra polum c l lerrae centrum sunt bucoano vel angelico comprebeadi poiest* Poatt , 0
Job. , 5.
" Apoc. xx, 15.
1 1
Isa. L X V , 17.
PATKOL. Cia. CXXVII.
28
$75
FHILIPPl SOLITARII
876
nutu e l volantale Donuai novitaiem iuduem. Sce- el viriditas, E i k m . Non lamen locus Edem, iu quo Adam esl forniaius. Sed paradisus ipsissimus, pirum regium, nempe crux, postea u l m pompa in queni raplus esi Paulus, c l iu bunc mulliludines Iriumphabil, oslenlala in sublimi, u l Mallbaeus juslorum recipienlur, Adam, Abel, Sclk, Enocb, scribil * \ inlellcctualibus ordinibus Angtdorum, qui prius Domino ex operibus placuerunt. Abrabam Arcbangelorum, Priiicipatuum, PolcsUlum, V i r i u bospilalis, L o l , reliqui, Moyses, Aaron, coetus proiufu, Domioalioiium, Tbroiiorum, Cberubinorum, pbelarum, et magis qui sub graiia fuerunt, et Serapbiuorum conspicue precedendbus: et venienspcetaloree verbi apostoli, catervac ct legioncs tcm in gloria Cbrisium praecurrentibus ia locum, Patram ac marlyrum, Dei Genilrix Maria, qui a in quo ad judicium exereendum consederc sialuegralia appellatur, Joannes Praecursor. Omnes v i r i wt. Posilis iiaque ibronis, et paraiis libris, Jadex lira, el secundum faciem inler se noscent, liabiei Dmninus gloriae sedebii juste judicalurus simul labuniquecum Condilore omuium. Quotquol aulctn vivoset morluos. Reges adducenlur, dynastaB congrcgabuotur. Paupcres et divitea cum ircuiore asla- fuerint parlis boadorum, prater carccrem illuiu bunt, agcalibus rapicnlibusque angelis, u l raiio- lartareuro qucra sufttinebunt, eliam uon videbuoi, nec agnosccnt muluum. Ubi eaim lcnebne suui. ncm faclcruoi rcddanl, el operibus pretium condt guum accipiant. Libri aperieiilur, el exbibebunlur illic oculi officio suo noa funguntur. Quoniodo igiiur ialer se videre el agnosccre queanl? Coinomnia* . l b i iuni consisteniium boiaiauui separalio muoe autera raaium erit, carcere conclusuni U> inducetur, cum oves, frucliferae, a dexlris, boedi <autera, el orones iufrugiferi et inuliles scrvi atque aeri, lameoiari propler cruciatus, lugere el ingcmiscere. Non enim dalur superas evadere ad auras, ^rcalura, tii ego, ad sinistram collocabunlur. Nudi porro ct raanifesii palam sialuentur, laraeaianles, nec ullam Unlorum nialorum effugium patet. sed inaniler, clamantes, sed fruslra. Audienl oves Rceipisce, resurge : qui iia perpeluo dormis ? vacera benedictam : t Veaiie, aiaici, accipile re- Evigila, cogiuiionem seriam sascipe, rem a ^ r e gnum, quod vobis paratum cst ante coastitutionem derc, ignaviam abjice, expergiseere ct ieatiua, somrauudi . > Esurientem eniui ac silicntem me, nunum excute, pigrkiam depone, quae fecisli, nb dum, aegruoi, scdenlem in carcere, adveuam, et iuilio usque ad fiaein confitere, peclus porcuic, boapilein bospilio, cibo el leguuicnto dignati eslis. plora, ex imo peclore ciajnorem lolle, eleeaiosynam Ei baec quidejii oves. Ast boedis, quam saeva, et pauperibus distribae, disperti, ale illos. Nuntiem <lura e l inioleraada oiunimodis dicenlur I < Abite inille pcccatis, operare bona, exituai vilae semper a me procol, longe, maledicti, in igneiu exlerlo- cxspecia. Mors supervenit sicutleo rapax, iaspe rem, qui praeparaluscsi diabolo et angelis ejus , rala, improvisa, aon exspectala, u l fur, et liineiit omuibus qui servieruiu operibus infrucluosis, dum ne le comprebensuni subilo auferat. Dimliie ql posl voluolales suas ambulavcruut, qui male a debitoribus luis debitum. Proximo ignoace, ut lex Deo aver&i sunt, el scrmones mcos, u i mandala cbarilalU requirit. Prosterne le Dcipare, supplka mca atpernarentur, et ooioia baptisnii foedcra disquanium potcst. UlMaler, plurimum poiest, si velit. solvcrenl; omaia promiilenlibus el mibi lamen Ora el loarlyres, ora sanctoe, u l apad Dominuui nieniientibus. Satan autem malevolo, et qux sunl causaiu tuara agant. Si baec te agenle mors venerii, Satanse adbairenlibus. Ile igiiur ad palrem vestruia. aoli limcre. Mors, simenspura fuerii, requies erit, Quod si possiat emori, rursumque resurgere, tara et scrvanti sermones ejua, vere aon mors, nou borribili verbo exspirarent omncs, lam acerbuai poena contingit, ut Judaeos docuil ipse Domious' ; arbitrium non sustinenles. sed csl poiius quidam transilus ad vilam coelestejw, Anima mea alra, miserrima, stulla, va3 libi procujus finia nuliua e r i i , et gloria noo intercidel. pier danmalionem, va2 propler judicium. ConvcrVila esl Christus, et ipsemet vilaB suppediuior lcs le crebrius, buc illuc respi* iens ; sed propugnaEn, omuia libi proposui, oiunia edi&scrut, el iusuper lorera el defensorem nullum propier opera, cogita- ^ conscripsi, sicul polui, c l bonorum malorumqu* lionns el conscienliam invcnics, quac tunc aderunl, le admonui, ut le quod ad saiulem atunel, nulk) et teslimoniuni contra le Tercnl, et recla in ignem prelcxui excusare possis. et fiamniam te dcduccnt, ubi cruciaius ineaarrabiVos autein omncs in Cbrislo Patres el amici, qui l i s , affliclio immensa, pcena inlolcranda, aegolium boc opuacuiuro iecturi eslis, fleteet plorato mecum, omni palicnlia majus. Tcaipus animadversionia secundum mandalum Crealoris ; cbarilas enim maiinein nullcia lâbcl. Avcllcnlur ab amicis et faminifcsia est, flerc cuin flcnlilus, et gaudere, u l s c r i liaribus, a iiliis, et uxoribus, a cognalis amantissiplutu esl cuin gaudemibus. Eliam rogo, oiecuui inis. Episcopi 8ccernentur a coepiscopis. Sacrifici fleie, el pro me ac peccaiis roeis Conditori preces <ei prcsbylcri a dignilaus sux sociis. E l baec quiluudile. Inde caim veniam mibi e l remfcUoneiii dem intolerabilia in sinistra parie fient. conciliabitis ab eo qui lapsis perfecle iguoaciU Et Qui auiem c u n ovibus a dcxlris stabunl, Iaciaumanum miht c i auxilium praebeie. Plasien exacertcs ad sorlcm suam abibunt. Locus bic esl gaudii, bavi, Creatorcm irritavi, verbis, cagitalis, acliov te t 1 7
" Mailh. xxiv, 29 seqq. Apoc. xx, 12. * Joaa. xiv, G. *' Rom. x i i , l o .
8
Mallh. x w , 54.
1 6
Ibid. 41.
4 T
Joan. v m , 51 scqq.
877
.
3 1
8,8
nibus el factis. Affeciibus servivi ct submisi mc penilus. Indutus sum viles pannos ad dcdccus mcuin tanium. Voluptalibus affixus sum, in immundiliis baereo, poenilcHliam aonhabeo, moriem non trcmo, slupor me oppressit, ca?cus sum animo, borae u l timae non memini. Imparatus sum. Segnilies mo obsidel. Exscindi metuo, maledicium, el minas ignis, ei ullionem in inferno conglcrnatua formido. Sed, Pater miseratioaum, solas misericora, qui nunquain vis mortem peccaloris, sed ut poenitentiam agai, et vivat, et salvelur *, alquc islud in longanimilaie exspcclas, gemitum boni publicani mihi dona. Lacrymas Pelri, et merctricis ad purganda el eluenda plurima inquinamenia mea mihi
u
largire. Dixisii enim, non sanos, sedaegros miiigcre mcdicina . Ul igitur corpore et anima eBgrotum, visvila IO , DmriiBe, obsecro> et rore misericordiae lua nie asperge. Sane qui solus facile reconcilia is, et solus es misericors, per misericordiam luam dignare mcmiscricordia. Ego sum ilia ovis quaj a divino ovili longe abcrravit. Quaereelsalva. Seu veliro, aalva, seti , cum magnitudinem be: e ficiemke tnie videro, os meum ad gratiarum aciionem aperiam. Quid aalem retribuat quis Conditori pro omnibus quae reiribuit nobis"? David magntis a i l . Sed Deus meus es l u , Domine, glorificabo le vebcmenler **, et nomen sanclum tuum cum Propbeta laudabo? Mirabilia enim et pluriroa in me es operatue.
M
Ezech. x v m , 21 seqq.
8 1
Mallh. u , 12.
" Psal. cxv, 12.
Ibid. 13.
Fragmcnium sequens, quod frustra quseras in versione Jac. Pontani, cdidit Joan. Bapt. Cotclerius ia nolis ad Consiitutiones apoatolicas, l i b . v m , cap. 73; sed ad qucfn locum Dioptrte spectet> dicere omisit. , , De modo quo celebramus diet (ertium, woatim, et quadragesimum. \ , Et boc sciendum esl, quod quadraginta dies ) vetcris lucius in tria diviscrint apostoii; ia ter, , \ , \ lium diem, et nonuai, ei quadragesimoei. Ita eaim . \ ipse Dominus post resurrectionem teriia die fa* , clam, seipsum ostcadit discipulis , januis clau , \ sis, et insufllavit eis dicena : Accipite Spiriium . \ * sanctum. Et post diee octo, iterumecco postre, surrectiooem intra octo dtes, secundo ipsis ap, . paruit. Itaque evangelista diceas, P*it dies octo, ;, Meff , diem resurrectionw non nuaieravit cum alira dte . ' bus. Quare cam iUo novem numerantnr. Ad . , banc ergo formara, noa a sepullnra ad nonum dicm secundo memorias eorum celebramus qui . ^ sancle obdormicrunt. Et vero pari ratioue qitadra\ , gesiraumperagimus,quia die quadragesimo aeaum . plus est Dominus.
MONITUM.
Quod sub nomine Pbilippi Solitarii, auclorilatem secuti Andrca^ Gallandii, qui co nomine in su1s adversariis opusculum praescripserat, edimus, Gracc et Laline exluleral prius Gombefisius in Novo AuctariOy lom. I I , pag. 261. Scd vir erudilus iu nolis cx ms. codkc Palalino Demelrio Cyziceno restiiuil, ct sub co ilem nomine habetar in Scorialensi bibliotheca, lesle Possevino in Apparatu, p. iOO; quibus succenlurialur etiam Cavcus, Dissert. p. 170. Unde hauseril Gallandius, scriptum iUud ad Philippum Solitarium pcrtincre, non consial. Confer de Demetrio Fabricium, Bibliolh. r. tom. V I , pag. 388. Vidctur auclor, quisquis ille fuerit, vixisse sub Armcniorum rcgc Paneralune Sympaibo, el Calbolico Isaae a BaxacasLro. IIos quippe uliimo loco couomemorat in fine libelli sui, regni et arebieptecapatua annisjsilentio praeterraissis. Biblioth. Galland^ lom. X I V .
79
PHILIPPI SOLITARU
PHILIPPI SOLITARII
TRACTATUS
DE REBUS ARMENLE.
De Jacobitarum hceresi el Chatzitzariorum. (i) . ~
I . H i c Jacobus, a quo isli appcllationem sorliii '. , ' \ sunt, Syrus quidam monachus, ignobilis valde , , \ aique obscurus fuit, cognomine Tzantzalus, ob , , summam, pulo ejus vililalem. Hic ergo Eutychetis , , . , amplexus doctrinam, apud Syros eam praedicavit. , \ (2) F u i l vero Eutycbes lemporibus Tbeodosii Junioris, . \ monacbus exsislens ac arcbimandrita Constanli- , \ nopoli. Ac quidem orihodoxa ac catholica Ecclesia, . Dorainum noslrum Jesum Cliristum, personam iinam ex duabus naturis, divina ei buraana, com- , positam sentiens, ambas inconfuse, immutabiiiter, , , nulla allcratioae servarc credit. Duplicem enim * \ ipsum confilemur, hoc est, Deum pariter ac bo, , . minem, duplici nalura aa voluntate pneditum : , \ , duplicesque babenlem operationes, divinas scilicet \ <et bumanas; non nnda opinione ac apparentia, , \ sed verilale. At vcro Eutyches, ante quidem unio \ , . nera, id est Chrisli incarnatioaem, duas ct ipse , , jialaras, qine unione coiverint, dicebat; nimirum , ;, deiiatem ac bumanitatem : post aulem unionero, \ , \ " iiaturas ambaa i n oam commixtas esse docebat, , ac si quie vinum cora aqua miscuerit; ut inde * mistio qusedam ac confusio immulaiioque amba- , \ ruro naturarum effecta sit. ^juippe perspicuum est, \ . , siquidem duas na-taras, jaxla eam impii Eutycbetis sententiain, iu unam conlemperatas fuisse dede , rimus, periisse utramque, ac earum proprietales, \ . \ qtremadmodum pcril vinum, cum admiscelur aquae. Q * () Eorum dcmum senleniia, Cbristus neque ut Dcus , ' -divina operabatur, atque u l bomo humana; jieqne cral Deus impassibilis, ac paseibilis bomo : sed deitas pariter cum carae paliebatur, a qua eliam -ba;re&i, qui i l a daeent, Theopaschitae appellanlur - * Palribus. I I . Hoc porro Eutycbetis profanum dogma confirmavit Dioscorus patriarcba Alexandrinus, quem Mareiano iraperatore synodus Chalcedonensis sexcentorum eanclorura Patrum deposuit. Idipsura quoqueîmpius Severus docuit, ex quibus orti, quos dicunt Monolhelitas, Gyrus Alexandrinus, Sergius ConattiRinopolita&as, ac reliqui, suam . consiituerunl h&resim, quos sexta synodus Con-stantinopolitana devovii. (1) Ex regio cod. 1820. ^2) Forle, . * , \ , / ?) , \ .
'. , 8 \ ' . \ , ' , , ; , , , . (3) Doesl .
881
L I B E R DE REBUS A R M G N I . t t .
882
. ' - - Praefaio itaqtre Jacobo Eulychetis doctrinam ^ , libere predicante, factum est postea schisma apud , Syros. Atque alii quideni, qui nempe rectani fldein , , \ synodumque, ac Marcianum imperatoreri secutt , , cssent, appellati sunl Melchitae, id esl, Rftgii seu . * \ Imperialislae. Melchi enim Hebraeorum ac Syrorum . , ', \ lingua, dicilur rex. Alii autero Scissi, aut etiam . Monolhelitae appellati sunt, qui nimirum Jacobo , , \ Syro monacbo fidem prasbentes, Jacobilarum no , ' . \ men obtinuerunt; sicque bactenus ab eo appel \ \ lantur. Ac quidem, quod in Patrem et Filium et , \ , Spirilum sanctom credant, orihodoxi videntur, \ - eaque ratione eos decipiunt, qui cum eis congre , , diuntur. Yerum quod spectat ad Cbrisli in carne , , - disponsaiionem, ante quidem unionem, id est, - n ' , , priusquara ilie homo fieret, jaro dictum est fateri eos duas naturas : post vero eam, non doae na xa\ \ luras, sed unam agnoscunt, indeque confusionem . ac commixtionem invehunt duarum naturarum. \ Devoventur utasserlores unius nalurae, ei ut Theo , , paschitae. Tanlum vero admiltunt tres priores , \ synodos, nempe, Nicsnam, ConslanUnopolitanam , ' , el Ephesinam. Chalcedonensem aulem, ac ea po ateriores irriias decernunt, ac earum devovent , - Patres : quodque gravius est, etiam passionem , \ Deitaii affingunt, docentque ipsam quoque passam . \ una cum carne tempore passionis. Aique bis i n i . tiis, impioruro Jacobilarura coepit haoresis. IV. Poslea vero hoc quoque invenerunt, ut uno '. " , \ (4) , - digilo consignarent faciem, velut unam in Christo * , \ naluram proflienies; utque manum non a dexlris , , , ad sinislram ducerenl, uti nos : sed e contra, a \ \ sinislris ad dextraro : suam quoque oblationem inisceni oleo; ac sacrara, quae apud nos est, com \ * munionem, pro nihilo habent, sive comniuiiicent, , , \ . * sive non. At neque aquam in suae missae unione |) . mitlunt. Eodem modo se habenl ad sacraa ima \ \ gines; pro eodem habenles ut adorent, vel oon , , \ adorent. Quod si quando eliam conlingat adorare, . \ ipsam quidein imaginem non osculantur, sed solo ;, , digito attingenles, ejus loco osculanlur digilum. Sed et pretiosam crucem magna Parasceve suffo, * dienles, usque ad sacrum dicin Dominicum occul. \ , tam tenent: tumque prima lace per vicos et pla ,
v
* \ D \ (;, , \ . \ , . \ . \ , * * /, \. \ \ . '. * \ . * ;, ; (4) Deest .
teas discurrentes, sitne bic Chrislus, an Ulic, inquirunt; sicque dcnium detegunt. Dicunt etiam se habere divcrsas missarum editiones, contra traditiones ecclesiaslicas. Vescuntur carnibus ipsa quoque bebdomada Carnisprivii. Omnium cumule acceperunt a Petro Fullone ut hymno Triaagio adderent, Qui crucifixus e* pro nobis, mitcrere nobis. Haclenus deJacobilis.
V. Cbatzitzarii autem appellati suat, cognomento a cruce. I i porro adorani ac colunt crucenr. Nam apud eos, crucifixus Chatzi appellatur. Sin
883
PHILIPPI SOLITARH
84
gula vero cruces clavo Iransflgunt, velul pali in . cruce Deilalem profitciiies. Adorant autem cru ceoi, alia a nobis ralione, qui nimirum sciamus . , annaiqram adversus dxmooes ac mariem; sed, ut , quidem illi insaniunt, quia visa sit Cbristo poten- \ /', , iior, eumque necaverit. Porro avcrsaniur omnes , \ sacras lraagines, babenlurque perindeac Jacobitx, . \ ; Tbeopaschitx. Ipsique adeo parilcr palam in liymno , \ \ Trisagio exclaraant, Qui passus es pro nobis. Adver- . , *0 , aanlur auteua Jacobitis, quod unam in Chrisio . Deo naturam per confusionem doceani; sed duas, , , , quemadmodum no&\. Alleratn quoque iuvebunt i m \ pieiatem : mmirum, comminiscuntur in eodem , , . Chrisio duas pcrsonas more Nestorianorum, ac , \ dicunt, passionis lempore allara fuisse personam , , \ , , \ . V I . Iidem, anleetiam Carnisprivium, per aliquot . \ ', dies jejunajit, inque stadio, ac sacrx Quadragcsimae , \ diebus Dominicis, butyrum, el lac, ac ova luan , \ ducanl. Quam eliam oblaltonem offerunt, faciunt \ * azymum, inque calicem communionis, Jacobilarum , . \ more, solura vii\um infundunl, ncc misccnt aqua. , ltem baptizam suas cruces per dies aiiquot. Ac , \ juniore.s quidem Cbalzitzarii, ex causa irrationa * bili id cajremonLe inductum nuganlur; veieres . \ autem eorum doctores, sanctum a Deo afflatum ac oi martyrem Grcgorium magnai Armcniai episcopum, Q \ , \ ublaiionem ejusmodi sine fermento, accalicem sine , aqua, eis ideo tradidisse calumniantur, quia, i n , \ , quiunt, quem Christus panem discipulis t r i b u i l in \ , eoena niystica, azynius erat, ac calix sine aqua: , quos lanien Ecclesia Caibolica, aposlolicaoi ac , , \ , Palruin iradiiionem legitime servans, non probal. \ ;
q u patereiur i n cruce, aliam vero qua scorsim constilula sj>cciaret passionem.
, \ ,
, \ . Jacobilarum discursus. &. V I I . DLcuni naluram omnem in byposlast esse, '. ; \, omnemque byposlasim inlelligi i n nalura : appel\ , lanles bypo&lasira, q u est ouin proprielaiibus. . H ! \ Talis vero babct cum e*eeiUi& comiuuniuicm, tum , \ . , byposlasis proprium. Siquidem ergo, aiuat, alia ^ ^ . . . . w ~ , , est DeUatis naiura, aila bumanilatis, j u x t t quod D ^ ^ > ftv , \, ot Palribus consiilulum est: Nam, inquii, quorum , \ \ sunl divers33 dcGnUiones, eorum quoque diversae . suat natura? : ergo nccesse est u l etiam juxia , Neatorium dicanlur duae bypostases. Sin vero non . dicimus duas byposiases ac personas, nec duas quoque naluras oponet dioere. VIII. Yerum respondel Ecclesia -: uti propier \ anctae Trinilalis consubstantialitatem, substantiani , , \ unatn; proptcrque aliam ac aliam subsistendi ra, , tioaem, tres byposta&es seu personas, dicit : iia , * pariter, propter Verbi ac carnis diversam subsiau\ , tiam, duas subslantias; ac quia non seorsini, ac . por se quodque subslslat, unam dicere hypostasim Ui' persoiiaui.
f ( v e v % r r r
% 0
885
LIBER DE REBUS ARMEXIA.

. f
n S
886
W. \ , \ , ' \ fxt^ , . " , , \ . , , \ , \ . 1'. ' Imaw, ' , . ' , * - ^ , \ . jtspl ir , , , ' , X9pl (5) \ \, , , &, , , ^ , .
ancta quidcm TnnUalc, clarc ires per-
sonas cfferimus, proptcr diffcrenliam pcrsonalem; uno aatem Trinilalis, duas naturas in una pcrsona, propter natnralem differenliam. Quemadmodum in sancta Trinitatc, non idco dicimus iiham subslantiam ut ires personas confundamus : neque pcrsonas* ires, a l perimamus uiiam subslantiam. Sic in uno sanctai Trinilalis, unam dicinrus pcrsonam, non ut duas ejus naturas confundamus; nec vero duas naluras, u l dividamus unam pcrsonam. X. Qui negat in Chrislo proptcr differcntiam naturarum, byposlaticam unioncm, Ncslorianus cst : quique in unione bypostalica non agnoscit naturalem differentiam, est Eutycbianisla. Qui dcntque bypostalicam imioncm, ac simul naluralem differcntiam in uno pradicat sanclse Trinitalis, regiae ac incnlpatae fldci prxdicator exsislit. Narrratio sancti Gregorii tempore ad nostram usque cetatem, de iis, qui ejus, seu sedis ejus,ordine succetsoret fuerunt : itemque de iis, qui intcrim per tempornm successionem, cum apnd Romanos tnm apud Persat, imperaverunt; quo iiqueat, quandiu Armenii reclam fidem, ab eodem S. Gregorh ac sancla stjnodo Nyavna acceptam , lenuerint, ac quanam ex eama, et cujut opera in errorem impul&i sint; ul Hem habuerhit eorum res ac qumnam de fide qucestiones apud eos (uerint moiw, utqiteiii hanc usquediem inerrore perseveraverint.
% %
I . Dct amanlissimo Constamino Magno impcra'. tore, sancla Nicaena synodus conlra Arium cele, brala est, iricesimo quarto anno rcgis Tiridalis, ao , vicesimo egressionis sancti Grcgorii cx lacu : sanclo , \ , Rostace, ac palre ejus episeopum gerenie, qui ctiam , ad synodum profeclus est. Succcsserc Bariancs, ', \ \ Gregorius, Josec, Pharnesec Aspracis orlus provin , \ . e\x Aslisac. Ad haec sanctas Norseses. Exinde A r , ,, , , meniorum reges, Cbosroes, Teranasac.Barisliriac, ' . Asac. flujus lempore divisi sunt Armenii, quando ot , cliam urbs Tbeodosiopolts aediGcata est a Magno ;, , , '. Theodosio imperalore,cui ct Asac inagnas Armenias , rcx subdilus fuil. Cliosroes autem sub dilione erat \ regis Pcrearum Saporis, quem idcm Sapor poat , (6) \ ' . D annos quatuor regno dejecit. , ; ' ^ . I I . Porro imperanie Theodosio Magno celebraia . ' est synodus Consiantinopolitana C L SS. Pairum adversna Spirilus sancli hoslem Macedonium, a , \ . quibns eliam analhemale percussus esi. Per idem . tempus erat i n Armenia sanctus Norsesee. Erat ilaquo una ac eadem ftdei confessio, quam accei>e \ , ranl a sanctis Palribua regnaiite Bramsapo cjusque 6 , \ poslmodura filio Artachelze. Post bac auiem , \ . Marspane mulicr rcrura suramam apud Armeuios \ * lciiuit. . III. Anno quinlo dccimoinq)crii Tiicodoni J u n i o '. ' ! * (5j rapa. (0) Forlc .
3LITARII m 87 PHILTPPI ris, celebrala esl teriia syuodus duceniorum Pa- , , * , irum, qni Neslorium condemnarunl. Post cam aulem composilus fuil hymnus Sanctus Deu$, etc , a , "^ , bealo Proclo, Constanlinopolitaiwe urbia epiacopo, , ad Domini Dei misericordiam impelrandam, pro ca , quse supervenerat, lerre motas calamiute depel . \ lenda. Exque eo tempore suscepit Eiclesia Calho lica byninum Ter Sanctus, in modum glorificationis , , illius, quam Deo submiliere Serapbim didiciraue . ex Isaia.
IV. Ejusdcm Theodosii tempore, beaius Flavianus, in urbis regitt palalio Eutychelem dcponens, in eum analhcma dixil. Adiii itaque illc Dioscorum, rogans u l pclal ab imperatore aliam synodnm celebrari Epbesi, qua condemnalur sanctus Flaviatius, Eulyches autem judicio absolvaiur. Dioscorus autera alque Eulyches immani odio occupantur, haud secus atque corvus in nemore, ac aicut nycticorax in petrinis ac radcribus. '. , , , ' , . , , , \ , . \ (7) , .' '. , ', \ , , , , \ . , \ .
V. Hsec porro ut beatus Leo Romanus papa, ac ficdeake eoniaaieneiD cognovit, acriter reprebendit, pelens a Theodosio celebrari synodum universalem. Iiiterim vero imperator diem obiit, qua ex cauea consilinm inlerqiiievii. Marcianus autem, imperii soccessor, concilium illud in flnem perduxit. Cseterum post annos sex ab obitu S. Isaac, facia est synodus in Sapeban. V I . Beato ilaque ac sanclo Isaac vita funclo, is CJ". \ aniium agens cx migravit ad Donrinum ; jubente C , ' illo, Joseph ejusepiscopatus sedeni suscepit: cujus anno xu compellenle Ezennert in Armenia ad ignem adorandum anno xxxvn Theodosii Caesaris, ' imminuti sunt episcopi ArmeniaB : auclique flducia, , ' a catholica se Ecclesia abstraxerunt, jubenie Per , saruro rege. Is porro primus ejus lemerarius ausus, ^ (8) a Sormaci polesiate n.alum inchoavit: maxime , voro ejus episcopis liactenus irremediabile manet. . , (9) . '. V I I . Ab adventu Doinini noslri Jesu Cbrisli, ad usque v i i aunum Consianlini, cujus tcmpore cele- ' \ brata Nica?na synodus, anni cccxv ; atque a Nicaena , ', \ synodo, ad usquc synodum Constanlinopolilanara, 2 , anno quirilo Tbcodosii Magni, anni L X X I I I . Alque ' , *. \ , " ab hac synodo ad usque synodum Ephesinam, quae fuil celebrala in diebus Tbeodosii niinoris, deci- , mo quinto imperii anno, quadraginta intercedunt , ' , anni. Ab ea aulem aynodo ad usqae Ephesinain . '' Dioscori, in diebus ejusdem iniperaloris, anni xxu. , Ab iila aulcm ueque ad sanclam synodum Chalce- , ' * , doaeiisem, quae fuil celebraia aiuio secundo impel i i Marciani Augusti, anni v. Ab ea denique synodo # ad imperium Anastasii Caesaris, anni X L ac iis '. ; , ' \ . plures. '. \ VIII. Id temporis lurbatio magna Dioscoro ct (7) Leg. . (8; Forte leg. ^^ \ . (9) L"g. .
889 LIBER DE REBUS ARMEtfLE. 899 ? - Eulycheti unius natura asscrtoribos, conflata estPorro affligebantar Sevcriani Antiochensee ac Alexandrini, sanctaque civitas, eo quod aulici qnidam eodem laboranlcs morbo, in sententiara suam i m peraiorem pcllexerant. Porro implevernnt tamultu terram nniversam ; nempe Mesopolamiam, ac provincias alias, quod omnino cogerenl analhemate damnare sanctam ac oecomenica synodum Chalcedonensem, unamque confiteri Christi naluram, deitalis ac bumanitatis, juxta Eulycbetis doclrinam ; ac passum esse immortali nalura: alque adeo, in sanctae Trinitalis cantico illo, Sanctus Deut, acclamare, crucifixus es: quod paulo anle ea tempora addens Petrus Antiochenus cognomenlo Fallo, a sanctis Palribus ejus aetatis pro , gcriptus esl. Quotquot autem perseveraverunt m . recta flde, spretis imperialibus ntandatis, exsilio , ' , deportari sanxit. Per id tempus, Thnotheus epi \ scopus tractatus muKos a seipso adversus eos qui , duas in nno Clmsto naturas confiterentnr, ac con . vicia adversus synodum Chalcedonensem edixit. *. I X . Post haec Julianus episcopus Elicarnassi, ac , \ , * Jacobus Pilnanensis, ab invicem divlsi sunt, tem, , \ pore Jastint imperaloris, ac Cabatae regis Persaram. . , Julfanns hic, Salvatorem immortale e ccelo corpus * , assumpsisse dicebat, a quo vocati sant Julianit, , uii a Jacobo Jacobilse, ac Severiani a Severo. Ca> \ , . \ lerum quod JulianiUe non plures essenl tribos , episcopis, mortuo Juliano cogitaverunt duo reliqui, , j gulara sanctorum Patrum, nisi poi , , tribus episcopis, ordinari episcopum, adeoqae priusquam sepulcro deponerent, manus illi cam , \ , - demortuo imposuerunl ordinantes episcopum, unde (10) , \ - iVecrochxrotoneti, id cst demortui manu ordinati, ap , pellati sunt: hactenusquc Julianilae eam sibi dex \ teram honori ducunt. . \ X . Iterum vcro imminutus est numerus bujus \ - liaeresis episcoporum :quodquenon possent ordinari , propter suam liaeresim, admiserunt ordinalioncm ) . episcoporum Armeniai. Quamobrem amici facii () eunt, Nersapo Taronis episcopo, qui undevicesimo , ' anno Cabalae episcopalum gessit, annosque plures ;, \ , episcopum egit, una cum socio ejus Aplyso Syro ' , D ex Sarepa, monaslerio vicinorum Sasorum, dicen , , tes, errasse omnes pone Neslorium Cbalcedone, , \ ejusque gregales : ac quia noa haberenl quo ordi , \ narenlur, ad eorum accessis&e piam ordinaiioaera, , ut eis episcopos ordinaret. Porro, u l dixirausin au , . perioribus, invenerunt aroisiaee Iradilionem sancli , Gregorii, atque a tbrono Cassarea! rq>uleos, ac , ceplo mandalo a Persarum rcge, u l ipsi sibi ordt , nationem facerent. Dicebant aoiem accepisse a , sancto Gregorio jus ordinationis, esseque ejue in . , ' Ghrislo discipulos, quanquam id falso. , \ \, .
c n o M p o s s e u x t a re
' ', \ , , , , \ , \ , \ \ - \ , " 6 , , , , ; ' \, oaot ,
(10) Forlc .
( i ! ) Leg.
891
SOLITARil
&<J2
XI. H*c u l Nersapo episcopo innotuissent, signi- '. " , , , \ ficavit Narses Gatbolico, qui eral de Aslarax, al~ . que Axaiis. l i magnam indixcre synodum in urbe Tiben aiuio xxiv pnefaii Calholici Narsesa?, ac x u , ' Justini iatperatoris, nec non xxiv Gbo*rois rcgis , \ ' , \ Persarum, quo anno Nestiposti martyrio coronalus ' , \, esl, ac inilio nuaieri Armeniorum, quando sanctam eynodum Cbalcedonensem analbemale damnaruut * \ u l Noslorianain, jnxta sermoncm Aptiso. Exposue- , , runl enim lunc lcraporis, quas ille scripluras inlu , , lssei, quaruoi supra menlio facla esl, elucubratas a Timoibeo ac Felice Syris adversussyuodum Cbal- , \ , cedonentem, ac eos, qui duas naluras in Cbrislo , \ / Deo noslro confiiealur: contrartaroque synodum secuti suni, dicenles uuaui naluraru Dei Verbi ac , \ , X/V1I *\si3 UHVUI IIUVUIU MJKsk 1VIVI \y fv ~|| ' ' ' "
carnis, ac fuissc immorlali natura cruciiixum alque mortu^m : unde etiara illud, qui cruxifixn* ei, addideruiit canltco, Sanclus Deus, juxta Petrum Fulloiiem, qui iu eodem atque Sabellius errorj versalus vst. Decreverunl aulciu sub anatbematc, ut a communiune Jerusalein rcsilirenl, ac juniorum RoHianorum, eorwuque qui post incarnaiionem Dotnini nostri duas naluras asscrerent. Porro ordinames Apiiso episcopum, ac alios duos, i n Mesopolaiuiam Syriae eos amandaruM, ut niuluam i n pcrpeiuara consensionem inirent, nianu propria acribentes ac sigillis rounienles. X U . Post Jonguro abhinc tcmpus, Barlas quidam princeps, occiso Suriene Persa tyranno, ac deiiciens ab Armeaiis, iulrepidus Gonstanliuopolim peliit, Q nno quadragesimo Gbrosrois, ac xxx Jusiiniani, qui el Sanciam Sopbiam xdificavit : ab ejus lamen eommunione se separans, una cum comilibus. D i cebat eairo non babere mandalum a magistris suis, ut communicaret cum eis. Jussit itaque imperalor, ut idem Barlas Armcnorum cpiscopos ac magislros convocaret.
, , * \ \ \ , , , " , , . , \ ', , \ ', , > , \ . '. , , , , (12), , \ ' , * . " , ' . . . X I I I . Facla aulem esl magna synodus Goaslanli , , ' nopoli, conlra nonaullos baereticos, quaiu el quiu * \ , lara synodum vocamus; cuaique eis consensissent, , sacras Sanclae Sophias porlas ex eorum nomincap > . leilaruut, baclenusque vocalur Porta Armettorum. , , Tunc dixeruat anatberoa Orlgeni, Evagrio, Didymo, Ncaloriaoia,JacobiUe, Julianilis, Gaianilis, acomni- D , , , IIO iis omuibus qui infecti essent cum Nesloriana , \ , baeresi, lum Euiychelis. Reversis illis iu Arme (13) uiam, pars quidem promplo ac alacri animo unio. , ncni* soseeperunt, pars aulera moecbali sum ac * ieaciverunl in diebus Boanceae Catholici, de qui- (14) bus baud modo diceaduai persingula. Scripserunt , . crgo lilleras ad Apas Calholieura Albaaia3 provin cia?, in baec vcrba : Veni nobhcum fide comeniicM, , in 00 quod unicaru Christi Dei naturam coufilearis, ' , & atque in cantico Sanctus Deus, dicas, qui cruci- , ,* fixus es pro nobs. At ille rcnuit, dicens t Pclrus , ' . cc Gregorius mei decessoret, in eum modum dicebant ,
%
<12) Deosl . (13) Foric , vcl ulrumquc.
(11) . .
893
LIBER DE REBUS ARMENLE.
8!)i
brteQ, " caulicum Sanctus Deus ; quamobrem nihit ipsead , . \ diturus sum aut demplurus. Similtter scripserunt
ad Iheros. llli vcro plurimum obtinentcs, non receperunt, si tanlum jEluros istos juxla Armcnoruin linguam excipias; Tazer, Tzorapor, e l Cartamc, qusesunt oppida, ac nonnullos de Arlzach. lis temporibus mulia? factae sunt seditiones propter diuturnaro ducum defcclionem, tum in Romania, lum iu Perside, cum inlerim per aunos xx movercntnr quxsliones dc fide, in diebus Galbolicorum Bianises, ac Mosis, ad usque aiinuin primum Chosrois, qui i n manu Mauricit imperaloris, in multa Romanorum virtule, rognum adeptus est. Porro, agebat duccm exercilus Musicles, Manconi cognomcnlo Taronilem reliquil in Pcrside. Regnavil ' autern annos , dedilque Armeniam totam , * * , Mauricio imperatori usque ad Tiben, eo quod fuis\ * sct ab eo consiitulus , mnltaque dona cum . ipse tnm exercitus ab co accepissel. Eodem anno , - roisit Musilem ad Mauricium : ctimqne is in magno , die feslo preliosx Crucis in urbem venisset, remo , verunt se a coinniuniono, cum ipse Musiies, tum , \ . ci coniitcs niiliies. Pcrconlanlc aulem imperalore, ac causam requircnte, respoudil ille, in cau>a esse , , synodum Ghalccdoncnecm, ad quod duaruin nalu , rarutn cssemus assertores. . '. * , XIV. Ad quem impcrator ; Decestor ve$ter Bar , , <U/} tac, quamobrem nobhctim confessus est, ac ei comites Axati eorumque doctore scripto eonsenlientei ? Re%
' . , , " , , , , , . , , , ' , , , , \ , '. , (45) , . ' ' *
; .
, xui ,
spondet Musiles : Propler ignoranliam, aut metum. St ergo jubes, ac blande audit , judieiumque sliiia in ; M dirigis, invenies veritutem in meit magi&tris.
Ostar ir
, , . ,
', ,
Jussil ergu cpiscopos oaines ac Mosen Catbolicum una cuni mililaribus copiis venire Conataniinopolini. Veruin ille baudquaquani jussis adbibuii antinum,
diccns : Absit ut transeam flnvium Axat, vel furno coctum comedam, aut calidum bibam (16). Simili
quoque raliouc episcopi provinciae Aspuran, quoiquot sub Persarum dilione erant : episcopi vcro . : Taron, ac qui Koiiiaiioriirii ditiotiis eranl, pro , \ , . fccti sunl Coiistanlinopolim. Postque magnani i n 01 , \ quisilioneni, in scmenliaui dcducii suni, ac cum ', jurcjurando scribemes libellos, eamdcin (idem confcssi sunl. ac nianu prnpria subscripseruht. Ho \ , - ;, * D versos (17) aulcin in Armeniam non receperuiit , \, Moscs ac cpiscopi alii in Perside, ac Armenia. U . , - porro Calbolicum crcavil Joannem a Coco&la regio , \ nis Pancraiorura. ; \ . , . XV. Mullum ii intcr se conlcmlcriiiu de duabus '. \ * , in Clirislo naiurU, ac propter Synodum Cualcedo , ' ; , ncnscin, pcr annos xiv ac usque ad Musis morlem. Quo amio recepil Cliosroes rex regionein A r , \ * \ mcniai, qtiando eliai Abrahaiu crcams fuil Calbo , \\cas : codemquc ipso anno , cocgil cpiscopos, ac (15) Leg. . (16) AUuditur ad panem Gracorum fennenlalum t coctum furno, item ad aquam calidam, quam calici infundunl in niissa.
(17) ln Graico, llcveni Mose, clc. sunt. ubi suscepii sioU
895
PHILIPPI SOEITARH
*96
presbyleros, roonasteriorumque praefectos, ut aut , \ , , . syaodo Chalcedonensi anathema dicerent, aulsolum mutarent. I i vero dixerunt anaihema, et cessavil , \ . verborum pugna. . X V I . Tertio post anno esl illatum bellum Phra, ot , sianis (18), ac Persae Romanos percusserunl, urbsque Ciirie ac Theodosiopolis cxpugnalae sunl anno \ , \ , ' , ' Phocae imperatoris, ac xx Chosrois, nec non mulia alia opptda ; in quibus etiam Joannem Ca- , \ * , \ ibolicum exsislentem quidem in Armenia, veram , , ' , ea tunc parte, quae Romanorum ditionis erat, coe , [] git Abraham Gaiholicus, (nec non) episcopos partium Joannis, ut vel synodo Chakedoneasi analhe- , roadicerenl, vel ex partibus Armeniae migrarent : , . , , cui minime obsequenles, abierunt, alii quidem in Tais, alii ia Romaniam, qui etiara in aliena raor- , ! \ . tui sunt. Ad hsec GomiUs Calholicus, sub quo , \ magnie pressurae ac calamitates illatae sunt Roina- mai per manus Persarum. Comitas hic, supraomnes . decessores, conlenliosius aollicilando analbemaie , syaodi Cbalcedonensis babuit: scripsilque multos \ , tractatus propria nomine sancli Isaac, e quibus uni , . libro nomenest Amartanac propria Armeniorum lingua. Porro volebat ut Joaunes quidam ejus throni successor eseet. Haud tamen ille id est consecu- * , tus, sed Christophorus. Gum autem Christophorus a . \ , * * sede excidisset, gaudebat Joannes : nec eic lamen voli compos effectus est. Nam Esdras factns est . Caiholicus : Joannes vero gravi eum oculo aspi- . G . ciebat.
'. * X V I I . Sedente illo, Heraclius imperator xxm ejus imperii anno, ac quarto a mortc Chosrois, , \ magnam syaodum universorum episcoporum ac , doctorum majoris Armeniae, accersitis Gatholico \ Esdra ac omnibus Azatis, Theodosiopoli fieri pra- ", \ cepit, ac perquiri et dispicere, de duabus in , \ Ghrislo Deo nosiro naturis, ac de synodo Gbalcedoneusi. Perquisieruat ergo, per mensero, eque , \ \ . , \ Scripluris iaducti ad (idem Armenii, scripla manu propria scbedula, nihil se amplius ea in re conlra- , , . dicluros jurarunt. '. , \ X V I I I . Reversi ergo sant in Tiben : tumque , \ Joannes sodales monacbos provocavit, nec non , Stepbanum episcopum Gatartamana, ac Matbusala -, ' ortum Sina, quosdamque alios, haud omnino in , , , synodum consenticnles, ut ne Esdr.e Catholico , communicarent, aut cum iis, qui eadcni atque . " (19) ille saperent. Ialerim vero, dura provocat omnes, ae nilitur a senlenlia revocare, nonnullis jam eo- \ , rum, qui interfuerant synodo, deceptis, venit Ste- (20), ' phanus Carlamanensis episcopns ad Esdram Ga- . tholicum. Audiens autem praefatus Joannes, quod , non ipsi communicassel, petulantia maxima, inimi- , , ctias in Stephanuni gessit, uti et ia Malhusala, eo , . qnod ipse quoque ad Esdram accessisset. Dicebat " , vero, levius prae illis offendisse, ac lapsum esse Es- \ , dram : Nam ille, inquit, ex imperatoris metu ve 6 (20) Lcg. ;. (18) Lege Phasianh, qui SHnt in Colchide. (19) Leg. .
r
897
LIBBR DE REBUS ARMENLE.
898
, 7 ritale deflexit : vos aulem ab inani gloria ae mvne . ribut prolapsi esiii ca$u insanabili. Ad taaec Esdras " ;, in haec verba Joannem obte*tatur : Tertio vocavi, , , \ cum Mathusalam, tum Slephanum, dicens : Ve* , , mundi doctore* eitis ac scriba'; veuile ut faciamni , satis imperatori ; nunc autem reprelienditis, tanquam iis consenserimus. Nos qtue audwmu* ab eii, vera , putavimui : ac duas in Domino Jesu Christo natu ras confessi sumus; nimirum perfectam in deilate, et * , perfeclam in humanitate, in una hyposlasi, ac per 1 * , sona una, incarnationem indivisam : quasque legi mu$ scripturas, cum nottras, tum illorum, id ipsum , ,, , confirmarunt; nosque eorum termombui habnimus , , , fidem, juxta quod Scripturct sacroe [erebant. Enimvero necdum anni praterierunt : otnnes sanclorum , , Patnim Scripturct apud nos sunt : scrulantes, veri . - talem perdiscite. Ubi aulera scriplum testirooiuum oslendissel, ait Joanncs : Omnia hac addiderunt , . \ * Nestoriani $cripti$ sanclorum Patrum; qua olim , ralione Saturninus hareies multas addebat Scri pturis sacris, pula verbailla, Evangelio Luca : Coe pit Jesus pavere ei taedere. Apparuit aulem i i l i angelns de coelo confortaas eum, et prolixius ora, bat. E l faclus est sudor ejus sicut guiisa sangui" . nis; it similia. Enimvero visa sunt Joannis verba ' haec contraria coram Esdra, ac reliquo episcopo \ , ruai conveutu; receaseruntque omnes ab eo, ejus . cemodi seriuoDem aversali. , \ , , . '. , C XIX Verum ille, quod contrarias ei leges teueret, in eadem contenlione perstitit. Morle autem [] . , sublato Eadra, puiavit fore u i ejus sedein, maguatutii ope acciperct. At cum Norseses eara adeptua , [] . * , , esaet nou ipse, majorem in modum turbatus esl. . [] Yidebai enim junctum commuaione imperalori . Rouaanorum : ooinesque incilabat u l coniradice, - rent, velut ipse, uti el Ebdraa deccptus eseet. Pa. * , - lam auiein accersilum Norseses, coram nuineroso \ , \ '- epiecoporom et magisiroruia, ac Azatoruui coetu, , \ , mulla ejue contradictionia inquisitione babita, ex . \ eilio eum condemaarunt. Fuilque deporlalus a GaIbolico ac pretore Armeniae, ejusque frontt can \ \ denli ferro imprimentes vulpis imagiaem, una cum sociis, in montem Caucasum ejecerunt. Reversu^ ,
% 1 1
, . ^ auiem, cum monlis incojae idolorum cullores eum repulissent, ac post gancli Aaaslasii obitum, re, \ ", diens ia locum prislinuo), graadaevus aanorum * vivis exeniptus est. . X X . Ejus autem errore decepti discipuli, desci'. 01 ! , verunt omnes a verilaie, eaque hasresis in provin \ cia illa dispersa est ad usque annum Jusliqi , Caesaris, quando ille accersens Isaac Caiholicum ' , '^ Constantinopolim, cuin subjectis episcopis, eos uni ; ; , vit confllentibus duas naturas Chrisli ac Dei no s l r i , deilatis ac buraanitatis, in una hyposlasi, ia , ; * Marc. xiv, 33; Luc. xxu, 43.
899
PHILIPPI SOLITARIT
900
confuse, indtvise. Qnamobrem eliara scripta cau- ;, , , .tione juraveraal, fore ut nunqiram contradicerent. ;. Kal , Ruraam aniem cum cssent reversi, qai in Armcnia . reltcli fuerant, eoruni advcnlum moleste habuc- , ", runt, lanquam eorum qui in camdem cum Romanis , sentenliam concessissent: deincepsque turbas ac '. \ quaestiones movebant cum Isaac, ac iis, qui cum \ ipso profecli fuerant, diccnles : Visi converiamini, > , eisque dicatii anathema, non recipimu* vos in locum , } noslrum. Hli aulem, magis bominum gloriam, . quam Dei diligenles, anatbema rursus sibi ipsi, , primura dixerunt, ceu iis qtii coromunicaesent cum , ' Romanis; ac invenli suiit insaftabiles in malis. . . X X I . Calholici Armenice. Sanctus Gregoriua, prseclarum illad luraen, ann.
XXX.
'.
, , '. *0 , \ , *. , \ , \ , *. , % .
Sanctus Rostacee ejus flliu*, ann. u . Barianes, ann. m . Gregorius, ann. . Jusech, ann. v i . Pbaroesecb de proviocia Aspracoram, ann. iv. Sanctus Norseses, aan. xxxiv. Eum occidil Pbarme. Tum ila Jusec, ann. m . Zagenes, aiin. iv. Aspuraceses, aao. vn. Tres isli provinci Acbare cranl episcopi, nomine tanlum Galboliei. Non audebanl episcopi ordinationem facefe, quod, ob neccni sancti Norsesis, probibuissenl arcbiepiscopi Caesareae ordinalionts epiecoporum majdrts A r m c - ^ Poslea auiera sanctus Isaac faculiaicm aceepU ordtaandi episcopoa ia Armehia, gessiique ipse episcopalum ann. X L . Post annoe atitem aliquoi, calumnianles Armenii regem suum Artnser, ac sandum Isaac, apud regem Pereamm Bramsaporem, .velut in idero eaaspiranles dejecerunt eura e throno ejae. Poet vero dejecturo Isaac, jufccate Persaram rege, ac suo ipsoram consillo, Sontiacum de A r tzace coastituerunt Gaiholicum, erimutantee Ieaac.
, ,
Povro in ejusdem versi odiura, dc sedc dejecerunt, peletites a Persarum rege, atquc dicentes : nobis de regione tua, nec prarnit nobis Armenus Catholicus. Dedilque rex Persicum Syrum bomincni. Scd et cum posl armos aliquol invisum babentes, amoverunl. lsque ileram concessit Mueulion item Syrum, qui duos annos sedens, inmulta affliclione dicm clausit cxlrciuura. Gessavit ergo Orienlis ordinalio prohibente Caesarea, propler Isaac scdc amotum. Post lia3C auiem abeunles Azati Armcniorum, obsecrabant sanctum lsaac, ut ne mcminisset eoruro miquilatum, sed reverleretur ad thronum suum. Verum ille baudquaquam raoreru gessit. Uadc tandem narravit, quani de eorum ruina facla jaiu ac futura, visionem Yidissct. Dcdit auiem
' ; ", '. , '. *0 ', \ " , . , * ; ". * , \ \ , , ', \ , , . \ , ", , \ , , ". , |)., [] , , \ ; \ , . . ;, . " , . ' , ", , \ . . " ; , \ , ,
901
LIBER DE REBUS ARMENLE.
902
. . ' loco sui beatam Maslintzen, custodem ipsius Ihro* , ni. Defunclo autem Isaac ac Masiintze, slaiucrunc . \ , \ in saccrdotali ihrono Gilum, oriundum oppido A i , \ mczu, seditque ann. xvu. Eo pontifice jussit rex , , '. Persarum, u l in Armenia Catholicos ac episcopos ordinarent, usque in prttsenlem diem. ^ , \ . , *. Ad hnec Joannes Mariacunes, ann. v i . ; , '. Apuipcenes de oppido Misi, ann. v. - *0 , '. Samuel de oppido Artazae, ann. x u . , '. Museles de oppido Arperes, ann. L . , '. Isaac de Arcan, ann. vu. , *\ Chrislophorus de Cubarilzc, ann. v i . , , Leontius dc Arel, ann. 1:1. , '. Norseses dc Asparax, ann. . Ejus lcmpore celebrala csl synodus in urbe * , , ben ab Aptiso Syro Jacobita. Tamctsi aulcm, a \ , sancli Gregorii ac aliorum Palrum tradilionibus de \ * ' flexerant, nihil quidquam tamen de fide ac synodo , \ , \ Cbalccdonensi, duplicique in Gbristo Deo noslro \ * , natura dubilaverant, ad usque annum cw a ccle , ', brata synodo Gbalcedonensi, usque ad synodum , . Tibcn. Deinceps autem recesseniDl a Romanorum ' communione, ac Jerusalem anathemalizantes, san ', , ctamque synodum Gbalcedoncnsem, confessi sunt , naturaro unam Gbrisli, dcilalisac bumanilalis : at Xptcnou, , \ - que ad byrnnum Tersanctus, ad illud, Sanctu* Deus, , , - vocera illam, qui crucifixus cst, addiderunl: jurcytov , " . \ ^ jurando inviuem devoventes, obsignataj scriplo , \ propnae manus promissione, nunquam se in perpc\ , tuum recessuros ab illa confessionc. Porro Euly . , chctem Jacobilam, ejusque alios duos socios, quo\ ' - rum imus Julianita, aller bcercsis alterius eral, epi , , , scopos ordinanlcs, miserunt in Mcsopotamiam. , . Poslea Evaneses a Capelcnc, ann. X V I I . , '. Moses ab Elibarct, ann. xxx. , \ Abrabam ab Araslune, ann. xxiu. , '. Joannes a Pacrana, ann. xxvi. , Gometas de paô Eltzesaracitzc, ann. v m . \ -,,
1
'. *0 ;, *. , '. , '. , -'. " " , '. . , , . , '. \ , ' . ', '. , '. , \ , ' . , '. .
Cbristopboros Abraharoites, ann. m . Esdrasa Nica, ann. x. Norseses ablschna, ann. xx. Anastasius a Cora, ann. v i . Israel aboppido Tmesu, ann. x. Isaac a Bazacaslrio. Armemorum reges Balare usque ad Tasen, ac po*l duccs. Coenunes Pritensis, ann. iv. David Saronensis, ann. u i . Totruses Rustanensis, ann. x. Amazapes Curopalala, ann. . Grogorius ejus frater, ann. xxiv. Sotes Pancratunensis, ann. I I I . Nersecbcs Campsaracan, ann. m. Pancratunes Syiiipaiius.
$03
JOB MONACHI
904
O DOMINI MCXV
JOB MONACHUS
In codice Naniano L X X I , p. 245 (apud Aloysium Mingarelli, Cod. Nanian.) legilur, , ; , . * ' . Deinde seqnitur Officium S. Tbeodor ivginae (1). Quoniam vero ignota plerisque est sancla bsec mulier, nonnulla exscribcmus ex pagina 253, ubi post odas, canones, etc., haec leguutur : Yeneranda ac beata regina Theodora, iu Orienti Joannc et Helena parenlibus nata, hujuscemodi faio usa est. Cum Alexius e gente Gomnena Roraanis imperaret, Micbael Comnenus, qui genere ab ipso rcge et regibus angeli alicujus denominatione insignitis diflferebat, Peloponnesi regnum esl sortitus, quo tempore Senacberim in jloIiam ac N i copalim miitilur. Duabus illi e sanguine regio sororibus malrimonio juncli erant. Joannes quidem beatae Theodor* pater, cognoinento PetraJiphes, nobili atque illustri genere satus, ex optinialum qui Constantinopoli florebant, prosapia, uxorem duxit. Rex dein Romanorum conslilulus, rebus in Tbessalia ac Macedonia composiits, Lal i i t i , proh dolor I Constantini urbem vi capiunt, et, Deo ita placuit, Alcxiuni cum mullis aliis in capti- ^ vitalein redSgunl. Filius ejus Laacaris in Orieole a Michacle Palaeologo, qui tunc regnum occupabal, oculis privatur. Sic igilur rebus omnibus ubique perturbaiis, Senacberim, cui el ipsi a Nicopolitanis insidiae struebanlur, Michaelem Comnenura in auxilium vocavil. Qui cum moraretur, et Senacherim dolo interfeclus fuisset, Michael postea vindiclara ab occisoribus sumpsil, et, cuni suam morle falali perdidisset, illius uxorera roalrimonio duxil Melissenam, opibus Senacherim omnibus cum regno potitus. Idem, posiquam Lalinorum dassis rclicla Conslautinopoli ad Salazorum portum iia diclum appulisset, Alexium imperatorem, ipsi ignotum, grandi pecunia ab illis ut servum Q redcmil ac poslea manumisil. Ab boc porro imperaiore Michaeli et ejns flliis suoima imperii concessa est. Ex Melissena qualuor suscepil filios, M i cbaelem Ducam, Tbeodorum, Manuelem et Conetantinura. Ex quibus maxiraus natu Michael rerum summa politus est, vir ad res excogilandas elperagcndas pariler idoncus. Albam GraDcam, Janinam ac Bondilzam fundavit; Coripbi insulatn, Dyrrachium, Acbrida et omnem Blacbiam Graciainque subegit, imperiique iines prolulil. Sed paulo posi et ipse gladio interempius est, fratre Theodoro Duca in imperio relicto. Tbeodorus, conieinpio a , * , . ' * " ' . 6 ( , * , \ , ' . , , , , , , (sic) * 1 , * ; . , , * \ . \ 6\ , " , . , \ , * , - , ;, " * , * , . , , , , PATA.
(1) Tbeodora parcnies babuii Jojimeni el Hcle,;am. Yide Du Cangc, Fumilicc Byzantinat. Earr.
005
VITA S. THEODORiE R E G I N * .
906
* Miehacle fratre reliclo pucrulo et siimma rcrum , - polilus, qula fortana ipsi fayebal, altos spirilus su * , ; , mere ei puero ad successioncm nalo insidiari coapiL * Quod ubi sensissel maier, uj illios insidiis i l l u derel, cum filio Peloponnesum petiiU xa\ ^ ', * , . , * , * * * , , * , , . \ Theodorus niiliiarem adrptus gloriam, posi! quam Thessalonicen a Lalinorum impolenli doaiw , * iialtone liberasset, imperator est proclaniatue : jani . - ^ eaim loto Occidenle aique Ghristopoli ipsa polilug , erat. Joannes porro Petralipbes, praeier iilioe quos , \ * Thessalia genuerat, Theodoram quoque v i r t u , tibos egregiam aoscepil, et vila in Cbristo functus * regnura fiJiis reJiquit; qui Tbeodoro imp, rite salis , , facientes, sororem suam teneram summo atnore . ; pro&equebaatur. Interjeclo deinde tempore Theodo , rusapud Zagoram cuniAsan, rege Bulgarorum, bel , lum gessit; a quopugna viclus caplusque oculorum , , * , lumine privalus esl# Michael jaai aduiius ab exailio * revocalus regno palcrno recuperalo in Blacbiam se~ , , \ oblinuisset, urbe Acbarnarum tum lemporis , * cessii. Cum postea in caslro Servii Theodor ado* , lesceutulae amore captus ejusdcm frati umconsensuni , , nondum inuuila, nupiias splendidas compKyii. SeiJ , Q duui ipsc rcguo iirmando iulenlus esael, TUeodora gloria? luinime avida, aec rerum novarum cupida, , , neduro luxuriae amans aut regali spiritu aflhta, . ' , Dei polius partes aroplexa, viriulis secialrix, bu , , miliiatem, rhariialeni, niodesliam atquc pia opera , , exercere toianique se Deo dcdere salitjs ba . * buit. Uoc vero miaime justorum inimico placuit, , qui Tbeodoram per virtuds seiaitaa iacedere aegre , * lulit. ladesumajo earo odio pcrsecutas, marito qui , , , dem libidinuro relibus constriclo uxori beata3 insidias , , inexlricabilessiruxil. FciiiiiisnaimjuecuiGangwna , nomen, illeccbris loagicisque arlibus adou ett ca . of- , plus, ut letali in legitiiuam uxorem odio saevirct, , eaque crudeliier diiabisa barchantcm illam ameasia $ ' troducerel. Uucacccdit quod quemquam ilJi hunorQni ' , , , D aJiquemafiTerreauthoiioriscausaejusnonienpronuntiare oluerit. Sednec ))is omuibus tribulationibus * mu|ier nobilis a morum intcgriiale ac perseveranlia , , * poiuit avocari; iaio, sicut adamas, inconcussa. Deum eodein fervore cojcre nunquam deslitit. , servitutem, u i ita dicam, redacla, calorisaeaiu, , fame, siu et quibuscumque vilae miseriis circiiu^ venla, sine domicilio, per quiuque anqoa pcssimq ; :* quieque expcria, nihil quod ipsa indigiium esscl, ; proiuinliavit; imo sine quercla virtulem eiiam . fervenlius amplexa palieniiae c l magnaninijâM? , , speemiina quoiidic edebat, puerum quem, iu exsi ., ' Jium acla, in ulcro gfsiabai, educando Die quadam , saccrdos ejus rcgiouis, Preneslcs nomine, olera in ^ , agris coUi^^.uleia, coinilanio puero, invenit. 4 qua -ij 29 PATROL. G R . C X X V I I ,
t
007
JOB MONACHI VITA S. THEODOR/E.
iOS
cnn nomcn inquh-endo didiusset domum senim rtbdirctam alididtl, omni eam cura prosequendo. Ubi posiea principes in regno viri ac Michaelis Ducse minislri rnala* fcmiiuc arios dctoxisscnl et tormenlis adliibitis id quod cral vcrum didicissenl, Michael ad meliorem aniinum reYcrsus tnulierem vere sanciam Uernm uxoris loco rccepif, cwn i m mcnso omnium gaudio. Ambo deindevilam in paoc ot cbarilafe iransigcnlcs salulis sua curam babuerunt. Ad altissimum namque dominalionis fasugium cvccli liberos genuerunt ac pulcberriroum virlulisccrtamen renarunt. Veneranda Thcndora ciim beritm ac marilum duo tnsignia monasteria omnipotentis et sanciissiraae Virginis nomini dedicala conslruxisse vidissel, ipsa quoqije Gcorgio rvi wt rtnA\\nrr\ ntAniAliilfn Av(.'lmi!l /li)l/kl martyri ccenobium monialium exslruxil. T4.I Micbaele deinceps pie defuncto ct ad coelestcs mansiones Iranslato, monaslicum et ipsa babilum sumpsit, aedemquc saeram, usquedum vixit, donis voiivis, vasis veslimenlisque sacris ornavit. Non cnim sol u m corpus iaborando exercebat, sed et virtutis <eximie olendae studiosa. nocies integras siando bymnosqHC et psalmos cantando agebat. Nihil ipsi antiquius quam corpus jejuniig mawrare, consorlibus oflkia presiare, injuria aflliclos adjuvare, orphanoium ac viduarum parics agere, pauperi
' ;/, . \ ; , , , ; , ' , \ ; ' , * \ \ . , , \ , * \ , , . , , \ , ; < * . \ 1 . . .1 ...~.?_... - \ (sic) , \ , \ . , ) , , \ ; , . \ \ , ; \ bus opem ferrc, moestos consolari, ul brevi dicam C \ ; , oranibus omnia Geri in cordis bumilitalc. Cumpo- \ , \ sircmam ipsius quoque boram prope esso cernc- ; . rer, lacrymabunda a aanciissima Deipara et Gcorgio \ . mariyre petiit, ut, ipsis interecdeniibus, Deus \ , semestre aibi tempue ad lemplum lerminandum concederct. Iloc ubi dalum supplicaniibtis essft, ; , : \ sorores convocatas de oiliciis religiosc pra?standis admonutt. Poslremo salutem iisd< ni augurata Inelo \ , spiiitinn animo reddidit. Scpulla csl in monaste- , \ rio ab ipsa eedificato. Dcus porro egregiis banc \ , ^ sanctam niulierem miraculis elxgrorum sanationi ; \ bus insigncm reddidit. Sic eliam niorbum qucm ; ^ , cancri vocant nicdicorum filii, pra3ttr multos alios \ * sanare salegil, ct ad banc usquc diem sanat. Nim \ cnim iis tanlum opiiulatur qui scpulcrum cjus , :. adeunt, sed naviguuiibus qucquc in alto mari presloesi,iicc insulanis dccstimploraniibus. Quare ^ \ \ , nos quoque Deum suppliees adeamus, ut seterna , \ > saluic digni aestimemur, ctc. , \ . \ : , ; \ , \ , ? . , \ , \ , * \ . , \ , \ ^ , . | , \ \ \ , , \ . * ; xx^ . . .
; 1
Rcli]ua desunt in codice, pauca (amcn, ut perspicuum est.
^NfiO DOMISI MCXVII
P E T R U S GHRYSOLANUS
MEDIOUNENSIS ABCHIEPISCOPUS.
NOTITIA HISTORICA W PETRUM CHRYSOLANUM

(FABRIC. Biblioth. med. et inf. Lat. I , 45),
Crisolanus
Trithemio cap. 397 De S. E . (Baronio Cangioque Chrysolanus),
Ughcllo
tomo III, pag. 126, et Allatio PelrusGrosolanns,
aliis Arisolanus, Grysolanus, vel Proculanvs
eliam : ex Savonensi episeopo archiepiscopus Mediolanensis ab anno J102, sed obsimonijp objcclum crimen depositus A. 1112. Exsulem pascbalis papa misit Cpolin gd Alexi^pri Comnenunp, ut Greecos ad Romana sacra amplectenda reduceret, ubi scripsit De Spiritut sancti processione ad Alexium imperatorem; et cum respondissent illi e Grocis Joannps Phurnus, Montis Gani primarius, NipQlaus Meijiopensis et Eustratius metropolita NicaepMs, idem JoaDtii Phurno opposuit disputationcfn ie eodem argutnento. Incertum est Grace ipse scripserit an Latine potius, sed Grape exstant e L^tinis ut videtup versa ipss. \r\ bibliolheqa regis Ghristianissimi. Vide AHatium De eonsensu utriusque Ecclesiffi, , 10 pag. 626 seqq , etBaronium ad annum 1116, num. 7 seqq., ybi Disputaiionem ad Alexium imperatorem, ptve compendiura illiqs atque argumentqm refert ex Latina versione Federjci Metii, episcopi Thermularum. Trithemius hunc Chrysolanum quoque librum De S. Trinitate, Ghrysolapqs Homce A. 1117. et Epittolas ac Sermones et alios diversos tractatus, sed ijon visos a se scripsisse adnotat. Dipm obiit
911
PETRl CHRYSOLAK! MOT!OLftN. ARCHtEP;
PETRI
CHRYSOLANI
MEDIOLANENSIS ARCHIEPISCOPI
OKATiO DE SWRITU 5ANCTO

AD IMPERATOREM ALEXIUM COMNENUM (Edidil Graccc ex mss. ct Laline cx interprelatione Federici Metii, Thermularum episcopi, Lco Crceciw ortlwdoxas tom. 1, pag. 579.)
ALLATIUS
Ilirpoo 4*,*< ^ AJRtfri episcopi Mediokhetnkad^ttâtofem domi ^ num Alexium Comncnum, oratio probans Spiritum " , sanctum ex Palre et ex Filio procederg . '. . ', 4. Audi et intellige qux libi dico, Deo inspiiante, ', ^ , > sapienrissime et clemcnlissime, potens pariter, et , xai * mitissime imperator A l e x i : neque respicias me, l i *^ cet sim omnium servorum Dci postremus, sed po , , tius ad illura respice, cujus res agilur, Domiimm , ^ , /, videlicet Jesum Christum, qui est Imperalor impe, * ' ratorum, et omnibus imperatoribas major, per quem j- xoci reges regilant, ei legum conditores jusla decernont. . /> Pro ipso itaque ct de ipso ego illius servus, licet , ;, , indigaus et inutilis, tecum verba facio, neullopa * * cio sinas in regno tuo aliquam ipsi fieri contume ; , - B li^m, ne etiam et ipse graves, el quas ctecet impera / . tores, a te exigat poenas in rcgno suo. E l quomodo > , 6 rtrrtv conlumcliam Filio Dei ille non infert, qui dixerit, ; * quod Ghrislus Dominus non sil qualis Patri? Dum , ? Apostolus de ipso affirmal: Qui cum in forma Dei . > ; . * essety non rapinam arbitratus e$t se esse aquaUm , Deo (PkiL n). Eccc quomodo Filius arbitralur se . ipsura Deo Palri stqtialem. Sed quicunque dicit Spi , ritum sancium non procedere a Filio, opinatur Fi ? , lium non cssc acqiialcm Patri. Quomodo enim Filius ; /, Patri erit aequalis, nisi acqualem cum Patre gtoriam - oblineal? Gloria enim Patris csl, ul Spiritus Palris , a Patre, ct a Filio procedat, qua? si non reperiatur . ilidem in Filio, ut Spiritus Palris a Filio etiam pro , ), ccdat, aperlc patet quod Patris glorta longe est ma ^ llarco; xaf . ^ jor quam gloria Filii. St igiiur Palris gloria cst * ' , major, ct Filii gloria minor, uliquc palei quod noa ^ . sit a?qualis gloria Patris et Filii. Si vero Patris et . Filii non cst aequalis gloria, non erit a^qualis poteslas, nec una dcilas, nec una raajestas. '. ; , 2. Scd quanam de causa nou datur Fiiio Doi ut , * suus Spiritus ab ipso procedat, dura confitemur ' ; Spiritum sanctum ab ipso miui, et ab ipso dari? , , Spiritus itaquc sanctus. Spirilus Filii existit, et Filii , , roissio, et donum Filii, quemadmodum idcm Spiritus est Patris missio, ct donum Patris. Ad pejfc , ctioncm itaijue iklci pcrlinct ut qnicunqve crediderrt ; quod Spirilus sanclus a Patre cl Filio,"ex nlroque , aequalitcr mitlilur et datur, idcm ipsc credal Spifl
1 , y
913 GRATIO DE SPMITU SANCTQ. f)H , & tiim sanclum Patris ct Filii ex utroqtic aeqiialiter .- procedere. Quicunque vero illud ercdiderit, et lioo * , * , ' non credit, uon est pcrfecte fiddis. . 3. Sed forlasse dicct ille : Caveo equidem nc qu '. * * *! 4 ^ ' , pacto Palris gloria et Spiritus sancli, aliquod del: i , , mentum ct iniminulionem patiatur, si Spirilus san , clus ila a Filio, qucmadmodun) a Palrc proeednv . . * oslcndalur. Absit hoc! Gloria cnim Filii, gloria Pa , tris cxislit, sicut ccontra Patris gloria est glom . ' - Filii. Nullam enim unquam singularem gloriani , ' , quseril Pater a Filio segrcgatam, neque Filius sil.i , ' , ce * gloriam quairit segregaiam a Patre, piacler illam xown , * . solam qua ipse Pater csl et qua ij se Filius est; , * ; secus cnim communis cstct non singularis. Singu , , . " , , . , , * , , # . . , , , . " , , , , .
%
fi fc' > * cxistil; scd potius eliam i 11 quodammodo gloria Filii esl. quoniam Pater hac in re magis glorificatur : Filius enim illc ipsius Patris existil. Quod vero dicimus dc gloria Patris ct Filii, hoc ctiam iidelitcr scntimus el de gloria Filii ct Spirilus sancli. Spiritus crim sancli glqria Filii eliam gloria cxistit; neque cnim habcnl inler se aliquam singularem gloriam ct pnvatam, nisi quod ille talis esl, a quo Splritns sanctus procedat, cl isle talis, qui a Filio procedat. Similiter dicimus ct scntimus dc gloria Patris ct Spiritus sancti. Gloria cnim Patris Spirilus saiicli cst gloria, ct Spiritus sancli gloria cst Palris gloiki Tamcn hanc singularilalcm et distinctioncm liabent intcr se, quod Patcr lalis est, a quo Spirilus sanC ctus proccdat, et Spirilus sanclus talis est, qui a Patre proccdat.
l a r i s
ilur
loria
P a l r i s
e a
e s l
P a t c r
4. Ul vero apcrtissimc appareat quorsum hxv no* '. " ) , , ( dicamus, ita brcvins quas supeiius dicta stint, col . , ligamus ct perpendaimis. Oslendimus igilur snpra , , , quod sicut Patcr duas habel, ul ila dicamus, stngu , 1 , larcs glorias, alteram quidcm quoad Filium, altcram quoad Spiritum sanclum, ila cliam Filius duas !ia , , . bet glorias, allcram quoad Paircm, allcrani quoad , , .* ' Spirituui sanctum. Spiritus quoquc sancUts simi , lilcr duas babct glorias, allcram quoad Patroni, al, , teram quoad Filium. Qnicunqiic igitur dixcrit Spi , * ritum sanctum proccdere a Patrc et non a Filid, duas quidera glorias rolinquil ipsi Patri, sed unani , , . ty aufert Filio, sicut et Spiritui sando; quibus rcfra galur catholioa iidcs, ct repugnat communis om . " , nium consensus. Fides enim calbolica, Patris ei , - Filii, et Spiritus sancti gloriam aequalem essc con , firmat. iEqualis enim est gloi ia Trinilali in trinitatc , ct unilate, et Trinitati in omnibus aliis, juxta omnia . intcgra permanenle proprietatc Patris in Patre, ct , ' fxvtii) - propnetatc Filii in Filio, et proprietatc Spiritus ), , , ' yovcu. sancti in Spiritu sanclo, ila iit nullus aflTirmare posi , , set aliquid de Patre, per quod Paler vel genilus, vci proccdens cssc cognoscerclur, ncque quidqiiani , * ^ dc Filio, pcr quod Filius vel procedens, vel gehitor oslcnderclur; ncquedc SpiriU sancto, proptcrquod Spiritus sanclus, vel gcnitus, v<?l gcnitor apparerei.
91$
PfiTRI CHRYSOLANI MEWOLAN. ARCBIEP.
914
\ >. ^ ^ 5. EGce tgitur, eajtientissinte fct demeniisslme ^ vt ^ iiftperttor, qflomddO i i t * supra dixiroua, divlna , farrente ope, ofctendimus seqrialem gtoriam in irtbttt xviW . esse divinis personis, ct singularem In aingnlie ab# , ' que ulla confusio&e generationis et processioDie. , Oetendiitlus praeterfei quicunque dixerit SptrUum , * , / sanctum a Filio procedere* nullum detrimentum i n &, ' ferre Spiritus sancti gloriae, aed ille potius qui d xe* f i ayafj&ie, r i i Spirituro sanctam non proccdere a Filio, Filii et , : , - Spiritus sancti glorise aliquid ipse subtrahit, ct in , , Filium, et in Spiritum sanclum pariler delinqoit, , nec illi remitietor, iiec in praesenti, uec in fuluro ' . srectilo (Mattk* xn), nisi poftnitenlia ductos credide rtt et confiteaiur, Spiritum sanctum a Paire et Filio ^ /, '& procederet Hoc enim tibi pateat mariifesium qudd , f ^ ^ sicut iti hac Triniiatc nihil inajas aut minot existit: . tta in eadero nihil prius aut posterius iutelligi de , , i , bel. Tota enim Tfinitas sequali honore est cne* , , randa, et coaetema existit; neque enim Paler prar* * , cessil Filium, neque Patef, aui Filiife Spirittim sai * ctum. Similiter neque Pater major esl Filio, nequu , urn; Pater, aut Filius Spiritu sancto major est, qooniam . ' in Triniute Pater omaiiio sequalis eat gloriae cum , * Filio; et Spiritu sanclo* et omnino sunt sequalit gloria cura Patrc, et Spirilus sanctus, el Filius. * Quapropter aliter intelligi omnino nequeunt, nisi in lelligatur Spiritus santtus a Patre procedere simul et a Filio. t}\ ' Ev : Sed itiquit : 1 Evangelio rcperiluf , Spiritum sahctum a Palre procedere (Joan. xv), non . ^ lamen legitur et a Filio. Sed hoc quidem nolo si~ , * * lentio prsicrire, sed potius diligenter qiuerere, u i ipse discam, si quo pacto, beo docentt, valeam in?$rtait , ' venire absque ulla dubilatione qukl fidelia homo d6 . * , liac re aenure debeat. Veritas iUque dicit Spiriluro , * & , sanctum a Patre procedere. Sed Graecue addit pra^ tt . '0 , terea, et dicit Spiritum aanctum proeedere Patre , solo. Lalinus addit etiam ipse et dicit Spiritum . , sanctum procedere a Palre et Filio. Addit igitur , ' - Gfaecds, addit et Latinus, quoniam in praedictis , ovf Evangehi vefbis non invenitur, neque ex solo Patre, , I . > heque ex Filio. Si igitur vera sunt qya3 dicit Gra> , . * '- ius, mendacia essent procul dubio quse dicit Latijutxwt - kius; Sed a rerbis qeai babentur in Evangelio, ne*^*, , * * * ^ (Jiie Grascus dissentil, neqtte Latinus, aed ab ea ad , . , ditione qUam addit Latinus, disseniil Graecue. Tu , & igiter, sapientissime rex, ascende betiigne ad tribti , nal cordis tui, el sedens quasi jadel in aolio mentft , tuae, judita judrcium juslam (Joan. vn)> neque, at , , 6 . fieri solet, Gnecos, quasi peculium luvm, foveas. . Familiaritas enim plerumque a veiitate declinarc , , facit judices. Pone igitur utrorumque rauonee, eC , . nou sit apud te pondus et pondus, vel menwira * . * el mensura : tratjue enira abomioatur Deus (Deui. xxv). Audi igitur ingenuo corde tuo quanam de , ' c, causa addat Graecus iUud, /, et qua iteruin de ' ' - causa addat Latious tl Filio, Spirilum scilicel anVnv, , - clum procedere, el ubi Videris cum ratione addilionem apposilam, ibi racnte acqUicscas tua et illt , !?
f ; v
017
OHATIO DE SPiMTU 5ANGTO;
01
, , * ; . DouXouai , , ) * ' /*;.
additioni leipsum aifjungas. Ubi-vcro videris aUdilionem a ralionc alicnaoi.lu quidcni ralioni adhasrens, ab ca additlonc teipsum segrega. Volo cquidem arguraentum Grscci et Latini iu mediuni affcrre, ut utroquc argumento por tc perpenso, veritas a tc dignoscl valeat circa uiramqtie addilio7. Graccus i n q u i l ; Ego reclc crcdo Spiriluin sanctum a Paire procedcrc, et non ab alio; ct quoniam inibi, in Evangelio scilicct, non est addilum a Filio, vcl ab alio, hac de causa nolo diccre ab alio, sed a Patre solo iiuclligcrc. Si enim Vcrilas ab alio etiam proccdcrc intellcxissel, utique ab alio csse omniuo dixissct. > Ad ha?c cgo rcspondô, Latinos tutatus : c Non cst nccessc hoc in loco bac dc causa inlclligerc a solo Patre Spirilum sanctuiu proccderc, quoniam solwn Palris nomcn in Evaiigelio ponitur; muliis cnini in lods ct. scntcnllis sacrai Scripturae solura Palris nomcn ponitur, nihilominus non hac de causa solus Palcr intolligitur, ut.noii magis Filius ctiaui congrue ibidem inlclligalur, queinadmodum in illis Evangelii vcrbis : Non enim vos eslis qui loquimini, scd Spiritus Palris vestri, qui loquitur in vobis (Malth. x). Ecce eiiin* Vcrilas, solo Patris nominc posito, dicit haec duo, Spirilus videlicct sanctus a Palrc procedit, ei Spiritus Patris vestri, qui loquilur in vobis [cum tamcn cadem vcritas Filius dicat ilsdcm discipulis : Ego enim dabu vobis 05 et sapientiam, cui non poterunt resistere, ct
'. ; , , ' * > , ' , ^ ' , ' . ?>' ,' . , i , * ^ , , , , pnr * , . > , TOJ , , , , . ' , , , , , ; , t ' Q * _ _ . . ' \ ... _ in /.. .____. f ' > * , c ' , ; , , , ; ^ , , , ^ ,
contradicere adversarii vesiri (Luc. xxi). Pcr os o* ifi d \ i I i t m / nnnnnl tnl r. sapienliara, ,>11 niliil n nisi Spirilum, qucin acccpluri rsscnt credentes, intellexisse, palam facil idom Evan gelista in Aciis apostolicis, dum ait Slepliano : Non potcrant resistere sapienticu, ct Spirilui, qui loquc* baiur>(Act. vi). Idcm crgo Spirilus Palris ei Filii a Palrc dari dicitur, c l a Filio, el non a Palre solo, licctdixerit, Spiritus Patris vcstri.] Dobcniusuo igitur ita inlelligcrc Spirilum sanctum Palris veslh^ , et non Filii, queinadmodum Gnicus iulclligil, Spi; ritum, ijiqitieiis, a Patrc proccderc, cl non a Fillo? , , Si vero Spirilus Patris non cst Spirilus Filii, qi id ; . *lva - csl igitur? quod inquit Aposlolus, Misil Deus Spiri* 3, ', rilum Filii sui in cordibut nostris (Gal. i v ) ; cl ilc*1* * rum : Nisi quis Spirilum Chrisli hubucril, hic iKius ' , D erit? (Rom. .) Num Vcrilas dicil, Spnilus Palris, et eiit vcrilas quod dicit Veritalis ^^ ; slolus, Spiritum sanclum Filii essc SpiriUuu ct . > ' ) * < Gliristi? Si vero utraquc vera sunt hoc iu k>co ci , , quod Vcritas dicil, Spiriluni Pairis, l quoJ Vcritas , tacet, Spirilum Filii iquanain dc taiisa nou similitcr . ulraquc vcra sunt, illa in illo loco magis, ubi Veri * tas dicil Spirilum sanclum a Palrc proccderc? * , ilerum alia duo cxcmpla cx Evangclio proferani, iu , . quibus solum Pairis nonicn ponilur, solus tanicn 9 , Paicr absque Filio non ititclligilur. Ul vero in ore , , duorum, vcl Irium tcstium stci omnc verbum (l)eut . " ) xix), Dominus Jesus dixil discipulis suis in Evangclio : Si remiseriiis kominibm pcccala ipsorum, r j , niiitet vobis Palcr catestis dclictu vcslra [Malih. vi). ', /; . r
919
PETRI CHRYSOL. MEDIOL. ARCHIEP. ORAT. DE SPIRITU SAMCTO.
93fr
fctTKf, ! ! etiam in loco dixil : Quicunque {eterit ro/tm. falem Pa/rit mei, eut fn ccelit e*f, Hle ett frater msmt (Malth. xu). Ecce io his dtrobos locie soHus Patris noracn poHl(ar. Gatholica tamen fldes non patitur uf solus Pater absque Filio in iliis inleliigaliw, qooniam in tokintate soiias Patris nomen ponitur, sed solus Pater nanquam iiitelligitur, et yoluntas Patris est Filii vohintae, el peccatorum remissio, quae est a Patre, eadem est et a Filio. Similiter quando d l citur Spiritum sanctum a PaGre procedere, si forlasse solius Pairis nomen ponatur, Chrislianonira tamen fides non tolerat, ncqne patitur ut solus Pater absque Filio iuCelHgatur. '. , 8. Hoc autem intelligendura: allqoando solum , , inen Patris ponitur, et solus Pater intelligiiar, ut in Tfi * *H ^ , Evangelio : Ycx Patris audita est: Hic e$t Fitiu* . > meus dilectus (Maith. m). Ecce hoc in loco petest , ' Grecua dicere voeem Patris intelligendam, non vo * , cem F i l i i ; vox eiiim ex Patre audlta est, noa aatem '. , oxt ex Filio. Nihilorainus cx ipsohoc dicere petes!, * ' , qaoniara solum nomen Patris illud loqailur, sed * , potius ab lioc ipso quod haec vox ea est quse ad * . solum Patrem referlur : Hic ett Filiu* meus. Dili V , , . genter itaque est aniraadvertendum, in unaquaque , propositione et signiiicatkme, in qua solum Palris . , nomen ponitur, qualenam sil illud quod proponi, , 6 , tur. Si enim tale est, ot ad solum Patrem referatur, . et Graecus, et Lalinus, et Chmtianus omnie debet , , de solo Patrc illud inteiligere. Si vero tale exatite /. rit qnod proponitur, ut ad Pairera et ad Filium si , * , mul referatnr, non debet eo in loco Cbnstianui . homo, Palrem a Filio, et Filium a Patre segregare. >5 - C * simul inleliigere et Patrem et FiliuiD. In bac , - vero propositione et signiflcatione qua diciter Spi ritom sanctum a Patre procedere, tum Gra?co, tem , . ctiam Lalino est considerandom utrum processio Spiritus sancti soli Patri, vel simul Patri et Filio tribuatur. Ex ipsa igitur simplici significalionc , , nullas aperte potest intelligere an a Patre solo, vel a Palre et Filio Spiritus sancli processionem inlel . , , ligere debeat. Si igitur Graecus voluerit ut ooe eo in , , loco a solo Patre intelligamus, uecesse est ut auclo , * rilatem aliquam in raedium afferat, vel ralionem *. , aliquara ostendat congruentem, per quam boc cre , , dere debearous. Si vero auctoritatem nullam, vel testimonium de hoc poterit demonstrare: apetle patet ^ . quod non debet in ilio locd a solo Patre procedere , Spiritum sanctum intelligere. Non igilor rationi , :. congrua esl illa causa quam superius diximus pro Groeco, nisi alia fortasse congruenter afferatur.
se< D

DOMINI MCX.VIII.
A L E X I I COMNENI
IMPERATORIS.
N O V E L L i E CONSTITUTIONES
QVM AD RES ECCLESIASTICAS SPECTANT. (Apitd J.Leunclavium, Ju$ Grceco-Romanum, et in pneclara sylloee quam novissimc sub eodem tilulo Lipsi edidit clar. Zach. a Liogenthal.)
I. Imp. AlexiiComneni aurea butlaqua matri plenam imperii administrandi potestatem tribuit. (Anno lU8i.) (Exslat Alexiade Ann Comnenae [lib. m] qoam infira dabimus ad an. 1130.)
y
'. H. De sacris vasibus et quod ea nullo deinceps tempore (1). profanum in usum convcrti debeant. \ Qaicorporemale affeclisunt, medicaque curatione , egent, si niodo se morbo laborare senserinl, rauho xa\ , facilius a medicis curanlur. Qui vero inorbi quo * ol laborant, gravitalem minime perseniiscnDt, iroo xa\ ' , nec se aegrotare sciunl, i i procul dubio non parum \ . negotii et sibi el medicis faceecere solent. Hoc i p t ^ 6um quidem certe in animi quoque roorbis perspi, \ cuam est. Atque ex nobis, cum peccant alii quaui \ libet in profundum inalorum gurgilem prolapsi, in ' - utramvis securi dormimusaurem, scelerumque gra , "; vitati succumbentes, ac ne vix quidem nos pec . care sentimus, quia uimirom malus ille habitus jam in naluram transiit. Quibus aulem saluliferl , sui luminis scintillam aliquam Deus indidit, quo , rumqae intelleclus non omnino mundi hujus sub, \ - lunaris eoeno obsorduit, nec lalerilio operi roens - prorsus inservire cogitur, i i demum a lapsu resur . gere, Deique consorlio, praeter animi senteDtiam, exturbaii saepius, ad eumdeio, non sine sedula speutaneaque rerum meliorum disquisilioae recurrere possuni. " Q u res baud duble nobis imperaniibus u*u ve* . \ \ nit. Variae enira mulhplicesque negoiiorum cir , \ c u m s i a n l i , dum ubique publica exhauriuntur , seraria, passimque hostiura hicursionibus patet , adilus, tranquillum imperii nostri staturo turba , xal verunl: cum primpmque adeo imperalorias inaje ; elatis fasiigium conscendimus, nos a lergo illa , ' , C malorum.myrmecia insecula est. quoevenit ut
( l ) A n n o l 0 8 2 . Iinp. Alexins cum ob urgenies bclli necessilal.es vasibus sacris aliisque ecclesiarum manus inlulissct.a Leone ineirotolita Cbalcedonensi magnoperc reprchensus esi.
Jmperator
, exslal cod. Bodl. 205 (el si recie memini, simililer in Coislin. 39 et Paris 1321). Poslea Leo in graliam r e d i i i : quae rcs arctissime coliaererc videlur cuia uovcila quam hic cdimus.
ZACH.
incensus Leonem deponi curavit: \
LINGEHTHAL.
ALEXU COMNBNI
S&*.
in sunimam rcrum angusiiam imlucti, iisqnc - \ , nibus exuli, quae lapsis alioqui adjuinciilum aii \ \ quod aflcrrc poterant; tandcm vrL sacra divinaquc . \ cimeMa contingere iisque nostram solari inopiam , statuerimus. Quod cerie facinus, in plcrisquc sa- \ ; cris divinisque Ecclesiis admissum cst; nec sacro, \ , * riim donariorum pauca in publicos cesserunt usus. ( Ncque co quklem adacti samus ul quidquam mo ), lircmur vel in Oei conlumeliam et coiiletnplum, , * vc) in eonim despeclum, quae illi pia consccravii . ' <* . antiquilas (quod omen Deus ab otnni auimo Cbri , sliani noininis aitianlissimo avcrtal), scd urgente :. temporum neccssitate atquc eliam Consilio nosiro, \ \ * qtiod inedio se operi niiscuil. Imperaloriai cnim , , niajestalis noslra animo visum est, nulla Deum ira , inde percilum i r i , ubi nieiis male conscia nullius , \ \ ' crimiiiis agenlem reum coarguercl. Gum aulem quidquid in iinpcratoriis aTariis supcrcrat exhau- , stum ci insumplum csset, uec in ullos usue neces- , / , sarios ca ce&sissenl qua a sanclis extorseraraus ccclesiis, luin vero consilimn oinne noslrum tot ' undique periculis Romaniam circumvallanlibus . iuversum et labefaclaluin cst. Quocirca plerisquo " HI locis bosiiwii nosirorum cornu exallalum est; , iioslrique adeo iinperii naviculse naufragium immi- \ nel, niai pracpoiens Dei virlus iis, qutbus assolet . judiciis, Hlam vindicel, procellamque ipsam in \ auram convertat. llaque hnperaloriae majesiali \ * \ \ * noaira majore cura disquirendum c l invesligandum , csse visuiu esl, quid landem sit illud quod tanlam , \ Dei irara concilarit, violentumque cjus furoretn iu C ( nos exacuil. Praelcrea cum viris divino maxiiue ), upiritu afllaiis de re ipsa oonsUiuiu i i i i i l : et po- , steaquam cerlior ab ilHs facla csi, saiis csso causae vur in nos ira divina excanduisecl, quod profauis \ manibus sacra venerandaque eanclarum ccclcsia- * rum vasa corilrcclassemus (eliamsi s\ luilla nos , improbilas maleve conscia mens eo perwovisset) quia nimiium neque res divinai profanandae sint, , \ uec a Dci manibus rcpclenda, in aliosvc usus con . verienda, ea quae semel illi consecrala fuerint : operai prelium illi fore visum est, ct futurum raali impctum repriuiere, ne ullo imposlerum lempore inter CUristiaui noiuinis principcs irrcpal, ct pri> tcrilis quoad cjus fieri possei, pr^sena afferre reiuedium. Quamobrcm, u l sil crranti nicdiciua contessio \ coram Dco ct buminibus iniperaloria se inajeslas D \ prolapsain faletur veniamque dcliclis quae lcuierc ^ , admisii ex iuiimis aniini adytis poslulal; seque \ , omnia quac sui sunl impcrii, divino ntimini manci paturuin, eaque viribus imperaioriis deuuo resli \ luiurum pelliceiur, qux in hodicrnum usque diem ab ccclcsiis Dco eacris ablala in publicosque usus , male versa swu, si iuodo, quae orbetu uuiversum exagiial, procella desa:vieril, imperioque slaius . melior rosliluUis fuerit. H*c enini persolvenda n i , hilo secius quam privalum aliquod dcbiium in se . rccipii; nec se sanctis obacratmn ccclesiis inliiia lur. Quare iu posterum luin sibi, lum post sc lu * luris Cbrisliani dogmalis principibus, aurca bac ^ bulla lcgciu non uiinus obscrvandam imponit, ., ,
1 >
9$5
NOVBLLJR CONSTITUTIONES.
926
Ne qms poathac , quam ei a Deo ipeo dietareOnr ttu , sacra lemere conlrectet : eiitmsi vel Cadmea ne . cessitas urgeat, ne mamis impuras sacris rebtis \ , injiciat, ne profana ex divinis sacra vasa fiant, , dum in publicos usus circumferuntur. Cumque in, ter Deum et honiines stt intcrstilii loco posilum* , \ \ . \ quod nullus (si modo pius fueril) transgredietur, ci . , bomincs quidem rebus noslris ulemur ct fruemur; \ Deo autem earta tecta mancbuni qncunque i l i i \ consecraia fnerint, nec illa manibus vel audacis \ - simis conlingent. Quod si quis, Domine Dous, in , , posterum mantis sacris ct divinis cimeliis, ulensi * , Ubus et vasis quac sacris olim ct vencrandis eccle siis mis dicala vel in poslcrum dicanda fuertnt , injicere audcal, is ne lumiue in dic visilaiionis . , luae frualur, ne sol illi malutinus illuccscat, nec , , ' tuo hic auxilio, nec tua islbic divina proiectione , gaudeal; sed ubique despcclus a te dcscrlusque , jaceal. Tautum propiiius esto nunc, rex, haere dilati tuae, sisle juelam illam iram qtia in nosexar\ eisti, quin parce nobis, qui cum peccaverimus . , anlea, nunc landein ad tc converlimur, quoniam , , omnla peccata noslra com misericordkc tuaB abysso \ collala c l vclui ad pcrpendiculam examinala, sic , se babent lanquam aquac beifHna,si cmn tolo mari , conferattir. Ut ergo coram te, Dinnine, niiiltiliidt, neui peccalorum meorum confi-teor, ita tuum que. que iiiaxime saluliicrum auxiHuin imploro, ex i n limisqtie animi {ycneiralibus a sacris in poslerain pertraclandis desistens (eliamsi exirem me neeea* sitas eo impellai) et debilorcm eorum, quae anlea inde ablala fuerunt, me ingenne proiheor. \ C lnbujus enim rei confirmationem unitersis cccleeiis tuis sanclis banc aurea bulla obsignatam ora , * lionem, lanquam lutum aliquod anlidolum appendi: , ' * ut quicunque posthac sacrorum cimelioruni quod* piam contreclare auaus fueril, impii aacrilegii no minc, apud le et pios quosque hoininesceuscalur: ' ,-^', \ dala mcnse Auguslo quiuls indiclionis, anno qua *\ ler niillesimo quingcnlesimo nonagesimo , quo . quidem leinpore pium quoque boc et Deo subdituiu iiuptrium nobis designalum esi.
Imp. Alcxti Comneni constilutio de melropoli Lacedwmontce (2) (Noa exslat.) IV. Imp. Atexii tomneni Novellade metropoli Altatensi (5). (Non exstat.)
^
'.
0' ().
V. Alexii Comneni De canonico, tt comuetudhiibus, quoe ordinationU nomine dantur, deque benediclione nuptiarum, et de aerico, atque univertis nd animam spectantibus, aurete bulla! sanclio, edila mense Septembri, indklione ix. Rcligiosus pro tempore cujusque regionis episcopus, canonici sui nomirre ab bominibus sui loct ( i ) Anno 1086 vindicaverim; clcrus niinirum, siniul alqiie IIOVMS imperaior regHum occupasscl, privilegiorum suorum Cuiifirnialioncm ab imperalorc lieri scdulo curabal. ID.
(2) Anno 1082. Laudalurad Disposit. thronor. in Coll. can. cd. Rhalli et PolJi, V, 4 8 i . Z A C H .
LlKGENTH.
(3) Anno 1084. Laudatiir ibid. p. 481. b .
927
ALEXfl COMNENI
928
accipiet ea q u noroinaiira in aureae 1> ean- 0 ( 5 ) ciiorte felkis r.ecordatronie patrui majcstalis roeae comprehenea sont, idque scmel in aitno : v i - , ' i v delicet a vico babente iriginta fnmaria, nuinmnm aureum unum pnestantioris nioneia* raajesialis , meac, argenteos duos, arictein unura, hordci mo , , dios sex, vini mcnsuras sex, farinse meiisuras sex, -', , '. ei irtgifita gallinas. Ab eo vero qui fumaria viginti ' habei; bessetn aurei, proque duobus argenleis, ' , " y (6) argenleos decem; agnuni diuiidiaiuni, burdei mo- , ', ', dios qualuor, vini mensuras qualuor, farinae mo- ', '. dios quatuor, et gallinas vigimi. vico denique , ', , , leoem babente fnmaria, quinque argenicos, agnum ', ', ', \ unum, hordei modios 2, vini mensuras 2, farinae '. tnodios2, gallinas 10. \ \ In sacerdoium quoque ordinaiionibug vigorem * , snum \elusoblinebilsanctio, qucmadmodum eadem , \ 6 . aurea bulla recenset, et cujusqae regionis cpisco , pus similiter 7 dunlaxat aureos nuinmos accipiet. , Unum, quandosimplicem papam sive leciorem facit: ires, quando eumdem dtaconum ordinai; el alios \ , Ires, quaiido sacerdoiem perlieii. . Praeierea secuudum saiicttonein imperaloris Mo\ noraachi, felicis recordaiionis, majestas mea sta , l u i l , u l cum aliqui subjecli lcrrilorio cujuscunquc regionisepiscoporum, conjugii ritu legilimis uxori , bus junguntur, accipiat episcopus asponso quidem , genero, numniumaureum unum; a sponsa rero,liii , leum ulnarum duodccim, quetnadieodara el ab an ', \ tiquo sancitum esu Q .
1 1
ftidem de aerico, si a dtiobus sacerdolibu9 aut clericocolouis colpa provenerit; u l corriganlur et casttgenlur ab arcbiepiscopo suo, v c l . cpiscopo, recundum sacrum canonem : aul pecunia mullenlur, aul eliam punianlitr. Sin allerutra pars mundana cst, ut ab ambobus judiceniur, lam a poniifice, quam regionis quaslore. Ac si quideni a sacerdole orta culpa dcprebcudilur, u l a quacsiore ad poniificem reniiltatur, el ab eo canonice corrigatur ct casligelur. Sin a mundano culpa provej i i a l , ut casiigelur et puniatur a cujusqiic rcgionis <jiKEStore. Universa quidcm cerle, ad aniinam quae speclant, ipsaque adeo matrimonia, lam dijudicari, qtiaui exseculioni mandari ab arcbicpiscopis et piscopis debent. ^
\ , , \ , . , * , \ , , * , \ , , , \ \ .
VI. Jmp. Alexii Comneni awrea bulla Magnce Ecclesia concessa de variis capilibus et ut epucopatus, q*i arclde* pi$copalu$ vel metropoleot dignitate condecorati tint, intacti maneant ( 7 ) . Quicunque vero episcopaius jamduduiu cvecti sunt ad melropolium sublimitatem, vel si cpiaco(5) 1. e. Isaacii Gomneni. ID. (6) Lege ' t ID. (7) Inter 1081-1087. Laudatur in Epistola Nicoiai patriarchae ad iip. Alexium in Coll. c;m. cd. Khalli el Polli V. p. 6 4 (Palrologi<s tom. CXIX, coL 866 />.) : ' , 6 \ 3\ " \ \ [] " . Prolata est in medium tenerabilis aurea bulla sacratistinue majesiatis /wef, wmjori concessa Ecctesia*, cum dt atiis quibnsdinn capilulis, tum de quwstione proposiia ctmipleciens hcec ad verbum. Ordo, quo patriarcha bujns cliryv n u l l i niciiiionem facit, dcmoiistral, id iuilio i m pcrii cdiiuin csse. I D .
929 NOVELL^ CONSTITUTIOXES. g^(V , - patusad arcliiepiscopaluunt, aul meiropolium di \ & \ gnilalera ascendcrunt : manebunt el ipsi cadcm iu , \ , - dignilate ac gradu, nec eos quisquaw ad inieriorem rediget locum, scd habcre debebunl hoc jns, ut \ innovari nequeant, quemadmedtim el sancitiitn est, et obtiituere : nisi forle beneficiom ejusmodt cei . lemporarium, ot pcrsonts ctrcumscriplum, ab aliqtfoeis imperaiore concessum sit.
VII.
Jmp. Alexii Comneni Novella comlitutio de episcopis in alliorem thronum promotis (8).
ot \ (8) Anno1087. Enstratioibroniim oecum<wiim orcupante (10814084) conlroversia inler magnam Dci ecelesiam et metropolilam poiissimum Ancyranum de creando episcopo Basilecnsi exorsa csr. Controversiam diremil , iit scribil P. g Nirolaus (108411li) ad imp. AlexiumOmnenom, , ) ; p\ , . Postea tamen nietropolita Ancyranus ab imperatore peiiit, u i relraciarctur causa, ad qnam pelitionem imperalor. \ > * sa-
Quoniam vcro ipsi ponliiices vicissim Cbalccdoncnsis synodi canoncm proferentes, dicebanl eoa
rcscriptum snpra edilum anno 1099, ind vn, r i n dicandum crit, cum illud a Balsamone dicatur anno 1087, ind. x, editnm esse. Balsamon 1. 1. parliculam cjus texlualiler exbibel, quam f?oncfid. p. 04 el Lcuncl. in Ju$. Gr. Rom. I , p. 150, edidonini reamdcm noshic <farnus. Caelerum praefalnr Balsamon : , ' ' (. , ) : \ \ ^, , , \ *, , ; , * , crum rescriptum, per sigillum cereum puniceasqne vroprice manus liileras idonee munitum, dedil l i u , jusmodi : ; *1 . , , ' >, \ ; , , ; \ ^, Q , ; \ , \ , \ \ . \ , \ '. Sanctisaimus Dominus meus el uni \ versalh patriarcha, una cum sacra tynodo, quas ad , urbem est, ac praterea cum ordinis tenalorii magi slratibus, quos requisivisti, causam hanc audiat, eique finem imponat, legibus et canonibus consenta . \ neum, nihil eum impediente scriplo, quod prius , naj.stale mea jactum et: atque ubi bac causa per vesiigata fuent, majestati mece scribat, qua quod '?) opus (acto fuerit, curabilur.Mente Augmto indiciione . VII .Acceptohocrescriploelcausa cognilapalriardia ^ Nioolaus ad imperalorem relulii : epistola cjus (edila in Leuncl. Jus. Cr. Rom., I , p. 271 el in el Polli Coll. can. V p. 62. = Patrologiie ^ tom. CXIX, col. 863 ) illud olim ab impe- , \ ' ralore pronuntiatum impugnat ( , \ \ (. Scire debes, mense , indictione decima* ^ \ mundi 6595, factam este scripturam ngnaiam , * - > laudabili sanrloque imperatore, domino Mexia \ . Quamvis enim Comneno qua coniinetur cum Busilasi Madytorumqua
9
t
scriplum cotutiluta divinilu* tnajestale tua subnotatum. artificiose atque oratorie factutn est, actulgo fidem inereri videlur, non tamen et legct atquecanones evertere potest et veritatem $uccutere el nova san%
clione opus esse ccnset. Impcralor auleni buic consilio non vidclur oblemperasse : uam imp. Alexii, qtiod quasi adhnc oblineat audanl Bals. ad c. 38 eyn. Trull. (ed. Bhalli II p. 3i/3) et Blasl. E, 21 (ed. Bov : I I p. 1x6), idcm csse, si argumenlum species. vuuuur atqne illud, dc quo P. Nicolaus rclulcral. Quod si vcrum t s l ,
metropole* crbalw suis antisiitibus estent, jamqu* (utura esset eleciio, consurrexme melropolitano$ lleracliensern el Ancyranum, alque dixisse non Ulis ecclesiis, tameist meiropolilanam diyniiatem udephv fuissent, debere prospict per eleclionem majoris ec* ciaice CoMluntinopolUatuv, sed tuam : idque piopterea, quod eccletia Madytomm sil episcopatus ad Heracleam pertnieii*, Busilcvi vero eccletia sit episvopatus Ancyrano subdiius. Cumque dicti metropoli* tani caiwne duodecimo synodi ChaUedonensi usi essent, quo decernilur, ut tulva sini vcrae mcirvpcli
%
931
ALEXII COMNENI
952
qtii ad imperatorem acccdendo snblimiorcm ihro- nuiu consequerenlar, bonorem illura perfecdorem praeter canones adipisci, libidinesque isias rationis cxpertes cocrceri volebanl, adeoque posiulalum canonibus consenlaneuni offercbant: niajeslas mea, quae sibi concessum a sacris canonibtia privilegium neglectui haberi non vult, el ponliOcum prolectiones ad se, niajoris bonoris ambiendi caasa, vcluli non canonicas, neqtie legiliinas, haudquaquam vult eis ex animi volo suecedere, slatuil ut cpiscopalus non aliler ad ibronum gradus allioria provcbatur, arcbiepiscopaius pula, vcl nieiropolis, qiiam si ex scmetipso impulsus imperator id temporie rerum poticns, nulla intervcnieiuc humana graiia, quae parupi boncsta sit, dignilalciu cniinen;iorem ei conccdcrc volueril; idqae vel ob boiio- ^ rein ipsius civilalis, vel ob fidcin crga religiosam illam ecclesiam, vel viriuiis in eo qui praeest, veiieralione duclus; alque binc molu proprio incilatus, ut euiu bonorem largialur. Ac ei sane, qui propler affeclioncm bunianam perque non laudabilera raoduin sublimiorem largiiur ordinem, ex tauonibus sacris inelus iticulilur. lo quos ne sa?pius imperaior incurrat, boc quoque sanctissirau cujusquc icjnporis patriarcbae permiitit, i\e aliêr iiionjjincntis inserat allatam a quQCimque brpvem, jde pr&sideiilia cnjuscunque ecclesiae, nec antistes ejus iuter an hiepiscopos aut metropolilanos recipialur quain ubi palriarcba re ad imperaloriam poteslatem relaia, eaque de sacris canonibus edocta; ^ cognoveril, impcraiorem pro suo jure, molu proprio, jusla de causa, bonorem illuiu ecclesiai lrgilum esse. Tunc enim et brcvem recipict, et ab imperaiore ornalum majori dignhatc subditorum >ibi poiuificjjm coetui aggrcgabit.
* , , * , , \ ' , wpo , , , , ^ , , , \ \ . * / , \ , ' , , \ , 6 . \ , \ ' ?i.
Jmp.
Alexii
VIH. Qamneni aurea bulla , qua magislro Leoni Cephaliai Mctolimmi potussh lncipil (9)
conceditur.
IX. hnp. Alcxii Comneui aurea bulla, qua Christodulo monacho insula Patmos ad monastcrinm ibiconden* dum conceditur (10). Omnibus(ll) ulique justa ac Deo grata prccantibus aurem praberc jusium ct ab ipso Deo pFa>
%
VLa\ \ -
jura quas in ecclesiam majoriornatam honore habet : Ddisertls hoecquoque verbis compleclitur. (D)Anno 1087. Iuedita. Yide Zacji. a Lii)promulgata est imperatoria sententia* prccsenle sygenibdl in suis Prolegomcnis, p. xvm. nodo, commnnique tunc suffragio decernente, ul im(10) Anno 1088. Hanc iuillam in ipso monaperaiori permistum sit, pras$idenli(e thronnm ecelesiis largiri, et iam episcopaius, quam archiepiscopalu$ aicrio repertam edidii Koss Reiten ouf den Gricch. in meiropole* erigere: quaque periineant ad ele- lrtseln 11, p. 1*79. Idcm p. 155 liac narral : Oculis meis in biblioilieca cisicllain clau&ani exposiicrunl ctiones in hisfuciundna, cwleraque recte constiluenda, qua3 tliesaurum summopere cxpcttlum conlincbal. pro libitu suo dhponere citra ullutn canonis illius E l tbesaurum quideni de induslria dico illam C O I I I impedimentum, qui decernit, ut salva sini metropoli plecli. Quid etiiin? Bullas ibi qua Iraginla aul jura M O , quw in episcopatum honore auctnm jampridem babet. Quam sane scripluram signatam le- quinquaginia iinperaloria manu sigillalas inde a S03culo X I usque ad caplani Consianlriopolin easgito. declaramem. quo pacto inlelligi debeat, salva matiere jura veteris metropolis, nec unam provinciam que genuinas liabes; quse quia donaiones, iuesasve roonasti-riis praslationes (cx. gr. navium danin duas scivdi. JSos euim propierea quod prolixa sii dariim) iudicant, documenU adminislraiiotiia iniItic iniegram non inscruimus. Eadem illa scriptura pcrii Byzanliui rara, imo uaica exbibenl. Ex his hignala postquam expowit. debere majorem nanc~ q u anliquissim* nolae, papyracea sunt, qtue rcti$ dignilaUm eccletii* eligi epi*copo$ imperatoceniioris, membranacca. rio jussu throno Cqnstantinopolitano, nec debere mciropolitanot prUlinos ullam w eis purlem habere, (11) Ex iQtcrprctaiionenoslra- E D I T . P A T R .
% 9
933
NOVKLWK
CONSTITUTIONES.
911
, * ecptum csl si iidcm virlutibiis insignes sunt; iilquo , \ a fortiori, si lotam ?ilam Deo consccrant. Iilcino , ejusmodi omnibus praeier quam quod Deus . auxHiatur, noe qboque pro viribus succurramus, , , - divi meinores Aposloli qui dicit per ejusmodi , \ opera jueiitiam ac legem adimpleri. Idcirco majes, \ tas mea omnibus quidcm sc aequam prsestare, ora. \ \ ncs ctiam bcncficiis quae e corde noslro quasi lar . gitatis rivuli scaturiunt, devincire proposilum \ scinper habuit, sed eos precscrtim qui, vitam mo , nasticam agonics rebus inundanis abrenuniiarunt. \ Ilanc ob caiisam quoquc Chrisiodtilo, monacho at . qnc ercmilae rcligioaissimo, qui anlcbac vilam dc \ ^}, voiam piisque exercitiis plenam ih monie Lalri \ babueral, operibus humaniiatis, Deo insiiganie, , \ , , \ . ' \ , , , \ , ; , \ ;, , /jptov uuice inleiUus, aurein praabuimus facilcm, ea siqui dem suppliciler peienti, quae cum ralione itemquo Dei voluulate mirc congruunl; imo lergralanter annuiinus. Cum enim vir sanctus quielis studio vilaeque solilar.ire amore ductus divcrsorium viUe ipsiiis moribusque conveniens quxsisset, insulamque delegisscl Palmon, aspcram quidem ei hiamoe*liam, sed fcrlilem, si fruclus spectes spiriluates, si quis semina Deo grata recondere velil in bac quasi viriutmn ofticina (a principio cnim privilegii particeps futsse cujusdam vidclur, quod ibi filius lonitruaChristo maximopere dilectus habilassel; si(aque dein cst iia ut propter distanliam a coniinenli a paucissimis frequenlelur), supplex me adiit ut
( Q vi mandati ea quaj in insula Co posuiderct inde separarentur ; ul dictam insulam totam duni ina-' licnabilis tilulo ac jure recipcrel, abolilis ibidcni , \ cujuscunque generis vecligalibus el rescissis dis cussionibus quibuscunque; monasierium ibi x d i , \ ; firandum esse, ejusque sodales el discipuli asceticoe ), in Deo viue operam dantes pro regni noslri , * bono preces jugiter faclurosesse. , \ , , \ , , , \ , ; \ ; ;. " , - ^ ,' \ ;, , * * \ \ / , , \ , (12) (12) Ross. cdidil. Z A C H . Audita hujus viri supplicalione, pro pielaio nostra vi aurca; bujusce btillse dcccrniiiius,ut secundum quod senex religiosissimus expelit, quaecunque in Co iusula possidet fisco incorporepiur. Dono deindc eidcin conccdimus mcmoralam jnsulam qualisquanlaque est, non ad ttnipus aul inlcriin, $ed in ditioucm perpeiuapi et doniinalum per omne sceculum, idque rcscissis quibuscunquc tribulis et veci'galibus in rationum reddendarum rcddilarumve tabulia inscriplis ct manu Gonsianlini presidis el Cboerospliacli domus noslra? ciiuiabari sigillalis. Etenim niajeslas uica u l sacriQcium exiniium el opiimis auspiciisperactunnljam in3ulam Deo sacrara siaiuit; que dcindc per omnia tcmpora nostra
> 1
LJINGENTH.
W5
ALEXII COMNENI
936
impcraloria jurisdictionc excmpla ct liberlale i n - \ . icgra donaia uui Deo cl roonachis sacra e n l , quibus solis las esl ibi degere, et qui laicosomnee, qui ob commercium aliasve vitaecivilis ralionesibi com- meare velint, inde excludendi jusbabebunl. Vesli- *, \ bus porro mundanis i i soli uiuntor qui mercede \ coiiducli monacbis oflicia praestant, iique coelil>es \ sine uxoribus liberisve erunl. Videlicei majestas nos- , \ tra omncm scelera patrandi viam atque ansaro Satanae , \ , \ , rcscindii. Delicalulos igilur et nocivos, mulieres, pueros eunucbosquequi innocenti plerumque belluro maehinantur, ab ista insula probibemus se- , cuodum fundatoris precescoram maexhibitas, exce- . plis ulique qui monachorum necessilaiibus inserviunt viris coclibem vitam profUenlibus, qui inonachorum ; , aliquanlUpersimilescullu lantum exlerno differunt. * , . Occupabil igitur insulam vir saepe memoratus cum $ monachis suis praesenlibus ac futuris, insuper mona- ; \ steriumin Patmo insala construendum in perpeluum, , \ sine vecligalium gravamine, independenler, ina- ;, ' lienabililer, in selernum. Propriis porroeaui staiutis , gubernabil; et si, Deo ila volente, ex aspera et ina , \ moena ferlilein et opulenlam labore suo reddiderit, ipsi ct monacbis suis propriano fore volunius ila ut , , (3> neraioi prorsus administrationis ralionem reddat. \ , \ Atlamen baecce insulae dictae donaiio baoc restrictio- , \ nein babel u l extra ipsam in alia quacunque iosula , fundum aoquirere nequeal. Quaecunque aulem in Go . insulahuc usque possessa tenet,utmonasterio ibidem abjudicanda lisco addicculur, exceplis Lipso ac Lero ^ * , . _._.- quas _ . . . ad . J Ihunc usque dieni -* in - diiione babuit - , \ insulis, Uis ilaque viet lenore builaeaureai anteliac a nobis emissse in posterura quoque prxcrit, nullo, ut dixi- , , , mus, fundo in quacunque alia iusula superacquisilo. , llas igilursolas elPalmon insulam vir ille rcligio- ^ (14) , sus el monacborum ei subdilorum tuin prasseniium ^ ; tum futurorum concilium gubernabil, ila taineu ut , nionasterium in insula exslruendum illis qnos no- * niinavimus dominelur indesinenter, inviolabiliter, ;, ; sine reprchensione, quippe quod u i dominationem . firmam et omnimodam exerceat dignum sil. Qtiae dominatio neroini subjecta, sui juris tolam insulam ; , in omne lempus complecielur, propriis utens insti- ' . tulis ac legibus ex animo fundatoris, monacbi re- ligiosissimi Christoduli. lsta porro insula, uti supra D , declaravimus, nunquain personis sive regiis, sive , \ ; ' metropolitanis, sive episcopalibus, sive ecclesias ^, ticis, sive quibuscunque privatis subjicienda erit. , Nunquam eo exsul relegari polerit. Quid muha? 8 ' Liberi per onme lempus bullae hujusce aurea3 quam . pietas noslra dictavit, libertale el jurisdiciioue ; sua frueniur. Adde quod lota dicla insula et monas \ , leriuin cum monacbis, insula dein parva excmpta ; erii aborani aucloritale mililari aul civili Eomano- ' ouodva /, rum, Russorum, Barannorum, Cnlpinnorum, Ingli; . \ norum, Francorum, Neinilzorum , Bulgarorum, ; ; baracenorum, Alanorutn, Abasgorum, Aibamanum, ' ,
5
(13) Lege b . (14; Hoss. conj. . Equidem legerim \ 3 . b .
937
NOYELUB CONSTITUTIONES.
938
\ , \ etomniuni quorumqne Romanorum ac geniUium , , elc. (I7)judicum, exercitusducam,qua2Storum, asdi lium , exempli ab onere sporlularum, annouse , mililaris, fori mularii, burdonam, semiburdomim, , , , equorum admissarioruui, asinorom ilem, asina ' 'rum, caballarum, boum rHSlicorum et gregariorum, suum, ovium, caprarum, bubalorum, leporom, cer\ vorum, canum venalicorum, rusticorum el aliorum , ' quadrupeditm ; anserum, anatum, perdicum, pavo nuin, gruum, cycnorum, pbasianorum, avium ilvsu ticarum aut mansuelarum, columbaruni ct aliarum \ , volucrium, ovorum omnis gcneria ; a praestationc , ' , , frucluum emptorum ; a veciigali pro aere, fumo, fabricis; a castrorum uielatione, a viisstratis, pon tibus etc. Ferrum ac massam non prastabunl; n i bildebcbunt judicibus, mercatoribus, caeteris magi , ' slratibus, ducibus oflicialibus, qusesioribuset carte , ris viris dignitate vel auctoritale indulis ; nibil iidera mililibus pabuli, e l c , prsebere lenentur; . depulatos, cxsules conducere iis necesse non c r i t ; , vectigal pro vino, carne, caseo aliisque similibus ' , non solvent; armare naves, sagillarios non debenl ; , comniercium bovinum, aiimentorum, olei liberum ; ,' Hni et ejus seminis, iiem accerae et mellis. Ligna * ', , ubi volent csedcnl; assercs secabunt, fossas fodieni; , , , , hospilio eis excipiendi non sunt oronis generis , , , , magistratus, duces militum, judices, inspeclores, (15) ' scribae, justiiiarii et vicarii laxiarcbi, turmarcbi, chariularii, comites et quotquot sunlret publicai , , negodatores. Inviolabiles sunl et munili conlra * C quamcunquc injuriara nunc et semper. * * * , , , , , , ^ , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , . , , , , , , , \ , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ; , , , ; , , , , , , , , , , , , , , , , (16) , , .
#
(15) ? ID. (16) Forte .
ID.
(17) De vocibus Grrcco-barbaris q u in texlu se quunlur, consule Du Cangii Glossarium. E D I T .

30
PATROL. C R . C X X V I I .
939 A L E X I I COMNENI 94 , ; , ; & . lloc igitur mandainus el prohibemus ae quia . secretariorum civilium aut miJitarium; oe fiscarii, &. ; CECOUonwa&dium sacrarum; iuspecloresdomaniorum * regalium,curalvres eenura, orpbanolrophiormn ;ne , quis aerarii privali preses, cbartularius notarHisve , quocunque lempore aut quocunque modo bwjus , , , aure bullaeleaorem muLare aut vim nmuiere pras- , , sumai. Datum mense Aprili, x i indict., anni 6596, , qui idem aimua esi pii noslri a Deo Iradili regni. , ' , , (18), * ' ' , , ,\'* . Alexins in Cbristo Deo imperator fidelis el aulo cralor Romanorum Gomnenus. ' . Nevella de poueuxonWm* monaiiirii Laurm. Ine. , eic. (19-20). XI.
Imp. Alexii Comneni aurea bulla Venetu conceua (21).
XII.
Imp. Alexii Comneni constitutio de his qui ad Orientaln Ecclesiat nominati sunt. Argumcnlum ex tcriptis BaUamonis. c Novembri mente, indictione ucunda> promulgatum est ediclnm laudabilu imperatori$, domini Alexii Comneniy quod statuit, ut qui ad orientales Ecclesias elecli sunt, denuo $uas habeanl obbatiat, et adeiphata, etofficia. > . c . (22) , ' (25) (24). >
Imejlexit majestas mea, eanctissime domine, et , universalis patriarcha, quod cura ejecliones in ec- , clesiis Dei fluut, nonaulU quidera eorme qui euat elecli, abbalum in moaasleriis et oacoBonaorum ^ * raunere Aiogenies, aliave qusadata minisieria obeun- les, et inonacbi simpliciter exsisienlea; nonmilli , vero in illa Dei majore, cseierisque eccksiis, laro * ex offictis, quaiB aliis quibusdam nuineribus ad vicium necessaxia poseidentes, graviter molesteque ( , ferant, juguio ppntificalus sibi subeuadum, Eccle- siaruroque pra?ieciuram suscipieodaiB, in quas re* nunliaii sint, vereaxes, ne sibi necessaria deficiant, cum illae Ecclssiaj ad quas elecu sunt, in parlibus , Orienlis siiae sini, ac prorsus inopes, nec adiri ab eis omnino possint; ipsis interim propterea quod carum praefecluram subeanl, amiUeulibus quaecun, que possidebanl abbaiias, et administrationcs, et alia munera, vcijeliaiu quae vulgo dicuniur adel' phaia, vel oflicia, yel alia qusedam nnnisfceria. , : . (18) Vuigo ei scriDitur. LlNG. (19-20) Anno 1090. Incdita. Vide Zachariam a Lingenthal in suis Prolegomenis, p. xv el XVIIF. (21) Anno 1092. Versio Lalina hujus cbrysobulli inserta esl bullse Manuelis Conmeni pro iisZACB.
dem Vcnelis. Vide ad annum 1148. E D I T . P A T R . (22) Nempe anno 1094, quo lemporc is fuil rerum orienlalium slaius, qui AJexio hujus Novella; cdenda? occasionem darel. Z A C B . L I K O . (23) Portiones, quas vocanl, fralruai. (24) Digniialcs ccclesiasticas.
941
NOVELLiE CONSTITUTIONES. 942 Quaroobrcm majcstas roca, de rebu3 eorum coro * , moda quadam dispcnsalionis ralione disponens, sialuit ne quisquam ipsorum propterea ponliflcatus jugum subirc rccusct. I l i cnim oroncs rursus in . \ posierum semel acquisiiis fruentur abbatiis, et \ , \ - adminislraliouibus, caelerisque ininisteriis, el niu \ neribus, ct ofliciis, et adelpbalis, qure babent : cumque docendi professionem subibunl, eumquc , \ \ \ suscipient ordincm, qui homines ad perfcctionem * , deducit; etiam provcnicnlcs ex bis reditws in poteslate sua retinebunt, donec levalionem aliquam , \ consequantur, et infelicilatem pracsenlem curo , , , Ecclesiarum sibi decretarum prosperilale cojnniul e n l ; quai nuiic, uti diclum est, ab eis adiri pro ; . pterca nequcunl, quod ab bostibus infestissiniis \ D delineantur. Non lamen ea quae bic a majestale \ mea sancita sunt, eliam locuni babcbunt in mune \ ribus officia prima gercniiuw, et gradibus saccr . dolum, ac diaconorum, reliquormnque clericorum Majoris Ecclesiae Dei. . Quapropter praesenlem brevem scrijiii Majoris Ecclesiae Dei codicibus inserilo. . XIII.
Imp. Aiexii Comneni reseripium edNicoiaum patnartliam (25).
(Exstat sopra ia not. ad noveli. 7.) XIV.

lmp. Alexii Comneni aurea bulla Pi$anis once$sa (A. 1112)
(Yerbolenus inserta repenior aur?ae bttll taacii A*g*)t pro Hsdem Pisaois. Vide adaa. 1195.) XV.
Imp.AlexU Comneni noveHa constitutiode jure palriarcUw circa monasteria. (A. {982 vi/1097 pel \{\%)
.
, , ' .
Balsamon.
De allatis trt monasterio bonis, et aliis efclcsiasliris juribut, publicalum e$t edictum inclyli principie, domini Alexii Comneni, ad diaconorum quoruwir dam suggestionem, gui curom patriatchicorum monesteriorum id temporis in se recipicbant, jure patriarchati* aucloritatis. Uabel autem metisi* indicationem, quod $cilicet faclumsit Decembri ment, indictione quinla.
\ ^; \ \ ? \ \ \ * \ ^ \ , \ ^ , , "& . , & , , .' \ . , (25) Anuo 1099.
Observalionem et correctionem aiiimje lapsuum conslat habere eanclissimum cujuaqqe lemporis palriarcham, tara in liberis jmoitasteriis, quam in elocaiis el donalis, el iis quse inspcclionis vel administrationis causa concessa stini. Jus enira habet subeundi, et conirectandi deiieia animae, tain ' in saecularibus qam fisci monaslerjis, el ui aemd dicam, omnia qunc sunt sub ejus regionc, sive sinl palriarcbalia, sive imperaturia, et quae stinl sui j u ris. Et in propria quidem, quaB superiores patriarcbae ad incrcmentum non elocabant, absque impedimenlo, quando volet, ingredielur sivc ipse per se, sivc ejus hortatu, qucin ipse ex ecclesiaslicis clcgerii, et ca perscrutari dignum esse siatuerit. Libcra autera ei sui pirit monasieria", quando ad sanclissimum dominyni raûm ei palriarcham do^
944 S43 A L E X U COMNENI lictum in monaslerio factum pcrvcnerit sive alioqui ex fama aliquorum, vel etiam unum audiverit, , \ tunc, u l diclum est, ingredietur, et perscrulabitur , delicta anim.e, eliamsi isqui dixit nolil subire pro \ , bandi periculuio. Homo cnim Cbrislianus, quando - J aliquid faclura audiverit, dcbct boc dicere com. , muni palri ct antislili. Fortasse enim non vull hoc , subirc periculum, et propler ejusmodi causam de \ \ Jicla anima? inobservala et incorrecta relinqucre, \ csl hoc valde absurduni, nullo qnocunquc scriplo impcralorio vel patriarcbali hoc probibcnlc. Sed \ , monasieria quidem dcbccit illibala, nimirum ut , novus mos non inlroducalur, conscrvari in per . scrutationibus eorum, qui milluntur, nullo inde sumplu dato. Tunc enim auimae deliciorum cor- , rectio facile, si Deus volct, flet. In monaslcriis aulem ^ per localioncm concessis, et inspcctionis noniine, ; Yel administralionis, vel in omnino liberis, non . \ ' soluro alia animae delicta inquiret, sed etiam an \ * dcstrucia sint, vcl deslruanlur, ex parle, vel in universum,ab iis qui ea accepere. E t s i inveniet in iis , \ aliquasfieri diminuliones,cogetcos qui ea detinent, . \ resliiuere, qucmadmodum accepere, ct secundum , monasierii facultales. In illis tamen quae defeclum babent, ad eum res reducendac sunt statura, quo $ , illas accepcre; quae vcro sunt effecta meliora ct ' aucla, cura recte se habeant, non minuentur, sed , ' manebunt ut sc habent. Qui autem ea detinent, . \ quae sunt illis tradita, ul regimen et adminislratio , nem ad lempus suscipianl, ct eis damnum afferunt, (J . ' si nolint in eum, quem acceperunt, siatum ca re \ stiluere, eis auferantur, ncc ab iis qua habent , scriptis juventur, eis dato convenienli die prefi , , nito. Interea aulem, dum pendet terminus qui ' , observari dcbet, ipsis factis solliciti erunl de eo * , rum in inlegrum rcstitutione, u l dictum est. Tunc , enim eliam lerminus servabilur. Praemia dimisso ~ , ria autem, quoniam praeter canones dantur et ac \ . cipiuntur, omnino cessabunl : c l qui accipere vel , \ \ dare invenlus fuerit, si est quidem monaslerii , . prafcclus, ex prefectura cxpellatur : sin auleni bc\ , neficiarius, c roonasterio expelleiur. QuaB autcm , ab iis qui ad tonsuram veniunt, fiunt oflerenlium ; , spontanea voluntate oblationes, suscipientur et . dcscribentur in breviario monaslerii, dc iis quae ^ cffcremur, etiam sanctissimo patnarcbae cogni, \ lione data : eliamsi i i qui babent monasteria, do , \ cumcnla habcant de accipicndis prrrmiis dimisso \ , riis ci rcbus in monastcrium allatis, ct Hs lucri facicndis : boc enini ccssarc a nunc dcbet, et \ \ iicri qucniadmodum dictum eslsuperias. Sed eliam qu;c adbuc exstant oblationes non debent alicnari \ . praetcxlu documentorum. Porro aulem non solum \ cura animaruin monachorum, scd eliam ipsorum . '11 sa?cu )arium, incumbit sanclissimo patriarcbx; et \ , quando viderii aliqucm sa2culariura siliemem pro \ , priam salutem, quomodo conlinget probibcri pa * \ Iria-rcbam, quominus in monasterio eum collocet, , ad salutcm animae ejus qui acccdii ? Citra ullum ha \*:

$45
NOVELUB COXSTITUTIONES.
946
; , ol , , , , , \ . * \ , \ \ , \ , ;
^nim impcdimcntum sanclissimopatriarchae magis eliam licebitcollocare, quam cbaristicariis ibeceficiariis], licet documenta liabcanl. PraUerquam si jubct sanctissiinus meus dominus fraternae porlionis usum accipere saecularem aliqucm, vel eliam monachum ex alio monaslerio quod ad ipsum pcrlinet : ne det saeculari, vel monacho pra3bendam extranei monasterii, u l non gravetur monaslerium adelphato. Si enim gravelur, omnino deerii monachis, qui sunt intus, et pro mercede fiet judicium. Si autem accedit laicorum quispiam, qui est oinnino inops et pauper, ad sanclissimum meum dominum, vel ex antislitibus, qui suos ihrooos perdiderunt, et sunt inopes, et volirerit slatuere, u i is victum eapiat e diliori aliquo monaslerio; boc recte faciet, modo numerus eorura, qui ordinan . tur, mansionis facultates non excedat. Monacbi ot enrm qoi sunl inlus, debenl praeferri caeteris om . il) [ q ^ ncqessaria capicnda.
n U 9 a ( c a u a e s u n l
XVI.
(27) V U * , , , , , . Novellalex imperalorU Domini AlexiiComneni,$ancicns de electionibm, qualesque esse oporteat qvi perorbem sunt pontifices, itemque sacerdotes, in provincii*, melropolibus et episcopatibus.
(Anoo 1107. Apud Joao. BaDl. Cotelerium in Monumenlis Ecclesicc Gmcm, lom. II, p. 178.) '> , \ \ , \ . " ; . \ , \ \ , , \ , $. , , \ \ . Sanctissime Domine m i , divina sacraque synodus : quamvis omnibus insipientior sim, altaroen in Ecclesia3 argumcnto nolile me tanquam insipientcm repulare. Nam teligit cor meum Ecclesise periculum, quod jam despicitur. Ecce enim pcriclitantur animae orthodoxorum,maxime simpliciorutn, quandoquidem recte sentienlium caput esl sacerdotalc collegium : quo bcnchabcnte, lolum corpus omniaquc membra ejus prout par est ducunlur; quo coutra aegrotante, universum corpus ad omnimodum interilum vergil. Ecce igilur in pcricukim venil Christianismus, quia ecclcsiasticus ordo quotidie dcclinat in pejus : Dcus provocalur ad iram; gaudet omni malitia plenus boniquc osor dacmon, qui bonis semper invidet. IIujus aulem absurditatis nulla alia causa est, ' praeler diulurnam segniliem ac ncgligenliam, quaj \ , , \ . - jam pridera inilio accepto, ad praescns tempus processil. llla effccil, ut ejusmodi malum modo inslar \ , , ' legis s i l ; cl perpelralur, non tanquam nialum, scd lanquam bonum atque salutare, licet exiliosnm pe\ , >. ' , nilus exsistat: exitiosum, non corporibus, nequc , , \ respcctu danmi pecuniarii, verumdamni animarum ; . - necnon in Christianorum perdilioncm desinens.
1
Cotelerii notee.
(20-27) Tbeodorus Balsamon ad Trullanum canonem 19 : , , , . , \ , \ , clc.
947 A L E X H COMNENI 948 Qualcm ergo excusationcm in diejudicii profereoius * \ * creatori opiflcique Deo,cuin ioiperatores, tum pon\ , iifices, si Christianos homines quoe regendos susce- , $, pimus,Satanac tradiderimuspropter volunlalcs plaoe , , \ , ' \ bumanas, quae tcinporarium, iinonec temporariura, , scd quam brevissimo temporis spatio durans habent , solalium, lam eorum qui eligunt et ordinant quam * , corum qui per illos promoventur.non solummodo ad pamiflcium, sed ctiam ad alium sacerdolii gradura ? , xaV ; , , \ , , * , , , , , , \ \ , \ , \ , , De reliqtoo oportet nos ut ChrisUanos per fiei gratiam disqnisUionem boni instituere. Quidenim . veiai? Quod si non factum fucrit, nec res ad recii . , \ tudinem fuerit'reducta, omnino expedit eiiamno , \ , bis, ul eirca cujusque collum ligetur niola asinaria \ . ' * et projiciamur in mare . Conveniet eiiam nobis illud : Bonum erai ai nali non fuissemus *. Idque \ , . \ , \ etit lamentatione dignum, lamentaiione non iontibus lacrymarum, sed rivis sangninis complcrl d i - , , [f. ] gna, quodeara ob reiti vel solum non lameniemur : quemadmodum qtri navigio vehanlur, e t i n m e - , \ , \ dio mari lempestate agitantur, itec Iiabent clavara. , \ altterqoe non vafent effugere imminens periculom, , ad solom vcro Deum respicient miserabiliter, a , \ qvo aalutem smam postulant. . , Si hoc ad enm modum agnoverimas, hominum amens Dens plane viani corrigendi mali pontiflcibus ftstetidet, cunctisque qui forsan bactennsquod prae- darutn erat ignoraverunt : u l qnod ante aliquod lempus pra indiligenlia aboiitum est bonum, re- , novelur nunc absque ulla dilationc; quo Deo sa- D , \ tisftai, ad rectum revocala ecclesiastica et Chri , sliana disciplina, sceundam divinorum snmmorum \ , \ ' que apostolorum,qoique illos consecuti snnl sancto \ , rum ac numine afflatorum Patrum tradiliones, . quam disciplinam longa nostra corrupit ignavia. , Nec mirum videri debet, si bonum boc et salu\ , \ lare opus, quod ipsi discipuli Domini, poslque. iflos , \ ' reliqut sancti Patres Iradiderunl Ecclesiae fidelium, \ , corruperit leiupus. Cum enira bomines corruptioni . " , \ obnoxii simus, rebusque materialibus per singulos * ' dies occupemur, ad has pratcipites ferimar. Siqui\ , dcm sensibilia isla, nccnou ad ea affecius, lurbant
n l 1
Omni sane carebimus defensione, nisi exciiemnr cuncli, et malum corrigainus, atque negleclum m siaurcmus bonum, bonum ciira comparalioftem omnibus bonis pra?sianlius, ut pole Deo nos conrilians, quod per longum neglcclum jam oblitleratum esl. Dei quippe gratia omncs Cbrisliani sumus, sive imperatores, sive poiUiflces, eacerdoulls unnis congregalio, et plebs, adhuc contenti colligatique in fide, per beatos illos ponliiices ac doctores, reliquosque deiferos Patres, necnon per sanciilatem tuam, item nonnullos e poniiflrali caetu, qui c&leros doctrina virluteque anlecellunt.
Luc. , 2.
Maltb. , 2 i .
NOVELLA CONSTJTUTIONES.
950
%\ , - eogitaiioiies hominum, raroque invenilur qiii diviittuv, \ nls rebus vacet perpetuo, illas solas quaerat, inte , , riorem hominem quotidie retraclet ac expargel. * Ideo pra39tamis9imam istud divinumque opus, quod * \ \ animobue hominom ex Deo praebet pielaiem, plenc , \ , coniemplam fort, et singulis diebus diminulionem , , acciptl : adeo ut tantirm non ad oniversalem per * , venerit deslructionem, aique pro nihilo repuietnr. \ , \ . StiKcet peiitc ortbodoxae praedicationis dlsquisi tio, non exstat amplius desiderium ilfius eompre, , ' bendendaj; sed velnt in tenebrls omnes fere inc<? . diraus. Concii siintrl in dtserimen addtrcimtir, qui in nvntero cefiseinur pomifieum, re! moirachoûm, , , \ * n * laicorum, alque praecipilamur tn ehatfs obscu rum et inymeasum. Veri aulem Cbristt Deique no \ eiri ad Palrem sovm exhortatio circa aposlolos, \ , \ nec soium circa apostolos, sed eliam eirca omnes , \ qoi ex sermone iHorum crediderunt in eom, cassa , manct. Qua emm ratione per apostolonim sermo. nem credanl m illum aniiiKe hommnrn, qnse erga \ pielalis mysteriam pelinquuntur absque docirina et \ * iniliatione? Quippe insiar absconditi evangelici ; illius tafenti , ita fere nenc orthodoxam dogma , , \ . abifcowditur; absconditom vero, non requiritur; sed hoc quod caeterls omnibus ineomparabililer majus esl, sccundum a cunclis propemodum essc , . exislimatur. Etenim si quis vilius nonnibil ac poslrcmum co\ \ rura qose possidet perdiderit, multam indagatio , mm facit et scrutalionem, aroicee conrocat in auxi , > , . lluiD, quo amissum recaperet: eumque inverterif, laHatar. Hanc Tero roaximam rcm, pielalis videti , eet mysteriora, qood ipse verns Cbristus et Deus , \ noster, suie Iradldil apostolis, dicens ad ees*: En , lea, docete omnes gente, el reliqua; poslquam per , didimas, quare nofi invesiigamus cum summo stu\ * , dio, cum corde ferventi? Ipsi eniiHYero Ghristo \ ; Deoque nostro privabimur, gi contempserimus my 3 , - aterium ptetatis; si non omnes gimul maxima enra illud conquisierimur, fusis lacrymis e cordc do \ k n t i , necnan deprecalf Deum, u l ille iterum appa , reat incnlis noslrae oculis. Simnl enim ac volueri , \ , D mus, efftcietur hoc. Adeo benignus el niisericors . " , cst, adco silk nosiram salatem, ut non procul a . \ \ nobisait, sed propc MOS. Adest quippe, et qunerit , nos: sicut ipsemet dixit : Regnum caiorum intm , * . , vose$i; modo nos etiam vetimus. , , , \ .
(
e l
; , . 01 , , , , * \ 3
t e r u m qua pac to instituetur cccksiastici sta tus correetio? Ordinarii clerici Magiue Ecclesia;, certo numero sunt, qui et acciptcmi rogar Redundantes vero, conscripli quidcm fuerunt, sertiuntque Ecclesise, nibil tamcn accipiunt, vcrum sola aluntur fpc progressionis. Ac licel universi testi-
Matth. xxv, 18.
Maiih. , 19.
Luc. xvn, 21.
951
ALEXII COMNENI
952
moiium retulerint quod digni essent quolibet sacer- doiio, revera tamcn nonnulli tam ordinariorum qtiam redundanlium fonte lales non sunt : sed ut forsan vila ornenlur proba; queraadraodum lenentur Christiani omnes, servare mandaia Dei, multo magis sacri ordinis homines; sermo tamen doctrinae a raultis abest. Ac nescio an in sacralorum quibusdam boc quoque non deprehendelur. Qui ergo predili sunt laudabili vita, necnon docendi periuam habent, ordinarii pariter ac redundanies, quandoquidcm et bi et illi ecclesiasiicum ininisterium compleot; eliam provebantur ad pontiGcatum, ad oflicia ac dignilates, absque impediuiento, ut dicelur. Reliqui vero, cura quamplurinia cura connitanlur ad vitam in melius dirigendam et ad acquircndam doccndi facultatem, luncque in ecclesiaslico ordine illorum quisque progressum Caciat, quando ipsum se in ulraque dignum reddiderit. Quamvis enim per testificalionem dictus fuerit dignus quovis sacerdotio, ideoque Ecclesiae fucrit consecratus , veroralamen falso quidem tesli culpa aspergelur; hujusmodi vero teslimoiiium carenti sermone doctrinae vilaque irreprehensa nullalenus proderit, ut ad majorem gradum pronioveatur. Nam doclrina deslilulum nequaquam juvabit teslatio illius, qui de doclrinae vi ignaro attestatus est, neque lestimonium adeplo sufficiei ad suacipiendum doctoris gradum.
. , ' \ , , , \ , . . 01 \ \ , \ , , , , . \, * , \ ^, , * . , \ , , \ . ,
Q . Quidergo de bis disponet sacrosancia synodus? \ \ Eosne quibus non bene tesiimonium daium fuit ; * ; cxpellet, unumquemque e gradu quem obtinuit? Scd hoc dolorem allaturum esl eorum animis qui . \ , \ Jam consecrali sunt sanclissimae Dei Ecclesiac. A d mittat igitur sacra et sancta synodus, ac prae cunclis sanclilas tua, mi domine sanclissime, commu- \ , , \ nis Palcrdoctorque orbis,promptum animumeorum , qui jam sacrati sunt, et volunlalem quam habcnt, ) cx lota anima ministrandi sanctas Ecclesia?; atque ' quod ipsis deest, suppleatur per tuam sanctitalem, , . qtiae studium exsuperans ostendat. Hujusmodi au- . tem sit studium et cura praclare disposiiae sancli lalis tuae, boni supra caeleros cupidae. Ante omne aliud, communis flat cunclorum de- D , , * , , ; scriptio, tam eorum qui jam perfccti sunl, digni in . utroque, doctrina nempe et vita, quam eorum qui, , bus fortassis ex allerutro aliqtiid dcest. Haec autem , descriptio, non simpliciter ac lcmere flat, sed cum \ . scrulatione maxima, scrutalione prsevia erudili in \ ' \ , \ unoquoque sermonis, bonorumque morum. E l eum qui probos niores doctumqoe sermonem cxhibue- , , . \ rit,adnolel sanctilas tua,veluti aliis praestanfiorem. , Hoc quippe modo, et qui nondum perfeclus est, aemulalione jam denotaii caHcrisque pretaii, perfl- . cietur. \ Quia vero supra diximus, acceplam haberi de , berc alacritatera eorum qui ejusmodi non sunt, ^ quoniam alacri animo cupiunt permancrc in Eccle-
953 N O V E L L ^ CONSTITUTIONES. 954 , - siae servitio; admoncanlur i l l i , ut deinceps doctriiue \ . \ virlutisque curara geranl. Sic cnim noiilia futuri * emolumenti accepla perbenignura tuum colloquiura , inclamatoriumque horlamen, lotam alacrilalem suam singuli impcndent tuin in accurale discendis , \ diviuis docuinentis, lum in vila ad meliorem sla , tum redigenda , ulque unusquisque dignum se \ , rcddat quolibet sacerdolio, eumque in modum ipsis opcribus firmuni ostendat lestimonium quod in . gratiam ipsius latuin fuit. Nec semel tantura acclamatoria homilia eteihor , ' tatio fiat; sed ssepius : ilem poslulelur quisque \ , per tuam sanclimoniam, quem post vocales adbor taliones fruclura perceperit.Qui vero fructum ube. - p riorem caeteris offeret, suscipiendus a tua sancti, lale censealur, couiprobetur, majori supra reliquos , , donetur honore; quia obtemperavit is Dominico , monito. Ipsc namque dixit Dominus : Pelite, et dabitur vobis; quasrite, et invenietis; puUate, et upe, , - rietur vobis. Omnis enim qui petit accipit; et qui , . qucerit, invenit; et pulsanti aperielur. llle, quoniam , , quaesivil, invenit; petiit, etaccepit; pulsavil, et . aperlum est ei. Eum ergo qui per diligentiam pro , , priam hunc a Deo accepit bonorem, oporlet ut . sanctitas tua conveiiienti honore dignetur; magis , ; que majestali meae cognitum faciat, quo ipsa eliam , competentem erga illum, ut Qeri poterit, revercn , \ tiam prabeat. Isliusmodi homo toti Ecclesiae nolus fiet, ad utilitatem non soium ipsius, sed aliorum . \ C quoque plurium. Diffundilur enim bonum; qualia , , sunt opus et sermo, sine quibus ncmo vidcbit l)o\ . , minum. \ , , , , Sin vero quis, quod non videtur imperio meo, segnis adeo fuerit, ut neque post admissioncm, ne ^ , , , que posl tempus, aliquid bonae frugis exbibeat, \ . - maneat ipse culpatus. Magisque iterum, exaclo quo , \ 6 dam tempore, inclametur; quod si vel adhuc in ne , gligentia sua perstiterit, a sacerdolali hierculo penilus excidat. ld porro non dicil majestas mea de . capularibus senibus, jamque sensuum infirmitate laborantibug. Ejusmodi quippe, lempus concedit . veniam, quantum ad non excidendum propriogradu , , - D b imperfeclutn doclrinae sermonem. Atlamen ipsl . " \ \ quoque proiicienl, si adipiscend scientiae capaces sunt. Intcrim non expellentur a suis gradibus. At * qui possunt, neque adhibenl diligentiam, ipsos sc , ejicient, post tempus congruum, si incorrecli man . serint. Unde ex tunc seipsos accusent, non vero , imperium mcum, nec sanctilalem luam,nec sacram , , sanctamque synodum. Tempus certe conveniens \ . protendatur eis; etpraHextum, si voluerinl melio, \ , , rcs iieri, non babeant. . Alque haec quidem dc praesenti Ecclcsiae plenitu \ dine. Ad clerum vero inlroductio exlernorum, l b . , % 0
Mauh. vn, 7, 8.
95,5
A L E X I I COMNENI
956
Iioc lempore cessct, donec eterus ad dcfimtem numerum revolvatur. Porro atia sunt officia quae ecctesiaticam aliquod manus babenl : in quibus, si jubet sanclitudo testra, collocentur qui a nonitallis offeruntur. Atque si vohint sacro ordine donari, cenlendanl peritiam conseqoi omniom docuroentorum divinoram, sicnt sacri canoaes sancium, n c c i non observare vitam probam et irreprehensibilem. Curaque ex iis aliqois Deo juvante dignusexstiteni quovis sacerdolio, lunc teslimonium accipiat, inducaiur in Eeclesiae clenim, jnxtaque ordinem dignus habeaiur progreasu. Yervm, licet majesiaa mea auperiue momrerii, ut externorum in clerum induclio ceftset, quousque ad deftnitum nemerum ille revolvatur, tamen si quis agnhus lestiroonioque repulalos pro viro doctrina et virtute probato, volucril ordinari, aut aliquis boni studtosa*, ambommque dictorum, doclrlnae ac praeclara* vitae, curam habene , lafes non prohibet adraiiii, ganctaeoue Dei Ecclcsiai consccrari. Quid porro censef vestra sanctitas de vacantibus ordinariigckricis, deqtte reduiidanlium promotione ad illorum toca? Esi ettim aliqttis verbi graiia pogtremus quidem fradu, sed dignus quolibet aacerdolto, fatione sermonis ac vilae : dcsiil esse in sacerdotali calalogotxdinanug aliqnia; quis pro eo coJlocabilur? Qui mnwJam dignus esi quovis sacerdotio, primum aulem babel gradura; aui uUiinus gr?du, dignus vero ob doclrinam et aclionem, in ejus qui cessit ordinarii loco reponetur ? Qui graduru sibi faveniem habet, privatur roga, qua cum donat gradsa, et moeslitia aOicieiur. Quo pacto igitur cavebimus ne illi trisles sint, siraulque dignum iton c o n U n 6 m u s ? Ambo quippe ncceaaaria sitnt, iwn eum qui laboravit, non fraudari roga aea, ium eum qui digmift ett, non despici : qoia aic bonom inboneelabHur, et pretiosiora viliora babebonltir, bincquenibiii pendelur virlus. Quocirca ad rogam progressus fiai 8eeadum cujosque gradum. Qtii aulem latdabilee suat in sermone at opre, ad doctrinae minisierium indu-
>, , . \ \ [] , . , , , \ . , , , . \ M , * \ , \ \ , \ , . mp\ , \ ; " ' ), & * * * , ; ' , , , , ; , ^ , . , \ ; , ( , \" , , . . (28) \ , v
Coteleni
not.
(28) Ad buftc raodum citalur a Bahamone, in D scire quid *tt dotere. Tu vero cognoscas, quod sanetissimus ille patriarcha domnus Joannes, no$lris Jure Oricniaii, ei in Jure Graeco Romano: Oi pene dkbus, propria vocedocebat sinqulh Dominicis, \ , ac institutiones illius repertuntur. Idque scbolium vcl aliis verbis profertnr per doctissimum Beveregiuin \ (it Regius liber 2519. ex ms. Bodleiano , hisce videlicet /2572, 2554, ) , . Subdit Balsamon : . , * . Pergilur ms. Reg. 2572, &. ! * 25 19 : , ^ . Nota prcesentem . , ^ . canonem, et mirare quo modo hodie negtigitur. Nam $ancli$$imus ille patriarcha dominus Joannes, cogno" mento Chalcedonius, quetibet Dominica die docebat. , Quamobrem etiam Sermones ejus in pecttUari libro * ' * \ inveniuntur. Porro Joannis Chalcedonii opus isluH '^ . Hoc csl : Nota cum aliis mss. pluribus anle annos aiiquot cx )wmunlem canonem, et luqe quod nequaquam obserOricntc in gazam rcgiam delaium est. vctur. Existimo etiim plerosque ponti/icum nequc
957
NOVELMB CONSTITUTIONES.
958
., - canlur, perque docendi niunera provehanlur ad . dignitates el ofllcia. Assignetur vero docioribus \ . " conveniens annona. Dignu$ est enim operarius mer , - cede sua, sicul scriplum e s t . Operarius sane con . gruam mercedem non conseculus, injuria affici , * \ , * videlur; injuria affici visus, cogilatione forsan com , rooveatur tanquam homo; indeque circa scientiam ^ . \ segnior evadit. Atque impeditus, quo roodo cum , ' diligentia munere ducloris fuugetur? cum d i l i ; ' gentia \ero nondocens, qua ralione ulililatem inde , provenientcra populo afferet ? De caetero doctrina ; \ recti dogmalis proborutnque morum non commu \ nicatur cum animabus hominum. Quodque hinc . orkur malum, vos ponliOces rectius uiteiligitis. . \ Decernit aulem meuin imperium docloribus, lanqiiam supra cunctos laborcm subeuniibua, (29) , \ annonam, seu eorum cuique libras Ires, el fru , menti modios quinquaginla, in abundanlius ipso , rum solalium, ut recle populo Iradant lum orlho \ doxaro doclrinam, tum bene vivendi rationem. Et . \ , quolquot ex hujusmodi doctoribus, decorati vide , \ licet vita virlulibus instrucla, cura sermone doclo , , rem deccnte, desideraverint fieri sacerdotes, fiant. . Habeantque i l l i bunoreui in inlroilibus, in sedibus; \ * si ordinarii sini, juxla gradussuos ; si redundantes, , * , slaiim post ordinarios; nimirum prae caeteris redun , dantibus hoiiorati, tanquam magui pontificis , repraesenlanles personam. Audimus enim, quod (30). qui illius locum supplet, maximum semper habcat \ , \ bonorem; nec poterit quispiam adhoccontradicere. \ . Circumspiciant quoque vicinas regiones; nec , modo populum doceant, cunctisque suggerant . , bonum, scd etiam coerceant eos, si qui sunt, quorum vilaaccusalioni obnoxia invenietur ; inlerdum , per cojosilium, ut efficaci sermone p r a d i t i ; inter , * dura referendo ad sanctissimum patriarchara, qui , imperio meo sigmQcabit; aot ad eos qui magistratus , \ Luc. , 7.
7 7
Cotelerii
notae.
(29) LoGUm procul dubio mulilum inlegritati ; eoe qoi asperorum, , minori auae reddidi ex Balsainone, et utroque Jure. Habet errore; (Rationale imperii sub hoc Alexio ; autem codex nosler pro hic et infra, qui doplexv, cum duplici superposiio; quo paclo - ); " " illos denjgue~ " " "aureornm ' inlerpretati sunt, recte legisse , quod in aliis etiam ross. imerdura reperi. Gerte eo ms idem esl ac codicis nostri el ms. e quo edidi 1.1 Nomocanonem, can. 470, duplexv iCloniensis apud Beveregium. Potes eliam hoc nociuii duplici supra, significat , et cum super , utpatetex canone sequenli in quo vellae loco scribere, sequendo librum Amerbacbianum cum Regio 2554. Quce uncis incluta integre babelur. In epislola vero Micbaesunt Golelerius ex Balsamone supplevit. Sed lig Cerularii ad Petrum Aniiochenum, ubi codex non recte dicitur; 4605 pracfert babcnssupra se duplex o, exemplar certe deiendum est. Z A C H . L I N G E N T H . 2576 oslendit . Quo in loco abbreviata (50) Inserendum pulo, " \ ecriptio fraudi fuil Baroniano inlerpreti, ut pu , larel e&ee. Alibi de&ignat , et , NN, . Sed in Balsamonts exeuoplaribus , . Sit autem et Rcgiis loco cernilur littera , gerens hic doctoribus honor tributus, ut stalim post officiasupra 8e lilteram qaemadmodum in Onenlali les proximipatriarchee sancliisimo aisislant, tanquam jure, et alibi. Atque ea de scriptura omissis ejus personam reprcesentantes. Si quidem apud Balaliorum sentenliis meain proponam suspicionem, sainonem eam lectionera exbibel cod. Reg. 2519, opinor, significari per illam notam, , conflrmalque alter 2372, ostendendo, \ vcl et : cx inlcrpretibus aulem '. , elc. cos quivcrlcrunt leguminum, pcrpcram conjcctasse
A A T : , 1 m A
ALEXII COMNENl
960
in magna urbe gerunl, quando videlicet negotium , \ . manum polcslatcmque civilem requirel. Dcbent , \ [ eliam visilando populum, onmino notos babere palres illorum spirilales, ul ne pro pasloribus lupi ?] , \ rcperianlur quidam ex iis qui c.onfessiones hominum excipiunt. Ad ba3C iidem doclores, u l fide . \ , digui habili, non laicis dunlaxat ulililatcm praebe , bunf, veruin eliam monacbis. Apud bos enim pari . \ ' niodo qusedam iudigent correclione. . \ Caeierum nullus ila condignorum doctorum, , \ tardus sil ad sacerdolalcm gradum suscipiendiwn, quo sic plebi sermonem doctrinai imperliat, cx , inonilo magni pontificis; sed polius alacriler ad id fcralur, tanquam ad rera q u cx ordine ecclcsia slica; disciplinae fit. Nam licet humano respectu . videalur nunc nonnullam submissionera conlinere , \ $ saccrdotium, attamen non iia veriias habel; sed , irralionabilem penitusconsuetudincm secutus quis, * . bonorem pro dehonestamenlo ducit. Quis enim recte. senliens, non agnoscat excelsiorem sacrali ; coetusgradum?quod sicut pontifex sacerdote major , \ . cst, ita sacerdos diacono. Tamctsi prolodiaconus > , aliquis cxsislal, primus quidem diacononim est, \, ; al posterior postremo sacerdolum. Saccrdos una cum pontificc sedet : diaconus astat el minislrat. \ ^. \ Proinde qui dignus est diaconus, prompto animo . ad. presbyteralura accedet. Tribuit aulera majeslas mea hisce docloribus qui sacerdotes ordiuati fuerint, majorem anno- Q (51), . nam, nimirum siitgulis solidorum... Qui vero ad ]/ buc rccusaveriut excelsam sacerdotii suscipere , \ , dignilatem , et diaconi exslilerint, admiltant do , clrinas ministerium, modo scilicct idonci sint \ . in sermone ac virtute. Accipicnt porro isli di ctum supra solatium laboris sui, in stationibus \ . alque in ingressibus proprios gradus suaque loca \ . 01 rclincnles. Gselerum qui coopiandi sunt in docto , * res, per delccium promoveri debcnl, ut sincertim , \ doctrinse sermonem vitamque irreprehensam , . oblineant. Dum cnim dignus prancritur, indignus , \ provehitur, hoc conciliat him condemnalionem ei , qui praetulit indignum, dignum despexit, tum , , \ auiuae inlolerabile damnum iis quibus indignus doclor pneest. Dociorem quippe imperium mcum, D . , ut superius dicium cst, dignum nominat el decern i l , nempc cxleris praslanliorcm, non vero qui , \ , talis non est. , . " , \ Ut autem dignis abundemus, si inier laicos vel , \ \ roonacbos invenlus fuerii aliquis praeceploris do cirina vilaque inculpaia instructus, ut nihil ei desit , ad sacerdolium, vocetur ac promoveatur, quando , nimirum ecclesiasticis erit cammendatior. Et vero . \ nionacbi nihil interfuerit, nec de sede, ncc de \ . stalione, aut iniroitu. Caelerum forsan nonncmo
Cotelerii
(31) Ms., , et supra, . ttt sit aut , aut . Mox si dcmas iiumeros, facikerit lacunara complcre, cx iisqua;
nolffi.
dicta sunl paulo ante ad superiorem, ponendoniiriium , \ Y C I .
961
NOVELL/E CONSTITUTIONES.
962
' , dicet de iis qui jam clcro ascripti, nondura perfeeii \ , sunt in verbo et opere, quod contra divinos canones /. ; eliam nunc ab Ecclesia recipianlur. Vcrum consi dercl, quia quod a longo lempore fil, indeque inslar , consucludinis oblinuit, quamvis cilra rationcm sil, , \ ut nempe contrarium sacris canonibus, admittct , . ' correctioncin per opliniam dispensationem quai . cunclos a trislitia eximil. Neque vidcalur cecono mia a jure discrepare. Non enim quod a ratione . , alicnum est recipimus, aut ficri borlainur, quin , imo quod malc gerilur corrigi demandat mea majestas. Quia cupio, si non in aliis bonis, saliem , ' in boc maxime necessario, ulad pietalem spectanie, , Yobiscum consulere et operari ad boni coniple, mentum. . Insuper his, Nomocanonis totus libcr lcgalur \ coram sacrosancla synodo: atque e neglectis nunc (32) \ canonibus divinis, qui ad pietatem respiciunt, aut , - nonnibil ad stabilimcntum recli dogmatis tradunt , nobis, omni modo renovati, observenlur; reliqai \ , selecti offerantur imperio meo, ut una cum sanetitate veslra de iis facto examine, quod par esl , \ disponat. Cum aliis vero etiam ille ad monachos , . in vicis ac iriviis vagantes pertinens renovari debet 0- ac servari. \ . Ha2C non teinere et frustra scripsit imperium \ , meum ; neque ut dunlaxat in verbis iillerisque maneanl, sed n l perveniaut ad opus perfectum. . , Perfectum autem opus erit, quando quod perperam . fit admiltct emendalionem. Videtur porro impera , \ loriae meae potestaii, iiuo, quamvis audax sit oralio, , , cerlus omnino sum, quod Deus in boc proposito ,
Coielerii notae.
(32) Non solum dicttur Nomocanon, sed et Nomocanonum, testeBaisaraone raullis in locis. Unum producam ex codice Regio signaio 2372, quandoquidemLaline tantum exstat. ' , ail Theodorus ad canonera T r u l lanuca 2 : \ . ,
,
, ' , :6 , , ' ' ,^ \ , , , \ , \ * , \ * . Hoc est, canone 85 ctorum apostolorum, ei in prmenli canone expositum est, quinam libri Veteri* et Novi Teslamenii legi debeant. Quoniam autem vidi magnum hominem affercntem Nomocanonum quod potiios hubebai *an-
ctorum aposlolorum per Clementem cunones, dwersasque imperaloris Justiniani novellas in Legum repurgatione non receplas, moneo omnes qui iVomocanonum lecturi , ne antiquioribut Nomocanorum libris mentem adhibeant; sed id quod patriarcha Photio e$t elaboratum, et in qualuordecim titulos rfivisum, Ugant : Nomocanonum autem, quod in quinquaginta titulos redegit leges et canones, itemque reliqua Nomocanona, quibus Justiniani abrogatce nec in Basilicis receptcB, el alitv quadam leges e codice ac Digetlis desumpKc continentur. quceque videntur multiloquio locupletari (innume rabiles enim tales libros vidi apud mullos non aspernandos homines) nihil faciant, ut quiv $inl periculosioru el refugienda; sed ea perire sinant. Legilo
doctissimum Beveregium ad inenioraium Trullanum canonem. Inveni in alio ms. Kegio num 2198, . . Ubi libri impressi es hibcnt , dissenlienlibus exemplai ibus eiiam aliis; quod videre esl apud Allatiuin in Diairiba de Pseltis. Niconis Pandectes, ejusdt*m Regias bibliotheca3 ornamentum, cap. 8 : . , eic. (ex canone S. Basilii 84) cap. 57, el alibi, . Adde NilumDoxapai r i u m e x Allalio De Eccle*i(B Occidentulis et Orientalii consensione l i b . i , cap. 24, n. 1, c. 409.
963
ALEXII COMNENI.
964
excitalas esl, ac peragi mali correctionem compro- , ' , \ bavit; tantumque se propter nos nunc etiam demisit, utexbortetur nos pro ovili suo, cujus gra- , , \ , \ , tia incarnalus esl, carne passus, proprium sangui\ , nem fudit, ignominiosam pertulit morlem; ulqurf , ^ non exsurgeniibus ad bonum, sed in noslra segnitie , \ . pernianenlibus niinetur horreDda maxime. Ilaque nec majesias mea prorsus palielur proro gari adhuc ccclesiaslici status emendationem; sed iii eos qui poslhac impedimento futuri sunt quo- , minus corrigalur, canonica censura proferelur, . Nec suspicelur ullus, ex affectu loqui baec raeam . , majestaiem. Dei gratia, non fovet adversus quemquam inimicitiam, neminem odio prosequilur, , , , neminem condemnat; sed solummodo adversushoc indignatur iaciuus ; itec jstinet eversam videre * # . ecclesiaslicam ChrUlianamque dieciplinaip. , , \ vero bcalus es, sanclia&iinedomiDe roi, adbucque redderis beatior, si cum ajiis qua3 preclare , J>v , \ geasiati, baec eliam superiua scripta perfeceris, Yosque, Deo charissipii pomifices,pari modo beaii , \ , , , eriiis, si bac in parte unacam aanctisairao pairiareba et principe pa&toruw vestro uti deeei fuerius &\ , operali, eslrum officium firmiler ifl eleclioqibus. , adiraplentes, atque si haec omnia in veslrie proviQ- \ ciis instauraveritis. Non enim in magna urbe dun- . ' , taxat, verum cliam in cunctis Roinanae dilioni sub jeclis regionibus\ult ijpperiuni meum isla obiioere , ac babere v i m ; atque baoc scripluram exponit pro commimi lege el aanctio&e : non aliqyid oovi * circa ecclesiaelicas aacrasque rea introduceng; sed , \ a divinis apostolis ei sacrie Patribue deGnita, atque , : \ canonice decreia, per aegligentiam vero de$pecu, ^ , jamque fere oraoino ignoraia, reuovana alque * \ confirmans. , \ . Et noverint cuncti doincepa, quod quicunque \ , & amplius bisee coiurarium aliquid per provieciam ' sibi subjacentem, in eleclione aul ordinaiione aut alia consignalSone cujuslibet ecclesiaslici gra, du8, perpelraverit, ciira veniam censurse per saeros . \ canouee latae eubmiitetur. Oporiei prselerea ut . laude digni sacerdotes coliocenlur in Ticoruni (35), \ *
Cotelerii notee.
(35) Hoc est Ecclesiis parochialibtia. Quo in D dubie sacramenta et bapiismata peregi. Inlerrogaiio sensu Ecclesiam "^" caiholicaro " ^ " ei ' caibolicaa Ecclesias i 5 Marci Alexandrini: \ ! roulli noniinanl. Exeoipli graiia Leo iaiperalor / liovella 4, ei lndex Goarieus Ofiicioruin ecclesiaeii, corum. diciiur ab aoonymo illo Gra> . Captivi Latini et elii ad noslras accedunt caculo qui de locia Hieroaolyoiitanis acripsil, tUolicat ecclesias, et participes fieri posiulant dlvino , \ , ioanucs Anarum sacrumentoTum. Vide in eoaem jure Gruecugnosla Excidii The$salonicentis cap. 20. Atque bic Rotnano Medilaia Balsamonis p. 457, 477, ei nola corrigendus Balsamon Respoiisione ad interrogaiioad p. 457 bis male verli ecDem 45 Marci Alexandrioi. , inquii ageiis cle$iarum in genere; p. vero 477 memorari de Leone ioiperalore, ' ' - :. Oniuino aultm , , \ praeieriri non debet locus Germani CP. Juris ejus dem p. 235, in quo Ecclesiarum divisio ronlineiur, \ . Reciius enim scripli coin monasteria, ecclesias caibolicas, ei oraioria : K i v dices, , et , , \, quorura prius habet Lalina inierpreiaiio et jua . Interdum lamen ccclesiai caibolicae Orienule; posteriua vero reiinetur in sckolio ad vocantur ecclesia palriarchales, melropolitica, lilulum 6, secl. 2. Epitooies canones HaxmeiKqm- episcopales el cbaledrales. Qua de re ad observalianae : UefinivU m 4. el 15 novella, non lantum in tioneDieximii hominis Henrici Valesii in Hi$L EccL catholicis ccclesiis, ted et in oratorm uedtbus haud Tbeodori Lecioris lib. de ecclesia patriarchali, n t l ] : , !
965 NOVELL.fi C0NST1TUTI0NES. 566 , - caibolicw ecclesiis, qtio ipsi adliuc sacerdotes
. [f. ], ;. * * , ; , $ * ., * \ . \ , " . , , \ , * , \ (34) . 4 , , . (35) , , . , , , \ , . , (36), [f. * ] \ #, \ populura illumincnt, cunetisque iradant orlhodoxum praeconinm. Ac forte inilio non su ppetent vobis ejusmodi boniinee. Verum cnra supra modum adbibiu, eito conelilnetis homines digno* qui aliis bonum eonmniiieent, elacidentque orthodoxam praedicalionem. Considerandura enim, quam ob causam apoetoli orbem percurrerint; propter nibil aliud certe, quam ut oirniem populum participem faccrent reclae doctriiue. Qtiare debent pontifices, qui eorum bonorem eiceperunt, tn sua quisque regione idetn facere. Si qutdem non ad conlumeliam vcrgit pontificis, quin imo ad maximum honorem, quando in pauperia tagurium intraverit, res ejus fuerit scrutatus, eum adduxerit ad pietatem. Nam evadit hujusmodi ponlifcx iroitator discipuiorum Cbrisli, Christique ipsiue; necnon in his precipue complcl pontificine digniialis muntra. Sed et canonicum propterea assignaium est ponliflcibus, ut peragranlesac docenlee, ex illo nutrianlur. Gognoscat ergo omnis ponlifex quod laborie gratia hanc spiritualem susccperit dignilatem,debeatque siceam implere, qucmadmodum beaii 11 If Palres, ipsique divini apotoli, dura viverent, fecerimt. Nam t i bene aitenderitis, pontifiees, et cogiiaverilis, propler iransgressionem unius mandati quod iransgressi sunt formati primo bonines, 1109 una cum iis traditos esse raorii et corruplioni, ac
Colelerii nolco.
dicta a Theodoro, a Nieephoro C (55| Theodorus Balsamon Ad Nomocan. tit. 1 cap. 34; Mauba?us Btaslares l i l l . X, cap. 28; Jus GracoCallislo, adjicio teslinionium aucioris Yii S. Nili Romanum . i , p. 7, 120, 121, 125,236, 269, 270, junioris, p. 72 ; 284, 590 et 391. In tantum, verba inspicis Ago ', bardi lib. degrandine, cap. 15, malum istud jam , \ , - adolevity in pleri$qne tocii tint homines mi$errimi qui dicant se non equidem nosse iwmittere lempesla , ; \ tes, sed nosse tamen defendere tempeslate habila. \ tores loc% His habent staiutum quanium de frugibus , \ , $uts donent, el appellant hoc canonicum, Multi vero *unt qui $ponte $acerdoiibu$ dedmam nunquam dcn , lloc esl: Per id tempus cum Rossanumma9 %
gno lerras motu quassatum esset, post piurium dierum nocliumque pluvialem inundatioHem, cumquesuperior pan commota una cum adibus el oraloriis collapsa euet in inferwreni, domosque et eccletias obruis&et, nec quidquam esset reventa. prceter golam catholicam eccleiiam, et nomen saucias Irenes, admirandum erat et horribile spectantibus, id quod conligerat. l p.
nant, viduis et orphanis calerisque iudigentibus eleemotynat non tribuunl; quce iUis frequenter prwdicanlur, crebro leguntur, submde ad hwc exhoriantur, et nonacquiescunl. Canonicum autem auem (U quod) dicunt, suis defensoribu*, quibus se defendi credunt tempestate, nullo prtedicante, nullo admonente, vel exhortante, sponte persolvunl, diaboto inliciente,
K
Alque circa canonem, canonica, canonica iributa, 73 ea ecclesia, Magnae Ecclesiae nouiiue donalur. Pag. vero 123 scribitur. ^ etc., preiermiito wulla, scieos apud acientea. . Da EcclesicB calholicm casiri scu oppidL (56) Adain; Adam Inieiligilur quippe ecclcsia calbedralis seu episcoet Eva ; angeli; , paiis Kussaoeiiais, Deiparae appeliatioaeai gerens : apud Glemeniera AlexaRdrinom ; et p . 4 , 73,115. Vide eiiam Tbeopbauis Qkronogra diabolua et Adam, Jovio apud PbouuM phiam, p, 314 B, 563 B. codice 222 extrerao. Denique nisi me roea f-dlil (34) Ex eleganti Constantini impcratorie descri- opinio, diabolus, Germauo palriarcha: oral. in Dominici corporis sepulturam, plione, Orau ad sanclonioj WBUinj, c a p . i l : quaeexstai iu Auciario 1 GorabefisiaAO, p. 1481 A, , quamvis voeem nibiii statuaiinare (aut fortan ) conetur vir doctus. Quo de ullimo adi Origenem (ita lego) , In Joannem, edit. GraiCo-Lat. p. 16, 17, 318 A ; . Qiue esl lex qucedam ca$ta, omniurn bonoliieronyuittiu epiai. 59, cap.5 ; Alcuini Confessiorum maxime oplabiLe, tpei taHCiUaUsque magittra, nein fidei, parieui, cap. 58, et Frontonem Dwca?m immorlalitatis sincera promisstQ. ScUicei pieias seu ad librum iv Basilii advenus Eunomium, cutn ia^ religio nos docel spem in Deo coliocare, c l ?aucic terprelibas Job xi ,14. Tivere.
968 967 A L E X I I COMNENI n i i i per factam in carne dispensationcra seu per et ircarnationem Servatoris nostri Jesu Gbristi con- * , secuti essemus redemptioncni peccatorum nostro- \ , rum ct resurreciionera, cunctos simul fuissc peri- luros; pralerea ideo necesse fuisseipsum Dominum, bene placiio Patris el cooperalione Spirilus sancti incarnari, geslare carnem, carnc pali et mori, ut \ \ \ , liberaretnos ab iuteritu ad quem fueramus daronali. . Si b?ec, inquam, agnoverilis , necnon in cujtis , modi malum compellatur pontifcx qui reclam prae dicationem nou transfundil in gregem sibi subje- * , ciurn, nunquara laborem censebit quisquam ve , sirum, ipse per se lolam sub se positam rcgionem * / peragrare frequentius, et puram in Deum fidem \ sanclamque vitam docere : sed labor ille pollus , ' ipsi ccnsebilur requies, ut qui animae suae suoque , \ populo quietem oonciliet. Nam oificio satisfacit, . siquidem penitus rationem redditurus est in tre- , mendo judicii die pro rationali ovili suo. * . Quid vero qui forlc pontifex noluerit bujusce rei curam gercre, cxcogiiabit, aut quam excusa- , tioncm babebit, ut rem protrahat el differai? An iterum aliaro fieri exspeclabil Filii Ycrbique Dei ; incarnalionem ? IIoc neque in cogilationem hominis ; ascendel : scd vcniet omnino verus Christus et * * Deus noster, redditurus unicuique secundumopera . sua. Itaque non admittit moram neque procrasli . nalionem prasens causa. XVII. . Alexii Comneni decrelum in causa Eustralii epucopi Nicani. . ,', id ett 1117. (Exstat io codice Bodleiano 205.) XVIII. Imp. Alexii Comneni Decreta duo de potsessionibu* monasteni Dochiarii. (Auno 1118. Inediia. Yide Zacb. a Lingentb. in suis Prolegomenis, p. xix.) XIX. imp. Alexii Comneni novelice conslitutiones : 1. de exemptione montis Atho patriarcha; 2. De immunitate moniis Atho; 5. de emendatione moimclwrum in monle Atho sedilionem excitanlium ; 4. de monachis montis Atho Cpolim proficiscentibns; 5. de dignitale moniis Ailio; b*. de ordinatione hieromonnchomm et hierodiaconorum tn tnonte Atlw ; 7 . de monasterio Latinorumin monte Alho ; 8. de eodemmonasterio. (Vide ibid.) XX. < , .
De chartulario, ct quod pra>ferendi sint in electionibus qui digniiunt. Ecclesiaslici dccoris curam majestas roea gercns, et cum in omni civili staiu bonum ordinem requirens, tum in hoc sludiosius incumbens, ut is magis etiam sacris in rebus observelur; privilegia cuique graduum ecclesiasticorum jam olim tribuia, euroque stalum qui hactenus in eis viguit, etiain deinceps immulabilem subsislere ac permanere cupit, et xquum censet, sanctissime domine, velut a l o l annis acceptum, ei longo jam spalio lemporis observalum, et pcrpctuis ab uno tempore i n
, \ , \ , , \ \ , , \ -
9C9
NOVELLiE CONSTlTUTiONES.
970
, \ ' 6 aliud progressionibus huc usqae citra mulaiionem ; - praeclare conflrmalum ac slabilitum. . Quia vero nunc majesias mea didicit, quosdam , ; - poulificcs, ambilione quadam iinpulsos, chartularii dignilatem deprimcre vclle, perquc canones in , medinm produclo conlenderc, non illi sessionem , supra poniificcs coropeterc, quolies eis alicujus , negolii causa conveniendam sii, et una considen duni iu senatu, ante accessum ad sanctilalcm tuam, minime fcrcndum majeslali mcai visum esl, ut , ivs lanio jam lcmpore probata, el a supcrioribus , patriarchis ac ponliiicibus aliis, atque illis ipsis \ , \ * adco qui jare non justa de causa rixanlur, diuturno silentio recepta, nunc urgenlo nulla ralionc abo, lealur, et quasi neglcclum aliquid convcllalur. . Quaproplcr quiddam raiioni valde conscniancum \ . et aequum slatuit. Quippe si adhuc por.liflces i m \ mola non movcre vclient, nec quae placuere supe, , rioris mcmoriae Patrihus et ips smei longo silenlio \ palicntiaquc ad bodicrnum usquc diem compro^ \ bala fucrunl, cx inconstantia vclul oppugnare, , , \ , recte facercnl, ct babcndsc ipsis gralia3 quod, abje . cto puguandi sludio, pacem potius amplexi essent. At vero ei quidam adhuc verba canonis usurpan ( ^ les (quando a sentenlia longe absunl) libidinem ) , suam prolare Viiunlur, ordiiirmquc nequiter iu , confusionem inordinatam comniutant : canonis $ - quidcm majcstas mea contextum interprctari ac \ , ^ - Q declarare miltit, perceptu el intellcctu facillimum iis qui sublllilate gnrrt irfibuli, mentcnique canonis . , attingnnt : verum hoc in pontificibus reprehendil, , quod cum canoncm nossent, cjusqne verba pcrac ctiralc lencrent, suam ipsorum conscicntiam prae , L T raliotiom conculcarint, cl rejici canonem passi ^ \ sint, ac inferiorem sessionem snb memoriae supe; ; rioris charlulariis amplcxi fucrint. Idcoqne pro \ sacrorum canonnm contemptu ti.crcedcm hanc cis [majestas mca] iribuil, ut stias ad ccclesias abigant u r ; ecclesiastici canonis etam hac in parte vesti , ), ; giis insistens, el adversus canonum contemptores, ipsos canones sacros in subsidium producens. Nec . enim ponliflces i i qui occidentalibus ecclcsis praasunt, et a multo jam temporc fidei suae creditoruni , \
;
) D ' ; , \ , . . \ \ ! , \, \ , . " \ / \ , PiTiiOL. G R . C X X M I .
ovilium curam nullam gessere, nec (uti convenicbat) iis prefuerunt, dicere polerunt, rabiem hoslilem, quoe per oricntcm grassata fuil, ad ipsos perligisse, atque hoc modo sibi ovium ratione p r diiarum inspcciioncm adcinpiain essc. E l boc quidero in buuc moduin a rr.ajeslate mea dispositum evenlus eis judicium rclinqitit. Quia vcro et illud ad aures cjus relalum est, quosd.tm scilicet Ecclesiac proceres exiniios praeteri r i , cum elcctioncs fiunt, cisque praiierri nonnullos, lam aelate quam conditione vilaB melioris i n feriores, qnique non magnos pro Ecclesia labores sustimierunt, ne illa quidem res sacra pontificum synodo nobis digna visaesl. Quapropicr omnibus rcligiose paritcr ct iinpcriali cuin aucioritaie man, 31
971
ALEXIt COMNENI
972
dat, ne ludanl in niioimc ludicris, ncc affeclui d i - , \ , ( , \inis in rebus indulgcant. Nam ubi anima vcrsalur ,;) in pcriculo, cujus quacso rci polior babenda cura , csl? Illos aulem praeferant aliis, el bonore suffra, ; -giorum dignenlur, quos inculpaia vila p r t e r do, ^ ctrinam, ornat: aut in quibus si doctrina forle >.\ \ vacillet, longi lemporis usua, et mulli pro Ecclesia . ; iaborcs cxanilali, quod deest, sopplent. Sic enim , \ ; suffragiis suis reclc roodcrabunlur, ct a Deo in suse . nnimse r.ondemnationem sentcnlias dixisse non argucnlur. XXI. Imp. AlexiiComneni novella constitulio de ephcopatu (Non cxstat [57].) Soterinpoleos.
xx :i.
Acta cnjusdam sijnoJi Constantinopoli congregatie $ut> Alexio Comneno, < uttollerelur o/fendicttlum. t Eptstola Leone, Chalcedonemi melropolita, scripta ad Nicolaum episcopum Adrian. poleo$,
y
(Kx cod. Coislin. XXXVI, qui fuit olim calechuraeiiorum hurip S. Alhaoasii, in moole Atbo, ul in fine siribllur .
' 116 .MONTFAUCO.X, Bibl, Coislin., . 102.)
Vccrctum cditum circa unionem synodi cum Leone Chalcedonenu, ct circa piam sententiam de adora tione sanclurum imaginum, ab optimo el sanclo \ imperatore tiottro domino Alexio Comneno, qui per ^Dei gratiam pietate conspicuus fuit. ' , * , . /Roscrlplum aJ Nicoiaum Adrianopolilanum inissum a Lcone, qui diciiur melropoliia Cbaleedonis, practer alios in quorum manus venit, delalum csl eiiam ad poteniem c l sanclum imperalorem noslrum. Et poslquam lecium fuissel, deprcbensum eat multa babere circa sanctarum imaginum adoralioncm, sauctorum Palrum doclrinae conlraria. Qua 4e re oborla dispolalione, serenilas ejus cuin non paterciur cos qui id rcperisscnt ct lcgissent in offendiculum cadere, et a rccla sentcntia averti, jussit congregari scnatum, sancuim cpiscopalcni rdinem, et monacborum coetum, adcsseque auclorem rescripti, sicque sedari coiUroversiain. Ad buuc modum congregatis ex senatu, protosebasio cl itiagoo domcslico, scbaslo et prolostratore domno Micbaelc Duca, scbasto el magiio duce domno Joanne Duca, sebaslo donino Georgio Palasologo, sebasto donino Joanne Taronila, aebastoci logolbeta domno Micbaclc, sebaslo doinno Gonslanlino Hauiacc, Marino sebaslo Ncapolilano, Gonslanlino Umberlo scbasio, Manuelc Pbilocalo piolonobiiissimo qui eral supei caniculum acu airanicnlarium, Micbaelc nobilissiino inystico ei eparcbo, Andronico protonobilissimo cl logolhela dromi sivc cursus Scleri, Isaaciu protonobilissimo Goiilostephano , Stcpbaiio protonobiligsimo frairc ejus, Georgio prolontibilissimo PalaoIogo, Barda nobilissiiuo Icanati), Micbaclc nobilissimo Dalma(Ciio, Joanne Taronila protocurupalala ct supcr S u p j i l i c a l i o n i b u s , Micbacle Dary prolocuropalala, ' ; , ; * ; , \ ; . ; ;. \ , ; ; \
c
; ; , , , \ , , . , ^ \ , \ ; , , , , \ , , , n
, \ \ , , '* , , ,
(37) Laudatur :id Disposi. ibronor. in Coll. can. cd. Rballi, , . 49>, noi.
973
NOVELL/B CONSTITXJTIONES.
974
, ; , Conslanlino Calucalonc protocuropalala, Nicolao Mermcntolo protoprocdro senalus ct magno drun , gario vigtli, Bomano curopalala Palicologi lilio, ;, , Joanne Synadcno curopalata, Conslaniino curopa ), lala c* niagno beucriarcba Auliochi, Euihymio curopalala ei judice, Micbacle curopalala Scleri, ; , ' Gonatanlino curopalata Jashae, Constanlino curopalala Choerosphaceli, Talicio proioproedro, et , 'magno primicerio vcsliarilarum inlerioruin... filio , '- Tarch.niota?, Tbeodoro Smyrnseo proloproedro el consule pbilosophorum, Georgio proioproedro Man, , gane, Georgio proloprocdro Basilaco, Gonslanlino , protoproedro Opi, Niccla proloproedro Castamo , nilae, Joanne proedro et grammalico, Basilio proe, \ dro Mairi, Michaele Autoriano proedro el judice . . . . Hippodromi, Gregorio proedro Aristeni, Georgio , procdro Pyrrbi, Michaele proedro el primilerio , vestiariiarum exteriorum AiUiocbi, Eustalbio Ga , mylze proedro clcbartulario slabuli, Basilio reclore , el Papia Blacbernarum, Joanne scutariale rectore, ", Tlieodoro rcclore Pepagomeni, Lcone vcstarcho et , , grammalico, Micbaele opbeoniacbo veslarcbo. ^, , ', ^ , '. ', \ , ' , * , ' , \ , . '. Ex catalogo archiepiscopali religiosissimoruro , ; mctropolitarum, Cosma Gxsarex Gappadoci , -, lolbrono sive primale, Gonslanlino Nicomediaj, , , Joanne Sides, Gonstaiuiuo Tyanorum, Mcephoro ;, , - ^ Gangrx, Thcodulo Thcssalonicae, Joannc Claudio, , polis, Gregorio Neocaesareae, Micbaele Laodicea?, ;, , , Eusiaihio iconii, Niceta Synadorum, Sergio Coriiitbi, Niceta Alhenarum, Ptetro Palrarum, Basilio , , , Larissa;, Niceta Milyleiue, Basilio Euchailarum, M i ;, , chaele Pompeiopolis, Michacle Êni, Nicolao Cor, , , cyra, archiepiscopo primate Gypri iusuto, et ali s , archtcpiscopis subdilis Ihrono sanctissimi ct occu , mcnici patriarcbse, Loone Bizyes, Joaiine Cara \ bizyes, Tbeodoro Chcrsonis, et episcopis qui sunt , , sub tbronoarchiepiscopi Gyprii; ct ab ecclcsiaslb a , , pleniludine seu ordinc, Nicephoro diacono, olim cbarlophylace, Petro diacono et cbarlophylac*;, \ , - Nicela diacuno et referendario, Basilio diacono ot a commentariis, Eustalhio diacono el doclorc. , , \ p, \ D Joanne Metaxa, Euphemiano primiccrio palriar^, cbalium nolariorum, Theophane, Nicela, Nicc, , pboro, Lcone c l Niceta pairiarcbalibus noiariis. , , , , \ . , , , ; , ; , ' Ex inonaslico coclu, Joanne monacbo cl cathc gumcno monaslcrii Siudii, sanclissimo Athamsi begumcno monaslcrii sancli Diomedis, Jo: <>n< cathcgumeno monaslerii Polyclei qui est super Caniculum, Georgio catbegumeno monastcrii Ac.".talepti sivc Incomprebensibilis Salvaloris quod csi in Gamari, Joannc caihcgumeno monaslcrii Tropavi geslanlis Manganorum, calbcgumeno monastcrii
975
ALEXH COMNENl
(JEcoprotcri, calbegumeno monaslerii Sancti La- , , , zari, Simeone incluso monasterii Domini Pbilolbci, Cyrillo cathegumeno monasterii Sanclorum Marty- rum Probi, Taracbi, et Andronici, cathegumeno , , 'monasterii Prasiaiii, Joannicio calheguraeno rao, , nasterii Hodegorum, calbegumeno roonasterii Sancli Mocii, Luca calbegumeno monasterii Sancli Pboeae, calbegumeno monaslerii Plerygii, cathogu- , ' , * meno raonaslcrii AllaliaUe; aliaque monacborum , rnulliludine niagna ex diversis monasleriis. ', . . His ilaque omnibus congregalis in magno I r i , clinio Blacheniarum raccns exstruclo, et adsuntibus coram potente et sancto imperalore nostro, ^ \ , assidentibus ipsi solis felicissimo Sebaslocratore et sanctissimis pairiarcbis domno Nicolao Conslanti- \ nopolilano, ct domno Symeone Hierosolymilano : sercnissima el pacis studiosissima ejus majestas, , \ * cum rem Deo placiiam et vere regiam praisiiluissei, ipsam ad effectum eduxil. Nam priusquara res qua? , agebalur producereiur i n mediura, com vellcl i m - \ . peralor omnium aninios tranquille el pacificc se , habere, et ei quod vesligiuin malignilaiis aul bumaui sensus el voluntalis in cujuepiam corde la- , ^ , terei, id vellet pcnitus abolere, et postea ad qua> . lionis examen venire, siatim surrexit bumili more , \ lolum cceluua respiciens, bilari aspeclu, corde con- \ iriio ct ab orani affectu libcro, rogantis simul et iiorlanlia roodo baec omnibus audientibus loculus G \ csl: , * < Domini el Paircs mei, c l cx senaiu quotquoi \ \ erudiliores estis, egoquidem, u l probe nosiis, jam ,, " ; \ % pridem bellicis, popularibus el communibus cu~ c ; \ ris delentus, el ad communes iuimicos propul \ , sandos seraper prompius, nunc auiem insianlc leoipore ad mililarem expedilionera paratus, ila c , ui milli alleri negolio vacare possim ; volebam luiu propler gravissiojas rerum publicarum solt , * licitudines, ut dicium esl, luin quod bujus quae * slionis suiulio facilis expeditaque s i l , vobis solis , , suuunis saccrdolibus, ulpole qui perDei graliam in divinis sapicnles sitis, illius exauicn et solu- I) c , tionem coiumiilcre. Siquidem res oinni prorsus c , dillicullale vacau eiiaiusi Chalcedonensis arcbi . 'cpiscopi epislola non modicam apud simpliciores < -. , dubilationcra exciiaveril. A l subinde mecum rec putans, quanlum c l quale bonura sit vera, or . Ibodoxa ei immaculala Odcs nosira, c l cujusmodi lucrum sit cam cuslodirc eique patrocinari ; t , cum cam ab uiero malris incae niihi fecerim gaudium, decorem, gloriam, fulcimcntum elinexj * pugiiabilein conlra visibiles el invisibiles ini - , , , micos armaturam ; uec paliar quidpiam parvi c , aut magni in decretis Patrum noslrorum mulari, t \ aul in corura doctrina aliquid alienum inscri vcl cam pcrpcram cxplicari aut a Cbristianorum ,
97
NOYELLiK CONSTITUTIONES.
978
.* , - quolibet . el contrariain doctrinam vcl , - pradicationcm oranino suscipi: cactcra omnia t pcnilus oblilus sum,eaque pncsenli negoiio post * - c ponenda du*i, toiamque meain sollicitudincin , - c in hujus quseslionis disquisitionem converti, eo , - c animo ut vobiscum laboris ac praemii consors , - sim. Prae omnibus aulem rogo deponatis irain, \ invidiam, odium scu vems seu rccens, c l malit ^ \ - liam oronem procul anirajg vcstris abigalis ; non , , < liligiose aut conteutiose, sed ralionabiliier el bu \ , 0 inaniter, non cam personarum acceplione vcl vana exisiimalione aul aiioquopiain vano affectu, \ \ sed cum omni mansueludine et bilarilatc, cum c , , senlenlia libera uulli aflectui obnoxia, cum pace et consensu rei disquisilionem faciatis, Dci , limorem prae oculis babeotes, ipsumque Deuin in , \ conspeclu vestro stanlem aspicialis. Sed nc ami , \ citiam bumanam YeriUli anteponainus, neve , ob huniamun affcclum veritalem despiciamus, , aut operiamus aut praetermillamus. Non etiim . ' de pecuniis aut possessionibus, aul quapiam re , rum inferiorum et corruplibilium quaeslio est, % fraires, scd de fide et oribodoxa doclrina nobis , > . solHcitudo est; quibus immolis et inconcussis c \ , apud nos per Dei gratiam manentibus, lucrtim \ , , * sane incoiuparabile el ineffabilis utililas a d e r i l ; \ conlra vero excidentibus vel in quopiam muta lis, inlolerabile inenarrabileque periculum sc< * , quelur. i , t Q t \ . H;cc cum sanclus iuiperalor nosler paterno bor lalorioque more prasfalus esset, stalim oninis ~\ , ; coeunlium coetus, ejus commonitionibus boria tionibusque compunclus, iisque acquiesccns, gra : tiasque ageos Deo el roajestali ejus, promisit sc ', \ libcro omnisque accepiionis experte animo sen , lenliaquc hujus negotii examen faclurum, el quasi \ Deo vidente quxstionis discussioncm peracturum , CKSC. Ad hac gralias agens sanclus imperator . \ noslcr, conversus iterum ad sanctissimos palriar , chas e.l ad prscsenlem sacratissimamque synodum : c Et boc, inquil, postulo, domiui mci, ut piius c , c Dcuro precemur pro pracsenlis negolii solulione, , * , D \ * , , ; . > \ . \ , \ \ , < \ , , ' * [], , \ < deindeque disquisitionein incipiamus, poslquam c precibus vcslris nos coniirmaverimus. Id vcro faclum est. El poslquam sanclissirous et oecumcnicus patriarcba consuclam oralioncm absolverat, statim Cbaleedonensis prsesul accersitus esl; *'psumque in mcdio slanlein hilari mansuetoque intuitu sanctus imperalor sic alloquilur : Rogo t te, domine Leo, liinorem Dci in mcnie ponas; c l si tibi conscius s i i , te ob humanum affectum aul conlenlionem quamdam aut intempesiivam occasionem bujusmodi libcllum edidisse, no velis inutiliter el frustra insislere, neu qua?ras usquc ad (Inem manere in proposilo et scriplo luo, quod omncs sciunt socus quam oporlot babcrc, ct scnlcniiam divina: doetrinai oppo-
979
ALEXIl COMNENI
9*0
c iiiam vmdicare. 1J cninrneque prudentis nequc , c < Gbrisliani viri proprium esl. > His audilis ille . poJlicilus cst se cum omni liberlate el animo sin . > " , >. ccro causam suam defeusurum esse, et repudiaiu /lim quidquid divinac Palrum doctrinse rcpugnare videretur. HUJC cum ille promisisset, polens el , sanctnsimperator noster precepit, utEucbaitarum metropolila, ct memoratus Ghalccdoitensis praesul . /, 6 gese mutuo reconciliarent, omnemque injuriae ^ memoriam prorsus ab aninio abjicerent : quod , cum fecissent ainbo sibiquc muluo condonassenl, * *ese fralcrne invicem amplexali sunt. Imo eliam , t-um nliqnus cpiscoporum coetus optimo proposilo vcniam ipsi dedissct, ila coeplum est negotium. . Lecium esl enim cx synodico sepiimx synodr, qr.od in Dominica Orlbodoxiai cx ambone legi . solebal, dictum illud in quo de san< tarum imagi- . ' num adoralioncagilur, omnibusqui, uldiclum esl, congregati sunt audienlibu8, cuius ba>c verba ** sunt: &, , , Omni cuni diligcntia et soiliciludine deiinilum t csi, pcrinde atque figuram bonorandoc crucis ita consecrari dcbcre venerandas imagines, sivc cx , \ coloribus, sive ex calculisaut lapillis, sive ex alia quapiara materia aplc disposita in sanctis Dei , ecclesiis, in sacris vasis et vcslibus, pariefibus el , \ , tabulis, domibus el viis: ncmpe imaginem Dotnini Dci et Salvatoris noslri Jesu Gbrisli, immaculaUe ^ , \ Dominae noslrae ei sauctae Peiparae, venerabiliuni ~ ~ , , angelorum, ct omniiini sanctorum virorum (quanlo (> ' enim magis per cxpressam imaginem conspiciun- , tur, tanlo magis rarum spcclalores cxcitantur ad prototyporum nicmoriam el desiderium), ipsisque \ ), \ amplexum et adorationis honorein tribui dcbcre; \ , non quidcm lalriam illam veram qua3 secundum fidem noslram soli divinae nalurae compelit, scd , ' qualis debelur liguroe veneraftdae ac vivificx crucis, \ , , sanclis Evangeliis, reliquisque sacris deposilis; ac tbymiamala luminaque in earum bonorem adhi- \ , benda esse, quemadmodum et antiquis pio usu . * nssuetom crat. Nam imaginis bonor ad proloiypum transil; et qui iniaginem adoral, in ipsa depicli personam adorat. Palam aulem est id antecesso- D . ribtis nostris declaralum, pradicaturn el cognitum , fuisse, nimirum per imagines ei in imaginibus ve , ritalem honorari el adorari. > &~ His porro leciis sanctus imperalor omncs siiriul , , inlerrogavit, nuni omnes ita seulircnt, el an quis . piam in aliquo dubilaret. Responderunt oinnee , na voce, se ita senlire, ila pradicare. lmperaior . , c , \ero, postquam dixisset, c Gloria sanclo Deo, > rursum inlerrogavit, Rclalivene an latria cultu dicilis adorandam csse imaginem Domini ct I>ei ; > * el Salvatoris noslri Jesu Gbrisli ? > Dixerunl omnes, , < Relaiive adoramus ipsam, ul imaginem Domini * el Dei ct Salvatoris no&tri Jcsu Cbrisli; iis vcro , , qui non sic adoraiu, anMlvna Tum impcrator
R
981
NOVELL.E CONSTITUTIONRS.
9^2
- ex animi afletlu slc vociferaius csl c lis qui noti iia senliunt, analhcma. > IlCrum intcrrogavil ini, , , perator: lmagincs quas cssc dicilis? an malcriam ; ; ; iiuaginuni, an similiiudincs in ea reprsB.sentalas? ; , Dixcruntquc omnes : c Simiiiladinos in malcria c , repra3senlalas. > Denuo inlcrrogavit: Polesmc similitudo Clirisli quae in maleria coiispicilur, ; lalriai cullu adorari? > RespoiideruiU : Nequa\ . quam. Dixil impcralor : c Sic se res habet, ut , . dixislis. > Ait aulem Claudiopolis episcopus : , c Quidam dicunt sanctas imagiues non participarc ;. gralice divina. D x i l imperator cum omnibus : * t * < Analhema ei qui ila dixerit; nam saneUc ima , gines graliae divinse parlicipant, sed eamdeni na . t (uram non habent quam prolotypi. > Ad ba?c , . c *0 Claudiopolitanus cpiscopus subdidit se quoqnc ita senlire. Tuni impcralor : \ Quisquis sanclis aicu ; ; , menicisque septem synodis in rc quapiam conlra , dixerit, eisve quidquam dogmaiis addiderit aut ; ;, dempseril, aul allquod cx carum decrelis prave . > \ , , imerprelalus fuerit vel abjecerit, anathema. Dixerunti]tie omnes, Analbcma. Rursum inlcrro, ; gavit: < Quae in materia dcpingitur imago Cbrisii, &; c , naturane ejus esl? Responderunt omnes : Nc , * quaquam; nalura qnippe divina incircumscripu \ , . t ; , esl. Dixil imperator: < lia verese res babet; > illudque addidit: c Ego sane dico scnlioquc syno ; \ , dica dogmaia el decrela non sibi inviccm advcr . sari. Q:iid videlur vobis? > Dixerunl otnnes, ea luni ' IJ - C ^ u l u o tum secum ipsa consonlire. Dixit inrpcs , l ) i
. " . , . ' .
, ; , , , , , ; , , ^, , , & camus Christum verum Deum nostrijin c l sancios \ , ; , ejus, vcrbis, scriplis, cogitalionibus, sacrificiis, , , , , lcmplis, iinagiiiibus bonorantes; illum quidem ut \ Deum ac Dorainum adorante9 cl prsedicanles, illos , vero proplcr communem Dominum c l u l germanos cjus famulos bonorantes, et relativc ipsis adora, \ lionem cxbibenlcs. , Ilis pcrlectis, impcrator, collecto duorum capi , tum quae lecta lucrar.t scnsu, d i x i l : Si aposloli u l i!ocuerunt, propbela? ut viderunl, doclorcs , ul commonslrarunt, Cbrislus ul pra-mia largitus c , , c cst, el Cielcra, sic nobis senlicinlum esse Iradit t , synodicuni ct.non alio modo, palani ost ex ejus -. , < iradilionc nos qnidcm, sanclos ul Ghrisli fauiu , ;
:
ralor: c Quce cx ambonc predicala leclaque sunt, uiiiim ct idem pnr.dicanl, nec in quopiain sibi routuo advcrsanlur. Rcspondcrunt orones : t - lia sebabel. Tum iinperalor gratias egit bis vcrbis : c Gralia sancto Dco qui ita providii, omnes censentimus. > Posl haec lectum esl capul aliud cx synodico secundo commerooralionis et graliarum aclionis, quod ex ambone, utdiximus, legi solebai. t PropheUe ut viderunt, apostoli docucrun'., Ecclesia ut accepit, doctores ut docuerunt, orbis utuna conscnsil, gralia u l effulsit, veritas m dcmonslrata est, inendacium ut expulsum est, aapientia u l Gdentcr locuta esi, Cbristus u l pramia distribuit ; sic senlimus, sic loquimur, s c pranli-
S83
A L E X U C O M N E N I N O V E L L J E CONSTITUTIONES.
984
los propler Chrislum ct eorum erga ipsum famulatum, Cbristum vero ut Deum ae Dominum 4 adorare propter ipsum videlicet, non propter < alium ; iia ui sanctorum imagines adoremus rec lative propler ipsos, ipsos autem propier eorum erga coromunem Dominum famulalum. Quae autera ad Christum spectat adoraiio, latria est. Nam qui ipsum adoral, una Palrem et Spiritum < sanclum adorat. Quae aulem ejus imaginera re< spicil, ea ipsa esl. Quid enim velat? Qaoruni enim virlus una et gloria una, corum ulique unus c esl cullus e i una adoraiio. Sed haec tamcn est relaliva sive homoitymica, u l ait sanclus confessor < Theodorus Sludila in sua ad Albanasium epi stola. > His dictis impcralor interrogavil : Annon vobis omnibus ita vidclur esse, ut nos diximua? c Ila, dixerunl onines, acsectis senlientibusanaihema. > Ilerum imperalor : c Gloria sanclo Deo, qui servavit nos in concordia ei pace, nec in re quapiara dtssentientes aut rcpugnanles sanclis Palribus nostris. His de rebus omnes gratias agentes, gloriam Deo relulerunt, ei consuetam imperaloti benediclionem dederunt. Post liacc imperalor, \erso ad D. Leonem archiepiscopum Chalcedonensem sermone percontatus est cuni, num reciperet sanctum Tbeodorum Sluditam, ac numelipse iis quse lecla fuerant consenliret, necnon interrogalionibos el responsionibus omnium
c ,
ipsa die prolalis acquiesceret, in iiaque maneret. Respondil ille se sanctum Tbeodorum ut communero magistrum lolo spiritu admilterc, ac lectionem, interrogationes, rcsponsiooesquc omnium consensu datas se etiam amplccli, in iisque manere. Haec etiam adjccit : < Qusecumque TOS in libello meo repudiatis, et ego repudio; et quaeeumque admillitis, admilto. Haec cum dixisset Leo Chalcedonengis, quia nonnulla in epislola ejus, iis quae in ambone ex synodicis lecta fuerant necnoa aliis quse superius enarrata sunt, repugnare ac cuir. doctrina divinorum Palrum non conseniire dcprehensa sunl, decretura esi hxc pro repudiaiis babenda esse, quemadmodum et eura qui bis adhaserit. Circa memoralasautem inierrogaliones, responsiones et deGniliones imperator ^ \ , 6 ? omnibus audienlibus vociferalur: c Si quis circa \ , deGnita i n quopiam dubitaverit, slans in niedio . \ dubitationem proponat. Neraoque reperlus est \ qui dubitaret, aut deGnilorum cuipiam contradi* , ceret, sed omnes a primia usque ad novissimos \ supradiclis definitionibusconseiuire comperti sunt. ; .
' , ' c ; ' , t . ** ;. II . ; 2 \ , \ . & , ; ' , \ ; t , , . c , \ , ; . , , \ . , * , , & , \ \ \ ^, C . ; , [/. ] \ , . , * , , \ * (sic) ' \ ; ^ , \ * \ , \ . *
ANNO DOMINI MCXX.
IRENES AUGUS17E
TYPICUM SIVE REGULA
Interprete Domno Bernardo DE MOSTFAUCON, monacho Benedictino congregationis S.
(Analecta Grceca, Taris. 1692, 4.)
Mauri.
PROLOGUS
INTERPRETIS.
TYPICUM sive Regulam Irenes imperatricis ex Bibliolhec Regiee ms. codice 3019 desumpsimus, quem benigne commodavit clarissimus aeque ac erudit ssiraus virThevenotius. Codex ille, jussu imperatricis a peritissimo scriba exaratus, ab ipsamel Augusta proprio nomino subscriptus est, rubris characteribus, ut moris erat imperatoribus eorumque uxoribus. Nec dubitounum esse extribusmembranaceis qui capite 77 jussu Augustce descripti uiemorantur, Plura in hoc opere scitu dignissima Lector eruditus deprehendet : complures nerape Graecarum monialium rilus hactenus ignotos : exactara quoque familifle tunc teroporis imperatoriffi descriptionem (cap. 71), et alia quamplurima. Ccelerum in Ecclesia Graca non solum iraperatoribus eorumque uxoribus, sed et p r i vatis quibusque qui monasteria excitabant, licebat Typica seu Regulas ederc, ut videre est npud Theodorura Balsamonem ad canonem 1 synodi Constantinop., ubi hsec habet : ' ol ; quod fusius i 110 ibi prosequitur. Illa autem Typica vocabantur . Descriptus est o d e x circa finem imperii Alexii Comneni, u l ex pluribus locis erudilus Lector facile intelliget.
p Irene mnrito sao Alexio Comneoo supervixit; filiam habuit celeberrimam Annam Comnenam quae historiam sui palris diligeniissime scripsit.
INDEX CAPITUM ET TITULORUM HUJUS OPERIS, Qu: i n manuscripto Regio 3019 reperitur initio, sed nmtilus.
'. . \ * . '. , . , . '. , , 4 .
1. Quod liberum suique juris csse debeat plence et castissimce Dei Matris
Gratia-
monasterium. monaamsint; typivarian-
2. Quod quoe in mona&terio Gratia-plence Bticam vilam degunt, ccenobUicam disciplinam plecti debeant. 3 . Qucenam de monaslerii patrocinio sancita et quod oblinere debeant qucecunque in cum, quod itidem nanquam mulandam meo de monasterio statuam, ceque ac prmem et dum e*t. i. Quomodo in mona&lerio versari nostrce, quas detonderi degere conceditur; dentur. continget,
testamento
debeant neptes illo
quibusqve in
necnon quw ex clariori et splen-
dida vita ad hoc monasterium accedentes, in co ton-
988 '. . 5. Dc numero moniaRum. 6. Qnod in una domo moniales omnes habitare de- ^. . beant.
987
IRENES A U G U S T ^
7. Quod gratis tondendae $inl quas detonderi con- '. tinget. Et quandonam ttucipiendum erit qxiod offe- , *. relur. '. 8. Quod qum scecularibus pio propostlo mona sterio Gratia plence consecranlur, mobilia seu immo- , \\ , , . bilia, admitlenda sint. ^, 9. Quod qu(c monasterio a$$tgnantur,$ive mobilia \ , . $eu immobiUa, nutiquam sinl alienanda. 10. Quandonam bonum mobile monasterii alienari '. , . possit. 11. Quomodo eligenda et ordinanda $it prcofecla. '. . '. 12. Quod citra affectum fieri debeal pwfecta: et \ , , officiulium eleclio el ordinalio . 13. De amotlone ejus quoe sccus quam par est '. prwfecttc munus obit. . 11. Quod oeconomu* in monasterio esse debcal eu- \ nuclius el honetuv vitoe. , . 15. De sacerdolibus. '. . 16. Quod omnes moniales sub uno Patre sîriiuali '. * esse debeant. . 17. Qua ralione qui ad monasterium accedunt, '. moniales alloqui debeant, el quinam, et quandonam, , , 18. quanam fieridebeat officialium institutio, el '. quomodo. , . 19. De tcevopfiylacissa $eu vasorum custode. '. . 20. De eccleuarclthsa seu ecclesice prcuposita. '. < . 21. De ofjiciuli quce esui necessaria percipit et ex- '. * vendit; ei quod hccc ab ipsa scripto mandari de , beant. . 22. De vini custode. '. . 23. De horrearia. '. . 21. Dc officio depositariarum. '. ^ . 25. De refectorariu, et ejn$ oficio. '. , . 2G. De iutfituiione epislemonarcliiisw sive disci'. , prccposia*, el-ejus officio. . 27. De prwpositis operum. \ , 28. De deposituriis vesliarii. '. . 29. be osliaria. '. . 50. Quanto lempore in monasterio exspcctare de'. beat auai extrhisecus advcnit, ct londcnda ebl. , 31. Quinam ad curanda monasterii prwdia mit'. tendi sint. . 52. De Officio primce, tertia! et sextie horcc. '. , . 33. De mesoriis scu mcdiis horis primw, tcrllcc el '. , sexlce horce, de typkis, de sacra Liturgia, el dj san- , , cla communione. . 31. Quot pancs in qualibel Liturgia offerendi sinl, '. el pro quibus. " , 35. I)e hora twna vcspcrlino, ct panmjchidc, s/.? '. <">(( , \ pcrvgilio. .
% }
983
TYPICUM,
990
'. . \ . '. . '. . '. , . '. . . . '. . \ elvai , . '. . *. .

1
'.
36. De Apodipnis seu Completorio. 37. De nocUmio Offtcio. 28. De Officio medice noctis. 39. De initio Matuiini. 40. De vocalions ad mensam, et de disciplina ibi servanda. 41. Quid agendum si aua in rcfeclione immodeste se gesscrit. 42. Quid agendum si qua de prjori consessu disputarit. 43. Quod nihil ab invicem quccrendum sil. 44. Quod quoe bene valent communem mensam detrectare nequeant: ct de infirmis. 45. Quod secunda fxeri debeal refcclio. 4G. De viclu in diebus Litaniarum sive proccuionum. 47. De victu xn magna Qucdragesima. 48. De victu in Quadragciima sanclorum apostclorum, et Christi Natalitiorum. 49. Quod clam comedendum non *. 50. De paupertale. 51. Quod non debeant moniales ob tgpici de cocnobitico instituto prwcepla animo deficcre. 52. Quod omnes expemm monialium ex moncsfC' rii reditibus fieri debeant. 53. Quod exomonitides, sive exlranece moniales, aut dimissce in monatterium admitlenda! non siut. 54. Quod exocurilidcs, sive extra monaslcrium dctonsw, virtute prwdilce, admittendoB sint : nisi imperatoria, aut magnatis cujuspiam potestale usce (iterint. 55. Qnod arnobUicum insliiutum nunquam immutandum sit. 56. Quod idem etse debeat monialium omnium cibus, polus ct indumentum , exceplis infirmis. 57. De
firmarum accessu cura.
'. , . '. . \ . '. . '. . '. , Tftjiovfi. \ ) , ,. '. . '. * , , >) $$. \ , . '. . '. , . fjy . '. . '. . *. . '. * . '. . *. . . , . \ . '. .
medici
ad
monasterlum, et de in-
58. De balneo. 59. De solemnitate in Dormitione sancHB Deiparm.
60. J)e soleinnilate in Nativitate Dcipara:. 61. Dc festo Cliristi Natalitiorum. 62. De festo Occursus. 63. De luminarx sacrarum Passionum. 64. Quod eleemosgria quolidie /icri debcal ad ostium. 65. Quod singulis mcnsibus typicum legi debeat, omnibus audicnlibus. 66. De quotidiano divini templi luminari. 67. De crateribns in circulo Iridli snspcnsh, ct de reliqui$. 68. De cercis accendcndi. 09. De aqua.
31
IRENES AUGUS1\E
99?
'. . 70. De sepulcro monialium. '. *71. De vurii* commemoralionibu* per annum fa . ciendis. '. \ 72. De lavipedio quod in sancta et magna feria . quinta fieri debet. '. 73. Quod in cedxfxcm monasterii mutalionet fieri . non debeant. \ 74. Quod monasterium externorum oeulis nuUa . tenus patere debeai. * 75. Quod neque psaltie advocandi sint ad aliquam '. golemnitatem: ted illis quoqne inaceessum esse de- , * rijr . beat monasterium. 76. Quomodo et ubinam sepeliendce sint filiat et '. neptes nottra*, quce in monaslerio sepeliri volent: et , , * qua ratione fieri debeanl earum commemorationet. , . *. ^ 77. De numero breviculorum, et typicorum vene iceyjfpirandi monasteru Gratia-plence et ubinam quodlibet torum sit reponendum. , . 78. Adhortatoria parcenethadmonachas. '. 79. De tumptuosioribu* cedxbm mea majestate in '. . monaslerio nuper icdiftcatis. . 80. De iis qtice monasterii inspectionem habere de \ bent. . De ambilu monasterii. .

1,
, .
TYPICUM
VENERANDI MONA8TERH SEU G R A T I A - P L E N J F
SANCTISSlMvE D M I P A R J E KECHARlTOMENES,
FUNDAMKNTIS NUPER EXSTRUCTI ET CONDITl HISSIMA AUGUSTA D O M N A 1RENE D U C J E N A ,

JUXTA EJUS JUSSIONEM KT SENTENTIAH ENARRATUH E T EDITUM.
Mullorum quidem magnorumque bonorum (o C Dei Yerbi vivcnlis Maler sine parlus dolorc, el posl partum virginilatis rursum Thesaurus purissinius) nobis auctor et largilor fuit Filius luus et Deus, Salvator nostcr revera Jesus, c l nobiscum Deus : (magnum illud et venerandiim juxla sanclum Isaiam, Emmanuel nominc significalum) qui nosex nihilo in naluratn produxit, pneslanlemque ommno naluram nobis dona/it : qui nos ralione bonoravil, et rcrum judices sensum menlemque largitus est; iis nos dislingucret a brutis lerrae animanlibus, quibus rcgcm imposuit homineni supcrno Rcgi subditum.
, \ , * , , , , \ , , , , , ' , , \ , , , \ , \ \ , \ .
<M3
TYPIOJM.
1
991
c \ \ . c Qirid rclribuemus Domino pro emnibua ; - quse relribuit nobis? * qui crealiom providenliam , : \ copulayit, el qui baclenus nobis largos bonorum ; . fontcs nunquani praeclusii; cx quo elcoeUim ingy* , \ , rum composuit, et tempus dislinxit, el aerem effu , , d i i , et lerram explicavil, el bominem visibilium ' . inspeclorein coustituit. Magna equidem hxc\ ct , summa poieslale ea produccnu. et conservante . digna. Et ui cum magno David loquamur : c Misc* " - ricordiam c l vcrilatem ejus quis unquara re \ ; > quirel *? ' Sed qualc le bonum magnificus Ule, Spirilusque ,, , sancli adventus, ei Aliissimi virtus obumbrans, , \ \ nobis donavil, cum ex luo virginali ct castissirao , ; sanguine lemplura sibi rationale et aniraalum, nec labe nec mulatione inlcrveniente paravit, et ia , tempore sine palre cx te est gcnilus, qui anle sae ; ' cula sine nialre ex Patre nalus esl? Sed quaje te , , 6 bonum, u l dixi, aliorum quoque dator bonorum , , \ - nobis largiius est, dum tc scalam erexil, ciponlem , le exlendil, qui bumanum genus ad coelum evehat ; * el traducat? Si totum eoelum in vocem unam resol vi contingerel, non digne, pulo, doni bujus magni, , , , Ocenliam Deo dignam cxplicarel, vel decanlaret. . c c Quisenim loquelur poienlias Domini, aul quis ; atiditas faciet omnes laudes ejus ? > Aut quse l i n gua, gratia plena Dei Verbi Maier, divina signa ; ; ; ; > , ?- omni leinpore efr ubique per te edita enarrabii, , , quibuset firmamentum fidei in Deum inconcussum manet, et impietalis presidia subvcrluntur, ct _ , - C sacra secundum Chrislum religio super fundamen , - lum aposlolorum solide firmala esl? Quis miracu ; ; - lorum luorum magnitudinem eloqiictur? quis divcr ; ; ; sis temporibus exhibita prodigia enarrabil? quis ; magniGccnliam luam enuntiabil? aul mirabilia , - decanlabit, qnibus imperium riboras, lyrannidc* , , everlis, el genus Ghrislianissiinuiu in ?pe bealae ct , \ * - fulurae vitae collocas? [. ] ; , Ego vero quo utar aermone, Dei Geniirix coe (1), \ lealium omnium Domina, si tuoruro erga me mira bilium a teneris unguiculis ad boc usque selalis , (2), maguiflcentiam vel simpliciter rccitavero, vel lau , \ dibus celebrare tentavero; c i si luae ab incunabulis ; etiamnuni benignilatis erga me pelague enarrare ( voluero? Nam quod ad ortum meum speclat (o no /, - slri quidera generis admodum salularis glorialio, , , \ - bealorum vcro coetuum in coelcslibus, ul par est, ), celebriialibus praeclara exsuluiio), ex pio ei ad , , , virtutem proclivi genere, Dei benignilale, tuaque ; ; , \ , cura el patrocinio ductus esl. Quod vero ad educa \ , lionem et insiituiionem, sub praestanlissunie legi1
Psal. cxv, 12.
Psal. LX , 8.
Psal. cv, 2.
Monlfauconii noti.
(1) . 11;ec loquendi ralio iu boc Typico insolens non est, sic alias repcrhc cst ; , ; .
(2) . Augusla; scribanonadvcrlens, sibi in persona dominai snas loqucnduni esse, masculino inlerduni ulitur generc.
9 -5
IRENES AUGUSTiE
935
bus el moribus (absil invidia ei jaclantia; inolcsiia) ' \ 16* nihil dissoluii vcl prava? consuctudinis secum ira ( , ) beniibus curata est. E L hoc plane Dei, cl tui Dei , . \ Matris donum. Quod aulem ad lemporalem felici- > , . talem llquido atlinet, cui omnium cujusvis sexus, , m mibi famube luae, ad felicior prospcrum iler per , , omnia parasli?o Regina spirilualibns, et vere incor- , , ; rupiis fimbriis circumamicta, varieiate circum- \ ; ; , , data , cl siansa dexlrls Omnipotcnlis : cum enim omnia nica sccundis quoad hominem rebus circum- . ' ;, ' dederis, vel polius pcrfuderis, et iiihil huinansB , , \ ;* prospcrilatis a circuitu meo amoveris; me insuper ad fclicilalis humanae fastigium, quibus nosti ra- : ^, * lionibus, ad unperiuin scilicelevexisii. lis maxiinam , ; , Hi purpura fecunditalemaddidisti, cum mc inatrcm ... ~ . , , . . ' prius factam ct vocalam, aviam insaper maternam, . (3) ct aviam palernaro effici et nuncupari tribuisli. lis , \ adjecisli maximum imperatoriae potestatis ad hanc , , \ . usque diem incremenlum; praeclara el viciricia impcralori in arduis casibus periculosisque tempo- \ , ribus auxilia : ejusdem magna, Romanoiue imperio ; ; , \ salularia tropsea, qua3 le opitulanle dc Barbaris ; , retulit: cbarissimorum noslrorum morbo laboran- \ ( timn resiiiutam sanilalem, sive potius c faoci- , ; bus rapienlis leonis liberaiioneni. c Dies super dies , \ ; regis insuper adijcias , 1 el cslo Hli invicta adver- ; , c \ &us irbarosbelli socia : ul hsereditas tua ct curae , > : tuac credita magna urbs, fons efradix pietatis sem- ; >. >, \ ;, per virens et perennis scrveturr C '& x ;i .
r
Angclorum igitur linguis haec dimittcns, quibus quidem angclorum liuguis id natura iribulum cst, Ul magnitudincm tuam, necnon inconlaminatam ct immaculatam luam puritalein, ipsos suprcmos antiquissimosque Tbronos et Ghembim superanicm, celebrare valcant, ct laudibus ornare, ac spiri1i aliter libi conGleri ob tuam crga nos commiseralionem et benignilalem; solum ego fervenlissimum amorera in vicem offero l i b i , quae cum fnigenito ac Primogenito tuo providenlissimum saluberrimumque erga bumanum genus amorem iiatrivisli. Et mibi quidem jucundissimum est, tremendam el magnam divini tni partus dignitatem decantare, ^ cujus cogilatum enarrare ncqueo; ad tuum vero sacrum pucrperium omnem sanciam laeiiiiam et voluptaiem advoco. Ac nihilmibi inier omniaseque picundum audilu vel narratu, atque tua mirabilia et mysieria, necoon perennis bonorum influxus, qui a Deo per te intermediam ad nos usoue decurrit. Yerum pro islis nibil apud nos esse novi dignum lua omuem sermonem ct iutclleclum superanle Psal.
XLIV
, . , . , , , \ , , \ .; * ^ , , . \ .* * , , \ , , . , , *\ , , ^ ' ^ .
; a;tov : , ; \ ;
10.
Psal.
LX,
7.
Monlfauconii notre.
) . Sic vocabatur domus Gonslaiiiinopoli, in seplo iniperialis palatii sila, in qua impcralriccs parerc solcbaiu, uude nonicn Porpbyrogcnili. Anna Comn.Alexiadis, 1. VII, el alii Ilislori.e Bvzanlinx auciores passim.
S57
TYPICUM.
998
sanclilale : u( noque illo qui noslram ex te massam , ; , , emendicavil; apuditos, inquam, qui nilnl noslrum liabemus, scd oinuia Dci, cl nos ipsi. Tibi enim . *> , , \ quaesupra omnem ralionem Vcrbinn niaterine ex, ; 0 pors gcnuisli, binc Iributum est ut nuilo egcas, c l perfecia sis, el u l qusecunque defluente malcria . constant, nullius apud te sinl preiii. A l quaudoquidem impossibilc cst, u l qui adbuc \ inlcr haec infima versantnr, ct qui sccundum boini\ * , ;, nem vilam degunt, tlivinioribus quibusdam c l maleria subliniioribus primiliis, fcrventis in le fidei denl spccimen; libi Verbi Malri (Yerbi scili., * , ik , * cct allemperalione el humililalc) por zclum ct imilaiionem, ex iis quas apud nos cl secundum uos \ , sunl, ipsa sacrum tcinplum acdificavi, libi, c san , , , , , , \ ' , ^ ^ , . , \ \ \ . clo tcmplo, et juxla progcnitorem tuum el magnum David in aequitate roirabili quo cantatrices libi et divinae bcatiludini c unius inoris e pudico apud nos femineo sexu c inbabilare feci . E l necessaria annuo el quolidiano caduci corporis usui, ex magnis a le mibi coneessis douis, servala proporlione, singuliscongruenlcr assignavi. Quin ci CiRnobiticam oninino ipsislradidi ReguJam, id maxime et cx omni parle curans, bocque divino Insliluto illis conciliaas, ut in sacra illa conversatione alienis curis cxpcdianlur. ' \ , llla* vero juxla spcm el volum lneum ascciicuni ; , dccurrunl sUdium, ex quo pulchrani illam profcs , sioaem apud sacrum boc oviic, in conspcclu Dci \ . Q ct clcclorum angclorum eniiscre. Ncque niea in lo \ , spo, Virgo Matcr Dei, bac in parlc lapsa sum; ac , , ; pro iis gratias libi sane rcfercnl angelorum cbori, * , ; quos dc salule hominis gaudere et niagnoperc \ , \ $ cx ultare d cunt Evangclia. . * Sic quidcm tibi, qusc magnum ovium Paslorcm > , popcrtsli, iu divini amoris abundanlia sacram , \ illain cxsiruxi caulam; el gregcin ralione lionora *, , lum, libi primi, imounici Pastoris, juxla sapicniem , - Salomoncin, Mairi oblnli. Tu vero, (o quid lc d i . (, ccndo quis recle compellaveril? gralia ploriam ; , apud Deum, quae cs super omnia visibilia, cl supcr , , oinuia qtuc inlcllectu apprebenduulur, qua namraj , lcrminos superasti; Dci et bominum mediaui l quid ** ; D muliis moror? salva revera virginiUle el caslitatc ), Malrcm!) (u, inquam, inlerna fide mea saiis , explorata, bas priiuilias bencvolo animo suscipias, , - el munus btud a nic oblalum ne respueris, ncquc , - avcrtas faciem luam a Olia tua : sed fausio inilio \ prosperum fincm adjungas, cxpandcnsque juxla , jyscu tuassanctissimi Spiilus doiiisdearger.laias ;, alas, immaculata, ila pulcbram cjusniodi caulain ., , , circummunias, gregcmqnc islum lua; liiagnificenlia; , consccralum, Virgo cl Maier, nunquain circum , ', \ veniri sinas pcr insidias circumeunlis et quem - . \ dcvorctquarenlis leonis, qui cuni faine et dolo sa, , cruni scplum circuil : fomincumqne sororum aniT k 8 e
Psal i.xiv. C.
Psal.
LXVII,
6.
Dcul. xxxn, I I .
999
1RENES AUGUSTAS
1000
mtim in virttem ad virtulem immutcs : forlissima , dextera tua procclarum liunc gregem assidue prole- , , . gas, ut aniiquus supplantalor et draco nullam :pud ipsas Evani rursus inveniat, cujus auribus exitiales el ad inferni laqueum deducentes cavilla- * ; ; tiones susurret. Scd simul oninessubloo validissi- \ , mo palrocinio slalioncm babentes, divcrsoque ; , . * sludio incunibcnles, circa sacrum boc alveare cum ; suavissima modulalione bombilent : viriulis fru, , * , clum super mcl dulcein operanlcs : in aula sancla Dei adorantes * purissime Doniinum : Dco sacrifi- , ; , ) canles bostiam laudis ' : septies in die laodem diccnles super lestiinonia juslitiic divinae : divinam beaiiigdinem tuamque magniludinem cele- > ; branies " : ad confitendum super judicia superSub- ; * slantialis Deilalis surgcntes : cum Davide media , ; noctc exlollentes sanclas manus *, sine sermocinalionibus, in sancla : in Ecclesiis benedicentes \ / \ , \ ; DeoDominode fonlibus Israel : terram evacuantes, mcnlcm quasi alis sublevanles : Domino , servientes, spirilu ferventcs : consideranles , invicem in provocalionem charilaiis ct bonorum ; operura ' , juxta sanctum Apostolum. , . , Iu bis iiaquc mihi, gralia plcna Verbi Maler, , \ ct onmium Regina, gregem bunc conserves et cuslodias, ut binc omnis malilia ct ignoranlia ab , \ , , \ iis expellalur, cl pcr purgalionem scmpcr accedanl , ad purilatem; caruinquc supplicalioncs ad aures
1 1 u 1 5
Domini Sabaotb altollantur ct inducantur; eoque paclo nobis indc adveniat quodcunque salutare, saccrdolio videucel, imperio, et reipublicae Cbristianae; ut hinc qui Cbrisli imperium adminislrat, in pielalis iniegrilalc subditos rcgat; paccm mundo el tranquillitatem concilict. in bonis omnis gencris s Tvciur; Barbarosque in fugam verlal, seu visibiles sive invisibiles; cum eos qui dorsum ejus obscrvanl, lum eos qui peclus ejus fcrire conantur; sive exleros, sive indigenas, scu dracones in ejus sinu \ersanles, exsecrandum el abominandum maluro.
Ejusmodi ilaque imperalorem cum suis, ut in aliis, in istis quoque primiliis offcrendis mihi concordein, socium benevolum, et conservum ineum, egregius bujus ovilis coelus rogal Chrislianae reipublica? incoluineni diuiius servari; omnique paclo ad banc maximam orbique salutarem petitionem impplrandain, luo auxilio, validoque tuo (ut vcro consenlaneum esl) palrocinio opusbabet: quo deflciente, atque adeo divino non adstante iinpulsu, nulli oronium bonum aliquod opcrari in promplu est. Ejusmodi libi a nobis prodennt, Dei Maler, ouiuis creaturae Domina, pro pranlerilis graliarum aciiones, pro futuris supplicationes. Et conlitigal
LXVII,
/; \ ; , , , , , [f.-] , , , * , , \ , , . . , , , , ;, , * , ; ;, , . * , , , , .. \ 16i. " Psal.

LXX,
Psal. xcvm, 9 Psal. cxv. 17. Psal. 27. Rom. , 11. Hebr. x, 24.
i e
10
CXVHI,
8.
" Psal.
CXXXII,
2.
1 1
Psal.
1001
TYPICUM.
quideni nobis in bac fluctibusque ja , ; ; ciata v i u , sub alis tuis lurbulenla siaiionem habere. Diffidlli ; , mum namque esl, imo potius omnino fieri nequit, , eum qui illis non legttur, sed circa mundi medium , , ; vel centrum rerum mundanarum versalur, noc comburi super carbones ambulaniem, aut euper ' , spinas non lacerari, vr.l super gladios non cruen' , lari. . , (n bac igitur vita plurimis motibus et mutatio , nibus obnoxia, te speciem Jacob , invictam , in omnibus propugnatricem babeamus, qui spci ; nostras ancboras univereas in lua mansuetudine fiximus. In futura vero sorte, te rursus Patronam , inveniamus ad horrendum magnumque Filii tui et * * Regis iribunal, quando virlutis operarii, tum ma ' gnorum alque faustorum in praclara Naiaretb nun ^ tiorum, de ineffabili Vcrbi i u le incarnatioue, , lum pannorum sacrae Beibleem prrasepii, ralionem , aperlius et purius inteUigent. Sed bacc quidein . tibi eplendidi&ginue divinaeque arca sancliflcationis, , a nobis prodeant graliarura acliones et sujiplica * . " tiones. Quae vero de tibi eacro ovili, deque inslituto , * in eo versaniium a nobis sancila sunt, baecsunt. , .
1 T
mi
. , . * - Q , ; \ , * ( , , ), * , , * , * ' , * * ; * ;, ;, ; , ,
CAPUT PHIMUM. Quod liberum tuxque juris e$$e debeat graiia plence ct caiti$$im<B Dei Matris monatterium. Volo a me condiluui gratia plenae Domlnae m e Deiparae monaslerium, quoad quidem ego assidua ejus intercessione et graiia in praseuti vita superstes ero, qua voluero ralione adrainistrari et regi. A l post obitum meum (ut enim bomo sum, me morituram exspecto et commune naturae debilum agniluraiu) liberum esee et sui juris, omnique manu et dominio solutum. Nullus omnium jus quodlibet, vel privilegium in illud obtineal; sed omnino liberum apud se roaneat, et per seipsum adminislrelur, juxta ea quae hic a me expresse sancienda sunt, neque imperalorio, aul ecclesiastico, aut personae cujuscunque juri uuquam subjiciat u r : nulla causa, nerope doni, vcl factae accessionis, aul inspeclionis, aul oeconomue, vel observaiionis,
, , , , D ncc quolibet alio praelextu ; nulii personae, aul inonasterio, sacrae domui, aui orphanolropbio, I ^, , alii secrclo, aut bospilio addicium sit. Sed sub , , , poLestate soliu* gralia plenae Yirginis Matris, cui (1), ' ; ; dicalum est, semper maneat, et ab ea quae , \ , diebusprafectje oiunus in ipso obierit, guberneiur , et admiiiislrelur, j u x u praesenlee oosicas san , ^ ctiooes. .

Psal.
XLYI,
5.
Montfauconii notae.
(4) . Tribunnl juridicum, in quo etiam arcbivia asservabanlur. Kranl piura Coiisianiiuopoli secrcla variis negoiiis depulala, de quibus luse suinniai vir erudilionis Cangius in Olossario
PATKOL. G R . C X X V I I .
Grmeo ; fusius autem in sua Constantinopoli Chritiiana, ubi ilcsccrclisomiiibus ConslanUuo|H)iilau.i videsis.
32
1003
IRENES AUGUST/E
-100i
Porro prajsunlissimus imperalor meus, dommis ; Alextos Comnenus, quem concedai Dominus Deas , longam tlucerc vian>, el ad summam seneciatem , \ , perveniie ; eadem gaudebil in monaslerium poie , siale, qua cl ego. Poslquam \ero praistanlissimus . ^ ; impetalor mens hinc roigravcril, nolo monasterium , giatla plenaB Deipane mcae a quoqaam adminislrari 4 -. ct regi. (Quod liberum scmper el sui juris pcrma , ncre dcbet, fueiee BUpra declaraium esL) Sed , per seipfcum adminiklrctur el gubernetur ab ea qua * ' .per id tentpom praefecla in Ulo erit, juxta pracsen \ tis lypici consiiiuiionem. , . Si quisvero voluerii quovis lempore, quoiibet , modo snbjicerc hoc nostrum monasieriuro, el in * alterius cufusque diUonem redigere ; is licet impe- , - rator fuertt, vel patriarcha, seu quivis alius eccle , , siaslicin, vel senaioriai digniiatis, eive ipsa prafecla, , , vel oeconomus, vcl etiam quadam e sororibus nunc , , illo degenlibus, nocivo dtaboli impulsu mola ; r.on solum reus e r i i divini corporis el sanguinie , > Dei et Salvatoris noslrt Jesu Cbrisii; sed et ana ; ' ibema eril, ut ail divimis Apostolus, et maledi \ , *clioni Ireccntorurri dcccm el octo Palrum obnoxius , \ ficl. Quia quod ierventi corde et iide roonaslenura . " condidimus, e niinima parle bcneflciorum quibusa ; \ gralia plena Delpara aucli sumus, et poleslati do- ; ; minioque ipsius gratia pletiae Deipara? noslrsesube ' , gimus, volenles ut omnino liberum esset; illud ' \ ipsum perverso et doloso proposito, i n ditionem Q -, honiimtm corruptorum forleet lnalignonnn, nihil , que aliud nisi lucrum exitiale spectatiliam, redi , gcre improbe itnprobus ille molitos est. \ , , , . CAPUT 11. Qvod qucc in monasterio Gratia-plerne monasticam vitam degunt, cwnobiticum instituluin amplecti debeunl. . '. & r .
Opcra* prelium fuerit de disciplina monialium, ; , \ dcquc univcrsa in monasterio vitae ralione, darius ; ; , deinccps et paucis dicere. Haic vcro definicnlur secundum ea quae a sanctis Patrrbus, de iis qui \ n u p c r saeculo sese abdicarunl, discrele tradita ct \ p r n B c e p l a sunt. Decreveruiu e n i m legcmque l u l e - D . , , xotruul, ui i i qui rcccns e mundo p l u r i m t s fluclibus - , a g i l a i o secesserint, et ad Iranqtiiiiiuii iuonasticae , ; , & viue porium confugerint, coenobiticum subeaiU ^-., \ insltlulum, et abivegantes propriam vohinlalem, , obedicnticc sesfc Iradanl, quippe qui gubcrnatorc . \ , ; ; c i duce indigcani, cum mentis oculis cocci circUni , : ; ; feranlur, el propler boni ignoranliam sibi ipsis . suflteere non valeanl. lis igilur morem gereus volo , , et i m p e u s e volo, ut monasierii Gratia-plenae Virg nis Mairis moniales, in coenobiiica disciplina ct ; iae ralione degant, ulque bujusmodi converaa* , lionis regula in illo semper vigeat, immulataque, * \ Mivariabilts, ei iu quocumquc casu inconcussa per, \ seterut, doncc universum boc constiteril. nutlo ,
1005
TYrlCUM.
1006
, >, rapaxt- medo aduUeretur, vel mulelur, aut pcrvertuUir, ob quaracunqut cattsam vel prselextum ; nec dt\K ' , * itarum nec pa&pertalis cansa, nec propter sierili , , * , ' , tatem, nec propier fertiliiatem, nec ob quamlibei aiiam spetie raiionabilem causam vcl occaswnem ; \ sed < oenobilicam regttfam el institationem penitas inconcussam custodiant. Etsi lolus monaslerii provenlus co deveniret, u i dtrabus lantuni monia , , libfds suflkerel; volomus niblominos ut ilhe coenobilice vWant, et conv?rsa4ioim hujns regTilam se . , ; - ttenttir. Si vero prarfectarum quaipiam opposilum volucril, conlradb anl woniales; si moniales, rcnita * , ttir praefecia. Si omnes auiem inler sc consenserinl, \ , . * monastcrii patrotia, quae a nobissialuia sunt, tuealur. Si tero ipsa quoque in earam senienltain ab. \ , \ , - ducalur, ctiHtbet volenli liberam concediinws , facultatem, ul pii operis causa conlendat (nisi co , \ gnati noslri id egerinl), et ad judiciale forum 4 ' , \ accedat ipsius boni ei boneali studio, ac nicrce, * , di9 pre eo recipiendae causa ; siudealque ut quae \ a nobis statoia sunt exsccutioni mandcnlor. Eas , , vro quae cocnobilicaB vitae diasolvendse in primis caa-ee foerint, e monasterio pelial. Existimcique \ , non parri roomenli esse id operis, sed vaJde ina \ . gnum et salutafe.
. .
CAPUT 1JL
, h
, Qucenam dt monatterii patrocinio saneita sint; et quod obiinere debeant qucecunque in teitamenlo , meo de monasterio statuam, wque ac prwtens lypU cum, quod itidem nunquam mutandum et varian. G dum est. * fyrandoquidem necesse eral majesiatem meam , curare, ut post amboram nostrura binc discessum , gratia-plenae Deipara mcai monasterio patronas , semper suppeterent, ne aliena rapienlium praeda \ , fiat, si iiulla proicctrone et praesidio maniatur; id - quoque effcci. Yolo eniin ut dilecta fllia mea et , \ , \ porphyrogenila monialis doinna Eudocia, ad nor niam oplimae ceconomiae ipsum adminisiret, cou, \ - scrtei et tueatur, omiiinoque absierreat eos qui ** , \ , \ damnum ipsi inferre moliii fucrint. si quid eo**, \ 4 rum qu& in hoc typico habentur violari aliquando pericliletur, utpole monacba, ct in hoc mona , , sterioviiam exactura, id probibeal. , . Posl ejus vero ad auperoa traaslulionem, iUm i u , * WMwiaBterii inspectioiieni ei pairecinium consii , tuenlur, quibus imperium mcum id juris cohcesserit, , vel per addiiamentnni in boc typico facunn, vel , \ : per aliqitod reecriptem suprenitt voiunlalie. Volo . ; - eniin u l quaecunque supreaia mea volnntale ei senleniia de boc manaslerio, dcque iis qua? ad , * , ipsutu specuni, decrevero, pcri-ide obtineant, ac &i , in hoc lypico meo descripta easeni, el aeque iiiimu * tata semper maneant, aique ea qiwe hic lege sancita &\ , - sunt. Imo si quid eorum quae bic a me descripta suni tesiaoi^nio tuee muure votuero, id onmioo , \ : penes me e r i t : et nuUera discrinen eatenu repu-
1007
I R E N E 3 AUGUST.E
1008
iabilur lnter prasens lypicum meuni, el stiprc- , mam meani voluiilatera, qualenus seque ftrmiter , slent quae pcr ambo illa de rcbus monasicrii ab * \ ; imperio meo decreta fuerint: nisi forle quajdam eorum quae hic descripta sunt, u l diclum esl, per ' lestamentum nicum irrila fterent. , , . IIoc tamen prxtexlu non debel quaepiam carum, quibus a majeslale mca concessum iuerit monaslerii patrocinium,in aliquam monastcrii rcra poie, , slalem sibi arrogare, vel quidquam in hoc typico .deOnitum adukerare, aut praefectaro amovcre, vel , ^, ; moniales adroillere, seu pro libito inlroduccre vel , , , cjicere, aul ex quibusdam consiliis ipsam praefe , , ctam, sivc oeconomum, sive aliquam e monialibus , , ' jn iis quarum curam et administralionem gerunl, D , sibi subjicere , aut rediluum el impensaruin noti , liam poslularc : nec quidlibel e monaslcrio sibi , sumere conabilur, uec quidquam in res suas Irans , . / ferre, vel de eo disponere aggredielur. Nam mo- , \ * naslcrii omniumque rerum ejus adminrstrationem , ipsi preefecUB et monialibus iroperturbalam com\ , .. nwllimus, u l in typico declaratur. Hac eaim aolum de catisa praedictas monaslerio imponimus, ut , \ \ ^ ipsum cum bonis suis conscrvent et proiegant, \ * > ; ahercanles monialcs in pacem agant, illosque abs , \ ; lerreant qui jura monaslerii usurpare, aut quid- ; ; ; piam boc typico sancitum rescindere vellenl. Sed . satis babere dcbent, dum quotidie in monasterio ; memoria carum fial, el posl obilum in sacris dip- ^ , \ ; ; tycbis describantur. ; . Yolumus enim praesens lypicuui omnino firmum inviolatuinque semper vigere, et neque addiia; , mentum, vel delraclionem aul mulalionem adniii ^ , , lerc. Nunquam enim quidpiam in eo declaratum . aut declarandum rcscindetur, nec modo aul varie , tate quavis a quocunque, vel unico teinporis roo , * menlo, aflicielur, eliamsi mullo meliores san, ^, ctiones, c i domesticae rei gerendac constilutiones, \ , * ? sive ab ipsa prasfecia, sive a monasterii patrona i u , nionasierium inducerenlur, quibus etiam maximum , ejus bonorumque ipsius augroenluiD, et melior , , rerum stalus exspeclarelur. , .
1
CAPUT I V .
. '.
Quomodoin monasterioversarl debeant neptes nostra: \\ quas detonderi continget, quibiuoue in illo degere , concedetur, necnon quce ex clarxori et tplendida , vita ad hoc mouasterium accedenie$, in eo lon , . dentur. Si quae ex filiabus dilecla me# porpbyrogenitae doinnse Annas, aut dilectt; meae porpbyrogenilx domnae Marix, in boc monaslerio mundanos capillos suos detondcri voluerit, vel etiam ab iis qui foris sunl delonsa accesserii, admiitenda erit. Et si quidem eidcm vivendi formse el regulai slare volucril, ita ut in disciplina, in victus ralione, ia babiiaiione, in universo deniquc alio monacbarum in eo versantiuin instiluto, nibil diversum, el a cjLterarum mouialiura conversalionc alieoum cxbi , ; ", ; , , , ;. , \ , \ , \ / , , \ ; ; ^ -
1009
TYPICUM.
1010
. \, ; buerit, accepta crit haec Deo et raibi, propier ;, \ . oplimam illam mutalionem ct fulicem convcrsionem. ' ; , Si vero cx assueta forie molliori vitae ratione ail , valde duram e asperam iransire neqnivcrii, co , gilaliones quidem el opera sua declarabit ct ipsa , comiuuni Palri monialium, et ut caeterac ipsi con ; fitcbilur : victus vcro ralione cl psalmodia utclur , juxta viressuas in assiguanda sibi cclla, nimirum , in excilala ponc roylulum meiisx mouialium, carum (5) que anibitui adjacenle parva iropica, cum adjuncla (6) sibi cellula et reliquis ejusmodi domicilio con , gruenlibus; illicque degal el comcdat peculiari, el a consucta rcliquarum monialium diversa victus , ; raiione, proul detonsa; vires poslularinl, et pr&fe , cta discrelio consiiluerit. Et penes ipsam;erit duas ; ; , babere mulieres, sive Hberas stve servas, sibi in . ' istrantes, quae scorsira a monasterii famufabus babilabunt. , \ , (7) . Cum antem monaelerium viris inaeceseum cssc , defiuilum sit, si quidem ipsa quosdam srbi farailiarium alloqui voluerit, necessilale id poslu , , lanle, non licebitilli eos iu raonastcrium inlromii* lere : sed ipsa e sentcnlia prafecue exibit ad per - vium transitum qut est ad alrium, ct postquam , , ibi cum illis conversata fuerit, ingredielur rursus , , , - in monasterium, curabitque ul viris inacccssum . sit, ut diclum est. \ Si vero earum quaedam obsequi nequcat regulK de egressu e monasterio, pro caeleris raonialibus in prasenli typico iraditae, concedatur ei a prae , , fecta (casu quopiam ipsi accidente), ut e monasic , rio excedat cum una e sororibus aetate grandiori bus ct bonestioribus, quawcunqtie prsefecta volue, . rit. Et raonialis quidem statim revertaltir : i!la Tero poslquam aegrum cognalum viseril duos vel ;, tre.sdies, redibitad monaslerium. Si vero infirinus ; . consanguineus extrcmos efllel spiritus, illic mane ;, bit donec vita fnnclus sit. Quod si ejus obitus ad . unum vel duos dies, aul plos prolrahatur, ex tunc , ad monasterium rcverletur. , , ; . D \ Sed ct si alia qusepiamex clariore vila et splen \ , dido slalu, voluerit in hoc monasterio sxculares , deponere capillos : vel si ab exlernis delonsa ac , cesseril, ipsa quoque admilielur. Et si qiildem
1
Montfauconii nolffi.
(5) , id est, locus ad collocandam sacram raewsam inslar mytuli sive conchse exstruclus. Consule Glossorium medias et infimm Gracilali* ab eruditissiino Cangio nuper edilum. (6) . Hanc vocem semel invenio in Theophanis Chronographia, p. 373, edit. Rcg. ; ^ , ; , ; ; . Goarus ibi , vcrtit ambitum, non incommode arbilror, quanquani mibi omnino planum non esl quid illud sil. (7) . Duplici ralione bic et iiifra i n lelligi polesl: . sensus sil illas famulas a monaslerii ancillis regendas essc; 2. ipsas a monasierii famutabu9 segregalas oportere. Hanc interpretationem ul magis genuinam ct vcro similiorci amplcxi sumus.
1011
IRENES AUGUS1\E
1012
n\dem formae vivendi et reguJae stare voluerit, ac . \ gl in disciplina, in victus ralione, in habitaculo, et , 1 reliquo omni monialium hujus monasterii stUu , rcrsari, accepla erit Deo et mihi. Si vero in com, \ . Et * ; muni habilaciilo degere renuerit, m hoc lanium ; * [?], ab universamonacbarum disciplina et constitulioD* * : ; discrepabit; nempc privatam domicilium inbabi , tabit, memoralani scilicet tropicam seu ambilum. ; Concedalurque ei ut babeat anrillara unam sibi , ininistrantein, a monaslerii faroulabus eeraolaai. His vero exceplis quae hic circa illas dcclarala suut, . în aliis quibuscunqne praefecia nibjl rigoris cceiio , bilicae disciplinae ipsis rclaxabit. Necenira in exi- ' ; . liamet perlurbaliouem ccfinobilicae disciplinai ip&as ; admilicre jussimus; sufficit namque slaluUun illis discrimen. . Si quse auteio ex bis omnibue iB&nasterium i i i aliquo kedere molita fuerit (ut pleruaqne eolet suneniia), aut quasdam monialium iu propria cella suseeperr, et una confabulata fuerit, curo scandalo et dissidio iiniversarum sororum, neque possit eam profocla erofcndare : remitlclar etitm Umia ab ea quae MIBC erit monasterii patrooa. ' , , , , \ , , . . '. . "
CAPUT V. De numero momatium. Erunt itaqoe nionialeg gratia plenae et fmmaeu-
*\ tata? Dominae Deiparae nuraero viginli qualuor, qua* ecclesise ministerio, psalmodiae el raonasberii offi- , \ , \ ( eiis assidue operam darc debeni. St vero gratia plena? Deiparae benevolentia monasierium ip&i d i - . ^ : , * caiurn noB sperneadum iBcremenlum undecun . ; ; que acceperil, ut pluribus alendis necesaaria rcpe %, rianlur, monialium terroinus ad Iriginia nuuiero eircutnscribalur, vel etiam paululum illum exce- , , \ dat, el ad quadragiala termineiur. Plures auleni , ; ru monaaterio degere monialee prebibemus, p r fecla in hoc numero non comprehensa, ut ncque , ; duabus pueliulis (4naa naraque puellulas in mona- , ( sierio ali, educi, doceri, perfecte institui ac dcmum , , t-.ongruo tempore delonderi staluimus), neque \ , \ , \ scx ancillis quas in sororum miuisterium deflni ), mus esse in monaslerio : quibus non sufiicienliD , busûna vel diwe praeterea adsumcutur. , , \ . Sed c l osque ad quadragiota ntonackaruni n itierum augeri concedimus, si tainen moniales regtilam et legem quam de coenobUico institulo saniivimus, inrraetam servaverint, el nisi numerus ille carum seduliiaii itnpeditnemo fueril. Si vero monialium augmenlum perturbalionie occasio evadat, deGnimus ut ille namerus omnino dcsinat. Id rnim i u primianobis curae cst, moDialium disciplina ct ccenobiucum instuulum, non vero mulias mumero esse moniales. ;, , . , . \ , \ ;, \ ; ; .
1013
. q:
TYPICUM.

1014
CAPUT V I . Quod in una domo moniales omnes lubilare debeant.
\ Ips qaidem omnes dormire debent in uno , ' cubiculo, a mea majestale ea de cansa recens cx , struclo, et ad id designato, cunctis cunctae mani * (5- festae, ui segniorcs studiosas imilentur, ad provo, , cationem virtutis et bonormn opcrum. Si vero . multiludo monialium domictlii capacilaicm exrc , dat, partem quamdam adjacentis dormcilii ea? oc c cupabunt, quae in designato cubiculo contineri ne ' queunt. Residua vero pars usui erit is, cum ma , ' mium operibus incumbent in conspectu praefccta% , quae singulis illa jusserit operantes, una earum , aliquid ex divina Scriptura legente, quod pne R "i " *~o , fectae consenlaneum visum fuerit, quodque ad di , \ , vinaui laetitiam irabat, ei laborem operis dissolval. \ . 01 Cubicula vero recens excitata a majestate nica, , monialibusque in domicilium assignaia, nccnon , reliquae ccllac inlra nionaslerium silae, ad quemvis usuin moniaJibus adecripiae, in eadem forma ei , , slatu manebunt, neque dupJici conlignalione i a , , struentur, nec in aliquam formam iraducenlur. .
1
. '. , ^. > Q , ^ , ; , , (8) [(. .], (9), ' . , , , , . , ; , , . ; , - D , . , , :, , , /, , ' ' ;, (8 . Seniel tantam bancvocem reperinius, nempe Nicet* Cboniaue lib. , , , ubi ex anlilbesi palct, esse, ad-
CAPUT VH. Quod graiis tondendas sint, quas detonderi contiuget, et guandonam smcipiendum est quod offertur. Accedentes gratis admilii, delonderi, ct meinoralo sororum numero cilra denum quodlibei adscribi volumus. Nequc enira renuntialioiiem aflcrel quaepiam, neque consuetum donum, necab ea re quiretur accessio, veJ quod dicitur trapezialicum seu mensarium, aut quidvis aliud quocunque nomine vocaiuru. Talia enim inobedientiae, conlradictionis, el contumaciae sunt occasio illa afierenlibus : ac non solum ipsae magno hinc damno afllciunlur, sed ei caeteris sororibus malo aunl exwnplo. Quocirca volo ei slaluo, ut qua? tondendae erunt, gralis et cilra donum quodcunque in monaslerium admittanlur, nec quidquam ab illis postulelur. Si qua? vero illarum, eua sponte ex boms suis aliquid offerre volueril, sive mobilis, sive immobius fuerit res oblata, recipietur. Quod enim ut donam gralia plenae ei iroroaculalae Dominae nostrae ex fiJe offertur, el ad remquidetn monaslerii slabiliendam, ad memoriam vero animseque iitiiiialera danii i u turum est, nequaquara repudiaiidura esi. Canieruni, quae aliqutd dedit, ne propierea se reliquis sororibus in aliquo praeponendara autumct, sed scial parem sibi fore cura omnibus conditiodHionem, sive accessionem. (9) . Videlur fuisse donum pro mensa, sive pro victu afferri solilum ab iis qnse IQ nionasleria mgredicbanlur.
Montfauconii n o t .
1015
IRENES AUGUST^
1016
nem, et monasterii regula* necessario sibi obse- quendum fore. Si vero a dsemonibus lenla.'a (ut saepe solel amenlia),e\irequidem e monaslerio conata Cuerfo, voluerilque donum resumere, nequaquam dandum est i l l i , quodcunque illud fuerit. Quod enim semel Deo consecratum est, resumi nequit, et qui Ulud resumit, sacrilegus est. Quali vero poena plectatur sacrilegium, omnes norunt, licet id nos minime dixerimus. Itaque q u * proprium bonum seu mobile sive immobile oblulerit, legat prius luec verba : et si quidem libero et pio proposilo donum obluleril, u l nunquam a se i m poslerum resumendum, neque bioc pluris aliissororibus habcri poslularit, tunc adinittalur donum ejus, et gralia plenae reponatur, a qua iidei suoe mcrcedem rccipiet. ^ CAPUT VIII. Qnod quce scecularibus pio proposilo, monasterio Gratia-pienw consecrantur, mobilia, seu immobilia, admiltenda sinl.
. , , , \ , , / , \ ; . , . " /; , , . ! , ; , , , \ , * ; . . '. , , . , , , ! , \ , , , . ' , , ' , ef; , , xa^ \ . ,- , , ' \ ;, , , .

1
Sed el si quis e saecularibus, vel liberis noslris, aut alia ralione cognalis, sive oronino alienis, Deo - dilecla sentenlia el proposito molus, roobilia aut immobilia quaedara monasterio consecrare volucrit; bunc quidem lubentissime suscipimus ob pium r i lud propositum, scientes ipsuro a Deo raulto copiosiore mercede donandum. Volurous vero, ut immobilium ab ipso consecratorum provenlus.non ad victug monacharum redundanliam, nec adquamvts aliam statutorum nostro- C i u m immutaiionem absumatur : sed ad augmentum monialium eadem rcgula utentium, et ad Jargitiones pauperibus faciendas, ut ipsi l i b u e r i l : necnon ad sumpluspro solemnitaiibus et commemo rationibus. Neque enim Jicebit offerenlibus, donorum occasione legcs quasdam innovare, aut slatuta nostris sanclionibus adversantia. Sed monialcs dona quidcra pio proposito obtala suscipienl, et quaecunque targilores de commemorationibus ct erogaltonibus slaluent, exsequentur; plus vero iis nihil, ut dictum est. CAPUT I X .
. ' .
Quod quce monasterio assignantur, $ive mobilia $ive , dr , . immobilia, nunquam tint alienanda. ] I Volo ut omnia roonaslerio assgnata, aut assigtianda, vel qoovis modo comparanda, non solum immobilia, eed et mobilia, immota aemper, et nunquam alienata apud ipsnm maneant, et neque dentur, nul commulenlur, aut rendantur, seu quoniodocunque distrahantur : licel duplo, aut Iriplo, vel decuplo inajus fuerit quod in vicem distrahendae r e i d a t n r ; nam sacrilegiura plane est bujusmodi quidpiam facere, aul facium admittere. Et qui tale quid fererit aut admiserit, is licct imperalor fuerit, vel painiarcba, vel inagislralus, aut priva, aul prefecta monaslcrii, vel eliam qusedam in eo degenlium monialium ; ille quidem iremendo cl juslo Judid rationem rcddcl; sancio auieai ut \ , , , , \ , , \ * , , , , , , \ . , , 6 , , , , , , , , \ ' ,
1017 TYPICUM. 1013 , , quod alienalum est, raonaslerio restituatur, siudio sanctissimi palriarcbx, cui secundum leges ct ca , , nones rei hujusce cura incumbit, patrona roona , \ slerii, caeterisque monialibus ipsum monenlibus, i l \ - ludque rcvocanlibas, et quocunque alio, cui libuerit, . pielalis ergo, reslitulionem urgcnte. . '. CAPUT X . * Quandonam bonum tntbile monabterii alienari . possit.
1
* , ; *
Alienalio ilaqne immobilium sie omnino prohibila e r i t : mobilium vero alienalionem ex una cl aola causa rationi consenlaneam exislimat imperaioria mea majcslas ; quando scilicet ingcns aliquod daronum monasterio, aut rebus ejus accesserit ex i n , , , ^ ursu videlicel gentium, vel ex incendio, aut terra , moiu; monasleriumque deslitutum fucrit pecuniis ad . restaurationem illius.quod delrimenlo aflecium cst. . . Eo enim casu concedo u l aliendur aliquid mobi, , lium, ad reslauranria iromobilia : el lunc ea lege, - , , ul ad sanclas ecclesias el divina templa alienatio . . fial, ut quae sacra suni, rursus sacra maneanl, e l , , sancla non polluanlur. Quae enim semcl consecrala . sunt, non polluenda esse, omnibus notum esl. Preoplamus aulem mobiliuin alienalionem, pro , pter immobiUum in inlegrum rcslitutionem, non , * temere ei ex levi causa, u l quis forle putarit; sed quod iminobiUum provenlus mulio majoris uiililatis :, monaslerio esse soleat; et quia ex immobilium ' fructu possunt quandoque mobilia comparari; op. C positum vero diflicile est. Hanc autem alienationem non absque praevio , ' , * examine, neque in occulto vel in angulo fieri con(* , cediinus; neque quibusdam in monasterio id scien, tibus, reliqtiis vero ignorantibus, sed prjefecla, , , - ccconomo, ecclesiaa praeposita, scevophylacissa seu (10), ;, vasorum cus.ode, cseierisque praecipuis officialbus, , et monaslerii sacerdolibus in unum convenienlibus, \ , \ ac de pnesenli sumptu dijudicantibus, deque spccie , \ - aficnanda deliberantibus. Deinde quidam advoca , - buntur, quibus res vendenda probe noia sit, qui , - actum seslimationis edent, cum chartis monaslerii , , reponendum el asservandum. liaec omnia vero fient \ sciente monaslerii palrona. , ; .
C
. '. , . \ \ , , * \ , ; , * . . , , (10) Dc iblis oflflciis infra suo loco.
CAPUT X I . Quomodo eligenda et ordinanda til prcefecta. De eleclione et ordinalione praefectae jam disserendiim esl; ct nunc quidem cam profcctam con6liiuU majestas inca, quam constiluere libuil. E l si rursus praefecta opus fucrit, donec i n vivis ero, a me insliiuelur. Post discessum vero raeum, pra> scns statutum meuui oblinebit. Sancio eniin, u l si quidem cxspecutus et pra?scilus fucrit praefecl illitus emporis obilus, sorores omues ipsam adeant,
Montfauconii
nol.
1019
IRENES A U G U S T A
1020
el communi sentenlia- barum et illiua, uipole sin- , \ gularum monialium conversalionis et viUe ralionis ; ; , ; notiliam habenlis, trcs ellganlur bona viia ornata;, ^, \ ralione et prudcnlia pranstantes, quae ad curam et , medelam animarum aliis sapienliores ct periliorcs babcantur et praedicentur : sive cx officialibus bu- , \ , jusmodi quaedam reperianlur, sivc eliam cx reliquis , \ monialibus. . Si vero iia inopinalo obtigerit pracfectain vita , \ ftingi, ul de sibi successura nibil prospexeril vel , notum fvcerit, lum omnes sorores in unum coaclse, trium cleclionem facienl, prasenle qtioque illius , ; , tcniporis patrona monasterii. Oborto vcro dissidio, . aut excitata inler ipsas conlcntione circa eleclionem (qtiod ne flal deprccor), patrona monasterii , cofHentionem solvet, prafereique judicium partis ( ), , ; , virtute et spirituali instiiuto praecellenlis. Curabit quoque ut consultalio libere et absque privalis " aflectibus procedat: nisi volucrlt omnis crealurae ludieem et Doininum contra se oblique irruentem , ^ ; videie, sr el ipsa injusto forte judicio (quod de ' precor) jus oblique tractarit. Et baec quidcin de , \ ( electione. ), . KaV . $ Cooptetlo vere et promotio unius ex elcctis, hoc pacio Het: Patre spirituali montalium in tribus * charlis aequalibus et similibus haec scribcntur : f Dcspola PomiHe nosier Jesu Christe, cerdium Q , >, cognitor, inlercessionibus imraacnlala? Dominae noc sl Deiparae gratf a plenae, ostende nobis peccatri, cibtis, ei dignam judicasli prnefectunB noslra mu- , neris ororem nosiram N . > Et in reliquis cbartis , eadem rursus verba, nomioibus solum mutads. . > Tom cbartso a monaeterii patrona sigillo obsignatae, \ ; , a sacerdote sacrae menstt imponeniur, in conspcclu , ipsius patronoeet montalium, in vcspertino Sabbati: vel si Uim occurreril festum aliquod Salvaloris nosiri , ' , Jesu Chrisii, aui immaculatie Dominae noslras Dci- ;, $ ?parae, exactis vigiliis, et loto animo supplicationes ; ex coittrilo corde, Dee a vobis peragentur, honora; , tisskine matres, ulpole necessario operi incnmben; , tibus, a quo pendet consolalio, ex quo oritur sta, \ ; ; , bilimentum monasterii, u l e convcrso (quod absit!) D ' , dcslruciio, per qiiod habclur spes vestrai salulis. , ; ; \ ;, ' , ( !) . * . \ , Et die sequenli, completa divina lilurgia, posl , , ejus finem sacerdote adboc stolam saccrdotalem , indulo,persolvetur a vobis irisagtum, et bi Iroparii * , * cantabuntur : c Miserere nobis, Domine. Gloria. , . *. , Bomine, respice dc ccelo c i vide. Et nunr. Unigenile consubstanlialis. Et sacerdos protcnsam pe- , \ . . ; . , iKionem faciet, exclainans post aliasorationes, ct illud : c Ineuper pre< n u r ui Domimis Deus noster ; ; ; \ , t roanifeatel nobts eam quoc digna est prefecturac ; ; . ; fioslraB. > Yoeque acclanianles dicetis: Kyrie, elei , , i.linccr , \ **; *on, tritewis vicibus, et genuflexioncs facicti* quin1 B
1021
TYPICUM.
1022
, - decim; cxlensione marmum ve&lrarum ad Deum, c apud vos acclarnaulcs illtid: Deus corduim c> , guitor, ostende nobis pcccalricibus digi.>am pr.rfo !; . > \ ctura uostne. El po&l has genuQexiones, sacer; ; , - dos, facta coram eancta tucnsa lriplici genuQcxiotie usque ad tcrrara, adbuc slolam sacerdoialem in , , \ dulus, ae eadem vcrba dicens, ijnani ex iribus , charlis assumet, qna ab ipso sacerdote dala iu con; ' speclu omnium sororum, ei quai proprinm ipsi :, , sigillum imposucral , agnoscei qnidem ipsa suam obsignaiionem : cbarla vero omnibus videnlibus ; , apcrieuir; el cujus nomea tn illa descriplum vUnm , -^ fuerit, ca lypicum uostrum et baculum U* loco qui , * est anle altant posUa, factis tribus genuflexioaibus assuraet : considerans el secum perpendens, undfc, , - nam illaaccipiai, cmnam polliccaiur $e illa serva , \ . tiiram, et quod angeli ejus proini*sumem doscribant, , qui ad borrendum illud Iribunal eam iiitrodueenl, , \ expletortim promissorum ralioncm reddiluram. , * Dcinecpa eollocabilur in loco praefectw assignalo; , et owinee ipei diviiMim offTent ainplexum; post . queni aiuptexunt, gioria Deo refereiur, et dimissio , sequtur per consiielam eacerdotis oralioaera. Ipsa , vero vobis in poslcrtun pra?fe< ta erit, quam ut , \ ntatrera coletis, el sic erga Ulani affccue eritis, . ipsique obedielia, oc si a Dco ordtoala ossel. , \ , \ , . optabilc mihi est, ut apud vos ipsae pra? ; , fecUira digna* eeaaper suppelant; et ut monacb^ ad - Q id uegolii idoneat, in sanciissimo hoc gralia plonas , monaslerio nunquain deficianl, eed quolies opus , * - fueril praefeclain ordinari, ex ipsis moiiialibus iu co ascelice degenlibue fieri queai cleclio : quippc ; , qwB fuodauieutum oplimum moQaaiica? et ccwiobi , liea3 viue cuai Deu poaitse fuerim, ei fundamcnlo , - conacnlacum probic conversationis a*diikium con slruanl. Si vero iriuoi bujusoiodi monacbaruin non est copia in niunastcrio, scd dnac tantum lati . \ , - praefecluradign reperiunlur, ip5a8ufficiefll>, iisqne duabua solis duscripiis, caiiera, ut dicluw esl, , \ , * procedani. Si autcm (qwed majeslae wea deprc, , , . catur) uiiica prjefeclura digna videatur essc in IHO ' , nasierio, lunc q u * per kl temporis pairoa csl niotiasterii, alleraw ex alio monaslerio piam c l , U prebaiani irouacbam ad praefecturam inveniat. Et sic rursus bis duabns descriptis, ea sciiicel quae in ; moitaaterio est, c i ca quae aliunde, ut diclum ^st, , %\ \ acccrsila e^t, ea servabujilHP, qne deUocrilu el , officio scripla aiiol; el sic qu;e illi digna visa el , \ , , maiufeaiaia Cuerk, ad prajfeeUirani i>rotttovebiiur. , \ , \ ^. . W
IJspl .
f
CAPUT X I I .
Quod cilra affectum fieri debeat prmfecta; ei officiattum electio el ordinalio.
>,^, , * -
Agedmn borlamtirvos, bonoraUssimai aiatrce 110slrae, ul cuiu (acicnda a vobis eril pncfccta ekctio
im 1023 IRENES AUGUST.E c; cum a praefecta Oat oflicialium deleclus, absit , , conlenlio/absitinvidia, absit vana affeclio, et gralia , ;, inconsiderata. Sed reclo judicio, justo scopo, ot , ; ; , -\ cum verilale, quasi observante illo oculo qui , \ , omnia respicit, sic a vobis judicium el examen flai. , * Ne procedatis igitur ad pugnaset dissensiones intcr . cligendum; sed cum consensu, pace el charitate * elcctam promoveatis. , \ , \ . , ; Eleclionc vero et promolione facta, nulla indigne insiliat ad ^raefecluram, aul altud quovis offi- , , , ciuui anibiendum, annos forte prxtendens, vel in , , , agendo solerliam, vel nobilitaiem, aul dalas pos , * sessioncs, vel pecunias. Sed iila inler vos antepo , netida erit, quae laiis fueril, qualem superior sermo descripsil; quamvis nupcr detonsa fuerit, quamvis , , ex privata forlutia ad monasienum accesscrit. . Omnem igitur bcnevolemiam, omnem obedien , , tiam, omne obsequium praefectaa vestrae servavc , rilis, ut a quodam divinorum Patrum diciura est: Si enim pro nobis ralionem rcddiluri sunt qui nostri curam gerunt, quomodo non omnino iissub, ; \ di;i criwus, et ut capiti reliqua mcnibra corporis , \ obediemus, et mtnislrabiinus, > ut dicil c l divinus ; aposlolus : c Obedilc pracpositis vestris vi subjaccte t ; t-is; ipsi enim pervigilanl, quasi rationem pro ani- , niabus vestris r e d d i t u r i . > , ; . Sed el ad invicem cbaritalem, pacem et concor- C , , diam scrvaveritis, pro aliis muluo ardentes, i n , vieem suffulcienles, admonenles, consolantes, sue, , , linenles, quidquid utile, quidquid salutaro, si qua , , ? virlus, quaiaus, id pro viribus operari sludentes. , , , Dicil eiiim Doniinus noslcr Jesus Chrislus : c Hxc * mando vobis ut diligatis invicem, sicut et ego dilexi , vos ; > e l : In boc cognoscent omnes quod di~ , > , ftcipuli mei estis, si dilexeritis iuvicera > , . Tu quoquc, Mater spiritualis sacri bujus ovi , lis, et via dux, moderaia esto sororibus curatrix, , , maternam ipsis omnino senrans bcnevolenliam : , \ cliam id rogamus, omnes curaio, omnium sollici :. , , tudiuem geras, monendo, adhorlando, aocendo, , , , rogando, apgras sanando, infirmas sustentando, ani- V , , , mo deficienies consolando, peccanles convertendo; , , et u l dicit sanctua Basilhis: c Ipse prafcctus ul * paler genuinos filios curans, singulorum necessi- , tales observabit, et pro facultale congruum affe , ret remedium et soHicitudinem; ipiod vero mem , brum revera infirmatur, sive corporaliter sive spi , \ , rilualttor, cum charilaic el spiriluali benevolentia \ * , portabit. ;, , \ .
% 1 1 9 1
CAPUT X I I I . De amotione eju$ qua *ecu$ quam par est prvfectce munus obit. Et baec quidem ita se habeant. Q u vero poslbac
1 8
. .
. ^
Hcbr. viii, 17.
* Joan. xvr, 13.
t 0
Joan. , .
1025
TYPICUM.
1026
" - dicenda sunt, de ca qua post obitum nostru:n prce, \ ' /, fecta erit, necnon de iia quaj ipsi succedeni, nole * bam scripto Iradere : neque enim decebal, semel ad , boc rounus electam, ab hoc sialu et ordinc amovere. . ' , Scd illud quidein gratum et ampleclendum fuis , sel, si natura nostra imniutabilis c l inimobilis cssct : cum vero id non est (vertimur cniin denuo \ (cl imiuulamur, u i solenl buinana; et cum bonorc , , aflkiinur ad bona opera molliores evadimus, scgni, , tiei u l plurimum cedentes : solet quippe domina , , ius segniores eflicere qui ad illum evebuntur, ubi plus ceriaroinisei allenlionisexbibere opus fuissei), , \ idcirco et res est scriplo iradenda, el pro viribus ), corrigenda. , \ . Si itaque prafecta non muletur, et virtuii, ut par , , * \ - esl, adbaercat, cujus gralia tali gradu donala est, ab hac prafeclura nequaquam amovebilur, vel , ; excidet. Si vero improbam el damnosam eam esse * tcmpus argueril, sive curar sororum negligenter el , , ; cum contempiu operam dcderit, sive cognalis suis ; \ gralificala fucrit, vel aliquid monasterii sibi vindi, , caverit, vel alii cuipiam subduxerit et tradiderit; , , sive quodcunque bujus typici pracepium violaverii, \ -., el ad suam voluntaiem incessmt, ac proptcrea ad , gubernaiionein animamni non idonea evincalur; ; , \ ; ' si quidcm sic improbe vivens ad se aliquando rcdeal, c l a malis abslineai, viaiquc ad ineliora c i I ; ; ; , \ salularia ferenli insislal : esto, praifecturam reti , \ neat. Si vero eadem maneat, nec a malis abslineai, *,- < . , ^ imo impcnsius iis hicumbat, sialuiinus illaui q uiamoveri a praefeclura veslra per \ dem iinprobam ' monasterii palronam, ei rursus fieri cleclioneiu , , aliudque sullragium et ordinationem alterius pr*i , , feci.r, juxta ea quse superius sancila sunt. ;, . * , Quae vero a praefectura ejccta est, ai quidein pro, , pler senectulein et animi iuibecillitatom amota , \ , fuerit, et voluerit rursus residere et permanere , ' in monaslerio, ut una e sororibus, ei in omnibus , praefeclae subjici, nibil peruiciei afferens bono ino* ; , , , nasierii ordtai, neque turbas movens, neque per . turbala, sic in Ulo maueal. Qwe vero in perniciem ; , conslilulionis nionasterii, nccnon hujus ordinis e i \ , ; D status, esse videtur, et quae iu boc typico a mea ; majeslaie slatuia sunl conlempiui babilura puiaiur, , , ejiciatur omuino, ne scandali causa c x k r i s evadai. \ .
1 ! 9
. '. 6*7r \ , ~ . , ' ; ;, . , , , . ' , , ,
CAPUT XIV. Quod ceconomm in monasterio esse debeat eunuclius et honestw viia:. Staluit quoque imperium meum, ut oecoiioinus sil in mouaslerio, quae ad illud spectant ex iiiandalo prefecixadminisirans, el quae in ipsis cominen tur ad ejusnutura dispensans. E l qui nunc quidtm est, a mca majestate creatus est; ac si allerius opus !uerit,ab imperio meo inducelur. Ubi aulcm iiinc translatus fuero, a praefeela instiiuctur, siveexsarerdoiibus monasterii, si quispiani corum slrenuus
1027
IRENfiS A U G U S T T E
ftisrit, dignue acilicot adniinisltandi j sive etiam ex- ; , \ ; , iriiteecus approbalus, el cooptalus fuerh, hoc pacto , Postquam pfeevio examtae etectus ftierit, ac de re , \ bus agendts instrecUis, el inconspeclum Tencritcjus q n observalion^m habct monasterii, ut ipsi ootus , ; \ , ' ; stl : ingressus in templum ittonzsierii, parum sistct, , ;, dicioque a sororibus trisagio, procidens adorabil , cutn alias divinas sanciorum imagines, tum vene ;, \ randam sacratissimamque gralia plenafc Deiparx. / Dchinc facta salutationc, postquam sacerdos dimis. , ; ^ Vionis oraUoncm dixcrit, cgredieuir e templo, et 4b eo tempore osconoiiiiis crit, et curabil res nio- ; , , naslerii: hocqoe caput qu$ ad ipsum spectant de- ;, , \ clarans iranscriplum secum accipiet. ta \ . OfBchim ejus cei enixe operara dabit. erit, obsefrvaiio imnrobilhim omnrom quac toonasterto subjacni, sive cxira, sive intra magiram urbem : computationes prbcuratorum et coilectorum : reparalio teciorum monasterii, necnon eoUim qnae ipsi substmt, (JuA congrda sollicttudine qxioiannis facienda <*st: insiaurtiio ruinarum qvae forte monasierio oUigerint, jubentc prafecia; is etiim ad id negolii maxime contendere, ipsique curam itnpendefc debel : ad hiec cura proveiHuum, e i tegiiirais accessionibns protedcntiirro. Curabit quoque ut omnia t]ua? in pnedris, sive i n domibus sont, ad rtiajorem ulilitalem adrainistrentur. Ncquc concedat, ut qui itinc lemporis iis prospiciunt, vel eotum conserva" , , \ ;, \ , , , * ^* * , , , { , * ; , , , , ; , ,
tionem c l iu mclius pfocessum neglcctui babeant, , 6 ' \ vei aliquid proventnum subducant, et in proprium : ; locrmn se)>otiaift. Sed curol ot iis solliciie prospi. ciam, ac nibil innovando redltiis ad monasterium , \ ^ afferanl.ut fruges 6a3tefasque species opporluno , , iempore mitlant, navigiis eas transvecturis tempe, , etive mlsais: utque computationes ad monasterium ; deferant, et prses&ite ceconomo, praefecta ct depo, }, eilarte illas tradant pcr declarationem eorum ab \ ^ ipsis subsigfKiiam, qaae poelca imerenda e r H i n , \ , ' rcdiiibtt, et (niMptibiis receptacoii. Si vejro oeco* * , fiomtjs abfiit forisque degai, prassefite paroeconomo ( I I ) ; . a i l a u eomputa ipsismet tradentur. Si paroecont)* * ; ; , mus quoque absetis extra monasiertato VerseloT, , praefectee et deposilariae solia hnt aflFerentttr, el ab ;. ipsis, ut dictum est, fient deckwatioires. D , \ \ , * , \ ' , , . Studealque oeconomus, ut congruo lempore pro , curalorum compula facial, neque illa differat; sed < ubique praediorum pervadat, et observet cm pro , , curatores, lum ipsa pnedia : operamque navet u i , x * A in meliut procedant. Inspiorei quoque qua. per ur- ^ ; ; , , bem ad monasierium alirnent, quoad iVeri poterit, , aique btne ex ipsis operfbos osccrmmiiae sux ofll- eium exbibebit. Rationes qxioque anhuas procura, , , toninv, ot collectorum a se factas in monasiefium ,
k
Monlfaucotiii
( I I ) KaTacrpurrvsir,
noffi.
Grxciscst inscrcrc, vulgo, intorer, enregistrer.
io :9 ttrpieuft. ; itjpovo- deferet, et praefectae singulis annis tradfcl, ut exa, \ , iiriiientnr ab ipsa, sicque ab cia flat procuratoriita ' , acccplHalia. * , ' . Si vero quis ex oeconumis cujnsvis lemporis pterumque deprfchendatuTr res secus gereris quam '; supprius declaratnni sit, amovebilut- al> oecouo , , mia, et re prius communicala a prtefecta palronaj irtonaslerii,alter hujusce inuneris dignas creabiiur. ; , ; ; ;, ; ;. In summa autem statuit mnjestas roea, u l omnia ; , , ' ; ; - eum DCrtilia ei vohmtate prvfecue adiuinistrentur ; - ab eo qui per id lcmporis erit, ceconomo. Erit . " \ , autem cttm eo et paroeconomos, unus ex desigiia , ; lis in monaslerio sacerdolibus, ut dicetur; ctijui ;, - ("juoqUe officiam erit, ul omuia in tuonasterio reee , , * pla computa, froges, et reliquas spectes describal, , . eortimque noiitiam babeai. Ubi vero non adtst * , deconomas, jussw prafecte faciet quaecanqus ilili ' - praecepertt. . CAPUT X V . . '. De sacerdottbus. . Sacerdoles quoque duo esse debcnl tn monaste\ * , , ;, rto, moaaoM, eunucbi, propter conversationem ve^ , , , ; - fterantli, maittucli, moderali; qtii sciaut sacra d i ^; . vinae Scripturas oracola recte explanare. Horum vero inopia eiiam non mnnacbi, cunucbi taiDcn, , ;, , * \ , virtuirs et r g a Demii pielafis testinionio apnati; , \ - ul saoris eomm benedtctiontbus, et acceplUatm; , ohktloAFbuB aoiH)rcp ad vlrtulls eterciiium adjtrt, , 2 benepJacitum canlum d awres Domim Sabaetfi * ofmitianl : qui ipearom pro itobis supplicationes benovole admitien9, ditniuet nobis debria in lern* , pore judioii. . Ex bis vcro doobrte sacerdotibus anos erit *et , paroedOikMinis, ut in oeconomi capile fushrs decla^, ralfffn fsl. t b i Veto fconomus sive forte nt itti^ . ;, ppobu ejcctuB futirH, srve viia exccsseiit, parêc ; , rtonius dignus adniinistrairdi oeconomus coiistrtua, , tor, illhisqae locO eifo iitdftcalur alier, at su^ra ' ' , ? * , 6 - deelarftram st. . . 1Q\ * & . rj CAPUT X V I . Quod omnes moniales *ub uno Patre spirituali esse debeant. Volo aulcm omnes moniales uno Patri splriluatt cogitaiiones suas referre, in primis euaucho, v i r i u le fulgenti, qui mullaiu per a?la-tem c l exerciiationem ad excipiendas cogiialiones experieniiaiu conipararii, aplusquc sil ad ferendumcongrua couiilenlibus anii\iabus remedia. CAPUT X V l l . Qna ratione qui ad monaslerium a$tedunt deOeanl alloqui monialtS, el qninam^ ei quandonam. Elsi in pluribus ascclicorum pracepiorutn loci Palre$edixcrlnt, nullam essc mouacbis cognatio-
tte&
\ \ ; , , , \ ; ; ;, ; . . '. * $, kal . ,
1031
IRENES AUGUSTiB
1032
ncm sopcr terram : attamcn ob buinanam inflrnii- ( ; tatem jubemus, u l si quidcm niulicr ad inonasie- , rium accesserit, maler forie cujusdam nionialis, , , , ' , , aul soror, aut fralris uxor, ingrediatur in raona , slerium concedenlc prajfecta; et postquam cum , monialibus apposilum cibum sumpserit, recedet ad , vesperam, si quidem valentem coguatam visum accesserit : idque faciet seroel aut bis in anno. Si \ero iufirinam, et gravi morbo detenlam : si q u i - , dem maler fueril, in monasterio manebil, etaegro- , , tanli Hliae assidebil. Secundo atilom die, ubi siroi , liier cum monialibus cibum sumpserit, ad vesperam recedel. Si \ero soror fuerii, aut fralris uxor, aul . , ' , , ex sorore vel fralre neptis, quae visendi gratia , ; ; accessit, omnino qua die veneriiad vesperam dis~ . cedel. ; , Si autein vir fucrit qui visum accedit, pater forle, vel fralcr, aut sororis conjux, in monasle- , , ' , * riuin quidein nullaienus ingrediclur; illud namque viris prorsus inacccssum, ac perpeluo clausum esse , . slaluit imperium raeum. Ipso a foris pulsanle,'roo , , niiaque praefecla, quae videri desideratur monialis, jussu ejus ad oslium acccdcl, una aulem ibit et prafccla, si voluerit et poluerit, vel ipsa jubenle , \ , , -, uiia ex scnioribus et venerabilioribus monialibus. . Jauua vero aperla, stans ipse ad oslium, et paucis ; , lnonialem allocutua, abscedet. Si autem monacba , . * ad quam visendam pater, vel fraier, aut sororis , , mariius accessil, aegrotavcrit, sicque se babuerit, u l adijosiium accedere nequeat, nec eo quidem Q , ' , , casu aliquis eorum ingredielur in monasterium. ; , Si lainen aegra voluerit et necessariura duxerit, accedenlcm coosanguineuiu videre, sella depor- . , tata, et ad ostium locata, videal eum illic, et , , debinc reducatur, valde enim molestum easet i u i - , , perio meo, et volunlaii meae repugnans, si darelur , * *Tiris occasio ingressus in roonaslcrium, et exlerior , \ porla non coiuibuo omnibus claudcrelur; tiinen- , . dum enim ne quaedam nocuraenli diabolici per ; nicies casto sponso desponsalis una ingrederetur. Qnocirca omni ingressu viros arcendos exisiimo, et ita jubeo. Idem quoque oblineat, etiam si quis , vir praefeciam allotulurusad monasterium accedat. . , . Si vero cujusoam roonialium pater aut maler * ; , , unquam aegrotaverit, eoque redactus sit ut exlre, , mos spirilus exbalet, vuluerilque monacha, cujus , pater aut rcaler hifirmaiur, et necesse duxerit ^ , argrotantem patrem, aut malrem invisere, egre, , ; dielur e monaslerio jussu praefecta?, duas e senio , ribus et venerabilioribus monialibus secum assu mens, ct postquani videril aegrum sive patrem sive , , niatrem, ad vesperam reverietur ad monaslerium, , ; nullo modo sustinens foris monaslerium manere. , . Ne ipsos quidem procuratorcs rerum monaslerii, ; neque eos qui alia de causa accedunl, quibus ne, , ceetarium forie ci ulile esl vidcri a praefecia, intra ^4 D
1033
TYPICUM.
W3i
;, monasteriam ipsamconvenire volumas: sed ipsa egredietur curo daabus vel tribus setate grandio, ' , ribuset pietate clarioribus usquc ad ostiuminierius , \ ac inler duo oslia arocdentes alloquctur, et curabil rcs monaslerii; debinc rursus ingredielur in , \ ' , - monaslcriuni, quod viris inaccessum custodiet, ut diclum est. Si vero ncgotium cujus gratia egres , . , ' \ - sura osi, el advenientes alloculura, non sit necessariuni, ne excai, sed monealur sive ab oeconomo , , * sive a prcsbylcro, ei quod longruum et ulile v i , , dctur ipsa disponat. Si vero mulier ad se invisen , dani ad monasleriurn veneril, rem ejus scntenlix * . remillirnus : nequc cnim contra monaslicas Jegcs , colloquium niiscere sustinuerit, cum ea q u ex /. trinsccus acccdit. ; . , Si quaautcm ex mulicribus honcsta vitaornatis, , saecularibus vel cxtraneis monialibus, ob virtutem monialium ascetice in monaslerio versanlram, , volueriladillud accedere, nullaienus prohibebitur, , , ' sed in illud introibit jussu praefecla? : et suinpta cum monialibus refectione, ad vesperam reccdet. ;, Si vero quae accessil, voluerit el nccessarium du. , \ xerit manere in monastorio, in ipso manebit, et , sequenti die discedel. Et id semel aut bis pcr , . annura concedetur singulis piis mulieribus ad ., ' raonasterium accedentibus. Quae bocpacto accedent . somnum capient in archontaricio propcostium sito, el per eum qui illic csl transilum ingredieniur i n (12), \ monasterium, ctab eo egredienlur. \ . ^ CAPUT XVIH. . '. quanam fieri debeat officialium inttUvtiu, quo ' moJo. , . , \ . , (13), , . , (12) .Existimat virerudilissimus D id esse quod, cap. 79, vocalur. Ab illa lamen scntentla liaec ine abducunt: i . Despolicae domus 150 cubitis ab oslio distabanl, cernere esl capite ullimo; autem dicitur fuisse prope ostium : al in adinodum anguslo monasierio, ut islud erat, id non dicerelur prope ostium, quod ab co lanlo spatio disiarel. E l quod magis urget, despoticae domus ad opposilam oslio plagam siiae erant: nam qui capul uhimum, de silu monasierii, diligenter considerabit, deprebendet dcspoiicas domos vcrsus aquiloncm, oslium vero ad lueridiem siium fuisse. Oelium autem unicum eral in monasierio, quod in inlerius eiexterius dividebalur, ut ex pluribus Typici locis intelligere est. 2. Quis credat easqusc secessus gralia ad monasteriuin accedebant, ad imperatoriam d i i H i i n , ubi inagnus virorum muiierumque famul.iii:s babitabal, cubitum amandatas fuisse. 3. 'ApPATBOL , Ga.CXXVH. Omnium monasterii oflicialium eleclkmcm et insliluiionem prafecta faciet, propria illas senlenlia eligens et inslituens. Quoties enim opus fuerit quamdam instilui ad quodlibet ofHcium, clavcs quidem anle sacrum ponenlur adylum, et una cuin illis verba ejusdem officii ex prsesenti imperii inei typico iranssumpia. Trisagio aulein diclo, accedet quse ad illud oflicium degigoata est : et facla iriplici gcnuflexione, acccplisque clavibus, videtur vox diminuliva, qua?domibus illis amplissimis, ut babelur cap. 79, convenire ncquit. Nec cilicit quod bic dicitur: Ingredientur in monasleriuin per ; hinc cnim non putandum, eas e monaslerii sepio egressas fuissti; nam cap. 17, jubctur ut praafecta, quaB procuraiores alloquendi causa ad oslium accedit, ipsos alloquaiur inler duo ostia, nempe interius et exterius, et dehinc ingredialur in monasteriura, lametsi illa e monasterio nullalenus egrcdiebaiur. Dicendum i g i l u r , fuisse ceDam quamdam propo ostium non interius, sedexlcrius, site primum monaslerii ingreasum, irura scplum monasierii; quod rera diligentius cooaideranli patebit. Cur aulem sic vocetur, ignoratur. (13) , ea pars ccclesiaa qua3 apud nos prcsbylerium vocalur, quod presbyteriset ministris allaris assignata sil, de quo fuse eruditus Paler Goar in Nolis ad Eucbologium.
Montfauconii notee.
33
1035
I R E N E S AUGUSTJE
1036
caput poslea praefeclne inclinabit, prius procidens , ad pedes ejusdem, el poslca surgens. Illa vero eam ; , insliluet, baec verba diccns : c Immaculala el , gralia plena Deipara designat te ad oflicium N . , \ . ln quibus vero ofliciis claves non sunl, ad inslitu , lionem sufQcient ejusdem inslilulionis verba a * praefecia prolata, et acceplio descriptorum de . singulisofficiisstalutorum,ex locoqui ante sanclum , ; adyiuna silus est, u l diclum cst. Oportet aulcm, \ ul unaquxque offieialium specialia staluta commissi ; , sibi officii, e loco anle sanctum adylum silo, acci pial; u l considcret, el unde oOicium desumat, et , , . qui polliceatur se iltud adminislraluram. , , , , . CAPUT X I X . B . ' . De sceuophylacissa seu vasorum custode. . Volo vasorum custodem sse in monaslerio, cui \ , incumbet sacra vasa et supellectilia custodire, , omnique cura et studio ea digna babere : qua ipsi \ , tradentur per scriptum el fide dignum tradilionis * , aclum. ,Ceram similiier monasterio allalam ipsa . percipere debet, ejusque perceptionem et usum , niinutalim dcscribere, el rationem pr&fectae red , dcre. . Eidciu incumbet, cereos intra monasleriura mu lierum opera praeparare, quos in universum lempli luminare quolannis impendt definitum est, juxta ; , gtalulum a majestate mea pondus : illosque tra dcre ecclesise praeposilai, qure lucernarii ecclesiae C [], \ curamgeret, u t i n sequentibus dicelur. lpsa quo , que debet, quae quotidiani sunt usus, et quoe so . iemnilaiibus inserviunt, ccclesiarchissae in ecclesiae , ministertum iradere, et congruo leropore eadem , ab illa resumere et cusiodire : quae autem redun , danl in scevophylacio seu sacrario, inclusa et , eigillata, cum a prefecta, tum aseipsa, asservare. omnia sibi credita reddere lenebitur sallcm \ nbi ab hujusmodi oftkio amovebilur, juxta sibi , faclum tradilionis aclum. Nam penes prsefectam , csl officiales amovere el mulare juxla modum d i - , . * cenduro. Eas pamque quae ad singula officia eleclae, ^ studiose et in Dei timore ipsie incuiubunl, justum ; . est immotas einere : si vero negligenter et cum contemplu, sive eliara fraudulenter illis fungantur, D ' , , illas anioverc, et alias instituere. Si quae aulem , * quidpiam quanlumvis mintmum subripueril, ob, ;, ; noxia erit immaculalae et gratia plenae Dcipar, a , ^, . qua clavcs accepit,
1
, , ' . , Ipsa vero non raodo vasorum cuslos erit, sed et , charlarum; omniaque charlacea mouastcrii i n , slrumenla cum rescripto accpiet, conservabit, et , omnimoda sollicitudine digita habebit, ncquc a , \ . lineis abrodi sinet. Si auteni cujuspiam cbarla? , opus fuerit, jusau prsefecta poslulaiam cbariam , dcferct et iradet, seribens quali* illa sit, et quis
1057
TYPICUM.
1038
, , \, \ ;. , , , , , . , , (44) , ' , , . . '. . , , , , ;, , . , ; * ^, , . , ; \ . ^ (15) , , , .

1
illam assumpscrit. Elapsis poslhac quibusdani diebus, monebit pratfectam, et repelet eductain, ut diclum est, cbarlam, nec sinet eam deperire.
Quandoquidem autcm perccpia in monastcrio cera, expcnsam ejus mullum excedil, statuit imperiura meum ut ex ea quinque lantum cenlenaria retineantur pro ecclesia, et reliquo usu ; residuum vero cum primum percepium iuerit, slaiim vendalnr, cl ad alias monastcrii expensas tradaiur. CAPUT X X . De ecclesiarchissa, seu ecciesice prceposita. Ecclesiae praeposita per prnefectam elecia, qua3 videlicct ipsi ad lale ollicium apla el idonea visa fuerit, orania quidem quae in leniplo monastcrii osui esse debent a vasorum cusiode per actum accipicl lcnipore eleclionis : alia vero feslis solemnibus et quotiriiano usui convenieniia, congruo tewpore. Ipsa curabil consueium ecclesiae ornalum, eldcfiniium in praescnli typico singulis lemporibus luminare, stalulos ccreos paralos accipiens a vasorum cuslode, sivc quos ad quotidianum usum, sive quos ad singulassolemniiales absumi dcfinilum est. Sollicitudiitcra quoque geret ecclesiaslicae in psalmodia disciplinac, u l moris cst ecclesioe praeposilis.
Oporiet aulem ut ecclesiae pra?posila parecclesiarcbissam habeat sc adjuvantcm, sibi ministrantcm, et una operam navanlem officio sibi incumbenti. CAPUT X X I . De officiali quoc esui necessaria percipil et expendii, el quod hcec ab ipsa scriplo mandari debeanl. OQicialem similiier omnia csui apla, ad monasierium comporlata percipienlcm el expcndenlcm, slaluinius minulaiim describcre quaa pcrcepii, quauta, quando el unde obveneriut; cxpcnsas autem juxta niandatum praefeclaj palam facere: si Yolueril minislerium quidcm snum irrcprebensum ct inculpatum servarc, sororesvero oranes sinc scandalo el perlurbatione osse, omnibusqu<* animum explere. CAPUT X X I I . De vini cuslode. Vini quoque castodem inslituet prsefecta, cui incnmbet vinuin omne roonasterio allalum vctus et novum percipere, describere, et cxpcndere ubi a prafecta jassum fuerit.
. '. , , / . \ , , , , , , \ , ^ , , . . '. . \ , , , , ^ .
Monlfauconii
( U ) . Centenarium cenluin libris cousiai, cum in ponderibus, tum in pecuniis. (15) . Quasi dicas, quae per tera-
nolce.
pora erit, frequens in hoc opere loquendi modus ; at cum vix aple expriroi queat, et nibil ad scnsuui addat, consulio omiuitur.
1039
IRENES AUGUSTiE
1040
. . CAPUT . . De horrearia. , Horreariam quoque statuet prefecta, cujus oflfr , cium erit, fruges omnes c l legumina percipere, \ , \ , caque expendere jussu prafeclae; ac omntmodam eorum curam gerere, ne forle incuria in borreis , depereanl. . . . . De perceplione c l expensa pecuniarum, necnon , , , . de earum cuslodia ct dcscriptione, jam dicendum ; , est. Duas enim dcpositarias in monasterio esse statuimus, quarum una quidcra arcularn recepta rum et insumendarum pecuniarum custodiet ; al- ( i 6 ) * tera vero vcsliarium indunicntorum asscrvabit: . nam et ipsa deposiiaria vocabitur. CAPUT XXIV.
De officio depositariarum.
, Deposilaria iiaque receplarum pccumarum, una cum allera deposilaria vestiarii, scientc et prae- , \ senle praifecla, describcl omnera reditum pecuniarum in monasterio receplarum, nenipe cujus- , , . * modi et undenam illai sint. Exlrahel aulem ex ipsis jussu prefeclas summam pecuniarum quanlani ipsa praefecla voluerit, ct describei illam in parva , , schedula, cum alia deposilaria ; quam ipsa susci piet et expendel ubi praefecia jusseril, taliumque , , pecuniarum expensam minulalim in codice descri, bet. E l poslquam pecuniae absumplae fuerint, codi, cem deferet, ralionemque prajfectae reddei in con- * . " gpeclu allerius depositariae. Rescripla aulem pecu- C , niarum sic expensarum, propno conlacio inscrta , . in reccptaculo jaccre debent. Debinc depositaria eodem niodo alias pecunias jussu prafeclx resu, (17) mel. Et sic fiet in perpetuum. Arculam vcro , . ' hujusmodi pecuniarum perceplarum et insumenârum, sigiiiatam oportet a duabus deposilariis, et ab ipsa prefecia. . . , , \ . Alleram autera arculam reponi voJumus in scevo phylacio, seu sacrario, sigillalam a praifecta, oeco, norao, vasorum custode et deposilariis, in qua , , , \ recondita pecunia? servabunlur. Expleto igitur , anno, si miserationc Gralia-plena?, residuae quaedam . " , pecuniaj antiquae qualilatis reperiantur, qua? mo- ^ , , nasierio per id tcmporis necessariae non sint, in , memoraia arcula recondenlur, sublato prius sigillo, , ac deinde restiluio, ut supra dictum est : fialque , rcscr.plum rcconditae pecuniae ; u l si (quod absil) , , casu quopiam in inonasierio obiingenie, necessaria ad ejus expensas aliunde non suppetant; avulso ( ), illius arculae sigillo ab iis qui illam obsignaraiH, ; ; , summa quaedam pecuniae educaiur, ei ad recepla^ ,
Montfauconii notffl.
(16) . Yulgo dicttur , nam est ipsum indumenlum. MosehopuJus, in Ecloga vocum Allicaruin. (17J . Yox baac varie usurpatur. . caxiov cst pars Oflkii divirii dc qua fuse Goarus in Notis ad Euibologmm. 2. Arcadius deConcordia. dicitesse membranaiii rotundo Jigno circurayolvi I solilam. 5. Moscbojmlus ait esse - ^ , seu voiumen, quo seusu hic accipi debet.
1041 TYPICUM. 1042 , - cuJum deposili tradatur, coque pacto proccdant , expensae, quo superius dictum est. , , . . \ , . , ; , \ , ;, , , , . , , , \ . " ' \ ', , , ' , , , , , , ^. \ . Q , * , ; \ . , , \ , \ . * , ; , ; c ' \ , \ ' , . > , \ , , , ' ; , \ , , , , \ . , , , , ; . \ , '
D 1 1
CAPUT XXV. De refectoraria, et de ejus officio. Cura aliis officialibus quibus egere solct coenobilice viventiuin inslilulum, eliget prrcfecla et refectorariam, qure cum in aliis quibuscunquc a celhria sibi mandatis ministrabit, uim in ipsa refeclione, mensam quiele et pedetenlim circuibit. Et si quas sororum viderit lurbas excilanles, aut perturbatas, vel susurrantes, leniler eas monebit ut quiescant, boriabiturque ut raentc psallant, et a colloquio abstineant
lnsuper curae erit ipsi, etaclam sororum raiionem numerumque habere : neque ignorabit qua> naro earum gratiarum aciioni non adfueiil, quacnam a refectione abfuerit; el de singulis prafectam certiorem faciet. Cui, ut propria eleciione c i cooptaiione oiTiciales inslituenti, ut saspenumero dictum esl, inlegrum erit, eas qua? inculpate credito sibi ofticio fungunlur, sincre, si quidem voluerit, ipsis diutius operam dare : quae vero illa secus quam par est, qtiod absit, admimslranl, ut improbas amovere, et earum loco alias insiiiuere. Et praefecta quidem ex sententia ct libilo suo erga ipsas se geret. Ego vero omnes adhortor, quibus quodlibet vel imnrmum officium concredilum est, el qnasi vice gratiae ab ipsis postulo, ut singulai recte elad Dei placilum, oflicium suum persolvant: sicque se habeant ad exseculionem rerum ad se spectantiom, ac si Dei negolia sibi commissa esscnt, de quibus Deo rationero redditura? essent, ui revera se habet. Renignus enim Deus, qu&cunquc pro aliis muluo agimtis, benigne in seipsum recipil, ut sancta docent nos Evangelia, ubi dicens ipse perhibetur : < In quarMum fecistis uni illorum, niihi fecistis, et in quantum non fecistis, nequc mibi fecistis Et rogo, ut tolo ammo officlis suis operara navenl, neque illa negligant, vel animum dcspon deant, ac si dispercal earum einolumenluro, quippe quae pro negotiis ofBcii sui divinos conventus deserere coganlur : sed bortor magis, ut bono et lseto sint aitimo, quod Dominus ipsas roborarit inlercessionibus viri cxpertis el gratia plenae Matris ejus, ad ministrandum sororibus suis, ad imiialionem illius qui ait : c Non veni ministrari, sed minislrare, et ponere animam meam redemptionem pro multis Videte, sorores, quale ipsae opus impleatis, videle quem imilcmini, considerale quod caput omnis boni charilatem consequamini. Gauderc igilur vos oportel el cxsultare, quia quod vix
Mauh. xxv, 40.
" Matib. xx, 28.
1043
IRENES AUGUSTJE
1054
efficere potuerint quae oralioui incumbunt, id vos ' , ' . opere quotidic adimpletis. Bealae estis ob illud ne , . gotii, el semulatione dignse ; nam bona quidem est , ) , oralio et adinodum bona, quae nos Deo colloqui , facil, el a tcrra ad coelum evehit; sed mulio nielior . el mullo major est cbaritas. Illa enim esl pars vir tuiis, et universse perfectionis segmenium et portio . , quaedara. Gharitas vero est ejus caput et consum \ . malio; eiaKantero enim humililalem sibi conjunclam , \ exbibel, necnon misericordiam el benignilatem, ob , \ , * 4 quas inpriinis Deus faclus est bomo, quarum Deus , , noniiue vocatur; et per quas homo Deus exbi * $, belur, et coolesli Patri similis. Cur iiaque Ihesauro et capite illorum oranium bonorum dimisso, ad in- . \ feriora, el ad unius adeptionem curritis ? Satius , \ \ , ; quippe essct capul prius millo negolio occupare, , ac firmiter comprehendere, omniaque facere ne eo , excidatis. Timemus, dicet quaedam, ob officii d i . , , vini pralermissionem ; sed ne timeatis; pura enim . eanfessio ejusmodi vobis pra?termissionem supplc , bit, ventam jure vobis concilians. Tanlummodo prajtcnnissio baac a segnilie non proeedal: id l i - . . , mealis, id aUendatis : si vero illud non fuerit, , gaudele alacri anirao officiis iucumbentes. . CAPUT XXVI. . <7'. De vislilutione epistemonarchissut, seu disciplince (18) prcvpositce, et ejut offxcio. . Prafecta epislemonarchissam insuper designabit, quam propria electione talis officii diguam duxerit, Q , * cui incumbet nionaslicae disciplinae et modesliaB , euram gerere, ac in communibus convenlibus, et cantu dispicerc, num quaedam sororum, cantu d i , , iTiisso, invicem confabulenlur, et colloquium cum Deo negligentes, allera alteri colloquantur. In com , munibus quoque ad cibum sumendum conventibus , illas observabit, ut in quiete et modestia moniali bus dccenii permaneanl. Sed et in uuiversis earum , coQversalionibus et exerciliis, sedulo qune ad ipsas : \ speclant obscrvabit. E l si viderit quasdam e.arum [ ?] \ seu una sedenles, el de inutilibus colloquentes, , ' . sive apud se nihil operanles, el otio lorpentes ; , , quibus magnus Aposlolus, neque manducare prae , * \ c i p i t : vel aliud quidvis agentes monaslicae et , Deo dilectae professioni absooum, et a spirituali D * inslituto alienum : ipsas leniter et cum sororis , \ affectu adeat, ac mansuete et cum chariiaie quae , decent, eas moneat, et utiiia suadeat, nempe ut , , \ , nibil ulililatis babentibus, quin et ajiimse noxiis , \ susurris supersedenles (eisi nulla alia de causa, , quatenus saltem a divina conversalione iis incum, , \ bentes abducuni) divinls laudibus celebrandis . * ,
9 3
* I Thess. i n , 10.
Montfauconii
(18) *$. Meurshis ex responsione Demetrii Chomaieni ad CabasHam, bsec referl: , , , , \ . < Imperator cntm, utpole qui commuiiis
no.
Ecclesiarnm episienonarcba ct sit et voceinr, synodicis decrelispntest, ipsisqueauclorilatem dal. Epislemonarcbissa igitur sie vocatur, quod disciplinai sororum praesil et invigilel, Oflicium xelairicis apud plerasquc nostri x v i moniaies, huic non absimiJc esi.
1045
TYPiCUM.
1046
; , - attendant, alquc vcrbis canlus nientem applicenl: , \ ct i i l fugiant omnis inalilia* causam, oiium, ac in , divinis sapienlem David imilentur, < Siiigulariier , , sum cgo diccnlem ; ulque in propriis locis c , > quiescant, sive orauoni incumbenles, sive manu , ;, - aliquid opcrantes, ad cversionern exilialis pigriiiae ; , Iiorrendamque mortcra pcrpctuo meditemur, et ; , indesinentem lerribilissimi diei judicii servcnt , \ ; niemoriam. . Monialibus vcro operi manuiim incunibentibus , illarum una quam jusscrit pracfecta, lcget audien, , ; , tibus omnibus, sacra et salutariadivinae Scriplur ; . oracula.
n
. '. CAPUT XXVII. , ^ De prapositis operum. \ \ Super opera quoque duas monachas praefccta , ; constituet, quas Cicteris pmeluleril; quae debent , ; ) necessariam operi nianuum materiam cum r<y scriplo, congruo tempore accipere e rcceptaculo, , \ ; ct illam elaborandam operaniibus tradere jussu ; . praefcctse, a^ rursus cum iDius notiiia, illa accipere ; :, quac prius ad opus tradila jam confecla sunt, 64 , ca cum rescripto tradere its quae in vesliarii re . ceptaculo operantur : ut el ipsa juxta prafecta* rnandatum expendanlnr. . . '. . ( ) , \ , . * , , , , . , , ' . . ' . . CIAPUT XXVIH. De depositariis vestiarii. G Deposilarix vestiarii indumenlorum pro monialibus (nam et ipsx deposiiari vocabuntur) oinnia quac ad vestitum monialium usui esse debent, cum rescripto accipient, el ea jussu prsefectae expendent, ubi ipsa voluerit. Ipsajmet vero accipient captera otmiia qnas roonialibus usui sunt, saga scilicet, coaclilia, slragulas, quai ad balnea hiserviunt, ct uno verbo, ouinia. Expendent autcm illa, cum praefccla jusserit ; ac expensae illorum rescripta facient: harum vero rationes a praefecla repeientur.
CAP13T XXIX. De ostiaria. Sed ct cam quai laves oslii servare debel, quam \ D ideo vocamus ostiariam, pnefecta inslituet; q u , , , \ \ curabit ot citra praefectae seriientiain oslium n u l , ; latenus aperialur.et u l null in monasterium i n grediantur, ve) ab eo egrediantur, inscia praefecta. Quocirca capul bisde rebus agens. qaomodo nempe, , ; ; quando, et qutnani ex accedentibus dcbeant cum . , , monialibus coiloqui, transcriplum ipsi Iradelur, ut , , , verborum typici prudens, prafectam moneat, ejus ; , que jussu, juxla vim lypici, colloquia flant. Anus , auiem esse debet quaB ad hoc officium deputatur, , vilacque honeslse, ac omnium sororum testimonio , comprebala; quae singulis diebus ad vesperam .
u
Pâl. CXL, 10.
1047
I R E N E S AUGUSTJE
1048
claves dcferet ad pnefectam. Et ne ipsa quidem se visendi eausa accedenles cognatos vidcbit, cilra ,, , \ praefectae pennissum, annuente autem illa, invisat ; ; ; ' eos quo pacio sibi concessum fueril. . ; -\ ; ; , ; . non vuli imperium meum, earo ad ostium perpetuo manere; sed slatuit,ut ipsa quoque in assignalo doniicilio cura sororibus resideat. Si qua vero necessilas postularil eam ad osiium accedere, nempe a tintinitabulo monitam se ad oslium vocari, jussu praefectae abscedet; et ubi officium, quodcunque illud fuerit, impleverit, rursus ingredietur, etcum caeieris sedebit. D , , \ , . , , , \ , \ , , \ . . '. * ir j , * , , ! , , \ (19) , . , \ , ; !\, xs\ , * tTvai, .
( 1
CAPUT X X X . Quanlo tempore in monasterio exspectare debeat quce exlrinsecus advenit, et tonderi debet. Quae londeri debent, et deftnitum monialium numerum implere, si quidem voluerinl deposhis capillis, obedientiae vestimentum, et mandyan solum induere, sex mensium tempus exspectabunt. Si vcro familkires qiuedam, ct bonestiores fuerint, ac probe sciatur quales vila sinl, monasteriique disciplinam et inslilutum nullalenus ignoraverint, ubi praefecta consentaneum judicabit, juxta formam tondebuntur.
Quae vero habitura sanctum ab ipsa rndut volunt, si quidem pise mulieres fuerint, el vitam monasli , eam in s&culari babitu degerint : neque ipsae pro /, * bationis tempus exspectabunt, nempe (riennium, \ , quod sancli Patrcs ad experimentum et probatio (20), nem, iis quae atiam vitam duxerint, canonice defi , niere. Sed ad lotam probaiionem, sex mensium , ' tempiis ipsis salis erk, tuneque optalum assequen , tur, u l a sanctis Patribus decretum est. Si vero ex , , ignorantibus et ignotis fuerint, poslquam hebdo \ :. i & madam unam dterum in monasterio exspectaverint, \ , raona&ticis veslinientis induentur, et ministrare , jussae in assignalis juxta vires olficiis, per trien , \ nium in monaslerio perseverabunt: iiec magno et ;5 angelico babitu donabuntur, donec Iriennii tempus ^ xil ad earum experimeiUum absolutum fuerit, etspe (21) , ctatas ipsas tanlaque vita dignas manifestaveril. .$ Uocenim lcmpus oblinere, lalae de illis lcges defi ; nierunt: nisi gravis quldam morbus accidcus lem. , pus probationis cootrabere coegerit \ .
Montfauconii
(19) . Esl genus vestimcnli, abbuineris ad pedes defluenlis, quod uon solum monachis, sed et episcopis osui c r a t : de quo Goarus, in Notis ad Euchologium, fusc et crudite suo morc disputat.
not.
(20) Dedefinila triennii probalione, vide Joanneni Zonaram adcanonem quuitum synodi primacct secunda?..
(21) De magni et angclici habilus suscepUone ei ejus oflicio, vide Euchologium.
1C49
. ' . .
TYPICUM.
CAPUT XXXI. Quinam ad curanda monasterii pradia mittendi sint
01 Qui ad praedia monastorii curanda iniUuntnr, ne , , , aflinitatis seu familiarilatis gralia, aul ob quam'am aliam similera causara cooplentur. Sed magnam , , \ solliciludinem geranl prariecla, el illius temporis , oeconomus, quo homines reperiant qui vili con, , \ duci possint, frugales, qui cohibeant eos qtii in , praediis versanlur; nihil rerum monasierii subri , pientes, agricullura pcritos. Hos railtendi potesta. lem habebit praefecta, similiter et imnautandi, ubi , , a probilate deciinantes deprehensi fuerint ; quos [] debet oeconomus observare,~cum a prafecta missus : , $, fuerit, inclusiones inspeclurus, cum inspecioribus - rationem inilurus, ct omnia ut convcnil adinini, , straturus. . . \ , . CAPUT XXXIJ. De o/ficio primce, tertias et sextce horce.
, Scd postquam de hisbaclenus disseruimus. age, , de ecclesiasiico deinceps officio dicamus; et u i a , luce incipiamus, a pritna hora diurna initium du ' camus, in boc Deum imilantes, qui mundi consii. , ; tulionem a lucis creatione inclioavit. Gompleta ita - que matulina Laude, subjungenda nobis cst de more priina bora, in cujus One dicenda ha?c ora. lio : c Qui in omni tempore et omni bora. > Et ;, , - Q post oralionem flanl consueUe gcnuflextones, a robustioribus quidem ad terram sineproseuchadio : , ab iniirmioribus vero adhibilo humili fulcimento (22). > , - et adjulorio. Est autem genuflexio revereniix quin (23) - decim, quarum Ires priores lentius fieri debent et , quasi tardius, cum intcr standum, lum in genuunr , . , flexione; ut unaquaeque vcstrum slans et manibus expansis dicere posît ter ad singulas, illud : (24) , c Deus, propiiius eslo raibi peccalrici. > Deinde , \ , flectens genua elcaput usque ad terram, ler simi , \ lilcr dicere illud : c Peccavi libi, Dominc, ignosce mibi. E l tresquidcm gennflexioiicssic a vobis fa ; ciendse; reliquae vero duodecim celerius : ut qua> , * > , libetsemel dicat in genuum flcxione, et semel i n ler slandum praedicta supplicalionis verba. Ge , " , ,
9
. ; ^ , , . ;, , , , ' , , "
nuum vfcro flexiones, et erectiones facietis, non ubi singulislibitum fuerit, incomposite, et quoquomodo : sed quasi unum corpus ; una flectenles, et una vos crigenles; duce ulrarumque utentes Ecclesiae praposila, antc sacrum adytum stanle, ct flexione quidem flexionem, ereciione vero ercclionem coromonslranie. Et hoc quidem oflicium diei, inquovice Deus Dominus, Alleluia, cantalur.
Mojitfauconii n o t . (22) Orationem, , \ , \ \ , ; , e l c , habes in Horolomo Grceco Venetiisedilo, quod si consulas, plurima bis similia reperics. (23) erat ccu gradus quidam quo genuflectenles inniteoantur, de quo eruditissimus Gangius in Glossario Grceco. (24) Quid sint seu reverentiai in hoc capite explicalur; fusius autem in NolSs Goari ad Eucbologium.
1051
IRENES AUGUSTiE
1052
, , , . * , , ; (25), , . A l si dies offlcium habeat, el dimissorium, ct si ! , Deus Dominus cantelur ; Ires quidem priniae (26), , ;, genuflexiones persolventur cuiti verbis suppllcationis, u l diclum est : a duodecim vero supersedebt- , tis, et nullalenus in ecclesia, sed in dormitorio ve- , \ , * (27) . stro persolvenlur. Post trcs autem tardiores genuflexionos, exclainabitis cxpansis manibus illud : ; Deus qui es aiue saecula, omnis crealurae con- ; , < , (28) ilitor. \ El post illam orationem lectid vobis snbjungeliir, (29), ncmpe calecbe9s; et peracta lcctione, tmagium , . pro nobis inslttulum persol\eli9. E l quandiu qui ; , dem Deus rae in vivis voluerit, diceiis troparia baec : Miserere noslri, Domine, niiscrere noslri. y (30) c , , ; . (31), . Gloria. Spes niundi bona. Et iiunc Nullus ad le . ()\ . > currens. Me aulem defuncla, dicelis iroparia fnnerea : Memento, Domine admodum bone, , , , ; ;, 4. famulae lune. Gloria. Da requiem, Salvaior noster. , . . Et nunc. NuIIus ad le currens. Refugiura ei v i r tus. > Ad ba2c Kyrie eleison quindecies. Dehinc ora- . * \ . > tionem islam addelis : c Qui mitiis lumen. Ora- , c , , '. c nesigilur orationes expansis manibus dicetis. Finila vero praedicla oralione; poslquam sacerdos con- (32). ; \ . suclam orationein dixcrit, vos quideni onines in vultum ad terram procidelis. Pncfecta vero omiris , '. , boni dux vobisfacta, sic dicet : Orate pro nie, sorores, Dominum, ut liberer a passionibus, et , , scandalis maligni. > El vos respondebitis : c Deus salvam tc faciai, veneranda Mater, ora et tu pro ^ \, , 0 , \ . > nobis, sancla Maler, ut liberemur a passionibus, ct , ' \ scandalis maligni. Deiude illa oraus dicet: c Deus , , ^ peroraliones Pairumnostrorum salvct nos omnes. , . > Et sic surgenles, pcrgelis ad communem conversa '0 ; , ' lionis domum, et cum illuc advcnerilis, ab omni , . vano negolio abstinebiti*, vestrisque manuuni ope ribus oiunes incumbetis, una in medio vestrum , , scdenle et legente, quam scilicel praefecta jusserit, , et quod precepcrii. Lectio enim omnia vana, i n , , uiilia, scu etiam nociva colloquia arcebit; magnum , vero fructum ipsi attendere volenlibus conciliabit. , . \
Montfauconii
notee.
(25) Cantus, , D sim in triodio, nonnunquam in Meneeis lcgi jubetur, , cerlis et ascribitur sanclo Theodoro Sludit;e. lemporibus dicebalur, u l videre est in Horologio (30) . De bujus vocis etyniologia, ex Grascorum. Zonanv verbis, fuse disputal Goarus iu Nolis ad (26) . Est versus, quo Oflicium Euchologium, ubi tanien nthil ccrtum concludit. terminalur. Quidquid sit, certam est illa iroparia fuisse breves (27) Ut vox apud Grsecos usurpatur pro quasdam periodos recilari vcl canlari solitas, quae dormilione, ct pro obilu, sic usu venit passim occurninl in Off. Gr. cum pro dormitorio, lum pro coemeterio. A l quan(31) . Supple , \ , doquidem nullum eral in hoc monasterio coemc . Versus , \, ; U riuiu ; sed moniales in monasterio cellarea? se- : ; . , non imuiediaie peliebanlur : liinc fit ut, excepto capite de sepul- subjungitur ut pluriinum, scd mcdiante quocani tura, sempcr dormiloriuin intclligt versu aut iropario. debeat. (32) Oralio, ; , babetar Horologii, Yenctiis edili, p. 151. Dicilur Babilii (i8) Haic oralio habetur in Uorologio ad horam Masui. priiuam ; dicilur esse Basilii Magni. Gaiecbesis illa v;deiur cadcm cssc qua? pas-
1053
TYPICUM
1054
CAPUT X X X I I I .
, , . . . , , , , . ,
%
De mesoriis, seu mediis horis primas, tertice et sexta horcc de typico, desacra Itturgia, el desancta communione.
Advgniente congrua lipra, lignum pulsabilur : et , illic psallclis mesoria primae, necnon terliam, et ' , , , seitam lioram cum mesoriis, et revercnliis ubi praefecta voluerit, sive in dormitorio, sive in exleriori , , , ^, - ecclesiae vestibulo. Typica eiiam psallelis in ecclc, . - siae ferula. Porro quando vigiliai flunl, non facielis revercnliam in dormilorio vcslro, ob vigiliarum \ laborem; neque per dodecahcmerum, neque per , oniversam Penlecosten, nec eiiam per iiovera diea , anle Dormilioneni sanctissimae Deipare, poslTrans, (33) figurationera Salvatoris mei Cbrisli sequentes; , (34-3o) - neque in ipsis solemnibus diebus gloriosorum et , celebralissimorum duodecim apostoJorum, nec in , quocunque Sabbato. Sacra vcro et divina liturgia celebrari debel singtilis feriis quartis, Parascevis , . " sive feriis sexiis, Sabbato et Dominica, necnon in solcmniialibus. ln Quadragesimis autem Gat prout , , , - continetur in Synaxario. , . ;, (36). Hortor autem vos, sorores, ut dum divinum , , , offertur sacriflcium, atlentiores vobis ipsissitis, ut, que timoris ac tremoris plenae assislalis (diviniora , , cnim, horribiliora, atque tcnibiliora suntqua? cele , Q brantur) omnem sermonem et inlelleclum supe ranli, ac super omnia honorando sacrificio imma culaii corporis el sanguinis Chrisli veri Dei nostri : in quo maxime altendendnm cst, et omnis sordida ' , cogilatio fuganda : solumque animo volvendum est, , divinum, ot supra omnem comprebensionem ma , 5 . (37) gnum et terribilc mysterium qaod celebratur. Sicqae divinis sanctificationibus coinmrniicandum est, , \ quibuscunque ii3 communicare concessum est. . , Quandoquidem igilur sanctificationum coromuni caiio animse illuminatio est, iis qui propemodum , , digni sunl; qui vero indigne coramunicat, judiciuin , sibi manducal ct bibil, u l dicit divinus Aposto , lus : volumus quidem u l iis frcquenlius parlict pclis, attamen discretionem circa divinam commu , - D nionem faciendam Patri vestro spiriluali remitti9 11
" I C o r , , 29.
Montfaaconii
(33) . Id est, duodecim dies inter Nalivitaletnjet Epiphaniam Domini inlercedenles. (34-35) Hunc esse genuinum hujus loci scnsum nullatenus ambigo, nec alias congruenler intelHgi posse existimo; nam : 1. Si reieras ad Dormitiouein, el dicas ipsos esse dies Dormitionem Deipare subsequcntcs, ut uonnulti existimant, qui inielliges baec verba, , etc. 2. nnllis Gracorum Officiorum libris de illis novem diebus post Dorniiiioncm celebrari solitis menlio babetur. 3. Plures aguat de diebus post Transfigurationem celebrari solilis; affero locum cx JNi-
nolee.
cone, [De jejuniis, tom. 111 Monum. EccL Grcecw Cotelerii, p. 443 : ! , id est, Hoc csl fcsluni communiter i n medio, oclo diebus celebramus, et id infra repelit. Nec obest quod bic oclo lantum dies, novem autem in tvpico memoranlur. Nam typicum satis commum usu, sen polius abusu, ipsam diera TrausQgurationis in Hlis novem includ i l , nec raedios solum dies, sed ipsum feslum in* ter minus apie referl. (56J Synaxarium crai libcr rituum. (37) Oiliciuui in sancta communionc in llorotogio quaere.
1055
IRENES AUGUSTiE
1056
mus, cum nolilia praefectae : neque vero laadabile * csl, quamdam, absque ejus nolilia, sibi non com- , * municandum esse judicare; damnataque erit q u , illud egerit, quippe quae suam expleverit vo- . lunlatem. , Par est aulem ut quas communicaturae sunt, ofliciura in sancla communione solitum psallant,el \ , in commurii comwtineni ad invicem genuflexionem facientes, veniani mutuo concedant: sicque viviiicis , , \ . sanclificationibus participent. CAPUT XXXIV. Quot panes in qualihet titurgia ojferendi tint, pro quibus. et . '. ' , .
Siugulis diebus in divina lilurgia seplem panes ' offerentur, unus Dominicus, aller gralia plenae ^ , , Dorainae iiostrse el Deiparae, alius sancli illius diei, \ alius pro redeiuplione et remissione pcccaiurura , , prscstanlissiiui inei imperatoris, necnon meorum; alius pro monialibus quae dormicrint, alius pro \ parenlibus, et caeteris cogoalis nosiris qui dormie , r i n l ; et alius pro vivis filiis, generis, el reliquis , aflinibus noslris. Post mortem vero noslram, meino- , \ , ratus panis pro remissione peccaioruiu uostrorum . \ , speciatim offeretur, etsiciiel in perpetuum. Siquis autem ex ambobus nobis, prius alleromoriatur, unus *., quidem panis denuo pro vivente specialim. alier . vero rurgus pro defunclo offerelur. Post moriem , ; auteni ejus qui superstes fuerai, unua iterum pro ambobus ofleretur. Q . , . * , Singulis vero Sabbatis offerenda? sunt parvae cruces pro iis qui jam dormierunt parenlibus, , iiliis et nuribus nostris, et pro iis qui postea dor- \ , , roient; pro qualernis, una : qui et describendi sunt , in diptychis, eorumque facienda commemoratio, , ut in typico coniinetur. Pro vivis pariter qui in \ . diplychis, et in lypico descripti sunt, singulis Dominicis aliae cruces, juxla numerum dormien ' tium, oflerenlur. , . CAPUT XXXV. De hora nona, vespertino, et panmjchxdc sive pervigilio. ' ' . '. , , . navw-
Volumus ut mesoria horae nonae in dormitorio veslro siiniliter psallanlur, parvo signo pulsalo. Nonam Yero Iioram psallere vos oporlel sicui boras de quibus superius tractaium est, cum mesoriis cjus, et reverenliis, sigilo omnes de raorc convoeante. Vespertiua vero laus a vobis persolvelur, ut in Synaxario declaratur; el continuo pannychis tive pervigilium. Quandoquidcm autcm hodie in pannychide, sex tropaiia in singulis.canticis canuntur, post noslrum ad Deum discessum, qualuor quid< m juxia Synaxarium canlabuntur, duo \eto erum funerea.
, . , , , , . \ . \ ' , , .
1057
. A q " . .
TYPICUM.
1058
CAPUT XXXVI. De Apodipnis seu Complelorio.
, , , > . '. . \ , , , c , ! , , ) \ c ' > , , , , , , . '. . , , , , . - Q , ' , > . , , , . . \ ". , , . , ' , D ^, , t , , ! \ . ' , ' * , * , , , c > , , , . * c , . , . . . > , " Psal. cxxv, 1.
1 T
Complelorii officium post coenara a vobis persolvetur in exlerlori ecclesiae vestibulo; in quo etiam genua vobis flectenda sunt : nisi Deus Dominus psallalur. CAPUT X X X V l l . De. nocturno officio. Absolulo Complelorio, postquam sacerdos consuelam orationem dixeril, vos quidcm in vullum ad tenrani procidelis prafecla?, altendenles : et cum ilia vobis d i x e r i l : c Ignoscite mihi in Domino, so~ rores, peccavi enim opere,*verbo et cogitatione; ac pro vobis oraverit, dicens : Deus per oraiiones Patrum noslrorum ignoscat omnibus nobi>, > sic inchoabilis noclurnum officium, juxta forroain ad dormilorium pergenles; et siveintra, sive extra dormiiorium illud explere debetis, ut tempus postularit, et ut prafecla voluerit; quod cum expleverilis, plcnae laetitiae spiritualis somno vos dabitie.
CAPUT x x x v m . De officio medioe noctis. Congruo tempore, cum ea quae ecclesiae pra?positura fungitur, reverenliam praefeclae fcccrit, et lignuro pulsaverit; postquam ad ecclesiac arihccem seu vestibulum advencrilis, media? noclis oflicium persolvelis, ne ipsa quidem quae vos excilavit absente, sed una vobiscum psallente, et lempli Jumtnaria accendente. Expleto auteni a vobis mcdiie noctis cantu, magnum signum pulsabilur, ac insuper, seneum : et sic incipietis matutinum officium, de cujus inilio deinceps dicelur.
CAPUT X X X I X . De initio Matuiini. Poslquam aeneum signum pulsatum fuerit, sacerdos benedicel Deum, figuram venerandse crucis coram saiicta mensa, thuribulo effornians. Debinc, una cum Dei laude irisagio a vobis dir.io, deciniuin nonum et vicesimum psalmum canlabilis, cum solitis tropariis, ct c Kyrie eleison, cum sequalitatc et altentione, quoad Geri poteril. SeJ hacc quidein a vobis psallenlur, donec prseslanlissimus meus iraperaior in vivis" fuerit (id vero diutissimum sit, Domine, et Deipara); postquam autem hinc iranslatus fuerit, hi Psalrai a vobis cantabuntur : Dominus pascit me , et : Te decet hymnus, Deus in Sion . > Troparia vero, el ipsa funerca : cMemento,Domine. Da requiem, Salvalor noster. Gloria. Et nunc.
t e %1
Absoluto
autem
trisagto, ecclesiae
praeposita
Psal. LXIV, \ .
1059
IRENES AUGUST/E
1060
bexapsalmum seu sex psalmos incipiei, lente c l attentc iliud canens, et quieta demissaque voce psallens; ut reliqua? citra lapsura el errorem eam subsequi valeant, et apud seipsas verha Psalmorum menle revolvere. Ei sic post explelura hexapsalmum, universum Matutini officium persolvetur, in Synaxarto continetur, quod Synaxarium de sanctorum quoque jejuniorum oflicio accuralisaime vos edocebit, necnon quomodo vobis peragenda sint cum alia, tum vigiliae, in omni Dominica, festo Domiui, et reliquis sanclorum roemoriis, quas enarral Synaxarium.
(38) , ^ ' , , \ ' . , " \ \ , . , , \ , . # Caeterum, imperaloria mea majeslas bic vestrae , \ infirmilati se atlemperans, circa vigilias clemenlius quidpiain excogilavil. Volo enim et slaluo, ut om- . , nes vigiliaein iestis Domini Dei et Salvatoris uostri, , \ nccnon casiissimae Domina3 et Deiparae peragendae, \ , per totam noclein aganlur; parilerque vigilia ma- , gni Canonis, sacrarum Passionum, insuper Exaha, , \ lionis venerandae crucis, el sanctoruni coryphaeo- (39), rumque apostolorum Pelri et Pauli. Vigilias autem (40), \ quae ante Dominicos dies peragunlur, nisi cum ip- , sis fcstum aliquod Domini nostri concurrat, aestate . quidcm tertia bora, bierae vero qiiarla incipiente, , explebiiis. Si autem contigerit duas in bebdomade , una vigilias concurrere, unaro quidem cujusdam , festi Domini, alteram vero ex illis qua; in Domini- ?. cis slalula: sunt : Domini quidem vigiliam sive , , , preccsserit, sive non, per lotam noclem exigi j u - Q , . bemus, borainicae vero vigiliam eexla bora inci- , , picnle conipleri : ut sic modico somno capto, ala- \ , criores in sequenlibus evadalis. E l in matutino diei , * ' pervigilium subscquenlis, solito tardius quasi una , hora vos surgcre vuli imperium meum, el inatuti. num agere; ut corpora vestra a labore recreaia, , in proprium rursus robur restituantur. , \ , , . CAPUT X L . De vocatione ad men$am,et de disciplina ibi servanda. . '. , .
Quandoquidem de ccclcsiastico officio, u l nobis D \ visuin est, iraclavimus, de rcfectione nionialium , deinceps diccndum Absolula igilur sacra et divina . Ihurgia, in artbcce seu vestibulo manere debent, , exspecianlcs vocationem ad comiuunem mensam , per solilum lignum. PuIsalo vero Hgno, una ex . ibunl cum ccclesiarchissa, et praefeciae reverentiam , , facient, et sic posiquam demissa et congruenti voce , consuelum iiiceperint psaliuum nempe, Exaitabo \
Montfauconii nolae.
(38) . Id est sex Psalmi Latidum, nempexLin, X X X V I I , I I , L X X X V I I , cu, ciu\.\Horologium in Off. Malutini, quo nomine inleJiigumur Laudes. (39) . Feslum magni Canonis occurril feria quinla quinue bebdomadis QuadragesimaB, id est, ante Dominicam Passionis; nam llla bcbdomas est ordine quinia apud Gracos, ut apud nos quarla. Dicitur magni Canonis, quia magnus Ganon sanclt Andrese Crelensis iilo die caoebalur. (40) . Vigilia sacrarum Passionum occurril nocle intercedcnle inler feriam quintam in Ccena Donrini et feriara sextaih in Parasceve.
1051
TYPICUM.
,
1002
, , , ; , :- le, Deus meus, Rex meus , > quiete procedeqt ad mensam. Et explelo psalmo, cum debito ordine se- , , > , \ debunt, m prsefccta consessum ordinaverit, et sic ;, ; \ quae apposiia sunt cum gratiarum aclione sumenl. Fialque de more lectio, sine lumullu el lurba; sola , pnefecla, si quid volueril, loquente, sed demissa voce, et quae ipsi respondere debet demissiore TOCC , , otelur, el paucis, quantum poterit, compositisque , , - verliis; ut summa quietc ad mensara facla, soli , \ , leclioni atiendatis, et ea quidem animas exbilarelis el impinguelis, apposilis vero corpus alalis. , ; ; * ; , , , , . . '. llepl . CAPUT X L I . Quid cgendum, si qua in refeclorio immodesle $e gcsserit. Si qua vero dum vos cibuin sumelis pcrlurbans visa fueril, et perturbaLa, tumullura movens, aul commola, ct confundens leciioncra inlempeslivis ct indeccniibus verbis, ac trauquillilateni, alque quietum slalum tollens : lacerc jubeatur a rcfccloraria, lcni adbortalione el mouilione : cl si quidem quicveril, sinalur; si auiem perseveraverit, amoveatur a mensa vel iqvila, jussu prafeclx, quae si libuerit, absiinentise a cibo pcenam ipsi imponet, vel eam aliler, ut visum fucrit, casiigabit.
, , 0, * ; ; ' * , ; , , , , , . . '. . C
CAPUT X L I I . Quid agendum, si qua de prtori sede disputarit. Si vero vcslrum quxpiam eousque auris malignt ventilelur, ut de inani gloria et priori consessu sollicita sit, el ea de causa prsctendat, vel diulurniorem in monasterio conversalionem, autaliud quodlibet opus : jubeo in Domino ut ullimus ei locus assignelur. E l si quidcm se emendaverit, Deo sit gratia; si vero obstinala manserit, cxpellatur e monasterio, nc aliis ejusmodi labem coiumunicel.
; ; ; , ; , \ > , . , * , , .
. . CAPUT X L I U . ' . Qiiorf nihil nb invicem qucerendum sit. , - D Inter prandcndum ad inviccm nullalenus imper, , , tielis cibum quemlibel aut potum, ne quidera usque ( ; ad stiliam aquse ad rtfrigerandum rnistum poculuir , . * plus quam oportet ebulliens. Sed quai hujusmodi * quopiam indiget, cum inaxima revcrenlia el bonc ; stale, a prefecta necessariam rem poslulabit. si . * illa annuente id oblinuerit, quod jussum est aufe, , ret : sin minus, seipsam cchibebit, et cura silentio , , sedebit gralias agens propler Dei mandatum. Sic . ^ igilur refeclae a mensa surgeiis, typicoque officio , atque oratione expleiis, ad dormitorium pergcus. , , .
f
1 9
Psal.
CXLIV,
l.
1063
IREiNES AUGUSTiE
. '. ,
1064
.
CAPUT XLIV. Quod quce bene valent communem mentam detrectare nequeant, et de infirmis. In liac autem communi vobis parata mcnsa, dum bene valebilis, nullo praelextu nullaque pctitione adniissa, refeciionem sumetis; et nulla erit idonea occasio detreclandi conventum in coramune rcfecloriura. Quae vero graviler aegrotanl, el sio ul a leclo surgere aul tranquille dormire nequeant, scd turbas raoveant ct turbatae sint; jussu praefectie in peculiari cella, quiele et accuratiore obsequio douabuntur. Praefecla vero segras diligentius quasi proj ria meoibra curabit; ipsisque ad victum congruentia tribuet, sollicitudinemque geret de alia carum recrealione.
, , , . , , , , ; , . , ; , .
1
CAPUT X L V . Quod secunda fieri debeat refectio. Postquam igitur moniales a mensa surrexerint, allera fiat refeclio, apposilis panibus et cibis, quanlum in prima mensa appositi sunt, et reOciaritur quae ministravere. Neque liceat (quod in prima refectionc slatuere, mcmoria excidil) surgenli a roensa, quidpiam secum ex apposilis, sive panem, sive quid aliud, tollere. Sed noque monacbarum quaedam pulmenlum vel legumina, aut quidquam aliud secum sumere petat, sed in communi omnes reficianlur. CAPUT X L Y I . De viclu in diebus litaniarum, seu processionum.
C
. '.
, , . , , ; , * , , ' ' , , , , ). . (7'. . , , , , , , ' \ , ' , \ , ' .
Cibus vesler in dicbus processionum ad prandium crit, tertia quidem et quinla feria, Sabbalo et Dominica, duo fercula aul tria, si pra?fectae visum fuerit, ex piscibus et caseo. Secunda feria, duo vel iria ex leguminibus coclis cum oleo, et cx conchyl i i s , si reperiantur. Tetrade vero et Parasceve, sea quarla, el sexta feria, duo vel tria fercula ex leguminibus co H cum oleo, et ex oleribus simili modo. Si autera in ipsis feriis secunda, quarta c l Para , , \, sceve a quibusdaai Cbrisli amanlibus fial consola- , / tio, aul Domini solemnilas occurral, sive qusedam (41), , ; duodecim sanclorum apostolorum, vel insignium D , roarlyrum, seu pontificum; tunc pisces quoque co, , \ , ; medetis, boc curante praefecta; nisi quaedam acce [?] dat ab aliis consolalio. ' . Polus vero vester in omnibus lilaniarum diebus, c r i l cum majore hexagio : at ubi prafectaB visum (42) , lueril, augebiiur quanlum ipsi libuerit. Ad coenam . aulem eorumdem dierum apponetur vobis panis cum , oleribus secundum lempeslatem, et modici fructus
:
iMonlfaucooii nolae.
(41) . Eodera fere sensu hic usurpalur, quo consolatio apud Lalinos : baec enim erat parva coena monachis in solatium concessa. In hoc aulem typico ut plurimum accipilur pro refedione extraordinaria, in qua pisces vel concbylia apponebantur. (42) '. Vulgo apud Graecos auclores vox haec usa venii pro pondere sex anciarum, bicau tem pro mensura.
1065
TYPICUM.
J0t>6
, - juxla praefecla? scntentiam. Polus vero dabitur cum . majore bexagio. . CAPUT X L V I i . . '. De viclu i ;i magna Quadragesima. . l l x c quidem i n diebus proccssionum anui. In i v . sacrorum vero jejunioruro diebus, non sic. anle . alia in primo el inaximo jejuuio, cujus prima die , , primae bebdomadis, neoipe fcria secunda, neque , sacrificandum, neque de mensa aut cibo curandum , ' , est: diebus vero sequenlibus bujus bebdoniadis , mensa apponenda est,etcibuni sumetquae voluerit, :, neinpe legumina aqua inadefacta, necnon cruda , , quaedani olera, vel forle fruclus. In potum vero b i , betis aquaro calidam cumino conditam. In Para , . (43). eceve tamen cocta quaidam vobis cowedenda suni, nimiram fercula duo, unum quidem cum oleo, , , aliud vero absque oleo; viuuoique bibcndum cuni inajori hexngiu dalum,ob fcstum sancti inagni mar tyris Tbeodori, quod cum debito ritu praBfectam , celebrare oportet, et consolari vos in die Sabbali, (44), sororesque conchyliis excipere. Si vero a quodaoi :, e\ Chrialo devolis consolatio accedet, pisces quo , que comedetis. . , \ ' . Prima ilaque hebdonias saiicix et inagnae Quq [/. ] \ dragesimae sic a vobis exigetur. Sabbalis autem omnibas, el Dominicis ejusdem sancti jejunii, iria , , Q apponenlur vobis cocta fercula, oleo condila. Detur autem in polum solitum niagnum crasobolium seu . cyathas. Idipsum fiat lelrade sive feria quaria medii , * , jejunii, el feria quinta magni Canonis. Tertiis vcro et quinlis feriis reliquis, duo quidem vobis fercula . ; cocu apponentur, arabo oleo condiia; vinum vero ; , roinoris bexagii mensura. Feriis auleui secundis , duo fercula cocla apponentur, quoruin umim cum ;. oleo, alierum vero absque oleo; et vinum mensura minoris bexagii, quod est majoris roedia pars. Feriis * , quarlis et Parascevis, duo fercula, cocla quidein, . sed oleo non condiia : in polum autem, vinum mi;, . noris hexagii mcnsura. , . , , , - Si vero cum quadam foria sccunda, sive lerlia, , sive quinta, vel Sabbato, vel Dominica concurreril (45), niemoria Invenlionis venerandi capilis Prarcurso , ris, aul sanciorum Quadraginla, sive festi Aunun, ' , \ tiationis; et pisces comedendi suul, et vinum dan-
Muiitfuuconii
(45) " . Aqua cumino condita, qua non soli Graeci inonachi et moniales, sed ei Latini utebaulur, ul videre cst in ftegula Magistrt, cap. 43, ubi de Quadragesima agens, ba?c babet : btrmis vero, vel $uo volo abslinenlibus, muta salibus cum cumino vel apii semine calida aqua misceatur. Yide notam HugonisMeiiardi nostri iu bunc locum, Concord. Regui. p. 841. (44) . Is eral sanctus Theodorus tyro, cujus solemnius 17 Februarii occurrii; ac piu*ler
PATRQL. G R . C X X V U .
not.
banc solcmnitatem, memoria ejusdem sancti quolannis recolebalur Sabbalo primo Quadragesimx, ub magnum miraculum ab ipso eadem die editum, de quo fnsius Triodion Graec. Incujus sancti lionorem, non modo die Sabbali quo ejus mcmoria recolcbatur, sed et feria sexla pracedcnii jcjunii rigorem relaxare jubentur moniales. (45) Duplex Inveniio capilis sancti Joannis Baptislae cclebrabalur 24 Fcbr. Yide Meuwa et CTUdiliss. Cangium. 3
1367
1RENES AUGCST^
1068
dum e&t menaura raagni bexagii: sive piscee domus , , sumptibus in obsouium dentur, sive consolalio a Christi amatoribus mittalur. Si quam vere inemo- . ralarum solemnilatam in aliqua dierum primoe heb- , $ domadis celebrari conlingat, perinde alqric iu ter- , tiis ei qninlis feriis aliarura hebdomadam sanctae , -Quadragcsimx cibi coiHcdendi suut; vinum auteto dandum majoris bexagii mensura. In aliU itaque . ; ^mnibus sanclis Quadragcsiraae diebus, nullaleaug , licebit vobis pisces comederc, nisi forle consolalio , a quopiam missa fuerit Sabbato, aut Dominica. , . , Advenicnte autcm Annunliationis festo, splen , dide pro viribus celcbrandum esl, piscesque comedendi suni, domus sumplibus in obsonium compa- , , \ raii vinumque bibeudura mensura majoris bexagii . Plsces aulem in sancla illa solcmnilate comedetis, , , \ ! dictum est, nisi in sancta et magna hebdomade -occurrerit: tunc enim solis concbyliis ulemini, eeu , polius consolationem accipielis ob solemuilatera. , . , , , \ Nam trcs dics illius bebdomadis, sccundam scilicet lerliam etquartam feriam, vosexigere par est, qui- , , \ ;, busdam legurainibus madcfaclis, olcribus crudie, , . \ al fructibus forle obviis, contentas, cum calido ; Himinalo potu. Si vero dictum Annunliationis fe atum curo secunda aut tertia feria sauctae et magnae , , hebdoniadee concurrerit, vel cura roagna quinla | | , feria, solis concbyliis utemini : si autem cum magna fcria quarta, Parasceve, vel ipso magno Sab- \ , , balo; in magna quidein feria quarta et raagna Pa- ,
B
rascevc, legumina qusedam cocla et olera cum oleo g , \ , vobis suflicient : vinique sumctis majus bexagiuua. \ . , In sancio autem Sabbato absil omnis cura aniuium dislrabcns: ob fcstum uamque illud non solvetis . jejunium magni Sabbati, in quo solo omnibus abs- ' Jincndum esse canonice accepimus; sed polius , servanda divlnorum Patrum staluia, ac in ipsis pro . viribus, juxia Tbeologuoi Gregoriura, aliud omiie , bonum vobis efficiendum esl. c Elenim, inquil (46), , , illud csl fcstum agere, menti nostra aliquid eorum , c , > , Ihcsaurizare, quae slabilia sunt et relinentur non , aulein suffugiunl et dilabuntur, leviterque sensani > , dcmulcenl, utplurimum autera nocent, meo qui- , , 4lcm judicio. > E l rursus : c Sufficit corpori maliiia . -. ' ua ; quid Uamma? ampliore maleria opus est, aul 'belluas cqpiosiore cibo, ut cffrenatior reddatur, el D ;, ratiocinio violenlior? quocirca nobis spirilualiler , , \ ; feriandum est. . In sancta igilur el magna quinta feria, quando , non celebranius Annuniiationem, sicul in lertiis et , quintis feriis reliquarum bebdoinaduiu, Quadrage- ; ;, fiini* refestioneiQ sumetis, quanlum ad fercula; ; ; ; A i n u i n vero mensura majoris bexagii. In sancta au . , lem Parasceve, nisi prius memorala iramaculaUE ; Domiiia? nostras Deiparae solenuiitas cum ea con- , . currerit, nihil omnino coqiiendum est; oleribus , \ *
Monlfauconii nolre.
<46) Orat. 4 i in Peniecosu
106)
TYPICUM.
1070
, aulcm quibusdam crudis, et fruciibus refcctio 3 . ^. menda esi; c l vinum cum majore hexagio dandum, ob vigiliarum laborcm. At in sanclo Sabbalo absit omnis cura animum * (47) disirabens : solumque dilutum de more l i u i ; quam , - vis immaculaUB Dotnina: nostrae Detpara Annunlia lionis fesium eoncurreril. Ea victui raiione in . sancla et magna Quadrageairoa uteniini; ioOrroa rum cura praefcilae discreiioni repoeiia. De aan, , clorum apostolorum (Quadragesiroa) illico slatuc tur. . . '. CAPIJT XLVIH. De victu in Quadragesima sanclorum apostolorum et (48), Christi Natalitiorum. . Postquam lotum officium Horarum el divinas , , liturgiae expleveritis, ut Synaxarium narrat, advocet , vos mensa, juxla superius slatutam formam, i n ; , stanle scpiiina bora : ubi secunda quidem, quarla , , , feria et Parasceve, duo fercula cum oleo cocta co , medctis; vinuraque bibeiis magni bexagii mensura. . Terliis vero etquintis feiiis, duovel iria similia fer , , cula, ut prafecla volueril. Sabbalis autem et Domi, . nicis pisces quoque edendi siint domus sumptibus , , apposili, nisi discretioa quopiam miltatur, el v i , ; (49) num canclis diebus cum rpajore hexagio dabilur. Sed el ccena qnolidie apponalur, nempe panis, . \ oiera cruda, et fructas illius teinpesialis, vinom;, . que rnentura majoris hexagii, propter xstum et eic [. , quanquam alibi reperialur ] , ^ eitalem lemporia. Si qaa vero accedat consolaiio. , aliis quoqoc diebus pisccs coraedetie gratiag agenvov, \ ; , . tea. . , \ , . Qoadragesima quoqne Cbristi Nataliliorum siml fis erit Quadragesimae sanctorum ApostoJorum, , , , quoad cibum et polum, lolumque officiura flei juxta . Synaxarium. Uis duobus dunlaxat differet bujus ; Quadragesima victus, a victu Quadragesimae san ctorum Apostolorum; quod scmel comedatur, nona ( enim hora vobis refectionem apponel, duin jejuna , . lur (jejunium vero semper scrvabitur, ubi, < Deus , , , > Dominus, > in Matutino non psallelur : aliis die > bus modica cama apponeiur vobis, eo quod pran diura, non bora nona, sed citius sumplum fueril) : , ), ei quod viiiura detur minoris crasobolii seu cyatiii \ mensura ad coenam, quibus diebus coenare conces* ;, - sum eat. ln feslo aulem Iugrcssus Deiparae in San-
Monlfauconii notw.
(47) , quid sit, bis Triodii verbis indicalur in Oflicio Sabbati sancii : ^ , , , \ , \ /, , , . Id c s l : Posi dimissionem non egredimur ex ecciesia, scd in locis nosiris sedemus; el iugredilur ccllarites, dalque frairibussingulis fruslum panis, sex caricas, vel scx daciylos, ct ex uno vini crasobolio vero dilutis, elc. De item, in typico sancli Sabse, el alibi ssepc. (48) Quadracesima sanciorura Aposloiorum obscrvabaiur a diebus Pentecostes exclnsive ad fcsium sanctorum apostolornm Pelri el Pauli. Quadragesiraa veroCbrisii Nalalitiorum a decima quinta Novembris ad Christi Nativiiatem. Quarlam addeb.ml plurimi Quadragesiraam anle Dormilionem Deipane. (49) eodem omnino sensu usurpalur, quo supra .
1071
I R E N E S AUGUSTÊ
1072
cta saucturuin piscibus vcsccmiui, elsi nullus oblu- . ; " J e r i l ; aliis vero dicbus -ubi a quopiam oblali (50) , fuerint. , . CAPUT X L I X . . \ Quod clam comedendum non sit. . 1ts qu# ad victum pectant sic vobis conslilulis, snademus, ut a furtivo esu et potu abetineaiis, , \ illamque lola virlute fugialis : ilJud semper in * tnen&e versantes, quod ab inilio esus inobsequcns * , . nos morti subegil, nosque a paradisi babilalione ' privavii, maligno malorunique auclore diabolo, ip, suni iwiucenle, qui ab illo lempore usque ad prae, sena, non cessal iis qui bellum contra ipsum susce- \ ,
t
perint, antiquissimum lelura, furtiYam scilicetetprobibliam degustalionem cibi alicujus vel poius, obji eere,ct non solum objicere, sed eliam palrocinari fur tivae ilogustationi, dicens, eam rem esse secuudutn iiaturam, et culpa vacare. Vos vero ejus cogitalioncs ne ignoreiis, ad linem consilii respiciciites, quia iransgressio oraec^pli est.
' -
, \ , , , . , , .
CAPUT L . . '. . TJt igilur lalem maligni foqueura facile Iransilia" tis exlremam vobis pauperlalem praecipimus, qua? , roaxime prodesse poiesi. quam servanies, sinc la- , bore furlivi esus vel poius periculum effugeritis; , qui enim nibil babcl, quidnam guslaverit ? Summae , igilur paupertati operam date, uon tanlum in pe ; " cuniis usque ad obolum, scd ct in cibo et pol , , osque ad ininimum quodlibei. Quo enim bujusmodi . noslrum praeceptum non violelur, horlamur prae" ieciam ut quoties, el quando volueril, vos perlu, \ , , siret, cl nibil plus babere sinat, quaiu a coenobi ^ , \ lica regula coacedatur. $ . APUT Lf. . '. ^Quod non debeanl moniales ob typici de ccenobilico insliluto prxcepta, animo deficere. .
De puupeflate.
Ob bujusmodi noslra praecepla, c l admonitioncs, \ par est vos non solum animo nou deficcre, neque D , ' , ^tavari, sed etiain gaudere el exsullare; quod omni xa\ tura soiutac, unum opus absque distractione ba , bealis, curam scilicct, et bollicitudinem spirilualis . salulis. Mensam enira communem vobis paravimus ; nulla re neccssaria indigerilem, a qua, nulla causa vel praeiexlu abesse poteritis, nulio niodo eara , * detrectanles; etsi quoque aliqua dicerel, se exer . * ciiationis graiia a communi mensa velle abesss. Allauien iicet praeaenli, cx singulis quae appouun, * ' lur g u & U u r e quidem, juxta magnum Basilium (51) , .
Montfauconii n o t . (50) ^ . Fesltim templum Ingressus Deiparai in Sancia sanctorum, est festum (51 (5^ BasiJ. Reg. i>ra?*eniationis, ia quo Deipara iugressa esl in "
fusius dispulalarum -
!<3
TYPICUM.
1074
" - (quod c l superbiam qiwe inlcr jejunandum orilur )0 , dejiccre solct) nec tamen comedcre; ut sola causa admillenda, ad deserendum communem mcnsam, , sit morbus monaslcrii pratfecta non ignotus. *. . ' . . CAPGT L l * . Qnod omnes expensm moniatium ex monasterii reditibu fiert debeant.
, , Indumenla, amiclus, \elamina elreliqjianecessa ria, ex assignalis monasterio provcnlibus dari vobis , definto; qua? congmo tcmpore prius emplaêl re condiiacsse debent: congruum vero tcmpuscst, quo talesspccies non deficiunl, scd elcopiose rcpcriun , ' turetvHiore pretio emunlur. Et sumniatimne siu , , v.a\ . \ gnlaenumerem, omnes neccssarios vestros sumplus a monaslcrio fteri praecipio. Etbiec ilase babcbunt, , ' ut coenubii nomen vere convenial gralia plcnai , Deipara inonaslerio, el non claudiccl. Horum air. \ tem solIicitaB curalriccs, et custodes erunt quae a , prrefecta instituentor; el curabunt, non solunt n t . nova detrimenio non afficiantur, scd etiam at de> \ , trita instaurentur. Haws ita ftcri disposuimns, u t , \ omni htijus vilaecura liberamaneatis, perpetuumqiie opus babealis, pro vobis ipsis et pro nobis orare. , , , * , . . . , ^ . GAPUT L1H. Qnod exomonitides, sive extranea? monta/i*, aut dimiu(v in mona$ierio non *xnt reapiendee. Exomonittdes aut dimissas, nec essc, nec nominart volo. Qnocirca praecipio, u l exomoniiis scu extranea monialis nullalenus recipiatur, liccl splcndida? sit forlunae, quamvis opibus umllis abundet, hincque accessionem ingcntem et copiosain sive obtulcrii, sive promiseril, nempe stalam quamdam annonam deferre ; iHud namquc nostne senlcnliaeet jussionis transgressio cst. Grausenim ct citra donuro quodcunque porlas monasterii aperuimos iis quae coenobiiicwm iiislUutum amplecluntur, et nibil preter ea quae a nobis slalula suDt babere et accipere quaerunt. Donationcm vero quibusdam conditionibus factaw, et staluta noslra adulleranlem, nullatenus admilliiuus. Dimissam aulem quU traasmiserit ad moBastcrium liberum, et &oli robusUc gralia plence Deiparaa mauui repositunL, alque credilum, ei ipsain babens vindiccm? Quis CDUII u i booiiai morlali graliiicelur, volucrii unroacublam Dei Malrem ad bcllum contra se suscipienduui exciiare ? nulhis unquaia id voluerit, nec adeo prava menle pr%dilus fuerit. Ei euim qui servaverit qua3 slaluU sunt ab iis qui Deo quidpiam oblulerint, non niodica merces reposila est : illi vcro qui ipsa violarc ct aduUerarc lenlavcrit, aiicrnum pataium cst suppliciuni.
* . , , , , , , \ . , , * , . 0 , ' . , \ , , \ ; * ; , ,* . , , , .
107
I R E N E S
AUGUSTJE
1076
. '. CAPUT LIV. & , Quod exocuritides, seu exlra monastmum delonsot ' vhrtute prwdUot, admitterida sint; nUi imperatoria, . *el magnali* eujuspiam potettnte u$<e fuerint. Si vero quacrtam pia vila ornalarum monacbarum, ! qune ex eo bunum noroen sibi conciliarit, et ma, \ \ nifesla viriutum vcsligia oslenderii, seu desiderio , \ , iDonaslerii, sive amore insliiuli ejue, vel eiiam , affcclu erga nos, ccaiui sororuin aggregari voluerii, , : , vcremur ei erubescimus lali ingressura claudere. , \ Quocirca jubemus, supinis eam, ul dicilur, ma- . uibus suscipi : maxirae si acccdat, hnperatoria non , , , implorata potestalc, neque magnatis cujuspiam, * \ aut palriarcbae auxilio adbibito, juxta observalio , nes q u in ascclicis canonibus a sanclis Palribus , , dcclaratx sunt, circa easquae cx alio monaslerio in aliud Iransmigranl. Qui enim alias virtuicm bono- , randani, el apud cordatos laude dignam osten . \ dcriraus? , ; Caeteruro, quod de bujusmodi monacba dictum , est, ad alias non similes in exemplum uullalenus irahetur, neque occasioncm dabit occasiones qoaa- , reniibus, u l confundanl ea quae conelant, et u l , , traiwrautent, alque iu aliara formaio iraducant illa \ qiwe recte consiilula aunt, utque ad defiailum sco- , pum colliroent, sed ad propriam volunlaiem , . tlla secum trabani. , Sivcroaliqua u i lalis suscipiatur qualein superhis declaravimus, Ulisque non esee arguatur, Q , ( (mutabiles euira sumus maxime oronium, bomines) ), \ , c i videalur in perniciem wonasterii esse, necnon earura quae in illo dcgunt, nedum ad uiililatem ; , '. , Keebil praefecia?, congrua cum reverentia et man- , suetudineulterioreniin monasterio comraorationem ipsi interdicere, eamque cum orationibu* d i - , * . nillere. . \ CAPUT LV.
* Quod eunobilhum inHitutum nttnquam immutan- (52). dum sit. De eoBnobitico inslituto pleruroque, et in plari , bus presenlis eyniagmalis locis dictum est, et , , . nunc quoque diceiur, paucis, quoad fieri poterit; quod enira volo impense volo; volo autem OCDDO- J) , bilicam disciplinam el conaUtulionom immutatam ct invarialam in monasterio pcrseverare, donec \ niversum boc constilerit, et nulla ralione adulte - , rari, aut mutari. eive perverti, quacunque causa vel , , < praetexlw; nee divitiarum, nec paaperlatis gralia, , , , ', nequeob sterililalem, neque obfcrtiliiaiem, nec ob , , qaamcunqae aliam specie ralionabileni causam TC! occaeiontm; sed eowiobitfcam vilaejralionem, cl dis- eiplinam peniCus infraclam omni lcmpore pcrseve- ; rare. El si lolus monasterii proyentuseo dcveniret, ut duabus lanlum numialibu suflicerct, volumus ;
Montfauconii nola?.
(52) Hic repeluutur qua3 eapite secundo dicla sunt.
1077
TYPICU.
107*
) , tamen ut illae coenobhice vivant, etinstituli buju* regulam sectenlur. . Et sJ quidera prafcetarum quaedam conlrarium , voluerit, contradicant moniales : si moniales, reni ' \, talur prxfecta. Si autem omnes intcr se conscn serint, monasierii patrona quse a nobis slatula , , ' sunl vindicet : si vero illa quoque in earum senlcn * liam abducatur, facullatem concedimus cuilibct , volenti, ut pii operis causa conlen !ai ei ad j u d i , , ciale forum accedat ipsius boni et mercedis pro , , , \ ' eo reciptenctae gratia; ac studeat, u l qua a nobis statuta sunt exsecutioni mandentur : eas vero qua> coenobilicae viLae dissolvend3 in primis causa* , fuere, e monasterio pellat, et existimet non parvl \ , \ , , | momenli essc id operis, sed valde magnum et salutare.
%
. NCT. , , $(>.
CAPUT L V I .
Qitod idem e$se debeat omnium monialium cibut, potut et indnmenium, excepti* infirmis.
Praterea et hoc statnimus, ut omnibus Yobifc \ , idem sit cibuaet potua, indnnenlam etvesti* \ , interior, et in iis nullom unquam inter vos inter\ [. , calceamentum], \ cedat discrimen : sed ifedeui omnes utemini, dico . aatero prefecU, ecclesiae praposita, qnae pneeunL , , , , \ % selale, virlule et vitse clarilale, ac qua ipsis inferiores in iliis ennt. lieenkn eolis curam impen, , deodum i n omnibos, et succurrendara, qua? mani . feato morbo detenUe jacent, quocirca meliore forte ' , \ , ^ , xa\ Q cibo el polu ad instaurationem miseri sui corporis opus habent. Illud cnim, ut puto, ad discrctione*)i : , . perllnet, et cseterarum [conscientiam scandala , , \ immunem seryal. .
. '.
CAPUT L V I k , [. ]
De acemu medici ad monasterium, et de inflrmarum cura^
\ , , , , \
Necesse est etiam medicitm quempiam tn raonaslerio veslre versari, ad curandae risitandasquc sororos, eunuchum aul sencra; qui accedat ad nionasterium, infirmas visitet, el congrua morbis remedia afferal. Oportet auiem ut ipsa prefecla . \ - JJ infirmarura sollicitudinem gerat, non quoquomodo, , sed secundum necessitatem el facwliatem, in cibo, , potu, elreliquiscommodis. Assignetvero privalam , \ . - cetlnlam ubi reqoiescant, et curet ut medicamenta > , congruo tcmpore emantur, praeparenlur, et in ipsa , , reponantur; itemque omnia morbo laborantibus , \ , conducenlia. Ne tamen sorores iiostra infirmac, . \ binc sumpla confidenlia, effundant. seipsas, superftua quaedam poslulantee, et quaa forte ne audilu ^(3, ^ , quidem unquam percepere, nedum viderint, aut , comederinl; scd cobibeant, et coerceant seipsas, . iig solis conienUe, quae lemporis el abundantix , opporluiiilas ill 8 suppedilavcriL , \ -, "> .
1 :
1079
CAPUT LVIH.
De baineo.
TRENES AUGUSTiB
. N H \
IJepl .
1580
Restat ul dc balneo agalur. Jubemus ilaquc u bene valenles monachacsingtilis niensibus lavenlur; aegra? vero, quoties morbi peritus medicus lolionem ulilcm esse dixcrit : qtii etiam morbo congruenlcm viclum indicabit. CAPUT L I X .
De soletnniiate in Dormitione Deiparce.
' \ . * , , \ \ ^ . . *.
.
(55) In ipsa prima Doruihione gratia plense Dominae , uoslrae Deiparae, sublalis craleribus, suspendantur , (54) argentea polycar.dela multis luminibus in&tructa, , \ , argcnteae cbytrocandebe et argcntei cratcres; et oleo cura aqua adornala baec omnia accendantur. JJ ol ! , . Cerei rero compingantur cum bambacino filo, (55), ; (56) ( 5 7 ) , seu ellychnio, in lamnis templorum el adorationum , , statuendi, qui ipsas lamnas impleant, singuli pondo . sex unciarum. l n candelabris aulem duodenorum laminum, collocalis anle sanctam Deiparae imaginem, proposilam ad adorationem, cerei unius librse (58), cum ellychnio bambacino. In ecclesia vero, cande- , . labris imponantur qualuor cerei sex Jibrarum; (58*) in utroque vencrandi altaris latere, duo sex uncia- (59) , ' . rum. In moDumentis ubicunque sint, statui debent , , cerei quatuor unciarum, in singulis unns, cum , defuncta corpora ibi deposita fuerint. Aqua autem rosacea, lignum aloes, et suflimenta tum snbmini- , , \ slrabunlur, cum praefecta id expedire judicaverit. C $ Denlur etiam in boc festo ad osliom fratribus nostris pauperibus, pancs quidem trium modionim, nummi vero nomismalum seu solidorum asperorum sex; vice autem obsonii rccens captorum piscium, ad mensam ascetice degenlium sororum appositi, eolidi asperi qui salis sini, sive qui sequivaleant. CAPITLX
De solemmtate in Natimlate Deipara*.
. , (G0) , (61) , , . / . .
.
soleimiitate aatem Nativiiatis Deipara?, ex cereis in candelabris dnodenornm luminuro positis,
Montfauconii notee.
(53) . Dicilur prima Dormi- (58) , videlur esse ciborium, lio, non quod eecunda cclebrelur, scd quod baec seu tcgmen, ac umbraculura ^ . altaris, el sacro mensa?, csset pnecipua et maxima omniuin monasterii quod forte a cymbae. fijjura rymbariuni dicitur, in solemnitalum. Sylloge epistolarum Hibernicarum. Ila2C erudilus (54) . Funale muhis lampadibus Gotelerius, tomo Monum. Eccle$i<e Grcrc<p, cui ornalum, c laqueari ecclesia? pendens. Cang. in ronsonat summiis vir Cangius in Glo&sario Graco. Glost. Grosco. Non candelabrum, ut ait Mcursius, Gum igitur nibil certius habeamus, ad laudalos viros nam lampadem, non candelam signiremiltimus. ficat. (58 *) , candelabra, quod scilicel mairo (55) , lampades instar olla; congeslari soleanl. Haec vox passim occurrit apud secav. quioris a?vi Grsecos. (56) vrjfxa, eetfilutn vel ellycbniam, (59) . Magni cerei, sive faces. ex bambace, seu gossipio, vulgo coton, ad coropin(60) apud Grecos medii aevi, panessignigendam ceraro. ficant, apud nnperos dicitrt. (57) . , sunt laminae, de quibns (61) . Gloss ms. , id , seu solidus aspcr, duodecim milliaresiis she esl, ferreum reiinaculuro, quod lamnam vocant; argenteis antereformationem Alexii Comneni, quahac autem laminac in circulum composilae cranl, luor vero post illam reformationem srquivalebal. Hlas cnim ccrei implcbanl, ul in lcxlu ccrnis. Vide vcro, qua; in scqucnli Opere utrumque cruditiss. Gangii Glossarium, vocanlur, crai moneta omnium roinulibsiint,
1081
TYPICUM.
1052
>., , , - sex accenai dcbcnl, in templo sex; e t obsonium vtov . monialibus quanlum satis crit, suppedilabitur. Eodcm modo celebrabilur feslum Exaltalionis \ , venerandae et vivifica? Crucis, fesium sancli niarty , ris Deroetrii, el feslum Deiparae Sancia sanctorum. " (62). . '.
.
CAPUT L X I . De feslo Christi NulQliliorum.
In feslo Nativitatis Cbrisli, luminare idem erit quod in foslo Dormilionis, simililerque obsonium monialium. Erogalio autcm ad oslium eril duoruni modiornm, e l qualnor nomismalum. Ipsummcl luminarc suflieiet et in festo Luminum : eleeniosyna vcro ad ostium, eadem eril, q u pradiclo , j j frsto, nempe Cbristi Nativilalis, similiterque obso , niura monialium. . . '.
.
, , . , . , (63) -
CAPUT LX1I. De festo Occursus, seu Purificationis. In festo Occursus accendanlur in candelabris duodenorum luminum, sex cerei, cx iis qui antea ibi positi sunt : in templo pariler aex. Fesiura Annuntialionis el festum Palmarum eodem luminari gaudebuni. CAPUT LXIH
De luminari sacrarum Paisiouum.
, . , , . . S P .
.
' \ Luminare festi sanclae ct magna* quintai feria, (64) , erit u l in feslo Dormilionis. Erogaiio quoque ad . \ C ostium eadem eril q n in praedicio feslo, excepto , obsonio. Sancta aulem el magna Dominica, lumi . & (65), narc, erogalionem et obsonium, eadem habebit, , \ quae supra mcmorala solemnitas. Festum vero ( . Ascensionis, Pentccostes, necnon sanclorum apo , , slotorum, eodem gaudebunl luminari el obsonio, ", quo feslum Nativitatis Deiparae. Feslum autem Transfiguralionis Domini Dei el Salvatoris noslri . Jesu Christi, par esse dcbel fcslo Dormkionis Dei parae; in eleemosynam vero denlur frumenti modii , duo, et nuinmi nomismalum asperorum qualuor. . ' , . . '.
pav ' . D
CAPUT LXIV.
Quod eleemosynu quotidie fieri dcbeat ad ostium.
' , , , , , . alque adeo eleemosynis erogandis aplissima. Scd de iis plura in sequeiiti Hationario.
(62) ' . Supple , in-
Elcemosynam quolidie ad ostiiim ficri oportet, panes scilicet ex lertia parte inodii frumenti , nempc tcrnis dicbus, modius frumenti unus; necnon mensae reliquia? qtiae quolidie erogari debent, quo per bilarem eleemosynam fratribus distribulam, hilarem vos ct copiosam Dci miscricordiam consequamini. slum Epipbania?, quadiein bonorcm laptismatis Cbristi plura lumina apud Grcccos accendunlur.
(64) . est
Monlfauconii
gressus in Sancla sanctorum, id esl, festum Praesenlations B. Virginis. (63) Festum , sivc luuiinum, cst fc-
fcria qtiinta in Coena Domini. ((35) Dominica Rcsurrcclionis Domini.
1083
1RENES A U G U S T \
1084
. \ CAPUT L X V . Quod singulu tnensibus] typicum legi debeat, omni- . bus audienlibus.
111 ud observandum nibilominue qnam caetira omnia, nisi forle magis, utpote principium et , \ , , causa immulabilis slattiiorum pbservaiionis, el uni- >, versae monaslerii pcrfeclionis; nimirum ut singulis Neomeniis sive Kalendis legalur lypicum, omnibus , ' quae in monasterio sunt aiidiciitibus; ut assidua leclione,*ma\ime firma el indelcbilia sint, qua? , \ statuta sunt, et ut facile sil eorum cxsccuiionl . } assuescere. Quae ut opere jugiler complcantiir oinni solliciludinc curandum : et u l diviua: legcs \ , ; nunquam lemerari aut mulari debcnt, ncc tcm- \ , ' , ' pore antiquari vel delcri, nec damno quopiam aut 3a?culari vlcissitudine oblilierari, nec pcr segni- ' , , ' ^ , ' licni obliviom tradi, nec u l onerosa per cessatio * nem excuti. CAPUT LXVI. De quotidiano divini templi luminari. Quotidianum divini lempii lumiriarc hujusmodi sit : Lainpades nec dic nec noclc exslinguendas servemur, in niylulo qutdcm una, ante gralia plenani Deiparam una; in arlbcce sen veslibulo una; in exoarlbcce sive exlerioris veslibulo alia. Ubi vero conligerit cadaver in quodam scpulcro collocari, lampas una accendenda est.
(
.
.
sq\

" , , - , , , \ . " , .
-
. '. GAPUT L X V I l . De crateribus m circulo trulii suspetisis, et de reli- ' . , . guit. Craleres in medio cbori suspensi, acccndantur quidera unui post alium, inilio convcnluum quj dc more in templo fiunt in Matulino, Vespertmo, et LUurgia ; exstinguantur vero iis explctis : et sic flat de omnibns leropli Iampadibus. CAPUT LXVIH. Dc cereis accendendh. Cerei accendantur nec die nec nocle unquam exstinguendi, in sacro adyto unus, anle gralia plenam Deiparam meam unus. Gandelabra vero duodenorum luminum semper porii debcnl in adoralionibus, ex quibus unus ccreus per psalmodiam quoiidie accendi debet, el in tcmplo, unus, exsiingucndi ofiicio absoluto : in feslis aulem in typico non descriplis, Ires : similiter in lemplo, Ires. Caeterum, in maximis supra mcmoralis festis vice absumptorum cereorum inlegri compinganlur, qui rursus servari debcm, ul usquc ad exiremam ustionem quolidiano usyi inserviant. CAPUT LXIX De aqua. Quandoquidem majcslas mea postquam mulluin laboravit, potuit, Deo auxiliante, aquam percnncm ad monaslcria sua dcduccrc ; ct factas sunt duac
01 , ' , ' , ' , , * . . SR .

.
r
, , * , . j ^ , * , . , \ , . 0 ; , . " , &. . 3'.

.
\ , $ \
1085
TYPICUM.
1086
xa\ (C6) , nKSristnB mensura fcquales; gfaluo ut ab um , quidem earum, femineuin monaslerium adaque\ , lur, necnon despoticai domus quas imperium meum , . cxstruxit; ab alia vero, virorum monastcrium. Si aulem in hujusmodt canalibus iiat fraclura, , rcstaurari debet ab iis qui aquam illam accip'uni. . Cum vero ab impcratoria mea majestaic consii luium i u c r i l , u l pro ejusmodi aquscduciu duo , sinl aquarii; curel anus eorum nnius monasterii , aqtiam, alter vcro alterius. Si autcm fraclura . unquaiu accidat in illo aquaeductu, fial actus a - quopiam tribunorum, sive notariorum, ct ab am (66'), \ bobus monasteriis sumpius ex a?qno suppediien * , lur, cumqtie reslituant, et aqua pcrcnni fruantur. , . . 0 \ CAPUT L X X .
. De sepulcro monacharum.
. , > , , , * \ - Q \ , , (67) * . (68) , \ ;, (68*). \ , , , , , * \ , ' , , . - (66) videnlur fuisse canales ad deducendaro aquaui, ut paulo inferius indicatur, his verbis, . (66*) . De variig Iribunorum ofliciis, etspeciaiiiu de illis qui nolarii munus expleb&iit,
Bulcugerus, De imperio RomAib. v, cap 5.
Ilnec quidem ila disposiia ei statuta sunt. Ut aulem necesse fuil sepulcrum parari ad dcponcnda cadavera monacharum quac ad Deum dcmigraritil , anguslia vero monasierii nobis loeuni minimc dedil ad iilud excitandum :ascivit majestas mca a magna Dei Ecclesia monaslerium Cellaraeae, palriarcbalc quidem, consccratum vero, monastcrio gralia plenae Deipara mca?, in sepulcrum monialium in eo asceticc do.genlium, quemadmodum ediluni a sanclissimo ol acumenico patiiarcba domno Nicolao monumentum declarat.
Statuimus ftaqne ut qualuor in illo degant moniales, quolannis accipientes a monasterlo gralia plcna? Defpara mea?, eingul frumenti modios marinos octodecim, vtni roetra marina duodecim, casei libras qninquaginta; leguniinum molium unum, ct pro earum rogis, nomismala aspera viginli qualuor,ac provcstitu nomisroa unum hyperpyrum. * Sialuimus insuper sacerdolem unum saecularem illic dcsignari, qui in illo monasterio nitnislret, in psalmodia, luminari, omnique sibi congruenli muncrc. Assigncnturque i 11 i quse pro tali minislerio cum acciperc oporlel a monaslerio Gralia-plenae, a q dabuntur quoque nccessaria ad luminare illiue coBincierii, neropc quolannisolei metramarna < ] , el frumenti modii duodecim.
:0
Obcunltum vero monialium translalionem et puri el mundi libras quadraginia. Dc quo in sc~ quentt Iractalu De mensuris fusius. (68) ' . Rogae sunt slipendia quibusdamofTiciis afleciaia. Videtur tamen cum hoc loco, (unt in labella redituum inonaslcrii, rogam esse donar>um pro obsonio assigualum ; nam pro paue, vino ct veslimenlo neccssaria spcciatint assignantur. (68*) . De numUniaiibus hypcrpyriav vide saBpius laudatum Caugium, l i b . De uumismatibvs infcrioris <rt>i, tiuiii. 80 ad calccm Closiatli
mediai ct Latinitaiis.
Montfauconii nota>.
(67) . De modiis marinis hapc Meursus: pro , modius. \ ex arillunclica adespola. Id esl : Modius niariuus contincrc dcbct fruinciili
1087
I R E I N E S AUGUST.E
K8S
scpulluram siciieri pracipiittiis. In exleriori qnidem , veslibulo perficienlur, quas pro defuncla stalula sunt, psalmodia, dico, otnnisque vestitus cadavcris, , , , \ sicque iransferetur ad monasleriuin Deipara? Cel- Iara?ai, cum leclulo seu ferclro deportala, sive a , , Sororibus suis, sive a famulabus : et mouiales , sequenlur ipsam, quotquol jubebit prafecla : illir, , , vero in scpulcris monacliarum deponetur, in qui , ; bus solae moniales in rnonastcrio Gralia-plenae Dei- * parae mcae ascelice versanles sepeliri debenl; ac ! nulla cxlra sororum calalogum una cuni ipsis scpe * lictur, liccl cognata fuerii praefeciae, aut allcrius cujusdam e monialibus, lamelsi familiariset nola, , , ne quidcm jussu palrona monastcrii; ne mona , , " cbarum sepulcrum, xcnoiapbium, siveexlianearum - W R I " . 1 1 sepulcrum evadal. Si qua vero id efficere niolila fucrit, a Deo quideoi condemnabiiur, ob lypici , transgressionem; impedietur auiem a monasteiii . , palrona. \ - * . Porro assignabitur una slalanca pro scpnllura, (69) famulabus illarum monialium : altcra prxfeclarum gratia : alia pro iis quse sunt magni babitus, alia pro caHeris monialibus el famulabus quae monia * , les sunl ct virlule p r a d i t : alia pro monialibus \ monasterii Cellarea?. * . Sorores vero nioniales qna; cum defuncla abic
u
rant, reversae ad monasterium suum, non ullra Q illuc conccdant; sed terlia,nona et quadragesima defunctae mnnacbae psallanlur quidem a sacerdote illic ronsliluto ; persolvanlur vero a monialibus i u tnonaslerio. In divinis quoque sacrificiis quolidie fiat earum memoria, necnon in matutino, vesperlino, el protensis oralionibus usque ad Quadragesima, el oblatio peciatim pro unaquaque dcferaiur, donec Quadragesima illius complcanlur.
Notandae snnl aulem singularum defunctarum memorixab ecclcsise pracposila, et illarum nomina in diptychis describenda, ne earum memoritt obHlercntur, sed sine oniissione cxpleantur. JubeRIUS ilaque sacerdolibii3, ut in singulis lilurgiis diplycba adeant, quoin memoriam revoccnt cas quaB inibi descriplae sunt, ne judicium ipsi fcranl earum oblivionis ct omissionis : et ut communis mcmoria flai omifium monacbaruni, singulis Parascevis seu feriis sextis post lucernarium. Nisi a l i quod fesluin impcdiat, psailaut roouiales canonem funereum facientcs parastasimum : protcnsa quo(69) . Ha;c vox rarissima vidclur sitmficare tumbam seit scpulcrum mullis cwporibus lumandis aptum. (70) Ut apud nos Missse celebrantur dic lcrtia, septima, et tricesima post obitum, cum pcruliaribus oralionibus; si<: apud Gracos diebus quarta, nova, ct qiiadragesima post obimm spccialcs d i cunlur oralioncs. Consulc Goarum in Nolis ad
, , (70), , \ , , \ ' , , \ . , , . D , * * , ' , , , \ (71)
Monlfauconii
not.
oflicium cxscquiaruin, quod in Eucbologio bibetur. (71) . Ut est rcprassenlatio, sic videlur esse reprsesenlafio quxdam in exscquiis defunclorum C *' lila, quam nos cntn lcctica tapclc nigro cooperia facere solemus.
ierl
1C89
TYPICUM.
1000
x*t - (72), \ (73), , , , * ^ \ , . , , , * , ;, . . '. .
qnc oratio dicalur pro omnibus qua; ante decesserint. Porro in Sabbato carnisprivii, in Sabbaio laclicinii, et in Sabbalo Peniecosies, pro defuncti9 monialibue, ad singula nomina oratio una dicatur, et memoria earum fiat : similiter in uniuscujusque commemoralionibus, lilurgia pro ipsa celebrelur, et flat oblatio. Moniales aulcm Sabbalo carnisprivii, ct Sabbato Penlecostessumenl unam oblalionem in commemorationem parentum ct cognatoruiu suor u m ; quae postquam oblafa fueril, colligetur ab ostiaria, e( ad oslium erogabiiur.
CAPUT L X X i . De variis commemorationibus per annum /aciendis.
, Postquam res monastcrii sufficicnler disposuimus; \ [ , jam de iia qui dormierunt parenlibus nostris, , , fratribus secundum carnem, et filiis, necnon de iis 0 , . qui dormient, statuimus et ordinamus. Commemo ^ rationes enim oranium de quibus <liserte infra , pracipiemus, lemporibus et diebus descriplis boc . modo persolventur. Volurous ut flat paunycbis , - funerea curo paraslasimo, et lurainare in ecclesia , accendatur soiito copiosius; el u l deferatur in lilnrgia oblalio pro defunclo, colybaque fiant: ut , (74) luemoria quoque ejus fial in protensis orationibus , in pannychide seu pervigilio, in malulino, i n , , C liturgia, et vesperlino ; ulque monialibus non , , - solita apponatur mensa, sed eodem obsonio et victu , , utanlur quo in Domini fcslis uti supra jussiinus, ' , , quoquo tempore defuncti meraoria occurrat. , * . CaMerum, si quidein fcria quarla vcl Parasceve, , , ct non aliis diebus, occurreril commemoratio, con; , chyliis soiis reflcientur, exceplis commemoraiioni \ . bus preslantissimi et sancti imperatoris mei; in ejus eiiim commemorationibus, elsi in feriam , quartam el Parasccven inciderint, pisccs quoque , monialibus ad refeclionem magniiice in obsonium , suppedilabuntur : par est enim qui praeslal inter bomines, pnjestanliorem commerooralionem obti , nere. Omnibus vero litaniarum diebus, etiam in caeterorum affinium noslroruro commemoralionibus . pisces comedent. Si aulem quibusdaio magnae Quadiagesimae die , bus, cujuspiam commemoratio occurral, sola ve * spera Parasceves hcbdomadis in quam inridel coin , memoralio, flet pervigiJium, et seqaenii Sabbato , ' moniales conchyliis consolalionem accipienl. Si
Monifauconii
(72) ". Sabbalum , est Sabbatum posl Dominicam Septuagesimae. Hcbdoniada namque Sepluagesimse vocatur , quia iu ea carnis usus terminalur apud Gra?.cos. (73) Sabbaluin , esl Sabbatunt bebdomadis Sexagesimse, m qua licel Graecis lactc et casco vesci.
notee.
(74) . in Triodo ad Sabbatum primum Quadragesima;, vocanlur , frumeiiliim coctum. Goarus vero in Nolis ad exsequias Graicorum, fusnis explicans quid illud sil, ail esse c i bum variis frugibus, leguminibus et fructibus coniposilum. Vidc quoque eruditissimi (Jangii GJowarium Grcccuni.
1031
IRENES AU&USTA
1092
quis vero pisccs ipsis allulcril, iis reOcientur. Aliis . ; \ duabus Quadragesimis liberum csl quibuslibel die- , , bus comrocmorationes facere. Dislribuiionem quo . \ ". que ad oslium die illa fieri volumus, proul ad s i n * , gulurura dierum noraen indieabitur. . Fianl commcmorationcs praeslanussiroi mei i m peraloris domni Alexii Comneni, qua die o b i e r i l : , ' 4 acccndalurque luininare copiosum, el monialibus , ;, discrclio iribualur. Dcntur aulcni ad oslium panes . \ dccem modiorum, vini nielra octo, ei nummi nu , : , mismalum asperonim duodecim. Coramemoralio\ . ncs vcra meas, qua die e corpore migravero, lales , ' fieri volo quales prseslaiUissinii mei imperatoris , , \ (ilra discrimeu. . Fiani corameinorationes dilecti filii meae majesla lis, Porpbyrogcniii cl impcratoris donmi Joannis, ' / qua die obicril : fiatquc luminare copiosum, el (75) , * discrclio moniaiibus. Dculur vcro ad portam panea , , \ niodiorum quinque, ct nummi numisniatum asperorum scx. , Fiant commeinoralioncs dileclse nurus inipcrii n u i et douiina? doninae Irencs conjugis ejus, qua die obicril : fiaique amplum luminare, et discrctio monialibus. Dctitur vero ad poriam pancs modiorum quinijue, el nummi numismatum aspcrorum . 9*1 1 ; ^ (76) , * \ , \ \ .' , .
(77) , * , . Fiant comroemoraiiones dilecti generi majestatis lueae liorasi Nioephori Caesaris, qua die obierit, si- (78) inili modo. , ' , . Fiant commeraorationes dilecti filii inaperii mei donni Isaacii, Porpbyrogenili et Caesaris, qua die (79) obieril, eodem roodo. , ' , . Fianl commemoralionee dilecli generi majes:a (80) tis racae domni Nioepbori paubyperscbasti, qua die , * $, euiigrarit, eodem raodo. D . Fianl commemorationes dilecli generi imperii mci pansebasli bypcrlali sive supremi domni Con6 slaniiai, qua die emigraverit, reliqua quidem eo- (81), * dem nodo; panesvero modiorum Iriura, nunimique , numisnialuin asperorum Irium. ,
Fiant commcmorationcs dilecti filii m e majestatis Porphyrogenili et Sebastocratorls domni Andronici, qua dic obierit, eodem modo.
Monlfauconii notas
(75) . Una scilicet cum patre iroperanlis. (76) Ha*c Ircne llungaiiae regis filia erat, dequa et de lota familia Alcxii fuse doctissimus vir Canprius, quem consule l i b . De [amil. Byzant. (77) . Nova digtiiias ab Alexio Comneno instilula ; is eral ceu secundus imperal o r ; sed in haruni dignilatum ordinc, quaroplurimaB poslea rautaiiones subierc. Vide Alexiad., Codinum, Bulengerum, ctc. (78) Nicepborus Bryenius Aninfe Comnenaeconjul, Caesar; quae dignilas, ab iniperalore lerlia erat
Alexiad. lib. m .
(79) Ab isaaclo Trapezuntini principes origioe duxere. (80) Nirephoru^Catacalo, conjux Marisc, Porphyrogeniuc, panhypersebaslus: qusc dignilas, eadeuii qua CaBsar, sede gaudebat. ^81) Constanlinus bic Angelus cogm)ininabatnr et erat conjux Thcodpr;c Porphyrogeuit*.
f
1033
TYPICUM.
t
1*
- \ ; (82) , \ , ' , \ , . ; * , * \ , ; , , . , ' , , \ ; (83), * , .
Fiani cooimeHiorationos dilecte neptia imperii mei domnse Irencs D u e n BHae Porpbyregcnil el Cacsarissac domnae AnnaB, qua die obieril; flat copiosum luminarc, et discretio monialibus : denturque ad portam panes modiorum quatuor, et mimmi Rombmatum asperoruin qualoor.
Fiant comroemoraliones dilectae filiae majeslalis nteae Porpliyrogenitae et Caesarissae domnae Anna?, qoa die obierit, et liat auiplarn luininare, discretio quoque monialibns : et dentur ad oslium panes modiorum quinque elnummi uumismaium asperorura eex. Fiantcommemoralioiies dileclae filiae imperii mei, 1 Porphyrogenil doioiMe Marias, qua dia obierit, umiti inodo. Fiant commemoraliones dilectae filiae majesialis meae et porpbyrogeniu domiue Eudociae, qua die obicrit, eodem modo. Fiant commemoraliones dilecta* nurus majeslaiis mcae sebaHlocratorisss? domnae Irencs, qua die obieril, eodeni modo; panes vero modiorum trium. Fiant commemoraliones ditectae nurus raajestatie meaB dontnoc Irenes Gaisartesa? qua die obierit, siuiiiiter. Fiant comniemorationes dttectae filiae imperatoriae niea niajcsiatis, el Porphyrogenitae domuae Tbeodone, qua die obicril, sirniJi modo, Mense Oclobri 44, fiant commemorationes beatse merooria, sancli, auibenlis et dilecli patris majestalis meae, protoproedri, protovestiarii, et magni ducis schoJarum Orientis domni Andronici Ducas, qui per sanctum ct angelicum magnum babilum, cognominatus cst domnus Antonius; et dentur sd ostiuru panes modiorum quinque, et nummi nu-
(84), * , . (85) , ' , ,. g , * , . *, , , (80) , (87), (88), (89) $0) -
Montfauconii
notte.
(87) , erat primus praeses, de quo (82 Ha2C Irene filia eral Nicepbori Bryenii et Codinus, De officiis Constanthwp. et eruditiss. CanAnn.K Comneme Porpbyrogenitse, el extra ordinem gius. suum scripla est, i t l crucibus in ms. depiciis indi(88) , primus vesliarius, seu cari videiur, quia cum in comiDemorationum ordine oinissa fmssel, debinc jussa esl describi boc princeps ve^tiarii, de quo Codinus, De officiis Comiant. et sscpius laudatum Gangii Glossarium in loco, qui vaouus repertus csl. Oborilur aulem Grcecum. qaaesiio, cur.videlicet Duiacna vocetur, cum lamcn (89) . Scbolae erant lurma a Bryeniorum farailia,a Ducaena diversa, orium mililares, quarura praifectus, , et d u x e r i l : sed puio Irenen Augusiam araore puelltt apud Tbeophanem, , alibi : duciam, ei non modo nomen proprium, sed c l co voCitur. gnomen indidisse. Pa!er aulem ipsam ab avia ve(90) 7 . bemcntius aliis neptibus amaiam ioisse, lum quod Moris fuisse principibus et roagnaiibus aulac Consola el nepiibus in commenioralionibus locum obliiieat, tum quod capite 79, despolicarum domo- slantinopoliianse ulriusque sexus, ut monasticnm magnum babituro in hora moriis induerent, et rum possessio ipsi Iransmilialur. (83) Kudocia a aponso Conslaniino Jasiia se nomcn mutarent, patet cum ex his locis, tnm ex Menais Grwcorum, ubi ad decimara terlian, Augugregata fuerat obejassuiviliam; is ideo non meuiusti de Irene iinperatrice dicilur : xaV ralur. . IScque (84) Irencs scbastocratorissa, uxor Andronici seeuim exisliiuo, tol imperiaiis iamiliae viros et bastocraloris. mulieres, quol bic babilu monaslico induli ute(85) Haec Irenes uxor erat Isaacii. morautur, mouacbos vel luoniales ia vila aua (86) dignitas primariis lantum viris fuisse. ct feminis Iribuebatur.
iOSh
IHENES AUGUSTÊ
1096
mismalum asperorum sex. Fiatquc amplum l u m i - nare, et discrelio monialibus. , . , . Menie Novembri 21 , fiant commemoraliones ', sancliQcatx aulbenlriae ot matris majeslalis meae domnx Mariae, qui per sanctum et angelicum nia- , gnum babilum cognominala est doiuna Xene, simili modo. , . Mease Julio 12, fiant comraeinoraliones bealae ', mernori domni Joannis, et dilecti soceri impera uria3 mea3 majeslalis, simili inodo. , . Mense Novembri 1, fiant commemorationes san ', ciificaUB dooiinae meae, et socrus majeslatis meae, , \ (91) pari modo. , . Menae Januario 9,fiaut commemorationes dilecti vopq> ', fratris majestalis meae, et protostratorie domni M i - , ebaelis Ducas; Gaique amplum luminare, et discre- (92) \ , lio monialibus. . Mense Februario 20, fianl commemorationes d i ', lcclae sororis majestaiis incae, admodum venerandae , c l bonorauda? domnae Thcodorae, quae per sanclum \ el angclicum inagnuin babiluoi cognomiuata est \ domna lrenc; el fial siuailiter. * \ . Fiant commeroorationea dilecti fratris impcrii mei, pansebasti sebasti domni Joannis Ducas, qui pcr sanctuin el angelicum magnum babitum co- , gnowinaius est domnua Anloniua, qua die obierit; el tial simililer. C , ' . Fiani commemoraiiones dilectas sororis majesta : tis raeai, pansebaslae sebaslae domnae Annae Ducaenae, , qua die ad Dominuui eniigraveril; el fial similiter. " , ' Cuin Glii noslri ad Doniinum migrabunt, inscri * . beiitur in diplycbis eorum qui prius decessere, et UI , , omnium comniemuraliones persolveniur, u l supe rius dicium est. Quod si fortasse quidam eorum , , sive mobilia quiedam magni pretii, sive immobilia . ' inonaslerio consecraverinl, commoraoraliones illo , ruin iieri dcbent, ut ipsi slaluerint. , , . ICAPUT L X X I I .
De lavipedio quod in sancta el magna feria quinta fieri debet.
. OIV.
.
ln sancla et magna feria quinta lotio pedum fieri debet a reverendissima prefecia, i i i ecclesia? vcsiibulo, ubi reproesenlaium est Salvatoris lavipedium, cum oflicio quod iu Synaxario conliuetur, el secundir.n formam in eo descripiam. Divina quoque illuminalio in fesio ejus ubique terrarum celebralo, in eodem rursum veslibulo fiet, in quo posila esl pbiala, seneis polycandelis, sive muiliplicibus lampadibus in ea suspensis, qtiaj (91) Haec erat Anna Dalassena, Ducaenae lamilioe tnfensissima. Alexiad. l i b . . (92) . Slratorum eral equum freno lcnere, et conscendciui magistratui opeiu
\ , / , ^ , , , ,
Montfaucouii
noi.
ferre. Ilorum princeps cral , eliam exercilus plunes duxisse legilnr. Goar. IM Nolis ad Codinura.
1097
TTPICUM.
'
1098
xaOi omnes acccndenlur. Eodem modo ecclesia? poly , candela tuni accendenda, candelabris duobus hinc < ; ei inde ad lalera phiahe positis cum facibus. .
. . . Quod anlificiis
CAPUT L X X H I .
monatlerii mutaliones fieri non debeant.
, , , -, , \ /, ^
Quamloquidcm clcmenti Dei erga mc benignilaii ct boc libuit, ut in prsesenli adbuc viia degens monasierii aedilicia omnia perfeccrim, divinum ejus lemplum in aliam formam iradtixerim, auhecem seu vcstibuhim pulcherriinum adonwvrri.it, exoarthccem sive exlerius vesiibulum ex carica? ligno addiderim, et monasierium toiuin in quam volui formum c l statum disposuerim : volo et sla ' - ^ mo, ut sicut a me omnia in ipso adornata sunl, , , sic permaneatil, iinmuialaque ac mvariaia scrveu . lur. E l si a temporc in jscluram aliquam , sive , parvam, sive majoreni, deducantur, vel (Wiuito , , quopiaui casu immiuutioncm patiantur, rursus, Deo > juvanle, in eamdcm formam absque ulla inora vcl , cunclalione reslituantur; et nunquam quoquumodo >. \ immulenlur, sive melioris stalus ergo, sivc ob , : aliam quamlibel causaui. Nuliam ciiim mulaiio, . nem in ipsa induci volo, neque aliuni statum prac - , scnli mcliorem, sed ncque aliud ostiura aul por , ' ttilam, aut summalim locuni quempiam ingres&u? in nionaslerium ex alia parte de novo apcriri, * praeler eum qui hodie jussu majestalis meae faclus Q exslat . Cum aulcna ponc dormiloiium monacharum, , , sive conimune earuincubicuium, murum encborc (93) , gum mea majestas exstruxcrit, locum ipsis recrca lionis et consolaiionis per iilum dislerminans; nolo , u l in bujusmodi muro porla unquam aperialur, :, , aut porlula, sive quaevis janua, aut fenestra, seu , , , feneslella, aul aliud quodlibct foramen. Sed si quando in hoc muro jactura sive ruina qiiadibci , , ' coDligerit, quod lapsum cst rursus encborego IJI , iniegrum restituatur, et quod kesum esl, ad prio . rero cito redeat formam. , , , \ , ^ , \ Summamque curam gerere deUet reverendissiina prafecla lolius monaslerii conservationis, ct renovalionis, ejusque in meliorem el*pulcbriorcra slalum progressus, necnon leciorum reslauralionis : anle omnia vero et super omnia, saucta? Dci ecclesta?, cujus ite miuimatn quidem rom negligal;
Monlfauconii .
(93) . Haecvox bic adjcclivc, paulo infra substanlive usurpatur. I)e illa fuse disputarunl plures eruditi y i r i , fusius do clissimus Cangins in Glossario Grwco. Omissis aulcm variis ea de rc sent^ntiis, meam breviier xproinaiii : cxisiimo voeem , cum subsianiive, luni adjeciive, semper indicare malcrjam aliquam conslruendis nniris idoneani; et primo qm .e.m in boc capile id planum vidclur : nam ubi l.-tMie .lixiistu se iiuiniin (adjeciive) cxaiiuxi-ssc, jubet, ut si in illo muro mina contijerii,
PATROL. G B . C X X V I I .
reslaurclur ' (substan.ioe) id cst,eadem maicrii qna puus exstructiis fueral, qu;e vocabatur : praipositione enim dcnoiari solct maieria ex qua. Sic AUxiadis 1. : ' , \ /. . Certo om.iia loca in laudalo Gio sarid allala, dema eria congrue inlclligi poûnl, ul consideranti palebil. CaDtiTiim, i i l cerium oinuino noa ostquajnaui maleria sil , plura lanitiii iU\ illadispulal laadalusCangitis iti Nolis ad Ale.ii.idcui,
et in Glassario Graco.
35
1093 IRENES A U G U S T J E 1100 sed cliamsi txigui unius vitri jaclura fial, deficien~ , lis locus per aliud slatim replcalur. Reslaura * , lionem vero lectorura universi monasterii cum , umni sollicitudine fieri slatuo. . CAPUT LXXIV.
Quod tnonasterium externorum debeal. oculis nullatenus patere
. '.
. (
.d non minoris momcnti quam quidlibct ex su , ; pra memoratis majcstaii meas visum est, imo inler , maxime necessaria, ct non roodica observalione ct cura dignum. Quandoquidem enim omnino ei un- . \ dique inaspeclam omnem monialium habitalioncm, ab hnperio meo pro excrciliis earum ass gnatam, , omni lcmpore, Deo favente, conservari volo (nam licet recle intelligere volenti ex jam scriptorum conlextu et vi demonslratum sit, a proposito maje- D , anh statis mex valde abborrere etalienum esse, u l qui dain in illum inlrospiciendi locus de novo detur; putavi tamen banc in illo innovalionem exprcsse , et spcciatim prohibendam esse); ideo vetat imperaloria mea majeslas, et omnhio prohibel, per boc ' meum de illa re decrelum, ne qualiscunquc pro- speclus in aliquid inlra ambilum conversalioni , monacharum assignatum unquam fiat, vel in au lam earum sive interiorem, sive exteriorem, aut in scptum : undecanquc, sive ex despoticis domi , bus, sive ex aliis; sive ex exterkri carum aula, , , , sive ex interiori; scu cx scntentia cujuspiam ex ^ *, , monasterii palronis, seu alio quovis modo. Et , , nunquam in summa cuiquam licebil, quacunque , , de causa, licet ea legitima forle visa fuerit, pro- , speclura quempiam in monaslerium de novo effl- ' cere, sive per quoddam solaritim, aut summitatcm; , , sive per januam vel ostiolum vel feneslram, aut , modicum quodvis foramen. , , , , .
;
, Sed ct si quid hujusmodi quispiam ausus fuerit, id licet ex improviso factum sit, quae tunc tera- \ , poris patrona erit monaslerii, cum primam nocu- , , \ menlum ex boc emergeas norit, licet illud mini \, mum fuerit, lenebitur citra ullam deliberationem . ei condilioneni illud lollere. Nam, ut declaraium est, niajesias mea curam gerens, ut monialium Gra- , , lia-plenae Dei Halri consecratarum conversatio, intra proprium nionasterium, penitus inaspecta D , omnibus personis mantat, sic illud lege sancil. . ' ' Scd neqoe juxla dirimentem murura enchore* , \ gum exlerioris aulae et monaslerii ambitus, aut supra eumdem doiuos aediflcare licebil, posl meae , , , ; '- niajeslalis ab hac viia transjnigralionein, uec aliud , > quidpiam de novo construere : quinimo id pror [. ?] * sus vetitum cst, utpote volenle mea majestate, ut , : ideni raurus sub eadem forma perseverci, et in quo stalu repertus fuerii, qua die ad Dcum illa .', \ , inigraril;'ulque nullaui unquam inuiaiionern, &i\e per addiiaraentum, sive per iiuminulionem ad- = , , ^' , lnillal. , .
1101
. '.
TYP1CUM.
CAPUT LXXV.
1!02
/ , .
Quod neque ptaltce advoeandi $int ad aliquam 1 0 lemnitatem, ted itlit quoque inaccessum esse debeat monasterium.
Cum Tiros ingressu ui hoc raonaslerium, ut jam ' , , , declaralum cst, omnino prohibeam ; neque psaltas , in die cujuspiam solemnilatis, aul commemoraliontim, ingredi ullalenus volo in ecclesiam monastc , ' r i i . Sed tunc eliam ips;e moniales sol& sini can ' \ lalrices, una cum piis sacerdolibus in monasterio , statutis. . Hepiapapadum autcm Sabbato Palmarum semcl \ (94) in anno fieri solitum, in ccclesia cocmeierii, sive , , - n loco sepulttira ilci i statuo; et eo illic explelo. unum e septcm saccrdolibns introire in monaste * . ( r i u m ; et ubi oraiionem in unclione sancti olei monialibus dixcrit, ac illo easdem unxcrit, slalhr , \ , - cgredi. , . In processionibus vero qua3 juxta ecclesiasticam tradiiionem in monasierio fleri debent a raoniaii , , ' bus, non loiigus e r i l circuitus; sed a lemplo pet , vestibulum procedent, el per viam, qua inde itur ad Dormiiioncm immaculalas Domiiue noslras el Dei Matris, extra commune earum cubiculum sitam; una cum sacerdolibus monasierii sanctum evan , , Aytov - gelium cum veneranda cruce ferentibus : et illic ab ulteriore proceftsu cessabunt, et cum sacerdos , , , C ibidem protensam oralionem dixerit, denuo aJ , teuiplum revertentur. . Porro in hac monasterii sancla ecclesia (id eniro ( , addendum visum est mibi, cum deceat illud probibere, licei fortasee quibusdam illud probibendtim , ; non videatur), nullum opue manuum exercea), , tur, sive canlus tempore, aeu inter legendura, , , sivc alia quavis hora. .
. 0<7'.
, .
CAPUT L X X V I .
Quomodo et ubinam $epeliend(e sint filiw et neptet noslrce, quce in monasterio sepetiri voleni, et qu* ratione peri debeant earum commemoratiotu*.
, , , , , ( ) * * , \ , , . , \ , ,
Si qua e filiabus nostris, vel nuribus sive neptibus, quibus monasterH inspectio allributa sit, ecwon sumpluosiorum aedium usus, boc monasterio sepeliri nnquam elegerit (neque cnim absurdum faeril de illts agere), si monastico quidero babitu indui voluerit, id penes illam erit (alias vero, nnllatenus); et locum habebit in exteriori veetibulo ad cadaveris aui depositionem, suumque sepul* cruin, ut libuerit, construet. Gommemorationes vero earum quae sic in illo sepelientur, et luminaria in earum sepulcris, si qnidem nihil monasierio consecrare voIuerint,Heiu
Montfcuconii
^94) . Oflicium sancii olei aseplem sacerdotibug celebrandum, voce compoeila ab **plem et , presbyter : oleum vero illud
t
nota
vocalur eo quod oralio olei anciionem semperconitetur. Gotrot in NolisadOQiciuoi j>ancii olei. Euchoi.
03
I R E N E S AUGUST.E
iOt
ut imperatoria mca majeslas disposuil : nempe accendelur in singulis sepulcris lampas una perpcluo lucens ; si vero aliquid dc suo offerre proprio moiu c l sentenlia voluerinl, Gent u l ipsae ex bonis a se dalis slaiucrinl, in addiiameiituni videlicel iis quac nos designavimus. Nec cuiquam oumium licebit, is licet magislratus fuerit, vel privatus, sivc praefecla, sivc nionialls, elsi magnam, largam, et ulilem acccssionem roonas.terio fecerit, iranslalionem cujuspiam in ipso deponendorum cadavcrum quolibel pralcxtu moliri, nedum efficerc , sive omnino conari, ut una cum illis sepeliatur et dcponalur; majeslas enim raea omnes ab hujusmodi proposito et opere per pra?sens rescriptum suum prorsus cobibet. CAPUT L X X V I I .
De numero breviculorum et typicorum venerandi monasterh Gratia-plenue, et ubinam quodlibel eorum sit reponendum.
. \ . , :; , * . , , , , , , \ , : , , ^ , \ . .
1
. '.
, .
Quandoquitlem tria typica membranacea blattiis operla, necnon tria brevicula a nobis adomata sunt, cum prsesenti nempe lypico, et brcviculo omnium monasterio consccratorum : slatuimus ut duo ex illis, typio.um videlicet et breviculum, in diyino, luto el sacro magnx Dei Ecelesiae scevopbylacio scu aacrario deponantar, eodem modo et loco quo lypicum et breviculum monaslerii virorum Philanlbropi, sive Salvaloris deposilum fuit;
\ * , (95) , \ (96), , , , \ \ (97), ut indelebilia in omne sxculum essent, quae a no-C >, bis in illo cirea monaslerium Philambropi slatuia , * \ sunt, et quae illi assignala sunt. AUera duo sint , apud quorumlibet lemporum monasterii palronas, ut accuratam illorum noliliam babeant, quae a no , bis in illis statuta sunt. Alia vero duo, lypicum et * . ' breviculura reponantur in sacrario monasierii Gra, lia-plcua?. Porro alii duo l i b r i , quorum unus qui . dem in lypici, allcr vero in breviculi ordinem , cxaratus est, ambo banabycini, quotidiano muna, , (98) slcrii usui inscrviant. . CAPUT LXXYIII.
Adhorialoria paramesis ad monachas. }
. '.
, .
" Ikec itaque fuerint q u imperio meo placila sunl, D liceat dicere, Deo eiiam, et sanctissimse mese Dei * , \
Monlfauconii nola*.
(95) , cx erudito Goaro in Nolis ad Ccdrcnuiu et ad Godinum,esl pannus sericus. (96) . Hujus vocis explicalionem ex bis verbis accipe : . . . , , . Alexiad. l i b . v i . igilur seu brevicula eranl codiccs in quibus t C( lcsiarum cimelia dcscribebantur. (97) De hoc monasierio baecin Menxis ad commeniorationcra Irenes Augusta* 13 Augu-li : , , ., , \ . Incertum esl autem, ulrum boc Pbilantliropi monaslerium, illud ipsum sil quoJ abAIexio Gomneno exstrucium esi, sub S. Pacbomii Rcgula, u l narrat Nicetas Cho niaics : quod ad quingentos monachos excrevisse referi Anselmus Havelsl)ergen8is. (98) . Alias , vel , ox vi nominis videntur essecbarUe ex quarfani lanugine, qua Gra?cc . t a t . gossipium. v.;!gf loton. Etudilissimus tamenCangidSpayeO/iva pmni e>se cbarlas t.x pannis veicribus confrVias. rx t>nleria ncmpe qua; priori non muliun ab.sijj.i s c t.
1105
TYPICU.V.
, parai gratia plenae accepla, qua* vestrai qooquc u i i ilali non parum conferant. Veslrum eril deinceps . \ - ea semper infracta, cl nullo additamcnto affccla cuslodire : dico aulem Iradiinm vobis oiBcium sinc ;* ^ omissione in oinnibus convenlibus persolvere : dem et honorem prafectis vestris congruenlcm servare ; vos inviccm aniarc, ct sludere u l singuhc , . singulis modeslia aniecalis : qtiasi unius corporis membra in omnibus omnes auxilium inutiio i m , pendere, et aliae aliarum deieclus supplcre : ad * ; , jurgia, ad indc^.entes aniicilias, ad clandcslinos ;, \ ^, \ conventus, et ad dissidia nequaquara procedere : , abslincre a studio prioris conscssus, ei a saeculari bus pra?rogaiivis; ei ad unum respiccre, nempc , \ ut in virtute vilam transigatis, el nihil aliud, si , , , , \ ' iicri potest, respirclis quam verbum salutare, et quodcunque ad anima3 ;edificaiionem et utililalem ' conducit. Ad hsec exlerminare a vobis onininm ma , , lorum fontem, pccunire cupiditatcm dico, et sor , didum lucrum, e monaslerii rcbus, aut alio quo, vis modo faclum; nec quidquam quantumvis mi, ^ , nimum recondcre el ihesaurizare, quod praefectae . /.' ' non libucril, ei Regula vobis tradila non concessc , , r i t ; sed ne.c incuria aut alio quopiam contemplu . \ sinere aliquid monasterii deperire; aequale cnim , , boc est illo priori; ac licel in aliquo diflerre vidca ^ tur, pari tamcn noxa apud Deum obstringil: con , , fidenlia quanlum fleri potest arcenda est, c l , j t ^. summalim dicam, quidquid ad salulcm non ducrt,
, , , . , . , * , ' , , , . , , , , . , . < , \ , \ , .
eliminandum. Nullalenus igilur, bonoratissiinae matres meai, quae Docent pluris faciamus, et quae ad saluicm confcrunt praciermiltamus. Nibil cnim corum qusc vobis Iradila sunt impossibile cst aut ad exseculionem arduum; si quid vero illorum bujusmodi forle repulelur, ai decerlemus, at suslineamus, at perseveremus, feramus generose, paululum nobis ipsis vim inferamus. Non eniin relaxalionis aul voluptatis causa mundum reliquistis, sed diligeiuia* el certamiuis pro viribus, ut proroissa bona asscquamini. Vim igitur nobis inferamtis, vim, inquam, inferamus. Hegnum enicn coelorum vim patilitr, ei violenli rapiunt Hlud . > Nullus negligens t i o pbxum erexil: ncmo dormiens el somniaiis bosicm \ , , D suura profligavit. Coronae et tropaea faborantium /, sunl, cerlanlium, et susluienlium laborcs cerlami , , \ ntim. c Per muhas tribulalioncs, ait Dominus. ;, < oporlet nos intrare in reguum coelorum . liaque . > , vos omnes adborlor, ut dignc ambuletis vota . lione vestra* . > Exhibele corpora veslra sancu ) . Oomino : c Bene currite proposilum vobis ceria . > " men * . > Quaecunque bona, qunccunque Deo accc, , > & pla, baec cogila-le : quae audivistis et didicislis, bave , , exsequi ne ccssetis. sanctae malres, < tempus breve , , esl **, raenientotc animarum vcslrarum. . Scd oblita niei ipsius videor, qua3 vos tslhcec
M 3 0 1 f
* Matib. xi, 12.
A c i . xiv, 21.
4 1
Ephes. , 1.
Hebr. xn, 1.
1 Cor. , 2i).
1101
I R E N E S AUGUST.E
1108
moneam, cum ipsa omni malilia plena sim, et ** , , ?(clivina praecepla despectui omnino babeara. Qao . circa aammo affeclu id vos rogo, sorore, ut nunquam nostrarum obliviscamini animarum; sed nos , ' , coelo et terra indignos assidue in oratiqnibus ve , \ slris circumferatis ; in mente ver&antes, si non aliud quidpiam, magnam sallem nosiram et fer?en- * , , tem alacritalem, atque inleutnm studium con- [f. ] , \ struendi sacrum vestnim monasleriuin, vestrum , \ ? que coalum congregandi, et quae ad corporalem , , necessitatem spirittialemque ulililatem conducunt, ipsi parandi ; non alia penilus de causa, nisi ut ei , > , vestrarum animarum curaro geratis, et pro mi, ?eeria noslra aesidue oretis. ld vestra nunquam , * ' excidat mcmoria; sed corpore licet abfuerimus, inenle lamea nos adesse existimetis, e( ad pedes ^ , \ , , veslros procidere, ac valde miserabtliler, fervidisque lacrymis vesiro coatui supplicare, ut pro nobis , \ oreiis, qui plus omnibus hominibus Deo lapsi , , sumue, quocirca majore ipsius per veslram san * ctam orationem clementia egeinus. Dum ighur . oralis, noBlrae vilitalis ne obliviscamini. . Deus paeis qui vocavit nos ad aeternam gloriam suara, propter raagnam e( ineffabilem suaro boniUlem, perficiai et firmet vos in sancta sua volunute, per unigenilum Filium suum Dorainum el Salmlorem nostnim Je3um Chrislum, et per sanctiseimum vivificumque Spiriiiim, graiia plenae noslre Deiparse inlercessionibus. Amen. IRENE 1N CHRISTO DEO FIDELIS IMPERATRIX ROMANORUM, D U C J E N A . , , , , . , , . . 11 X# 65 , (99).
C A P U T LXXIX. . '. De tumptuosioribus asdibu* mea maiestate in mo- (1). nasterio nuper exstructts. xsNecesse est de sumptaosioribus quoque aedibus ab imperatoria mea majestate in monasterio Gratia , ;* plenae Dei Matris neper exslructis quae conveniunt . , declarare. Cum entm circa venerandum hoc mo wasterium splendidiora domicilia imperium meum , excitaveril, prseler ea quae monaslerio necessaria , sunt, et quibus monialium usui in omnibus jam provisum est; volebat ut ea in propriam habitatio , , nen haberel bealae memoria? porphyrogeniia mea monialis dorona Eudocia, illisque ulerelur in do- ^ xart micilium c l recrealionem. Sed cum ipsa prius quam . '
Monlfauconii
(99) Hiec manu propria imperatrtcis in ms. defcnpia stint rubris cbaracteribus, ul iuois erat Constanlinopolilanis impcratoribus, el eorum uxoribus. In codice Regio postfinem capitis pnecedenlis quod ad calccm fere pagiua desinii, sequiiur Augustas subscriplio maguis cbaracieribus, aum femineam manum redulct. Sed cum loia in bac pagina contineri nequeal, ad sequentem paginam absolviiur, qtiara fere inediam occupai. Debinc duo capila quns sequunlur, modico elapso tempore. ut infra diceiur, diversa manu exarata iunt. Hoc non sine caqsa anim.tdverliinus : uam liinc eOicilur bunc codiccm esse autographum ; t i e n i i i i IraJissumplum uiUum cssci, uuila <\ssei r a - .
not.
lio, cur ea qua? iliversa manu et diverso tempore priinum edita fuerant, diversa quoque inanu irauscriberentur. Cui senlentia? patrocinalur Aagust* subscriptio : ipsi eniin soli licebat proprium nouieu rubris cbaracleribus scribere, ut dictum esl. (I) Ha3C et sequenlia praecedentibus, non modico elapso lemporc, addiia fuisse, hincevincilur, qou praecedentia scripto tiadiia sini, Alexio impfra* lore, Audrouit-o iilio, ei Eudocta iilia adhuc y:v< ntibus ; subsequeiitia veio iisdem falo functis. Andronicus p iiims o b i i l : quein uon diii pp* becutus esl pator Alexius ; hujuu adcrat t u docia Hia, qua: ullima obiil.
k
HOJ
TYPICUM.
111
, , sperabam rapla, ad aeterna labernacula Iransmigrarit, et necesse fuerit, nt iinperium mcmn de illis quoque statueret, quod sibi visum cssel : id eflficio, \ , , - et slatuout post mcu.m ex bac vita discessum, di* , \ lectissima mea porphyrogenita et Ciesarissa domna Anna, nullo obstante illa oiitincat ct possideat donec vixeril, non solum omncs cellas suas, in , quibus, me quoqne vivente, habilabat, scd eliam , , oninia quae in Kecbaritomene seu Gratia-plena exstant domicilia, qusecunque videlicet usui fuerc , , \ majestali meae, filiisqne, et servis noslris, viris et mulieribus, cum exleriore aula, q u sila est e , , ' regione interioris aulae sumptuosiorum aedium. Nam . quod ad aliam aulam, qiue cum olim vinea fuisset, in aulam mutata est, obtinebit quod quovis tem , ' pore scriplnm circa illam decrctum edam : necnon . " ecclesiam Sancti Deuietrii, cum duobus balneis, , \ , \ et tertia partc scaturientis aqua\ quse ad tnona sterium derivatur, quemadmodum scilicet a me , ' , occupantur ; et penes eam omnino erit alias de novo domos cxcitarc, quaslibct volucrit, el eas quae jam exs?ant cum despoticas, lum alias, immu , , \ tare ut libuerit, ct in quam voluerit formam Ira , - ducere : id solum observans, ur novam quamcun, - que molcm non imponat dirimcnti muro amborum monasleriorum, nempe Pbilantbropi seu Salvatoris, , , \ , et Kecharitomenes seu Graiia plcna-, ncaue locum babeat quo illa inspici qaeant. ' . Post obitum vero ejns, usum, possessionem ct , dispensalionem descriptorum omnium imniobiliuni, , ^ reliquorunique jnrum obtineat dilcciissima mea neplis, domna Irgiie Ducxna, filia domnae Annae, , citra ullam distinctionem et exceptionem ; ea lege , \ tamen, ut post Iranslalionem ex bac vita porpby rogenitau domn;e Annse, diruanlur subliines aedes , exlra murum dirimentem sita?, et ad hortum mo , \ nastcrii Pbilanlbropi respicienles, in quibus nimirum hodie habilal praefata porphyrogenita, qui , murus duobusadhuc cubiiis attolletur. Post obitum , autem domnae Irenes, si quidem testato mater ejus porphyrogenila mortem obierit, tranemiltat . , $ ipsas despolicas domos et caetera ad quemcunque voluerit e filiis, ncpoiibus, aul pronepotibus suis. , sive masculini sive feminini sexus. Si vero antc , , , , , D domnam Irenfcm mater ejus presenti vita fungalur. . ,* rel post illam qiridem, nibil lamen de illo leslala , (indifferens enim est), lunc jus possessronis el usus , descriplarum aedium, ei reliquorum, deveniet ad / ) * aetale grandiorem cujuavis sexuse filiis, nepolibus, aut pronepolibus porpbyrogenit domnae Anna3 ; , cum hujusmodi tamen dietinclione, ut si quidem , , persona cui taJe jue coropctei tcsialo bac vita m i grarit, penes eaiu sit illa transmiilere ad quem , cunque volucrii ex oriundis a sc fUiis, nepotibus et sequeniibus. Si aulem vel oriundis careat, vel , de Ulo teetala non fuerit, tunc memoraium jus , recurret ad a-taie grandiorem cujusvis sexus cx , \ . oriundis a porpbyrogenta domna Anna. El illa , , dislinctio senipcr valcat, quandiu ormndorum e
1111
I R E N E S AUGUSTVE
1112
linea prajfat porpbyrogenitac qnispinm suporsle* fuerit. $ , -. * . f Nec ad solos filios, aut nepoles, aut pronepoles :, suos lalejus per lestamentum Iransmiltet porphy: rogcnita, u l supra dictum est, sed et ad unam e , nuribus suis, illoruiu cujuslibct uxorem, quamcun- , que volueril; quae illa simili modo possidebit. si , * \ , * quidem ad sccundas nuplias non respexerit: si , enim ad illas declinarit, bujusmodi jure slatim cxcidel, et illud prorsus devolvelur ad porpbyro- , / genitae lineaui : quod absque ullo discrimine servari quoque debet erga alias omnes nurus, quibus tale jus compelei ex transmissione cujuspiam eorum , * , qui iila possederint, utsupra diclum est. Non enim . , \ soli porpbyrogcnita?, sed eliam oriundis ab ipsa *;. licebit iliud per testamcnluin (ransmillere, si volue , , \ rint, ad aliquam e nuribus suis, uxorem cujuslibel ab illa oriundi. Idque in confesso esse debet, quod , lametsi de solo masculinogenerespccialim mentionem facimus, una lamen femininum inlelligendum . - , cst, et quasi expressum reputandum, quantum ad ^ , caput de iilis sedibus. . ( ) , Si vcro (quod absil) cognalio iia deficiat, ut nulla ex linea porphyrogenitae domnae Annae supcrsles , sit ; sancio u l (uro liae domus in poicsiatem femi1
nei hujusce monaslerii rediganlur, exteriorisque < ftiilm r\rr\tirt n AnnJn.iM.K . . . . . _ _ _ _ _. / / _ . . ~ . ,2 - IMUMA (/ W/41II aulx domus in conduciiiias mutenlur, quarum pro veniu fruelur monasleriuna; inlerioris vero aulae , \ douuis de medio tollantur, quaruro maieria ulelur pro lubito : solum aulem in septa ct quxsiuosos OXQ , borlos convertet, quorum, nec non balneorum, , \ rcdilibus omnibus monasterium fruetur. , . Qui igitur quoJibet tempore habilaiionem ct domiciliuin in praefalis domibus babebunt, religiose in ipsis degent, nullamque omnino jacturam monasierio Gralia-plcnae inferent. At penes illos erit sedificare ubi voluerint, inira ambUum concessarum ibi domorum, et sic atlollere, ut niliil tamon \idcre queanl intra raonasterium vjrorum, vel mu- ^ licrum. Scd ncque per circuiium supra muros d i r i menles, aut domicilia monasierii quamcunquc domum reclinabum ; sed libera omnino eruni, ut a nobis exsiructa sunt. nulla vero personarum quibus prxfatarum domoruni possessio el babilalio assignata est, usus earum exiraneis personis u n quam concedetur, sive venditione, sivc mcrcede, aul commulalione, aut dono, vcl bypolheca, atii oppigneratione, seu alio quovis modo. Sed neque oinnino pcrmiltetur, ut qui lale jus possidct, alium 01 \ , , \ . ' , , . * (2) , ' , * . , , , :, :, , , , \ , [ . ] '
1
ipsis babiiaiurum introducal, cum ipsc forle -.'
Monlfauconii
(2) " . Muros dirimcndi nuilani gcdifieii molein ferani.
noUp.
solum causa cxsiriicios vocat , scu otiosos, quod
1113
TYPICUM.
Ill4
6 , . ( ) * ( \ ), . , , , \ , , , X ^ ** , , ,
i v 0
alibi propiiam rccrcalioncm habcal; haec ctitm pe n i t prohi! prohibcmus.

u s
Si vcro (quod alisit) pcrsona qunc qnovis lemporc doniorum nioiiasicrii usu potielur (sermo enim de illis dciuio resumendi's csl), obligaiioAi cuipiatn subjicialur, publicie aulprivai .T, cxqnalibct ralione, pccuniarix, aut criuiinali, vel si etiam condcmnaius fuerii : non vult iiuperiuni nicum, ut hiijusmodi domus aul carnm usus obligaiioncm conlrabant; sed mancanl omni obligatione Iiberai. Et si qui.icm pecuniaria fucrii obligatio, persmia qua? iilarum usu politur, ipsas rurstis obiincal el possideal: licel irsidua ejus oniuis subslautia crcdiioribus sccuuditm lcgcs fortc subj3ccat. Usns . j possessio ejusinodi doinoruin, ei oiunimii , * quas ad ipsa spcctant praivalere dcbel onini pecu :, niarias obligalioni; imperium quippc nicum ca Icge iilas transinillil iis qui easdcm pussossuri smit. . Si autcm crimiualis sil accusatio, vel condenmalio, , , el bujusoiodi usu cxcidcre dcbeat, revcriauir , ipsc usus ad pcrsonam, cui post illum is compclit, ' ' juxla superiorem disliuclioncm et divisioncni. , \ . Si forie dcAciant persoua?, ad doininum, ncmpc a<l , monasleriuiu, reverlcnlur. . >( ) Si vero domus ilfce (quod absit) incendio unqnam , , depcreant ex parte vel cx tolo, non vull imperalo, ria mca majcstas, m cesset ille usus, ulpoic domic n m e l
, , - ^ , ^ , , , . , , , * \ , , ; :': , \ ( , . , * * [- ?] ., , . > , , \ , , , . [ f. ] * . *' , \ :
jj
U S
q \b\is babitatio esse posse cernitur, non

U
anplius exslanlibus: sed qui tunc lemporis bujtisinodi usus jurc polilur juxla supcriorem sanctionera, denuo iltuiti oblineat, ct bujtismodi jus conservct, u l supra diclum esl, illoque fruatur; ac pcnos illum eril in locis c nibustarum iiovas domos scdificare, qualcs poierit. pacio dislinciiones de earum iransiui.ssioue c l dcvMuiionc, l supra liquidius dictum cst, servari dcbcnl, vimque et tfficaciaiTi habcre. Ga-terum, non licebil cuiquam ex illis lociim conducete alicui borlorum parandorum causa, vcl ad cxsiruendas conduclilias domoe : sed rursus alias consiruat, qualcs poicrit, ut in ipsis babltct. Q { aulein loco utelur, niodo a prasenti nos:ra sanctione alieno, siatuimus ut is illis cxcidal, cl drvolvanlur ad persor.am cui post illum vol illam qua2 iisexcidii, id compclit, u l superiu3 disserlum est. Onines igitur explicatas sanctioncs ct dislinclioncs ralas mancre volo, ul non poss l raonaslcriimi quolibet niodo advcrsari iis qu.r bic a mea maj;slalc stahila sunl. Addiclionem cnim inimobiliiim illorum jurum monaslcrio, co paclo, <il cum bnjwsmodi distinclionibus cffetil cl efiicil majcstasmea ; jubetque ul secundum prxfalas rationcs doniinium earum addiclum sit iiionaslcrio. Etsi for:c nionasieriuiu jura qusedam cx aliquibus scnpiis ducuiucntis, aul aliundc uLtincal in illas douius
u r r
IREXES AUGUST^ 1115 llll necnon in catera, et in omuem earuni ambiluro; . ; non vull imperiom meum quidpiaiu ficri praeler ea , quae hic sanciu sunt. Tolura namqoe monasterium , , \ } cum Hs quae ipsi subjacenl et circa ipsum sunt, , magnis suis sumptibus el expensis excilavit impe- ' . raioria mea majeslas; atquc adeo Hcel omnino * . ipsi de imniobilibus illis slatuere ut libuerit, vult- que sanclionem suam imroutatam manere. Quod si / , 1\forle moniales aliud quidpiam moliUe fuerint, in , nullo iribunali aditiitlentur : el quae talis moliini- nis auclores aliis fuerint, e monastcrio ejicientur. . ^ , , \ : . CAPUT L X X X . . '. ii$ qtuB intpectionem monasterii habere debtnt. /
.
, ' , , * \ , 0 , , ' . , , . , , \ , , , , } . , , , , . , , 4< , , . Linea vcro feminini scxus a pluries laudata D , ; porphyrogenila domna Anna descendentis, deficien ; te, tunc monastcrii hujuscc patrociiiium, cx pra> , , ; acnti majeslatis meae scripta definiiionc, devolvc lur ad unnm ex uxoribus alicujus a porpbyroge nila originem duceniis, ad conjngem scilicet xtale pnreuntis. Et id ruraus observabilur, donec uxo- , \ rcs eorumdem masculorum defecerint : ea lege, , *\ u l quae monasterii inspectionem oblinere debet, ^ , poit roortem conjugis aui ad secundas nuptias non ^, convolet. Quod si obligerit eam in observalionem , constitui, et dehinc ad secundas nuplias declinare; . , iuspectione statim excidet, quae transibit ad illam , cui posthanc observalio illa competit, et haec dislin - , \ , \ ciio erga cunctas servabitur. Posiquam vcro ipsac ' , vmacs dcfecerint, ad cam qux cx clarioribus nostri \ -.. **
-
Ut omnino necepse fuit quamdaro a me consiilui quas monastcrio patrocinarctur, el curaret infracia in omnibus servari quae in typico declaranlur; dcCuicrat iroperium mcum in capile de iis quae monaslerio patrocinari debent, ut dilecta filia mca, ct porpbyrogenila douina Eudocia ipsum adminisiraret, ct vindicarel ab illis qui forle conali fuerint ipsi damnum inferre : studeretque inviolala servari quae in typico a me edilo declarantur. Illa vero propier peccata mea, u l dictum est, cx bac vita migravil. Statuo ut post meum ex bac vila disccssum, monasterii inspectionem habeal dilectissima mea porphyrogenita etCaesarissa domna Anna ; post ejus vero obilura inspectioneni ejusdem monasterii habeat, dilecta mea porphyrogenita et filia domna Maria una cum dilecta mea nepte domna Irene Ducsena, filia porpbyrogenilae domnai Annse. lllis vero ex bac viia IranslaLis, cjusmodi inspcclio devolvatur ad alteram filiara porpbyrogcnita* i!onina3 Annae, aut neptero seu proncptem, et sic consequenler. Vult enim imperium meum fllias cjus, neples, proneptes, et quae sequeiiiur, doncc linea ejus feminini sexus perduraverii, monasleriuro gralia plenae mcae Deipare obscrvare; eain nempe quae aetate alias preiesserit.
J'i7
TYPICUM.
1118
, generis erit, at non geiate aliis praenntem, seil quaro . illis lcmporibusmonaebaeascetice inboc monaeterio degenlea.unacum pnefecla eligent. llludque semper servabitur, quamdiu praesenssaeculuip perdura?erit. * . , . Quse aulem inspectionis jus habct, in monasie , riuro nunquam alias ingredielur, preterquam tem pore ecclesiastici oificii. quo absoluto, slatim ip&a egrcdietur, niai nccessario colloquio ei ad monasierii constitutionem spectante delineatur : et tanc cum duabus vel tribus mulieribus. Si vero aliquam e primariis femiuis aflinibus nostris, seu aliara, cum illa adesse contigerit, una ingredielur ipsa sola in monasicriutn : vir vero nullus; inaccessum * ; - namque et perpeluo clausum esse ornnibus viris, , \ , etiam eunucbis monasterium slatuimus. Si autem , quidam viri ex Qliis, gcneris ci ncpoiibus nostris, ^ , \ \ ainore erga nos, seu aliqua de causa monaslerio , , , - necessaria, volucrint in inonasleriuiu ingrcdi, i n : , ; troeant in exlerius vestibulum cx parte paironse , ; - monasterii, una CJOI illa, ipsi s o l i : et sianles , usque ad flnera oflicii, poslquam ipso completo , inoniales ad dormitorium suuin abierinl, ingre , dicntur ipsi in ecclesiam, sola prsefecta cum duabus [/".-] , aul iribus e senioribus piis monialibus rcmanrnle; , et posfquam eas convenicntcr alloculi fuerint, et , ; , gratia plenam Deiparam adoraverint, egredientur : ;, et ila facieul semel aut bis per annum, et in feste Deiparae. , , \ ; , , \ . , - C Porro penes dttectas meas filias et porphyrogenitas domnam Annam, el domnara Mariam, necnon , , , penes dileciissimara roeam neplem domnam l r e , ncm Duca?nam eric, quandocunque voluerinl, in , ',, omnibus divinis convenlibus, et iu tempore refe , /., - ctionis, ecclesi officio et comestioni una cum mo , . nialibus inlcre?se, at cum duabus e suisvel Iribus , mulieribus. Janua vero quae ducit in boc monaale , riuro ex parte despoticarum domoruro, ab iulus , quidem claudetur a praefecta, aforis vero a patrona monasterii. Omnia quoque alia, cnarrata capiic lerlio dc inspeciione, inmulata in perpetuum servabuntur. , \ . , \ * , . De ambitu mona$terii. . . D Murusdirimcns feminei monasterii Gralia-plcnnc, *0 , ^ - initium ducit ab ostio monaslerii, sito e regione publicaj viae, qua vcnitur a gancta Anna Deuteri; et irartsil ad orientem, obtiaens eamdem publicam (3), viam, el excurrit usque ad paracdlium nosocomi seu infirmitorii inonaslerii, quod est e regiono sum , . (4) , mi solarii domorum quercus nionasterii; babet
, -
Montfauconii
(2) . Lociis c l Iraclus Constantinopolig in quo eraiil aedeesacrae, S.mctae Anna, Sancli Geoigii, Sancti Pauli el Sanclorura Notariorum, de quo uccnon dc hujus appcllalioriis origine vide erudi-
nolffi.
tissimum Gangiiim in Constuntinopoli Christiana (4) , Cellce adjunct<c. Gnecis infimi a3vi sunt latrinx, quo scnsu ** hic intclliRi Dosse vidctur.
1119
IRENES AUGUST.E
20
longtludincin quadraginta et oclo cubiloram, d i r i - ntvns sinistra domicilia monaslcrii, dexlra vero publicam viam. Flcciilur parutnper, oblincns rurSIIS eamdem publicain viawi, el pcrgit usque ad v i cum qui est pone cellas pairiarchalis feminei mo nasierii Sancii Nicolai; babct loiigiuidine cubilos quinquaginia trcs, dirimcns sinislra doniicilia mouaslerii, dextra vero publicam vi&m. Declinat ad aquilonetn oblinens vicum, el dirimit dexlra lempliiiu Sancli iNicoIai, slnislra domos monaslerii; babcl longitudinem decemel oclocubilorum el dhuidii. Declinat ad orientem, habet longiludinem irium cubilorum.FJecliiur pauhiluni ad aquiloncm, habet longtludinem cubiti nnius. Vcrgit ilerum adorirntcm, longiludine quinquc cubitorum. Rmsus flectitur ad oricntcm, babct longitudinem quatui.r u cubitorum cl dimidii. Debinc rursus declinat ad orienlem, babci longiiudinem qualuor cubitorum et dimidii. Iterum flectilnr ad aquilonem dirimens dexlera domos S. Nicolai, sinislra vero domicilia monaslerii, el procedit usque ad murum domns superioris el inferioris vestiarii impcrii wei, babct Iong?tti linem duodecim cubiiorum. Vergit parumpcr ad occidentcm, habel duos cubitos longiludinis. Periransil rursus ad aquiloncm. dirimens siiiislra vicum qui est e regione crgodosii seu cellae operis monaslerii, dcxtra vcro domos majesialis meae, cui muro impositus est omphailus vestiarii hnperii mei, et solarium caricx ligno fabricaluni, deteclo solario situ aequale, habet longitudiiiciii cubilorum viginli trium. Fleclitur ad occidcn- C tein dirimens sinistra vicuni, et crgodosium monasterii, dexlra vero domicilia majcslalis raca, babel lougitti Imem cubilorum qnindecim. Declinat ad at|uilonciii dirimens sinUlra vacuum locum qui siius esl pone presbylerium ecclcsiae raonaslerii, dextra vero domicilia majcslaiis meae, babet longitudinem cubilorum sedeciui. Kursus declinat adoccid t M i l e m , dirimens sinisira parapterum ecclesiae monaslerii; dextra vero leiracaiicoxylura iinperii mei, babct longiludinem cubilorum novein. Hursus flcclilur ad seplentrionem, dirimens sinistra iconosla sium majcstalis meae, dexlra vero telracaricoxylum, habel lungiludiiiem cubitorum duodecim ; in quo est mono
, ; ;, ; * ; , 0 , ; , . (3* , ; . . ; , ; ; ;. ; . ; . , . , ; . , ; , \ , . . , ^ , : , *', ' . ^, -: , . , * . ; [. ] (5) * : '/ . : (6) ', , * ( > \ ....
Monlfauconii
(5) . Fortc , uldociiss. Cangtiis exislimat; id esl, pars ecclcsiae alae adjacens.
nolro.
/' (3) . Id e>t, capclla, ex lamlrt viro, quide bac voce fuse dispulal iu Glos&zrio Grarco.
t) LECTORi.
Sequentes tabelbe ssepins laudato codi i regio inscria? in charia papyracea vulgari descrinUe cranl, non eadem manu qua rcliquum opus, so<l longft rccentiore ct i m p e r i t i o r e in ijuibus labcllis cbaracieres suiit plurimi in ediiis nondum usitati, ei iia perplcxi, ut p a r u m in iis legcndis desudarim : quos tibi, Leclor iicnevolc, edendos curavi, unde modicam voluplaicm, nec minorem fructum te percepturum spcro. Ut aulem tabclLie isuc ab' imprriia ttianu exarat.e, et liluris ssepe dcformalae sunt, nihil inirum si in supputalionibus leves crrores irrepscrint. . modicatn lanlum i n o n a s i c r i i rcdituuin parlem bic recenseri facile intelliget, quisquis aniinadveriel, omnes. pecunias bic compulatas vix cculum nomiiniata exccdcrc, e quibus laiuen 4 i iolo vmiiori ia mercedem q i D t a n n i s solvebauuir.
1121
j*
\\
TYPICUM.
11:2 /, ) .
aybt
J- ; 0 ;
J- f j* ;
f ;
d s- I
<c
j* -.
cc [;]
6 6 o/
11
ct
>Ov
t j* { ; "} .
j-< cJjjfr"
".
OL
', ' Vinece veetigate$ monasierio tanctistimas Deiparce KecharUomenes seu Gratia-plence, silce ad extericrem partem fontit $eu aquarii animaiiurr. Basilius Calogeriles habet vineam Vidua Tzimnogulini Vidua Plyperini Demelrius Ganoa Sacerdos Canoa fraler ejus * * "Litbognowon Gunius vel Jnnius Centarcbus Joaones Tzibitzulus Consians Galotes Macarius Gursares Larapadius Panoplu3 Tbeodorus Geprue, seu Horlulanus* mod. mod. mod. mod. mod. mod. mod. mod. mod. mod. mod. 3. 2. 5. 3. 6. 5. 3. 2. 2. 4. 0. modiorum irium, sexia niinus modii parle pensilat ceraiia 25 nooiisma 1 et dimidii, cerai. 20 cuni quinia modii parlc nom. 1 ocral. 18 eidimidii nom. 1 cerat. 3 cuiii decima parle noni. 1 ceral. 12 nom. 1 ceral. l o . cum lerlia parle et noiu. 1 cerai. 2 minutis 3. cum dimidio cum qnarta modii parlq cerai. 13 cum ociava partc cerat. 17 ctun detima parte nom. 1 ceral. 9 noin. 2
ToU summa babet nomismata 13, ceratia 8 cum dimidio.
Deficiente cliarta noias liUerulis respondenles ad paginam sequentem remittimu$*

y
lm
f
IRENES AUGUSTifi
, *. [] , ' ; , , ; ; J ' ' 11 ;
1124
'
'
'
' '
', * Vectigalis pecunia quas monatterio nostro sanctitsimw Deipara* Kecharitomenes $eu gralia-pieiue cctrinttcus pendilur, nempe in aula nottra. nomismala 2 Duinus Sophiani cum ambitu ejus Domus EupheuiidB prope Sophiani doraam ceral. 15 cerat. 45 Domus Bardalae, sive Guraamenes nbmisma I Domus Capasus Domus Angelines Papadias cerat. 12 oimsma i Domus tilias ejus Domus Suruniina cerat. 12 Domus Garalziae ceral. 15 Domus Syropli cum vinea nomisma Doiims Pelseani nomisma Domus Bulzae nomisma Domus Theodore Calhares Gerocomitiss cerai. 12 Domus Geracare ceral. 12 nomisma i Doraus Rudsoae cerat. 3 Domus Thomaidis nutricis Tzucenae cerat. 12 Domus Tzuci nomisma 1 Domus Canpurneae ccrat. 12 Doraus Galacali quam occupal Manitzoniles cerat. 18 Domus alia prope illam ccral. 21 T o u 8umma habei.nomismala 47, ceraiia 15 juxta veram tupputalionem nomism. 17, cerat. 15
Monlfauconii
llacc Ggura indicat in genitivo plur a l i ; autem sive (ulrumque enim dicitur) eral mensura quadraginla frumenli libras conlineus, quibus serebalur lerraa spatium ducentaruiu uluarum. Hinc profeclum esl, Ulud tcrrae spatium modius quoque vocarelur, ei sic inlcUigiiur boc loco. , ceratia, sive siliqtioe, erant riceeima quarla pars noniismalis sive solidi. Nomisnia, genus monclae, quod alii solidum, alii aureuui vocant, de quo fusius infra suo loco. Hic primo positum fuerat cujus loco , ailera manu scriptuiu e*i. Priiua iuanu bic legebainr . cerai. . debinc, d^letis prioribus, haec subsiitula sunt, . . Suinma aulem inira posita cum cbaraclenbus primo posilis conscnlil, cuiu subslituiis non itcm. ' Haec miiiuta deuienda, addcuda videub d g
not.
iur, si proportio in tabella solila servetur. Hac nota ', nou vero ', indtcalur, idque patel C U I D ex supputatione, lum quod liuera eo fere modo i n his labellis scrihi soleat. " . Capite 79 Typici jubelur, ut si despoiica? donius in potestaitm monadterii Kecharitomenes, modo ibidem dcclarato, redigamur, exierioris aulse domus in conducliliaa mutentur. Id contigisse palet ex hac tabella; alque adeo bae peiisiiaiioncs conduciarum domorum prelium erant. Hinc animadverias quaro amptee erani hae domus, quarum pars tol faiuiliarum domicilium essei. | est uxor papae seu presbyteri. i . Legendum ;, praposilae gerocuuiii. Gerocomium aulem estdoI I I U S in qua paupcres senes alunlur.
k
U25
TYP1CUM.
f 7 1 . , .
16
f - , > ] ) : | " ) . ; []
k 1
c
11
'
'
' ' '

11
' ' ' ' ' ' ' ' ' 0' '
', 8'
\ecti$ali9 pecunia
OU<B
Monatterio Deipane Gratia-plenw extrimecus pendilur et annuce expetiser.

t
defuncti Mancipiura seu Pislrtnum dcfuiicke Domus * * * Apolhyce defuucti Domus olim Sopbiani Domus Tzegude Domus psala Sopbiani Doiuu Laiuri } Domus sive officina ejttsdem ( Domus alia in Tauro ejusdem defuncti Doraus prope illam Du domus Apedus Domus Mauragani Donius Mauriani \ Alia douiuscjusdem quoque 5 Vinea f Domus papee seu presbyteri Zagaraa Doiuus Tbomaidis Domus Michaelis Charaiziae Donius Trianlaphyli Domus Mauri Douius Miloniaese sive Molendinaririae Domus Gbarauiae E l vinea modopulii Joannes Servua vinea raodopulii
nom. 20
IIOIII. 2
suppulalio cerat. 4 42 45
nom. nom. nom.

llOlll. IIOIII.
42 24 I
noiii.
42
9 2i 3 42 45 42 4tf
ooni. 1 nom. 1
nom. nom noin. nom. 4 4 4 6
Tola summa nomism. 50, ceral. 9. Vera supputatio nomism. 51, cerul. 7.
Monlfauconii
* . Id esi, sila in foro quod voeabatur Tauri. ) Gracis eel rosa, quo nomine plures apud nos appellantur la ro$e. Quod hic vocalur , in pr.eccileale Codicis pagina dicilur 1 m
notie.
. Ubi hsec verl>a legunlur, lituris tamen dcformaU : ; . Videnlur duoh&c ver!>a signiflcare vineam reccnlem ; nam Graecis mcdii aevi esl pullus, c l urelaphorice juvenis, recens, diuiiuuiive.
1127
-j
IRENES AUGUST.C TYPICUM.

\ [| \ [] Qu(c sequuntur, vocanlur tit tilulo . " [~ ] 0 |] " f , , Patoologus ex eniptionc ab Apedo El ox vcciigali fonlis E l QX oflicina ex Galata Papas seu presbyicr babct pro roga quotannis llabcl el vinilor qitoiannis liabel ccclcsia pro cxpcnsa cerac et olci
0
1128
l l a ' '
9
iS
l l .1
"
cerat. 12 ceral. 12
nom. i nom. nom. .20 nom. 5 nom. 20 nom. 42 nom. 12
Monlfauconii noWe.
' videiur significare boc loco donarium pro solo opsonio ; neque enini credibilc esl vinitoris mcrcedem tolo saccrdolis donario plus quam duplo majorem fuisse. Id minimc dubium exisiin
mabit qui capul 70 legel, ubi poslquam monialiiius cellaraeae* necessaria pro pane, viuo et vcsiiiu assignafa sunl, dehinc pro rogis assignanlur siogulis 24 nomismata.
ANNO DOMINI MCXXI
E L I A S ECDICUS
SED DEFENSOR ECCLESLE CRETENSIS NOTITU.
(Ex libro iater rariores rarissimo cni lllolue : , eic, Venetiis, 1782, fol.) Elias divus ille Paler, qui eiiam dicilur Dcfensor, utrum sir Elias Cretensis, tbcologicorum Gregorii scriptorum commenlator, an quispiam alins, nobis incerlum est. Quanlum quidem ex suis eum capilibua, tanquam ex quibusdain operibus opificem, cognoscimue, vir erat, si quis aHiis, perfectus io sapientia, lum profana, lum multo magis in ea quse noslra est el excellens. Ejus enim eloquii virael cminentem virtutis laudem vir pcritus facile in illis agnoscet. Quae quidem nos meditali', uberemque io eis moralis mysticseque scienliae frucium admirati, ac delecuii quasi quibusdam frondibus tegmen fruclui aspectumquc prebeniibus amoenum, id est, figurarum et verborum leporibus quibus auclor illa oplime concinnavil : ipsa leclionis amantibus largimur, eosque amice hortamur ut ingrediantur floridum boc odoriferumque pralum (boc enim litulo ornanlur), densis allisqae spirilalium oraculorum arboribus consitum, ac dulcissimis divioa; gapientiae fluenlis irriguum, utque sub umbra Ulius sedeant : ila u l et ipsi, non solum praolica? fluminibus inebrienlur, sed etiam arborum tbcorise fruciibus (ul ad canlilenae modum loquar) xdituum more effcrcianlur.
B
' , , , , , , . , > , , , : , , , , . , 0 . " , \ , , , , , ; ^ ^ \

1 x a < p o p w v 1 5 x a p i < n V f [
, , , \ \ , , : , ^ ^ $ . , (5 , , , .
1 )29
ANTHOLOGIUM.
1130

EKAIKD 5 taOO' - ;.
ANTHOLOGIUM GNOMICUM
PIORUM rHTLOSOPHuRUM
EXIGUl PRlSSBYTERl E T DEpENSORIS, SEDULO ELABORATUM E T ORDINATUM OPERA E L I J E
Fontem scalurientem nioralium rore verborum hic invenies, si sincere quflesieris.

(Laline ap. Jac. Ponlanum; Gr*ce nunc ex Pltilocalia et dimidio auctius.)
'. " \ 1. Polest unusquisqiie Ghristianus semper solli , , , cilus ac suspensus tentationem exspecian*, ut , \ , cum veneril, neve niiretur neve lerrealur ; sed , ' grato animo tribulaiionis laborem iiiolesliamque , \ suslineat, el inenle psallens cum Propheta dicat: , , \ Proba me, Domine, el lenla me *. > Nec vero * \ alibi dixii, c Discipiina lua me subverlil, scd, , \ f , Corrcxit me finem . '. , . , 2. Principium omnis boni, tinior Domini ; iinis . autem, amor et desblerlum ejus. '. , , \ 5. Principimn omnis boni ralio seu contemplatio . , \, acluosa, c l vicissim aciio conlemplaliva. Nec enim , , . t i citra coiilemplationem est laudabilis : nec conlemplatio ab actione deserla, probala csl accepta. '. , , \ 4. Aclio est, quoad corpus, iejunium el vigiliaB; , \ , qboad os, psalmodia, precatio el sileulium, ser , ' mone melins; manuum actio, quod ex ipsis sine , ' murmuralione acquirilur; pedum, quod ex primo . impulsu . '. . 5. Omnes virtules praeccdunl miscricordia el vc*(lv , \ ritas, quarum proles esl bumilitas, el qua? ex Pa , ' irum sententia hide enascilur, discrclio : sine qua . neulra. nec misericordia, inquam, nec veritas, , \ finem ac terniinura suuni videre polest. Actio enim j gum contemplationis aspcrnans, buc HIuc circa inulilia, inslar vilulae alicujus vagatur et oberrat. , Conlra contemplatio bonoratam praclicse tunicam . repudians, non esl speciosa ac decora, etiamsi taQ lis videri per siraulationem contendal.
f a c 0 U
>. , ' , \ , , . , .
1
6. Anima gencrosa virilis, ut mulier alientael sedula, lola vita sua lampadcs duas, practicam scilicel ct contcmplalivam, ardenles liabens, facil * debel; e*contrario anima yolupUlibus solula ac remissa, facilqurenon debet.
36
Psal. xxv. 2.
Psal. xvn, 50.
PATROL. GR. C X X V I I .
1131 K L I i E ECDICI 7. Ad consummatam vindicalionein a vitiis non '. ; sufficit animae volunlaria afflictatio, nisi eliam non , , \ Tolunlariis inflammata, minime enervata difflual. , . Anima enim gladio similis est : nisi pcr ignem ei , \ , aquam transierit, hoc est per Iabores volunlarios , et involunlarios, dum quotidiaoas tenlationes re perculit, firma et infracia non permanebit. . '. " \ t i S. Quemadmodum voluntariarum tentalionum , , , \ , tres sunt causae gcneralissimae, sanilas, diviliae et , , , gloria, non sic volunlariarum loiidem sunt, delri. , mcnlum seu damnum, conlumeliae, invaleludines. \ . Atque b c quibusdam ad dificationeni,quibu8dam ad deslruciionem conlingimt. 9. Una cum anima subsistunt el cohserent cupidiias et iristilia; cuin corpore voluptas el dolor. Causa doloris cst voluplas. Nai doin 'acerbum doloris sensum cffugero volumus, ad voluplatem confagimtis. Cupiditas anlem tristiliae mater est. 10. Qui virlule est praedilus, inlrinsecus el in animo suo inclusum possidel bonum : vanae gloriae eupidus, sola cogiialione conceplum et imaginalit i o m . At vero malum probus superficie tenus, voluptati dedilus profundum habet. 11. Praxis aninue est temperaniia siinplicilale, ct simplicilas lemperantia obGrmata. 12. Praxis spiritusest in coniemplalione oratio, el in oralione conteraplatio. 13. Non sacpe invinilur, qui villum sollicite el cum cura non oderit, saepius autein qui effectricibus ejus causts etiaui alienlius iobaereat. 14. Quibns non esi semper apud animum proposita poeniientia, iidem eftiam in peccala frequentius labuntur. A t q u i nonex proposito culpam conirabunt, iis certo persuasum est poenilere, et quamobrem pceniteant, baud i u crebro causaro habfent. 15. Seusus et conscienlia in verbis quae ore proferuninr conveniant, ut divinum Verbum, quod se '. , . . , , , . , . '. , * , ;, , . '. , , . *. , , \ . '. , 6 * , \ . \ , . , , \ .
*. , \ , > , . \ io medio in nomine suo congregalorum adfoto- , , , rum promisil *, per proterviam aul iinmoderatio. neni eoruiu quae dicunlur aut flunt, non pudefiat. -. , 46. Non qoi operibus animae suae injuriam non \ . i i i i e r l , bte eliam a dictis inconlanfmatam luetur : , nec qui Jingua? modcratur, jam nulla eam impuritate inquinavii. Qui enim cogitatione delinquii, D . . quod lertium est, faciu 17. Non poteris faciem virlulis aspicere si adhuc '. , vitii vullum jucunde consideras. Tunc aulem bic . libi odio prosequendus videbilur, si illius guslum , , \ cxperientiamque concupiveris, et a speclanda i m . probilalis forma oculos quam longissime abduxeris. '. , 18. Per cogiiationes pracipue, non per opera dcemones animac bellum movent. Ipsa enim opera ' xt pcr sc necessaria sunl. El illorum quidem auditio , , \ aspeciusve causa est, cogitaiionum autem consue , \ . tudo et diaboli. '. * 19. In Iriplici anima? aclu pcccalum invenimtis, , , \ . ^ ' nompe in operibus, vcrbis el cogitationibus. Sextu . piex autcm innocentiie laag : innoxii enim ser> Mailh. , 2 0 .
113]
ANTHOLOGIUM.
1134
., vandi sunt quinque sensus f t prolalas ex ore sermo : in quibus non offcndens vir, esl perfectus , , cl capax rooderandi caeteras animae parles. \ . 20. In sex dividilur irrationabilis animae pars, '. , scilicet in quinque sensus et in sermoncm ore pro , \ laluin. Qui quidcm remanet passionis expers, ciim . " sil impassibilis; exprimii vero bujus nequiliam, , , * com passiones commovendi capax reperialur. , . '. , \ 21. Neque corpus sine jejiinio et vigilia, neque , , \ anima sine verilatc et misericordia, iiAque mens ' , \ . sine consueiudine et medilaiione Divinilalis pur , . gari polest. Alque hae istarum rerum copulae nobilissima? sunt. 22. His quas diximus virlulibus in orbem exer'. , - ^ citala anima, qtiielissimum sibi a lentationum , , sircpilu caslellum conslituil, quod esl patienlia : , l n palienlia enim vesira possidebitis animas ve. , slras, ail Scriplura \ Sin aliter fecerit, velut , non munila urbs, eliam longinquo adhuc luimillu , cl clamore, exlerreri, et vectibus pusillanimilalis quassari alque coutundi solet. 23 Non quicunquc in loquendo, bi in cogitando \ \ , \ ' ' - quoque prndenies et considerati sunl. Qui autem , \ ' cogitando, hi eiiam in sensibus exierioribus cauii . \ ac providi inveniunlur. Etsi enim sensus nos , ' omnes veciigales seu iribularios habet, non lamen ei . ' ab omnibus sequaliler vectigal penditur. Complures , , . enim, ex simplicitate naluram et condilionem ejus nescientes, quemadinodum honorem ei debiium C imperiiantur, ignorant. *. , 24. Prudenlia, sua natura indivisa, varie diyidiuir. . Q , Huic enim ejus major pars dalur, huic minor, quod , , aucia virtus praclica, etcomiles sibi virlutesgene , rales adjungens, bono quantum potesl quenilibet . " compleverit. Plures enim prout in vita in actione , constituta claudicarunt, ila prudenliam quoque sor . t i i i sunt. '. , ^ 25. Ad res secundum naluram pauci intelligenles * , . deprebendunlur; ad ea quae circa naturam sunt, \ , multi. Nam cum lioiide in his cognoscendis ver , santes, totam suam naturalem intelligentiam ex, , bauserint, parum in illis saptunl, plurimutn autcm . . in supervacancis el nalura haud laudabilibus. -'. , 26. Silcnlii rationabilis el lempus ct modus con. vivae sunt, quibus omnigenas epulas apponit verilas: , * quae facit ut mendacii pater, in aniinam peregri , nanlem ingrediens, nihil eorum inveniat qu# . cupiebal. *. , 27. Venis eleemosynarius est, non qui sponte ac , ' libcnserogat superflua, sedqui necessaria sua sur. ripieulibus condonat. '. 01 , 28. Alii per divilias maieriales acquirunl imma - , teriales, eleemosynas ope ; alii per immateriales . maleriaiibus se spoliant, roiernas exspectantes. '. \, * 29. Gralum cuiiibet quod virtutibus dives s i l ; , moleslum vero ei qui alios divinis dilavit bonis, . quod sibi plerumque non dclur da hoo. laetari. '. " , 30. Sanilas animae exlerius apparel, infirmitas vero ejus in iniimis conscienliae latebris laiere
r
4
L t i c . ! , 19.
1 1 3 C 13> E L I i E ECDlCi soleu Si a:ucm omnino oportel islam infirniilatcm . * /; -rfjv ^ caulcrio confessionis exterius prodire, sanitalem , vero illam intro indtici renovattone mcnlis : ergo . " ; * deinens est ille qui confessionem abjicii, et in p i ;, \ gritiae vdleludinario scmper jacere non erubescil. .
51. Nc exaspercris adversus eum qui libi nolenli lnanus mcdicas aduiovil : sed ad delractam niolestiaui rcspiciens, le miserum judica ; illum lauda qui, Dco iia providenle, h.ujus levationisac sanilalis causa fuU. 32. Ne proplcr uiorbi acrimoniam lorbidiore sis animo : sed per industriam inedieameiilis effieacibus adbibilis, cum depelle, qui sanitaiis animae ciiram geris. 33. Ne refugias illum qui le opporlune verberai, scd accede ad eum, ei oslendei libi quam bona sU virga sensura eniujigens luum. E l comedes dulceni sanilalis escam, poslquam consumpseris rejiculum amaritudinis cibiun. 34. Quanlum senseris labores, lanium tibi placeal, qui lui probandi eos libi creal : perfecla? eiiim purgaiionis causa'; libi liunt, sine qua mcns purain. fundcre orauouem noo. polest. 35. Cum rcprelicnderis, aut laceas oporlci, aui sedale lcniierquo adversus reprebendcntejn te defendaa: non ul lua . conunendes, sed ut jcasiigalorew ex ignoranlia forlasse crranlem corrigas, el velut lapsum erigas. 56. Qui jusle molcsialiis, anlequam a corripienle C cilelur, rcsipiscil, nibil decculia; amillil ; qui posl cilalionem tanlum, dimidiuin paliontiie perdiL; Sucralur lamen quidquid amisit, qui molcslia? causa Ecclcsiam nunquam deseril; ac dcmum mercedem insuper merelur, qui in ompibus culpain iii sc rejicit. 57. Nec superbus sua viiia, JICC liumilis suas virluics cognoscit; lcgit enim vilia quidcm illius mala, lnijus autem bona ac Deo placcns ignoranlia. 38. Honore paribus superbus exarquari se non p a l i l u r i n bouis; in malisautem suam infirmiiaicm < M i m improbissimis comparans, (olerabilein pulal.
;
'. ; 6).;, , ^ , . '. ; tyf& , , ^^ , 6 ; . '. ^ \ , - . * ,, * . '. , :. :*. * , , ;. '. , , ; ^ * , . . '. ', , } ' , , , . . 66, * \ , . '. .) , . ), . '. 0 ;, , , , >. '. , ^ ; . '. , , *. ' , ; > , . '. , ' , \ :, ; , /^' ^ . '. , ; , ;* :? /; lw
39. Vilupcralio animam robustaru ac solidam, laudaiio ad bona hingiiidam el inerlcm retldil 40. Div'.iia?. in auro, virtus in humilitale consistit. Quoraodo igilur qui auro carel, paupcr est, quanquani foris non apparei : sic qui.siue humiliuie in cerlaminc monaslico vcrsalur, Deo non placet. 41. Sicul absque auro non est mercalor, eiiamsi ad mercaluram faciendam valde sii idoiieus, ita ncc absque bmmlUaie monacbus jucunda virtulum possidebil, quaiuvis prudeiHiai suse mullum fidal. 42. Qui ad humililalera redit, demissius quam anica de seipso senlit; elatius vero, qui eain descrit; qui quidcm non libcnter paliiur sc cuin m i -
1137
ANTUULOGIUM.
l l ^
. \ ', nimis conferri. Idcoque in primis discubhibu& iuub repcntur. . 43. Expcdit aihlcUe spiriluali minora faciis suts \ , * , cogitare, et niajora quam pro pnsillaniinilale sua . \ ; , \ facere. Si enim iiominibue vencralioni e r i l , c l apud Dcuin ut iidelis oporarius non erubescet. . 44. Qui liinel ne inler discumbenies in ibalamo *. " nupiiali peregrinus apparcat, eum aul oninia Dci . , mandata probe servare, aut ad unam bumiliiatera &enili oporlfit. . 45. Conjunge simpiicitali conlinenliam, vcrila'. , \ teinquc bumilitali copula, et videberis oonluberna , \ lis jusliliae, ad cujus mcnsam omnes rCliquae v i r i u . , les aroant congr^gari. . 46. C*ca est sine bumililaie vcritas. Ideo duce *\ \, . \ * - * utitur conlrovertia, quae ipsa, fulcrum aliquod labo , , riose qurcrens, nihil aliud invenil quani simullatis : . admimcultiin. \ * , ; 47. Mitis et clemens naiura speciosam animam, , . membrorura autcm alabilitas et quieludo quietain demonslral.
48. Primum bontfm est, non labi in ulla re. So \ , \ cundutn, lapsim snuift pra* terecandia non celare, . nec se impudenlem hr eo ostendere ; qmn polius , * humiliari, et idcirco reprehensum se quoque pa , riler reprehendere. Quod nisi ftat, quidqatd Deo , \ . , offertar, parirm va!ct. . 49. 1 affiicliones volamarias, etiam non volmi \ , \ *; , , ^ lariaa adjungere oporiet, deirimenta, inquain, ct invaletudines, quso a diabolo nobis iniporlaiUttr. , . Quas qai non permiltit, sed recalcilrat ct stoma, , & chalor, pcrinde facii ac qui panem suum non cum , saie, sed cum melle lantummodo comedcre v e l i t ; * qui panis non voluplaiem semper socialem, sed , \ . salietatcm sempcr vicinam babcl. 501 Dominus formam scrvi indiilus vidclur ille '. qui lacerurn proximi panniculum divinis lavat ser, ^ moriibus aul eleemosynis resarcit. Yideat aulciit , ^ . hoc facicus nc forle, quia id non facil ul srrvus. /. " , , propter superbiam amillat et inereeJem et ipsani , \ \ libertalis qua gaudet dignilalem. * 51. Sicul Odes est sperandarum subslantia rcrum, *. " iia subslantia anima3 cst prudenlia, ct virlulis, ln: , , . \ - 1) inililas. Et miram quomodo perfecta sinc accidentibus fiant iinperfecta. ^ , . 52. c Dominus, inquit, custodiat introitum tuuiu '. , , ei exitum luura^, epulalum scilicet, et verborum , > > intmilum, et exiium, in conlinenlia. Nam qui m , . liis duobus est modcratus et continens, cuplditatenv. \ \ oculorum fugil, iram vero ex vecordia natam m i , $ tigat: quibtis cavendis monaclio ante Ofnrja el oiiiniv / . Dv \ raiione studendum est dlligenter, sic enim ct \n aciionoGrmiorctin contemplalione etadit solidicr. , \ . 0, . 53. Quidain circa iiUroitum escarum admodunr \ \ diligenter etcauii suftt, circa exitum autem vcibo^
r
* Psal. c u , a*.
1139
LL ECOlCi
1 1 4 0
ruin negiiêutes. Tales uesciunl t auferre iraiu a . ôrde suo, et amovere nialiliaai a carue sua, u l , , * 581 apud Ecclesiaslen , per quae cor mundum ab innovante Spiritu creari consuevit . . 54. Giborum quidem simplicilas in inferiore a l i \ , - ineutorum qualitale, verborum aulem irrepreben sibililas in superiore silenlii qualilate reperiiur. , . 55. Ure renes tuos abstineniia ciborura, et scru'. , lare cor tuum verborum tenipc rantia, el babebis in \ , \ virtutis ministcrium partes animae concupiscibilein , el irascibilem. . ^. ' 56. Voluplas eorutn quae sub ventre sum, in iis , * qui religiosis insiitutis exercentur, corpore marce , sccnle debiniljat vero gulturis el palati manet. Hauda igilur opera, ut per causam ablatam lollatur & . , * probrum ac dedecus quod ex causa cousequilur, ne iu fuluro saBculo alienus a virlute continentiae i n , . venlus erubescas. *. , 57. Necesse esl nosse aeceiam, quando et quibus cibis corpus suum u l hostem alere, quaodo u l ami , cwra ad epulas invitare, iteruuique u l imbecilluin , Ql^ et segrotum consolari debeal: ne per impruden , tiain, et quae debenlur iuimico, ea aiuico, el qua? , \ , amico debila, inimico apponens, utruiuque offeudal, . et tempore leniationis oppugnatores babeal.
7
'. " 58. Cum is qui alilur nuduin alimentum politts , ducit omnibus deliciis, tum veniens gralia lacry , , \ 4marum, eum consolari iocipil, ut omnis aiterius suavitalisobIivi$catur,utpote quam incomparabilis c 1 * , tjj . barum suavitas jam absorpserit. \ , * 59. Qui per lalam viam incedendo sc dilalal, , . ei in angustuin contrabunlur lacryroae; scaluriunt aulem illi qui arclam et anguslam viara diligil .
<
60. Et peccalori et justo g r e est. Sed buic quidem, quia nondum penilus deseruit malum, i l i quia nonduni apprebendit verum bonuin. 61. Inler virtules q u penes nos sunt, eae qua3 vires nostras noo superanl, suntoraiio el silentium ; inler eas vero quae non sunt penes nos, at plei jmque a corporis constitutione pendenl, sunl jejunium et vigilia. Quod igilur alhleta facilius consequi potesl, boc persequi debet. 62. Domus animaB paiicnlia, conlinelur euim illa: facullates auiein, victus humililas, alilur enim per illam. 63. Qui vituperaiiones non loleral, laudibus uon ornabilur; el qui ante voluplalem animum converlil ad dolurem, illius molesliam el soilicilalionem effugict. 64. Nc le alliges uiodico, etnon servies graudiori: ex parvo eniin pcccato magnuni exsislere el eflingi quodaiuinodo fonnarique consucvil. 65. Ad niajora lcndens, terribilis cris minoribus; conteiDJiendus vero bis videberis,si ab illis deiicias. 66. Non poleris ad superiores ascendcre virtules, quandiu faciiiorum apicem adepius non fueris. * Eccle. v, 10.
7
\ , , - * , , , . \ ' , , , * , * , , * . " ** .
1 (
'. , :' . , ' . \ Ilovotc , ' , . '. , \ . xaxbv, . '. , Ity ' . , . '. \ , .
0{
Faal. L , 12.
Mattb. vn, l i .
1141
ANTHOLOGIUM.
1142
? . ! , , , ^ 67. In quibus regnat miaericordia et veriiaa, iu eis inest quidquid Dco placet: luec enim nemineoi xa\ . , judicat abeque misericerdia , illa vero nemini be * \, neCacit stne jtisiitia. . 68. Qui simplicitaii jungit temperantiam, futn'. , ram comprehendei felicitalem. . \ , 69. Non prius passionee omnes succides qnam , tcrram, unde illis incremenUim, inaralam re. liqueris. *. 01 70. Qaidam corpus duntaxat, quidam animam > . 01 praeterea expurgare laborant. Alii giquideui adver * * sus peccatum operis unturamodo vires ac rober . * , acceperunt, alii ilera adversne periorbaliones, ad . versus cupiditatenft vero seu concupi&cîUiam lonoa . , * , . , , \ , . * \ * 6 * . '. , , , , , * ' , . \ , , \ * , * , * , , * . '. , . - \ , \ , , \, . .
r
ge paucissimL 71. Materia viUota corporis esl affeotio; animaa avien, wloptae: spiriiua deniqae, eepMRfts. Caug prita eet Uetn*; aeeoaKise, cateri ttntoa ulttmee, conlraria dUpoeUio. 72. Voluptuoeus pF0xinau*ee4<affteto, et eapi&is voluptaoeo sed longe ramotue ab olroque tmptesibilis73. eai, m qw vfc peccandi in ratio~ nem dominaiiir, elsi inlerea foris non pecoetur ^ , in quo efficienlia peocati ratione infirmior est, lieet inlus afficiaUir ; , qui Kbertaii eeu potios aervituti mediorom adbaeret; , qui boram omniam discriinen ignorat*. 74. Ab aniroa exslirpatur affectio per jejtinium. et orationero, volupias per vigiliam et silenlium, ei cupiditas per quietem et aUentionera; impassU bilitas vero consiituiiur per Dei memorianu
75. Ab impassibUilaus labiis irt Ca*us neUls dislillant verba viueaelernse. Quis igitur digaus babebkur qui labiis Hlius propria iigallabia, et inler ejaa ubexa requieecat, suavesque veslimeirtorum ipsius aspiret odores, id est, legibus delcctetur vlrtuUim, quse oronia superanl aromala sensibUis peroeptionig% 76 NudaU veeliflienlo proprH araoris idrsan '. \ . * * mulli sunl; amoris vero mundi, paucisaimi; inani , , - aatera gloria exutum invenies quemvis impassibi, Uliini eliam qui dicitur extremus. . 77. Visiblli quidem corpore omnis anima exueo f . , ^ D lur; corpore aulem peccali, ea laiUura quaa vilat , pnesentis volupuiibus pamra indulsiu . 78. Morlui ex vivia omnes fienl; peecato aatem '. , . ii tantuna morientur qui istud ex.corde fuerint> , detestaii. . 79. <}m$ seipsum aMc communem corporis '. > mortem peccato exutum videbit ? Quis cognoscetf ; \ seipsam suamque naloram qoalis sit, anle futu-> \ , \ ram nodationem t ;
, . ' . , \ , ' , Animam amore Sponti vulnertttam Oratio cum Spomo oonsoaare $olet.
8fc Animaa raiionali, eensibile ac^pirUuale ! u men interjacenii, bujos ope vel corporaba, et opeillius eliam spirilualia faciendi cura fuit commissiK.
1113
EUM
ECDICI
nu
Sed postquam ipsi obscaralum qnidrm csl illud. - * hoc tero dariufl effectum, vi antiqune consuelu , ' , dinis, nisi tota spirituali luminc illuslretur in , , . oratione anima, res inspicere divinas non potest. , Fecesae aulem ut media maneat inter tenebras et * , luinen, per suam namram vcrsus hoc, per ima . ginalionem Tersus illas scse eonveriens. '. , 81. Per angustam porlam oraiionis mens per , turbationibus agilata intrare non poicst, ni prins . \ cogualas sollicitudines posueril: sed in hia quae , circum tabernaculum ejns, boc i t t circa corpus, . tiiiil, S"mper occupata fcruciatur. \ , 8 i . Ui sol nunquam esl sine radio, siciu mente * , semper eit et maneat oraiio, sine qua sollicitudi , 4ies rerviii aub sensus cadentium velul quaedam nubee non aquosae circumvolanles, roenlem a . pcrfriienda clarilaie sua impediunl. 85 Virttie oralionis fames ciborum voJuntaria : '. , famet auteio illa est, ut rerum raundaiiarum gine , , summa necessitale nibil neque audiaa iteque v i . 4 \ deas. ftni huic relnon providet, jejunii t u i sediA , cium oonsolidare ac aiabilire nequil, facitque eo * oraMonetn turupi ac dissolvi. (5 . *. * 84 Mens, nistin omnibus qua* eensu percipiun > , l u r moderata et parca fuerii, attollere seae in su\ . pema, dignftaiemqne suam cognoacere non polest. '. , 85. Diel symboiom esl jejunium, utpole roani , . feslwn ;noctis aatera, oratio, utpote abscondila. , Ulriusqve igilur hujus eierctiii in utroqae tem fj , pore aludiosus quaesilam contingel civiuiem, unde C \ . exsulant dolor, tVislilia et gcmilits. \ ' , 86. Spitilualis aclio eliam sinc corporis aclione , . 3, commendari solel. Beatus igtlur, qiii spiriiuale opus corporali prajsiantius censuit : pei- ipslini . ' cnim bujtis defccluin supplet, abscondham vilain , . in oratiime Ocoque manifestaib vivens. . 87. Horialur noa Apostolus , ut siimis in fide paliemes, spe gaudentes, orationi instantes, ut bonuni gaudii apud nos perduret. Quod si hoc iia est, ulique qui tion eat paliens, non est tidelis; qui uon gaudet, non speral; causam eniin gaudii ftmionem abjrcit duro ei non inslau '. , (, * * , . , , * , . ' , . \ 88. Si meiis ab inilio eum roundanis cogilaiio- tiibos commercium habens, tantam sibi carum \, amiciliam peperit, qaomodo ex assiduitate ora- , | tronis non perinde ejns familiarilalein adipiscctur? ; , \, , Ham in quibus quia diu moralur, inquit, in bis et . dilatari conanevit. 89. Sicut e propria domo avulsus olim animus '. " eplendorU quo illa refulget oblilus est, iia opor , tel eom lerresiris hujus habitationis pariler obli iv , * tuin, ad illam per oralionem iransvolare. ' . 90. Sicul infans se babet ad ubera niatris exsiinV clae, iia mens ad orationem, quai ipsam consolari , , non polesi; ad eam aulem qux polest, ut pueru Jos i n ' mat^rni ulnis suavissime obdonni^cens. , ' .
1
Rom.
XII.
1145
ANTHOLOGIUM.
1146
^'. , \, . 01. Posi $**.on$ani qpaj iti Canlicis introducilur, djc , ". jh losl ctiaiit oraiio sponsa amalori suo diccre, c l.lic (in lugubri videlicel cubieulo, vilic v i r u u i \, . > bus ilcdita?) dabo tibi ubcra mea , si affeclu me dilcxeris. 92. Sludium orationis liabore non polcst qui ^'. , Tinti cuncli$ renunliavil malerialibus. . 93. Pra*ter vitam el spirilum, omnia forasemille ^*. , \ , in oratione, si vis solus cmn solo essc animo. , . 94. Spirilus Veum diligrnlis testis esl oralio ^*. , ;, soliloqua; sana? ralionis, scrmo temppstivus ; ct \ , * ; liberi sensus , guslus uniforinis. In bis igilur t r i , . ; ^ . bus tola \is animan consiaro dicitur. ^'. , , 95. Perpoliri oportet ac niolurt, sicut puerorum, , * naturam oranlis, ul hujus sicul ct illorum natura , docililcr accip at proveniens ex oralione incrcmen . tum. Quare non negligens est qui liuic coiijungi cupit. . 9. Won omnes eomdem ftnem in oratione obli^'. nent; Sf-d hie miom, et ille allernm. Alius preca , . , ! ttir ut, si fieri possit, sua mem in oraiione por , pelua perseverei; alius, H I siium vincat aniumm ; ; , alius, m non turbelur distraclionibus. Omncs ao ; . tem rogaut se vel in bono perseverare, vel a malo , , djvertece. . 97. Si ex oraiione aemo non Gt biimilis (kumi ' . \ ( lilejr eniiu oonWerityr quiorai), non igilur cum bu , \ ), m\\\\i\ " < n bua exlerioubus gloriatur. . 9S. Si vdtiam illam, quae lilem suam ad immi^'. tem dcluleiat judirem, rcspexcrit qui oral, non , despondebit animum propier moras bonarum . promissionuni. ^'. , 99. Non pcnnaiicbit oratio libi, cogilalionibu* , inlernis extcrnisque scrmonibus inimoranli; eadem . , ' vero libi redirc cernetur, plura proplcr cain i n . tcrmiltenti. \ 100. Nisi verba oralionis in ipsa animre viscera , penetrarint, lacrymsc jer vulluin inanare non . poierujii. '. , 101. AgricolaB respoudent segeles, quamvis non ' ^ . inspcclis anlea qnce lerraB commillil seminibus ; asl , monaclio enixius verba orationis secuni pcrlra . ctanti, lacrymarum rivi proiluunt. '. ' , . 102. Clavis regni coeloruni oratio csl. Ilanc qui , tcnel pro eo ac decel, quas sunt in ea amicis . , ipsius bona reposila cernil; sola aulem praesenlit circumspicit, qui in ea liberlaleiu fiduciainquc noa ^ . csi conseculus.
1 0 ; D
*. ; ^ ) c ^ ; , * \ , , \ , , \ , , , ^. " ^ , . " , 'Canl. vn. 1.

1 1
103. Nqn polcst apimus inler orandum Dco fidenler dicere : < I>irupUli vincula mca, tibi sacrificabo hostiam laudis , nisi a pusiUauimilaie, socordia, voracilate, c l ingluvie, quibus delinquilur, desidcrio roeliorum SCJBC asseruerH.
M
104. Extra priimim vcluro slat qui in oralionc dislrabiiur; intra vero, qui eam sibi soli loquendo absoivit. Solus autein in ipsa Sancla sanclonim introspicit, qui i\aluralibiis cogiiaiionibus pate
. CXV. 1G. 17.
11
ELLE ECDICI
1148
composiiis, el de felicilale omnem intelligentiam , \ \ guperanle meditatur, et inde quasi divina qaadam . apparilione honoralur. ', 105. Cuui ab externis anima sese vacuam pra> , siilcril, tam cam flarama quaedam undique cora , , plexa quodammoda, ceu ignis ferrum, tolam can . \ denlem efficit; et cum sit anima cadem, non , lamcn est contrectabilis, ut neque ferrum igniluiu , . manibus conlingi potest. *. \ 106. Beaius qui in hac vita talis spectari meruit, , \ c l simulacrum suum (hoc est animam Dei imagi, . ncm), nalura velut luleuro, graiia igneum aspexit, { \ , 107. Noviliis adbuc seu tironibus lex orandi lan* . quain molestus aliquis et morosus dominus iraponi, >^ tur; provectioribus autera est araor, quo esurientes ^ . velut ad convivium sumptuosum conipelluntur. '. , 108. Qui probe in vita activa versantnr, tos oraiio inlerdum, ut nubes obambraBS, urentea , cogilalionum radios ab illis arcet ac defeodit: R , inlerdum lacrymarum quaei stillickuis eos perfun dii, ac spiritualia qua3 cootemplentur demonslrat. '. 109. Soavis quidem reperielur sonug ab aliquo , forinsecas pulsaiae; aniina vero, nou consoeaDte sibi intra orationem mystica Spiritas allocutione, , . eanclam seniire nequU companctionem. Hsec enim , f , , \ verba, 4 Qtiid oremus aicut oportet nescimus, > , .
ad boc inducunt orantem.
.
, " ' , .
EJUSDEM GNOSTICiE S E N T E N T I A u .
Illuminatur animus ad gnostica theorice Fastigium elevatus, el rationes rerum detegit; Recidil vero in caliginem, si demergatur in cupiditates.
1. Scire debct gnosticus quando animus in idearum, quando in ratiociniorum, quando in sensaliomiin versctur regione, ac rursus in bac ultima, utrum in tempeslivis, an in iateiupeslivis sensalionibus magis reperiatur. 2. Quando aninius in ideis nonesl, in raliociniis est seniper ; quando in raliociniis est, in ideis non est; quando denique est in sensalionibus, cum ulrisque est. 3. Pcr cogitationem mens ad inleilectualia transit, per ratiocinalionem ad rationalia ratio, ad aclioneiu per imaginaiionera sensus.
'. , , , , \ ' , xt* , . '. , . , , . '. npk , , * , .
4. In seipsum animus recollectus, nihil e\ scn*. , , sationibus, nihil ex ratiociniis perspicit, sed nu* , das ideas divinosque splendorcs a quibus emanant pax ei laeiiiia. .
1 5
114)
UINUSTICJIS >EJNTElNriiB.
5. Aliud idea r c i , aliud ejus ralio, ct aliud '. " , sensibiles ejus proprielates : primum est essenlia ; , secundum, accidentia; teriium, subjecii diffe\ , , , rentia. *. , 6. Mullas vias secans animus, insaliabilis vidc , l u r ; redactus auteni ad unam oralionis viam, , , priusquam perfecius s i l , est velut viator angusiia ' pressus, qui flagilat comitem ut redeat eo unde . exiit. '. " , 7. Ubi descendit animus, non iterum ascendit, , nisi quas deorsum sunl perfecle despicial, rcbus , \ . ^ divinis vacando. '. 8. Si efficcre nequeas ut anima tua de se sola , cogiiel, ipsummet corpus invitum duc in solitudi, \ nem, de sola ejus mieeria semper raeditans. Sic . , , \ enim tanden, Dei miserieordia, ad primaevajn oxi , ginis dignilalera redire poteris. . '. , , * , . . * , , . 9. Practicus quidem facile subjicere potest animom oralioni, ibeorcticus vero orationem animo : ille ex apparentibus formis colligens sensationem, bic animam ad latentes sub forinis rauones transferens. Unus menti suadet ut corporum raliones ignoret; aher, u i incorporalia concipial: incorporalia autem sunt corporum rationes, proprielales et essentia*. 40. Gum mentem tuam a perturbatione circa oorpora, circa escam et pecuntam liberaveris, tunc Deus, quod feceris pro munere puro agnoscel, el tc remunerane aperiet oculos cordis t u i , ut in abscondilis eo divinis legibus perspicue medileris : quae intelleclaali gutturi luo propter emissam ex se suavitaiem super mel et favum dulciora erunt.
'. " , *\ , , , , , , , , ' . 11. Non poleris aniraum acorporum, pecunia'. rum, epularum concupiscentia inviclum reddcre, nisi eum in puram jusiorum regionem introduxc , ris, ubi mortis et Dei memoria super eum sca ' , \ turiginis instar erumpens, e lerreno cordc omncm , D cogitalionem insurgenlem eluet. . 12. Nihil neque cogitalione mortis horribilitis, '. , , neque recordalionc Dei mirabiliu* esl. lila I r i stitiam salutarem continet; haec laetiiiam dqjial. > , Ait quippc Propbeia : c Memor fui Dei, ct de, , , , : c Memorare novis, \ \ leciatus sum. Et Sapiens sima l u a , et in seternum non peccabis. Est , \ . porro impossibile quemquam secundum illud , oblinere, nisi anlea prioris amaritiero gustaverii. . 13. Quandiu roens gloriam Dei revelata facie *. " non videl, non polesl anima ejus affecta sensu 0 , dicere: < Ego aulem exsullabo in Domino, et , < delectabor super salutari suo * . Velamen enim , \ . pbilauliac posilum est auper cor ejus, quod ei non
1 1 1 1 1 4
Psal
LXKVI,
4.
1 3
Eccli. , 40.
1 V
I I Cor. m , 18.
1 5
Paal. xxxiv, 9.
1 !51 ELI.E sant revelata fundamcnla rouudi, qui sunt sermones majorum. Atque isiuc velaiucn abaque voluntariis et uop vohjnlariis laboribus ab ea non auferelur. U . NonpojU ex Êgypio fugam, quae est roboris dsicclus, neq post transUura maris, id csl statu* serviiutts, s$4 pos). viUm i dcacrto aclam, seu virtutcin interet vilium inierjacenlem, dux Israelis speciilari potesl terraoi promissionis, scilicci impassibiliUtem, prarmittons virrs suas \isuales siecqlatrice?. 15. Alii in descrlo consideiuos, id est, in CUJ i ditatum inerlia, solo andiui possident fclicis illius lerrebona , ejusdem bono speculali, in mera visorum conlemplaltone sistunl. Alii denique, digni jain habitl qui illam ingrcdianlur, omncs sensus intellecluales intelligibilibus bonis ex ipsamet prlpaa sfccundaque ibeoria, laclis mellisque instar, effluentibus satiant. 16. Non esi cum Cbristo crucifixus qui motiones carnis adhuc sentit; nec iili consepultus, qni cogitationes adbuc animales post se Irabit. Qiionam igUur modo lalis cum eo resurgat, ut i n novitate vhae ambulel ? 17. Cum tres sini generattores animae virlules, jejanium, oralio et silenlium, necesse est ut qui per orationem vult Kberarf, in quadam nalurae conlennplatione requiescat; qui vero per silentium, in moraltbus sermonibus; qui autem per jejunium, in aecundo suavi cibo. 18. Quandiu circa rcs divinas versalur spiriltis, servat simiJiiudinem ciim Deo, bonus et miseri cors remanens; circa resaulem sensibiles versatus, si terapeslive et convenicnter ad eas descendit, experientiam (ians et accipicns, vigore plenus ad se reverlilur ; si vero iutempestive et ultra ulilitaleni, similis esl duci inexpcrto, qui permultasvires suas recidil inler pugnandum. 19. Abacondilus in nobis impassibililatis paradUus est, imago illius qui jusios manet. Non lamen omnes ab boc paradiso excLudentur, qui spirilualein illuni iuirare npn poiucrunt*
t e y
CDICI U5 i *, ; , . " , , \ . \ , * , , , , , , \ , ' . '. , h , . 01 , , ; * , ^, \ , , , , . *'. , ; . (} , .
'. / , , , */ , , , ! , - . '. , * , ^ , , , , \ , , . , , , , , ; '. , , . , . '. , 20. Sol quem cernimus, radios suos in donium b . clausam non i m m i t l i t ; contra sol quem animo v i $ demus, radios suos in animam, qua3 sensus rebus , aspeciabilibus aperios habet, minime projicit. , . 21. Gnosticu eet qui descenaiones suas magni'. fice, humililer vero ascensiones aniroae suae , disponil. . 22. Apis prala pervoliians, inde generandi mel{$'. , lis iuateriam colligit: anima vero ssecula pcriu etrans ac circumspiciens, variam inde dulccdinem , menli comparat. . 23. Co.rvus ubi eorpenles comederit, ad fonies '. '- , , aqtiarum vcnem reslinguendi c u r n l , anima dnri, ?
#
Uom. , 6.
GNOSTTfJE S E N T E N T I . E . 1)54 i*is jamlis satitia, irreqmelo amore in eum a quo , vulncraia esl fortur. . 24 Vitaj moradica3 merte cogitatlon** iimasnm\ , lur, dyadicso vero, reflexiones; ab auima aiitom * \ * , * iii roulia divisa exsulani raliocinia, sed midaa so\ \ fammodo corpornm idcas ad eam accedentes. sf r , ; nionea de provrdentia et judicio, qaasi terrai fim . damenta rcvclantes, ipsi patefaciunt. '. , ^ \ , 25. In dyadica vita. masculinuin c l femininum , nou simplietter vidcntur ; hoc enim in mouadica , * , , reperietur, in qua mascali et femime discrirtieii, ' -, qnia nerape consimHes sunt in Chrislo Jeu, non -cau cognosectnr. *. 01 2\ Ratiocinia non sunl in parte animae irralio ( ) , ^ nali (non enim csl raliocSnium in irrationalibus), ( ) ncc in intcllecluali (siquidcm nonest in angelis); , , sed ab ipsa raiionali generaia, et imaginatione velui , scala utenlia, asccndunt qnidcm a seosibus atl i n , , lelleclum, cui sensationem annunliant, descendunt , vero ab iiHellecUi ad sensut, idea in princtpio . posila. \ " , 27. Hominibus ex abysso emergenlibus et ali 63 , quid arripere ad salulem leiilaniibus simile* iitve , iiienlur malae cogilaliones, quia, navis ii.siar, v i , . tium peHclllalur lacrymarum diluvio. '. , 23. Pro qualitaic animae ins la, vcl sicul pirauo , cam immersuri, vcl sbut remiges periclitautis , \ , aux.liares, congregantur circa illain cogitaliones, riliac quidem ipsam allrabeities in mare pravorum , , cogiiaioruuiv dum aliae ad luta . 1 liora uaveni appellunt. '. " , 29. Scpliuia cum sil inanis gloriae cogilatio, , b.viic ut ultimain abjicere cupiens aninia, nisi eaa , ' qui ipsain prceccdunl non exuerit, non polerit ' sc(iuonleu) rasdfm oelavam superiudui, quam ba . \ biialionem oopieaem vocai divus Apostolus. E l ' banc per gemitus superindui posse eorum esl qui ^ propler cam inalerialibus sese exspoliant. '. \ 30. Oralioni perfeciai cogiiationes angelica3, me , . diae, epirUuales, ii)lroductori*, seu novilia* adhuc, , . naturales conipararl solent. '. " 3 1 . Quemadmodum grani pisesiamiae spka, iia , , sincera coinlemplalio per oralioiiem declarari con . suevit.Habct autcmspicaquideiii circumdaules sese , D arisias, velul quasdara basiulas, ad arceiidas avcs , seminilegas : conteniplalor vero sapienles raiioiies , in lenlationibus, quibus eas perimil. 32. Qme sunl visibilia animas per praxim , '. , stiut veltil deargenlalae pcnnae columbae; qu;c voro , cogilala, sicul posteriora dorsi in pallore auri. , Aniiua enim uon decoraia volare ct reqniescc.re , , . non potcsl, ubi Lxtanlium omnium habilalio csl. , , \ c
1153
. '. . , \ , *'*. . \ ,
1
33. Olim vclcres de area ct torculari primilias in templo offcrre jubebanlur : nunc nos v i r t u i i j praclica? primilias conlincnliam el vcrilaiein : conI T
Deui. .
1155
E L I M
ECD1C1
\\
leinplaliv antem charitalem ct oraiionem Deo , , & offerre o p o r l c t : et per illas irrationabilis cupidita, , . ' , tis aique irae impetus retundere, per has autem cogitationes inanes proximorumque insidias. - , , \ . 54. Practices initium est temperantia et yerilas ; \ , \ mcdium, prudenlia et humililas; iinis, cogitatio , , num pax el consecratio corporis. , , \ . 55. Praxis cst, non lantum bona posse bene fa'. , cere, sed etiam ea ut oportet facere : cum nimi , , rum is qui facit, opporlunilalem temporis, et , modum, sive mensuram agendis adbibet. . 56. Theoria non consistit tanlum in considerando -'. , qinliasint corpora, sed etiam eorum rationes ad , \ , .- quid lendanl. ^ . 57. Non esl lulapraxis absque tbeoria, neque iheo *. , ., riaverasinepraxi.Oporleleiiimet praxim raiionabi , . iemesse,ftl Lbeoriam eiiicacem, utdebilitelurvitium,' . , , allera vero conflrraetur virlus i n bonis desideriis. , , ,
)*. , , . 59. Quod materia est form, hoc praxis theoriac; '. ' , , \ et quod oculus v u l l u i , hoc theoria praxi. , . 40. In stadio virlutis duce praciiea mulli cur'. r u n t , unu autem bravium accipit, is nempe , , qui ad illius leruiioum duce Ibeoria pervenire Q , cupil. . 41. Compunclionis quidem poculuro bibit pracli'. GU3 in oralione, calice autem dulcissimo inebriatur * ibeorelicus ; bic de rebus naturalibus sapienter * iv , \ disserit, ille seraetipsum ignorat in orando. . 42. Non potest praclicus i n spiritnali theoria diu permanere; similis est enim. homini bospilanli apud aliquein, et ex hujus domo brevi exeunti. 45. Quasi januas mandaloram Dei ingrediuntur praclici in oratione, Ibeorelici vero quasi atria virlutis i n hymnis el gratiarum aclionibua; UU quidem, quia vinculis soluli s u n l ; bi autem, quia caplivos abdnxeruiil ipsos bosles. 44. Oportet viribus praclicaa respondere theoriae vires, ne, navis inslar non parallelis circumcinclae vclis, vcl pericliletur niraio venlorum impetui ob illorum immodicam ampliiudinem, vel penuriam venlorum patiatur, quia âdem sunt pro naTigio angustiora. 45. Ut remiges spirilualis navigii habe pias cogilationes; u l remos vero, vitales animae polcntias, irascibilem el concupiscibilcm, voluntalem et eJeciionera. His praclicus semper indiget, non semper antem iheorclicus. Hic enim lempore oralionis omnibus valedicens, c l guoslicse insidens gubernaculo, per lolam noctcm iheoricam vigilat, omnium Jaudes ad continenlem appcllens; el qiiasi eroticum '. \ , \ . *. * , * , ot , * , , , \ D . \ , , * , , \ , , ( , , \ . , * \ . , \ '>> , -
58. Terminus practicorum, mortiflcaiio cupidilatum; flnis gnoslicorum, iheoria virtulum.
1157
GXOSTIC/E SENTENTl/E.
1158
, mclos inchoans, sua2 ipsios concinit anima?, salei , maris conleniplans elationes fragososque molus, , tteique slupcns judicia el juslificaiioncs. ' , ^ , / . -'. \ , * Q praxim iheoriamqoe interjacet, neqwe omnino remis more nautarum navigat, ncqne , * , * omnino epiritualibus remis, sed amborum ope , Micem poragil cursum, jucunde ferens et labores \ , praxis, quippe quos moderaiur Ibeoria, el sermo , nes imperfeclas iheoriai, quippe quam adjuval , . praxis. '. > 4 7 . Theorclicus volunlali naluram habenscon, scntancam, fliienti inslar sine laborc navigat, , ^ practicus aulem opposilum repcriens voluntali , habilum, multam subil cogitationum perlurbalio, \ , , nem, ac pene periclitalur ne in reprobalionem lauta . raolc obrulus deraergatur.
6 u i
'. , * 8 mulliplicem purum \ <l êddere semen serenti non solet, iia qui , , practicam percurrit, nisi diligenter em et absque , \ , i n gloria peragrct, muUum purumquc non per, \ cipiet ex oraiione fruclum. . '. , 49. Terrae frequenler calcaUe similis esl animus . conlinuis oralionis iritus vesligiis. llla enim plana , \ * est et hic rcctus, ut suscipiat, illa pedes delicatos, , \ bic preces puras. . Q '. \ , 50. mtteriailbo* rebos, adjutricem habel , \ , ^mm ralionem; in iinmaterialibos vero, nUi , removeat, in ipsa crucem inveniet et colapbos. . '. \ 5 1 . Practicus in precibos elamen habel super , , cor suum, nempe nolitiam rerum sensibnium, , quod qnidem tolli ac revelari propier habitom , non potest. At coutemplativus, quoniara eo non tenetur, Dei gloriae revelata facie partem aliqoam . videre potest. '. , 52. Oratio cnm spiritoali tbeoria, est terra pro \, ' , , missioms, in qua fluit, uli lac et mel, scienlia \ , ; . sermonum de providentia et judicio Dei. Oraiio , Jj , cum aliqua pbysica, est iEgyplus, ubi crassiorum - D dcsiderioniiii recordalio precanlibus succurrit. . , . Oraiio simplex esl deserti manna, quod, uniforme , , cum sit, cos quidem qui eo contenti non sunt, ' privat deticiis ex proinissionum desiderio nascen tibus, iisvero qui cibos ila cxiguos sufferunt, affert , , gustum suaviorem ac permanentem. . rf. , 53. Praxis cum theoria est velnli corpus cum , , spiritu imperante; sine theoria, velut corpus cum . spiritu mere libero babebilur. \ , , ômWs anima atrium esl sensorium, , lemplum inlellectus, et summus sacerdos spinlus. , ' P < l intempestivis debihlatur , ' ' cogiUlionibus; in leraplo autem, qui lempeslivis; >, neulris vero debililalur qui divinum sanctuarium . roeruii ingredi.
u e n I n n a l r i o s t a l s i r i l u s ui
S i c u l
e r
c u , l u s
11) ELl.-E ECDiCl 55. Lamcnlatio, ei carmcn,ct v x in domo ani- vs'. , , mx praclicae proplcr laborcm invcniuntur : contra, , vox exsultaiionis ei confessionis * , propter cogui . lionein in tabernaculo contemplantis exaudiunlur. 1150
1 8
^. ; , ; , \ , \ , \ , , * . *. \ , , . - , 0> . '. , . 58. Hortus quidcm el paradisus est inlelleclua- ^ , >. lium contemplatio, in qiue cognilionis sectalor , , ; cuin precibus u i in domum ingredilur : practicus , , , autem vidclur tanquam vialor prsetericns velle , & inspicerc, scd non perrailli, quia id ullra spiritua . lis aelatis ejus sepem esl. 56. Praclicus quidem borlantibus molestiis diss o l v i cupri, el esse cuni Gbristo; confemplalivo placilum est magis in carne permanere lum proplergaudium qnod ex precibua exspeclal, lum proplcr uiilKatein qa33 per illum ad proximos derivalur. 57. Apud peritiores theOria praxin, apud rudiores praxis iheoriam anlecedit, el ambaein flnem bonum desinunt : id quod promptius est videre in bis quibus contemplatio aciione prior est.
t 0 t
59. Passiones corporeae feris besliis, ad animam vero perliiieuies, volucribus sunl similcs. Yerum illas a lerrena vinca fugare ac dispellcre praclicus pote$i,nonetiain geiiua volatile, nisi ibeoria? possessionem adieril, quamvis ad intarna sua custodienda suramum sludiuin diligentiamque adhibueril. GO. Moralem honeslatem superare non polest praclicus, nisi et ipse, ulpatriarcha Abrabam, tan*quam ex propria terra, ex lcge naiurali; el lanquam Q ex cogiiatiohe, ex iis qui consocit suntvitat habttu. Sic enim et ipae iu slgiium accipiet circumcisionein genitafis vohiptalts, quae, ut prapulium a nativitale circumduclum, obstat quin perfecta nobis presteiur libertas. 61. Sicut pullus lempore verno inira prcesepc mancre eoque mandere non poiesl, ila spiriius in virlule novilius orationis angusliam diu perferre ncquit, mullo salius arbitrans in campuin pbysic theorue egredi quae in psalinodia ct lcctione invenilur.
\ . * * , , ' . . , \ , , , . , . \ , ' , , . '. , , , oi , * , ; , \ .
62. Quasi lumbos habet cinctos jejunio ct vigilia ' * , practice vitales suas polentias; ibeorica autnm virtus inicllectuales vires babet ut lucernas silentio D , % el oratione acccnsas : una quidem illis pracponit , raliocinium ul puelagogmn, altera vcro his pra> , Acit inloriiaiii ralionem u l sponsam pro sponso . ornet. *. ; 65. Mcns nomlum pcrfccla in frucliferam ora , ; tionis vitieam inlrare non sinitur, scd ci velut \ , , nicndico raccmario sola el nuda, c l vix cliam, . psalmorum decanlatio concedilur. 64. QttemadnYodumnon omncs qui ad rcgis eolloquium admiltTintnr, cum co prandere possunl, sic neqiw qni cum oralionc miscent colloquia, omnes ad eain quam babel Ibeoriam aspiranl. '. " , : , * .
" Ezecb. , 9.
, e
Psal. cxvn, 15.
t e
Pbilip. , 25.
" ibid. 24.
1161
GNCSTICA SENTENTIiK.
65. Frentim irae, opportunum silcntium; cupidi'. , * tatis a raiione aversae, cibus modcralus; impotcnlU 8 , animi, oralio dislraclione carens. , . 66. E l qui allum infra el qui allum supra subire -'. \ viill, ille ut sensibilem, hic ut intcllectualem mar, gariiam acquirat, nisi nudcntur, unus veste, alter , , sensu, ambo suo volo frustrabuntur. , , . 67. Qui apud se est inler orandum auimus, velut \ sponsut cum sponsa in ibalamo colloquilur. Qui , , ; aulem ingredi non sinitur, sians foris, cuin gemilu , , clainai : Quis me deducel in civiialem m u n i , - ; lain "? aut quis me ducet, donec in prccibuj meia faciendis in vanitates ei insanias falsas amplius , non respiciam? ; 68. Qualis esl palato cibus sine sale, talis est \ aninio sine animadversione et iniclligenlia usur, , paia oralio. . 69. Anima quae oralionom adbuc coneectatur '. ' , et pcrsejuitur, parienlis gerit iinaginem : quse vero . * , eara coraprehendit, puerperae, quam partus suui , gaudio implevit. . 70. Olim Amorrbseus in montibus babiians, \ ^ , egressus aecendere conicndentes vulnerabat : Nunc improbitas eos rcpellit qui anle expialionem \ simplicitate sua altiorem oraiionis gradum co . nantur ascendcre. \ , 71. Puram orationcm daemones nalura oderunt, , qnospercellitnon psalmorum mulliludo, utexternos ^ hosies integer exercilus : sed borum triura con, * , , seneue, alque eoncordia aniuii cam raiione, ratio . nU cum sensu. \ 72. Oratio nuda oranles (anquara panis conflr, , , nial. QuaB cum aliqua contemplalioneconjuncla esi, * , impinguat. Qua; vacat specie et siinulacris, vini . odorali instar cst, quo repleti, insatiabililer admirantur el obslupescunt.
B
'. " , , ' . , , ^ , , * ; . . , ' , , ' . '. , , , , . , . >'. 01 , , , , , ~' , , ,

7
75. Onager dicitur turbam deridere, et unicornie a ncmine ligari posse. S p i r ^ s autem naturam c i naturae contrarias regnans cogitationes, vana quidexn ridet cogitata in orationc, a nullo vcro seusibilium potesl superari.
74. Super canibus virgam quaiieos eos in se irrilat, daeraoncs autcm qui puram offerre orationem nilitur. 75. Certalorem necesse est scusum euuro ad simplicem ct uniformem alimoniam conlrahero, menlem aulcm ad oralionem, cui se distractio non admisceat. Sic enim passionibus expedilus ac libcr eo veniet, ut inler preces ad Dominum rapialur. 76. Libidinosi i n orando, utpoie maleriales, a cogiiaiionibus velut a ranis divellumur. Eoe vero qui modcrati aunl in cupidilalibus, conlemplalioueg ui luscinia? deleciani, de ramis in ramos, id est in varias contemplationes transeundo. Denique
Fsal. cvn, 11. Jos. x.

PATROL. G R . C X X V H
37
1163 V,L\M ECDICI 11C4 impassibilibus inesl silonlium et multa quies a . , cunclis cogitalionuni dislraclionibus in oralione. , . '. 77. Olim soror Moysis Maria, hostium dade , , visa. tympanum sumens, canlalricibus praecinuit * vicloriaB canlicum; nunc vero ad laudem animae , cupiditaliim victricis, ardentior in virtutibus caritas , ' cxcitata, manibus assumii tbeoriam velul cilba , ram,eo pulchriorem quod magnis empla est labo , ribns, eique cantum maritans, non desinit cum . sociis exsultans laudare Deum. 78. Quando conlinua oralionc conservanlur psalmoruni oracula in corde orantis, lunc, vclul bona tcrra, boc incipil ullro producere, ut rosas couicniplalionein rcrum incorpuralium; ul lilia, hilgorcm corporum ; ut violas, divinorum judicionnn taricialem el obscurilalem. 79. In materia alligalus ignis Lucifer efficitur; c\ matcriaauiemsolulus animus Deifer invcnitur. NIc ascendilusque ad combuslionem, bicusquead consuminationem amoris divini. 80. Aniina quae sese perfecie abnegavil, ac lotaui se oralioni dedil, cum superior sil crealione, non quando sibi placcl inferior ftl, aed quando sequura videmr illf qui omnia nostra in pondere et mensura disponit. 81. Gum ex anima expuisa est acedia, et ex menie maliiia est excussa, tunc spiritus nudus effecius simplicitale viueque candore, et exulus dcslinalo pudcndis tegmine, canlat ipse canticnra novum Deo, et gralias agit, concenlum in lsetitia inodulans ad celebrandam viue fulura dedicalioncm. 82. Cum in diviniores virlutes invalesccre coepii anima orans, tunc et ipsa, sicut sponsa Canticorum, ad vila? socias dicil : Dileclus meus raisii manura suam per foramen, ct venler meus intremuit ad lactuin eius " \ 83. Ut miles e bello rcdux armorum pondus exuii, ita practicus ratiocinia, ubi ad iheoriam pervenil. Neque enim ille, nisi in beilo, armis i n diget, neque hic ratiocuiiis, oisi in sensibiliuiu iuga. | 84. Practici corporum positionem considerant, ac theorelici eorum naturam; ulriusque autem raliones soli vident gnostici. '. " , \ , * (5, , , , , \ . '. , . , , , , , . \ ' , , , , ' , . *\ , , , , * , $ $ , . '. , , , '^ , , , ' , '. , , ; , . , , , * , . \ , ' . \ , , , , /. '. 01 , , , .
85. In rationibus corporum agnoscuntur quse sunl incorporalia; in incorporalibus aulero, Verbum supersubsianiiale, ad quod properat omnis anima cupiena dissolvi. 86. Raliones incorporalium suni vclut ossa iu sensibilibus abscondilse, c l oculos fugiunt eorura qm non exierunt ex cupiditale sensibilium. " Canl. v, 4.
1165
GNt STIC/E S E N T E N T L E .
1166
'. \ , - 87. U l miles deponit araia cum bellum deseruit, sic thcoreticus raliocinia, ad Deum abiens. , , , 88. Ut miles in bello spolia non consecutus, animum despondet, sic practicus i n oralione, spiritualem non oblinens conleniplationem. 89. Ut cervus, fera persequenlc, ad corporeos '. " \ aquarum fonles currit, sic anima dulcissimo v u l , nerala orationis telo, ad incorporaliura splen . , dores. . 90. Ut corporalis oculus germen frumenti videre non potest, nisi sua exuatur palpebra, ita nec , animus practicus suam naturam, nisi cxuaiur malo , , quo involviiur habitu. . '. , , 91. Ut absconduutur astra orienle sole, sic , ^ ratiocinia deOciunt, spirilu ad suum regnum rever . tente. ^'. , 92. Ubi desiit practica, spirituales ttaeoriae menti , circumfusaB, quales radii solis in horizonte emi , cantes, videntur extra illam eradiare, cum simul , et ipsi iniimae sint, et earo ob suam purilatem cir . cumplecianlur. Itf'. 93. Talia aninius tbeoreticus dicere potest, cum , ' sumrao de ccclo descendit necessitalibus naiura?. , \ , inclinalue, qualia qui dicil : Divina pulchritudine ; \ quid niirabilius? ct quid excogilari polest ejus ; magniGcenlia jucundius? quodnam ila vehemens , , et intolerabile desiderium quam quod inspirat Deus '^ ; animce ab omni malo puriflcata3 ac dicenli ex corde : , c c Vulnerata sum amore? > ; 94. Ille dicere polest, Conturbattim cst cor Ifl. , c ineuni intra me, el in meditaiione mea exardescet , ignis, > qui non cessal vestigia Dei per oralionem , sequi, nec diem hominis cupit videre. ' , ,, . ^'. \ 95. Eliam aniina praclica, deposilis perturbatio , "^, \ nibus, cum ab improbis daemonibus el cogiiatio , nibus urgetur, ut ad vanilales et insanias falsas , respicial, cum illa in Canlicis ail *: Exspoliavi , me tunica mea, quomodo induar illa? Lavi pedes ; , mcos, quoraodo inquinabo illos? > ; > 96. Dei amantem animam, cui dicere audet, "' D Narra mibi, pastor bone ubi pascis oves tuas, , et ubi accubare facis in meridie agnos tuos , ; ut eos sequens, non sim errabunda i n alienis ; , gregibus.
e 6
'.' , , ,
\'* , , ' ^ # , , , , \ . > ' \ , ,

fV
97. Anima praclica ralionem oralionis tenere desiderans, nec valens, eliam ipsa cum sponsa in Canticis ila c l a m a t : c leciulo meo per noctes quaesivi quera diligil- anima mea : quaesivi, et non inveni illum ; vocavi, el no respondit mibi. Surgam (per oralioncm ferventiorem) cl circuibo
tT
civitalem
pcr vicos et plateas, et quseram quem
diligit animamea. > i E q u c inveniam illurn in hoc

e f
Canl. v, 7>.
1 5
Joan. x, i I ; Ezech. xxxiv, 23.
Cant. i , 6.
i 7
Cant. m , 1, 2.
1!G7 E L I / E ECDICi H68 tminco, ct cx lioe mundo cgrcssus, saliabor cum , xa\ , mihi apparucrit gloria cjus. . 98. Cdin ob gaudiuni ex oralione perceplum '. " auinia lola in lacrymas solvi cceperil, tum ipsa : , qooque cam libertaie sponsam sic alloquilur **: , , c Dcsccndat dilectus mcus in borluin suum, c l P ?- , comedai velat fruclam pomorum suum, quxsitum , , labore solatiam. .
0
^'. " ^ >, , , ^ , \ $ t , , ; , . , , . '. * , , , , . , * , * . '. 401. Qui se cras a rcgc vocandum exspcclat, , ; quid aliud cogtlabit, quid meditabilur, nisi ora, ; tionem, qua illi placere queal? Hoc si facial anima , * qu.nelibet, ad illius Iribunal imparala non vcniei. Q . '. 102. Beala anima, quae bodie Domini sui adven$ , tum exspeclans, totius diei atque etiam nociis , , laborcm plane pro nibilo ducil, quod slalim sibi . mane appariturus sit. '. $ , , 103. Omnes videt l>eus; vident aulem Deuin, , , qui dum oranl, nibil videnl. E l quicunque Deum , \ * * videni, ciiarn exaudiunlur ab illo. Qui noa cxau , . ; diuntur, nec vident illum. Beatus porro qui crcdit , sc vidcri a Deo, quoniam pcs cjus eo nolenle non , commovcbitur . '. , 10ii Regnt quod intra nos est " bona, quae & , oculus pulcbriludinis cupidas non vidit, auris , \ anibiliosa non oudivit, ct in cor Spirilu sancto vacuum no aecenderunl aucloramenla quaedain D , ^ , et arrhabones sunt bonorum quae juslis in . , fuluro Chrisli rcguo dabunlur. Et qui in bis qwe , dixi, qiiaeque sunl lructus Spirilus, non obiecialur, . fuluris illis perfrui non poierit. '. 01 , f . 105. Cogilaliones praciicorum similes sunl cer , vis : sicut enim hi modo ascendunl euper monios , propler metum venalorum, raodo desccndunt in , \ vaHes, quippe quas depasci cupttinl; ita et illa nccsemper remanere possuni iu tbeoria spiriltiali, , \ ob suara vililaiem, nec semper in physica, utpolc requtera scmpcr quarenlcs. Econira tbeoreticorum
f 9 8 0
99. Cum anima acliva ex pra?staniia et pulehriludirte rerum condiiarum ipsum Condilorcm admirari coeperit, ei in voluptale inde hausta suas liabero dclicias, tum ipsa quoque obstupefacla sic exclamat: Quam speciosus cs, mi sponse, paradise patris l u i , < FIos campi, el cedri ejus, ul cedri Libani. Sub umbra illiusquem desideraveram sedi: ct fruclus ejus dulcis guiiuri meo , 100. Si eniin qui regem in domicilium suum ecipit, adco flt conspicuus el illustris, el id omni gaudio anteponil, quid sentire par esl animam,qua3 cum purgata est, Rcgein rcgum suscipit, i;t babet ejuS minime fallax proinissio . E l quid non foras projiciet quod ejus quielem impedire videatur? quid autem non inlroducei quod 1 1 1 placeai?
Canl. , 1. I Cor. n, 9.
Cant. ; Eccli. x x i v ; C a n i . .
Joan. .
" Psal. L X X I I , 2 .
L U C . XVII , SO.
SENTENTT.E. 1170 cagilalionee despiciunt objecla sob pedibus ja, contia. . 106. Gnltae roris lerne sulcos inebriani, affe\ , cliones aulcm animse, intcr orandum c cordo , emissi gemitus i r n g u i . . 107. Nemo Deitatem in Trinitale conccplam , coniemplari poterit, nisi supcreminucrit male , , riali dyadi, ct vicinaj ejus monadi : bac autem supcrior non fiet, nisi simplicem in cogilationibus , suum reddidcrit animum. . 108. Non lani difficilc cst cobibcrc fluminis '. , mpelum, iie deorsum feralur, quam pratipilenr , retrabere et compescere aniimim, ne se in ca qua; 0 , oculis cernuntur effundai ac dispergat, c l ad su, , \ , perna cognalaquc cum voluerk se precando colli , , . R gcre : tametsi hoc seeundum, illud autem praclcr naluram cst. 109. Purificali mentero intro visibilia miltcntcs, '. > innta replenlur admiralione ac tanla -perfun, , dunlur lauilia, ut njhil aliiid terresiriuin capere , possint, ciiamsi ad eos confluerent qu&que maxime , * coocupiscibilia. ^ . 110. Pascua qune naluralia dicuntur, sola aefli'. ^, ciunt ad magnam adiniralionem coramovendam; * prala autem spirilualia sunt floridula, et e puris ,, , floribus, velul e coelesli ncclarc, spirilualis con, vivii stillaol suavitatcoa. . '. 1JI. roridis pratorum floribtie reginam exa . minis circaotvolllaiU apes; ammam aulem in com , , Q punclioae inde&kieiiter irrorantem spiriluales po , tenlias velol dooiesjlea? circemcingenlcs, cum ea . elaboranl quidquid auccurril. '. , 112. In mundo boc aepeclabili, vclut alius qui , , "dam mundus \idetur homo, in intellectuali aulcm . , \ , giundo velut aiios qutdam nwndus raiie. Etcnim , * , cceli, et lcrrse, ei eorum q u in medioetint ille huic , \ , quidam nuntiua esl: animi auiem ci sensuutn et q u , , cwn conjuacla sunt, inlerpres c l explawatrii . cai ra(io, *iue quibos mundi ambo surdi ossenl. '. 113. Non h.\ gauden* incedil capiivus post lon , , gum lcnipus liber factus, ut mcns ab affcclibus viiulicata. ad ec&lestia, tanquarn propria. exsultanli , ^ . pede graditur. *. , 114. Qui non oral, sed magis orando vagalcr , ; animo, i psalmus barbarus apparet, ci ipse psalmo , \ barbarei : ambo auiem furiosi daeniooibus. . '. , , 115. Non idcm est.quibus crucifixus cst niuiidus, \ , ol qui muRdo crucifixi sunt. Illis enim clavi sunt , , \ , , j^juUim ei vtgiliae, bis inopia et contcmpius : ct * \, abaque bis laboree priorum sunl inutilcs. . *. , 116. Nomo pure orare polefl, in quo regnat \ pulchriludinis el honoris amor. Uis cnim baldlus vana3que cogitationes circumliganlur, cique fiunt , quasi jtirtci ipsum circumpiicaAles, ac lempore ; oralionis distrahenles menieip alligaiae insiar avis , volare tentaniem. .
1)71
ELl/E ECDICf
1172
117. Impessibite est lcmpore oraiionis pace *' , frui animum qui non amicam adeptus esl tempejan , tiam el charitalem : illa enim odium animae per , ipsum corpus, haec autcm odium proximi per Deum , . deslruere conaiur. Et exinde profluens pax illa (juic exsupcrat omnem sensum, mansionem facere , \ dicilur apud eum qui talcm acquisiit tranquilli . talein. '. 118. Si quis in reguum Dci enililur inlroire, , , necesse esl superabundarc in bonis opus juslitiae , cjus : in eleemosynis quidem, pcr largitiones de , superfluo; in laboribus autcm pro pace susc plis, , pcr cxspccialionem judiciorum Doiuini. . '. * 110. Nec cui virlulis parum est, proptcr ignaviam, nec cui niimum esl, propler arroganliam, , , , ' apatbiae portum tcnebit. Quia enim ibi omissio, bic exsuperaiilia inlercedit,neuter bonis ex juslilia , , debitis fruelur. . '. , 120. Stcut lerra si solam semen, ant modico , cum fenore reddal, et agricolse labori non mulliplici , , provenlu respondeal, non ipsum copiosum et bea , ^ tum facil : ita nec praclicum opus, nisi volunlalis , erga Deum singulare ae prastans studium accesse , r i l , quempiam justum eflrcere queat. . 121. Nec omnes qui non diligunl proximum, eum '. , * ! , . odisse poesont, nec qui eum oderunt, diligere : et , aliud est invidere ejus progressui, aliud, et quidem supremae nequiiiae gradus, non solum cruciari ob C , . ea quibus ilie praecellit ac superior est, sed elia.n , bona ejus, quasi lalia non siot, caluraniari. , , '. " , 122. Aliae sunt passiones corporeae, aliae aniraae, , \ . alise secundum naturaro, alkae praeter naturam. Qui , , igitur alias quidem repeHil, altas non cural, perinde , facit, ut qui sepem aliam ac densam eonlra feras exeiial, volucribus autem conspicuos rationalis vinese bolros depascenlibus collauatur. , . 123. Malum in animam lrrepens primo versatur in '. imaginaiione, postea in concupiscentia, tum in , , , deieclalione vel irislilia, deinde i n sensaiione, et , * , ' , post banc i n taclu visibili et invisibili : alque in ^ , omnibus hia coroilantur cogilationes, secluso moiu , , iino, qui si rejiciatur, omne malum cx eo conse- , ' quens inefficax iiivenietur. . *. 01 , 124. Qui impas&ibililali propinquanl, golis lur , * banlur imaginationibus; desidcriis vero qui mode , rali sunt in cupiditatibus; sensatione mali, qui , , abulunttir rcbus nescessariis, poslea aulem de hoc . dolenl; in taciu deraum, quos iisdem abusos non ooenitet.
4
125. scdem quippe partem
In omnibus membris corporis voluplas habet, sed non omnes aequc turbat. Aliis magis secundum concupisccntein airima; molcsta est, aliis secundum irasceulcm,
'. , , ; , ' *
1174 13 GNOSTICJE SENTENTIiE. , , aliis secundum raliocinantei, per malitiam scilicct, , \ , qujc passio esl omnium deterrima. . 126. Necesse quidem est sensoria seu organa \ , sensuam lanqaam urbis alicujus portas aperire; necesse est aulem, dum necessario aperiuniur, nou , ingredi causas, quibus bella et pugna in anima , \ cxcitantur. 127. Opus concupiscentiie votaptas cst, iracunI '. , , diae repentina et acris ira, perversilalis invidi*. , , . Nec vero est in pace cura infimis, qui non cura eummis decertal; nec in portum mediocritatis passionum invebi potest, qui vi et coactus Dei man , dala serval. . 128. Qui lenlationes repeliunt, non pcrmiltunl '. , ^ , ! intro vineam spiriiualem bestiarura inslar cogitationes ingredi eainque vastare. Qui aulem illis , connivent, nec lamen eis deleclanlur, simpliciter . 01 * , ipsas intrare sinunt, eaiege ut nibil in illa tanganl. , , Qui landem amani cum cupidilalibus per cogila , tiones colloqui, licet usque ad conscnsum non , devcnianl, similes sunt illis qui patienles feram , introire agrum vel sepem, eam saiiari vineae uvis , non sinuntt sed postea eam inveniunl seipsis for liorem, et se eupidilatibus ssepius consentienles , deprehenduriU . '. , 129. Nonditm ad eimplicttatem pcrvenit, cui adbuc opus est ut sepe lemperanliae muniatur : , \, , * ^ nam ee continere non esl perfecti, sed ejns qui . , adhuc militat. Ilie autem similis est homini babenli , ' vineam vel agrum silos, non inler multos alios campos et vineas, sed in anguio quodam, ideoque , . indigentes tnulta cuslodia et vigilanlia. Qui enlm , ad simpliciiatem pervenil, omnuio tutam babel vineara, ut rex vel alius princcps formidabilis et , , \ sola voce fures et viatores. ab invasione delcrrens. , . 130. Mulli in crucem aflliclionis ascendunt, pauci '. , \ ejusdem clavos admilturii.Voluntariis etanimi judi \ cio susceplis iocommodis ac raortificationibus , * mulii se subjiclunl, non voluntariis aulem et ullro , oblalis i i lanlum qui bonoris desiderium ex animo . ejecerunt. '. [) 131. Omnes pelliceae tunicas muhi exucrunt, , , sed vana3 gloriae lanquam uUiinara iili dunlaxat qui sui complacenliam velut cjus matrem delesuii . sunt. '. , \ , 132. Qui laudem hominum et corporis quietem , , accipit, non vcro acccplat, bic ullimo inanis glori , vesiimento spolialus, in mullisquc gemilibus quae, , rens habiialionis quae de ccelo esl splendorem, illam , ' meruit superindui. . 153. Aliud vis operans, aliud opus. Hoc pcccali \ " , \ consummati esl index, illa tantum cupiditatis intus , : , agenlis, non vero ad extra : quales illi qui a pro , ' pria lerra non pelluntur, scd principibus in tribu l u m solvunt quae his placcnt. , .
1175
E L L E E C D I C I GNOSTICiB S E N T E N T I J E .
1176
154. Gvtttu ta voluptatibus dorainante, impossi- ^ ' . , bileeslnoncomitaricaieroeseiwuejotsifrigidionim * x i v quieecere videantur abdomina, verbi gralia, senum, , qai calorem p r macileutta non aubemU; at, eo , quod non parit, ideo pudica repuiabiiur aieri ' , )ts nteretrix, scd iltam dicemus pudtcoin, qni * animo non aritur, nec oculis aedacimr. - , . . 13. Ctbis, formig et eonis, sive anuBais, sive *' , \ , \ , aTitdr aose habcntibus, in gastn, visu el aoditu pars anirott concwpiscibilis oslendilur qtialis sil, aji , , vWeiicet illts utatur, an abutatur, an medium *<* *<* * 8 ^ , Inter ulremque leneat. ^ , .

156. In quibue lioior pr*ccdit, srcut oves babentes pasiorera iaordinataj repertenlar co gitaiiones; si t e r itte seqtiatnr vel pneccdai, m bono reperieaior ordino e l inlra stabuium laeiis pingue pabuiia. 137. Pidei filius eei limor; hic auleni pratceptonimpaslor; qui verobwjusmatrera nan poesidet, ovit pascua? Domim non rterebitbaberi.
^' * ^ ** . , ' ' * *^* * ** * , , .

0 56 1 1
\ , * , 138. AHi aolam babent virtutom incboationem, ^' * *PX* , alii earumdem jnedium, alii illarum perfectionem. , Sine qua unusquisque invenielor sicut miles iner. flv , mis vel princeps pane indigens, quoram proinde , , uus dtmiaxat propriam domam ab bosiibus feam , vaalare tecilanlibus custodit, aller non couvenicnii colitur hoaore a>ad eos quibttscura versauir. Q , . 139-140. Qui nos adbec iroperfeclos invUam ut '. volopUtibas gtrise conseuUaaius, eos imitanlur qvt , , impelhintad urenda caalerro Tukiera jara sanaia, vel ad lepras obieclamenti gralia radendas, vel ad , comedendum ca quaj febrim excitant, vel a<l sq>iea , , dum vineam suam, eimulque perroiltendum nt , \ eam ingredialurj qoasi fera sensus carnalis, et , , quasi ovae devoret bonas cogilationes. IHk)s non , oportel credere, nec importunis cedere hominom ^ , Ctpiditatumqoe adulationibus, sed potius munire , \ * sepem (cmperantia, donec desinant feraram rila ' carnales cupiditales lu!are, ei more volacnim vanaecogitaiionesdescendere addevastandum vinea; , \ , , inslar animam bene directam contemplalionibus 1) | q u sant in Cbristo Jesa Domino nostro, cai gloria in toecula. Amen. . .
r
ADDENDA
S u p r a c o l . 6hS Lectorem ad Opera S. Gregorii Theologi remisimus, ubi NicehB Serromi expositionem in oraliones duas S. (iregoni Grcece et Laiine, speciminis grtftia, e d i d i nms. Postea, re maturius perpensa, ei Nicel apud multos auctoritatis ratione habita, cninmeniarium integrum edere statuimus. L e c l o r ad columnas ednianis noslrae (tom. 1) revocatur.
NIGETiE SERRONII
HERACLEENSIS METROPOLPLE
EXPOSITIO IN OMTIONES S. GREGORIl "

Iaterprele Jactbo BHHo.
IN
ORATIONEM
XXXVIII.
Hane oralionem tit urbe ConstaiUinopoHtona The*loqut edidit. Ob eamque causum faclum etl, utquia cum hcereticis cerlamen haberet, Divinilath doclrinam ptrquam accurate tractarit.
pridem gettarum ]%*4em eoatexit, atqoe ea verbt prasentis temporis vie eat, ttt rem vehiC ob ocnlos ponat, aiqne Ua ropresentel, ac si nunc gerahir. Chrislus itaque, hoc esl, Dcus ct honid gignitur. N(MI dixit Geniius csi, sed, Gignilur : earmlem COMMENTATUUS. sempcr progrcssionem Filtas a Deue re"inei u l Col. 511 A. Clirislus gignitur, elc. Gbrisli nomen poie Verbum, quod IMW huinaao more eemcl duiproprie ulrumque simul signiticat, nempe Deum taxat ex P;tfne progneditur ac gigniltir, scd sine et bominem. lmproprie auiem aliquando pro sola egresaione ge*eraiur. Vel, qiiia in nobrs, qui pcr Verbi divinitaie acc'piiur aliquando pro sola buSpiriCum rettaaaiMir, perpemo gigmtur; vt\ etiant, maniiale. Priuuc signiftcalioiiie cxemplum eal, quia praaene , qtiantam ad principiimi Christu* gignitur. Deus enim simul ei homo gignipraiteiili quaitium ad finem fuiuri particeps esl, ob Utr. heuique lllud, Chrislus in lerra, el Christus ex idqne pro vUroqiie usnrpatnr. Idcirco non abs rc Virgine. De sola autem diviniuie Ulod dicluiu est, praeleriti teaiporie t#codixtt : Gignkur hodlernodic, Christus e coelis. Deus eniin solus sinc bumauilale qui diei iliias, quo ipee uatue esl imagincm gcrit, de coelo descendit. Itemque illud, Cbristus in carne, g nimirum unoqvoque ano convereione stia eumdcm boc est, Deus in carne. At de sola humanitale illud dtem revclienle. Apte aulem d t i i t : Glorificnte, apud Aposlolum est positum : Chriuus pro nobis quaDdoquidein in Cbristi nalivitale angeli qnnqiitt mortuus t$t *, id est, Jesus. F i l euim propler suni- glorificabant, dicentes : Gloria in itUissimii Deo \ tnain unionem, ut eliam cum separatim nalura Glorificale aulem idcm esl quod Latidate. Cum atiaccipiuntur, Chrisli iiomiiie, quod utriusque natem dixieset : Gbrislus gignitar, ba3c verba per ca, lurse uniendae viro babet, appellentur. Caeterum sequuaiur, explanai, per coehim et tcrram. illud noiandum, quod non dixit; Cbristus gmiilus Deua enim eolus, iuquit, e ccelo desccndcns in est, sed Gigniuir, bodierno die : quouiani qui fesli lerra cuni aseumpia bttinanKate Dasciliir. Quo I diei laudes prosequitur, tanquam rerum non iia etiam ait, Obviam prodiie, rccte cum bis vcrl i, ARGUMENTUM.
t y t
II Cor. v, 15.
Luc.
n, 14.
* AIU identtdera schoita, ex Grapcis NiceUe niagnam parlem sumpia, ut ait, excerpsit Jacobus Billius u l E l i s lacimas supplerel; cumaalem de suo raulta addidenl, jaro deQcionte teiiu Grco, verba Nicelsp ab addililiis beccr* nore aoii poeaumus. EDIT.
r
1179 ADDENDA. 1180 Cbrisluse ccaiis, coliaeret. Porro ipsi e coelis.descen- discussas ac depulsas fuisse scribit. nunc Theologus tenebras errorem et peccatum vocat: l u cem autero veram fidei docirinam cl yirlulem. Ac solvuntur quidem lenebrae, ut accidens : creatur aulem lux, ut substantia. Si quidem error ac peccatum praeler naluram sunt, verilas contra et virius secundum naturam. Earum elenim semina nalura noslrae inspersa atque insila sunt. Deinde iEgyptus quidem palpabilium tenebrarum plaga prius vexata esi, quemadmodum tradidit Moses " : at nunc ignorantia et peccatum lenebris crucianlur, boc est, inlernecione delenlur. Ad haec Israel quidem columna ignis tunc illustralus e s t : at nunc Israel dici queai pius populus, qui Deom spiritualiter inluetur. Columna auiem ignis vcac coelesiia simul ei tcrrena colligam, el cum Da- ritas, aat Gbrislus ipse, qui nos tegil et illusirat, vide dicam : Lwlentur cccli et exsultet terraf boc atque ad ccelestein proinissionis terram nobis esl, el coelestes angeli, el bomines in terra degenviam commonslrat. Quod aulem sequitur. Poles. Vel ipsa quoque inanimaia elementa ob incre- puius qui sedebat, e t c , ab Isaia quidem acceplum dibilem volupialis magnitudinera ad laeliliaru i n v i - e s t ; caeterum Tbeologus exponens de quibus lentur. Consiuiile quiddam lsaias dicit : Latemini, tenebris Propheta loqtiatur, adjecil, Ignorantia?. cvli, et exiultet icrra, prorumpanl tnonles in lati- Eoderoque modo in lace fecit, subjungeus, Cotiam: quoniam miseratu etl Dominusplebemsuam*. gnilionis et scienti. Rursus illud, Vetera transAdhaec Theologus illud : Ghrislus in carne, ex ieruni, e l c , ex I I Epist. Pauli ad Gor. , sumpriraa ad Timotbeum sumpsit, in qua Paulus a U : psit; veiera quippe nova facta sunt. Nam pro Deus manifeitatus est in carm . Illa autem : Treagno Ghristum babemus, pro circumcisione bamore et gaudio exsultate, a psalmo secimdo Davi- piisroum, pro manna et aqua corpus el sangutdis sumpta suni. ln eo enim loquitur, Servite Donem Gbristi, pro terra coelum, caeteraque eodcm mino in limore, et exsuliate ei cum tremore . Sen&us modo. Hunc porro Apostoli locum explicans, auiem Tbeologi Ulis est: Quoniam, inquit, Deus subdil, Liitera loco cedit, spiritus superai. Per in carne est, exsuliate, non lamen pure ei simpli- C j j j gem scriptam ipsiusque csreiuonias c i l c r ; verum silexsultaiio vestra tremoreel gaudio intelligit, per spirilum autem, Evangclum, uttemperata , illud ob peccatura, quod nos ipsius pole quod spiritale sacrificium Yitamque spiriadvenlu praesenliaque indignos reddiderat, boc talem aperle pra3scribai. Nam lex veius j u i u proplerspem salulis. Venit enim, u l salvum facelillerae sensum orania praecipiebat. Lex auiem ret quod perieral . Jam etiam qu# sequunlur, exvetus scripta noininaiur, quia prius scripta est, pendamus. Cbrislus ex Yirgine natus, virginitatein quam apud populum recitaia s i t : at Evangeliara praelulit. Ac quaecunque virginitaiis amore correptae Clirislus ore docuit, tamctsi postea quoque liiiefuerint, quodamroodo sanctam Deiparam iimlantur. rarum nionumenlis consignatum sit. Ac vide Yirgioes enira, inquit, post ipsam adducentur, cam quam accurate et exacte loquatur Gregorius : videlicei per imitaiionem coinitanles. Ac proinde Supcrat Evangelium, hoc esl, supcriora omnia quantum ad virginitatis sludium, maires Gbrisli habel, atque auclorilate et potentia viucit. Lex dici possiul. AUegorico aulem senau omnis aniraa autem loco cedit, ut nequaquam prorsas soluu ei maris juxta ac ferainae, quae ab omni foedo alque exslincta. lis enim oblilleratis atque abrogatis obsceno affeciu virginis iostar, puram se ct incor- ^ j exlernum sensum pera"gebanlui% spi ruptam tuetur, virtuie Verbura concipii, ipstimque rilualia vim suam reiinuerunt. Atque umbrx, progiguit. Mox per inlerrogalionero inferl Gregoboc csi, scriptae legis prsecepla, utpole signiGcarius. < Quis eum, qui a principio est, propter diviliva, ct per ea quae in scnsum cadebani, res spinitalem non adoret? Uuis ilem ultimuni, propter riiuales adumbranlia praDlerierunl, bocesl, finero liumanilatein non laudci? Posiremis siquidem acceperunl. Umbris auiem sese subducenlibus Uiebus adnos venii. > lllud autem a principio Theo- veritas per eas a lumbrata in medium prodit. Al logus noster a Tbeologo Joanue accepii. Sic enim vero Moses cum de rebus Melcbisedech in Gcnesi scribit: Qui eral principio E l in Evangelio : agerei, nec de ipsius patre, nec de malre, nec I n principio eral Verbum . de vitai principio, nec de line ultum verbum feeil. Gol. 313 A. Rursus tenebrce solvunlur, etc. Moses Quem Paulus in Epist. ad Hebraeos liguraio in priucipio Genesis tenebras illas primas cum coe- Ghrisli gerere inquil bis verbis, Sine patre, sine lo el lerra velut subsiaieutes lucis productione matre, iine genere, neque principium dierum, nequ 1 Tbess. i? 16. Psal. xcv, 1. Ibid. I I . Isa. X L I X . 13. I T i m . i n , 16. Psal. n 11 L u c . xix, 10. J o a n . i , l . Joan. , I . Exod. x, 13. Isa. ix, 2,
1 3 7 l l e r a r a e 9 q i i a e u x l a 1 1 1 1 f f ,# 1 1
denii Ua demum quis occurrere poterit, si supra res ierrenas seipsum extulerii, atque actionis et contemplalionis pennis evexerh, juxla id quod ab Apostolo dictum est : Obviam procedemus venienii Domino in aerem *. Oplime eiiam quadrat ilbid Sabucbimini cum bis verbis : Giirislus in lerra. Ipso cnim nostra? salutis causa dcjcclo ac terreno facto, nos propler ipsum evecti ac coelestes facli sumus. Illud aulem : Caniate Domino, omnis terra, Davidis est \ Hoc porro loco per terrara bomines in lerra habitantes intelliguntur. Quoniam aulem eo lempore ob Christam natum angeii et paslores Deum laudabant ac roluptate afficiebaotur, mibi quoque faciendum est, ut ibaec duo in unum contrabam,
1 81 NICETAS I N ORAT X X X V I I I S. GREG. 11 finem vilce habens, assimilalus autem Filio Dei . alio etiam modo supemum mnnduro implerf oporiet, nimirum ut illa, qnae a centenaAb hoc loco sentenliam muluaius Tbeologus, rio grege aberraverat, reducatur atqoe amissa Melchisedech, inquit, colligilur, boc es!, syilogislice conGcitur, concludiiur, alque denionslra- dracbma rursus dccadis numernm expleal ac filius ille decoclor binarium perficiat. Ycrum lur. Nam cum Chrislus, quauium ad supernam ubinam Deus supernuin mundum impleri jubei? ei primam generalionem, matris expers essel, Forlasse cum ait : In domo Patris mei mullce sine patre quoque faclus e s l , juxla inferiorcm sunl mansiones Iinpleri enim a nobie bas ac secundam nativitatetn. Vel colligitur, boc est, mansiones vuli. Ycl eliam fortasse cum de illis, unitur atque perficilur. Primum enim Filius Dei qui ad coenam vocanlirr, inquil : Compelle Ufo dimidia lantum ex parte Melcbisedecb erat, quainlrare, ul impleatur domut mea . Vel cum ait : lcnus videlicet maire carebal. At poslea patris Qui polest capere, capial * . Adam cuim solulis quoquc expers factus, perfeclus jam esl Melcliiac violatis lcgihiis sibi impositis per similUu Hscdecb. Catenim boc inler uirumquc inierest, nem iransgressionis suae dux bominibus factus quod Melchisedecb patris ac malris, principii est. Gliri&lus aulem bujusmodi iegibus, quas acilem cl iinis expers est nalura, eed ignoratione ceplas Adam perfregerat, re pro nibito duxerat, ac silcntio ejus, qui res ipsius conscripsit, Deo nimirum ita consliiuenle : Chrislus aulem na- confirnialis et constabililis superiorera numdum lura. Llcirco enim imago et figura ille erat, bic impleri oalendit. Aique bacc quidem ad bunc motlum eiposita sint. Illud aulem : Omnes genautem verilas. Neque enim idem est imago, quod veritas. Ilbid autem scire conveuit imagineni ali- U8 plaudiie manibus, Davidis csi ; signuiiv porro gaudii maauum plausus. Verum quam ob eauqnando ea r e , cujus imago est , prioretu esso aliqtiando poslenorem, Prior enim est in signie sam roanibus plaudendum esi? quoniam, ut i n et figuris, ut in legalibug sacriiiciis caucrisque quit Isaias : Parvulus Dei Filiut nobis natus e$t boc cet, nnslra causi. Nam nos propler noemei* Veteris Testamenli eaeremoniis, alque eiiain iu ipsos nascimur, ul luce ac vita peifruamur : at boc Melchisedecb : postcrior aulem in bis rebus, Cbristus nosira causa natus esl, ut nos bcnefidis quae ab exeniplari sumuntur, ut pictus Paulus vivi alTkiat, ac nobis datus est cujus principatus sePauli imago est. cundum eumdem Isaiam , super bumenim ojus. Col. 315 UB. Naturccleges evertuntur, elc.Naturic Egressus est enim buroeris gestans crucem suam; lcges nimirum quod mulier sine viri congressu Q quaa quidem ipsius esl principaitis, utpote imperii pcn concipiat, nec sine doloribus pariat, nec posl ac poleslatis, qua omnibus dominalur, signum ac partum virginitalis decus retineat, quae quidem veluli sceplrum. Elenim Cbristus posl rnoncm, ;n Dei Matre pcr coniraria subversa sunt, u l quae qttam in cruce subiit, resurgens d i x i i : Data mihi cl sine viro conceperil, et sine doloribus peperce$t omnii potesias in ccelo et ttt terra ut lior i t , et post partum virgo manscrit. Quod auiem iii i 11 i scilicet, quain ul Oeus babcbat. Cum cruce suptmum mundum iroplendum esse a i l , vario cnim, inquit, simul exlollilur, boc est, crucc in modo intelligi poiest. Vel euim, quia Lucifer <*um subditis sibi defectricibus copiis prolapsus alium sublata ipse quoque cum infigeretur, simul evectus perfeciam victoriam adeplus est, ac per locum vacuum reliquit, eum a nobis in ipsius gradum alquc ordinem per virtutcm evectis i m - cruceiu glorificaius est. Duo enim significat evcctio, ei simplicem a terra sublationero, et glopleri necesse est. Vel quia quemadmodum Adam riam. Quorum alteruin de cruce usurpaiur, aliepraescriptas sibi a Deo leges transgiessus, iiiferiorum de Cbristi btimanilate. Inauper affliclioucrc rcm hunc roundum hoininibus per carnem ad inleritum et corruptionem , juxla ipsum proge- el iriorlificalionem crux designaL Ergo Gbrisius exiollitur, atque in nobis glorificatur, cum supra nilis implevit, per simililudiiiem videlicet prae* terrena evebimur, et affliclionibua premimur, varicalionis tpsis dux et auctor factus : eodero vitiosiRque aniini motibus eraorimur. Nec vero inodo Cbrislus Adami leges reipsa delens alque me fugil ponnullos iia bunc locum explicuissc : abrogans, supcriorem miindum iinplnri oslendit, Cuju$ principatus super humerum ejus, quoniani bis qui secundum ipsum ad iiicorruplioneiii omnes alii reges non in propriis viribus" impegignunlur, per similUudiiiem obedientia! sua3 dux rium suum ac reguum babent conslilulum, sed in lactus. Supernuin auiem bunc muiidum vocat, alienis, pula in milUibus el salellilibus ac propuqui pracessii peccatum, quod quidem ignoran133 I ges i n v e x i l : quibus rursus a Cliristo exslin- gnaloribus; Chri*ltis autcm solus principalum suum supcr huroerum babet, id est, in sua ipsius ctis incorrupiione niundus impletus est. Vel cliam quia ut matrimonium inferiorem, iia virginilae potenlia. Per bumerum enim vires signiiicanlur. fuperiorcm inundum implel : quippe quae sui Jam illud quoque ab Isaia sumpium esl, Vocastudiosos cum virginibus angelis consociat. Quin biiur nomen ejus magni consilii angelus cujus
u 1 T 1 9 t f t , l 0 1 8 |f> 1 9
llebr. vn, 3. Psal. X L V I , 2.
1 1 , #
Rom. v, U . 15. Joan. xiv, 2. Luc. xiv, 23. Maltb. xix, 12. Isa. ix, 6. Ibid. " Maith. , 18. " Ua. ix, C sec. L X X .
1 1 l
, T
1 1 8 3
ADDKNDA.
M
1181
auiern coAsilii Tbeotogus ftdjiingh, nempe Parris. Pauli est in Epistola ad Hebraeos . Quo loco Consiliura auti in boc, bominum instauraiio erat .~>. corporaliter tibi inleUigcndum est heri et hodk. Quce enim, i n q u i l , audivi Patre, hae amtunQuod anlein scquilur, Idem et in seecula spirU iiavi vobti Ubinam aulem vocaium esl nomen taliter. | El quidem per hert praHeritum itropns ejus inagni consilii angelus? uusquam. Talia significatur; pcr hodie praesens ; pcr $(vcula autem tamen erat, licet nusquam ila vocatus sit. Famiaucrnitas et iinmorlalilas. Quontam aulem nonliare auiem esi Scriplurae sacrae pro r.ominibus niiUi velut Jmiaci non Cbrislum, qui salutis noplerumque aciioncs ipsas accipere, qtiemadmodum strae rausa in crucem sublalus esi, sed aliuro hoc ioco. Iiem cum ad Propiietani diciiur : Voca quemdam vcnitirum rursus expeclani, idcirco ptterulum, Confeslim tpolia, celeriler pasce, et Emvjnus Aposioius ad fldei rcctnrquc doctrinx conmanuel . (irmationem fore ait, ul tdero bic Cbristus a<l Gol. 314 B. Clamel Joannet, Parate viam Dojusiam senleniiam de otbe ferendam rursus vemimeic. Joannes, inquit, nalo Cbristo viam nial. His porro verbis ostcnditur, Cbrisliim sepraemuni l, et clamet, quemadfnodum de eo Isaias ctindum diviniiatem tripartilum lempus habere, dicit, Parate viam Domini QHO loco per viam, nec alium, ut quidain opinantur, T c i i l u r n m , sed piorum corda inlelligil, per quae pradicaiionis \^ | jp um cssc, qui bcri, id esi, Evangelica verbtim incedit; cgo autem praesentis prtfterilo tempurc erat, ct bodie secundum prafesti naiuram proclamabo. Quod carnis expers sens tempus est, ct juxta fuiiinim ternpus crit uiearnalur on tecundiim mutationem, sed juxta in saecula. Jam voro quod ait : Judxi off^mlanbuiuanilalis assumplionem. Eam enim carnis tur, e l c , altudil ad Pau'um ila in priore ad Covacuiiatem, quam habebat servans, carnem, quam rintbios Episiola loqucnlain : Nos pradicamu* non liabebat, assumpsit. Illud autcm, Verbum Christum crucifixnm , Judceh quidem scandalum, crassescit, ldem est qitod, Verbum caro faetum e$L gentibus autem stultiliam Jud>i cienim acCaro enim crassitics :st. Ac fide, quomodo ad ceptis miractilis offendebaniur, aJ rarncm imadmirabiliora seiuim progredialur. Crassilies enim pingentes : gcntileg aulcm prsedicaiionis excelnialeriain magis redolet quam incarnatio : rursus lenliam natura superiorem irridcbant, nempe quoil acusibilius est oculis cerni, quam incarnari : ac Deus homo factus esset, quod imiuorlalis monem dcnique crassius esl contrectari, quain aspectu subiissct, caeteraquc ojusdem generis; lingna auiem aenliri. Alio eliam mode, poeteaquam dixit Cbripruriginem, prolixas impiorum dogmaium nugas stum incarnari adjicil, Dempe crassiiiem, ei qwod in aspecturo C'<*deiiramenli vocal. Time auiein credenl harcei Uclum cadat. Nam cum ne a coelestibus q u i - lici, cum certissimis argumenlis fides ipsis adsim dem angelis prius cernerciur, nunc propter cta fuerit, Cbrisium cum carnc in coelum asccnipsius cum visibili liemine unionem cernilur. disse. Sic enim ipse pollicitus est, dicens : Cam Cernitur aitfem wn qaanluin ad invisibilem exaliatus fuero, omnia traham ad meipsnm Qnod divinilatero, sed qaanlum ad divimlaiis actum si nc tum quidem, at cerlc cum judex ecoelo ei efficaciam, k l eet, non ijuatenns invisibilis descenderit. Nam cum baec duo cum adversariis Deus est, eenritrjr, sed per ea qua3 ut Deus effi- cerlent, vis nimirum ac persuasio, si quidem in c i l , videmus Deum esee, qaippe qui intermedio bac viia raiionibus alque argumenfis ad credencorpore biMiano, res Deo dignae peragat. Haec duin banretici non adducantur, in extrcmo die autem Terba, Cernitnr contrectalur, ex Joannis rebus ipsis cogentur : cum ipsi orone gnv, velil Epieloa sumpsit Gregorius. Scribit enim iHc, nolil, flectetur Qnod erat ab initio, \quod vidimvs, et manu$ r?oIbid, C. Verum hccc posterius. Nunc autem Tktostres conlrectaverunt iEternus ct icmporis phauia, cic. Vcrum !ia?c, inquil, postcrius fulor* iwscius principium fapH. Nam si caro factns esl, D descensum credant. aulem fistum, alii ** sunt, nimirum ul aliiPra?sens ad Chrisli ascensum, ad carnisque proprietales babnil, orlns qtioqne prinnna eadcmque rcs, nempe Chrisli Nalivitas, ducipiam cum accepiase necesse est. Quod autein plici noinine appellaiur. Nam quia is qui naius sermonis caput est, Filius boraitiis Filius esl, duplici nalura constal, duplex quoquc fcsu efficitur* non naUira3 lege atque ordlne. Virgibitjus noiiien est, Tlieopbania iiiinirum divinilalis, nem enim sine viri eonctibHu parenlero nescit Nativitas bumaniiaiis. Quatenna enim Deus appanaiura. Verum cum verus Deus eseet, corporeus r u i l , Tiieopbania huic rei nomen inditum est; bomo faetus ct. Ha?c autem omnia non secuoquatcnus aulem natus cst, Naiiviias. Atque trt dum mulalienem , sed secundum assumplionem Deus quidcm semper eral ex sempiterno PalWi * conligerunt. Haec en4m una est in omnibtis l i u supra causam cl raiionem eral (neque enini ulla jnsmodi proposiliooibus eolulio. Illud autem , catisa praceesil, ob quam Filius a Paire generawi Je$u$ Ckristus lun ei hodie, idem tt in sarcula, fueril; neque enim eo quidquam est antiqu )
n c u m s e n l u n c S u
' !!
15
Joan. xv 13. 1 Cor. i , 23.

f
u M
Isa. v u i , 5. Joan. xn, 32.
J l
" Maltb. m , 3. Pbilipp. n.
Isa. X L , 5.
t T
Joaii. i , i.
Hebf^
ul
1185
N1CETA3 1 ORAT. X X X V I I I S. GREG.
1186
bomo vero in saeculonini fine factus egt. Causa . 1 ex dcliciis illis, quibus in paradiso afDuebamus, porro inferioris ipsius nativiialig, insiauralio neslra facium cgl, ut illinc exlurbarcmur, ac morg ex fuU : u l qui viiam dederai (omnia enim per ipsum vita profluit, ila ex bis rursug laiiiora oriaritur. facta suni) beatam quoque vilam nobis afferret. Quippe pro amisso paradiao coelum recepimus, Caiterum ne quis gugpicari posset, bomini a prin- alqnc ab angelica viiaa raiione prolapsi ad filiorum cipio cum viia beaiam quoquc vilam miuiinc da- adoplionera vocali gumus, ac pro viia, quam perlam fuisee, buic luspicioni Tbeologtis ila ttiedetur, dideramus, coeleste regnum lia?rediiate accepimus. ut dicat, DOS quidem prius quoque beatam vitatii Nain, ut ait Aposlolus, Ubi abundavit delicium, \a babuigsc, verura ea propter peccatum lapsos fuisse. homine scilicet, superabundavit et gratia et beOb baoc causaiu Creaior creaturam induit, ut neflcium. Et si unug ex quinque gensibue, niraieam renovet, alque instaurei, nosque incarnaiionis rum gustus, dainDalionig causam nobis aitulit, gua; upera in pristinum statum afferat, hoc esl, quanlo magis nos unus Christus justificavit, acerad beatam vitaro quam ab eo accepiam amiseramus. bihsimos in toia sua sacrosancta carne dolorcs Nara cum Dei notiiia privati, aiquc ad ea q u non noslra causa perpeggng ? Quse aenieniia ab Aposum, aversi essemus (sola enim boiia, ulpole a slolo accepta est dicenle : Igitur quemadmodnm per Deo, qui vere est, profecta, subsianliae rationein * uniut delictum in homines ad condemnationem, tie babent : niala vero substaulia omni carent) beala eiiam per uniu$ jusiiliam in omnes homines ad quoque vita gpoliati sumus, boc cgt, dissoluli ac juslificalionem vilfB . dilapsi in niorie et corrupuone mansimus. ibid. Quocirca non ut in publicit festis peri solet, Coi. 315. A. Hoc fesiuru e$t , hoc hodierno die sed divine, elc. Quocirca, inquil, fegtum celcbrecelebrumus, tic, Professus se dici bujus vim demus, non ut rooa est in publicia festis et celebriclaralurui, nuac prw&iat, quod proiuisit, dicens : tatibua per luxum et lasciviam atque bujusmodi CeJebrautua Dei ad nos acccggum. Acceggil aulem, obleclationem, sed gpirttualiier atque ut Deo graut nos ad eum peregre proficUcaniur, ,vel, ut tam esl, non mundi rilu, id est, Toluptuarie, et u l inagis pioprie dicain, revertamur. Peregrinari roundi princeps cnpil, sed gupra mundi ritum, id enim quis dicitur, cuin aJ eum locum, ad quem eai, angelica, non rcs nogtrag, id eat, qua ad culiiunquaiii autea profeclua fuerat, se confert: re* latn et observantiam nosiri, aed quoe ad caltum \ e r l i autem, cum locum eum repelit, ad quem Chrisli speetcnt, qui cognaius quidem noster cst aliqnando perrexeral. Quoniaiu igilur anima noquantum ad bumanhalem, Dominug autem quanbis a Deo iuspiraia est, eique aliquaudo propin- j tum ad diyinhalem, non qua? inflrmitalis sunt, sed qui eramus, tiun quideni loco ged Yoluutale, auiimquaa curatioaig. Congruere fnim diei myglerio que inslitulo, yerucn propier peccatum ab eo exdebet fesli celebralio. Ac si quidem ob infirmitateg, cidimu?, aplissiino vorabulo nostra cum Deo COII* in quas iucidimus, diem feslum ageremus, petajtiiiciio el conciliaiio redilug appeilaiur: ut, qucmlanler ei lascive featum relcbrandain esgct. Inflradmodum aii Paulug", peccaium velus nou gecus ac mitaiig enim eal comcssatio atque intemperantia. yesiem quamdam coriosam ac veiustaie erosam Quoniam autem coniraria causa impellimur, atque abjicientes novum homhiein induamua, boc esi, Idcirco diem fesluiri agiiuus, quia inedicina nobis virtuiem, aul eiiarn ipsuna CbrisUim , ei gicui, allala est, ad bujus fesli celebralionem adbibenda juxla eunidem Aposlolum " , in Adamo raorlut egt lemperanlia : medicinaB siquideHi esl tempegumus, mortali scilicet facia ipsiua natura, lalique raolia, mpote quaB aniniae curalionem v d u l scopum ad pogterog iraagfuga, sic in Christo quoque v i gibi propoital. Non ea quas creationis, sed quae Aaajus, per eara rurgug ad inimoriaJitatem revo- recrealioiiia atque instaratioHis. Nam incorporca caii, t u m Cbristi una aagcentee per baptisuiuin procreatione corporea utiqtie egi, tam ipsa proregeneracionis, una cruci affixi per laboriosam viiae trcatio, quam solcmnie iep.titia proptcr oam inslidegeudtt raiionem, una sepulli per aflectuum cx- 1 ^ Uila : al cum recreaiio el inslauraiio noRlra gpigtiuciionem. Qtteraadmodum aulem liiterali sensu rilalis ac divina sil, spiritaliler quoque ac divine cmciGxio ei gepultura iuter ge differuiit, sic eliam iestum agilandum esl. Porro creationem boc loco spirituali ct allegorice. Crucilixio enini afflictioncra non primam iltam imelligit, qua Chrigias accept{> ei paiienliam animique in gravibus acerbigque ree tena pulvere manibus proprilg bominem a prinbug perferendig fortiuidinem degignai, non tainen cipio iinxil, ged mutuam illam guccessionem, qu% ejugmodi auimi coiisUtuiioBein, qua dolornm ex per generallonem fil, qua nos mortafcs naturalitor virtulum cultii alque oporîione nagceiilium senin materno ventre flngimur. Id autem hac demiMu sus oiunis erepUig git. Sepuliura auieni perfect ratione consequemur, gi juxta Theologi cobortael onujiuiodae afeclttum tiiorliiicatioiiie gignum esl. tionem spiriiualiler festum celebremua. Nec arboHanc regurreciio sequitur, id csl, absoluia conrom ramis, ut facere quidam in fesii bolent, leinplalio ac deiQcaiio. Prsrclara enim et laudabilia aidium Teslibula cingamus, nec quod turpioris molcouversio nobig genlieoda est, ui quemadmodu(ii litiei eai chureas exlra ecclesiam conficiamus
M 1 M v
" Cologg. , 9.
I Cor. xv, 22. " Rom. v, 20. ibid. 18.
1187
ADDENDA.
1IS8
nec,quod magis populare esl, vicos urbium e x o m e - mus, diversas eximia? supelieclilis species ad eortim, qui ad feslum confluunt, obleclalionem appendenles, nec, quod fcedius est, absurdis praestigiatorum K<slicuIalionibus aut corporum aspeclibus voluptaiig aculeum emillentibus cculos pascamns. EpuIni enim ac voluptas oculorum est ca curiose inlueri,qua3 miniroe convenit. Orsus aulem Tbeologus sensus nostros componere, omnes enumerai, ac primo quidem visum, qui sensuum omniuni princeps esl : po*t auditum, jubens ut caveamus, ne per aures obscenx cantiones in aniioos influant. Nain ex bujusmodi musicae genere abjeclissimi ac sordidissimi effccius nasci solenl. Quidam etiam ad tibiaro furiose saltanl ac perbaccbantur, boc csi, lympbalorum bominum ac daemonum intemperiis agilalorum spcciem praebent. Jam vero o l factum emollit alque effeminal deliciosorum unguentorura odor : et alioqui unguentis perfundi muliebris esl lasciviae. Lenocinamur aulem gtislui, cum ciborani voluptatibus ipsum addicimus. Tacius denique gratia ct oblectatio est foede alque obscene corpora langere. Quidnam auiem dixerii quispiam ad bomines a conquireudis lacius gusiusque voluptalibus deborlandos, nisi quod eos, qui in illis persequendis studiose occupanlur, pecudum vilam imitari cogunt, quas in venlrem ei venerero pronaa natura ifioxit ? Atque, u l reni paocis
spf.ctat, ac libidini indulget, vilioquc obrulus ad ilagitiosos congressus ac turpes voluptates fertnr cl inflanamatur. Gouiessalio enim et ebrielas Y e l u t mali iriagislri doctrinam roalam in animum i m milluni, concubitum nempe ac libidinem. Vel polius, quoniam docere proprie anima pracditis conveuit, apiius fueril ebrietatem semen dicere, l i b i dinem auiem segelem ac messem. Ibid. C. Nec toros altos figamus, ventri delieias slernentes, etc. Usitatum erat in festis publicisque contiviis euper mensas lances ponerc, in quibos carnea acervaiira in alturo congerebantur : eaqne res *6 vocabatur, ac quamdam lenlorii formam gerebat. Vel , id est, ex tempore apparanies ventri ea, quae ad delicias perlinerent. ,Yel, quasi in labernaculo quodam et loco peramoeno venlri delicias afferentee : vel, per delicias ventrem foventes. Taberoaculi enim et leptorii proprium eat fovere. Porro vinum est pulcbro colore ac suavi odore praeditum, YCI quod suavissimi floris odorem refert. Lenocinia, Graece , id est, saperfluos, curiosos, ac multiplices apparatus. Pretiosum autem stercut per contempium deucias vocat : pretiosum quidem, quia principio cum suaima aviditate expeluntur : slercus auiem, quia concocli cibi in slercus excernantur. denique inimoderatio diqiiur, quod usua necessilate minime lemperetur. Enini-
verbis compiectar, senras* ' probe regaalur, ad Q rtro cum deliciis indulgere per se grave alque i n viiiew facifes sum Yias peceatiqae janiue Per eoa digQiini s i i , tmp mullo indignius est, cura alit iaeteiMin ad vitia nobis adilus patet, ac per eoa in terim fanae opprimuauir. Quinetiam ipee Pialo animum influii aique intrat peccatum. Ne lenera quodam ioco ait, Nugae 8ot qoidquid eal saperveste permolliamur, quae quidem circurafluit, ac fluum lam in rebas, quam in Yecbie. lubrica ae in toludi corpus fundit : idque duplicem lbid. D. Verum hmc gentilibus, ac gaUititw p m ob causam, tum propter superfluilatem ac laevita- pi$ (estuque relinquamus: qui etiam iu, elc. Venwa lem, tuin quia in summam corporis longitudinem, ba?c, nimirum deliciis et ventris voluplatibus fesiif latitiidinemque protendilur.Teoera autem est propter diebus indulgere, ad gentiles rejiciamus, qui cum raolliiiem et laevitatem, atque etiam propler niiodeos babeant sacriGciorum fumo gaudenles, nibil rem : in qua etiam illud vel maximum vitiura iu alienum faciunl, cum venircm farciendo gratum eet, quod u l quaeque summis sumptibus summaque ipsis cullum exbibere se arbilrantur. Fictores, ot eleganiia confecla est, ila propier parcimoniam quidem sibi videntur, deorura, revera aulem da> maxime inulilis jacel, nec ullum sui usum praebei. monum. Ipsi enim per fabulosos sermones eos Pulcberrimas euim quasque vestes arca inclusas creaverunt, atque, u l daemonibus deorum nomen atque abditas inuliles habemus. Ne colorum a r i i - D iribuerelur, auctores exstiterunl. El sacerdotes atficiis uiamur, facies nosira cerussa et fuco aliisque antislites, utpoie qui bujusmodi iDysteriorum quc merelriciis ac UbidinosU unguenlis frictioni- apud multiludinem magislri facti s i n t : et collores, Graece , ut at ipsis daemonibus iniliali, atque busque depingentes, quae naiivam pulcbritudinem errore imbuli. At nos, qui Yerbum, id est, Det ementiuntur, imitaiione quadam ipsam referentia, atque adversus iinagincm divinam adinvenla et ex- Filium colinius et adoramus, in verbis deliciemur, si modo quidquam deliciis tribuendum est, hoc est, cogifala sunt. Yullum eniin oblitterani, ac formam, in sermone de Deo et sanciis gravibusque narraquam Deus/naiurapicior, nobis aiBnxii, obiegunc. tionibus, quarum in numero bujus quoque fesli Ac praeterea bouesie ambulemus, sicut Aposiolus oratio reponenda est. Etenim sermonura deliciae p r x c i p i t n o n in comessalionibus et cbrietatibus, aptaa et congruentes fulurae sunt, lum nobis, qui non in cubilibus el immunditiis. Elegauler autem loquendi facullate praediti sumus, tum ipsi etiam cum coraessaiionibus el ebrietalibus cubilia el Vcrbo et Deo, qui nos ad festum suum coiivocavit imniunditias conjunxit: ex illis enim bsec na alque congregaYit. An vultis, ut quoniam cgo conscuotur. Gomessator enim ac lemulenius cubile
t
' R o m . x i i i 13.
y
1189
NICETAS 1N ORAT. X X X V I I I S. GREG.
1190
\ivatori pailcs obeo, spiutiialciii verborum men- sani copiose vobis magnificeque iustruam : ul i n lelligatis, quo modo vos, ConsianlinopoUtanos cives atque indigenas, et urbanos, el deliciaruin sludiosos, diviliisque conspicuos, cgo alere queam, qui ex alia tegione buc ad vos percgrc accessi, qut rui is iranquilliiatem prius ampleeicbar, qui deliciis ncquaquain indulgeo, sed in pauperlale viiam ago, ac domo careo? Illud porro sciendum est, quod '.; is esl, qui ruri alque in agris comrooralur : ; aulem rudis iucpfus au slolidus. Col. 518 A. Hinc aulem exordiar, ac vos qucEso,cic. Eô quideiu, inquii, a diviuiialis doctrina initium dicendi faciam. Yos aulem, quicunque, res divinas pro deliciis babelis, quandoquidem divina esl bsec oraiio, nec fas esl impuros id, quod purum est, altingcre, pura meule el aure eam excipiie : ut cibo non pereunte, sed permanentc satiaii aiqiie expleti disccdalis. Porro nec prolixa oratio noslra fulura esl, ne longiludine taedium pariet : nec manca el imperfecla, ne defectu suo molestiaro afferal : verum suam virlulein babilura est, ul sciiicet compendiosa simul el absolula sit. Ulud aulem sciendum divinitatis doctrinam boc loco propositam, in secunda quoque oraiione de fesio Paschas iisdem omnino verbis expressam babcri : ac merito quidem. Eteniro in co laborare, ul qtiae semel reclissime dicla sunt, nova orationis forma cnunlies, praeposterae cujusdam osienialionis esl. Aniiquior est autem hxc de Nalivitaie oratio ea, quam de festo Pascbae conscripsit. Ilacc enim apud Constaniinopolim ediia est : illa auiem postquam se archiepiscopali tbrono, ut fcrunt, abdicasset. Ibid. D. Deut, et erat semper, el est, et erit, etc. Plalonis in Timceo baec verba suut. Erat, el Eril, temporis suni species : quas eliam seinpiternae cssentiae non recie tribuimus. Huic euim Est solum vere convcnit. Ab eo igitur isla mulualus Theologus ait : Erat ct Erit bujus noslri lemporis fluxaeqe et caduc natura segmenta sunt. Nam cuni ree bumanse in motu el fluxu sinl, ejusmodi eiiam earum tempas esee Hquet. Hujus pars alia praet e r i i t : alia futura est. Nam prasens ipsius nullo modo apprebendi polest. Anlequam euim cognilione perceplum sit, avolat atque dilabilur. Nunc ^ enim esi. 111 ud porro momentaneum ac divisionis expers. Rerum divinarum alia esi raiio, quae cum omni rootu careant, profeclo secuiidum quoque ipsarum Qrmuin el conslans uniusque modi esse necessc c s l ; enim \, id est, ab eo quod semper sii, nominis eiymologiam sumit : quemadmoduin ; id est lempus, , id est, ab eo quod fluat. Quocirca rebus iis, quae in tempore sunl ac principium babuerunl, Erat et Erit conveniunt. Verbi causa, Pater meus beri erat, hodie ego, et cras meus filius. A l Deus semper est, el, ut cum diviuiloquo Dionysio dicam, universam
M
essentiam in seipso compleciitur. Ego cnim, inquit Scriplura, Sum primus el ego posiea, el anle me non est alius Deus, nec post me futurus e&t*\ Toia eiiim essenlia illius ncc principium habCus, nec iinem babilura, quasi vaslum quoddam pelagus essenliae esi, iiuiiiensuin quidem et inlinitum, tit principio ac iine carcns : inierminatum auleiu, ut nec loco, nec deGnilione ipsius naturam declaranlc, circumscripium. Deus enim omnem cogilaiionein excedit, temporis quidein, ulpole infuiiius: naturae aulem, ulpoie nullis terminis iuclusus. vero mens haud immeiito, ut Dei iinago, perlenuem quamdam el perobscuraui conlcmplalionein accipit. Adumbratur autem mente Deus, non cx bis qua? in ipso sunt, sed quae circa ipsuin sunt, id est, non ex propria naiura el cssentia (nec cnim ipsa ullo modo comprehendi alque intclligeiitia percipi poiest: ) verum ex effeclis, hoc est, creaturis, atque cx gubernatione rerum et providentia. Nam per Dci acliones atque opera subvecli el iu subliiuc rapti, ac per creaturas Creaiorem animo concipicnles, ad boniiatis ipsius el sapieulix cognilionem pervenimus (boc enim de Deo cognosci polesl, quod Deus omuibus niorlalibus patcfecit) alque aliaro speciem et imaginalionem ex alia re ad unum veritalis simulacrura ac simililudincm colligimue. Quandoquidem spiritualis lucis ac divini splendo* ris praisentia, ut magnus iu divinis rebus Dionysius loquilur, eorum, qui bujusraodi gloria et coniemptaliouc digni babiii sunt, mcnlem a muliis variisque sentenliis atque imaginationibus ad id quod vere esi, boc est, ad Deum convertit, ac m u h i plicia visa, ve), ul apiioii vocabulo ular, unaginationes, ad unam veram et puram atque uniusmodi cognilionem eolligit. QuineUam boc exile vcritaiis siaiulacruru, non modo eum fnteUcciom fuerit, leneri non potesl sed ae plene qaidein alque perfecte intolligi : ul emm cognosci incipit, staCim se proripit, noil aecus ac fulgeirum, quod priusquam plene conspecUini fuerit, avolat, atque oculos fugit. Quam aulem ob causam ita Deus inlelligitur, ut tamenjplene percipi ac comprebendi nequeat? Moo quidem judicio, ut pcr id quod aliqttalenuscernilur, atque obscure cognoscitur, uos ad se (rabal : per id autem quod aliquaienus cerni, ncc tamen perfecte comprebeudi possil, nos ad sui admiratioueni trahal, aique admiralionem sui exciians (ex eo scilicet, quod iulellectus noslri caplum fugiat) ardentius amelur c l dcsiderelur, desideralus desiderantes purget, ac deiformcs efficiat : cunique eo perveulum fuerit jam familiariicr colloquatur Dcus verus et naiuralis cum iis, qui secundum graliam dii appellanlur, nobis, proui quisque purgatus fuerit, divinos cognilionis sux fulgores inserens, lantumque innotescens atque imaginandum se praebcns, quaotum ipse quoque eos qtii propler animi puritatem imioiescunt cognoscii.
p
lsa.
XLIV,
6.
1191
ADDENDA.
1192
Adjunxil auiem, Fortasse, ad miligandum id quod dixerat,Dcum a nobis pro purgaiionis ralione comprcbendi. Neque enitn quisquam ila Deum cognoscere potest, ut ab ipso cognitus est. Hoc autem ab Aposlolo mutuatus cst, de futurie vita3 stalu In ba*c verba ad Corinlbios scribente : iVunc cognosco ex parte, lunc autem agnoscam ticut et agnitus $um**. Quod quidern sic exposuit Cbrysoslomus : <Juemadmodum Christus hic ad me accurrit, ineque tiecessiludine sibi adjuuxil, eodem modo ipse quoque tunc ad eum accurram. Ulud autem, Sicut agnitus sum, idcin esl ac si diceret, Sicul Ipsi necessiiudine junctus sum. Nam secunduin illius necessiludinis rationem, qiia in hac vila cum eo co.ijuncli fuerimu*, tunc eura cognoscenius, alii
B
plenius, alii exilius. Quemadmodom enim si rcx quispiam infantem in bivio provululuin nactus, eum nomitiamus. Cum autem el principii careuliam ex susiuleril alque adoptaverit, omnique gloria atque superiori iciupore, et immorfaliUlein ex inferiori honore cumolaverit, tum quidem, ut in ea aetaie, collegerimus, lum vero Deum , idesi, aeterquantum bcneiiciura acceperit, nescit, ac proinde nutn dicimus. Nam aeternilas seu saeculum io Deo Tiec tanli beneflcii auclorem, sicut verisimile est, nec tempus est, nec dimensis lemporibns, hoc est, amore complectilur; at posteaquam ad virilem diebus ac mensibus subjacet; verum quemadmoa-iatem pervenerh, alque inteliexerit e quo statu dum tempus boc nogirum solaris cursiis mensura aique fotluna ad tanlam digniiaicm subvecms fucdeilnitur, sic infinila illa prolraclio, quae selenis rit, itim vero eitui, a quo laulu bonore affeclus rebus inesl, saecuhim ipsis eflicilur, quasi teropofuit, suspicit atque amore prosequilur : consimili ralis quidam niodus et intervallum. lllud aulem, modo nos quoque, qui in hac viia, quautuin ad quasi quidam, adjecit Tbeologus, quoJ cxactaui ôgniiionem elscienliam, iiifaules suinus, poslquam numerisque omnibus absolulam sxculi scu aeterniiu futuro sarxulo perfectioneni conseculi fuerimus, lalis descriptionem proferre non possel. lum demum cognoscemus, quo roodo agnili, boc ^ Ibid. Atque nobis in prceseniia de Deo clc. est, quo modu dilecli fuerimus. Sufficiunt, inquil, ea quae deDeo dicia sunt.Neque Col. 319 A. Immensusigilur et infinitus est Deus, enim boc loco divinilalis doctrinam cxplicare proetc. Divinitas, quanlum ad naturam incnmprebcn- posui, sed incarnalionis ac summissionis Cliristi sihilis est: segrc auletn comprchcnsibilis, quanium consilium orationc complecti. Porro diviniias noa ad ea quae circa ipsam sutit, hoc esl, consilia cl ullra ires personas progreditur, nec rursus iolra guberiiationero aique opera : comprebensibilis tres personas coutrahitur atquo circumscribitar. auiem qiiaiuum ad immeusilaiem et infinilalem : (loc enim Judaici erroris est, unam lantum perquantumvis Eunomius exislimet Deura, quia simsonam agnoscentis, ac diviniiaiis egestas el peuaplex sit, nequaquain a?gre comprehenJi anitnique ria. Ejusdeiu cnim impietatis est, el per unius percomemplalione percipi posse, scd vel prorsus tuson;e assertioncm Judaisnto favere, et pcr uiuiucomprehensibilem esse, vel prortus coinprcliensirum astruclionem g<'nu!isuio palrocinari; ua;eUi bilem, mpote parlibus carenlem, oinnique ex parte ea in contrariis rcpcriantur. \}nuax cmm multiludioi adversaiur, ac vicissim nmJiimdo uni coueui siroilem. In composilis cnini solis, iuquit, id traria ea. Id autem idcirco dixit Tbcoloûs, q"od locum babel, ut res aliqua parlim inlelligaiur, parlim incognita maneau IIujus aulem Eunomiani D conlraria ea, quae medio careiit, hanc raliouem delirameuli ba?c est solulio. Simplicilas in Deo babere scirei, ut siaJlermn fugiendum sii uluiaiiaiuraa raiionem non liabel, ut ex ca quisquam lum, atierum onuiino expeUMiduin sil ul bonuai: colligat, eum, quia simplex sit, vel prorsus, vel al in conirariis, quae medium admittuut, ulrumque nulio modo comprebendi posse. Veruin aliud est exlremurn fugieuduin esse, ut exce&suin ac dcdivina nalura, simplicitas autem circa naluram fectum. Verbi causa inteoiperauliam, cl slupidiu* consideratur. Quocirca quarcndum prius cst, quid lem animi ab omni volupUiis specie abuorrenlis, sit Deus quanium ad naluram, quaoi de shnplicia que fugiendas esse, lemperaiiliam auiem, q< late loquamur, quac naturam consequilur. Quare mcdiuin iuler eas locum leuet, amplecicndam. nibil probibet, quominus diversa ralione, et ia Ergo eodem modo hic quoque gentHismus e( comprebeusibilis, et comprebensu diflicilis Dcus daismus inter se pugnant ac reprebeiidunlur, ut d caiur. excessus el defectus; atChrisliauismus, ui mediuR)
t %
relur, ctc. Poslquam Deum immcnsum cssepronuntiavit, nunc, quid sit immensunt ostendit, nimirum fd quod principio el fine superius est, qnalis Deus solus est. Caro igiiur ad superiora saectila cogilalione subvecii fuerimus, atque in divina? titae inmiensitatem, velutin vastissimum quoddara pelagus, prospexerimus, quia nullum principium, e\ quo originem duxerit, arripere possumus, sed exleriorera semper ac sublimiorem cogitalione noslra Dei vilam esse animadvertimus, ideo ab eo quotl principio careai, , id est, principii eipertem appellaviraus. Rursua cum ad succedentia ei inferiora haec saecula mentem exlenderimus, ac Dei vitam nulltf ternaino definitam esse videmus, ioterminalum illud atque immensum, nec (ineullo circumscriplum, imraortale atque inlerilus exptrs
Ibid. Jam vero cum immtnsilas bifariam consideM
quiddara, in laude ponitur.
1 Cor. x n i , 12.
1193
NICETAS 1N ORAT. X X X V I ? ! S. GREG.
11
Col. 319 C. Sic nimirum, oic. Sic, inqtiit, se habei hoc esi, non propter necessilalem , sed propter bonilalein solam, et quia bonuni illud permancre sancia Trinilas, quaai ego Sancta sanctorum voco, ac propagari oporlebat. Posiqaara autem coelesiia ul omnein sanctiialem in se complectentem : quae iia creata prseclareque consliluta sunt (ncc enim quidcm el a Seraphitn contegilur (porro incognila aliier conlingere poterat) mundum quoque aspeclailla ei occulla diviaiUlis roagailudo per alarum bilem atquc ex materia constanlem motiri el e(B- f~ complicalionem designalur) ac iribus sanclhatibus cere voluit. Est autem mundus, secundum Aristoatque una doaiinatioac celebratur. Nam juxta ma~ telcm, compagcs ex coelo, et lerra, iisque naluris, gnum Athanasium cximia basc auimalia ler dictioquae eorum ambilu contiaentur. Accompages q u i iiem banc, Saaclus, proforentia, ;tres pcrsonas abdeai ct coagiaeatalio dicilur, quod ex his constct el solule oslenduni: rursus eo quod seinel duniaxai compleatur, auieai ac velul , iionien boc, Pominus, claaiant, essentiatn declaboc est, eoamiisiio , propter eleaienta, que noa ranl. Quuniam autetn sununo illi bono, boc esl, modo proprias sedcs liabenl, sed cliam ialer se Deo, qui essealiale bonum est, nequaquam salis commisceulur. Quanquaai enim ea locali situ ac ral sua ipsius soluai o o n t c i D p l a l i o n e movcri, id nalara discreta ei separata sint : Lamen tnutuu) est, seipsuni c o n l f M i i p l a r i alque inlelligere, scd iliffuadi ac propagari boauai illud oportebat, lioc relalionis neccssiludine conjungualur. Et cuai siuguhe crcaiura? separaiim consideraiae laudabiles est, uauai Dcuin pro raiione eorum, quae ipsius capacia essent, per boaorum suorum comaiunica- sial : laai vcro ob mutuani earum inler se relalioaem laudabiliores conspiciunlur. Ignis calidus lioacm diflundi ac muliiplicari. (Quod auteai ail : cl siccus est, aer calidus et bumidus ; aqua bumiOporlebal, non tiecessilalein aflert, sed opificis da el frigida; lerra frigida et sicca. Ignis porro voluniatem subindicat. Ipsa enim lex est coagruealametsi per se adiairabilis exsistat, admirabilior lissima.) Quoaiaoi, inquit, iia oporlebat, priuuim, tarnen est ipsius cum aere mislio; aeris itcia cuai ut ordo seriesque steiuia ferebat, aagclos inielliaqua ; aqnae rursus cuni terra. Atque oamia ad gealta coacepit. Alqan bic libi animadvertendum, mundi coagmeaiaiionem sibi inviccm confcrunt, piincipem eorum qase fiuat, causaai, Patrem esse, naturseque suae el atililatis rationes habent, elsi elTeclriceni vcro Filium, pei lecuiceai autem Spirimentis nostra caplu subliaiiores siul. Porro bunc lnin sanclum : ita utPaliis quidem volaniale admiqaoque sensibilem rauaduin Deus produxii, sa uistii spirilus exsisiaat: aclioae vero Filii ia reruia noa inodo intellectilem mundum efficere posse osnaluram producaatur : Spiiitus aulera prxsenlia . , . , . lcaderet, sed eliam corporeum atque a se alieatim. perfeclioaem et explelioacm accipiaal. Perfeclio ~ ' . , ~ . . . . . . ' ti ' . . Cognationem eunn quamdaui cura Deo angeii baangelorum illumiaalio el sauctiflcaiio cst, alque bcnt, quatenus corpore vacaat ac sola menie couiia ea permansio. Verbo eniui Domini, iaquil ilte, prebendunlur : coaira procul a Deo reraoUe suat coeli firmaii $uul el spiritu ori$ ejus omnis virlus et alicna3 Daturae omnes quae in sensus cadunt : eorum Aagelos porro, vel igaom maleria ei coraique bis eltam reniotiores, q u aaiina carent. pore carcaieai esse cxisliaial (juila illud Davidis : Cselerum alieaae a Deo et peregriua) bujusmodi Qui facit augelos suos spiritus, et minislros suos creatura? dicualur , secunduni naluram, ct qaia flammam ignis**) sive aliam quamdani naturaai uullain siaulitudiais ratioaem cum eo habeat. Naai iaipatibileia, et aiolus experiem, ac tenuem et alioqui quantuai ad creatioais ei provideulias rasiaiplkem, ab iis quas commenioravimus, npn tioaem, baudquaquam ab eo ejusque boailale longe remoiam, boc esl, ab igae et spiriiu. Cavenalieaoe stiat. Sed dixerit milii quispiam i d , quod duai eniai tibi esl, ne corporeuni quiddam de \ulgari proverbio jactatur, Quiu lu , velut equuai aagelis aaiuio concipias. Ac veliem quidera mihi ad laelam , ila oralioaem quoque ad iasiiluiaui dicere licerel, angelos ad nialuai omaiao iinmo* mateiiam, ob quaiu coaveaiaiua et assideaius, stiLilcs, alpote Doi propiaquos, ac priaiario ipsius ry mulas ? Hoc oimirunt faciam, etsi a Diviniialis iulgore colluceales. Sed ut eos xgre tQobiles exi* docirina exorsus suai, a cupidilale videlicp.l sersliaicai ac dicain, luibi Lucifeii dxaioauaique inoaisque serie perlractus. Nam me, de Divinitalo casus persuadel, qui quidem ab babilu illo, quo ad disserere cupieatem, buc traxit oratio. Eleaini, l)onum ferebaniur, aversi, ac per suuia a boao cuai de buwaaiiatis assumptas consilio dicturus discessaai ei fugam, maluai fabricaii (neque enhn easem , quae ipsius causa exeiiterit, exponeadum ul!a alia esl mali sul)i>lanlia, quaia separalio a f u i l , nenipe bominis traasgressio. lllud eliaai adjibono) cogilatioaes suas oniaes et studia eo coafe- cere oporluil, hujusce liansgressioais aucioreai ruat. ut alios quoque ad tuali consorliura et sociediabolum fuisse : alque boc proplerea, diaboluui talem perirabant. nequaquaro a Deo lalem creatuui fuisse, veruin ia Col. 3 2 i A. Sic igitur atque ob has causns inteldeterius iuirautaiuia , el peccatum iacboasse, et lcciili* mundus ab eo creatus e$l eic. Sic, iaquit, alios ad peccanduai iuduxisse. iaielleclilis mundus creaius esi, boc est, primo Ibid. C. Enimvero men$ jam ei senms, $ie iniet oidiue, et uaica cogitalioae : alque ob has causas, se discreta, elc. Per meateni Tbeologus imcllecti*

r
4
i 9
Psal, xxxu, 6.
4 0
Psal. ciii, 4.
CXXVIl
P A I R O L . Ga.
38
ADDENDA. lem omaium, id csl, angelos i n l o l l i g i l : par scasum ob iaaaem gtoriam ct fastum cristas tu&Uilerii, autem, aiunduai buac qui sensu percipilar. Aitproplcr icrratn ruisus animo conlrabalur, mode que : Sensilis alquc intclligibilis muadus in eficratiusque de seexigtimel. Porro autemiu eoofiuio cuice quidem mculc simul erant ; cum auiem proDei c l maleria? positi, per declioalionero ad inaieducli suiil, luac eliam intcr sc discreli sunt, boc riain ciasst ac lerreai efliciaiur : per mentis au esi, separatim creaii. Atquc uierque iiura iines lcm ad l)eum evcciionem, d i v i a i , atque eliamdii suos consislebat, hoc esi inlelligibilia iutelligibilia nominamur. Ila gubvcctio ad Dcuai, pra&*euiis lasolum eraai, ct srnsibilia suluai seasibilia, nec boris aiquc indusiria? opus est, dcihcaiio aulnu imer se commisrebaalur , ac pukbritudiae c l mafuturi saculi praeinium. Exiguus cniai veriiali? gniludine sua Crcaioris polenliam sapienliainque spicndor, qut ia lena comingil, id esl, cxiguus tacile praedicabanl. jNoudum aaieai ulla cral cx ac leauis *ciealiae radius, eo teadil. Quo landem? ulroquc lcaiperaijo, ltec coatrariorum mislio, boc Niiuiruni ia boc, ui luac l)ei clarilalem cl videaesl, intclligibilis et sensibilis muudi, quoadusqtie mus, el sealianius, id est, u l secuadum eam efforboaio ex aaiaia iatelligibili ac lerreno corpore roemur alque iiluslreaiur. * iloc sciendum, aoimam ralioaalem ea facullate praeditam essc, ul corpori coiiditus csu Porro aimnas ct corporis teniperalio augaieulum, sensam ac vim gigncndi afferat, 03c dicitur, ul iukliigamus aaiaiam nosliam, ut vinuiti aliaai lnenlcm circa se babere. Meas eiiiui, m ica<jua, sic loio coipore conlcmpeialam esse. Misiio slatur Dainasceaus, purisshna aniaixpars cst(I). auicui, quia aiorie ecparalur, liujusmodienim smil quae inisceuiur, ut Iiordeiun el itilicum. Jam vero Col. 325 B. Hunc arbiirii tibertate donalum, etc. Deus bominem fabricalur, pariim ex maleria tense Dcus, inquil, sedem ct doniicilium bomini paradijam piiuio die facirc, pailiai cx aninia ipsi a se sum assignavit, qaicuaquc taadeai eral paradius iaspiraia, hoc esl, ab cffeclrice ipsius poiealia, iile, sive scnsibilis, sive iniellecitlis, alque, ul idque cx nibilo , ac non cx praejaceule maieria : Sir.icb ail : Dimiiit eum manu consilii $ui , lioc euiuquc in lerra conslluit magntnu mundum in Cbl, arbilrii l.berlale donavit, ut bonuni, quoJab pai vo aiuado, boc c&t, seittibili. Parvus cuitn est ipso piacclare gcreretar couimuae essel, cl Dei a bic muadus, si cum lioiuine, cujus causa omaia quo apax boai creaius fuerat, et boniinis, qui facla sunt, coafciaiur. JJ enim, tujus causa ativitiutem elegissct aiquc asseculus esscl. Mca auquid i i i , aiajus est ei exccllentius eo quod proplcr teai scntcalia ( ) , paradisus beata ot cotltsl.s vita aiiud quiddaai eOicilur. Aique eum oainium eartiai rerum, quai iufi-a lunam suut, rcgem conslituil, ' Q i^liluius diviaas cojjilaliones quasi plaalas cxcolcre jussus est, ima lanlum r ul ouiaibus rebua, quas coudideial ac produxcrai, focliore arbore ipsi iaierdicla, qaa* ia se dibCreiiodumiaarclur : prcpier corpus quideui lerreauui ct aeni boai et mali babebat. Arbor aulcm illa (ul caducuta ac visibilcm : propier aaimaai autea), ipse conlcmplaado asscquor) Dci conlenqdalia cculehtem el iauuorialem alque ialeliigibilem. eral, periecliorque ipsius cogailio ac jucunJa iruiMcdiuni mlcr aiagnitudiaem et bumilitatem, boc lio. [( 2),Porro scieniiai boai ct mali arborem dixt est, iatcr morleai et immorlalitalein, ulrumboruai propter variae mukiplicisque speculationis cl consequi atque amplecli vellet, arbilrio ip&ias rclinteiaplaiioais distiaciioaem. Ilaec auteiu propris queas. Quanquam eaim boaio natura mortalis escujusque aalurai vel etiaai Dei agniiio, perfeclis se(, ulpoie ex aon exsislente faclus : taaien p i o qaidcai atque aliius ia contemplaiione provectis pler ipsius cum senipiierno Oeo similitudiacin bac bona est, utpoie cx scsc Opilicis excelleaiiam decrai condilione, ut si eam iaiegrani servasact (aipraedicaas, iis, iaquaai, quibus ob ejusmodi conniiruui omui IDCUIIS propeaeioae ad eum leudens, lcaiplatioais babitum diuturao teuipore comparaualuralem iolerituio retudissct, c l immorlalis perlaai aulla jaai in delcrius prolapsio mcliieutla esL siit!68et, ac laadem, ut Deus vixisset Vel eliam baec vcrba : Medium ialer niaguiludiitem etbuaii- Arbor autcai vha? diciiur, quoaiam tiiviiiae pariicipalioais suayilas iis qui bunc fructum percipiuni liiaiein, boc ennsu explicaada sual. Homo buaiiJis vilam aulla raorle ialorrupiam affcrl. Quod eiiaui s i a m l u l niagaus esi, acduorum borum eet partioaiac ligaum a Deo vocaiur : De omni /fywo. " ccps, aimirum magailudiuia propier aaiiaam, quud e$l in paradiso, comedes. illu I cuim omne esf, buaiilitatis propter corpus. Atque ideai el spirilus el caro est, ut si quaado propter nieniem seae perquod, cl in quo rtruiu univcrsiiascoagnenuu cl coasliluia csl.] Ergo adullis qiidoin a:qe aaimo exiulerii, ac de se aiagniflce si aserit, at |ue
1 k! e s l i n 113 | c w 1 1
Eccli. xv, 14. bunr. paradisum fuisse exisiiaiaal : . ^ verilaic narratioais t i s i o r i c x de corjwrau posse spirilualc aliqtiid ialelligi. . (2) llaic, quae uaciais iadusa vidcs, m J. Niceta noa babeaiur. la tieginae uuien cotucc gnatar.
u 0
salva
( I ) Hsec quia in solo Reginre codice babeaiur, nec magaopere ad reai faciuat, a reiiqao iuterpretaiioim contexiu separanda duxi. Bill. (1*) Mea auiem senientia. D. August. lib. xui, cap. 2 2 , De ehll. Dei, opiaioaeai eorum iaiprobai, qui vel corporeuut lantuin, vcl spirilualeui laniuai
^ ^8 NICETAS 1N ORAT . X X X V I I I S. GREO. fecfs conveaiebal perfeclior cogailio ; atincipicn- teaiatioae probalum, inimortalitalcai coasequi, ua in superbiam incidercl ac judicium diabolt. llie tibus lam gravis ei iouUlis eral, quain gravis c l eniin propier immortalilaieai, qua praeditus eral, uoxius parvulis esse solet solidus cibus. Jatn vero posteaquain volualale mcntisque destinatioae suUiplici ratione itudus erat horao, lum quia moruai perbe se extulit, immutabilom in malo (inniiaieui shapliciiale prediius erat, lum quia ntillis artibus babuit. Ergo ul propler improbani volualatem Adaipsius vila instructa cral, lomqtiia vestimealis camus pcccavU, ila propier pcccatum in nioilis rebat. Nara poai legem violalaai versuta maliiia, necessilatcm incidil. Stipendia enim peccali mors . el aiies, ae vealcs exstilerunl. At vero scienli.e Quanlum eaiia a vita recedebat, laatum ad morgnuni nalura quidem boaum eral, usu aulcra ila tera accedebat. Deus eaim vtla est, mors autcni denium boaum si tempore suo perciperelur, alioqui vitae privatio. Ila pcr recessum a Deo mortem sibi ji .alum, si imempeslive. Adbaec nudus eral bomo, Adaauis acccrsivil : non auieai eam Dcas creavit. on u l carnis el corporis expers, veruiu ul eam Ncc lamea idem corporis aaimxque solulioaem iemperaiumin non habens, quas crassiurem carncm probibtiil, ne peccatuai noaltuai imaioitalc scrvareddere*, ac contrariis cl perniciosis quablalibus rel : riadc ac si quis vas leslaceum rimis pcrdislraclam alquo divulsam. Platte euim ita vivebat, ut bonatn babiludincm nataralem ipsi csscn- B fluens Ia igacni in:poncre laalisper recuset, dam ipsius viiium nova liclione alque inslauratione lialiler iadiiain baudquaquain efflaret, boc est, ex saaaverit. Nequaquaai autcm boaa siaiplicioribue obacuroruin corp i is meatuum egcstioac minuercadbuc aaiatis, aique appetilu avidiori prxditie, 4ur, atque essentia velut exbaurirclur : veruni quos ob incertam et infidaai in boao perseverancodein sempar modo se baberet, absque fluxu alliam, minusqiie liraiam ia uaico boao constaniian^ qae iafluxioae, conlinuaque ad utrumque borum proprii corporis cura et soliiciiudo ad seipsan* sccunduin qualiialum dominaiioaem alleralioae. revocare ac retrabere solel. Alque etiaai Magnui Liber etiam exsisiebat, ulpoie immorialitaiis illius, Aibaaasius buac locum exponeus, sic fere a i l : quse divina gralia accipilur, baudquaquam exlloniinos meliora alquc excelleatiora aspernali, pers. Nec vero aiuiciuiu ullum requinbat, lum atque eoram cogailioacm pru: inertia avcrsati, ad quod propler insiiam affecluum immunilateui iaea qua* propiora. ipsis crani, quaerenda sludiosius faiuiaai auliam exlimesceret, tum quod nec catoris ncc frigoris injuriisobnoxius cssel. At vero diabolus, incubuerunt. Propiaquiora porro ipsis erani corpus atque ipsius scnsus. Ex quo racium est, ul meale luulieris molliliem aaiaiadverleus, cessilemque (3) Q ab iis rebus, quae animo et iaielligeatia cernunUir, el lubricam ad virtutem iacilitaiem, fraudcm aversa, seipsos coasiderare alqueialueri coepetiat: iulroduxit. Mollis eaiin ac misericordia? plcna niuseipsos porro iatucates, corpusque et corporis liebris nalura producta eai ut ad infanlcs libenter sensus aiuplecieales, alque, u i in propriis bonis, aleados inisericordia impellatur. Hauc igilur ad ballucinantcs, sui ipsorum cupiditate exarseriul, liuuc nioduin ciicumveniam , ip&uinque etiam sua nbairum boaa contemplatioai in diviais rebus Adamum ejus opera ad degusiaudam scientiam positce prxTcrcntes. Ac proiadc cum a propiaquioperlraclum (quae acerbam poenam babebal, nimiribus rebus aninium abducere aolleat, eo iuUeriab rum nicerorem ac luorteui) paradiso exiurbavil, provoluii sunt, at el corporis voluplalibus aaiaiam pelliceis lunicis indutos, quibus crassilies et durisuaai concludercnt, omnis generis cupidilalibus lii s mortaiisque boniiaU coadUio desiguatur. Teperlurbatam alque immersam, el polcnlia? diviao rniias euiai primo corpus erat , ulpote mediuni beneficio ipsis priauim concessa3 oblivisccrcntur. i n t c T mori;iie et iinmorlale. A c i m u demum in corQuaadiu eaim Adam ad Dei conleaiplationcm mcale poiis cupidilatom delapsi sunt, seque nudos esse ferebattir, corporis cura nullo modo tangebalur : cugaoveruat, alque erubueiuiU. Porro nudos se at posteaquaai seipsum inlucri coepit, crassior cogaoveruni, uoa tam a vesliaiealie, quam quod uiwaaruui reruai conLeaiplaiione spoliati eranl, D jani terrenusquc facius est. 1197
Kt k t
ac aieaicai ad coalraiia liaduxeraal. Duplex aulcta csl coguilio, aliera qux res praecedii, afc dijudicairix dicilur, qua eiiaai aale perceptuia ligaum praedilus erat Adam; altcra quae rebus ipsis iaest, atqae. activa auacupaiur, quaiu degusiato ligao iasuper adepius cal. A l uiors etiam ipai beueftcii causa irrugata est, ut quas peccalum ialerciderit: iicqua cniai expediebat boraiaeai noadum ulla * Rora. v i , 23. (3) Ce$$ilemque. 'VÔUAO; locus ia atroque exemplari. Kcgiau> todex babet: \ ^ r.pb; } 17*.; quem iMia fscculi buuiub. Quanquaui sed -
Col. 326 A. Muliis autem prius modit, clc. Coircptus, inqutt, est Adaai, boc est, populus ex Adami slirpc ortus, multis correplioais luodis, uuusqaisque pro scelerum suorum merilo, quorum principium ae velot radix prima irausgressio fuit, baac eaim vitii radiceai vocai, secuaduai diversae causas et leaipora. Neque eaim ob eadeai peccaia, uno atque codem tempore, omncs correpli
logeaduai puto propler seqneae verbam . la meo Niceta aliltT legilur ; \ 2 >
.
1199
ADDENDA.
va
1200
sunt. Csulcrum qaibus modis corrcpii sunl? Scr- inoae aique alloqaio . Comp)nrcs eaiai Deiis est alloculus; vel ctiam , id esl, insita nobis cl nalurali ralione; lege per Moseni proawlgala; propbelis, boc cst, prophctarum prseceplis el iasiitulioaibtis, benciiciis, coaiauaatioaibus, plagis. Per coniraria insiruebantur et corripiebaalur : aquis, 111 diluvii lernpore; iacendiis, u l cum Sodoutita? icele.sti igne conilagrarmu; sigais e coclo miesis, cum sol stctii icmporc Jusue; sigais ex acre ut cynoinyse lue, grandine, palpabilibus teaebris, coumiice, c t c ; sigais ex tena , ul aquarum ex pcira elfiisioiic; signis ex mari, ui iuaris Rubri in conliucnlem inulalione; boaiiaum, urbium, geuliuai inspcratismulaiioaibus.Quibus oinnibus rebus
B
Alio aulem loco ait sigilluni mobile, id esl, vi?eas. l!!a per oiaaia siaiilis imago Dei iuvisibilis , uoii nioriua vl manu confccla, sed viva, ntn siuiiltiadiais forma, scd iu ipsa subslantia imaiuUbilitatem scrvaus. Palris leruiiaus, ei ralio, ulpote P.nrem oslcadens. IIic a i boatiuera, quetu ad imagiiicm suam condiderat, venit. Nam cuui boiiiiuem ad similiiudiaeai suaua a principio creasset, euiadeiu rursus ad expriaieadam sui siiuiliiudinem reducil, SILB videiicel crcalura siroiU ciTeUus. Coaveaiebat euiin, u l qui priuiuiu fiuxelat, idem quoque ligiuciiiuin suuui a pcccalo iabe- , faclatum alquc coalraclum iusiaurarel Palris lerlninus cl ral.o. Quid ail? NUID juxla lcrmiui ralionem Paier Filio lenuiaatur, siquideiu terniiaos
malitiain conlerere, ac de meJio lollere saiagebai ipîus est, sic ul palcrna naiura Filii aaiura CUIH Dc-us. A l vero morlales in flagiliis baudquaquani ciusa ac dciiaita sil ? lla saae : dummodo sapienter cerlis teruiinis consislebant : sed cuui a principio ac candide senieiiliam boium verborum audire invcatores mali exsiiiissent, nova subiade scclcrum quispiam velit. Paieraa? quidem essontiae iiulltis geaera com nisceban Lu r , aiquc iaexplebili pcc- oiaaiao est lcrmiitus, queniadmodum ncc aliarum caihii libidine flagrabaal. Adulleria cniiu cl furta duarum personaraui : at palcrni aoaiiais leriuinus passim grassabantur , ac * cxdibus ei lalrociniis esi Filius. Quouiaia enim baec iiomina ex eorum oibis uniNcrsus lcrraruai scalcbat, alque oninia nuiuero suat, qua3 ad aliquid referwntur, profecto fla j l i a , lum ptivalim a quolibel, lum coinmuuilcr eam natuiam babeut, ul utrmuque altero lcriuiab omnibus, perpelrabantur: nc ab eo quidcm sccuelur. Ac proinde Palreai Filius lenuiaal, qucuiKre el exsccraudo furore, a quo natura abborrel, aJinodum vicrssim Pater Filiuci. Eniuivero quoabsiincbalur. Fons auteni el causa ac finis o.nuis niain Deus mislioaem cuiu carnc non admiilii, mali cral idoloruni cullus, cl <realmui supiaCieaaniina aulcin ct UICIIS velm in Dci caruisque couto.cm a.Ioralio. Idolulairia eaim, ul nialis uinnibus, fmio esl, carnis quidcm, ul conjugala, Dci autem, si innporis talio baLealur, poslerior csl, ita C imago : idcirco cum cognala mentc atque iuquanluiu ad mali gravilaleiu alque alrocitalcin, tellcciuali auima Dci nalura conjungiiur, aique prinium locum sibi vindicai. Exuciuuni eiiam illuic GUIU corporea mole socieiaicm init, ac pcr oiunia plenus el perfecius bomo eflicilur, iisdem inalorum dici poiesi, ut finis el cumulus, et quia afieclibus obuoiius,quibue caeleri inortales, eicepio ullra eam nullum abud scclus progredi alque pcccaio. Oames eniin affecius naiuraks et a reexleudi polesl. Col. 326' A. Qu(v quoniam maju, eic. Quoniani, prebeusione vacuos aniplexus, peccatum ncquaquam ainplexus esl, utpoie a natura alienum ac iuquii, B.ajus auxilium rcquirebal huniana oa;ua, vuupeiaadum. Ac ipsius corpus, a Spirilu saaclo uipuie gravi moibo coin pla, majus quoque incdicrealuiu, Yerbi adorandum iadumcatum factum eU cani nium el auxiliuui esl consecula. lllud auleia Aique cx Virgiae D<ms cum assuaipu carne naius eiat, an-elus, non bonio, sed Douiinus ipecqui cst, idem Deus, idem et bomo, utrumque ui solum Ycrbum dicitur, u l illud osiendatur, quod ex (u;ia enim persona Cbristus est) ex duabus coutrasuiiima illa mcnle prodiit, quod impalibili modo riie naiuris, carne niuiiruoi et spiritu, boc est, progoniius est, quod Gcniiori imago esl, lotum bumanilaie et diviaitaie, quarum altera, ncmpe Palrem in seipso osletidcus, ac perfoctus per se
u t j
_.
exsislens", easculis prior, per qaeai etiaia sajcuJa Paier fecit. lavisibilis, tit Deus : Deum caiia tumo vidil unquam , boc esl Dei naturaai. Ex priacipio priacipium : ex Patre eiiitn, qui oaiaium rerum priacipiuia est, ul causa. At Filius prtacipium est, ul caasa adjuvaas. Uade ei ad Palrem aii Propbela ; Tecum princip um , elc. E \ luinine luiuea : luoieu Pater esl. Deus caiai, inquit, lux ettEx ipso auieia luaiea csl Filius : Eyo eniai, iaquil, sum iux mundi Foas viUe el iaimorlaliiaiis, propler p .Mcnaitaleai, el qaia ex ipso ad res oaiaes vita dimaaal. Aicbeiypi exprc-ssio, Pairis immolum sigillum, boc esl, veruai ininiaieque adulloralum.
4 i kn M
diviailas, carai diviniiateai atlulil; caro, diviaitateia accepil. Ac fuit aliera, lum uianruffl nova el iaaudiia nii&tura, quia ba; duae natune seinel iuter se uniue iadivisibiles poslca manseruul : et aJmiraada lemperatio, qaia nulla confusio atque a!teraiio secula est. Eicaim icmperalio res eas, qua) teaiperaaiur, quodaraaiodo iiaiuutal, ulpole cas niiaime puras servans : ac rursus mistio, ea qu miscenlur, haud adaiodum unit. Utrumque aulcm ulrique adjunctum exaclaui Qdei docliinaeque veritateai servat. Temperalura3 eniin iaconfusioadjuncla, misluraeque iiidem iadivisio, perfeclam modisqucomnibusabsoluiara Huei doclriuaiu relioei, uira w 1 Jjan. i , 5.
M
Uebr. i,3.
*MJoan. IY, 12.
P.sal. cix, 3.
Jaan. v u i , 12.
4 e
Coloss. i , 15.
1202 1201 NICETAS I N O J U T . X X X V I I I S. GKEG. que videlicct nattirarttm in Gbristo concurrentiujn diviniiatis cxponsores, ac rcs latidandas 1 1 pia> elaras criminando inseclantes? Hoccinc Doo objicis, proprietates swas alteri commimicante propier pcrbomo ingrate, quod tua causa siipsum dcjccil, sonse idcnlitalcm, ac nuttuain ipsarum iuter 'se quod, cum ovis perdiia csses, ci impuris daemoimmeationcm. Nam crcari ei l i e r i , iis conveniunt, nibus in collibas sacriiicares, ic conquisivci i t , qtta?, cum non essenl, in orlum producta snnt. atque iiivcniam in angelorum ord.ncm ascripserif, Fieri aulem dicitur is qui ut Deus sempilernus est, quod carnern suam quast lucumam accenderil, ac propler carnem quam assumpsit. Mutualur enim niundnm a viiio, nou sccus ac domum quaindam a carnis proprielates propler sumniam unionem : quisquibis sordibusquc repurgarif, regramquc imaqueinadmodum scilicet bumanilas quoque assumpta gincni foedis affeclibus involutam alque obruianv Deus dicitur, quod divinilaiis proprielatcs sibi vindivciul drachiuaiu in slcrcorc invencril, laciiliaMjue coi. Qui c s l , fit; qui crcalionis expers est, crcaob drachmam invenlam susccpia, angolos parii* l u r . Haee commuiiicaiionis figura dicuntur. Ac cipes facit, quos ctiam dispcnsationis snac conscio.s crclera quidem, licel admiraiione digna, lamen de atque administroa assumpsil? Eienim in ipsius liumauitale assumpta inlelligCnda sunt. Nam qtiod Nativitate niulliludo coelostis miHiiaa pasloribtia erat, manet: qtiod non erat, assumpeit. Ulud autem quod aii : Eum, qui nullo loco conlineri el capi apparuit latulanlium Deurn ac diceniium : Gloria in altUsimuDeo et in lerra p x , e t c . Ad huncilaquc poterat, coniiucri, difficile esl ac perobscurum, ncc modum angclos consilii et dispeusationis sii conquidquam alind db i potesl, quam quod propler scios facil. Hoccine rursus objicis : Quod Joanncs cxtiberantcm virtutis polctili&qae magniladinem quidem, ut luccrira ardens el lucens , Praccurso* id fiaUQui locuplcles alios facit eget. Caro cnim rem e g i l : Christus aulem lux inaccessa posi oum pauperlas esl, ulpoie mullis rcbus ad sui conserapparuit, eumque secutus est, ut voccm verbuin vatioMcm opus babcus. At deitas dives et opulcnla (vox ftiiim quasi materia esl sennonis, sermo atiicm, cst, quippe nullius rei indigcus. Qui plenus est, ut forma, vocem informaiis) ul pronubum sponsus, Deus, vacualur. Inanilio autem, seu vacuatio, dicipios ac fideles homines ipsi coiiciliauieui ? Qiia lur demissio illa, qua Clirislus ad inicgumenlum igiltir illud quoque reprehendis, quud cl citm putiignilate sua liumilius scse dejecit, bumanamque biicanis comodil, iniquum quxslum facienlibus, ut. foimaiu hiduil. Quid autcm sibi vull magnum hoc ipse quoque salulem tllorum elucrclur f At eniiwaique arcaiiutn mysteriuin ? Quonia.u bomo Deus \ero ca res omni reprebensione caret, nisi qui>. lacms non e i , idcirco Deus bomo fil, bonoris nici medicum accusanduin putcl, quod ad foeiidos irgioii cansa, niinirum ut iis rebus, qiias accepil, ea qux morbos scipsum demittat, ut eum eaniiali re^tituai, dcdil, inslaurans, peccali pocnam aboleat, ac per ipse inierim morbo nequaquam afleclus : aut cuni, fiioruiaui bumaniiaiem interfeclorem periinat. qui juxta legis pra3scriptum in foveam sese infleclit, Major porro longeque adrnirabilior est instauralio ut jumenlum, quod homine vilius esi, illinc txtracreaiione prima. Crcaiio enim solo verbo exslilil : bac, ipse inlerhn co minime prolapsus. Faciamus hominem*, e l c , ai ipsius Opiiicis manu aique opera insiamalio perfecta esl, ncmpe quod lbid. C*Miesus qutaemest, elc. Quoniam wonnulli ipsemet Opifex bomo faclus sil, ac domum suam missionem secundi ordinis essc, aique ei qui cxslruxerit. Ac praeterca timc ad imaginem dunsubessfl, convenirc falso exislimabanl, idrirco cum laxal erat. Primuin euini inlelligeniiae ac princidixissei Tbeologua Gbrisiuni missum essc, adjicit, patus simililudine ipsunt ornavit (principem eniin uiboiuinem : qiiandoquidem et Servus in Scripiura omnium creaturarum a principio boniinem conslidiclus csl, cl a n c i l l a 3 filius", et anus c l o v i s , l u i l ) , I H I I I C aulem secundum siibstaniiam. Nam per atquc ctiam fatigalus, et fame ac sili afllicliis *; expressam carnis ipsius similUudiiicm eum omavit. laborasse, el angore correplus , alque adco pasIn exlremis siquidem li-inporibus bomo faclus, sus fuisse dicitur. Verum bitc juslain cl boncslam. creaiura* stiae assiinilaius esi, camque ad sui sinii- causam ralionemque babent, nimirum quia, et liludiiicm expriuieiidam reduxil. Ex quo liquido butiio, el Filius bominis factus csl. Quarc nibil coustai boc benclicium priori illo excellciaius ac esl, cur bis vocibus quisquani tiffoudalur. Vorbuiii divinius esse. Quanquam enim iniaginis parlicipaiio cnim Filius bominis factum esi, ut mcdialor cxsidiviutim l i o m i i H M elTecerit : idem lamen niullo sicns Dei alque hominum, qux Dei suni, nobis, cl mcliiis pracstilit carnis pailicipalio, quae non solum qu;c nostra sunt, Deo miuisirct. Cum igiiur iamc ciivinuni eimi reddidil, verum eliani Deutn, p r o urgcri dicilur, lacrymas profundcre", fatigari, ct pler bypostalicam uiiioiiein, ac si audacius loqueuElui Eloi elamarc, buiiiauos ac noslros aflcclus a ttum c s l , comleum. nobis accipil, alque ad Palrem Iransmillii, pro
a t e l a 8 1 t e 8
Gul. 327 A. Quid ad hccc nobis sycophanlcc dicunt, eic. Adversus ba-c ila admiranda quidnam liajrelici diccrc queant? peracerbi, in.|uam, isti
*
9
nubis imerce<icns, u l videlicet iti ipso cxsiinguaiitnr. Cuin autcm ail : Data milii ebt omnis poicsta$ in cxlo el tcrra ilcmquc quod Dcus eum siiv f
Gen.
i , 26.
1 0
Joan. , .
' Marc. xiv, 53 bcqq.
L,uc.
n, 14.
1 1
J 1.111. , 53.
"
Pâl.
LXXW,
IC.
5 3
lsi.
L I I I ,
7.
L.uc. , 2
* Alailh , 1.
ADDENDA.
M
1204
pcrexaUarii , hujdsmodi voces Dei benoficia pcr aulem silenlio prcmal cl praelereat: alque illuJ cum in nos collala declaranl. Ncquc enim Verbo quidem suppulet, quod Cbristus passus sil, ipsum vidclicet imminaens : qnod aulem ullro cl spomc qttidqttam unquam deerat, aul defuil, ncc rursus passus sit (ex qoo ipsius potcstas declaralur) bomincs sibi ipsis ministrare poierant. l l x c | H T ncquaquam adjiciat. Hujusmodi aulem qua>lam Wrbam nobis conferontur, alque, ul ipsi dnnata, nunc quoque palitur Filins ei Verbum Dei. Nam a noliia impcrtiunlur. Eienim ob banc. quoque canSabellianis u l Deos bonoralur, alque conftmdilur. sam bumanilalcm accepil, u l qnae ipsi danlur, ad Illt enim unam in divinitate trinominem personaro nos fluant ac perlranseant. Horao enim piirus baudqtiaquam lalibos privilcgiis ornalus fuissct : esse dicebant, eumdcm essc Patrem et Fil*um ac Spiritum sanclum asscrentes. Ab Arianis autem, ut ac rarsus Verbum solum ncquaquam bis opus caro, contemptui babetur ac separatur. Filium babursset. Proindc nobis Dei Filius conjtinctus est, ac lum nobis potcsiatem tribuit, nosqac in sublime enim in crealurarum ordincm rcdigentcs, a P.iiris diviuitaie scmovebant. Quouiam igttur ulriqne in exmiit. Vcrbum cnim in hominc cxsislcns, bomin<m alussiine subvcxil, alque ita Verbo in Iiominc pari impictate vcrsanlur, utris gravius irascelnr, si justo judicio cum illis agere velit, vel poiins exsistcnte poleslalem homo accopit. Quandoqttidcra igilur, Vcrbo cum carne conjuncto, in gublime ^ utris plus condonabir, si lenitaie et cleroemia tilatur? Ulrum Sabcllianis, qui ncfaric conlralmni, Jiomo provectns ost, ac polestatem accepit, nterito basc Verbo, pcr quod data sunt, acccpta refenm- ac Patrem ct Filiuin et Spirllum sanclum, perconam unam trinomincm esse contcndunt? an vero lur. Tcro illani cum bomine unionem, cum qoa Arianis, qtii impie scindunt, ac Filium a Palris Hivisibilis nalura per parlem visibilem cognosri poterat, mistionern nominavii. Neque cnim Deus substamia srjnngam? Nam et oporlcl:ai Sabeilianos numcro dividere, boc est, tros pers'nas conuliumano moro locos subinde mmat, quippe qui faduin el terram impleal: Yerum carnalis prarscn- lcrt ac numerare, el Arianos decebal ires personas natura et divinilate conjungere, unam videlicei tia, ei submissio illa, qui ex incorporea magnifitrinm pcrsonarum naluram et divinitatcm CODUcenlia ad corporis vilitati*m sese di*j'cit, missio icntes. Impingis, hxretice, atque ad Salvaunis Tiomiiiala est. Aique ut etiam boc derrus, eum ut carnem offendis? Idem qnoque el Juda?is accidil. Doiim missum esse, nou tamen binc eum Patrc Cbrisli dmnilaii iidem abrogasTld vero nedaimoinferiorem esse colligitur. Nam quatcnus Palri nes quidem fecerunt. Ila et daenioncs incredulitaie Filittm incarnaii placuit, baclenus eum misissc Iw itur ; atque etiam eodem modo quo solem ra- Q superas, et Juda?os ingonii (ardilate. Nam dscmo nee, cum a Cbrislo pcllerentur, Deum ipsom dium suum misisse dicimus. Cbristus cnim omnia confilebanlur. Fidem enim illis diviniialis Chrisl frua Patri ascribit, parlim ut ipsum tanquam prinfaciebani ea qu;c patiebanlur, in\isibililer cruciati: cipium ct causam suam lemporis omnis expcrlem bonoret (neque cnim Filii gcncralioni lemporis ac proinde dicebant : Quid nobis et libi, Jesu, tili Dei ? Judaei aulem, cum ipsum diccniem audiisqiiidquam inlercessil : sed simul Paler, simul el Rpfil : Paler meus usifue modo operatur, et ego Filius), parlim ftiam ne Patri advcrsari vidcatur. operor**, in bnnc scnsum baec verba sKicepcruni, Ob eam causam se ab co niissum csse dicitur. ul qnoniam Patrem suvini Deum csse aflirmabat, Qucmadmodum el a Palre iradilus e&se dicilur : pirem quoqtie Peo seipsum facercl, ac propterea Truditus enim cst, inquil, ille propter peccala noipsum perscquebantur. A l lu nec, ul Judaci, Dei straAtqui ipse quoquc scipsum iradidisse et Filii cum Paire a^qualilatem inielligere vis: ner s ribitur. Ait cniin Aposiolus : Christi, qni dilexit ut da^monos, divinitaiem confiteri. Quocirca salius me, ei tradidit semetipsum pro me". Adbxc a (ibi fuerat Judseorum rilu circurocisum esse, ac Patrc ad vilam rcvocalus ac susceplus fuisse diciproinde, irt i l l i , aequalitatom inielligere, atqiie Uir ut com ait Paulus : Deus autem el Dominum c mortuis excitavit, et nos exciiabii \ Marcus : ^ daemonum intemperiis agiiari, diviniiaiemque confitcii, quam in praeputio et incolumi valctudine, Dominus, inquit, postquam ipsis locutut est, in nullis dasmonum insultibus inierrupla, tnm Judscos railum recepius e$t . Alqui rursus scriplum est, quod ipee se cxeitaverit, atquc in coelum ascende- tardilate el inscitia superare, turo etiara eo morbo divcxari, ut divinilalcm neges, a quo d*inones r i l : Sotvite cuim, inquit, hoc templum el inlribus diebu* excitabo illud El Lucas : Quemadmodum quoque ipsi liberi fucrunt. Col. 550 B. Ac quidem pnulo post, etc. Brevi, vidislis eum Tiscendenlem in caelum . Porro ea, inquii, fulurum esl, u l Cbrislum mea causa purqune de ipso btimilius atque abjectius dicunlur, Patris beneplacilum indicant: quse autem sublimi- gari videas, ea purgatione, quam mihi adbibcH c nveniebat, uipole peccatis foedato. Nam nosin tor cl magftifico, Salvatoris potesiatem oslendunt. vice l aptizalus csl. Etenim qaa?dam Chrisii v o c < * s At bscrcticus ca esi animi p^rveraiiate, u l bumilia el acliones, non ipsi, sed iiobis congruuni. Aclioort quidcm verba enumcret ac reecnscat, sublimia
ei f f c el 9 6 i
Pbilipp. if. 9. Rom. iv, 25. Galat. ti. 50. I Cor. v i , i i . Aol. i, 41. Matlb. v m , 29. Joari. v, 17*
e v e 8
R r
8 8
8 9
%t
Afcirr. xvi, 19.
" Joan. n
1205
NiCETAS IN ORAT XXXVIII S. GREG,

10 71
1206
qnidcm, iit baptismus ipse; voces aulom, ut : rutn, el ministrabani ei . Mortuos insupcr a*i Dent meu$, Deus meus, quare me dereliquisli l vitam lucemque revocavit, u l Jaiii fibam , ct PtTSpicuum enim est eum sibi affectus nostros viduae filium , ac postremo Lazarum". Qucmadascisceic, propter naiuram, quam nobiscum exce- modum utinam tc quoque, inquit, doclriux ftdrique pto peccato tommunem babuit. Yidebis crgo, perversitaie mortuum et infldelitalc corrcplum iu i n q u i t , Cbrtstuin i n nobis baptizaluro, vel, at vilam rcstiluissct, ulpote per incredulitaicm exsliureclius loquar, aquanim naturam ea purgalione, ctum 1 DxMiioncs praeterca fugavit, nunc pcr sc, ut qua ipse bominutn opinione luslrabalur, sanrtifiin regione Gerasenorum, nunc per discipulosrl canicin, utpoie ipsam quoqtte bomiiimn pcccatis aposlolos : Millens enim, inqnil, ios, dedit ipsii consporcaiam. Nam Agnus Dei, qui u i est apud potestatem adversut immundos *piriftf , Jam vcro Joannem , peccalum mundi lollil, qtio landcra quinque pauibus qualuor bominum niillia a!uit, modo purgaiione opns babuisset? Videbis eliam absquc mulieribus el pucris, qui si nd viromm coelos scindi ct apcriri, quos Adamus, et sibi, et mimeniin adjnnganlur, non modo cbiliadcs, sed nobis claoserat, ct Cbristo testimonium dari a eliam myriades bominum aluisse repcrietur *. cognalo, hoc est, congenere Spiiitu. Ex eadem Deus bonc, quot nrihi festa occurrunt ob unumenim eausa Filius et Spiritus sanclus proiiciscun- quodque Gbristi mysterium? In quibus omnibus lur. lllud amem annolandum est cognatum de iis unurn caput, atque unus scopus est, ncmpc mea quae ejusdem subsiantiae sunt, ei de bis, qua3 perfcctio. Mea etcnim causa Dei incarualio conlidivursam siibslamiam liabent, prxdicari. Vcrum git, omniaque ipsius mysteria, ut ego per mandacum de iis qunc subslantia eadem sunl, agilur, lorum observaiioncm perfcctus fiam, ac per virlitsecundum naluram d i d l u r , u l hoc loco : cuiri aulum perfeclionem Dei oomen consequar, nimirum, tem de bis, quaa substanlia differunt senno instipcr bapiismum inslauratus; alqtte ad primi Adami luitiir, secundum itnionem, u i cinn dc corpnre ct dignitatem amplitudinemque rcdeam, boc esl, cjus, aninia l i l sermo. Quo sensu Theologus in funequi anle mandali Iransgressionem eral, a qua bri oralione, quani dc fralre Ca?sario liabuil, ila omues simul cuni co dejccii ac oroslraii sumus. loquiltir : Paulo post aniiua cognaiam carnem reoepiura esl. Morbos omnes ac languores : (Gracc. Gol. 550 D. Nunc aulem conccptum accipe, ctc. ). fitler morbiim aulcnn et Haec, inquil, Ghrisii a nobis commcinorala opera, lanauorem, boc est discriminis, quod morbus esl perpessioncsque poslea videbis. Nunc auiem ipsius riiultirna corporeac babitudinis in pcjus invcrsio, naiivitatem accipe, ac coram eo salla : si non tit
n 7 7
boc est, iniirmilas qua3 jam imperium in animal tonet. Languor aulem principiutn laxitalis, morbum pra?nuniians. Alque ita dc corporc accipiunlur. In anima autem, raorbus, est pcccali aclus : laugQOr autem, rationis ad actuaiis pcccati assenjium rclaxalio. Porro Gbristus omnibus, sivc boc eive illo rnodo affeciis, cum spirilualilrr, t u m ' corporaliler mcdcbalur. Quoiiam aulem modo pec~ caluni nieuin, boc est, Adami (nuii prinii parenlis pcccatum rocum csse sia:no) secitm \\\ cntce suflixerit, audi : Piacceplo Domiui ncquaquam paruit Adamus; at Cnnstus, novus Adam, baac veteris inobedienliam suslulil, obedicns factus tisquc ad inorlcm, moiicm aulem c r u c i s , manuumqiic
t 68
Joannes, al certe u l David. Porro Joannes Prcvcnrsor Hguram eorum gcrit, qui ab incunabtilis divino baplismate perfusi, alque a pucro sanclificati sunl, ct ad exlremum usquc prolicicndo solU dissbuum constantissimumque virlulis babilum conscrvant. Nam cum adbuc in malcrna alvor.seol, Dominum suum agnovil, et cum suinma Kxiilia cxsiliit. Propbcta aulem David cos dcsignat, qui in vilium prolapsi, rursus pcr pocnilrmiam diviiuii gratia? exsultaiioncm, qux in virtute ct scientia posita esl, animac rcstilmml. Nam elDavid, cum so adultcrii caidisquc crimine constrinxisscl , posiea exiniia cl ardculi pietate Oeiini coluil, cique placuit. Saltabat aulem co lcmpore , antc ad inlerdictuni lignum exlensioncm, per nianuuir. ^ arcain cborcam auspicans, cum ct ab alicnig^nis iu cruce cxlensionem; alque ligni voluptalem pcr rccupcrala buc ilhicquc dcaiil circumferri, atquc cracis dolorein c u r a l : eodemque modo in reliquis apud populum suuin conquievit, qucinadmodiiiu rebus conlraria pcr coiitraria sanala sunt. Hunc el socundo Regum libro prodilum babelur. Proindc, Joannc?. u l agnum oslcndit bis verbis : Ecce Agnus sive in pci cattim minimc incideris, aivc prolapsus Dei. El Zacbarias unus cx duodccim propbelis ui por rosipisccntiam surrexcris, Nalivilalcni Gbrisii saciTiloicin aspicil, ailquc : Ostendii mihi Domi confitcrc, atquc ad cjus prascntiam cxsulla, ncc iius Jesum sacerdotem magnum . Porro pcr agnum viriu:is el scicnlia? arcam in le silam aOocluum, sigmficatur ipsius pro peccaiis noslris intcremplio ; quasi Pl.ilisiliajorutn quommdam, libidini pcrmittc; per sacerdotem aulem quod voluularic inlercu*pUis vcrum iis oppressis ct oblruncalis banc ad ( sil. Jam vero post bapiisniuni angelormn ministcrcduc, ac concinnam el modulaiam saliaiioncm l i o utcbaiur : Ecce cnim, inquil, avgeli accessesaita. Exisliino aulcm pcr Davidis salialioncm * Mauli. xxvii, 46. Joan. i , 29. Pbilipp. n, 8. i l scqq. Luc. vn, 12 scqq. Joan. X I , 1 seqq.
7 1 7 3 7 6 1
,
7
VIII,
/adiar. , I . Malib. , 11. * Mailli. x, 1. " Juan. , 1 s e q q .
6 3
7 1
I.uc.
1207
ADDENDA.
12>)8
bis piae vitsc agilitatcm muliiplicemque raiionem simplicilcr accipiunt, peslca autem eamdem memoria versani ac recolunt, alque accurala examidcsignari. natione quasi dentibus dividunt et comminouut, Col. 530 D. Descriptionem reverere, propter quam idquoomnc, quod inulile est, cxspuentes, quidqoid in coelis, etc. Domiinis una cum malre el Josepb inad esum aptum et viiale est, in mentis profundura ter servos jtixtm Ca?saris edicluin dcscriptus est, ut quasi in venlrem quemdam injiciunt. Nam puritis nos beatorum libro inscribamur. Hanc igitur quoque per ruminaiionem designatur. Sive etiaa descriplionem revererc, ac nativitnlcra Cbristi elbnica? el irupurae pariis es, aique ad esum quiIionorificc cob, proplcr quam naiivilalis vinculis dcm inutilis, utpote proximis tuis mintrac fruclaosolulus cs. Vinculum autcm nativifaiis, esl pocsus, ad sacrificia aulem minimeidoneus, uipoteDeo catum illius comcs \ Ex transgressione (4) enim, nequaquam gratus alque acceptus. Eibnicornm et matrinionium profeclum est, et gencralio ; porro el infidelium csl itnpnriias, caUeraqve eodem sicque in pcccaiis nascimur. At Clnistus natus modo dicla, quod nimirum ad esum el sacrificHin noslrsc quoque nuiviiali sanclitatcm a U u I i l , ac baudquaquam apiisini. Cibus enim eoruin qui cedeinceps bonorabile est connubium el torus i m medunl, vitam fovet ac suffulcit. maculatus . Parva autem esl Belblebem, ulpote
7 77 78
nsque ad Chrislum natum minima intcr principes ^ Ibid. Cum stella curre: cum Magh dona offer, Judaj * : quae quidem nos rursus ad vclcrem paaurum, etc. Deus corpoream suam nalivitatem pcr radisi perceplionem voluplatemque revocavit, slcllam eignificari voluit. ifSquum enim erat VerCbristum videlicct nascentem suscipiens, qui ad bnm coelilus descendens ccelesti quoque sigao cara nos reduxit. Atque etiam in praesepio Verbum indicari.Is porro cum stella c u r r i i , qui eam collocatum cst, u i nos ad brulorum amentiam contatur, boc est, qui Cbristum iis, a quibus ignoraversi nequaquam jam ad sordidam et pecorum lur, prnedical, vel eliam qui virlutum splendore similcm provolvamur, vqrum secundum Deum ac clarus et insignis apparct, vel eliam qni supri non secundum turbidos animi motus vivere discaomiria lcrrena fertur. Ille aulem munera cum Mamus, elVerbi magisleria ct disciplina nulriri. gis offeri, qui oblationera eorum spiriiealiier irailaiur. Nam ab illis quoque dona oblata sunt. SiCol. 331 A. Cognosce, ul 6os, elc. Opporlime gnum aulem regis est aurum, quia pcr auruui Tlieologus proplieliae Isaiae menlionem facil prosubdili regem muneribus aificiunt. Thus porxo, dipter bruta animantia ct agniiionem Christi, et vinilatis, quia thura Deo adoleri solcnt: mortis praasepe. Dcus enim per Propbctam Israeliticum >pulum ut iogtalum, ct vecordem, acriter objur- ^ deniquc, myrrba, quia mortui ea inunguniur, gans ait : Cognovit bos possessorem suum, et asinus foeleant aul putrescant. At tu pro auro puramm prcaepe domini $ui, Israel aulem me non co~ aciionu et sermonum splendorem offer. Pro gnovit* . Quibus verbis Judxos mulis qtioquo thurepreces : Dirigalur enim, inquil, oraiio wea animantibus propeinodum stupidiores exstitisse ticutincensum in conspectu luo . Pro myrrha vero ait. Alque omnibus quidem ingrale et inique crga affecluum oppressioncm ct exstinctionem, qua? animae substanliam luetur, ac suavi odore perfuoDeum affectis IISBC oratio congruii. Cslcrum boc diu Qitonam vero modo cuin pastoribus et archanloco bos inJudaici populi, qui legis jugo subjectus gelis atque angelis laudibus DeumôJebrabis, aique e r a l , figuram assumilur : asinus aulem in gentibyiunos concines ac tripudiabis ? Nimirum si HIolium liguram, tuni quia a lege alienus eral, tum rum admirationem, aflecium ct gandium imiiaius ciiam propter impuriialcm ct crassilicm. Etenim -fticris. Nam profoclo ob salulem nostram snperaa bos, utad cogno&cenduni acuiior, dominum suum quoque et beatae menles fesluni celebranl, ot agnoscit : asinus aulem u l ventri dedilus, praesepc Dei bominumque amore praBdita? sint. Utriusqec cognoscit. Ac vide, quam bovis et asini allegoriam cnim laudis illis testimonium dedil Clirislus, îc aflferat. Quoniam cnim bos animal mundum cst, ac jugo subjcctuni, et ruminans, alque sacrificii D pe.r parabolas loquens: Mulier, quaeamissam draclimam invenii, amicas ct vicinas convocal, diccns: causa roactatur cl comcditur; in asino autcm conCongratulammi mihi . Ergo, ut Dei amica?, ips trario modo sc aninia babcnt : Cognoscc, inquil, graiulanlur. Quod autem bominum sinl amaa^s, audilor, quisnam sit is qui nalus est, sivc bos es, cx iis angclis liquido conslal, quos in lertii ei *icelioc esl, cx Judaeas, qui purilatcm ct munditicm simi Psalmi Qncdescribil David, simul cum Clmprae se fcrunl, ac sub legis jugo censentur, atque sto ascendcntes, ac prius occurrenles iis angelis, idonei sunt, qui Deo in sacrificium oflerantur, ct qui in coelo Davidicum illud imperabant : rectam doclrinam rumioaudo conficiunt, quia v i Lile porias**, etc. Nam ipsi quoquc eadcm lai' dclicet primum quldem fidci Cbrislianx doclrinam
7 9
91
8i
111
Psal. L , 7. Ephes. , \ scqq. C X L , 2. Lac. xv, 8. PsaL x x m , 7.

8 1 8 8
7 6
7 7
7 8
Hebr.
4.
7 9
M a l b . xxix, 6.
8 0
Isa. . o-
fsal.
(4) Ex tranngressione. Congressi quidcm sunt Adamiis et Eva posi violalimi praceplum : lamen cx pr.vccpii violaiiouc profcctuiu cst niaui-
, sed ante violationem a Deo insiilul ul cx principio Ccucsis apcrlissimc Iiquct.
1209 NICETAS . XXXVITI S. GREG. 1210 diffundebantur, nlpoie comprcsso el exsfincto bello, Ibid. C. Per omnet Chriiti cctates ae virtutes, etc. quo morlalos prcmi solebant. Atque etiam iidem Per oinnes actales ac potcniras, boc est, divina
Dei amanles erant, quod ea quae Deus amarel, signa gradere, omnia imilans, quae perpessus ct cbara baberent. Quin etiam sese mutuo ad portas ac fecit, in omnibus ipsius aetalibus novis qtioque attollendas inborlabantur, nimirum i l l i , qui Chri- ad Chrislum progressibus assurgcns : ut tu iuoque stum ascendentem comitabatiluT, eos, qui in se- secundum spiriutalem ailatcm adolcsras, quousque cundo coelo, sive otiam in Ormamenlo erant, alque a.l summum illius linem pervenoris: quam quidem illi rursus eos, qui in sublimiori et prtmo coelo. anatem Iricenarint annorum numerus desigual, Idcirco namque bis scriplum est : Altollile portat, uipolc denario, quem coniinef, ttr niulliplicaio, principe^, vesira$.\\\\ elenhn, quisimul cum Christo Tel ctiam perfeclione, qnae huic numero inest. ascendebant, incarnalionis Cbrisli conscii eranl; Primiis enim dcnarius moralinm virtulum est, alfer ii aulem, qui in firmamenlo eranl, percunclati, ac speculalivarum, t^rlius divinannn. Alque ita q u i certtores facti, quisnam crat qui cum carne ascen- dcni accipicndoc simt rctaics. Por potcntias autem, derel, gaudioque summo perfusi, eodem modo sumiracula a Cbristo patrata iuielligimtis, quae cliam pcriores angelos ad suslollendas portas boriaban- g a nobisspirilualiter cdi dcbenl. Per omnes has i g i tur. lur a?tates ac pntcntias obambula ot convcrsare, ut Col. 331 B. Unum hoc duntaxat ex iis omnibuc, Cbrisli discipulus, et ipsius ardens Rmulator, vcelc. Ea, inquit, omnia, quae circa nalivitatem acci- siigiis ejns insislens. Purificare. Yerum quo temdcrunl, venerare. At Herodis sceleratam puerorum pore purificaius cst Gbrisins? forlasse cnm baplioppressionem ob cncdem quidcm deiestare : caelezatns cst, vcl etiam cuin ad diein qiiadragesiumm rum, quia propler Cbrislum coniigit, revcrere. pcrvenii, atquc oa qu:r a 1 puriflcaLionom rrquirrGoaetaneum autem boc Chrisli sacrificium dicii, bantur, sccunduin logis Mosaica? pra?scriptuni obquoniam pueri illi eadem setate eraot, qua Ghrittiltl. Quocirca da ipsoquoque opcram ut purifice. sius, cum ferro sublali, aique anle Clipistum c i ris, lioc esl, ut a scelcialis aclionibus abstincas : pro eo mactaii sunl. Ipse porro victima dicilur, ac deinde fac circumcidaris, vitiosas omnos et quia pro nobis cxsus esl : nova aulcm, quoniam obscenas cogilalioncs, non socus ac siipcriluuni noquaquam simpliciler homo erat, scd eliam Deus. quoddam menribrum, detruncans. Spirilualis enim Jam vero de ipsius in JSgyptum fuga, qucma lnio- citcumcisio nibil aliud est quani corporce vnlupln imperatiim fuerit Josepho, pucrum el ma(is rerumque supo.rvacanearum ac miniine necestrem ejus acciperet, alque in iEgyptmn ad vilan- C sariarum abjeclio : Omnti enim voluplas, qucc nec dam Ilcrodis tyrannideiq fugcret, ac qiio molo cx Deo, nec in beo suscipitur, voluptatis excremenIlorode moriuo rursus in terram Israel redirc juslum est. Gum autom dixissel: Gircumcidere, attesus sif, dihicide narrat Mattbaeus *. Quin eliam xuit ; Vclum a naliviiale cnniraclum abscinde, Oseas de Cbristi ex jEgypio rcrlitu valicinaiur. Per boc est, avimm peccatom, quod ad univcrsum lioeum enim ait Dcus : Ex jEgyplo vocavi FUium miiitun genusfluxil ac propagatum cst. In peccaiis menm**. At Thcologus hauc hi&loriam siiblimiori enim, inquil, concepit me mater mea . Perradim scnsu a nobis inleiligi vult. Herodes igiiur st iulrr- enim slatim a naiivitale, cujusdam nubis inslar, pretari velis, idem sonat quod crassa el passibilis auimae Inmina obstruit, salutifen aulem bapiismi ac velut oellea natura. Ê^yplus aulem, nunc pras- gladioac vivifici Spiritus ense iruncalur. Nonnulli seniem liunc mundum designal, nunc carnem, nunc pcr velum a nativitatc contractuin viliosas et foepcccatum, nunc ignoranliam, nunc aerumnam el das cogiiaiioncs intelltgunt, caligmemque ab iis aflQic tionem. Qua polissimum signiiicalione boc loco offusam Alii ignoranliam carni, volnl nebula? ouiPomjnifugam in yEgypt.um accipere convenit: Si i g i - dam acvelo conjunciam. Post ba?.c. id ost, poslquam tur, inquii, Gbrislus, in nobisconditus, id esl, virtus, puriiicatus fueris, a viliosis scilirct aciiouibus tencra aolalc sil, alque afiectus carnalis et lerre- ^ leipsum abslinens, cl pravas cogitationcs c i m i m uus, flerodis cnjusdam instar, vivat et principalum cideris, tum demum in templo docc, boc est, in leneat, ad affiiclionero in aclione silam, vcint in Ecclesia Dei aliisquc virtutis magisCnun lc prxbe iCgyplum, fugienilum est. Quod si carnalis affe- ct quemadmodiim Gbrislus negoiiaiores (cmplo cius, qui divinam doctrinam nobis insilam inter- e x p u l i i , ad'eumdeni modum lu sacrilegos nvindiiicerc inolilur, cxslinctus ct encctus fucrit, tum natorcs ejice, boc esl, cos qui divinitatis doclrivero ab iEgyplo Hierosolymam migrandum est, boc nam adullerant, caque caiiponum nvore ad qy\vrsl ab ca afilictione quae in agendo suscipitur, ad con suim abuiuntur, ac vel auro, vel gralia, vel u l i l i lcmplationcm pergendum. Aclio enim contcmplatatc, vel metu, aut alia ejusmodi rc permulant. tionis basis cl fundamenlum est. Emorluis cnim Quod 91 tempus eo lc vocei, lapidibus appeti susaffectibus, supervacaneum postea fueril in aciione linc, sive reipsa ei modo corporco, sive eliam longiorem moram traherc, ac non ad contemplaspirituali, conviciis nhnirum alqtie ignominiosis ti >nem subvebi, ad quam aciio ipsa spectai. veibis, quasi saxis, appclilus. Nibil borum (c at8 M 9 87 n
Matlli. n , 13 snqq.
8 5
Osee , 2.
8 0
Psal. 1., 7.
8 7
Joan. 1, 11 scqq.
1211
ADDEXDA.
1212
tiiigci, Torum lapidatorcs fallcs, ac por medhim strcpitum cdil. Jam spinas Tiicoiogus "ipse p r r allegoriam pbilosopbi.c in aclione posiia? aspcriiaipsormii irarisibis, ulpote deus adopiionc ct gralcm tntcrprctatus est. Porro veslis purpura lia faclus. Sir cnim de Ghrislo apud Joanncni scricoocinum, quo Cbrislus ab illnsonbus Jufeis ptnm osi: Smlulerunl lapides, ul jncercnt in cum. Ipgitur, acerrimas gravissimasquc affliclionrs sigui Jesus aulem abscondit $e, atque exivit de templo* , ficl, alqtie in pertus allissime pcnelranle?, qitantraiisiens m^dium ipsnrmn. Verbum cnim non doquidem el coccum color quidam linctunr esl iu est alligatum, quema Imodtim ait Paulus , dc profundum penetrans. Ad hajc Cbristus arundinc praedicalione loquens; quin potiits, cum alligaverbcratur, el per ludum atquo irrisionem aruiidiUir, ctirrere ipsum . dixerim. Verbum enim lapinem in dextra manti, velul sceplrum a carnificidibus non conficilur, id esl, Deus, vcl eiiatn bus accepit. Nec vero ex noslralibus arundiuibus fidei doclrina. Lapidibus autem non conficilur, colligere debes, eas quibus Chrisius aflcclus est, id est, pcrpcssioui neqiiaquam obnoxium esl, u l leves atque infirmas plagas exsliiisse, vcrum gravcs pote inexpugnabile. Si ad Ilerodem adduclus fucct validas, Judaica? terrae arundincs libi animo ris, h<>cest, ad crassum ct carnalem hominem, proponens, quarum mira vis cst ct crasstii<. vel hxrelicnm, plcrumque ne verbum quidem unum ei responde, vclut indigno, ad quem de Proindc tu quoqnc arundinis plagam perfer, ar.t irridentium atquc insultanlium bominuin grslas rcbus myslicis et sacrosanclis oralioncm babeas. susline. Insupcr Cbristus per simulationcm quasi Silentium luum pluris faciel, magisque reverebiiur, rcx adoratus est ab iis qui vcritatem lodibrio l.airt bominis dispnialiouis habendce tcmpus cognitum b bant, hoc cst, ab iis qui rem natura vcpam pcr habonlis, quam prolixas aliorum orationcs. Nam ludibritim agebant. Christus euim rex verus erat. Cbrisius quoqtie, ut narrat Lucas , a Pilato ad Quamobrem ipsc quoquc omnem fucura c l simtilafl<Todem inissus est, et interrogavit eum Herodcs tionem anquo animo lolera. Ac deniquc simul io in inultis scrmouibus; at ipsc ei nibi) rcspondil. cruce siiffigerc, qtiantum ad actualc pcccaium. Ilerodcs porro carnalcm ct lurpem aflcclum signiSimul etiam morcre quanlum ad ipsos aflVcluum ficaro potcst, cui, non perverborum pbUosophiam, motus. Simul ctiam libenter inhuntare, omnem sed per rcs ei acliones, obsislerc debemus. Iia enim inagis demiUctur ac conlrabeliir bujusmodi afiectus rcrum liujue vilae senstim abjiciens : ut pro ca qnam pcr verbosam pbilosopbiam. Si (lagcllo ciesus quod opprcssus alquc cneclus fucris, ad viiam exciteris; pro eoquod in crucem sublalus fuoris (quod fueris, boc cst, quoquo modo verberibtts affeclus
8
8 9
9 0
(flagellum cnim virgarum genusest.quo Cbrislus lurpe et infamise loco babetur), gloriam consequacnicialus esl), reliqua eliam supplicioruin ae lorris ; pro eo deniquc quod inbumaius fucris, in regni Bocielatcra venias. Maxiine euim inter ee contraria niciitorum genera quaBre, nimirum fcl, acelum, sunt, regnare, ct sepcliri. Nam qui tumuto condn colapbos, alapas, elc. Ergo fel amarum gustu propler ligni gustum, cnjus fnictus eximiam suavita- itir, el lerram, et omnia lerrac commoda r e l i i i q u i t : lem babebat , ut conlrarium conlrario ctirelur. qui aulcm rcgnat, pencs eum omnium rcrum jos atquc imporium cst. Quonam aiitcm modo simul Allegorico aulcm sensu vel dici qucat volunlaria pias rcgnabis? Dcum cernens, quantum fieri polest, ut alque laboiiosa3 viia? acerbitas, aut leniationum pr.rtcr atiiini volunlatcm mcurrentium absinlliium. otim ccrnas aique ipsi cernaris. Vcl ctiam cernrn^ Doum, quanlum licct, ab coquc vicissim aspcclcs. Acctiim aulem, calumnia? nobis, vcl a noslris, TC! ab alienis slructa;, quaa aiiimam acerbo doloris Quem imnc quoque clare ac prrspicuc nobis, camis sonsu aQlriiint. Uursus sptita ct alapaa, contuincliaj vincuJo conslrictis, pateueri oplamus. Ex Jcrcmia auteni boc sumptum est, sic Ioquente : Ad humiilhc dici possuut, quac palam aperteqnc ac velul in faticm infligiintur : colapbi aulcm, quseclam atque liandum sub pcdibus ejus omnes vinctos terrv **, Clirislo Jcsu Domino nosiro, cui gloria in sa?cu!a obscure inferuntur. Colapbus enim , cst concavi faclus plnga> quae in collum fuilim infligimr, ac D ea^culoruni. Amen. * Joan. v r . i , 59. U Tim. u , 9. I.uc. x x m 7, 8.
t 9 1
Tbren. m , 34.
IN O R A T I O N E M
ARGUMEiVTVM Pemgyrica tionis tlhmchi comes el cognala. Uic (5). oracum auicm primum
XXXIX.
/nr, ac nobis vicissim illos alrocius crimiitaudi aique irridendi materiam el argumcnta porrigil, aliud, quam inoncs ostcndens (abulas. corum dogmata et myxlcria multo maiore risv digna e*sc, ncc qnidquam
eliam esi ha*c oratio, $uperiori$
qui mystcria nostra suggillabaut,
conflhla-
(5) Uillii.
1213
NICETAS I N ORAT. X X X I X S . G R E G .
1214
Deinde etiam eum JudaHs obiter manum comerit, ' cl abafTectu carnali purum, Dcoqtie digntim, nohisiptorum quoque doctrinam nottra longe inferiorem quedivinum splendorem concilial. Baplisinus porro probant. Potlremo circa orationis finem eum his Luminum nomine appe!Ialur quod purgci cl i l l u etiam congrvdilur, qui quanquam propter fidei fitrct. Quo eliam fil, ut faccs co tomporo in hrtiliae christiance professionem nostrit partibus $(are signum accendamus. principium quidem et viderentur: tamen propter fidci diversitalem el dioi- causa bujus f'Sli, bapiismus Clirisli e*t, qui, ut nitali* sectionem in eorum quoqne numero erant, quiJoannes tcstaltir , lux vera erat, boc cst, vcre et divenam religione nostra doctrinam tucbantur. proprie lux, qua; nocle nonsecaiur iiec cxstinguiiur, Eunomianoi dico et Maeedonianos, quorum alteri de qux illuminat omncm bominrni venienlem in munFilio ac Spiritu sancto, alleri de Spiritu solo impie dum, hoc cst, nasctnlcm alijue omuibus pailibus sentiebanl, quos proinde Semi - Arianos vocat. Ac absolulum in lucrm prodennlcm (nam cmbrya, deincep* Novatianos quoque confutat qui post ba- bomincs quidem suni, verum inocrlum csl, utrum in lucem prodiiura sinl, an pcr malris aborlnm plismum lapsos nequaquam amplius admtllebant, sed, et primam, et solam esse hanc purgalioncm slatue- cruptura). Quod si qui fidei ci bapiisiui cxpcrlca banl, qucc bapthmo compara'ur. I manserunl, hoc ipsorum scelere et prrversiiate Multi hoc festum, quia Luminum feslum appellalur,accidit, upole qui seipsos ultro boc dono privarint. Hanc autcm viin ot faculialem babet b^plisntus, ut idcirco Purificalionh festum esse existimarunt, ut non modo NiceL Selverenus et Dnniel Gretserus in purgei eos qui cxpialione ac luslraiionc opus Evang. de Purific, scd etiam docthsimus Pamelius babent, atquc anima? lumini adjuincnitim ailcral. iti Annot. in Cypr. et Gelasinus in $uo Marlyrolugio. Nam cum claram illam et illiisircn prinuim accc revera baptismi Christi festum e$l quod v i u Idus pisscmus, eam lurpiuiu aiTecluura caligine ob.curaJunuar, tam apud Grcecos, quam apttd Lalwos cclebra-vimus alque obruimus, pravas c l viliosas ionnas tur. Idque satis hinc liquet, quod D. Gregorius inhac injicienles, ac divinas pulchriludinis ipsius notas et scquenli oratione, de purificatione nullum omnino adultcranlos. Reliquum csi igilur, ut Salvaioris vcrbum fneiens, de baptismo duntaxal ayit, atque vocem audialis, quaequidcm inihi, ct quidcm vclienionler insonat, qui hujusmndi dogmalum ct discieliam diserlis verbis sub hujusce orationii initium, diem hunc Lumnum pro principio, Christi bapthmum pulus suni, et magisler ; atquc ulinani eliam vobis insoncl ? Quacnam vero est isia vox : Ego sum lux accipere ait. mundi . Quocirca Davidica? voci obtemprranlcs, NICETAE COMMENTARIUS.
t ea v ( 9 9k
Col. 535 A. Rursum Jesus meus, el rursum, etc. ! acrcdiie ad eum, ut per hunc acccssum divinilalis ipsius radiis colluslrali, baptismi splcndorem ipsius H:cc particula, rursum, Iianc orationem cum praeccgraiia cencipialis. Et facies vestra. non confundenlc conneclit. Meus aulem Jc&usdixii, vel proptcr dentur, vero luminc consignala?, nimirum bapiismi anleniissimam amoris flammam, sibi i d , quod comIumine, vcl Spiritus sancii graiia. Quod e.iiam a intine cst, proprie altribucns, vel eiiam ob carnis Davide sumptum csi : Signalum esl enim, inquit, Cignationem, qua nobis ctim Christo inlerccdil. super 7Ws lumen vullus tui Domine . At;ue in boc saiiclum Dionysium armulalus est, Iliid. R. Tempus regenerationis : desuper gign$mnr bisverbis ulenlem: Praeeai autcm oraiioni Cluistus, ctc. Gcncralio ca dicimr, qux ab liominiinis oriuiu mens, si mibi boc verbo uti fas csl. Alysieriuni d u c i l : creatio aulem, qua? a Deo. Canti iî ur aulem festum nominat, idquc non scmcl. sed iterinn gcueralioncm, qua? cum intcritu et rortuptione ac sxpius, nimirum ipsa quoque nomina prae vocoitjuncla est, abjicienies, desuper ac coelitns reeluptate ideniidem inculcans. Solent cnim qui viri ncremur. Coelestis autem generalio ea est, quaj cujuspiam amore correpti sunt, et ipsius nomcn ct Spiiilus sancli opcra in Itaptismo f:t. Porro priinircs praidare gcstas crebro repelere atque ore vergena illa gcneris noslri crcalio instauraur, non sarc : qticmadmodum contra eorum, quibus infonsi quod primum a Deo male creali, alqm; cfii( ti sunt, vcl nullam mentionem faeerc, vel ab iis mefuerimus , sed quia posl crealionom disloi li aiquc moriam quamprinium abduccre. Ehl auiem nalura confracti sumus. Ac scmol quidcin por bapiisniuni l:oc myslerium non fallax, boc est, falsutn alque ad pernicio-am fraudcm et imposturam cxcogila- rcnascimur: veruni quolibei die po.>t bapiismum pcr boncstam ac perfectam \ila raiioncm instauratum : ncc dcforme, id est, turpc el obscenum, ut mur. Coelilus igitur gignamur per Spirituinsancium ea qure colunt cilmici. Ac vide quam apte el conquemadmodum Doniinns ipse in Evangfuo insligruenter crrorem fallaciae, ct lemuleniiam dcformituil, dicens : Nisi qnit desuper natus fueril, no.i tati subjunxerit. Crseci elenim, ac profana? reJigiopolest videre regnum Dei . Nam lerrena generaiiiH i*s cullores, non solum niero se ingurgilanlcs, sed qua sccunduin carnem gignimur, a icrra est: ao fttlam mente atque animo temulenli, boc cs(, pcr proinde coclestia 1 1 m obsepta < t iiiiorclusa stmt. carnaYium aflectuum voluptatumque dominationem, Quid cnim terra cum coelo comniunc esl? At ea tiirpla, Apostolo l e s l e , atque ignominiosa dagilia qua pcr baplismum a Spiritu samio giguimur, facilo perpetrani. At nostrum mystcrium excelsum cst,
1 9 8 y 9f %
Epbcs. v i , 19.
1 5
Joan. i , 9.
Joan. v m , 12.
Psal. iv, 7.
9 5
loan. i.i, 3.
1215
ADDEiXDA.
1216
nobis sitpcruas apsides patefaeil. Tliôlogus autem oralione, quam jain audiistis : raulto autcm aliius s<Mpsiim cum his qui regeneralionc opus babcnl, assurgeiis, cum Wrbum, id cst, Gbrislus, mes Oralioni, quam de boc foslo liabilurus suni, prospeconjtiugit, non quod ea careal, sed quod eos, quast pnpria membra, vindiccl, suosquc essc ducaf. rum iierdederit. Col 355. lbid. G. Ecqua talU est leyalis alque, cXc. Piislinum Adamum recipiamus, quaiis ante proculcaium Dei mandaium crai, cum divioac imaginis Ilis verbis ostendit Tbeologusquam exigua Judac rum sacrorum ac capremoniarum sil ulilitas: rorstis dccus purtim adhuc et splendidum babcrel. Nam P.iulus primum Adam primigennm ilitim bominem quam noxia et pcrniciosa sit eibnicorum de religione doclrina, nec lanUini risu, sed lacrymis noininal; secundtim nulem, Ghrislum . A l Theoluctuque prosequeuda. Legales enim purgationes logus euiiidem illuin Adam in duos dividil, niiuirum in eum qui erat nnle irausgressionem, ei eum qui umbratica! erant (ut quae purgationem illam, qus post praec'ptum violaium f u i l : aique a nobis p r i - ex baplismo pclitur, prnefigurarcnt et adumbraivnt) niiim illum accipi vult, boc esl, eum, qui anlc ad- ac propter bujusmodi lantuin polluiionem fiebani, n>i>sum peccatum erat. Acstiblexil : Ne in eo situ, coque solo tcropore proderant : ac proindc assiquo sumus, inaneamus, peccali vidclicel sordiluis due peragcbantur. Quod quidem argumenio erai, inquinali : Tcrum ad priorem stalum redeamus, id cas noquaqtiara abdtlissimos anima? sinus peno Iraro, vcrum peccaioruin quasi superficiem dclere, osi, puri, ut anlc transgressionem eramus, cfliciamur. ld aulem per baplismi regeneralionem asse- ac corporeas tanlum labes abslergere : vcbu si qttemur. Tum evangclicum illud dicium exponit : quis cibum a Icge inlerdiclum alligissct, vel inortuum, vcl leprosum, vcl alio modo defonnaium, Et Inx i lenebrh lucet, el lenebros eam non comprehenderunt Lucem cnim Cbristum yocat, lene- bircorum, ul dooet Apostolus *, ei taurorum sanguis, et cinis vilula; polluios aspergens ad carnis bras auLem banc vilam et carnem : illam proptcr O Q crrorcm ct ballucinalionem; hanc proptcr crassi- puriiatcni expiabat : caelerum peccala aurerre U liem. t a r o enim crassiiie 'sua mentcm ttirbat, eique poterat. Atque ob eam causam coniinua erant sacrilicia, singulisqne annis persaepe offerebantwr, lonebras oflundil. Tenebras aulcm diabolum appellavit, qui Cbristo adversatur, ul lnci lenebrse. De utpoie qux accedentes perfectos reddcre non pssenl. Nam si perliciendi vim babuissenl, prorucio quo ila cecinil Moses in cantico : Dixil inimicus : oflerridesiissent, quod qui hujusmodi cullum Perseqnar el comprehendam *. Quanquam antem . Cbristiirn persccutus est, hoc esl, lcniavit, non cxbibcreni, posleaquam semel purgati cssent, nulto
: 9 7 9
tamcn comprcbendii, id esi, fregii ac superavil; ^ jam peccati conscienlia terrerenlur. Scriptuni an tem babeuir in libro Numerorum , quod viiula vcrum impudenter ille quidem parlcm Cbristi rufam comburentes, ipsiusque cinerem aqus adaspecfabilem adortns est: c;ricnnn in invisibilem inisccnles, polhilos aspergcbant. Itemque q*l divinilalctn incidit, atque oppressus est. Ilaac aulem Moses accepio sanguine taurorum et viluloruni idcirco facia sunt, ut nos pcccali lenebris pcr bircorum cum aqua et lana coccina et Hyssnpo bnpiismum abjeclis ad divinilalis lumen acccdamus, ac deinde per bonesix ac praiclaraa viiaB progressus populuni omnem luslraverii. Ac lalis qiiidem>galis purgaiio eral, in breve tempus juvans, aiquc et pcrfectionem lux quoqae perfecla cfiiciamur, a poiiocia lucc profluenles, boc est, a baplismi ila carnem FUiicans ut tamcn ad anima; purgalionem vim suani non extenderel. At nosira congratia. Ilanccnim graliam cl ulililatem baplismatis dics el feslum nobis concilial. Aique eliam alio irario plane modo se babet. Semcl cnim iacia, sensu cxplicarc licet, quomodo peTfecta lux cfficia- omnia simul, et vclera, et nova, cl corporis, ct rour . nimirum ei cum summa il!a luce, nobis animae vitia purgat. Enimvero Graecoruni nysU?na propier nosiram intclligcndi faculialem affii)i atque a daiiponibus iiiTenia et a pravis ac sceleralis animis conficia sunt. Quibus quidem ulfidctnadcognata, unii.i prorsusque comniisli fucrimws. Id aulem in fuinra remuiieralione conlingct. Ntmc ^ struerent qui ca colcbant, ad anliquissima lemcimn, quandiu in prascmi bac \ita vcrsnmur, pora coiifugiebam : ul aulcm eorum turpitudinem divino lavacri beneiicio ad unicam illam d i v i n a T n cffugcrcnl, ca fabularum libertalc ac licenlia oblucem ac Deum accedmus. alque uimsquisqiic velabant, fabulosa csse prouunlianles, ct ad allcnostium, dum salulifera aqua tingitur, divini goriam dctorquentes. Alque inlordum ea, qi luiniuis feius edicilur, id esl, bapiismi. Et quoniam diis ipsorum commemoranlur, lanquam vera sucorifm qui baplismi aqua perfundunlur, iiifuula niunl : inlerdum eiiam, cum eoriiui obsccnitas d ost mulliludo, idcirco , boc cs?, felus spurdlies ipsis objicilur, fabulosa Iia3C cssc ailirplnrali numcro d i x i t , non auiem , sinniant,neceoscnsu,quem prx seferunt,intellgemla gulari. Neqneenim in bac vila prxstantibus vir- esse, ffed myslicum qucnidam ac recondilum scuItite ac viiae sanclimonia viris cum Dco ess^ concesuin baberc. Exempli causa: Si ipsis proferarnis ditur : verum boc lanquam praBinium illis in aliero Satiirnuin, quem pro deo colunt, filios suos des^culo reservalur. Subveliimini tgilur, inquil, !:ac vorasse, aiunl aliud qniddain esse, quod his verbis
f f J e
I Cor. xv, 45.
" Joan. i , 5.
99
Exod. xv, 9.
Hobr. x, 4 scqq. * Num. x u , 2 sc.pj.
!2i7
NICETAS 1N ORAT. XXXIX S. GREG.
1218
signilicetur : Tcmpus eiiim', inquiunt, qutdquid progeuuerii, rurstis consumit. Alqui conveniebat eos, si qtiidem IISPC vera exisiimani, nequaquam fabulosa ea dicere : sin aulem falsa et commenliiia, nequaquam admirari, neqtie de una et eadem rc aflirmalive ac negaiive pronuntiare, contrariaque censere : non secus ac si in puerorunt, v<l eliam vecordium bominum coetu luderenl, ac non nobiscum serio disputareitt, boc est, cuin viris judicio praedilis, et Verbi ac verae sapientiae, boc est Chrisii, culloiibus : lametsi profanam el fabulosani eloquenliaiu et verborum clegantiam aspernemur, quae spurca et sordida est nominanda, utpoie res turpes el obscenas ornare ac verbis eflerre conlendens.
t
devoralis, iuciderat. A l tibicines quidam tibiis ludebant, aniinos illorum a doloris sengu averientes, aique ad perferendam exseclionein inflamniantcs. Quibus posiea alii medicam mauum admovebanl, Corybatituin gestum imilantes, perinde scilicet ac si Rheani ipsam consolarentur. Gorybames autem, genus sunt dainonuni, vel furiosomm boniinuin, Rbeae subservienlium, quos Gabyros vorani. Porio matrem banc deoruin elsi non omniuii), al cerle Jovis rralruiiiqiie, ipsius poebe iradunt, qucmadmoduin ct patrcm deorum Saturnum. Ac Pbryges eraul, qui bujusmodi flagitia in Rbe bonorero peragebant, alque iidem iniliabanlur, id esl, exseclionis cruciatu afliciebanlur.
Ibid. Nec puella qumdam apud nos rapitur, etc.
Col. 38 . Non hcec Jovis partus et furta,
illius,
inquam, Cretensinm, elc. Satumus Jovis paler, cm, u l Graeci fabulantur, oraculum accepisset, forc ut ab uno filiorum suorum regno pollerelur, mares omnes, qui ipsi nascebantur, devorabat. Rbca igilur, cum Jovem peperisset, ejus pulcbriludine et vultus eleganlia permoia, fuiiim sublatuin in Cretam emisit, eique Cureles, ttomoncs quosdam, adjunxil, qui gravem sonum atquo arniorum crcpilum exctlarenl, ac iripudium illud, quod Pyrrhichium dicilur, armaii agerent, irt armoruin slrepUu gravem infanlis Dei vagitum vasiuoique sonum tegere possent : ne forte Salurnus, c ccelo vagitum audiens, ipsuni quoque dcvorarei. Lapidem au(em fasciis invoiuluin nali loco marito devoratidum reliquii. Quem cum devorassd, eos quoque, quos prius absorpserat, evomuit. Ca?lerum historiae proditum est hunc Jovem praesligiatorem el scelestum hominem fuisso, Grelensium tyrannum : apud quos illius quoque monumenlum ostendilur, discrucientur licet atque offendamur hac oraiione, qui inter elhnicos eruditione piaestant, aique bistoriam banc rejiciant. Quos eliam irridet Theologus, ut qui ineplissime nugareniur Jovem (quia in eo diviua polenlia erai), nequaquain puerorum roore exili voce vagiisse, sed horIbid. G. Sec Bacehus hcec nostra mytleria, etc. riAcuni quemdam ejulatum edidisse, atque adeo vaslum, ul ad coelutn usque permeaiet. Ac poeue Jupiler, cum Semele Gadmi Tbebanorum regis fil a congressus, gravidam eam rcddidh. Juno aulem qnidem lapidcm pro Jove a Saliirno devoratum fuisse narraiil. A l Gregorius Joveni, ut lapidem, \ ipsius uxor, zelolypia perciia, ad Semelen accedens, eam vebeinenter opinione falli ait, si Jovem a Saturno dtvoratum esse aii. Ex quo perspicuuui esl euni non ad rei geslss famam respexisse, essc cxislim , qui cum eo stupii consueludinem babeal, inoitali quopiain cum ea congredicnie.: verum ad Salurni opinioiiem. Jovis etiim, ut ipsiquc pcrsuasit ut si periculum facere ac coG r r c i insuper flngebant, adeo Urma el robusla erat natura, ui cum boc exploraium haberet 8a- gnoscere vcllei, iiuin vere Jupiler esset, ab eo peleret, ut cum lulgore ac lonitruo rein secum balurnus, ac devoralo lapide renilcutiam duriliernque borct, (]uemadmodum etcum Junone iacere soleret. sentiret, eo magis persuasum baberel, se Jovein deId igilur cum Sejnele peliisset, Jupiler cuin lonivorasse,propter nalura? firmitatem.et robur, pessuin truo, ul esl in fabttlis, ad eam venit, alque invilo eunleiD.JovemigituruilapidemJdeyoralumesseTbeoaaimo caiu concreinavii, dissccloque ejus venire logns dixil, ad dcvoraniis opidionem respiciens. . lbid. B. fliec Phrygum, ^lc. In Pbrygia Rbea3 felutn adbuc. rudem eduxil, femoiique suo, quein incideial, imposuil, parlcmque incisam consuil, delubrum erat, in quo Pbryges fesluin celebranies alque explclis prasgnalionis dicbus infanlcm ex~ genitali membro excidcbantur, calamilalis ipsius Uilit, Ptonysiuuique nomi:iavU. Ilaque Grxcos sugspecieiu cxprimcnus, in quam illa, filiis a Satumo
r ; t
Cererem, unaro ex antiquis deabus, Proserpinam peperisse fingunt, quam Pluto, sive Orcus, raptiil. At niater, eam omnibus in locis conquirens, apud Eleusiriem in Celcum ac Triplolemum iucidit, ab iisque de filiiB raptu cerlior facla, finem perlotum orbem vagandi fecit, ipsisque l i i i i c i ac bordei scmina, nondiim ante id lempus visa, dono dedil, alque alatorum draconum curruin ut ex sublimi, sicut poeiae fabulanlur, per universarn terrain scinina spargerenl. Uos duos pclulanler atque libidinose Geres adbibuit ac qua?dam in eos fecit, quxdam eliam vicissim ab iis passa cst. Alquo baic omnia ipsis pcr unam nocteni in Elcusine, qux Alticas locus est, cdebranda tradidil : nam cx ea urbe nali eraul. Ea igitur, qu;e ab ipsis noclu celcbrabaulur alque peragebantur, ui nocte digua, inttrdiu commemorare mn pudel, alquo ex turpitudine inyslerium quodammodo facere, niinirum die festo menioriam eorum faciendo. Noia sunl bsec Grxcat superstiliouis bieroplianlis, id est, divinorum oraculoruin anlislitibus aique docloribtis, quibus inviolabili lege intcrdiclum erat, ne bxc alque bujnsmodt mysleria apud eos, qui bis sacris lmmme iniiiati essent, evulgarcnt. Ac profocto silentio qitoque digna erant propler iinmanem rei obscenitatem.
ADDEXDA. 1224 1223 lanquaiu deo error ab eo tempore grassalus cet, quo daeuioue* auctorem eum agnoscenies, ipsi nos paradiso, ac ligno vltte, quod nobis pracinit festum spurcis&inia c i exsecranda libidine celeloco proposiuini cral, exlurbaiunl. Exlurbaruni brabaut. Illud enim praHeriniltam. quod et vilissiiua quoque animalcula el reptilia colcbaut, ei autem per scientise lignum, tempore miuiroe eonfeles et scorpins, et serpeules, suaeque erga res giuo perceplwm : quod quidem exerceudi liberi turpcs et obscenas liberalilatis, ainbiiiosseqiie arbiliii causa nobis daliim fucrat. Hinc porro iii-uuiuceiiliae speciinen edobant. Ac privatim qui- dcjectos, ut iniirmiores jam, atque ad expugnandum faciliores, senieiiliaque divina condenmalos dem unteuique boruin festum inslitutuui c r a i , iufeliciias aulem perdiiaque amcnlia omnium com- populali sunt, quod videlicci c prioii staiu excidi*seinus, ac inonales et passibiles facli esstmus. iminis eral. Ad utium ciiim impielalis scopum et Nam cum illi sua sponie ad invidiaiu prol.ipsi djaboli culium omnia referebanlur. Col. 542 A. Adeo ul siquidetti omnino eos impie-esaent, livoie adversus nos cxarserum, non bolum tule constringi, elc. Suul qui Tbeologum iiise- ob praesenlcin divinae imagiiiis bouorem, sod clciilur , prittiuni quod dixcrit : linpielate cou- eliani ob fuluram gloriam : nec ferre poiuerunl gloriam a se, boc est, a primis naturis, ad nos. slrijigi oportebat, deiude quud cordalos viros lanla npieialc dcviuciis boimuibus uil aliud imprecari e letra iu coeluni evebi cupiemes, migrare. llanc causa cst, cur persecuiionibus in nos sa?viai debere dixerit, quam u l rcs bujusmodi perpetuo diabolus, iuvidia scilicel. E l quomam, juxla ApoY c n c r e i i l u r . Conlra cnim, i n q u i u n l , pro' ipsis sloluio , nou probavimus uec voluimus Dei praeorauduiu fuerai, ut impielalis vinculu solveremur. cepto audientes esse, erroris libertati tradiii Scd bauc siuha et inepla. illud aulem sciendum, sunius, lioc esl, perinisit Deus ut in errorem l a boc vcrbuni, Oporiebat, aliquando idem signiiibereniur, ac per bunc liouoreui, quem iniulacris care, quod decel et conveuil : aliquando pro eo quod necessario fii, accipi, ut boc loco. Siqui- babuimus, ipsi debonestarcinur. Deus eiiioi ob bas tres causas nos creavil, ut bouorum operura dcm, inquil, omnino fuluruui erat, u l animi desiudio iiicuiubamus, ut ad gloriam ipsius simtis, hlinaiione liberaque volunlaie in impietalera prout eum pro viribus imilemur. At nos affcciuutu volvcrenlur, ac simula< rie, quaj nianuum bumauaoiuniuin arx ei domicilioui facii suiuus : qui q u i rum opera sunt, artisque inedilaliooes, divinos buuores iribucrenl, sapicnlibus et cordalis viris dem aiiiuia exeduni et conflciuul, quidem ipsius &ubstantiam, verum substautiae oniaiucnla. oplaiidum eral, ul ilti res adeo viles lamque oby 4
sienas el ridkuias colcreut, quo miuirum ex ^ Neque boc solum gravc esi, scd quod flagiiiosos quuque duos el libidmosos invexiinus, flagiiiis bujusmodi rerum cullu el adoralione niajori ignopairocinantes, alque ad ea impelleules. Ex quo liiiitia allicerenlur. Quanquam enim omnes uno cflicilur, ut peccalura J I O I I modo uon condemuetur errure concordes exsiilerunt : tainen alii aliie verum diviuum etiam censealur, velui Dei aciio : lanto stupidiorcs iuvenli sutil, quanio viliora et iutniruni iis qui peccani, excusaiiouis defensioiiisobsceniora sibi numina Onxerunt. Eniinvero Maxique causa ad deos, quos colunl, perfugieulibus, mus ex cujusdam senis iosigni rerum divinarum alque ailirmaiiiibus eos, cuin lales sint, tali quocciguilione prauditi senleutia banc objectionein que cultus atque adoralionis gcnere deleclaH. <Hluens, Gregorium aii gemiles temere in errorem provolulog cementein, idque a*gre et impalienler Ibid. D. At vero quemadmodum tiobis benefiferetitem, coniiniseratioiiis i>olius quam odii alfcctu cio elc. Aique ha.c inquii, etbaici deblalereut. luec dixtsse : ul scilicet i l l i , a religionis numiNubis autem, quemadmoduio divinitus dalum esl, imuique suoruui foeditale et abominatione ad verae ul supersiiiiosum eiToreui fugeriinus, qui eflicit ptclalis culium se roferreut, deridendam numinuin ut dasmones limeantur atque honoreiiiur, ac Yeribuorum turpitudinem binc perspicienles : aique laieiti cognoscamus, ct, quod Paulus ait *, Deo eliain ut si qui bacc audirent, in pestiferam ' vero, uon auifein mortuis falsique iiominis diis eerviamus, ac supra omnein creaturam assureoruiu opiiiioncai miniine pertraberentur. Ibid. B. Atque hwc quidem ludant genliles, etc. gauius (iiulli scilicet rei creaUe diviniiaiis nouieo ilis, iuquil, figmentis ducanlur gentiles, a daemo- uibuendo) ac prxlerea munduin oinncm sensilciu nibus iu banc aiuenliam provoluti, qui quidem Dei Ifiupori subjacemem, atque adco inlelleciilein, q u i bonorciu ad se transferre cupieiiles, alios in alias primas molioni eubest, transiliauiua. Deus quippe inotu sese ad rcruui procreaiioneoi et fabricatioturpes cl indecoras de l>eo sctitentias distraxeruut. Aliis etiiro persuaseraut, ut pro Deo volunem agilavii. Ac primo quidem ipsius iuotu angcli |Hateui babereut, aliis ul foriunaiu, aliis ui rle- procrcali sunt, utpote aule teinpus conditi : quandoquidem antc coeluin et dieni ac solem, qui temnicnta, aliis ul contcnlionein et amiciliam, aliis ut toelesles eiacruos ac lerrestres deos arbilrarcntur, pus consiiiuil, angeli creati sunt : sccuudo auicoi, bic inuudus qui aspeciu seolilur. Quemadiuodum aliis ul aniiiurilia, aliis ut slirpes, aliis u l aliud igitur aubis datum esi ul idoloruni culta liberali, quidpiani Uiviuis bouoribus aUicerenL Uic aulem
9 t f v v o e t
* lloni. i , 28 scqq.
I Tbcss. i , 0.
Ii5
NICETAS ORAT. XXXIX S. GREG.
1226
Ueuui, qui omni creatura, lam aspeclabili, quam rificatam, umueruntque ad eum accedere. ldchco inlellcctili el spiriluali supcrior est, cogaoscamus : v.damine faciem suam obduxit, alque ita cum ip$i sic cliain Dci mysleria iiilelltgainus ct doceauius, versabatvjr . Qucmadmodum igitur lsraoliiac , *ac jnxia Salonioni leges ei praecepia pbilosupto- quamvis Mosis vulium cernere cupereac, lameti iuur. Quoiiiam enim in malignam ammam non in- propler splendorisradtos ex eo mananies, suamque trabit tapienlia * , idcirco animos eoruin, qui cum intirmitaleiii, eum inlueri non polerant : ad bunc quoque medum quicunque ex nobis per morum sapieittia consuetudiaeni babiluri euiit, priroum per divinum timoreui p u i g a l , bis verbis : P r i u - probUatem egregiasque aciiones aoiinos non perpurgarint, cum Deo et tbeologia fruaira commercipium sapieniia?, coUige sapientiam, boc esi, in cium babere conabunlar. Rursus de MaiHie in principio eapiculiae id est, in limore divino sapiemiam libi compara. U i enim fundamentum, libro Judicum baec raemoriai prodila sunl * , eum, doiiiua principium est, et oavis, carina : sic cum laraelis judcx esset, bumanitatisque officia eiiam, juxta Daridis senteiitiam, principium - erga hospiies sludiose coleret, angelum quasi 4>ieniiw, limor Domini . Pietas enim ac religio- unum queaipiam e plebe bospitio cxcepisse, cuiiique ignis e peira ei mensa eraicans cibos ipsU sus limor ad numeros omnes viriuiis abaolvendoa, scalae iasiar eal : uipoie qui aiiimos nosiros a 0 appoaitos devorasset, atque angelus a couspeciu vilioruin contagioue sordibusque luslret, alque ip6iua se subduxisset, in eam opinionem venisse, tibicueque doioiciliura sedemque habeat, im- u l Deum a se visura esse existiinarel, uxoremque probas omnes et flagiliosas aclioncs in fugam verila alloculum esse: Perimut, uxor, Deum vidimu$. Quemadmodum igitur Manue, SanipsonU pater, lat. Quoniam igilur rudiiueiiiariua esi l i m u r , Deum videre sibi visus eat, cum lamen non videvelui puerili quadam iusliiulione nos ad eam viriuien), quae iu aciione versaiur, iniroducens, r i l : Ua qui purgati non fuerint, tbeologiam q u i dem, hoc e s i , divinilaiis coguitionem, imagine activa autem virlas contcmplationis scala est : concipient, ipsaui taoieii non videbunl : imo poiiua danda nobis csi opera, ut recie et congrueuter siniulacrum quoddam ipsius intuenlcs ac perciiia utatnur , ordineque progrediamur atqne a limure exorsi , in couleniplationis fasligium sub- pientes animo Ircpidabunt, ac diceut : Periiuius, quod videlicel ne obscuram quidem illius forinam vebaniur. Nam coiitemplalio, nisi Limoris dtvini freno coerceatur, in blaspbeniias quoque fortas- susliuere queant. Ad ba?.c quemadmodura Pelrus viua cfficaciamque diviuilatis non fereus, Jeeum a sis ct hupieialis praecipilia nog impuleril ac dejenavigio arcebal, ut oarrai evangclisu : iia qui cerii. Ac vide scalam, per quam ad perfeclionem nobis ascensus patei. Ubi enioi timor est, illic auiino uondum purgato ibeologiam suscipil, a menle sua eam amolilur, vim ipeius non fetens. quoquc mandatorum observaiio. Ubi auiem manQuemadmodum insuper Paulus, u l Lucas in apodatorum observatio i b i carnis quoque purgalio ; quaj quidem caro hoc est animas, quod soli nubes, slolorum Aclis narral " cum accepiia a ponlificitenebris scilicel eam obducens alque obscur^ns, bus liiteris Hierosolyma Danaascum conienderei, ut Cbrislianos persequeretur atque opprimerel, nec diviui radii aplendorem pure intueri siuens. Porto ubi auimae purgaiio, qua? virlulibus conipa- aimul atque ipsi iter facienli exiguus Cbristi, veri luminis, radius objeclus ebl> slaliin aspeclu orbaratur, illic eliam scieuliae illuioiiiatio, posl piam lus est, quod a persecoiiouia piaculo lusiralus ante sempiteniaruin rerum disquUitionem elucel, ad Dei <:ognilioneiii animam evehcns, ipsiusque desi- non fuissei, quara cum eo, quein persequebatur, deriuiD rci oiauium suimite expeteudas affigeus, in colloquium veniret : eodem modo qui divino boc esl, Dco, qui et in maximis est, id csl, timore purgali tion fuerint, sed animo impuro et in tribus pcrsonis, et iu inaximo, propier subsian- sordido ad contemplationem aoeeseeriot, plue cx ea re detrimenti et dispeudii, quam ulilitaiis liaa et diviniuiis unilaiein, el magniludine omni
9 7 t 1 1 9 t
supeiior csl, quia ncc quanlitaie, nec amplitu- Q t compendii accipient. Queniadmodum denique cliue, ncc inagniludine circumscribilur : Magnus dicebal Centurio : Doniine, non tvm digntu ut eiiini, inquil, Dominu* et laudabilis valde, nec ma- mlres sub tectum meurn : $ed dic verbo, et sanagniludinh ejus finis est *. bitur puer meus (boc porro dicebal , curae 1 8
Col. 343 B. Quodrca te quemque prtus puigare oporiel, etc. Haec, inquit, cutn se ita babcant, adbibenda prius esi per virtulem in actiooc posilam purgatio, atque ita ad couteniplalionis puriiaiem eundum, id e s l , divinam scientiaiu el doctrinam : nisi nobis idein accidere velinius, quod Isi ueliiis accidil. Scriplum enim esl in Exodo : Vtderunt filft hraelis Mosem, faciemque ip$iu$ glo Sap. i , 4. Psal. cx, 10. Psal. C X L I V , 3. Luc. v, 8. Acu , 1 seqq. " Mattb. v u i , 8. PATRUL. GR. CXXVIl.
l e T
tionem pueri < requireng, raedicum autem propler pium et laudabilem melum in domum suam non adniitlens) : aic etiani ipsi tbeologiam quidem expetent, verum Deum ipsum in aninium baudquaquam cxcepluri sunt. l b i d . C. Proinde dicat quoque ex nobis quispiam, ctc. Quandiu, inquit, quispiain nostrum ceniurio est, boc esi, raultos in viiio superans, Exod. xxxiv, 30 35.
1 9
1 1
Judic. x n i , 1 seqq.
39
1227
ADDEMDA.
1 5 5 3
qiiemaduiudum iile u\ miliiari piaefcctura ceitlutn jiMtindius possuU^tnr, <l sludiosius diligrul ust|i;e luililibus praeeral, ac diabolo, scclmiorum boinicusloditur. liuin sctilerumque mun li principi scrvit, bac oraCol. 5U> Poileaqvam aulem anima novJrn, eic. liouc alalur : Non snni dignus qui diviuilalis Si diviuilu* iUiirl ari ge>l, facicndun liia (!o(triiiam cxcipiam. At po*lraqiiam humanitaprius esl, u l , qacinadinoJtiin Satomon monet: Wii\ Cbrisli perefperil, boc csl, cam virtulem, Omni cu>lod.a yerret cor iuum ' , ase*iiMOiu>$qiie quu; agetido veiaalur, ass<culus fucfii, ac supra it conSe luo drsponas, Davidi raorem gcrens *\ ycomormu scipsum txtulei i l , id esi, supra cantts proiVclum Deo gratum. alqne ad inajora progresaffcctum, queiu ineitibra, quas super lcrrani stiiil, aionem el aacciisum a te posmlanli; ac d* ieremix vorai Apostolus , ulpote lerreuarum rerum sluconsiH et senlifiuia , novalia tibi ipsi iiinovt*, dio addictaui, ac circa eas scse voluuntem, ac aiiimas inas. facie complanata, vitiosisque spiiib corpus btiuiililatis bumi provolulura. Quemad- exliaetia c l cvulsts. Quad Ubi abs te factuni fue moduin enim fycomorus sleriiis aique infrugir i l , jam ad justiiiam fere, ar. lum deuiuni scienferu qusedam arbor esi aique depresea, &ic eliara UM lumiuc, sicut csl apu.l Oseam collustrart caroaJia afrctu*. Qaocirca qui eum fu^cril, ac P"teris. Quaadoquidein In malignam anim*m RM vehil aiarcorc affeccrit, carnisqut volupiaies op- inliabil sapienlia *. Cona aulem ipse sapieniia ii.sirucius ac diviito spkndore perfusus fueris, preaserit, conlentplalioiiem, boc est, divinitalis liiin vero aliis quoqiie, ut ail Apostolns *, D.i docliinam, aciiva virtnle jam comparata, suscipial, aique audiat : llodie salus huic domui, boc sapienliam loquere, de Deoque disserc: ac tnm esl, oiitaibua aniiua? parlibus : nec solum ea quae eiiaiu mystice el circuinspectc ea qua: apiul tulbabct iticaiur, vervm ad aiajora eliam et sub- gares bomiaes, boc esl, miniine purgaioe, absbwiora couieudai, ac praclaro spargat qurc coiidita s u n l , discuie. Ac lumiuare in mumlo faclus, el fulge ipse, ct alios illustra. Inierim sceleiaie collcgii, ahe pecumaa, sive dogmala, vero, id est, qtiousque ad swpernum illam fulgorem resque, et aniiui aensa, divinilalis doctrioa paruiu pcrveneris, teipsuin paeptirga, ac Verbo pnKpan digua, efluudat. Idem euiai Verbum bistorico quidem bensu Dcus, anagogico aulem divinilatis ct pncinitia, vi vclut pra?exerce (sacrarum siqui* doclrina, et iadignis fonnidolosain est propter dem rcrum doclores initandi vim babenl)ut leip>uin piiiiuim bcnettcio afficias. Qiuxl quidemfuionaluram t>uam : iguii enim cousumetis est, ut tim cst, si non solum (e ila compares, ut lteom ail Scriptuia , el piopier bcnigiiilalem aplu facile, iis uliquc quos dicam dignos-( excipcre, sed aliis quoque ipsum proferrc atque prie enim neu:o eo dignus esl), verum qui ad ' oUeuderc merearis. ipsiu? e\cepiioii<Mii ita se praepararuni, ui i l l i , qui Ibid. U. Qnaniam autem sermone iheatrnm requidem viasbo el improbo apirilu cx spirilcali purgawmus, eic. Qiioniam, inqnil, sermone, qcm atiiiuse etiae domo expuUo , eaque accpts munda.a, de festo babuimns auditoriitm pra?pararimos, bce tst, siudiose pargau alque ornala, ncquaaique atlentos audilorum animos roddidimiis, quaiu oliosaiu cam aUpie tnerieui reliqueruiu (ae age, dc fcsto qnidpiam disseramus. Et quouiam levuraus impuius daemon facilius aiinul ac tulius priina ium ac praecipuiim festi capuf, Dei est ine eaui iunuigrtt, utpole cutn seplem spiiitimoria diviiiitaiisque pertraclalio, Dci proinJe bua rcdiens, qui quidem septem vitluiis spiriiiDiemoriam celcbremus. Nam qno 1 ait David: h bus adveraaulur, boc est, Spiritus sancti douis, voee exsultaiionis et confe*>io/tis sonns fetium qua3 ab laaia receuseiitur , mimpc Spirilus ageutium * ; ct rursus : Quasi kuminm foriitiidiuis, consilii, prudeutise, liiuoiis Dei, piekabUalio in te niliil a)iu I liic sonus est, quam lalis, bapiei.lix, c l scienliai), veruui ad viiii iugam Dei laus, quae ab irs praidii alur, qui sempiienio virlulis culluiu adjungunl (juxla illud : Decliua illo gaudio di^ni liabili sunt. Qnod si ca qux in
u 4 1 1 0 9 t l e
mulo, et fac bonum . Ulrumque eniui ucccssario oralionc do Nativitate dixi, iitmc quoquc repeio, requiriiur , iiiuiirutn anima3 purgaiio, ut iinpurus nibil mirum crit. Nain, ut Piatonis verbis uiar, \itii spirtlua in fugam se coujicial et virlulU oaêrn dc iisdem rebus loquar, id esi, de rilnts accessio, u l bonue apirilua iu douium inducatur, persouis. Nam in aiiis quidem rebus ac Iracaac locus iiuplcalur, et viriule cumulclur); lotuiu libus, orationis varietatem ol copiam sludiose Clirislum, vel ccrtc quam niaxime iiori potest aiicctare piacsliierit : at in ea dispuiatioae, qu adir.iileules, nc diabolus rediens, ac locum alide Deo suscipilur, expressissima t t eflicacissmn queui vacuutu offendens, eum iiupicat, pernieioverba arripienda, et consrrtis, quod aianl w*' siorcmque cx ani.nis noslris oflicinam sibi cfliciai, nibus retiuenda sual : eliaiusi identidem eadem \ioleuliuaque excurral, atquc occupatam doiuum verba mibi repelenda siut. Quoniam cnim lubrio tuiiori praesidio munial . Quod cnim diiliciei periculosaj aleau plena esl cliviiiiiatis Irtctatio, lius expugaalur, i d cuin scoiel capluin M el Dcusque nalura formidabius cst vt ic<>">'
t l d y 9
11
Coloss. , 5. Doui. i v S 4 . IV, 23. Peal. I .xxxiu, I siqq.

t
, v
1 0
, e t !
P.al. xxxvi, 27. LV. v i . 21 2< Isa. % 3. Ji-mu. V, 1 SCqq. OSLV, X, 12. S.ip. I , 4.
8 1 8 8
1 7
1 8
|i
6*.
"
Paa!.
xu
5.
Psal. LXXXVI, 7.
\m
NICETAS IN ORAT. XXXIX S. GREG.
1230
prebcnsibilia, idcirro, quolics mibi dc Deo dissc- ivnim omnium Dominum alque oninipoleiilom, quasi in apicem qucmdam el fasligiutn colligi ccnrvndi necessiias iucumbit, imn Ungua conlrenusco, tialiique omnino neccssarium est. Nam bac ratiune ium mente, quas primis uotionibus sublimioribusnobis divinae Triniialis doclrina el sancU uuiialis que, quam u l argunientalionibus confirniari qtieant, praedicatio conslabit. Sid videamus quid signilicet, inslitutas materias ariipit, tum cogilaiione etiam ex dianulro. Diameler in circulis cst quaedam prrborresco, qua3 argunicnlorum causas a niente rccla linea, quae, pcr cenlrum ducta, in utramque accipiens, meiilis agitaiiones consideral velutque partem lerminalur, atque in duas scquae pari-es distribuit. Aique, u( ipsi quoque coulremiscatis, circulum seeat, diametcr dicta r.zpk > opio. ilorroris enim aQeclus lioc loco laudem me ^, id est,quod toium ictur, ac tiinor hic beatus. Deum porro cum dico, cireuluro in duas partes acquales ditneiiaiur. Sola iriplex unumque lumen tibi animo propone : I r i enini haec linca id cfQcil. In quadraitgulis auleni, plex quidem, quantum ad byposlases, ut Orienvel eliam i n quadrilalcris figuris, dtameier eel lales dicebant, vei, ul hali, personas; unum autem, quxdam recta linea ab augulo ad angulum dtiela, quanium ad subslantiam et adoraliouem divisionis omuis expertem. Eteniin dividilur quidcm (7) pro- ^ in duas sequales partes spaiium sciudens. Quare ea ex diametro opposita dicunlur, qti mulluni ptcr tres personas : cxterum, indistinclim propier iutcr se distani, quoniam, lam in circulis quarn in riiviiiitalis uuilatem : ac rursus conncciitur quidem qiiadrangiilis aui quadrilaleris, nulla major est piopler diviuilatjs ideiiliiatem, distinclim autem seclio quam ea quae per diamelruni fit. Quandopropter personarnm trinitaiein. Unuui enim in quidem igi(ur et Sabellii contraciio, et Arii divieio, iribub divinilas est, el Iria unum, ea in quibus unilalis ac multiiudinis inlcr se rationem babenl, divinilas esi, vel polius quaa divinilas stint, ut cx diametro quidem inter se opposita suut baec magis proprio et exaelo veibo ular, ac ne cuiquam mala, boc est maxime coniraria, verum itnpiea nie occasio suspicandi dctnr, divinilatem aliud talc paria, ulpole scque perniciosa : malum eniia quiddam esse praeler bsec, aut coinpositio ulla in uuiusqtie scquale est, tameui in conlrariis reperiasimplicibtis excogitetur : lum eiiam quia divinitas lur. Nobis autem, ut cum Aposlolo loquar, unta Deu$ raonis quodammodo coessentiata est. Excessus Puter, ex quo omnia, unus Dominut Jesu$ Cliristus.pet autem ac defectus missoe faciaimis, nec plurce quem omnia, el unus Spiritus sanclus, in quo omnia " pcrsonas tribus confitentes, nec pauciores. Vel, Il.ec aiitem iria, ncmpe: Ex qno per quem eiin quo. tiec excedentes, ut Arius, cum ires naturae inducil * quemail( uiia enim est); nec deficienles, ut Sabellius, unam C nioiium ba?relici blateranl, Patri Ex quo aesignanpcrsonam afflnnans, cum ires sint. Nec unione < onfusionem facienles, personas scilicet non divi- C s, Filio Per quem, el Spirilui sancto ln quo. Naui si bcec, u i ipsi opinantur, naluras scpararenf dendo (hoc enim cst confusio), quemadmodum noquaquam ab uno loco in alinm locum lra:nirci:t fecil Sabellius, Ires personas iu unam conlrahens b;c praBposiiiones ex per et in; verum de Paire aifjue permiscens. Nec divisione sejuiictioiiem eiligempcr diceretur, Ex quo; de Filio auiem, Pet cicnies, subsianliaiu videlicel non conlrabendo quem; et de Spirilu sancto, / n quo. Atqui inler sc <boc enim sejunclio est), quo prorupit Arii audacia, mutantur. Oslendemus eniin nec Palrem iliud cum diviniialem i n tres naturas a se invicem alieEx quo accipiemem, Filio Per quem reliquissc; nas divisit. nec rursus Filium ab harum particularum commuAc Sabellismtis quidem JudaUmum refert, nimiuione, Ex quo, ct Per quem, Spiriium sanctum ruin uuam trium hypostasin slaitiens, remque arcere. Nam et de Palre dicilur Per quem : Fidciit iiimm varia nomina babentem esse diceus, Palrem eniui, inquit, Deut per quem vocali suwus ad parc l Filinm et Spirilum sanctuin; Arianismus autein
9 t % M l u r a e c l u b s l a n l i a s l i i m c 8 c i n d u n l f 9
ticipaiionem Filii
e n i i n a d
*ui .
,8
Et de
Filio, Ex quo; in
cum eihnicieiuo convenil, utpole pcr liium naturarum asserlionem deorum nuiliiludinera inveliens. Ki,quemadmodum ail magnus Dionysius Romanus, Ariani cum Sabellii senlenlia ex diatuetro pugnanl. Sabfllius enim euindem esse Filiuni ct Palrem iinpie asserit, ct contra euiudem Pairem et Filium ; Ariaui autcm tres deos quodanunodo praedicant, sanclam unitatcin in ires personas inier se alienas ac prorsus soparalas dividentes. Divinum eiiiin Verbura Deo rerum universarum unitum esse ne<esse est, ac Spirilum sanclum in Dco incsse, ac posircmo divinam Trinilatem in unuin Dcum 1 Cor. v m , 6.
7 M
E p i s l o l a
Colossensea adeos, qui Ui.igeniii cognittone carebanf, dietum ost : Non ienem capn\
continhaucrescil in
id est, Cbristum, ex quo omne corput per suras et compagines subniinislratum
gmentum Dei Et ruraus eodem modode Spirilti sancto, Ex quo diciutr. Qui emm inquil, teminat
t
m Spiriiu,
ex Spiritu melet vitam aternam

1 1
Alque
9
eliatn dc eodem Per quem dicitur : Nobis enim

inquit, Dcus per Spiritum revelavit
Eadem el de
syllaba, / n , dicere poseuinus, quam eliam Scriplura, de Palre verba faciens, admittit : In Deo enim, i u q u i l , qui omnia creavil ** Atque ad buuc Galat.vi, 8.
8 1
I Cor. i , 9.
Coloss. u , 19.
1 Cor. n , 10.
8 8
Ephcs. n i , 9-
(7) Dkiditur quidem. h\ est, contraria inler se coiijmicla suut, quod miriim c s t : niimrum divis.oi i i umtas, et conjunclioni divisio : ila u l nccdivi-
sio unione careat, ncc rursus unio divisionis sii cxpcrs. llaec iu codice ReginaB inlerprclalioni Ni cvix ronfusc iuserta ad calcem rejicere iibuit.
1 2 3 1
ADDEXDA.
\y$
modum has praepositioncs nonnunquam inmmlaii bect non posl Paiivm. Spiiiius sanclus vere . rilus cst. Sancius aulem adjcctum esl, ui divinus dcmonsiravimus. Scquilur jam ut ostendamus Spiiilus ab iis disliugualitr, qui simpliciter spi1p um quoquc nominuni ordincm aliquoiies invciti aique transponi, ec Palrem sempcr primo loco rilus vocanlur, nimirum abangelo ei animo, alque iimnerari, Filium sccundo, ei tertio Spirilum san- aereo flalu. Verc atiicm addiutm cst, ul osiondaiur tiuui : sed etiam permulato atque inverso ordine, eum soluin proprie sauctum esse, eaelera autem ut in illo Aposloti loco : Gratia Domini uoslri Jesu gratia et comtnunicatione. Nam creaturis aiiunde Chrisli, ei charitas Dei Pairis el communicalio inducta est sancliftcatio. Spiritus autem sanciius ifincti Spiriiu* sit cum omnibut vobis . El rursus : naturam explol. E l qucmadmodum uuus Pater, cl c Divisiones yraliarum sunt, idem autem Spiritus : unus Filius, ila cl uims Spiritus sanclus. A et divisiones minislraiionum sunt, idem aulcm Do- proiiidc a nalura crcala laiilum remoius ac sfjunmimis : et divisiones operalionum sunt, idem aulemclus est, quanitim simplicem ct absolutum oumerum a compositis diremptum esse paresi: rursus Deu$ . En quomodo in his locis ordo uominum Patri c l Fitio lanlum uniius cst, quaiitum unilas invcrsus sit. Enimvero hacreiici, Ex quo, de causa tlici affirniant : Per quem, de organo ; I n quo, de ad uuiiaicm cognalione juncla est. Ncc vero liinc loco; alque binc colligunl, quod queniadinodum ^ solum socielaiis ct comntuiiionis naiuralis argumenta ducunlur, scd etiani quia cx Deo esse dicialia causa; nalura est, alia organl, atquc alia loci, lur, non qtieniadiuodiim omnia ex Deo sunt, verum ad eumdem quoque modum alienus, quanliun ad naiinam, est Filius a Palre (quandoquidem c l or- ul ex Deo prodiens, non gcnerafionis modo, ut Filius, sed progrcssionis, ul Spiritus oris ejn$*\ gaiimn ab arlificc), alienus itcm Spiriius sancius : Quo eerte Joco nec per os meinbrum iiiielfigendiini qualcnug, el loco, ct lempore, ab organorum vcl est, nec per Spirituiu flalus quispiam evancscens: anillcum naiura s^paratus est. At nos his propoverum et os, u l Deo dignum est, accipere debemus sitionibus non separari naluras dicimus, sed polius et per Spiritum subslanliam vivam intelligcrc. Ncc noiaii atque cxprimi, uniusque nalurae proprictalcs vero ita argutcntur ha*retici: Si gcmiil Paicr, ingelieclarari. Idqiie ex co pcrspicuum esl, quod Ires liilus esse desiit. Ingeniltim enim oportei, non b;u proposiliones de : Chrislo complcxim exniodo a nullo genitum essc, se I nec ullnm quoqne pi-cssae reperiuntiir : siquidem Pauli ad Romanos gcnuisse. Neque item eodem modo dc Filio dispuEpistolam baudquaquam pcrfunclorie quispiam legcrii, i 1 1 qua ita scribit : Quia ex ipso, el peripsum, teut: Si ex mgcnilo Paire g<wilus csl, ,-,
t M 9k
l iuipso omnia " Ex ipso enim rcsomnesesseniia; Q id est, generaiiouis nomen amiMi. Noccsse enirii - babeul l - i . . . eccundum n . i el Patris . . _ genitum, el genilum esse, ct a Palre geuiio. su.v causam Dei volunlalem, per ipsum omnia pernianent et conser- Nec poslremo de Spirilu sancto ad liuuc inodiMii vanlur, utpote quia oinnia creavit, omnibusque disseranl: Aui ingeniius est, aul gcniliis. Si ingerebus a se procreatis, ea quae ad salulcm convc- nitus, Patcr fueiit: si aulem genilus, ergo Filins. l i i u n l , admeliaiur. Ac proinde ad eum oiimia Ycrum os ipsis ob irualur, m stulte alque incpio se converlunt, aidenti quodam desiderio atque cavillanlibus. Nain ncc Palcr eo ingenilns essc hieflabili amore, ad titae Auclorem reiunque desiit, quia gpnuii (ingenilus enim diciiur, ui nccessariaruui subnmiistratorem oculos converQunquam gonilus, noti aulcni quod minime genuelentia. ri(). Nec Filius geniius esse desliiit, quia ex ingeCol. 347 B . Pater pater e$t, et principii ex- niio genitus sit (geniius cnim est, non ut ex perg, ctc. Quoniam Eunomiani paiernitatis uoinen genilo Palrc genilus sed ut solum geuilus). Ncc improprie Pairi adbiberi dicebanl, non proplcr deniquc Spititus sauclus, aul in Palrein aul i relaiionem ad Filium, sed, ut iu erealuris, proplor Filium concessit (uec cnim ingeniius, et genilusex cflectrictm scienliam; idcirco, ail Tbeologus, Patcr eorum numero sunt, qusu medio carent, ut alierum paler cst, boc est, vere Paier, m quiFilium geimc- bomm Spiiiiui necessario tribuendum sit). Verum n t , el priucipii expers ; neque enim ex quoquam, intcr ca inedium aliquid iuterjcclum es(, oeinpe ueque a seipso, neque ab allero orlum babcl. Nani processio. Procedil ilaque Spiiilus a Patre. Quod qui vere solus patcr esl, ex nullo aliero esl. Ac si proccdit, ulique ab ipsius tiaiura el divinilate iion cst separatus, sed ei esl, et manel Deus. Paier rursiis Filius, iilius est, non, u l crealura, noinen islud conseculus, juxta iltticl : Filius primogeuitus paler nsl, et Fiiius filius, el Spiritus spiriius. Uuiuscujitsquc enini liarum Irium personarum promeus hrael**. Nam boc loco dictio Filii tiun creatura arcipienda esl : sed propiie Filius, alquc prieias transn:overi non dcbet. JNam si loco SIIO a Patrc suo geuitus : qui cliani, quanlum ad tcm- niolaad aliamlransirei, non jam proprietalisnoniea tucrclur. Duplcx aulem est, proprietas altera naporis principium, principio caret. Nam qui omnia turac, allcra personx. Ac naiuiae quidem proprielacreavil, . ei lempora. Temporum auiem Crcalor profeclo lcmpori ncquaquam subest. Atque leni ad ires personas sese moveniem et cffundenlein reperirc esl, velui incrcalum, sempilemumi eiiain priucipium babel, qualenus ex Patre cst,
e s l 1 1
I I Cor. x i n , 13.
MCor. xn,4-6.
Roni. x i , 50. " E x o d . , 11.
Psal. M X I I , 6.
1234 NICETAS 1N ORAl \ X X X I X S. G R E G . essenl spccics, alteram cxpIiravilTbcologus nostrr .omiiipoicns, caeteraque cjusdem gcneris. Persona) dicens, Dcus fil; aheram vero piancrmisii, vero proprietatem nullo niodo inovcri profilemur, nimirum quod homo quoque Oeus clfieiatur, \\l u l ingenituin, genituni, c l procedcns. Hasc enim perspicuam et conscqueniem. Nam si Dcus bomo personarum sunl proprictales. At vcro Eunomiani, eflicilur, procut dubio et bomo Detis. Quando quiingeniti ac geniti rationem diversarum nalurarum dem indiibitatum est, propicrlioc, illtid qitoqtie - ietates esse contendentes, Palrero quidem factuni esse. Et qui sccuiidum gloiine SIKC et splenproprie Denni nominani : Filium autrm el Spiridoris orienlem ad primmn cceli sccundi coeluni l i i m , nominis solius, non auiem ejusdem csscnliae ascenderat, ille In hiijiismodi oriemeatico sublimis cou$oriio, cum eo conjuiictos esse astruuiit. Nam ei excelsus , quemadmodum cecinit Oavid * , in CIIIII Paler ingeniius sit, iuquinnl, nec qucniquam giguel. Quod si Paier non gigitil, ut deliranl Eu- occasu, boc est, in nostra utililate atque abjeciione noiniani, profecto nec Filius paieriiae nalura? par- gloriose celcbraiur. Oriens enim, Divtiuiaiem p r i u liccps cxsisiit, uipote a Patre miniine genitus ; cipii expertem, qtiae lux sempitema est, signiiicau Ascensas auiera in occasu, coiisuetudiiiem sociela\eruin aequivoce Deus diciiur, boc est, solum Dei temque cum buniana paupertalc initam , quae q u i nomcn babet, non autoni rcni ipsam. Qui raihi deni, si cum superno spleudore conferatur, occasane cadein ratione dicluri videntor, quoniam sus raiionem babei, ac noclis simililudmem refcrt. Adamus quoquc ex carnc genilus non est, sed a Dco effectus, Selh autcni ex Adami cum Eva con- Nulla enim inter ulramque naturam eeoaparaiio grcssu procreatus cst, idcirco eos naturse diversi- eral, priusquam ambas suinmus ille anifex i u tale ittter se disjunclos esse. Quod si tn una alque seipso conjunxisset. Ac Diviniias qiiidera per Orienlem designatur, ulpote altum et excelsum: qao* eadein humana nalura e( ingenilum et gcniluni niain, cuin sol oriiur, in sublioie fertur el extollilur. reporiunlur, quaulo magis in divina. Occasus auiem ut bumilis ac depressus, carnem Col. 3 4 7 C. Utm$ igilnr Deus in tribus, eic. Unus significat: quoniam sol in occasuni vergeos dcpriigitur, inquil, esl Deus in tiibus personis, et ires niitur, ac deorsuin fertur. Porro io occasu qaoque personae unmn sunl, quoad divinilatem. Quoniam aulem b;ec se ila babciit, hoc est, hae persona;, vel Duminus magnilice el gloriose celebratur. Gloria) enim ipsi cessit bumilitas illa quam in buroanilate lioc polius , id cst divinilas , neque angelis solis qui superni sunl spiriius, delinitam alque cir- aûnienda praBslitii, boiiitalem ipsius perspicuam atque illustrem reddens. Jaiu vero Dei Filius, F i cumscripiam esse Dei adoraiiouem oporlebal, sed el in lerra quoquc noimuilos esse, qui eum ado- lius bominis facluscst, non mulalionis, sed assumpliouis ratione. Mansil enim id quod erai, el quod raront, ut omiiia ipsius gloria implerenlur; quippe cuiu re3 omnes creaUe Dei sint (Omnia enim, in* uon erat, assumpsiu Nain cum eam esse naiurat q u i l , urciunt tibi), eam ob < ausam homo crealur, nostrae infirmiiatem perspiccrel ut ex seipsa rerum oiiinium auaoreni et effeciorcm cognoeeere nou nempe ut sic quoque Dei gloria celebrelur. I)ulex posset (quoniain ipse ingenilus esl, uos aulem, cmn ciiim crcationis hominuiti causa fuit, allera anteprius non csscnius, facli poslea corporeque efficti cedens, bouilas scilicci Dei, alicra finalis, nimirum siuiius), idcirco baud abs re Yeibum, Patris imago Dei gloria. Quoniaiu auiem a divina niiscricordia alieiium erai bominem pcr peccatuin a Crealore cxsisiciis , niorlale corpus arccpii, ul niors quoque suo separaium negligcre, ideo innovanlur naiura: in co fundiius exstingucreltir, atquc homines ad imaginem Dei creati denuo insiaurareniur ac reno<Hvina enini bumaiiatn nativilalem subire sustiluit, varentur. Ouemadmodum cnim si fornia qiiaadam noslra auiem anitnalam canicni spiriiualiler genito iu ligno depicla externis sordibus obsila ei oblilie\crbo protulil. Quodque magis niirandum est, nec rata fucrit, rursus euiu, cujus imaginciu rcferl, advirginiiaiis lex per procrealionem ullo modo irobiberi necesse esl u l ea inslaurari queat : ad bunc ininuta est. Adhac innovantur nalurae, divina quoque modum Cbrislus, Patris imago, ad nostra crni bumanani assumpsit, buinaua autem divinlb;ec loca accessil, ul homincni ad siiiiilitudwtem suam tale affecla esl : al(|uc iiifinila quidem a linita comprehensa cst, finila vcro iiifiuilae annexa : ac efliclum instauret, ac de bominibus bene merepi denique adurens natura crassam et niateria conslan- cupiens, ut liomo, ad no& peregre sc confort. Nam teui assumpsil; crassa et carnalis adurenleni sine cuin seaicl homiaum mcnles ad sensilium rerura studiuni prolapaaj essejil, Verbum sesc per corpu* ) detrimenlo accepit. Nova cnini illa rca, q u in speciandiuit objecit, ut bomines scnsusquc eoruin ilbrWlo eluxit, iu boc dtinlaxal sila cst, quod ad se quaque bominem iraducat atque convcrtat is qui sine principio jaua ex Deo geniius erat, ortu ac per ea quae gerit bominibus, ipsum, ut homiiiem juoque temporalt secundum carncia geniius sil : iuiueniibus, fidem faciat, se nou borainem solimi, sed in eo etiam, quod noslra nalura carnem nullo prius jacto semine dederit, ac Virgo sine pudicilia? scd eliam Deuin esse. Vieus est igiiur, ac carne quasi velo quodara ei integumenlo inierjecta , actura pepererit. Cutnque nalurarmn eantm, circa quas novo exeiuplo aliquid edebatur, adjicieadac biscuni vcrsaius csi. Puraoi euini ac simplicctH 123
9 9 v , e t 9 9 9 4 8
Psal. cxvui, Oi.
Paal.
LXVII,
3i.
1235
ADDENDA.
1236
illius divinuatem procreata el corruptiont obnoxia Aeamque sartaui lcctamque habcamus, ae noaniorf
naiura baudquaquam ferre poleral. ldcirco, qu;e mistionem nesciebanl, miscentur, vclut creaiune crealor, et opus artiflci (adeo ut unus idemque et crcalor ct creaiura , el opifex et opus, exsistal) et carni mcns jungilur, boecst, Iiomiiii Dcus. Quoniam eniro diabolus nos falsa divinilalis adipisceudas spe, tanquam illecebra quadam lactatos, in fraudem induxcrat, ac mortis bamo iransflxerat, ob camque causam nullis jam viribus frangi sc ac labeiactari posse existimabat : idcirco Cbristus d i vinam potenliam carne , non secus atque banium csca, obduxit. Alque bac carne Salanas illiciiur u i , dura quasi in Adamuro impressionem facit, cumqiie sibi in escam cessurum speral, i n divinilatas bamum incidat, sicque cladem, veleris Adami < ulpa coiHraclam,novus Ailamus vicioriasua sarciat, eollapsosque et jacentes excilel, atque, ut Apostolus loquilur " , c a p i t a l i a sententia in Adami carnera peccato constrictam pronunliata, per Cbrisli carnem ntilla peccali labe viliatam rescindatur, ac mors per carnis resurrectionem cxstingnatur. Ipsa enim bominam generi redivivae vilas alque immortaliiatis principium ost.
Col. 350 B. Ac Christi quidem nativitas, etc. Fa-
ctum esi a Cbriato, ut stella corporis sui nativitalem indicarel. Conveniebat enim ut Verbum e ccelo fleacendena coele&li quoqne indicio proderetur. Porro sidcris cursuscreaturarum adorationem significabal, Magi aulem gentium ad fldera accessum, idololalriae- C que oppressionem. Simeon vero is commode dici possii, qtii pie ac religiose divinum et de Deo periractantem sermonem complectitur, purisque auimae oculis eum agnoscit. Rursus per Annam confuentem, hoc est gratiaa ageiitem, anima prudentiae virtuie seitex, ei quantum ad dogmata, quae deDeo instituuntur, pudica, temparanliasqoe laude clara, inlelligi possit. Jam vero, ut apud Joannem ecriplum e s l : In propria venit Dominus, hoc est, in bunc iriunduin, qui ipsius crealura est. Alieno autem more venit, utpote in aliena natura, niroirum bumana : ei peregrinum gloria affecit, id est, bojninem, accolam lerrae, atque a paradiso eisulantem. Nunc auleni aliud Cbristi facinus, aliudque fcslum. Atque cgo laelum nuntitim profero, etsi ^ noti prijecursor, ut Joannes, a solitudine tamen veniens, atque a Pontica qutete ad amplissimam banc urbcm. Christas illuniinatur : siroul illusirei / u i r , nirairuin divioo lavacro, vel etiam sermone purgali, ac per eum splcndescentes. Tria porro bic expendenda sunt primnm quod Cbristus, quamvis ab omui vhiorura coniagione purus, baptizamr : u l ea re nobis documcnio sit, pracparationem anle baplismum itccessario adbibcndam esse, atque babjtum qucmdam viriutis comparandum, ac tum ad baplisuium accedenduin : ut per vinulis habitom vcitiam , quam accepimus , iu inio ccllocenous,
ki t
canum ad voinitum nostruro reverlamur, quoJ Salomon nobis cavendum a d m o n e t A l t e r u m , quod a Joanne lingilur, ut modeatura atqne htimilem aniinum gerere condiscamos, nec adversus magi&trum piciatis doctrinam nobis promulgantcra insurgerc, nec advcrsus sacerdotes, quos Dei my. siei ioruni dispcnsatores vocat Paulus , auJacius insolenliusque efforri, si quadam dignilam praecellamus. Tertiura denique, quod triccsimo anno baplizalus est, quo etiam lempore miracula sua exorsus est: u l discamus juventuli non confiJere, nec quodvis tompus insiituendai plebi, ac regondae Ecclesi idoneum exislimare , nec ante lanugiiiein sen docere, aut credere, boc esl, praeiidere, ac putare nos ipsis docendis pares csse posse. Quin poiias adulla ct plena, tam corporea quam spirilali aelatc ad docendnm accedamus, ucc Danielem aliosque nonnullos, juvenili xiate judicum munere fundos, ia medium proferamus : nec, quod Demostbenes ait, quidvis faciamus, ac praetextus el cxcusaliones coniingainus, ut injustitiae opinionem a nobisamrliamur. Neque enim quisquam unquam , iniqne et injusle aliquid faciens, peccaii confcssionein sibi exprimi passus esl. Ne ipse quidem ignarus sniu, Danielem incunle xtale de Babylonicis illis sei.ibus judicium tuiisse. Verum unus ille esl. Quod auiem laruna est, id Ecclcsia" pro lege noo Itabet. Nain ncc una hii uu Jo ver facit, ut inquil Arisiolcles, n e c
M s i
^ t ^ seinel navigarii, idem protinus geomeira, vel nauta dicendus ent.

u i s , i n e a m u a a m d l i x e r l t
Col. 351 B.
Cwlerum
baptizat Joannes; Um
accedit, elc.] Cbrislus, inquil, ad Baplistam accedit, ut ipsi quoque sanclitatein afferat, Adamique veiuslalem, boc est, peccatum expurget, priusque cliam Jordanem ipsum sanctitate imbuai. Pcr Jnrdanem enim omnes quoque aquas sancliiaie alBci oportebal, vimque ad purgandos ac spiriiualiter initiandos bomines accipere. Quemadmodiiffl enim duplicem nalurara babel Cliristus (spiritus enim ei caro est, boc est, Deus cl boroo) siceiiam per aquain et Spirilum bomines luslrai; iUam, IDquam , sensibili modo acceplaoi, liunc auiem invi* sibiliter advenientem. A l vero Joannes Jesum venieniem adiuiltere delreclat, atque ait: Ego deko te baplhari " atque adeo pro le. Illud enim norai Joann^s fore u l pro Cbristo aique ipsiiw lege inarlyii sanguine abluerelur, ncc pcdibus soluin, ut Petrus in pelvi, purgareiur, sed et capile, et ^ dcnique corpore. Propbeiico ilem spiritu afflaius baec verba adjiciebal: Et lu renis verba pcr enunlialionem, ac non per inlerrogauonem logcnda sunt. Nara illud quoque fore nou () bilabat, quin, u l Praecursotis el preconis munere apud Judaeos funcium, iia ad eos etiam q' infcrno e r a n l , fonciurum Chrislus sequcreiur: Cbrislus, inquaro, qui primogenilus omnis cicair
9 f ,fl V3
l C o r . xv, 57.
Jcan. , I I .
Prov. xxvi 11.

f
I.Cor . 1.
" Hr^
M <i
4 1
127
e
NICETAS IN ORAT- XXXIX S. GREG.
\m
&\\ Aposlolo vocalur , ulpolc qui cx Orci vcnire auicm bumanilatis a Clirislo assuroptx cousilium acVerbi cum came coBJunctioittm signiflcat, cujus ptimtis a<l resm reclioiicui seciindaiiiqiie vilam ne cxlrcma quutem ci brevissima mysicria fac lc genilus eat, el per baplisnii rcgcneraiionem dux c l auctor ad iitruinquo, ac via ouintbiis niortalibns solvi alque cxplicari possunt, non dicam ab iis qui exslitii. Jam vcro Christus apud Malacbiam Sol in rerum a Cbristo gesiarum r.ogniiionc carnab jusiitiae el Sponstis nominatur* : apud Joanriem adbuc, et, ul Aposloli verbo ular iufanles sunf Yerbum* , quemadmotlum et Praicursor Joannos sed nc ab adullis quidem aique perfedis , quaHs apud rumdem Lucerna" ct V o x c l Amicus erat Joannes quatn parcUsimi ac penc nullius Spon>i dicilur. Verum, u l ad rem .redcaiuus, cibi vir : Venil en\m, inquit, Joannes Bapthta, nec Joaimcs Jcstiui snbmovel; Jesus autem conieinlit mattducans nec bibeni Nove Elia : Si vullis, alque. insfat, boptismuni posiulans, ailque : Sine inquit, recipore, ipse est E!ias, qui vcnlurus cst. uunc; lioc cuiui ceita tlisponsatione , ul omnes Soliludinis alumne. Quid, i n q u i l , exiislii in jusiiitas nu i;eros impleam, boc est, omnia logis desertum videre ? proplielam ? eliam dico vobis, et prajc pia. Iloc aulem adverbio, Nunc, ideo usus piusqunm proplietam . Nain cum cxtcri propbelas bt, qinniam exploratum babebat forc u i , exiguo Cbristum laulum venliiruin cecinisseul, Janncs post lempore, Baptisiam per saoosancti sui ver- ^ eum qnoque oculis perspexit. Jam veio illa e licis coulactuiu ci Spiriius sancli advemum abcoelo missa vox Chrislum coelilus profeclum esso /ucrct. clamat, ipsiusque divinilaicm teslalur : Hic ett Ibid. D. Jam quid ventilabrum significat? PurgaFilius meut dileclus . Adbasc Spirilus corpore^ ihiicm, clc. Dc Cbristo in Evangeliis iia seribiiur: modo conspcclus, atquc ui columba ad Cbrisluni Yenlilabrum in mauu cjus, et purgabil aream suam, accurrcns, ipsius corpus bonore aflicil, quod el collegit triticum in horreum: puteas autem comqiiidem ncc natiira Ocus cst (boc enim diclu abburei igni incxslwguibili . Venlilabrum porro surdum fuerit), nec adoplionc : non enim cx propurgalionem significat, bocest, divisioncni, friigigrcssione et increinenlo, venim dcificaiioue aiquo ftTuni ab infnigifero discernentem, quemadmoduni byposlatica unione supra naluram atque adopiiov.inilabrum fiumentum a palea dieccrnit, ac quidnem ex ipsa unione diviuiialcm assecutum esu quid lcvc ei ventosmn est, exoutU : quidquid rursus Uiquc columba olim ad arcam reversa, et olivas gravc est, in borrea rccondit. Ignis autem consumfeslucam ore ferens, sensibilis el corporei diluvii piionoin designat, sordes eoiuni qui purgantur, sedaii nunlium aUulit : eodcm modo Spirilus abolcntem , et quod levis el viliosae naturaft repur- C sanclus, nunc in colunibae fonna apparcns, compressam essc spiritualem illuvicm tndical. Quod si gantcm. Levis cnim res el arida peccatum, ignem bxretiotis niagnitudinibus et powderibus , qua; fadlc concipicns. Per ign^m etiam Spirilus fervor corporum propria sunt, diviuitaiem a?slimandain eignifirari polest, qui ad virlutis cuUum elstudium, ccnset, atque idcirco Spiiitum parvum judicat, Di iqiiu ainorem , ipsius parlicipc inflammat. qnod columbac spccie apparuil , facienduni jam SiNjiiiiur apud evangeusiaiu : Securis ad raipsi est ut rcgmiin quoque coclorum aspernclur, dieem arborum poiita est". Srcitris animai i l quoniani grano sinapis conferlur, ac diaboluin litis cvcibioncm designat, quac ita pcrdile el profliCbristi majesiaii anleponal, quh de co Zadiaiias gal.i vivii, ut ne adbibi:o quident et injcio d i c i l : Quis es tu, mons magne, qui es anle vulium Zosulitlifenu mcdicinnc fimo fructuni ulluui ferat. robabelis ? Et Jereioias : Fxcc cgo ad le, mons corlloc aulcm sumptuin esl ex evangelica parabola, rupte". Muns autcm maguus advcrsarius no.Îcr in qua agricola precibus a vincai Domino contcnpropter superbiam suam el arroganliani dicilur. I n dil, ul uno adbuc anno ficnni diiniiial, ut circa libro aulem Job Lcviallian vocaiur", quod, si eam fodiat, ac stercus injicial. Rutsus in Evangeinlei preiciis, idem signiOcabU, quod rex foruin lio dicit Duminus : Non veni iuitiere pacem, sed
7 B 6 t t 8 80 81 88
91
6<>
9 1
gladium; veni enim dividere hominem adversus - ^ quot ii aquis sunl. Chiislus contra apud Uaiam trcin suwm, et filiam advenm
9%
malrem
tuam,
el
agmts nominatui' : Tanquam

suo obmutuiiEl
agnus , I n q u i t , ad
Aguus
tiurum adversHSsocrum suam .Consimile quiddam Micbxam quoquc dictum est : Filius, inqiiil,
cxhouorabit patrem, filia in matrem tuam
5 S
occisionem ductus e$t, et skut agnus coram loniore apud Joanucm : Ecce
insurgel,
ci nurus in socrum suum . Gladius igilur acutum ei peuclraiUcm Chrisli scrnioncra indical, lioc cst, fidei doitrinam, el praulicalionem, lideles ab initdclibus dividemem, novaque el evangelica ac vcra advcrsus vctera ct uinbralica cxcinpla excilaiiiem. Corrigia autcm lorum esl calcei. iloc
M 4 7 4 8
Dci". Et in Evangclio margarita vocalur, quam bouus negoiialor divendilis omnibus suis facultatibtis e m i l . Guiia aulem apud Davidcm vocalur :

Uescendii, inquil, hicul pluvia in vellu$, et sicui
gulia Millaus super inquit, bapiisma

48
lerram . eral, Mosis

9 9
91
Col. 554 C. Quoniam aulem baplismi, clc. Uniiin,
baplisma in a ;ua. i , 25. Joan. vn, 6. " I Cor. iv, 7. " Jercm. P?al. L X X I , G.
e 8 1
COIOSP. i , 15. Ifalaeb. iv, 2. Joan. i , passim. Jonn. *, 55. Joan. , 29. Mauli. , 12; Luc. i n , 16. Lnc. m , 9. * Alallb. x, Mich. , I . Maiili. x i , 18. I uc. vn, 10. Maiili. iif, 17. f.rn. \ m , 8 1 . Zachar. u, 2o. Job. XL, 20. * b a . L I I , 7. Joan. i , 29. * Malili. , srqq.
1 8 8 e 8 5 8 7 8 8 C 9 M 6 1 8 8 e t 3 e 7
J219 ADDENDA gilla s TUeologus, ail : Ea, quoe apud nos ccle- divertebanl jugulabat. At vero Laocdaciuonii brantur, nequaquam iis siiuilia suut, quae de Diana? cultoree, iti ipsius bonorem fesiuia celeBaccbo apud gculilcs comineuioraulur, qui quidcin brabant, in quo adolesceaies verberibus corpus semivir eral, ulpote nunc ea qua* piopria vironim proscindenles, aram cruore profuudebanl, viruuis suut, facicns, nuuc eliam paliens, quae feminis suae iii;igniludinisi]ue aniroi specimeu exbibeotes, cOiivcjiiuiit. Nec femur Jovis pariuriens, ac praj- ac vulneribus ptrferendis seipsoa asauefaciemes, giianiiuii) inore Dimiysium gettans, adbuc nuleiu ut scilicel vuliiera in bellis accepla couteiunereni. feliim cxsialentem : quemadmodum anlea Jovis Alque eam bujusmodi cullu prosequebauiur, u l capui atiuin qiioiiuiain fclum paiturieral. Ifinerfoiiiiudine pra?siaiiiem, ucc a Ctipidiue unquaiu vam enim ferunt ex Jovis capilc inierseclo nalam fraclam ac superatam. l l i porro, CUIII ca?leris in csse. Purro circa biotiysiuiti quidam viuo obruti rebus auimi robore prxsiareul, ac mira quadam el fmore correpii cboreas agebant, ac niilitarem loleranlia labores el mililares aerumuas peiferrem, eipedilioueai obibant. At Tiiebaui praeserlim ip- iu boc uno uiaguaniimlaie sua flagiiiose ulebantur, sum olebanl, lonitriiuui quoquo illud veiieralioni quod fruslra sese inviccm, quasi bostes, flagrts babcnles, quo Semele bujus inaler conflagravcrat. conscinderciti, ac per bujtisinodi res graium Deo Col.33SC. Nec mereiricia, t l c . FinguntpoelasSa- ^ culuiui sese exbibere arbhrareulur : cum lenis el turnuniadversusCcelum patrem rebeliasse, paricsque clcmens sil vcrus Deus, nec craore delecleiur. ipsius pudendas cxcidisse, atque in mare projc- Aique eliam citra oimtem verecundiam corpus cissu, fruclumque obsccui iltias inembri aique d<Hrgebanl, impudciuique peiulanlu nudabantur rxsectionis Venerem exstilisse. Alque boc modo Spartani, sicque in omuiuia octiJis caxlebauiur. Aiqui lalis deuudalio paruni decora et bonesia viripsa iurpiter progenita est. Hursusqae turpiicr bonoraiur per ilagiliosos concubilus alque exse- gini vidcri possel. Quocirca siDianam ilii in dcarum crauda mysteria. Jaiu veru cuin Baccbus ad iufc- mimero babcbaui, ac proinde leoem bouiinuuique anianlein cxisliraabanl quonam modo banguiuis ros descendere cuperet, ilerque iguorarel, adolcscens quidam Prosyinmis iiomiae bac couditioue proftisione eam delectari, ac riie coii pulabant? viani ei tndicaiurum se pollicilus est, si pro itineris Kursus st virgiuem esse crcdcbant, cur obseeaissimc denudabantur ? Naui iideui et mollitieoi bocotmnousiraii prajmio, corporis sui copiam ipst nori babucrunt, Syssilia, boc est, publica confaceret. Ule vero se corpus suum ad libidinein vivia cclebranLcs, in quibus foedis volupiaiibus ipst pcrmissurum recepil, si ab inferis rediret. ulebanlur, lurpiaque flagiiia, et faciebaut, et paiiebanlur, puerorumque amor apud eos in summo pretio et coimiiendalione erat : et caeieris iu rebus audacia? insignis argumenta dabaiu, sicque in coulrarioa afleclus iiicidebant. Audacia enitu el moiiilies ex diantelro inter se pugnanl. IbiJ. Jam PeloptB dilanialionem, elc. Tanlalus Jovis filius deos quondain bosphio accepisse dicilur, filimnque Pelopem maclatum ac ferveuti aqua Col. 339. A. Nec Taururum {erita$ etc. Cui cotluin ips s apposuisse : eos auiem, novum boGra?ci Tiojam infeslis aniiis poieient, aiqtto hi Aulide, qui Buioti;e locus esl, cum omnibus spitalilatis gcnus admiralos, Pelopem ad vilaiu copiis collecti essem, lanta navigandt incoinino- revocasse : et quia sola Ceres bumeri partciu c o medcrat, partem illam excsam eburneam repodilas a Diaua immissa est, ul omnis eoium exersvjisse, aique ita Pelopidas ab eo oriumlos bumcitus illic detiueretur. Uanc atitem ob causam ira rum cburneum babere. Tria ig lur boc loco Tbeosuccensa eral, quod Againeunioii, cum cervuio in vcnaiioue telo coufecissot, gloriari ausas est, ne D logus suggillal ei iuseclalur, deoruiu fainein, u l diis indignam ; Tanlali bospilalitalem, ut iuiraanem ipsam quidem Dianain pari dexterilale lelum mis&uram fuissc. Cuin aulem imaleecenle lempestate et crudelem ; deoruin approbalioneii) alque aduiisbionem, ut inbamantlaiis plenam, utpoie qui buoraculum cousulcrenl , causamque bujus rei scisckiarcutur, rcsponsum actipiunl, nunquam jusmodi epulis libenler exctpereiuur. mali bujus fincm exspeclandum esse, nibi AgaIbid. Quo ilem loco horrenda et caliginosa Be~ meinnon liliae suae ca;de Dianatn placarct. Pcrsua- cake spectra, etc. Hecalen qnidam lunam esse sus igilur Agameinuoti (iliam suam Ipbigeniatti aiunt : nonnulli aliani deam noclu obanibulaiitem, Dian;c inaclandam sislit. Diana auiern virgineni, leomim curru vcciam, ac scrpeiiubos et draconibus nccib periculo eieplain, ad Tauros eniisit (Tauri uudique cinctam, alque borrendas quasdam rerom autcm iu Boreali parie ei Scyibica babilani, ubi species objicieuiem, neiape bouiines quosdam i o Dianai delubruiu eî), ac pro virgine cervum ad Ubiiala magniludine capiia draconuni babcote: cxdem subslituil. Ad buiic igiiur modum Ipbigenia adco ut permultos barum rcruoi aspectu perlerreapud Tauroscyibas sacerdos Oiana? instilula esl, facios iu furorem alque inbaniam agat. Troplioa.quc onincs G M V C O S , qui percgriaaudo ad ca 1 ca nius auicm vaies, gloriae cupidiiate incensus, cum
t
im
Keversns igiiur cum Prosyinnum non invenissci Q (exlrcnto enim vitas die peiTuucius eral) Oculneum rautuin excisuiu in geniialis membri formam eflingit, ac rauio insidei. Ha prouaissi fidem mortuu pia:slat. In liujus flagiiii monumenlum Pballi pet* uibes Dionysio crigebamur. Pballi aulem suul geuilales paries, qua; eliam ipsae ltbypbaili dicunlur, quod rectas ac rigidie temlantur.
1221
NiCETAS 1N ORAT. X X X 1 X S. GREG.
1222
tiei opinionem apud homiaes sibi colligcre c u p e - furiasec bomimun niorcs deaigtiaiit, aUiltoaquidnn el vccordcs, per ea, quae anmia carenl, significanrel, in eublerraneam quaxidam spocum se iuclusit, ti '8 : per feras aulcm, trudeles homines inlelligenibique \itam l i n i i t : ut posleaquam invenius non les : qtios t:n*s cancndi arte pertrabe.bat Orcsset, in coclum abrcpfus ptilaretur. Djemon aittein pbetis, ul Groxi fiugunL quidam specum ingressus, atqtie in ea domiciliiim lbi('. Nec Milme jusiuni adversn* eos supplisi i consiitecns, bomincs fallebal, Trophoniuni se esse mcuiiens : atque oracula edcbat. Unde etiaiii, rntm, qui, ctc. Milbraiu nonnulli solcm cssc d i qui tn subterraneum iltud anliuin se conferebant, cuiii. Huie bisia pvragrbaniur, ac praeserlim apud noiiniiua quideni oracula rcfercbaul : cu^terum rc- Ciialda;os. llti autem, qui bujus sacris iiubueudi eranl, per duodecim suppliciorum gencra duceH [iio oniui ?it; tempore tristcs ptirmanebaitl, qiiia banlur, minpe pei famem, per igueni, per fiigus, a daBiuone illusi fuerant. Jam vero iu Dodoiisra civilutc qticrctis cral iuira? procerilalis ac pulcbri- pcr vcrbera, aliosque bujus generis crucialus j u Itidinis, quaiu dajnion inbabitans, garmlam falidi- elain auiem bujusniodi pocn.mi dixit Tbcologtis, camqiie rcddebat. In Delpbis auiem, Giaeciae urbe, quod bis suppliciis merilo adiccrenuir, qui lalibus rebus lidem babercnt, u( merccdcni erroris Apollonis tcmplum erat, ac tiipes rencus phalain maxhnam, eamque aeneam portans, iu cujus ined a b ipsis, qtiorum culmi se addixisscul, acnpercm, diim ab ttlis ita excruciarenltir. cochlea asnea perlusa crccia erat, ex qua oracuta Ibid. Nec Osiridis, elc. Ogiris el Typbus, ul facdebaulur. Ea porro , id esl, imposluras bttlanttir Êgyptii, contrarii inler se dii sunl, ac aique pr;i?sligia% Tbeologus vocavit, utpole dubiis aique inceriis responsis bomines fallcttlia et delu* Typbus Osiridcm discorpsil. In cujus calaiuitaiis ntemoriam jCgyplii fesium pcragenlcs seipsos ladcntia. Gaslalius deuique fous est in Aniiocbia, cerant, alque bonoris ipsius causa in luctii verqui cum siridorc atque impetu ei flatu labilur, ex quo qui bibebant, si sirepitum audiissenl, daeino- santur. Osiridis autem bistoria, seu potius fabula, lalis est. Jupiier, virglnis cujusdam, Isidis noaune, nis atilalu iulura praidicebaot. Haic auiem oracula quse el Ino dicilur, amore caplus, eam in bovem de nonnuUis quidem aliis rcbus valiciuari visa b i i u l : veruuj boc unum (6) prasdicere non poluc- niuiavil, ne quid bujusiuodi Juno resciscerel. Yeriin) illa re compcua, ct zcloiypia inflammaia, ruut, forc ut Cbrisli polculitt cedercut, alque in a^lruui puellie iuuuisit, quo percila pcr oiunetii perpeluuin silercnt. Col. 559. B. Nec Magorum ar$ sacrificaudi, lcrram vagaretur. Jain Mendesium JEgypti urba aiqne ex victimarum, elc. Magi genere Medi sunL. Q esl, iu qua bircus p:o deo babebalur, ac Mendcsii Ui aiiiualia maciauies cxcidebant, atque ex jcci bircos, ut deos, plusquam seipsos verebanlur, aut noris (ibris, ipsiusque sanguiuis eruplione ct ia eoriun boiiorem fcsla celebrabanU Vilulum vcro forma, futurorum conjecLuram facicbaut. Cbaldasi Meiupbiue suniina religione colebant eumque aulciu aslrologix operam dabanl, alque ia bae Apiiu nuncupabanl, ac pritsepio inclusum babeauc icnipus siudiumque ponebant, quae in obser- bant, publicoque bominum convcnlu sacrificia ei vaiidis bomiiium naialibus versalur, aique eodem offerebant. Signa auieai quasJam a caiteris diversa moiu quo sidcra, eorumque ii-urae, viuin eoruin Apis babebai, tum circa caudara, lum circa l i n qtii iiascunlur, cicri aslruit: aique evenlus, quos guam : ac si quis ejusiiiodi inler armenla conspcboiiiiues experiuutur, astrorutu cownexiouibus ac ctus fuissel, cnnfcslim ad sacruui pra?et*pe ab ipsis silui resj oinlcre. Aupie eaiu ailcm proflientur, assuinebatur. qui/nec quid ipsi sint, aul in poslerum diem fuIbid. G. Xec omnes ii honores, etc. Gradua ttni sinl, coiuperluiu babcnl. Quos eliain irndens quidam lapidei scile exsculpti circa Nili oslia lâias, inquii, Sieui, ac servent te aslrologi cceli : erant, qui ., id est, cnbiii, nonitnaiiuir. Ilos qui iidera pro$piciunl renantienl libi quidnam tupcr observabaut igypiii, quo lempore iluvins exundau vcnlurum $il *. D b a l : ac siquideiu ad buitc aot illum gradum aqua lbid. ISec Thracum orgxa hac sunl, quibus el provecia fuissel, pro aacensus raiioue ubertatis reliyionem, clc. Pruni Tbraces roligiouem crga frugum conjecluraui faciebani. Itaque provenlus dcos iiiveneruiil: unde cl , id est, religio, feiicilaicm cubilis ineiiri, boc <tsl, deiinire t t a Tbrar.ibus n inen duxil. Porro orgia, id esl aeelimare, videbanUir. Siuii tamen qui dicaut, nmi mysieria ct sacra ac fesla Orpbeus ipsig Iradidil, gradus quosdam csse, verum coluiniiam, in qua quem aiunt tnusica? arte insltuaum el cilbara cabuc teiupore cubilos iiKtiuulur igyplii, aqua iientei, lum res anima carenles perinulaisse, luai ad buuc aut ilium cubiluin axcrescenle. Oliiu furoiuuni besiiaruui rabieia consopivisse. quo auieia Nilum bouoribus afficieoies, ac ferlUiUlis
t B t
* !sa.
XLVU,
12.
(G) Verum hoc unum. D. Hieronyrnus cxponens bac vciba Isaiui cap. X I . I : Nuniieut quce veniura suni, < Cnr, iuipiit, de Cbrisio nibil poiueruut prardiccre? niiiil de aposlolis cjus? nibil dc ruinia
ct aboliiione tcniplorum ? Si ergo suum intcritura pomeruiil praedicere, quomodo aliena vel tnala vel boua potucriiil uuutiarc ? >
ADDEXDA.
e n ( > r a l ) e o
1224
lempore grassalus C6t, quo daeutoue auctorem eum agnoscenles, ipsi lanquaiu deo no6 paradiso, ac ligno vilae, quod uobis pnetnii feslum spurcisstma c i exsecranda libidine celeloco proposilum eral, exturbarunl. Exlurbarunt brabaut. Illud enim praHennillain, quod et vilissuua quoque auiinalcula et replilia colcbanl, el autem ptsr scienliae lignum, lempore miuime confeles el scorpios, el serpentes, suasque erga res gruo pcrceplum : quod quidem cxerceudt liberi lurpes et obscenas liberalilalis, ambiiiosaique arbiirii causa nobis daiiun fucrat. Uiuc porro liiiiniiiceiiliai speciuien cdcbatit. Ac privalim qui- dejeclos, ut iuiirmiores jam, atque ad expugnandum faciiioies, senlenliaque diviua condeinualos, dem unteuique borum feslum insliluiuiu c r a i , populali sunt, quod videlicei c priori stahi excidUiiifelicuas aulem perdiiaque amenlia oiunium communia eiat. Ad uiium eiiiin impieialis scopum el seinus, ac moriales et passibiles facli essrnius. Nam cum illt sua sponte ad invidiaui probpsi diaboli cuiium onmia referebanlur. Col. 542 A. Adeo ul siquidem omnino eos impie- e.ssent, livoie adversus nos cxarseiuul, uon bOlum tule comlringi, elc. Suul qui Tbeologum inse- ob praesenlcm divinas iniagtnis bouorcm, scd ctenUir , piiniiini quod dixerit : linpietale con- eliam ob futuram gloriam : nec ferre polueruul gloriam a se, boc est, a priinis naluris, ad uos. striugi oportebal, deiude quud cordalos viros laula mpielale dcvinctis bomiuibus nil aliud imprecari H e lena in coeluin evebi cupieaies, migrare. l i x c causa cst, cur persecuiionibus in nos sa?vial dcbere dixerii, quam u l rcs bujusmodi perpeluo diabolus, invidia scilicet. Et quomauu juxta ApoYcnerenlur. Conlra cniin, i n q u i u n l , pro' ipsis stoluio *, noii probavimus uec voluimus Dei praioranduiu fuerai, ut impietalis vtnculu solverenlur. cepto audienies esse, erroris libertali Iradiii Scd liajc slulia et inepta. illud aulem sciendum, sumus, lioc esl, perinisit Dene ut in errorem laboc vcrbiim, Oporiebat, aliquando idem siguiiibcremur, ac per bunc bonorein, quera sinuilacm caie, quod decei el convenit : aliquaudo pro eo quod uecessario fit, accipi, ut boc loco. Siqui- babuimus, ipsi deboneslaremur. Deus enim ob bas trcs causas nos creavit, ul bouoruni operum dcn, inquil, oinnino fuluruui erat, ut animi desludio incuuibamus, ut ad gloriam ipsius stmus, slinaltone liberaque voluniate in impieiatera prout eum pro viribus imilemur. At noe affcciuuni volvcronlur, ac situularris, quaj manuum bumanaoninium arx et domicilioin facii sumus : qui quirum opcra sunt, anisque inedilatioues, divinos bunores tribuercnt, sapicnlibus et cordatis viris dem anima exedunt et conflciunt, non quidera ipsius substanliam, verum subslaiilias ornaiuonla. oplaudum eral, illi res adeo viles laaique obscenas et ridkuias colcrent, quo niimium ex ^ Ncque boc solum gravc est, scd quod flagitioaos quoque dcos el libidinosos iuvcximus, flagitiis bujusmodi leruui cullu et adoralione iuajori iguopairocinanles, alque ad ea impelientes. Ex quo miiiia albcereiitur. Quanquaui enim omnes uuo enore concordes exsiilerunt : taiaen alii aliis eflicilur, u l peccatura J I O I I modo uou condeinuelur verum divinum etiam ccnseatur, velui Dei actio : lauio siupidiorcs inventi siiut, qaanto viliora el nunirum iis qui peccanl, excusatiouis defensionisobeceniora sibi numina fluxerunt. Enimvero Maxique causa ad deos, quos coluni, perfugieuiibus, mus ex eujusdam senis iosigni rerum divinarum aique affiriuaiilibus eos, cuin tales siut, tali quocogiiilione pranliii sententia banc objeclioiieui que cuhus atque adoralionis genere deleclarl. hluens, Gregorium ail gemiles letuere in errorem provolutog cernenlem, idque aegre et impatienier Ibid. D. At vero quemadmodum uobis benefiferei.tein, coniuiiseralioiiis potius quam odii affcciu cio, clc. Atque hajc, inquit, etluiici deblalerent. luec diiisse : ut scilicei i l l i , a religionis nuiniNubts autem, qtiemadmodum divinitus daium est, imuique suoruui foedilale et abomiualione ad verae ul supersiiliosum erroreui fugcrimus, qui eflioit piclaiis culiam sc rofeireul, deridendam numinuoi ut dasmones (iiueanlur atque bonoreiitur, ac veribuoruin turpiludinem binc perspicieutea : aique laiem cognoscamus, ct, quod Paulus ail *, Peo cliaiit u l 8i qui liacc audirenl, in pestiferain D vivo et vero, aufein mortuis falsiqtie nonunis eonim opiuionciu ininime perlraherentur. diis serviamus, ac supra omnein creaturam assurIbid. B. Aique h<xc quidem iudant gentilet, etc. gamus (nuili scilicet rei creatae divinilalis nouien ilie, inquit, figinentie ducaulur gentiles, a da*mo- tiibuendo) ac prxierea munduin omiiem sensilcm nibus iu banu ameiiliam provoluti, qui quidem Dei lempori subjacentcin, alque adco inteilectilem, qui bonorciu ad se transferre cupientes, alios in alias primae molioui eubesi, traiisiliauiua. Deus quippe turpes ct indecoras de Deo ecntenlias distraxe- inolu sese ad rerum piocrealioneoi el fabricaiioruni. Aliis euiin persuaseroni, ut pro Deo voluueni agitavit. Ac primo quidem ipsius moia angeii 4atein babereni, aliis u( forluuain, aliis u l i l e - procrcali suni, utpoie aute lempus conditi : quanincnta, aliis ul contenlionein et amiciliam, aliis ut doquideui anie coeluin et dieni ac solera, qui temtoelestes ei aeruos ac lerreslres deos arbilrarcntur pus consiiiuil, angeli creati sunt : sccuudo auteni, aliis ut aniinanlia, aliis ut siirpes, aliis ut aliud bic inuudus qui aspectu seolilur. Queaiadmodum quidpiao) diviuis bouortbus allicereuU Ilic auUjoi igilur nobis datum esi ut idoloruni culta liberali,
% 9 t
* llom. i , 28 scqq.
I Thcss. i , 0.
KS5 NICKTAS L \ ORAT. XXXIX S. GREG. Ueuiii, qui omni creatura, latn aspeclabili, quam rificalam, timueruntque
1226
ad eum accedere. Idcirco
inleileclili el spiriluali superior est, cogaoscamus : v.lamine faciem suam obduxit, atque ila cum ip$i$ versabalvjr . Qucmadmodum igitur lsraclitae, sic ctiain Dci mysieria iiuelligaiuus ct doceauius, âc jHxta Salooionia leges el pnecepia pbilosopto- quamvis Mosis vuliura cernere cuperent, tamen proptcr splendorUradios ex eo mananies, suamque luur. Quoiiiam enim xn malignam ammam non utinlirraitalei, eum inlueri non poleraot : ad bunc irabit tapienlia * , Wcirco aniiuos eoruro, qui cum quoque mtdum quicunque ex nobis per morum sapieuiia coiisuetudiaem babituri eunt, priroum per divinuin tiniorem purgal, bis verbis : P r i u - probUatem egregiasque aciioues animos non perpurgarint, cum Deo el ibeologia fruatra commcrcipium sapientix, colJige sapientiam, boc esl, in principio eapiculiae , id est , in timore dmno cium babere conabunlar. Rursus de Manue in apieiaiam tibi compara. U l enim fundamentum, libro Judicum naec memorias prodila aunt * , eum, douiua principium est, et navis, cariaa : sic cum laraelis judcx essei, bumauiiatisque officia eiiam, juxia Davidis sentenliam, principium $a- erga hospiles siudiose coleret, angeluro quasi uuum quempiam e plebe bospiiio cxcepisse, cuiu4>ieniiw, timor Domini . Pielas enim ac religioque ignis e petra el mensa emicans cibos ipsls sus limor ad nuraeros omnes viriulis abaolvendoa, scalae iasiar eal : utpoie qui animos nostrog a 0 appositos devorasset, a*que angeJus a coaspectu viliorum contagione sordibuaque lustret, alque ipsiua se subduxisset, iu eani ofunioneni venisst*, ul Deuin a se visura esse existiinaret, uxoremque tibicueque doioiciliura sedemque habeat, iinprobas otnnes et flagiliosas aclionee in fugain verila alloculum esse: Perimus, uxor, Deum vidimus. Quemadmodum igitur Maaue, Sampsonis paler, lat. Quoniam igilur rudiuiuiiiariug est tim<;r, Deum videre sibi visus e*t, cura lamen non videvelui puerili quadam inslUulione nos ad eam viriulero, quae in aclione versaiur, introducenf, r i l : Ua qui purgali noa fuerint, ibeologiam q u i dem hoc c s l , divinitalis coguitionem, imagine activa auleiii virtas coatemplatioriis scala est : concipient, ipsaiu uoieii uon videbunl : imo poiiua danda nobis esi opera, u l recte et congruenter siniulacrum quoddam ipsius iutuenles ac perciiia uiaimir , ordineque progrediamur aique a timore exorsi , ia contemplaiionis fasligium gub- pieates aniino irepidabunt, ac diceut : Periioius, quod videlkei ne obscuram quidem illius foruiain \ebauiur. Nam contemplatio, uisi liiuoris dtviiii freno coerceatur, in blagpheaiiae quoque fortas- sustiaere queanl. Ad ba?.c quemadmodura Pelrus viua cfficaciamque diviniiatis non fereus, Jeaum a sis el impieialis piaecipilia nos impulerit ac dejenavigio arcebal, ut oarral evangclisu : iia qui cerii. Ac vide scalam, per quam ad perfeclionem nobis asceusus palet. Ubi enim tiinor est, illic auiino uondum purgato ibeologiam suscipit a quoquc mandatorum observaiio. Ubi autem man- inenle sua eam amolilur, viin ipeius non feiens. datorum observalio , i b i carnis quoque purgalio : Quemadmodura insuper Paulus, u l Lucas in apoquaj quidem caro boc est animac, quod soli ltubes, slolorum Aciis narral " cum acceplis a pontificitenebris sciiicel eam obducens atque obscurans, bus liueris Hierosolyma Daraascum coniendercl, ut Cbrislianos persequeretur alque opprimerel* iiec divini radii apleudorem pure inlueri siuens. Porro ubi aniinse purgatio, quae virtulibus compa- siraul atque ipsi iler facieati exiguus Cbrisli, veri lumiuis, radiue objectus e&t slatiio aspeclu orbaratur, illic eliam scienlix illuuiinalio, posl piam lus esl, quod a persecotiouis piaculo lusiraius ante sempilei itaruin rerura disquisitionem eiucel, ad Dei <:ognilioneni animani evebcns, ipsiusque desi- fuissel, quam cum eo, quein persequebatur deriuio rci oinuium sumnie expeteud affigeus, in colloquium venirei : eodem modo qui divino boc esl, Dco, qui et in maximis esi, id esl, timore purgali non fuerini, sed animo impuro eft Ui tribus pcrsonis, et in maxinio, propier substan- sordido ad conlemplationem aoeeftaerint, plus cx ea re deirimenii et dispeudii, quam utiliiaiis Ua3 et diviuiuiis unitaiein, et magniludiae omni superior csl, quia nec quaniitaie, nec aiuplilu- et compcndii accipient. Quemadmodum denique dicebal Centurio : Domine, non svm dignus ut diue, ncc magniludine circumscribitur : Magnut
7 t t 1 1 t y
cnini, inquit, Dominus et laudabilis valde, nec magnitudinis ejus finis est *. Col. 343 B. Quocirca se quemque prtus puigare
tnlres $ub tectum meurn : $ed dic verbo, et
oporiet, etc. Itec, inquil, cuin se ila baboaut, adbibenda prius esi per virlutem in actionc posilam purgatio, alque ita ad coutemplalionis puriiaiem cundum, id est, divinaiu scientiam et doctrinam : nisi nobis idem accidere velinius, quod lsraelilis accidiu Scriplum enim esl in Exodo :
Videruni filtt l&raelis Mosem, faciemque ipsius glo-
bitur puer meus " (boc porro dicebat , curalionem pueri < requireng, raedicum autem propter pium et laudabilem metum tn domum suam non adaiillens) : aic eiiam ipsi tbeologiam quideui expeient, veruai Deum ipsum in aiiinium baadquaquam excepturi sunt.
l b i d . C. Proinde dicat quoque ex nobit quis-
piam, ctc. Quaudiu, inquit, quispiain nostrum ceniurio cst, boc esi, multos in viiio snperans, Exod. xxxiv, 30 35.
1 9
1 1
Sap. i , 4. Luc. v, 8.
T l e
Psal. cx. 10. Psal. C X L I V , 3. Acu ?, 1 seqq. Matlb. vm, 8.
Judic. xiii, 1 seqq.
PATRUL. G R . C X X V I l .
39
1227
ADDENDA.
1S?3
quetiiadtiiudtim V.le in miltt art ptaefectura cenium JMi-iindius possiddur, cl studiosius diligiht us.,trc iuiiilibus pi&eral, ac diaboio, scderatoruiit botuieustoditur. Col. 54G PoUcaquaw autem anima noura, etc. sctilcrumqiie mundi principi servit, bac oraSi divinihis i U u d a r i gc>tis, faciciidun libi lioue alaiur : Nou suai dignus qui diviaitalis pr.us est. u t , q a ^ i n a d i i K K l u m Salomon moncH : doctrinani cxcipiam. At poslcaquam humaitilaOmni cu*lod,a tenei cor Itutm * , ase^nsionosqwe tfiii CUrisli pereiperil, Uoc csl, eain vimiletn, iu conie luo disponas, Davtdi morem gercus * , qua; in agendo veieaiur, assculus fuerii, ac supra profrctum Deo gratum. aique ad majora progreskycorooi m scipsum exiulctil, id esl, supra carnis sionem el ascensum a lc postalanli; ac dc icrettiix affcelum, queiii meitibia, qux sup^r terraui sunl, cousili > el senlt*mia , novalia libi ipsi i n n m t s , vocal Apostolus , litpirte lerreuarum rerum sluanima: lnae. facie cowplanaca, vitiosisque spiis dio addicttim, ac circa eas scse votulaiuem, ac ui*ptis liuiiiililalig buini provolutuiB. Quemad- extiaciia c i evulsis. Qmul Ubi abs tc faclum fuer i l , p i n ad jusliiiam fere, ac lum deuiuin sciennioduin enim sycomorus sterilis atque intrugilera qua&dam arbor esi atque depresea, sic eliam U;M luininc, sicui est apu.l Oseam **, collustrari poteris. Quandoquidem In malignam animam n*n caraubs aflectug. Quocirca qui euni fu ^cril, ac vclul warcoro affeceril, carnisque volupiaies op- intiubil snpientia CUIB aiilem ipse sapicniia i.s'.rudus ac divino splendore perfusus fueris prc&seril, conleaiplationem, boc est, diviniialis tuin vero aliis qunqnc, ut ail Aposlolus IM docliinam, aciiva virtnie jam comparata, suscisapieniiam loqneic, dc Deoque disserc: ac turo ptaft, aique audiai : Uodie salus huic domui, boc est, onutibus aniiua? parlibus : nec soluin ea qua? euam myslice el circumspecto ea qu.i; apud v u l babcl lucalur, verum ad majora eliatn t t sub- gares bomiaes, boc esl, minime purgato*, absIwiiora couieudai, ac praclarc spargat qurc condila s u i , discute. Ac lumtnare i n mundo faclus, el fulge ipse, et alios illuslra. Inierim scelerale coliegii, sive pecuuias, sive dogmala, vero, id est, quousque ad swpernum ilium fnlgorem resque, el aniiui aeusa, dtviniiaiis doctrioa parum pcrveneris, tcipsum p.aeptirga, ac Vorbo prapara digua , effunda!. Ideiu enini Verbum bislo/ico quidem tensu Dcus, anagogico autem divinilalis cl pncinilia, vi veiul pracexerce (sacrarum siquidocirina, el iudignis formidolosam esl propter dein rcrum doclores inilandi vitn babenl) ui leip>uu piiinum bcnelicio afficias. QIMXI quidem fuioaaluram ûata : iguis cnim comumen esi, ut lum cst, si non soiuni le i(a compares , ut Oeain ail Scripluia , et piopler beiiignilalem tapin exoipere, sed aliis quoque ipsura proferrc atque fixcibi, iis uliquc, quos nou dicam Uignos o^teuderc merearis. piie enim ma:o eo dignus est), veruui qui ad jpsiu? excepiionam iia se pnepararum, u l ill, qui lbid. B. Quaniam anlem sermone iheatrnm requidem nasfeo el improbo spiriiu cx spiriluaii purgavimus, etc. Quoniam, inquil, sermone, qucm aniiuas eua; douio expulio , eaque ecopis luujidaa, de fesio babuimus, audiioriiim pra?paravimus, bce t s t , studiose purgaia atque ornata, nequaalque aiicnios audtlorum animos rcddidinius, quaui oliosam cam atipic iaerieai reliquerunl (ae age, dc festo qtiidpiam disseramus. Et quoniani luvcraue iiupuius daeiuon fatilius siinul ac lutius primariiiiii ac pnecipuum fesii caput, Dei esi roc caui iuitiiigrtt, utpole cuin sepiem spiriti- moria divinilaiisquc pertraclatio, Dci proinde bua redieus, qui quideui sepiem t i i l u i i s spiritiutomoriam celebrenuis. Nam quod ail David : In bus adversaniur, boc est, Spirilus sancti donis, toce exsultaiionis et confenwnh sonns fesimm quae ab Laia recensenlur , mnnpc Spiiilus agenlium ; et rursus : Quasi Ivlaniium humitixm lilndiuis> consilii, prudewtiu3, limoris Dci, pichabilatio t* le nibil altu ( bic sonus est, quam latis, feapieiaix, et stientiai), verum ad vitii fiigam Dei laus, quse ab iis pra. dKa(ur, qui sempiterno virtulis culluiu adjungunl (juxla illud : Declina illo gaudio di ni habili sunt. Quod si ca qux tn
u 8 I t 4 Y 1 8 l e
, e
maio et fac bonmn Uirumque enim uccessario f> oraliouc do Nalivitale dixi, iiunc quoque repcio, ibil inirum erit. Natn, ut Plalonis verbis uiar, requiiiiur , niuiirum animaB purgauo ut itnpurus ca^cra dc iisdem rebus loqtiar, id esl, de irilms \itiis spiiilua ia fugam se coiijicial el viilutis personis. Nam iu aliis quidem rebus ac Iraciaaccessio, ut bonug spiritua iu doiuum inducamr, libus, oralioais variclatem ot copiam studiose ac locus uuplcalur, et viriule cumulctur); lotum alTcctaro piaesliieril : at in ea dispuiatkme, q u Cbristum, vel certc quam maxime licri polcst, adirJilenles, ne diabolus rediens, ac locum a l i - de Deo suscipilur, expressissiiua t l eflieacissiina verba arripienda, et coascrtis, quod aiant, maqueiu vacuuni oflendens, eum impieaf-, peruicionibus relineada suat : eliamsi ideiuidem cadem sioremque cx aniiiiis noslris oflicinam sibi efliciai, verba mibi repelenda sinl. Quoniam cnim Iubric, \ioleuUusquc excurrat, attjue occupatatu doiuuin el periculosaj aleai picna esl divinitalis iracutio, tuiiori prae&idio munial Quod cniui diibciDeusque ualura formidabilis csl t t incnmhus cxpugnalur, i d , cum scmel capluin e&l, t t
t 9 v
1 V
Coloss. , 5.
1 8
Doui. iv, 2 4 .
1 1
a
" Isa. , 2, 3 .
, 7
P.al. XXXM, 2 7 .
1 1
1 8
Li?\ x i .
8 8
25.
8 1
8 8
Peal. LXXXUI , I srqq.
Jor^m. , 1 soqq.
Ostv, x, 12.
S.ip.
21 2(i Pror. i , 4. " I 0>r.
8 8
l i , b*.
Paa!. XLI , 5.
Psal. LXXXVI, 7.
1221
NICETAS 1N ORAT. X X X I X S. GREG.
1230
prebcnsibilis, idcirto, qnotics milii dc Deo disse- ivrum oniniuni Dominurn alque omnipolenlrni, quasi in apicera quemdam el fasligium colligi ccnr.ncli necessilas iiicunil#it liun lingua contremisco, naliique otnnino neccssarium est. Nam bac raiiune ium mentc, qux priniis noiionibus sublimioribusnobis divinae Triuiialis doctrina el sancta uniialis jue, quam u l argumcnlalionibus confirniari queant, pracdicalio conslabil. Scd videamus quid signiiicct, *nslitulas malerias arripil, tuin cogilalione ettam ex diamctro. Diameter in circulis egl qusedani prrliorresco, quae argunicntoriini causas a menle rccla iinea, quae, per cenlrum ducta, in ulramque actipiens, iuentis agitaliones considerat velutque partem lcrmiiiatur, atque in duas aoquag paii^s disiribuit. Atque, ul ipsi quoque contremiscalis, circulum secat, dia:ncicr dicta opio. llorroris eniiit aflcctus boc loco laudem me ^, id esl,quod toium rclur, ac limor bic beaius. Deum porro cum dico, circulura in duas partes acquales dimeiialur. Sola iriplex unumque lumen libi animo proponc : I r i enini haac linca id cfOcit. In quadraugulis autem, plex quidem, quanlum ad byposiases, ut Orionvel cliam i n quadrilatcris figuris, dtameicr eei lalcs dicebanl, vel, ut Ilali, personas; unum aulem. qusedam recla linea ab augulo ad angulum ducla, quanlum ad subslanliam et adoratiouem divisionis oinnis expertem. Eteniin dividilur quidcm (7) pro- ^ in duas sequalea parles spalium sciiulens. Quare ea ex diametro opposita dicunlur, qu& mullum pter trcs personas : caeterum, indisunctim propler inlcrse distant, quoniam, tam in circulis quam in diviniialis unitatem : ac rursus connectilur quidem quadrangulis aul quadrilaleris, nulla major est propler divinilaljs identiiatem, distinclim aulem setlio quam ea quae per diamelrum fil. Quandopropler personarnm trinilatein. Unum enim io quidem igiiur, et Sabellii contraciio, el Arii divisio, iribus divinilas est, et Iria unum, ea quibus uuilalis ac mukitudinis intcr ge ralionem babcnt, divinilas est, vel potius quae divinitae suiii, ut cx diamclro quidem inter ge opposita gunt baec magis proprio el exacto verbo utar, ac ne cuiquam mala, boc est, maxinje coniraria, verum impiea me occasio suspicandi dclur, divinilatem aliud tatc paria, ulpole acque peniiciosa : malum enim quiddam esse praeler baec, aut coinpoeilio ulla in ulriasque acquale est, lamelei in contrariis reperiasimplicibus excogitelur : tum etiam quia divinitas lur. Nohis autem, ut cum Aposlolo loquar, unus Deu$ Tsonis quodammodo eoessentiata est. Excessus Puler, ex quo omnia, unus Dominus Jesus Chri$tu$,pei autem ac defeclus missos faciamus, nec plurcg quem omnia,eiunutSpiritus sanctus, in quoomnia" personas tribus confilenles, nec pauciores. Vel, ll.ec aiilem tria, ncmpc: Ex qno per quem el in quo. nec excedeuteg, u l Arius, cura ires naturae inducil
9 y
(nna enim est); nec deficientcs, u l Sabellius, unam C pcrsonam affirmans, cum ires sint. Nec uuione < onfusionem facienles, personas scilicet non dividendo (boc euim cst coufusio), queinadniodum fccit Sabellius, tres personas in unam coiUrabeng aifjue permiscens. Nec divisione sejunctioiiein eililicnles, subsiamiam videlicel non conlrabendo <boc enim sejunclio est), quo prorupit Arii audacia, i-MM divinilateni i n tres naiuras a se invicera alieiias divisil. Ac Sabellismus quidem JudaUmum refert, n i m i ruin uuam triiim hypostasin staiuens, remque uiinm varia nomiua babentem osse diceus, Palrem cl Filium ct Spirilum sanctum ; Arianismus auleui cum etbnicigmo couvenil, utpole pcr liium naturaruai asseriionem deorum multitudiiiem invebeiis , queniadmodum ait magnus Dionysius Romaruig, Ariani c j m SabeUii sentenlia ex diametro pugnant. Sabclliug enim eumdem esse Filium c l Palrem impie asserit, c l conira euiiideiii Pairem ei F i l t u m ; Ariani autcm Ires deos quodammodo praedicaul, sanclam uniiaicm in tres personag inler se alienas :>c prorsus separatas dividenieg. Divinum euim Verburo Deo rerum universarum unUuni esse neesse est, ac Spirilum sanclum in Deo inosse, ac postrcmo divinam Triuilalcm in unuin Dcuin
D
* luemad. modum ba?retici blateranl, Patri Ex quo assignanl 'S, Filio Per quem> el Spirilui gancto ln quo. Naiu si baic, u l ipgi opinanlur, naturas gcpararcn( noquaquam ab uno loco in alinm locttui iraugircnf biC pra?posilione3 ex per et i n ; venim de Palrc seinpcr dicerelur, Ex quo; de Filio auiem, Pet quem; el de Spirilii sancto, In quo. Atqai inler sc mutantur. Oslendemus enim nec Palrem illutf Ex quo accipienlem, Filio Per qnem reliquigge; nec rursus Filium ab barum particularum eommunione, Ex quo, ct Per qnem, Spiriuiin ganctum arcere. Nam et de Palre dicilur Per qucm : Fidcli*
v 9
e l
u b s l a n l i a s
eniui, inquil, Deus per quem vocali ticipalionem Filii

E p i s l o l a e n i |
suwus ad par-
sui .
Co
,e
Et de
Filio, Ex quo; in
loggenses ad eog, qui Unigeniii capn\

aucommk-
cognitionc carebanl, diclum c s t : Non tenens

id esl, Cbristum, ex quo omne corpu* per suras et compagines submhtinralum crescil in
gmentum Dei Et ruraus eodein modo de Spiritu sancto, Ex quo dicilur. Qui enim, inquil, seminat
iu Spiriiu, ex Spirilu melel vitam asiemam .
80
Alque
eliam dc eodem Per quem dicitur : Nobis enim,

iuquii, Deu$ per Spirilum revelavit " Eadem et de
syllaba, / n , dicere possuinus, quam etiam Scriplura, de Paire verba faciens, admittit : In Deo enim, i n q u i i , qui omnia creavil . Alque ad buitc
M 8 0
1 Cor. v m , 6.
I Cor. i , 9.
Coloss. , 19.
Galai.vi, 8.
8 1
1 Cor. n , 10.
8 8
Ephes. m , 9-
(7) Dividitur quidem. esl, contraria inler se conjiincca sunt, quod minim cgt : nimiiuin division i umias, ei conjunclioni divisio : iia ut nccdivi-
sio unione carcat, ncc rursus unio divisionis sil cxpors. Ila3c in codice Reginas inlerprclalioni Ni ctiu:confusc iuseila ad calceoi rejicere libuit.
J23!
ADDEXDA.
12:2
luoilum lias praeposilioncs nonnunquam iimitulati on post Palivni. Spirilus sanotns vere spirilus csl. Sancius attiem adjcclum cst, u l divinus demonsiraviinus. Sequilur jam ul oslendamus Spirilus ab iis disliiiguauir, qui simpliciler spiIpsum quoquc nominum ordiiicm aliquoiies invcili alque iransponi, iiec Palrem scnipcr primo loco rilus vocatilur, nimirum ab angelo et animo, atque aereo flalu. Vcrc autcm addiium csl, ul oslcndatur immerari, Filium secundo, ei tcrtio Spiritum sancum solum proprie sanctura esse, caeieia aulcin ctuni : sed eliam permulato alque invcrso ordiue, graiia el communicaiione. Nam creafuris aliunde ut in illo Apostoti loco : Gratia Domini nostri Jesu inducla esl sanciiftcalio. Spiritus aulem sauclilas Chrisli, ei charitai Dei Pairis, el communicalio naturam explcl. El qucntadmodum unus Paler, el snncti Spiriius sit cum omnibut vobis **. El rursus : unus Filius iia et urnis Spiriius sanclus. Ac Divisiones yratiarum sunt, idem autem Spiritus : proindc a natura creala lantum remolus ac sojunet divisiones mimstradonum sunt, idem aulcm Doctus est, quanium simplicem c l absoluiutn nuineminus : el divisioncs operalionum sunt, idem aulem rum a composilis dirempium esse par e>l : ntrsus Deu$ . En quomodo in bis locis ordo nominum Patri cl Filio tantum unitus esl, quauluui unitas invcrsus sit. Enimvero liacrelici, Ex quo, de causa ad unilatcm cognatione juncta esl. Ncc vero liiuc dici afflrmant : Per quem, de organo ; In quo, de loco; alque binc colligunl, quod quemadmodum ' solum societalis cl comniuuionis nalinalis argunietila ducunlur, sed etiam quia cx Deo esse dicialia causas naiura est, alia organi, atquc aiia loci, tur, nonqticmadmodum onmia ex Deo suni, veratn ad eumdem qtioque moduin alienus, quanlum ad ut ex Deo prodiens, nou generationis modo, ut naluiam, esl Filius a Palre (quandoquidem el orFillus, sed progrcssionis, ul Spiriius oris ejus* . gantim ab arlifice), alieaus itcm Spiriius sancius : Quo eerte loco nec pcr os mcinbrum iiilelfigendum qualenus, ci loco, et lempore, ab organoruni vcl est, nec per Spirilum flaius quispiam cvanesceus : aililicum nalura s^paratus esl. At nos his propoveriiiu el os, ut Deo digiium est, accipere debemus sitionibus non separari naturas dictnius, sed polius el per Spirilum subslanliam vivam intelligcrc. Ncc noiari atque cxprimi, uniusque naturae proprictatos vero ila argulcnlur biereiict: Si g'iiuit Paicr, ingedcclarari. Idque ex co pcrspicuum esi, quod lies iiilus esse desiit. Ingenilum cnim oporicr, non lias proposiliones de uco Christo complexim exiriodo a nullo genilum essc, sei nec ulltim quoque prcssie rrperiuiidir : siquidem Pauli ad Ronianos gcnuisse. Ncque item eodem niodo dc Filio dispuEpistolam baudquaquaiii perfunclorie quispiam lel e n l : St ex ingcnito Paire g<*.niius esl, . g f i i i , in qua ita sciibit : Quiaex ipso, et peripsum,
u
1
eliuipso omnia . Ex ipso enim rcsomnesessenliaj Q id est, generaiiouis nomcn amisit. Noccssc eni esi genitum, el genitum csse, el a Paire geniio. û;i* causam babeut sccundum Dei ei Palris \oIunlaiem, < t per ipsum omnia permanent et conscr- NtiC poslremo de Spirilu sancio ad buuc modinii vanlur, ulpote quia omnia creavit, omnibusque disseranl: Aui ingeniius est, aul genitus. Si ingerebus a se procrealis, ea quae ad salulcm conve- uilus, Pater fueiit: si autein genilus, ergo Filitis. niuut, admetiaiur. Ac proinde ad eum omuia Yeruni os ipsis ob trualur, ut stulie alque inepio se convciluni, ardenti quodam desiderio alque cavillanlibus. Nam ncc Palcr eo ingctiilus cssc inefTabili amore, ad viiae Auctorem reiunque desiil, quia gcnuit (ingenilus enim dicilur, u i nunquani gcnilus, non aulem quod luinime genuenccessariaruui subniiiiistratorem oculos converrit). Ncc Filius geniius esse deftiiiil, quia ex iugelentia. nilo genitus sit (geniius cnim esl, non ut ex CoL 347 B. Pater pater esl, et principu exgenilo Palrc genitus scd ul solum genitus). Ncc pers, elc. Quoiiiam Eunomiani paiernilalis lionien improprie Palri adbiberi dtcebanl, non propltr deniquc Spiritus sanclus, aul in Patrcm aul relaiionem ad Filium, eed, ut in creaiuris, proplrr Filium concessil (uec cnim tngeniius, el geniius ex cffeclriccm soienliam; idcireo, ail Tlieologus, Palcr eorum numero sunl, cfiia: medio carenl, ut alleruni palercst, boc esl, vere Paier, ui quiFilium genuc- D borum Spiriiui necessario iribuendum sitj. Veruin v i t , el principii expers; neqne eniiu ex quoquam, intcr ca medium aliquid inlerjectum esi neinpe ucque a seipso, neque ab allero ortum babcl. Nam processio. Procedit ilaque Spirilus a Pairc. Quod qui vere solus paier est, ex nullo altero cst. Ac si procedii, ulique ab ipsius naiura ei divimlale non est separalus, sed eiesl, el roauel Deus. Paler rurbtis Filius, (ilius esl, , ui crealura, nomen istud conseculus, juxla illud : Filius primogenilus paler sl et Fiiius filius, ei Spirilus spiriius. meus israel'*. Nam boc loco diclio Filii U:iiuscujus(|uc euim barum Iriuro personarum proneaiura arcipienda est : sed propiie Filius, aiquc pricias trai)s:i:overi nou dobcU Nain si loco suo a Patre suo geuilus : qui eliani, quantum ad lem- liiOlaad aliuin iransirei, non jam proprielalis nomeu poris principium, principio caret. Nam qui omnia lucrclur. Duplcx aulcm esl, proprifias aKera natursc, allcra personx . Ac iiaiura? quideai proprielacreavil, uii.|iie et tempora. Temporum auiem lem ad (res pcrsonas sese inovenlem et cffundenCrtaior profecto lcmpori ncquaquam subosl. Aique eiiain priucipium babcl, qualenus ex Palrc cst, tem icperirc esi, velut increalum, sempiternum,
t % 81
11 Cor.
XIII,
13.
* 1 Cor. , 4-(i.
" Rom. x i , 3G. " E x o d . iv, 2x.
" P$al. xxxn, C.
1213
NICETAS I N ORAT, , X X X I X S. G R E G .
1234
oninipotens, cacleraque cjusdem generis. Persotiai 1 essent species, alltram cxplicavilTbeologus nostrr, dicene, Deus lionto fii; akeraai vero piaeicrmisii, vero proprielatcm nullo modo moveri profileuiur, iiiniirnm quod homo quoque Oeus ciricialur, ut ut ingeniluin, genitum, ei procedcns. llajc enim perspicuam e l conacquenieni. Nam si Dcus bomd personarum sunl proprietates. A l vero Eunomiaitt, eflicitur, procul dubio et bomo Detis. Quando quiingeuiii ac geniii raiioneni diversarum naturarum dem indtibitatum est, propleiboc, illtrd quo<;uc proprielales esse contendentes, Palrem quidem factnni esse. Et qui secundum gloiiac snac et sptenproprie Deani nominant : Filium autcni et Spirilum, nominis solius, non auiem ejusdera csscntiae doris orientem ad prinuiin cceli secundi coelum ascenderat, ille in hujusmudi orienteadeo sublimis coiôriio, cum eo conjunclos esse astniunt. Natn et excelsus , quemadmodum cecinit Oavid* , in cuiii Paler ingeniius sii, iuquiiiiit, ncc queniquam gignot. Qnod si Paier non gignil ut deliranl Eu- occasu,boc est, in nostra uiililale alque abjeclione nomiani, profecto nec Filius palernae nalura? par- gloriose celobraiur. Oriens euim, Diviniiatem p r i n liccps exsisiil, uipoie a Paire minime genilus ; cipii experlem, quae lux sempilerna est, significal. Ascensus aulem in occas, consueludinem societaverum atquivoce Deus dicilur, lioc est, solum Dei lemque cuiu buuiana paupertalc initam , quas q u i nomcn babet, non aulcni rcm ipsani. Qui milii sane cadem ralione dicturi videntnr, quoniam I dem , si cuin superno splendore conferatur, occaeus raiioneni babet, ac nociis siinililudineai refcrt. Adanuis quoque ex carnc genilus non esl, sed a Dco effecliis, Sclh autcni ex Adami cum Eva con- Nulla enim imer uiramque naturam eoavparatio grcssu procreaius est, idcirco eos nalurae diversi- eral, priusquam ambas summus Ule anifex i n tate imer se disjunclos esse. Quod si in una atque seipso conjunxissel. Ac Divinitas qwdem per Orienleui desigualur, uipole altum et excelsuin : quo* cadem liumana nalura et ingenilum el gcnituni niani, cum sol oriiur, in sublinie ferCur ei exlollitur. rcporiuutur, quatilo magis divina. Occasus autem , ut bumilis ac depressus, carnem Col. 347 C. Unut igilur Deus in tribut, etc. Unus signiiical: quoniam sol in occasuni vergens dcpriigitur, inquil, esl Deus in tribus personis, et ires niiiur, ac deorsum ferlur. Porro ia occasu quoque personae unum sunl, quoad divinitatem. Quoniam Oominus magailice el gloriose celebralur. Gloria autcin ba?c se iia liabeut, boc est, hse personaj, vel enim ipsi cessit humililas illa quam ia buroanitale boc polius , id csl divinitas , neque angelis solis, qui suptrui sunl spirhus , deiinitam alque cir- aûmenda p r x s l i l i l , bonilatem ipsius perspicuam alque illusirem reddens. Jam vero Dei Filius, F i cumscriplam esse Dei adoiaiioueoi oportebat, sed l in lerra quoqiie noniiullos esse, qui eum ado- , liushoiDinis factuscsl, non mulationis, scd assumpiionis ralione. Mansil enim id quod erat, el quod rarcnt, ut oninia ipsius gloria implerenlur; quippe e r a l , assumpsii. Nam cuni eam esse n a u i r ciuu res otnnes creaUe Dei sinl (Omnia ciiim, i n noslras iufirmiiaiero perspiccrel,ut ex seipsa rerum q u i t , $ermmt tibi), eam ob (ausam homo creatur, oiiinium auctorero el efieclorcm cognoacere nempe ut sic quoque Dei gloria celebretur. Dujilex posset (quoniam ipse iageuitus esl, uos autem, cuin eiiim crcalioitis boniinuni causa f u i i , allcra anteprius uoa cssemus, facli poslea corporeque efllcti cedens, boniias scilicoi Dei, alicra finalis, niinirum siimus), idcirco baud abs re Yerbum, Palris imago Dci gloria. Quoniaiu auiem a divina misericordia alicnutn eral boniincin per peccaltun a Crealore cxsisicus , morlale corpus arcepii, ut B I O P S quoque suo separaium negligcre, ideo iiiuovanlur nalurae: in co fundiius exslingucretur, aiquo bomines ad imagiiiem Dei creaii denuo insiaurareniur ac renoiliviua enim bunianaio nalivilatem subire eusliluit, varentur. O emadmodum cnim si fornia qusedam noslra auicin animalam carncm spirhualiier genilo Vorbo proiulil. Quodque magis niirandum esl, nec iu ligno depicla exleruis sordibus obs.ita ei obiilievirginiialis lox per procreaiionem ullo niodo i m - rala fucrit, rursuseuiu, cujus iinaginciii referl, adbiberi necease esl, ut ea insiaurai i queat : ad buuc ininuta esl. Adbxc innovantur naturae, divina quoque modum Chrislus, Palris imago^ ad noslra cnim bumanani assumpsit, buinana auteni divinitate affecta esl : alque infinila quidem a iinila kecloca accessil, ulhominem ad siiuiliiudMiemsuaiu comprehensa est, finiia vcro iniiuila? anaexa : ac eQiclum insiauret, ac de bomiuibus bene mereri denique adurens nalura crassam et materia conslan- cupiens, u l homo, ad nos peregre sc confcrt. Nam tem as6unipsit; crassa ei carnalis adurenteai siue cuui seaiel bomiaum mcntes ad sensiliuin rerura ullo delrimeiilo accepil. Nova euini illa rcs qnas in sludium prolapaaj essent, Yerbuni sese per corpu* spcctanduni objecit, ut bomines sensusquc eoruin b r U o eluxil, in boc dunlaxal sita cst, quod ad se quoque bomineui lraducal, alque convcrtat, is qui sine priucipio jain ex Deo geniius erat, ortti ac per ea quae geril bomiiiibus, ipsum, ut boiniiiem quoque temporali secundum carnciu geniius sic : scd iu eo eliam, quod nostra nalura camciii nullo intuentibus, fidem facial, se non burainem soluai, prius jacto semine dederil, ac Virgo sine pudicitiae scd eliam Deum e&se. Visus esl igimr, ac canie quasi velo quodara et inlcgumento inlerjecla , noarlma pepererit. Gumque aauiranim earum, circa ijiias novo exeniplu aliquid edebatur, adjicicnd biscum virsalus cst. Puraai euim ac simplicem
9 u f
Psai. C X Y I I I , Ul.
Psal. L X V I I , 31.
im
ADDKNbA.
1236
illius diviniialum procreata t corruptiont obnoxia eamque sartatn tcctamque habcamus, ae noamore natura baudquaquam ferre polerat. Idcirco, qir.e canum ad vomitum noslrum reverlamur, quoJ mislionem nesciebant, miscenlur, vclut crealuraB Salomon nobis cavendum admonet . Alierum, quod a Joannc tingitur, ut modcsturo atque hnniicrealor, ct opus arliQci (adeo ut unus idemque ct lem animum gerere condiscamtis, nec adversus crcalor cl creaiura , et opifex el opus, exsislal) et magistrum piciatis doctrinam nobis promulgantfni cami mcns jungilur, bocest, bomini Deus. Quoniam eairo diabolus nosfalsa divinilalis adipisceiulae insurgerc, nec advcrsus sacerdotes, quos Dei myan.lacius spe, lanquam illecebia quadam lactatos, in frau- sleiiomm dispensatores vocat Paulus dem induxerat, ac morlis bamo iransfixerat, < > b insolentiusque efforri, si quadam dignilam praecellacamque causam nullis jani viribus frangi se ac mus. Tertiura denique, quod tricesimo anno baptilabeiactari posse exisiimabai : idcirco Cbrislus d i - zatus est, quo etiani tempore nitracula sua exorsus esl: ul discanius juventuti non confidere, nec quodviuain polentiara carne non secus atquo. banium vis tempus insliluendie plebi, ac regond* Ecclesi* csca, obdiixit. Alqjue bac carne Salanas illicilur idoneum exislimare , nec anle lanugiuein s e n e a ut, dum quasi in Adamura impressionem facit, docere, aut credcre, boc csl, praefidere, ac putare cumque sibt in eseam cessuruni sperat, in divininos ipsis docendis pares csse posse. Quin poiias latis bamuin incidat, sicque cladem, veteris Adami adulla c l plena, tam corporea quam spiiilali aelaie ulpa coiHractam,novu3 Adamusvicioriasua sarciat, collapsosque ei jacentes excitet, atque, ut Apostolus ad docendum accedamus, ncc Danieleni aliosque nonnullos, juveniN aelate judicitm munere fundos, loquiiur , c a p i i a l i s senleniia in Adami carnem percaio constrictam pronuntiaia, per Chrisli car- in meditun proferamus : nec, quod Demosthencs fiem nulla peccaii labe viliatam rescindatur, ac aii, quidvis faciamus, ac praelexlus el cxcusaliones couiingainus, u l injusthia? opinionem a nobis amrmors per carnis re&urreciionem exstingualur. Ipsa liamur. Neque enim quisquatn unquam , iniqtie ei enim bominum generi redivivae vilae alque immorinjusle aliquid faciens, peccali confcssionein sibi taiitalis principium est. exprimi passus est. Nc ipse quidem ignarus sum, Col. 550 B. Ae Chrisli quidem nativitas, etc. FaDauiclera incunte xtale de Babylonicis illis sei.ibus cium csl a Cbritslo, ut slella corporis sui aiivilajudicium tulisse. Yerum unus ille est. Qnod autem Jem indicaret. Conveniebat enim ut Verbum e c(Blo larum esl, id Ecclcsia pro lege non babet. N.un descendens coelesli quoqne indicio proderetur. Porro nec uua hirun Jo ver facil, ut inquit Arisiolcles, nec sidcris cursuscrealurarwu adoralionem significabat. Magi autem genlium ad fldem accessura, idololalrfae- C <l * e r i l aut semel navigarit, idem protinus geomelra, vel naula diccndus erii. que oppressionein. Simeon vero is coromode dici Col. 351 B. Cceterum baptizat Joannes; Jesui possit, qui pie ac religiose divinum et de Deo periractanlem sermonem complectitur, purisque animae accedil, eic.] Cbrislus, inquit, ad Baplisiam accedit, ut H>si quoque sanctitalem afferat, Adandqae oculis eum agnoscii. Rursus per Annam connienYeluslatem , boc est, peccatum expurgel, priusque teoi, boc est, gratias agentem anima prudenlia) virtule senex, ei qaantum ad dogmaia, qua? deDeo cliam Jordanem ipsum sanclitate imbuat. Per instituuntur, pudica, temperamia?qoe laude clara, Jordanem enim omnes quoque aquas sanclitaie allici oportebai, vimque ad purgandos ac spiriiuainlelligi possit. Jam vero, ut apud Joannem scriliter iuiiiandos bomines accipere. Quemadmodiiin plum est: ln propria venit Dominus, hoc est, in bunc mundurn, qai ipsius creatura est. Alieno cnim duplicem naturani babel Cbrislus (spiriius atilem more venit, ulpote in aliena natura, nimi- enim et caro est, hoc est, Deus ct bomo)> stc eiiam per aqtiaui et Spirilum homines luslral; illam, inrum bumana : ei [eregrinum gloria affecit, id esl, quain , seusibili modo acceptaui, bunc auiem invi* hominem, accolam terrae, aique a paradiso exsulansibiliier advenienlem. At vero Joannes Jesum veteni. Nunc autem aliud Cbristi facinus, aliudquc fesiuni. Alque cgo la^lum nuatium profero, eisi ^ nienlera admittere deirectal, atque a i t : Ego debto te baptizari * atque adeo pro le, Illud enim norat noii pr&cursor, u l Joannes, a soliludine tamcn Joann-s fore ut pro Cbristo atque ipsius H* veniens, aiqae a Ponlica qutete ad aniplissimam tnarlyii saaguine abluerelur, ncc pedibus soluin, u( banc urbem. Christas illuniinatur : siraul illusiren i u r , nimirum diviao lavacro, vcl eliaro sermone Petrus in pelvi, purgareiur, sed et capite, et loio purgati, ac per eum splendescenles. Tria porro bic dcnique corpore. Propbeiico iiem spiritu aWaiui expendenda sunt, priiwim quod Cbrislus, quamvis baec verba adjiciebal: Et iu renis ad me . 0* ab omni viiiorura coniagione puru3 baptizaiur : ut verba pcr enunlialionem ac on pcr inierrogalioca re nobis documcnlo 6it, pra?paralionem anle nem Icgcnda sunt. Nam illud quoque fore nou dubapiismum nocessario adbibcndam esse, atque ba- biiabal, quin, u l Praecursoiis el praconis munere bilum qucindam vkiulis comparandum, ac turo ad apud Jadaeos funcium, i u ad eos eliam q"i baplismum accedendum : ut per vinulis habitura infcnio e r a n l , functuruni Chrislus sequcrciur: vcniai), quam accepimus , in inlo ccllocermis, Cbristus, inquam, qui primogenilus omiiis crcawr*
%t u v t vo s i u i s l i n c a n l u , , a r o d f t ki k 9 t w F f i n
MCor. xv, 57.
Jcan. i , 11. . Prov. XXM, 11. I.Cor . I .
a ' t h u> f i
4 1
12S7
NICETAS 1N ORAT- XXXIX S. GREG.
12%
Ab ApoMoIo vocalur \ uipolc qui cx Orct vcntre aulem humanilatis a Clirislo assuroptx cousilium aeVerbi cum carne coajunclionem sigiiiftcal, cujus ptiimis a<l rcsui rectiotictn seuimlauiqiie viiam ne cxlrcnia quutam et brevissima myslcria fac lc gcitUits est, et per baplismi rcgeneralionem dux 6olvi atque cxpltcari possunt, non dicam ab iis qui c l auctor ad utruiuquo, ac via omnibus morlalibiis in reruiu a Gbristo gcsiarum cogniiione carnalrs exstilil. Jam vcro ChrisUis apud Malacbiam Sol adbuc, et, ul Aposloli verbo ular infanles suai, justiliae e C Sponstis nominalur* : apud Joamicm sed nc ab adultis quidem aique perfeciis , qiiaiis W r b u m q u e m a d m o d u m ei Praecursor Joannos erat Joannes, quatn parcissimi ac penc nullius apud rumdem Lucerna el Vox ct Amicus cibi vir : Venil enim, inquit, Joannes Bapiista, uec Spon>i dicilur. Verum, ut ad rem redcamus, mamiucans nec bibem *\ Nove Elia : Si vullis, Joauiics Jesu:n submovel; Jesus autem coniemiit iiiqoit, recipore, ipse esl Elias, qui vcnturus cst. alque. insiai, bnptismum posiulans, ailque : Sine Soliludinis atumne. Quid, i n q u i l , exiislis in nunc; boc cuim certa disponsalione IiU ut omnes dcserlum tidere ? prophetam f eliam dico vobis, et justiiia; nu i.eros iinpleam, boc est, omuia legis Natn cum cancri propbebe praic pia. Iloc aulem adverbio, Nunc, idcu usus piusquam propheiam Cbristum tanlum venlunnn cecinissenl, J anncs est, qm niam exploraturo babebai forc ut, exiguo posl leiupore, Baptisiain per sacrosancli sui ver- ^ eum quoque oculis pcrspoxit. Jam vero illa e licis couiactum ci Spiriius sancli advenium abccelo niissa vox GlirUtum ooelilus profeclum esso /ucrct. clamat, ipsiusque diviniiaiem leslalur : Hic tit Ibid. D. Jam quid venlilabrum significat? PurgaFilius mcus dileclus Adbaec Spirilus corporeo /iuwcm, clc. f)e Cbristo in Evangcliis iia seribitur: modo conspcclus, atquc ui columba ad Cbrbtum Yenlilabrum in manu cjus, et purgabit aream suam, accurrcns, ipsius corpus bonore aflicil, quod ei collegit iriiicum in horreum: paleas aulem coinquidem ncc natura Dcus csi (boc enim diclu abburet igni inexsiinguibiliVeniilabrum porro surdtira fueril), uec adopiione : non euiin cx propurgalionem signifieal, bocesf, divisioncm, frugigrcssione el incremento, vemm dcificatione atque fLTur.i ab infrugifero discerneritem, queniadmodiini byposlaiica unione supra naiuram alque adopiiowiuilabruni frumentuai a paba diecernit, ac quidnem cx ipsa unione diviniialcm ass^cmuin e&u quid lcve ei venlosnm esl, c x c u l i l : quidquid rursus Uiquc columba olim ad arcam reversa, et olivas gravc est, in borrea rccondit. Iguis auiem consumfesiucam oro ferens, scnsibilis el corporci diluvii ptioncm designat, sordes eorum qui purgantur, sedali nuulium a t t u i i l : eodcin niodo Spiritws abolentem , el quod levis el viliosae n a i u r repur- C sancius, nunc ia columbae fonna apparcns, compiessam esse spirilualem illuvicm tndical. Quod si gantcm. Levis enim res el arida peccalum, ignem ba?relicti8 maguUudinibus et potidcrtbus , qme f.icile concipions. Pcr ignîn etiam Spirifus fervor corporum propria suiit, divinilaiein a?slimandaia signinrari poiest, qtii ad viruuis cullum etsiudium, ccnsct, atque idcirco Spii itum parvum judtcat, Diiquc amoreai , ipsius participcs inflammal. quod columbac spccie apparuit, facieuduni jam Stnpiiiur apud evangelistam : Securis ad raipsi est ut rcgnuin quoque coelorum aspemctur, dicem arborum po&ita est**. Sccuris animai i l quoniam grano sinapis conferlur, ac diabolum lius cxcihioncm designat, quae ita pcrdile el proiliCbrisli majesiaii auleponal, quh de co Zacbarias gabi vivil, u l ne adlnbi:o quidem et iiij<cto ciicit: Qui$ es lu mons magne, qui e$ anle vtdtum Zosaluiifcr;c nicdicinai fimo frucluni ullum forat. robnbelis ? Ei Jereiuias : F.cce ego ad le mons corlloc autcin sumptum esl ex evangelica parabola, rupte**. Mons autcm magnus advcrsarius no^ler in qua agricola precibus a vinese Domino conlcnpropter auperbiam suam el arroganliani dicilur. Iix dif, ut uno adbuc anno ficum dimitlal, ul circa libro aulem Job Lcvialhau vocainr**, quod, si eani fodiat, ac SILTCUS injieiat. Rursua in Evangeinterpreiciis, idem significabil, quod rex eorum lio dicit Dominus : Non veni mittere pacem, sed
7 8 8 t 48 8 8 51 00
% y
gladium; veni enim dhidere kominem adversus pa- ^ qua i.i aquis sunl. Chrislus contra apud trent suum, el ftliam advenui
s
Uaiaiu
matrem
suam,
et
agiius noniinatur : Tanquam

occisionem ductus est, suo obmuluiiEt
t%
agnus , i n q u i t , ad
Agtim
tiurum fidversus socrum $nam* . Consimile quiddam
et sicut agnus coram tonsoru apud Joanucm : Ecce
pcr Micbxam quoquc dictum est : FUius,

59
inquil,
cxhonorabil patrcm, filia in mairem suam insurget,
ct nurus t/i socrum suam . Cladius igilur acutum ei prnclranicm Cbristi scrmoncm indical, boc csl, fidei doclrinam, et praulicalionem, lidcles ab inlidelibus dividemem, uovaque et evangclica ac vcra advcrsus vciera cl uinbralica cxcmpla excilamem. Corrigia autcni lorum esl calcei. IIoc
w 4 7
Dii . E l in Evangclio margarita vocatur, quain buiuis negoiialor divendilis omnibus suis facultalh b u s c m i t . Gulia autem apud Davidem vocalur :
64
Descendit, inquit, sicul pluvia in vellus, gniia tlillau* super lerram* .

1
el sicut
Col. 554 C. Quoniam aulem baplismi, elc. Unum,
inquil, bapiisma
49 f
cral, Mosis
5 0
baplisoia in a jua. i , 23. Joan. vn, 6. M Cur. iv, 7. Jercm. IVal. LXXI , (i.
8 8 8 8 1
Golosf. i , l o . Malaeb. iv, 2. * Joan. , passim. Jonn. w Joan. , 29. " Ilalih. m , 12; Luc. , 16. " Luc. , 9. Alallli. x, Micli. , 1. Mauli. x i , 18. I uo. vn, 1G. Maiili. m , 17. G.n. \ m 8-1. Zatliar. t i , 25. Jub. XJ., 20. ba. L.II , 7. Joan. i , 29. Mattb. , srqq.
8 8 3 8 7 8 8 fiS> M 8 1 t 8 8 e 6 5 6 8 8 7
1231
ADDENDA.
1240
llanc eiiiin legem sanxit : Si quis morluum aut est, quod martyrio et saiiguinis cflTusione coinpar*. teprosum contigcrit, au! cum ethnico comederit, lur, quo ipse quoque Chrislus tinctus est, el <ie aut ullam aliam sordem conlraxerit, aqua ad quo dicebat: Bapthmo habeo baptizari, eiqno vesperam repurgetur *. Alque ante legem etiam coarctor, donec perficiatur ? E t a d filios Zebedai: Israelitas in nubc et mari b a p l i z a v i l " , eorumque Polestis bibere calicem, quem ego bibo : ei baptitmo, quo ego baplizor, baplizarV*'* Et quidem bapiisilim aqua ex petra scaluriente reslinxit, ei manna smiis, qui in aqoa fit, morlis similitudiuem habei: famem sedavil *. Erat autcm pclra mystico sensu, ca?ierutn nonnulli ex iis qni in ccrlaminibns pitvelul Paulo quoque placet , Cbrislus , el pelrae tatis causa susceptis pro veritate atque imiialione aqua, vilalis Verbi vis et facuhas (Si quis cnim Cbrisli morlis suppliciura pertulerunt, nequaquam sitit, inquil, veniat ad me et btbat ct marma ad salulem adipiscendam aquae signis opns babuevivum panem adumbrabai. At vero mare et nubes, runt, ulpole in proprio sanguine bapiizati. Unde in prascns quideni animos hominum rei admiraet mariyrii bapliainus eo nemine alios dignilale tione perentsos ad fidem inducebant : in futuruni antecellit, quod qni martyrio baplizalus est, seautem affulsuram graliam per ffguram indicabant. qttentis vila; sordes non extimescit. Qointum ba-* Quis $apitns, ei inielligcl hcec 1 quo pacto mare baptismum designabal, Hebraeos videlicet a Pha- ^ piisma longum est el aeri:innosiim, nempe lacrymaruiri, quoDavid qnoque baplizabatur, acproinde raono disjungens, qncmadmodum et boc lavacrum
8 78; 78
n
nos a diaboli lyrannide diriiuil. Illud hostiles copias aquis obrutas interfecil : in bapiismo nosira adversus Deum inimicilia moriiur. Illaesus atqoe incolumis a Pbaraone cgressus est Israelilicus popultis ; eodem modo nos quoqtie ab aqua ascendiI U U S , quasi a morte ad vitam revocali, ejus qui osvocavil, gralia salutem conseculi. Jam nubea, beneficii illias, quod a Spiritu accepimus, iignram gerebat : qui qtiidem Spirilus animi nostri perturbaliones opprimil, flammamque ab iis cxcitalam miligat et refrigcrat. Secun-lum bapiisma f u i t , baplisma Joannis, in aqua quidcm, et ad poenhentianv caHerum non in Spiritu. Tertium, nempe C Chrisli baptisma , perfeclum e s l , qiioniam in Spirilu. Hic esl cnim, inquil, qui baptizat in Spirilu
sanclo *.
1
dicebal: Lavabo per siugula* noctes lectum meum, lacrymis meis stralum meum rigabo .
78 11
El alio Et nrr-
loco : Tota die contristatu*
ingrediebar .
sits : O.nasi lugens et contristatus,

M
sic humiUabar".
hem : Ut quid repulisti me, el quare contristatut
incedo 1 El rursus : Putruerunt et corruptB cicatrices mea . Hoc aulem pneniteniiae pars t&l, ac rcsipisccnliaf signum , eum quis fcetoris peccatorum suorum sensu afficitur. Nam ila demom ea digna cxsecratione proseqiiilur. Idcm ciiam Minassis convcrsionem i m i t a l u r , quam secandus Paralipomenon libcr memoriaB prodidil . Niiiivilartiiu ilem bmnilitatis aBmuIuni seprjpbct, quam Jonas propbeia describit . Atque etiain cum
91 88 8 8
publicano dicit :Deus, propitiu* esto mihipeccatori".
E t : Ipse baptizabit vo* in Spiritu
sancto *.
fs enim, qui baptizandi munere fungi iubet, bapiij.are dicilur. Quocirca Joannis bapiismns puerilis cujusdam insliluiioiiis vice c r a l : Cbrisii aiitem Domine; nam el catelli edunl de mici$ quce cadunl bapiisinus perfeelionem afferebal. Ille poeniteniiac: ex minta dominorum suorum . Nec tamen exislibic adoptionte. Ille secessio erat a peccaio : bic mandum est, eam Cbananaeam Hlam fuisse, qu^ adjuncdo ad Deum. Quod si Spirilus bomincs iniirmilate laborabat, ac propterea contrabebalur. pcrficit, ac divinitate afficif, quid aflerri polesl, llla enim Judaica erat mnlier : ba?c aulem genlilis. quin ipsc Deus sii? (Ubelenim obilo.r boc excuiere Quam etiam contrabi tbcologus dicit, hoc csl, ct dispulare.) Cumqiie tu propier Spiriium Deus bumiliari alquc in lerrara iuclinari, obsecralionis sis, quo landeno modo Spirilus adivinitate alienus causa, non infirmUaiis. crit ? Ai profeclo divinum Spiritum el ex Dco, et Dcina esse necessc est, qui causa est, cur ipsi dii ^ Coi. 355 B. Jpse quidem hominem me et*e fnltor* sumus, qucmadniodum i d , quod adurcndi vim elc. Cum saBvienie pcrseculione quidam Cliristiani, aflert, adustivuui esse oportet: el quod sanclila- tormcnlorum magniludine vicli, ad fidei abjuraliolis causam alferl, sancium esse necesse esU Illud ciii prolapsi essent, ac deindc, sedala perscculifrcnimvero scire operae prctium csl, Doiuiiiuni viias nis lempeslatc, supplices cwro lacrymis Eeclesi.e noslrae moderalorem bapiismi focdus nobiscura anlislites rogarcnl, u l sibi pcenilenliae tempus daKcnt, Novalus, Eccbsia3 Romaaa; presbyter, f^sW pepigisse, niortis c l viiae (igurani complcctens. aniiitiquc insolenua elatus, miseros subniovebal: Nam et monis imaginem exprimil aqua : quouiam qnamvis ciiani ipse pcriculoso tempore saccrdolii i i qui baplizanlur, in aqtiaui immergtinlur, quodamquc modo sepeliujitur : c l rursus Spiritus vilae dignitalem abjiirasset. A l episcopus eos quidem. qui ad piclatis Cliristianai abjurationein provolnti arrbaboncm nobis porrigit. Quarlum baptisma illud
8 e
Ac praHerea contraliitur el dcprimilor, boc csl, humi procumbit, atque ad pedes advolvftur, ul Chananaea, micasque , id esr, exiguam miscricordiam, poscit. Sic enim dicebat Cbanamea : Eiiam,
Levii. , 12. 1 . 5 5 . " N a u h . , ' Ps.l. xxxiv, 14. Luc. xvin, 15. ^
8 8 9 u
8 0
I Cor. x, 2. " Exod. xvn, \ sctiq. Joan. v u , 57. Psal. cvi, 43. Jna5il. Ltic. M I . 50. Matib. \x. 22. Psal. vi, 7. Psal. J W W . ' Jonavn, 1 psai. X L I , 10. PsaL ,, 6. " 1 1 ParaL xxxni, 1 scqq. Mallb. xv, 27.
7 1 7 1 7 1 7 9 7 6 7 7 7 8 s l 8 8
1241
'
t
NICETAS 1N ORAT. XXXIX S. GREG.
124?
erant, congruis laboribus cl salulari poenitentia dubitavit, dicens : Volo adoletcentiores vidua* trnbere**, Paulus, inquam, ille, qui ad lertium cerlo lempore imperala recupcravit : Novatum autem ab Ecclcsiae ccetu proscripsit. Ille vcro i n - coelum alque in paradisum raplus est \ qui a Jerus.ilem et per gyrum usque ad Illyricum Cbrisli scienlibus omnibus in locnm quemdam abditum Evangclium i m p l e v i l " . Ila tu, ut videtur, Pauli alque abstriisum trcs cpiscopos aetale provecios quoque magister es, quasi ad quartum coelum pervoallicit, cosque verborum blandiliis incscatos eo laris, atque in paradisura alium raptus fueris, ad adigit, ut manus sibi imponant. !ta ab iis episcoquem ille raplus non fucrit, majoremque circulum pus designaius est. Qua dignitate supra modum elatus, qnotquot e stultis ac vesanis boininibus ad se Cbrisiiana? doclrinaipraedicalione complexus fueris. Verum dices, Novatiane : Hanc poeniteniiam ot pellicere poiuit, Catbaros, id est, puros nominavil. Qui atilem eamdem opinionem complexi sunt, sc- veniam post baplismum jam locuni non babore, cundas quoque nuptias probibuerunt. Ad Novalia- aut Corintlilum illum, qui stupri piaculo seipsuin nos igitur sermonem converlens Theologus , ait : conslrinxerat, a Paulo anie baptismum rcceptum esse, non item posl baptismum. Quin tu ergo boc Ego (|uidem poenitenliae ei lacrymarum baplisinum probas, aut, si id non poles, condemnarc ac rcjiampleclor, alque ejus donatorem Deum adoro, ac cere desiniseos qoi posi baplismum in pcccatum sciens me quoque inilrmiiate undique cinctum el labuntur? Quod si dubiurn est quo lcmpnre reeeobvolulum esse, misericordia eliara erga alios aflipcrit, logi Romanae obtempera, dicenli : In dubiis cior, til misericordiam ipsc consequar. Qua enim, inrjuil, mensura mensi fueriti$, remetieiur vobis**. vincat clemenlia. Quod si Novatus eos qut grasTu aulem quid ais, qni eiiam in soniuis obvcr- sanle perseculione lapsi fuerant, non recepit, c l santcm animo libidiuis speciem Pliarisasorum more quidcm dignam poenitenliam afferentes : at ego illius excmplura minime sequar. parem enim mca giavilcr insectaris, qui eliam Phaiisan, ac nomen quidcra scnientia rcprebensionem poenamque mesolum Calhari babes, non aulem reni ipsam, el, rentur, qui vel peccanles nulla poena aificiunl, cum eadem inecum infirmilate circumdatns sis, ipsisque omnes babenas remilliint, vcl eoe ila inlumescis tainen , velul magntis quispiam vir et coudemnant, ut spem illis consequendae veniae rxcelsus ? Pcenitentes non recipis ,nec propter eos nullam relinquanl. Nec vero apud me vim legfs lacrymas profundis, at vicem eornm dolens ? Absit iit camdem in judicando ralionem icneal Deus! babilura est Nuvaii crudclilas, qui elupruin iia acerbe condeinnavil, aique incxpiabile peccaiiuu Clirisii misericordia et ignoscendi faciJitate non moveris, qoi aecundam Isaiam infirmilatcs C esse pronunliavil, quasi ipse extra carnein corpusnoslras et morbos, hoc est, peccaia bumeris subque positus esset : avariuam auiom nequaquam lala porlavit (qoemadmodum lypicus agnus, qui repressil, quam lamen idololatriam Paulus vocat , pro populi peccatis maclabalui), el pro nobis cxsus fortasse quod eos solos diviiiaruin auior doceat, csl, ac pro nobis, eupplicio obnoxiis, poenas l u i t ; qui Deum nesciimt: vcl quia, eicut elhnicus conqtii a i l : Non veni vocare ju$lo$ sed peccatores ad serlis manibus simulacrum ampleciitur, i(a et avapocnitentiam**; ac perOseam : Misericordiam volo, rus aurum annuis et repagulis cominitlil, alqne et nontacrificium" ; et scisciianli Petro, an septies illud quasi sacrum quoddam donariiim attrectare peccanli fralri noxam remilleret, respondit : Non minime audel. Quod si quando ad id neccssilale dico libi seplies, &ed sepluagies , boc est, quoiies iinptilsus fuerit, baud aliter aniino afficilur, quaro si ncfarii aliquid perpetrasset. ad meliorem mentem redierit? Ne Davidem quidem Quid dicith? An vos his verbis, eic. recipis, ob admissi adullerii scdus, et necem Urise illatam, animi dolore afleclum,ac sese excruciantem, Quid, inquit, dicitis, Novatiani? Si oratione noqni nec propbeliaidonum propter poenitenltam ami- stra permoti estis, stale a nobis, qui boinines sil? Nec Pelrum admitiis, quia passionisCurisli tem- âlque ad peccaluni proclives suinus, ac proinde pore ter eum abnegavit, ac rursus lertio se ejus amore aliorum vicem facile dolemus : state, inquam, devinclum esse confessas esl, sicque abnegattoni TOS , qui supra homincm, imo inhuraani estis, medicinam ailulil, ac postea capitc ad (erram verso ob idque ex aliorum lapsu angorem non conproChrisii nosninecriici aflixusesi? Nec Gorintbium cupitis. Dominam una celebremus, qui pro sua misericordia pOBiiiienliam nobis concessit; aique illiun qui cum noverca stupri commcrcuim habail ? Isaiana audientes, dicenlem : V(e qui dicitis At Paulus,perspecta ipslus resipiscenlia, Corinthios Procul me recede, ne accedas ad me, quobortatur, ut cbarilaleni in ipsum firmenl; cauniam purus sum; nolite vos, qui puri cslis, samque adjungit: Ne forte hnjusmodi homo immocongressum nostrum, u l impurornm boiniuuni, dxca trhtUia abiorbealur *, hoc e$l, in desperaliofogere: quin potius nobiscuin siantes, vcslnc quoncm aulin morlem praeceps ruat. Quid? ne secunque puritatis nos panicipes f a c i t c Q u o d ei vos das nnpiias permitlis, nec ju?enibus vidtris nunon dcclimus, pro vobis, utpole incurabili morbo bendi potestatem facis? Atqui boc Paulus facere
M y 91 t 9 87
l l a t i l i . VII , 2. Isa. 1.111,4. M a i t l i . ix, 13. Osee vi, 6. Manb. xvm, 22. I Cor. , 1 scqq. 11 Cor. , 7. 1 T i m . v, 14. II Cor. u i , 2. Roui. xv, 10. Eplies. v. 5. " Ua. uxv, 5.
M T M 8 9 5 n 8 6
12 V3
ADDEKDA.
I2i|
corrcplis, lacrymas cflumlcmus. Igni enim seai- reddam*. Yirum aulcro sanguinum David eumvopilorno baptizabimini **, qui lerrcnam ct crassain cal*, qui vilio omiii el scciere coopcitus csl. Prrmaieriam tanquam fcnum comedil, ui lsaiac verbis fcclum eniiti viii nomir.e appcllavii : queiuadmomai,lioc est, crassis el obscenis corporis volupia- dum c l Paulus : Quousque perveuiamus in virm tibns servicntes exurit, alque bomines peccato perfeclum*. Jam vero bominis cansaomntsdoclrina Jeves el aridos ila cxcrudat, iit lamen non absudata esl, lam legalis quam evangtTiea.alque omne mal. Qucmadiitoduiu eniin in bac vila Cliristus myslerium, et omnis Gbrisli aclio, et fesluin oiune liomincs suiclilale dignos in Spiritu baptizal, iia mysticas ralioncs habcns. Purgcmiui igiiur, ut in iiguos ad ignem iransmiuil, alienos videlicet a quod ait Paulus silis tanquam luminaria in miwdo, bono sptrilui malo Iradens. per iguis ba* verbum viice susiinentes \ Nam lumen hujiismodi plismura exameu censuratnque cxtrcaii judicii quamdam vim babel, ut eos qui in teaebris vdot inlelligit, juxla id quod ait Aposlolus : Uniutcujutcmorlui sunt ad vitani excitet. Iia uel, ut in allero que oput, quale esl, ignte probabii *. El rursus : Sftculo Trinilaiis fulgore plenius colluslremiui, Dies euimdeclarabit, quia in igne revelabimr Nos cujus uuiim alque cumdcm splendorem a iribus aulcui Isaia* consilio parcamus, ad bunc modum unius deitatis personis euiicaiiieni niiuc suscepilojtienlis : Luvamini, mundi estote: et si fueriui slis : in ipso Chrislo Domino nostro, cui gloria el peccata vesira ul vermiculus, inslar nivis ea deal- iuipcrium in saecula saeculorum. Aaicn. babo : si auiem ut coccinum, insiar lance candida
9
I N ORATIONEM X L .
tione consumimus), lum nc fasiidium cl salurisa* ARGUMENTFJM. !l<vc oralio acri et vehemenli dispulaiione bapti- tem sermonis prolixitas pareret. Semper enim guspeclam babco satictatem, vebil moleslani a c tmnm nequaquam differendum ac prorogandum este Uedii plenam, rebusque omnibus prasrlaris adveidemonstrat. Ae cum pracedenti quidem orulione sanlem, atque ca qua? dicia sunt, infrugifera redcolurret, verum lemporh brevitate alque ungustia do.nleni. Natn cuai ea sit aniini, iiubecilliUs, ut factum estyUl ab ea duibignalur. omnia simul complecii alqtie arripere noqof NICETJE COMMENTARIUS. idem omnino illi accidit, quod venlri, qni pro)4cr Col. 359 B. Quoniamheri bpleudidum, clc. Hesierno imniodicam salietatcm transmissos cibos coneodic, inquit, Luminum fcslum celebravimu?. Cooqiiere non poteal. Oporlebit autem ea quai a nobis venicbal Jm ob salutein noslram gaudio effciri, dicenlur, altento aninio audire : quandoquitleiii camque cdebrarc. Idque mullo aaquius erat, quam boc quoque splendoris pars esi, niuiirum bapiUuii quoil niortales canii dedili iacere solent, qui ct viro et faculiaiem probe cogailaia ei explicaiaia cclebrant, id eal, diem quo in lucem edili babere. sunt, el , boc est, euin diem quo mairiCol. 359 C. Trlplex nativilalis* enu$ agnotutt moniuin contiaxerunt, et , quando elc. Tres, inquil, uativilales reeta el ecclesiasiira en ipsis impoeiium esl, el , quando doctriua proiiietur : priiuam corpoream, qua a > > dccursa ct exacla adolescentia, in juvenum ordi- ex aliis nasciuiur; secundam bapiismi; U'rliar.1 ncm ascripti sunt, aut quaado primuQi ipsis cooia r e s u r r e t tionis. A c corporea quideai nocluroaest in supcrfluum excrescens attonsa e *l, 61 - (propiic eniin congressus venerei tempus, nox esi, vcl babitationis encaenia, quando primutn propter bonesiatem et verecnndiam) alqnc eua^ terram quamdam aut domum incoluerunt. Hxc serva, quippe quam libidiuis aflectus auspicetur, porro oninia celebrabantur, id esi, quolan- ex volupiatis enim amore uialriwoniuoi couw^ iiis. Nonnulli aulem , consulaius, aul milisolet. Baplismi aulem ualiviias, diurna a OawJ taris prsefecturaB, aut alius cujusdam hujiismodi d i c i l a r : Die$ enim, inquil, formabunlur*; sive magistratus pneludia et tirocinia intcrpretanfur, quia diurno temporc ut plurimum baplismos ccli> aulciiam diei Hlius, quo quisquam ntaximum pebrctur, sive proplcr excellenlem baplismi splendoriculuni effugit. Ilodie de baptismo disseremus : reni ci purilalem. Ea porro noa ntoilo a l ibuu6 etiamsi heri nos oratto de eo insliluia pra2terfluxit, pura et libera est ; sed viliosos eliam affcdus lum quia lempus urgerei (festis enim diebus ma- omnino delct atquc cxsiinguit; el quemtdwoduB ximam temporis parlem in Psalmoruna canlilla- circumcisio supcriluam membri geuiuli 9* &
0 iUt
" Isa. LXVI . 2 1 . I f or. , 13. iipp. i i , 15. 1(5. Psal. c x x w u i , 16.
ibid.
Isa. i , 16, 18.
Psai. v, 7.
Epbcs. iv, 13.
Ittb
NICETAS 1N ORAT. XL S. GREG.
1246
abscindebal : ad ettmdem quoque modum circum- excrenlem. Nam inspiraiio ifla, qiue aposlolis contigit, aon vilam, sed divinam grafiain ipsis attulit. cisio ea quam baptismiis affert, non omnem voluptatem, sed superfluam tantum minimeque neces- At vero Cbristus baplismi naiiviiatem iiirarnaiionc sua et baplismo cobonestavit. Caierum incarnasariam truncat. Circomcidil enim otnne illud a jiaiivilate conlractum velamen, boc esi, perturba- tionem non cum corporea nativilale, sed cum baptismo idcirco conjunximos, quoniain Dominns, los animi motus, ac caliginem ab eis offnsam, priosqnam carnem assumerel, corpoream illam animae oculum nubis instar obducentcm. Nam bonorc affecit, quo tempore iiilelligenlem atiimam percatum, a primis parentlbus per mandali d i vini violationem admissum, veneream conjunclio- inapiravh, boc est, cum bominem ad imagineiu Dei condidil. Posiea aulem incarnatus ac serunnera advcxit, alque ea rursus ad ipsonmi posteros dum carnem baptismo linclue (neque eniin aliler nonnihil sordium 61 inqninamenti secum iraxii. Quanquam enim matrimonium Dei benedictione quam cum carnc baptizari licuissei), baplismum bonorabile factum esi , propter liberorum pro- quoque bonore el gloria cumulavit. lllud cnitu vcro sciendum, quod in corporea quoque gcneiacreaiionem, naiura tamen a peccato fluxit. In peccalxs eiiim, inquit, concepit me maler mea. g tione, qua3 revcra una est, animo et cogtiatione Figuram porro baptismi circumcisio gerit. Quem- divideoics in inspirationem et creationcm : quandoquidetn etduplexest, quantum ad generatiottem, admodum euim illa , quae generie Abrabamici humana- naiura? ratio, allera scilicet auiinae, altera signum erat, non parlem corporis ulilem, verum excrementum inulile ampulabat : eodem modo corporis. Anima clcnim ineflabili modo ex inspU sacrosanctus bapiismus, qui Cbrislianorum signa- raiione divina producilur : corpus aulem ex subculum esl, crassum et carnalera iinprobarum cogi- jacenle maleria creaiur. lam vero Cbrisius terliam nativitatein ornavit alque tllusiravit, cum ipse taiionnm affectum et peccatum exscindil. Non dubium esl autem qnin peccatum sii concupiscentiaB primus a morie ad vilam excitalus est, non jam excreincnlum, ac non commoda quaedam et ulilis amplius moriiiirus. Alque ea de causa primogcnitum ipsuni inter mullos fratres , ci priinogonitupidiias. Nec enim fieri potesl, \\t qtiisquam lura ex m o r l u i s Paulus nominavit; illud, quia nulla omnino cupidilaie tangatur, aut ab onmi regeneraiionem eam el adoplionem, quae baplismo volupiatis sensu eit immunis. Caelerum inulilcm cnpidiiatem ac volupiaiem, W est, peccatum, rc- comparatur, auspicalus cst (prinius cnim pcr aquani el Sptrilum eancmm baptizalus est, eoqtie aecal bapiismus, ac nos ab iufldelibos secernil, atqtie ad superuam vitam el angelicaiit conversa- G nomine primogenilus faclus est inler niulios frauonem, a qua genus nostrum excidit, nos revocat. ircs suoe, qui videlicet per baplismuiu a Deoadoplati sunt, ab eoque potestatem accepenmt, u l Teriia vero nativiias, niniirum resurrectionis, filii Dei Hant *); hoc, quia primiliae dormicnlium forniidabilis esl, propler tremenduiu ac lerroris factus est , ac prkiius ex ventre inferi redivivus plenum jadiciiim alque ctiam brevis. Fiel cnim in momenlo, in ietu oculi, quemadtxiodum, inquii ad imniortalitaiem et sempiternam vilam per resurAposlolus*, ct,ut estapud Ecclesiaslicum: Omnem rectionein erupil, morialibusque omnibus viani ad crealuram adducet Detts ad judicium , atque om- eani ntunivit. Col. oC2 B. De duabus quidem nativilalibus, hoc net tistemur ad iribunalChrhii , rerumque in bac v i u gesiarum rationem reddcmus, siye carnls cu- est, de prima et uttima, non rst nunc diiputandi, pidilaies eeculi fuerimus, siveanima nostra carnis etc. Ctim iiiplex sit, inquit, nalivitaii* genus, p i i cnpidiiatibas superior evsiilerii, eainqne Imnii mum corporeum, alferum baptismi, leriium rcvergenteiD, ac se una depriinere cooaniem eiinul surrcclionis (primum enim nascimur, deinde bain altum traxerit, bapiismique beneOciain nequa- plizamur, posti*emo rcsurgimus), nunc de media, boc est, baplismi nativitaie disserendum est: quani conteinpeerit, vcrum summo bonore ac reverenlia colueril. Has tres nalivitates in seipso ^ qux quidem cum illuminalio idcirco vocelur, q u o l Cbristus bonore affecit, corpoream videlicel, per animaai illuslrcl, merilo quoquc ipsius dies coguoprimam illani el vilalem animaBque effectricem incntnm ab ea traxil, ac proindo Lumina appcl!inspirationem, quae semel iu Adainum immissa uir. Bapiismue iîtur, nt pluribus eum descriptio(ln$ufllavil enim in faciem ejus spiracnlum vitm, et nibus cxorneui, splendor el animornni, vilai iir. (actus est homo in animam viventem " ) , in omncs niclius mulalio (niinirum pclulanlis et dissoluiicvilai ad gravem, Chrisliquc jugo subjectam) inllrquoque ab eo progenitos efficax eat. Ac prima mitaiis nosiraR adjumcntum. Quoniam cuim mv qnidem bncc inspiratio dicilur, ratione posHerioris, qua Cbristus in apostolos instifllavii ac dix l : quaquam ferreos cl indomito.*, sed inulabilc alquc in ulramqiie parlem iloxiles nos toeusAccipile Spiritum sanctum *. Vitalis auiem, qaia auxilia vilani iuspiravit. Faaus e*t onim, inqiiif, homo in creavil , ideo mulia quoque nobis animam viventem, id csl, ageiilem ac vim suam praibuil, in quorum numero baplismus quoque
T u 18 1 lT u 1 7 15
Hrbr. xiii, 4. Juan. xx, 22.
Psal. L, 7. ! Cor. xv, fa. ',., .
, 0
Eccle. x i i , I I .
1 1
Rom. xiv, 10.

I
l i
Gcn. n , 7.
1*
,v
....
Ot\
1247
ADDENDA.
1248
esi, qui quidem, m Pelri veibisutar, non sordium ct coagmcnlalionis noslrae in roeliorem slatum caruts deposifio esl, sed conscienlitt bonae inler- conversio, ct tolius niass* oi lciuperauienti in mrlius ac pcifociius immulala ralio, nimirom rogatio ad Deum Interrogati entm in baplismo, anima ad metiora properanle, corporc autcm subquomodo eese babeat conscienlia noalra erga Dcum, elquain in eum fidcm habcamus, respon- acqucnle, nec in diversum nitenle. Quippe liomo, denuis uos ipsius parlibus adjungi, atqne, u l uno anima et corporc constans, per bapiismuin sanciificalur. Ac ne omnia commemorem, quac bapiismi vorbo dicam, fidci Symbola profttemur. Juxta Thcologum autcm carnis ubjeciio est baptisuius, gratia poHiccttir ct p o i r i g i l , boc onuiium D.i bencticiormn prxsiaiilissimum est. Ul enim inliaia lioc ost carualis affi< lus el volunlatis, aui eliam divini lcmpli pars, Sancia sanctormn dicebaiur, ipsins carnis conlempiio {Camis enim, inquii ille, velul ubcrioris sanctilatis pariiceps ; ei myslkus curam ne fecer ti$ in coneupiscentiis vetlris aut Saloinonie libelliis, Canlica canlicorum appellatur, animi quantum ad liirbulcnlos molus ia crucem vclul caeteris pra-sianlior alque insignior: eodnn suffixio. Nam qni carncm conlerouit, is utique qtioquc modo baplisinus propter eximiam ipsius aniinam coniilatur, niimrum aiiclorilaleui alqnc digniialem llluminatio Yocalur, non quod alb iinperium in Ulam liuic Iribueus. Baplismus Verbi partictpalio, vel quia verbum et Chrislum per cum quoque spirilalcs graliae illuminaiidi vim noa l>abcani, sed quia illis sanclilate prastal, ac solus sequiniiir, vel qnia doclrina? et scieniia* participeg eiikimur. Cordaiiorcs cnim ot prudcnliores ex eo omues sordes abluil, morlalesque illustral, ac Doo reddimur, diviuaB doclrhue et graiiae parlicipes adopiat, Cbrisloqiie conjungit. Gol. 562 G. Quemadmoduni auiem Chrittus, clc. facti. Figmcnli instatiratio. Recreatio enim et Quemadniodiirn Gbrislus baptismi donalor imdtis reuovalio esl bomini* a pcccalo confracti, alque nominibus apptilalur (vocalur eoiin Filius, qnoad veicris imagitrs dignilaiem reformalio. Et niam esscnlia idcm cum Palre e a l ; Uuigenilus, qitemadmodum lenebrae iucls acccssu depeliunlur, et caligo candnre sitprrfitso de aiedio lolliliir : ita quia singulari modo genilus est, el non ul corci per spiriiualis lucis aniina oculum iUiistrantis pora; Verburo, propier generalioacm perpcsiionc rceptioiiem (cncbra? enm obscitrantcs disctiliun- oaiiii vacaatem; Sapiciuia, u l omnta cogniia labons; Ytrilas, ut nalura unuin, ac noa muiia; tur, ac veius boiuo juslitia opmbus exornatus ad Ltix, aniinarum spleudor ; Jnsiitia til pra?mii a tatis florcm rcdii. Baptismus vcbiculum ad Denm. ac poeua3 pio rujusqae mcrbo disljibulor; SanPr cum enim vtrlnt pcr scalam ad Dcum evebimur, Pcr cum insupcr cnm Chrislo peregrinamiir. Q ciificaiio, u l ptirilas; Redempiio, u l nos a pcccaio delcntos in libertatem assercns; Ursurreciio, i liiia enira cum eo pcr baplisuuini morimur atque noe cmorluos ad vitani revocaus; Ovis, ui viinhumauiiir. Hic fidei ndaiiniculuni ac sulisidium ciima; Aguus, ut perfeclus ; Ponlifex, ul conciliae&t. Duo quippe salulis modi suut inler se i(a tor cl pcrductor; Ignis, u l ievem waieriam (onnexi, ut nulla raiinnc aeparari queant. Fides gans; Gladius,ul bonum a ntalo dividena; Ventilacuiin per baplisinum pcrlkilur, numensqne suis brum, u l aream purgans; Securis, ut improbilatis omnibus absolviiur. Bapiiaiuus aulem fidfi fundaradkes excidcns), eodeni modo e.l Chrisli donuiu, nicnto nitiiur, ac pra?cedil qaidein confcssio ad s.luiem nos iiiirodiicons : subscquiiur aulem ba- id est baptisinus, varie ac muliipliciter vocalar, qtiemadmoduin el Scala3 pa?dagogo (8) placel:sive plismus, lldei assensuni nobis obsignaas. Nam cam baptizamur, certo cl luculenlo aiRumenlo nos fide ex miro quodam afleclu, boc esi, cx profuso anind I raedilos esse conlirmaipus. Hic nietilis perfcctio. gaudio i d nobis accideril, u i diversa Ub nomina foens enim peccato progressum ipsius impedipnle iiuponamiis : sive pro muhiplieium baplUroi beiieficioriim ratione varia quoque ei nomina irilmla rudis alque impcrfecta inanebat : nunc aulem Hierint, uno quoque videlicet beneQcio appositMn nalurali progrrssu et incrcmenio receplo perfeclion^m suam assequiiur ac deiformis eflicilur. Hic el congruum noaien procreanle. Primum enim clavis rcgni cuilesli?, illud vidclioet iie qtii bapii- enm donum vocamus, quia nobis nullo priu smi aquis linguntur aperiens. Uic viUe commula- laliore susceplo ac niunere oblato gralis impertilur. Deinde baptisiuuin, quia peccatuai in aqua tio corporeai scilicel ct flagiliosa? ad spiriiualein ct scpeliiur. Tunc uticlionom cum Joanne, ul sacrum divinam. Ilic servilulis abrogatio, ac pro servili el regium. Sacerdotes enim et reges jnxia Mosis dejeclione, plena ei soluta liberlas. Per eum enini filioruut adoptionem recipimus : ac proinde clamal legem ungcbanlur. lliuininalioneiu vero, ut spleaPaulus : Ergo non jam es seriut, $ed fiiius : quod si dorein c l quia pcr eura sanciaui illani lucem filiui, el lieres Dei . Hic vinculorain solutio, hoc imuemur, alque ad divinuai numen inspicicndui est, aifcciuum animi cl peccaii. Hic composilionis oculorura acie pollcmus. Adbaic inioiortaliiaii* t\
, { 0 v f fi 1
I Pctr. , 2 1 . ' Rom. x n i , U . "Galat. iv, 7. inlclligit, cclcbcrrimi apud Grxcos nominis viruni
9
(8) Jnai in^m Crmiaciiin l .iin Scaliv tiiulo cdidic.
qui exiniiniM bw*
1219
Ijii-orruplionis imlumonlum, jnxta CoiislUuuunes apostolicas, ut infamiae cl dccoris inlcgumcninm : obiecia enim lurpiiudiitc ct infamia nos incorruptione et immortalilate convesiit, animam viilelicel a peccali corrupiela, ul olim, puram et integram reddcns. Lavacrum regcncraiionis, quia per eum, est apud Paulum, p^ccata projicimus el eluimus. Sigilium insiipor, quoniarn per eum consignali, cujusnam domini sumus, cognoscimur, atque ab iiisidiis luii conservamur. Quod enim sigillo aliquo iiulahim esl, furum aggressoui minime paiet. Porro nominum cnumcralioni Signaculum posiremum iiiiposuinnis, velul ea obsignantes alque oblirmantfs. lluic gratulanlitr coeli. Licoat enim ad gaudii aniplificalionpm , laeliliam quoque rcbus inanimis Iribuure. A u t , si mavis, pcr coelos synecdocbice co?leslcs angelos inteliige, qui propior liomiuum salutem per baptisinum acccplain gaqlio eflbrunlur (Gaudium enim est in coelo super uno peccaiore poenilenliam agente * ) , ac bapiismi iiluminaiionetn proplcr splcndoris aflGniulem celebrant. Etcnim bic quoquc prseolarus esl ac divinus, cl cocleslis bealitudinis imago, splendorisque jusiorum el vila? redivivae figura. Nam qua? aivum illud secundum naluram habel, ea bi, qui saluiifera aqua pcrfundunlur, anlicipantes, animo ct volunlale assequunlur. Col. 3l>3 B. Acquidem Deus $ummum et inaccessibile lumen est, ctc. Reus lumen est, siimmuin quidem, u l principii cxpers ot primum, vel ut pracelleus, omnibusque rebus superius; inaccessibile autem, quia propier splendoris exuberamiam a nemiiie perferri polcst. Neque enim quisquain cst, qtii ipsum inteniis oculis cernere queal. Hoc lumen nulla oralione expriini potest, mullo autem ininus aotmo inlelllgi. Ntjquc enim bumana mente Deus percipi polest, nec cjus magnimdo cogitatione cotnprehendi. Quin eliam i l l e , si Plaioni crcdhuus, boc esl in intelligibilibus, quod sol in iis qua? scnsum movent. Ul eiiim bic oculis, ila ille nienli lucem afferl; nirsusque u l bic oninia quae aspectu semiuntur, ila ille omnia qnae auimo et raiione iiilelltgunlur pulcbritudine anteccllil. Soala porro atque ascensus ad liaoc cognilioncm Iwjusmodi esse queat. Purgalio enim ad imaginaiionein animique visionem subvebit, boc est, aclio ad comemplalionem, imaginalio autcm ad amorcm erigit propter voluptatem divinilns emananiem. Amor denique ad inlclligenliam, quae iiiinginaiioiicm puriiaie et pcrspicuitale anlecedii. Aique, ui rem brevi conipleclar, quantum quisque amat, tanlum quoque cernit aique inlclligit : quaulum rursus inleHigil, laulum etiam amal : alque ila pulchre bic oibis volvhur. Movelur aul<m Dcus sui ipsius contemplaiionc, alque ipse a se cogtiilionc comprebendilur ; ad exlerna vero pcr illuminaiiouem parcc diffuudilur : uec tantum parce, scd
t 0 M
NICETAS I N OR. P. X L S. G h E G . 1250 eliaui ad perpaucos boinims, eos nompe, qui nientcm ac ralioucm perpurgarinl. AcTriniiatis propriuin esl, naturae ideniiias el ineffabilis unio, alque una et eadem exsilienlis splendoris emissio, perinde ac si qui tres faccs omni ex parte inter se seqnales aniino iingat (qnod quidem in iis rcbiis qua in scnsnm calunt reperiri non polcst), a l que unum et eumdem fulgorcra aKque el cilia ultaui divisioucm a tribus exsilicnlem ct cmananlein. Priinum igilur lumon Dcus est, ut cxiiuium atqne omnium lumimmi principium ; secunduni auletn, angcii, nt qui posl Dcum sint, lauielsi aliis pripres, piima Iticida naiura posl primam, sccttuda Imuiiia, priniarii luniinis radii, aliosqu^ prinii luminis iniluxionihns, ac vehil scattiriginc colluslraulcs. Angelos porro prinii luminis rivuin el participalioneiu appello, non secundum naiuram, verum secundum splendorem atque illuminalionem a Deo profluoulcin : rivum quidcm, quia ex Deo Itix ipsis infiniditur, parlicipalionom aulem, quta liujusmodi spleudor ipsis imporiitur. Ac vide quemadmoduni in angelis quoqtic conlomplaiio ei aclio elucoat. Mcnlis enim ad Deum subveciio ac defixio contomplatio est, per quam ad Deuni efferunlur: minislerium vcro alque obseqnium aciio est, per quein divina* gloria^ celebrationi, aliisque muneribtis et ofliciis subserviunt. Quoaiam aulcm in coeleslilusbterarcbiis illuiuinalionuni divcrsilales cxsislunt, non ex proposiio ot voluitlale, sed cx nalura, alquc alii divinam lucem inagis complecti ac rctinere possuui, alii iuinus (adeo u l illi iinmcdiate, quoad ejus ficri polesi, cum eo versentur, hi aulem primorum opera rolluslrenlur, ila nimirum ab aliis ad alios trai.smissa el irajecla illuminalione, a primis usque ad exlreaios), addubilo alque incertus sum quid d i cam, an scilicel pro classis et stalionis ordiuc illuuiinalioneni accipiant, an contra pro illuuiinaliouis liiodo ordinem suum babcant. Hoc cerle dico, coelesies et beatas raenles, propterea quod Deo propinquse sini primaeqite primum luaien banrianl, ac purissimuni illinc spkndorom accipianl, uberius quoque fortasse et copiosius i l l u elrari : aliosque alio modo pro cujusque nalura el urdine illuniinari. Terlium luinen bomo cst, qnt etiam apud profanos auclores ; dicilur, ob caui furiasse causam, quia raiione pracditi sunius. Nam quud oculus esi in corpore, boc mens el raiio esi in aniina, utpote eam lumine pcrfundens. enini weniem vocai; vel ctiara per sermonetti intelligil. Nam bic quoque abdilas alquc abstrusas aniinoque inclusas cogilaiiones in lucem profert. Jam inter bomines quoque i i qui pcr viriuiem ad Deum propius accedunt, luinen dicunliir, u l doiformes ac Dei siiniliiudiuem asscculi velut discipuli, ad quos dicfuni cst : Vos estis Inx mundi Cailerum Dous proprie lux esl; angcli auieni ei
" Luc. xv 7.
f
Matth. v, 14.
1251
ADDENDA.
1252
iioniines iniproprie, quippequi secundum supcrnam bebai, iuterna videlicet fclaritale a<l cam quo<|ue tran&fusa, quemadmodum cl iu Exodi libro nromoilluslralionem gratiacque percepiionem hoc i-ftiriae proditum e s i . Ubi boc cliam babclur quod ciuntur. Atque bxc quident luniina mcntem e Moses igncni ceroebat rnbum adurentem, ncclameH raiionem babcui. Est auiem el aliud lumcn alieadurondo consumentem , ut scilicet cx co, quod rius nalurae, raiione alquc anima carens, per quod et primigtwa? tenebrse depulsa? sunl, boc adurebat, ignis natura declararelur : ex co auiom quod non absumebat, vis illxtis et polenlia osicndeesl, ad lempus fngaiue, et, u l diluridius loquar, retur, qui vim ignis frenabal et comprimeb.il. \ht inlercisae. Luce eiiim subslaiiiialilcr creala, el iri igilur ratiune angelus quoque lumen est, utpoie rertun naiurani producia, ad temptis inlersecta caligo esl. Tencbiae eniin coelo el terrae per ob igiiis : Qui facit, inquit, angelos suos spiriius, et mijeclionem velut subsislenle3, recedente rursus l u - nistro8 suos ignem urentem* * Proprium enim igns lunion esl. Quin luinen eliara crat, id quod in <omine subeunl, ac deinceps Ricdium lempus iniercipiente die redcunl, ac per lucem semper inler- lumna ignis in dcserto Judaeis ilcr praeinonstrabal": de quo el David verba faciens, ail : Deduxisti eoi secauiur, vicissimque ccdiiRt. Quanquam aulem et in nnbe dxei et tota nocte in illumiuatione xgnu . lux et iciiebraB primigena? dicantur, lamcn id discriiniiiis esl, quod lux, ul substanlialitcr crcaia, Jaui voro quarto Reguni libro babetur, quod ignei currus Eliam in ccelum arripiiii % nimirum signiila vocalur : Lenebrae aulem, ut advenlitiae ct in ficans justi bnjus vii i excellentem virlulem, abjue subsiantia exsislenles. Caligo enim accidens cst, uec quidquam aliud quam luminis privatio. Lumen bumana condilione sublitniorcm. Insuper apud LQ* autcm boc loco dico, id quod non anle res omnes cain scriptura est, quod lux paslores circuuifulserit, iti sfiisuin cadenles produclum esl, veruin anle quando lumen temporis expers, id esi, Dei Filius, crcaturas per ipsum conspicuas et aspeciabiles. temporali lumini, boc esl bwnanilati conjunclus COBIUIII eiiiui et lerra, aqua ct aer, c l , ut uno est . E l cum simplcx bomo lumeii noniineiur, verbo dicam, omnia quae non ex subjacente mateiicdum cximia et divina virtule praiditus: multo ria cieaia sunt ante lucem cxslilerunt, ac proinde ccrte inagis lumen ille dici dobel, qui Dco uniius ucc cerni potcranl, uipoie lucis expe.rtia. Quoniam est, alque ipsa unione Deus efifecius. Adb:rc Matauleni orbiculari flgura coiluin est, aq circulari llurus in Evangclio docet ' divinani vim ac poieoiiioiu ferlur, non absurde ac dissentanee assero liam in sielbe ligura Magos in Belblecm duxisse, ac ei lcra qtioquc ciiculariler ferri, universo orbi salelliis morc stipasse, hoc esl, servili niodo subluceui el aplcndorcni affcrenlia. serviisse, ct Clnibtum bonorasse, quern cgo lumen Col. 503 D. Jam lumen etiam erat primigenum nobis sublimius voco, eiiamsi nobiscum fucril. illud mandatum, etc. Lutnen etiani erat primum i l - Qtiin lumen ctiamerat illc divinilalis ftilgor in iud pra?c<*puim, qnod pi inio boniini dalum est, mlaonte Thabor obiier palefaclus, qucm uec discipuli jioie splendoreni quemdamad rerum dijudicattonem firmis octilis obtucri poterant, utpoic lantam vim inipcrtiens, juxla id quod a Saloiuone dictum est : babenlcni, ul necpeiferri, nec audiri, ncc aspeclu Lucerna et lumcn mandaium legis eil ; el juxla porcipi posset . Lunien ilein id eral, quod Paulura iuiid Davidis : Lucerna pedibu$ meis lex tua, et in via luminc circumfudit, queniadmodtim in Aoitnnen temitis mei ; alque eliam juxla id quod est luuni libro commenioralur , cujus exuberaniem apud Isaiam, praiccpia Dei lumcn sunt iu lerra . splendorcm carnales oculi non ferentcs ita excaOali Luinen igilur ural mandaluin Dei. Y^rum fuilim suni, ui inleriin animaB lenebrse fugalae ac discusss irrepens aiqueingrediensiiivida caligo (liocest, dia- fuerint. Per boc lumen cogniiio oninis el scieulia bolu) viiium fabricaia cst. Neque cnini malum delegilur, ac Dcus verc animis nostris innotescil. subslanlia ulla esi, sed boni privalio : quemadLuuien pralerca futurus jusloruin splcudor. Vulgttuoduni ci lenebne luminis recessus. Non enim alia bunt enim iicut sol , queniadiuodum Scripiura
ss 8 8 1 M % s 81 1 ( 1 8 8 as 88 n n > 8
estmal: subslantia, quam virlulis abcessus. Lumen b polliceltir, qui in Iiacvila animam a viliorum nialis ilidom erat lex scripia, ellumcn lypicum seu figu- expiaiint, ac deiformes appellali fuerini, de quihus rativuin, uipoie Evaugclii verilaieni adumbraiis, Pavid ad bunc moduni loquilur : Deu$ tlelil in $tjeaiuque vclul pcr transennam osicndens, ac pr;c> naijoga deorum, in medio outem deot dijudical tcrca per agnuni aliaquc sacriQîa, Chrisii, qui l u - boc csl, corleslis regni mansiones gradusque di^nimen niagiiuui esl, ac luinine omni subiiinins, my* laluni pro virtulis raiione ac proportione ips>s dis* lerium designans. Quod aultm lumen quoque lex iribuiu Poslremo praeter baec omnia peculiari ac fucrit, binc perspicue colligere licet. Nani cum Modlverso odo baplismi illuminatio lumcn ap|>ollaees eain a Deo dictalam iuleiKis oculis respoxissct, tur. De quo nobis inslilula esl oralio, el a quo saCbrisiique mysicria cognovisset, niajorcni aniino lulisnosira* rnysterium coriiinelur. ei menle splendoris coucepit, ac pro bujusuiodi Col. 506 B. Quoniam enim omni pec.cati labe caeplendorein signo et argnioento faciei gloriani barere, Dei est, eic. Nibil omnino peccare, Dei solius Prov. v i , 23. P*al.cxvni, 405. Isa. n, 5. Exod. xx, \ seqq. Exod. m , 2. ^ ciii, 4. Exod. xin, 21. Psal. L X X V I I , U. IV Keg. , H . L I I C . n , 9. Alallh. ix, 9, 10. " A l a i l h . X V I I , 1 seqq. Acl. ix, 3. Mallb. , 45. Psaf. L X X X I , 1.
8 8
8 1
88
8 8
8 8
8 8
8 T
8 8
8 4
8 8
8 8
12
NICETAS I N ORAT. XL S. GREG.
12
ttsi, ipotc tmmutabilis, proprieque simplicis et ncm cotilitiei, ncc snpcrftVie I P H O S corp^ra purgal, ificorporei. Vera eiiim el propria simplieitas dissivcram animam ct penelralia ipsa expiat. Qui eliatn dirim alffiic contentionem non admidit. Angeli nu- prima iioslrx nativilaiis auxilium e-t ulpote lem bandqnaquam omnino immutabiles sunt, ?eriim omne illu.l volamentum, quod a naliviialc con boui et mali rapaces, ut qoi proprie stmplices traximus, ahscimlen?, ct ex veteribus novos bomi i n s i n l : ai si nobisctim conferanlur, ad statum ab nes facions, vptnslatcm videlicet alque imbecillitaowni pêcaio iiniiiuncm proximc accedunt, vclut icni et iiifirinilaiein a pcccaio invcctam, per quatn !>eo ila propinqtii, u l sellier ad solom. At nos l c \ i datnioiitini iniperio capul submillebamus , abjirnolu ad vitiuin impdliir.ur, uipote conposiii.Com- ciemes : cosque, qui anle bapiismum acceplwn deformes crant el squalidi ac rugosi, dciformes poMtio enim dissidii causaest : qunn loquidem, ut lestalur Apostolus : Caro concupiscil adversus spiri- reddrns, prisca vidcliccl imaginc reccpla. Ac fabri tum, spiritus adversus carnem; atque hcoc inter se quidem aerarii, et qui cx argilla vasa flngunl, cum advenantur **. Yincente ilaquecarni*, pcccalum ad- aliquid velusiale obsolelum renovare capiuul, p r i nfittilur. Quoniam igilur Deus ncs inter magnitudi- nium illiid .confringunt, ac deinde ileruui conflanU Baplisnms aulem nos dcnuo conflat, I I O H igni scnnein cl humililalem niedios consliluil, ac mutabues erravit : idcirco eliam ad vilium animi deslinatione ^ sibili, scd spirilue flanima spurcitiem omncm mciitcs ncquaqnam despcxit, nec atix lii expcnes ex< utienle atque aboleulc. Rcnovat etiam ac refirelupiii, atquc in eo rerum discrimine consiilulos, cit, non formani cain quam rcnotandain suscipil periculum cssct, ne aDco prorsus disjungcremur. comniinueus, verum eam qiue occulla ct abscou* \t-rum quemadmodum nos, cum prius non esscmus, dita est. Quin poiius, u l magis proprie dicatii, in reriini naluram produxil : sic pon creationein rcnovainur absqce coitihiione, recreamur absquc lilapsos, in aniiquum statum pcr oplimani ac prae- cotnmiiiulione, curamur absque ullo dolori slatiiissimain baptigmi cffictionem crealiouemque sensu. Jain vcro is qiti baplizalur, serunda? resiimil, qnae quidem u i infaulibus'ac corporca; vilae meliorisque vivcndi rationis ci inslimti selalis corsum ineunlibtis signaculum est, eos pcr- pactum cum Dco init, priori c l flagliosnB liciene alque absolvens, dominiumqiie signilicans : nunliiim reniluens, eique moriens. Quocin a, juxta ita i i s q u i ailate longins provclitintur, non modo siSalomonis cotisilium, limore corrlpiaruur, aique gitacidum esl, scd etiam gratia, prxlerilas noxas onmi custodia cor nosiruin servemus * , ne r.uin ipsis remitlens, aipic iuiagiiieni a pcccalo labcfactapropria syngrapba, quani in iidei nostra; confcst
iani instaurans. Nam si peccalorum graliatn per Q baplismum conscqueicnmr, liaud dubie poccalum iu drsporaliuitom prolaberc;iiur ac pcr ik-speiaiioiiema virluleonniiio exci!eremus,nobisque id accidcrol, quod Stlonione dicilur, Impius, cum \n mulurum prvfuttdum tencril . conlemnil **. Kuiic aiileni , qiiemadmodutn viatores iu divcrsorio quodaiii ab ilineris laborc rccreali, proposilam viam alacriori animo enieiiuniur : ila nos quoque via:u vilae promplioribus aniniis conficimus. Alque banc vim affert baptisintis. Ac dilu"vium quidem illud, quo tcmpore Noe contigit, orbcm imivcrsuin iniernecione dclcvit : baptisnius auieai pcccata, quibus obruii atque inquiaali cranius, drlcrgil ac purgat.
f
sione, prolulimus, pu^nanles rcperiamur. Elenim si pacta cuni boiiiinibus inila Dcus Jnlerjecius conHrniat, quantum tandom periculum ei inipcnderc puiandura est, qui convcniionem cuin tpso factani perfregerit, sabilisque todera nefarie violaverit, ac praiter alia scclcra ipsius qnoque mcndacii apud D e u u i reus peragalur, quia fidem ipsi dalam fefellcril; idque jam nullus alius bapiisuius S! ?crsil. IntpossibiU est cnim, inquit Paulus, eos qui t>emcl tunl illuminali, rur$u$ renovare ad pcenilenliam . Unus porro baplismus cst, quandoquidcni una est inors pro mundo siiscepta : atque una a mortuis resurreclio, quam bapiismu* designai. Proinde Cbrislus biptisnii nobis foedus sanxit, monis ac vitae figuiam babens, aqua nimiCol. 67 A. Qnandoquidem aulem ditabus parti- D ruin mortis imaginein expriiucnle (horum eniin bttt, hoc eat, elc. Quandoquideni composilus ac qui baptizantiir corpora in aqna veluli sepcliutv non siniplcx homo est, idcirco duplici alque con- tur), spiritu autem vitae anbabonem affcrenle. jiinclo cognaia el similia medicamcnia ad ipsius Qiiaiuobrcm niilla allera supercsl regeaeratio, curationem altributa sunl, corpori niniiruin aspe- iioque iu vclercui slaliim restiiulio, boc csl, iu piirgalioiicin illam, quani regcnerationis lavacrum ctabili aqua scnsibilis , aniino auiein invisibili ailulil. Quanquam eniin laiymanim quoqtic lâspirilus octiloruni obtutum fugicns, qur pcr iidem ptismus ei, baudquaquain tamen ita purgal vocatns, ineflabili modo accedit. Et quidem aqua ut priuius baptismus. Ut cniui varia sunl supcrui piirgationis figuram gerit. Purgatio cnim, qtta? pcr aquani (H, cam quse per spfriluin comparalur, de* spK*ndoris gcnera, sic ct pnrgatioiium. Nam juxla signal. U l enim corpue ab aqua, eic anima a spi- meam lcgom ac seiilciuiam, Novatiasiomni doritu lustratur : atque ila rcs in orulos ca lens rei gmaii opposilam, agre tandem per poinitenliain cicalrix obdncilur, quc:nadmodum Deus pcr Jcrcinvisibilis signum esl. A l spirilus veram purgatioM n
Gal. v xTii,
t
Prov.
XVIII,
5.
Prov. iv,23.
liebr. v i , 6.
1255 ADDEI miam loqullar : Ecce ego inducam ipti$ cicatricis obductionem el medelani, et curabo eos Atqtie ipeequidem cicatrices quoque ipsas abolcri, ac ne vulnerum quidcm vesligium relinqui cupercm, quandoquidem cl ipse misericordia opus babeo. Verum magnum Atbanasium assereateai audio, eum qui ad xneliorein frugeni se receperil, quauquain finem peccandi faciat, iatislas taaieu vulneris cicalrices babere : euni aulem qui bapliza* tur veiereni bominem exuore ac renovari, superne videlicel per Sphilus sancii graiiam progeniium. Cxierum ul cicatrices quoque ipsas deleri coucedaaius, satius ulique iuerii diflicili illa et aerumnosa purgalione quae in pocniteiilia consisltl, nequaquam opus babere verum in priaia consistere, quai quidem laboris ac molesliac expers esl, aiqnc bouore pares eos qtii ad baplismum accedunt effu i l , uipoie quae ex aequo accipialur, alque omnes' siue uilo discrimiuc lusliet. Quciiiadnioduin caim'comuiuiiis esl onmibus acris bauslus, ac lucis profusio cl spleador, et quatuor pariium anni vicissitudiues, et reruni crcalaruiu aspeclus, fideiquc aequa ponio : eodem mo.Io baplismi qtioque commuuis csi gratia.
Y
Col. 570 A. Gruve enim est faciliorii, elc. Gravc el uiiscrum est spe secund purgalionis posi baptismum inquinari, ac poslea dura et acerba inedicina indigcre, ac projecta baplismi graiia, quae pracleriiarum noxarura remissionem babet, nosipsos excruciare atque aflligerc, ut misericordiam a Dco consequauiur, ac vilas correclionem adniissis flagiliis parctn cxhiberc. Quantum enim lacryinaiuiu exbauriemus, \ i t id nos perinde lusirei, ac prius bapiisnius, ct purgalionem, quam per divinuui lavacrum acceplam amisimus, reddail Quis anlem saiis locuples sponsor eril, fore ut inurs curaiiouem nosiram exspeclei, ac non peccali rcus et purgationis debilo conslrictos jtidicium divinum suscipial, gebennaequc inceadiuni. T u quidem , spiriiualiuiu plaaiarum excullor, Dominum juxta parabolam evangelicam " orabis, ut iiifrugiferoe flcui, boc est, animae lua3 parcat, eamque noo exscindat, verum libi conccdal, ut ea, quae ad tollendam ipsius slerilitaleni adjuiucnlo esse pobSunt, injicias, nimirum eam correclionem qtiae ia peccati coufeasione, alque iu apertum prolereudis noa sinc pudore criiuinibus consisiit, ac prxterea aniaia. alDiclionem, boc est, coniriiionem et dcjeciionem, corporisque oppressioneai, id esl, jejuuia, vigilias, caeierasque ^ffliciiones. Venim nccrtuui esl, aa Deus bujusmodi bomini parcet, ac euui exscindel, nc alius quispiam ex ipsius erga cuui lenilale el palientia ofleitdaiur, ac deierior fial, ejus videlicel scelera impuuila mauere conspicicus. Col. 570 B. Proinde cum Chrislo pcr baptimt<m, elc. Tuia bac oralionc tria asiruaulur : Jerem. xxx, 17. n , 11.
M
)A. 1256 primum, qnod suscipiendHS sit bapiismus; alier u m , quoJ sialim; tcriiam quod nobis oprca danda sif, ut boc donum ab omnibus sordibu* ptirurn tucamur. Postquam igitur de tertia qux dicenda videbanlur dixit, nuuc de eo quoque diepulat quod ad bapiismuui accedere aecesse sil, ac cum Paulo ait, cum Cbristo per baptismum sepelianiur, ut ei cuai eo resurgamus. Aqua eniro morlia iinagiuem referl, corpus velut aepulcro accipieus. Spirilus autem vivificam viio immiiiii, animas ooslras a peccati morle ad prioreiu vitarn renovans. Desccntlaaius ut Cbristus ia se> pulcrqni, ita nos quoque in baptismuin : ul quemadmoduai ille ex moriuoram sepulcro, sir nos eiiam e pcccati tumulo ac aiortuis opcribus ia sublime feramur. Baplismua siquidem operum carnis abjecaioaein desigual et indical, animamqne a sordibus et spurcilie ex carnalis affectus conia* gione conlracia, lustrat et expiat. Quoniam aulom baptismus descensam alque asccnsum coutiuei, boc insuper adjictani : Cum eo ascendamus, quimadmodum videlicet ille in coclum, ita nos in eam sublimitalem, ad quarn provebit baplismu*, u( siinul quoque gloiia alDcianiur (per adopiioueai scilicct), ac regni coelestis baeredes efficiamur, quunadmodum ille sedis ia dexlra Palris uxre> factu> est.
t
Ibid. Si le luminii persecutor ti tentator post baptismum, etc. Tbeologiu probe perspeclum babcns, nonnullos ideo bapiisinuni delrecUre, quod boslis iinpelum posi baplismuni perlimesccreni, bujusmodi homines ad bunc luodum alloquilur. Si post bapiisrauni le diabolus adortus fuerii, quandoquidejii et Cbrislnm oppugnavit, prupter carnem merum hominem eum esee arbiiratus, adversus euin sensibilem aquam oblende, spirilualis ignis, boc est, peccati cxslinclricem (id quod mirandum est) cujus ope ac subîdio ignita omuia pravi illius spiriius lela, sicut Paulus aii , exsiinguentur, aqueis videlicel umbris a verbo linciis conipressa atque reetincta. Spiritum oppoae, niagiiura, inquam, illum ei validum, ac monlcs, i<i esl, daemones dissolvenlein, quemadaioduni lerik Regum libro babetur . Si libi fame corrcpio penuriani ei necessiiatein insidiose objecerit, ul Cluisto, ac pelierit, u l lapides ia panes vertantur , dic cuin Paulo : Non ignoro cogitatiitues luas, prave, qui aliud vis, aliud praiendis " Praclexis neccssilateai : vis auiem me cibis eipleri et ingurgiiari, vohiptaiiquc iadulgerc. Ac propterea npn panem, sed panes Geri poscis. Ooce, quae non didicil, quia Dci cullor es ac Cbrisli soipulus. Nam ideni quoquc in Cbristo ignarabai, qnod Dei Filius esset. Ac Chrislus quidein cuiu ab co lcnlareiur, illud opposuit: Non in pan$ tolo vfoit liomo, icd in omni verbo, quod procedit ex
M k k 4 > t
Luc. x i u , 8.
Epbcs. v i 16.
t
" 111 Reg. , 11. * Malih. iv, 5.
HC*
J2F.7
T
N I C E T A S 1N O R A T . X L S . G R E G .
1258
Uei * . Tu vero oppooe Verbum ipsum, ei Filium omnino suslulisset, quid opus fuisset, ut qui semel D< i . cujus ba?c vciba sunt : Ego sum panit vitee : purgali essent, iterum ac tcrlio, alque adeo assidue purgarenlur? Nunc vero quod eadem res idenlideni qui venit ad me, non ewnet, ei qui credit in me, repelebatur, purgationem eam pariicuhrem ac nunquam $iliet. Panis enim Dei ille est, qui debrevem et caducam fuisse perspicue arguit, quemscendil de ccelo, et dat viiam mundo Si per adtnodum et Paulo placct. inanem gloriam tibi insidias struxerii (nam et Col. 371 B. Baplizemur hodie, ne cras vi aliCbristo insidias tctendit) ne per superbiam corqua, etc. Postquam Thcologus supcrioribus ruas : quin poiius in prima tenialione streaue deverbis ad baptisinum suscipiendura nos adhortatns ceria. Nain si in ea te cedentem ac dicto audientem est, m i n c , ul celeriter qnoque boc faciamus, invenerit, baudquaquam hic consistet : verum et iaipellere conatur, bis vcibis ulens : Bapiizemur secundam et tertiam teniaiionem atque alias deinhodie, ne cras vi aliqua majore cogamur, urgeute ceps admnvebit, uipote inexplebili cupiditatc flagcilicet morbo, vel alio quudaui periculo, ac nos grans.Lenocinalur quidem, atque objecli boni specie per vim ad baptismum pertraheiile : tunc euim tanquam illccebra quadam bominem mulcei: verum non tam baptizatur quispiam, quam violenler presub iinem in malum prorumpit. Ha?c est enim dia boli pugnandi ratio, nempe ut nos obscure atque ^ mitur. Baplismus beneiicium est, criminum rerais sionem affercns. Quare, uon perinde alque injuriam, occnlte aggredialur. Atque eliam Scripluras callet si confestim baptizemur, accepturi, beneflcium hoc diabolus. Ilinc altera quidem ex paile a Cbristo dicilur, scriptum est, Quia non in solo pane vivet in longius tcntpus rejiciamus, neque exspectemus komo * ; aliera aulem ex parie ipso boste, gcriplum dum plura peccala congesseriraus, ut plura nobis egl, Quia angelis $uis mandabit de le . Al, sapicns condonentur. Nec Christum cauponemur, divendentee Cbrislum, hoc esl, Christi bapiisrnun* : ad malefaciendum, dixeril Jeremias"! viiii auclor <H magisler, qtiid libi aecidit, ul Davidicuin diclum i n - quod quidem accidit, curo per voluplaitim illelegrum non produxeris, verum quod sequitur sup- ccbras eum prodimus. Nec Cbrisluio emercemur, pressetis : Super aspidem et basilitcum ambulabo boc est, baplismi gratiam velut prelio redimentes, et conculcabo * \ el juxla Christi mei promissuni, po- eamque roorbi aut alius cujusdam periculi lcmpore lestalem accipiam calcundi super serpenles el scor- acquirentes ; enini dicunlur qui vendunt, pienes, et omnem polentiam inimici . Quod si rursus aulem qai emunt. Timeamus, ne dum le per avariiiam frangere ac superare adnixug fue- redempiionis ac veaiae spe muha viiia nobis coliir i l , alque ostensis uno tcmporis moraenlo regnis Q ginius, ita peccatum aggeramus, ut reraisgionem interim non consequamur. Quandoquidem navis oninibus adoraiionem a le excgerit, eum nt pau "'~" ~ ~ mercium pondus aiiquo usque suffert : u'tra pcrcm aspernare. Omnia enini Dei sunt, nec quidmodum aulem onerala depriniilur, aquisque obruiquam diaboii praBler viiium. Dic, Cbristum indui; ait eiiim Ajvosiolus : Quotqnot in Chritlo baplizali tur. Caveamue, ne cum similia iis, atque adco venia majora et graviora flagiiia perpelraverimus, estis, boc esl, quoLquol juxla Chrisli vim ac potenantequam speralos portus conspicere queamus, tiam, firmissiiiio prassidio bomines communientem, naufragium faciamus, ac mone praerepli baplisnio induistii vel eiiam eani Cbristi formam ei simimuliemur. Quid tempus illud exspectas, ia quo litndinem, quam baptismus insculpsit. In Cbristo persanpe ne raiionis quideia ipsius compos cs traasniulatus suin, boc esi, tiansformatus. Ipse (muhi enimex febris aesiu insaniam contiaxerunt), quoque Dei iniago sum, neque a siiperna gloria quando et lingua fracla et dcbililata esl, nec saluproptet* superbiam adbuc cxcidi, quemadinodum tifera ve.rba proloqui polesl, cuin alia, tum quod libi, improbe sphitus, accidil. Hac oratione adverSalanaB nuntiuai remiliis, et Cbristi ordinibus sarius profligabitur ac propelletur, quemachnoduni adjungeris? Ut nibil gravius dicam, velul quod nec a Cbrislo primario luinine, i;a eliam ab bis qui a
k9 M ! ! A X A :
Cliristo collustrali fuerinl. Hanc graliam iis conferl D bapiisnins, qui ipsius graliarn agnoscunt. Baptizeinnr itaque ut victoriara referarous : quandoquidein Cbrislus post baplisaiuio lentatorem posiracum Ires ipsi leutationes adliibuisset. guJas hcilicet, inanig glori;e, el avarilia?. Lusiralium, seu bapli*aii, aquarum participes siinus, quaB quidcm lcgalibus purgaiionibii praastanliores sunt, ncmpe byssopo, sanguine, et cinere vilulae, quas a inoriuo, vcl lepnTSo, vel alia quadam bujusmodi re polltitos t iaquinalos aspergebat, corpusque dnntaxat purgabat, idque ad breve lempus. Nain si pcccalum
k l
ia coeltim manus attollere potes , nec iu pcdes exsurgcre, nec adoralioais causa genu flociere. Quocirca ad bapiismuin, velut ad boneucium, contenlo et cilalo cursu propera, quandiu ct corpore c l animo vales nec ia aliorum poleslale bonum luuni situm est, boc est, cognatorum ei gcnere piopinqiiorum, verum lui ipsris csl arbilrii boc beaedciuai, bactenus scilicet, ut vel accipias, vel repudies. Quandiu fidei pietalcm consequi poies, nullam vidolicct dubilatioaeni animis eoium qui adsunt injiciens, baptismunine scnscris, au vero nullo eoruin qu;c 'gerauiur sensu adiciaris, Jercm. iv, 22. Psal. xc, 13. 40
e t
10.
Mattb. i v , 4. " Joan. vi 53, 35. Galat. m , 27. " llebr. vn, 27.
PATROL GR
Psal. x c , l i .
Luc. x,
CXWU.
1259
ADDENDA.
vorum c rto atqnc indubitato cam graiiam pcrac saniialem qtiasi la'.a scntcncia pronuniiat. lu eipfcns : nec tniscrationcm movens ul sensu oiv ne committe, ut hujusmodi sudorciu exspccia.s, bapiismo niorani iiilcrponas, quippc cum acciderc balirs, sed gralulaliouem cl lau lt*m, ut eoclesle boc possit, u i pro co letlialis sudor le corripiat, qucui donum probe sentiens. Quaudiu pcrspicuum ttbi egredienle anima corpus in eilremo angorc fun l i t dontim est ct &poniaiieum, ac non in dubio sunt, prxscnlis vil;c (inem clamaniein. Quia poiius te qui le circumslaul, an tibi perspectutn ac cognilum ipsum commiserare, qui inftrmilaiis atiinias coiufncrit, necne. Nam si boc myslcrium scnticns hcto modissimus cs mcdicus. Dum secundo veuto naaique bilari auimo bapiismum suscipis, certe vigas, viljc iranquilikale ac valeludinc integra iuikuum pectus alquc animam gralia letigit : sin aulem non agiioscens, jani ncc baplismus bapiifruens, baplismi naufragium : qiod moric 1U, smus est, vcrum funebris duntaxat corporis abluiio lime; i(a (iel ul nullo modo naiifragium patiaris. cfficitur. Quandiu circa le propinqui et consaiiNam si timueris, profeclo bapiizaberis. Laue alque guinei lacrymas non fundunl niortis indices, vcl bilariler bap isnms celebrclur, in sanilaie videlicel eliam poiius eas inbibent ac repiimunl, nc tc in et gaudio a le susceptus, non auieni defleaiur, boe graviorem inoerorem ac desperationem conjiciaut, csi, non in moibo aniiuiquc moerore accipialur. velut ea re morleni lihi perspicue denuniiaulcs. Ncc baplismi lalenlum abs te defudialur, priuio Quatidiu non uxor et Hberi peregre abeuntcm ad quoque tenipore scilicet morituro : vcrum negosese converlunt, ultima verba cx te audire expetiatione crescal, per vitara post baplismuin recie lentes, idque inorle adurgcnie aiquc acceleranie. ac prceclare iiislilulam. Iuler baplisaiuiu et uiortem, Quandiu non te per iniperiliam fallit medicus, aliquid temporis inlercedat, ut non roodo sacraingruentem alque adeo asiantem jam moriem non meiilum et peccalorum remissionem, quam baplicernens, verum libi boras vitae Lirgiens, perinde smus afferi, babeas ; verum etiaui mercedeai ac alque penes ipsum arbiirium earum ac poicslas renaineralionem accipias, ut qui viriutis sludio siu Qui etiam dubio capilis nulu dubiam ac ambiincubucris. Nam parvae quidein alque abjectxe guaai libi salutera facit, ut hac arle sequcnlem anima? praeclaruoi censetur pocnam solam cffuposlea reprobensionera aique insciiiae probrum et gere : at qui animi raagailudioe prseditus eel, non inscctationem fugiat, alque ante inoriem quidem niodo saluteni el veniam , sed uaajus quiddaa* recedil (vel copiosiorern merccdem per bujusmodi eiiaai quaerii, coclesieui nempe gloriani ei splenrecessum exposcens, vcl siguiGcaas se salulein dorem. luam pro desperala ac deplorata babcre, ac proindc Col. 374 G. Tret eirim eorum qui salulem conunec adesse velle) posl luorleiu autem de niorbo ^ quunlur, elc. Poslreinus eorum qui seierna saluie disputat, ac, ne ailis expers et ignarus viJeaiur, donantur, gradus, servuram esl, cum quis sapcausas quasdam profert, dicens, ai boc atquc illud plicioruiu melu, virtutis siudiuni anipleclilur fecissct bic bonio, baudquaquatn e viia migrasscr. Medius inerccnariorum , cuin quis, futuroruai Bapltsmuin suscipe, qitandiu rainime circuai te bonorum pollicilalione illcctus, probis atque booepugnaul, is qui le baptismi aqua tingcre parat, vl slis aclionibus seipsum addicit. Piimus, aliisqu qui pecuiiiurum luaiuai liujies fulurus csl, ille duobus praesiantior, filiorum esi, cum qais Dci niniirum sludiose agcns, aiquc coiitendeus, ut ea amore flagraus, pracclare vitam inslUuil : quaadoquas ad viiai cxilmu nccessaria suul, suppediict, quidcio iilius, nec verborura uieiu, aec prxroii ac boc esi, ui le salulari aqua lingal, el Oominicum mercodis spc, sed aaiore pairern colit alque obscrcorpus iinpertiai : bic conira, ul (estamento bieres t a l . Quamvis cniai nulla ad euiu observantiac suae ct obsequii merces rcditura sil, boc ipsuni umea scribalur. Quid exspoclas ul baplisnius tibi febris, nierccdis loco ducit, iiiiairum ea quae palri grala nul pericuijsi temporis, ac non polius ralionis el ei accepta sunt, exsequi. Ha3c porro tria ne conprudeatiaj liberu;que voluntatis beneficio conipareiur? Quid exspecias, ut ab ainico certo rescbcas ^ temnaaius, nubis cavendum est, plagas videlicei, le jamjam inorilurum, qui qnideui, quatcnus l bi ci iiiercedcm, ac D d , tanquam Patris, cullum baptismi nienlioncui, ul pcrlurbalioneia allaimam, aique observanliani. Perquaui enim absurdum i.jicere gravalur, insidiatotcin libi se piaebei, non fueril, si quidem aururo publice erogeiur, illud ainicuni ? Eslnc caim ejus qui amat, pcrcunicni aliis boininibus rapere, spirilualein auiem ainicuni ac siue baplismo abcunieni negligere? Cur sauilatein, quai bapiisino couiparalur, in ruturum igiuir iiberain poteslalem non pra-iois, veruin njiccre : et cuui bileu) cvomere eupiens, nequainorbi, aul alius cujusdaiu adveisi tasus, vini quaia eani prava ei ilagiiiosa vicius ralioae aogeas atque oppressionein exspeclas; qaid criiicum sudoverum aioleslis potius buaioribus cerpus exliaurenv boc est saniiatis el wla? prxauiuiuui exspeiias aniinae laiaen purgalioaem ia auud lempua ciandum puias : qualuor ciiiin sunl apud mcdicos resertare ac Iranstuiliere: cuoique si bomiuuoi dies dc a^grotanlis valcludine judicium fercnlcs, servituto ptemereris, ac pablico praeconio libertas quarlus, scpiimus, nonus et undecimus, alque servis decernerclur, nilitl nou faciurus sis qno tliain sx'pe deciinus lurlius : in qnorum aliquo eani assequaris, ca laincn csse vecordia, ut cum sudor uborlus morbum, judicat, iioc esl, solvit, lenon boiniuuiu, sed ueccaii servum,ad libertaieai
t t t
S. G R E O . 1*51 NICETAS ORAT. XL pirvco vocet, noiulmn libi commouum essc eam perfuaum habueris, qucmadmodum olim lb bra?orain postes sanguiiicconspersi fuorint* , ium vcro, accipcre dieas : cumque, et veslein, et domum atagtiiticam et ornaiara habeas, egregieque instrue- etiam si dormias, aut Redeas, aui aliud qnidpiam tam, tcipsuiu tamen vilem nulliueque pretii homi- facias, cara ct solliciiudine vacabis, ea re fretus qaod etiamsi quis casas tM necopiuanti viticiiiicai nem facere : cumquc si bapiismus, el beneficium aitulerit, nequaquaai lainen baplismi SAcrxqite ex eo nianaus, prelio quaereretur, nullis oniniiK) initialiouis expcrs abitnrus es. Et quod ail David : pecuniis parciiurus sis, nunc tanien, qnia ptompla Non timebis timore noclurno , a dgmoiiibm atque obvia et exporrecia graiia piOponitur, eani injec-io, aut cliani medio ac pleao die prictiT opipropter factlilalem uibili pendere. Enimvero ad nionein et exspectalionem accidente. lloc auteni ealuiem per bapiisinum consequendam nullum deemonium meridianom quidam acedia et langnris, teaipus aliemirn censendum est, quandoquidem aiii obscenaruai cogiiaiionuin, alii libidinis d$nec ullum tcmpus, propler vilre ineertitudinern, alienum a morte est. Ecce nunc lempus acceptabiie, monem interpretantur. Nam bi quoque l u m n i a x i . nie, ingravescenie ciborum copia venire, Itomini iaquii Apottolus * . llaac aulem parlicula. Nunc iiisidianlur. Baptismus, et vivenli libi praBciarum non unaiii quoddam lempus deltnit, eed omnta tempora, alque uaumqaeinque diem, quandiu ^ esl ad sccuritateni prsesidium (ut eaim tliesauro non obsignato, nulioque embleinatc notalo fures bodie vocaiur. Ac rursue idein Apostolus clainal* , facile inimineut, ac pecndi nullo signo imisUe lulo Expergescerequi aorniisy elquantum advjrlulem, deac libcre insidias slruunl : sic e conlrario id quod sidia el inertia torpescls : el, exsurge mortuis, boc obsigaaium esl, nec temere insidiis peiitur, ncc est, a foBtidis peccati operibua, ac per baptismuni facile capiturj; e l s i ex bac vita discedas, egrcgiiim revivisce, aiqoe illuiuinare. Quandoquidem iis, qui pareotale libi crit, ac tmn sterilibas aique infrucia peccatoram tenebrte a morle opprimunlur, treluosis libamiaibus (9) praesianiius (brec porro vino menda spes ae fartnido est futuri supplicii. Conmelle, lacie et oleo consiabaui, ac mortuorum ducibilias auiena nobis fuerii, si nos maluiiuo sepulcris ab iis qui propinquitaiis iiecessiludine liaboiufl incursans reperiat, hoc esi, iii baptismi illos atiingebant, iiifuudebantur) lum niaiurarum luce exeistemes. frugurn priinitiis ulilius, qua? morlui morluis Col. 375 B. Sere, cum terendi tempus fuerit, etc. Aliis quidcm rebus alia teinpora propria ct , pra3slant, boc cst, aJ virtutem lorpidi alque i n t r tes, verique olficii iguari, consuciudiai siuhse sereommoda sunt. Saloaioni eniui mos gerendus eat, otile consiiium aflerenti ac diceaii : Omnia lewpus Q ientcs. Col. 378 C. Omnia libi peteant, omniadiripiantur," lUum habent at bapiismi tempns universa hoetc Esto sane, omnia pereant ac dissipentur, (jusemiaum vita est. Quemadinodein etiiin corpus, nisi spiret, vivere uon potcsl, sic ncc anvma consieiere cunque versaiilis bujus vitaa sunt ac terrenae jacaique conservari, nrei Greaiorem euum cognoscat. talionis ei verliginis, ex aliis subinde ad alioj Quod si baptiemttm scmper protrabas (a diabolo cotniiieaniia : tu vero binc exccdens diligenler cave, ne praclaro viatko ac donario careas. Yeruut scllicel detasus, brt verbis utente : Hodiernuni fortasse dixeris, quoniara nullus alius restal bapdiera rmhi da, crastinurn Domino; mrbi anaiera lisniMS, idcirco baptizari differo, quod verear, ne ad volupiaitis procHvcm, illi senrtem et effelara atque inulileni, cum jain niembra et organa elan- eum labefactem. Atqui eadem ratione ne Chrigueriat, nec jain ullum sui uaum ptebere queani) slianus quidem fias : quandoquideni poriculum ost, vide ii6 ejiifniodi pollicitatioitcs facias, qua vhae ne forie exoria pcrsccutiofic Cbristi fidem abjtircs. Procul sil isla ratio. Neque enim quisqaam csi, spaiium longltudiiie superenl. Quot enint bomines qui bona repudianda et rejicienda putel, quod meviolentie casibus abrepti suni, ac ne voceni quidem ullani p r doloris magnhudiue proferre potueruni? tualue iis aiiqXiando spolictur. Ac cene Satanas Saepe etiara (quod levissimas est) mica una iu D quamvis caligo ail lamen,Mt cum Apostolo loquar ia angclum lacis iraasfigdraiur ei curn aperie nos fauces oblique iactirrens, alque in guttur incidtas, boiaiaem oppressK, aal pharniacuin iatere* dejicere ac prosteraere nequit, obscuris insidiis aggreditur: ei cum malus sit, probi tamea conaut consulto ac uiediute teinperaluai, aut ad Durgationem quidem et saluiem, niedicorum opi sultoris speciem pras se fert : quemadniodum et tu nioe porrcclum, cscfieruin eventa ipso exitiale ae baptismo caUide ac veieratorie facil. Elostem aniraleibale inveniuiu. Qtiod si (u antevertens, et ani- adverte : noa aadel coasatere, ut aninnim a eiam Spirim consignaiam, ei corpus ungueato Deo penhus avertaa (probe etenim no\it boc
8 M e 6 t M v 9
I I Cor, vi, 2. ' Epbes. , i I . , 14.
'Eccle. m ,
i.
Exod. x u , 7-8.
" P s a L x c , 5.
** II Gor
(9) lufrucluosis libaminibui. \<5 , in codice Rcginas, et ita legit interpres Giaetus; enim exponit . Blihi lanien aliquando frigidius videlur boc cpiiiietum. Ac proinde uieo judicio coininodius lcg^rctur,
c, ul in Hervagiaao exemplari. Nam in funeribus quoque clarissiaiorum viroruui oliiu va ria certaniina proponebanlur, ut patel ex Patrocli funus describenle, ei ex Isocraie vuum Evagorje lilteris luandanle.
1263
Cbrislianis
ADDENDA.
1!M
ila gravc forc ut ne aures qnidem ahes; nc viatico careas, nc libi pcreat amuleiuni luum, ne de undcrima hora tanquam de pritr.a eorum hunc sernioneni lcire queanl verum subcogiles : verttm paucis bis diebus, quos reliquos dolis arlibus, quod moliiur, alia ralione perficere babes, per baplisniuni surcurre cujus vi renovabisludet, libique persuadere conaiur, baptismum, lur ut aquilae juvenius lua Ac juvenes quttem propler metiun scilicet, ac religiosum pavorem rerum gerendarum facultate animique magnitmline prorogcs : ut eo ipso quod a baptismo propier senibus prseslanl : caelcriim prudeniia vincuntur: melum refugis, ab boc dono prorsus excidas, anie rursus sencs ita viribus corporis cedunt, nt prudenI apiismuni videlicel morie abreplus. Ac diabolus tiae laude superenl. A l l n , cum senili infirmilab* quideui ca menle esl : nec unquam malitiae su# labores, scnilem lamcn pritdenliam nequaquam liucm constituct, quandiu nos terrenos ad angelobabes, quae quidem a tc, ut natu majore, reqitiriiur. runi digniiatem, ex qua ipsc delurbatus ac dejecllanc igilur prxsta (baplismum accipiendo) alque I U S esi, pcr houestas el praeclar viia? progressiosenecluti, lanquani tido el cerlo custodi, purgaiiones assurgcre viderit. A l lu fac ipsius insidias nem commille. Quod ei moras neclis, ac bapiismum cogutas babcas. Eleniia ad babenlem, u l ille ait, exirabis,eam de te opiuiooem exciiabis, ut libidiinvidia scrpit : ac de rebus maximis cerlaaien gerilur. Hiec autcin vcrba : Ad babentem iiividia nis et voluptaium ainore nioras ei afferre exislimeris, idque cum senio fraclus sis alque confectus, serpit, Sopboclis sunt in Ajaci$ Iragcedia. Quid nibilque aliud sis, quam lenues vilac reliquiac. cnim baplismi ptiriialu majus el excellentius ? ProFilium lcnerum el infanlem babcs?Eum a leneri, inde quo major llicsaurtis, co accuraiius, diligenui diciturunguiculis Spirilui consecra. Al vereris, tiasque libi providendum est, ne eum acceplwni ne forle tilio seiate allius provccto baptismi signaamiuas. Quocirca ne vile el coiiienineiidum putes, culum corilaniinelur atque sordescat ? nimium lidclera ac pium effici. Nani qui baptistni expers profeclo meticulosa maier es, Dcique praesidio pacsl, licel Cbrisium iide compleclaiur, nondum rum subnixa. Atqui Anna Samuelem, sialim ul ia tanien inter fidcles censendus est. Alquc, ut translucein edilus est, coasecravil , naturae iafirmitalaiiiie a veleri arca exeiiipium sumam, alrium lcm adversus corporis affocttiumque rcbellaniiuw quidcui classis esi euruin, qui Cliristianx pietatis impeius minime reformidans : veium Deiopefrela, elcmciilis adbuc iaibuunlur, per quod necessario cerioque sibi persuadens, eum iinbe< illitali bunaatraiisciinduiii est : sancta autem bapiismi sym1 1 3 3 subsidio futurum. Nibil l i b i opus est ad pueri lola : Sancia vero saactoruni, ea diviniiaiis doccollum diabolica amulela, boc esl falsa salutis pra> Irina et sacrosancla initialio,quaibapiismi tenpore > r ~. ~ ~ - r i t , per quam ad Trini.alein perveitimus, ac ciimea sidia, suspcndere, neque incantaliones eas qu in jam deinceps adoplionis beneficio conjunginiur, velulis mulierculis cum oscitatione atque inhaJam vero ciypei loco fidei sculum, boc est, baptislatione et susurris quibusdam peraguniur, adniitinum objice, quo te boslis per bujusmodi procrastere, quibus da*monum quoquc invocatio admisla linaiionera spoliat, inipediens videlicel ne eutn csl, ac per exsecranda bujusmudi scelera diabolus accipias, u l te nudum et inermem superel alque a levioribus et stolidioribug boniinibus quodainopprimal. modo adorari videlur. Qoin potius filio tuoverum Gol.57i)R. Omnes alatum gradus altingit, omnia, anlidolum, boc est, Triiiitatem per baplismi sacraeic. Adversus oimiera seialem diabolus grassatur, mcntum porrige. non inodo juvenum, sed eiiam senum : ac proinde Col.582A. QuidpraHereaf VirginilatemcolUHto. noH csl, qtiod spcres fore ui tibi aHate proveclo Poslquam Tbeologus de aUaltbus traclavit, nunc parcal. Atque adversus omne viia? gcnus et insliad \itae quoque buuianas iustituta transil, aique tuium, sive quis coelibaium sibi amplectendum audilorem ita alloquimr : Yirginitatem colis? bapduxerit, sive malrimonium, aul aliud quoddam lismo consignare : ut quemadmodum ail SaloviiaBgeniis. Juvenis es? Juveuilem aeiatem baptis- p mon \ circulo graliarum orneris, el corona deiiia frcno confinna, ct baplismi ope atque auxilio liciaiun), boc est, spiritualium diviiiarum orbe, muniius adversus aiiimi perturbationes sirenue qui adversus invisibiles bosles boniinum protegii, dimica, in mililum Dei album nomen luum ascrinon sccus aique opes in sensum cadentes ad vibcns. quemadinodum David adversus aiienigesibiles bosics propellenilos, opein afferuni. Mairinam ilium Golialb forlissime pugnavit, atque Isiamonii vinculis aslriclus, est baplismum quoque clitica? mulicres chorum ducentes in ejus laudem pudiciliaa cuslodem accipe. At fortasse mulieri canebant: Percunit Saul mille, David aulem decem quidem mairimonio jungi pelis, nec lamen admt7/ia " ; s i c tu adversus spiritualem Golialb sirebuc junclus es ? Baplisnium, quo pielas cumunue et forliter pugna, alque multiplices ipsius ialur atque pcruciiur, ne reformides. Neque eiiim vireset u:acbinas, velut cbiliades quasdam et my- inatrimonium cum conspurcabit. Ego conuubii riadee in potestaiem redige. Cousenuisli, alque a post bapiisauun initi auspicem ine proflieor. Naai lecessario cl inevitabili mortis lermino non longc cuia virginilas bonore pra?siei, ulique roairirooB 88 r 6 8 1
1! Reg. xviii, 7.
" Psal. cu, 5.
" 1 Rcg. i,28.
" Etcli. , 5.
6 8
llebr, x m , 4.
NICETAS OR^ . X L s. G R E ( T . nm Gol. 583 A. At in media hominwn frequentia versaris, elc. Sit ila sanc, inquics : verum ia mcdiis ncgoiioram lumullibus versor, ac publicaruni rerum adminislralione contaniinor : eamque ob causam vercorne, cum baplismum accepero, euniquc poslea inquinavero Dei misericordiaui consumam atque exbauriam : utpole cum nullus alius baptismus supersit. Simplex est solulio, hoc est, facilis et diluc ida, nec argunientis aliis multiplicique explicalione imligens. Primum euim boc dico : Si fieri polest forum omnino fuge, assumptis aquilae pcnuis, propter roboris praislantium, queniadmodinn in Exodo scriptum est aut colunibrc pennis, quas etiam David his vcrbis expetil : Quis mihi dabit pennas sicut columbce, ct volabo^t Ilas autem quaerii, vcl quia leviores, ac perniciores sunl (lalis enim est, quisquis j u s l i tiam colil) vel quia Spirilinn saactuin, cujus unius ope aique auxilio pericula fugimus, dcsignanl : ut a praesenlibus inalis ct rerum acerbilaiibus quam longissime absil. Fuge itaque forenscs t u niullus cum pracclaro cotuitalu, baptismi sciliccf. Quid enim libi cuni Cse>are Gxsarisque negoti.s commune e^t, boc est, cura mundi priucipc diabolo, aut hujus vitae nogoiiis, ac rege boruni i m pcriuM) obliuenle ? Ne prius ullo loco consisias, quani ad cadum perveneris, ubi nec plenum ac pcrfccluni peccatuni est : ncc iiiftiscalio, id cst levius viiiujn, alquc anirno solo conflaiwm cl procreatum, eumque cidtricis instar obscurans ac nigrore adiciens, nec juxla i d , quod in Gencsi Ibid. G. Atque ui tu summa dicam nullum vilce, etc. Dam scriptum e s l , colubcr in via mordens ca/caneum, boc esl, diabolus in bujusce vilai via i n Alque, u l in sumina dicani, ac reni paucis comsidias lendens, ut pios gressus tuos impedial. pleciar, omni vit generi et insiitulo uiilis est bapiisinus. Quocirca, qui pole?lale ac iicentia pol- Abripe animam luam a inundi corruplcla, qiiemlcs, frenum accipc, quo ab omni flagitio el stelere admodum angeli sancluni Lola Sodom;t conflagi alione absuaxerunt . Peccauiai quasi Sodoniam reprimaris. Qui in servilute es, sequum bouoris fuge, ipsiusque poenam velnt incendiura. Ad virgradum. Aposiolus cniiu de iis qui bapiizaii sunt, ilicit : Non e*t servus aut liber, sed omnes unum tulcm ila conteode, ut ncquaquam ad vitium aui inum reflecias, ne ia salis lapidem concrescs^s, in Chrislo JesuQui in moerore versaiis, solaboc csi, ne in ca3cilaicm ac siuporem prolabaris, liuin, quod baplisnius atque adoptionis jus aflen. menle videlicel ad ea qux coaducibilia et saluiiQui laeto alque bilari es auinio, disciplinam, quaR mores tuos componat, ncc pciulanier et immo- fera sunl obstupescente. Lapis enim caeciialem dcsignat, sal nientcm. Uxor porro Lot, cuni oculos debte te gerere sinal. Nilnl callidioris consilii adreiro flexisset, salis columua efTecta e s l , caversus luam ipsius saluleiu excogiia, Angens videlicel le propler baplismi reveremiani pi<n raslina- luuina quidcin ad iraducendam et coiidcinnaadaiu lioue u i i , cum revera earo differendi sacraineuli eoruin ignaviam, qui a recla vivendi raiione in causam babeas, ut libcrius volupialibus indul- viiiuoi relabimlur; salis autem, ad ostendendam geas. Naiu quanivis alios fefellerimus, conscienliae bujasce mali amarulenliaiu, vc) quia ca?lcra quidem l)ona et commoda erat, queuiadmodum ct sal laiwen noslrae iiunquam imposlurain faccre poteulilis et comniodus : verum propter violatum Dei .riiuus. Ac profcclo adversus salutem suam ludere, maiulaium peiiil. Quod ne libi accidal, queniadfraudemque texere, periculosum est : imo vero perspicuaD est insaniae cum arte sua perire, ei modum Lot in monteni, eodcm lu quoque aiotio ad allam ei vinute sublimem vilam omntque vitio eum callidhale ac dolo a?lernum supplicium sibi superioreai saluiis causa perfuge : ne forte cum comparare. Generalis auiem b$e seaieniia est, sceleralis ad suppliciuin siiuul arripiaris, ac viaac per se fidem, faciens. ninm lurpe et ignominiosuin non eril. flonorabile eniin connubium, ut inquil Aposiolus, et torus immaeulaius . Ac proiude Chi islus quoque illud exornans imptiis in Cana conlraclis interfuit : casque edito' miraculo illuslravii . Hoc unum a ie qui matrimonium complexus es postulo, nirairum u l a congressu tibi lemperes, quando jejunio atquc oralioni prsescriptum lempus fluit. Hoc autem leiupus illud est, quod myslicae mensa? perceptionein antecedil, quod quideio non aupliali tanluin coagiessu, verum et ocuipalione ac negoliorui adniinislralioncul Pindari verbis uiar,allius esl, id est quavis alia cura negolioque prseslanlius el excellcntius. Aique hanc eliam brevein contiiientiam ex coinmum ulriusque parlis consensu fiori volo. Non enim lcgem slatuo, nec rei hujus necessitate te obstringo, veruiu niouiloris ei consitiarii paries ago; nec sinipliciter et absolule eonim quae luae potestalis sunt, extorquere quidquam cuptu (potes enim tuo jure, quoties libel, cum axore lua consueludiiiem babere), verura el concordeui banc ab opere uxorio cessalionem saluiis IU;B causa accipcrc desidero. Si quidem et t i b i , el uxori,'Conlineutia hujusmodi a pieiaie et religione raaaans prsesidio erit, et sanctitatem alfrrel. Ad bunc qucque moduiu Paulus Goiintbiis scribebat : Nolile fraudare invicem, nisi ex cununsu ad tempvs, ul vaceiis oralioni. Ac rursu$ in unum conveniaiis, ne leniet vos Salanas propler incontinenliam vestram. Hoc autem dico secundum veniam, non secundum imperium* .
8 8 8 8 v 1 t 6 9 v 71 f 7t 7 J n
i2o5
Joan. , i scqq. l.Cor. v n . 3 . 6 . G.ilat. , 28. E x o d . xix, 4. x u , xiv, x v i . Gen. X L I X , 17. Gcn. , 1 seqd, ibid. 2 .
7 8 7 3 7 V
6 8
89
T 8
Psal. L I V ,
7.
7 1
Joan.
1267
ADDENDA.
ignls te deprehongum opprimat. Prinnini igitur, mercedis dislributioHem exsliligse. Namqnodgeriu* renerini, qui hora undccima veneram, in caosa fit t i ! dixi, hoc tibi faciendum censeo. Qnod si jam vocalio. Siroul euim atqne vocati siint. proiiuus ae occupalus eg, ac necessariis vinculig aglriclua tenerfe, boc esl, propter causas in speciein jusias cesserunt : ila ne bac quideai parle iaieuiores iis atfque boneaias, iia sccuudo toco lecum disputabo. giut, qtii ptiores ad laborem se coalalcruai. Gartcris Salius id quidem erax bapiismuni a<!cipere, eiun- aulem rationibug vide quatilum bi iUos aaiecdiani. que lueri. Yenim si uirunique non licel, bomiiti ttli euim de JHSlae mewiedie persoliilioiie Doiuiuo nimiruin publicis negoliis occupalo atquedislraclo: non ante fiJcin babueruiit, ncc in vincaoi pedcia at certc praestat ex negotioruin pubHeorum adiuiinlnlerunt, quam de mercedc ctim ipsis convciiUun iiislratioue nojinibil gordis conlrabere, ac prop- esset : bi autem, ncc couventJotiom ineuntes. uee terea casligari, quam baptismi expcrtem maneniem anxie dc mercede exquiremes iagressi swtt. Ad haw omnino a Deo arceii atqueabjid. Quocirca bapiisperspiciiis invidiae faeibus adversus eos qui inum quidem, ut bopore dignum, reverere : non undecima hora venerant, cxarseruiH, aique adtamen ita perltmesce, ut ne accipere quidem auversus benefkii gratiaeque auciorem marniuraroat: deas. Nique eaim gimpticiier bomiaum rccle facta bi autera, tametsi contra aliqtiid objlcere polaea Dco eipenduiUur : sed etiam eorum sltidia r i m , nullius taraen jtirgif et aKercatioais accusanviiaeque inslilula, in quibiis recle et praaclare oftur. Huc addendum, quod H l i , td, quodaccrpeficio functi sunt. Ac plcruiuque, qui in civilj vita r u n t , mercedis nomine acceperunl, quanquam et iu roedio negoLiorinn posiia aliqiiid cum laude eliam non merces ipgig, ged pcena, ut imprabis ei gessit, supcrior esl eo qui a procuralionis publica^ maligiiis, deberelur. Aiquc ita iuerite ampliori ruria frriaJug, officio non per omnia gatisfecil. summa caruerunt, utpoie gtolidttatis et veconliae Quod autm una eum vitae insiitutis recie facta convicli. Stoliditaiis enim erai, noa meininisse perpendaninr, argumento est Kab merelrix , qua mcrcede convenissent, el cnm nullo detrialque ille in Evangelio publicanus * \ Elenim illa menlo al<jue incommodo affecii cssent, in voce$ in merelricia vita hospifalitalis, virlulem assecira, tamen iniquas ei murniurig pleuas prorumpfrp. bic aotem in pnblicani munere bumilitatem, ab At vcro iis qni ad undecimam vcneranl, graii* bis paucts virlutibus jnstilia? laudera reportarimt. rationem habebat, id quod porrigebatur. CoufecU Quae res tibi documemo essc dcbet, ne ea de causa atitem est bujusmodi patabola ad eximinm ct eimeliorem omneoi de salute lua gpenj abjicias, cellentem divinae bonilalis magniludinem ostenquod omnes virtutis numeros cxplere nequeas Porro Tbeologus consulio ad unicani usque vir- C dendam. Alque cliam profecto, si ilb qui pvom accesserant, gerrus quoquc, ut id cxmpli eausa tutem orationeni riemisit, ut allalam excusaiionem ponamns, a i vinearn contuHssent, a^qualem prorsug everial. lamen nihilominus mercedem accepturi erani. Ibid. Verum, dicei quisptam, e!c. At foriasse Qiia igirur fronle Dominum vtncnR arcusare andpni diclug esl, qui baplismuni diulius extrabil. Quid commodi binc ad me redilurum esl, si per bapiig- pro| tcr inanqualom, ut ipsig videbatur, jnsta3a?qualilalis dislribulioueni? Quanifuam enim inapqitaUg mum occupatus ac dislraolns lenear, mibique ipsi distributionis bujus aBqualilas videbalur, propter vohiplatum oblectamentis ialerdixero : cum mibi aequHate lameir volaplalibus scrvire liccat, ac tum demum bapiis- disparcin laborum ralionem niom guscipcie, cum peccandi linein al.quando sumnia nilcbatur, quia cum illorum laboribos borum volunias ac prompta aninii afleclio comfecero : quandoquidem el operarii i l l i , de quibus pensabatur. Atque ba*c omnia IHs qui priowi evangelisla loquilur , mercede conducli, alque opcri iucubueiaiit, sndoris laudem et gloriam, in excolenda viuea prius labore fatigati, aequalem quain, nisi tales invcnti esseiti, acccpluri erant, cum iis qni circa undeciuiara boram venerant, gubtrabunt. iuxta secundam autcm ralionem, ul mercedem acceperunt. Ego vero ad cum, qui bujus oratione utitur, dixerim : Negotio me liberasli, D parabolani hanc de baplismo diseerere fingamos. qnid prohibel quominus lu qnoque prius ingreehoc esl, labore et molestia, quae mibi suscipienda fuisset, ut procraslinalionis taifi arcantini cxpis- gus, dieique sesluin perp^gsus, iis, qni post le venerunt, non invideas : ul in eo quoqae ipse sacarcr alque iaieiligerem. Veruin audi ex ine parabolae bujug, qaam perperam inlelligis, explana- perior illis sis niinirum quod propler huhianitatejn et cbaritatom invidia non inflamlionem. Primum igitiir hoc dico, te incongruam alque alieaam objeclioneni protulissc. Eteniin basc ineris, atque e(iam in eo quod mercedem parabola, non de bominis posl accepium bapijgaccipias laboribus tuis debiiam, non aulem bene* mum operatioae disserii : veruin de iis, qui aliis ftcio et gralia acceplam, quemadmodurp ii qu ^ atqae aliis lemporibus fideia amplcciuniur. Qui undecimani boram venerunt? Insuppr ba?c pa * quidern, siraul atque ad Qdeni accesscrunt, actioncs bola eos operarios, qui in vincaai iugfessi sunl, fiuas secundum Dci maudata et legeg jngiituere mercedem acciperc ait, non autem eos qui a vmee nccegse babout. Iliud dcinde probabo, juslam a?qux iugregsu aberrarunt. Quod quidcrn periculum libi
f 7 7 a< rl
Joaic ,
1 scqq.
Luc. x v n i ,
10 geqq.
T T
Maltb. x x , 1 geqq.
1270 NICETAS 1N ORAT. X L S. G H E U . Mniirinet, e x l a baplisntum manenti, vafreque ct quidetn graliain nonuit, eatnque bonori babeul: vxlcritm propier incxplebilcm voluptalis cupidilaiem malilinse operis nonnihil supprinienti, ac comfxMieinn proroganl: ne vitaj jticunditalibns oblccla* diiim laboris facienli, hoc est, propter sordidi et nteittisque careanl. Alii rursus baplismi aqua illiberaus animi affcclionem nequaquam celeiiter tiagi nequeuni, vel proptcr ignorautiaui, u l pueri, ad 'labores le acoingeuii, ut voluplalibus tibi frui lice.it. Millo enim dicerc, quod boniini nou om- vel propier aliquem casmn inopinalo eos opprimentem. Queaiadmoduni igitur in iis qut baplisnio iiioo lurpi ei sordido, verum aliqua magnifiri anilingunlur, pcrmagimni di^crimen ivperiimis (nam mi laude prasdiio, id quoque ipsin, neinpo amiis qui flagiliis omnibus se addixcriuit, pr;vs auplius laborare, ubcrioris mercedis ei quaeslus loco liores sunt qui nonnibil de scclere rciniseruui : liabcndum esl, ob scqucntein vobipialcn) alque bisque mrsus meliores, qui seipsosant^ baplismum oblei-taiioneat, quam ex ea re percipil consciemia. purgarunt: alque 1<is denique praeferendi sunt qui Elenini qui longiori labore fatiganlur, hacienus suporiori conditionc sunt, quod propler eam rem post baptismum divinam gratiam summo studio excolunl); sic inler cos quoque qui sacrosaacit ntajori delectalione pcrfundunlur. Quamobrem iavacri nimius miniiac couS(M|uunlur, lala est difcura vitx ingressu mullari pcridiieria, propter eas sordidi quaeslus captalioncs, quas supra com- ^ ferenlia. Eieniin qui oninino baplismum aspernantur, iis sunt deleriores, qui propler socordiam tnenioravimus, dumque parva qu;edem lucra obiter et pigritiam cum diffcrunt. Rursus socordes et nciolligis, boc est, volupiaiea in procraslinalione gligentes, iis pejorcs sunt, qui propter ignoranliam posilas, inaximis gravissimisqtie deiriinentis afficiaris, boc est, bapiismo ipso excidas : age, detor- aul inopiaatam quenidani et vioienlum casum baptismo carueiunt. Ac proinde illi omni scelcro las biijiisniodi Scripiurarum exposiiioues missas cooperti, non modo aliorum viliorum, sed cliaai iac, el riira ullam fraudei ad baptismum accede, conlempti baplismi poenas peiident. Qui auLcm nibil videJicet eorum quae a nobis allata sunt, propler ignaviam ac deidiaai cuni prorogani, pticvolupialuin sludio atque amore callide praeiexcns nas quidcm ipsi quoque luenl, cauerum leviores; aut connninisceiis. quoniara non propter contempium aniiniquc perCol. 187 A. Quid autem, iuquics. nonne benivcrsitatem, sed propter siultitiam. a baptisaio cxcignus, etc. Sequilur alia objectio, v d u l in ejus perderunt. Sluliilia enim esl, u l propter inertiam ac sona, qui bapsisinuni retusat ac rejicit, ailque: negligeuliam, ila propler voluptalum inexplebiieni Deus, u l cogitalionuin buinanarum xpensor quod sitiin, baptismo mullari. At qui ob aBtatis puerilis baptismi desiderio teuear, perspeclutu babel; al ignorantiam aut necessilaleni, ac vim aliquaai niaautem clemcns et misericors, illud pro baplijorem baplisnii experles manserunt, ut quideia smo repuiabit. Ad quem, inquit Tbeologus : signaculocarenles, coelesti gloiia non frucnlur : ut jEnigmali simile quiddain narras. Ais enira eum baptisoio illuminatus nou est, apud Deum , pro- autem niinime mali, suppliciis noa atbcicntur : quoniam detrimeittum boc poiius passi sunt, quain pler ipsius uiisericordiaai, pro illuMiinalo baberi. fecerunt. Trcs enim, u l opiuione assequor, gradus Ego vero, quid de luis objeclionibus cxistimem, in exsistunt: unus eoruiu qui supernis deliciis permediuai proferara. Aio igttur diversos esse gradus, fruuntur; altcr eorum qui suppliciis aBlernis excrulara eorura qui baptisaiuin non consequuntur, cianiur; medius eorum qui nec coeleslis regni voquam eorum qui baptisnii coinpotes iiunl. Elenini luptales sentiuiit, nec poenis tillis torquenlur : in ex iis <jai baplizaulur, alii anle a Deo omnino quo el pueruli qui baplismo perfusi non sunt, et alieni erant, in omniuni scelerum flagiiiorumque coequi Cuin baplismum expeterenl, violenlo laineu no sese dala opera volutanles.Alii dimidia quadam aliquo casu iuipedili suscipere non potuerunl, conex paiie mali eranl, ul qui, non lam volunlaie, slituerentua. At tu, qui contcndis le eo solo noquaia viriuru imbecillitate peccarent, non secusac febricilantes, qui quaravis febri non laborare nial- D niiue apud Detun pro baplizato babiluni' i r i , qtiod baplisiui percipicndi voluiitatera baberis, eadem lent, iavili tamen ia febrim inciderunl, quod febris raiione forlasse dixeris eiim qui cxdis perpelranda causas i n corpus admisisscnt. Alii etiani ante ba\oluntalem babueril, elianisi ea<n neqaaquam re piisinam bonesie et cuia laude vivebant, sive quia ipsa patraveril, tamen sicarii judiciuin et bomicid;c ila commode a natura lemperaii essent, ut a viliis subilurum. Ac nequaquam tta se res babcl. Pra> abborrerenl, sive eliam aoirni inslituto ac de induterea si libi ad baplisnvuai baplismi cupidiias, slria ad divinam lavacrum per viiae piiritalem sese proposituaique suibcii, aique idcirco eoruni qiii praepararent, u( et illud accipereni, ei acceptura puriiica aqua perfusi suni, gloriam quajris, ad glo* taerealur. Aiqae bi quidem eorum, qui baptismum liam quoque tibi sufficiat sola gloriae cupidiias. coaeequuiitur, ordtnes sunU Eadem autem el eoQuoniara enira gloriae desideriimi babes, eo conten est ra io, qui baplismi experles sunt. Quidaiu eaiai eum non accipiunl, ul pecudum aul (V.rarum tus esse debes, nec graviler ac tnplesle ferre, quod gloriam ipgam non assequaris, C U I I J pro ipsa gloilain iinii:*iites, boc esi, slulie ac brtiorum more rias adcpiionc satis superque sil gloriae cupidiiaicin cupidilaiibus st*rvieates, vel, ut srevi ci importmii, babcre. belluino quodani lurcre concitali. Alii bapiisuii
1271
ADDEXDA.
1272
Col.291 . Ergoposleaquam,QlQ.Qu( hiam.iuquiU s i l \ Quocirca properate, ue latro vobis antever(at, qucmadmodum latro ille cruci com Cbristo bas ineas voces audivislis, de Davidis consilio el sentenlia accedile ad Deum (accedendo ad Eeclc- aitixus oniuibus bomitiibus illius setatis antevort i l * ; atque , ut Juda?i , illud Clirisli auda!is , siam), el illuminamini pcr baplisuium, et facits Publicani et merelrices prcecedent vot in regnum *. vcstrte non confundentur maxime quidcm judicii Regnum enim ceelorum vim palilur, boc esl, jy-r exiremi leinpore; nunc quoque lamen, ut bavim rapitur, ac multo laliore comparatur. Ei p:istno rainime fiustratce, a quo nos averlere ac violenti rapiunt illud * , qui sibi ipsis vim afdistrahere advcrsaria catigo studiose molitur. Venit feruni, atque affecluum lyrannidem vi frangunt nox, ut ail Dominns, id est, futuruni saeciiluai, in et dcbititanl. Porro per rtgnuni boc loco C b i i quo velui in nocte, operari non licet . Inveliitur slum intelligil, ut coelorum Regem, qui pro sita quoque in segnes ct laboris fugienles Salomon, his bonitale u l t r o , surnmo tamen cum labore et vcrbis : Usquequo piger desidia el inertia oblorpesces aique humi jacebis ; ecquando a cessalione a?rumna, capi se possiderique sintt, ut salutein ista el socordia, quasi ex somno expergisceris ? assequaraur. H*c aique illa causaris diem ex die ducens, atque Col. 394 A. Enimvero $i mihi auscultandum, clc. b!s vcrbis utens : Luminum diem exspeclabo, u l Ad pecca(un) tardus esto : celer autem ad virluicm, ciim Cbi isto per baplismum illuminer, exspeclabo salwlis parentem. Paii eniai in vitio suitt ei celePasdia, 111 cuin Gbrislo per baptisraum rcsurgam ; riias ad vilium, et lardilas ad virtulem. Si ad PiMiieco&tcn exspcclalO, ut Spiriiussancti adventum inhoncslum et impudicum convivium voceris (boc ac prsesentiam honorem. Quid poslea ? Adveniet enhn comessatio significal) ne proliciscaris. Si libi, velul malus viator, baptismi defectus, ac penuad. Dei abjuralionem, ne diclo audientem le prav ria, quae bomines quos invaserii, affligil, alque beas. Si improbilalis operarius libi ha?c, qna? ad supplicia Iransmiuit. quemadmodum ad morapud Salomonem babcnlur, dixcrit : Veni nobi$tem cibi penuria. Aique in tantis bujus sacracum , el qua? sequantur, ne anres ipsi prsemciili opibus nunc constilulus, utpole cui eas acci- beas : u l e l ei peccalum suum nottim el pp.rspecttim pcre liceat, postea fame conficieris, boc est, bareddas, bujusmodi videlicet consilium nequaquara ptismi cupiditate teneberis, cuin nulla jam ratione adniiltendo, et tn a scclerala hac socielate libedaninum acceptum sarciri poterit. Atqui oportebat reris. Ac si David te ad baptisinum coborietar (qui labore ac diligentia. qua ineriiai adversatur, ea, quidein laHiliam et exsnltalionem affert, utpoie q u pauperlati conlraria sunt, elucrari, boc esl, C pftccatorum reinissioncm largiens), si eiiam Micbaeas uberem et copiosam mcssem, ac baptismi fonlem, ant Isaias dixerint, Venile, ascendamus in montem Domini (boc est, ad Ecclesiani, in qna ex percaquo a peccali aestu alqne ardore ammus refrigelorum conno per bapiismum emergimus, atque ia ratur. Salomone autena baec quoque sumpla altum efferimur), si eliam Cbristus ipsc nos i n sunt. Nam cum inerlia ac desidia famem contrabi vilel , ut peccali pondere fessos levet c recreel, dixisset, de diligeniia quoque et sedulitate subcurisque liberet, atque binc alio traducat : SM ; jungcrrs, ait : Si aulem impiger ftieris, veuiel libi qua&i fon$ mes&is, boc est, fonlis insfar messis libi nivem splendentes, u l ait Jeremias , atque ad iiberrime proiluet, ac pauperlaiis cestum ardoremque pielal^m densius compaclos, quam lac iu caseuni miligabit . Quocirca quemadmodum desiderat coaguletur, ac supra sappbirinum lapidera ilttislres, cervtts ad fontes aquarum ila tu quoqne ad bane morani ullam interponamns : verum, el simul curramus, ct certatim currarnus, de vicloria coaplismtim accurre : ne aliquatida tibi idcm quod tcndentes, atqtie onini sludio in boc incuinbenles, Tanialo, accidat, qucm apinl inferos pocla? f.tbuut baptismum anle alios arripiamus. Ne ad eum, lantur in niedio fonte stanteni sili contibescere, qui le bapiizare parai., dixeris : Adsint niibi coaqna videlicet, cum bibendi cansa tapui iiiciinare
e 8 7 7 ? i9 e l f
parat, elabente : vel eliam idem quod Ismaeli. Ha- ^ belur onxm in Genesis libro, quod Agar aneilla, cnm filio suo propler Saram indignatione succensain ab Abrabamo expulsa, pcr sotiludinem oberrabat, ac consampla aqua, quam in utre porlabat, puerum sub abicte projecil: ac, ne ipsum niorienleai cemeret, e regione ipsius procut sedii . Ibid. B. Miterum esi, cum nundiruB effluxerint, etc. Neaio, iuquit, mercatorum conventu soluto, negotiatur : eodem modo nec posi hanc vilam pielali studere licet. Deus enim, tit Job ait, Iversns eum, qui niorle exslinclus est, eonehiM 7 8 7 8 8 0 8 8
gnali, ac lum baplizabor. Verum bic metus animum angat, ne baplismam de die in diem exlrabens, sine baptismo morlem obeas, ac geaere tibi propinquos, luctus, non gaudii socios arcipias At inquies, munus parabo, spleadidamque vesiem, quam post baptismum induam, atque etiam measam, qua initiatorem nieam excipiam. Ne ba?c quideai aecessaria sunt, nec, si iia praeparaius non fueris, propterea baptisini gratiaa quidquam decedet. Baptismi enim gratia splendoribus iis qui oculis cernunlur, esl sublimior, nec iie quidquani opus babel : quiu potius leipsum Deo mu9 8 1 8 8
P*;al. xxxiii, 6. Joan. . 4. Prov. , 9 - ! ! lbid. I I . 13, 1G. "JoD xiv, iOseqq. Lc xxui, 39, 40, Matth. x x i , 31. 4. M k l i . , iv, 4 ; l s a . u , 3 . Maiili. x i , 2 8 . Thrcn. iv, 7.
8 8 8 i 9 9 8 1
8 7
Psal. XLII , 2. Matlb. , 12.
8 8
Go.n. x x i , Prov. ,
1273
neris Ioco offer. Quid splendidam veslcm quaeris? Ctirislum hahes; hunc per baplismum indue. Quicnnque enim in Chrislo bapthaii eslis, inquit Apostcius, Christum induistis *, hoc esl, Chrisli lormam. Quid ea quse ad laute el opipare accipiendum baplismi minislrum pertinenl, qua?ris? Ille cnim non cibis deleclalur, sed pransianiissima vila ratione, qua ego rielector, alque anle me Cbrislus, res maxiinas largilus, Uoc est, ipsurn baplismum, ac per eum iiuoruin adoplionem. Neque eniin apud Deum quidquam magnum cst, uon aurum, non argenlum, non pellucida* giMMiiae, non aliud quiddam, quod non pauper quoque oflerre queat. Quanquam enim in liis pecunianim materiis paupcres a diviiibus proculcanttir ac prolerunlur, bic lamen, boc esl, in ba- 1 ptismo ac vitaj degendae raiiono, copiosior alque opulenlior ille csf, qui majori animi alacritate prxditus cst. Col. 593 A. Nihil progremim luum inhibeat etc. Quemadmodum fermm ignitum, quandiu calei, in aqttam injicilur, ut temperelur; non enim, cum r e f i i x i t , temperari aique exacui potesi : eodem modo tu quoque quandiu tuus erga baplismum animi fervor non intepuit neque refrixit, fac baplismi aqua (empereris. Nam bic quoque molliiiem illam animi, qua perlurbationibus vitiisquelaxamur. obdurat. Et quemadmodum jEtbiops ille eunuchus, cujus in Acluum libro meutionem Lucas facil postea quam evangelici regni doolrinam a Pbilippo bausit, protinus lidein corde accepil, nec Spiritus signaculum disiulit, verum simul atque objeeia ipsorum oculis aqua esl, ir.ira animi la-tiiia perfusus, d i x i l : Ecce aqua , id videlicet quod expetr.bam, quid me prohibet baptizari? eodem modo tu quoque facito. Ne dicas : Episcopus me bapiizel, atque is Hierosolyniilanus, el nobililate clarus, et matrimonii ex~ pers ut nec propter baplizanlis v.liiatem et talium obscuritatem nobiliias mea dedecoretur, ncc si ab iudigno bomine baptizer, sordibus iaquineiar. Noli eorum qui bapiizanl, vilas scrulari alque i n quirere. Etenim , homo, ut a Samuele I Regtnn dictum est, vtdet in [aciem, Deu$ auiem in cor . boc e s l , borao ea quae oculis offerunlur, cernil, Dous autem meniis abdita intueiur. Noli nimium anxie ac curiose bnpiizantis prelium et diguitaleia perscrulari et explorare, num scilicet episcopus aut meiropolhanus s i l ; ncc ambige atque addubiia cuinain polius te per bnpiismum spii itualilcr ivgeiieraiidum prxbeas. Queatadmodum enim duo aunuli, alter auro, aller ferro coniectus unam ramdeinque principis imagimem insculpiam Itabenles, ac deinde ceraro impriineiites lanielsi maicria differant (aurum enim splendore ferrum antoccllil) lanen ulraquc impressio eanidem principis ioiniani refcrt : consiimli modo de baplismi
4 % v
NiCETAS ORA \ X L S. GREO. 1274 minislris exi&iiman lum esl. Quamvis enim viia et morum ralione alius alium supcrcl (qiicmadiriodum illic aurum ferro praeslal), tamen vis bapitsmi eadem esi , non secus atque sigiliomm noia : omnieque Chrisiianus sacerdos, baplizandi nmnere fungcns, enm qui bapiizaiur, rile iniliat, dutn tamen perspicue ha?reticus non s i t , atque ab Ecclesia avcrsus , verum eadem fide iniormatus. Ibid. D. Ne atienum dignitate lua putes simul, elc Herus es; ne cuin co qui bactenus, boc est, usque ad baplismum , tibi servus exslilit, iniliari grave dncas. Nain post baptismum non esl servus ia Clirislo Jesu. Hoc eniia pra?slat baplismus , ut deinceps omnes srquo bonore sint. Elenim ex quo die per bapiistnum reflngcris, boc esl, ab affecltiutu (urbulenlia ad animi IranquiHilalcni, a v i t * sordibus ad purilalem vcteres omncs nolas reccsseninl, a quibus, el dives, ct nobilis, dominas, alquc bnjns generis noniina designandir. Aique omnilms iis qui bapiizaii sunt, una forma bapiismi, nempe Cbiislus* , quasi obaractcr quidam, inposifus cst, boc est, Clirisli fides per quam, quinam siinus, liquido paiei. Adbxc, cum exploralum. babcas, eos qui a Joanne baplizabanlur, id in rnore positum babuisse, ut pcccata sna confilerenltir , fac lu quoque peccala tua expromas : ul quandoquidem pudor alque ignoininia fciluri supplicii pars esl, eam bic enibescendo fugias , ac peccattim publice traducendo, et velut dc co Iriumptiando planum facias te illud odissc alquo deteslari. Quin illud qnoque libi providendum est, ne exorcismi prolixitate offcjidaris. Lpngiorem cnim exon ismum nequaquam molesle atque a3gre forro, arguinemum est animi vero ac sincero affeclu baplismum ampleclemis. Esl auleiu exorcisnius, conscripla vcrborum series, in qna is qui baplizat, diabolum, Dei nomine adjuralum, ab co qui baptizîur, exce ere ac procul fugere jubel. JElhiopum regina, boc est, A u s l r i , qua\ ui terlio Regum babelur, ab orbis finibus sapientiae Salomonie fama permola. Hierosolymam perrexit' . Aiqui sapienlia? iliius , quaB in Salomonc exsliiit, miraculo, baptismi miraculum majus et excellcntius censendum <:st, quippe quo bomines cx vcieribus novi eiTiciantur. Qminobrem ^ nullius impedimenti alque obslaculi meiu deterrearis, quominus ad baptismum pervenias. Alque bic eliain ros ila romparata esl, t i l ubi promplus ah|ue alacer fuerit aninius, quod obstare possil, nibil csse queat. Nee vero ad id sumplus ulli faciendi, nec ulhim negoliuni suscipienduin est. lsaias enini, ad baplismum nos exborlans , ait : Silientes boc esi, qui baplismi desiderio flagralis, ad refocillalionis aquam pergile, boc cst, ad baptismuin, pcccali flaniinain ardoremqtie resiinguenteai, el qui non habeli* argenlum, ul prciium delis, emile buf 4 1 f 6 t u
14
Galat. , 27. 111 Reg. x, Iseqq.
A c l . v i n , 27 scqq.
* 1 Reg. x v i
7.
* Galat. , ^
M a t h . , C.
tiiorialiiim esi gratia , non socns alquc acr queai jusniodi aquam, prompfo atque alacri animo ad sp'namus, ao ccelum orbisque aspeclus. eam accedetido . Solo enim voluntaiis prelio baCol. 599 A. Sint sane hcec, dixcril aliquis quanpiis-uus emilur. Porro cutn voluntaleat cupiditatum, elr. S nl g;ne vera, inquies, qnas dc uobis, teinque dico, non nudam ac simpliccm intclligo: qui a 'ulla a?tate sumus, ac baplismum requirere iiec fniui ea sufticil : veruai eam qune actionem ? omipossumus, abs to dicla snnt: vcrum dc iaCuniihus, lem bab#t, aique ex eo quod ad rem expciilaui et qui nibil scnliunt, quid ais ? Aa bos quoque bafonctipitarn nos confcreinns, niaxime apparclotelupiizabiinus. Iia sane, si quod periculuin argeal. cseii. lacessuni qnippr et profcclionem pretii locu Alqne bujus rei documei lum binc peti potesi, ducit. Profecli enim, inquil, emite et bibite vinum quod ne Judrcns quidcin circumcisionern aversalur $ine pretio , boc ^si, voluptale afliciamini nulla aiu differl, minaci bao oralimie pcrmolus : Ouinh pecunia persolula. Viitum eniin rbleclalionrm anima. qu(v octavo die cirmmcisa non (uerit, exlerdesignat. Ac proinde dicium c s l : El vinum exhilarat mlnabilur*. Crcumcisio aulem illa Circiimcistnis cor homii.is " . Vel foriasse vinum niysiiciun intelnon maniifartai tiguran gcrebat, quae in bapiismo I g i t , hoc est, Chrisli saiigiiinem, cujus posl baptipcr carnis exspoliaiionem abjciiioiieiuque peragiemiim gralis pai ticipein fieri licet. Sitit aique appclil ^ t u r . Ac propterea buec nullo modo difcrtu-la si, Doiiiiiius a nobis amari : dalque jucundius ac cum Domiiiua dixerit : Nisi quis naius juerit ex libentius, quam alii accipiani, dummodo nequaaqua et Spiriiu, non inlrabit in regnum Dei*. Iluc quam parva ct exilia, vcrmn eo digna poslulemus. arcedil, quod postes quo.|iie el si SCMISU careau? Pcliii a Samaritana potum, boc vs , fidem, atijue aanguine ungtbantur: el tanuncxtcrmmalor conhujus doni desideriitm : ipse aalem eani baptismo est signalas domos praefcribai : in iis aulem, qa* imparlitus *. Qni fons quidein d cilur, quia percnnisignum nullum pracferebanl, primignnaai prulcm Icr fluit; aquse auleai, quia viliorum sordes abluil ct intei ficiebat. Proindequoquc satiusesi u( infanles, purgat, atque ciiam aflccluum flammas, exslinguit; lametsi sensu carcaul. baptiz^nttir, qaam u l igm salientis deniqne, boc ost, motu agilala atque expertes e vila deccdanl. Quoaiam euiai I H O ' O , cflicacis, ci ad viiam aucrnam eflerentis. Jam vcro qui bapiizntus noi> est dicere qm-at I M suai : Isaias doetores eos bcatos pradical V q u i doclrinam cuni rei hujits signa et nolas secum noa ferai ? At euper oninem aq4iam spargant, boc esi super wro de aliis puerulis, quos aullus advcrstis casus, omaem aaioiam bapiisnii aqua pcrftisain, qaam nocpericulum ulluin Baptismi suscipicndi necessibesteruo die, Iioc esi, ante bapiismaia divinae ; laieconstringit, in ea sum sentenlia, ut circa teriium pluvia penurta laborautom , vastain ei biculaHalis annuai, automtiino inlra boc lenipus, boc alitam braije aniroi piTlurbalioaes calcabatrt ac prcquanto ullra boc spatium, baptizentur : ul noanulla iue banl. Nam qtii renv aliqaam pedtbus terit, eam sacrosancUe initialionis verba audire ac respondcre quoquc coinpriaiii. Denicnda autem ac vecordia qucaut , verbi graiia : Abrenuntio Saianac ac per bovem aique asimim sigaititaHir. Quanquam Cbrislo adjungor. Res enim i t a , ul diclurus suni, eliam bis verbis, naiuratitim, ao praucr naluraai sc habel, quod pucii tum demum viue suae ratioexsistcnlium aflccluum diecrimen notari exislimo, neni reddere incipiunl, cum iidei myslerium inlelqnomam bos parum est animal, asinus aatem lexerinl, el cum in ipsis plena el adulla ratio fucril, impurum et imimindum. Jocl insuper a i l : Fonsex boc esl, deieclus boui et raaii. Tum aul^m ad piedomo Domini egredietur ac lorrmlem juncorum nnm illa perducta cst, eum conscicniiae jitdiciumct prolnet . Esl autem qeantiun ad liistoricinn- seasum, scnsuum organa secundum naluram agcre incilocus baud procu! ab Hicrosolymie dissitus, aqtia piuai. Hoc porro circa duodecimum annum conrarens, el juncosproforens. Allegorico auiera sens, tingit. Cslcruni quamvis pueruli venia nequaquam pcr f^nieni evangelicae prxdicationis doctrina opus babcaat, alpole auadum in peccaium prolapsi: signifiealur;per torrentem auiem jnacoram, fideliutn > at ipsi lamef) signarulo el presidio indigent, atque Ecclesia, q*Ke cam priue arida ct siccitale perusl ipsis baptisaius offerendus et adbibendus est, al esset, quouiam nulla ImJHsmodi doclrinae fluenla propugaaculum- quoddaai et praBmunitio, propicr bauseral, aec frugiferas uHas aciiones produxcral, improvisos ac rcpcnliuos casus : quibus persa?pe posica irrigata e&l, fluctnsipie inlii. Quoniam antem ne occurrere quidem ac mederi quisquain possiu juncus, qui foui esl spccies, brutis animaatibug ia Ibid. C. Ai dices, Chrislus Iricesimo anno, elc. pabuliim objici eolel, idcirco animam stulte teniereIllud quoque objicis, qnod Cbrislus tricesimo anno qae viventcm Tbeologus juncifcram noaiina?!ti bapiizalus cst : idquo cuin I>eus cssei. Pluribusac Hanc porro baplismali^ fome, cxtcmplo Domiai diveisis modis arguncnlum boc diluo. Primuin a nianaaie, irrigatam , pro juaco triticunfi ferre ait, porsoaa quia illc Dcus erat, la aulcm bomo; ac boc est aoliones bouiiaig naiura convenitinle. proinde ille purgalione nonindigebal: verum propûocirna stoitKo libi ad vigilanduai esl, nesie ter te baptizalus est, queiuadnioduiu el incarnaius: xpere baplistai : qui quidcm- coinmn4& omimnn
9 T : s f 1 t 8 t f
ms
ADD:
NDA.
12
l s a . L Y , 1. ibidPuak , 15. * Joan. , \ scqq. * \ m , 14. Coloss. n, 1 scqq, * Juan. ,, 5. Exod. x u , 7.

8 f 8
#T
9 8
8 9
Isa. , 2.
Joel n i , 18.
Gen.
1277
N I C K T 4 S O I U T. X L S. 6REG.
127*
lu vcro raaftnopcre ea babes. Deinde a pcrsonarum circumslaniiis. Klcnim ex baptismi niora ol dilalione nibil pericnli eiat, quod ei suspicioncm afferre posset. FJl enim quod voluit, nalus esl : ita mortis qtioque cum ipst viderelur, arbitrium ct poteslatem babebat, cruciatusque et supplicia, in quod lempua libuil, reserva i t . At tibi periclitaiur anima, si e vivis excesserU, corruptioni soli genilits, hoc est, nativilati aflcciibns obuoxiae, et a corruplione ortum babenti, ac non per baplismum incorruplioncm Induoris, boc esi, tranquillitatem alque iniimintlalem a perturbaiionibus, aiiimique puriiateiu. bis&olvelur quoque objectio tua a lcmpore. Gbristo eitim tu baptizari necesse erat, ciun baptizalits est, ob eas causas, quas recensebo. A l m , quam speciosaro dilaiionis rausam pr&iendas, nullam babes Cbrislus enim duplici de causa nequaquam prius inclaruit, atque hominum lucem prodiil, cura tricesiinum annum aidgissct : allera, ne ostentationis speciein prxbcrel (nam usienlationis vilium ineptorum esi bominuin, boc cgl, ambiliosorum, alque boncsiatis el bumilitatis expertium, aut eorum qui immodicc tibi placent, quales fere sunt, qui juvenilem aetaiem agunt). Altera, quia haec auas, nempe trigtala annorum, absobilae virlalis indicium et argomentuui babel, aptaqae est ad doceadunv. His de caueis Iriccsimo dciuuoi anno in pnbticuai prodiil. Po^teaquam aatom iraminere coepil illud leraptis, quo supplirio. erai afflciendu, omuia ad paasionem speciabaitt, in unurn coUritul et cojiflnxeruni : ac velul corpu* quoddaei cominuum fathim esL UL enira ad boniinum oculos notiiiamque pervcnit, baplizaUaeat; ex baplUmo deinde ad euni ingenemortaliom mullitado conftuxit, atqae, ul inquit Mattaasus*, comroota et velul trentore ooncussa est utHverea cifiias, concorrenle videlicct popnlo ac eese commovenle : tum propier multitudhiis concursum iniracula eunt cdua, tit iis permoia pcomiseua plebs ad Evangelii fidera se conferret.Poslea in invidiam alque odium adduolus, iiwidiisque, appetitus et proditus, ac landem cruci afOxus esf, aique ea sopplicia penulit, quibus nebU salus parta esl. Alque hae causat fuerunl, cur Cbristus eo deaimn tempore baplizaretnr, quanlum quidem tpse cngniiione aesequor. Tibi vero quid necesse esl, ut baec in exeiaplum irabens, male tibi consulae? quandoquidem et plenaque alia in Cbrislo reperies, quae cum nostris rebus, quanlura ad tempera, non consentiant. Ute eniav siatbu ut baptizatus est, priusqaaui a diaboJo* lealareiar, qwadragenarium j<junium adversuft Uaiauones o4>tendk : alnoa ante Pa^clva jejunamus, jejuninraqueipsum ad Tiriun noeirarum modaai, atlerope* ramus. Hc perro- jejuniunv nobie facieuduin esse si'/uific.il, al per ipsum cum Clirito nnoriamtir; Cotiaiaiili eliam rationc discipulis post coenam ' Matib. x x i , 10.
T
I ante unicum pissioais diem Chrlslus Pascba t r a d i d i t : al nos in sacris domibus et j<*juni, et post rediium Gbristi ad vitam illad celebramus. Ita rcs Cbrisli,ul quidein forma alquc exemplum, a nostris rebu? non omnino abruptas ac dislraoia? snnl : noc rutsas ila conjuncls, quia dissimilitudinem aliquam admitlanl. Ead m quoqun est bapiisnii raiio, queai Doroinus propter nos ila sitscopit, m lamcn temporis spalio atque inlcrvallo differat. Quamobrem non e s l , quod tu boc argumenlum quasi lelum quoddam adversus salulem tuam inlorqueas: Gol. 402 I). Qnare $i quid me andiendum putafts, etr. Valere jubele. Gr. . Proverbialis ba?c loculio. Vcteres enim ros qnos odio ^ prosequcbanlur, obvios babcnies valere lantum jussos prarteribaiil. Porro Ijor. verbum ipsis fletum ac perniciem signillrab;U. Proimlft lu quoque, i n quit Tbeotogns, hujusmodi raiiones, quas pnptexis, valere jubens, ad bapiismuia accurre, ac duplex ccrtam^n snscipe : allcrum, ut teipsum anie baplismum purgcs ; alternm, ut bapttsmam luearis atque conserves. Quandoquidero juxta Dcmoslbcnis sentenliam. plcrumqac majoris negotii ac difDcullaiis esse videtur bona conserrare, qnam adipisci. At diccs : Permagni negotii est bimc baptismi thesatirum l u r r i . Sedulo vero inTigila', frater, n l , qaod amas, retineas, boc esl, ttt percept^m bapiisnii graliam cnstodias. Praesto sunt ttbi airxiHares copiae, si volwcris, nimirum oratfo noclur' nas excubtas agens, inedra familiarfs ac domcetica, psalmodia animam oblecians alqoe permulcens. lfas socias libi ascisce : hae ad rerum cbarissimaraai custo<Ham eiroiil pcrnoclent. Prseclara quoqoe fa^ril largitla, et qua? eam pra?cedi, miscricordia : quae aiwmi affcetio est, ac fiuda el simplex condolescentia. Etcnim studinm de pauperibae benl merendi utrumque boc libi pratbtabii, ut et de Deo, qui te per baptismum bencflcia aftceii, praeclare merearie : et lulus tibi sil baptismtfs. Habea mulia Seripiura tealimonia, qua3 te eleemoaynae sabmonanl alqae ad eam le excilent. Paaper accesskr Lazaro sirailis, qnatenus sciJicet ad fores luas provoUuas eet, alque in eadem egestale iisdcmque affliclioaibue caiamltaiibueque versaturi In menlem tibi veniast, qaod ipse quoque magna virtulis inopia ante liapliamuai laborasli : posl bapligmam aulem ad anipliseiaias opes eveclus es, nimirum ad purga(ionem, adopiionem coeloram regnum, divinilalem ipeain : itom quod corpore ac tanguine C h m t i nutrilus es, ac per Ghrieliamiai hajusmodi sacriftcium perlttctraiieia adeptua es. Paregfinis qiiiepianx se oblulit, tacio carena, iidfena^f Par boapitein et peregrinum, Gbristum sascipe, qai velut exiernas ac peregrinua \n iiiuaduai veait. Ait enim efangoliaia : In propria venit et aut ewn wo* veuperuni . Propriaauicm ipsius, prescns bic mundus cst, utpote ab
y T r
Joan . 11.
12'H<? 1279 ADDl X D A . eo crealus. Per domo carcntem, cum qtii per i latrorinii quidem reiuissionem baplismi boneiicio bapiismum in te commigravit atque habilavit, consccutus est : verum retentionis iilius, qua liono velut templum Dei effcclum (Templum emm Dei, raplo fruilur, non ilem. Eteuiin injuriam tnfeic iiiquit, estit ). Per advenam rursus, eum qui ab eiiam posl baptismum, qtialcnus aliena bona adbuc bujus viiae peregrinalione el incolam ad supernam reliuet. Baptismus cniin praacedenlia pecoaia debabilaiionem le perlraxil. Cum enim, inqail, exallet, non ea quae postca patraiilur. Proinde qui tatus fuero omnes traham ad meipsum*. Etqnem- aliena rapuit, ac deinde baptizalur. ideoque sibi adinodum Zacb&us, posleaquam Cliristum in do- noxam remissam esse existiinat, se ipsum decipit, nium suam excepil, dimidiam qtiidem facultalum et bapiisino fucum facit. tqni purum esse oporsuarum pnrteni pauperibus crogavit, reliquam trt, non (anlum videri alquc exisiimari. Quanqnam autem retinuil, non ut ipse iis frucrelur, sed ut ea enini lalis vidcatur, quia ex parle purgatus sit, quadmpli foenorc reslitueret, quae injuslis ralioniniininio lamen cst propter id, quod in eo desideLus el fraude ac per calumniam collegoral : sic ralur. Ncque eniui infixa el imprcssa est baptismi tn quoque magnaniinus eslo, boc est, pccuniarum purgalio, boc est, nequaquam inustiouis instar contempior, ac supra rcs tcrrcnas assuige, ul ^ aUe grassaia est : sed leviler lanlum ilbla c l c^ntagnus secundum spiritualem xiaieni, qnce in lorala. Qux res duntaxat tegil atque occuliat : virlulis incremenlo siia esl, appareas, aliiue Cliriquod autem oecultatur, manet. Quod vero conleclio siiana ihcoremata plcne et exaite inlclligas. Saucii penetralia ipsa non purget, David tosiimonlo suo el aegri le misercat : quandoquidem le quoqiie confirmai, tres ordines indticcns. Primo enim Cbtistus spirilualibus vulneribus < bapiisimim ac pra3cipuo loco beatos e<>s proclamal, quorum liberavit. Si videris nudum, contege, quemadinodum iuiquiiates remissas s u n t " ; secundo eos, qui ex Isaias horiaiur , u l indumcnlum luum, boc esl, parte purgati sunt, quorum tecla quoque peccata Cbristum, quem per baplismum induis, bonore esse d i c i l , ulpote qui nondum in penitissimis afticias. Si is qui tibi debiio obslrictus rst, ad animi' latebris atque rccessibus exptaii siui. I u pedes luos sc provolval, Isaias quidem debiti con- leriio demmn ordine illos constituit , q u i , laaie ai donaiionem suadens ail : Omnem injusiam syngra- vitiose aliquid fecerint, ila lamea fecerunt, pkam concerpe ; ego aulcm adjungam, ut juslara voluntas eorum animique senlentia crimine careal, quoque conscindas : quoniam et* Chiistus cbiro- quia, vel impruaViites, vel inviti, vel boaa inlengrapbum tuum fregit aique laceravit teque aere lione et proposilo in fraudem inciderum. L t alieno l i b e r a v i l . Quare cum tibi magna summa I aulem nonnullis ptacet, remiltunlur quideia peccondonala s i l , cavendum libi esl, ne in minoti cata per baptismnm : lcguiUar aulcm per poenidebito gravem et acetbum exaclorem conservig tenliam, u i ea jam Dominus noo impulet, aiqae luis te prabeas. Alioqui fuuiruin est, u l ea quae in rationcm vocet. tibi remissa sunt, rursus a (e repelanlur, ac poenas Col. 400 B. Quid igitur dico? el quo mea $peetiain eo nomiue persolvas, quia commiseraiimiis clat, etc. Allera esl inulier contracla ei incliiiala, exemplum ob oculos posiium babeus, nhmrun allera Cbanana3a. Klius apud Mallbaeum , hajus Doi erga te misericordiam, illud imiiari noluisli. apud Lucam mentio fit. Tbeologus autem ambas Col. 403 G. Sic te compara, ut lavacrum non ad eum, qui nondam baplizaius esl, boc loco modo corpus, etc. Da operam, ul non corpus eo- accommodai. Cbananaeam quidem propler peccpia litm aqua conspergatur, verum eiiam aninia; nec eam nominal (genlilis enim erai ba3c Cbananaea el pcccaia duntaxat abluantur ac delerganlur, ve- a lege aliena); contrartani aulem, propter scelcrum gravHatom Saianaeque vincula. Quod auieui rum et morcs, boc esl, bujusmodi animi affectio, aii, Hcri, lempus bapltsmani prxcedens signiiical; qua peccata rommittuntur; nec coennm tanium
8 % f 10 u I B u f 1 1 t u
eluatur atque exbaurblur, verum el fons ipse ac ^ bodie vero illud, quod baptismum soquitur. Si igiiur, inquit, per bapiismum a Cbristo eretlus s o i u r i g o , a qua coenum profluit. Illud etiam fueris, ne rursus ad lcrrcnas cupidilates procuaiaddisce, ut no modo boneste et cum laude ea bas, velul quibusdam catenis iuflcxus. Nani si posl quae babes, possideas, verum ea pra?clare profundas bapiismum quoque in Urrain procubueris, liiflicile ac dispergas. Quod si eo adduci non poles, ut libi jatn eril buic conlraclioni mederi : ulpuie faenltah'8 juslis rationibus partas in pauperes eiTundas, id saliem, qtiod levius esl, a le impetre- cuai aulla supcrsil jam secunda regentTatio. IIursus labescebas, quia salus le dcfccerat, qaemadlur, ut res scelerale quiEsilas cxcutias. Nam alicmodum illa saoguiuis profluvio laborans, doticicale noruni bonorum raplor duplici peccaio devitictus sanguinc. Atque impuritate el sordibus scatebaf, tcncltir : aliero, quia rapuit; aliero, quia id quod boc cst, sanguinem c l exitiosum peccaium foniis rapuit, retinel. Quocirca, si apnd ipsum post baptismum manel, quod prius per rapinam ac in modum emiltebas, posl baplismum vero salutilairocinium adeplus est, peccaium inlercidilur ac ferae aqua? purgaiioae refloruisli, atque in;j>uritaiis I Cor. v i , 16. Joan. x n , 32. Luc. xix, 8. xxxi , 1 . i b i d . " i b i d .
u 1 1
Isa.
LVHI,
7.
1 1
ibid. 6,
" Coloss, i i , 14.
Psal.
1281
fluenlum cxaruh, postcaquam animo baptismum teligisti, qui qtiidem Christi vestimenlum est, utpote incorrupiionis indumenlum : fimbriae aulem ipsius, aqua ct alia symbola. Yide igiiur ne in rubrum et cruenlum peccatum rursus ineidas : ne rursus apprebendere Cbristi fimbriam ncqiieae (quippe cum, ut jam diclum esl, nulla sit secunda regeaeraiio) ut salutem libi luto, vclut in baptismo donatam, fintim tollas. Nec enim Cbrislus libcnti aiiimo fert sibi a le salulein crebro per baplismnm snrripi, sed semel duntaxat. Hoc aulem eo fit, ue si graiiae rursns per baptismum oblinond* spes nobis aflulgeret, in conlemplum et incuriam laberemur, acceplamqiie graliam facile perderemus. Quod ipsum quoque exinni atque i n signis Dei erga nos amoris argttmenlum est. ^ Ibid. B. Heri in lecto jacebas, eic. Hic paratylici bisioriam ad instiiutam maleriam accommodaiatn interprelatur. Ac per lectum quidem supinain socordiam el pesliferam quielem inlelligii; per artuum autem dissolutionem, delicias, animique in volnptatibus enervalionem et languoreni ; per aqua vero turbaiionem, eam qua3 iu bapiismo sil, motionem, ac Spiritus advenientis, eique sanctitalem afferentis, vim et eflucaciam. Heri igilur, inqnit, hominem nancisci non poteras; hodic naclus es hominem eumdeni et Deum (diviuitas cnim humanitali Cbristi livpostasis facla esl); aique a peccatis lapsu, tanquam a grabato, sublatus es, lapsumque bujusmodi velul exlulisti, nimirum dc eo per confessionem iriumpbans : beneliciumque per baptismum acceplum oniuibus praedicasli. Cave igitur rursus prolabarc. Verum, ut es, proliciscere, id esl, sanus e.i incolumis, praecepli bujus roemor, paralyiico in hoBC verba dati : Ecce sanus factus e$ \ etc. Quin ad bunc quoque modum ba?c explicari qucanl. Qui corporis volupiatibus fraclns est, is nec ad virlulem cflicax esi, ne<: ad scienliani et cognilionem facile movcri poiest : ac proinde nec horoinem babct, boc eet, bumaaam et prudentem raiionem, a qua ad virtuleni scieniia? capacem quasi in piscinam injiciaiur : quoad usque Verbum veniens conipendiosam ei depellendi laoibi rationem Iradideril, menli nimirum imperans, ul a voluptatum illecebris, quibus delinelur, exsurgai, virtulumque bumeris corpus l o l l a l , alque in domum suam, boc est, in coelum proficiscalur. Pr&siat cnini, ut quod inferius, ab eo quod excclleniius est, actionis bumeris ad virtulem gesleiur, quam ut exoellenlior pars per foedam molljiiem a deteriori parie ad voluplates trabatur.
4 x
NICETAS 1N O I U \ X L S. GREG. 182 viiiorum sepulcro curo Iriduano Cbrislo a nione ad vitam excitatus (uam per triiiam dentersiononi et emersionem Iriduana mors Christi et resuneelio repraeseniatur) : ac peccali vinculis solutus os. Da ergo operam, ne rursus iis adnumcreris, qui, ut Davidis verbis ular , Jin sepulcris babitant, nec pcccatomm tnorum fasciis conslringaris. Nam, ut esl apud Salomonem : Peccalorum suorum vinculi* quhque conslringitur . Elenim si animo moriaris, incerlum est, utrum ad vilara rursus sis rediiurus, usque ad conimunem resurrectioncm : qu.e quidem u l csl apud Ecclesiaslicuni * , creaturam omnem ad judicium adducet, vitao actae raiiones reddiiuram.
l e 1 0 l t
lbid. C. Magnam hanc vocem, Lazare, veni*\ elc. Queinadmodum prius in Lazaro, Ua nunc qunque in le Dominus alla voce iiiclamavtt, u l ad le quoquc morluum, boc est. vitali ad virluicm facullale orbatum, pcrtiugcret. Tu aulem, mulios jam dies inoitiius, per baptt&niuin prodiisi, cx
1 7
Col.40. A. Si lepra, hoe esl,deformi pravitnte, elc. Apud Lucam in Evangelio sciipliim vst, quod decem viri leprosi Domino occurrenml : ipse anicni fausluai purgationis nuulium illis afferens, dixit : lle, ostendile vo% sacerdoli Sacerdos eniai boaiincui lepra purgalum, periculo ptngalionis facto, reliquae postea plebi acccnsebal. Ut aulcm abierunt, purgaii sunt : verum novem ex iis, pairia Juda?i, beneficii accepti immenjores, non redierunt: unus vero, qui Samaritanus erat, ad salulis auctorem rcversus est, gratiasque egil, ac Deum laudibuscelebravit. Lcprae i g i l a r , u l pialer naluram exs-stenti, Tbeologus peccatuin compaiat, uipote quod praetcr naturani quoque sit, alque aiumaro defonnilate, quemadmodum illa corpus, albciat. Si igitiir, i n quit, virulentum et exiliosum peccalwn tibi per baplismam abrasuin est, ac formam, Dei similitudine expressani, ad quam creatus es, recepisli, purgalionis tuae inibi specimen edc, leipsum videliccl a peccati contagione purum servans. Hujusmodi namque purgalio legali el Mosaica? purgraioni anlecellil. llla enim corporum e r a t : baec aniinarum. Ac vide ne spiritualis lepra rursus ex le nascalur, Alioqui vitiosa animafi babitudo argre mcduiam admissura est. Asperior euim, majorisque diCRcultalis ei laboris ea medicina esl, quae in magna lacrymarum gemituumquc profusione consislil. Ibid. B. Nuper avarilia ei tenacilas manum, etc. Prseclara animne, a largiiione ei benigniiate abborrenlis, el manus avaritias ac tenacitalis morbo laboranlie, curalio esl, faculiales inpauperes effundere, opesque ei rerum copias in co positas esso arbitrari, ul inopia proplcr Cbrisluai afilicieris, alque tia prolixam beuigniialem babere, lamque liberaliler opes exhaurire, ut ne fundum quidem ipsum ima clum relinquas. Foriasse enini ipsc qnoque exbaustus rursus alimoniam tibi proferei, ac praBsertim si bominem quemdam juslilia4aude prastantem alendum susceperis, quemadmodum Sarephlana Ho liam, ut libroRegum tertioproditum habelur. Ibid. Si surdus ac mutut eras, elc. Si bacicnus surdus fuisli,Dei praecepia non addiscens, ei mutus, ea non docens, lac libi legis divrna? duclrina inso1 e I
Joan. v, 14.
Joan. x i , 43.
" Psal.
LXVU,
7, * Prov. v, 22.
Ecclc. xn, 14.
1 1
Luc. vii, U .
1281
uel,
ADDHfDA.
1281
qtirrcailmoduai Clrristt tertno ewdo rl!i ac pro eo ntalum aUraxiftli, alquo i !< i r r e fintic ei
muto. Quin potia praecepioram divinorum doclriconglaiitier in ic tttabohis, bafbiial. nam memori contacta retiae, ne oblttteretur : g*mCo1. 410 C. ftursut cnirtivero, ac sapius iibi /amiuioqne tudio ceve, ne aures tuas ad Dommi cow* num mvmoriam, refricato, etc. Quanqaam, Inqaii, sub otatiimis iniliuni de diversia luminum generigilia claudas, non geus atqnt: aspis mortrferum virus occullat, ac surdiiarte scipsam afficit, ne i n - b 5 traciavimus lanicn rufsus Scripluras lotos, qul cautaioris vocem audiat, ei fuivre desinal. De qua lutitiittttii titcniieuem iaciani, proferemus : LMX orta est justo, et rectis corde ImUxa * , in:;iiii b:i< David ail : Sicut aspidu turdce, et vbluranlii vid. Sociain autem comiiemque luininis lxtiliasn uures ttuis , quce non exaudiet vocem mcwUnndrxit, u i illius asseclam alque a Davide cooruatani. iium Hujtis aHtem filius Salomoa a i l : Lux justU omni Ibid. Si ccecus et luminis expers, etc. Si caTug lempore* ; lum etiam rursus David ad Deum claerag, oculos luos bapiismi iuce collustra, ne niarnial: llluminam tu mirabilitera montibu* (Bternit**; lis somuo consopiarts. Is porro in morlem obdornos cniai iaieraiedia aagdorani opera colluslrainar, miscit, ctijus salulifer ammi vires et faculiales qui qnideai nutaieft dicunlur, qed suWitars ei oblorpescunt et exslingannlur Lucem illam , t r i | i e g eiut, alque ad viliuai (kcti (10), vel nutla nam personis, gnbsiantia ct iiainra r t diviniiale mola, vel non gine magna difllculiste queanl: siraplicem, intuere. Qaonam atiu*m aiodo eam leterni auiem, quia immoruli coadiliaae saul. A l nunc quidcin David supplici oraiione a i l : Emiiie C(Tiiere queas, admouel l>a\id, ad Detun, bis iucem tuam et veriialem luam " ; muic aulrai, u l atens verbis : In lumine tuo videbimus lumen voti coinpos factus, bisverbis gralias a g i i : SigtMhoc cst in Spiritu Filium. tum est super no$ lumen vultus tui Domine ' * ; boc lbitL Si Chrittum taium mlmiterU,.e\Q. Si totitm est signa el nolos babeo spleadaris di?iao beno. Cbrislam, inquk, eain, inqaam, roorborum nmficio accepti. Quae taudem signa et argumenla? nii-w depulsorem, animao tiiee bospiiio acceperis, prophetia3 decus et obleclalionem. Dedisti enini. omitibus mcdicamealoi um generibos eam ciiniiita** inquil, lcetiliam in eorde meo . Unum dîniaxat bis. Nam, cum medicuin tecam circumferag, nott illud lumen fugc, de quo per Isaiam Dcus verba erit, cur te inorbt oujvsqi>am meUis exterreai. facienS, ait : Ambulale in lumine ignis veslri, ei iu opet-ae pretiuia fueril caasas aatniadvertfe, propler fiamma quam succendulis**,hoc est, in flamma ignis, quas boiiie diviuo inuacre aobis roaeais excidere quem snbjecia vitioiam inateria, vobis excilastis. oie.ua. U enim rtl e d nobis weidii, Deducan.ini ad l.uj.rsmodi igneni, u i eo conft.grqi.ia accepte gralias magnihidines ignoraaaas : vcl ^ ^ rv.. . . . r ^ r tis. Quibue verbis De.i irara significai. Ignis euiw, quia solliciladiaem nullam adhibemas, sed desidia inqnit, succensus est in furore meo el ardebit ntfit* el ignavia lorpmus : vel quia obcascaii sumas. md htferni nothtlma'**. Qaemadmodum enim, qui Quamobi-em fac baptizeris, aec it% peccalUMi rniMis febri corripiiar, fcbrisflammamarduremque sibi prartiaa : veraaa bapiismi porgatioueia eedulo cura, ipei cxukavit, vttiosts nimirum bumoribus i u Viet iti ea exculeuda elabora, aLqMe acccfcsiottes ei scera sua congeslis : eodem nos qucMjue modo per iAcrementa ia aainto tuo per vtrlatem effice. ha sceleriHii maieriam sapplicii thesaaram aubU tpsU deaium aatem prafclai issiwt^ ipei opoai talarts, si congariinus, ignemqtic accendimus. Ac quoniani evangelicam parabolam aniuio ac mefiioria teAu^svi ct acctfbi ignia nicnlioncni fecimas, disfiacdo ria " nrinirum uapurum spirilua a le per bapiiadliibenda eat. Nam ignie quoqae purgaas esi smum fugalam eese, abjoe arabakM-e per leoa iiia- niaiiiuia auior ac fides erga t)etti, qae tgnts ao* qut>6a, boc esJ, aaimae aacFo bapibittl lalice caminatur aon modo quod acris sK et ardens, sta rnte& quaifeie, quae cuai nuHae reperiaU rursu& eiiani aiiknos n^slros a peeeato ignorantta purget, pinmque ab i n p i o et iuiideli dividat. Ac ad te, a quo digressus fueral, rediu Ac si qaideai
% 1 c o e e s t li e
:
Cbristum in le pef virmiam babiUatam inveaerit, ^ in fugaiu se conjieil : aia aulem anknarn taaai vacaam repererit, aique ila affcctam, u i prius oeeu* pauteai exeipere parata gft, sive eaai, sive Cbrisiaai, cerlius ac flraiiue ia te doiniciHaai aibi coiw sitiutt. Eleaiia axiie baplisaxum Rpes resipiuceaUai ac sccuril.ais eral ncuipe pcr bapiisamia : al po&t bajHisiauiM perspicua el apeita eai improbiias, qaoniam boai paiiicepe iacta*, Ulud predidieli, ac
a
bec ignis geacce CbrisUis iu kraac modum loqtlur : lgnem veni miHeteitt terram, et quid volo nui ut o$dsat* 1 Acceleranli* aalem atque perargeate eat liaec oratio. Gupit eniin nos quampriaiam bom-ficio affici; ac proiade per Isaiam qaoque ila loquiiar: Habe$ carbonti iguis : sede tuper eos, hi tibi ausilw (uluri jttfti**. Porro carbooes auxiliaree ac subsidiar i i , angcli diciqueani, qaos tgnem ureoteai Davu) ap p e l l a i " . Jam Deus quoque ignis vocalur, j a x U iilad
9 k t T
Psal. L V I I , 5 , 6. Paal. xxxv, 10. Luc. xu, 20. Psal. xcvi, U . Prov. i v , 18. ** Psal. i.xxv , 5. Psal. X L I I . 5. Psal. iv, 7. ** lbid. isa. L , 11. D e u t . , 22. * Lac. xu, 40. * Ua. XLVM , 14-jsec. fcXX. ** Paal. C I I I , 4.
rt M M e
(0) Ad xiiium (Jecii. Quod videlur Nicetas de augiloruui staiu dub.lare, boc jam ab Ecclesia
definitum est, eos nimirum, qui a Deo per snpeYbiam oon defccerunl, in gratia cunOriualos (aiaaa.
1285
8T
NICETAS IX OIUT. X L S. GREG.
l?8f>
I ii) Deuieronomio babeiur : Dominnt Deus lamen sc esse fingil. Aut forlasse propbclicum boc fuus ignis comumem esl . Est autem et alter ignis dictum aposlolico illi simile esl. Quod $i etiam opertum e$t Evangelium noiirum, in iis qui pereunt^ viudex ac scclcrum ultor. Atque bic, partim in bac \iia sceleratos exerucial, ul quondam ille So- e*t opertum . Undecunque enim verilalis Iiinien nieridie clarius irradial, tum a aiundo, lum a Scr domilicus. Dominu* cnini, iuquil, pluit wper Sopluris, luru a uobis quoque ipsis, verum, qui ooulos domam el Gomorram mlpliur et ignem Domino ; apcrirc nolunt, a nulla earuin rerum, qnae in na quo eliam peccalort>s onincs perfundit, juxia illud luia sunl Druni pcrspioere atque inluori possunU Davidis : Pluel super pevcaiore$ laqueos, igneni et iulplivr et spirilum procellarum* . Ac sulpiiur qiti- Ea enim siml animi praviiate, ui meridies illi pro deni igneiu alit; procellas autem cxsusoiat. Hic caiigine sil. At oliam Satanas, el nox esl, et lux lamen iis essc videtur, qui voluptale ac deliciisauleiu ignis (enlaiiones et calamiiales eas significare queat, in quas, qui graviier peccanl, incidtuit. cornipti smii. Ail quippe bavid : Et nox Hluminutio boc est, tenebras illas, quiQuanquam eliam per igneai bunc ignis il!e intol- tnea in deliciis meis ligi possit, qui in aitcro aevo impios cruciat, nimi- bus ia dcliciis meis, vitaque voiuplalibus diffliienle, circurofasus eram, ienebras esse nesciebani, vcl um is qui diabolo paralus est el angelis ejus, rum lucem esse arbilrabar. Alque bi sane, qui qutiuadmodum Dominus in Evangelio docet" : vcl eliaui illc, dequo David a i t : Jgnis ante eum pm- laxu pcrditi suul, boc modo se babent; aos autem Oseas adwonel, al scieulix lunien nobis ipsis excicedet, el in circuiiu" boc est, uudecunquciniiuicos lemua. Quonam auteai modo id fiai, idem proejus inflaiuinabil: queui eiiain ignis fluvium anie eumpiollueuiem Scripluia uominal", cujus inenlio- pbeia bis verbis subjicil : Seminaie vobi* ipAt ad neiu quoque lsaias faciens, ait : Vermis eorum non junitiam, vindemiate frucium vilce * . Iia demuni 9iorietur,et ignneorum eJilinguelur *.\Loa\iiem for- inquil propliela, nobis scientiaj lumen comparabimas, si jimiibe et virlutis opera geramus, boc Hiidabiliur alque horribiliore&l bic ignis, quod cuna veraicconjunclus sil, ac duplicem poeaam babeaUPer t operenmr, aique acliones viu iPleniaj parcnverinein porro alque igaeiu maiehalia crasailiei co!tes decerpamus et colliganuts : quaudoquideni liquefaciioneui excruciationeai iulellige. Oaines actio coaiparandae speculaiionis vim babct. L u \ero bi ignea exterminalricib sunt facultatis, boc uiine ilaque scieuliaB illustreuiur, al lumen veesl, ulliicia, noa lameu ad intcrhuni eusealiaeque rum a falso et euieulito luiuiae disceruerc queaprixalioueui adduceatis. Duplexest eaim extenninamus, ac ia maJuni lanquaui in bonuai per tio, queaiadaiodumetperdilio. Niai quUforte bunc c eirorem incidamua. Nec vero nobUipsis lanlaia vindiceia ignem mitioi eai et iHoderationea) inlelligere scientiaB laroea exciteuius, sed eliaai, quod uvaju veJi^, quaai siclopuyi nogvroruai au ocius ni^reamr ; 68! velut bnaiaaria eiTiciaoiur, queniadmodan utpote quia Doas vindex juslam pcaaaia misericor- ak Apestobie % el quod roaximaai est, divini* dia ot. loiiUafte lemperare soleaL talcm apripiamue : qaat qaidem prinmra ac puCoL 415 B, Quemudmodum potro duplex igni$ rteeimuai lumcn est, ac percepiibile, noa qeigenus e*t elc. Qaeiaadmodan) daplkem igrem eeae dem natara, scd gratia ct divina illuminatione. f(a osieiuiiaiuii, aiierum purgantenx, aUeruaa aceleraoi Jeremias Iwrlaluf Arripe eam : ad spletuhrem * vindiccia ; ita duplex quoque luma eel, allerum ficiscere, aique e regione luck illiu, anlequam cen* bouaui nieniisque noatrai iUuniinad vim babeas, tenebre*t*4 et pviutquam pedes nosin ad montes te* alterum fallax et fucaium, veroque lujaiai, boc est, nebroao* impinguantQuo loco per pedes vitae Clirisio, coatrariam, vel u l caligiuosunt, vel u l ratioaem ei initilulum accipere possamus : per infeelum nolde ot bosiiie, qaandoquidem Saianas monies auiem, dvaiones propier arroganiia qaoque vocaiur, boc esi, advereartus. Qai eiiam, et superbiam, vet ethim eorum laquees, qai moa-* cuia caiigo sil, lamea laaiea videci v u l t : traasfigu- les quidem dicuntur, quod per eos prudentes, et raiur enim a augelaai lucia, ut eub ea specie morsanae mentis bomines ireqaaqaam incedant,ci > uia lales ia fraudem impcllal . Ac perttiulti quidera prxrupli ac pestiferi sum : tenebroai auteai, ut eum caligiaem esae uou animKlveiteranl ac depre- obscuri alque oculum fallcnies. Quos m rngiamue, benderunt : verum nieridiem esse exisliinarunl, inquit, Apostolus , quantthi dies ^st, kl est, v i i * boc est, clarissimam lucem, quandoquidera circa ct laboris lempus, at ia dre baneal^ ambulenius meridieai lux niaxiaie vigel. Atqae in baac sea- nibil turpe, nihil ab bonesto et decoro aboauai Fasuro HluJ de impiis ac perdilis bominibas ab Ieaia cientes, ncc coniessationibus^ ei ebrietati, aique e\ iliclum iatelligo : In meridiunis lenebrii fugient , iis oitum babenlibus cubilibus et impudicitiis addiid est, in daemone summuni boaam fugient aut centes, quae quidem furtiva noctis >< ra auitl, ac variis et lurbulentis errorrbas disirabenUir, qui pmpter vcrccundiam reiqae obsceniuiem occaiie quidcai daenion, quamvis caligo s i t , meridiem furiimque peraguntur, quemadmodum coatra diei
M r M 9 8 k e e f % 9 t % t u ei 4 87
10
48
Deut. iv, 2 i . Ge.u xix, 5 1 . Psal. x, 7. * Maiili. v, 4 1 . Psal. xcvi, 5. Dan. v u * Isa. L X V I , 24. " II Cor. x i , 14. * Isa. L V I . 10. II Cor. , 5. Psal. cxxxvm, 14 O.see x, l x . * Pbilpp. n , 15. Jerem. xm, IU [loiu. , 42 14.
t 8 8 8 8 M 8 8 8 8 1
8 8
8 8
% l
8 8
1257
AD')EXDA.
i2S3
opera, propter boneslaiem palam apeiteque confi- buic studio incumbii, u l nos insidiis circumveiiios opprimai. Quocirca raêanms, ne quid bujiismoi.i ciuiitnr. Gol.414, A.Omnibusniembrispurtpcernus,vlc.N\j\ic faeiamus; verum, sicut ad Corintbios Paulus scribit. Ioquamur mysiice el cauic ea quae iuiporis bode quinque sensuum purgalione iraciat, argumciiio a minibus lecia sunt ei abscondita Igneat tinqnat Scriplura pclilo. Ac prhnuni de visu, omnium scnveremes/ui quarum forma Spifitus sanclus in aposuum priiiripc, disscrens, ail : Uluminentur oculi, Ila aulcm eas verebimur, si, tti ui, quod ail Salomon, recta cernamus \ ac non, stolos influxit iis qux linguaruni splendurem et purilalein dcaiquod veiat Dominus, curiose. el (oncupisceiUiae ac gnant, dignum cst, verba faciamus. Jam vero culibidinis causa inlaenles, slupri simulacruiii in norala lingua olfactui quoquc mcdeamur, ne cffetnibis conbliluamus. Alioqui, eliam si libidini per cornemur (muliebris enim el eflfeminali est animi .nroporeuin congressuin non succumbamus (boc eniui inatibus uti : atque crebra* odorum suavitaics adoralio signilicat) lamen in animo sordcs excipieapprtiium corrumpere alque emolire consuevemnl) e.nus, iinpressis videlicel in nobis peccaii formis el ue id nobis accidat, quod Isaias Juria*is minaci orasiinulacris. Quisquis enim cupidos ocnlos iu alilione dtnunliavit : Erii enim, inquil, pro jucundo quem iujecerit, jani adulieiium commisit in corde llle vero ungucnlorum profiisioitem 8 U O S i magna quaedam aniroi perturbalio in no- & odore pulvis Judads criminose objiciens, pro ea pulvcrem ilfuni bi-s quasi trabes, fuerit, aut parva, ut iestuca, hanc ipsis comminatus esl, queni i i postca excilarant, depellamus, ut aliorum quoque vitiosos animi affecnis porspioere possimus. Ejice enim, inquit, p r i - a quibus Jerusalcm eversa est. Tbeologus autem mum trubem ab oculo luo, et lum respicies.ut ejiciai per suavein odorem virtutum fragrantiam iitfellt g i l ; per pulverem aulcm, inquioamentum illud fistucam ab oculo frutris lui Illuminftiiiur aurea, uicum Davide dicamus, Audiam, qutd luquatur quod auiiua per sensilia unguenla,quae ipsius robur infringunt ac dejiciunt, contrabere solet. Veruni in me Dominus . Et rursus : Auditam fac mihi mane misericordiam luam**. Hoc csl, miscricordiam odoremur Chrislum, ad breve leinpus gloria sua tuam, qua ab iis qui in spiriiualis lucisoricnic sunt, cxinanitum, juxta id quod in Caulicis ad Gbrtsium dicilur : Unguenlum effusum nomen tuvm **. Ut conspicitnr, iiccilera. Et alio loco : Audiiui nieo cnim unguenlum effusum suavius fragrat, atque ea dabis guudium et exsullatiouem , boc cst, aures quibus admovetur, guavi odore p^rfundit: eodem meas larliiia ei jucundiiaie cuuulabis, mysleria lua quoque tnodo Dominus, poateaquam Dostrae saiulis mihi insouans. Itluminelur lingua, ne eadem nobis
8 8 T t
infamioi nota inuralur,qua3 illis, de quibus ait Da- ^ et lingua //4/ eorum 91*% ilitiiHu* nMlltl f & ; boc P Ct vid : gladius aculus est, sermones ipsoruni, qui pcr dentes proferuntur, noxii ac perniciosi smii : ei quemadmodum giadius ad colem amolus el exaculus, bominem facile de medio lollit, tam eliani lingua eorum, calumniis el obtrectalionibus exacuta, facile hominibus neceiti affert. Talis crai Doeg ille Syrus, qui saccrdoiem Abimelech apud Saulem detulil, quod Davidem fugieniem suscepisset, ac propoailionis panesipsi dcdissei, aiquc necis omnium eacerdotum aucior f a i l " . De quo ei in Psalmis ila dictum est : Ytlut novacula acula fttcisti dolnm bocestcallidum el fraudulentuui consilium animo concepisli, quo facili negotio sacerdolum civiiaiem excidisli, vevill
6 8 f 0 v
luique abrasisti. Novacula cnim coajam facile demeiil. Hoc aatem Davidis dictura i n diaboluai quoque torqaeri queat. Ut enim oovacula apprime exacula iia comain abscindit, ut qui radilur, uibil senlial: sic eiiain diabolus, qua est callidiiate atque êrsutia, dolos ita machinatur aique aniniae graiiam, hoc eel, virtutem et scientiam detondei, ui ea sibi ba3c ornaaienla delrabi non scniiat. De quo el ia boc, ei in nono paabao idcra Prophcla aii : Cujns maledictione o$ plenum e$t et amaritudiiu el dolo, $ub lingua eju$ labor ei dolor . Dolos cniin cunsuii, ac niala struii el molitur, alque
D 8 1
causa exinanitue est, cognilioue sui, velut suavisetl mtn / I . I ^ / I A . / t ^ n . . ~-_U . .^ siino quodam odore, universaai orbem lerrarnm implevit. Atque banc a nobis spirilualiler accipi nccesse esl, boc est, at beneficia ab eo io nos collala seniiamus et agnoscamus, atque ab eo adeo efforraemur, ei in alteram qualitaiem migremus, ul ipsi qaoque suavis odor siaius * ac de nobii idem, qao de sacriticio Noe, dicalur, Odorattu esl Dominui odorem suavitatis hoo esl, libeuler ei jucuade accepit. Tacius purgetur, u l ne ret molles et teneras, qu<eque aaiaii vigorem uiolliani, contreclemus : verum inlelleclnali ac spiriiuali u ctu Cbrislum langamue, boc est ipsius raysterium ut Deo dignum est, perscruiemur. Gustue purgeiur, ut non succis et liquoribus, ac jacundia et piagnibus epulis liiillemur et obleciemur, atque ad p i
e
rcg cibos accipieudos incitemur. Qai quidem sacct et Iiquores, quatenus tiiillant, illecebrarum ac pruriluain libidinis fratrcs sunl, qui, postquam peccatum ab its enatum atque patratum aentire et inlelligere coepimas, acerbi atque amari sunl. enim obsonia ad ingluviem nos exliuuilanl; ingluvies autem ad libidinem. Praesens porro TO1U|US insuavem landVin c l acerbum fiaein nobis allatura t e i : ac titillalio illa, qaa corpue noslruai voluplale afficitur, venettcain et morlifcrom vermcoi sempiterne in inferno excrucianlem procreabil. Eniinvero
p 8 8 B T
T V ' al. L , 10. Psal. L v r , 4. , , 1 seqq. ha. I : I , 21.

8 8 8
Bft
8 8
' - " s a l . L X X X I V , 9, Psal. cxxxxn, 8. I IU*g. , . p j , i > ^ . Cant. i , 2. " 11 Cor. n' 15. Gen. V I H , 2 1 .
s a f 4 f S J l ! 7 ( C o r | f ?
2 8
M a l l h
Ps
A r f
8 7
1239
M
NICETAS I N ORAT. X L S. GREG.

7 t
1290
DAvidi pareamus, dicenti : Gustate et videte, q&o- mam tuavis #*{ Dominus , gusiale panein viiae, cibum, iiiquam, illum, qui nou (ut sensibibs panis aliinonia) peril, sed manet, ut ait Domitius " . Gasiat aulem Domini suavilalem, hoc est, experimeiilum ipsius capil, qui sine ulla dubiialionc in ipsum eperat, eumque, ut decct, invocat. Nec esui el voralioni lenociuemur (postea eniun cibi omnes pari loco bonoris sunl) nec cupidiiaie atque appclitu flagranieia iiigratain illaiu gulam, ulpote bencficii inuneinorein, refrigeremas, el obsequiose colamus, idque ad breve lempus, quod ea qux ipsi porriguntur, celerrime Iransniillat, nec, etiaiusi perpeluo infuiidautur, relinere queai. Quiii potius uperain denius, u l spiritualis gustus uobis probe coiuponalur, u l cuia Davide dicamus : Quam dul- eia jaucibus meit eloquia tua, supir mel ori meo \ Ac Salomon quoqnc ipse in Proverbiis ait : Ft7i mti comede, ut dulcescant fauces tuce , iwel videlicel figarala loculioue divinam doctriaam nominans. Col. 414 G. Prceclarum intuper fuerii, etc. Purgaitdam quoque, inquii, caput est, in quo el sensos omnes sili sunl, el aciionein babeni, cerebro n i lairum vim el faculiaiem ipsis suppedilante, ut Cbiisto capiti nostro baerere queatnas, ac cum eo velai ipsius corpus, conjungi : coatra quain iaipostor ille, qui ab apostolo Paulo ptosciitditur, u i leniere inluinescens, ncc caput, id est, Cbristuia tcuens, ex quo lolum corpus eouslruilur el Q coagaiealalar, boc esi, conipingiiur el pacc fruitur. Naai si capul, hoc est, auimi noslii parlem, purgaverimus, qaemadaioduai ipsius natara fert, nempe per virtutem ac scientiam : niiniuie limeadaai erii, ne id nobia accidat, quod David i n gemiseeas ait : Iniquitates mecc supergressas sunt capul meum menleni rationewque preineates atqae oaeranles. Yeruin iniquitaiem, supra capul uostrum aese eflerenteni, ac principaluni tencntem, buaii slernenius, ralioneinque ab ea conipressam atque afflictam in libertatem vindicabiaius.
7 v T !
admodum ait Aposlolus , in oinni loco puras cas altollat, sine ira et disceptalionibus, atquc, ut cum Davide loquar *, disoiplinam apprelicudal, Cbrisii scilicet, sive evangelicorum pra?cep:ohim, ac vim eam, quae in agendo versalur, qu>si pcr mauuin quamdam, serrtioncm, buc esl, comemplalionom in fideni accipia!. Elenim ex boiirsla? ci laudabilis viiae studio contcmplalio uobis coinparatur, juxta illud Si-ripluraa : Faclus est scrmo Domini in manu Aggcci *. Et juxla iilud Malacbise : Sermo Domini ad Itraelem in manu angeli u i . Jain vero peduni perfedio in eo consistit, ul nobis cu:n iis niliil sil commune, de quibus ail Salomon : Pedct eorum ad mulum currunl, el veloces sunt ad cffundendum sanguinem'' ; veruni ctim illis socielaiem
7 1 7e 1
Ibid. Prceclarum eliam humerii sancliftcari ac purgari, elc. Per bumeros viai eani t t facultatem, quae in actione posita est, indicai : ab iis enim manus vires suaa accipiunt. Per cruceni aulem, D d x q u i d e m illius et amoeaa?, sed non periudc frucluosa?, ac leporis et elegantiae illius condiinenluui : siaium eura animi, quo, velut mortuas et exstinclus, ad viliosos el lurbulentos affectus nullo qui eliaiu diCQncns atque evancscens cibns cst. moiu impellitur. Naai per virtutis cultum ac stuHoc qaoque ab Aposlolo suniplam esl. De cibis dluni co tandem pcrveniinus, u l aaimi nostri ab euiin et ventre dispulans, baec verba subjunxii: omnibue perturbalioaibug irauqnilli sial el paDeus autem, et hunt el ho$ dehiruel**, boc e*t, caii. llunieris itaque sanclitalem affert, qui crucompriinet atque abolebit. vero memoriae vealer cem eaai, qua viiiosi animorum affecius exsllnpcr corrapurum et improbaruai cogitationum, quasi guuntur, buineris tollit, Gbrislumque sequitur. noxiorura quoruradaai buniorum ejcctioueai teMaaas auteai purgat, qui a rapina et latrocinio nuior efficitur, alque ila demuin Domini verbuai ac diverberalione ialegras eas serval: ut queniexcipit, queinadmodum ail David : Ei legem tuam
t
incamus, qui ab Isaia bis verbis collaudantur Quam formosi sunt pedes evangelizanlium pacem el frona * : quales, cum aliorum aposlolonua, luai Paali pedes cranl. Qui eiiam ipsc de se ail : Ad propofiiuM persequor ; aique alios bis verbis bortalur : Calceali pedes in prwparalione Evavgelii pacis **. Ilujusinodi pedcs, si quid etiam posl bapiisiuum suscrpium pcr bumanaj iier sordis coiilraxerinl, abluii Dominus, ac Jie ininimam quidctn infiaiainquc panem dospicit, bed eaai quoquc ptirgal. Paraii auleni pcdcs dic-uiilur ad Evaugeliaui, boc ost, ad cursum evangdicuin, exprditi, cum videlicet cl ipsiub praicepla cxbcquunlur, c l ea aliis iradunt. Gl. 415 A. Quod si qua venlris quoque illiu$ elc. sensibili ventie ad spiritualem, boc esl ad meuio riaai iransilurn facit : quae capax quideni e^t cogir talionuai (b<e enim rationis sanl alinicnla) digcsirix aulem ac distributrix, utpote p> st adbii> lum judicium, ac vclut coococtionem, ad aninue aliinoniam eas diffundens alque dislribuens. Ab Aposlolo aulem bujus verbi , boc est, Deuai eflkere, usum traduxit, qui de iis qui vilam ia deliciis agunt, verba facieas, ail : Quotum Deut venler e$t* . Nam qai ventri plus sequo inserviunt , delitiasque ei sabaiinislrant , euai quodammodu Deum faciunt. Porro apirilualis ventris, boc est, meinoriaB luxus, esl auscultatio gludiuaique exlernas el profanas sapientix, jucun7 7 9 t ; x
Psal. xxxin, 9. Joan. v i , 27. Psal. cxvm, 103. Prov. xxiv 15. PâK xxxvn, 5. I Tiai. , 8. Psal, v i u , 12. Agg. , 1. Malach. i , i. " P r o v . i , 16. * a b u m . i, 45; Rom. , 13. Pbilipp. m , 44. Epbcs. vi, 45. Philipp. m , 19. ibid.. P al. xxxix, 9. Jeicia. iv, 49. Psal. L, 42
7 8 7 9 7 9 7e 7 9 8 0 8 1 8 8 8 8 a 8 8
9 8
7 9
7 1
7 9
PATEOL. G E
CXXVll.
41
1292 1291 ADDENDA. in medio venlris mei** :qo loco per ventrem cor dilales suas epiritui adversatur, in procincia inlelligil. Alque etiam ila purgatus vcnler eonira siaaies. Ignobiliores porro ei inbonesiiores partea, vicein (tUet, qui in peccalum labuutur, alque in saat luinbi ei renes, uipoie qaorum opera veneDei oflensionem iucuriuut. Quemadaiodum el Jereue congressus peragitar. reuiias proptcr Judaeos animo discrucialur, his Ibid. G. Omnia mimbra* qua tunt super \trverbis uiens: Ventrem meum venlrem meumdoleo**. ram, elc. Lex Mosaba summam bcpaiis parteni, Quin etiam Davidem pro corde ac visceribus Dei ei renes, una cum adipe, in quibusâm sacriGciis opem iinploranlem reperio , eorumque raiiouem et Deo consecrare jubebal, illad sigaificaas, iram, curaai habenicin. Corauteni vim iatelligentem ap- quoe pcr flbrara designaiur (buic eniiu vas bilem pWIat; viscera vero ipsius sensa el cugiialiones. conoipieas adjunduai esl), et libidinem, qust pcr Col. 415 A. Quid lumbi? quid renes? Judaei, renes et adipeai sigaificaiar, potissimum Deo cum pascbalis agui parlicipes fiebanl, corporis consecrari debere. Rur?us Moses bracbiwn ac luaibos succinclos babebanl; a nobis auiem requU peciusculum in noanullis eacrificiis sacerdolibus rilur u l pars ca auiuiue, ia qua libido exsisiil, assignavil : illud obscure indicans, faciemiuni spirituali modo per couUnenliani rcetringaiur. nobis esse, u l et corda nostra pcr eonfetsiuaeni Per lumbos eniai ac rones coacupiscealia signi- 0 sacerdotibus offeramas (per peclusculuin etiim ficatur : quod in iie parlibue acstuet. Sunt auteai cor significatur, ulpolc ipsius maaiaienlam ac lumbi ia antica parle : rcnes vero in poslica. prseeidiam), et eiiam aciioues, qaae per bracbiuai Pnlcbra porro et egregia renum mutaiio est con- designantur, atque pcr sacerdoies ad Deum affecupisceatiai ia bonuia conversio, ac spiritualiam unlur. Atque baec quidem lex vetus prascribebal; rerum ainor et cupidilas : Ua ul cum Davide nos auleai , juxta coborlaiionem apostolicam % diccre qaeanuis : Jnflammalum esl cor meum et oninia membra, qnae suat super lerram, id est renes mei commulali suni . E l rursus : Aute le manere suo ia lerra fungunlur, vel eiiam veteris omne desiderium meum , ooiai ex parlc conbominis, boc est peecaii, membra niorlificemus; hlriclum, nec ad aliad quidquam diflusum, verum ac nos totos Deo in sacrificmm offcramus, jugalaad le unum inlensum. Atqae iiem cam Jeremia : lis nimiram verbi divini gladio lurpibas ac temeraDiem hoihims non concupivi , boc esl, bumanam riis el belluinis aCTeclibus, atqae bosiiae perfecue el corpoream felicilalem. Nos enim spiritaaliuai efflciamur. Naui quod ex parie esi baudquaquam rerurn cupiditate teneri convemt, quo eiiam modo, perfectum esl. A l qui seipsum totum Deo addixii, ci Daaieleni angdus nuncnpavii, bis verbis : Daeique salutem suam consccravit, bic procol dobio
9 9 t 8 8 8 7 8S
tiiel, vir desideriorum, iniellige scrnwnes, quos ad C te habtlurui sum . Queaiadniodum auiem homo pacis dicitur, qui iranqaillo ei pacato esl aaiaio : jla vir desiderioruui, qui desiderio inflaaiaialur. Danid euiiu iuiuraiuui reraia cognusceudaruai capiJitate flagrabat: ac proinde ea, quaj usqac ad sajculi tiuein evcnlura crant, inlellexil. Eteaiia si loia noslra cupidilas ad Deam translaia fuerit, a nobis utique spiritualis ac pesiifer ct sinuosus ille draco vincctur et opprimeiur, de quo Deus Job alloqucns, ail : Ecce fortiiudo illiu* in lumbis, et polentia Ulius inumbilico veniris . Quibus verbis ostendilur, diabolum in bis, quas dixiums, bominum parlibus pluriaium virium babere, boc esl,
88 8 0
seipsuai lolam accepit ( I I ) .
Col. 418 A. Privter hoec omnia, elc. Aale oouiia, iuquit, Triniialis lidcm el confessionim, ut magU necesariam, libi commillaiu alque couaiaendabo. Cam bac, ei le baptizabo per triplicem dioaersionem, et le tolideai vicibus ex aquis exlraaum ia altum effcram. Postea a coafessione ad d m n i l a lem transit, in quam (idei confessio Gi, quae quidem in iribus pcrsonis conjuncliin et siagiilarilar reperilur (ana enim in Palre, Filio, el Spiriia saacto esi divini(as); et tres personas divisim cooipleclitur ; ia diviaitatc eaiai euul Paier et Filias ci Spirilus sanclus, nec disparibus subsiaalus, aui, si mavis, naturis, iuxquali esi. Nam, u l sanciis Pain concupiscibili parie, quam graviori tyrannide ^ inhus placel, essealia et oatura, caai de aaacia premit, uipote plus opis ipsi ad bominem bello TrinUaie agitur, idera sunt. Nec Paler F d i u n , aec lacessenduin aflerenlem , proplcr voluptalis acrirursus Filius Spiriiuin superat : nec Spirilas ad monian) et vebementiaoi. Nec tibi mirum videaiur, Filium permuialione quadam trausit, utpote qai si queniadmoduia inquil Aposlolus " , iis quae geuiius non sit, nec Filius ad Palreai u l qui iageignobiliora et couiempiibiliora ia corporeesse vidcnnitus aoa sit, quemadniudum Palcr. Verura undemr, abandamiorem honorem Iribuimus, ea nimicuuque ^cqaalis alque eadem esi diviailus, baud rum lot lanlisqae verbis prosequentes, aiquc adsecus alque una eademque coeli magiiiludo, oaini versus cainis matenain et crassiiiem qua? per cupi videlicet ex parle aequalis apparens. Di eniui luec Psat. xxxsx,9. " Jerem. iv, 19. Psal. L , 12. Psal. , l u . Daa. x, 11. Job X L , 11. I Cor. xn,25. xvn
8 8 8 8 1 8 8 8 8 8 8
LXXII,
8 8
27. Psal. xxxvu, 10. Coloss. m , 5.
8 7
8 8
ierem.
(11) Scriplum tolum accepil. Sice.nim lego ut in Regina? codico, quia bac leclio magis ouadrarc videlur cum lexia : in aieo lamcn exeinplari nou
/., scd 5, legitur, id est, mactavil atque inunolavil.
1293 NICETAS 1N OR^ T . X L S. OREG. 12U iria inflnila et impercepiibilia s u n t : ita et boruni L verum etiam rursus ipsa creatio juxta eoram opicoujunctio naluraeque ideiuitas. Deus unaquseque ntonem dividatur. Aiebant cnini diviniutem ut rsona, si separatim considerelar, nicnie scilicel aequivocam vocem partim increatam esse, ut Paler; parlim crealam. Rursas divinitalem; creatam ita res nalura inscparabiles separante. (Neque enira cuiquam horum trium ulla divinitatis nola deesl) : dividebant, u l praeslanliorem crealuram Filium, tu Paier, ita Filius : ot Filius, ita Spirilus. Adje- inferiorcm autem crealuram Spirltum sanctum aseererent. Ex quo, et Deus conlumelia afficiebatur, clio aulein hujusparlicalae, ut yequalitatcm iufert, ulpote in crealurarum ordiuem radactus atqee servata cuique personse byposlaiica proprielate; deprcssus : el crealura ipta, ut quae eodcra ordine Palri xidelicet, quod ingenilus s i l ; Filio, quod ciim Dco censereiur. Mam si servo conUintelia eet gcniliis; ac denique, Spiritui sanclo, quod procedat. Ac Deus rursus iria haec, si simtil cogiten- pari ordinis gradu cum bcro collocari, qnanU tur, propler notionis ac nalura? identiialetn. Dcus landcm.ea gravior censenda est, per quam creatura Deo creaiori xquatur! Enimvero Gregorivm illum, eniin ununiqtiodque horuni, quia eamdem subetanliani babcl : rursus aulem Iria haic nnus niiraculorum editione clarum el celebrem, audifi, cum diceret, iu Trinitaie nec creaium qaidquaai Dcus, quia unus est divinitalis principaius. Vix unirm ex bis tribus auimo conccpi, quaiitum per \ esse, nec servam nec adventiiinm, utpoie prins ncquaquam exsistene, deiude aulem adveniens* bumanam infirmilalem concediiur, cum slatiiu irino et triplici luminc circumfulgeo, propler ua- Neque igilur, aut Filius unquam Patri dcfuit, t*t Filio Spiriius : verum immuiabilis semper alque lurae idenlilatem. Vix tria, id esl, Ires proprietaalteralionis expers est Trinitas. Et quidera ApoUiS, aul personas, dislinguere iucipio, cum sialim ad ununi, id est, diviniialis ac principaius unita- slulus ait : Si hominibus placerem, Ckrhti tervu* non essem " * : Ego auiem dixeriiu : Si Filium ut tero, subliinis feror. Si unumquodpiani horuai trium per imaginein concepero, major pars ejus, crcaturam adorarem, t u i in tpsum velut in creaturam bapiizarer, nuuquam Deus futurus esseoi.f.rea* quod animo observatum esi , mibi elabitur, ut pote capiu meo majus. Mugniiudinem rei visae lura enim diviniiatis Iribtieiidae vim non babeu Jam vcro R^guto tertio Salomon ftitseri roodis mentis oculis percipere ac comprebendere ne exagitalur, quod Cbamos, Mobabilartiin idolo, qaeo, ul personam, quse reslat, majorem acciAslarta3 excelsum altare conslruxerit . Atque piam. Major enim pars effugil ac dilapsa cst. Quod aulem coiuprebendi non poiest, id nec dimensio- eliam Amos maledictis eos conscindil, qui aalii figuram arle exprimebant eamque adorabant jieni admiuii. Quod si niraus tria baec simnl conAstaric porro et bamos, Venei is s u i u erant, templer, uuum spleudorem video propter iialurai conjunciioncia el aqualitatein, quippo qui unius- quas Sidonii olim et Moabita? colebant, ac tKvino cujusque personas locum dislinguere ac separare bonore afficiebant. Sideris vero fornia, erai ipstim sidus, nempe Lticifer, quem Venerfni appeUant. neqaeam, nec mensura assequi quodnam boruin plus spleudoris babeat. Natn quod coniprelicndi Quanquam igilur iria adorabani, alqtie borwn u u i cuique nomen Dei imponebant: uraea ûuniam polesi, id nec inensura ulla deflnilur. sidus duobus aliis excelieniius arbilrabantur, ae Ibid. C. Tune generaiionem metuii, etc. T t i , inquil, in Deo gencrationis verbam expavescis, ne majoreiu Dcum, velut coeleslem eese ceasebant, quamnam, inquit, causam defensioneoiqne ad eos affcctum quemdam inducere videaris : quasi is, qui gignit, fluxionem palialur. Atqui le oporiebat, aflferam, cuai me vicissim eo noinine ciiaUnabaatur, qaod majorem qaoque alque inferioreia Deum si quidem de buniano palre sermo baberetur, lura aflQrmem, divinuraqoe boaorem crealurie tribnaai? affeclionis quoque cogiiationeui assumere : cum auiein Deum Patrem audis, ad causara onntis Jper- Quid, inquani, dietaras sum, vei F i t t u n ac Spiritum sanciain ut rainores deos non adoran*, vel pssiunis expertetn cogilalione provebi. Nonenim conscr\os nieos adorans ? Conservi eniai profccia quia aioilaiia animaniia pcr aflecluin alque perpissiouen) gignunt, idcirco de Deo idein exisli- erunt, si creatura? sunl, quandoquideai b x r e t i n laandura esl; verum bin^ poiius ad veritatem Filium ei Spiritum saactum inferiores deos ei cre;duris prssianiiores asserebaat. Naai et in duci debemus, ul sic ratiocineniur : Quoniant atiiaianlia corrupttoni obnoxia ita gigriunt, Dcum, rebus crcaiis aliud quiddam alte excelleuiias repeiilur. qui corrupUone vacat, conlrario uiodo gignere.
9 9 > 1
ego metuo, nc Dei inei jaclurani iaciam, si juxla baerelicoruin nugas ei deliranieuia crealurara ipbtim pronuniiavero. Eieniin si creaius esi, Deus non eril, ac deinceps uiibi peribil. Nam mira b c bsereticoruin! absurdiias est, quod non modo lioc Deo ab iis tribualur, quod creatus sit (diviniUlem scilicei male ei sceleraie pouderantibus); Galat. i , 10.
9 1
Col. 419 B. Cupio Patrem majorem dictre, tx quo id cecfuales habeiit, elc. Cupio qaidem Pairem Filio el Spirilu sancio niajoreai diccre, quanlum ad paiftinani caasaai. Ex Paire eniai babent F i lius ei Spiritus, tum quoJ a?qaales ipsi aal, luai qaod sitnpliciter sun(. lloc enira nemo aegaverit, qnin vidclicct ex eo 6int, filius quidem geaera-
IU Rcg. x i , 5, 53.
Amos v, 26.
1295
ADDENDA.
196
tiuaii uiodo, Spirilus autcm prccessionis. CaHe- per navim ac domum Iropice atque exempli el rum metas incussii, ne principem eausam, boc perspicuitalis causa diviniiatis doctrinarn intelligit. ailque : Non miiius prospere navigabis, aut domum est, Patrem, tfiinoram causain constiluam. Naiu babilabis, quam ego, boc est, rectam fidei dociriqui major e s l , imuoruin ralione niajor pradicanain a?qu complecleris. Etenini oribodoxae Gdei tur. Quod ei ea, quoc ex ipso cansubsianlialiier et professio majus el minug non adnuuit. Meum csio chra creationem ullam exaisluni imnrinuero, PalH quoque ipsi conlumeliam inlulero. Neque pcriculum; res autcm a me evicta lua s i l . Ilabeo enim Palri, ex quo et Filius et -Spiriius sanctus tres lapides, boc est, docirinam de saucta T r i sunl, depreseio eorum q u ex eo sunl, in gloriani nilale, quibus diversa? fidti professores fumlam cedil: Qvi enim non honorificat Filium hono- aique conficiam, quemadmodum David alienigenam illuro Golialb corporeo lapide oppressil, sicut rificat Patrem, inquit Cbristus Praelerea tuam libro primo Regam scriplwra babelur". Atque inexplebilera pervicaciara, luerelice, suspectam babeo, ne forie cum Patrein majoiera audieris, EJias quidem tit I I Reg. commenioraiur, cum i n idque arripueris secundum naluram quodque ma- Sarepbtaanae filiuin ler inbalasscl, euni ad vilam revocavii : ego vero Ires iuhalationes babeo iboc joreui e&se inlelligas alque iia unam et caaidem Patris el Filii nalurain diactndas, aliamque Pairis est, eas insufllaiiones, quoe in baplismo fiunl, Tel ctiam tritiin BiviuUaiis personaruna docirinam a esse dicas, aliam Filii ; nimiruin ex eo quod PaDeo iaspiratam) quibus puerilem ac vecordem haeircm majorein audis, omnibus quoque rebus relicorum disputaiionem in vilam rcsliiaam, qiti loajorem Filio esse coniendeas, non solum quaavivifici Spirilus graiia vclul anima orbali, quauluui tum ad causanx, secundum quam aiajor csse diciquidem ad iidei doclrinam auinei, raoiXui alque lur, eed eiiam quanlum ad potenliae praerogaliexsiincli sunt. Rursus blem propbeia, aqua i n l i g n i varn, digniutisque pracellenliam, ac poudcris et sarmenla ter infusa, flanimain excilavii, u l biuc graviiaiia praestantiaui. Alqui qualilas ia Deum aobis perspicuum iiat, ubi aqua inystica cst, illic miniaie cadil, ac proinde quanlam ad diguilaSpintum quoque esse, illum, inquam, qtsi vivificar, lis ainpliUidiaem^ Paler Filio niajor aon esl. sopilumque calorem exeuscitat, atque impios quiPorro CbmUiai (qui ait : Ego et Pater unum $udem aduril^ pios aulem bomines el fide prxdsios wm quanlum ad poteniiaai scilicci) Deo poiliuminat. Eodcm ipse quoque niodo tres prolu tentia iiiieriorem afliniiare, valde ridicuiaiu et es alque infusiones babeo, boc est, tres baplipuerile esl. <iuod i tbroaus D e i , queniadniosmi deinersioneg, in quibus sancue iuitaiis daia crcdinias, digailalia nomen c&t proieclo
f 9 1
sedes ad dexieraiu Patris Duinino assiguala, d i gnitaiis sequalitatem signifital. Quin eiiaai Dolainae ia Palris gloria venluruui se pollicelur . Reliaquilar ilaque u l secuudum causa3 ratioittsra boc loco major dicatur. Quoniam eaim Filius a Patre causam liabet, bac taiioae Paler iwajor esi otpote causa. Nullo autem modo esgenlia anhis, esaeniia alterius major aut rainor diciiur. Neque eaiui eoruui, qua3 essentia eadem sanl, quidquaoi aiajus aai uiiuus csl. Quare aulla alia ralione, quani principU caasx, Paler uiajur est. Ne ipse quidein t iliuia Spiriiui anieferrc queo : ftam cum Doniimis discipulos promulgandi Evaugelii causa millerel, iaipcravit illis, ul ia aoiuinc Palris ac Filii el Spiriias sancti baptiza- ^ renl * . Porro ad baplisraum baudquaquam simul assumpiua essel Spiriias, aisi ejusdem essentiae et puleniiaa atque bonoris esset. Ac meluis ne qaidaiu te al lernioaein deorani assereutcm, exagilenl, ac probris inseclentur, si anuaiquodqae borum triuin Deuai cooAlearis? Uaiiatem ia persoaarum irintiale reiiae (uia eaim alqac unum 8unt, illud quanlum ad personas, boc quaatum ad diviailalem) : aie aulcin siae pro buju$modi dogmale cuin adversariie coufliclari. Tu enim distipulus es, ego auicai inagUler eiaacrorunt aniisics. Eaimvero Grogoiius
97 8
numen mvocatur, quibus euaj, qui Deo per bapii srauin outTlur, consecrabo, baptismi aqua Spirilus ignem accendcns, qai crassam bujusmodl sacrificii lualiliaai ei peccaii sarmeata, aique bumidam et diffluentem socordiam animiqae laagaorem iufraclioaenique coasuniiu Aique baeresU doctoies prosternam et dejiciam, mystica t i baptisaii utens. lllud auteai observandum, quod de sancta Trinilate dispuians, iribus exemplis usas esl, quorum rursus uaumquodqae iria conipleclitur, primum lapiduni, allerum inbalalioauai lerliuai infusionuai: ad expriniendam ct velut ob oculos ponendam eam, qua' in tribus personis esi, ae<|ualiiatem. Gol. 422 A. Quid longiori oralione opus est ? clc. Divus Paalua ad Tiinoibeuia scribens, dicebat: Te&tificor coram Deo, et Domino Jesu Chruto, el elcctii angelis, ul hcec custodias Quo loco leslificandi verbum ideai signflcat, quod pra3cipere ac denuntiai e. Ego aulem dico : TeMificor, boc esi. Si>ondeo, ac pro cerlo affirmo, quod curo bac sola lide baplizaberis, qux esl in aequalem subdlaatiaque eaaideui Trinitalem ; cum alia cnini lide neaio baptizalur, scd demergilur alqae aqais obraitar. Uuod si in cordis lui libro (idei doctrina alio modo impressa esl, qaaai doceo, vcni, atque in te recta
v 99
Joan. v 25. Joan. i , 50. " Mallb. xxv, 51. * III Ueg. xv:l, 9 scqq. * II Tiiu. , 1.
%
Maitb. xxvm, 19.
I Rog. xvn, 49 seqq.
97 NICETAS ORAT. XL S. GREG. 12^8 dogmala iranseribam, qaa?'rpse quoque inscripta qoaal inVmfica bapiismi gratia accipiaius. Na:n
babeo, acdichci et cuslodivi. Meum sit periculum, si marfe scribami; mcum pra?miom, ai recte. Sin autein ita te babes, ut mea ratio et doctrina- poscit, ac pra?claris piclalis el ftdei nolis atque doclrina inscatylus es, ne ad tempora fldem luam accomtnodrs el atl eos, penes quos impcrium ac rerum suniina eat, le infleclas. Quin potius immuiabilis fldci tbesaurnm fixum alque iminobilein in auitne babe : una eninr fides est, non alias alia, u* pro trmpore commulelur. Pihitum imitare, quanlum ad constantiam sententiaeqiie ftrmilaieia , atqoe idem quod ille, bis qui te de aenlenlia dcducere molianitjr, dicito : Quod seripti, scripsi \ boc est, Quod amplexus sum, amplexus sum. CaHerum ille
r
his verbis usus esl, cum litulum nefario animo scripsisset. Neque enim ut vera, sed u l criminosa, bxc verba inscripsii: fffc e$t rex Judccorum, tametsi, verum essct quod scribebat. Ac lu eadem verba proloquere, rccte ac prseclare signalus. Hoc cuim cst, quod Tbeologus ail, in meliorem partein imilari. Si ad bunc modum baplizari vis, u l ego didici ac docco, en cum Davide dico: Noa probrbebo a baptismi iniliaiione et sacramenlo labia n-.ca : vcrum manus quoque meas Spirilui accom* tnodo minislrasque pryebeo, alque anima mea exsilil, ac veluti tallu ferlur, te baptismi dono periicere gestiens. Ita demum aulem te perllciam, :;c iiuineris omnibas absuWam, si te in Triniiatem
qui aliquid axljicil aut dctrabit, is procul dubio sempilcrnae vitre jacturam facK. Col. 4 2 D. Al nondum ulla rn animo luo, etc. Quod si nondum iilla forma in arnrma tua iasctipta esl', Moses tibi< ero quautirm ad id attinet, ut ca qua* a Spirilu dictata s i n t , promulgom. Alque iiovum Deealogum iascribam digilo l)ei, boc esi, Spirilu aancto, pcr qaem hujustnodi rei cordibus rrrscribnntur. Digitus porro in Evangelio Spiiitus sanctus dicilur, non quod cxigua qusedam vis ac poienlla sil, cum Dco perstans, qaemadiuoduui corporis digitus : sed quia dlversa Spiritus dona S I I D I I I juncta, velut corpus quoddam Spiritus saacti sinl, ae singulae gratise digiii instar. Alqtie bie Decalogum aniinadvertas veiim. Primum in sanctam atque individuam Trinitalem te baptizabo, cujos tiomeu, commune diviiiilas est. Cognosces porro, et ex ipso bsrbitu ac rertrm speeie, et ex verbis, quod Salanae rcnunUas ei Cbristo<conjjiiageris. Non enim oraiione duniaxat, sed ctiam habilir ipso, hoc csl, vcstibus aadatus, corporeque ad occasum inversus, ac manus ereclas babens, Saiaaam abjurabis, rursusque ad ortuin tele convericns, manttsque depressas habens, Deum confiteberis, leque ad- ejus partes adjunges, eumque adorabis. Ilaec autcm in actionc sita sunu Sccundo, crede, quod, quemadmodum i a Pasioris (12) libro babelur, unus esl Deus, qui omuia creavil atque perfecit, et ex nibilo in rerum natur&m produxit, eaque eliam gubernat ac moder a l i i r ; ilem quod, juxla Aposiolum > baec ipsa creatura lesurrcciionis tenipora corruptionu tervitute liberabilur, ac spirituaUs mundus prae* slaniior fulurus est, niroirum jam expleia ea classe, quae adbuc desideralur, vel etiam quatenus luuc aiigett a conditione ad vitiuin irgre Qexili ad ettiu stalum imtnulabunlar, ut nullo jam modo ad maltim inciiari qucanl : vel eliam , quia luac pleniorem c l absoluliorem sciemiam consequentur. Tcrlio illud tibi cavendum est, ne propriani ullam mali eubslaiitiam auimo concipias. Weque enim vitiuiu quasi animal quoddam subsislit: verum privaiio boni, maluin esl. Nec vero ingeni(uni est, nt impii garriunt, bonas illi et sempiteriiae naitir vitium honore exrcquanles ( s i quidem ulpumque horum principii expcrs atqae ingeailuin esl) : aec rursus geniium, Eteaiai cam omaia ex Deo sinl, qao raodo uialum ex bona csse queat? Verum quemadmodum Deus corpus qutdem creaTit, noa auteai morbum : sic ctiam animam crca v i l , aoa autem peccalom. Ycruai anima ab co, quod secuodum naturam erat, transversa acta,
k
baplizavero. Etenim in Patreni solum baplizari, g Judaicum est r in Fitium quoque, noudum pcrfeclura : al etiam in Spirilum sanctum, is demum absolMlus est bapiismus. Sin vero adbuc claudicas, Vvdm nialls lilteris inuslis, nec quidquam a prasecnti oraiione sanatus, alium quaure, qui te baptiz t, vel mcrgal poliue, atque iti aquis suflocet. Nec enim mibi vacal per inaequalitalcm pcrsonarum diversilalemque nalurarum, unara dfrinilatcm ac naturain diseindcre, teque, ipso regeneralionis tempnre, oblruncare, non sccus ac fetus inler ipsos partns doloris inorte oppressos, alque iu ipso vilae orm intxirountes : ut stc nec baptismuni babcas, ncc a baptismo prodeuntcm coelesiis regni spcm. lllud ciiim perlcctum babe, quod srquaiu irimn personaruin iinminueris, atque a diviniiate delurbaris et depresseris, toium qaoqae, quanlum in te srlum e r i t , dejeceris, ignominiaque afleceris, ac leipsnni perteclionc spoliaveris. Par euim est detrimciUum, vel baptihini expcrtem viia discedere, vel univm quoddam corum qusc lradiiioiie accepimns, a reliqnis submovcre, atque inferius assercie. Quocirca nobis fiinuter alque inviclabiliter tenenda est ca iradkio,
1
Joan. xix, 22.
Rom. v m , 2 1 . eain aggrcgat. Rufflnus eliam in suo Symbolo, quod exstal inlcr Hieronymi opcra loaio I V , quaaivis non canonicaai, cccksia&Jicam lamcn aaciuri* lalen) buic libro uibuii.
(12) Quanlai olim auclorilalis fucriibic libcr psiei ex Aibanasio qui in epislolam miaiu Kcribil ad avum nionaibuai cuin Sapieaiia Salonionis ei Sapioulia Sidracbi, cl Ejjlber, et JudiUi, ac Tobia
1299
ADDENDA.
1100
itio infecta cst. Quod autem erat illud bonum, diclum est, qui bumaaitatcm Cliristi mentia eiperqu:> priaiuai erat oruala ? aimirum quod Deo iaditem esse nugabatur. Qtioaain autem modo Doai tulse affixa erat, nexuque cbarilatis ei conjuncla : perfeclua ei homo perfeclus, et consubstaaualis a qua poslcaquam excidit, variis et muhiplicibus Palri ac nobis Cbristus d k i constiluique posset, si morbis labefactala est. Quam autciu ob causaro aliqtia laalnm diviaas naturae pars alicui bamanae omnioo oiali capax creala est? propler arbitrii parti uaita esaet, ac non tola divinitatis esseaiia libertaiera, quac nalurae ralione predita? maxime cam lota natura hamana conjuacia et uaita? conveuiebat. Ergo, u i jam a nobis dictum esl, Et quoaiam Cbrislus eecundura b c l i i a homo malum non viva et animata essentia est, verum factus est, boc est, secaadaiu mentem, aniafleclio aaimae virtuti contraria, quac propter remara, el corpus : tecuadam eadera tu quoque cessum ac prolapsionem a bono socordibus et deus efQceris , lametai ille nalara, to anicra torpidis boaiinibus iimascitur. Quocirca noa est gralia et adoptioae. Neque caira illo ex parle huquod exliinsecus maluro circumspicias, aul p r i naaaitateai aasampsU; nec ta ex parie deus fOini&vam quaaidam improbilatis naturam imagieeris : idque ex assumptioae liquido palel. Dco neris, Tcrum unumquemque nostrum sibi vilii enim lolo bomiai loii aailo, ille, qukleai pleue ' auctorem aique archileclum esae intellige. Eorum perfecleque bomo faclus est, bic aattm peifecie dmnilateui esi conseculus. Qaemadmoduai igitur eiiim, qaap Qunt, alia a natura nobis eveuiant, at Doaiinus corpus indueas bomo factus est : sic aos seaecta* el infinnitas : alia teaiere accidunt, velut bomiaes a Cbristo dii eflhirour, per ipsius caruem forluiii ei improvisi casus, nt ei quis puteum asauuipii. El quemadaioduin aaluraui aosliaai a fodiens tbesaurum reperiat: alia deaique ia nostro morie excitalam esse, ei ia cadum asceadisse, a l arbitrio posila sunt, ut iraro ac cupiditalera libidiaemque coaiprimere, vel iisdcm succuaibere. qne ad Patris dexleram sedere diciaias, aon qaod sagulaiim omaes ad vilam redierini, atqne ad Quarara igltur rerum arbilrium pcnes le esl haPatris dexteram sedeant, sed q a h omnis rum causas exlerius ne coaquiras? vcriua boc pro noslra naiura in Gbrisli bypostasi revixerit, aiqae certo babeas id, quod proprie nialum est, a libera et voluntaria a booo aversione origiaein duc i v . ad Pali ie dexteram scdeal (ait quippe Apostolus : Quarlo crede Filiam Dei propter le Filium qaoque Conresuiciiavit nes, et consedere fecit cum Chriito eodim niodo et in Cbrislo divinitalem accepisse bominis exlremis diebus, ut ait Aposiolus , factmn tsse. Nani i i dies, qui niediaui lempus excipiunt, diciniur, nalura scilicet nostra ex eo, quod a Gbristo assumpia esl, divinitaie cuusecala. Tanluai cxlreaii dicualar, quemadmodum primi, qui nicdiuai aatecedual. Alqae eliam alio modo extremos C igiiur Doaiiaus boaio factus est, quantum pars asdies cos vocat, qai in tcmporis illius, quod legali 8umpla Deus. Quialo crede eum juxia Isaiae vaticicullui constitulum erat, flae exsliterunt: de qao nium pro iaiquhatibus popali ad mortem dacinai itlenr quoque Aposlolus ail : Posteaquam venil faisse , el revixisse, ac demura ia coelum receplenitudo temporis, misil Deus Filium suum factum ptum esse, u i oinncs ad scipsum, queinadnioduin ex muliere*. Iueffabili modo, qaia sine viri sese iaclurum recepit, t r a b a l . Scxto exspecla, ei mine, el supra naturae captwm. Citra ullas sordes: firaia fide teue cum vealuraro esse, ct ut apostoloqaia iacorrupte el pure. Ubi caiai est Deus, illic ruoi Pelri et Paali vcrbis utar , judicaluraui y i uibil sordidam et iaiparaui cst. Alquc esl lotus vos el mortuos, boc cst, lam eos qni adbuc viise Das cum ,carae sua, et tolus bomo cuni divini- luce iruentur, quaai eosqui jaia vila fuucti fueriul: tate. Porro cum euaidem lotam Dcum ei loluai vel laai jusios, quani peccalores : vel laai aniaias, bominem esse ait unam atque indivisibilem esse quam corpora : vcaiurum auiem, noa jain caraeta ipsius hypostasin usteadil. Ac loius quideai Deus (quia naturalibus caruia affeclibus obaoxias amplius perfectus est, aon tamcn ia toium Deus (aeque noa cril, velal fauii, sili, faligalioai, caHei isque cuim solum Deus est, scd eliam boaio) : ei tolus ejus gcaeris inOrmiiatibus), aoa incorporeum (aliomo perfectus, nou tamen ia totum boino : ncc ^ aien (<|uia natarales corporis proprietalcs nequa taiai aolum bomo, sed etiam Deus est. Itec enim qnara abjecetit, velut Iriplicem dimensionem, forvox, totum, aaluram declaral; lolu aiitem, bypo- niam, et quanlilatcm, ei caclera hujasaiodi), ut et ab bis. a quibus coaflxas est, videatur. velut noa stasin iadicat, uoa secua aique baec dictio, aliud, aaturam ostendit, /iai, aulera, byposiasia. Quin- incorporeus, juxia Zacbariam diceatcm : Respicieut ad tne, in quem pupugerunt " Et juxia i d quod ctiaai lotus tolum hominem assampsii, boc est, ail Joannes ia Apoculypsi : Ecce egredielur cum corpus et aaimam meate alque iaiclligeaiia et nubibus, et videbii eum omnit oculus, el q*i ipsum raiioae praeditaai : ac totus toli uuitas est, ut loti pupugerunt E r i i iiaque corpns illud auguslius lioiaiui salutein afferrel. Alioqui pars ea bomiais, acdivinius, u l el videri queat, et imerim a crassiqus ab eo assumpla non fuisset, incurabilis matic alieaum aiauet, utpote aoa jam caro, sed inier neret. Hoc auleui Tbeologo propter Apollinariuni
w 8 9 l e 9 t
Bom. i.Sseqq. G a l a l . iv, *. 1; I Poir. ?, 5. Zacbar. , 10

f 1 1
T 1 8
Epbcs. 11, 6. Apjc. i , 7.
* !sa.
LIII,
5.
Joan. xn, 32.
" II Tim. iv,
mi
N I C E T A S I N ORA '. X L I I S. GREG.
ttOST
earnetn, ei id, quod corpore vacat, mediam quamttarm ratiditem habens. Sepiimo mortuorum reeurrectioaem exspecla. Oclavo judicium; boc aulcm est proprium intarnae coneciemiae pondus aul lovitaa, ac legis libra, vitaeque noslrae ad eam exaclio. Nono retribalionem, qwa, jusla menaura ei uniueeujueqae bomiitiaoperibus reapondeale mercis gtia t a i q r o cenatiluelar. HOJC porro retributio, iis qttr aiiimo et aieate pargati foerint, fulura cst, id ost, Dei toatemplaiio, qaarn ceeforara quoquc regaum nominamus : iigaulem qaimentem vitiia obcaecatam habucriaU caligo, boc est, alicaatio ct aversio a Deo. Erit jwleia eontemplalio haec aique avergio ad aiodtim ei proportioncm yv.\ purilatis nostrae vel obgcuriiatig. Dechao euper boc dogmalum fuodaaienta boaa opera conslrue. Naai, ut esr apud Domiai fratrem Jacobam, quemadmodam corpoi grne gpiriut mortaum egi, ita et Gdes siae operibas morlaa esl. Alque hac sunt, quae de fldi noslra? mysterio in vulgus efiferri fas cgt. Ea aulem, qiue reconditiora aiagisqae myglica sunl, intra Ecclfsiam post baptigmum addisces : quae et ipsa apad profanos bomines lecta ct occulla babebis, atque, inviolala custodies, non aliter
1 1
aique ea, q u imprcssa sigillo scrvantur. Col. 420 A. Cwterunt illud ex me inlelliga* velim, etc. Qaod posi Laptisnium anto allare collocaris, fuitirae vita; gloriaai, el propinquilateai ad Deum indicai. Psalaiodia autem, laeium ac festivum itlius saeculi sooum. Lampades vcro illam luminum gc8talionem,cum qua juxia Evangelicam parabolam , Cbrislo spongo occurrcimis , vetel sponsae virgincs clarag fidei lampadcs babcntes, ac copiosum bor.oruai operuro oleuai. Neque cnim tbalaaii illius nuptialis adilus, aul supcrbo bomini et contempiori, aut incrti et ncgligenti patebit, aut denique ei, qui nou ea quae auptias dccct, clcgantia, veruia scgniler el sordide veslilus fuerit : quamlrbet quis, i n star iltias aupliali veste miaime iadtili * \ seipaum fallat, ac spe aaimique cogii iiioae in hac viia seipsumcuni ornate splendideque vestitis admisccat. Posteaquam aatem divinum ibalamum ingressi fuorirous, lum sublimiora ct perfecliora mysteria nobis sponsas aperiet. Iloc eahn esl illa puris ho minihus spe concepla et cxspectala socielas atque coavictus, qtto uiioam digai babeaaitir, tam nos, qui haec docemo*, qaaia vos, qui discilis. Aniea
,J
MalUi. x x v 1 gcqq.
t
I V
Maltli. x x i i , 12.
I N ORATIONEM X I , O L I M X L l .
Ntcelffi Eiposilionem in orat. X I , quce est i n sanctam Resurrectionero, Grcece et Latine jam dedimus post Orationes S. Gregorii Nazianzeni, Patrologice tom. X X X V I , col. 9W.
I N ORATIONEM
OLIM X L I I .
ARGVMENTVM. C rectione oralione constabiliens, alque hoc pdei caput ttanc orationem, elaborate conseriptam, Arianplenisstme et ceriissime probans: timulque ctiam xi (13), quod avilum ipsius prccdium eral in lucem vim fesli gratiamque pradicans, laudibuique proseeniitit, mullis posl annu quam prcccedp.ntem oratio-quens, ac per anagogen cum Veteris Testamenti Uttera nem habuerat, cum jam Constanlinopoli excessisset, novx tcgis spiritum commiuem, atque omnia hujus ac palriarclialn abdica$$et. Nam cum Dei lenilale et fetti mysteria, quwapud Ilebraoi celebrantur, singilpaiienlia plerique offenderenlur, quod bonos viros in latim exponens. motrore ac trisiitia vivere, improboi contra secunda CoL 623 A. Super cvstodiam meam stabo, inquit, omwa habere permilteret, periculumque e$$et ne etc. Habacuc propbela permultos esse videbat, qui paulalim ex incuria ad desperationem laberentnr, cx providentia Dei offcasioais occasooem aicipceoque paulalim ruerent, ut nec re$urreclwnem nee rcnl, cogitantes, qui iicret, u l impios aumia sqnc judicium, nec prwmia ulla aul tupplicia futura conlcmptores et seeleratos jastis honiiaibus cl iaicrederenl : ex resurreclionit fetto commodam occa- becillioribus iasullare.el veluti scse inviccm cffuso iionem nactus, prmentem doctrinam instiluil, duac prolervo ore aspcrnari sincrel. Idcirco judicia bias et flucluanlet eorum ientenlias hac de re$urdivina alliogil, alque ca qua? inquiii nefas cst,
9 t t 9
(13) '/. InRegineeodice meadose Icgilur , neque eaim pradium pateraum eam urbein vorasscl? la meo aulem exemplari scriplum eral '. Yerum nescio quis Ulleram supra supposuit. A qui luec liltcra ncquaqtiam adjicicada
;
crat, scd prius ia convertondum. Azianzum cniai locas erat aoa niultum a Nazianzo dissfus, in quo villam babebat Grcgorius, qaeaiadaiodum lcslatur Gregorius presbylcr ia ipsius Yita.
1303
cuUodiam tneam slabo, ei pelram
ADDENDA. dcecripiioncm
f
13d4 quid vblerit
cnrio3e iavesligare conatar, liis verbis ulens: Super Deinde ?ero pcr
conscendam et contentOlibor, ut videam quid in me loquaiur Do-
quidque atidivcril, narrai. Nam et personain describil, quia ? i r ; el locum , quia in nebibns; mttttii, el quid retpondeam ad rednrgulionem mei modum, qoia conecendens; et magnitudinem, Sensus aotem verborum Propbeiat est bujusmodi: quia Kublimis; formam item, quia aagela simiH*; Aiiimum ab omni mtindana cura purum el inleamiclum, quia fulguri simiiis; babiiant , quia grum taebor, ei in tirmissiniam quamdam ac velut mantira exltilit; vocem, qoia bocciaa? non dissiin sublimi loco posilam cogitatione sccurilaiem rtilis; ac deaiqoe senutmes quos ille prolocutns coavolabo, atque illinc, quasi ex montis cacumine, est qui se conepiciendum prebuit. Angelus porro bte oculis menlis iaspiciam, quosnam ad me Dens eet, non auiem Ckristut, ut qaidara exfetimarutit. sermones babiturus sil, quidquc ipse dicluras sim, Nam si Ckristus fuieaei, dicendom ipsi f t t e r a i : si coarguere me Deus insiituerit, ut qui non satis Quta ego a mortnis surrexi. Alqui d i i i t : Christus cauie ac pradenter b c verba exlulcrim. Qnare recx morluis. Ex qno perspicue consiat com aliuu spicis ad contemptores ? Tacebis. cum dcvorat j t i ftfisse quam Cbrislum. Jam idem quoqae roee stus impium? Atquc baec sunt PropbeU verba, magna clamavit. Atque explicaas Theologus q u i i bac verborum eenlentia. Tbeologus porro, oralio- nam is esset, qui claraorem saslulerat, optal sibi ncai exordiens, illius verba ad pracsens argumenquoqoe toceio angelicas parem dari. Quoeirca a n lum adaplavit. Qaanquam boc inlerest, quod Hagelum esse necesse est, qui buc loco per orationis bacuc per custodiam menlia vigilanliam inlelligit, iigmealum apparet ac verba faciu Virtiai porro per petram autem, firmitaiero et coastaniiaai. At cum nomiail Gregorius, quoniaiu aagelas bauddivns Gregorius sacerdoialem polestaiem, et conquaquani, u l nalura sua est, apparere s o k l : veteaiplationeai sibi donatam, custodiam vocat. Poarum ia hominem iransformalus. Quod autem tificcs eniai, qai Dei et bomiaum mediaiores sunt, ipsam nwbes conscendisse iaquii, hoc ea raiioas res bujusmodi quxrcre et coatemplari suo jare dicit, quia levis ei sublimis angelorum natura esft, possaat. Caelerum qui Gregoriuai per visionem, id per aerem mira celerilale currcn-s. U l aufem perqtiod uunc narrat, aspexisse aiant, loagc mibi a spicue oslcadal Gregorius virum, dcquo loqtiilur, vcrilate aberrare videntur. Ipse eaim ait sibi res angeltim esse, gubjungit, Aspcctus ejus, ut aspcbnjusmodi iaqnireadi, atque tum menle iafurctas angcli. Huac porro talem -depiagit, quab-m mandi, lam etiam verbis enarraadi, a Spirilu sanmulieres ia sepulcro couspcxeruni, nimirum eto faclain esse potestatem. Stabo igilur in potecandidam vealeat gestaatem. Qnia majus etiaiu
9
siale aiibi dala, atque inspiciam, seu contemplabor, qaidnam oeulis scse oflerl, ac rursas cogaoscam, qaid diceiur. Nam quemadmodum i d , quod c o n i l i i r , visum r e q a i r i t , ita, quod ore prufcrlur, coguiiione optis babet. P S E L L I E X P O S I T I O . Supcr cti8lodiam. Cuslodiaesl cnimai uniuscujutt/ue hominis modulus, juxla qnem certa proportione divinat vitiones suscipit. Nam si qui* altius per conlemplationem $e porrexerit, oberrarit. Pofestatem et specutatioaeai. Polestatem dixit, quoniam omnis anima ad divinam timplicUatcm evecia, et cum ipsis divinit visionibus immediate congredien*, Jiujusmodi spectaculis libere el pro potestate ulitur : atque ad audientium capium et proportionem sese demittens, et ea informat, quoe nulla ^ forma exprimi queunl, cl ea fingil, qtuu mdla ratione Jhtgi con&liluique postunt. Speculationem aulem ad* didily quia anima visioues divinas nequaquam voluniate metitur, vernm intellectiva vi el facultate, ip*iu$que purgathnis ntodulo. Gol. 625 A. El steti, ac speculatus sum : et ecce rtr, etc. Poslquam dixii : Slabo in custodia mea cum flabacuc, et tpeculabor, auac ostendil se,quod proposucrat, fecisse. Libcrc enim , inquit, ei pro arhiirata coalcmplalioni animunvadjcci. Et slcti in sublimi ioco, cx quo posscm res bujusmodi ialucri : atquc ca vidi, qure aunc commcmoralio.
% 1 8
quiddam indicau Nam amiclum falgari comparat, et quidem ocissime percurremi. Qaidnaai auteai slbi vult, ctim ait cum Orienlom \ersus manas sustalissc? forlasse, nt per Oiieatcai, Gbrisli divinilalcm cxprinial. Nam ct Lauen s p i r i i u a l e , el Sol justiliae , el O.iens " ia Scripiura Cluisius nominalus est. Atque eliam David Orienlont Deo assigaat bis verbis : Psallile Domino, qui atcendit super coelum coeli ad Orientem *. Yel eiiaia fortasse at paradisuia ad Oiiealem coasitum , ac l:e transgressionem claasum rursus per Cbrisli resurrectionein palcfactuai esse dcmoaslreu Angeltim atttem inducit tonitroi rilu , poliut baccinae inslar clamaniem, ut ab omnilus oxaudialur : utpoic qui omnibus salaii < GbrishiBH accepL-c nuatium aflerat. Dicere etiam quis poasit huc Tbeologaui spectassc, ut per has onitics ilesrripiioncs formidabilem angeluai repraesenlel. llujiisuiodi aainque cuai oslendit, tum a eublimilat\ lum a magniludiae, a forma item et amicta ac voce. Adbaic multitttdine angelortiai cam cincluin inlroducit, idem videlicet Christi resurrertioai tribuens, quod ia ipsius nativilaie coaiigerat. Tum cnim angelus Domini pastoribus aslitit magaam illuil gaudiura aaauntians, ct reprate facU cst cum augelo mulliludo mililifle coelcslis laudanlium Deum ct diccnlium, cic. Proinde nunc quoqne
1T 1 f
Habac , 1.
1 8
J o a a . \ w , 12.
1 7
Malacfi. iv, 2.
Luc. i , 78.
1 1
Psal. LXVII, 34.
1305
angelos resurreclionis nuntiuro dcferens Inducitar, ei angelorum exercilus Cliristum a mortuis revocatum concelebrans. Porro kas omnes voces a propltetis matualus cst Theologus. Nam et Danicl Iiis vcrbis utiiur : Ecce stetit coram me I aspectus viri . El rursus : Ecce wr amxciu* tacra stola, et vultus ejm sicul axpectus fulguris, et vox lermonum illius ut vox multitudinis popularis* . Ei apnd Nahnrn sic scriptiim babeiur : Atpectus eorum ut lampadn ignx$ el sicut fulgura discurreniia**. Poslremo de voce ad bunc modum Joannes Tlieolagna loquilur : Et andivi vocem magnnm pou me tanquam vocem tuba:**. Nunc quid angelus rlamcl, atidiamus : Hodic salus mimdo lam visibili, quam iuvisibili. Quid vero invieibilis quoque niundus, bocest angeli, salute opus babueruut? Nam L u c i fer, el ipsius gregales, nec ad nieliorem menUin redierant, ncc salulem conseculi sunl : reliqui aulem angeli, qui a desciverunt, salute niliil indigent. Qnsenam igitor salns tnvisibili ronndo allala esl ? Nonnulli hoc loco per salutem incolumilatein et inlegritalem intellexerunt, qua* qtiidein tunc nobis conligit, cum per peccatum oppressi, rursus per Christi resurrectionem incoluiniiali reslituti sumus; angelis autem, quia juita cvangelkam parabolam inventa ove, qttae aberraveral, aut dracbma, quse amissa fuerat, quod coelcstlbus copiis deerat, expletum esl. Angeli aulein qut prius banc rationeni babebanl, ut difficulter quidem et aegre ad malum moveri possent, post Cbrisli resurrectionem id consecuti sunt, ut jain nc moveri quidcm ad malum queant, non natura sua, sed graiia. Aiqne ita illig salus esse possit ipsa status confirmaiio, non jam mcttientibus nc in delerius mulentur, atque eam ob causam eani. Yel forlasse duobus mundis salulem parlani esse asserit, invisibiii aalem, ul eain prius quoqne babcnti, visibili autem, ui nunc eam pcr resurrectionem congeculo, u l sic bic verborum sensus, quod uon jam angeii solum salute fruuntur, ged angeli alque bomines diversa tamcn ratinne : illi cnim, qaia ordiueni stium scrvaverint : bominea aulem, quia per Cbristi rcsurreclioncm revocatiet erecti sunl. Quod si non undcquaquemundug visibilis salutem acccpil (quoniam ne oinnes quidem boniiacs fide prsedirisunl aec omnes praecepta servani), non est propierca, car illud tanquam falsaai explodas : Hodie salus mundo visibili. Siquidem ad Salvaloris scopum reierenda est baec oratio. Atqui quanlum ad ejus voluntatein et imentionem nniversus mandus saluiem accepit. Pro omnibus enim Cbristus mortuus cst, et resarrexit. Si autem rei eventum spectemus, i i soli qui creii derunt, et mandaia eervavernnt, salutem assecuti sunt. Scd vidcamus, qua seqiiuntur : Cbristus ex morluis, supplc Surrexii. Vos qnoque igilur simul a peccaloruin morle resurgiic. Cbrislus ad sesc
1 % 9 u
NICETAS I N OR.- \ X L I I S. GREG. 1306 rcdiit, id est ad divinitalis suae amplitndincm et digmlatcm.qua propler dispensaiionem ad exiguum tcmpus spoliatus atque exinaniiua ftierat. Reoepius cnim ad dexlram Patris consedit. Rediie Igitar vos qaoque ad veierem splcndorem el dignilalent, ac divinae imaginis decus. Quod autem a i t : Ex morinis, sirnpliciler eum rcdivivum apparuisse sigaiflcat; quod vero sequitur: Ex sepulcro, viucula qaoque reruin ad sepulcrum pcrlinentium eum perfrcgisse indicat, et advohitum moiiumcnlo lapidem sabmovisse. Quocirca eliam apte ct congruenlcr post bsec verba : Ex acpnlcro, subj u a x i i . peccati vinculis solviinini. Idcirco aatem pbirali numero d i x i l : Ex moituis, et : Ex sepulcro, qnia solus ex multis morluis resurgens non amplius mariiur. Adbaec, portx inferni, contrario modo, atque prius solebant, aperiuntur, videlicet non ut moriuoram animae inferantur, sed ut cfleranlur el oxtrabaiiinr : Et mors opprimiiur. Nam cuni n.ors corpus a peccalo libemra, el vivilicum degusiasset, nec in eo peccatuu, quo ipsa alilur, oiTendissei, sublata el exstincta est ei quaB ab Adamo ad Messiam usque rcgnaverat, eadein post Cbristam corporibus nostris non amplius dominatar. Cbrislus enim a mortuis excilatus viam reaurrectionis ad immonalitaiem niorientibus novo more palefecil. Hoc aatem differunt mors et infernus, quod illa corpora, bic animas delineat : Et
v
velus Adam abjicilur, Edocti
etnovus
perficitur.
Htfc
ab
Aposlolo sumpsit, qui Epbesiis scribens, ait :

estis deponere veterem hominem, ac novum
inducre". Qao loco pcr vetcrem bominem qui deponilur vilam sceleraiam intelligit; pcr novum autem, qui pcrttciiur , eam vit raiiouem, quaa omnibus virtuiis num ris absolviiur. Cyrilius lanien per novum bominem el novum Adamuin Cbristum signiGcari putat, quem pie alque integre vivendo indaimus. Ad quem sensum , quae sequcnlur,
commode referentur : Si qua in Chrhto tnra, renovemini, id est, Qmues qai nova crea* flagiliis cor-
rupti eslis, et vetnstalera peccando conlraxistis, ac deiade nova crcatara per baptismum facli eslis pcr quoiidianas virtutum progressiones atque incrementa renoveniini.
PSELLUS . c El sleli, el speculutus tum. Sleti, anxmoe firmitatem el eonstauliam Illud auiem , c Speculalus sum , Verbuiu, designal, el
atque immolum et ad deteriora immulabilem Hatum* accumtam congruentem contemplalionem et cognilionem, que impelum , quo animu* ad ea ferlur, cogniixonem cadunl, mediam lur. signxfical. Sic eumqua> tn
enxm is qui e diciixir :
rerum corporenrum crastxiie emergit,primum quidem viam conficii, quce et animalis postea vero sublimiorem, qucb et spirxtualxs nomina Et ecce ttr conscexidens nihil nubes ca?/i. > V/r, objectum. quxa nihil dxvxnum mutUbre dens, quiin divinis
v
est ac xuolU. Coxxscen-
provolutum et
Dan. x, 5.
ibid. 6 .
" 'Nalium n , 4.
" A p o r . i , 1 0 . Epbcs. iv, 2 1 , 2 2 .
1307
ADDENDA.
1348
JVafris, quia omnit feeunditat prttstantlorum et comam, tel ob acceplam morem c! ob domom dhinarum aquarum influxione promanat. Nam infe- aut terram primttm babifalam, vel ob alias i i m i riora hccc crstu et siccitate plena sunt. Quod antem les causas celebrari solebant. Hujusmodi enim fesla bumi deflxa sunl, acdeorsom el in irrra adjunctum est, Cer/t, hoc miht significare videtur, quod hcec tisio nihil humile ae terrenum habeat: volvnntur. A l sanctoram festa ad Deum erigunlur ac penetranf. Igiiur non solom biimana fesla quoniatn nubet qua>dam $mtl, quce attitsimorum montium cacumina non tnperant, quemadmodnm fft Pascbatis fesmm Riipcrat el Iranscendft, sed ei ipsas Christi festhitales non minos obscura!, quam meteorh Arhiolelet docel svmmos nonnttllorum montium vertice* commemorans\ qui nec imbribus sof reliqua sidera. Adeo prefnlget bujns diei graita. Ibid. C. Priectara quidem nobh quoqxu fuit, eir. alluunlur nec grandine verberantur : qualit videlieet e$i Olympus. ISubet autem cceti allegorice di- Praeclara, inqoit, ciiatn fuit, hesterna lamiiwm cnniur angelici spiritus. sublimes et cmlettet, quWus cclebriias , boc est coeius ille qni ad e s p e r a alii spirilus inhidentes, ea quce hic aut illic fittnt, magni Sabbili celebrabaittr. Pcrftgilem etim I K H ctem traducebant, usqae ad horani sepUmam canad homines hoc tpectaculo digno* perferunt. Col. 025. B. Ecec quidem ipte dicebat, elc. Atque tautes, ac lampades acctiittentes, atque immihaec dicens inductus est angelus ille, inente el nenten Scrvatoris nostri R sarrecliooem exspeclanlrs. Hanc porro coetum relrbranl alii priTaiim et cogilatione informatus. Angcli atilem cum circnmdomi, alii publice et in catholicis Ecclesiis. Omne slanleg carmen illud modalabantur, quod pritis genus liominum, ?iri, mvlieres, sepes, nneri fccinerant, cum Christus in terris, atque ex Y i r gine nascens cerncbatur. Quid autem causae esl, jtivene^. Qaod aaleai dicit, Ferme, qnidam ad utrumqae referunt, nempe ad onine genus, et ad cur, et eo temporc, ei nunc, canlionem eamdem omues magislrala et dignitate insignes, ut sit canunl ? nimlrum quia ipsius Nativitas saluiis sensas, parmn abcsse, quin omncs cajuslibet siatis nostrae principium fuit, flesurrectio finis. Ctijirset omnes bonoribus ac dignitatibus pracdili, nomodi autem erat illud canticum ? Gloria in aliittimis Deo et in terra pax in hommibus bona volun- ctem eam, qus magnuin Sabbalnm cxcipit, celebrenl. Probabile esl cnim et aliquam a talem, el ias Nam quemalinodum angeli, ordinem sibi procerum qoosdam baic cotigregalioni miniroe atlribulam servantcs, cura Deo pacem habenl: ila nos niiseri, postquam concupisceniias nostras inieresse. Alii adverbiam, Fermo, lanlum cum omni geaere bominum consiruunf, non autem cum eo Dei Yoluniali opposuimus, in bosttum numero
9 9 9 9 9
atque ordine apad eum baberi coepimus. Yeniro Q ctiam, qtiod sequilnr : Omnes magistiatu et dignilate insigaes : nt ett senicntia, omnes quidem fcrc, boc per Cbrisiam sublatum cst. Ipse rnim nobis, quovis genere ccnseantur, hoc festum agitare ac ei pax et bona volontas faclut est, iniquitaiem omncs, qui dignilatibus ornati sinl, citra tillam viilelicet, inimiciliae parentem, de medio lollcns, alque eos prope vocans, qui procul remoli eraai, cxceplionem et dislinctionem boc feslmn celcbrare. Suul rursus , qui advcrbium boc Fenne, ab bi Dcoque et Patri per se conjungens, ac superiora cum inferioribus conncclens, bonamque Patris wrbis. Oaine genus bominum, abstrabenics, eiioi bis verbis: Ornncs ir.agistratu et digniiatc insignf5 volunlatrni implena, quse quidem nibil est aliud, connectondum puieut. Quorum bic sensus esl: quam fracli et conquassaii Adami instauralio. Oiune quidein bominum genus, id est, masculi Talis augelorum canlus, cum qaibus ipse quoqtie femina?, nntatc florentes et effeti ac decrepiii, siite boc loquor. Alque utinam etiam vocem accipiam ulla exceptione festam hanc noctem agunl: at non nihilo angelica taferiorem, sed ita claram, et altam itcm sine excepiione omnes in dignilatiiin gradu atque canoram, ut ex omnibns terraB Onibus exaulocali, sod ferme onuies, uipole paucis qnibusdam <iiri possit. Jam vero Pascbalis nomen ter repetit, proceribus congrcgalionein banc aspernanlibns. partira u l profusam animi laetitiam oelendal : partim eiiam, qttemadmorium ipse inquil, at Triniiati. Rcfcrcns. ... Quai vox dupliccm signHira* lioncm babet. Nam et pro contraria figtna accipthonorem habeal. Solemniiatcm autem solemniialur. Sic enim Scrpens a-ncua suspendilur, non ul tum, et celcbritalcm celebriiatum Pascba vocai, u l typusChristi, sed ut anlitypus : et pro aeqaali fignn, praicipaam el priinariani, Solenl enim velcrcs cxut hoc !oco. Yesperlina enim, inquit, luminem Cellenlissiuas quasque res ad Imnc uiodum appellare, veluti Sancta sanclorum.eiCanlica camlcorum. Nam colcbritas inagno luraini tigura respondebat. Iloc autem lumen divldit Tbcologus in co3leste ct saperniai Hesurreclio exstilisset, nec Naiiviias, nec bacoelcslc, ac rursus snpcrcoeleste dividit in lunien ptismus, nec caetera Cbrisii mysteria confirniata angclorum , et lumcn sanclai Triailatis. Angrli fuisscnt, fldemqae fecissenl. Yerura quasnam boc porro, quantum ad Trinilatem, sccundje lucitfac loco bumanas festivitaies ap|>ellal? Sunt qai exinalurae ralionein oblinct : utpotc qni ab ea splensliment eum de fcstis ia sanclorum bonoreiu dorcm accipiant, juxla iridis cxcmplum, boc cst, insiilotis loqtii : cseterum rcvera hacc suoi acciarcus illius cocleslis, quem sol in bumidas ct iraapienda de festis illis, quae vel ob priinuai detonsam
f t
L u c . , U .
1309
quilias aique paratag nubes incidens progignit, quantum autem ad nos, prima nalura suut: quatenus ipsi immediate, bomineg vero intermediis angclis collustrantur. Dividitur autem et commiinfc ilar onine lumcn ab invisibili luroinc sanctae T r i nitatis, indivisibili quidern si essenliam speclemus (nec enim in divinam naiuram cadit divisio), divisibili vero quantuin ad vim et faculialera. Vires eniiii agendiqiie facultales dividit Dcus. qua luroen omne productum esl, sive quod angelis inesl, sive quod liominibus , sive quod S o l i , sive quod aslris Praclarum aulem et bonorabile est illud lumen, quod in iis Iucet, tuin aliarum materiarura comparalione, lum quia primi luniinis figuram gerh. Sed enim, quod dicere instituebat Oraiio, quanquam pulcbra essel bestcrna luoernarum geatalio, hodierna tamen illi pulchritudineanlecellit. Ileri enim lampadum lumen Cbrisii magni luminis Resurrccliunem pranuntiabat: at bodie non Rcsurrectionis signa et indicia, verum banc ipgam Resurreclionem solemni festo prosequimur, totum inundum , boc est, sibi conciIianlem> vel ad uuana fldem colligenlem : quod propter rcsurrectionem onmibug cerlissime persuasum f u e r i l . Cbristum Deum esse, vel, mundum totam, boc est, fidclium coeium conjungentem celebrandi fesii causa.
Col. 626 A. Enimvero alius aliud qhiddam
N I C E T A S IN ORA '. X L U S. G R E G . 1310 auspieabor. Quoniam enim in aniroo babeo buic magno Resurreclionis diei bos scrmones sacrificare, alque ipsi Cbrislo magno sacrificio (Christus auiem utrumque esl, nempe Deus el homo, quorum allcruiii semper esl, alterum postca noslrae saluiis causa factus est), priug mibi racicndum est, ulde diviniiate dissernm> atque ita ad explieandum bumanilaiis assumpUe consilium accedam. Proindc quoniam divina est baec oralio, nec fas est eum, qui purus non sit, rem puram atlingere, agedum videte, qicunque bsec audituri estis, alque bujusmodi delicias percepluri, ut intellecluales animae faculialcs pnrgeiis : primum quidem nientem , per qnam Dium, ci capere, et vidore. possumus, atque angolig conjiingimur : deinde intellectum , per queai dogmata examinaiuas, ac verilaiem dis>|uirimus. Sint clfaia aurcs purac, ulpolo divina verba exceplura?, eaque ad intellectum dijudicandi cansa (raiisniissurae. Sic enim fulurum c s l , ut non cibo pereunte, sed dcliciis non effluenlibus cxplcii, discedatis. Porro ornlioni nostraB sua virlus conslabit, ut nec inlra modinn subsislat (aec dtTcciu suo auditores damuo aiftciai) nec rursus modum excedal, (ne molesliam pariat, orationis eaim reduadantia inimica esl auribus), sed rpediocritaiero impleat, aiinulquc ei cotupcadiosa sil et plenissinia.
Col. 626 C. Deus et lempet erat, etc. Quoniam
littic, elc. Alius, inquit, aliud quoddam spiriluale Deoqtie gralum munus hujus solemititalis lempori afferal, prout ipsius faeullaies luleiint. Sic eniin
iti DeultTononiio scriptuin est: fion apparebis coram Domino tuo vacuus, unutquhque secundum faculia-
lem manuum**. Nam diguum munus, ncc uila ex partc manoum el impeiTcctum offerre, lantuni cst, u i ne angeli quidein id asscqui possint. Neqtie enim ipsis plena Dei laudalio concessa esi, qiii lamen priini inlellecluales dicunluv, si aniniarum noslranim ratio babeaiur, qu$ ct ipsai inlellcclualcs snnl, sed angelis posteriores auperna gloriae speclaloreg, ulpuie Deo assisleutes, ipsumque inluentes. Testes aulcin divinse gloriae, utpoie ipsi quoque clari et illuslres, ac per splendoreni suiim Cieaioria inajestatem testatam reddenles, vcl eiiam ulgloriaui quam cernunt bomiuibus nunliames. Hoc aulem loco per angeios omnes in univtrsum coelcstos classes cl ordiues iutclligit. Alius igilur, ut jam d i x i l , aliud quidani afleral: nos vero oralionem conferamus, idquc pluribus de causis. Primiiiu quoniain nibil germone praclarius |babenius, lum quia Cbristus, cujus laudes praedicarc insliluimus, prnp.lcr alia, nomina , Vcrbum quoque appellalur. Postremo quia natura beneficio affecta serinonis esi parliceps. Quare congruuin muiius e&t V^rbo f.hrisio laudatoria oraiio, a nalura loquendi facultate pradila proficiscens.
Ibid. B. Uinc autem exordiar. Facere enim we-
qtteo, clc. Oplimo, inquil, jure a Dco oralinncm Exod x x n i , 15; Oeul. xvt, 16.
libertas bominum, pro qua inslfluia est prasens oratio, B. Triiiilatis opas exslilit (Pater enim volnit, Filius effecit, Spiritus sauctus cooperalus &st), eam ob causam ab eo nomine, quod tribus liig commune est, Theologus exordilur, qtiod quidem Deus est. Ac de tribus , u i inscparabilibus, quautum ad divinilalem, naluram ct polentiam, disputalione babila , ila demum ad incarnalionis Cbristi materiam descendil. Porro de divinilale disscrcns, ait : Deus ct erat scmper, et esl, el erit. Tria tempora praciciilum, prxsens, et fnturuni Dco Iribuit, quae quidcm nulli creatura3 convenire possunl. A n gclus enim est quidem ct eril : at non ilem semper c r a l , sed essenliae iniiium babuil. x honiiuibus autem alii beslerno die eraut, alii bodie, a l i i , qui nunc in rerum natura non sunt, crastino die erunt. Haec enim cst ;gcueris nosui condiiio. Eadem d omnibus aliis creaturis dici possinl. Posiea, cui animadverlissei.Tbeologws, quod verbuin, Erat, de eo praedicatur, quod prceteriil, nec bodie esl verbuni item erit, de eo quod fulurum est, nec dum exsislil: corrigit qaod dixerat, aitque vcrbum prasentis lemporis, Est, Dco rcagis congriitre. Erai etiiia el Erit fluxi bujus tcmporis segmciiia stinl, ac fluxaa naturaa convoniunt. Nam u l fluxum et labile est lempus, ila etiam ea , quae tempore, quod niolua circumscriplionedefinitur, coiilinciitur.]A( Deus seraperest, necquidqaam ei,velpraeterit;vel futurum<st. Atque in bunc sensum Plalo in Timoeo iocaias- est, bis Tcrbis : Erat ei erit, lcmpopis sunt species:
132 1 3 1 1 ADDKNDA. quas recte nec prudenlcr sempilcrnx essentiae vires aut celeritalem tardissimus eniai esl, q i i i tribuimtis. Iluic enim Est solum vere convenit. celer imue esse vidctur, si cum Dci velocilaie Ibcc autem verba : Erat ct Erit, ad cam genera- coiupsretur, qui longissimis inlervallis omnia post tioncm natmiatcmqne perlinent, qua?tempori sub- se rcliqult, ul nec comprebcndi quidem possit, jecla cst. Haec Plalo. Nosier aulem Tbeologus vcrum sola mente adumbretur. testimoniiim quoqne profcrl ex Exodo, quod Nec miriim. Mens enim, ut imago Dci conteraDeus esl. Hoc cniin aiodo, inqail, scipsum nominal, plalioncm tllius concipit : ciijus siiminam tenuilacum in monle Mosi oracuium edil, id est, colloquilur, tem declarans Gregorius, adurabralionis erbo et mandata dat. Nam cum Mosee in iEgyplum tisus est. Non enim dixil : Eflingitnr (quod pcrfemitteretur, quserebal : Si interrogaverint me: Qui$ ctiusesl), sed, Adumbralur. Ac ne hic quideir. eoate mi$it : quid dicam ad eo$ ? Deus autem, qui mit- s t i l i l : veruni insnper adjecit, Pcrobscure. TamcUi lebat, respondit: Ego sum ens . Ac rccte profeclo cnimlaminetanquam vcstimcnlo amicttis esl Deus, Deus ens dicilur. Nam juxla magnum Dionysium, tenebras lamen latibulnm suum posuit, quandonon ccrto modo ens est, verum simpliciter el quidem ipsius naiura nulla ratione percipt alque incircumscripte, ut qtii tolum id quod est, in comprebendi potcst. Perexigue autem i d cst, selpeo toniplexus ac praeamplexus sit. Quo etiam ' ' brevissime, ei ad exiguum qnoddam lemporfc nomine Rex sseculorum dicitur, quia in ipsoctcirca momentum. Nam quod menle leviier aduinbraluin ipsum esl, quidquid est ac subsislit. Nec vero a i t : est, celeriler avolat. Porro levibus lineamenlU Eral, aut eiit, aut fuii, aut sit, aut fiet, imo neque adurobratur Deus, non ex hs qua in ipso sant, eat, sed ifs quae sunl, essenlia ipse est, ipseque sed quae circa ipsnnt. A i l euim magnus Dionysius', esl saeculum saeculorum, et sxculis auliqaior. QuiDeum, quanlum ad essentiam ncc inlciligv nee bus verbis consona sunt, quae Tbeologus ait. De comprehendi posse ; veruta ex eff ctis laudarl Deo enim verba faciens, eic loquilur : Universum debere. Eadem bic quoque dicil Thcologus. Qaod id quod esl, in se complectitur. Non enim, quem- enim ille dixil, quamum ad essentiam, bic, qtianlam admodum nos juxla pracsens tcmpus sumus, ac ad ea quae ia ipso sanl, dixil. Qu* aulem ilte vivimus (praeteritum enim ac fulururo partim effecla, hic circumstantias appdlavit. Opifex euim cmisimus, parthn nondtim babemus), sic eliam Dei causa esl : effecla autem, illius opcra. Deus igiiuc, essentia in lempora divisa esl; verum universam esnon per ea quae ia ipso sunt, pcrcipilur, id est fcenliain compleclitur. Quod nec principium babuii, per suam cssenliam ; sed per ea quac circa ipsnoi.
,T t t
nec finem babiturum est. Id quoque merito. Nam" boc esl, per creaturas. Nam ex magnitudine atque quod principio carel, hoc nec unquam esse desinct. exceltenlia crealurarum, at ille, inquil, adhibita Non lanicn inverso modo dicere possumus qaod proportione, parens earum, effcclorque perspici nunquam fincm babilurum esl, fdem ne principium atque intelligi potest. Circa Ipsum autcm sunt, tam quidem babuisse. Elenim angeli immorlales quidcm crcatura?, tam provida ipsius consilia. Quamobrem snnt per graliam, nec tinqaam esse desineni: exislimandum est unumquodque eorum qaae de Dco orluin lamea babucrunt. Mox per aimililadiuem enunliantur, non, quid sil quantum ad essenliam, stibjungii Tbeologus : Yelut pelagui quoddam indicare, verum aul, quid non sit, ostendere, ant cssenii;e immensnm el inlermiiialum. Imruensum rclalioncm quamdam ad aliquid eorum, quac ab eo dicil, quia principio el fine caret. Nain qua?. prin- distinguuntur, aut denique quidpiam eorum q c * cipium ei fincni babenl, finita sunt, ac sub tenipus naluram vel actionein comilantur. Ncc vcro cx cadvnt. Dcns auiem supra tempus est. lnlermina- onmibus nominibus, qua? de Deo prsedicanmr lum au;em, quia nec loco, nec dcfinitione ulla ipullnm seqnc proprium videlur, atqae Eriiis nomcn, sius naturam declaraule circumscribiiur. Postqwam quod ipsam quidem essentiam indical, non auit-ra igitur dixit Inimensum et Interminatam, utriquc qua?naro ea ait. Secundam nomen, Deus esl, quod a Ijeclivo contrarium snum opponit. Imaienso enim actiouem signilicat. ^ enim dicilur vel a verbu rcspon.let, id quod a i t : Oainem lcmporis cogitaiio- , id esl, currere, el res universas confotcre, nem supcrans; nam quod tempore minime circumvel anb , id esi, qnia owwie scribilur, iinmensum est. Jnterminalo autem id spectel. Neque enim qaidquam eam Ialere qnod a i t : Omnem nalura? cogitationem excedens ; polest, conspectumque ejus effugere. At <*si enini inlerrainatum, quod nec loco, nec defini- ti el , id est, principii expen, ct lione, ipsias naluram explicante, coniprehendittir. increatum, el incorporeum, quid non sit, declarant Deus igilar, inquit, excedit omnem cogiiationem, boc esl, quod nec principimn habaerit, ncc crcaius qnaai quisquaai de lenipore, vel nalura quadam, fuerit, nec corpus sit. Jam vero bonuro, justuin inire queal, meiite sola adumbralum. Nequc cuiin sanciuui, naluram quidcm comiiantur ; caitcrmn in nobis organum ullura babemus, quo Dei specicm ipsam naturam baudquaquam operiunl. Atqne bis concipcre qucamus, noa sensum (nec enim Deus noininibus Deus appellalur, ut auclor bonitatis ac sensile quiddam est, ut sensibus subjaceai), non sanciilaiis ct justitiae. A l baec noniina, Domiaus,
i T
Excd. , 15, 14.
"13
NtCETAS IN ORAT. X L H S. GREG.
1314
i Rex , et Opifex, ac ca?lera ejus generis, gatur, cursu se proripit. Deus enim non modo relationem ad ea q u ex advcrso respondent, non lenetur inielleciu perceptue : sed ne [erfecte ostendunt. Subditorum eaim Dominus dicitur, et quidein cogiiari atqae inlelltgi potest : verum earum qui sub regno sunt, Rex, ei rerum condi- simul alque intclligi coepit, abscedil, atque, ut tarum Opifex seu Conditor. Quonam autem aiodo diximus, vel celcrrimam mentem anleveriit, adeo ex bis, qaa? circa ipsum suni, Deus aduaibratar? n i nulla raiione comprebendi queat. Tanium pi ink\\a i n q u i t , atque alia imagiuatione ad unum cipem noslri partem eamque purgalana collualtqnod veritatis simtilacrura exprimendum collecla. strans, etc. Qaod enim est oculas in corpore, boe Ex bis enim rebus, qaas octilis cerntmus, speciea mens in auima. Ut igitur ad fulgur emicaaa proqitasdaai et imagines de Deo accipimug. I t cum spiciendum oculis sanis cst opus : sic etiam ad dtcimug : Quod sol iu sensibilibas, hoc Deus ta boc, ut Dei coatemplalioue oircumlustremur, mens intellectilibug. Nam quemadmodum ille visibilem pura et inlegra requiritur. Nam ut in sordido et mundum iliunnnai : eodein bic modo invisibilem. impuro gpeculo vultus imago repracsentari non RUPSUS qneaiadmodam ille eos qai aspicianl, claros polest, sic nec in foeda et squalida mente Dei efficit: iia Iiic divinog et deiformes reddit. Praesplendor : eoque magis qaia fulguris celerilatem terea quemadmodum sitnul et corpaa solis, et imiiatur, ei confeslim avolal, atque eum capere radius el luaien : simili modo Paler, Filius, et adniienles praelerit. Spcm enim injicit quasi niox Spirituft sanclus. El quanquam ulrique causa est comprebendendus : inlerint tamen incomprebenPaler : non lanien antiquior est, non bercle magig sibilis manet. Meo quidem judicio, ut quatenua quaai sol illis tempore prior. Adhaec quemaduiodum comprebendi potest, nos ad se Irahal (qood enim lunien ex igne , sic Filius ex Patre. Atque, ut uno nullo niodo percipi potest, nec vcl per ea quae in verbo dicain, quse in nobis suut, ea, qtiae supra ipso sunt, vel qua? circa ipsuin compreiiendi, id nos sunt, inlelligiuius atque iiuagiiiamur; in nobis nec sperat quisquam fore at capiat, nec capere cnim, et mens est, et sermo, et spiriiua. Hac adnililur), quateaus auteui capi nequit, admiralioautem iria, Inseparabtlia sunl c l aequalia. Et qui- oem sui exctlet, eaque de causa desideretur, et dem mens sermonern iinpalibilt modo gignit, purgel, ac deiformes efliciat : atque ila jam cum sermo aatero sine spirita cx incnte progredi aefaaiiliaribus nulla re ialcrroedia colloquatur (*t si quiu Tia fii, ut quanquam in nobis ires sant hypo- baec audacterâ me dicunlur), Deus naturalis diia stases, unus tamen bomo sit juxla i d , quod ia per adoptionem ei graiiam unilas et copulaius per
y 9 B
! A L ^ \ W ^ e p quod mens et Iciionem, inaoiesceaa auiem per coniemplationem seriuoneai et spirilum habeat. Eodem modo Paier, Ac lantum forlasse, elc. Hoc tantam, noa id signi Filius, el Spirilus sanclus tres quidem persona?. flcat, quod quantum ipsi Deum cognoscunt, tanium inseparabiles sunt, unus aulem Deus. E l Paler ipsi a Deo coguoscunlur. Ille eirim cognitionis citra passionem Filium gignil : Filius rursus sine inunilum esl pelagus : borum aatem, ut nalura, Spiritu non est, sic alia quaedain species ex alia re ila etiam cognilio finila est. Verum quoniaai dupliad unuai veritatis siraulacrum colligitur. Porro cem Deag scientiam babet, alleram qua gecundum iuiaginationla exilitalem simulacri aomea docet. naluram cuncta cognoscit, jaxla illud : Qui novii Ncc enim in rebus crcatis ulla iuiago poleat omnia, antequam oriantur " * ; alleram, qaa eoe, kiveniri, quae in seip&a sanclaB Triniiaiis modum qui ipsi lotos se addixerunt, familiaret babei: qno per omnia referat. Nam qnod creaium est el sensu ait Scriplura ; Novit Dominut via* justocompositum, el fluxum, et mutabile, et circum- rum . Et alioloco : Novil Dominut qui tui tunl ; scriptura, quo landem modo divlnam esseaiiara divinaa videlicet tuas noias ia eis salvas el incoab omnibus bls rebas remolam, atqae esseniiam lumcs agnoscens. Ac proinde ad Mosem qaideai ail: omaem superantem perspicue declarabit? Veritatis Novi te tupra omnet ; ad alioe aaiem : Non novi aulem simulacrum dixit, proplerea quod Deas s i l , D vo Hic igUur jaxta signiflcalionem cogniiionis riomea accipilur : quoniam Untam iuaoiescil hoetiamsi id non sit qaod de ipso imaginaraur. Du minibus Detis, quanlom jara familiariier iis jaapliccra e.nim significationera babel nomen eimugitur, qai per virtutem ipsi adjuncli sunt. Nam pro lacri. Qaandoque enira de eo dicitur, quod subraiione ascenaus ipsoruni iPe descendit; et quanstanita omniuo caret, ut de umbra et speculo. tuni honio Deo appropinquat, tanlum ^liam bominl Nonnunquam aaiem de eo, quod yeritatis cujusdam est particeps, ut boc loco. Quoaiam vero simula- l)eus innotescit, nimiram juxta proportionem puritatis, qaas unicuique inest, sui cognilionem impercrum aperie cogitari ac pcrcipi non polest, ideo tiens. Hoc aatero ab Aposlolo accepii Gregorkie, cum de Deo Tbeologas dixissel, quod priusquam sic ad Corinthios scribente : Tune cognoscam, iicut tcneaiar, effugit, id autem quod lenetur, inlellectu et cognitu$ sum Quem locum sic exposuil Cbryperceptum esse necesse s i t , subjunxit id quod eostomus : Qaia nunc quidem Doas ad nos accuruiagi.H admirandum est quod priusquam Iatellic M u 9
b U
h y
l a s i b u S
l n
e l l
"* Dan. x i i i , 42. Psal. i , 6. , 12. 1 Cor. x m , 12.
Num. x v i 5; I I T i m . H, 19.
f
Exod. x*xm,
12.
1 1
Maitb.
nie 1315 ADDI fDA. , tunc autcm tpsi ad eum accurrcmus. Quod si . comprehcnsionc, ac cognilionc circumscribaiur, quls in ea senientia cst, ut his verbis : Ttvic coaique ob naturam quidem supra rerum universitagnoscam, sicut et cognilut $um, comprehensionem lem esse (neque enim concipi ullo modo posst?)ob pro ipsam significari exisiimel; sciendum est lioc videntiam auiem in universo esse. Ilacenim u n i adverbiuin , cuin de Deo et nobis dicilur, versain reruin molein iudigere, Euimvero iuuiieiinon eodem modo accipicndum essc; exempli sus quidetn est Deus, non ut numerus aut magnicausa, ail Scriplura : Sicut miseretur pater filiorum, ludo: utrumque cnim borura principiuui babuit. miserlu* esl Dominus timentibus $e . Atqui comConiemplatu auiem difllcilis, nempe secunduin ea miseralio Dei commiseralionem bominum incompaquae circa ipsum sunt, id cst, quatenus ex effedia cognoscilur. Nam bxcquoque propterimbecillilaicm rabilitcr cxcedit. rursus : Estole perfecti sicut noslrare obscure intelligiinus. At vero istud plaue cl Paler vesler ccelesth perfecius est El tamen comprehendi potesl, ipstim iinmensuui uatoraque luillua est mortalium, qui ad hujuhniodi perfeclio* inconiprehensibilem esse. Couimnnibtis enim o u i nem aspirare possit. llem alio loco : Sicul misit nium animi noliouibus insilum est, quod Deus luia me Paicr, et ego miito vos *>. Atqui non eadem est lempore, lum poleutia iufinitus sit. Eteniui, at missionis raiio. llle enim, ut lumen a sole, sic a reai brevi couiplectar, Deus, ei incompreheusibiPaire niissus esi, unatn atque eamdeiu cum eo babens substantiam; at discipuli, ut servi a Do- lis eetet comprehcusibiHs, et aegrc comprebeiistbilis. iuino inissi suni. Ad eunidem quoque modum baic Priroam quantaai ad uaiuram, alteram quantum Aposloli verba : Cognotcam sicul el cognitut sum, ad iiuaieusilaleni, postremum qaaalum ad ea, qaas circa ipsum s u n t : quamlibet Eunomius exisumct, pcrfectam quidem fore lunc noslram cognitionem eimplex Deus sit, enm contemplatu difficilem indicant, non tamen sine ullo discrimine talem qualis est in Deo. lmo vero tanlum inter ulramque esse, vcrum aut omnino incomprebcnsibilem, aut cugniiionem interesse necesse esi, quantum intcr prorsus comprcbeusibilero, utpote iadiyidauio suique oainiao siinilem : la composilis eaiai, i n q u i t , divinam naiuram et nostram intervalluai interjecuun est. Ac videie quo nos spiritualis et ibeo- accidere potcst, ulpars quaBdam percipiator, qua?dam incognita maneat, at non item in simplicibus. lugica gradaiio subvexcrit. Etenim ab incompreGui sic respondendum est; Simplicitas nequaquaia betisibililale divinac nalurae, velut a piimo quodam Dei naiurae esl, Eunomi, tii vel plene, vel nallo modo scalse grada, ad admirationero, quasi ad secunduin percipi possit : sed aliud est divina nalura, aliud gradum evecti suinus, ab admiratioue rursus ad siinplicilas, qua circa naluram consideratar: queuivebcmemius desiderium conscendimus ; lum a admodum videlicet el in composilis, aliud nalura desiderio aJ purgaiionem sublati sumus ; hinc est, aliud composilio, qaae circa ea cerniiur. pono ad Dci simililudmem subducii, ac poQuocirca quxrendum est quidnam sit Deus, qui slremo eo pervenimus, ut cum Dco familiariter simplex naiura esl, id esl quaerendum est prius, colloquamur, cumque per unionem perfeclius coquid sit Deuseecundom ualurara, .quaua ut ioquagnoecaiuus. Diur de simpliciiate, qaae eam sequitar. PSELLUS. Dens diU unitui... Quicunque corpori* PSELLUS. Immemus itaque est Deus, nec fineinmolem cratsiliemque superarunt, cognoscenles quod terteptus, nee cognilione perceptibilit, quanlusett, mens dunlaxat $unt non ob ullam aliam causam, neclotO circumscripius, nec corporea ratione diremquam ob gemralionem, humanique genens propa- plus. Et contemplatu difflcilii quamum ad dlus etygationtm, corporis opera usi, menlemque suam rufn, qui Utuminanlur. Nam ut scribit magnta Dioviliorum labe purgarunt, atque ad prima mentis nytius, nec si qua est eximia et telecia hierarchia, rerumque omnium effeclricii exceplionem congruam ipsa lamen pro poiestale speculalwnibm utitur, soiduneamque reddiderunt, hi$ unilur Dcus. iVam luti$ ac liberis menlii conceptionibus Deum apprecuw ment pura aique incorrupla sit, cum mente, hendent. Quaailibel aliquis exisiiraet, eic. Qnoniam nulla re vitenucdia, colloquilur ac per eam cxun doclrina quosdam genlitis philosophia illi advertabaanima contuetudinem fwbel : quemadmodum runus tur hwc ex adverso statuit, ac perquam acute di*pcr hanc corpori adjungilur. CaHerum unilur, non solvil. Tradunt enim, Platonici praiscriim, mhil ui ilte e$t sed prout no$ uuionis illius capacet ximplex partim comprehendi posse, partim compn$umu*. Atque kinc demum innolescit. Pieque enim htndi non posse : verum sive corpm illud $it subalio m*do quisquam Deum cognotcere potest, niii slantiam habem iimilaribus partibut constantem, ad ei<m animam suam re*olverit in eaque ipsum sive etiam quiddam incorpureum, quisquis iliius per$uiceperit. tem perceperit totum quoque percephse. Verum sim, e v 9 9 t 1 9 t 9 9 9 9
Col. 627 B. Immensu* igitur est Deus etc. K u i sits sermonem de Deo Tbeologus repetit, eumque iimiicnsum esse pronunlial, ul qui nullis tcmporis flnibus iuterseplus s i l , ncc teropore, nec loco, ncc
9
plicilas Dei naiura non e$t etiam l i simptex tii quemadmodum nec in nobis naiurce rationem habtt quod compmlx wmu8 verum id naturam circumtM. qualiscnnqne tandem illa est.
9 9 9 9
Psal. c i i , 13.
, v
Mauh. v, 48.
*' Joan. xx, 21.
NICETAS I N ORAT X L I I S. GREG. 1318 Ibid. Jam vero cum immentilat bifariam, etc. sideraiione vura uuam estjuxta qoam Deua quoque, , id est, xternus seu saacularis diciiur, rostquam Tbeologus Eunomianorum objectiontm atque etiaia , id esl, avo eu sseculo aulvit, ad propositam de divinitale dUputationem prior. Nam ipsum quoque saeoulam ieciL Porro redil, ac de immenso disserens, ait irainensum id inler aevum et teinpas boc esl djffereutias quod dici, quod, tatn principii, quam flnis ralione imaevi quidem propiielae eat antiquitas el immuiaroensuin esl. N.nn quod lios daos temporis lerminos bilitag (nec enini diernm nocliamqae mensora deeuperat, nec in Iris invenilur, proprie immensum fiuitar, sed eodem modo aeaiper se babei), leaipus esi, id est, quod et princtpio et flne earet. Quouiam autem supra pelagos dixerat, coromode bicquoque auleia vocalur, qaod in generaiione, et corrupiione, et muiaiiooe esi, aique alias alio modo se profandi memiiiit. A i l enim, curo in sopernuro babet. profundum ei impermeabile principii pelagus mens PSELLUS. Priici phiiotophi toliut motu$ circularU bumana aspcxerit, Dei priiicipiuui invesiigans, nec tnensura cevi cogUationem defaiilam esse ceutuerunl: deinde habeat, ubi pedem ligere ac consistere quod perfectu* tii hic tnotut , cujutmodi cevum poasit, quod in bac de Deo itnaginalione nec fiuem eliam e$t..At Porphyriui et eo untiquior philosophu* u l l u m , nec principii, ex quo originem luierit, circnmscriptionem ullam inveniat, hnjusmodi hn- Plolinut, novam quatndamde cevo doctrinam prodiderunt. Immobilibus enim ei distanlia carenlibut meiisom, anarcltum, id est, principio carena apjormi* illud atiribuentet, omnit quoque moiut et dipetlai. Elcnim quod a ntillo principiam babel, iminensum esl. Cum autem ad inferiora haec elposlerio- ttanlix expers ette docuerunt, tcite $ane et ngnificanler, \ elvat, id e$t ub eo, quod $emra aspectam retulil, eo qaod ue bic quideai nieas per iti, hujut uominit ettjmologia deducta. Quemadceriam flrmamque sedem liabeat, in qua consistat, iuiuieasani boc iuimoriale inlciilusqtie et mmalio- modum enim, inquiunl, (ormit quce tnateriam iiis expers appellavit. Quod enim nusquam desi- kttperant, praneriium el futurum abilraeta tunt: $ic imniorlale esl. Rursas cam mens utiumque etiam ipsorum metuura* hoc ist, cevum geqxu ab hi$ remotum est, atqne id quod tsf, manet, nimirum contraxerit, superius, inquai, et inferius, boc est, praum. Hoc igilur dogma nullo modo comprobat principii expers, et linem nesciens, t a m vero Deum Tkeologut. Nam $i mum hujuttnodi raiionem hubet, acleruuiu nominat. iierauua aalem dicitur, auciore ut nuUam omnino memuram admittat, nec intervalDionysio, non modo quod orlum noo habuit, ut lum ullum partibut quoque careai ueceueett. Ex Deus, sed etiam qaod morti et corruplioni alque quo illud tequctur, icccularia omnia in punctv conimeriiui obnoxium non est, ut augeli alque auijuse. Etqaidem cuiu de Doo, qui proprie eiseniper C clusa $$ : tule enim I , id, quod partibtu caret. c st, senuo babelur propiie quoque , id esi, Quo quid ttultiut fingi ponit ? Jam me mundut quidem inielleailit (evum eti, ut nonnullit videlur. Jiviaevum dicilur, quasi asl , id est, qui temper ternus enim etl. Porro mvxlernum per mm parlicipae$t : at de angelis et aaimabus baudquaquam protionem dicilur. Nec nero jkrmui et wquabilU illitu i / a piie d k i polesi. ivuni eaim illoruai priacipiuai tut Gtum e$t qui intellectili* mundut (14) etl. Quin habuit, veruni tiuem babilnrum iion eat. Quociica pari.ni vi parlicipea unl, qaia iacorrupiibiles eriam, et unumetl, et mulla : unum quidem, quauium ad iptiut naturatn; muila autem, quanlum ad sual et Hnaiortalea : parliin temporis, quia in renosiram intelligentiam animique conceptionem. ruro creauiaai rlasse aant. Alque u i banc reai Indmdunm enim esf, vimque plurimam habel. Quare tlilucidius expliceniu$, sciendum eei buju* Boninis $i quit ip$um utetuntiam quamdam cogUaverit vilam luulus esse siguificaiiones. Nam el uniuacujusqae bominig vila sevnm dicitur, et mille anaorum nu- idenliialemque habentem, tum cogilaiionem ac 44biliiatem, illam quidem, quantum ad vitalem ipe~ luerus ei tota b c praesens viia, et fatura eiiam c em, hanc autem, quantum ad ideiitUatii immuiaateriiJla^. Rur*us aevuin tempus dicilar : JSec pars bilitatem: rurtutque ideniitatem ac divertitatem ita nlla temponsy tolU tnentura ei motu definita, id esi, diebus ac aoelibus constans, sed illc qua*i temporabs ^ coniideraverit, ut in altera quidem parlium cequalitaiem ipeciel, in alUra autetn eam differentiam, qua quidam aioius el inlervalluui quod aimul cum iis ub omnibus aliis rebu* tejungilur, tum hac mul.a qua; aetei uilaleui babenl, exlendilur. Addilam esl conlraxent, facuttaiesque et poieutia* iu enentiam auieiu Quasi, qniaexaciam aevi descripiionem afconcluseril, atque omuia quati unum fueril contemfcrre non possuinus. Nam quod iis rebus, qux platut, ille procui dubio pertpexerit. E$t enim avum, tempori ubjeclas suut, leiapua e s i : boc aHeruis ut craaiori Minerva defintam, illummatum illud ab aevam e*t. Eieniai ante roaadi crcalioneuj, caai ne iutelleclili mundo $palium (15), iudividuum quanlum sol quidtm essel, qai diem a nocle dividerel, aon erai vuui weD8urabile, sed veluli quidaui lem* ad temporit partes, et immuiabile, quod nec prattntum liabel nec fututum, et cum quo in tolo porarius molaa atque iatervaliuaj, quod aiiuul prcBtenti unmrtilati rtrum indiia e$l essentia. Id CUBJ aelernis rebus prolrabebatur. Atqae bac coa9 t t 9 t t 9
1317
( U ) Mundut inteltectitit. in GraecoPselli deest, sed boc subslauiivum desidcrari aperlissime lniuct ex iis quse niox sequuntur.
(15) llluminalum iltud tpalium [iloc quoqae loco subsUntivum deesl, spaliuin vel imervalbiai poneuduui exislimo, nani dc ea re illic iraciai.
1319
9 9
ADDENDA.
1320
P 9
igitur quod nee prateriU, nec fulurum e$t $ed $etn- & quidem etalia, ccelum videlicet, terr*m,mare $olem lunam et reliqua $idera increata dicere quitpiam per e$t dicitur, ael , id ett ub eo quod Htnper in ente il, nomen ducens. po$$il quia per temporalem protractionem producia Atque hujusmodi $nni cctletlia. JElerna enim corum, non tiut. Uoc enim hominibus contenil. Quareccquiet enenlim sunt, et actiontt. Sublunaria aulemomnia voca lignificatione horum verborum, non tn leitipore, generationi el mutationi subjecta ttitf. Et qutmad- impotiuram facil qui hoc tnodo argumentatur Dumodum cutn ii$ quce molu carent, anum simul con- plid enim modo aliquid inlelligitur in tewpore mon slituiuin esl :t\c eiiam cum m qucemoOenlur, lempu$ e*se, vel quia iempilermm *tf, vel quia tuquaquam quod semper fluil, et eodem cum hit molu cietur. per temporulem prolruclionem %n rerum naiuram Hujus partes dtus tunt prauntum el fulurum. Nam prodierit. Ex quo eflicilur, ul alia ralione qni exira lempu* e$t in tempore tit : quia videlicct non eb pra*en$ tiutquam etl. Posteaquam vero duorum quorumdam nobit meniio facla e$l> newpe el eorum (Blerno $U; alia autem in lempore non sil, quia sum~ qtue lam e$$entia, quam nclione tlabilia sunt, cujus, mut omnium rerum Archiieclu* ad ejus prodmaiogeneris $unt mteliectUia, et eorum, qum $ecundum nem tempvre minime oput habet. Quin etiam in reutramque moveniur, mhil aulem m rerum naiura but humanu nonnulla tunl, quce $ine temporis mora vacuurn e*f, quin potiut in omnibus contruriii nexut gigni solenl, ut lactis coneretio $eu coagulalio, ei quidam ac media, sunt : igitur horum mcdia tunl> superficiei aquarum congelalio. iVo/i eniui parlicutariter ae paulatim concre$cunt $ed couferiim ti reut partim in avo $ini parlim in temporet Hujut modi coelum est, et ea quee luna mblimiora tunl. peme, et non quemadmodum ipsi contuetimn*. Horum eUnim tubsianiia quidem ceierna eif, quippe Quasi lemporalis quidem moius el inlervaUuro. qua nec intereat, ttec augealur, nec elleretur, aul JSe divinum horum terborutn ictthum turda prontu immuletur : actus auiem ub umpus cadil. Num aure accipimu$ liceat nobi$ pro animi arbilrio tcvum cum vniversus mundut movetur alia ip*iu$ par$ fictione [abricari, quod maguut Gregorius re uaelle tuper horixoniem eminel, alia medium ccelum ienel xit. Tollantur itaque nobi$ et ccelum, el $ol, el /, alia ad Occidenlem tendit, alia infra ierram (erlur. omnisque siderum motus : nos autem in ioco ptr In eodem quoque genere ett anima. Nam ut aierna gmenitttn habilemu$. Annon rur$u$ inlertaUii di$e$t ip$iut ettenlia, iia actus tub temporis mensuram tinctam vitam habemui ? quod $i intervallit dUlincadil. Neqne enim repente ea, qttw quceril, penpicil: ctarn, uiique ei tit menturam cadentem. \At cnjus lamverum el /inem tibi proponii, et principia quaii fun- dem rei memura describemur? An $olis? Alqui itie damenla jacil atque, ab hi* ad illum procedii. Nec termone nottro tublaim eslf An lunwt Alqui ips* lenipus. Arittotelet advertus veterum Academiam C quoque nobii avolavit. An aliorum siderum cnrsi ditputatii, ac cum ipso eiiam Plalone contendent, bu$? Ubi landem illa fixa erunt, aul motebuRiur? aiernum tempu$ atque ex uiraque parteinfinilum con- In caelo? Atqui fictrix oralio hoc quoque sltlli* $p+Uituere videtur. Aam Plato ipsum veriialu scopum tiatum in nihilum resolvit. Tali$ igilur motus notfer, ferien$ et calum creatum fuuu affirmat atque et vita nec lemput e$t nec temporis pars ulla subiatis nimirum his rebut, quibus temput confieilur. quodam temporali puncto convertionis el convoltttioni* principium accepitie, cumque eo et Umpxu et Aique inlerim tanten in motu et inlervallo B J H * S . naiuram stmul condita fuitte. ArUlotele* aulem ei Hoc igitur veluti lemporalit quidam molus esl ti in* cmlum et motum tl temput increaia et$e attruit. tervultum. Hoc osternU mvum est. Quide rebttsdmHanc euim inlerrogaiionem a/fert. Tempm vel in ni$ apud gentite* accuraliuime dupularunt, quorum lempore eii, vei non. 6t in tempore non e$t habeo verlex el coryphxut e*i, Proclu* attiov, id a i , quod qtmro: tt autem tii in lempore, de illo quo* aternum, in duat partes dividunt alteram fuidcm que (empore idem runus qutero. Afam nee tem- partem eamdem ene ttatucnle* cum ceto $tu *<rr*/, porit tempus inveitigare atque exquirere ulla ul timul unher$um li/, temporali proiraclwue tu9 9 9 9 9 t 9 9 y t 9 % 9 t 9 f 9 9 9 9 9 9 9 9
mm unquam progredi desinet. Hoc ett Ariitoletit argumentum. Quod aulem hme quvtlio Itujusmodi non tii ut explicari ae diaolvi nequeal hinc quitpiam inteiUxerit, quod temptu nec tit lempore ett nec rursu$ lemporis exper*. Deus enim $imui alque coelum producere ooluit, volunta* illa tit opm exiit ac citra lempus universa rerum machina constructa e$L SSon tamen idcirco tempons quoque expers e$t: quoniam cum prita non es$et po$lea creata ei eon$tituta est. Eadem e$t lemporis ralio. Qualenus *uim cum priut non nsef, poslea conditum e$t miuime increatum et temporii expers ett. Qualenus aulem non per prolractionem in este prodiil, hac nittjrum ralione lemporit expert dici pottu: quandof 9 9 9 9
unquam faligatione desitlemut, nec illud in immen- jy quaquam terminabUe. Atque in hac atemiparU tem quoque collocant, nonnuUi etiam animauu ISam et quuntum ad e$tentium et qnanium ad aclum, uiraque mterna est. Neque euim eucntics earum pau alia progenila e*t alia progignilur, aiia progigmelur, neque earum aclu quidquam de/icil, vcrum /* queharumet e$$enlia etaclu perfect*. Progretuonem itaque per similitudinem ei diuimililudimem fien nece$$e e$t. Quid igilur? Abeo quod tecuudmut ulratw que rationem ceternum est hoc e$t *cc*ndnmtue*tiam el actum, ad id quod nemira ralione miemum e*t, proficiscelur oralio ad id videlitet quod crtuium etl el fluxum et caducum, cujusmodi nosir* individua sunt. No$ enhn nec wternam euenliam A J K bcnut, nec acluw parliculalm auqemus. Yerum ata
9 9 9 9 9 9 9
1321
NICETAS IX ORA . X L I I S. GREG.
1322
quuem nunc facimus alia jampridem effeciinm; ac i cum Dcum dico, Pairem, ct Filiuai, el Spiiituai sanctam dico. Divinilas enim in his Iribus persopotlreino ad alia rur$u$ facienda prceparamur. Venis est, nec vel 8upra baec exlenditur, ne raullos rum id ordo non est nec progressio per liuiiiiludinem decurrens. Proinde iuter ea quw omnino celerna deos eibnicoruni more inlrodncainus, nec infra tres pereonas conlrabilur, ne diviailaiis inopia degrasunt et ea quce corruplioni pronut obnoxia naiura$ vemur, anam Uulam in Deo personaai agnoscea quasdum inlerjectas es$e necesse esl, quce naturatn les, quemadmodain Judasi. Quan>|uam eaim gcmiquidem alernam habeant, calerum secundum lemput agant. Atque ad hunc modum provecla dispulaiione, liamo seu pagaaismo jadaisaias opponitur, al main medio ordine cuclum, totumque (Blhereum ornatum lum tamen in utroque reperkur. Genlibsaius enim locanl, qttem scilicet quantum ad e$$eniiam ceternum propter deoram multitudinem excessai similisesse videtar ; judaismus autem defectui, ulpate ana etse asseruni, quod universum complexut immortalis persona divinitalem circnmscribens.Excesaus porro maneat : cceterum cclernitatem quanlum ad aclum et defeetus, lameui iuter se coulrarii sint, uterquo haudquaquam tlli tribuunt. Neque enim tolum suum tamen in viiio esl. At virlus est mediocriias, ia eo motum iecum simul collegit, sed per otr.ne tempus posita, ut saiictani Trinitatem credamus ac contimul movebitur. Atque ita de wlerno philosophi profani disteruerunt. At magnus Gregoriut hccc relui ^ iilcaiimr, aique, lum Judaicam unius pertonae asfabulosa missa [aciens, posleaquam semel ex zacra sertionem fugiamus (id enim dcfcctus esl, el diviScriptura didicit fore ul el sullcc cadanl, el ccelum nilaiis inopia), lum gentilem deorum multiUidineni, quasi veriigiuem paiiatur, in oratione quadam hit qux' qitideni excessus atque exubcrantise ratioiicni verbit ttlilur : Anarchum id est, quod antiquiut babet. IIis autem verbis et Arii divibioDem, et Saprincipium nequaquam toriitum esi; ccternum aulem, beliiiconiradicUonem cvcrlit. Etenini Arii docirina quod cauta progrestum fine haudquaquam cvnclunon dissiroilis est genlilismo, proplerea quod madilur. Uinc conslal id quod anarchum esl wlemum jorcm Patrem, et minorem Filium, atqae eo etiam eliam eue; quod enim causa profectum non e$t rursut inferiercm Spiritum sanctum astruat. Saquo tandem modo emori, aut omnino interire poleril? bellii aulem opinio judaismi shaililudinem gcrif, Nam quod inlerii, hoc inlerilut caiuam habet, quod quoaiam unam tanlum in Deopersonaai e&aeasgerii, causit abscedat, quemadmodum quod ab aliero ac ires personas confandit. movetnr, moveri teisat. Quonam, inquam, modoquod Gol. 630 A. Sic nimirum Sancta tancloruiu elc, causa carei inierire poterit ? Nec enim seipsum deSic, inquit, profligata judaica unius personae asser$erel uttie seipso abscedens, exiiium sibi atque tione, atqac cibnica dcorum roaltiiudine, veneraninleriium accertat. Quocirca quod principio caret, ' dae essenliae person introducuntor, qtiac per excelprocul dubio wternum quoque etl. Al non e converto, lentlara aut complexionem Sancta saactorum appelquod (Blernum esl, idem quoque principio vacat. lanlur, vcl polius quia oculorum aspccuim fugiaat. Anima enim et mens mernas sunt, quia iinmoriales, Qucmadmodum enim ia veteri labeinaculo, quod neclamen principii expertes. Omnia siquidem prima fixcral Moses, interior pars illius, quam Sancta saucataa orta $unt. Jam rero (eternum et immortale cloruin vocabanl, vclo tegebatur alque operiebaiur : hac rationtdifferunt, quod ceterni nomen generaliut sic eliam tres unius diviailalis personae fulgore illo sil, immortalis autem specialius. Nam juxta gentisplendoiis ex ipsis exsiliente, quasi obductoquodara lium philotophorum tenienliam, de quibuscunque TCIO operiunlur, ac ne ab ipsis quidem Serapbim immortule pradicalur, de iisdem quoque ceternum : scnas alas babetitibus spcctari qaeunt. Verum, ut ai non comra onihibus (viemis immorlale quoque adgrandiloquus Isaiasait", duabus quidera alisfacies junguur. Imn.orlalia enim, inquiunt, ea dicuniur, earum obtegunt, duabus autem pcdes, rcliquis dequcB vilam habent, cujusmodi mentem atque animam niqae daabus volant ac clamanl, Sanctus, sanctut, este dixiinus, ae nulurut pott Deum proximas. Al tanclHS Dominus, triplici sanctiiicaiione ia unani cum ccslum finc carere dicunl, non immortalem illi ^ dominationem coeunte sanciam Trinilatem collauuaturam iribuunt, sed (cternam. Mor$ enim vilos est daiUcs. Ex eo eleaim qaod lenio vocem illam, privatio. Quce autem vita nequaquam prwdila $uttt Sancius, repelunl, ires persouas indicant. Ex eo quomodo morienlur ? Verum juxia nostrales theoto auteai qtiod semel duniaxal Domini vocem subjungos unum idemque esi oelernum et immorlale. gunt, unam divinitalem declaranl: quemadaioduia
9 9 y t t 9 9 9 9 9
Col. G27 C. Aique hcec nobi$ in prceseniia de Deo elr. Ilic, intjuit, oralio de Deo (inem habeat. Neque eifuti dc Deo iraclare proposuimus : sod de incarnaiionis cotisilio el oeconouiia disserere. UEconointa auleui, cuui de hominibus agilur, esl iraclalio atque adminisiralio reruin, ulilitaiis scopum sibi proponens : cuai aiuem de Oco sernio babclur, esl \oluularia niagniludinis propiia? demissio. Porro
M
et magnus Albanasius docuit. lbid. Qnoniam autem bonitali mintme satis, etc. Gum aii Tbeologus : Noa saiis erat, scd oportobat, uon eo sensu boc dixit, quod ulla re Den> indigeal, vermn u l exuberanlem Dei bcnignitaiem ob otulos ponat, ac Lcneficeniiam qtiasi nocessariam oîfiidai, Moveri auleni Deuai dixit non simpliciler, scd sua ipsius conlemplalione. Scx cniin modis a!|quid mo-
Isa. v i , 2. PATROL. GR.
cxxvn.
1303
ADDENDA.
13(>4
curio3e iitvesligare conatur, liis vcrbis ulens: Super Deinde fero pcr dcgcriplionera , quid VulcrU. custodiam meam ttabo, et pelram conuendam et quidqsie audivcrit, tiarral. Nam et personam decontcmOlibor, ut videam quid in me loquatur Do- scribil, quia t i r ; el l o c u m , quia in nabibus; mtaas, tl quid retpondeam ad redargutionem mei ". modum , quia conacendens; ei magailadinein, Sensus antem verborum Propbcup. est liujusmodi: quia sublimis; formam item, quia angelo gimilis; Animum ab omni mandana cura purum et inte- amictum, quia fulgtiri similig; habilum, quia grum luebor, el in flrmissimam quamdam ac velut manuro extulit; vocem, quia boccinse non dissiin sublimi loco positam cogitalione securiialeai nlilis; ac deaique germones quos iUe prolocuftcig convolabo, alque illinc, quasi ex roontis cacnmine, est, qni se conspiciendam praebuit. Angelus porro bic ociilis menlis inspieiam, quosnam ad me Dens eat, non autem C h m t u s , ut qaidam exwlimarunt. sermones babiturus git, quidque ipse dicturus sim, Nam si Cbristug fuigget, dicendom ipai faerai: * i coarguere me Deus tnslituerit, m qui non satis Qaia ego a mortoig gurrexi. Alqui dixit : Chrigtua caute ac prudenter b c vcrba exlutcrim. Quare recx morluis. Ex qno pergpicue eonalat eum alitiin apicis ad contemptores ? Tacebig, cum devorat j i u fuisse quam Gbristura. Jam idem qaoque voce slud impiam? Atque baec sunt Propbela3 verba, magna clamavit. Alque explicaas Tbeologus qaigbnrc verborum sentenlia. Tbeologng porro, oratio- ncni eiordiens, illius verba ad praesens argumen ium adaptavit. Quanquam boc interest, quod Habacuc per custodiam mentis vigilanliam inlelligit, perpelraro autem, firmitaiero et constanliam. At divus Gregorius sacerdoialem polestatem, et conteniplatioaeni sibi donatam, custodiam vocat. Pontificcs cnini, qui Dei et bominum mediaiores sunt, res bnjusmodi quxrcre et coniemplari suo jure possunt. Gaeterum qui Grcgorium pcr visionem, id quod tiunc narrat, aspexisse aiunl, longc mibi a vcritate aberrare videutar. Ipsc enim ail sibi res bujusmodi inquircndi, atque tum mente informandi, tum eiiam verbis enarrandi, a Spiritu sancto factam esse potesialem. Stabo tgilur in pole nam ig esset, qui clamorem sustolerat, oplal sibi quoque vocem angelica; parent dari. Quocirca angelum esse neccsse est, qui boc loco per oraiiouig ligmenlum apparet ac verba faciu Virtim porro eum nominil Gregorius, quoniaai angelus bandquaqnam, u l aalura gua est, apparere sotet: verum in bominem transformatus. Quod auleui ipgam nubeg conecendisse inquit, boc ea ralione dicit, quia levis et gublimig angelorum natura eet, per aerem mira celeritate currcns. U l aniem perspicue ostcndal Gregoriug virum, dcquo loquitur, angeltim esse, subjungit, Aspcctus ejus, ut aspcctus angcli. Hunc porro talern -depingit, quab-m mulieres in sepulcro cotispcxeraat, nimiraai candidaai vesleai gestantein. Qnin niajug eliaiti
state mihi data, alque inspiciam, seu contemplaquiddam indicau Nam amiclum fulgari coaiparat, et quidem ocissime percurrenti. Quidnam auleai bor, quidnam oculis scse offert, ac rursus cognoslbi vult, cnm ait cum Ornnloin \ersus manas scam, qutd diceiur. Nam quemadmodum i d , quod sustulissc? forlasse, iit per Oiieutem, Gbrisli divicm-rtiuir, visum requirit , ita, quod ore profcrlur, nilalcm cxprimal. Nain cl Luuen spiriiuale , et cognitione optis babei. Sol jusliliae , el O.iens in Scriplura Clirislus PSELLI EXPOSITIO . Super cnstodiam. Cuslodiaetl cmmas uniutcuju$tfue hominis modulus, juxta qnem nominatus est. Atque eliam David Oricntcai Deo assignal bis verbis : Psallite Domino, qui atcencerta proporiione divinas vhione* tuscipii. Nam si Vel eiiain quh altius per contemplationem $e porrexerit, ober- dil super ccelum cceli ad Orientem fortasse at paradisum ad Oiientcm consitum rarii. Poiestatem el speculationcm. Poiesiniem ac pcr Ada? iransgressionem clausam rursus per dixit, quoniam omnis anima ad divinam iimplichalem evecta, et cum ipsis divinh visionibut immediale Gbristi resurrectionem palofactnni esse demongtrcu congrediens, hujusmodi ipectaculis libere elpro po- Angelum autem inducit tonitrui ritu , vel poliue testate utitur : ntque ad audientium captum et pro- baccinae instar clamauicm, u l ab omnibas oxauportionem sese denrilteni, et ea informat, quce nulla ^ dialur : utpoic qui omnibtis salulig r Gbrisiuni forma exprimi qucunt, ct ea fingit, qiuv nutla ratione acceptnc nunltam afferat. Dicere etiam quis pogsit /iugi cotittituique possuni. Speculalionem auiem ad~ huc Tbeologum spectassc, at per has oaincs dedidil, quia anima tishues divinas nequaquam volun- scripiioncs formidabilem angelum repraegenlel. iate metitur, verum inlellecliva vi et facultate, ipsins- Ilujitsuiodi natnque euni ostendil, lum a gublimi* tato, lum a magniiudine, a forma iiem el amicla quc purgationis modulo. ac voce. Adbxc mullitudine angelonim cum ciuGol. 625 . steti, ac speculatus sum : et ecce clum introducit, idem vidclicel Clirisli resurrectioai vir, etc. Postquani dixii : Stabo in custodia mea, cmn Habacuc, el speculabor, nunc ostendil se,quod tribuens, quod in ipsius nativilate coniigeral. Tuai onim angelus Domini pagloribus astitit magnum proposuerat, fecisse. Libere eiiim , inquil, ei pro illud gaudium annuntians, ct rcpcnte facla est arbiiralu Ci>ntcniplationi aiiimum adjcci. Et slcti cum augclo mulliludo mUitia? coelcstis laudanliuni in sublimi loco, ex quo posscm res hiijusmodi Deum c l diccntium, clc. Proinde nunc quixpie inlucri : alque ca vidi, qu;e nunc commcmorabo.
17 18 4 8
Habac n , 1 .
1 6
Joan. v m , 12.
1 7
Malacb. iv, 2.
I S
Luc. , 78.
I f
Psal. LXVII , 54.
1305
M C E T A S I N OIU
angelas resurrcclionis nuoiinm dcferens tnducitur, el angelorum exercitus Cliristum a mortuig revocalum concelebrans. Porro has omnes voces a propheiis muluatus cst Theologus. Nam et Danicl big verbis uliiur : Ecce stetit eoram me ut aspeclus viri . Et rursus : Ecce vir amicius $acra ifo/a, et vulttti eju* $icut atpectut fulgurii, et vx urmonum HUHM ut 9ox multiiudim* populari$ . Et aptid N.thura sic gcripliiiu habetnr : Aspeclu$ eorum vt lampadts igni$ ti sicui fulgura discurrentia**. Posiremo de voce ad hunc morium Joannea Tlieolegn* loquittir : avdivi vocem magnnm pott mt tanquam vocem iuba . Nunc qnid angelus clarocl, audiamus : Hodic salus mnndo lam vtsibilt, quam iavisibili. Quid vero invisibilis quoqae mundug, boc est angeli, salme opug babaemut? Nam L u c i fer, el ipsius gregates, nec ad meliorem menUm rediernnt, cc galuiem consecuti gitnt : reliqui aulem angeli, qui a DtO non desciverunt, salate nibil indigenl. UnKtiam igflar salus invigibili mitndo allata esi? NonnalU boc loco per salutem iucolumilalem et inlegrilatem intcllexerunt, quas quidem lunc nobig contigit, cum per pcccatum oppressi, rursus per Cbristi regurrectionem incoluiniiati reslituii gumug; angelis aulem, quia juita evangelkam parabolam invenla ove, qtiae aberraveral, aul dracbma, qtiae amissa fuerat, quod ccelcstibus copiis deerat, expletam est. Angeli autem qni priug banc raiionem babebant, ut difliculter quidcm et aegre ad malum nioveri posseni, post Chrtsti regurrectionem id conseculi gunt, at jam no movcri quidcm ad malam queant, non uatura gaa, sed gratia. Aiqae ila illig salus es.se possit ipga alalua confirmatio, non jam motnenlibug ne in deteriag aiutenlur atque eam ob causam eani. Yel forlasse duobus mundis salutem parlani esse aggerii, invisibili aalem, at eam prias quoque liabcnli, visibili au>em, u( nanc eam per resurreclionem congecalo, ut sic bic vcrborum sengus, quod non jaai angeli solum salute fruanlur, sed angeli alqae bomines, diversa tamen ralinne : illi cnim, qnia ordiuem giium servaverint : bomineg aulem, qttia per Cbrieti rcsurreclionora revocaiiet erecii ganl. Quod si non undcquaqnemundug visibilis salulem acccpil (quoniaro ne oinneg quidem bomincs fide prseditiguni,nec onineg praecopia s e m m ) , non esl proplerca, cur illad tanqum falsmn explodas : Hodie salus mundo visibili. Siquidera ad Salvaloris scopum refercnda est baec oratio. Atqui qaantum ad ejag voluniatein et inleationem nnivergug mundus saltiiem accepit. Pro omnibus enim Cbristus mortuus esi, et resurrexit. Si auiem rei evenlum spectemii9, i i soli qui cre !i dcrunt, el mandata servaverunt, galutem assecuti gtinl. Sed videamus, qnns gequunlur : Cbristus ex morluig, supple Surrexit. Yos qaoque igilur simul a peccaloium morle resurgite. Cbrisitis ad sesc
1 u 9 %% t M
X L I I S. GREG. 1306 rcdiit, id est ad divinitatis saae ampliltidinem et diguilatem qua propter dispensaliouem ad exiguum lcmpug gpolialug alque exinaniiug fuerat. Rereplus cniai ad dextram Palris consedit. Redite igitur vog quoque ad velerem splcndorem et dignilalent, ac divinae imaginig decus. Quod autem a i t : Ex mortuis gimpliciter eum rcdivivnm apparuisse gigniflcat; quod vero gequilur: Ex geptilcro, vincula quoqae rerum ad geptilcmni pertinentiam eum perfregisse indical, et advolulam monunicuta lapidem gubmovigge. Quocirca eiiam apte ct congrucnlcr post bsec verba : Ex gepulcro, subj m i x i t . peccati vinculis sohimini. Idcirco auiem plurali uamero d i x i l : Ex morluis, el : Ex gepulcro, quia solus ex niuliis morluis resurgeng non ampliug moritar. Adbaec, poriae inferni, contrario modo, atque prius tolebant, aperianlur, videlicet non ul monuorum animae inferanlur, sed u l offerantur et extrabauiur : Et ntors opprimitur. Nam cuni n.ors corpus a peccato lil>etura, el vivilicum degugtagget, nec in eo peccalaai quo ipsa aliiur, oiTendissei, gubtata ei exstincta est, el qtia3 ab Adamo ad Measiam usque rcgnaverat, eadem post Cbrislam corporibug nostris aoa atnpliug dominatar. Cbrislus enim a inortuig excilataa viam re gtirreciionig ad inimorialilaiom morienlibug novo more patefecii. Hoc aulem diflcrunt mors et inferuus, quod illa corpora, bic animas delineat : Et vetus Adam abjicitur, et novut perfirMur. Htfc ab Apostolo gnaipgit, qui Epbesiis gcribeng, ait : Edocti esti$ deponere veterem hominem, ac uovum induere . Qao loco pcr velcrem boniinem qui deponitur Vitam gceleralam inlelligil; per novum autem, qai perOcitur , eani \ \ \ ralionem, quaa omuibug virlutig num* ris absolviiur. Cyrillus lamen otr novam homincm ct aovum Adainum Cliriglum gigniGcari pulal, queai pie alijae integre vivendo induimus. Ad quem scnsum , quae scqucntur, commode referenlur : Si qua in Chrhlo nova crealura, renovemini, id esl, Omnos qai flagitiis corrtipti eslis, et vetugtalero peccando coniraxistis, ac dcinde riova crcatara pcr baptianium facti eslis pcr quoiidianag virluttim progressiones alque tucreraenta renovemini.
v tk t
PSELLUS. c tleti, et tpecululu$ $um. > Verbum, Sleti, animce firmilatem et comtautiam designat, atque immolum et ad deteriora immuiabiUm statum. IUud axUem , c Speculatu* sum , accurulam et congruentem contemplationem et cognitionem, eumque impctum , quo animui ad ea fertur, qu(E t cognilionem cadunl, significal. Sic enim i * qui e rerum corporenrum crauhie emergit.primum quidem mediam viam conficil, qua et animalis diciiur : postea vero tublhniorem, qu<t et spiritualistwminatur. t Et ecce vir coutcendens nubes coeli. Vir, quia nihil divinum mulUbre e$t ac molU- Contcenden$ quitn dmni$ nihil provolutum et abjectum,
t
Dan. x, 5.
ibiiJ. 6.
Nabum n , 4 .
Apor. i , \0.
" Epbcs. iv, 2 1 , 22.
1308 1317 ADDE IDA. comam, rel ob acceplam nxorem, vel ob rfomnm Nubes, quta onmit fecunditat prttitantiorum et dhinarum aquarum influxione promanat. Nam infe- aat terram primuni babitalam, vel ob alias simiriora hocc a**lu et iiccitate plena sunt. Quod autemles causas celebrari solebant. Hujugmodi enim fesla bumi defixa sunt, acdeorsum ei in lerra adjunclum ett, Cce/t, hoc mihi tigniftcare videtur, quod licec visio nihil kumtle ac lerrenum habeat: volvuntur. At sanctorum fcsta ad Deum eriguntur quoniam nubes qucrdam sunt, qvce altissimorum ac pcnelrant. Igitur non solum humana fesla montium cacumina non tuperant, quemadmodum in Pascbatis featiim superat el iranscendft, ecd c l meteorii Aristotetes docet, iummos nonnullorum ipsas Cbristi festixitates non minus obscuraf, quam moniium rertices commemorans\ qui nec imbribus sol reliqua sidera. Adeo prcfolget bujus dici gratia.
alluunlur, nec grandine verberanlur : qualis videlicet esl Olympm. ISubes autem cceti atlegorice dicuntur angelici tpiritu*, sublimes et ccelcstet, quibus alii spirilui tnddentes, ea, quce hic aut illic /Snnl, ad homines hoc tpeclaculo diguos perferunt. Cot. G25. B. U(ec quidem ipse dieebat, elc. Atque liaec dicens inductus est angelus ille, inente ei cogitatione informatus. Angcti autem com circumstantee carmen illud modulabantur, quod pritis fecinerant, cum Cbrigtus in terris, atque ex Y i r gine nascens cerncbatur. Quid autero causa est cur, et eo temporo, ei nunc, cantionein eamdem canunt ? nimlrum quia ipsius Nativhas salutis noslrae piincipinm fuil, Resurreclio finis. Cujusmodi autem erat illud canticum ? Gtoria in allissitttti Deo, et in urra pax, in hommibus bona volunta$ Nam quemadinodum angeli, ordinem sibi aUribuium senrantcs, cum Deo pacem habent: ila noe niiseri, posiquam concupisceniias nostras Dei voluntati opposuimus, in boslium nuinero atque ordine apud eum baberi ccepimus. Yernm , boc per Clirfsium sublaturo est. Ipse cnim nobis, ei pax et bona volanlas facius est, iniqwUatem videlicet, inimiciliae parenlem, de medio tollcns, atque eos prope vocans, qui procul remoli erani, Deoque et Pairi per se conjungens, ac soperiora (om inferioribus conncctens, bonamqae Patris voluntatrm implens, quae quidero aibil est aliud, quam fracti et conquassati Adanri instauralio. Talis angelorum canlus, cum qaibus ipse quoque boc loquor. Atque utinam eiiam vocem accipiam nihilo angelica iaferiorem, sed iia claram, et altani atque eanoram, ut ex omnibus lerrae flnibusexaudiri possil Jain vero Pascbaiis nomeii ter repetit, parlim ut profusam animi lselitiam oetendat : partim eiiaai, quemadmodum ipse inqtiit, ut TriniialL honorem habeai. Soiemiiiiatcm autem solemnilamm, et celcbrilalcm celebriiatum Pascba vocai, ut pracipuam et priinariam. Solent enim vetercs cxeellentissiutas quasqueresad hnnc modum appellare, veluti Sancla sanclorum.etCanlica caniicorum. Nam nisi Resurreclio exstitisset, nec Naiiviias, uec bapiismus, nec csetera Cbrislt mysteria conflrmala fuisscnt, fldemqne fecissenl. Yerum quasnani l;oc loco bamanas festivilates appellal? Sunt qui exi8tiinenl eum de fcsiis in sancloruui bouoreai iastitotis loqui : caeterum revera haec suot accipienda de festis illis, quae yel ob primura detonsam
t M
Ihid. C. Prieclara quidem nobis quoque fuit *lc. Praeclara, inqail, ciiam fuit, bestcrna lumintim cclebritas , hoc est c(Eius i!!c qui ad esperam magni Sabbiti cclebrabatur. Pervlgitem entm o ctem iradacebant, uv\ut ad boram septimam caatantes, ac lampades acc^mlentes, atque imminenlen Scrvatoris nostri snrreclionem exspeclantrs. Hunc porro coelum celrbrant alii privaiim et domi, alii pnblke et in catholicis Ecclesiis. Omne genus bomiitum, v i r i , mBHeres, senes, n a e r l , jnvene^. Quod anleni dicil, Ferme, quidam ad utrumque referunt, nempe ad enine gcnoa, ct ad omnes magistratu el dignitaie insignes, ut sit scnsus, parum abcsse, quin onmes cujuslibet a3tails el omnes bonoribus ae dignitatibus pracdili, noctem eam, quae magnum Sabbatunt cxcipit, celobreni. Prol>abilc est enbn et aliquam artalem , et procerum qaosdaro buic cotigregaltont minime interesse. Alii adverbiuta, Fenno, laiitum cum onini gencre bominum consiruunf, non autein cum eo etiam, quod sequitur : Omnes magisttatu et digaitaie insignes : n l sit senicntia, omnes qnidero fcrc, quovis geuere ccnseantur, hoc feslum agilare, ac onincs, qui digniialibus ornati sint, cilra ullam cxceplioncin et dislinclionem boc feslum celebrart. Sunt rursus , qai advcrbium boc , Fernie, ab big vcrbis. Oinne genus bominum, abstralientcs, eum bis verbis: Omnes nâgislralu et dignilalc iiisigne conneclcndum putcnt. Qnoruni bic sensus est: Omne quidem boaiinum genas > id est, niasctili r i feniina?, a?tale florentes et effeti ac decrepiti, siue ulla exceptione festam banc noctem agunt: al iton itcm sine excepiione omnes in dignilattim gradu locali, sod fcnne onuics, ulpole paucis qtiibusdam proceribus congrcgationcm bane aspernantibus. Rcfcrcns. Gr. . Quai ?ox dupliccm significa* tioncm babct. Nam et pro contraria liguia accipitur. Sic cnim Scrpens a?neus suspenditur, non ul typusGhristi, sed ut anliiypug : et pro a?quali figura, ut boc !oco. Yespertina enirn, inquit lurninuiu cclcbrilas inagno lumini Ugura respondebal. Iloc aatem Itimen divldit Tbcologus in coeleste el supercoelestc, ac rtirsus snpercoeleste divi<!it in himrn angclorum el luiiicn aancta; Triailatis. Aagrli poiro, quantiim ad Trinilalem, socitndue lucida: nalurae raiioacm oblinct : ulpotc qai ab ea splendorcm accipianl, juxta iridis excmplum , boc est, arcus illius cocleslis, queni sol in bumidas cl iranf f t 9
Luc. n 14.
t
1309
NICETAS IN ORA '. X L I I S. GREG.
1310
quibas atqtie parafas nubes incidens progignit, quantum aulem ad nos, prima nalura suut: quatcD U S ipsi immediate, Iiomines vero interinedii9 angelis colluslrantur. Dividilur aulero et commtinic iior omne lumen ab invisibili luroine sanclae T r i nilatis , indivisibili quidem si essenliam spectemus (nec enim in divinam naiuram cadit divisio), divisibili vero quanlum ad vira et faciiltalero. Vires eniiii agendiqne facultates difidit Dens. qa lumen omne productum esl, sive quod angelis inest, sive quod bominibus , sive quod Soli, sive quod aslris PraBclarum autcm et bonorabile esl illud bimen, quod in iis lucet, lum aliarum mnteriarum coinparalione, tum quia primi luminis figurarn gerii. Sed enim, quod dicere insliluebai Oraiio, quanquam pulclira essei beslerna lucernarum ] geslalio, bodierna lamen illi pulcbriludine amecellit. Ileri enini Iampadum lumen Cbrisii niagni luminis Resurrccliunem praenuntiabat: al hodie non Resurrcciionis signa et indicia, verum hanc ipsam Restirrcciionem solcmni festo prosequimur, lolum mundui , boc esl, sibi concilianlem, vcl ad unam fidem colligentem : quod propler resurreclionera omnibua cerlissime persuasum fueril Cbristum Deum esse, vel, mundum totum, boc est, fidctium coelum conjungeniem celebrandi festi causa. Col. 626 A. Ettimvero alius aliud qhiddam UutCj ctc. Alius, inquif, aliud quoddam spiriluale Deoque graluui rounus hujus solemnitatis lempori affcrat, prout ipsius faculiales lulerint. Sic enirn iti DeuttTononiio scriptuin esl: Son apparebis coram Domino tuo vacuus, unusquisque secundum faculialemmanuum**. Nam dignura munus, nec tilla ex parlc mancum et imperfectum offerre, Unlum cst, ut ne angeli qnidem id asscqui possinl. Neque enini ipsis plena De.i laudalio concessa c s i , qui lamen priint iiilellectuales dicuutur, si aiiimartim nostraitiiu ratio babeaiur, qu c l ipsae iMellectuales suiit, sed angelis posleriores supernae gloriae spectalores, ulpuie Deo assistentes, ipsutnque inluenies. Testes aulem diviuse gloria?, ulpoie ipsi quoque clari et illuslres, ac per splendoreni suuin Crealoria majcstaiem leslalam reddenles, vcl eiiam ulgloriaui quam cernunt bominibus nunliaulcs. Hoc aulcni loco per angelos omnes in universum coclcsles classcs ct ordiues inlclligit. Alius igitur, ut jam dixil, aliud quidara afferat : nos vero oralionem conferamns, idque plufibus de causis. Primiiiu quoniain nibil sermone praclarius (babemus, tum quia Cbrisltis, cujus laudes praedicaie iiistitiiitntis, prap.ler alia, uomiiu Verbum quoque appellalur. Postremo quia natura beneficio affecla sennonis esl particeps. Quare congruuiit inuuus est Verbo f.hriMo laudaloria oratio, a nalura loquendi facultate praediia proiicisjens. Ibid. B. Ilinc aulem exordiar. Facere enim neqweOy etc. Oplimo, inquil, jure a Dco orntionnn Exod x x i i i , 15; Deut. , 16.
auspicabor. Quoniam enim in anirao babeo buic magno Restirreclionis diei bos scrmones sacrificare, alque ipsi Christo magno sacrificio (Chrislus aulem uirumque esl, nempe Deus el bomo, quoriim altcruiu semper est, alterutn postca noslrae saluiis cansa facius est), piius mibi faciondum est, ut de divinhale disseram^ atqtie ita ad explicandum bumanilaiis assumpla? consilium accedam. Proinde qiionlam divina est bcec oralio, nec fas est eum, qui purus non sil, rem puram atlingere, agedum vidcte, qnicunque bsec audituri estis, alque bujusmodi delicias pcrcepluri, ut inlellectuales animae Taculialcs purgeiis : priinum quidem mentem , per quam D c u i i i , el capere, et vidcre possumus, alquc angolis conjungimur : deinde inlellectuin , per quem dogmata examinaiuus, ac verilalem disquirimus. Sint eirain aures puraj, uipoto divina verba excepturce, caque ad intellecium dijudicandi causa traiismissurse. Sic enim futuram cst, ut non cibo pereunle, sed dcliciis non effluenlibus cxplcii, discedatis. Porro orntioni noslrae sua virlus conslabit, ut uec intra modum subsistat (nec dcfectu suo auditores damno alTicial) nec rurstis modum excedat, (ne molesliam parial, orationis enim redundantia inimica esl auribus), sed rpediocritatem impleal, simulquc et compcudiosa sil et plenissima. Col. 626 C. Deus et sempet &rat etc. Quoniain liberias bominum, pro qua inslilula est prasens oraiio, B. Trinitatis opus exslilit (Pater enim voluil, Filius effecil, Spiritiis sanclus cooperattts G$t) eam ob causam ab eo nomine, quod tiibus bU commune esl, Theologus exorditur, quod quidem Deus est. Ac de tribus , ul inscparabilibus, quautum ad diviiiilalem, naluram et poleniiam, disputalione babila , ila demum ad incarnaliouis Clirisli materiam descendit. Porro de divinilale disscrens, ait : Deus cl eral semper, et esl, et erit. Tria lempora praelcrilum, pra?sens, el fnlurum Deo tribuit, qnae quidem nulli creaturae convenire possiml. A n gclus enim est quidem ct eril : at non ileni scmper eral, sed essenlia? initium babuil. x hominibus autem alii bcslcrno die erant, alii hodie, a l i i , qni nunc in rerum natura non sunt, crastino die erunt. Haec enim cst ;generis nostri condiiio. Eadem d& omnibus aliis creaturis dici possint. Posiea, cum animadvenissei.Tbeologus, quod verbum, Erat, de eo praedicalur, quod prasieriit, necbodic est verbum item eril, de eo quod fulurum est, nec dum exsistil: corrigH quod dixcrat, ailque verbum praeseulis temporis, Est, Dco rcagis congnare. Erat enim et Erii fluxi bujus lcniporis segiiicuia siinl, ac fluxai naluras convoniunt. Nam ut fluxum el labile est lempus, ila eliam ea , quae tempore, quod molua circumscriptionedeiinitur, co]Uinculur.|A( Deus seraperest, necquidqtiam ei,vel praBlerit,vel futurumest. Alque iu bunc sensum Plalo in Timceo locuius- est, bis vcrbis : Erat et crit, lcmpoFts sunl species:
t
1311
ADDKNDA.
1312
quas recte nec pradentcr aeiupilcrna? essentiae vires aut cclerilalem lardissimus eniai e&t, quf celer imus esse vidctur, si cum Dci velociuuc iribuimus. lluic enim Est solum vere convcniu ILcc autem verba : Erat c l Erit, ad cam genera- cotup&rettir, qni longissimis inlervallis omnia post tioncm nativitalomque pertinenl, qusRtempori sub- se reliquit, u l nec comprebcndi quidem possit, jecia est. Haec Plato. Noster aulem Tbeologtis vcrum sola mente adumbretur. Nec minim. Mens enim, ut imago Dci eontcmlestimonium quoque profcrt ex Exodo, quod plalioncm illius concipit : cujus stimmam letiuilaDeus esl. Iloc cnim niodo, inquit, seipsuni nominal, tein declarans Gregorius, adumbrationis verbo cum in monle Mosi oraculum edit, id est colloquilur, usns est. Non enim dixil : Eflbigiitir (quod perfect rcatidata dat. Nani cum Moees in jEgyptum cliusest), sed, Adumbratur. Ac ne hic quidenr. eonmitteretur, quaerebat : Si interrogaverinl me: Quis te mi$it: quid dicam ad eot? Deus autem, qui m i u s l i t i t : verum insupcr adjecil, Perobscure. Tamclsi lebat, respondit: Ego sum ens Ac recle profecto cnim lumine tanquam vcslimento amichis est Deas, tenebras larnen latibulum suum posuit, quandoDeus eus dicilur. Nam juxia magnum Dionysium non ccrto modo ens est, verum simpliciler ei quidem ipsius natura nulla ratione percipi aiqtie compreliendi polcbt. Perexigue aulem, id csl incircumscrtpte, ut qui lotum id quod est, in selpso complexus ac praeamplexus sil. Quo eliara ^ brevissime , ei ad exignum quoddam temporis inomenlum. Nara quod menle leviler adumbratum ^ nomine Rex sseculoruru dicitur, quia in ipso elcirca ipsum est, quidquid est ac subsistit. Nec vero a i l : est, celeriler avolat. Porro levibus lineameatis adurabratur Deus* non ex h's qua? in ipso sunt, Erat, aut eiit, aut fuil, aut sit, aut fiet, imo neque et, sed ifs quae stinl, essenlia ipse est, ipseque sed quae circa ipsuni. Ait cnini niagnus Dinnysitis', esl saeculum saeculorum, el sxculis aniiquior. Qui- Detim, quantum ad essenliam ncc inlelligv ncc bus verbis consona sunt, quae Tbeologus ait. De comprehendi posse ; verum ex eff clis laudari debere. Eadem bic quoque dicit Tbeologus. Quod Deo eniin verba faciens, sic loquilur : Universum id quod e s l , in se compleclitur. Non enim, quem- enim ille dixit, quantum ad essculiam, bic, quanlura admodum nos jtixta prscsens tcmpus sumus, ac ad ea quse in ipso sunt, dixit. Quae autcm ille vivimus (pralerilum enim ac fulurum partim eflecla, bic circumslanlias apprllavit. Opifex enini cmiaimus, parlim nondtim babemus), sic eliam Dei causa esl : effecta auiem, illius opcra. Deus iguur, esseniia in lempora divisa est; verum universam esnon per ca quae in ipso stint, percipUur, id est, sentiam complectiiur. Quod nec principiam habuil, per stiam cssentiam ; sed per ea quac circa ipsuot, nec finem babilurum est. Id quoque merilo. N a n r g boc est, per crealuras. Nam ex magniiudine alque quod principio caret, boc nec unquam esse desinot, excellenlia crealurarum, u i ille, inquit, adbibita Non lamcn inverso modo dicere possumus quod proportione, parens earum, effcclorque perspici nunquam finem babilurum est, idem ne principium alque intelligi potest. Circa Ipsum autem stmi, (uni quidem habuisse. Elenim angeli immortates quidcm crcatura?, tum provida ipsius consilia. Quainobrcm sunt pcr graliam, nec iinquam esse desinent: existiroandum est unumquodque eorum quaB de Deo orluin lameu babucruiit. Mox per simililadinem enuntiantur, non, quid sil quautum ad essenliam, subjungit Tbeologus : Yelut pelagus quoddam indicare, verum aul, quid non sit, osiendere, aat csseniia immensum et inlerminalum. Imniensum rclalioncm quamdam ad aliquid coruni, quac ab co dicil, quia principio et finc carel. Nain q u prin- distingauntur, aut denique qnidpiam eorum qua> cipium el finem babeot, finita sunt, ac sub Cempus nalnraro vel actionein comilaniur. Ncc vero cx cadunt. Deus auiem 6upra tempus est. lmermina- omnibus noroinibus, quoe de Deo prajdicaniur lum au:em, quia nec loco, nec dcfinitione ulla ip- ullum aBqnc proprium vidctur, alque Eaiis nomea, sius naturam dcciarante circumscribiiur. Postquam quod ipsam quidem essentiam indicat, non auuni igitur dixil lnimensum el Inlerminatum utriquc qu.rnam ea sit. Secandnm nomcn, Deus est, quod adjectivo conlrarium suuni opponil. luinienso enim D acliouein sigaiiical. enim dicilur vel a vtrbo respondel, id quod a i t : Oninem temporis cogitalio- Oif.v, id est eurrere, et res universas confofcre, nem supcrans; nani quod tempore minime circumvel aizb , id esi, qnia ownia scribilur, immeosum esl. Inlerminalo aulem id tpectet. Neque enim quidquam eum latere quod a i l : Oinnem naturai cogilationem excedeas ; polest, conspectumque ejus effugere. At vsi enim interminatum, quod nec loco, nec definict et , id est, principii expers, ct lione, ipsias naturam explicante, comprebenditur. increaium, el ineorporeum, qaid non sit, declarant, Deas igitur, inquit, excedit omnem cogitationeai, boc esl, qtiod nec principiuin babuerit, ncc creaius qnaai qoisqaaai de lenipore, vel nalura quadam, fueril, nec corpus sil. Jani vero bonum, justuin ol inire queai, mente sola adumbraiam. Nequc cuiin sancluiit, naturam quidem comitanlur ; caelcruin in nobis organum ullum babemus, quo Dei specicm ipsam naturam baudquaquam operiunt. Atqne bis concipcre qucamus, non sensum (nec enim Deus noininibus Deus appellatur, u l auctor bonilalis ac scnsile quiddara esl, ut sensibus subjaccat), nou sanciilaiis c l justiliae. At bxc nomioa, Dominus^
t t f a t t
Excd. , 15, U .
1313 N[CETAS I N ORAT. X L I I S. GREG. 1314 et Rex , et Opifex , ac cauera ejus generis gaiur, cursu se proripit. Deus enim non modo relationem ad ea q u ex adverso respondeni, non tenetur intellectu perceptus : sed ne perfecie
f
oslendunt. Subtlitorum enim Dominus dicilur, et quidein cogitari atque intelligi potest : verum eorum qui sub regao sunt, Rex, et rerum condi- simul alque intclligi coepit, abscedil, atque, at tarum Opilex seu Conditor. Quoaam autem modo diximus, vel celerrimam mentem anleveriit, adeo ex bis, qua? circa ipsum sunl, Deus adunibratur? ut nulla ratione comprebendi queat. Tanium prinA1ia, i n q u i l , atque alia imaginatione ad unum cipem noslri parlem, eamque purgatam collualiquod verilaiis simiilacruro exprimendum coJIecla. strans, etc. Quod enim est oculus in corpore, boc Ex bis enini rebus, quas oculis cernimus, species mens in auima. Ut igitur ad fulgur emicans proquasdam et imagines de Deo accipimus. Ut cuin spicienduni oculis sanis cst opng : sic eliam ad dkimas : Quod sol in sensibilibus, boc Deus in boc, ut Dei coniemplatione oircumlustremur, mens iiitelleciilibus. Nam queraadmodnai ille visibilem pura el inlegra requirilur. Nam ut in sordido et miinduin illuminai : eodeia bic modo invieibilem. imparo speculo vultus imago reprasenlari non Rursus quemadmodam ille eos qai aspiciunt, claros potest, sic nec in fceda et sqaalida mente Dei efficit: iia bic divinoa ei deiformes reddit. Pra> ^ splendor : eoque magis quia fulguris celerilaiem terea quemadmodum siiiwl et corpus solis, et iniilatur, et confeslim avolat, alque euro capere radius el luinen : simili modo Paier, Filius, e i adniientes praeterit. Spcm enini injiclt quasi mox SpiriluR sanclus. El quanquam ulriqae causa est comprebendendus : inlerim tamen incomprebenPaler : non tamen anliquior est, non bercle niagis sibilis aianeL Meo qaidem judicio, ut qualenue quam sol illis tempor.e prior. Adhaec quemadinodum comprebendi potesl, nos ad se trabat (quod enim lumen ex igne , sic Filius ex Patre. Atque, ut uno nullo modo percipi potesl, nec vcl per ea quae la veibo dicain, quae in nobis suul, ca, quae supra ipso sunl, vel quae circa ipsum comprebendi, id nos sunt, inielligimus aique imagiuamar; in nobis nec sperat quisquam fore ut capiat, nec capera cnim, et mens est, et sermo, et spiritas. Haec aduililur), quatenus autein capi nequit, admiratioaulem tria, Inseparabilia sunt ct aequalia. Et qui- aem sui exciiet, eaque de causa deaideretur, et dem niens sermonem itnpaiibili modo g i g n i l , purget, ac deiformes eificiat : alque ila jam cam sermo aatem sine spiriiu cx inenle pragredi nefamiliaribus nulla re inlcrmedia colloquatur (t si quit. Ua fii, ut quanquam in nobis Irce sant bypo- haec aadacler a me dicuntur), Deus naturalis diis stases, unus tamen homo sit juxla i d , quod in per adoplionem ei graiiaro unitus ei copulaiua per tribus byposlasibus inlelligiiur, eo quod mens et Q actionem, innoiescens aulem per contemplationem seruionem el spirilum habeal. Eodem modo Paler, Ac lantum forlasse, etc. Hoc lantum, ttoa id signi Filius, el Spirilus sanctus tres quidem persona?. ficat, quod quantam ipsi Deum cognoscunt, lanium inseparabiles sunt, unus autem Deug. El Paler Spsi a Deo cognoscualur. llle enim cognilionis ciira passionem Filium gignit : Filiua rursus sine inflnilum esl pelagas : borum autern, ut natura, Spiriiu non est, sic alia qnxdam species ex alia re ita etiam cognilio finila est. Veniro quoniam dupliad ununi veritalis simulacruin colligitur. Porro cem Deas scientiam babel, alteram qaa secundum iinaginalionis exilitalem siroulacri nomen docet. nalaraai cuncta cognoscit, jaxta iliud : Qui novil Ncc enim in rebus crcaiis ulla iuaago potest otnnia, anlequam oriantur * ; alteram, qua eoe, inveniri, quae in seipsa eanclae Triniiaiis modam qui ipsi totos ae addixerunt, familiarea habei: qno per omnia referai. Nam quod creatum eat et eensu ait Scriptura : Novit Dominta vias jusfocompositum, ei fluxum, el mutabile, et circum- rum E l alioloco : Novit Domintti qui tui tunt scriplum, qao tandem modo divinam essentiam divinae videlicet suas nolas in eis salvas et iocoab omnibus bis rebus remolani, atque essenliam lumcs agnoscens. Ac proinde ad Hosem qaideai a i l : omneni superantem perspicue declarabil? Veritatis iVovi le tupra omnes " ; ad alioe autero : Non novi auieni simulacrani dixit, propterea quod Deus sit, D vot . Hic igUur juxta significationem cagnitionis nomen accipitur : quoniain tantum iiinoteacii hoctiamsi id non sit quod de ipso imaginamur. Dumiaibus Deus, quanlum jam familiariter U8 joapliccm enim signiflcalionem habet nomen simugilur, qai per virtutem ipsi adjuncli sunt. Nam pro lacri. Quandoque eniro de eo dicilur, quod subratione ascensus ipsoruni iPe descendit; et quanslamia omnino caret, ut de umbra et speculo. tum horoo Deo appropinquat, tanium eiiam bomiai Nonannquan) auiem de eo, quod verilalts cujusdam est particeps, u l boc loco. Quoniam vero simula- Deug tnnotesctt, nimirum juxta proporiionem puricrurn aperle cogitari ac pcrcipi non polest, ideo talis, qaas anicuique inesi, eui cognilioaera imperiiens. Hoc autero ab Apostolo accepii Gregoriue, cum de Deo Tbeologus dixisset, qaod priasquaai sic ad Corinlbios scribente : Tunc cogno$cam, iieut tcneaiur, effngit id autero quod lenetur, inlelleclu et cognilut $um Quem locuin sic exposuit Cbryperceptum esse necesse s i l , subjuaxit id qaod 808lomu8 : Quia uunc quide/n Dcus ad nos accurmagi.s aduiirandum est, quod priusquam iulellix 11 ,l
* Dan. x i i i , 42. P s i l . i , 6. xxf, 12. " 1 Cor. x i n , 12.
,T
Num. x v i , 5; 11 T i m . n , 19.
" Exod. xsxin 12.
" Maitb.
nie 1315 A D D I IDA. , tunc autcm ipsi ad cum accurrcmus. Quod s i , comprebensione, ac cognitionc circumscribaiur, quis in ea senienlla esl, ut his verbis : Tunc co~ atque ob uaturam quidem supra rerum universita* gnoscam, sicut et cognilut $um, comprehensionero lein esse(neque enim concipi ullo modo po&Si?)ob profpsam signiltcari exisiimet; scicndum esl lioc videniiara auiem in universo esse. Hac enim u n i adverbium , cum de Deo el nobis dicilur, versam rerum molem iiidigere, Enimvero iinuiennon eodem modo accipicndum esse ; exempli sue quidem esl Deus, non at numerus aat magnicausa, ail Scriptura : Sicui miseretur pater filiorum, ludo: utrumque caiai borum principiam babuit. miscrlus ett Dominus limenlibui $e Atqui comContemplatu autcm diificilis, nempe secunduin ea quae circa ipsitm sunt, id est, quateaus ex effeclis iuiseralio Doi commiseralionem bominum incompacognoscitur. Nam bsecquoque proplcrimbecillilaicni rabililcr cxcedit. El rursas : Ettote perfecti, sicul ci Pater vesUr coelestit perfectus est *. El lamen nosiram obscure intelligiinus. At vero istud plaue coaiprehciidi potest, ipsura immensuai nataraque nullua cst mortalium, qui ad hujusmodi perfeciioincomprebensibilem esse. Coianianibus enim oai~ nem aspiraie possit. llcm alio ioco : Sicut misit niaai animi noiionibus insitum est, quod Deus luin me Paicr, et ego mitto vo$ Atqui non eadem est lempore, lum poientia iufiuitus sil. Eieniro, ut ntissionis raiio. Ille enim, ut lumen a sole, sic a reai brevi complectar, Deus, et incomprebeusibiPatre missus esi, unam atque eamdem cum eo Iiabens subsianliam; at discipuli, u l servi a Do- lis eslei comprehcnsibiKs, et aegre comprebensibilis. Primum quanlatti ad naiuram, alterum quanlum mino missi suni. Ad cunidem quoque modum hxc Apostoli verba : Cognoscam ticul et cognitut sum, ad immensitalem, postremum quanlum ad ea, quas circa ipsam s u n i : quamlibei Eunomius exisiimel, pcrfeclam quidem fore lunc noslram cognilionem simplex Deus sil, euni contemplatu difficilem nun indicant, non lamen sine ullo discrimine talem qualis est in Deo. Imo vero tantum inler utratnque esse, verum aut omnino incomprebensibileia, aut cognitionem interesse necesse esl, quanluro inlcr prorsus comprolieusibilera, ulpole individuuin sui* que oainiao siinilem : Ia composilis enim, i n q u i l , divinam naluraiu ei nostram intervallum interjccunn est. Ac videie quo nos spiritualis ei tbeo- accidere potest, ui pars qusedara percipiatur, qua> dam incognita maneat, at non iiem in sioiplicibus. lugica gradalio subvexerit. Elenim ab incompreCui sic respondendum est: Simplicilas uequaquaui licnsibiiilate divinac nalure, velut a primo quodam Dci naturae cst, Eunoaii, ut vel plene, vel nullo modo scalae gradu, ad admiralionero, quasi ad secunduin percipi possit : sed aliad est divina natura, aliaJ gradum evecli suinus, ab admiratione rursus ad simplicilas, quaj circa naturam conaideratar: queuivebcmeniius desiderium consccudimus ; lum a desiderio aJ purgaiionera sublaii sumus ; hlnc admodum videlicet et in composltis, aliud natura pono ad Dci similitudineni subducti, ac po- est, aliud compositio, quae circa ea cerniiur. Quocirca quaereudum est quidnam sit Deus, qai slremo eo perveiiimus, u l cum Dco familiariler simplex naiura est, id esl quaerendum est prius, colloquaiuur, eumque per unionem perfectius coqaid sit Deus secundota naturam, jquam ui loquagnoscamus. mur de feimpliciiate, quee eam sequitur. P S E L L D S . Deus diis unitu$... Quicunqne corporis P S E L L D S . immetuug ilaque esl Deut, nec fine inmoiem craisttiemque superarunt, cognoicentet quod lerteptut, nec cognilione perceptibilit, quantuteii, mens dunlaxat *unt, mn ob ullam aliam cau*am ftec loto circumscriptut, nec corporea ratione diremquam ob gemrationem, humanique geneiis propa- ptus. Et contemplatu difftcilii quanium ad silus tth galionem, eorporis opera usi, tnenlemque $uam rum, qui illuminantur.fiiam,ut scribit magtuu Dioviiiorum labe purgarunl, alque od prinm tnenlis nysius, nec $i qua esl eximia et selecla hierarchia, rerumque omnium effectricis exceptionem congruam ipsa lamen pro potestale tpeculalionibut utitur, $ idviieamque reddiderunt, kis unitur Deu$. lSam lutis ac liberis mentis conceplionibus Deum apprecrnn men$ pura alque iucorrupta sil, cum mente, hendent. Qaamlibet aliquis exisiimel, etc. Quoniam nulla re intermcdia, colloquitur, ac per eam cum doctrina qucedam genlilit philotophiue ilti advertabaanima comuetudinem habet : quemadmodum runui lnr hcec ex adverto itatuit, ac perquam acttle di$per kanc corpori adjungitur. Costerum unitur, non iolvit. Tradunl enim, Plalonici prceseriim, nikU tu ille e$t ted prout nos uuionis iiliu$ capaces timplex parlim comprehendi posst, partim compre$umu*. Atque kinc demum innolescii. Neque enim hendi non po$te : verum tive corpus iUud i t / , *ubalio m*do quisquam Deum cognoicere poiest, ni$i ttatitiam kabens timilaribus parlibui constanUm, ad eMtn animam suam retoloerU, in eaque ip$um sice eliam quiddam incorporeum, quisquis ittiu$ par$u$ceperit. tem perceperil, totum quoque percepiue. Yerum * m v 9 1 y t
Col. 627 B. lmmensttt igitur est Deus, etc. Hui8tis seruionem de Deo Tbeologus repeiit, eumquc immcnsum esse pronunliat, ut qui nullis lemporis llaibus iniergeptus sit, nec tempore, nec luco, nec " Psal. C I I , 13. Maltb. v, 48.
v
plicilas Dei natura non est, etiam *i timplex st', quemadmodum nec in nobis naiurm rationem kabtt, quod compositi amiis, verumid naturam circumtltd. qualiseunque tandem illa ett.
Joan. xx, 21.
NICETAS I N ORAT. XLil S . G R E G . 1318 Ibid. Jam vero, cum immcntitat bifariam, etc. gideratione S B V U I Q uuom est, juxta quaai Deug quoque, , id est, aelernag geu aaacularig diciiur, rostquam Tbeologus Eunomianorum objectiomm atque etiara , id egt aevo geu gceculo suivil, ad proposilam de divinitate dispulationem prior. Nam ipsum quoque geeculum fecit. Porro redil, ac de immenso disserens, ait immensum id dici, qnod, tam principii, quam fliiis ralione i m - inler aevum ct lempas boc egt diHereutia! quod aevi quidem proprielas egt antiquilas et imniuianiengum esl. Natn quod bos daog lemporis lerminog bilitas (nec eniai dierum aoctiamqae mengura deguperal, nec in IHs invenilur, proprie immensum flnitur, ged eodem modo geuiper ge babei), leaipag egi, id est, quod et principio et ftne earet. Qoouiam aulem vocalur, qaod in generatione, el corruautem supra pelagog diieral, commode bicquoque piione, et mutaiiooe esi, atque alias alio modo ge profondi noeininit. A i l enim, curo in gupernum babet. profundum ei impermeabile principii pelagua ntens PSELLVS. Pnsci philosopki toliu* tnotu* circularis bumana agpcxerit, L>ei priucipiuui iovesiigans, nec mentura avi cogiialionem definilam e$se centuerunt: deinde babeat, ubi pedem ilgere ac congigtere quod perfeclu* tit hic molus , cujutmodi asvum pogsit, quod in bac de Deo iroaginalione nec finem eliam esl.At Porphyriu$ et eo untiquior phitosophus ui!om ,ncc principii, ex quo originem duxeril, drcumgcriptionem ullam inveniat, hujugiHodi iin- Pletinus, novam quamdamde <evo doctrinam prodiderunt. Immobilibus enim el ditlanlia caremibut meiisum, anarcbum, id esl, priacipio careag aplormis illud altribuentes, omnis quoque moius el dipellai. Etcnim quod a nttllo principium liabel, i m stanliar expers e$se docuerunt, scite $ane et iiguifimenguni eat. Cum autem ad inferiora ha3c etposleriocanler, \ id est ab 10, quod semra agpectam retulit, eo qaod ne bic quidem mena per sit, hujut nominh etgmologia deducta. Quemadcertam firmamque sedem Itabeat, in qua congislal, modum enim, inquiunt, formU quai maleriam imweueum boe iaimoriale inleiiltigque et imiialiontperanl, pwteriium el futurum absiracta sunt: $ic nig expers appellavit. Quod eniai nugquani desietiam ipsorum memura hoe est, mum asque ab his it, inwiortale est. Kursus cuoi aiens utminque remolum est, alqne id quod el, matut, nimirum coutraxeril, guperius, iuqnam, et inferiug, boc egt, pracien*. Hoc igiiur dogma nullo modo comprobat principii expers, et linem nesciens, lam veroDeum Theologu$. iVam t ctvum huju$modi raiionem habet aHernuiu noaiinat. iiernuni autetn dicilur, auciore ul nuilam omnino mensuram admitiat, nec inlervaiDionygio, non uiodo quod orium 00 babuil, ut lum ttllum partibm quoque careat ueceueest. Ex Deus, sed eiiam quod morti et cormplioui alqae tnieriiui obnoxiura non est, ut aageti alque aui- quo illud sequetur, sacularia omnia in punctv coniiia?. Etqnidem cuai de Doo, qai proprie elgemper C cluta e$$e : tule enim tst, id, quod partibtu carel. Quo quid tmltiut fingi ponit ? Jam me mundu$ quicst, geraio babelur proprie quoque , id esi, vum dicitur, quaai 0 , id est, qxu temper dew intelUciili* auum e$t, ut nonnulli* videlur. jEviternus enim e*J. Porro avilernum per <tvi parltcipae$l : al de angelis el aniinabus baudquaquam prolionemdicilur. Aiec vero jirmui et wquabilis illius %taprie d k i polegi. i v u m eaim illoruai priactpiuai t i u avum est, qui inUlUctiii* mundut (14) etl. Quin babuii, veruai lineui babiinium nou eai. Quociica eriam, et unum etl, et mulia : unum quidem, quanpariim vi parlicipeg guni, quia tacorrupiibiieg ium ad ip$ius naluram; mulia autem, quantutn ad sual ot immorlales : parlim temporig, quia ia renosiram inteliigeniiam ammique conceplionem. ruin creataiam flasse sant. Atque u i banc reai clilucidiug explicemug, gciendum e&t bujug nomims Individmtm enim e*(, vimque plurimam Iwbel.Qaare st quis ip$um ute$$entiam quamdam cogitaverit vitam uiullag egge significaiiones. Nam et uniagcujugqae bominig vita aevum dicitur, et mille aiinorum nu- ideniiiatemque habentem, tum cogilationem ae bililatem, illam qttidem, quanlum ad vilalem $pe~ laerug et lota baec praesens vila, el faiara eiiam cem hanc autem, quantum ad idetililaii* immuiaateniJla>. Rurttug aevuin lempus dicilur : Nec pars htla temporis, toti* mentura et motu definita, id esi, bilitatem: runutqne identitatem ac divenUatem iia diebas ac noclibus coaeians, scd iilc qua*i lemporabs ^ con$ideraverit ul in aUera quidem parlium aqualitaiem speciel, in alUra autem eam di/ferenliam, qua quidam niolus el inlervalluin quod giroul cum iis ab omnibus alii* rebut tejungilur, lum hac muLa quac seteruilaleui babeal, exleaditur. Additum esi conlraxenty facuttatetque el polentias in eaeniiam auieia : Quasi, qoiaexaciam aevi degcriplionem afconcluseril, alque omnia quasi unum fuerit conlenifcrre nou possumug. Nam quod iis rebus, qiue plalu$ ille procul dubio perspexerit. Est enim avum, lempori gubjecUe suut, leuipug e g i : boc aeternis ut crassiori Minerva definiam, illutninalum illud ab acvam e t l . Eieniai aate mundi crcalioneui, cuai ae inleltectili nmndo spaiium (15), individuum quanlum sol quidtm essel, qtti diem a nocle dividerei, aon ad temporii parus, et immuiabile, quod nec prxerai vuui uieasurabile, ged veluli quidaui lemtentum habet, nec fututum, t\ cum quo in solo porarius motug atque inlervalluui, qaod giiuul prmenli unmrtilaii rtrum indiia e$l essentia. ld C U B J seiernig rebua prolrabebatur. Aique bac coa1317
9 y t % t 9 % 9 t y y
( U ) Mundut intellectilis. in Graeco Psclli deest, sed boc subbtaiiiivum degidcrari aperlissime lnMicl ex iis quae niox sequantur.
(15) Jlluminalum illud spaiium [Hoc quoqae loco subsUnlivum deest, spaliuin vel iniervallum poiieu* diiiu existimo, oam dc ea re iliic uaciai
1319
9
ADDENDA.
9 9
1320
igitur quod nee prccteriii, nec futurum e$t ud sem- & quidem et /, eoelam videlicet, lerr*m mare tolem, lunam et reliqua sidera increata dicere quUpiam per es f, dicitur, , id ett ub eo quod Htnper in ente tU nomen ducetu. possil, quia per temporalem protractionem produela Alque hHJusmodi tunt cmletiia. JEterna enim eorum, non $int. Hoc enim hominibus convenit. Quare ecquiet etuniim sunt el aciione*. Sublunaria aulemomnia voca ugnificalioue horum verborum, non in iempore generationi et mmaiioni subjecla uitJ. Et quemad* impotiuram facii, qui hoc modo argumentalur Dumodum cum iis quce moiu carent, wvum timul con piici enim modo aliquid inlelligitur in iewpore non sliiutum e$l :sic eiiam cum iie qucemovenlur, tempus, e$$e vei quia tempiternum tif, vel quia nequaquam quod semper fluii, et eodem cum hi$ motu cielur. per temporuiem prolractivnem in rerum naturam Hujus partet duce tunt prattentum et futurum. Nam prodierit. Ex quo efticitur, ut alia ratione qui exira prasent nutquam e$t. Posteaquam vero duorum quo- lempu* ett in tempore $it : quia videlicet non ab rumdam nobit mentio facta el, neuipe et eorum, celerno iit; alia autem in lempore non l i l , quia sumquv, lam etsentia, quam nciione siabilia sunt cujut, mu$ omnium rerum Architectus ad eju$ producliogeneris tunt intellectUia, et eorum, quce tecundum nem tempvre minime oput habet. Quin etiam in rebus humanu nonnulla $unt qute $ine temporis mora utramque movenlur, nihii autem in rerum natur* vacuum esi, quin poliut in omnibus conlrariis nexus gigni solenl, ttl lactU concretio seu coagulalio, et superficiei aquarum congelatio. Non enim parliculaquidam ac media, tunt : igitur horum media tunt riter ae paulalim concretcunt, ted confertim el reui parlim in mvo $inl partim in tempore t Huju$ modi coelum e%t et ea quoe luna sublimiora sunl. penie et non quemadmodum ipsi consuevimu*. Quasi lemporalis quidem motus et inlervallum. Horum eUnim subsianiia quidem ceierna est, quippe JSe divinum horum verborutn *enwm turda pronu* quce nec intereat, nec augealur, nec oltereiur, aut immuletur : aclut aulem $ub tempxu cadit. Num aure accipimus, liceat nobxi pro animi arbilrio <cvum ficiione fabricari, quod magnu$ Gregoriut re intellecum vniversus mundui movetur alia ipsiu* part super horizoniem eminet, alio medium coelum ienet xit. Tollantur itaque nobis ei ccelum, et tol,el lma / ad Occidentem tendit, alia infra lerram ferlur. omnisque siderum motu* : not autem in loco per /Siu eodem quoque genere esl anima. Nam ul mtetna gmenium habilemu*. Aunon rursu* inlervaUis ditetl iptiut etsenlia, ita aciut $ub umporii mensuram litictam vitam habemut ? quod ti inlervallis ditiincadil.JXeqae enim repente ea, quwquaril, perspicit: ctam, utique el in mensuram cadentem. [Al cujus landem rei metuura detcribemur? An $oiis? Alqui UU verum el /inem sibi propoail, et principia quasi fundamenla jacit a(qut ab hi$ ad illum procedil. Nec iermone nottro tubtatut esl? An lunccf Aiqui ipsa lempus. Ari$loteU$ adversta veterum Academiam C quoque nobh avolavil. An aliorum tiderum cursiduputant ac cum ipto eiiam Piaione contendent, bus? Ubilandem illa fixa eruiit, aut motebuniurf aiernum ttmpu$ aique ex uiraque parte inpnitum con- In calof Atqui fictrix oratio hoc quoque ttelli* *pottiluere videlur. fiiatn Plato, ipsum veniatti scoputn Ualum in nikilum resolvit. Talit igilur molut imier, fcrieni, ei cceium creatum fuuu affirmat aique et vila, nee tempu* est, nee temporU pars ulta, $ublalh nimirum his rebus quibus iempus conficilur. quodam lemporali puncto convertionis et convoluAtque inlerim tamen in motu el inlervallo wmtu. Uonit principium accepi$$e cumque eo ti lempu$ et Hoc igitur veluti lemporalit quidatn motus est ei tn naturam stmul eondiia fui$$e. Ariilolelet aulem tt cwlum, et motum, el tempm increaia ene attrml. lervullum. Hoe wternU oevum esl. Quide rebusdiwiHanc enim interrogaiionem offert. Tempus vel in II apud gentiles accuraiitiime disputarwu, quorum lempore esi vel non. 6t in tempore non e$t habeo verlex et coryphceut e$l Proclus attiov, id tsf, celernum, in duas parte* dividunt, alleram fuidm quod qtmro : $i aulem e$t in tempore, de illo quo* que tempore idem runut quasro* nec tem- parlemeamdemene ttaluenlet cum aro, seu iWc%U ut iiinul unhertum $it, temporali prolraclioue porit tempus invesligare atque exquirere, ulla
9 t % 9 9 9 9 9 9 t 9 t 9 9 $ 9 y % 9 9 9 9 9 9 9
unquam fatigalione detittemut, nee iltud in immen- jy quaquam lerminabile. Atque tti hac xlerni parle m tem quoque cotlveanl, nonnuUi etiam animanu Nam um unquam progredi detinet. Hoc etl Aristoietit etquuntum ad euenliam, et quanlum ad actum, argumenlum. Quod aulem hme quaetlio hujvnnodi uiraque wierna e$l. Neque euim euentiee tarum pan non *U ut explicari ac dittolvi nequeat kinc quiiatia progenita e$t alia progignilur alia progignetur, piam inlelUxerit, quod lempu* nec in lemporeeU neque iu earutn aciu quidquam deficit, verum utre* nec mrtut iemporit expers. Deus enim simul alque ccelum producere voluit, volunta* illa in oput exiit, queharumet estenlia elactu perfecta. Progreuiontm ac citra lemput unhena rerum machina conttrucla ilaque per timililudinem et diuimUitudiHem fien cst. iYon tamen idcirco tempori* quoque expers esl: necesse ett. Quid igtiur? Abeo quod tecuuduui uiram* quoniam cum prittt non e$$et posiea creata et conque ralionem aiernum est, hoe e$t secundum etsen$tituia e$t. Eadem etl temporis ratio. Qualeriut tiam et actum ad id quod neulra ralione a*Untum *uim eum priut non e$set pottea conditum e$t mie$t, profici$celur oratio ad id videliitt, quod crea* uime increatum et lemporis expen eti. Qualenus lum e$l et fluxum el caducum cujutmodi no$tra autem nou per prolraclionem tn eue prodiit hac niindividua sunt. No$ enim nec wternam essentiam haJrurn ralione lemporit expers dici pouit: quandobtnui, nec aclum paHiculalim auqemu*. Vmvm aiis
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
1321
NiCETAS ' . X L I I S. GREG.
1322
quuem nunc facimut alia jampridem effecimui; ac poilremo ad alia rursiu (acienda prceparamur. Verum id ordo non est, nec progressio per iimiiiludinem decurrens. Proinde inter ea quai omnino wierna $unt cl eaquce corruplioni prorsut obnoxia, naiuru$ quQidum inlerjeclat esse necesse est, quce naluram quidem wiernam habeant, caterum secundum tempus agaut. Atque ad hune modum provecla disputaiione, in medio ordine ccelum, totumque cclkereum ornatum tocant, quem scilicel quantum ad esteniiam cctermm este asseruni, quod universum complexut immorialis maneat : cceierum aternitatem quantum ad aclum haudquaquam illi Iribuunl. Neaue enim tolum suum molum secum simul coltegit, sed pcr owne tempus iimul movebitur. Atque ila de wlerno philosophi pro~ fani disterucrunt. At magnus Gregorius hccc \elut fabulosa missa faciens, posleaquam semel ex sacra Scriplura didicil fore, ul el bUllce cadanl, et ccelum quati veriiginem palialur, in oralione quadam verbis utUur : Anarchutn id eu quod aniiquius principium nequaquam soriitum esi; celernum autem, quod cauta progrestum fine haudquaquam concluditur. Uinc conslat id quod anarchum esl auernum eliam e$se; quod enim causa profectum non esl quo landem modo emori, aut omninu inlerire polerit? Nam quod inlerii, hoc inlerilus catuam habet, quod causit abtcedat, quemadmodum quod ab aliero movetur, moveri cessal. Quonam, inquam, modoquod cau$a carei, interire poterit ? Nec enim seipsum de$erel, uttic seipto abscedens, exitium tibi alque interilum accertat. Quocirca quod principio caret, procul dubio mUrnum quoque etl. non e converso, quod (Bternum esl, idem quoque principio vacat. Anima enim et men* wternoi tunt, quia itnnwrtalet, neclamen principii experles- Omnia siquidem prima causa orta sunt. Jam rero (eternum el immortale hac raiionediffertmt, quod ceterni nomen generalius ii/, immortalis aulem speciaiius. Nam juxta gentiiium philoioplioruM seutenliam, de quibusctuique immortule pradicalur, de iisdem quoque celcrnum : Ql non contra omnibui wiernit immorlale quoque adjungiiur. Imworlalia enim, inquiuni, ea dicuntur, qucB vitam habent, cujusmodi mentem atque animam ests diximus, ae nalurat po$t Deum proximas. At cumcttlum fine carere dicunt, immortalem illi uaturam tribuunl, sed oclcrnam. ilor$ enim vilce e%l privatio. QU<B autem vita nequaquam prccdila *uut, quomodo morienlur ? Verum juxta nosirales theologos unum idemque esl mlernum et immorlate.
t t t t
i cum Deum dico, Palrcm, et Filiuni, el Spiritum sanctuin dico. Dtvinitas enim in his tribus personis esl, nec vel supra baec exlenditur, ue raullos deos eibtiicorum more introduoamus, nec infra ires pereonas contrabilur, ne divioitaiis inopia degravemur, unam Uiitum in Deo personani agnoscen les, quemadmodum Judaei. Quanjuam eniBi gciuilismo seu pagauisroo judaisinos opponitur, al malum lamen in utroque reperitur. Geniitismus enim propter deorum raultitudiuem excessui similiaesse videtur ; judaismus autem defectui, ulpote una persona <livinitaiem circumscribcns. Exccssus porro et defeclus, latneui iaier se coutrarii sint, ulerquo lamcn in viiio esl. At virlus est mediocrilas, ia eo posiia. at sanclam Tiinitnlem credamus ac con) Illcaimir, alque, tum Judaieam unius personae assprlionem fugiamus (id enhn dcfcclus est, et divinitans inopia), lam gentilem deorum multitudineni, qux' quidem excessus alque exubcrantia? rattoneni babet. His auleni verbis et Arii divibioaein, el Sabeliiicontradictioneni cvcrlit. Elenim Arii doctriua non dissimilis est gentilismo, propterea quo.l majorcm Patrem, et niinorem Filium, atque eo eiiam rursns inferiercm Spirilum sanctuin aslruat. Sabellii aulem opinio judaismi similitudinem gcrii, quoniam unam lanlum inDeopersonaiii esaeasaeril, ac ires personas confundii. CoL 650 A. Sic nimirum Sancia tanclorum, etc. Sic, inquit, profligata judaica unius persouae asserCione, alqac cibnica dcorum multitudine, veneran dae essenlia? person inlrodacuntar, quac per excelleiitiam aut complexionem Sancta sauclorum appellantur, vcl potius quia oculorum aspccium fugiunt. Qucmadmodum enim in veteri tabeinaculo, quod fixcrat Moses, interior pars illius, quam Sancta sanctoruin vocabanl, vclo tegebatur alque operiebaiur : sic etiam tres unius diviuilatis persoua? fulgore illo splendoris ex ipsis exsiliente, quasi obductoquodaro vclo operiuntur, ac ne ab ipsis quidem Seraphim sctias alas babenlibus spoclari qaeant. Verum, ut graudiloquus Isaiasait , daabus quidem alisfacics earum obtegunt, duabus autem pedes, rcliqtiis deniqae duabus volant ac clamanl, Sanctus, $anctus sanctH* Dominus, triplici eaiictificaiione in unam
,e 9
Col. 627 C. Atque hcec nobis tn prcesenlia de Deo, tu\ Ilie, imjuit, oralio de Deo (inem habeat. Neque eniiu dc Oeo traclare proposuimus : sed de incarnalioniscoiisilio etoeconomia dissercre. OEconoinia auteiii, cum de liominibus agitur, esl Iraclalio atque adminisiralio renun, ulililalis scopuni sibi propoiicus : cum auiem de Doo seriuo babctur, esl \oliiularia niagniiudiiiis propria? demissio. Porro
M
y dominationem coeunie sanctam Trinitatem collaudaiUcs. Ex eo etenim quod lcriio voceai illam, Sanctus, repelunl, tres personas iudicant. E\ eo auieiii qtiod seinel duniaxat Domini vocem subjungunt, unam divinitalem declaraal: quemadnioduin et magnus Albanasius docuit. lbid. Qnoniam aulem bonitati minime tatis, etc. Cum ait Tbeologus : Non saiis erat, scd opurtebai, uon eo sensu boc dixit, quod ulla re Deus indigeai, venim u l exaberaniem Dfi bcuignilaiem ob <HUIOS pouat, ac Leneficentiam qnasi necessaiiam otendai, Moveri auieni Deum dixil non simpliciler, scd sua ipsius contemplaiioue. Sex eaiin inodjs albpiid -
Isa. v i , 2.
PATROL. GR.
cxxvn.
42
1323
ADDENDA.
1321
vetur,pergcnerniionem, corrMptioncm, augmenlum, riim ul eos polius segre mobiles dicam, milii p t r dccremcnium, akeralionem cl localem mtilalionem. suadet fsaias diccus : Quomodo cedhtide cceto, LuAiqui Deus ncc nasckur, cum sempilernus sit, nec cifer, qui mane oriebaris *1 Nam ciun illcc*aius occidk, utpoie anernus; liec augelur, perfecius ab oninium rcrum Condkore nvalus essei, nc p?oenim est; nec decrescii, est eiiim iiiimutabiiis; ncc plcr splendoreui Luoifer nonrinareuir, poacaquam alieraitir, qualkalem enini non habel; nec locali advcrsus Dciiiin, a qi:o condktis eral, cflfcrn alqne mndo ex alio loco tn alium commigral; quo cnim insolcscerc cnepil, ut esl apnd Isaiam, scqu ipsi commigrarcl, qui omnia implet? MoUiro autcm bic opponcre copicns dixit : Ascendam in ccelum : sr<Thoologus vocavit Dei in sese colleclioncm ct intel- per aslra cvcli povam thrvtiHin meum : conscendam Hgenliam, praeter eos sex modos quibus aliquid nttben, et cro similis Allhtiwo* ; propiia voluniate movcri Aristoteles docuit. Movebatur enim Dcus, ob biijusntodi stipcrbtam ralign faetas rsl ar nmi :isen pulchrkudiois splendorem perspieiens. Movenattir. Qtiamvis eniai ob incoinprebeiisibibMii naiubalur autero inlueus mundi formas, quas in magnis rae rationcm Oens quoque ipsu ciligo dicatur, juxia euis cogkatiouibus mcns mundi fabricatrix consli- illnd : Posuii tenebras latibulnmsuum** non tamen tucrat. Posteaquajn aulem bouus ille uon satis bacaligo csl nec fuit. A l diaboUis ct catigo facms ost bnkseipsuni contemplari : verum ob bonkalisexu- m i n e vocatnr. Sic < niin eum vocai Joanncs beranliam quaedam esse voluil, qna bcneficio affiTbeologus : Teucbrtv luccm non comprelunderunt ceientur, ac bonkalcm ipsius parliciparenl (tioc id est advcrsaria poieslas Chrislum ncqaaqiiani enini significal id quod ait : Diffundi ac propagari superavii. Quocirca angclos ininuitaldica dicen . vebonum oporlebai, id est, unum Deuro pro ratione reur^ cuni cogilo liunc Lurifrrum, qai bouus cral eorum, qui ipsias capacos essenl, per boaorum arbilrii liberiateet plena voiuuiate ex naltirali bono commiinicationeui imiliiplicari), ob banc causam i n i d , quod praHer iiaiuram orai, degenerasse, almuadum uuiversuro producil, non ob necessilatem quc eliam rcbelles angelos iili subjeclos, qni qtiidcm aliquara, ut nonnulli blalerartinl, verum propler vilii aichilccti dictiniur^ 11011 quod ei subsfauibni dederinl (neque enim ulla est mafi sultsian(ia), sd suinmam bonkalcm. Ao primuai quidem angelos quod primi maluni seu iiaprobilalcin commieerini. ct cculesles spiiilus cogitavil. Conveniebat enim Atquc (liam Tlieologus, posiquam da?moncs iniproinlelligibilem naturam ante sensibilem procreari. prie vilii arcliiltcios noiiiiitavil, ne quis ilbid su!>Atquc cogkaiio illa opus exslkil, qaemadmodum ad siantia pra*ditum esse exisliraarcl, baac suspicioItaum Jadkb diccbat: Cogitasli eitiui, ioqtitl, alque eodem motnenlo tibi prauto fuerunl omnia, qutscun- iicni iniligavit, cuin addfdit, eos per fugam boui - ' - r yite fecisti Aique in Pealims baboUir : Verbo condiiores mali fuisso, bis verbis propemodum boc Domuii coelifirmatisunt ei spiritu oris ejtts omnu diceiis^ nialum seu viiium, non esse subslaniiam virlus eorum . Per Verbutu (|uidom seu Filinin sed virtntis privalioneui, ut caligo luminis est rccrsDei aagcli creali sunt : caeteraiu a Spirilu sancto sne. Qiieuiadinoduiii igilur qui lucein fugii in leeandiiatem acreperunt, ac periecli saat. Ac proncbris versalur, ila d^mones, | osieaquaui a bor.a inde a sancla Trinilale facti suut, Paire niaiirum recessennit, iu malo rclicti sum. Nec vero maloro cogitante, Filio fabricanle, ac Spiriiu perficieiiie. lantum cffcceniut, sed nobis peccati qitoque Alque ad eum moduai splcndores secundi crcaii auciores exsiilerunl, ulpote Deo advcrsantes. HHIC bual, quanium videlkel ad piaeiulgenleia clariiacnim nou sufficiebal sua ipsius duntaxal contciitcni bcat Trinilalis, a qua pcr participaiionem platione moveii, sed diffundt bonum opoitebat, ut colluslranlur. Primi tplendoris udmitmtrL Prima plura essoul qtue benciicio afliccrentur. iloc m euitu fulgida nalura Deus esl, qai augelos ex nibilo sunima? bonilaliserat cupienles pluribns lciu facerc. prodnxif, juxta iuiaginem swam cos cieans, incorContraria igitur ralionc summa est dseinorium perporeani inquaui,naluram, quasispirilum quemdam, vcrsitas, qui aon ntodo arbtlrii liberlalc ac volaak 1 f e l e o n0 f 1 f r y 7 y f
aul igaein maleria vacauleni, quemaduiodiiai inquil ^ David : Qui facit anjelo$ suos spirilus, el mini&iros $uo$flammamignis Quibus verbis levitatcm, et meuiis ardorcni, atqiie aciem celciilalemque circa divinam nalurain et miaislerium describil, atque ostendil cos in sublime /ei ab onini cra&sa c i terrena cogilaiionti libcros esse. Ac vcllem quidem, inquit, niibi dicere liceret angelos ad nialiim prorsus iiuii.obiles esse, ulpote Deo appropiiKiuanies, ac circa inedium illius lumine coruscanles (uos cn.m iiilenucdia angcloraiu opera illumina u i ) , vc1 1
4 1
ta:e mali facii sunl, sed alios eliara malus rcddaul ac perdere couanlur. PSELLUS. Qiicniam aulf m summo illi bono. Veteres ac primi philosoplri, addubitantes qnodnam Deo nomen commode tribuerenl, beurn, et Unvw, et Bonum, iria h<sc inquam, incorruptibilis vaittra nomina produxevuui nihil eam eue assercntts nisi Deum, nihilaulem Deum nisi bonum, idque idemesu quod Mfium, quippe ei eorum (15), qnaz suni coilecti* vum, atque ad unim pariicipuiionem ea adifuceus. Unum enim, unione el monade ataue mitale exui9 y } 4 0
J.ldilll IX, 4.
" Psal. xxxii, 6.
Psal. cm, 4.
isa. xiv, 12,
" l b i d . 15.
Pâl. xvn, 2.
Joau. , 5.
(15) Eorum quce sunt. Legu enim , , ut in Gncco codicc.
\m
NICETAS I N ORAT. X L l i S.
t
GUEG.
!?26
dndns e$t. UnHa$ siquidetn ttmus ett parlicep*. . Deinde taleHectili mundo prodeclo scnail.r lem rtirsos mcnte coticipit Dctis. Nim opiftciumtit Quttd aHtem paritccpt e$l eo inferius e$t c"ju$ ent quidem rationes apud ipsum scnvp-T erant, ulpoie particept. Jam unlo unitalum conjunctio est. Quod autem ex unitalibui eonficitur, kaudquaquam pure simnl omnia semper cognoscentem : luno vero unum est, atque eliam mullitudinis raiiontm habel. animo concepit angelos spiritns, nimirum ut eos prmluceret, quando jam conveniebal. Ncns enim, Porro unum muliitudine pr<B$tanliu$. Posiremd mona$, si quis proprie loqui vetit, nequaquam idem liujus iiniversitaris parens, omoia qnidem partirriebat : postea aitiem panuriiione Hla tempesttyo sese e$t, quod unum sed passio quecdam, ttut habitus proferente intellectilis mnndns primum delectus unins. Mantionem eniin quamdam et con&tantiam unius declarut. Umm enim $olum mulliplicalum, esl : ac deinde hic ex maleria et forma conslilittos, unum rurtus est. At Dei nomen, cum propria esten- quietiam ob banc causam maierialis ei asperiabilis dieilur. Est autem mtindus, ot inqnil magnus lia cvtncia impiere demomirat. Proinde bonitas Dei Basilius, et ante etnn Arislaieles, coagmenlaiio ex quaiilas non est, $ed hoe tpsnm Deu$> ei unum. coek) et terra naturisque intermediis : u i autera Quid enim Deus aliud est quam timmum bonum Nazianzeno placet, eliam coagmentatio el concreprimaque ilta causa per quam reliqua quoque bona efflciuntur? Sua ipsius solum conteniplatione mo- tio. Coagmentailo quitlem, ut cx bts consltiutus ct ven, hoc e${, ccmverii ac colligi ad leipsum, utpole eipletus ; eoncreiio aulem,f quast permislio, pro* p e r elementa q u non solum propria loca babent nulla re mperiore loeo posita, ad quam subvehi 8ed inter se quoqne commiscenlur. Quoniam auiem pos$it quemadmodum anima ad menlem , mem quidqtiid laodatur, vcl secundum propriam natu* autem ad Demn. Nam composilorum et corporeorum raro laadalur, vel secundum rclationem quam ad nihil in teipsum caitigi dieilur. Quonam enim modo corput ad sese colHgeretur, cum iimplkilate careat ? alterum quiJdam babet, idcireo Tlieelogasmtindaai laadibus Tehervs, oamen) * encomit naturam sam atque etiamsi quid corpore careaU non tamen pronratim complexus eat, cum dixit, partem unampierea statim in $ese coUigipoterit. Quonam cnim modo qualilates in $e$e colligi queanl, cum propriam e$$en- quamque mundi, et per se laudabilem esse, ei coacinnitatis, qua cem altero juncla est, raiiene. iiam non habeant ? Jlludvero scire operce prelium e$t quod in hisrebus, quafinilw ac circum&criptcutunt, im~ quidero concinnitaiis verbo deroonsirat parica mundi ncquaquam inier se a d y m a r i : per cor.perfectm motus ei/, inquibm nimirum motm ipse finem tpectat. Exempligralia: Motusglebce partibus supe- centmn autem, docet noa roodo sibi invicem nor rioribtti ad inferiores imperfeclus est : quoniatn eam Q adversaii, sed pulcherrime eliam interse coberere. Conneclunlur enim alia aliis, ac saaviier et Iraaeum ad centrum terrce perveneril, fiitem molus habere necesse esl Xousimililer siquid ex inferiorilocosursum quille coaimunicant. Qaemadmodum enim in teritrs moveatui > imperfeciut quoque hic motut cril. cilliara ex diver&is quidem fidibus, c;vtemm ad 1gn*$ enim uul aeris pariem iu inlegra *ua elemenia unius cantilenaB perfectam modulationeai concineatibas, barmonia coaflcitur : eoden modo in hoe detinere tttcesse e$L IIic vero motus non in finem ronndo d!?ersae quideai sant epeciee, sed lamen ail ullum desinit, qu\* polius ipse id quod agilatur, hujus compleraentuai concordes ei consona?. Omaia maxime perficU. Quare nullo modo imperfectu* dientm ipsi congruentem uiilitaiem praebent, et licet cendus ett. Imperfecla quidem ett noslra gignendi locali siiu distincia sint, ut eiementa, tamen cogna* ralio, quandoquidem foctum perfractis maternis tia relationibiis inler se connexa et concreta stmt, vinculis in tucem exire, ac pnem nascendi [acere necesst e$t. At non item impcrfecta Verbi Dei gene- alia re videlicet ad aliud quiddam pulchrequadrante, terra niinirum cum aqtia ( ulriusque enita ratio, quoniam nutlo fine circumscribilur. Enimvero comniUMis eel gravitas, et frigtditae ) : aqua rurAriitoleles inler motus imperfectos cxli comersiosuro cani aere (perspicua eoim' aique buinida esl ttem numerandam censel: verum elemcnlorurn quit t t f % t t
dem molus imperfecto* es$e aueruil, cceli autem D l quemadmodum et aer): aere item cam igne sive cum aethere : calida enim et levia hatc elemotum perficiendi potius corporh sui vim habere roenta sunt. Atque omnia iaticcm ad mntidi conpronuntiavit. Quam aulem camam affen ? Quoniam, inquit, lapidem agilatum ad lerram delubi, siiiutionem sibi mulao conferunt, eiiam quae maxime conlraria videniur. Nam quod a i l : Alque ei aerem in locis concavi* inclusum ad inlegrum suum elementum subrigi oportel. At cceluni, finito oimiibus ad omnia, sic intelliges. Quemadmoduin in lerra non solum est sicciias et crassities, sed motu, quo landem loco consittel f eiiam bamor, et aer, alque eiiam ignis; sic et iu Col. 650 C. Sic igiiur alque ob has causas m u i aqua, et reliquis elementis, omnia reperies. Ergo dm i, etc. Sic, inquit, id est, primo ordine alque si, vel separalim uuumquodque consideraveris, ad unani cogitationem, et sola bonilaie ductus, vel muluam relationem qtia inter se quadraut, a golos creavii. Modesti autem homiuis esl dicere, luni excellentem, inquit, omnium mislioitcm, luin quanlum qaidem ipse de bis rebus pliilosopliari omni oralione prxsiatuioreai distinclioncm esse queo, cujus cum parva el imbecilla sit oralio, perspicies. Yerara ut ad instiluluiu reverlamur, magna larnea el ardua meliri atquc exquirere Deus, intelligibili easentia creaia, boc esl, coeioaggredilur. Uoc enim signiflcat vcrbuai 9-
a (
u a
1327
ADDENDA.
1328
libus virlutilms el orilinilms, scnsibitem quo;[ue ruitt ac ditiincta tunt. Porro meutis nomen nonqunitatinam condidil, coQlum videlicct ac lcrram, el ca quam de anhna quoque ipsa, et imclligibtlibns naiuqu;e liis conlUienttir, ul oslenderet se non modo ri$ quai eam superant, proedicaiur : imerdum aulem cognalam et propinquam sibi naturam efficcre proprie de simplici atque indivisibili nalura diciiur, posse (congrua autem el coguala Deo esl ea, quae ut hoc loco. Pionduiu enim anima erat, quandoquirationem babel, alque inlelleclu solo comprebendi dem nee homo. Misscc emm fiant naiurales hce alque potcsl) : sed el longissime scmoiam, eani scilicel, vegetativ(B qua improprie animce nonten ioriiim qua3 sub sensum cadil, ac poti&siinum qux anima sunt. Anima siquidem vh esi organici corpor<$ : ac plantie nequaquam sunt organicce, sed naluraie* caret. Quanquam enim omnia divina* bonitalis a l i dunlaxat. Quod autem meniem omnem ac scnsum quid babeant, lameu quae vita carenl, baclenus ca omnem prima menu proereata etu ait, carpere fruuutur quod s u u l ; aniuianlia amem, quaienus aiaue inseclari milii hoc loco videiur, cum Piatomca* 4i suiit, ei vilam babenl; bomo vero, quaicnus imposturas, tum ea qum Jamblichus el Porpkyrius ei ba?c, ei ralionem insuper babet; at angdus et Proclu* de coeiestibus sphar.s vane aique inepte propinquior adbuc esl Dco, quippe inlellectualis, disseruerunt. Omnia enim, qiue luua tuperiora el sola mente pcrccpiibilis Col. 650 D. Enimvero mens jam et tentut, eic. sunl, anima prcvdiia esse pronuntiarunl. TJieologus autem nondum exstituse anhnam docet, cum jam Per nienleai bocloco inlelligibilem mundum, boc sphwm omne$ creaHe e&seni. Jaoi vero hic opifictt esl augelos, significat; per seusuiu autcm, sensibimoaut diversus est ab eo, quem Grceci pfiilotophi lem, ahqiie : Ut duo niundi iuier se discrcti inlra introducunl. illi, nec Deum, nec naiuram, proprios linescoiisistebaut, boces(, peculiari inodo, immediate quidquam farere asterunt, ac proinde nec aique impermisle creaii, nalurai suae iines bau I posi mentem prolinus tensum giynunt, ud primum quaquam exccdcbanl. Manebal enim inlelleciilis deifurmem mentem, deinde particularem, nec dimtue muudus iu suo fine, nimirum ut intelleclilis soluin meniii panicxpem post animam menlis compotem, csset : ac rursus sensibilis in sua perinanel>al tum timpliciter animam, posiea naluram atque i/a nalura, tantumque scnsibilis erat. Porro uteique postremo sensum. At mag u$ bic Paler summis bonitaiis et potenliae Filii Dei crcaloris sui maguinaluris procreaiis iiu demum medias Deo produliceniiam in scipso ferebat atque ostendebat, ac cias esse ait. Eienim ul illi raiionem ineunt, naiura per consiruclioiiem sui atque ordinem tacilis vociordimmbservil Deus:utauiem docei Mc auctor raiio bus opiilceni praidicabat, juxla illud : Cceli enarquam in rerum creatione lenuit, nalurw lege* rani gloriam Dei"; alque eliam juxla id quod scriplum est in libro Sapicnliaj : Ex magniludine C pcmt. el pulchruudine rerum crealarum , collatus Col. 651 A. UQC igitur cum arti[ex Verbum, elc. eum ei$ earuiu effectOr> ac [abricalor conspiQuoniani, i n q u i t , conirariorum peraiislioueui citur". Igiiur bi duo mundi iuter se disjuacli deri oporieba), ac veluii con)iuissurani quamdaai eranl ac nrcumscripii. Nondum aulem ulriusque et colligalionem visibilis et invisibilis nalurai, lempeiamciUura ullum eral, aul coutrariorunt lalcm bomincm condidit Filius Dei, animal uaata laiaiura. Gonlraria enini suni mcns el sensus, ex dnabus naturis couiposiium atquo conflaluni, idque quod niateria constat,ei qitod nialeria caret. corpus quideai ex tcrra, quaj jam creala crat efldcirco autcm lemperamenti verbo usus cst, quia iingens, a scipso autem spiiaculum ineerens. Quod per omoenv bominis viiarn animus a corpore diaulcui dicil, seipso, aou idcin significal qtiod a vidi et eeparari non potest. Mitiurce vcro noaiea siia subslaniia, queuiadiiioduua nonaulli dicere adjecil, propter eaai separalioucm quaai mors aasi sunl, sed ab cffcctrice ei fabricatrice sua poafferi. Nam quae lemperaniur, scparaiioncm neloiuia. Ccipus eniia ex subjacenie niaicria, aaU sciunl, ut viuuin el aqua : qua? aulem miscenlur, niain autein a nulla re sumpsil, sed ex iiibilocrea* possunl separari, u i Iriticaui et hordeum. Porro jy - Wultis auleui nominibus appellatur anima Dicitur cniin spiracalum, juxia illud : Insufflavit IKCC conlrariorum mistura majoris aapieuliae Dei faciem ejus spiraculum vilw . Diciiur eliaia signum edilura erat, aique arguiiienlo futura, quod variasetiain ei muliiphces naluras cflicere posset, aninia, u i boc loco : El faclus est in atiimam r i * ventem \ liem imago Dei vocalur, juxla iliud : Ad ac profusai ipsius boniialis speciaien exbibilura. imagincm [ecit eum * . Porro illud : Ad imagimm; PSELLUS. Mens el sensus. Parentem hujus uniinlelligcndi vim arbilriique libcriaicm ostendii; versilaiu seleclam el principem mentem esse, vel ad simililudinein aulem, virtutis, quoad ejus Uen poliu* Deutn, el- Bonum, ei UHUM, omnia quw $unl ct nihii eorum qucc suui ei tupra ea quce sunl, ei in poiesl, imiuiioneai. lntellectualcni aulein asiiiuaia Tbeologus d i x i t , ad diflerenliaui animae brulorum iis quce suni existimamus. Ergo in hoc uno omnia ineranl, tam inlellectilia, quam sensilia, nec separa- aniinaiuiuin, quaj scusibilis e&t. Sic igitiirDei Filius bouiineai fabiictlus, quasi alium qaeaidanx iuiiiilim, nec confuse. Neque enim, ui illa, sed ut ille, dum ab eo qui aspeclu seuliiur, ipsam in co collohujitsmoi unio erat. lgitur cmn omnia tu Vno cai, luagnuia iiimiruin in oarvo. Deaiociil.senim quod anie omnia est simul etbcul, postea proccshe9 t 9 9 t x n 4 e % t t y y t
* P al. xvni i .
a f
%5
Sap. , 5.
* Gca. , 7 .
Ibid.
4 8
Gcn. i , 27.
1329
NICETAS IN OPJ '. X L 1 I S. ORES.

astrinxit, ac per morlera scparat, rursusquc in resurrcc tione exccllculius, quam primo illo nexu, conslricturus csl, quia jam nec ulla solulio, nrc conjunciio fulura esl. Col. 631 B. Illud u l maneai, < t c Anxma in stabilxtate el constanlia atque identitate condila fuerat; corpu* autem in mulationc aique alteratione. Alque ut in gcnere dicam, corpus qnidem a/fectibus antea haudquaquam vitiosis subjeclum erat : anima auicm ab hujuhmodi eliam a/fectibus immunis erat. Proxnde anima in teipsa, vclut in exemplari Crealorh sui imagine, divinat forwas conspiciens, Conditorcm suum ceUbrabai alque laudabal, vel per proprinm conslanliam et ixnmutnbUem identilatem, eamdem quoque de opifice suo opinxonem habebal. Ilomo xgilur, hoc est, xlia corporis animaque viislura, cum omnia sua xpsixis causa [acta es$e cerneret, ad liunc xnorbum fovtusse impellebalur, ut se ccqualem Deo esie exitlimaret. At corput ex altera parte depretsum, propriisque uffectibus abstracium, C<Blestibui avulsam animaxn deorsum rcirahebat, alque in suum pracxpitium urgebat ei impellebal. Ac tum scilicet homo, se anxmce dignilatem te habuisse, sed Crealoris benefxcio accepxsse coguoscebat. Proxnde, dum xtxsolentius efferebalur , corporen offliclionibus commonefticius, senixebat se magnUudine gloriari, id est, qxiod anim<v magnitudinem prcc&tantiaxnqne exxmxo Conditorh si i beneficio accepisset. (16) Animal bic varic gubernalum, alque aiio demigrans. Nam, rulione prascieniia!, cita.n quw nondum facta eranl, in eodem loco, quo ea, quceficbantaut facta fuerani, apud Deum censebaittur. Varie gubernatuai. Cr. . OEconomia autem est, ejus, quod diipensatur ac regitur, varia multxplexque gubernalio, ad ejus comxnodum utxtilatemque dispensante instiluta, Nam nos quoque mworibus et voluplaixbus gxxbernamur secundarum rerum adversarumque casxbus, timore et fludacia, paupertale et divilixs, calerisqxte hujus ge\xt~ ris ; ac poslea ad alteram vilam migramus. - Et quodmysterii exlremum csl, xd e$l> caput et summa lotius humaxxtv vilce dhpemaixom* ac mxgratxonis. Porro nulus et subvectio ad hujus ' dhpeusaiionem referenda e$l : divinilalis aulem adeptio, ad posleram vitam. Uentis enixn ad Deuxn subvcctxo, xnduslrxce opus esl el virlulum cullus : deificalio autem omnis aciunxs et coxitexnptaixoni* esl terminus. Quare non simplex esl xsta anhni ad Deum i / i clxnaiio. Proinde opercB prellum esl cognoscere quvt ret itxler $ ac Deum interjectft sinl. Prixxxum inacceaibilis itla calxgo, qxiani vix unquum quxdam ex eoruxn, qui ratione prwditi suni, ordxne praitergressi sunl : dexnde angcHcw virluies, post culxginem illam proxima\ quce ab uuo prodeutit, et uixxiaios dicuntur, tum niens dimidiata, in quam'termxnanlur: poslea parliculares quccdam menie$, mox. an\n\a? ium nalurce et corpora, ac posiremo materia. h igi% 9 y %
rum roundo in oculorum scneum cadente boniineni comparans, , id cst parvum mundum, cnm noniinabat, velut ex mundi elemenlis conslantcm. At conlrario plane modo niagnus niundus homo dicendus est, iilpote qui el ea omuia babeat, quae scnsibilis muiidus, ac praterea inlellectualeiu cl ralionalera animam, ob quam et angelus quoque alius est, Dei adorator, mislus ex duabus nalnris, visibilem quideni nalurain , in sensum cadenlem, oculis cernens : inlelligibilia aulem ac ccelesiia non ccrnens, sed iis iniiialus, et eorum quidem, qua a Deo in tcrra condila sunt principatuni gerciis, ipse auieni Dei impcrio subjeclus, morlalis imu.orialisquc naiurae cuntinis. Meditis imer magnitudinem el bumiliialcia, vel ul iater immoiialitatem ct moilalilaleni poaiius, ac nec boc proprio, nec illud (uirinqua cniiu libralum eum Dtas cnsavii, videlicel observans tiiram in partem propendeat) \el ul simul et magniiudinis naiurae intcllcclilis et bumiliiaiis naiura? sensibilis paniceps. Atque ideni spirilus cl caro esl. Spirilus quidem anima est propler gratiam, ul immorlalis s i l , tanlique benelicii auciorem laudct: caro aulero propter supei b i a m , ut pcr corpus paliatur, ac patiendo aubnionealar, quod lerra cst, atque iia, si quando propler menlem efferatur, proptcr terram dejicialur. Aninial in prarscnli quidem viia per cerlam providentiam viveus et gubernalum : ad futurum aulem sacculum iransmigrans. Quod si quis d i c a l : Qaomodo igilur Adamus, uondum lapsns, lalU effcctus esl (nondum enim morlis senlenlia in eum pronunliala fucral) ut propter corpus morlalis csset, et propter auimam immorlalis? Dicenduni ideo facium essc, quia Deus fuluram ipsius traus grcssioficm, niortemque ab ea promananlem, praescicbal, laaictsi medium inler immorlalitalem cl mortaliialeai ipsum crcaveril. Vcl eiiam propler uiiiversam Adami posterilaiem, vel ut illius naluiae participcm, baec verba prolulil Tbeoloûs. Extremuai, inquit, inysterii, hoc est, ul boaio nula c l subveclione ad Deuiu deus eiBciatur. Dcum auleni iieri, esl illuminatjonis diviuse parlicipem fieri : non aulem ad diviaam esscnliani migrare. Porro bomitiis ad Deum subvectio, induslrias ac sedulilalis bujas vitae opus est : diviailaiis.auleui conseculio, futuri saeculi praemiiun. Nam cuai iit Dei roaleriasqne coafinio poeiii sinius, si quidem ad materiam deciinemus, crassi ac materialce : si aalcm ad Deum teadamus, divini atque adeo dii nominamur. Eo etenim mibi tendit exigua btijus vitse cognilio verilalisque perceptio, ut Dei claritatcm videam, eaque afficiar. Quemadmodum eniiu d quod igni propinquum est, eamque naturain babei, ut paiiatur, flaramam coacipil : sic eliam animi in bac vila ad Deura cvectio atque conjunclio futurx viia3 deiftcalionem nobis conciliat, d i gnam Deo, qui auiiuam cuui corpore quaei vinculis (16) Itoc vidcntur essc Psclli.
1331
t
ADDENDA.
9
1332
l r, qux dmnilatem adipisci parat, primum se ad nec infra uatnram condilum e$t nec natura coranxmnm eonvertat el colligal necesse est deitide per rumpetur. U l Dei clariiatein ei vidcam et sentam ad mentem, rursut per mentemad ea qxxce supe- tiam. Res dhince corporaliter ulcunque perspkiuntur, riora sunl, acdenique perea ad Deum tendat. Al nec atque earum trajectxoncs qucedam svnt. Qttoniam qui ad animam teipsum convertxt ac subvexil, diviautcm de liujnsmodx rebus ducc siint sentenlicr, nliera nilatem consecutus e$l, tiec qui ad mentem. Verum imttra el chrhtiana, allera eorum qui apud eibnicos ille animalis bomo effxcilur, nec capit quce sunl doclissimi habiti $unt xiiraqne mihi exponcnda e>l. Nostra itaque hoc modo $e Iwbel. Dctts, quidquid spirilus; hic vero, intelleciualis quidem sed nondum J)eu$. Quod $i per menlcm in arcanam illam caixgx- tandem e$t xncorporeus est, imniulabitisque el alnem penelraveril, ac cxun Deo verselur, txtxn vero ad terationis expers manet: nos autem circa eum comDeumjam fieri et dhxnUatem assequi, ei Dex splen- mulamur iVnm quemadmodum unam eamdemqne dorem inlHeri, ac juxia illum effingi aique e/formari vocem, in tubdhali aliquo loco d\ffutam alxi itoi'rnm dicitur. Quoniam autem naturcc, ut par erat, men~ audxunt, alii mxnixnc: aiquc ex xit qui audiunt, alii lionem fecimus, agedum de ea nonnihil disseranius. clurixt* audiunl, aiii obtcurins; ac rurtus ex his qui Satura ilaque prwler alias mulias ip&iu* significa- non audxunt, alxus idcirco non avdivil, qnia protloneSy e$t principium mutus et qxdelxs ejus, in quo cul remotut estel, alius quod aurte meatnm obttruptimo inest per $e> et non per accident. Hoc enim clum haberet (nimirnm eoncreia circa partem illam pituita), afint quia ret aliat ageret : qnemadmodum unicuiquc rerum naturalium affert nalura, ut in $cip$a motus prlncipmm , eodemque modo quictit qito- item sole in meridionall llnea stante cnlices qnidem el noctviv exiguum quiddam atque obtcurum IUCH que finem liabeat. Crescunt enim planla> ul ab liis radium admittnnt homines auletn, et elephanti, pront incipiamu*, nwius principium in teipsis habenles ac quisque affectus eil, nberius vcl parciut ilfuminatur: crescere desinunt, fine nalurali cessaniet. Idem de eodem modo nos quoque circa Deum immutabiUm homine dicendum, et equo, et bove, el iphinge, et formica, el ape, el ui brevi complectar, de omni eni- permanentem, prout qttisque afficitur, commniamnr Quocirca Petru*, et qui lunt aderant, igncat illat ma/, sive repiili, $ive nataiili, sive volalili. Aique lingua* contpicati sunl : non quod similis lingvm ipsa etiam qnatuor elementa movenlur et quiescunt. Nam et ignis el aer suapte natura sunum moventur, divina fignra sit , sed quia circa littguam fntura el cum ad propria loca pervenerinl, moeri desinuni: eral Spitiiut operalio. Atque hcec ex doctrina notira deprompsimus. At genlites philosophi, quorum potlreet rursus terra et aqua, molum suaple nalura deor$um vergentem $orlit(V, ad centrum vergunl, el cum mus lampadU gcstator et hieropkanies Proclus fttit,
% 9 % 9 t
ad tinivem medium pervenerint, in seipsi* conquie- C icunt. Hasc de natura tradil Arhtoielet. At si Orpheo ere imus, et Plalonich, el Lycio philosopho de natura pertractanli, et eo aniiquiori Chalcedonio Jamblicho Pythagorico , natura Dei ars qvcedam esl. Triplicem porro ille in umversum artem habel. Prhna % iu&ila est nempe qua omnia efficu ac fabtica<ur, quam ideam Plato nominavit, nos menlem tiulla causa ortam, nec ulla oratione explicabilem vocamus. Altera, tamttsi illinc oriatur, non tamen ei semper adnexa e&l, sed eo tempore, quo ad eum uvertiiur. Tertia auiem et potlrema Dei ars ta e$t, quce inferiori quidein loco numeralur, quam anima, cuierum corporibus domwatur, eaque el gignii, el a(il el auget, el movei, el perfecit, ac denxque quxe- ^ tetn iir affert. Atque ea maieriales ralioues habens eorxixn qxtcs facit, emque modo quodam irJelligens, nequaqxiam ad se refert, nec ud propriam etsentiam converiii, sed corporibus inseparabililer adltcerel in ea penetranSy nec reverlent. Ars luuc igiiur apnd philosopho$ eo$> quos commemoravimus, natura tiominala est. tlwc Plato cum coelo et lcmpore pro este centet* Neque enxm prius exstitinse, quani coelmn creatum eiul. Primum enxm id esse necesse est quod corpus ac reliqua tomplectilur; at corpoxa omnxa, qxice po$l ecelum creata txint, po$t naiuram el infra naluram creuta sunl, rursusque, nalurai lege xnlereuniia, conuplioni obnoxia sunt. C'Xlum auiem, si quis optime considcrare voluerit,
t % y t t
in tria ha>c divinam evocatiouem partiuntur. Atqnt aliam tprus partem vocant, tliam v, atiam . Si quis igitur anima bitelligenlia et nitore at splendore fluentum Hlud, nl nttura ett, perspicit, ipse utpole evocator ct spectalor d cUur. Si quis anttm imaginario animm veliiatto res divinas cogitatione informei ab altero profaxxo iheologo ad xd incitatus hie eari potest. At * i , txec xnenle, ncc imaghiaixone specutetur, sed oculit solh dtvinas quasdnm vitxones per aerem delatat inspiciat, t ; dici possit. Nam corporeum quoque Iximen diviitU rebut subsiratum esse, affirmant, quod quxdem arripiutU alxi nullo negolio, ea scxlxcel naturce bonilale prwditx, qua et Socratet et Plotinus fuerunt, alii ad cerlat circuxtiones, ad luxnen iunoe fortasse mentis emolionem seniientes : JEgxjpiii aulem, HI ferunt, vel tarro, $ic enxni vocanl. oculos obiinente* , vel lliuris tiquore, tel bdeltio : A&syrxi vero testetis quibutdam, iufandisqueitomxnibus mysticisque tittcrh in sacerdotalibut bracteis tcip&os ianctxficantes, subttratum iltud xncorporexs copiis lumen perspexerunt. tta>c Porphyrius, el Jamblichus, ei Ule prodigiosoxrum verborum urehilecltu Proclut nugati suni. Not autem, ne theulcgkas $peculat'ioni* quas xn his verbii tueet, Dei claiilatem el vidcam ct srnliam, omnino expertes timus, hoc exewplum proponamut. Sit quidam, qxd ascendere ad $olem paret, ut illius radiii sptt*didiu$ illuniineiur. Iiic XH aclu quidem crit dum contcen*
: ? f 9 9 9 9
1333
det
9
NICETAS IN ORAT,, X L I I S. GREG.

T
1334
f
pennas u'roque lateri excogitaveru)
imponens (aut si
qttid X alicnum. Mavimuni cnim tranquilli animi, aique
aliud
prosiliens ac seipsum
movens.
Ac lanihper
quidcm pennas movebit, alque eodem quo ad splendidutn ipsum orbem subieril, ab eo distel,
%
m lu agitabitur,
proveclus fneril. Posl utrum laudem ipsius illo collustrelur,
vcro, cum solcm ila
ul non longius , quam pahni intervallo
al omni aCfeclu puri et liberi argumcntum esi nudiim esse nec mibescere. Ac Dctis bomlni legom dat, quasi niaieriam ct facuitalem liberi arbilrii , ut in ea virtus eluccret. Lcx autem praeeeptum crat, etc. Scnptum est enin : ;t
actioni tribuendum er'u quod
cepit Dominus Deus Adce dicens: Ex
omni ligno
annoti pulius actio cessabit, nc quantum ad virlulum cul-
quod est in paradiso , comcdes : de tigno

B 0
autcm
tiendi tHitium faciet ? Itaprocul dubio. Eadem igitur nosira quoquecst ralio.am
scientice boni el maii non comedes. Quacunque enini
die comederis, morte morierk . Arbor autem illa erat scienliae boni et mali. Nam cum cx ea comntnm atquesludium, aciivam liabemu* facultatem, /juandisset Adam, suamque nudiialem scilsissct, lum tnm autem ad vim divinitalis senliendam, passkam, dcmum inlelloxit, quod bonmn quidera eral praif.ol. 631 C. llunc arbilrii libertate d->natum Hc. cepli observatio, malurn aulem Irarisgressio. DnQukunque landem paradisus, sive intelleclilis sive pliccm auiem scientiam esse dicimus, alteram, sensibilis. Quanquain mihi videiur, qucmadmodum bomo imelligibilis simul et sensibilis crealus fuc- ^ qu% rcs anlecedit, quam ( t dijudicalivam appcllaIDUS : alteram, quoe res ipsas comiiaiur, ac realis rat, ila eiiam ejus sacratissimum deliibrum intcldiritur. Ea igilur, qua; discernendi ac dijudicandi leclile siniul ac sensile fuisse, duplicemque spevim liabel, anle degtistaiam arboreni praedilus c'cm babuisse. Nam homo corpore in loco maximc erat Adamus. Ipse inim et bruiis animanlibus ct diviuo babitans, in loco incomparabili quantum ad nxori nomina per coniecliiram imposuU. Ac reaanimam conimorabaliir. Deo porro id bonoiis leni dogutiata arbore instip^r a lcptus est. Quodnaai conseculus c s l , ul arbilrii libcrlate donarohir. autoin essol lignum ilJud interdictum, Scriplura ldcirco aulem ei libemm arbitriiiiii daium <st, ul quidoin nnn indicavit : c .Tlonun iioiinnllis eam bonum non minus, ctc. ld csl, m boniim, quod ficulncam fuissc placuil, cx cujus ciiam ioliis gereretur, comratine essct, nec Deo lanttnn, sed po.st prxrcplum violalum priini parenles sibi bomini quoqtie ascribcrelur : illi quidem, ul navestcs cousuorint. Ac proplcrca scriptum esse : turre IminaniC virluium semiiia inserenti, r t ut Et muledhit Dominui ficni**. Arborem autem adjnvanli; huic aulriii, ul clg^nti cl facienli. Onuie vita? essc aiunl, eam visn babenlem, ut vilam enim recte facuim ulriusquc commitiic osl, ncmpc fferal : qua? quidcm ab iis solis, qui vila digni el facicniis, el Dci. Dous enim facuitalrs cl insunt, neo morii stibjacenl, edi potesl. Jam quosimmenta stippediiat : bomo aulcm aciione sua iiiam spirilualem paradisum constilnimus, ac per rcm praBclarc cwificil. llle semina mandat : bic eum corilolcm vitain inlelleximus, lignum quoquo agricol* mtmerc funîlur. Nam ciim in paradiso illud oiiine, ex quo manducarc nobis prxceplum propier opera bona collocaitis esset, nisi arbimi est, ila exp'icare possumus, u l dicamus, nobis liberialem babuisset , neqtiaquam ex voluniate pcr illud divinx conlcinplalionis delicias significari. agere viderelur. Eniinvcro sensilis paradisus quisDeu> enim universum est, in quo, el per quem, nam s i l , ex Genesis bisloria perspicuum esse sunt omnia. Qui eiiam lignum vila? nominari queat. Plantavit enim, iuqnit, Deus paradisum in poiosl, quoniam divinaB panicipationis dulccdo iis Eden od Orienlem . At Gitgorius bisloriani ad qui ea fruuntur, viiam nulla morle inlerruplam allegoriam traducil, aique per iiilelb ciilein quidem impertit. Tuin aulem ligniua scienlia? boni cl mali paradisuin, coeleslem vilam intelligil, vel aninia? mulliplicis conlcmplalionisdisquiskioexponi qucat, puiilalcm et tlariiatem : pcr plaislas aulcm, iinboc esl propriae nalurse agnilio, qusc quidern, i\l uioriales rationes ct divinas cogilaliones, quariim perfectis ct in divina contemplalionc altissime alhc lenuiores sunt, alia? perfeeliores. Porro quod scriptuin esl, nudutn bominem fuisse, trifariam [> proveclis bona est, ita j i s qui summo ei snlt bono nondum lirmiler cl conslanler assidcnt, exponil. Nudus enini, inquit, erat, quanlum ad noxia est, utpoie quos propter infirmain aique morum simplicilalem, nondum cnim fraus ac instabilcm in bono mansionem corporis cura ad se versiilia el nialilia admissa fueral. Nudus eliam relrabcre variisque negoliis implicare solct. Vcl, quaienus veslibus cl tcclo carebat: postca cnim si mavis, per omne lignum cam divioa? polenliai et vesiiaicnta et lecia excogitaia sunt. Differt agnitionem inlellige, quic ex rerum crealarum aulcm inlegumenlum a munimenlo sive propugnaconsideralione comparatur, qucinadmodura a i culo : quod illud tegendi corporis causa invenlum
9
Vtf
sit, u l vestimcnla : boc auiem cuslodiaB ac (ulebx causa, ut arma et inslrumenla ad vim arcendam inslitula. Talem enim esse conveniebat eum qui a Dco crealus esset, boc esl, innocemem, simplicem, cura et solliciludinc vacuum, ab affeclibus
w
Apostolus : Iuvisibiliu mundi per

B
enim sttul,
ipsius
creatura conspi-
ea qiue facta
inlellecta
ciuntur *. Oinnium autcm cjusoiodi cogilalionupt exccllentissima ei altissima est illa, quaj in crealionis noslrap. ralione versalur. Mirabilh enim,
l t
Grn. , 8.
Gen. xvi, 17.
8 1
Marc. x i , 13.
Rom. i , 20.
1335
ADDEXDA.
1336
inquit, faela esl sclentia tua ex m e " , hoc cst, pialis illcccbris lenociniisque capli sunl alquc a ex mei constructione. flaec aulem cognilio Adanio ligno vilcc expulsi ei mortalcs facti sunl. A l enimpericulosa erat, uimirum reccns creato atque vero boc loco Deo invisus Porpbyrius propter boc arihuc imperfccto. Quin eiiam per lignum vitre scicniise lignum Dcum atlcrutrius peoeaii renra ascensus ille significari polest, quo ex omnibus pcragore conatur. IIoc enitn dilemmate utitur : rebus sensibilibus ad Deum provebiniur; per l i Aut arbor illa perniciose consita esf, ulpote bomignum autem scienliaB boni et mali sensibilis el nibus mortem allalura : aul si reric ptantata cst, voluptuarius cibus, qui lamclsi dulccdinera aflerre maligne certe alque invide probibita esl, nimirarii videalur, tamen revera percipicniem malis iminerDeo scieniiain bominibus iavidenle, vecordesqtie git. Ex omni igitur ligvo qnod est in paradiso eos esse cupienle. Hanc igitur objeciionem dKnens comedes, boc est pcr omnes res creatas ad mc Gregorius, Ne in boc lignum, inquil, impii manus Crcatorem evehere, alque unum cx omnibus rebus hijkiant, ncc serpenlem imitenlur. Naro ille quofruclum collige, me vidclicct, qui vera viia sum : que Deum bominibus scienliam ac divinilaiem Ex ligno autem scieutive boni et mali ne comedatis. invidere dicebat. Nec enim male plantala esi bxe Quacunque aulem die comederxlu , morie tnorie- ^ aibor, nec maligne inlcrdicla : verum natura tnini. Natnralilcr enim sensibilis cibus id quod quidem bona erat (vidit cniin Deus omnia qum cffluxit, rcplei; noc ficri polest, is incorruplibi- jecerat, et eranl valde bona " ) , usu anlem el bona lis permancat, qui sensibilis alimcnti parliceps erat el mala ; bona, si congrno tempore percipecst. Pra?ter bos etiam modos aliler ligniim vila^ retur, secus antcm, si prsematare decerpcretur. cxponcre possumns, ut praeceplum illud a Deo Etenini, ul intcllecln et conteniphtione assequor, dalum signiiicet (lignum eliam vitae cst el jusiilia b.ic arbor cogilalio seu contemplatio qaaedam et onutibus ipsam amplectenlibus); scicntias auteni notilia pcrfeciior crat, sublimiorque scientia, lignum discretioncm boni et mali designcL Primum qnam conscendcre i i soti luto p03sunt, qui, ut a i l igitur simplicitcr et sine ulla discussione Adamo Aposiolus % pro consuctadine sensus exerciialos faciendum erat, u l Jegi divinae parerel, doucc ad habenl ad discrclionetn boni et tuali. Coittra peiTcctum virlutis babitum pervenirct, alque iia auiein ea minime bona lencrie adboc el rudibus demum Dei munere boni ac mali dijudicalionem animis, quemadmodum nec solidus cibus infanliacciperet, quod quidem lignum est scienliae b<mi bns. Dentes enim recens natos convellit gravissiac niaii. Ncque enim ei qui lenero est Iniellec-iu, mequc lae l i l . periculo vacat dijudicaiio, quod crassam aique C Col. 651 C. P S B L L U S . Lignnm srienlue. In pnm* affectibus commotam et vohipluariam ralionero parentis avimn velul in divnihsimO quodam horto babeal. Quoniam igUur Adamum per simplic^m, omnes scienlioe species consitce erant. Ex quibut omnique dijudicaiione camitem obedtenttam Deo nlice vehit in orbem slabant: duce solae in media conjungi oportebat, ac per bujusniodi conjtinciio- ammcc parte imila eratit. Per ea$ igitur, qwe im nem divinitatis opus co lempore, quo Deus vcrus orbem plautalce eranl, ad esum accommodut virluel naluralis voluissel, accipcrc, rertimque omnium tum fructas indicatur, quem percipere Adamum veram cognilioncm el judicium atque immortalcm oportebat, animcrque sensoria suavilate perfnndere. vitam : simplicis porro ipsius obcdteniia? experiIlarum auteni, quw in cdh $iabant altera remm mentum capi oporiebal, proptcrea Deus praccecrealarum conlemplalionem dcsignat, nimirvm ea pluro ci dedit, ne ex scientia? ligno guslaret, boc qttce scientice boni ct mali r.omcn habet: altera cst, ne proprio Judicio fideret. Vcrum ctim dia- ipsius Dei cogniiionem percepiicuemque significat, bolus sub scrpeniis specle ipsum esset adorlus, quce quidem lignum vitm appellalur. Proinde von ac dixissct : Eritis $icut dii scientes bonum et ma- ilulxm scienliw ligno wanus admovere debebatAdalum * \ si comedei ilis, proprio judicio acqulevit, mus, nec creatiouis raiiones ei consilia perve$ligarc ac bona res illi esse diviiiilalis adeptio el scicntia D nec ad judicii et providentics difficiles cogitatlonet
t 8 y t
visa cst, nec illud secum repuiavit, quod omnia qnidcm bona sunt, verum suo lempore, quo.Ique id quod acccptarus erat, praeripere non oporiebat pr&ter cjus \olunlatem ct scntentiam , qui non modo dedit ut simus, sed ctiam ui beato vivamus. Et vidit quod essel bonum, et comedit : atquc ea mentis abstractione, qua ad Oeum natura fercbaiur, spoliatos est. E l aperti sunt oculi eorum, scilicet corporales alque animi afleclus commoli snnt. Et coguoverunt quod nttdi cssent, ct erubuerunt, aique a Deo avulsi ^nnl, ac velut pucruli volu-
confestim accedere; sed virtutes sedulo prius colere, atque ex plantis cxternis et superficiariis comedere, tumque ad sublimiora sese conferre, ac primum qnidem rerum crcalarum catwa$ inquirerc, atque ea abiolule intetlecta tpeculando quasi ullerinsprogredi. viiccque lignnm deguslare, sicqne jam pure eum Deo ipso colloqui. Idcirco enim luv duce arbore$ in medio paradisi erant, quia post exactam el ubsolulam rerum crealarum coguitionem protinus exoriiur viue con templatio. I D E M . Arbor vilce tapkntia dhina e$t, umformi*,
Psal. cxxxvni, 6.
" Gcn. , 5.
Gen. i , 51. ."Uebr. v, 14.
1337 NICETAS 011 . X L I I S. GilEO. 1338 Mulier rursus, cum ob pioinissioncra (quia videlicei mqnam, et immutaoiHg seientia (17) per quam J immortalitus animtv comparatur. Arbor aulem scien-sula a D'o auxiliatrix vir-o dala fueral) minime menticc boni el mali prudentia media est, per quam ea l i i i existimaretur, faoilius il!i,quod voluii, pcrsuasil, qntv naturam contruriam habcnt , dijudkantur. atque ita oppitgnata oppugnavil. Pcr id autem quod Ctnsimili modo unaquccque ex iliis arboribus pvten-dicil ulnunquc oppiignatuiu fuissc, plurimtini de accusaiionis criminisque graviiale delrabit. Poslca iia quccdam animw erat, ad pielatem ducens, quarum prius participem fieri Adamum oportebat, atque ita cum per exclamationem dixissel: meam infirmiud dijudicaiiotiem accedere. Quandoquidem enim (atem! diciioncm hanc cxponens, a t se prinii pamalum haudquaquam nudum et aperlum proponitur,rcntis cladem suam ducere, el quia infirmitas illa ab sed illud tpecie quadam boni circumlitum atque vc- fpso ad universum bomintim gcnus piomanavit. latum amplecti malumus, qnam Deo adjungi : ob Infirniiiali autem chdem adjunxii. Infirmilate enim eam causam i i , quibm hoc accidil, verltalis perce- correplus est, voluptali non resisleus, alquc ila piione arcenlur, ne per vitec parlidpaltonem immor- superalus. Purgatio aulcm quawlam primi parentis tales effecli, immorlalem quoque improbitatem /m- est infiimilas. Eam porro escam, tamelsi dulcein, beani, Enimvero potentinrum et facnttatum nobis amarulentani nominavit, ul amara pcena mullatam. itidiiarum altera plune mascula est; nempe nitiu, 1 ^ Amara eiiim mors est, ct trisiiiia, quae eam antealtcra feminx non ab&imilis, nimirum senxut qnemcedit, atque usque ad cam pcrpetuo excruciat. ln eliam ilte viiii artifex oppugnare aggreditur ac de- mmroribus cnim, inquil, comzdn terram omnibus dieludit, tensusque vichsim menti imposluram [arit. bus vitue tuce . Foriasse eliam pe.r moriiferam banc llla porro dfoina potenlia, qua indutui erat, spo- arborein, bonuin simul cl exilialem fruclum bahenlialur, ac divina scienlia, quasi paradiso quodam lcm, peccati natura siguificatur. Quoniam enim voluplas quaulam viiiuin omne pracccdit, idcirco pellilnr, flammeusqne gladius, hoc esl, poleniia fniclus ille bonus vocalur, quod videlicel per erroDeo consiiiula, ipsum custodire jubetur. Jam vero neuin ct falsum boni judicium bis, qui summum inter, Morle moncmini, el simplkiter, Moriemini, hoc mihi dhcrimink esse videtur, qxwd ts morte bonum in volupiaic ponunt, talis videaliir; at vero moriiur, qui pe$iiferis animi conceptionibus velut malus poslea per amaram iliius manducaiionis digeslionem invcnilur. Adamus igitur ob violalum emoritur; simplkiler autem moriiur, qui naturai praiceptura exsulal, tum a Hgno vila?, boc csl, Doi morlh iribuium pendll. Quod autem singutari i/aconioniplalione, iuui a paradiso, id est, coelosli vil:n mcro Deu$ esu arboris inlerdicii, plurali auiem , ralionc', luin ab ipso Deo, hoc est, ab ca animi p&nat transgressionetn seculuras subjnngii, Iwc mihi ostcndere videtur, quod quamdiu in bono inmns, ' libeilate el licentia, quam apud Deum babebat. umtatem (18) no$iram in eo qui unu* ett, *ervamui Ejecit enini , inquit, \)f\is Adam, el collocavii eum nimirum Deo adjuncti: cum autem in malum pro- anle paradisum voluptatis. Et quidcin scicniiaj lapsi sumut, tum vere procul aJ)eo removemur, ac lignum cerlanien el exerciialio eral liberi arbilrii. Hgnum Yiia, planta quasdain erat, vim donanda? pro uno mulli sutnus. Col. 634 A. Poslquam autem diaboli invidia, v.lc. Immorlalilatis babcns. Hujusmodi namqne esi Dominica3 quoquc crucis lignuni. Allegorice eliam Ad incorruplionem quidern el immorlaliialem ficulnea folia ex quibus piimi parenlcs subligacula Deus boimnem creavcral; verum invidia diaboli quema Imoduni est apud Salomonem, mors vtiravit sibi fecerunt, airumnosa; bujus vitai aspcrilatciu designanl. Atque etiain pcllicox vcslcs qnas Oomiin mundum Invidiae enim oeslu adversus bomiucm nus Adamo ipsiusque. uxori fecil, niorlaiilaleni perulus est, prnpicr tantum ipsius bonorcm ci carnisque rrassitiem significaiU. Coipusenim Adami diguitalem, ac praeserliin quia aposlalae quoque a principio lenuius cralel niollius, ncc onjnino morscdem in coelo implcturus eral. Scd causas emunelale, scd medise cujusdani condiliouis inter mortalc rcinus, ob qnas paradiso excidil Adanuis. Prima causa fuil diaholi invidia; altera serpens, illius [) el iinmorlale. A l post iransgressionem, qiicinadinoduin pellis crassa csl, et aiorlua, ac dura, ita caro admiiiister; terlia, mulieris siinplicilas; qnarla viri eiiatu crassa, et gravis, el morlalis ac dura el recrga uxorem benevolcntia; quinia, ipsius iu profraciaria. Et comcdeiunl, iuquil, el coguoverniit pulsanda suavis illius cibi violenlia imbecilliias; quod nudi e r a n l " . Quoniani tnim scicnii; illud ficxla, mandaii oblivio, alque hanc secula mauduHgnum crat, priniuut suam ipsorum lurpiludincui catio. Has omnes causasordine exposuil Tbeologus, primomm parenlum nomine causam diccns, aique cognoveruat, alquc intellexerunt quod bomim quidcin eral mandaii ubservaiio, maluni conira Iran*ail : Piabolus invidia mulus osl, atque binc duplex fuit assuUus. Scrpens cnim, recta consulere exisli- gressio , ac deinde a facie Dei se iuriini subdnxe* maius, niuliereui, ul molliorem, in fraudem impulit. runl. Eieaini aate peccalum admissum, animie et
99 9 { 9 tf
Sap. , 24.
Gcn. vin, i 7 .
Ibid.6, 7.
(17) immutabilis illa sciemia. Legendum enim in , ut codcx Gra?cus babel : id quod proxima Grpro Ps^lli, , . Jiaea salis oslendit. Unitatem. Lego cniia, ,
1339
ADDEXDA.
1340
cnrporis orulos in Deo el paradiso occupaios cxsiruclionc , lingiiarum confusionc ac divisionc , babenles, nmlilatis sensu irinime afliciebantur; at propler eorum ammliam; dcindc Sodomila? ignt*, post perpetralum peccainm convorsis et colleclis imbre, ac civiiatnm dcilagration**, proplcr libidiuis ipsorum ocitlis (quod con^cientire miinus esl) corobscenilaiem. Tum ilii , qui lemporibus MOHS porcis qtiidem nudttaiem perspexerunt, spiiiiiialiexsUterunl, Iegc sciipla, quia implrtali iEgypliacae bus aubni lionum ac malurn pcrvidcrunt. Turpiluassueverant, eruditi simi ; posibxc pn pbeiarum dinem autom gonitalium corpows membrorum temporc piophciicis ipsis borlanicnlis. Jani vero inldligit , a qua eliam piidcnda dirta sunl. Ilac peimulli beneficiis et comminalionibus ac plagis porro dccatisa circa cas partes ptulore aflerli sunt, erttdiii sunt, alque anle alios Adam. llunc enim qnia post trausgressionem primnm in eas feiri ac Deus beneficio aifecit, nimirum iu paradiso conslistimulari rcepcruul. Acerrimus cnim circa eas cst tucns : alque eidcin minabunde dennnliavil fore u i bomiuis ailectus. Quippc et p u c r i , simul aiquc nioreretur, si scientiae lignum aiiigissel: ac poslremo meale paulo solidiorc essc incipiinit, pudore suffnn- in peccalum prolapsum moriis scutentia percussii. d.infur, atque bas parlcs obtcgunl. A l quoniam Jam vcro erudili sunl boniipes bcllis, victoriis. ei senicl prolapsus homo, si moricndi ticcessilaii cladibus, veluli ilebraei cx iEgypto egressi. Nam oimoxins fuissel, maxitnum damnum accepturub rum bellmn adversus miillas naiiones gerereiil, nonnunquam viacebanl, nonnunquatn ciiam v i n crat, uimmim pccatum operans, bic qtioque bcnecebanlur. Erudili sunl signis coeleslibus, ut cum ficio aflirjiur. Quod auicm est boc bencficimn ? mors. Quid ila ? quia pocc atum sisiil alque inter- stciit sol lempore Josue (ilii Nun : signis aoris, ut in illis plagis Êgypiiacis , cynoaiyia, grandine cidit. Quauquam enim iors paina: ralioneiu iiabci, tcinbris (quoctiaui refeni debel iila nubis coluuina uiptrt^ viiam cxslingiicns : latnen in misericnrdiani i u t m l i u rulgeus, cl noclnrna ignis colunma, quibus lvcidil, immonalcm esse peccatorem non sincns. lsracl ducebaiur ei illuminabaiu ) ; signis ex torra, Ncque enim expediebat liomineii), noiidum ttnlaul in il!is Quminibus, quaa in sanguinem couvcrlelione probatura el exploralum, immorlalUaicm baiilur, in ciiiipbibus, et vcsicis, el ranis; signis ex cuuseqiii, ne in superbiam el diaboli judiciuiu promari, ut \n tlla maris llubrt Irajeciione; hominum laberctnr. IHe enhn propttv naturae incorrnplibiliurbiuni, gcniium iuseparalis muiationibus, boniinoin taicm, posleaquam a Deo libera voluniale decidit nempe, u l tcinporibus Samsonis, Davidis, SaloiaoinftVxibilem et imniulabilem in mafo finnilalcm nis, Nabucbodnnosoris, compluriam aliorum (illi babuit. Quamobrcm bominciu probari antoa, et enim partini mirabilil floruerunt, parlim calamiexpwimento per mandalum periici oportebat, alquc lalilius aiiecii smii), atque utrumque prater spei i:a pro vii tuiis pramio immorlalilaiem accipcre. Nam vi exspectaiionem; urbium, iu Jerueaiem aliacum medius inier Deum el materiam ereaius essct, raaiqtie muliamin, quoe cum diuturno teuipore claiu ea causa eral, u l siquidem diviiiuiii inandatudi ruisscitt, fundiuis poslca delcl acdeserta3sunl;genoliS Tvarct, naliiralcmque ad res crealas rclation m tium, queniadmodani regnuin Medorum abAssyriis et alTcctum excuierel, Deo scse uniciis , hnniutacvcrsum esl. Assyii rursus a Persisoppressi, Persai bilem ia bonoconslanliam aique habilu confirmaiam ilidcm a Macedonibus, Macedones deniquc a Roma^ accipcrcl : siu autem per iransgrcssioncm magis nis. Per hxc igilur omnia disciplinaruni gcnera, ad lerram el inaleriam ferreitir, niemcmqtie a Dco qnas commemoravi, uauin id agebalur, ut peccaabstraberct, corruplioni obnoxius futurus csset, ac (tim, quod muliipliciter et iale fusum erat, aique mulicbri congressu opns bab<Tct, alqoe ob v<la3 culiomiiicm inisera serviiule preincbat, dc medio l o l pidilatem jucundissima qn;C(|iic, \clul eani luenlia, lcrctur. Poslrcnio vero eiTicacioii opus eral aie.lic iinplecteretwr ac cupiditatcm quidcui a D?o ad camento, quia videiicet peccata et morbi ingramaieriam, iram auiem a vero salnlis bosle atl gcnvcscebaat, vixque inodicam tiiaiiuui admillebanl. lilcm suuin contribulemquc transfurret.
f
Col. 034 B. Multis auiem prius modis propter I ) Nani el mmuis caedibus bomincs ses couficiebanl, el eo audaciae prorumpebaul, ut adulieria multa peccala, elc. Prius inquit, casligalus, id est commiiUTenl et pejerarent, et nefario Sodorailaantc bumanitalcm a Cbrislo assumplaiu, pluribus ruui scelere scipsos devlncirent, c l , quod tempore correplionibus cxploralus est, non ipse solum qtiidem posireaium, criminis autem airocitate priAdau\ scd omnes ejns posleri. Casligalus es( autctn m est, simulacris divinos honorcs tribticrcut, et diversis lemporibus ci diversis de causis, Adain alque adoralionem a Grealorc ad creaiuras Iransfer4 antc pmnes per scrraonem cruditus est (Dcus renl, ct colerent ac servirenl crealara polius quani enim cum eo collocnlus cst), et violati pra?ccpli Crcalori . pcenas prpcndij. Gaiu aulem post illum gemilus
t eo
atquc iremoris poena ob fratrcm interempuim aiTectus esl. Postca, tcmpore Noc, homincs aquarum inundalione punili sunt, quod volunias eorum ^mnino depravala esscl ; mox, in illa lurris ** Rom. i , 25.
Col. 634 C. Qu(c quoniam majus auxilium, Iloram verborum : llmc requirebant, quoniam maju$
etc.
auxilium
maju$ eiiam acceperunt, is sensasost:
Prius quidcm bomines, moderatius tolerabiliusqae
1311 N1CETAS X L l l S.-GAEG. 1342 peccanlcs, aaxiliaiiicrra legem babebant, et pro-., { , id est, exprimere, el qttasi bamire iormaiB. Fonna aulem, cum de divinitale agilur, phelas concionaloreg, ac per signa corripiebaniur. Posteaquam auiem ipsi in graviesima scelera pro- naturain siguiGcat. Immotum iUud sigitlum, id csl, rueruiit, ntajori quoque auxilio opus babuerunl. quod non alleramr, neo ad aliam formam comiuutatur. h\ carminibtis autem sigillum molum babrns I l i j u s porro auxUiuia, ei lege, ei prophetis, el sig* diciiur Filius, lôc cst, vivens. Iia diversa ratione nis, Filiug Dei eral, qui ad imaginein guam, boc csl ad bominem imagine ipeius ingigriUam, vcnit. ulrumquft esl. Nam qualenus nalura Ormus et i m mulabilis csi, iinmolum siguaculuin dicettir FiJius; Non soluni aatem ad iinagitiem Dei faclus homo d cilar, scd el imago Dei in Scriplura uominatiir. quatenus auiem signaculum illud nequaquant morliiuin csi, sed vivuin, inobile vocabitur. Sigilii Scripttita cst eaim in Sapientia Salomonie : Oeus aulem immeu a Scriptura sumpiiim csl. Ilunc enun, propter incorruptionem et immortalitGtem homnrm
creatit alqne imagmem celernilaiu tuce fecit eum
4 1
inquil,
Pater signavit
Deiu .
7t
Per
omnia
simili$
Vcnil igitur ad gtiani imaginem ipee Dei F i l i u s juxla

illud lsai;e : lSoti legatus, non angelus, fed ipse Dominns qui, ut ait Joannes : In principio er*i Ver-
bum**. S<pculi$ autiqnior. Temporig enim crealor tcnipori baadquaquam gubesl, utpote per quem etiatti Paier gaecala fecoril, tit est apnd Paulnm lituisibUig. Deumeiiim nemo unquiro viJil ,lioccsL, Dei naturan. Jncomprehen$ibUU id egl, vix compreben&ibilis. Naiu illud quoqne gtmatacrum, quod cx operum ipsius imagiiiattone quadam coliigilur, priusqaam recte laneatuf, fngii. Vel incotuprebcn* sihilis, idem egi, quad inlerminabilig, et iiicircvntg ripttts, ac menris captum exredens. Neque enim inlellectu eoncipi nrc circumscribi polcst. lncorporeus. Iloc a Tbeotogo adjectuiu esl propbT iiiearnaitoaem el humanitatem Cbrisli , ad quain
e f
inutgo. F.lius I*alris iiuago diciiur qnia ex Paln; esi : noa anlcin contra Paler cx ipso. Ha^c vsi imaginis naitira, ut sil exemplaris imitalio. O.r.mrmii bic luculcniius $e res babct. Eicniai in itnaginibas arte faclis imago ntolu carcl, cam exemp'ar vilaj eil pra3dituiH, ac movealur. At bic imago, ct vivi est arcbeiypi, ct viva ipea, iongequc majiMviu similitudineai habct, qnam sit ea, qua Selb Adan u m referl vel qaa quidquid gignilur, id a quo generalur c.xpiunil. Ea euim csl simpliciuai nalura, ul non panim similia sint, pariim dissimilia, sed lotum lotius ligura sit, atque idcnlitalis poiius quam simililudinie raliofiom babcat.
9
Pairis ei terminnt et ralio.
Hoc modo Filius
ap-
mox pervenlurtig est. IUud ex principw
principiam.
1
Principiunf enim omniuin qiiae gimt, Pater est, n l can&a : principiuin quoquo est Filitis, iit can&af consors. Ad Patrem cnim David verba faeieus, a i l : Tecum principium . Esl igilur Fiiius priiicipiuin ex imipio, id egi, ex Palre. lllud ex //iwme /amen. Joann* g in Epislola sua pr.ma aii : Oeus lux est El Clirislus de aeipso : Ego sum IHX mundi*. Alijueli ic Palres illi qui sacrosancUtm Syniboluui cdiderunt, docirinam salularera muiuali s u n l , ac dixcrunl : Lumen de lumine, Filium ox Paire profulgere, ut incorporcain et simplicem eam gencralioncm ostend rent; ruisus ba?c verba apposaeriinl : Ex ipso, et in ipso, ul ulerque pecuiiari modo biibsistcre inlelligatnr. Paler enim Patcr est, el nuii Filius : Filius ileui Filius, et imi Paicr : cl in Mentilate iialuraB propria e^t iiiritisque esscntia. Fon$ vHcc el immortaUtalit. Haec quoque a prophclis sumpla sunt. Jeremias eiiim iia loquitur : Dereliqueruni foniem aqu<e Dominum
79
El David : Apud
11
te e$t fom titai . Quin etiam Chriatus de seipao ait : Ego tum via, veritat et vila . Fons autem dicilur ob pereiuiitalem; vtla autern ut fons vitap, non taiitum brcvis bujus et tcmpore peiitiirae, sed ciiam *scmpitcrnai. Hoc enini declarai diciio iJla
9
Jmmortalitatis,
quam adjicit. Archelypi
expreuio,
id e^t, similitudo, signactilum , ac velul expreesa efligies Dei. autem dicitur a Yerbo Sap. n , 23. I JIMIII. i . 5. ^ J a i . xiv, 9.
pcllaiur, ul Palrem oeiemlens ac definiens, boininilwisquo conapicunin reddeus quod Pater sil alque ctiain qaia citra ullum affccluin ac profluxionem ab eo geniius est, qucniadnioduni ex menle sermo. Sic caim sc babel a I Palrein Filius, qucmadiDoduai scnno ad mealem , non solum ob gencralionein omni aiTcrtu vacanicai , 8<*d etiam propter conucxionem. Neque enim a Patre Filias separari poiesl, qnemadmo Inm ncc scrmo a menle. Tuai ciiain ita propler vim enumialivani vocari polesl; nam u l serino parenlem suam mentcai profert < t enunlial, ila Filius Pa* trca). Possunl eiiam haec duo ; ei ; pro eodem accipi : qaandoquidem et delinitio diciiur, ut euni ita loquimur : Definilio bominis ost, animal ratione pracditum , el morialo. Quam igitur rationcm babct definitio ad deOnitum, eaaidem Filius ad Patreni. Ipsum eniai declarat quemadmodtim dcliniiio, id, qaod ab ea dcfiniiur. Quamobrem eliam Cbristua dicebat : Qui me iatcUeiit (boc enim siguifical : Qtti vidil me) Palrein quoqae i n t e l l e x i l ; paiernai siquidcm naturae compendiosa deroonstralio est Filiug, Ouinis eniui proles pareniig got lacila est raiio sive deHailio. Hic igitur Dei FUias ad guam imaginem, hoe esl, ad bomincm, quem ad imagiacni guaai creavit, accadil, ac proplcr carnero bumanam, carnem aggumii, el propter aaimam, quam divina iaguCRaikHie accepUm boma caHgine ob< daxerat et labefactaverat, raiionalem ei iuiel11
6 8
ha. L X I I I , 9. " Joan. , 1. Joan. vm, 12 Jerem. n , 18.
T 0
" Hcbr. i , 2. I Joan. iv, 12. Pga). xxxv, 10. Joau. xiv, 6.
7 1
Psal. cix, 3, Joan. v i . 27.
1343
ADDENDA.
1.
leclualcm anfmam accipit, ut sic p^r carncm "inis natura exsisiens, sed coitionepiconcursn duaritm naturaruminnnam bypostasin.ln ca cnim Vcrbi atsumptam Adae carnem pcccati sordibus inquiDei persona, qua? prius erai animala ipsius caro iiatam rrpurgef, per animam aulem, ejusdem ani creala eanidcm hypostasin babutt,ac partcs ilta conmam, alque ita lotus loti niilii salutem aflerat, gressae alque cotijunciae post bujusmodi concursioquandoquidcm totus Adam lapsus P S I . Hapc autetn netn iudivisibiles manseruni: non quod animo ct coail Gregorius advcrsus Apollinarii bacrcsin degifationc eanimque diversilate scparari neqticant, pugnans, qni Cbristum carn*m, et mente, et scd quod re et actu nullomodo discerni ac dividi posanima vacuam habuissc affirmabat : quod divinilalcm pro mcnle atque aniina suflicere existima- sinl. Unus enimvcro cx duabus naluris natus csi : qtiarum altera, nempe divina, humanam divinttaic ret. Eodem quoquc pcrtinent quo scquunlur. Per omnia enim, iiiquit, bomo plenus ac per- donavit; altera autem, boc est htimana, diviniialem a divina aceepit. Cum auiem dixisset Gregorius, feclus cfflcilur, duntaxat exccplo pcccalo. Peccaluin enim, non a natura, sed a voluntaie o r i - Dcuiu assnmpia carne natum esse, atque eumdem runi aasumpla bumaniiate nalum, Filium unum giuein babet. Qunmobrcin Dominus naturalia csso, non duos, admiralione correpius, ac velut siuomnia enscipicns, poccalum, m a natura alientim, non accopit. AU enitn Apostolus : flabeinus pon- IJ pore perculsus addubiiat, ulritm concurrcntos ha? na(ura5Coniempcrafa3sinl an polius commista?. Naui lificem tentalum per omnia pro similitudine, absque si conlempcralae stint, coufusas quoque eas ess^ iie peccalo . Quonam autcm modo peccato solo ceese est (sic enim fert natura earum rerum, quas cxcepto plenus ac perfeclus bomo stt ? Nimirinn quia ci bumana conditione eublmiior illi fuil conleinpcraulur, ut vini el aquae): sin auieni sobiin commislae sunl, necessario sequetur eas eliam alU conceptio , ulpote seniinis expers , ct nativitas, quando aclu dividi. Haec enim eorum q u inler se ul corruptionis nescia. Neque enim soltiia sunl virginiiaiis signacula : quandoquidem gencratio miscenlnr natura est, u l trilici et hordei. Alqui neqi.e confusa? sunt, et Umeo gemel congreasa? per corniplionem progrediens peccalo accepta iudivisibilea maiiscrunl, differenliam suam eliam reforenda cst, quemadinodum ait David : Ecce posi coiliouem ac concursionem servantes. Proenim in hiquitatibus conceplut $um, et peccatis inde nova el plane slupenda fuii illa in uno CbriconcepU me mater meaPost Iransgressionem sio lemperalio, duarumque inler se pugnanlium cniin Adamus, libidinis oestro concitits, uxorem suam Evam cognovit, caque concepit ac prpe- Daturarum commislio. Qnocirca cuin Tbeologtis non posscl, vel misturam solum dicere, vcl rit. Sic peccatum conceplionis causa est, conccptio naiivitatis, atque ila utraque sub pcccato ^ siropliciter conienip^rationem, uiraque voce neccssario usus est, idque cum addiiione. AIU*ra i est. Qtioniam autem naliviiatem, quemadmoduni enim novam dixit, alleram admirandanu llic entm cl beneficenliam crga genus bumanu.n , pr;rmistio confusionem nescit, nec lamen divisioni subsianlom ct adimrabilcm esse oporiebat, ex puella Virginc nascitur. m , quatcnus nascitur, nuptias c s t : quod profecto niiraudum esl. Ulraque igilur utrique adjuncla mislio, ncmpe temperalio, perfeac gcncraiionem bonorel (honorabile enitn cont i a m , numerisque omnibiis absolutam doctritue mtbium et thorus immaculalHS " ) ; qualonus autem cx Virgine, virginilatem praefcrat, ul niairimo- explicalioncm servai.Nunc, qune sequmitiir excutianius : Qui e$t, fii, elc. Divei-sis modis id qtio.l esi, nio excollcntiorem. Concoplus csl igilur, boc est, fieri diciiur. Primo, cuin, corrupla prarexsislenlc in Virginis prspgnanlis utero geslalus , qux subslanlia, aliud quiddamex ea faclumesi. Qua siqnidcm per Spirilus sancli stipcrventionem, lam gnilicalione ovum avem Gcri dicimus, el lac caacam, aitimo, quam corpore pra&purgaia erat. Pcr ip>um onim ab eo pecralo expurgau cst, quod ex naiivi- ci lulum lestam, el arenam vitrum. Ailero inodo, c , incolumi c i imimilala maiicnle subslaniii tale secuni trahebat, niniirum a primo parcnie profliixum, atque ad univeraum ipsius genug fusuni ^ prsexsislciile, pcr accidcns aliquid praueroa <flicirlpropagaluin. Sic enim angelus eain alloculus cst: lur : quo scnsu dkimus ex aere elaluani fac:ani csso. Salva coim ol incolumi manente substantia acris, Spiritus tanctut tnperveniel in te et virius Aftisfortna insuper accossit: sic etiaui boinineni jusii*ni Kimi obumbrabit libi Verum ut ad rem rcdeael sanclum factuni|esse dicimus. Terlto niodo, cuni nnis, virgineo quidem utero geslalua est Domimis, praecedente subslantia integra manenie, alia subprodiil autem acprognatus estcum carne assumpta, sianlia insuper assumitur : juxla quam signiOc.i * unns exsistens ex duabua naturis, carne nimirum el lionein annatuin factmn asse mililem dicimus. spiriui. id cst, divinitale el bumanitate, conlrariis Alque in boc leriio signiOcalu verba bxc inbdliquidem iulcr se boc esl, diversis (qualcnus allcra gcnda sunt. Qui cst, fit. Guni euitn es&ct Deus, i r s diviiia erat oalura, altera bumana) in unam Dci bomo eliam fat lus cst, ac mililis morc carnem l>6raoiiam coururreotibua. Nam propter byposlaliinduens, naiurae noslra? boslem oppressit. Porro cam duarum barumnalurarum unionem, unu& cum \ixc vcrba : Qui est, pt el increalus ereatnr, ea buinanitale assumpta Gbristus naius csl, non quidom
9 v n f t
9
1 r. iv, 15.
Psai. L , 7.
llebr. x m , 4.
" Luc. l , 3.
1345
NICETAS IN ORAT. X L I I S. GREG.
1346
ligura proferunlur , qua proptcr bypostalicam erat, ct quse babebat, propler inslauraiionis gculcnlilateni, mutuumque allerius in alieram trans* ncris bumani cousilium, occullans ca quae non i t t i m , utraque natura aheri proprietaies suas erai, nec babebai, assumpsit, u l pcrfeciionis illius communicat. Qua raiione nobis dc Cbristo ad ipse particeps fiam , nimirum dcus quoque faclus. hunc modum loqui licet : Uic Deus noster Porro inanilionis nomcu ex Pauli ad Pbilippenses terra visut esl . El : Hic bomo incrcalus est, ct EpJslota sumptum est, ubi sic dc Cbrislo scribiab aflcclibus alicnus , aique iucomprebcnsibilis; lur : Seipium exinanivtt, formam servi accipicns . quemadmodum lioc quoque loco dixit TbeoloPlcnitudinis autem nonien cx Joannis Evangelio : gus : Qui e$t fit, el incrcatut creatur. Enimvcro De pleniludine enim ipsius, i a q u i l , nos omnes eum qui csl, ticri : ct cum qui incrcatus est, accepimus *. Eral autcm sumnuc polenlinc argucrcari, lamelsi mirabile est, non lamcn id secunmcntam illa inanilio. Eximia enim atque exuiuiii mulationcm accipiendum est, verum secunberanlis cujusdam potenliae eral excelso illi, tanpum assuinptionem. Nam id quod erat uianens, lopere bumiliari poiaisse. Quocirca cum admiraitl quotl non eral assumpsii. Quod aulem inquit, tiinic haec conneciil Tbeologus, dicens : Quauiam cuni qui nullo loco capi ac contineri polest, conlihae divina* bonilalis divitia, el copiae bonitatis neri, huc vero viia arcanum esl el difiicile, ul nulla Dei? Quodnam me circumsial myslcrium arcaraiione explicari queat, ncc aliud quidquam dici ponum et occullum. Quasi diceret : Quid sibi test, quaiu quod ob excclleiUem poieniia? uiaguiiuvult Dcus , quod carnem mcani accipil? Poslea diitcm, boc perfeclam est. Alque etiam modiim dabiuai illud , quod cum admiralione cxluleiat, bujus comprebensionis exponit. Anima enim, i n solvit, aiqne ail : Imaginem accepi. nec eam aarq u i t , iulcr divinitalem corporisque crassitiem lain leclamquc babui, verum per pcccalum lamedia imercessil, boc est, interposita anima Dcus befactavi. Ob banc causam Cbrislus, videns, cum carue juncius esl. Aniraa enim propter iinagi- quidquid de suo in meo corpore collocarai, id nis diguilalem atque inlclligcndi vim Dcoconjunctipr lotuni a peslifero peccalo deleri, carnis me* fil csl. Ac proinde haec prima, ut maicriae expers, pariiceps u l , supplens id quod mibi deeral, imadivinitatis particeps facia est, ac per eam eliam ginem, id esl aoiuia? dignilaicm, incolumem caro. Neque enim lieri aliler polest, quin quod tuealur, ac per euam a morluis resurrectionern bypostatica unione conjunctum esl, diviniialis carni imniorlaliialem aflerat. Quin eiiam praesens gloriae sil parliceps. Ila media uiieijeria erat anima hoc consonium, quo nobiscuni, propler bypo* inter divinitalem et carneni, ac per eam cum slaikam unionem, jtingilur, priori illo admiraipsa qaoque carne tinita est divinilas. Crauiiiei G bdius est el sublimius. Tum enim unio rationo auleai vocabulum adjuuxil Girgorius, ul ineffaiaiaginis eral : nunc aulem raiione hypostasis. bilem Dei bumiliialem ac dejeciionem osicn- Adlucc deiformis tunc qiiidcm per imaginis conderet, qui tanto amord bomiaes complcxus e^l, sorlitim bomo cfliriebatur : nunc auleni per ui eoruni causa cam nialeria conjungi non du- uuionem byposlalicain noa deiloiniis solum , bitaverit : Qui alios ditat, pauper efficitur : non sed eiiam deus : qtiemadmoduni noster idem an* quanlum ad pecuntas, sed qaanlum ad caruem clor alio loco, de hunianilatis assumptione loquens, bumanaui. Pauper enita caro est, ut mullis rebus ait : Audenler quoque dico, condcuin. Ad sut conservalionem opus babcns. Gonlra dives Gol. 634 G. P S E L L U S . Patris terminut et raiio esl divinitas, ul nulla omuino re indigeas. Haec {Gr. ; \ ). Divinus hic doclor, in cmnibus aulem verba ex sccunda ad Gorinlbios Epistola Arisloielis et Plutonis voluminibus accuralissime mutualus est ia qua sic scriptum est : Scilis versaius, nunc hoc, nunc alio modo de mdem rebu* uiim gratiam Domini nostri Jesu Chri$ti quia disserit. Quoniam enim illi nunt causam effecii prupter vus egenus faclus e$t, cum divcs esset, ut rutionem esse aiunt, nunc contra e/fectum causw, ad vos eju$ paupertate diviies essetis Alque b*c ^ quam vuli senienliam ei f prout animi sensa cum oralione congruunl (10), eorum philosophia abulilur. quidcra cx illo loco sumpsil. Ipse auleni adjuuxit, Ne longius eamut, el Plaio, el Aristolelet, el mugnus aique exposuil quse sint bae divilisc quas conscJamblichus animce rationem esie centenl eam iww, cuii fuimue, niiuirum divinitas. Qui pleaus est, ut qua pcr se movetur. Nec lamen illa vi$ anima; causa Dcus, evacualur, ulpoie homo faclus. Inanilioncm autem .vocat subnii3sioneni illam divina? glorisc, e&t> verum anima polius ris illius, qua per $e agita* lur. Causam porro inielligo non ut separalam, sed ac sabliuiiiaiis abjcciionem. Exiuaniius autem ut simul exstitentem. Mens enim molu carel: esse dicilur, ut ante in.Tnitionem ia natura sua corpus auiem aliunde movetur. Proinde inter luvc pleniludinem babens, qaaienas Deus consideralur. conlraria medium quiddam intervenire necetse erat. Ibsc veru onuiia uon mulalionis, sed assumplas id igitur e&l anima, cujus ratio vis illa esl qua bunioriiiaiis rafione inlelligeuda sunl. Quod enim
78 9 80 v t f
Uarucb n i , 58. " 11 Gor. v n i , 9. Philipp. n , 7. Joan. i , 16. (19) Animitema eum oralione congruunl. G. - , ut velit Psellas Gregorium in eo sensu* . Ego tamen bic qui illi conunadior atquc congrucmior vidcalur meuJuia esse suspicur, ac lcgcnduui acaicn accipcrc.
18
8 0 4
1347
ADDEN1>A.
tuopte moiu eletur. In ii$ igitur in quibus post divinitalis ei naturae atque incarnationis disralionem significat, ittis ei causa est, et ratio eornm, pulalioncm recle jam atque ordine ad proposilum quorutn cauta e$t. Exempii causa, cerco ea causa argamentum accedit: atque inducit qucmdam erga est, cur diuti$$ime vivat, quia felle caret, aquila boc feeium ardenliori studio aflecuim, ac de eo item siccitas. In iis autem, in quibus solum, el loqiii, et audire cupienlem, el propterea cansam $ed nalurce connexionem significut, in his liis verbis uteiiicm : Quod landem horum verbomm effectum quidem illud at, id autcm, cum qxw est operae preiium esl? Quin lu baa ambagcs mitlis, ac nullam cattsam agnoscil. Quocirca Patris ; est juxta velus adagium, quo i i notanlur, qui lon* Filius, non ut illins cuusa, sed ul ejusdem cum gins, quam dcceai, cvagantur, equum ad mclam Palre naturcc. Hoc autem inter lermmum seu dcfi- slimulas? id esl, intra flexum et curriculum subniltonem et raliotum interest, quod definitio id, dilis calcariUus concilas, ac per gyniin cursiiare quod dcfinitur, lcrminal, nec fieri poie&l ttl defi- desinis? Ad iustilulam maleriam oralionein iransnitio id quod simul cum ea ierminatur superet : fer, ac nobis bujas fesd mysteria enarra. Moirco ai comiexionis non terminalionis significalio- oiiim bic sedemus, ul ea ex lc audiamus. Il.rc sub nem habei. Qnid ighur, dicel aliqnis, Paierne Filio aliena persona ptolocuius, ila sc facamim pollicelerminatus et>t, siqnidem Fitius ipnus esl terminus> mr, lamcisi a proposilo argnmento oialioucm anideo ut palerna nalura Fttii ualura concln&a ar, spicatus non sit, scd patilo aliius exordium duxerit, circumicripla sh ? Itaprocul dnbio. Quamvis enim lioc cst a divhiitalis pbi&osopbtaeque naluralis pcrpatertue essentice nullus omnino sil lerminu$ quem- iraclalione : nam ut allius inilium diccndi suincadmodum nec duarum atiurum personarum : appel- rcm, inquii, me cocgerunt, tum amor, lum ralio. lalioms lamen Palris tcrminus esl FHius. Cum enhn Amor quidcm, quoniam Dei meminisse, amabile hcec nomina ex eorum ciasse sint,, qnai ad aliquid milii est ac dulce, el jacundum. Capul eaim r l referantuT, mutuo te Urminant : idcirco Patri quo- stminia festi, memoria Dei esl. Ualio auleni, quoque terminHs esl Filhts. Paler siquidem FtlH pater nidta ea rerum a principio geslarum narralinneni atque ts, qui paternum nomen audtvit, una eliam ordinemque postulabat. Etcnini ob Salvaroris R Filiun auimo et cogitatione complexus esl, eamque surrectioncm Pascba celebramus. Salvalor anteni relutiot:em, quu Pater Fitium respicit, timul absolvit. juxta humauitatcm mor;nus esl : homo porro At fii demonslrationibus el argumentis terniinui fat-tus est pnipler bominem, quem ipse ad imaîhaudqtiaquam eamdem atrimi conceplionem suggerit, nem suam coudidcrat. Qnare Crcatnris Deique priverum quemadmodum tn illis longe ditersut e&t nuiB), ac deinde creauiraram, in quaram numcro ttb 0, de quo hic agiiur : ita etiam lermini valde * bomo etiam erai, mealionem a nobis lieri cporledistimUes. lllic enim terminus e/fecii $ui causa bat, lam myslerii assumpt bumanilaiis, alque i u dicilur, qaoniam quisquis effeclum dcfinire parat, demum ad ea qua festi propria suni, veuire. Ncc cansam ipsaw protimts ad ejus depnilionem assumit. vero alienuin ab boc lenjporft fuerit, quid Paschac Quoniam enim omnia argumenlis confirmantur, ar- nonico signlficet, cxplicaie. Nec enira supervacagumenti autem fundamenlum est terminus, idcirco neum cril boc addilanientuni oralioni nosir.u adcausa effeclorum suorum termini sunt. Quo ingenere jcctnm, sed elogans atqiie uiile. Hoc igHar Hebrari illud esl, quod congelationem el spmiludinem coa- sua liugua Pascba nominant, quod, si inleipreteguli termiuum et ralionem esse, itemque foliorum ris, tran&ilum sonat : juxla bisloiicum quidem ttliludinem rationem esze vinewH cur folia amii- srnsum, quia ipsi ex iEgypuaca serviiute ia tat , inquit Ari$tite'es, atque umversum cautat liberiatoiu vindicali, in Palaestinam, boc est Jerutffectorum suorum raiiones ac lerniinos etse pronun- salcu:, iransieriiiit (banc cnini Cbananaeani Theoloiiat. gus votat, quod in ea Cliananaei prius balilarent); Gol. 635 B. Sed quorsum hcec? clc. Toslquam dc juxta allegoricum autem scnsum, quoniam nof
% t % 9 9
divinitate satis copiose disseruit Tueologus, cumde mmcnsaet inconiprcbeusibili Dei nalura iraclaret* alque etiam de naturalium rerum ratione dispulavit, cum de inlcilcctili et sensibili niodo verba facerel, muliaque eliani de bomine dixit, nimirum quo inodo inanu Dei creatus, cl paradisi deliciis cumulalns sit, primam Jegcm acceperit, qua.pie poeua ob conteinptmn et violatum mamlatuiu iuul latus fucrii, quodque praelcrea res ipsius eo slaiu esscni, nt magno qno !am auxilio opus babercl, quodque ob eaia causam omiiis Salvaioris noslri oeconomia et liumanil ilis assmnpiio contigtsset, (piaudoqutdeai pars iilins rcsurrectio quoque erat, ob qnaui Pascbx fesluia celebranius, el de cujus laudibus banc oralionem Thcologus inslilueral,
quoque de vitio ad virlulem dcmigramus, alque a lerrcnis rcbus ad supernas, regnumquc coclosle, qnod nobis Deus, ul Pabesiinaai quondaiu Hebrtiis, pollicilus est. Alque ea est bujus nominU significalio. Quidain auicin , id esU ab eo quod Cbrislus propler nos passus sii, boc restuni Pascba appellalum cssc cxisiimantos, banc vocom inverierunl, lillcram aspiraura in lenuem , ac rursiis liueram x in mulanles. Ac posiea roiisueludo pervincens, banc YOCIUI at sancliorem cor* roboravit, anliqnala atque abrogala priori dicltoiic. Col. 658 A. Enimvero legem univertam, clc. AI!egorice bujus festi mysteria cxplicauints iu ^nrrn loquilar, ailque n.o !o iUas Yeteris Tesiaairnii dc Pascba3 feslo legcs fulurorum adumbraliotieiu
134)
NICETAS IN ORAT. X L I I S. GREG.
1350
fuissc, scd Hmversam quoquc legem umbra ratio- enim tanlum ccmcbaiu^ ct caligo, et ignis, ct nem babcre. Aposlolus cnin), de legalibus sacerdofumus. Douni enim revera nemo unquam v i d i t : tibus loqucus, cxemplari alque umbrae cos dcscrquo enim inodo vidcri possei, qui forma carcl? vire inqiiil, ac rursus lcgeiri futurorum bonorum Vide auiem quam accurale alque exacte loquatur timbrani, non auu m ipsam rerum itnaginem baGrpgorius. Gum cnim dixisscl parlim Deum descenbuis*e lesiatur **. Quin jpse quoquc Deus, cum de dere, baudquaqnam subjunxit, pariim nos asc<*nbis rebus leges dictaret, Mcêm alloquens, legates dere, s^d, parlim nos ab eo subvebi. Quibus vcrbis eanvmonias figuiam noininabal: Facies enim ontnia, bujus quoque noslri asccnsus Dcuin auclorem esse inquit, juxta figuram libi in monie ostensam \ Nec declaral. Scriplum quippe cst in Exodo : Etvocavit vero fruslra posila stinl baec advcrbia, temere, Dominus 31osetn ad verticem montis *. E l iicrunt : iiuomiderute, abjecte. Teinere euiin iit, quod fruAicende ud me Nec vero Do.o id imbecillitalis stra et sine ulla utililale iit. Inconsiderate atiiem, tribucndum cst, quod toius a nobis capi tiequit, quod sine ulla justa causa. Abjecie denique, quod verum provideniiae polius. Qualenus cnim nobis bumiliier elcxiliterac sordide. Niliil igiiur lemere, lultim esi, ac possibile, tantum eliam coucipUur. nec inconsiderale, ncc a'ijccle Jndictum atquc i i n Quod aiitem superius imaginationein et concepliopcratum cst : quandoquidem, cl qui baic indixit, neni dixit, idetn nunc vocat, boc est, sapicnlia ipsa esl, et ministcr sapieniia insiruparticulareni operum Dei coguilionem. Nec einm clus, tamctsi congrucniem niiicuiq.ie 111 bra ac Deus secundum naiuram suam , sed sccundum figurx speciilaiioiiem excogiiare iiequeamus, id opcra sua cl creaiiononi inenle aduinbialur : lercsl, cxposilionem alque allegoriam. Quis enimcon- reni autem bujus corporis ruolcs, inqiiit, menti quc lemplarc alque explirare queat, quare arcam ca etiam noslrae crassities, nimirura cum corpoic figura exslrui Deus praeceperit, alque cx lali mateconsliicla3, ac proinde coiporis crassilie quodaiuria, tali mensura : quidquc boc sibi velil, quod a inodo implet.e, ne pcrexigu.im quidem Dei cogn:Leviiis, id est sacerdolibus, qni saccrdolali el lionem accipere potest, nisi divinilus adjuvelur, ac legali cultui, ac religioni mini&lrabaut, ipsa gesia- velul manu duc.ilur, ncinpe pcr Dei desccnsum rctur ; quid ilem sacriftcia et purgaliones aiquc bominisquc subvectionem, quemadinodum olim in oblalioues signiOcenl ? Porro per sacriiicia, omiiia moirle conligit. Tunc cnim baudqiiaquatn codcni quae immolari solcbanl, inlellige, ut oves, buves, 4oco alquc oidiue digni babili sunt, sed diverso, vitulos, lurlures, columbas. Per purgaliones au~ qnalonus, ut opinor, purgatam mentem attiilissenl. lem, purifit aliones <-,as, quac per sanguincm am ^ Nonnulli etiam oninino cxpulsi sunt, qui vidolicil cinercm fiebant, ac pollulos ei inquinalos purgavitaB lurpitudine ci obsceniiate pecudcs et bclluas b a n l : per denique, partes eas, quae a rcferebaut. l>ixit enim ad Mosem Doininus : viclimis exirabebanlur, quod genus erant peclusAscende ad me, iu, el Aaron, el Nadtib, ei Abiud, culum , dcxlrum bracbiuin, el Obra hepalis. Nam el septuagiuta e semoribus Israel, et adorabunt bujusmodi mysteria iis duniaxal nota suut, qui tonge Dominum, et appropinquabit Mose* solut ad Tirlute Mosein exprimunl, aul non longe ab illius Deum : ipsi aatem non appropinquubuut . E l prasiautia el eruditione rcmoli sunt. rursus : Desccndent conie&tare populum, nc foru appropinquel, ui me videat, el cadal ex cis muliiIbid. B. Nam in ipso quoque monle Dcus hominitudo . Et paulo inferius : Oinuis qui leligeiit buSy clc. Hic allegoricura cxposilionis cainpuni montem, morle morieiur tauget illum maingrcdi incipit. Anagogice enim Mosis ad moiuem nus, verurn lapidibus obruetur, vcl jaculo confoasccnsum intelligit. Ut enim mons lcrra superior dietur, sive bomo, sive juinenlum, non vivet. cst, coclo atitim longe"inferior : eodero modo nos Alque bsec in Exodi libro ita babcntur. Qtiod cuoque a (errenis et corporeis rebus subvebi aulem ibeologus eodcm statu atque ordiue onmes ncccssc c s i : Deum aaiem descendere. Verura nou
8 I 8 1 e v
quania subjeciio noslra est, tanla quoque Dci j ) baudquaquam dignos babitos fuisse conimemoral. deprcssio esl, sed, ul a nobis diclum esl, socundum Ordiiie quidem dicil, quia in annumeraiione primo pruporlionem monlis et coeli. Quocirca baecquo- loco Muscm consliiuit, deindc Aaronem, mox sevisio Dei in monte designatricem vim babet. pluaginla seniores. Statu autem, quoniam asccnJdcirco enim desccndit Deus, ac Mosem subvexit, denies, sic stclerunl , ut vocaii erant. Bclluiul discamus, quoties bomo Doo conjungilur partim iios auiem nominavit, allegoricc, ut opinor, j u Oeuiu ui excelsum, atque omnibns rebus superio- menluin exponens, de quo eoJcin Exodi libro rcin dcsccudere giavari, pauim eliam bomi- menlio. Nam quanquam jumentorum noniine proprie roansueta et domestica animalia signiftnem, bumi alque in rebus abjeclis et lerrenis piOVoluluin sublime irabere. U incomprehensi- cenlur, ferarum autem nomine agrealia appelleutur, Scripiura lamen plerumque jumenii iiomine bilis ille concipiatur, id esl, ut is qui omnia implet, feras quoque agreslcs complectitur, ul apud paulum a naiura creaia capi possit. Verbo aulem Psalmislam : lnsuper tl peeora campi \ Perspiciw sus esi, id est, obcure videtur. Nubes
8
Hebr. , I seqq. * Exod. xxv, 40. xix, 12 ibid. Psal. vm, 8.

8 0
e t
t!
" S x o d . x i x , 20.
" * E x o d . , I .
8 1
Ibid.
* Exod.
1351
ADDENDA.
1S52
cnini constal illic de omnibus qnadropedibus agi. el obscura bujua ioci vidclur esse sentenlia, quia longis byperbaiis concisa est baec periodua. Hunc Ac rursus besliae appeMatione mar.sucta eiiam auletn sensum babet. Exislimamus, inquit, quoaninialia designantur, u l in illo loco : Et creavil niam usque ad idololatriam proiapsi eramus, aique Dem de. terra omn$$ bestias agri, el omnia volaexcitari nos erigique oportebal, idcirco nobU veiilia ceeli . Eninivero, si exacie loquendum esl lerem lcgem daiam essc, cuin alia pcrmulia prae* bclluinos quosdam vocans Gregorius, non ad Veuis cepla, quae nos ab idolorum cultu abducebant, lnslmiiienlum, sed ad divum Paulum mibi recomplecteutem, lum ea eliam, qnae ad sacriGciorum spcxisse videlur, sic ad Hebraeos scribenlem: raiiouem pertinebant. Alque bujusmodi sensus est. Eliamsi bestia teiigcrit monlem, lapidibus obrueNuuc singula exculiamus. Per peccatum, iuquit, lur " quod quidcm in Veteri Tcstamciilo ad verbum expressum non invenilur. Nisi quis forie jam inde a principio corruiraus, id est, ex quo lempore priiuus parens prolapsus esi, ac pcr vodixeril Aposlolum, ba.c vcrba auilieniem : Etiamsi luplaiem deccpti atque in fraudcm impulsi sumus, jumenlum in monlem ascenderit, non vivet junon per prtniam illam solum (scriplum cst citini, menli noniine belluas quoque intellexisset. Caeiequod bonum eral lignum ad vcscendum, ct g r ; l u m rum illud sciciidum*Sl, qnod, quoniam in nobis oculis ad Yidendi.m, et pulcbrum ad inlclligendupiices afleclus sunl, ira videucct et cupidilas, d u m ' ) sed eam eiiam, qua peccalutu otnite perideo a divina coulemplalione submovebaulur, luia fusum esl. Yobiplas enim peccatum omne anteii qui ferarum rilu agreslibns ct iracundis moribus cedil, nosque ludiiicatur, et in fraudem inducii, praediii erant, tum qui pccudum more in lerram ac velul pisccs inescat. E l quidcra ila misere c i i pastus graiia provoluii erant, ac turpiler et foede cuinvenli sumus, ut ad idoloialrix crimen procupiditalibus serviebant. rucrimus, atque ad nefarioe cruores, qui nefarii Cul. 6 5 8 G. A'OJ tamen tnedia quadam via inter dicuntur, quod sceleraie ac nefarie dacmooibus eosy etc. Quandoquidcm virlus io mediocritate offeranlur : vel ctiani ncfarios eos vocat propicr excessus aulcm ei dcfcclus in vilio positi s u n l , boniines sacrilicii causa maclalos. Immolaverant propterea Gregorius allegoiiam ingwssurue, facturum sc polliceiur, u l media qtiadam via ingredia- enim, inquil, filiot et filia* suat dvmonih '. Ilis tur, id esl, ea lanluro ad allegoriaui a< cipiat, qnae igilur malis affectos revocari nos a Deo oportebal, cam admitiunl: reliqua autcm eo scnsu imelligeuda utpole a recia via aberranles, atque in aniiqtitim slaiiun resliiui, hoc cst, ad Dei tognilionem, ante relinquat, qiiem litiera piimo fronte oflert. Omaia
l 7 t t 9
enim, quae velcri lege conlinenlur, corporeo dua- C idololatriam ia auiaiis nosiris lucentem, quideai reslitui, non propter opera noslra, ncc eniai tilla laxai modo ac secundum liueralem et dilucidum babebamus, scd juxia itlam apud Lucaai Zachariae seusmii inlerprclari, esl crassorum et slupidorum propbetiam, propler viscera misericurdia Dti nobominum, aique ad contemplalioaem prorsas inerstri lanti manus snae opilicii jacluraiu facere liuiii atque torpeuiium, Judaeisque similium. Illi non euatinenlib. Tantuui autem dixil non quaniieaim universam lcgein juxta lilleram iutelligunl, tate, scd qualilale: Magna enim res, inquit, bomo, tiec spirituiili sensa qaidquam accipium. Conlra, ac praeclara et cxiniia res, vir. Queoi subliuiiori* omuia vel niiuulissima qua?que allegorice expuctiaia sapienlijc specimen vocavit, et luagnum ncre, curiosi esl tngenii, aique in anagogix ratione, mundum in parvo : idqae nou ea lanlain ralione, ncc modiiin, nec mediocrilatem icnemis. ldqae qaia ea omaia babel, quae scnsibilis bic niundus, sane ridicului est, ac plane somniorum conjeciurc ac praeierea raiiono instructus est : verum eiiatn dignitm. Omtiia eniai somnia in signis atquo umquia nmndus propler ipsum conditus est. Quod bris consistunt. Quicunque igilur oiunia ad anaauleni alicujus cauba faclum est, iafcrius est eo, gogicum seusuui referunt, somnia interpreiari propter qaod faclum est. Uonio autcra divina videntur. Porro iitterse mordicas adbaererc, nec unquatn subliuiius assurgerc, defeclus esi (20) : c ^ inanu cffeclnscst, juxta id quod scriptum babclur: divcrso omnia ad allegoricum sensum irabere exManus luce feceruitt me et plasmaverunt me Quo cessus, aique ulrumque viliosum. A l in ea re loco mamis, u i L)eo dignum cst, intelligenda? suni, dccoruni ecrvare, mediocriias esl et virtus, neque iiimiruiu pro fabricaliuue Dei. Quoniam igitur id absardum est, ut, liltoralis et bislohci sensus inslaui ari, alque ab errore rcvocari bomineai opurperlinax amplexus, uec ridiculum, ul somaiairix, lebat, quo taadein inodo id iieri decebal? prudenior illa cuncla ailegorice explicaudi raiio. certe ct provide. Naoi quemadinoduni mcdicus Quandoquidem enim nos, ab initio, etc. DiQicilis vulnus absiergcre, aut aiio modo pargare cupicus,
t
' Gen. i , 24,25. Hebr. x n , 78. Psal. cxvm, 73.

M
9 9
Exod. xix, 13.
Gen. m , 6 .
Psal. cv, 57.
" Lac. i ,
August. lib. xvii De civit. Dei, cap. 3 ; c alitii sicui muilum videntur ei rarc, qui nullas ros gestas in ro generc lillcrarimi (sciliret sacrarnm) aliquid aliud prieler id quod eo uiodo gcsla? suiu,
signiiicare arbitranlur : ila multum audere qui prorsus ibi omnia significalionibus allcgoriiis ia* voluia ease conteiiduiii.
1353
si aspcrius manum adrooveat, non modo uon pur* gabU, sed ctiam dolorehi augcbii et exulcerabit : sic eliam animam vulneribus oppressam, nisi quis scite el leniter attrectaverit, non modo niliil eam juverit, sed iiisuper etiam laeserit, ac penricaciorem effecerit. Proinde violtittior medicina repudianda et rejicienda erat, utpoie q u non soliim bomines non flexisset, sed itovo etiam vulfiere ailecissel, ac acelerate viventibus ad peccandam iinpudeuiiam addidisset, propter eotttracium temporis diuturnitaie lumorem, id est, propter i n veieratam peccandi consuetudinem in naturam conversam. Gonsuelado enim atque babilus propemodum naturas Tim babet. Qaocirca ad vit correctionem moderatiore qnadam viiaa ratione rcvocandus erai : quae quidem 11011 subiiam sani- * tatem cfllagiiat, Yerum sensim ac paulatim aegrotum ad eam reducit. Nam intortus quoque ramus anbitam ab obliquitale in reclum inflexionem baadqaaquam suaiiimeril. Quin potins, si quis repenie eum per vim subrigere conetur, citias ipsoni perfregerit, quam direxcrtt. Quin etiam equus ferox tl indomitns, miraqae magniludinis, atqae selalra ardore insolena baudquaquam frentim admiserit, nisi poppysmia detmilccatur. Poppysraas autein, equinae permulstonis genus e n . Quod noaien per onoinalopoeiam duciuin esl ab eo eono, qaod ex equisonum ore manat, cum equos adulabundo conlactu delinire student. Ac proinde, id est, quoniam x asperitate posibabita lcniorcra ac molliorrm cu-^ randi bominis raiionera eligi eoimniebal: Lex nobit auxilium, ut Isaiae verbii utar, data e$i\ Facilis enirn et blanda est legis curatio, leniter nos ab errore abducentis, alquc ad verttalem reducentis. Ac nobis niari cujusdam et macerise vicem prxbsl. Quemadinoduni enim maceria impcdimeato cst, quomiuus, qui intra eam sunt, cuni exterois jangantur : sic etiam lex septum quoddam erat, inier Deum alque idola interjectum : atqae ab idolis quidem nos abdacebat, ad Deuai autem reducebat. Ac mihi, quaeso, I>ei cousilium et providenliam considera. Quoniam eaim nos et bruU animanlia sacrilicabamus, idquc idolis, quanquam sacriflcia ipsa tollere aique abrogare vellet Deus, eeseque nobis, ut iatcgraui sanitatem conseque ] reniur, coguoscendum prebere ; tamen subitam mulalionem scgre admitii cognoscens, ad iuflnnilatem nostram se dcmisit, ac duobus malis propositis, allero quidcm graviore, ntmpe Dei ignorantsa, aHero auiem leviore, nimirum cruenlis sacriliciis, id quod levius erat, boc esl, sacrificia, inflrmitali noslrse concessit, ut, quod majus erai, atctperet, boc est, ut ipsuia verum Deum cognosceremns, ac postca coinmodo lempore sacrificia quoquc ipsa lolierel, atquc id adorationis genus, quod in spiiilu ct verttale consistil introduceret. Idcirco nequaquam omnia, quac volebat, simul consiiluit, * laa. v m , 20 sec. L X X . Joan. iv, 24.
1354 NICETAS I N ORAT X L i l S. GREG. sed sapienier alque induslrie pcr subtractiones paulalim factas nos immutavii. Idoloram enim cultum prius sustulerat, ct sacriflcia quoque ipta eublatunis erat, alque a sacriiiciortim nidore ac sanguine ad incruentum sacrificium cuUumque ralionalem et evangelicum animos noslrog traduciuros. Quando autem id faclurus? nin.iruin cam nos ad obedienliam ealis assuefactos et exercitalos, atque jajn recte ac prseciare mandaio eo, quod acceperantns, perfunctos iovenisset. Qaidnam autem illud? nimirum perfectum idoloruin contemptum, post quem victimas etiam, qaae ex legis prasecripio offercbaniar, aboleri oporiebat. Priusquam enim priroo praecepto morem geseissemus, supeifluun fuiusel secundum iradere. Gol. 639 C. Sie igitur alque de causit Ux scripta etc. Mosaicara legem, scriptam vocat Tbeologus ad differenliara legis non scripta?, quai Adamo, iisqae, qui ab eo originem duxerunt, d i versis leaiporibus dala esL Vel eiiam ad discrimen coustiluendnm inler eam et Evangelium ; quod etiam ipsum nullis liiterie coneigaatuua sanclis aposl(dis traditam esl. De quo eliam Deus per Jeremiain dicebat: Hoc esl teslamenlum ei foe lus, quod cum illie feriam daas lcges, in aieule et in corde eonim ingcribaai eas. Igitur lex scripia iia esi data, ut eommeroeravi, atque ob bae caueas, quas protuli, hoc est, quia peruiciosa et periculosa erat asperitas, lenilas auiem atilie, atque ad iractandos animos appoaiia. Atque insaper introducta, hoc est, prasscripta est lex, ut ejna leclione ad Greatoria agniUooem excitareaiur. Eodem modo eacrificia propter sacrificanlium inflrmilatem coa * cessa sunt. Hieenim asaueti, baudquaquam eastatim abjicere potuissemai. Alque hsec saerlQciof um esi ratio, id est, causa, ut qnidem mea est ratio, boc csi, ut ipse cogoosco. Haec auiem iigtira a rbeioribue extenuaiio dicilur, qaa cognitionis ac docirinse 6uae tenuilalom prxtendit, uoqnara scilicet alius qaiepiam forlasse sublimiorem causaai animo concipere ac proferrc qucat, quam sil ea quam ipse produxil. Ergo h c quidem sacriik-ia ob bas ratiooes permissa suat. Ut autem immensam d i vmx sapientiae profunditalem intelligas, omnia > sapienter ac eupra boniiaqm cogilalioneia faciealis, alque ut uberes el lucaienlas impervesligabilinm (hoc est, quae non modo noa cogoosci, sed quiri quidem po88ant, ipeius judiciorum et consiliorum divitiaa cognitaa babeas, oe ipsa quidem eacrificia paulispcr conceasa, myslerii oinnis experUa reliquii (Gr. , id esi, nibil sacrosanctuin et spiriiaale atqqe allegoricum babeiilia) nec iautilia, i<l est, ad nihil subiiiniae confereolia el uli liUlem afferentia, uec ia nudo el simpHii &aaguine defixa. Nttdue aulem sanguis dicitur, qui simpliciier et juxla scasum fundilur, nec mysicrii quidqaaai abslrusam ac rccondilum bal>et. Quod gunas sunt
9
PATROL. G R . C X X V I L
43
1355
ADDENDA.
t
135$
gcniJium sacrificia. Horum ennn sanguis nudus lanium erat, quippe qui nec pcr Spirilum sanclilicarciur, nec alierius aacriucii tiguram gercret, qnin polius foedus et salanicus alquc exilialis essct. Quod aulcm sapienliae profundilalem a i t , atque impcrvesiigabilia judicia Dei, lioc ab Aposiolo sunipsii, qui ad Uomanos ficiibens, bis verbis ulilur : atttludo divUiarum sapientice et scienlice Dei! quam impcricruiabilia $unt judkia ejus, el jnvestigabilet vice ejus 1 Et i Epist. ad Eplies. : Mihi omnium sanclorum minimo data esl graiia hcec, in genlibus evangelixare impervestigabilet divilia$ Christi \ Sed jam ad sacrificia redearoas, ac cum Tbeologo dicamus, Deum, cum liaec permisisaci, baudquaquam infrugifera ea reliqaisse, verum in bia Christi royslerium velul in ligura defossum aique immislum fuisse. Figura enim myslerioi uro Cbrisli a Scriplura appellaU sunt, victiiuacque illius, quam inagnaro et immactabilem Gregoriua vocal. In quo animadveilenduna est, quod magiiam d i c i l , noa aalem majorein, ut comparaiionem onincm cum alicra quadam fugiai. Victimam autem, quod pro mnndo esa sit, quaalum ad bumiliiateai : imniactabilera denique, qaanlum ad primam naiuram, boc est, diviniUlem, quae nec passa esl, uec immalaia. Prima autem, aatura diviaitas d i atlur, tuia u i priucipium, tum u i aliaruin naturarum causa, tum eliam postremo ut bumauiuie prsesiamior. Cum auiem anum aique eumdem
9 6 9
iionem duclus esi et sicut agnus innocen* coram londtnlese obmutuit :sic non aperuit o$ $uum-. Nec vero propier iaaocentiam solara aguus aseamilur, sed eliam quia, quemadmodum otis iadumenlaea quas ex lana coniexuntur, nobis sappedilat : sic cliam Cbrislus, noslrae saluli* cansa mactatua, i n duaientam nobie efficilur, et quidem ita efGcax,ut iiumoualitatem affierat, nempe per bapiismum. Illud auieni incorruplionis iadumentum, cx Oclabibl Glemeiiliaa auuvptum esl, abi bacc vcrba st&ui: Ul dignos cos babeat lavacro regencraiionis, quod iiicorrnptiuois iiHlumentnoa est. Enimvero pei fecla ovis, quod ad realeai tenauoi aitinel, ea esl, quac aanuni unuta expJevk (agni siquidem imius anni spalioin ialegram aelaiein adolcscunl); allegerice aulem quoniam Gbrislas qaoque et perfeclus Deo* ei perfecluabomo est. Nam nec divinilale quidqoam perfeelius, ulpote a qaa perfeciio ad alia omnia proeianct: divinilaus porro signa omnia inCbrislo elacebant. Quin ciiam buinanitas, dtvinitate peruncla, kl facta esl, qaod ea pars, a qaa peruucu eet, boc est, diviniialis socia, noa quidem natura, aed divinilatis coaseculione, queuiadntodum ei ferrum ignilam ignis dicitur non nalura, sed inflamroalione. Neque euim a propria natura migravii. Rursus eiiara pio seasu Dorainiea caro Deus diciiur propier suaimara unionein. Quin ob banc quoque cauaam perfectue esl Cbrislue, qaia nulla ia eo jus^ liliae pars deeideralar. Ila uamqae de aeipso loquliur: Sic enim decet nos implcre omnem justitiam . Turo , Sit inquil,moKii/ agnus ; mas eieniui feoaina perfectior, et principaiu dignior. Sic aimiraiu Cbrisius quoque nalaraa rex esl, ut mas feminae, ac proinde totius bumanae naiuraa, qaasi nubilis cujusdaai paellae solus sponsus esl, qui aniaiis nosiris cognilionis divina? semiaa iaaevit.Praeter hae etiam causas baac qaoque adducit Gregorius, cur Cbrislus aguus masculus sit, niaiiram qaia pro Adauo potissimaai oblalus est. Itlud auiem polisaiiuuoi ostoudit eum mulierie qaoqae causa oblalam iui&se, eui poiias pro viro, qtioniaiu ipse quoque gravius peccavcrat, u l qui el iirmiori aaimo pra?ditus esset, et laaadaluai accepiaset. Firmior ilaque uialiere Adaoius: ttrniior auiem ac robuslior Adarao Gbrislus. llle cuiiu a peccato superalus esl : Gbrisiua auleui p<ccaluui fregil, ct prufligavil. Quare noa abs re pro robu>i robuslior mactaius esL Quid ila ? quoniaui, inqait* Adamus priuius ia peccatum iacidit. Alqui uiulicr prior peccavit ? Est quidem ita. Verum quia nalune imbeciliilas pcccatum ipsius levius reddebat, lolam criiuen Adaiao assigaatum esU Alqae bac priaia esl ratio, cur Gbrialus inasculas dicalur. Allera est, quia Cbristus uibil in se femineum babet, boc esi. inolle el aolaluia ad voluplaleai, ac ne laaiiUam qaidem ad vitioeuui ullum affeclum elanguiu Terlia, quia iasigais esl Cbrisli polenlia: banc eniai violcnliam vocai, qua adbibila prx ier nalarac lc îa
t k 9 9 1
Oliwslum inaclalum siiuul alquc imniaclabilem Q dixittet, idque amigmali cuidam siaiile esse sentirel, subjuaxil: Ut iia loquar, bis verbis scilicel, quod durius alque audacius dictutn videri polerai, emolliens. Ac nnbi, quseso iacomparalas basco comparaliones expeade. Primum vicliinam Chriftluin aominavit, non majorcni, pcr coinparaiioaeui, sed magnam simpliciler, deiade inuaiiclabiieai, poslea totius orbis lerraruuo senipiieniaui expiairicem, non aalem parvas ciijusdam paiiis, nequc ad cerium ac breve aliqaod leaipus, qaemadmodum legalia ilia sacrificia, qua3 solaw Judacorum regionem, boc cst, perexiguaai orbis pariiculam lusirabaai, aique ad breve quoddam lenipns, et cenis flagiliis expiandis insiilula erant. Dcinccps cnimaliisaspersionibusaiqueexpiaiioaibusopus erat. Col. 059 C.Proind* agnus quidem, aecipitur, clc. Proindc, id esl, quia legalibas sacriGciis Cbrisli, magni sacrilicii, figiirae inspersa^ eraut. Sciiplam esl eniui in Exodo: Accipiat nutuquisque agnum perfeclum^mancuium^ anniculum *. Quodaulem a i l i i u niaculaium, ia Exodo aon babeuir, sed ex Lovitico sumptom csi. Ubi permulue de sacrificiorura raiione legcs cxstant. Igilar ad Cbrisli figuram agaus accipilur, propler simplicitaieoi et innocenliam. f<teque eniai, eiiaoi cuni ad neccm Irabilur, \ocifcratur, ncc, cum londelur, claaiai. Eodein modo Chrisius, u l est apud Isaiam, tanquam ovisad occit 9
Kpm. , 53.
8 7
Epbcs. i n , 8, 9.
9 8
Exod. xn, 4,5.
lsa.
LIII,
7.
Malth. u i , 15
57
NICETAS ORA' . X L I I S. GREG.
irginitatis clsuslra apcruit, virili congressu nequa- j quam reserata. Yirginea aulem et materna conjnnxil propler rci miraculum. Haec enim duo, nempe virginitas ei partos, hic concurrerunl. Jani Clirislum quoqae masculnm Isaias nominat, cum a i t : Et accessi ad prophetissam, tt coneepit, et peperit filium, ac priusquam partut dotor wmml effugil, et masculum peperit *. Propbetissa enim, erat Deipara, ulpole de se vaticinata ; Ecce enim, inquit, beatam me diceni omnes generatione*Atque erit, inqnit, anniculus vel quanlum ad tempus, ne ut imperfecius rcjiciatur, si nondur annum vitaatempus expleverit: vel quia anntversarium Pascliac fesium celebraturi erant, id est singulis anui*, ulpole bona nobis per passionem comparata luerifacicntes. Anniculus etiam agnus ob eam causam I assumitur, quia novus in tcrra cst Dommus, nec velusialis liuman quidquam babens. Quamobrem si quis diviniiaiem benciicio et gralia concessam Domino Jesu fuisse, ac non veram esse asserit, ille masculum agnum pr se mactatum non habeu Consimili modo si quis senii ac vetustaiig baraanae quidquam ad Ghrisium reiert, bic anniculum non babet. Quin eiiam anokulus (hristusdicendas est, u l sol justitiae, juxta illud Malacbia? : Orietur vobi$ ~timentibu8 nomen meum Sol ju$thice . Qtio locosol Cbrislus dicitur, piinitmi quia spiriluales nostros sensus, mundumque omnem Iniellecltleai colhistral; deinde quia caOsa esl, ctir omnia sinl, et gignant, ci crescant, ac fructum proferant. Tum quia et ^ prseseniia sua lucem, el absenlia tenebras affert. Adbaec quia teniporaefQcit, hoc est, aniui virlules. Tura quia ad utilitalem omnia dispcnsat, non secunda tautum etprospera, verum eliam quae acerba videnttir, secus ao sot hic aapecla sensibHis, non veris dunlaxat et aeslaiis causa esl, ged aulumni el biemis. Et qaemadmoduru prius lumen conditum esi, dcinde illa luminis domus, boc eatsolis corpus: sic CbrisiU3 lux illa vera, secundtun divinam suam oatpram prius eral, secundum poaleriorem auiem bu-aanitalis et camis assumplionein solis corpori comparari polesl. Alque ob eas catisas sol Chrislus noiuinaiur : justitiae auiem, ut omneai in seipeo lam divinam quam bumanam virtutem coniplexiie. Vel quia justitiae omnis moriaubus esl auctor, quo- j niam ad euin reierendum est quidquid ab bomiaibus lecle ac cuin laade geritur. Est et alia causa, car Cbrislus sol appellelar, niaiirum ul tempotum crealor, quemadmodum bic quoqae sol noster anni cirector esl. Aique ut bic anno verienie, ad ideai piincium, a quo cursum auspicatus fuerat, revolvitur : codem modo Chrisius a diviaa gloria ciira egrcssionem egre.seus, dispensatiouis s u curaa peracto, rursas ad seipsuui reversas est, boc esi ad pristinam glohatn et potentiain. liincigtlur Cbrisius profcctus est, aiqne huc venit, boc est ex Pnre et :usIo, quo confecio salutis noslrx negotio, serecipil.
k 1
1358 . Etquemadinodum tol quantum qaidcra ad lunieu atiinct, circumecribi non potest, quanium autem ad orbem suuai, circumscriptus est : sic Christus, quanlam ad divinilatem nullo inodo circumscribi poiest, quaatum ad parleai visibilem, id est, ad carnem, circumscriptus est. Atque eiiam Cbristus benedicla corona benignitalis esl, juxta illud DavU dicura : Benedices coronte anni benignUatis tum *. sole quidcm annus, ab anno autem corona transsumpla est (qaadripartilis enim lemporibusciit ulus anni cinclus est) a corona rursus aBqualiias : corona enim propter circulum aequalis est. Corona ilaquo Obristus est, utpote credentium aaimos exornans alque condecorans. Annus aulera benignilatis, tempus illud erat, quo Cbrislus bonitaie molus, Evangelium promulgabal, quemadmodum de eo fsaias inquit : Evangelizare pauperibm misii me vocar$ annum Domini acceptabilem . Ergo corona omni cx parte sibi aequalis est. Eteniro si quis liaeam a euperna circumferentia ad inferiorcm daxerii, acruraas traneversimidem fecerit, aequalia iniervaUa repcriet. Slmilis iiem sibi corona esl, quia omni ex partc simills ipsius Dgura cernitur : undiquaqae eniin rotunda cemitur.Proinde et CbrisUis, quantam ad bnmaniiatem, benignlutis corona dicilar, ai ex omntbus virtulibus conflaius, nec ullum bouiialis justitiaBque finem babens, cujas justiiiae propria eet aequalilas, id est, ut nee excedat, aec deflciat. Naai exeessas ei defecltis, nan a virtute nec a justitia oriunlur, sed a vhio ei iajasiiiia. Ei quemadmodom sot quantitate sequalis est, ut nec augescens nec decrescens, qualitaleetiam simtlis utqai necseipea calidior, nec frigidior liat : sic divina illa el immutabilis natura neque secuadum quantiiateui, neque secandum qualitalcm, neque secundum uUam aliatn molas specieai movetur. Proinde t t oequalis est Christus, u l nec ad excegsuia declinans, uec ad defeclam, sed oamem virtulis aequalilalem babcns: ei iiem sequalis, ut nibil coutrartuui in seipso ostendeas, autaliis soggerens, vcrum eimilia omnia iuni faciens, tam docens. Nec vero ob bas duntaxat causas sol Cbristas dieitur, sed eliam ut v i r lutaro circuluua progignens. Viriulara cniia semina noslris animie iasiia fovci, alque ad ferlililatem uiotet, non secus atque sol seasibilis qaatuor auui tcmporibas vires quasdain insorii, per quas f i uctui i e r r maturescunl, ac periiciuntur. lllud aulem notanduni, quod Gregorius non dixit Deum virtutes cieare, sed , id est, progigaere, vel poti ad viiaai producere, ul iateUigamas virtuleiu quidera aalara aobis inesse, verum per ipsius opem alqae aaxiliuai progigai, boc esl, impetam quemdam el aiolum accipere, ac landem perfici. ldquc sane merilo. Nam si calor vila3 causa es>l, cum Gbristas sol nomiaetnr, ideai profcclo viilulesnobis insiua calefaciens ei confovens, vivas denique atque agiubiles reddit. Alque u i auni teoipora leaitei
9
Isa. v n i , 5.
Luc. i , 48.
*Malacb. iv, 2.
P?al.
LXIV,
12.
Isa.
LXI,
1 ; Luc. iv, 18.
1.59
ADDENDA.
13(0
inler se commiscenlur. Neque eaim subito ab uno calalus agnns ctt, qui nulla labe viiialus, nec IUUcoturarioad altertim ftl mulatio, verum quasi per in- lilalione foodaius esl : incorruptug aatcm, qui reprobus non cst, aut ob aliaro causam rejiciendus. lervenlionein cl concilialionem quamdam inlermedii AlCbristus noasolum immaculatus ipsc esl, aiqu; tcmporis.Neque enimstaiim ab acstate ad hiemem tran9imua, sed per medium auiomnura admtruraquo iacoiropius, eed nos eliam lales efficil. Yiliis aalem ac tordibus a peccaio manantibus mcdetur. D.axassue&cimus.Sic nec avere staiim adautumoum Gt mutalio(nam hsecquoqueintersedissideot. llludenim porro, sunl virlutis deieclus: sordes aatem res eae quae nascunlur roovel: sic easdem corrupit ac vilii acoessione8. Duobus eaim loodis in viiiosumus, pcrimiuvcram aestas inlerjecia ca interseconciliai, vel quia in bono dclicimus, vel quia malum adjonquippe, quje t i l molus flnis, ita corruplionie inlc- gimas : quemadmodiim conlra virius, vel in luali fituaque principium esl. Idera in virtutibus quoque declinatioite,velia bonioporalionevcrsalur. Quainanimadvertere licet: nam bae blande ac leniier inlerse vis eniai Dominus pcecata nostra snscepeiil, quam\is cliam nostros aniinoram uiorbos taleril ; ipse eonjnngttntur. Exempli gratia, fortitadini adveisari quideia videtur clemenlia, el tamea longaiiimilas tamen nihil unquani cogiuvit, nec admisil, qtiod mediciuam desiderarel: quemadmodum si medicua tnlervcnicns utramque cam aliera conjangit. Lonabspgrolo morbum lollorepoasit, ipse autera eo noa ganimitas enim dilationem quaaidam irae significorripiatur. Etenim Doiuinns quidem per omnia eare tidelar, congruum infereudae pceiw icmpua Unlaiut ett juxta timilitudinem nostram, verum exspeclan. At clementia Iranqnilli aniiui siaium abtque peccato Lux eniai ia tenebris lacel, bcc ae perfecum i r a compressionera indicaU Atque ob eaui caosam lengaaimilas prudenlia? laudeni babcl: csl, ia caliginosa bac viia, et densa affectuum caligine circumfusa : atque adversaiiae lencbra, boc at qai elemenliaat babuerit, ut absoluiara oaambus estille, qui propler superbiam caligo faclus esl, numerU virlttem assecaiae, beaius cenaelar. Cbrisiuai qoidera persecutus est, atque teitlavit: rEadem e i l la prudentia raiia. Nauo et siniplicitas, veruia eum comprcbendere ac superare nou potuit, ralioaalis ammse partis virlus e$t, et callidilas ao ged victug et confusus rcccssit. sapieniia. Ha3 aalem dijudieairicis virtulis iiilervenlu iiitcr 80 jengualur. Qaod etiam in caelerie Col. 642 C. Quid preelerea ? flensis quidem p r <reperire est. Jaai vero non solum virlutee inter ae m a i , e(c. Atque baec de agno, inquit, nobis constonfunguatur, aed eliatn leuipcrantur, boc esl, derala el expenaa aint. Qaid aalero praterea resiai? tolaMolis coromi&eealur. Poie*t eaiiu fieri, al quisKeaipe u l intelligamus, qaisnam niensis ille sit qno
t
piam simul, et simplex sit et callidus, clemeoa et Q agaus sacriticalur. Scripium quippe esi in Exodo: ioriiludhiis pleniis, coaliaeae Mensii hic prhuipium mentium, primut erii vobii coaitnene el cupidissiaiae. etti. Quorum veiborura allegoriam perspiciainus. Coi^HOgaiitar porro lcge amiciiiae alque ordiau : Mcnsie igilur Paacbatis, qui apad igyplios Pbaramicilije quidem, propter concordiaia ; ordinis aut&aii, apad Maccdones Xanlicbus, apud llebraeos letn, quia alia prinia eal, aliera aeennda, ei sic Nitan, apad Rotuanos Marlius vocaiur, hic primut deiaecps. Nam u l in aani tcmporibus ordiaeai in mensibus inlroducilur aique decernitur, acpriuquemdam perspicere licet> sie etiaiu io virlulibua. cipiaai meneium anai, fortas&e quia jaai iade a Coiumuniter enim moraleg specalativas praecedwDU priucipio priavis ordiae erat. Arcaaus enim bic Aique adeo in ipste quoque moralibus permaguuui apud Hebneoe scrmo C8t, boc lcinpus esse, quo quoddam discrimon eet, et iasigbis ordo. Timor Deus uuiversam rerum molein condidiL Vernum cnini, ntagts esl i ndimenlarius : cbwritae auieni, porro boc leiapaa est, quo terra quoque berbas perfeeiior. A l vlrtatum orbeai Inlaere. Timor con* profcrl. Quo eiiain lempore Ilebraei ex jEgypto rclinenllam paril, Iiaec paikuliam, paiientia spem cesserum. Foriasse eliam ob baac causain priroat tranqaillilatia mairem, ex qua rursus liiaor probic mensis dictos esl, qula ia illo Pascbalis u i y s l creaiur. Daplexeal eiHtn l>iaor, alier eUmealaris, qui poenae melu exprimHur, de qao ail Sciiptara : ^ riuai cdebraium ail. la priocipio auteni aoni, el in primo uienee, sacriucii lempus praescribiiur : quoPrincipiuin sajneniia?, timtr Domini'; e l : Perfecla aiam Cbrisiif* quoque omnium reram principiura charitat foras tnitiit timorem . Aller perfcciricem est, ac non receas, propier ipeiue ex Patre generaviai babens, nec sinens nos ex immodica licentia lionem seecuti omaibua evperiorem. Eodem modo in contemptum labi. De quo sic loquilur David : Timor Domini $anciug . Et rursvs : Non e$t inopia nebis quoque veri Pastbaiis sacrificiuai aelernae viia3 priacipiuai est. Annus eniiu saeculura dedgnat, tii*entibH$ eum Qain eliaiu quatuor generales quoiiiaoi iu orbeui circamkns, in aese semper v o l virtates, furiitudo, prudealia, temperantia et j u vilur, aec ullo flne conquiescit. Decima porromcnslilhi, circolares quoque dici posslnt: qood circam 8i8 aguus accipiiur, .quia dcnarias pknissimus esl as perpeluo tnaue imperalrix verselur, ipsas cirauaicius, ul ipauin noaanis elymoa docel. l>ccas cumiens etcircumtuslrane. Alque barc ad anaub exeuiin dicilur, ; fexxivi) , i J plicatiooem dicia aufflciaitL Nunc dicam, caragnain esl, quod omuoa UUIDCTOS caplai. Naiu cuiu ad eaia iaimaculaiani ei incorruplum esaeaporteat. kauia8 f
Pal. cx, 10.
IJoan. iv, 18.
Psal. xvm, 10.
1 0
Psa
, 10.
1 1
Hcbr. i v , 15.
1 1
Exod. xu^
136! NICETAS 1N ORA . X U I S. GREG. 1362 numeri pcivcneriiit> progrediendi fincm faciunt. ac intelligas acquaquam reccascsseChristl mysleriuiu sed ex Patris praescieaiia jam iade a cwaiionc deiacepg iieranltir solum ac revolvuntiir. Dccas aatem prima unilaa perfecla, el perfectionis gencra* muadi servalum esse, venmi posiremi lemporibas trix dicitur, quoniain est alia qnoque iinilas, nempe nosira causa morlem subiisse. Quod si alia raiio prima unilas. Veram illa lamctsi principium nume- profereada est, cur deciipa quarta mensis agnus mactotar, diccadem idcirco id fieri, qtioaiaai boc rorum esi, eosqoe procreat, nequaquam tameo perdie lunaris circuhis omai ex parle perficilur, atquc fecta esl. Al priina deras has duas praerogalivas habet, alteram, quod perfecta est, qaatenus ad banc ag~ velut adulterino quodam luniine orbcm collustrat, que numeri progrediualur, ac rursus revolmintur : caetcrum innuinui acdesinere iucipit t ul biac qua&i ex imagiue quadam iatclligas, quod onmibus quialteram quod perfeclionis eel procreatrix. Cenlenarium enim numerum, qui peiTectissimus esl, produ- dera orbis parlibus lenebrarum princt-ps ctlebrabalur (lana enim ia priacipalnm noclis posiia cst) cil. Quod si senarium quoque perfectum nuinerum esse conlendas ; hac tamen paitc ccdet denario, ac muadi sapieatiam, velut fucatam quamdaai lu ccm, erraiilium bominum cordibus infundons, plcquod, quamvisperfeclussil.perfeclionem lamen non nissimam sibi gloriam comparabal. At verus agaus gignat. Caelerum perlecius quoque scnarius dicilur, pro nobis moriens diaboli gloriam oppressil. Eaoi quod in eo numeri a progresMoncconquiesoant, sicut in dejiario comigil : sed alia raiione pcrfcctus eaiai dc/iaere ia poslerum el absuroi cogei, Aique id scilicet erat, quod ia Psalaiis caaebalur : Ovieappellaiur, iilpotc cx partibus stiis conflalus. Ditur indiebus eju$ juititia et abundamia pacis, douec midia eiiim pars senarii, et leilia, el sexla, in Quo loco obscrsuiiiDiani colbclae, scuarium conlicunt. Jam vero de medio vicitsim tollulur luna . sed, Vicissim aguus in quinluin diem asgervatur, boc esl, a de- vandum csl,quod non d'n\\:ToUatur tollaiur. Qaasi enim bomtnem jam su&lulerit, vicisciaia usqiie ad dccimam quaitam : fortassc qtiia Cbrislus viclima nosira quinquc exlernos setisus siia diabolua ipse de aiedio tollilur. Qaod si boc pargai : liae enim doinus aniinu; feiiestroe guat, de looo laaam iu boaam pariem inielligere vclis, i d quibus ait Jcremias : Ascendit mor$ per [cnctlras , tircoad decimam quarlam speclaiaus, quia per eam lucem qu% ia aspeclum cadil, et aialeria coaslat, boc esi, per sensus, a quibus peccatuin proticiscitur, nou u l cfficienlibus causis, scd u l adjuvan- eam imagine quadam concipiamus, quac spiriiualis csl, materiaeque expers, ui in speciem quidem l u libus. El circa quos belliim commillitur, pcccali nara plenaiu expctaaias, quae lucemsuani toia nosagiilara extrinsecus iitciduilcm admiUenles. Esi cie perduraatem nobis pnebeat, revera aulem aobis etalia occulla causa, cur aguus decima quideni legis tice sit haec caaremonia, jubens, ut oaiae leaiaccipiatar, verum decima quarla sub vcspcram pus, quodia diem ac nociein dividilur, aobis pcr imraoletur. Nam quod non prima die, sed decinia petuo clarum sil, aec ulla caliginosa opera admUta accipilur, boc iadicat, quod loaga erant saecula illa, babeat. Vcrum ad hisloriara redeunlee, quaaramus, quae crcationeiii noslram praecedebanf, quibus somquid causae sit cur aguus noa modo ex agnis, qui eral Deiis : posi autcm saeculum boc uostrum iagreditur, quod, velut per quinque dies in quinquc ad dcxlraai latus slatuunlur, digatur, ged et ex baidis, qoos judex ad giniglram slaluil , uipolc teaipora dividhur, nimirum in illud quod ab Adamo nullaai dexlraai aclionero babenleg. Staluil cniui, usque ad Noe fluxil, io illud quod a Noe usque ad inqait, oves a dexlris, haedog auteai a sinistrig. For Abrabaaiuai, in illud quod ab Abrabamo usque ad Mosen, in illud quod a Mose usque ad Cbrisli pras- tagge boc ideo fit, quia Christus pro omaibas, taai seniiam, postrcmo in illud ipsum praesentiae ipsius otibu s, qaam baedie, morluus est, ac pro big etiaai potissimura, utpole qui majori misericordia opus lempus, quo per magoum illud sacriliciuin propobabeanl Fortasse eliam qaia Cbrislus revera jaglug sita eral omnibus salus. Jaio in quinque eliaia spamortem subiil, ideo ad ejus flguraai agaua accipiliailla vineae parabola diem distinxit. Aliog euini circa priniain horam vocalos esse narrat, aliog ' lur : quoaiam autem bomiaum opinione ut facinorosusmacialus esl, idcirco ha?du8 quo.jue jagalaiur. circa leriiain, alios circa sextam, alios circanooam, Iaimaculaluai auteai sacrificiuui agaug intelligilui, alios deaiqae circa undccimam. Quo eliam tempore legis praeacripto ad perpetua gacrificia dicalug : navaia? operae nterccg, iis qui pustremi vcnerant, bspdag vcro pro peccatig offertur. Quac quidem duo piimo loco persolvilur . Nos euim priini regenebi Cbristo reperiea. Eral caim idein, ct utinimacurationeoi accipimus, quibus Cbrislua sacriflcatus lala victima, nimiruia ad odorem suavitatis geipsuui esl, alqueanionc rcvocalus inuovandorum animaPalri offereag : et al bxdas, dum pro pcccalis norum nostrorum causa Spirilu sancto nos afllavil. glrig maciareiur. Aiqucut reia ia pauca coafcram, Accipitur iiaque aguus primo die bujus quiitarii ovis quidem, secundam lgaiaai, lcnitalcm Cbrisii dierum, id est, deciiua mensis, phncipii bujus ga> cttli figuram continonie, atque asscrvaius pogtrcaio designat : bacdua autem sccundum legem sacriiiciam esl pro peccato. Proiade lcniter, ovig iaglar, taudeia lempore, boc eat, decima quarta, ad vcad guppliciam ductus, pro pcccalo velal bircus saspcrain aiacialur. Ad vispcram iuquaai, ul rarsug
19 f ! ( , e u
"Jcrem. i x , 2 1 .
I V
Malib, xx, 10 gcqq.
1 1
Psal.
LXXI,
7.
Matlb. xxv, 40.
\% ADDE crilicatus esl, pro liominum salule seipsum morli exponens. Aut, si mavis, ut hsedus in al(a loca prosilil, sic Clirisius in coclum asccndit, lcque evebil. Propler le enim mortuus est, ut cum ipso vivas. Quiduam autem sibi vult lex, quod maxime quidem per singulas domus agnum sacrificari jubet, si aulem domoRtici paucisintae pauperes, siniul quoque v i cinos adesse.atque Ua ex conlribulione sacriiiciuin compleri? Quoniampra?sialiliusi.l quidem est, utsibi quisquead perfeciioaem sufliciai, alquc alioruni ope ct auxilio, ad vh tutem non iudigeal, quin polius, quod Apostolus aii \ seipsuni exbibeat Deo bosliani non inanimem, qualis est illa, qua: per bruta fil, quae po-tquam caesa esse^Deo luneoflerebaiur, vertiin bostiam vivenlem, u l inarlyres, qui seipsos vivos Dto oflerebanl, ac deinde pro co morlcm oppclebanl. Talem hostiam unumqucmque seipsum Deo offerrc oporlet, et semper, et pcr res omncs saci ificari. Id autem fiet, si membra noslra ad peccaii perpelrationeai opprimaaius ac mortiOccmus. Quod si quis per se acso!us, ob nientis inopiam ct imbecilliialcm inlelligendo Cbristi myslerio par essc nequeat, socios atque adjuiores sibi asciscct, cos videlicei accipieas, qui eadem fileprstdili sual. Noununquam enim mulua opera ad sublimiores speculalioncs a6surgiaius, socios cos assumentes, qui nobiscum virtutepares ac vicini sunt. Verum bic inerilo quispiam percunclelur, siquidem unus esl Cbristus, qui per legem ei propbetas, atque adeo per creaiuras pr&dicatur, qui fiel, u l lex, Cbristi flguram celebrans, per domos familiarum complurcs agnos sacrificari jubeat? Ad quem sic respondeo : quemarimodum unusquiiqueeorum, qui Cbri&tura fidecomplexi sunl, pro virium suarum modulo spiritabier Cbristo crueifigilur, alius nimirum quanlum ad actuale peccalum duulaxatseipsuin cruci affigeiB,alius quanlumad ipsas quoqueanimi perlurbaliones, alius etiam quoad ipsas afleciuum iaiaginaiiones, alius denique quanlum ad ipsas quoque affectuum cogilationes : slc unusqnisque nostrum in congrucnti sibi virtulis gradu atque ordine, quasi in domo quadaia agnum imniolal, carnisque ipsius parliccps fit, ac Domino Jesu ad saliclatem expleiur. Eieuiin propriue uaiuscujusquc agnus efficitur Jcsus Cbrisius, aique loius, et toti, et omnibus omnia lii. Pcr vicinum eliam, qui ad agui esum assumilur, genliles significari possunf. Quoniam enioi Judan propler animi pauperialeai niysteriuin boc concipere nequiverunl : idcirco ad sacrificii socieiatem ct consortium eibnici insuper assumpii sunl. Porro io unaquaque domo pcrfectus erat agnus, ncc in divcrsas donios dividcbatur. Unus euini atque individuus Cbrlstua est, ac fides una.
l
DA. 1364 vocalur, quod in ca velul in noctc, cl virtotcs, ci vitia in obscuro sinl, atque eliaro ^propler offusam in ea ignoranliam, et errorem, ac pcccatum, qtiod oinncs fusum ac propagaium est, omoceque iropcrio premit. Quoroodo autem diviua illa nox, qua Chrislo inoriendnm erat, noctis pcccali bostis eiai, accipe. Quemadmodum in nmiidi crealione scnsi* bili luce producia discuss sunl tenebrae, qtia? p r i migenae dicunlur, nou quod substantia praedita? ac crcaue sint, scd quia coelo ac terra-, rebus substanlia prxdilis, quasi subsislcrenl. Neque eiiim lcnebrarum ulla esl essenlia et subsislenlia : yerum per obslructionem atque obstaculum flunt, atque accidenlis ralioncm babent, non substanli r. Quemadmoditm igiiur posl crealam lucem lenebrasqoe subnioias lerra videri coepit, atque eleroentoinm ordo distinclus est, oniniaqtic informata sunt, ac coelum ornalum suum accepit, lerraquc itidein suum, aique ad bunc modum illa prius informis materia formis adornata cst : sic eliam in bac sacrosancta nocte, qua Cbristus salutis nosirae catisa niorlem excepil ac sustulil, ignoramia et malitia in uobis hscrens, ac noclis ratibncm babens, profligaia el dissoluta cst : alque ita mulataB sunl rerum vic^s, ut pro unibra veriias uobis illuxerit. pro ignorantia cognilio, pro incredulilale fides, pro pcccato juslilia. Potest bic eliam per primigenas tenebras primorum parenlum peccalum intelligi, per quod omuta pcrlurbaia el evcrsa sunt. Yerum in Cbrislo, vero lumiue, hx peccati lenebra3 solutae prorsusque sublata: sunt non autem exccsserunt, aut alio recesserual: alque omnia collusiravit is qui dixii u l de teaebris lumea splendcsccrel, alque ea quac prius forma carebant, informarentur; illc, inquam, vcrae pakhritadinis vii tuttini arcbiiectus et fabricalor, qai res uoslras immoderate agitalas ac fluctuantes ialaitas, ex i u ordinaiis eas in ordinem adduxil. L a i euim,cior* nalus, et ordo, cognitioncm el virtulcm sigailicaal: lencbne rontra ci coafusio, quaj vitaia bumaaam prius obsidebanl^ vitiuii\ alque ignoranliam designant.
y y
Col. 645 A.
Hinc JSgyptum
fugimus,
hoc
eif,
Col. 645 A. Hinc sacra noxel prmenlis
vitm, hoc
e*l, ctc!. Peiaceps, itiquit, aique ordine mysiica et ci sacrosancta nox advenil, ininiica et bostis teae* brosae bujus vita?, qua? nox eiiam ob cam causam
1 7
iriste elc. PoslbaBC, inquit, peccalum velul iEgyptum quamdam fugimus, quod quidem Iristc candum esl, ut iristitiae caasam afferens, acerbe aulem persequens, ul iu bominis peraiciem excurstoncs faciens. Quaaquam etiam alioqui iCgyptus, si inicrpreteris, lenebras sonat : hae autcm Irisies eunt. igypiii aulem Israelilas persequebantur, ut cos comprebeadcreal. Nec vero tristitisc pareas peccatum solum fugiaias, veram eliaai caliginosorum da?aionum principem servilia opera, quibus aaimus opprimitur; imperanlen), ao da^mones etiam ipsos aunquaia noa inslantes, alqae ad peccati opus dure acerbeque iinpellcntes et adurgenlrs, atquc eadem causa operum prajfccios appcllalos.
iloui. x i i , 4
1266 1.65 NTCETAS I N ORAT.. X L I I S. GREO. Qttemadmodam autcm lsraelitaB ad promiggionig boc cst, Christi sauguine, obsignaadi sunt, nou ut claudaatur, ac nibil agaal, vernm ut iascitlpaatur, lerrani, sic nos quoqne ad superntnn nuindum m i alque bujusniodi sigaam el excmplares noias ia gramug. Alque ut illi hito ei laterum confeclione, eodein modo nos etiam labt-ica et inflda corporis seipgig iniegras servent. V d eiiaai u l bosiibbu* hajns compactione liberamur , quod ex terra oopiis lerrorem afferant, queniadmodum regiuin sigaum formidolosam csse solet. coagmeniatum est, unde ei lateres et lutam, Porro coinpages ipsa corporis, suapte natura ad Ibid. Hinc postrcma, et persecutonbu* gravhsima oflensioneai el peccatum proclmg, apud imillos plaga, ete. Decem plagas in llebneoram graliaiu fiomines alquc interiores el ignaviores ad voluptaDoaiinug iEgypliig inOixil. riiaa fail saaguig illc, les iia facile solviiur, el effrenato impetu ferttir, qui ex aquarura congregalione bauriebaiur; seu l ne palearibusquidem raiionibus, hoe etl, exiguis cunda raoae; terlia ciniphes; quarta cynomyia ; e l levibus coerceatvr el constringalur, quemad- quinta quadrupedum interilas; gexta vesica?; modum lateres paleis : verum luli instar ad vo- eeplima grando triiicum contereag; oclava locuslai luptates laxetur ac diffundatur. Eicnim convenie- viridia omnia populaates; aona palpabileg tenebra?; bat noa, itensis ac solidis et gpiriiualibug rationi- decima primognitoram oppressio. Alquc liacc bus constructos, a foedis voluptalibug propier Dci plaga ordiae qaidem postrema erat, supplicii aulem amorem restringi. At nunc improbissimi quique gravitaic prima.Neque eaim eam iEgyptii perrerro nc snbtentaneij quidem et levibus rationibus tc- potueruat, sed taac Israelitis discedendi potestatem nentur ac reperjunlur, u l si non propier Dcam, fecerunl. Eodem modo diemooibus quoque, anima saltem ad laudem boroinum emeretidam a flagitiis rum nogtranim pergecatoribag, gravissima haec abslineant. poeaa videtur, quando ia animo ab omni oslcataIbid. B. Hinc agnut mactatur, alqtte aciio, etc. lione alieno atqae humili el abjeclo, quasi ia nocle Cnm tripartilam anima noslra ralionem babeal quadam, primogeaita peccati, hoc esl prima vilii origo ei priaciptam , a nobis exstinguuntur : (dividitur enim) ralioaalem, coocupiscibilem ct irascibilem, poslibus qnidem comparari possunt queaiadmodam ia Evaagelto Chrigtug doccl , cum ira et coacupiacentia ; liuiini autem conciliatrix ct jubct nos capiditate atqae ira coinpressis atque collectrix earuni ratio ulrique conjtincla, atque ab gublatig intrepido aaimo esso, nec jam vel adallcr i i scclus, vel ca?dig piacnlum pcrtimescere. Ncumraque sugientata. Ad forlitudinem enim ab ira trum enim borum a seipgo consistcre posse, nisi obflrroatur,: ad consortium aulem summt boni per concupisceaiiani subvebitur. Cago igiiur agno, g ca3dem iracundia, adulterium concupiscenlia protuleriu Quocirca cum is qai viliogog feius edil, doroorum postes ipsius cruore imbui lex praecipil. anie adulterium concupiscentiam, aaie caedein Quibus signittcari possunt actio et conlemplalio. iracundiam pariat, gi quidero primogenitum gu&Qaaadoquidem duplex quoque nogtra pbilosopbia tulerit, liaud dubie fetum qaoqae primogenito <st, aciiva ti speculaiiva, sivc babilus ct aclug. gaccedeaiem eustulerit. Sed videamus quoe sint Pbilosopbtam porro noslram eam vitae rationein cogitattonam primogenita, quae item actionuai, voco, quae secundum Cbrisii doclrinam instituilur. quai, ut pereualia, luclu prosequitur igyptug id Kt quidein activa pbilosopbia ea vita est in quam iiitlla rcprehcnsio c a d i l : speculativa aulem , esl est, peccatam. Tarpea ac foedaB cogitatioaes iti ha*c iria dividunlur : ia intenlionera, ia congresivcla doctrinae fidei aenlentia. Rurgug babUua est, diuiurna ad virtutem animi affeclio, atque ejtis- gioneia, quae et lucta nominatur, et ia coa&ensioinodi, ut t i x excuii possil: actus auiem, ipsa est nem. Ergo primigena cogilatio dici possil, prima aciio. Jam vero ostia hoc loco dicantar meaiis el affectibas pertarbala iateaiio, atque appeiilio. Aciioaum aulem primogeaita, vilioga^raliociaatioagiiatioaes et dogmata, agitaiiones quideai, eum aeg et cogiulionea, a quibus peccalum illud, quod inoiis aliquid exquirit ac gectim versat, dogmala atiicm, cam notilias qaasdam per se fldem facien- D aniaii agseosione palramus , ad aciuia Undcna lcs, ct ralag firmasqae doginalice rciinel. Aperiun- progreditur. Hujasmodi igiiur plaga aocle digna tur porro hujasmodi agilatioaeg, quotics meas egt. Noctis eniai ac dedacorisêl igaoiaiaiaa opera, digaa sunl quae aocte atqae obgcuritale el obliquxdam invencril ad ejus cogaitioaein perceplioi!cmqtievenieatia,eaque exceplara t&i : claudunlar vionc obruanlur. Eniaivcro baec primogeaila baiag seraen Chaldaicum appellat, Deum inducens Igraeauieni, cum id, quod exquiriiur, ipsius intelligeotiaai superat. Quandoquidem comprehensionum lilicum populojn gic alloquen tein : Diligeag te, volunlaiein tuam explevi supcr Babyloneni, at quoque aainii modug quidam est. Nam el raeatis Cbaldaeorum seaien tollcrem. Quoruiu verborum coaiprehensioaes modum suain babetit, atque ea baec senieniia est : Cupiebas, Israel, de niedio percipil nieng, quae ipsi assequi licel. lnterdum auirm niens porias suas claudeaa, agitationes lolli fundilusquo deleri CbaldaBOs et Babyloaios, ivpellit, el a se amolilur. Proiadc, et actio noslra, qui le bello lacessebant. Alque Ua fcci. Quaniobrcm si ipsi quoquc confusioacm caai qua preniinmr, ci conlemplalio, el babilus, ct aclus, regio signo,
18 y r ! a
Mailb. , I seqq.
1367
ADDENDA.
1368
ld eniin BaDyion gigniflcat, a nobig auicrri ctipie- veruin agnum avertilur. Neque enim iagregsuro exlermiaatorem arte el consilio expeUiaias alque imus, htvenicaiug Deuai volunlati noslrae satisfaciemem, ac larpes ef, impuras cogilationeg, nondum exturbamug, eed, ae ullo raodo ia animes aoslros irrepal, cavemug aique providemas. Cauiio auiem adullas, scd teneras adliac gemitiigque ralioaera banc in unctione et obsignalione consistil. Hanc babenles exierminantem. Oavid aalem bujusmodi pecaii principia ei radicea parvulos Babylonios enim ia nobis e.xterminalor reperiens, revereiur , dicens : FiliaDabylonit muera, bfiaius quirelri- aique extimescU el recedil, ac morg ultra prosiliu buel iibi reiributionem tuam, quam relribuitti nobit. Uuuaiam autem duplex morti ad nos adilas paiel Dealut, qui lenebit,el allidet pamlos tuo& ad pelram *. (aut enim jadicio ac ralione peccamus, ut cum Quoniam enim juxla nisloricum sensum Babyloaii, nec saaa nec recia ratiocinamur, aut affcclibus iinpulsi labimur, ut cum lemere iraecimur etconJudieos bello aggressi, captivitaie eos preggerunt, ac Babylonem abdaxeruat, mulio&quc Israelilarum cupiscimus) ob eaai causam saaguiais quoque puerulos solo allisog oblruacaruat. PropbQta beatoe duplex est signum. t ralio quidem, ulpote priacops, quasi superius limen est: affeclus aulem, eos pronuatiat, qui eadem crudelitatis exempla in velui poslis, superiori limiai gubjicitar. Babyloaio* edere poierunt. Jaxta allegoricam auCol. 643 G. Hinc (ermenium seplem dierum $patem sensum, Babylon confusio esl. Hujus lilia, fto, elc. Scriptum est in Exudo : Sepiem diebut />riniqaitas, quam quidem etiam miseram vocat mentum non invemeturin domibtu v$siri* . Ycrura Propbcta, alpote quod noa s i l , nec. subsistat, sed boc ad Judaeog perlinebat. A l nobis viliam seplem iacuria nosira ex nihilo confletur atque subsislat, ac rursas per virtatem nostram elrecle facta ialer- dicbus subiaovendum cst, boc est, per omnem cal, at|ue ia aihibiai redeal. Ad baac igtlar sic bujus vitae bebdomadem. (21) fiuaierus eniia seloquitur Propbcla : Beatus ille fularus e$t qui retti- piem dierum fluxum hoc tempus gigniQcat, quod per bebdomadas revolvitur. Atque bic numerae buet tibi reiribulionem tuam, quam reiribuiiti nomygticug quidem egt, uipote virgo, ac virgiailatem bis**. Qnid autem dedimug ? voluniatem aoslram, vitamque angelicara designaas (solug enim bic boc cst, liberlatcm : aec eniai servus voluntateni numerus, u l ariibmelici docenl, ex oranibus babei. Quid porro reeepiaius? peccalum. Quare numerts, qui deaario includuntur, necgignil, ncc illud reddeuduai est. Reddere aalem, aibil aliad esl, quam ia postcraro iPud noa admiliere. Bealus gignilur, alqac etiam u | qualernarium et leraariuai ia se contiaeaa. Qualuor eairo suat moadi etiam, iaquit ille, qui pravas cogitaliones adbuc leaeras et iinperfectas, antequam ia ipgius perai- Q elemenla et Triniias boraoi fabricalrix. Coneociaciem Dutriaatur el adolescanl, teaebit, alque in tus aulero muado dicitur et concurrens, id esl, potegiatein redaclag inlerimel, ninairum ad Gbri- comeg et asgcclator ipsius, lum quia septem dicrum tam ejugqne auxilinm coafugiendo. lpse enim gpaiio mundus omnibug suis aumerig absoluius pttra tgt, per quain malae cogilatioaeg solvunlur. egl, tum quta explctis septem annorum mtllibug Ig porro nasceniia ex cogiialioaibug atque aciionimuadi finis futurus esl. Quoniam aulem fermeoli bus poccala ad Cbrigluiu allidil, qui ea coufitetur. proprietales, si quidera viiium specteaiue, saai Ac quigqalg perversa dogmata, qaae aaiinum illius, vetustas el acidiiaa: sin aatem virlateiu nobis a quo admiitumur, pcruirbalioue afficiunt, veritapropoaaroug, paois confectio et vig vilalla (calefacit tis doclrina coaculil, alque in Cbrigto perimit et eniai fermenlum, ac iariaaai sublevat, aique boc exsiinguil, nec ea crescere ei adolescere sinil, vilam fovere videtur): ob cam caogam 6ubnioveri, verum coafagae ac perturbatae mealig fetam sapien- atque ejici oialiliam a i l , quae vitiosas fermeaii tia gua guperat, ac deiadc ad Cbrislum veram proprieiates babet: non ilera virlulem, cui meliopetram allidii, bic eat qui Babylonis puerog p e t r rea fermeali proprielaleg insuat: cui eliara reallidit. Sed ad primogeaita ruraag oralio conferenda gaum coelorum comparalur. De viliogo autem est, qulbus pereantibug clamore atque ejalalu om- D fermeato ia Evangelio dicitur : Videte tl aitendile nia apud ifigypiiog pergoaant. Logcat enim atque fermento Scribarum elPhartHeorum**, boc cai, ingemiscunt daemones, cam vitiosas cogitatioaes, a doctrioa , quam inopiam Tbeologus dicit, quia priugquam creverint, in nobie exslingui cernunt, plebem debortabaalar, ne in Chrisium crederet, aatmique perlurbaiioncs adbae recenteg evelli ac per Filii coatemptum Pairem quoque ignomioia atque exacindi. Ergo iEgypiiaci peccati fetus, ante- notabaat. quam ia malo roaturcacaat, necantur : Israeliticae Col. 643 C. Atqne illi quidem lugeunt : etc. autein ac probae cogitatioaeg sanguinis profugione Daemoneg, inquit, lageant, guig videlicel primogeinuniunlur, ut virtus ad matarilatem perveaiat. nilig orbaii. Nog autem, uaciione signali, agaum Atque illic quidem primus peccati impetug francomedemug. Ac merito uactionem maaducalio gilur : bic auiem primus peccaii ingreggug per gequiiur. Nain nog quoque, posteaqoaai Domiitaai
1 tx % , f
Psal. cxxxvi, 8, 9. ibid. 8.
1 1
Exod. x n , 19
t
" Mallh. xvi, 6. ternario et tolo pare quateraario conficilur, idco gaepe pro univergo accipi.
(21) Yide Aagugi. lib. n , oap. 31, De civii. Dei ubi ait gepienariuai auaierum, quia ex loto impare
1370 NICETAS I N ORAT. X U I S. GREG. aiqae eodeui modo faclam faisse Gbristi concenosirum Jesum Gbristum per baptismuai indaimus, ptionein arbilralur, u l efe alioruia boaiiauai illo iliviuum tpaius corptts accipiatas. Verum ea q u quod excelleulias csl a deleriori aou sccernii. At in Exodo de agno scripia sunt, rursus iaspiciamus : nos bis, qui agauai lorrcnt, adjungainur, spiritu El immoiabit eum iaquii, omnit mulliludo congnvidclicet ferventes, qucraadmoduni Paulae horgathnis filiorum Jsrael ad vesperam E l pauio iaferius : Non comedetis ex eo crudum, nec eocttun tatnr . aqua, ted assum igne . Vespera igilur, ulpoie Ut bonis carbonibus, inlellectum nnlrum iliei Atiis, saccalorum iinem adimibrat, quo Chrislus accendenlxbm et purgantibus, ab eo adjttvemur. quoquc uostra causa ab oaiai synagoga maclalus Brevera illam quideiu, sod sonlentiarani copia rc e*i, aique acciibuii sol Creatori euo condolesceas. fcriaia Tbeologi orationem satis adaiirari ac praeQuia ipse eliam Cbrislus mysticam coenam vespere dicare nequco. PapaB, quot Scriplurae locos in bac discipulis porrexk, u l liguram irapleret {JuxU carbonum commemoratione brcvi complexus est! legem eaiia ad vesperam agaus cxdebatur), ac Nain quot apud bunc Palrem dictiones, lolideni crassam peccati caliginem depelleret , iilastri <t quoque Scriplara? teslinionia nuincrabuntur. Ac sanctissimo inyslerio patefacto. Eaimvero saabonos quidcia carboaes d i x i t , u i a malis disiinctam illam escaui crudam aecipil, qui fidem iner- ^ guerct, qaos desolatorios David appellal boc tcm et frigidam babel, nec eaai optimaruoi aciioest vindiccs. Quod aulem ail : Adjuvemur, bajus iiaai penuis instruit nec Ghrislianam doctrinam verbi ansam ab Isaia accepil, sic luquente : Uabet per accuralam iadagaiioncni ailenual, qnaadoqiii- carbone* ignis sede super eos 11 i craal libi dem qui crudos cibos comedil, bia concoqueadis auxilio. lllud aulera : lalellectum acceudenlibus, par esse noa polest, imo nec dcnlibus ullo aiodo cx Salomoite sumpsit, atquc acute el eruditc cedit bujusiaodi alimcnlum. Ille aalem sacrosan- cxposuil. Sic enim quodaai loco scribit : Si ctam escaia elixaai edil, qui voluptalibus aervir. esuricrii inimicus tuus, ciba illum, el $i titil, potum Nain q u clixanlur, varielaiom et coadiaienia da ei : hoc enim faciens carbone* conqtre* in caput desideraat, raollcmque vitam ac laxu diffluentem ejus '*. llic aulem per bos carbones, diviaas ct indicanl, atque alimenluin diuturaam ia slomacbo spiritualcs cogilalionea i n l e i l e x i l , quae mealeui moram irabens. A l vero assain Itaac accipit, qai calore aiiiciual aiqac accendunt. Hsnc deuiqne aniini alacrilate el probilate excellii, ncc obsceaa? vocem, Purgaalibus, adjecii, carboais illitie et volupUlis condiroeata virtuti admiscet. Nam quod Serapbim, atque hinc comparalae saaclo Isaix ignetorrelur,pureacfrugaliterapparalur.Quod enim Q purgatioaia recordatus. Tales carboaes nobis auxielixalur, aquae opera excoquitar, ac proiade pcrspici lii caasa Cbristus p o r r i g i l , diceus : Ignem veui noa potest, utpoie ia aqua abscondilum: atqac eiiam miture in tcrram, et quid volo nhi ut ardeat " ? aquosum est facileque dis$olvilui> Id aulem quod lorQuo loco ignis, Spirilus fervorem signiucat, vel retar, immediaie per igoeni lorretur, atque ob eaai spii-ilualis yiiae acrbnoniara et evangelica pntcepla, causam illuminaiuretexsiccaiur,atque coadeasatur. a quibus omnis vitiosac animae babilado ia cinercm Lex itaque probibet neagnus coctus aqua comedatur, redigitur alque absumiiur, proiude eam quampriboc esl, aquosa et dissolula de Ghrislo opinio muua accendi cupit Dominus, u l bcaelicium, ac alqae senlenlia, subiadicaas hujusmodi cibain Ode non vindicen) et cruciantem. praedilis hominibua minime salabreai fore. Yeluti Col. 646 A. Quidquid porro carneum et e$cusi quis Ghrisiam aaiara Deum noa esse extsliaiet: kntum habet doctrina, elc. Scriptum rursus c$t hoc eniin solidae el constaaiis ac provectae fldei in Exodo : E l comedent carnes hac HOCU a$sa$ noa est: item si eum, ut Deum, omuia quae velit, igne, capui cum pedibus et inlestini* " . Tbeologus facere posse neget. llaec eaim opiaio per Spiriiue auiein ab bisloria ad allegoriam asccndeas : QuidIgncm probaia et explorata noa est, aec eam, quid c s l , i n q u i l , ia tide ac doclriaa noslra carqaam conveniebat, speculaiioaem assecuta. Atque D aeum, boc est, esculeatuai, comedelar. Atque at idcirco nec compacla nec compressa et solida est, horum verborum soasum expliccmus, bujusmodi verum c conlrario improbala, iadiscussa el flaida quiddam vir doctissiaius dicere vidciur. Oaiais ca ac solubilis. Nam qui nalarali modo Gbristi coadiviaitatis atque humaniiatis Cliristi docirina, ccptionem ac geaeraiioaem cancraque, bujus gequa?, ut caro corporeis deniibus, ila spirilualibus neris iaquirit, is preslaaiius a deleriori mininie cedil, ac si reote inlelligatur, animarn alcre, distinguit, qaemadaiodiim ignis auram ab aliis eique prodessc potesl : basc, inquam, omnis domaleriis, nec doctrinam ab omai crassa el iadigna cirina, ut ia cogniiloncra nostram cadens, mcrac cogiiatione purani ac liberam efficit, sicu; igais coaiedetur, ipsique accommodabitur, atque ad spisimililudo postulat, qui nialoriam quidera el cras- rlialem concoctionem distribuelur. Ua fiet, ut qai siliem absaaiit, auram auiero probuai el defaecatum eaai percipiunt, in id, quod perceperunt, coramureddit. Naai qui bumaaac naiura? vesligiis bserct, tenlur, atque uausquisiiue ad racmbri ab eo spiri* 136)
9 v
t
, e
" Exod. x i i , 6. " ibid. 9. " Uoia. x n , 11. 20. " Luc. x i i , 49. Exod. xn, 8.
, e
Psal. cxix, 4.
1 7
Isa.
XLYII,
14.
Prov. xxv,
1371
132
itialiter comcsi locum iaducalur. Divini enim agni ac Verbi secundum citjusqiic mcmbri conceptionem iiitusquisque pro virium suarum , atque ordinis, giaiiaeque Spiriitis ad se perlmentis, ralionis fiet ptirriceps. Verbi gralia, caput ille percipiel, qui ex improbalis principiis fidem, tbcologicae rationis docrinam prorsus missani facieaiem, conseculus fupiit. Aures autem, qul scrmoncs divinos scile accipit, et per eos ad morlem usque Deo subjicitor. Oculos, qui res creatas spiriiaUter considerat, alque omnes doctrinae sensus, tam litlerales, quam altogoricos, omni oflendiculo vacantes ad solam Dci gloriara in unnm colligit. Jam vero P"cloris pariiceps fll, qui cor sumn theologicis speculalioaibus ac doctrinis implevit. Manuu nalcm, qui nullum opus cx bis qitae divino mandalo proscripia sunt, ignave ac negligenler cxsequilur, Tcrtiin lotam eam vim animse, qua? i n aclione versatur, ad divinarum leguai expletionem paralam aique intensam habet. Alvi porro, qui genitalem anims partem perpeluo scaturientcm babet, spiritualibusque conlemplationibus affluenicm, quique ardentissiaio atqnc inexplebili omnisque vitiosi affectus experti Domiaici coagressus desiderio et amore correptus cst. At vero inlestiaa edit, qui absirasiore mcnlis conquisitionc profnnda Dei pcrscrutatur, alqae arcanis myslcriis vekil ingurgitatur. Grura auiem, qul raltoaetn, ei aaima? parli, qua; aflFectibus agiiaiur, incumbcniem babel, ac
apertae atque in ocnlie posilae: Qaocirca, inqnfi, noa modo id excutere debemus, quod carneum esl, !d esi, inlellecla faciln; veram insaper cl abdila mentis, boc est, mystica illa pervestigare conveoit, qua? meas noslra a crassiortbas hominibus interiin abscondedai.. Possumus etiam fortasse ad buac tnodtim hxc cxponere. Quandoquidcm doplicis naturae Christus esl, niminim Deus simol c l bomo, faciendum nobis est, inqatt, Ut non modo conspicuam ipsftis caraem tntueamur, sed el meatis abdila, boc esl, divinilatrs, speculemur. Ac ne caput et pedes (id cst, et ejusroodi de ungente diviniiale. cogitalioaes, q u * a Deo non abhorreanl, ct rursus ejasmodi de immcra bumaaifate meditalioaes, qttae bumatia* naturae conveniant, inlactos reliaquainus. Id autcm asseqtiemur, si Christum, a capite quidcm Deum &cculis oranibus antiquiorem cognoscamus, a pcdibus vero homiaem, postremis tcmporibus factum, inteslinis deniaue, qoia diviaa poteatia carne lccta atque absconsa fait. Vel eliam fortasse i-J cnpoc existimaadum est, nimiram ecire, quod Verbuni, utpoie Deus, ia principio, hoc est, ia Patre et cum Spiriia crat. Pedes autem, illad persuasissimam habere, quod Deus ctiam exsistens, jadei rursus ad nos rediturus est, bumana? dispensationi atque gubernalioni fiaem imposiiurus. I n ftne eaim aiquc extremo totias corporis pedes stmi. Inlestina postremo, abscoadita illa el vcluti mcdia
e t n l e s , i n a
tit vefuli superiore loco posilam, casque animac partes c " humanilaiis assumplse doctrin ia quibus perturbaiiones cxstsiunt imperio tcnen- biac trium temponim complexioae scmpilernnra Cbristum esse inlelligamns, ac pcr capul quidem tem, quique oniaem crassum et tcrrenum motum ab ca cvellit. Genlbus vcro pascitur, qiti ad j a - ia nobis declarelur, quod erat, per pcdcs atitem ccnles, et infirma fidc prxdiios, commiserationis quod erit, per nilesiina denique quo I scmper cst. aflectti dc industria se demiuit, ac Ycrbi ad aos De quo Joaanes quoque mihi loculus vidcltir, cain dejcriioneai aemulatur. Postrenio tibiis el pedibus d i x i t : Qat e$t qui erat, qui venturu$ etl , priiivcscilur, qui ia Qde el virtute aique cognilione cipiuro videlicet ac medium et (iaero simal complccteas. fixos et iiamobiles .'iuima, gressus babet. Ad bunc P S E L L U 3 . Quandoquidem mihi quoque post Grcmoduui Hle Agaus Dei ab omnibus edi ac percipi potesl, eosquc a quibus percipilur, Spiritus opera gorium historice hujus enarrandcc, ac decernendi qtw ia sese transmutat. Caeterum hoc observalu d i - pacto Verbum edendum sil potesta* facta ett, gauai cst, quod Tbeologus nosler, si quaado ver- subtiliorem, quam rp$e fecerit, divitionem proferam, bum aliquod obscurius, quam u l a rudioribus sigillalim membrorum agni menlionem faciens, corporhque pgmentum et creationem ad spiritualem inielligi queat, extulerit, illud statini per dilucidius aliud vocabalum ialerprelari solet: quemadmodnm D $peculationem transferem. Capui igitur priorem in agno locum habet, cum suis partibnt. Deinde collum bic quoque facil. Etenim cum dixisset: Qutdquid carneuin, adjunxit : Et esculcntum, perspicuunj verlebris inlerseplum recla protensione humeros dcbinit, quibux anteriores pedes fabricaiionem faciens se carncum esculeatum noininare. Rursus cuni dixissel: Ex iatcsliais, protiuus liquidouslondil sortifi tunl. Post hos in superiori qnidem parte dor$nm ac dorsi spxna diitcnditur, in inferiori aulem sc co noniine occulta ct recoadila vocare. Quod venlrh concavum e/fictum est. Sequunlur po$leriore$ autcm per carneum et abdila indicare vult Tbeopedes in caudam desinerxtes. Itxler has aulem parte* logus, banc, u l opinor, sensum babel. Quemadinosublhnhis est capxit, vel, ut aptius loquar, provcdam agni viscera inleritus absconduntur, caracs ctius ac promitxenlius. fiam allum et tublime, dp aulem in exteriori parte sunt : sic etiam in fidei homxnis formalione pradxcari Aristoleles in lib. De nostrac el doctrinaa dogmaiis, alia inagis arcana el partxbus ammalxum atserit. Pedes tero inftrixts abslrusa sunt, alia magis obvia ei pcrspicua, nou (xc circa terram grcssximfigxmt.Mujusmodi xgitnr sctus utquc illic visccra occulta sual, carrics vcro
f l t t 91
Apoc. i , 4.
1373 N I C E T A S IN ORAT. X L U S. G R E G . 1374 dhmus quoque agnu$ eil, $x capile tl pedibus \ qxue illis operiuntur, mpetnis thesaurh sine niia consiant, id e$l, divinitate et humamtaie, quem perscrutatione relinquamus. Ne cervicis quidem partim sola cogitatione dividens, partim uniens, expertes simus, divinum nimirum jugum trahentes : atque comedens, ad animm smceplionem apie Iran*- divino* insuper humerct uccipiamu*, oraiiombui videlicet ii$ animum adjicenles, quce ad perferenda mlte. Suiceptio autem an\mce vis e$i spiriluatium advertos casu hortantur. Corrodendvm nobis quotpeculationum susceptrix, qvce quidem doctrinam divisu facilem accipiens, spirilutque ferpore coneale- que esi cartilagineum xllud arterice, quce ad aulerio , anhelitnm ducit. ttoec porro faciw$, atque alterattt, eam ad coctionem diyerit, rem'partem spirituatem a$censum siguificat, per quem inlellein suamque essentiam Iranifuttdil. Vettex igilur clilem aerem haurientes penetrale animce perflamus dhini nottri capith, hoc etl, divini Verbi, Pater ac veluti circumforemui. Quin tolum etiam peclu* est, quo incorporeo atque inexplicabili modo genilus e$t. Proinde verticem etiam edere debemus, et ihoracem exedamus. Nam h<vc pars cor vitale hoc est, intelligere tuquaquam produclioni corporum polistimum circumlegit, hvc est, omnem spiriiualem $peculationem, quw quidem vel maxime spiritualem hanc yenerationem umilem etse. Jtem quod ex illo quidem Verbum est, $ed non po*t iilum. Postremo, cibttm excalefacit, aique ad fluxivnem mire lubriquod quanlum ad causam Pater Filio major est. ^ cam et mobilem immutaU lalenique reddit, ul in div not canales, ptr quo$ Spirilui irrigatio ad anhvm Quoniam autem crines eliam verticem mrcumtegunt (hoc est caligo illa speculalione remota, qucc paries iransmittiiur, facili ductu influat. Ne inlesliui$ quidem ipsis parcamu*, verum cor ipsumprimum paternam subsiantiam obtegil) ho$ quoque qnantum res poslulat, dividere necesse habemus, atque ita vim edamus, nimirum propter eum qui saluii* noslra; animx injicere ad ea allingenda, qucu el sermone causa teipsum dejecit, eor noslrum, quoad eju$ fieri tuperiora iuni, el cogiialione. Jam divinas etiam poteril, conlerenles et dejicienles, uc principem aures agni divini comedamus, nempe, spiritualiter aninia? parlem perpurgantes, nec eas raliocinatlones, audientes, quod incarnalus sii, quod Verbmn cam qum lerra in pectus atcendunl admitienles. Quofactum Nequeenim Verbum in carnem mutalum niam autem cor ad vitam minvne bufficii, utpote c$se, nec incorpoream ipsius esseniiam iit carnem imwodico igne redundant, nisi pulmone perflelur, concrtviste praidicamus, verum id quidem mansisse, qui quidem corptt* molle alque abtumptu facile quod erat. id aulem, quod non erat, astumpmse. $uapte nalura ett^ pulmonem quoque comedamus, Oculos insuper comedamus, tpirilualiier cementes, hoc e$t raiioties animam no$lrum inlegram alque nee rerum earum, qua? $ub atpectum cadunt, corpo- ^ incorruptam conservanle$. Venlrem eliam ipsum atque inteslina accipiamm, timplicem ipntm cusloribut inlersepti, verum intelleciuali mo'do in divinas dicnles, nec ciborum muliiludine premenU*, quiiiluminationes penetranles. Ne superciliorum quidem busvapor (uliginotus in cerebrumatcendil, ipsiusque porlem intaelam relinquamu*, perspicacem tciiicei membranam telra callgine implet, alque ab ea rursus animcc vim oblegenlct, ne superne alicunde salsa et opplela intercutanea menlem nosiram tumefaciunt, amara tpirilutm aereorum fluxio infusa, oculum flatuque ditcindunl, ac prmerlim propler ccvcum iptum Iwdat. Quid vero? non etiam nares ipsas inletiinum, hoc efl, pemersam cogitationem, qua: allingemus, nimirum divinum unguentum redolenhinc impurilatem el immuuditiam excipit, anwucque fis, quo ipse quoque Dominus anle passionem unctus vitiomm habiludinem affert. Jaw hepar qnoque cum est? Bonut enim odor spirilualis sumus juxla Aposimii ac gibbis edamus, nuuc *uper alla et sublimia ttolum Omnis igitur tpeculalionum puritas per cupiditatem exletidenlet, nunc ad ea, qnm inferiorh altrahentem anima! facultatem, quasi per quasdam cogniiionis tunt, hoc est, ad primas el secundas narei nobu haurienda esl : quidquid autem in iis naturat. Lienem insuper modice ac leniter allreelenebuloti et coliginosi e$t, foris relinquendum , itius, vim eam, qum roiione aver$a e*t, expurnare$que continend(v ne crassitiem hanc nebulosam allralmnl. Ne ori quidem parcamut, quod quideni y ganle*, in qua sceleralus dmmon velni ater quidam humor, insidel, alque occulli* et pettiferis uminibut est fons ille vim et immorlalilalit, ad quem qui inspersis animce puritalem inficit. Pottremo parlem labra admoverit, dhinoi lalicet hauriet: verum ad etiam rationU experlem ita instilnamu*, ut ralionis laticem illum nequaquam lenterario impelu prosiliaprceceplis pareat. Ita fiei ui ne ipte quidem nobts mns $ed labia prius dittingnamus, ut tic fonti intaetus relinqualur. Aiqne hecc, quanium fieri perspicuilas sua conslel. Quod vero ad dentes atlinet, eam raiionem ineamus, ut eot quidem con- poteril, eshantet, animam noslram alamus. Illud spicemur, minime tamen confringamus. Quoniam vero cavenduni, ne tit os*a denlet injiciamus. Neque autem fieri non polest, ut Patrem Ua dmdamus enim ea sine zumma difjicuUale confici postunl, mc atque intelligamus, quemadmodum divinui kic agnus in alimenlum admilluniur. Quod lanun non iptorum (idcirco emm in obscura quoque sede denle* collocali nalura\ $ed noslrce infirmitaii iribuendum e$l. Ossa tunt, ulraque tidelicet mala ei labii* oblecti) porro Verbi arcnna illa diuinilaiis doclrina esl operimenta quidem parce allingamu, ea autem alque assumpKe humanitatis consilia, ila arcana el
y f % 9 t f 9 f
* i l Cor. u , 1S.
1375 ADDENDA. 378 diximus) non igoave ac veTuti coaclc coateclemDr, obscura, ut nulla oralione explicari queanL Col. 646 A . Nec vero quidquam eferemtti, etc. sed tanqnam famelici surama cura avidiiate propollaec qnoque de agno in Exodo acripta sunt : iVott sitis cibis aniiiitim expleamus : eas autem speeaefferetis ex domo quidquam camium foras, et uon laiionee, quarom ratio ab hominum cognitionc relinquetis ex eo usque ad mane Ex eo porro, remota est, velut quoerere quae Dei esscoiia sit, quod qaidquam foras exporlari, lex prohibet, illud quid ante reram creaiionem erat, quid e x i r a ea doccmur, exlernis, hoc est, fidei nostra adversa- quae oculie cernuntur, qu3 eorum quae fiunt neceseitas, et quse in eodem genere posita, a riis ac dogmaia no>tra suggillaatibus iaipertteadam non esse fldei nostra myslerkim. Ex eo autem cartosie hominibas iitquirtinttir, ea soli Spiritni qtiod ialerdictt, ne quid ad matulinum usque saneto, qui, ot eet apud Paulum, Dei profunda relinqaatar, boc nobis ftignificalur, post hanc ecruiatur , cognoscenda rclinquamos. Idem prsevilam, quae noclis ac lenebrarum nomine appella- ceptum nobis Sapientia quoqae lits verbis incatlur, nullam in fuluro malulino porgationom r c l i - c a l : Fortiora le ne 9crttieri$ , boc e s l , ossa quam forc. Praesens enim boc tempus aclionig el Verbi ne confringas; ncquc entm opos est tibi laboris est, futurum persoiulionis. Adbac diffeoccullis. Ea porro, qtianluni ia ipsis est, confriarcndam noa esse, nec in aliud tempus rejicieadam gunl baeretiii, recla dogmata depravantes ac pervertcnles. Alqne bic quoque Tbeologas inorcm vcram atque perfectam mysterii hujua cognitionem, nec iis qui semel illius panicipes facli aiat, com- suum reliael. Nani cum dixissel: Qaidquid ossctiai, miMeadaai esse, ut pleaaro aique absolulam per- ad hujus verbi declaralionem sunjunxit: Qnod cdi <o ptioaeai sibi ipsis ia aimis eeram gratiae teaipus nequit; idqoe eiiam ruraus interpreiatus eat, rescrvenl. Id aulem faciunt, qui per rudiinenla- subnectens: Nec oculis nientis pcrvidert. Quaecnariam quidem inslitulionem Chiislianae pielalis quc igitur, inquit, dogmala meatis captnni excedaai, ac eolida et occulla sunt, ea noo coafriadograaia degustarunt, caelerum splcadori i l l i , gentar (confringenuir autem, si male dividaalur, queai baptismus affert, nimium longas moras prohoc eet, iatelligaalur); atque adeo nec indigni* ducunt, boc est, ad seneelutem rejicinnl. Quare baiidquaqnam probaada est bis , qui vera do- bomiaibua ad dijudicationem porrigeniur, a qoibus dietrabcntur, uoa secus atque oa, quoil canibus virmx patticipes suni, hnjuimodi dilaiio. Veram quemadiiiodum lex Cbristi, vuk illa quidem p r a - projicitur, qaernadrnodum ail Cbritlus : Sotite cipue not oaiaino noa irasci (hoc enim longc dare sanctum tanibus, nee projicite margaritas anU tuiissimum est) sin autem ta eam animi perturba- porcos , boc esl, Ne fidei mysieria discerpioribns tionem prolapsi fuerinius, u i aale vesperara saliem hsereticts committatis, ncc lacuieatam ac divinam furorem compriroamas (sol e n i m , inquit, non doctrinam its qoi lurpium affectuum coeno qaasi occidat super iraeundiam vesiram , tcmporaliter eelis coavesiiti sunt : vcrum hujasroodi specalaquidem bic sol sensuni movens, qui leaiporis liones el dogmala, quoruoi firmitas mentem nomcasura est: allegorico auiem seneu Sol juslitias. 8tram sup^rat, igae absunienlup, non materiaH, Iltc eaim iis qui meatis errore aiDciuntur, occidit, sed ditiao, quo etiam holocausla cansamuiilar. iit coatra opiimo ac prestaaiiseimo cuique illar.e- Quis autem est bic ignis? Spiritas sanctus, qui in scit); ad huac quoqae modum ba?c spiriiualis forma ignis ad apostolos accessil* , qui omaia esca, id est, Cbristiana dottrina, in posierum scrauttir, ac novit. Quonaia vero niodo solidissiaia diem aiinimc reservanda est, verum illico adrait- illa dograata a Spirila saaclo coasnmeaiur, id esl, tcada. Porro baec verba : Non relinqueli* ex eo inlelligenlor ? nimirum si atlcaucalar, boc cal, usque mane O. Paulas excellentieeime inlerpreUlur tenaissima et gubiilissiraa atque accuratissima dicons, Dominicai passionis commeiaorationem a speculatioae digaa babeaulur, atqae apud ipsum, nobi fieri, doncc v e n i a t b o c esl, nos baplixari attenuantero acmpc Spirilum saactum, eervcatur debero ae morlem Doaiiai pradicare, qaandia ia JJ t custodianlur, noa auiem pcreani, nce ia aqoaai hac vita sumus. Mors enim Chrieli ia bac aocte, spargantur, volut ille vilalus aareas coaflalilis, boc esl in prsesenti saeculo commcinoraHir, ia qui lcmere cl foriailo ia bujasmodi speciem iuforfutura autem vita cernitur, nimirum iu secaada nialus esl, ut Judxorum contumaciam dariuamqae ipsius prxscalia. coargaerel. Ob haac eaim caaaaai bovis, el noa Col. 646 B. Quidquid autem e$seum , eic. Id alius cujusdam aninialis foraia igoo onflaia cst, qaoque de agao ia Exodi tibro habelur. Os non quoaiam hoc animal cl dura carne cst, c l aenrU et ossibus, queiaadmoduia el Hcbraei aaimo dari. confringetis ex eo, sed q u residua erual ex eo, Yerum hujas vitali bisioriaai breviier expoaaaius. ign comburciis. Quae verba allegorico eeasu ita Cum Moses ad accipieadas legis Ubulas ia oionexponeuda sunt. In praecepiis divinie eam raiiotem ascendisset, qaadragiaU dies illic exegil. neni intre convenil, ut ea qua? prorople ac facile Iiilerea Hebraei coutpiraiioao adversas Aaroactn iaielligi possanl (boc eaim Der caracum sigaiflcari
t T M u 9 9 e v
Exod. x u , 10. Epbes. rv, % v i i , 6. Act. , 1 scqq.

M M
" I Cor. x i , 26.
" I Cor. , 10.
4 T
Eccli. , 2 .
Maltb.
13
NICETAS I N ORAT. X L I I S. GREG.
1373
i n i u deos sTbi petebant, qui in iiiaere eoe pr&ce- Aerent. Qui vim atqoe jmdaciam pepuli pertimeceas, aurea muUerura omamenu ad sc afferri juesil. Qoae cum aUaia esseat, in igaem ea injecii, ac siatim ex iis viluli forma conflata csi atqae huac Vilulum vecordes Hebrai diviais boaoribus 4>roseculi suni. Deaceadens auiem Moses atqae ob banc viiuli confeciioaeai ira inflaaimaltiB, labulas illas, quas ia monle acccperat, coofregU, ac v i t u l u m , qucm feceraal, igae combussil, el in minutas parlfg coatrivit, c l in aqtiam dispersit. Alque baec ubiier in menlem Tbeotogo veneruat, occasioae accepta ex uno boc allenuandi verbo. Igitar, ut ad rem redeamas, agni ossa propter bane caueaoi, qaam commemoravi, non conirin
nec in virtutibns remissum nc langtmluni, vemm ila anitao affeclum, ot promple c i aiacriler ad Di i promissa curral, atque eorum qua3 relro sunt, oblitus ad ea quae a fronte sani, seipsum e x t e i dal , omniaque hujus vitic commoda pro hhs duceas, fuluiam rarum verilateai exquirat ne id in nobis contiagal, quod facere velilus esl Lot a duobus illis angelis, quos bosptlio susceperat. Hunc cnim ila Sodoaiis fngcrn jusserunt, a tergo noa respiccrel, nec ia omni circamjaceate regione slaret, scd in monlcm salulis causa se conferret Eodeia igilar aos modo faciamus. Ne circumspiciamus (curiosus enim ad tohiptaiem et concupiscenliam aspeclus nobis pemiciem afferl) aec aeaiel ad virtutcai currere aggressi, in peccati finibus
4 4
geaiur. Dicere eaim prattermitto, qnod ne hieto- coasistaaius, verum ad moiitem, boc esi, ad virlu rico quidem sensu crara Jesu confracla stiat , tis cacumea excurramus, ae forle nos igais vindcx, eUamsi Judaei ipsras morlem adargereiit. Lex et a noetro igne alienus, inusitalo et adoiirando eniui dioebat : Si fuerU in quodam homine judicium iinpelu rucns arripiat. Nam cum oninis igais oatura sarsum feratar, igais lamen ille, quo Sodomorti$ ac $u*penderitU eum in ligno, non pernoctaniorum arbs couflagravit, pluviac inslar e coelo bit corpu* eju$ in ligno, sed eadem die teptlieth *um Judfi iiaque, ae ia cruce corpora rema- deorsam ferebatur. Nec i n slaluam salis coacrescamus, boc est, salia in niodo iafaiuemar, aliisnareut, tum legis ediclo permoii, lum quod ea qae ia siatuam ia coargulioacm cl accusatioParascev vespera esset, ac Sabbalam illud, qitod nem ac triumphum proponaraur. Taac auleai ab ite religioae colebaiur, instaret, a Pilaio posalis statua quispiara eilicilur, cum ad deteriora slularunl at eorura qui in crucem sublaii fuerant, reverliiar, aique ad peccaium, qued pro derelicio crura frangereatur, ac tollerenlur. Milltes autem lalronum qukfem, quoniam eos spiranles babaisse videbatur, peraiciosam enim baacconveraionem cuaclalio paril. Naai cam circa viriutera proadhac offenderaat, crura fregerunt. Cum autem ad Jeeum teaissent, tideranl eum jam laor- g craslinamus, ia vUium aos prolabi, atque ad p r i a t 9
tuam, ejua crura non fregenint, ut Scriptura implerelur : Ot non comminuetis ex eo . Nec vero corporea tanlam ratione Cbristi ossa confracia non sunl, sed ne spiritaaliter quideai et allegorice perfrihgeatur: quoniam robur illud, quod ia eo erat, iavictum permansit, minimeque ad peccalum ceesit: Smo aec ipaiua caro, quia noa carnali, sed divioo modo, ereala csset, corruplionem -vrdift .
41 k %
iMimnosiraai vomitum rursuai coavtrtinecease esU

lbid. Cum laciucis autem agrctlibus, elc. Qaod
Col. 646 C. Nt nwdusquidem manducalionit,
elc^
le modum qnideai, inquit, mamlucalionis agni praetereamus : qaandoquidem nec lex cum praeierdis : Jugum meum suave esl et onus meum leve ; mitteadum censah, veruia etiam asque ad inadual id lamen noa eo dicilur, quod lcvis sit ba3c sarciaa ipaum, narraJioaeni quae in Ktlera coatiaeiur, accuralc diligenlor cxposail, utpote quidd.mi f) sed prsemii ac mercedta ralione talis efflcitur. Nec cniai condignds sunt patiiones hujut sceculi ad fulueiiam profundius couiplecienicm, quam ipsius corrnm gloriam quce revclabiiur in nobis at aiiApo4ex pr* ee ierai. Haec eniai legis verba s u n t : Sic ômedeiii eum : Sint lumbi vetlri tuccincii, et calslolus E l alio loco: Jd quod m pra?$enti momenK% 9 9 9
eeptem diebus paaem ferinenii expcrtem edere lex jubet, id nobis documeato csi ut oroni vila? aoatrae teaipore in aimplicilate ac puritale vivamus. Per agresics auteuj laciucas, vita dura et volupiatum doiailrix, aique hujusmodi, ut sensibua diflV culier capi possit, nobis signilicatur. Quaadoquidem omnis disciplina in praesenti noa videlur esse gaudii, sed moeroiis. Accrba quoque iacipisnlibue ea vitae ratio esl, qua ad divinae legis amussim cxigitur. Quaaquam enim Cbristam diceateai auv
ctamenla in pedibm,
ei baculi in manibu$
vestris.
taneum esl tributalionis nostr<K tupra modum asternum

9
ComedetU enm cum festinatione, azyma cum laciucit cgresiibu$comedeti$.Pa8Cha Domino 6*t".Alqueba?c
gloria* pondut operaturin nobis, non speclantibu* nob\t ea quce videntur

y 9
ted quce non videntur. Qumenim nonvidentur

9
legis verba suut, aianducalionis, modara praescribeaiis. Videamus jam qnid unumquodque borum aigoifieet Quod igitur feMinanter esse comedeadum ait, boc nobia iadicat cum, qui agai parliceps fulitrus sit, scgnem ac socordem esse non debere,
t 4 1
videntur
temporaria sunt: quce autem
videniurjfvterna**. Hac raiioae faciiia sunt pracepta evangelica.Alioqui evangelicum legalibus edicis srumnosiasatqaelaboriosiuses'. Siqui k m l e x u:laxal pecca(oran) fines probibet; at Cbristus in E" Exod. , 8 , ! 1 . Ci>r. iv, 11, 18.
M
* Deal. x x i , 23. Joaa. xix, 31-33; Exod. x n , 46. " Psal. xv, 10. lipp. , 13. Gca.xix, i seqq. Mallh. x i , 50. Rom. v m , 18.
4 5 4 4 4 1
Plii-
4 4
1380 1379 A D D i iDA. terunty unu$qui*qti4 ad uxorem preximi nti kitmievangelio causas quoque ipgag quasf fincs iatcrdicit. bat . Etentm i u demutt Pas^ha digne eamederia, El gane, qui id quod prtmuai est prehibet.secuudum non reliquit; qui enim semca tollil atquecvellilpro- si velupluariaui earum rerum, qtia iit bae tka hibeiquoque neseges orialur : sublatis eteiiiin prin* studioseexpetuDiurJatitudiiiem qoasi vesiein quanr cipiis nibil mali cxsislei. Ac proinde qui ea non per- dam ad pedes demieeam et cireumfuaam, per temmiitit, sed cau*aai in eodcm fere criminisgradu, quo perantiam coniraxeris ac reslrinxeris. Nam qeod flaeni,coagliluii,niaUo ulique aiagis eamm effeciug zona lefi^peranliam designei, locus ille, cui appesustulit. Non adakeriam conunillegjaquit iex" : ac uitur, satis coiifinnal. Tura s i jaxia Pauli consiKi ne concupisces quidem, nec lurpi atque oblium , merabra, quai sunt supcr lerram, mortifisceno aspeciu muliercm pergpicieS, nec alieoae caveris. Non dixil, corporia (bujus enim metubra formae pulcbritudinem curiosis oculis intueberis, sunt capul, luaous, pedes, ei alia hujuamodi), ul scclulo alque aaxio aspectu amoris flammam veruoi ea quce sunt svper terram, id est, lerreni accendas. Wxc eiiim adulierii causa csl. Rursus : affeclus Diembra, uimirum scortaliooeni, immnnNon cxdem pcrpelrabis, ail lcx at Cbi iblus irain diiiam, libidinem, eoncupisoentian malam. Deuiquoque ipgaut, ex qua csedes nascilur, intcrdixit: que si Joannis zonam imiterig. Hanc atttem i m i u Ego enim dico vobis, mquil, ul non resislntis malo, lur, quisquis conuuea4ia3 ope ac viribia geniul^m homiiti sciliccl; $ed st quis in dextram maxillam auim* facubatem reipsa per cogiiiltonein consirincolaphum tibi impegerii, conurle tlli et alieram . gii alque iia cuslodit, ut ad terrenarum rerom Rursus : Dictum est antiquis: JSon pejerabis. Ego congressuin diffuudi nequeai , id esl, qui itirpioai aulcm dico vobis, ne principio qaidem ontnitto /u- volupuiuai cupidiialera exeiinxil. Hoc geallalcm reti$ \ Ex crebro eniin et fainiliari juranienii usu aitimae vim et facaltatem vocal, qaam ratio nobls perjarium 01 ilur. Dicium egl rursus per Isaiam : Va insila, id csl, vis rationalis, eonslringtl: alque ioqui coftjuiiguHt domum cum dvmo, el agrum cum dissolubilem, boc esi, ad reraai materia coastanagro ut proximo aliquid eripianl A l in divcrliaai amorem miuime proaaia ei proclivem cusiosuni Cbrislus apud Marcuai ila loquilur: Vade, dit. Joaanes euiia .circa iumbos pelliceam xeiiana vende quacunque habes, et da pauperibus, et habebabebat. Pellis purro aiorlua cst, ac rem emortaaa bis thesaurum in coelis, et reai, et lolle crucem tuam, designal. Jam vero solitarius dici possit, qoi vt sequere me Que loco cnsx carnalia affeclus aaiaii babilam ab omai lurbuleato tuoiu pumia oppressionein, fiedaequc volupialts abjeclionera, et comparavit. Praecurjôr autera, qai per veram e i atadoloris cum viriule conjaacli geasoat, animiqae a ceraai poeaileoiiaoi,' justiiiam ipatua asseelaai, ac larretiis rebus eveciionem signilicat. Totiug aulem per viriuteui ia omaiuiu oculis lucentem propim bujus dicli hac scnleniia esl : Tanlum absit, ut qaam sciealias adventujn prsnutuiat. Magauspostre alienis rebus iiianum injicias, at ea etiam quae mo veriiatis praeco, qui veriUlis doclriaae, qitaoi boneslis ralionibus qaasgivisti, pauperibus eflundag voce praaditat per viiae puriiaiem fidem agtmiu aiquc tlispergas, ul crucero facilepricras(pauperlas 4!iiim cflicit, u l aflliciionis onusleviler feramus), ac Col. 647 C. Sed et aliam zonam wm e l t . Dup:o rebus caducis et sub aspecuim cadeulibog plex, iaqaii, zoaaB genus novi, alieram quo tunica mcorruplibilia el seoipilerna bona coaaequaris. iaiaiodice expansa rest ingilar, qua sigaificaliot* qai Pascba comedunt, luuibos accingual, boc esi, Col. 647 G. Jam lumbi, muiis quidem ammaniisuperfluas cupidilaieg coulrabual. Alteruoi mUi* bus, elc. Nunc illad iuierpreialar : Sint lumbi vestri Ure, a quo ia libro Reguui quoedam mlhies i a prjtcincii ailque : Brulig quidein aiiiaianlibag vcnio euzonos ei moaozooug vocalos; euxonos qilumbi, boc egi, pars ea quae voluptate alitur, soluli deni, quod leve gial el expedili. Taleg eaiia pragiut minimequc compressi ac frenaii: quoniam ralionis, quae adversus bruiam volupuiein et a ra- cal dubio suut a.ililes qai levker accinguaior, tioue aversaiu iraperiuni babcl, expertia sunl, nec alqae unicaia vestem aubgtringunt, ac proinde eojudicio pcrlarbaiioaum aniiui principe guberuanlur. nozoai frequealius appellaalur, u l propler aaam Ncc euim arbinii liberiale doaala guat, nisi quis vesicm zoaa una uleateg. Alque eiian Jobuu dixcril, eorum quoque perroulla naluralis ad vene- ipgam Deug alioqueas, dicebal: Ne, boc esi, ne gilealiuai teaeas, verum confirraare, ac slrenae reuai congiessuni uiolus atque iiupetus modiim responde. Uoc eaim signiflcai qaod a i l : Acdmge ml nossc. Luuibus enim appeiitionem cum femina vir lumbot tuos **. Ergo juxta gignificalioaem xonae cocuudi signiucat. Tibi aulcin, qui praler arbimililarig David quoque ad Oeaai a i l : Acauxuii irii liberlalcm rationis quoque usum accepisli, facienduiu csl, u l leu.peraiilia, veluii zoua quadam, me virtute ad bellum El de Dco verba facieng : turpem ei vesanani cupidilalcm ac libidinem, quse Indutut e$l Dumihus (orlitudineui ac praxmxit per luiubos sigiiificalur, constringas. Quam in^ *e , advergug iuipios scilicel seipsum artaana sectaus alque proscindeiis Jcrcmias, biiniiluni ap- Misi iorte quispiain dicat big verbig : Accinxit etrpcllat, diceus : Equijniano feminarum amore exar~ tutem, boc siguiiicari, Deaiu nequaquain o.uui
v 8 7 , ! % % 9 9 c o
Exod. xx, 14. ibid. 13. Mallb. v, 59. ibid. 55, 54. Iga. v. 8. Xii, $ * > ** Jercui. v, 8. Coloss. m 5. Job xxxvm. Psai. xvu, 40.
8 7 8 8 f
e l
e v eo
Marc. x, 2 1 . Luc. -Pi>al. xcn, i .
N1CETAS ORAT, X L U S. G R E G .
1382
poicniia sua aavcrsas impios osum csse (quis eniin puli, hxc eis docirina prsescribilur, u i nibil moream suaiinere qneal?) verum ipsius exuberantcm tutim ferant : ut iaipleatur illud Isaia?, diceuiis: ac reduudaalein copiam compressisse. Ejusdem Quam pulciiri tunl pedes annuntiautium pacem et quoque genciis esi illud Davidia : Amictut lnmine botta % id esi, ut gressus eorum qai pac Evaaticul veuimemo id csl iaduens ac re&lringea* gelium aaauatiaal, puri ab omni repreheneione lutninis eiuberaniein copiaai, non secus ac veslem appareaat. Mosce igilur, divtnain lerrain calcans, ac quamdam ad lalus usque demissain. Eteoim polealia discipulus, qui ad praedicaadi provinciam miltitur, Dci ei lumea, uisi coolrabanlur, aequc onuiibus viliosum ac moriuum calccameatuai solval. qni iniolerabilia sunU jEgypium el Êgypii res fugit, id est, peccaluai t t ejas felus, ne bujas vilas [gpitiis (boc est, peccalig Col. 650 A. Quaro quid lumbi$ cum veritate commune $it, elc. Luaiboram explicaiiouem prose- qnas nadis ei imniinutis alque incvulis pedibus quilar Tbeologus, ac quoaiaai Paaluin audil sic spioarum loco esse qaeant) offendatur, calceaaienloruai liraiilaie pedes commuuial. Hsc auiem calEpliesiis scribcmem : Slate igitur succincii lumbos vesiroi in veritate quaeril quid laaibas caai ve- ceaaienla nibil aliud saal, quaai vila eontiueag el aspera, quae spiaartiai cuspidem perfriagit ac coarilaie comiauae habeat, atquc id iavenil. Quoniam eiiim la lumbis renes guat, id est, relro lumbos ad spinam dorsi, eirca renes aatem pars coneupiscibikig sita est, idcirco a loco concupisceatiaai luro^ borum aoaiiae apptllavit Aposlolus. Rurstis qnia faeullas ea qua conlemplamur, circa veriiatem vergalur, ea qaa? vere sunt iavesligaas, idco ab eo qaod quserilar, speculatrici facullaii veiiialis aojnen haposail. lioc cum a Tbeologo aaimailvcrsum essel, sic inlerpreiaiur locura banc : Succincli lumboi in verilate, boc esl, Clirisli coniemplalie luti.bum uogtrum cl ctucupiecealiam coasiriagit, eaiaque totam ad rerum diviaaruai aiuoreai transfusaai el derivataoi diffuudi ac dispergi non ginil. Nec eaiai qui alicujug rei aiaoro iaardeseil, erga alia eodem modo affici poiest. Q
Ibid. H. Jam qui terram tanctam ac diviith vesli-
leril, atqae iaipedit, ue peccaium ex teaui ei ob* scuro principio ad iateriora seasim illabalur. Noc vero propler spiaas dunlaxai calceis uialur, sed ct propter daemones, qai callide el scelerale atque occulie insidias siruunt, quos niagno nu crp alit peccaluui. De quibus ia Evangelio aii Doaiiuus :
Ecce dedi vobi* polesialem calcandi
y
tuper
serpenLs
% icorpiones . Quo loco serpentes forla&se pec caia ea dicunlur, qua) perspicu*' gravia atqae alrociasual : scorpioaes aulcm ea viiia, quae quauquam bominum opiaioae parva videaalur, uiortis lamen aculeo aaimaai convulaeranl alquc ciK^cant. Separalim aulern ia priocipio Genesis de serpeale
scriptaai esl : Jpte observabil capul luum, et lu ob-
g.is impressam, elc. Calceameoia aoanunquaia pro \iliosa inoriilicalioae accipiantur (aaai cx morlua quoque pelte ea coniiciunlui) iaierdam etiam pro caatioae ac tulela. Nam hxc etiaai injuriani a pedibus arceal. Ac Moses quideai ia moate a a d i l : Ne
huc acceuerii, solve calceamenta de pedibut tuis. lerra tancia ett Qua3 Locus enim, in quo
tervabis ejus calcaneum **. Honio eteaiai prioium spiritualis serpentis iaipelaai ac mali principium (doc eaiai Scriptura capul vocat) caverc aiqae oLbciYare debet: ae forle reliquus corporis iractus caput coasequatar: Serpens aaleni, aclionis hoinini* fiaem, velut calcaneum, observai, vel eiiam Qnem profectionia ipsius ei viue.
Col. 650 C. Janfde baculo atque ejns significalione,
teiba boc nobis signiiicant, eum, qui aniuiam ad caateaiplalioaem adjiciat (baec caiai, Tcrra sancta eu, ia qaa Deas per iuiagiacin apparel) Diuadaaas caras, u i luoriuas, et infrugiferas, alque adilum Adhvc sedebunt tenes in plateit Jerusalem, unusad Deum iutcrsepientes, abjicere debere. Consinhli quhque baculum habent in munu sua, prw muliitumado is quoque, qui ad praedicauduoi Evangelium dine dierum Alque biac, a l opinor, raulualus iniuiiur, ei u.-s, et baculum, et duas luaicas, c l Tbeologus, aoperias dixil : Senili more baculum geaunUis. libi nuac, agaum comedenii, iulcien calceanieala babere proliibeuir la quo per id qaidem, quod snsexpers esse jubelur, pecaaiaram ac saeliaeae iu maaibits sit, ut etiaaisi Dei sanguicoaieaiplus doceiur : per id autem, quod bacuiuai nem el paasioneai ac moilem audieri*, aimiruin geslare vetalur, placido alqae ab ira alieao esbc Verbo per commuaicalionem idioaiatain carnis sxix proprieiales sibi viadicanle ne mente vacilles, ue aaiuio coadiacil. Bacalas eaiai aaiini comoioli iaipie a ractae fidei doctrina dccidas, adeo ut ve aiqae irati speciem praibtU Unde et Apostolus ad iaipalibili diviailaii passionem iribuas, vel dum buCoriaibioa scribens, dicebal : Quid vulli* ? In virga jus palrociuium suscipis, eaai, qai paiitur, param vcuiam ad os, un in charitate et bpiritu UnilalU "? bomiaem esae, nec salulem nobis afferre posse Jaai per lunicam vila siaiplex aiqae ab omai verexislimes. Qu* eaiia a puro el simplici boaiiae salus suiia el iniprobiiate libera desigaalar. Posiremo proAcisci queal? Noime audta Salvaiorein diconienj; per id quod aadis pedibas iacedere jabentur discif 9 1
elc. Duplex quoque esl, inquit, bacalus : alter pe~ cudes ratione utenles pasioruat litu casligans juxta illud : Pasces eos in tirga ferrea**; aller iaiirmoa lulciens,? jtixta id qaod a Zacbaria diclum est:
Psal. C I . I , 2. " Ephcs. v i , 14. u i , 7. Lac. x, 19. tien. , 15.

7 6 9
Exod. , 5. " Mallb. x, 10 aeqq, Psal. , 9. Zatiiar. vni, 4.

, e
6 1
I Cor. , 2 1 . Isa.
1383
ADDENDA.
1l
VU
t
Nisi mandttceveritis carnem Filii Iwminis, el bibe- Mo$em : Leouere clatn ad aurts poputi, ei fijtlmki ritis ejut sauguinem, non habtbxiu vilam in vobis 1 Hnn$qui$que vicino et mulier vicinm, va$m anrea Qaare, si vitas cupidilate afliceris, sublala omni et argentea et vestimenta. Dominu* autem dedit gradubiialione veri agai el Dei corpus comede el eanItem populo suo eoram Atgyptiis ei commodartmi guiuein bibe. Omnem enim vilam euapte vi affert i p m \ bocesl,ad usuni erediderunt. DixeroiHefiim: Vf rbuin , aique illud ex Virginc editum lemplam , Simut atque in motile sacrificaverioias, statim rcVerbom verum in beipso babens. Proprium enim vertennir. Nee vcro iniqui jadicii erat, ne jaxta ipsius eral corpus ac nou qaasi alieuum ouus ei bisloriam quidem imperare iis qai dintamis ,laboaarcinn. Qtiare si ipsa caro assumpta Dei dicilur, ribus afflicti fueranl, u l jEgyplios spobarent, sed. liqiK! el carnis proprieiales Dei quoque dtcealur. adntodam etiam inlegri atqae iacorrapli j u d k i s , Ac proinde aec iis qua3 de carne dicuntur, fidena aequum esse pcrnuolianlis, ut operarius aUineaio abroga, cum audicris Filium Dci eain assumpaisse, fraatur. Allegorico aatem seasu per ijEgyplios da> eibique univisse, alque in sublime cvectain deifi- mones intelligi posaaat, per vasa aalem aurea ei casse : nec rursus commille, u l iis, quae de passione argealea diviUae nosira, quae ex variis materiis dicuuiur, offeatlaris, cuni dicimus Deum paesuia coaflanlur, qaarum ipsi doroioi sunt, nobis inipoelaeese. Nam eam secaadum carneoi passuia sse rae earum dispensaloribus uleulea, easque expeaafOraiamtis, veruai al in proprio corpore. Cacterum deadas comuiUieates , ia quos usus imperaveriot. bic quoqueeoruiu, qui agautu coaiedebaat, babiium Ergo cum a flagiiiosa viia excedis (id eaim Êgyeerva. Nam quemadnioduui illi siaates coraedebaat: piuai sigaificare eiuliroaaduui esi), eas uieadas sic lu quoque iixus ei slabilis iu verilale sta, lidci roga, alieuas quideia utpoie secaadura daemoauai baculo innixus, nec omni veato docli inae coinaio- consiliura admiuiatraus : luas auvem, uc diTioo vere. la fasiigio tao sia, nec in cogiuiiones bumiles rauoere libi coacessae, ut eas, quemadnoduni oporalque abjerlas piaecipiuia te ferri siae. D k cuai lel, dispeasee. Coaiiubuatar le porro pecuna% Davide : Slante$ erant pedes noitri in alriis luis, curn Deo per paapcrum manus offereotur. Exemplam Jmtsalem *, boc cst, ia Eccleaiae doclriaa ambula* Israeiilaruai sequere, ct queatadotodam i l l i caa nius ct corauioramur, nec quidqaaai a nosiia caasa multoa annoa ifigypiiis scrviieeeat, aeo servkulis alienum crediaius acproiUemar. Ui pelra pedes firaia. mercedem apaiie flagiiare posgeal, arte a l da)a Pelra autcin CbiUtas e s l , ac uosira ia euui fidea peiitionem saam prosecali suai Deo uimirum boc el coafcssio : cujus beaeficio uiiaaai id con&equa- auadcnie t eodem modo la qaoqae spiriluali PbarU, ut recii ac Deo graii tai gtessus nou nioraoni serviisti, circa lerram ierretiaromque rertim veaaiar. ^ sludiam leipsam oceupaas (qase noa abs re laterilia opcra nomiaaaiar) ac propierea libi uierces Ibid. D. Quid aisf ll&ne pxum ac decretum debclur. Quocirca igyplios daaaiones spolia, redc e$t etc. Naac Tbeologus audilorera inlerrogal, spargens , qaae aiale accumulasli. Eslo saue ipse aitque ad eum : Quid dicis?tu, inquaui, qui ea quaa a Judaiis in iigura celebrabaiuur, spirituali quoque iateor, graves aerofanaa perlulisli o a boc lateo corpore colluciaas, alqae vtea erigefte, laodo facerc jubcris. Coguosce baac ila decreia esse alieaae qaidem , quia le eistincto alii eas potsideul j u i l a id qaod in Deulerononiio habelar cx buni, caducaa auiem, quoaiam ex maierta raduca fornace fcrrca boc esl, ex igypio niigres. Forat fragili exslractas sunl : qaibus corrueniibos aax porio ferrea esi ai-ris el vebeiaeos affeauum memoiia qaoque aaa cam ea faaia quae ex illis Aaaema Plares auiem dcos colit, non solwn qai a reeta fide aversas c s l , sed eliain qui foetlis vota- exciubaiar, periu ld quod de civiiaiibus Sciipiara ptatibus seivii. Singtilis enini einguli daemonespra;- d i c i l , boc esi dc domibus qaae quidan exslruuat. sunt, ac per eas colunlur. Jaai Moses allcgorice Soaus eaim cst exslrudorum faiaa el raemoria. Nam cum tles collabuatar, doaiiai qaoquc noaiea Cbrwtus est, cujus lex Evaugelium, ot noilitare
T f 1 9 t v 9 7 , t
imperium intiracla ilia adver&us daetaoties acies, 0 Poslretno audiloreai quideai ad fallendaai iuduoece vull Gregorias; veruai quia iallere Cbrisliano probibilum esl, idcirco piaeaiuUit id, qaod diclurus eat, ailqae : Coasilium quoddam libi porrigam neqnaquam nienni, nec eaim nosiruai esi cuiquaai sua^ dere u i fallat: si auiawi spiriluali seasa baac frau* dem inlcllexeria, adtnodaai etiaia nos decel isia fallendi ratia. Nam daaiones decipcre , callideque circumvenire , valde justum e$t, ac iaudandum. At vero Exodi bisloriam piimam videamus, ac deinde ad aiiegoriani aos coaieieiuus: Ei dixii Domimts ad '* Joaa, v i , 54. Agg. 11, 9.
, e 7 1
o b r u i t u r " . Hoc enimopiaor sigjwicai, cuiu sooiia. Quandoqaidem igilur niisera servilutc atflicitis es, curgralis et siae quieetu egraderiu? (ur diaoaibus ea relinqais, ia quilnis nibil itlts juris esi? Dei enim suat omnia, dioenlis per Agga*um : Meem etl ottmtn ei argenium ' , ac pcr Daaielem adjicietnis: Et cui volo, do ea " . Heri daunouum eraal (nimimai rom ma4c adminislrarentur), Deo iia permiuaite. llodierno die ea D W I M H U S tibi porrigU, tH ais ad salaiem eiaris, raconctbata iibi nimirum pavpvrum amicilta ex uainiMOna iaiqailalia. MaaiiBoaa aoicm opas sunt iniquis raiiouibus qua?siue. Q w
u
Psal. cxxi, 2. " Daa. iv, U .
" Deul. iv, 20.
Exad. m , 22 ;xi, 2 ; x n . 35, 50.
" Pgal. ix, 7.
1385
N I C E T A S 1N ORA
X L I I S. GREG.
15
in nutr.ero ea quoque ponenda suni, quae asam ac i palrcai ainavit, ac deinde pcr actionem et conlemplalioneni Chrislo adjunclus , moadutn propter vbae necessitalem excedunt. Superflua enim suat pauperum. Qaia pcr Êgyptias eliam opes moralis el aatu- coasueladiaem cam Cbrisio iaitaai abjurare velit, ille palris idola surripiat, id esl, lui*pes el crassae ralis, et ea qua? ia dissereado versalar, philosophia reruni species, quas maadus objicit, ab aniina designari polusl, alque omaes illae disciplinae, ia quaruni sludium iocumbunt qai ab Ecclesia alicni expellat, ac primuai quideni virlulis fecuadiiali eas saal. Eos igitur, qui liberaai viiam per viriaicm coa- iujieiat (qaaadoquidcm el Racbel sellae cui insiscciantur, exteraas qaoqae doctrinaeopessibicoia- debat, idola supposuil), postquam autein ex diularno labore in comprimendis affeciibusexbauslo, adanimi pararejabciTbeoIogus, atque abalienigeais,qaanium ad Qaem atiinei, muluinomiaeacceptasposaidere, ui trauquillitateui , aul c.ognilionein pcrvencrit, luai deiaum viliosas impressiones, boc est, cogitaia leaipore profataras, nerape cum res iia nata lioaes prorsas evcllai ac de imidio lollat. Laborem fueiit, ut apiritualibus bisce opibus Ecclesiae arca aatcm boc loco studium illud aiqae operaui vocaj, exornaada s i l . Jam vero per tres illas civitales qu;e in abolendis carnis affeclibus suscipitur, quauPhitoa, Rbautesses ei On, quas llebraei Pbaraoai doquideai ipaa quoque Racbel, Sicbirais in Beibel aediGcarual, noaaulli Ires bas cogiiationee signilicariexistimaraal, aimirum libidtais, avariiiae atqae t perrectura, palris idola ia rerram defodil. Sicbinia porro Hcbrieoruin lingua humerum soaat (qaa d i ambitionis ; ex qaibus peccalum omae coaflalur. Haruoi civilatani iueinoria eversionis noa ia abscoa- ciioae labor ille designaiur, qai iu douiaadis affeciibus exaallalur : bumerus enim, fjriitudinis et labodiio alque occuito fuiura esi, sed cum soaiiu , id csl, exaudibilis, ac quoquo geatium pervagabilar. risest symbolum), Belbel domum Dei; Dcuseaiinin iraaqailliiate et vacuiiate ab affeciibus, ac scicniia Col. 651 B. Si Rachel qucedam e* , etc. Racbel a babitaL Yeruin ila quispiam crassas et periurbaias paire suo Labaa discedeus, idola ipsius furaia e s l C u m auiem Labau fugienles perseculus, ac bujus sasculicogilationessurripit, aoa utiis fruaiur, sed ut eas perdat ac deleal, quemadmodaai el Liam et Jacob et pedissequas bcruiaius, ipsaai Racbel palris idola furata est, uon ui ca colerel, sed quoque, q u ea ia alramenla cameli injecerat, et ut ia tcrra, velut obsceaa el pudeada atque oblisuper ea sedebal. scrulari pararel, dixii Racbel: Vioae digna, occuliaret. Sapiens etiam Uraelilis JSe moletle feras, domine, non postum tibi assurgcre, dici possit, qui oaiaem cogitationem Cbrisio in quoniam juxta conwetudinem mulierum est mihi . captivitaiem redigii ac profaaam eruditiuaem, qua>i Theologus auiem Liaia ut furli consciam cum
n
Racbele collocavil. Verisiniile eaim est eam furii , pra3claraai qaoddaia viaiicuia, secum efferl, eanisororis expertem atque igaaraai aon fuiase, id taraen que ad a?dificalionem Eccle&ise Dei trausveliii, leclum babuisse- Porro Lia Hebreis laborem aut maximumque diabolo dolorem ex eo iauril, quod laboranletn sonat, ac proiade ad actionem accipitur, externas disciplinas quibus alienigenaB, boc esl, priorqae cum Jacob malrimonio jungilur. Racbel a recla fide aversi bomines, miiifice gloriaotur, ipse autem idem est qaod patcem, aut qua? patcilur, Deo consecrarit, Ecclesiaaique decorarii, aique ac conlemplalionem designal; atque Jiaac Jacob ipsum inalitiae artificem arle deluserit, quippe qui posl Liam in uxorein accipii. Aciio caim conleniia genlilium sladiie ei disciplinis magao cum labore plaliouis cst futidainealaia. Racbel igitur c s l , versaius, cum idcirco impurum illum spiritum in omnis aaiaia coaleaiplationis siudiosa, qaae lege eaui opinioaem adduxtsset, u l per eas Ipsani juris D e i , velul agua , pascilur, et secundum legis sui mancipiique facium esse cxislimaret, noa ladiviaa; prarscriptum suos molus regit, caruisque inen ab iia detrimenti quidquam acceperit, quia cogilaiiones ei afleolas virlutis procrealioai p i i - poiius hujusmodi erudilione, laaquam matcria i n u n i sabjicit, atqae ita posl iniroilum ad cogniquadaai, ad opiimas rcs usus sit, lyraaaique stullitioaem omaioo abolei. Lia vero aaitaa oaiais tiam alque inaaes spes prodiderit, qui bomines araciionem aiapleclcns, quae virlatis causa laboribus > libus ipsius ac tecbnis superiores el aublimiorea premilur, quam , quisquis ad diviaa pbUosopbia? serviiute oppre&sarus sibi videbatur. Possunt baec hiudium aaimum adjicit, priinam fere sibi coulaeiiam de diviliis ia sensum cadenlibus exponi. Naai beraalem asciscil. At per sapienlem Israelitani nobis qui ex Êgypio, id esl, ex boc inundo divitias suae roeas coatemplalioai dedita iadicalur, qua* sacculi pt>r laaaus pauperum ad lerraai prouaissionis, boc bajas cogilationes alque iavealioaes ad coguilioois esl ia ccelum iransvexerit, is procul dubio salerram Iraasvebit, aoa secus alque IsraeliUe aurea piens Israelita est : ac diabolus excruciatur, videns, ei argeniea iEgypliorum yasa liierosoiymam traaeiuubi tbesauras condiitis e^t, illic quoque ci cor ejus leruot. Jerusaleia vero, si quis interpretelur, pacis esse, qui coudidil. visionem , aut qraiuB spiritum significai. Labaa iiaCol. 651 C. Hoc si feceri$ alqne ila ex Mqif que muadus bic coramode dici queat, idola autem plo, etc. flisloria de lluvio, et solo, ac luua, ei ejus foda c i peruirbalae cogiiatioaes ac terreaa muris, in libro losuc coaliaelur : reliquai ia Exodo. rcrum iaiagines. Qaare si quis huac mundum ui Scriplum cst enim quod, cuai Judsei ex iOgyplo
t 9
i
7 3
Gcn. xxxi,
P A T R O L . Ga.
Ibid. 55.
CXXVIl.
44
1387
ADDE.NDA.
13S8
hujtis vilae spalio, euin in seipso nequaqnam oc< i dcnloRi reiinei, ncc vilii alquc ignoramia: \esper? circumscripiutii, ulimpuros ct sccleratos daemones inipclum in se facienies legitime fraogere, alqne in fugam converlere queal. Luna qmc r e i i nelur, mulabilis nostra naiura es(, quae in sanclis viris fixa et immoia pcrmaiiet, propier v i r tulis babilum mutalioaera nbn adniiiieniera. M u r i qui dejiciantur, maliliae pncsidia S U B I , alque omoie aliitudo, quae adveraus Deam exiollilur. Crabrones praecurrentes, divinae quaedam poteatiae suat, nobis succurrenies, atque in dttiaones hosles nostros incursantes. Ac ne loogius sermonc-m protraham, non ea solnm, quae commcmoravi, ex iEgyplo egrediens, divino beneticio consequeris, sed etiani alia, lum Hebr*is piaecluder* nililur, iusus ac profli- quae poslbxc, id esl deinecps, bistoriae sacrae p r o gaius est, Josue quidem exercilum riucenle, Mose dita suat: el cum bis. Uno enim hisloria? contexlu auiem preces iundente ac per manuum extensio- baec ct illa contineniur. ncin, quasHuret Aaron ulrinque sulTulciebant, cruCol. 651 D. Ac tale est feslum, elc. Hujusmodi, tem (iguranlc. l)e fluvio Jordauc babesJosue J H ; (22) inquit, feslum cclebras, noo aecundum corpus, de iituris urbis Jcriclio, cap. v i ; de cursu boiis boc e&t foedis voluptaltbus indulgens, ut gemiles, ac Iuna3 inbibito, cap. x. Jam decrabronibus ila nec secundum liucram ci simpliciler, u i Judaei : scripuiiu babelur Exod. xxm, 28: Mittam crabrone* sed perfecluQi ac spiriiuale Ueoque gratum. Talis *nte le, elc. in libro SapieuluL*: Misitli prcecursore* libi mensa proponkur anliqua et varia bistoria exercltut iut crabrones, ut impios paulaum exlerrcferla, m^niemque obleclane. Tale coraedis tua minarenl Sed jam omnes bas bislorias allego- auea dispeasaiuai Cbrisli Natale, tale enim eptrice expoiiamus. Colunuia igilur nubis, ut Paato tapbium. Tale a le inlelligatur Pascbaiis mysiequoque placet , Spiritus sanctos est, qui bomines riam, quale oralk) uoeira ob ooulas posuM, uiiniin lurbidis aaiaii molibus cpmprimendis laborante rum qaod et agnue est Cbribtus, ut inaoceRs; iiiambrat ae refrigeral, ac eolis ia malaia parlero ^ hircus, ut propler peccala nostra iradilus; deiade accepti aeslum alqae ardorem a aobis arcel, a quo quod in praBsenlia Cbri&ti myslermru posilvm, ae eliam semina illa petris taaadaia exsiccaaiur. De velal praisignalam, atqae ante aecula decrcluro quo ia Psalmis quoqae dicitur : Per diem sol essct. Tum quod idcirco deoima die agaas acceuret te, neque luua per noctem". Colaaina ignis ptus, aique qaod ad vespdram maotatus esae dicarursus, yei Spiriias saaclus esi, qui ad apostolos lur, quia ia fiae easculoram Ghrislo mors conugii: ia igais foraia accessil , vel eliam ipse Gbrisius, quodque ideo aocie una carnts abaumantur, quia qui cidaaiaa qaideai ob triparlilaia corporia dimenmoriia dlirisii tempus uaicaia cst, ac semel morsionein dicitar : igaia auiem, propier diviniialem : luue, noa uhra moriuir. Uera qaod eos, qui agai Deut eaiua no$ler ignis consumms etl . lixc iiaparlicipes iiuut, ab omai viiio ei doio vetal ferqae igais colamaa ia erroris nocle vagaates ad inenlo qaodaai alienos esse, ac pro Cbristi amore veritaleai ducit sciealiae niaiiruai iaceui prxferens. afflictionatn acerbitalee ei amarUudines perferre De&ertuai aateua luiiesceog aaima esl, qaa? prias oportei, et expeditoe esse atqae aueciados, ac ûidein ailvesiris erat alque iavia, nec frucLum fnorieati Chrislo velui coaiiles 8 adjungere, et ulhuu probi aliuieali ferebai, posiea vero spiriia cum eo ex bac vila miHidanisqae tiegoiiia excedcre, lenitaiis maosueiacia, ac per diviauui accossuui D alqae usque ad poa&eram auroraro domi maiien, excuiia, fruclus protulil. Jam mare quod acia- boc est, virtule noa discedere, qaoadfuiara dies d i i u r , alTecluuui leaipestas eei, ac fluciuaniis ct praBseniiae Cbristi illucescat. Mox eaim lota hxc vila eet. Ha3C, atque bujusoiodi, Pascba mystice pfocelloe bujus vila: araarulealia. Pbarao auteai subuiersus, aique Aaialec belio oppressua, diabo- designai, qaa lex quideai adumbravit, Cbrialua aalem abaolvit. Ipse eaim U crat, quem baec ad lus eeu Arma, diviaum auxiltuuj; raaoas, aclioaea; veraruai colorum expr8eioaem desiderabaat, ul paais. spiriiualis esca. Pelra, Cbxislaa, ex quo q u nihil aliud eeseat, quaa^ uaibra^ earuai rervm, aqaa viiae aiaaat. Fluvius qui iobil>etur, libidiais q u ab ipso gerendse eraut. Quoaam auiem modo profluviuai. Sol stans, Sol csl jusliliae. Aique iis cxlremaai aiaaum addidil? Quoaiat eablalie bealuai honiiucui, qui loto dic, boc esl praesemis
78 18 1 9 1 9
cgressi fuissenl, Deus cos praeccdobat, iaterdiu quidemia columna nubisviam ipsis commonstraus, noctu autctn in colutuna ignis: necdestiiil columna nubis in die, nec colunma ignis in nocte plebi uaiversae praelucere; deserlum aulem eral iu Atiaibom baud longe ab jBgypto, per quod Judneorum copi;e iier fecerunt. Analbom auiein noslra lingua responsum significal. Jud;ri enim ita propinqua /Egyplo c:islra babuerunt, u l ipsorum quoque voccs propemodum exandiri, alque e propinquo responsa dari posscnl. Uursiis aquam divisil Doininus : el ingressi suiu filii israel per niedium maris Uubri : Pbarao auieni revcrsis aquis cum toio suo excrcilu obrutus est. Sequitur bistoria de manna, ct petra percussa, et de rege Amalecilarum, qui dum iran&i-
Sap. , 8.
1 Cor. , 1 seqq.
" Psal cxx, 6.
5 8
Aci. , 1 seqq.
7 8
Dcat. i v , 24.
(22) Uabes Josue. llas onines bittorias interprns Grajcus faso proseculus est. Nobis ioca Scripiuraj
adnolasse saiis fail. Noiissiaiseenim suiU bae bisU) rix.
1389 NICETAS 1N OftAT X U I S. GREG. 1330 atque antiqtialis liberattbus sacriQciis, epiritaalia > t i k taraen juris pra3cellentiam, Paier eniai diaboium conderonavit, ut qui Filio euo iajaste taorieia sacriiicia numcris omnibus absolaia liadidii, n i procarasset. Mors caim peecati pcena esl; Chnsiut miruui cum novae coeaae myslerio suos iailiavit, aaiem nunquam peccavil. Ac proiadc ita cendixilque : Hoc facile in meam commemorationem**. Nec cnim jam agaum babemas, nec acerbas lactu- demnalo lyranno Pater nos Uberavit, atqne ad eum cas, pantaaque ieraieati expcrlem, verura pro agao per Filiaai aubvecti saaias. Nam is medius inleripsata Cbristuai, illum, iaquaai, Agnum Dei, tol- posilus viaia nobis coroplanavit et cororaunelravil, leniem peccala mandi, qaeiu lex deliaeavit, Isaias atqae iu Palria bonorem boc dispeasavU. Hoiao eaim facius est, el passus est, el saagvmeni Palri indbavil, Joaime deraoasiravil: proazyaio aolcni obtulii, ut Pater bostem conderanaret, jioslriqvie paae, el iaclucis acerbis, parissimaai ia GbrUto geueris liberator roagis appareret, elsi Filius praevitam, qua? non sine acerbilate afilictioaibusque obliaeiur. Ob eam enua causam Cbrisius ex pas- laram boc faciaus patraviu Pasaim eaim ia Evangolio Patrem boaorans, egrcgia suafacia ei ascrisione ad gloriam pervenit, ut ex co quidem, qaod passas est, nos quoque doceai, dolores aique affli- bil. Ulud autem noiandum quod, caai baac dictio, , duas proprielates babeat, aHeraai quia eos, cttones pietatis causa subeuudas essc : ex eo aulcm, quod gloriam adeptus esl, id aobis aflerat, ut 1 qni captivi toncnlur, in libertaleni aiserrt, alleram ia eadem cuia eo gloria siaius. Si enim compalimur, quia ci, a qao leaealar, preUum persalvi aecesse est, boc toco preiio Ituic, quod Uouiiaue redinaeadi iaquil Paulus, et CQnglonficabimur* . Col. 654 A. Emmvero (Uienum nou fueril rem ac aosiri caaaa persohit, altera praprklas adfuit dQClrinam inquirere, ctc. Hoc loco aagaum qaid- (caplivos eaiai libcravii), altera defuil. Nt;c caim diabolus bujusmodi prelium accepit, absit: veraoa piaai inquisilurura se profiletur, idque re.ra vocal, Pater, propier Filii concerlalioaem uoairae aalutia uipoie geslam, doclriaaai auleni, u l optuabilero, boc est, opiaioaeai quanadaai ei senienUaui de se causa volaAtarie su&cepiam. Lllud quidem pravus nobis affcreiUem. Exbausla* eaim, iaquil, pro epiritus ia spe babuit, sed pro i a spc lotius iraperii eycrsianem acccpit. nobis ille sanguis Cbristi (qai et PoaUfex dicilur, Ibid. PbBLLus. Reni el doctrinam (Gr. ul nos Deo sistens alque coaciiiaas, el sacrUicium, \ ). Res e$l quee cnn geriitir, nuilgm CQHquia oblalus esi) cui taadem dalus esl, et quam tradiclionem spectaloribus pr&bet. iVam quod delob causam? Neque eaim illud dubiam est, quia iios caplivi a diabolo teacremur, vetiundati sab phinut per aquas latmlur, re$ est in opinioni* rfepeccaio, qaemadaiodura ad Romauos gcribit Apu- ^ laievi minime cadent. ISeque enim aliis natare videstolus '% ab Isaia u i u i u a t u a S i m u l enim aique Utr, aliii wut. At quod ita gerilur, ul interim pariis bpeciantium aut intelligeniium opinionibm dividetur, Pei legeai libera voluntate violavimus, alqae i m hoc prfflerquam quod geritur, eiiam decernilur. Do~ peiaui diaboli adaiisimus, proliaas adiiura ipei gma enim eH rei dubite el controverscB post accuraaperuinms, pcccatuia Yidelicel ex nobis adjicicnlea, tam inquisiUonem pronunliata wnlentia. Qutmud* ac viiium cum voluplaie permulanies;jucanda enioi modum Piaionem animam immorialem astruert ae ipsias perpeiralio ease videmr. Quod si is, qai dectrnere dicinuu : qtmndoqnidm Simtnia$ ei Lebe$ capiivos detiael, redemplioais quoque preiium accipere debet, qusero cuiaam sanguis Cbriaii obla- aiiter de ea sentiebant, nimirum barmoniam quamlus sit diabolo? Atqui boc extremae contunieliae dam e$*e auerentes, una cum corporibus dilabentem: alii eliam de ea aliter gpinaii sujit. fuerit, si diabolas tale pretium talemqac mercedem acceperil, neiape Deum ipsara, ob queai oaiaino Ibid. B. Ac de ChrUlo IHEC nvbi$ dicta $hit elc. par erai, ut lairo ille nobia quoque parceret. Aa Hsec, inquit, de Cbrislo, et rebus ab eo praeclare Pairi daius est? Atqui nequaquam ab co leaeba- gesiis dixisse sufficiai : aique iis eliaia plura sileamar. Alioqui etiara quae est haec raiio alque explitii boaore prosequemur, pra3tereunie videlicet oracaiio, ut dicamas Patrem Filii sui sanguine deiu- J l tione, lum w nimia prolixUata audieoiibus fastictari, qai ae ccedem quidem Isaac palrari permidium pariamas, tum quia teropnris aagusua preserii, sed pro eo arietein niaclandum substiiuerii ? mimur, luia eliam propler diQicileai a.c per^bscu* Qaas igitur quasstionis bujus solutio? Dicendum ram lantorum laysteriorum explicatioaem. JEiipi Paireai quidem accepisse, noa tamea quod petierit, aiuciu serpeatis historia acripia eal ia libro Nuuicaul opas babuerit, ed propter dispeasatioaeai. rorura. Naro cum mulli ex Uliis Israelis ob raurConstitutum enim fuerat, at pro aobis Cbrislus muraiionem a scrpenubus icti perireai, tanmoreretur, at per carnis assuinpiae sanguinem dem Deua Mosis precibus miligatus, a<l eum d i x i t : (boc enim huaianitatem vocai) gcneris buaiani Fac tibi ipsi serpentem, el pone eum in vgno nalura eanctitalem coaseqaeretur, aiqne ui Paler boc cst ia ligao. El quitquis percussus emn nos redimeret, tyrannopcr vim superato.Yis autcin, atpexerity vivel Illud porro Fac libi ipsi, boo ptoprie quidcai polcalisc exuberantiam significat: ostendit, quod quouiaai ex iis qusa iicbant, alia
1 % t 9 %
Luc. x x i i 19; I Cor. x i , 24. x x i , 8, 9.

f
Rom. v i u , 17.
B |
Rom. v n , 14.
" Isa. u i , 1 seqq.
e k
Num.
1391
9
ADDENDA.
1392
Dei ratione fiebant, alia ralione bomiaum, boc cum contrarietate, ut superius dcclaratum esi. Quoniam igilur pravus spiriias exsiincius e&4, , loco : Tibi ip$i ralioae Mosis, el lotius muliituage ei congruum cpitapbium coaiexamus, ac dinis eodem genere oriundae dictura est. Age, jam quasi ez figura ad nos veniamus. Deum [enim , cum Osea dicamus, (Jbi etl, mors, stimulut iuus? ubi est, inferne, vicloria lua ? Diabolus enim nos quoque oflfendiinus, alque adeo in spirilualium mortis miaisler est : niors auteni Orci minisira. serpentum aiorsum incidimue, qui per omne Diabolus siquidem per peccaium sauciaios m o n i peccati genus nos ferientes morte afficiebant. Quonam aulem modo salutem consecuii sumus? Iradebat : mors auiem iaterfectos ad O r c u n iransmitlebal. A l nunc Tbeologus infemi et mortis Aapexioius etiam ipsi serpentem in ligno, boc est noinine diabolum vocai, u l ulriusque causam. l i r i s l u m , ipsumque ialuenles aique in eum credentes, salulem nancisciaiur. Yerum qua Aculeus autem illius, peccatum est, ac volupiaus ralioae Deus, qui natura bonus est, serpens dici- oestruai : vicloria, fraus; quibus rebus nos sub Uir? Quoniam Juxia nos, libera voluatatc malos, iniperium suum ac poiestateni redigere Beliai por siniiliiudinem carnis peccaium facius est, et contendebat. Yerum ulrumque per Cbristum delelum est. Peccaium enim non fecii, nec a lencum iniquis repuialus e s t . Serpens igitur Ghristas est, velut ia similitudiaem peccali, quia bomo taiore delusas ac circuinventus est. Quin potius lentator ipse cruceCbristi convulaeralus e u , aiqoe facius est. Atque ob eaai causam ad eam, qui puruia boroineai eum esse arbilrabalar, dicebat : interfeclos, qaantam ad lyranaidem a i l i n e i , ac per aeneum et inanimuai serpenlem ignominia Quid me dicis bonum ? Eaimvero serpeas ille notatur. Ule enim in ligao confixus ac iriuinpbalus ;eaeas vere serpens noa erat, sed figuraai quidem serpenlis babebat, veaeaaai aaleai noa babebal. tentaioreai praesigaabat, qui per saluiiferum ct vilale crucis ligaura intereaiptus esl, aique i u Eodem modo Cbristus, quateaus peccali venenum serpentis formam reliaet, ut tamen nihil eorum, non habebai, noa erat unus e nobis, qai serpealig formam subiimus. Omne etenira peccatum serpens qua3 serpeatis sunl,agere valeal, sakem iu Chrislo. vere est, et qui ipsum admiuit, serpens quoque Ia eo enim omnis dracoais vis et facultas i n i r r i tum cessit. ipse eflkitur. Quia bac quoque caasa serpeas, quem ia cruccin Moses suslalit, figuram Cbristi Coi. 654 G. Jam vero Paschath pariicipes eri~ gerit, quoniam qaemadmoduai corporeas serpens, mus , etc. Triplex Pascba ia medium producit non solum veaenura babet, per quod, qui ab eo Tbeologus, Jtidaicum, nostram ct futartiai. Ac icli fuerint, exsiinguuiilur, sed etiam vilae pbar- Judaicum quideni iiguram noslri esse dicit, Doetrum raacum, quo accepto, qai percassi faeruul, ad G auteai futuri : Judaicum porro nostro obscurius viiam revocanlur : sic ex iaterempio Adamo esse, noslrum vero, si quidem cam Jadaico C O B bomini medicamentuin inventum est, qaod est feralur, perfectum esse, si aulem cum fuiaro comDomioi corpus, cujus vi omue peccali virus a paretur, impcrfeclum. Cujusmodi aulem sit falurura Pascba, sequentibus verbis docel. Quod credeaUbus aboletur. A l Tbeologas serpealem vero a i t , non enim dicere verebor, boc ideo adaeneum Cbiisit lypaai baadquaquam esse censet didil, quia novum alque absurdum videri poieral, (aeque enira fas ac piuni esl perversum spiriiura Cbrisli lypum vocare), verum aatitypum, hoc est Pascba nostrum Ogaraai dicere. Perfecliore autem inodo ia altera vita Pascbae panicipes eriaias; contrariam Oguraai. Eieaiia eerpens a priacipio quia nunc ia spe resurreclionis nostrae festam boaiini exilium a l l u l i t ; Cbrisius autent postea salalem. Ille in errorem indaxii, bic viaro com- celebramus : tunc auiem eam ipsam celebramonslravit. lllic eerpens verus uoa erat , bic bimus, cam nimirum ipsius quoque pollichabomo verus. Adbaec ille eadem forma praeditos lio expleta fueril, qaam fecit bis verbis : Non ferpeales iateremit : al Chrisius genere sibi coabiba.n amodo ex hoc genimine vitis utque m junctis hominibus vilaro afferl. Prajterea Cbri- , ^ diem illum, cum itlud bibam novum vobiscum atus salvos eos facit, qui credunt ipsuin vivere, in regno Patris mei . Quo loco nonnulli dociores ac viiam esse credual : ai diabolas salutis caasa per regnum Gbrisli resurreciioaeai intellcxciis esl, qui ipsum inluentur, si inodo credider u n i , pcr novam aulcm polioaeai cscain iliaai r i n i , noa quod ipse vivat, sed quod per crucem quam accepil, cam a aiortais resurrexisset. Ko?a oppressus atqae exsliaclus sit, dunlaxal qaantam cnim ea erat, quia non, quod cibo opas baberct, ad lyranaidem : atque etiam subdilis sibi rebelcomodebal, sed ut corporis naluram confmnaret, libue potestalibus iaierilam accersivit. Nara Gbriresurreclionisqae SUOB fidem discipulis facerel. At sius, obtraacato duce, illius quoque exercitam Tbeologas regnum, futurse illius vitae stalum inierprofligavit. lllud igilur noiandam, quod serpens pretalur, novaai aulem poiionem , absolulioreia b.tcteaus Gbrisii flguram gerebat, quod in ligno erudieadi ralionem. Atque bac eal Pascba, niinipcndcret, aliis aulem omnibus rationibus flgurae ruin eo lempore arcaua, tam divinitatis, quaia conlrarius, boc eat, figura noa simpliciter, sed bumaaiiaiis ipsius niysloiia digais bomiaibus im8 7 8S 8 6 88 M
l i a . , 5.
Maltb. xix, 17
i T
Osee xiti, 14; 1 Cor. xv, 56.
Maiib. xxvi, 29.
N I C E T A S 1N ORAT, X L I I S. G R E G . 1394 cognotctmu*, ut j verum cum aagelis iacruentam victimam, boc est laadis et canticomm, et rationabile obseAposlolus inquit \ et ex parte percipimus : tunc quiuai sacrificii loco offeramus. quemadautem faeie ad faciem, lioc est clare et manifeste. modam in veleri laberaaculo primam erat inHac quoque ratione Pascha boc nostrum futuri gressuro velum, qno distinguebatur locus ille, Pageba tigura dici potest, quia quandiu in hoc qui Sancla dicebaiur , post hoc rursus alteruui mando versamur, crassius adbuc Gbrisli parlicivelum erai iaterius, quo locus ille dirimebalur, pes sunius, nempe per sanctaro ipsius carnem : quem Sancla sanciorum appellabaat : sic nos iilic autem uberius ac perfeciiug. Alioqui eliam quoque res orones corporeas et ia sensam capassioais ac mortis Cbrislus commemoralioaem denteg, velul primum quoddara ac viciaum aobis coaipleciitar caraia ipgiug ac saaguiais perceptio. velam, peaetremus ac dividamug, aiqae ad secuaQuoiiescunque enim, iaquit, manducati* panem duot, boc est ad coelum, quod ree sensibiles dirihunc et calicem bibitii, morlem meam annuntiamit ab iatelleclualibus, accedamus. Propinqui biiis . Qaocirca in boc quidem ga?calo,pereorum, auteni coelo facti, per acii? virtuiis peaaas a qaa? dixfmug, perceptioaem, ipsius nioriem anrebas terrenis sursum cvecti, in ipsum quoque nunliamuf : cum auleia poslea ia Patrig gloria coelum prospiciamus, atque conlemplandi facullalc adveaerit, baudquaqaam opportuae coafeggionem prawlilis oculis, myeticas, nec ia oculorum seasiua illi propter passionem offereroug, scd pure eum, cadeates pulcbriladiaes contemplemur, ad ipsaai ut Deura, agaoscemus facie ad faciem, ac tunc Triniiatera ecilicet ipirilualiter appropiaquautes^. potioaem aovam Chrislus nobUcum bibet : novam atque agai sacriflcium offcrentes, boc est sacroruideai, utpole recentem, ac tara primum nobig sanclum illud sacrificium, quod celebrare doceinaotesceatem. Nobiscuai auieai Cbrigiug bibimur, vel etiam rnajus : nimirum at nos ipsos, lurus est, quia nou solum is qui docelar, sed is Deo totos offeramas et consecremus , omnibus etiam qui docendi muaere fungitur, discipliais, diebus atqae agiiationibus (quas quidem vel ia quas tradii, nuLrilar. Poiio autem illa est ac noa cogilatioae, vel ia sermone, vel ia opere consiesca, quoniam ut virtug illa, quae in aclione verdertaiur) atque oaiaia pro Cbristo, vel eliaai gatur, esca dicilur, quo durior git, coafectaque pro pielatis doctrina (ulramque enim sigaidifficilior : iia illa, quae ia coalcmplalioae congiflcat) suslineamus, ad aiariyriuai videlicet noa g(il, polio magis appellart solet. Cum igitur hic acciageales, si ila teaipus tuleril, et cracis supvirius acliva flneai acceperil, lam vero gpccalatrix colclur atque exercebitur, alqae ea sanciis ( plicium subeuntes. si ila necesse fuerii. Dulces eniai sunl clavi, propter Doaiiuicorum cJavoruai viris clarius delegenlur, quae nanc Cbristus minus imiiationem , et dclectalioaem ia spe positain, ploae ipsis aperuit. licel propter corporis dolorcm seasu acerbi siaU Col. 055 A. Age vero, not quoque legi$ participes Porro per paaaiones Cbrisli passioaera ille imiefftciamur, elc. Legis parlicipes nos vult esse Gretatur, qui spoataneos labores atqae iavolualario gorius, cum alia, tam Pascha etiam sancieaiis, et caaas flrmo ei robusto aaimo perfcrt. llle autenv quidem participes cgge, noa, ut Jadjei, nudae lileanguine Dominicum eaaguinem bonorat^ noa terae adbaerentes, boc est, agnum sensibili modo roodo qui saaguiaem suum per mariyrium 'procomedenies (illi enim imperfecie maaducabaat, fuadit, aed eliam qui pro Cbrisli amore pcr configurale ac noa vere festum celebrantes) verum, tinentiam ipgam imminait. Qaaaam autem ratione ut praescribit Evangelium, hoc est, corpus ac saa~ noa golum corporeo, sed etiam spiritaali modoquisguinem Domiai percipieatea. Evangelium aatem piamcrucemconscendt?aimiramcumper aeraroaag periectionem lradit. Quocirca pro capite ac metropoli coelum constituamas, ul Hebraei Jerusalem. et aflliclioncs supra reg terreaaa assargit, ac teatationeg carni dolorcm inurentes velut quogdaai ad quam solain undiqae confluentes festa celebrabaat. Qaod aulem terrena Jerusalem ab exer- ' clavos libenter excipil, ut beats vilae dulcediaem aflerentes. citibus calcanda esset, Ghrislas apud Lucam his lbid. G. Si Simon Cyrenams sis, elc. Simon, gi verbis pra?dixerai : Et Jerusalem calcabitur gentibui (boc enim nomiae exercilum illum si- qaig inlerpretetur, obedienliam signiflcat; Cyrene, autera animi promptiludinem* Quisquig igitur ad gnificat, qui sub Vespasiaao ai Tito Hierosolymam infestis sigais oppugnavil aiqae pemstavii) donec obedieadum Evaagelio paratus est, ac promplo aaimo per membrorum, quas super lerram guat, impleanlur tempora nationum *. Sacriflcemus mortiOcatioaem , pbilogopbia? ia actionc pogitaa Deo, aon ea quae ex legia praeecripio offerri labores et afflictioaeg pro virtule subit, Simoa golebaat, atpoie vitulos, agnosqae leaeros corCyrenaeus exaiglit, ultro niroirum vinmem coleng, aoa produceates et uagulag, quae duo, cornua atque haaieris cruceni geslang, ac Cbristum &evidelicet et uagalse, res morluac gual ac gensu qaeng, boc est, distracUm prorgug a lerra piae vilse carentes, ac proiade baudquaquam congru atqae rationem osteadeng. Eodem aiodo ta quoque ai idonca?, quaa Dco vivo in sacriflcium offeranlur :
pertiri. \Ex parU
8
1393
cnim
nunc
I Cor. x i i i , 12.
I Cor. x i , 26.
9 1
Luc. xxi, 24.
1395
ADDENDA.
1396
anlini obedieatia praedrtus es, ahcri animo adg^s- cogiiatioae libi ftageaa. CaHcrum coro Jesu ingretandamcarnalisvolunlatis oppressionem te aecinge. dere, dueem lui ad oonlemplationem iatroilus F i Nam interemptrir quoque corporis, crux eral. l i a lium Dei faeieas, cutn ipso pulcbrHadines illas fiet, ut Ghristi mandata sequaris. inspeclaits. Col. 655 G. Si ut lalro cruci timul afflxus fueIbid. C. Si Ja$eph Arbnattiwui l i l , ab eo e t c ris, eic. llle in crucem ut lalro tolliiur, qui ecele- Joseph Idem est quod tdjeclio et incrtmenium : rum poenas luit. Qui st tamen persoasum habeatee Arimathaeus ideai quod lollem. Quisqois igiiur merilo cruciart, ac Deum csie, qai mundum go- actioni et contempfattoai incmabit, Josepb bernet atque omnibus rebus consulat, probns t Arfmathaeus dici poteet> nimiroai per actfoaem a candidus e&t, utpote yeritatem agnoscens. Qnam- eeipso crassam ontttem et lerreaum affeelum t o l obrem, et ut perpettens, et ut aequo animo crucia- leas et cveltenft, per contemplatioaeai aotem ad tus ferens, in paradisoest. Ac si impatfenter vteem epirifaalem cognilionem increscens. Proinde si ta suam ferat, providenliamqae accuset, aut neget, quoque adjeciionem habee, id eet, iacremeniam iniqous ille est, et muriuurator : ac proinde nec amoris (KViai, lolle ac porta religiose corpus Jesu, in paradisum introibit, quemadmodum nec Hemysiicum ecilicet, digue ipeam percipieas, alqae brap.i, qoi iu degerlo murmuraverant, in terraro j ^ cmcifigeaie, hoc e t i eo. promissionis. Proiude ipse quoqtte, si propter qtii fadigne percipit, ac propterea coataraelia lua peccata eupplicio afliceris , probum illum aflfcit, qaique reue eet corporia el sanguiais et candidum fatronetn rmrtare, ac dum crucia- Christr. Taumque fiat id quod omnes, a quibus r i s , Deura ejusque protideatiam agaosce , n i - digae accipitar, purgat et sanctiftcai. Alio modo miraia qui to per hujus vttae doiores purgarr eliam corpus Cbrisii eet, quisquis ia ema credH : velit. Si Christus, ut est apud Isaiam, inter sce- bujus membra, prascepia eunl et viruiies. l n croleratos repulatus est * (cum latronibvs eaim cem autem bec cofpas tollU diabolaa, aon sinetit velut facinoroeus ia cracem sablatus eM, idqae iti nobis ea membra sccuaduai naturam actionem ul peccattim ciium expiaret; tu enim poenaB ob suam exercere. At qai additanreaUini fidei babel, noxius eras; ipse aniem, ut qui peceatum nu4him Josepb spiritualte est, qai corpus accipere potest, admisisset, immerito passus cst, ut te a peccalo boaesteque sepefire, aique ia pectore suo ex fide, et poena libcrarot) : tu propicr ilhim justas efllquasi e peira exeieo, impoaere, ac spirilaalibug cere, legis evangelicae vestigiis baarcns, ac per circa boc saeulum sermonibus yelat siadonc qaoaiiimi grati officium adora, id est, cede ac pro- j c i Filium involvere. cumbe; agnosceas te merilis poenie affici, atque a Col. 656 A. Si NicodemuB , nocturnns eic tteo res bumanas inspici atque admiitislrari; boc Nicodemus ille c s l , qui ad Cbrisli agaitioaeai tnhn per adorationem significari potest. Ipse quoaniaio quideai firmus em ac solidus, caeierntn, qne pendens, id esl dam a Deo puniris, ulililaiis dam carni graiiftcatur, ia raandatoruai obser*atiohicriqtte aiiquid ex ipsa improbilate collige. Gr. nem acri aniaii conteatione incumbere, velut , quae vox, vel pro afflictioae, vel pro pecmeticulosue, renuit propter meiuai Jndaioram, cato et scelerp accipi potesu Quonam autem modo boc est perturbationuna animi vel daemoaura llbi utililati erit pecoatnm ? aempe m iaielligas kupetus. Hujusmodi auleia viro ad laadeai cl te propter ipsum puniri, aft Deum libi placalam commendaiionem procclarum vid^tur reclc saUem reddas, ac salutem emas. Nam si ita fcceris, ad de Cbrteto sentire, nrc contuaieliusa verba proaeaipiteraorum boaorum perceptioaem ingrcdieferre. Uaguealis auleai Doiuinicum corpas ad rie, simalque cam Ghrislo regnabis, atque bajre8epnlinram perfundit, qni sermones el dispulaiio* dftatis ipsius eris particeps. Ac vide quam proprie aes, quas de eo babet, pie traclat, easqae faadit accurate loquatur Tbeologus. Non dixit, Cbrisuavr odore stillanlee aul eliam redolcmes. stns iniqutis facins est, sed reputatus. Hursus non D Ibid. D. Si Maria qawdam si$, si alia J/arie, eic
9 i H u ( p e l e j e g l ) r a p e a a m e
9
i l i x i t : Ta justus repalare? sed efficere. Neqite tmm existhaalio, sed ipsa rei veritas, autjustum ho:nmcm reddit, aut coademrral. Jara ha20 etiam qnas seqaimlur, altiug perpende. Adora, iaqail, Cua causa peadeateai, quoniam ipse, sceleratus habitus, cruci affixus eet, ac propter te mortenr perluIU : nt inteltigas te, ut vere sceterafum, por dolores et afflicliones jusiitiam consequi debere. Qaod cum perspectum babeas, suspendere, boc est a terreno carais affechi sastollere, eoque exsiincto salulem elacrare, ac mente paradisum iagredere, coelestem illam viiani, a qua excideras
8 1
Quoniam Glirislua a Maria Magdaleaa sepleia daRiaonia ejecil % aaiara illa Maria Magdalena dici polest, quse impuris epiriiibus, qui septcai bonis gpiriiibue ab haia enumeratia opposili sunl, miaerc vexatur, quam posiea Evangelii doclriaa purga* vil **. Ut aateia exactius loquamur, Maria Magdatena es( aaima omni actioae gaadcns, a s^ptenarii bajus sa3culi terrore velut dannoaibus quibusdaai per evaagellcomm prcoploruai doclrinam purgata : a quo aaimas liberat \erbum Dc^ supra ea qaae ia tempore sunt, illas evebeas. Alia auieiu Maria, cujus boc loco meminit Gregonus, propric
Isa i.iii, i-2
- Luc. vui, 2.
" Isa. , 2 s<*qq.
1397
NICETAS 1N ORAT. X L U S. G R E G .
1398
quidem est mater Doniini, vcl puiius Jacobi lliao- e s t : Iu per jnslitiam rcsurge, ae primos Ghriglt doclrinam cognitam atque Hlustrem redde. ris. Nam Matcr Domiai m prima illa perfectione ; cnim hoc loco salutationein et alloculionem cuia sola Magdaleaa ad aronumenium perrexerai, significat. Nam cam Maria vocem Jesn agnovisset, ac resarreclionig Cbrisli certior facta, quietem dixil illi : Raboni, quod dicitur Mafjitter . Evae agebat. Allegorice autem aliera Maria, aaima eat igiiur succurre, nlmiram ipsias cnlpaia eontraria contemplationit gtudiosa, q u noa naiurae, sed virlate corrigcas. Hla enim viro fraadeai reaualiagralite cognaiioneni cmn Filio Dci per verain sclealiam adepta est. Aique at uno verbo absolvam, v i l , Maria auiem apostolis salulem. Idem lu qtioquc faclurue e i , si ignoranies doceas. per duas Marias desigaaloraaima coatemplalionem Col. 658 A. Petrum vel Joannem imitare , ad giatut et actioaena areplexa. Salome autem (qu& vox Kngua nosira pacem gignifieat) aniiaa illa esse tepulcrum propera, etc. Scripiuai est apad Joaapotegt, qua\ aablaiis et exputgfc aaimi pertarbatfo* neni : Exiii Petrut et aliu ille ditcipulus . Currebaal aalem duo simnl : et ille alius discipulus nibus, tranqnllla paee ffuitar, atque afleclu carnie sptrilui legi subjecio per epiritualhim ammi coace- coearrit eilius Petro, et veail primus ad monuptionirm specalationem sempiiernaruin rerum gcien- inenlum. Et ciim sc inclinassct, vidit lintcamina liam pro viribas assecula egt. Joanna aulent ad ^ pasila, non lamen introivit. Venil ergo Simon Peirus gequeag eum, ot introivit in monumenhnn. verbom columbam aoaat, ac per eam aniina itla gignificatur, qa# turbidos mocas teaicer abjeciv, ac Petrus igittir is c s i , qui (Ide ilrma ct solida praBditug est, caqae ctiam virtwie, quae ia agcudo bpiriiualein gciemia? proveiUiim et fecuadHaiem versatur, exornatas. Joaiineg anlcm, qui propier ardeatem babet, boc tsi vitio vaeat, ei numerogos virtutig fetug proferi. Qoamobrera si qua ea anlma lenilatem ct iagigneni cordia parhatcm a Cbrigto amatar, ob eamqite eaoaam sapientiae et scieniiac ex bis, qaas cbamieuioraviaiug, dilucalo plora, lacrycaag atlipiscende gcienlix vim babentes fua- Ibegaurog coneeqinhir, ac per i d , qaod gnpra peclug recuUiit, ibeologiaB viin e l facultalem deas, boc esi de oribodoxae iidei cognitione cam accepit, Sepulci uai aiilcai ad quod properat, tam xeagaa alacritale et sludio inquirens, et quklem coiiteniplalioni qaatn qai actioai studel, veram my*ierii iidei uasira cognitionem a Deo tibi qui dari posiula. Diluculum eaim celerilatem indlcar. profundum illad esi, in qoo doclrina ea, q a coelegtiuai ac terrenarum rerum cognitionein conNam si exeelleniissimam omnis viriuiis ct scicnlisa doclrinam iia quaesieris, primuro illani obscurftalis linet, abscoasa esl. Yeram alter secundum v i r l t i lem ia actione posltam, alter aecuiidum conlcn)docirina? caecitaiem cordi tuo incumbenteru gublalam vldebig. Hac autem gabmola, duog angelos ^ plalionem ia inlelligeaiia gitam, certaiiui curruiu. liac auleai raltoao Petrus cam Joanne certaiiai profecto cernes, allerum ad capui, hoc egi divinilatia doclrinam, alterum ad pedes, ainiirum buma- currere dicilur, quouiam ille activam viriuitin ampleclebatur, bic speculalivam, qaaB qaidem inlcr nitatis tt mearnationis. Aut si niavis, per angelos se pugnare videalur. Uierque Uaien concordi coagcientia3 molus intelligc, exsiincli aliquando iu curgu properat, quoaiam uaas idcmque ia ulroteper viliam, Filii Dei regurrectionem proclamantes. Neque enim in obgceni et exsecraadi bominis que laadaadua scopus perspicicbalur : id caim aahna Cbristus vim suam cxgerit, ged pcr ilagiiiosas agebani, ut gcireal aa vere Doraiaug revixigget. ct seeleratas aciioncg quodammodo exgiiactug est. Goacarrant igilar hi duo aaiaii proposilo et inlenlione, ad suuni uterque propriam boaum pari Poslremo ipsuia etiaai Glmslnn inlueberis perspisuccessu contendcntes. Alqae u l apertiaa dicaai, Cue apparenlem, ac sine ullig signig ct figuris, gpiritaleg luag coaceptioaes gpiritualt volaplaie propler laudabilem a?mulationem cerlaiira curruat, expleaiem. Nonnibil loquere, de Cbristo piaqae dum uterque alterum superarc conatur, ille actionc, doctriaa perounctane. Vocem aagculta, boc est bic contcaiplalione. Concordibus auteai animis curruat, quouiam ad unuoi gcienlias scopuai teadant, doctrinam et rcvelalionem captura laum aoa
uvvtiinaiii i c ? I U U I U IIUII -i
1i
excedenlem. Quod si aliiorera doctriaam el gpectilaiionem audiv;ns, propemoduai libt diccatem : Noli me tangere, eminii3 gia, ne proplerea moerorcm concipc, ut cui noaduta gublimioris doclrina* allitigendai potesias Gat. Novit eaiai bujusraodi doclriaa, quibas primum aspicicnda git, iis niniirum, qui majorea ad conlemplalionoro progressu fecerunt, ut Joaani el Peiro resurrectionis enca> nium celebra, id esl, feslum diem cclebra, aiquc ob animae tua> ab affeclibug rcgurreclioneai, gaudc ac triunipba. Evae succurre, Qucenam aulcm crit opid fcrcadse ralio? Illa pcr ptccalum priiua lapsa Joaa. xx, 16. ibid. 3.
<\"' actione, el qui ia gpecalatiuae versatur, Ac celeritate quidem ig qai conteniplationi gesc addixit, aciioais sludiosum anteverlil, ulpote crassa n.ateria^miiius gravalus : sludio aalem speculationis alunmutn is superat, qui acliva virtuie inslruclug cst, utpole laboriosior. Adbaec qui contemplaliono deleclaiur, solum ialelligil: al qui actioaa gaudet, experimenlo scientiam capit : qaeaiadiuoduai Joannes in nionumcntum eolum se incliaavii. Pelrus vero inlroiviL Ibid. Quod si Thomce inttar catu dhcipuio* rum, etc. Quisqtiis ia fidci doctrina dubital.,
1309
ADDENDA.
U00
Tbomas est, ac eodcm modo Didyinug, qui agre a quodara ClirUtiano maledicds conviciisque, ut adducilur, ut virlulis et scieutiae ipsi insitai, ac improbus el impiug laceratus esset, noclu ad c o n per admissuin peccatum mortaa?, resurrectionera \icialorem euum venit, bominemque accusavit, nt fore credat. Discipuli auiem sunt, qui certa fide inique ipsum maledictis inscctaniem. Ego enim. sibi persuadent Cbriatum, hoc est, emorluam prius inquit, me peccatorem esse batidqaaquim inficiaa virlalem, per divinam potenliam in ipsis revixiase : ivero : vcrum cum Chrigtug in infernum degeendit, quique u l Cbrisli discipuli loco, sic ipsi concordia nemo anie me ad fidem acceesil. Hoc de Platone sentenliaeque flrmitate et constanlia conjuncli sunt, commemoralur : qaod credendnm sit, necne, au ad quos etiam Cliristi gralia iinmeat. Si igitur tibi ditoribus judicandum relioquo. coaligerit, u l ab eorum coelu abfueris, hoc est, ut Si in cmlo$ auendat , simul ascende , elc. pcr te minus credag, saltem bis qtii bujuamodi David, Psal. , angelos iiurodacil, partiin resurrectionis periculnm fecerunt, ac rera ila 86 comiiantes Cbrigtam, ac saperioribag angelis d i babere confirmant, fidem arroga. Si ne liis quidem, ceateg : Attolliie portat, principes nottri, et eleraai cerie veierum peccaiorum memoria, in mente mini portw <BternaU$ el introibit Rex glorke; parlim etiam interroganles, Qui$ est tite Rex gloriv? ciira pasftionem impressa, tibi fldem faciat. Pas sionis auiem expers meraoria, nibil csl aliud , alque illos rurgug regpondenleg : Domintu forli* et potens, Dommu$ foriis in pralio ' . Ac rursus quam praeleritarum rerum absque voluptate et eadem iaterrogatio, et respoasam huic coagruens moerore impressio, nullas babeng vulnerum perfoangelorum ad alios angelos iadacitur. Horlalor ratioaeg, propler eain quae postea secuta est, Uaqae Theologug auditorem ut Christum in co&lo* traaquilliggimam animi coagtUuLioaem quam qui asceadentem comiletur, menie scilicet et cogitanoa senserii, ne alii qaidem crediderit, quemadlione, seque vel cuai dedacentibas eum angelis, modum Tbomaa accidit. Menuoria ilaque, peccatovel cum excipieatibug juagat. Ig aalem geipgum rum vestigium alque impressio est: clavi aalem, illig adjungit, qui germoaeg ulriaque habitos exipsa pcccata, prolabenteg homiaes transOgeaiia. Quocirca cuin eam vim babueris, ut ea sine ullo pendit, atque inlerrogationes eorum et respoasa, eorumque causag examiaat. Idem portie quoqae animi afleclu memoria recolere queag, tum demum imperat (gedulo nempe iaquirens), quid sit causaa libi bujusajodi virlulem regurrexigge pereuasam quare aageli dicaat, Auollile portas. Causaai babe. autem hnjus elaiionig Theologus ipse affert, n i Ibid. Si in infernum dezcendat timul descende etc. Descendente Cbristo in iuferaum, mirura idcirco porlag atiolli, ut Cliristuaj gubli . -. . :-t . W 2* ex passione factuai suscipiant. Noa eaioi ipgum qaoque per contemplationem scquere, non G roiorem ob malam, ged u l excellentem eorum q u illic dicuat, Aperite, ged, Auollite, hoc egi Erigiie, pcragualar, raiionem addiecas. Ac qaaero., quae Aiqae hoc loco illud explicat, quod ab Aposlolo duplicig Chrisli deaceagug causa fuerit, alieriug ad Pbilippeageg dc Cbristo dictura est: Humiliawil $emetip$um, faclu* obediens u$qu* ad morlem, mornimiram a coalo ia terram, alleriug a terra ia tem autem crucis. Propter quod et Deu* exaitavU inferauai : aa foriagge, ut ia lerra quidem per etc. Ac proiade ia gummam sublimiutem lideai, ac puraia et iiraoeentem viiae degcndae eum ratioaem, aaimaa cuui corporibug salvas iacorel: evectus, sublimioree quoque porias lieri pogtulat, ad ipgtag exceptionem. Qaod ei aogeli suscipieates \ti iaferno auteai animas giae corporibus per lidem meaie baereant, videatcg Chrietum cuua corpore aolam ? Proiade quisqais de aaimas interilu a pecasccndeniem ac pasaionis signa fereotem, q a oato promaaanle, ac rarsus de resurreciioue per Clirisium coatingenle, disputaiionem habet, Hle quidera, cam de coelo deacenderec, non babebai, atque ideo sciscilarentur : Quisnam hic est? ia qui ciiaai ia laferaum descendit, ut vitii babitug et aclog, qai ia aliquo fuit, redilaai ad viriulem ac de Cliristo ita, u l aequum est, seatit, illis respony v t y r
A
scienliam verbi benelieio congequatar. Enimvero 0 d e b i i : Hic esl ille potens, cuai ia caeteris oronibag rebus, tum eliam in bello quod aunc pro g<Beris Chrislus, tn Inferaum descendens, noa omafg, btimani galute adversus diabolaro gessit: ac duplex verum eog solog qai credideraut, salvos fecit (23). responsum dabit, velut consunler ia bis quaj deChrysoslomus ipse aflkmat neminem ia iaferao a Chrigto galutem accepisse, nisi qui galuledigaug crevit, permanens, ac per ejusdero eermoais repelitionem sentenliam soarn coafirmang, juxia illud : cgset, cuai ex hac vita disceesisset. At fortasse qui tura crediderunl, galule digni babili sunt. Cujus- Jn conspectu duorum twl trium testium itabii omne Atqae ila baec bumiliori gengu intelligi modi quiddam de etbr.ico Platone in Palrum bisto- verbum riig drcuaifertar. Nam eum dio aatea vita funclus poierant. Aliter <uiam, per angelog prosequefiies PeaL , 7, 9, 10.
, T
Pbilipp. n , 8, 9.
Deut. xvu, ( i ; Matlb. xvm, 16. egissc, 1 ftos quidem. qui ad ipsias adventum iidem amplfxi sunl, ia coelum duxerit: eos aute:n qui fidem ipsi babere noluerunt ia poeais reli* queriu
t
(23} Videiur Uic alluderc ad id qaad ait Pelnis. priore epistola sua, cap. 3, nempe Chrisium bis qui ia carr#>re craal pradioa$se : ex quo loco tugpicalur Naziaazcnua^ CUrislum ila cuai ipsis
1401
NICETAS 1N ORAT . X L I I S. GREG.

v
1402
d i v i n a i Ptovideatiae doctrina gignificari polesl, per 1 partim O D diviniiateai per quam illustrala eei, suscipicnles aulem, doctrina divinitalis, per ascenqaippe qua nihil palcbrtus. s u m auiem a lerra in coelum, mentis a cogitatione Col. 658 G. Quid ad hac nobis sycophantcB dih u m a n i t a i i s Gliristi ad ejusdem divinilaiem ereciio, cttnt, etc. Absoluta narratione Gregorins oratiouem a t q u e ab aciione ad speculatiouem eveciio. Quis- ad haeretlcos converlit, eogque primam sycophaatas q u i s igitur per spirilalem scientiam ad providemiae vocal, at Filium calamnianles, quasi aou vere ac d o c t r i n n m , quanlum ipsius vireg fertini, trajerii, proprie Deuai : acerbos aatem expensores, at ab ea ad divinitatis doctrinam evebilur, gradapracipites divinilatis arbitros, personarnm scilicet l i m q u e consceadendo sublimiores animae portas ad differeniiis eam dividenles ; reprebensores vero s u p r e m i ac divini Verbi exceplionem facit, atque reruai laudabiliuro, utpote iacarnali Filii aciiones, ab humaniiate Cbristi ad diviaitatem, velul a lerra humanse nalurae congruenles, ad ejus imauitai n coelum migrat, et ab actione ad conlemplatioaem tioaein arripieaies, curo tamea laudem potius ascendit, ac cam divino Verbo sursum trahenle mereariiur : atque eliam ut, ipsias divinitaiem s i m u l altollilur. Aique ad huac modam explicala meiieaies ei eircumscribenlei, propierea qaod pags i n t liaec Davidis verba. Congimilia aatem quaedam sibilem carnem suscepit, u l nostris passionibus et apud Isaiaro legunlur. Nam apad ipsam quoque * niederetar. Tenebrosos insuper circa lucera apCbristus, ii ccelum eum passionis aotis ascendens, pellat, velut ad veritatem sole clariorem oculos novum plaae et iausilatnm ac siupendam supernis claudentes, vel eiiaai ad ipsum Ghrislum, qai est angelis spectaculum exbibuit. Stupore enim cor- lax vera . Imperitos autera circa gapieniiam, taoc ropti sunt, asceadenlem eum intuentes, alqae est circa Ghristuia ipsum, qui est sapieniia Patris idcirco dicebant: Quit ett hic, qui venit de Edom revera subsistens, vel etiam ut Salvatoris opera boc est, a terrenis rebus, rubor vesliraentum ejus gapieatiae plena nequaquam intelligentes. Pro big ex Bosor? Dosor aulem carnem sonat, ac proiade enim frastra Cbristug mortuas est. Piorum enim per stolam ejus, et vesliinentum humanilas deai- duntaxat gahitem lucralas eat. Hi eiiam ingratae gnatur. Rubor autem, quia caro Doaiinica san- creatuiae sunt; nam pro eo quod par erat Creatori gaiae ex latere proflueaie lincia cst, ac per pasgratiag agere, quod eorum causa ipse qooque creasiourai exomata. Unde et subjaagit propbeta : ttic tura factus eggei, ipsi coatra hujugmodi beneficium formoiut in itola. Deinde Salvatorem ipsum respoa- ia blaspbemiae occasionera irabebant, divinitalem deatero iadacit : Ego loquor jusiiliam et judicium ejua creatam esse blalerantes, aon auteai hamanisaluiis. Jusiiliam auiem, Evaagelii promulgationem ! taiem. Hi etiam diaboli Ogmenta merito dici pogTocat, qua terra justificata eat; q u posteaqaam stint, noa u l ab eo creaii, ged ut ab eo malitia locutus est Christus, aageli eum rursus interrogaat imbati. Fictor eaim diabolus est, aoa sabaigtentiam ac dicaat : Quare sunt rubra veslimenta fua, et rerum, sed moram : juxla id qaod Judaeis Christus indumenta, rwn secus ae torcularis calcnti ? Garo dicebat : Vo$ ex patre diabolo estis . Ha?c locutug eniin cruore suflusa ceniebalur, et velut ex musio Tbeologus, atqae his omnibuir ha3relicog insectatus, ad rubrum coloreai tiacla. Gbristus auicm secundo velut aperla fronte atque ia faciem ipsig occarrii, respondei : Torcular calcavi solu$ et ex gentibus atqae argumeniis ei interrogalionibus fretus, oos vir nullus mecum fuit *, id est, nemo niibi pa- urgel atque confundit, aitque : Siccine ob beaelicnii adfuit, sociumque certaminis se pra?buil : ficiuin in te collatum Cbristum meum crimiaarig? verum solas totam diaboli potenliam, qaasi torcu- Incarnatio enim ipsius, beneOciom nostrum factum h r i uvas expressi, ac duros et coniumaces Judaeog egt. At ipsi, in Scriplarig inveaienteg, quod creatus conlrivi. Ilas apud Ieaiam interrogationes ct re- fuerit, juxta illud, Dominus creavit me , iiem, sponsiones Theologus vocavit, noa quod gervug vocatus git , bene serviena niullis, falsam compositioaem ialelligens (quales suat acius caeteraque id genus, quse de bumaailate dicmuur, fabulosi), sed genus scribendi iia instiiutum, u i eaqae ad Unigeniti divinitatem referentea, ignopcrsonas loquenies habeai. Aageloruui eaim alii, miaia eum notabant, a Palris natura separantea, velut inierrogantes inducunlur, alii velut respoa- atqae ia creainraruai ordiaeai redigenies : sicque denles, gecundum eam verborum raliotiem, quam beneficium ia crimen convertebanl. Hoccine igitur, propheta coasliluit. Si igilur (ail Theologus) perinquit, Deo extenuationis causa objicis? Poslea cuncleniur : Quis est bic, qui a lerra ascendil, beneficium ia species guag dividit, atqae iaterim aut, quomodo incorporei ae sangtiine carentis, evaagclicam illam ccnium oviam parabolam ex-r quatenus Deas est, rubicandum est corporis inteponiu Ac per ovem quidem, quae a ceuienario gumentum ? si b a x , iaquaia , percancleatar, ex grege abscessit, et aberravU, aataram nostram adverso profer, id est, responde : Formosa est iaielligil : per pastorem autem, ipsum Gbristum; ipsius ftola, hoc esl, corpus ipsius, quod passuai sic enira ge ipge noniinat: Ego tum Pattor bonus est, parlim ob passionem, per qyam gloriOcata est, Is ad nos, hoc egt ad oberrantem ovem, venit,
4 1 e t 7
I>a. u m , ! . * Ibid. 2. * Ibid. 3. Joaa. i , 9, Cor. i , 24. y\\\, %% Eccli, xxiv, 5. Pbilipp. n , 7. * Joan. X \U
9
loan. v m , 44.
1403

ADDENDA.
14
alque 10 montibus et collibas invenil, in quibtis lum etiam u i comparans, id est, concilians, ae sacrificabamus, juxta Osoam * et Isaiam . Nara desponsans Domiao Cbristo popalum e x i m i a m , apud idolorum cuilores in more posilum erat, hoc eei copiosum et excellentem. alqae oninibos sacrificia in moatibus, umbrosieque arboribus C O H aliis ipsius substantiig creaturisque pra?slaatioreiB. licere. Inventara igitur palantem nostram aataram Cbristus eaim Ecclesiae sponsus esl, per fidem ipsi adjaactae. Sic eairo Joaanee Baptisla loquiltlr : Qni miairoe neglcxit, sed perinsigni booore complexus est. lisdem enim humeris eam suscepit, quibus el habel tponsam spon$u$ est : amicu$ autem spotui, qui *tat et audit eum, gaudium gaudtl propUr rrucis lignum lulit. Bajulane eniro crucem suam vocem sponti Arcicuni aulem eeipsum vocat egreesus est , prtusquaiu ad eam geetandam ada. clua fuiseet Simon, queioadmodum ei lsaias de praecursor. Jam vero ad accipieadum SpiriUtm ; ipso vaticinatus fuerat diccne : Cujus principalus bomiaes per aquaro prapurgabat Joannea : Eg $uper humerum eju$ Acceptam autem aosiram eaim, iaquit, baplizo vos in aqua : ipte autem baPrarpurgalor itaque nataram ad superaam v i i a m , a qua excideramus, plizabit vos tw Spirilu sancto reduxit, atque angelis aggregavit, qui in boao Joannis baplismas erat, ad spirilaalera Cbrisli baplismam ducens, qui el purgandi, ol periicieadi coastanles maaeau illi enim per noaagiata novem oves desigaanlar, qufcbafr reliclie pastor ad unaia ^ \\m babet. errantem veait, ut eam inveniret, ac cam bis, q a Ibid. B. Uaccine Deo objicis alque idcirco, elc. a grege noa aberraul, coujungerel, quod eiiam Supra aumero siugulari dicebat, Idae objicis Deo ? fecil. de beaeficio loquens; illic enim generalis erat Col. 659 A. Quia lucemam, hoe e$l carnem pratio. Naac illad iu plures species dividens, ak, tuam elc. Cealum oviam patabolaai proxime apud Haeccine objicis Deo, atque idcirco cum Palre iafeLueara sequilnr drathmse parabola. Haec aalem riorem ac minorem existimas, quia discipulorum ipettts verba sunt: Si qua mulier habens drachma* pedcs ablait, ul la per bumilitatem extolli discas? deeem, unttm drachmam perdiderit, nonne uccendil Qui eniai, inquil, omnium primu$ etse cupit, tit lucernam, et evertil domum, et qucerii diligenler, omnium novitsimus ; el : Quise humiliat, exaltadonee invenerii drachmam quam perdiderat ? ilic bitur De iacliaala aulem maliere apud Lucam igitar mulier, vel ejas poiius loco Cbrislus esi : scriptum e s l q u o d Cbrislas inuliereai spiritum lucerna, ipeius caro, pura, iaqaaiu, illa cta peccati inliraiitalis babentem, ac deorsum contraciam et sordibue libera, divinilaiisque lumioe mundum inclinalaii), nec capul crigere valenlem, curavef H 9 t e o 18
collustrans, euaiqae a peccati leaebris ropurgans, g r i l . Hanc malierem Tbeologus allegorico seasa aaa secus ac domani quaaidam raulias sordes el bamaaaai animanvesse dicit, pra? graviiate pcccaii quiaqailias babcateai. Dracbroa auicai, aniroa, ut deorsum urgenlem, ac dcpressaro. Qain lu illud rcgia imagiae sigaaia, quae quideai foedis afieclibus qnoquc, inquit, reprebendis, quemadmoduai Piaobruta et defossa crat, posiea auieai a Cbrislo risaei, quod coavictores habere publicanos uon qaareale iavenia. Alque homiaum simul et Dei recusat, quod apud publicaaos diversaiur, u< c amanies angeli, ob ejus iavenlionem ac saluleai, eorum exceplionem mensamque fasiidit, qiiod iul ^ l i l i a diffuadantur: quibus eiiaai priiuis iacaraa- super ab cxigeadorum veciigalium rminere ad dilioaie myiterium Iraditum est, ac nos deiude ab scipulaluin quosdam Iraducit, veluti Matlhaeum : iis ejusdem cognitioae imbuli suaiu. ut, quoniaai lucri sludiosi sunt publicaai, Salvalcx \b\d.Quia lucerHumprceviamluxiUa clarissima, etc. qaoi|ue ipse saluiem eorum obiier elucrelar, ab Praevius, sive pracursor, eral Joauncs Bupiista, ut ejus videlicet doctrina utililatem capieoliura : ex patris ipsiue propbelia patet : Proeibit eaiai, quemadmodum et medicus ad foctidos niorbos se demitiil, nulligque ipse doloribus, qui mcdicinaai iaquit, ante faciem Domhd . Lucerna aulcm a exposcaat, aflectus asgrotis sanitatem afferl, alquc Doinino ipso appclialus esl, liis vcrbis : llle eral facerna ardens . Lucernam porro ipsum vocavil, D ille ctiani, qui juxla legis praBceptum in foveam ul doclriaa? iumen a se aon babentem, sed a Spi- incumbil, lapsumque aaimal, nequaquam lapsus riius sancti gratia, et qaia pra3falgido Solis jusliiiae ipse, extrabit. Qaod si illi mirificam biac laudem lumine obscarandas eral. Yox rursus dicilur, uoa coasequualur, quid tandem aflerri potest, quia multo aiajorem nobis adnnraiionem Domiaus cxcimodo propler exaudibilcm ipsius pracdicaiioaera (ipse eaha cst, juxia Isaiae vaiiciuium, Vox clatare debeat, qui fcedam noslraai curruplioaem tnantis in deserlo j ; verum eliaia ut Cbrislo Salsuslinuit, atque ad infiuium ipsum lacam desceadit, valore, quantum ad buuianilatein, prior, aon secus ul boaiiaem aflucluum ulceribus scalcnlem incolaac vox sernionem anlecedil. Pronubus autem voca- milali reddcret, eursumque pcilraheret, qui laou lnr, al Cbrislo ad spoasam, boc est Ecclesiaai, calamilaie oppressus erat, ut sensam otttnem ac viatn siarnnns (Parate cnini, inquil, viam Domini ralioneiu pecudis iasiar amisisset, adeo a l ntc sibi
n l s i e
Ose. i v , 13. Isa. L X V , 25. Joaa. xix, 17. " Isa. , 6. " Luc. xv, 8. " Luc. i , 76. Joan. v, 35. Isa. X L , 8 ; Mallb. m , 3. ibid. Joan. m , 29. Mailb. m . 11; Joaa. i , 26. * Matib. xx. 27; xxui, 1 1 ; Joan. , 16. Maltb. X X I I I , 11. " Luc. x u i , 1 1 .
11 1 8 4 T 1 8 1 9 8 8 1
1 0
1 1
1405 1405 NICETAS I N ORAT. X L U S. GREG. ipsi amiltam ferre, eec medtei opem implorare nia illa producamus, in quibas, partim a Paire, partim a geipso, et regurreciioneni, et tradilionem, pogget, sed raiionali quodam, boc egt, Christo, et agceasionem Filiug babere dicatur. Paulus ad opng baberet, qai pro guo erga genag humanum Rom. de Palre scribit, quod proprio |Filio nou amore et migericordta guopte nutu impeltereiur. pepcrcit, ged pro nobig omaibug iradidit etim * \ CoL 659 G. Mi$8U$quid$m tst, verum ut koAd Tiiuoi autem de Filio ila loquilur : Qui tradidit mo, etc. Becretiei, Ghrlftltim audfcnteg, oleentem, ssiptum pre nobi$, ut redimeret no$ ab omni pec~ Pater mkri me , aubdole ac pafvene colligebant, ex ao qaod migua aeet Filiug, atqu6 iacaroaiioai* eato " . Et in Epigt. ad Galatag : Qat dedii seipsum cengitio paratgget; eom, ut Patre ioferiortm, mfo* pro peccatn nostrit, ttt eriperet nos pra?$enti gttcuh nequam " Rargug ad Corinlb. de Palre gum egge, atqae pamigge. Mfggi enim, wbjeeti loqueng, a i t : Deu$ mUm et Dominum susciiavil* . atque iaferiarig ease videlaT. Hoc igHar, quod bfefpbemte Htie erat atgunantuio, i i a breviter El ad Gatalaa seribeng : Per Jesum Chritium et golvic Taeologus. Qtooniam Cbrislug dupticem na- Patrem, qui suscHatit eum mortuis . At ia Evaagelio ipge Filitts de geipgo d i c i t : Sohile lemluram babcfbat, ninftirum dlvinam et bumanaav, Ft omneg cas voces, qmas de eo eubTnmter et magni- pium hoc, et m trlbxu diebus excilabo Ulud nirgug : Potesiatem habtoponendi animam meam,et flce proUttaa repaWeg, divimiaife egge iatellige; omaes aatem bumHeg et abjectag, humanilati polcttatem habeo itemm aceipiendi eam " . Jam vero de aseeasioae in coelura ia Actibug gcripluai est : aacribe. Quod gl 6t bamaaitate ham migeionem Videniibu* discipuli* <i$$umptut est, et uubes msceiaierpreieng, nallug erit objectioni locag. Etenim, I H hoaio, rieaug est et fame et eiti afflictus, et tnt eum " . At in libro Pgalmorum : A$cendens in aitvm captitam duxit caftimtatem . Et ia Evati faiigatus angora correpta* egf, * t lacrymag progelio : Nemo atctndil t * ccdum, nm ta, qui de coelo fndit : gin ad drvinifatem htijagalodi missionem deiorgeris, sic quoque nibilomimts pivs scopus detce)idit . conglabit. Palrig eniai volanlateia remissionem esge Gal. 662 A . Prdh! quaiia Verbum nunc quoque iaterprctamur. Yoleale enim Patre (teaeentHi FHius palitur! etc. H*c verba : Prolil quam gravia nunc in terram, qai tuiem ex cujugpiam congilio et qtioque patHur Chrislus, qairitaatig gunl, ac genteatia aliqaid facit, ab eo peraiolag esse vide- proinde cum admiratWuie legeada. Indignaiur Itir. Quod ealm quispiam comprobat, boc guadere enun atqae ttgre fert Theologus, Filium Dei etiam qnoque ei boriari censetur. Duplicem autem ob miac coalumelia afllci. Sabelliaai eniro etim u l caagam saa recte facta Palri Filiug aaeribit: C Deum bonarantea cam Patrc coafundiiat ac conatterarti, qtiia Pater Filii principiam est ( priacitrahunt, unam atqae eamdem e&ge Palris et Filii piaiw autem, quantum ad eausam, non quanlam et Sphritag gaacN personam asserentes. Ariani ad lempus); allcram, ne Deo advcrgari videalur. cantra eum, qnia cara faclug esl, ignominia afliftemisga enkn itla FilH verba noa eo tenrfnnt, ut eiun^ Paire minoreai esse affiraiautes, atqne a Patre iftferior egge vidftatur, sed ut ipsius cum Patria natura geparaates. Utrig igiiur graviug Patre concordia voluntatisqtie consensio (feclaretur, kasccltiT iUe, cui ab iis conluinelia infcrlur, al perinde ac ai amicug ab amico misgus esse dicatur, gravius peccaatibug ? Vel potius, utris plug coadonon n l iaferior, scd ut aqualie, atque eamdem nabit? Nain ctira alii diviaitateai contrabaui, alii volunlatem babeng; aut, g mavie, quemadmodum eaiadem gciadaat (quae opiniones inter se coasotem radium aiisisse dklmug, qui nequaqaam Irariae sunt) viclcri forlasge iionnullis posscl, alterox dlvergfe, ged ejusdem cum eo est aubetantiae. Quod tantum peccare, atque ira dignos esse : alicros autem de uuo atque eodtem Christo, alia utde Deo, autem nullo modo crrare, ac propierea indignos alia ut de homine dicanttir, hinc liquido petet. egge, quibug iragceralur Doiuinus, ac poenas irroTesialur eaim Scriptura, quod Pater ettin tradidit, garet. Verum aliier se res habel. Malum eniin iu et a mortuig rcvoeavit, ac suscepil: qtre qaidem D trigque aequale esl, lanaeisi ia contrariis smienheaeplacili sivc bumauftMM signiQcatioaem habeirt. tiia repserialur. Male quippe et Sabelliani contraAlqui etiam reperiinus ipeuni quoqua seipsum hual, et Ariani disjuagnat. Nam ct illos auaiera Iradidisse, et a aiortuis excitasse alque ia coelum dividere, ac treg pcrsonag gtaluere oporlebat, el asceadigse. Quibus verbis divina ipsius potentia Arianoa divinilalig ralioae conneclerc, unaindeclaratar. Verum lKcreticirs humiles quidem de que laatum naluram astrucrc Palrig el Filii ei Christo voccs atque bumanilali soli conveai^nlea Spiritua gancli. Eniaivero dic niihi, lu qni Arii iaepte proferl, ac sapsam denrsnmque jactai : dogma profiterig, impingis ad caracm ? boc est, gablhncg aulem divinaiuqne ipghtg naturani oflendis, et scandalizaris ob iacamaitoncm, RC exprimvnteg giiealio prscierit : atqac illud quipropiereaai Filium Palre miaorem exigtiaias? lloc dem excnlit, quod passus sit, aou lamea addii, tibi caai Jadieig coiamuue egt. Aa eiiam Saiaaritaquod passue sit voluntarie. Age vero leslimo* nara Cbristura vocas? nam illi quoque boc aouiia,
1 s e , s M ; y 1 1
" T i t . , 14. Joan. v i V I I I passim. ** Rom. V I I I , 52. Aci. i , 9. Galal. , 1. Joaa. , 19. Joaa. x, 18. '-Joan. , 13.
1 1 f 81
Galal. i 4. I Cor. v i , 14. *" Psal. L X V I I , 19; Epbes. iv, 8.

t
1407
ADDKNDA.
1408
eam appellarunt velut Sabbatara ac Judaicas consequi. Homo enim, cujus virlas nullo argaroeal* explorata est, aec laude ulla, nec pretSo digaus quasdani csereinoaias aolveatem. Samariiaai eaira dimidia ex parte Jud;iorum religioaem tenent. eet. Mandalnm porro accipimas, non quod ignoraret Deus fore ut iliad Iranagrederemur, sed ut Nam, quod seqaiiar, tacebo. Qaidnam boc? qood a d.rmone obsiderelur. Dicebaat eniin Jadaei, Sa- arbitrii liberlalero oobis qaasi lala lege pronmlmariianui et lu, et dcemonium habes : qnod nuac garet. Nam qaod per vira et coacle fit, virtulis ob btaspaemiae magailadiaem atrocitatemque re- nomeo obliaere nou potesl. Quid igilur ? Diaboli iavidia exagiuti, et dolo circamvenli sarous, legem ticet Grcgorias. At Uaigeaiti divinitali fidero aon babes, nec eum Denm esse Patri aequalero admiitis? violavimus, paradiso excldimus, ac propterea Ne daemoaes quidem eo audaciae proruperuat, ot Jejuaamos, qaoaiam tuac non jejaaavimos, com boc dicereat. lta videris et daemones iafidelitale, arboris scieatia voluptati eeeaimus, a qua nobis ei Judanos iagraiiiudiae, vel potius iaecitia et he- Deos, ut abstiaeremue, prascripserat. Veias eniia beludinc (utrumque enim sigaiiicat ) est praecepium j e j u n i i , simulque cutn bomano roaadaium, superare. Judaei eaim, posteaquam dixisset Chri- geaere natum. Primum eaim iilud sltis : Pater meus utque tnodo operatur, et ego quod Adamus accepit : De ligno $cieulim boni el cperor , quxrebanl ipstim interficerc, qaia Patrem ^ l conudaiit * , jejanii atque lemperanliae lex erat. Qaod si Eva ab bujus ligni esa abstinaissuum dicebat Deum, aeqaaleia 86 Deo faciens. Filii enim appellatioaem aequalis honoris voeem esse set, nequaquam boc jejuaio aaac opas habcremas. Nec eaim opus est?aleaiibus medico, S6d male babei arbilrali sunt, boc est, existimabant, si Christum Dei Filium esse faterentur, sibi quoque neccssario tibus. Quoniam igilur tancaoa jejunavimus, merilo fatendum eese, eum bonore illi parem atqae aequa- iiunc aobisjejuaiame8tiadiclum ulquodaoa 8 e r r n lem esse. Iiaque Filii nomen Gbristo noa concede- jejuato amisimue, id eo dervato recipiamus.Qaid aatem illud est, quod ob jejaaiam non servalum amisibaat: ne aequaliiatem quoque cum Palre eidem mus? Paradisae, ad quem nobis per jejoniam reditas concedere necesse babereat. At daemones Chriatam Deum itoveratit, cuai ab eo iavisibiliier fugareniur patebit. Alque idcirco Deus caraeai induil, ac morlem subiil, ut nos per paccaiaia mortai, revivtgca6t cniciarentur. Uade etiam dicebaat: Novi qutt mus. Qaia ipsi qaoque ante ealuuferx passioais tu $is; el rursus : Quid tibi et nobis, Fili Dei f Vemsti hue ante tempus torquere no$ . Alque uaec tempus jejunaates, Christo coaimorlui samas, quidem et Judaei et daemones. At tu, aec qaalita- turbidis nimirum aaimi motibus oppressis e i exBlinclis, ut purgemar : ac simul morliflcaii, simul lem admittis, ut Judaei: creatum eaim eum asserig, . F ' nec divinitatem confiieris, utdaemoaes. Quamobrem reeurreximus, pneclara videlicel et saloUri resurlibi satius faerat Judaeomm ritu circamcisam pra> reclione : proiadeque eimul etiam glorificali eumas* Gol. 662 D. QuamvU autem permulta illius Umputii caraein babere, aique a daemoaibus dhexari, poris, etc. Permulta sunt ea miracula, q u clrca ot 8a)sa aliqaid dicam, quemadmodum illi ia passioaem et crucem coatigeruat: quaenam iila ? Evangelio, quoram ore daemones loquebantur, Ghrisiamqae Deuai coaftiebaatar, quam, cam pra> Deus ia cruce suffixus, nao quatenas Deas, S6d quaieaus ipse quoqae homo est. Et ba?c commaaipuiiuai habeas, boc est, aoa circumcisus sis, nec a dasmoae obsidearis, sed incolumi meale sis, ita caiionis figara eet, qaa utraque naiura propier gcelerate atque impie seatire, Filiumque a Patrie byposlaticara ideatitatem, muluamque alierins ia alteram transUum proprielales saas curo aliera difinilate separare. Gol. 662 B. Sed bellum hoc quod cum illis geri- coaimunicat : teaebraB ab bora sexta usque mus, etc. Bellum, inquit, quod cum baereticie ad nonam, sole videlicet patiealem Domiaum lugente, ac quodaromodo illi condolescente; velani gerimus, siquidem aliqaaado salleai ad meliorem scissum, ob luctura, atque ut perspicuum ieret* nientem redire tolueriat, comprimatar: sin auiem
u ma ne T f t
noluerint, ia praesenlia coaqaiescat, atque ia aliod 0 tempus rejiciatar. Nec eaim profecto nobis hoc Cerlamen terrori erit, pro Deo, et cam Deo bellam gerentibtis. Nuuc vero ia summam redigenda est oratio, ac contractim ita dicendam : Ob haac caueam a Deo creaii sumus, ut beneficio afficeremur, alque adeo beneficio affetli sumus; beaeficiuai auiem iilad fuit, quod paradiaus nobis coinmissus ea, ui divinis dcliciis frueremur. Maadaluai accepimus, ut boc servalo gloriam assequeremur. miaeia eaim primum probari, atque experimealo per mandati obscrvationem perfici oportebat, alque jta deiade pro vinaiis praimio immorlalilalem Joan, viii, 48.
M
dmaam
potenliam, quae templo iaeral, reces-
eisse, domuraque deserlam, ac gentilibos excideadam et everiendam reliquisse. Vel ideo gcissuin 661 velum, ut etbaici Saacla videreat, q u Jadaei impedienle UlieraB crassilie aequaquam TF* debaat. Nam cuia saacliOcatio noadum dala ea.set, sed in Domiai adventum et praesenliam servaretur, ipse, perfracto velo, ac eaaclorum arcanis, quas ingratis et penicacibus Judaeis operta eraai, patefacus, ad coeleetem cognalioaera nobis viani palefecit. Sanguia et aqaa ex latere proflueniea alterum ad delendum s m i l u i i s aostrae chirograpbuui : alterum ad libertatem nosiram pr sub, T
Joan, v, 17,18.
Matlh. vn, 29.
Gea. u 17.
f
14)0 1409 NICETAS I N ORAT. X L I l S. GREG. scriptionem regio more conGrmandam. Porro per babiturae sunt. Yiia insuper vocalur, quia nataram omnem ralionalem eoagmenlal, atqae ia ortum duplex illod profluvium, duplex bapiismus deproducit. In ipio eaim tivimus, et movemur, et gigaabatur : alter , qui per aquam conflcitur; alier qut per m a r t j r i u m , cum videlicet per- sumus**. Sapienlia aatem, ut omnia cogaita babeag, tam divina quam bumana. Nam qui res condidit, secutionis tempus nos in periculura adduxcrii. ideia harum quoque caasas et raliones perspcctas Rursus aanguis profluene, bominem arguebat, aqua babet. Poleatia vero, ut conservalor eorum quas auiem eumdero supra humanain condiiionem esse ab ipso creata sunl, eamque illis vim prebeng, ut ostendebat. Terra tremore concussa et in meliorem conserventur ac cobaereant. Rursus menlis tobogtatara mutatiouem declarans, vel eiiam quod les, u i Yerbum connexum cuia geaitore euo, ac adversus eos qui petulanier et furiose Cbristum citra passionem generatum, periude ac sermo ex acerbissimig contumeliis vexatuin interfecerant, ira excandegceret. Petrae pro Petra perruptae, hoc menie. Sigaaculum aatem , ut toiaai Patrem ia est, pro Cbrigto, ac Judseoram ameniiam coargnea- seipso expressum liabens, alqae ostendens, aon secus ac signum exemplar suum referi. Jam vero tes : quoniara cam ipaae, eiiam aaima carenies, uaus atque idero Cliristus ut Yerbum ac Deas* tiiaore coafringerealar, illi contra ia lapidum naratione iateltigittir, non auiem cernitur. Naiara turam degenerabant, aique et ad limoreia giupidi, et ad beneficiam ingrati pennanebant. Mortui reaur* enim divina sensum omneni oculorum eflugil : ut aatem homo, etiam cerniltir. Qai, jaxla Aposlogeaieg, atque ia civiialem inlroeunles, ad commulum", omnia portat et coniiael alligata et congirinis resurrectionis couGrmationem, ac mortuorum ad gupernam vitam regtitutionig. Sigaa pariim ad cta verbo ac pracepto virtuiis suae. Nam, ul dixit, gepalcram , partim posl sepalcrum edila, velut ita facta s a a l " ; ut dixit, ila maaeat". Huic orationem suara oflert Tbeologus, qaam vult quidem qaod Cbrigtag obsignaio monumealo resurrexerii, primitias nomiaare, velut alias qaoque post eaai velut lerrae motus, lapidis revolatio, angelorum oblatarus : verum addabilat, alque a i l baac oraVisiones, linteamina, et sudariam. Multa quidem tioaem prtmilias foriasse aon egae, sed lineui et ac preclara sont haec miracala, sed nullura cum aalaiie mett miracalo coaferendura est. Exiguae compleraentam. Nam propter senectutem, iaquit, cnini craoris gutlae orbem universum instaurarunt, baud scio, longiorae mibi vita sappedilatura sit, lioc est, ila ianovarunt, a l novum v i t a iter aectare- ut alias quoqae offerre queam, sicque earum ratur ac nog ia unum coujuaxeruni et conitrinie- tioae haec oratio primilialig nominetur. Haae ruiU, non secus ac coagulum, si in lac iujiciaiur, id g porro offero, partim de beneGciis in me cnllalig graiiag ageng, pariini supplicaus, ne praeler gacrag quod ia eo dispersum ac fluidum est,condensat, atqae ia uaaro solidum corpus compingit et colligit. Co- et neceggariaa curaa quidqaam rumnae paiiar Nam pro illig laborare aique afiligi nccesse est : agulum autem esi lacieum illud, qaod ia fica egt(24) nec eag recugo ac detreclo. Tyraanidem autem quoque noanulli ad coadensaadum lac uluntar. corporig Gregoriug morbum appellat (podagra Col. 663 A . At, Pascha, magnum, inquam, et fortagge erat) quam etiam golvi precatur, ut euui sacTum Pascha, elc. Haec verba, Pascha magaum, yebemeater coatrabentem : vel poiius, aoa morad festam ipsum, periade ac vita prsediium refert. bum, sed Dei geaieatiam, qua bic morbos ad i p llla autem, Verbum Dei, et quae deinceps sequuntur, ad Cbrislum, gpiriluale Pascba, per ac- giug purgationem decrettig faerat. Pollicetur autem Theologus, gi exlremum vilae diem, Ua ut expetit, clamalionem dirigit. Cbristus porro Yerbum dicicoafecerit, alque in anerna labernacola recepius tar propter geaeratioaeai passionis expertem, et faerit, illic quoqae ge guper altare Dei gacriGcia quia nobis Patrem eaanliat. Lax aulem, u l gpleagrala oblaiurom. Qaa3 verba ab Isaia muluaius dor animaruin, qua3 et viia ei sermone purgantur. esl, apud quem Deus ita loqaitur: Et affertnt dona Nam si igaoraaiia el peccalum teaebne sunt,
B f v t 9
scieatia cerle ac justa et diviaa vila lucis nomca D grata ad altare
meum .
kt
IN
ORATIONEM X L I V , OLIM
XLIII.
ant-
ARGUMENTUM. Demontlrativi generi* esl hasc oratio : in qua e$l. Adiamen suasorium quodammodo admistum
monitionem enim habet, parlimque ad virtulem piectandam revocat. auditorem porro hortatur, partim Nova Dominica dies
viiio
heec vocatur,
Act. x?ii, 28.
*' Hebr. i 3.
f
Pgal. xxxu, 9, 1 1 . Psal.
XLVH,
15.
9
** Iga.
LX,
7.
(24) Lacteum illud , quod in ficu est, Ne libi mirum videatur, lector, hujasmodi coagult genus Niceia describi, quaadoquidem ipse quoque
nius, cap. 59, l i b . xvi iica, ad ilgurandog cageos vha esse scribiu
411
ADDENDA.
U2
%
tel quia resurreclionis uostrce encccnia in ea per- ^ legilur, cuai ait : Venler mem super Moub ut cithara sunabil, et prcecordia tnea quasi rnurus, aguulur, vcl eliam quia ociavi iUuit diei figuram genl in quo nova omnia fulura $uni. lianc aulem jquem innovasti *. Videtur ilaqae Tbeologus acrcuat quidcai a Jereuiia, innovauonein auleni ab Isaia oralionem in urbe quidem Nazianzena scripsit Gresunipsisse. Ac fortass iniuus adverussc videur gorius, verum in sancli mariyris Mamauiis lemplo urbi vicino pronuntiavil, quod, el tuuc, ei in liunc Tlieologus, C I L O I muri iniiovalionem ad alUrai propbciam reiuleiit, D O I I aulem ad lsaiain, apud usque dicm, in Dotuhiica Pa&chali proxima, mira quem ea repcrilur. EnUnvero propbeUe dicuiiu incotarum (requenlia celebratur. Atque hac dc expbcaaa, pcr muruo) aaiajam siguiflcarj d u i i , Ciima hm oratio , ui ad promiscuam pkbeiamque q u dura qaidem et lirnia esl (uao) ltuju8(Kto<i multiludinem liabila , magis ad perspicuitulem et niurus est); aurea auteai, quia $ris quoque fonua facilitatem atlemperata est, plusque suasorii generis auri colorcm refert; receos autem ad pielatem liabel, quatn demonslrativi. compacia, propter innovaiionem. Dedicaalur eniui Col. 607 A . De Encceniis honorandit lex velus qua? noya suul, ac recens iixa ei consliLuU- Foresi, eic. Eucaenia, cum de lemplo agilur, prUua tasse eiiata dici potest, Jiae raliooe adUvcfcwi ipbius consecraiio est, paulo post quam ipsius s l r u c i u r a 3 manus exlreaia est iiuposila. Cum au- ftiisse Gregorium, ut rauruui aereum ialelligeret, leui de domo, prima esl ipsius inhabiutio. At hoc etiamst boc ad verbum expressum apud propbuiaoi juco Eacaeaia regeaeraiia ea esl, quam per resurmn iavetieril, quoniam dixil Isaias : SonakmnS reciiouen) consequimar, alquc ad iaiaiorlaHtalei pracordia mea quati murus; auieai de iransiuutalio. Vetcrem porro legen, consuetudi r e diciiur. Porro lsaias se Moabilaruea dades el lieoa appellat Theologus. Consuetudo caiai lex esl calamilates exposituruoi profitetur, ciiliara videlinoa scripia. Legemque bauc Jaadal, qua Eucaenia coi aique organum Spiritus eaacit fadus, ab eoqae boaoraalur, et quideni laudat, calculiun suum iimevaias et afflalus, aique ei ventrem 1 ialestiiia, seuleatiaat adjicieas, quod bacc lex prseclaie conr boc egl, cogUabiones intelbgeadi faeuliateai Blitula 6it, qua? Eucseniis boaorem haberi jubel, iuslar muri cujuadam inexpugnabilis babere se Quanquaai aou ipsa Encasaia lionoraidur, sed por dicit, ne videlicet ad eam cogilalioaes maloe uUo lius rcs novae, propler quas Enca?nia rejebramus. jnodo irrepere possini. Idque non bemel duataxal, sed qaotaaais fit> Col. 607 B. Ad hoec canticum novum DonJno, etc nimirum caui ex lemporia convcrsioaie, boc est, David C X L I X PsaL ait : Caniate Domino cantUum rcvoluiioaa dies ba?c, qua res ea gesU egl, redi& novum. i\si auUm caalicuai novtini, si bistoriam r i i . liac vero de causasappius Encajnia celebramus, speeies, praclaras ille et iasignis canius, qui ob ui prajclarae res memoriae coadiiae scrveniur, nec prospcrum qactndam successum ac victoriam cateaiporis injuria obliUereutur, alqae oblivioais nitur : si auiein allegoricum sensum quxras, Ifori gurgile obscurataeet obductse obrulaeque dilabaalur. Tesiamenii canlio. Tum eaim nova omaia facla auieiu ea dicaniar proprie, quae florem suat, el creatura nova, ei novas bomo, ei Tiia ainiserunt, et u i aamiaia etyinon iudical, nova, et nova mandau, et nova gratia, et I I O T X , id eat, quaa efflorueruat. pollicitationes, ei nova aacraaienta, et noYa pra> Ibid. lnnovantur quidem ad Deum w**lce, elc. cepla. Atque eo nomiue NoYum Tesiamentam Scripiara sacra Eacaeuiorum testiaaoaia produ- dicilur, non solum a tempore, sed etiam a natara c.ii. Ac imum Uaiaai profart, per quem Deua iia earum rerum, qua? ia eo contigerunt, qoandoqailoquiiur : 'nnouQmini ad me insuim": quo loco dem omnia innovata suat, et i n primie bomo, per insidas, gaaAiam assumptio signilicatur, q u * propler quem omaia exstiierunt. Et quidem j u x u vi faUa el aaaara iafldeliiate eincrgcntes calcabibiatoriam, quoaiam ex Hebraeis aiii captivi BaJeuj ei stabilena ia Cbrislo sedem accipiunt. lnnobylonera abducli sual, ac rarsus salvi tt incolavamini, igitur iwiu/o?, iaquil, hocest, velaalatem ex mes Hierosolymaai redierant, alii Hierosolyaiia crrore et peccaio conlraciaai a cordibus veslris oiauseruat: utrosqae David ad novum caalicam ejicite, ac per poBaiteniiain et fideai ianovamini. decantaBdiiin cohorlalur, alios quod in pairiis sedi Ibid. Innovatur eliam apud alium prophebas aiaaserkat, alios quod ia palriam reversi &iai. tam (25), etc. Mucus quideiu areas apad iereiaiam Aljuxta anagogicaui sensum, Babyloti est confareperitur : Ecce eniiu, inquil, poiut te ut civita- sio, eimenlis obscuratio a turbidis aaimi moiibas tem munitam, el ut murumcereum". Murus aulem ac perlurbationibug inj3da. Babylon enim confuinuovalus siiiupliciler, ac noa a:reus apud Isaiain eionem sonat. Jerusalem auiem esi trauquillas ct
k t c t
* Isa. X L S , 1.
* Jerem. i , i $ .
w Isa. , 11. verba, q u similiter ul propbetica circuaiferanuir alque scribuntur, aec lamen asquaia eoruai aoroiaa exsiaat, aut coalra exsiauiibus aucioram nomiuibus, scnpta ipsa iiilercideraat. Neque enioi verisimile est e u m , si propbelicuai boc nomea cogaiiuui babuissct, illud B O S celaturum fuissc
(25) Apud alium prophetam. Duplici de causa propbeias noinen silcnlio pressura essc arbiiror : velat lecluai quidem a scripiore, caeleruai pradenti coasilio lacilum, ut aniraus nosier ad eorum qux coamiemorala sunt, iadagatioBeui exsiimalaretur, vel potiue, ut prorsus iacogailum, qualia et alia
1413 NICETAS I N OR.VT, X L I I I S. GREG. 1414 qtiod Dcus Paicr bona voiiintate comprobans o&pacaius animae stahis, aique ab aflccluinn lumullu tendil, et Spirilus sanctus, cujus (igurain geril saac strepitu liber. Jmis<dem enim, si inlerpreieris, piens Resoleel, labore SMO ei imlustria pcrfecit, ac pacis visioncai siguifical. Quemadiaodum igitur spiritualis Moses Cbrisius opificis rim per se tffet u n c fas noa erat Judans divinos eaitlus in barbara l e r r a caatare, lameisi illis inelrumeata non dees- c i t , bumanaiii videlicet nalurain in se ipso coins e n t , vtTuiu diccbaat : Quomodo cantabimus can~ pingens per byposlaticam unionem. Arca postremo ticum Domini in Urra alienn**: sic ncc nobis , rermn omuiuni creationem desiguare queal, qaam ctiatitsi os ac liaguam, qua; sermonis organa sum, Palcr ulmens cogilavit, Filiusut Verbumcoadidit.ac deniqae Spiritus sanctus omnrbus numeris absolvU. babcatmis, fas csl liberlaie loquendi uti *rd est, lidenlor ac libere ipsius aaxilium quaerere atque Ibid. C. Jam regjium quoque Davidi innovalum implorare, quaadia peccalo, quo tiutli barbari accr- est, eic. Prias Oavid a Sainuclc in Belbieein uabiores lyranni suat, servierimus, aiquc ia alia elus est, ut babelar 1 Reg. cap. v. Deiudc, exstiarepublica fueriaius. Os eaim nobis Propbeia ob- eto Saule, in Hebron rcx saluiaius esl, ut tesialur s l r u i t diceas : Peccalori auicm dixit Deus Quare secundus liber; terlio posl iatcritatn Mepbibosetb lu enarras justitias meas, el as&umis testamcntum ab uaiversis tribubus. Ergo ei cum posi anclioaeia meum per os luum ? Poslcaquam autcm ex spi- rcgauai ipsi novareiar, fesium celebravit : et rurrituali captivilate pcr peenilenliam quasi postliminio suscum per aniversaa ;plebis salutaiioaem ipsi redierimus,aovamque rursus vilae ratioaem etadmi- prtncipatus innovarelur, riiem illtim laeiitia et sonislratioaem inierimlis, tum demum ob bancnovam lcmnitate proseculus est, regni admiifistralionem vitam, novura quoque canlum concinemus. Quin capesscas. Juxla allegoriam aulein spiritualis Dactiam i l l i , qui spiriiualem captivitatem aequaquam vid Cbrisius est, vcrus, inquam, IHe rex aovi Ispei tulerunt, aed ia viriule lanquam in patriamanraelis ac videnlisDeum,ui ex genereDavid secundum aeriint, ac proGciendo novos subiadc virlulis progrescarncai oriundus. Hic ia primo suo adveutti quaiisusraciual aovum quoquecanticum Deo concinual. tum ad baaianitalem unctus e s l : at ia secundo et i l luslri ut Deusel Dominui, onmisque crealura? Hexel Ibid. Tumetiam teslimonii arca innovatur, elc. Crcator proclaraabitur, vel eiia.n proclamalus esl Scriplura esl libro Numerorum : Postquam Moses data sciticet ei, ut boaiiai, oaini poteslate ia coelo arcain crexit, obluleruat duodeoim principes, hoc et fn terra . Porro ipsius regnam, si quidem prioest, tribauro praefecli, ad alfaris dcdicationem, rem unclionem speciemus, in coaeeplionis ipîus muaera sua, nimirum acelabula argeatea, ei pbialas argenleas, et ihuribula aurea, et animalia ad Q vel naliviialis feslo innovalur : si autcm eecuinlaui proclamatioaem, ia festo celebri Resurrecliunis. holocaustum .Hancporro tesiimonii arcam Mosi Ibid. Factasuni etiam Encoenia Hierosolymi$ eic. compiiigeiidam mandavit Deus : facies enim, i n quit, juxta omnia qucecunque libi in monte ostendo, Encaenia boc loco inlelligit, noa prioris illius structurae templi, qaae regnanie Salomone Tacia esi, sed hoc e*i, juxta exewplar arcae, quod tibi cgo oapoalertoris illius, quse redtlum Judseorum ex Rabytendo, ctc. Besoleel auieni ex iribu Jnda ortus, loaica capimiaie secuta e^t. Cum igitar Eneaerna qucm Deus spiiitu sapientia? impleium arcbitecli iiiaiiere fungi jassit, eam absolvit, lloee ejus for- illa celebrarent leraelllae , non modo biems t r a i nataratis ae eeasibilis, quemadmodum commemouiaai piaescribenie juxla exemplar ipsi a Dco in rat Joaanes \ sed liam apiritaalis nempe perfi* moaie oslensum. At Mosea ipse eam slaluit, quemr admodum de bis omnibne in Exodi libro fusissiroe dia3 ti incredulitatis, ut Gregorius noster exponiL Adrat aatem et Jesas, qoi tempua quidein omne prscriptum est. Testimoaii porro arca dicta f s l , ve4 qaia capsam, ia qaa el Teslameall labala?, ct am- cedil ut Deas, recens autem et novaa eel, u l lemphora ipsius maana contiaebaaUir, ad eorum q u plum ei bomorêmplum, wqoam. de quo Salvalor ipee dixit: Soivite templum hoc,el in inbus diebu$ illud tum gesta et lege sancUa ftteraat, lestimoniam coaGrmalionemque, cJausaxa baberet : yel quia in D excUabo ""Xorporis eaiaitonaplumaao eodemque die (pasekHiia ecibcet) solutaia eet, ac lertio post die exci- ' ipsa Dominug coospiciendam se prsebeas, Mosi taium : aec jam morkur, eed, ut Danielis verbls rerum ageadaruai ?el non agendaruro oracala et atar, manet in saeeula. Et quidem moriem subiK conieslatioaes edebat, a qaibas aomen accepit: Christus, ut iaibi, boc est, omaibas aaluleta Conle$tar$ iaquit, id eet, praeoipe, populo huic afferat. Surrexit aulera, u i me a veteri lapsu e r i vel eliam a lege ita nuacupabatur, qcue eliana ipsa gat, atque ex veteri novum insiauraade -facial. tesliiaomam dicilur, jaxta illad : Testimonia tua Col. 610 A. Quin divinus quoque David cor credibilia facta uut mmi$ . Hujus arcae Encaaia priamiaque uaum, ad queai magaUice et multis mundum in se creare, ctc. Iitielligendi vis el faculsunipiibaa exairucia iueral, Mosee celebravit. Cae- las a Davide cor vocaiar : iaiellectue aulem a îiationes viscerani nomine appellanlur. Ac faculiaii lerum arca quoque leslkuoaii dici poseit iilad aiyaticnro Dai consiliuai de Verbi iacar*natione, intellectricis puritatem et epkiius ianovaiioaem m
i f M f v M %e 9 v f l f
* Psal. cxxxvj, 4. PsaL X L I X . 16. * Num.vu, 1 seqq. xxxti. E x o d . xix, 21. "Psal. xcu, 5. MaUb. xxvi, 18.
8,
* Exod. xxv 40. Joaa. x, 22.

t
Exo l.xxu, xxxv, Joan 1. 19.
90
14lb ADDEI cogitaiionibus peiit, non ut oon babeas, scd u l > exoplaus recenliua quiddam quoiidie sibi acccdere. Innovatio quippe novum profeclum quolidie nascenlem accessionemque signiftcal.
DA.
Ult
aagelico lamine po&teriu* creatum ac lemporariaia esl, boc, iaquam, maleiia coastaas et mundanuai iuaien iu aapectuaique cadeas. Naoi et a notte interscinditur, el noctcm rursus a?quis porlionibus iniersecat; aoanunquam eaiai eam aiaguiindiae Ibid. Sed quid mihi plura Encceuia colligere ne superat, nonnaaquam rursum ab ea superaitir: ceste est, etc. Quid, inquil, plura Encneuia commequaniumque ipsi aufert, Uniuia vicissim ab eo exmorare necesse est, curn possim Encaenia baec docere, qiue nunc propler saluiem nostraiu celebra- torquetar, nuac qaidem roaximo die brevissirax inus, ut qui solum duplicera morlem fugeri- nocli, nanc conlra maxima aocle brevisbinio diei succedeaie ; adeo at nec borarum namero, aec mus, alterain nimirum corruptionis et interilus, alteram percali ia Cbrislo sablatam et exstinclam : spatio c l intervallo alterum ab altero superelur, sed sed eliam duplici vitae nobis in Cbristo partae ad- pacaia et iranquilla xmulatione iuter se cerienl, ac maximas dies maxlma? nocii, brevissimus brejuncti faerimus, neaipe et hnmoriali i l l i atqae ia vissiinae respoadeat. Hoc ilaque lamen in aere spe posiUD, el ei quae ia peccaii oppressione sita fusum et expaasum est, qaem natura sna caligiaoesl. Cbrislus eaim mortuus esl et resurrexit, ut nos peccato moriamur, atqae in novilaie vilae am- eum ac totam in se compaclum aique commUlaoi illustravit. Aspeclui autem oculisque commissara bulemus . Qaod autem Encseaiorum noaien seei doaaluai est. Siqaidem aspectu remolo iaane ac cundo repelitum est, causam ab ipso Theologo adsupervacaneam lumiais doaum faturam esU Id nexam habot. Nam ea quae voluptatis sensu animos quod dat accipit. Ocalis eaim y\m cernendi alTcrl, uosti os afficiunt, idealidem prae gaudio repelimus: primamque ab oculis coaspicilur : queraadmodum noadam tamea quidquid volumus, expressisse noDioa Prusensis erudite scripsit. Neque euim rei bis videmur. Innovatas aares afferle. laaovalar oculis subjecias sublato lumiac aspeclus solus ia euim auris, in qaam aovi aliqaid insoaat, c i qaa3 tueiur, eed lumea oculos circumlustral, prituainque ea audit, quae nunquaia antea audiveral. qua? ia oculos incurrit, ac deinde ipsiaa opera r^s Ibid. \S.Lumen unutnet tacciiiM/e, etc.Prolessus quoquealia3in conspectum caduni Circumfusaiaeaim Tlieologus se aobis tradilurum, quiduam sial Eaiis rebas, quaeaspeciu senliuntur, liberiaiem illis pcrcaeuia, quae a nobis celebranlur, aoa sialim prospicuitatemque donat, id esi, eflBcit, ui appareaul atmissi fideni explet, sed altius a ihcologia et natuqae cernaalur. Vel eliam liberiatem aflert, ut uuusrali pbiloeopbia orsus, ac deinde ad bumanitatis a quisque proprio operi munerique iucumbai. Nocie Cbrislo assumptae consilium descendens, i u demam eaiai ac leaebris dominaalibus omaes abaclioaecoude Eacaeniis pertractat. Ac de divinitate quidcm verba quiescuat, nec pedem domo tfferre libere aodeai. lacieas lumen Deum nominal,ei lumea uaam (aaa enim, quaaivis in tribas persoais, est divinilas) Col. 610 C.Num cum Deu$ hune ex vitibtiikus atque id iaaccessibile, quod quidem plus est qaara el invisibilibus, elc. Adbuc ia sennone de lumiae imperceptibile. laaccessibile euiai boc dicilar, ad cororaoralur, altqae : Muodus intellectilis ac spiriquod ne accedere qaidem qaisqnaai potesl, aeduai tualis a Deo creaius, ipsum Deum, lumen maximuia, id compreheadere. Atque ctiam successionis ex- babebat, ac proinde nibil erat, cur aecaaduni lapers esse divioitaiis luraea affirmat, ad solaris luniea requireret. Ac rabue iaferioribus, et circa oos miais differemiam, cui nox succedit. Jam, aec positis, anle alia lumiuis bujas sensibilis ei principium, nec liaero babere, sed omai niensura facuitalem prodaxil. Cooveaiebat eiiira magao laei circumscripiioae sablioiius esse docet. Adbaec mini, boc est, Deo, inferiora isia efficere paranti, perpeiao fulgidaro vocai, ut succeesioni lainiaie aoa aliuade opificii sui principium quam a \um\ut obnoxiumseoiperque lucens, alqueadeo;triiulgidum, ducere, qao ei teaebras solvit, ac vastara cong^ ulpote iu iribus persoais rulilans. Cunique dixisset rieia el confusionem, omnia prius occupaaieai. lumen iliud, quaaiuni est, a paucis pervideri ei ) Lace quippe nondum creaia, iaconditum erai boc spectari posse, confestim hoc dictaai ut vero m i universam alque inordiaatum. Ordinem aotero post niiae consenianeum arripuit, eeque corrigeas exacoeli c l terra? cieationera slatim animadvertere cie aperteque dixil, imo ne paucu quidem, alque queas : Fiat eaiai, inquit, firmamenlum. Detade, ila hujusmodi lumen nullo modo percipi et coni- Germinel terra, el csetera eodeai niodo . L b i a~ prebeadi poase declaravit. Deas igitur priaceps leiu primum quiddam est, ac secundum, quis Uhe lumen est, fonsqaa lamiaaai. Secunda aatem l a ordinein esie iaOcias iverit ? Haec auiem a Plafot* n.ina, ab eo lumen accipientia, coelites virtutes niatualus esl, cujus baec verba eunt : Cam Deos. sual Deum circumsUnles, ei ut ilebraeis Paulas qaidqaid ia cernendi seasura caderet, aasoitipsisfet, gcribcns ait : Adminisiratoni spirilus, in miniilenon iranquillam el quielum, sed imrooderaie agirium must, propter eo$, qui wlutem harediiaU ac tatuni el fluciuans,ex inordinato in ordinem addaxH. cepiuri tunt \ At noslram boc lumea, nec prinVeruai fortasse quispiam addubilavcrit, cuni Mmcs cipio, iiec successione carei, ut diviuam, scd ct dicat: In principio creavit Deus ccelum el f t r n r s " ,
se 1 f
Rum. , 4.
Hebr. i , 14.
" Gmes. i , 2 seqq.
ibid. 1.
1417
NICETAS I N OttAT. X L U I S. GttEG.

60
1418
acposica subjungal: Et dixit Deus: Fiat lux ,j]uid Dcue organicum a principio nequaquam osteadii, id esl, quasi ia organo qaodam ei corporc (vclul causx s i t , cur Tlieologus Deuni opus saum a in vasc) circumscriplum cl coaclusuai, qualc nuac lumine auspicatani esscdicai. Qaod ciiam non boc ccrnitur, cam solis orbe continetur, vcrum iacortaalam loco dicit, sed ia poesi qaoque sua, ia qua poreuai ac solis expers. Nam cum noadum solari iia cccinit : orbe circamscriptum esset, iacorporeuni c r a l ; boc rrincipio lumen summus Moderalor oltjmpi eniin siguiflcat . Po&lca ipsum soli ac Fecii, ut accessu lucis jucundior eaei sideribus dedit, boc est, priaiigeuium lamen illis Tota operis magni facies : ac postea coelum Sidereum, fncinus mirabile duxil in orbem. lunnnaribus summus arcliiicctus iaiposuit : noa quod luminis allerias iaopia prcmcretur, sed no Et qua? sequunlur. lumcn illud itiers ac lorpidum manereu Neque Sed niullis modie hauc dubitalioncm solvere enim luminare, lumen ipsaai est, sed luminis licet, alque osteadere .Tbeologi verba cuin Mosis concepiacaluia. Quid auteni causae fuit, cur prius verbis nequaqaam pugaare. Primum quia Moses lumea, deiade lumiais coucepiaculum, hoc est, qnoquo ipse post primi coeli creationcm lunien solareni orberti crearel? Nimiram ut magauai factum, deiade llrmamentain, in quo ct solem ei
t
siJera colJocata esse asserit. Eodem cnim modo Tbeologas quoque lucem priaiam coadilam fuisse att, deinde ccelum boc stellis distincium, quod cliaai finnamentuin nominaium est, ac primo boc coclo iafcrius est, quod profanis quoque scriploribus, Mosis dociriaaai suffaranlibus, ac sibi viadicaatibus, coelum sideribus carens dicitur. Secuado jaxla Gregorii Nysseni sealenliaai i(a buac uoduia explicare possumas : Deus univerbam aiateriam simul creavit, ex qaa omnia producla sunt. Uac porro creata, prima lux, atpole magis efficax, discreta ct separala est, atque exsiliii. Posl alia maleria ad cceli creatioaeni, atia ad l e r r u consiructionem assumpia cst, aique iia univcrsum perfectuni est. Tertia diflicullatis solulio caque exaclissima baec esse possil. later effectionem et fabrica tioacm dUcriaiea consliiuunt cum alii inuhi cruditi Y t r i , luia sanctus et pbilosopbus et niartyrii laade clarus el celebris Jusliuus. Nam faclor, nulla alia re Indigens, sua ipsius vi et potestatc opus efficil. At fabricaior, viai opificii sai a materia accipieas, opas fabricatur. Qaoniam igilur boc prius assumptum est, c i pru certo ac coafesso babelur, nimirum facloreai ex nibilo facere, opilicem aulein ex subjecia laaieiia, videnduai jam alqae aniaiadvcrtendum resial, quam exacle ac vere baec Tbeologus dixerit. Noa eaim d i x i t : Coaveniebat Deo crealionem a lumine cxordiri; nam id a verilaie alicauin fuissel; sed opificium,
quoddam et insigne iniraculum ederet. Naai cuai ia reliquis creaiuris niatcriam prius comlidisset (esl auiem materia i d , quod unicuique rei ad esseuliaia subjacet, velui qualuor elcaienia), ac deinde fonnam indidisscl : bic laineu fonaam prius creavit, boc esi, laaien (solis cntm forma lumcn esl, sol auictn luminis maferia), poslea aatein maleriam elDuxit, boc csi, solare corpus, ac solem.diei parenteia fabricalas cst. Ita produclo luinine priuius dies, et secundus auaieralur, ac sic deinceps usque ad scptimum, quo Dcus requievit ab omaibus operibus, quse feccrat, queaiadmodum leslalur Scriplura. Diebus cnim opilicium Dei dividiiur. Primo clcnim lax facta est, quaa el diflusa et collccla ires dies ante eolU creationera fecii; secuado, firmaaicatuai; tcrtio, aquarum collectio, terrxque germinalio ; qoario, luminaria; quinto, animalia ex aquis prodacia ; sexto, animalia terrestria, et bomo. Quod auieni baec opera eo ordiae constiluta sint, u l aliud sit priuium, aliud secundum, ac deincps, temere ac frustra factuni est, sed propter raiiones quasdam arcanas el ineffabiles. Rebus enim erealis ordiue opus erai. Ordini porro fainiliaris et accomniodus est naaierus, ut Pbilo llebractis acripsil. Proinde baud subiio alque confcrtiin opifex Verbum, Deique Filius, omnia ia lerupi naluram e x l u l i t , licct alioqai omuia faccro possit, aou modo jassa aique imperio, sed aola etiam cogita-
quod quidem veruai est. Coelum eaim, et terra, D tione. Jpse eniai dixii, et facta sunl; ipse mandacseteraquu elementa, ex nulla materia praejacenle vii> et ereala suni " * . fjuid aulem dico ; Dixit, et facta sunt, idque creatio dicilur : at aahnanlcs, ct fucla sunt, cuai cogitalio sola perfectura opus Deo feiirpes, el seniina cx bis facta sunt, boc esl, ex sislal ac reprsesealel? llorum aateu) verborum quaiuor clcmealis, lerra, aqua, aere, et igne, seutenliam Tbeologus a libro Judiib accepit, Deuai aique id opiflcium noiaiaalar. Ilaque Deug noa bis verbis alloqaeaiis : Cogita$ti, ac prctsto fuecreaiioneui, sed opificium auuai a lumiae orsus runt tibi omnia, quce fecini " Quod si poslremus esl. Nam cam ex elemcntis jaai a se produclis bomo edilus est, idqae cuai ad imaginem Dei auimaates et plaaus ac aemiaa erticerc voluit, faclus, aianuqae divina effictas fuerit, miaime tam primaai dixil : Fiai lux : deiade, Gemrinet miraadum est. Nam cum eorum qua? terra amterra * : E t : Producant aquce reptilia et volaiilia . plexu coaiiiieatar, regnuia ac priacipalum babitu* E t : Producal lerra auimam viventetn, quadrupedia, rtis esset, adoraaaduai prius erat palaltum, ct et reptilia, et bestiat **. Atque hoc seasible lanicu aniaiantia ea quibus prseesse debebat, procreanda,
91
Gea. i , 5.
ibid., 5.
ibid. I I . i b i d . 20.
ibid. 24. Pal.
CXLVIII,
5.
" Juditb. ix, 4

45
FATAOL. G R . C X X V I I .
1419
ADDENDA.
10
sicquc ilcmum ipse, oainibus jam suis saitHitibus fostum el commomoralio. A:quc adco piiiua illa Dominica vclul interliininium quoddain est funcris siipatus, inlroducendus crat, ul mundum iugresac srpuilura?, qua? in magno Sabbalo celebraltir, us, pauperlale atqae inopia niinime laborarel, sed el resurreclionis, quac cadem tpsa Dominica coadivitiis slaiim el copiis afllueret. ^ ligit, gepullurae quidein fiiiem, resurrecuonis auCol. G l l B. Quod si, quod eramut, permanmselem principium babcus. Ac proiade, ut in mcdio mu$, tc. Hon.o, nec aciu inorlalis, nec iinmorlalis posita, moesliliae ac voluptatis uirinque parlic*>ps crealus est, verum medius inler Dcuia el materiam esl : ac ba-.c nova Domiuica non jam coiifinium Tactus, >n ca causa crai, ul si praccplo di\ino est, ut Irislc aliquid secum afleral, sed plane paruisscl, Deo uairclur, alque in immorlalilalcm rcgcneralionis el resurrectioais esl, tit quemadassercrciur : si aulcm Icgem infrcgisset, nioni roodum prima crcalio a Dominico die coepil fid obnoxius efficcretur, ac pro impassibili passibitis, pro immortali morlalis fieret. Quod etiam boc loco autcm ex co liquidissime conslal, quod in mundi crcatione a Dominico die septimus dics Sabbaluin ThcMogus indicat, ctim ait : Si quod eramus, uumeratar, quo Deus aboperibus suis conquievii> penitaiifissenius, boc csl puri, fuissemus id quod sic ctiam secunda ereaiio ab eodem die priacipiuiu noa cramus, boc est imniorlales, nimirum ad immorlalis vilac lignua), prselerilo scienliae ligno, accipiat. Afque illud etiam libi anima Iverlcndani est, novam banc Dominicam, praeterquam quod accedcalcs. Quxnam autem planiaB istae fuerint, salis copiose ia superioris oraiioais cotnmenlario easdem pra?rogaliva&. babel, quas prima Douiiniea, a aobis explicaium est. Postquam autem juxla id alia privilegia iasupcr babcre, quibas illa c a r r l . quod ia libro Sapientiae babelur : Invidia diaboti Nam ut illa prioris creationis prima est : ita Uxc quoque secuada?, boc esl, novae. Ad liacc qiioqnc mors in mundum inlravit , ac per fraudem bomincai surripuil, idcirco Dcus bomo G l , eoque prima est earum, qux postta sequaalur. Ad boc paupertaiis venit, ut in camem compiagalur atque cximium babel nova Domiaica, quod eliaai oclava dies est ab iis quae caro praccesseruai. Qaare si crassescat, u l aoe, juxta Aposlolum * , cjus paupcriate dilescamus. Ac p a i i l u r , noa qualenus qais novaai Dominicara cum Rcsai re tionis DomiDeas, scd nostra passione; id est, qualenus homo. nica conferre volueril, sublimioreai baac el a m i rabiliureai esse aiurmabit, ul quae spirilualis roatcftosiram ciiim esl aique hunianuin sic pali. Porro riseque expertis Domiaicae quasi praludiaro s i l , quemadmodum ab incarnaiioae passio, ita a pasbeatxque vit primilia?, boc est, secundcC crealiosionc mors fluxil : lum resurreotio, a qua n o a vel novas crealura, id est, aaiurae nos^trai rccreatio atque c resurrecuonein conseqaeiar, vinslauralio, primas generalionis lapsum ac confraconverhalioms ralioiusque vilir, quae la oclavo ctioncm sanaas el erigens. Atque ob banc causain nulliqae successioni obnoxio sxcalo faiura esi. post iestum Pascbaa festum Encaiorum oumcs Hoc loco nonnulli objcctioncm moycnt, diccnlca : celebramas : ac rursus ego declamaturus prodeo, Qaid landem Tbcologus, cum Kesurreclionis DoEnc^niorum modo et ralione, sabitis mese feslum nnnicam fesiis oainibus supcriorem esse dixeril, agens. auuc rursas diei Hosurrectionis Eiicaenioruni dieia Ibid. C. Quid igitur, dixerit qui$piam, etc. Cum anleponit, ac quodammodo secum puguai? Ad Dominicam baac Encainium vocasset, pcr anlby- bajus objeclionis solulioneni ea aflcrre licel, quas popboram quempiam inducit sciscilauiem : Quid in bac eadeni oiaiioae paulo inferius a i l : Ncc vero ais? An Dominica prima Encaeniun) noa erat, illa, bxc co a me dicuntur, quod le eodeia sempersiatu iaquam, quiB magni Sabbati noctem, illamquc inancrc vclini, sed ui perpeluo el laudabiti B I O I B luminum geslatkmeia, qua3 tum celebratur, exccagiteris, ac nova oainiuo crealara sis. Queaiad* pit? Qaid igilur btc secundae Oominica? Eucscnioraodura igiiur eaai qui innovalar seipso sabliaiio* rum iiomen Iribuis ? Hanc objeclionem iia solvii, rem ei diviniorcm ficii perspiciinus, virlulis niaiiquod illa Kesurreclionis Doaiinica salutifera eril. ^ nim progressibus ci increaiealis falgescemem : la ipsa enha salulcai consecuti sumus, nimirum sic eliaai oaines aoslra causa cxcogilalos solcmnes ^jus bcneficio cx morle et corruplionc ad vitam dies seipsis sublimiores ia nobis ficri credendutu jminorlalem el incorruptionem xlernam immuost, cum myslerium, quod per eos desiguatur, vim lati : bxc aaleai aova Oomintca, nalale csl illing suam et faculiaiem numeris otnnibus absolataai iu ei comnicHioratio. llla enim resarreclio orai, haac nobis cilil. Quocirca noa abs re novam Doaiinicam aulcm resarrcclioais illius lestuni ei Encjeniam. sublimi sublimiorem Tbeologus dixit, qaod aeiapcr qucmadinoduin nalalitii dies, cam cekbrantur, cadem dies nobiscuai sit seseque superel. Prima Aoram qui gignunliHr cammeinorationem babeni, eniai Domiaica mysterio sao huc aolum uobis auuuo videlicct circulo procreationis ipsoram diem affert, u l vilam ab oaini crassa el lcrrestri imagirevebejite : aic eiiam nova ba?c Dominica, quam nalione purget : at novae Doiaiiiicac beaeficio boc scptenarius dierutn circuitus eflBcii, sive rcsiituit, conseqaiaiur, ut bonis oraiiibus, qaoruai prior primjB Doaiiaica? naiale dicitur, quod illius sit Doniinica vclul primilias quasdaai aliulerai, per# B n i s t t
*&ip. 11, 24.
69
11 Cor. v m , 9.
1421
NICETAS IN ORAT. XLHT S. GKEG.
1422
fruaniur. Ad hxc prin;a Dominica, rcsurrectionis intcrdxta significatur), ac veiera illa, ex quibus Iransgressio nobis orla est, conirariusque scnsuum illius, qua certo animi proposilo ct voluniale ad usus, in boc solum recordemini u l ca fugiaiis, ne virtulem excilamur, figuram gerit; sucunda autcm, per horum oblivionem in eamdcm rursus incidalis. voluniarii habilus ad perfectionis scienliam figura est. Adde, quod illa fuluram resurrectionem desi- Alioqui cnim, nec ea memoria recolenda sunt, gnal : ba?c ipsam divinitalis acceplionein. Quare nisi ob banc tinam causam, ul ea viteinus quas nobis condemnalionem aliulerunt. oplinio jure sublimi prima Dominica sublimior nova dicta est : quandoquidem, et deiQcatio incor-^W l l i d . B. Pulcher eral ad aspectum, clc. Hic senruptione, ei bonorum perceplio babitudine a malis sus inslruit, a quibus inorii adilus palefactits csi. liberata , et coelcstis aique sempiternus staius Scriplum enim cst in libro Genesis : Et vidit mupnesentis vitse slatu et conditione sublimior esl lier quod lignum bonum erai ad esum et pulchrum ac presianlior. Quod etiam ipsum Salomon innuit, ad intelligendum . Quoniam igilur fruclus iilc lum visu pulclierrimus, lum pcrccplu suavissimus, cum a i l : Da partem seplem, atque etiam ocio septeni quidem hanc vitam nominans, ut quae nos per prinios pnrenles inescavil atque iuiereniil, eadem cuui sepienario nuroero mensura finialur; colorum nilorcs poslhac fugiamus, visum qui octo auiem fuluram. Is porro suam utrique vitae 1 3 priucipem inter sonsus locum tcnct, casliganles partem d a l , qui bic quidem bouis aciionibus ncc ad extcrna, sed ad nos ipsos oculos fleclamus, aique operibus sluduit, in altcro aulem aevo resti- juxta illud Deuteronomii praeceptum : Attende libi lutus cst, boc esi, in coelestiuin bonorum perceipsi atque Proverbiorum auclorein Salomonem plione constitutus. Atque eiiam David huic duos audiamus dicenlem : Ne tc superet exiniiae forpsalmos accinere videtur, sexlum et undecimum, 1 1 1 3 3 cuplditas, nec una cum palpebris in transverquibus titulum indidil : De octava, quemadmodum eum abripiaris, non solum ex vano ei curioso ei buic Encap.niorum diei cenlesiiuum nouum dicat, aspeclu, sed, si fieri potest, ne ex furluito quidem innovalionem domus inscribcns. Nos auiem bujus- atque obiler sese objiciente; verum teipsum vel ad modi domus surnus, quibus in bonoris habilum levem usque ac negleclum prospccluniconiniuiii, atesi, ut lcmplum Dei, el simus, et nominemur, el que oculos comprime. Caelerum propter rei difliculifficiatnur . Deus enim per Jeremiam quodam talcm addilum esl: Si fieri polest.Videreporro nibil loco ita loquitur : Inhabilabo in illi* et inambu- aliud est, quam sinipliciter inspicere. Huic ulrinque tabo . Paulas quoque ad Corinlhios ad bunc opponunlur curiose inlueri, et negleclim atque modtim scribit: Templum Dei vivenlis ettis Et obiier aspicere, velut excessus et defeclus. Videururpus : An nesciiis, quod lemplum Dei eslis, et C dura ilaque tibi est, ne cum palpebris abripiaris, Spiritus Dei habiiai in vobit ? Si quis lemplum Dei alque Eva libi animo proponenda, quae quidem violaverit, disperdet illum Dmt. Templum enim Dei dulcis imposlura erat, ob congpicuarn ipsius forniam, et incantatio cbara, propter illicienlein cl iancium e$t quod estis vos . En quomodo apud deliuienlem voluplatem. Feraina enim, velut esca, Jeremiam domus Oei, apud Aposlolum templum Dei nomineraur. Is porro templum Dei violare marem ad se irabit, ac veneno inficit, volupiuadicilur, qui obsccnis ac merelriciis congressibus riisque gesiibus, el sermonibus. ac rebus, quasi quibusdam praestigiis, ludificatur, quibus ad accrcarnem inquinat, ac cceno iuvolvit. bissimum animac inlerilum et oxiliuin illeclus Gol. 614 A. EnccenioTum rationem habeiis. At pcrlrabitur. Nam si illa , quae propria cral, sociavos innovemini, etc. Encseniorura ralionem et expticationem didicistis. Reliquum est, ut inno- que et auxiiiatrix data luerat, virum perdidii, qu pacio mcrelrix et aliena saluii fuiura esl? Oculi veinini, atque, ut Apostclus loquiiur > veterem igilur sic coerceaniur in palpebris, non secus bominem, boc est, peccalum, quod senium nobig el vetuslalem imporlavit, abjiciatis; aique, ut alque in nuptiali tbalamo, virginco niore versanles
9 u 9 8 0 Tl 19 u t 19 9
idem Aposlolus admonet , in novitale viiae a m - ^ buletis, ac Tersemini, boc est, cum virtute, quae alumuos suos innovat, ac juvcnes eflGcit, vivalis. Id autem assequemini, si continentiam velut freuum, omuibns sensuum insirumentis injecerilis (ex quibus aniinae mors oritur, joxla id quod ait Jeremias : Ascendit mor$ per feneslras"); si non boc aut illud membrum sed omnia ila rexerilis, ut uuumquodque regi alque in officio comineri casligarique nalura comparaium esl ; si denique vitiosam omnem iigui veliii manducaUoiiem exsecreraini (per lignum eniin volupias
9 , e M 7 8 T 8
78
nec procacibus et impudicis molibus aculeum exciiantes. Atque etiam insuper voluplaiem usquo ad guslus sensum el fauccs aversare, ad quas cibus omnis devolvitur : et, quod anle perceplio* nem cbarum babebaiur, idem perceptum vanescit et contemnilur. Quiu illud libi quoque cavendum est, ne le olfactus effeminet. Turpc eniin est el muliebre atque a viro alienum unguenlis ei odoruin suaviiatibus uli : alioqui tliam iiniuodicua bujusiuodi rerum usus salaciores niares atque ad venereiuu congressum propensiores reddii. Ferunt enim Gommoduin imperalorem, cum grassaiue
T V 9 1 9 f Q
Eccle. , 2 . I I Gor.vi, 16. hno, Levii. , 2 ; I Cor. ,16. " I I Cor. v i 16. 1 Cnr. m , 16, 47. "Goloss. , 9. Rom. v i , 4. " Jvrem. ix, 21. " Gen. m , 6 . Deul. xxvn, 9. Prtv. vi, 25 scqq.
1423
ADDENDA.
1424
aliquando pcsle unguenlis usus csset, cx ca re ad cali abjiciens, atquc inwovatoris Spirilus opcra ad libidincm majorcs flamnias concepissc. Proinde ncc virtutcm migrans lcque ila compara, u i innov. lio pcr olfacima effcmineris, ncc per lactum encrvcris ac viiac in raelius immulala ralio aniiou? fesiam cmolliaris; verum locvitaics onmes el mollitics libi sit. fuge. Tactum aiUem dicit, non eum tantum qui Ibid. Ira libi adversu* serpenlem solutn cx$imanu i i i , sed cum etiam qui in (olo corpore serstat, elc. Poslquam sensus salis accuraic instruxit, vatar. Vis eiiim et facullas langendi per totam nunc cliam de tribus animae partibus praecepia < arnem spar$a et dillusa esi, exceplis pilis, ossi- tradit. Facultales enim aniaia? in partem raiioaabus, unguibus, ac nervis. llaec enim sola sensu lem, el ralionis cxpertem dividunlur. Pariis deindc carcnt. Quid pra?terea? Auditus le in fraudem a ratione alienae parles sunt duae, ahcra, quat injecii, ac circuuivenlum rursusa verilale abduxit, ratioaera nullo modo aadil, sed naturae impcrio quemadniodum olim primos parentes. Ne ipse guberaatur, cujusmodi est ea quaa alendi ac g i quidem in poslerum solutus sit, sed bonis sermo- gncndi vim babet, ac faeultas ea qua pulsanlur uibus paleai, ad turpia autem verba et ad frau- arieriae. AUera, qaae ralioni obleroperal, quae eiiam deni et curiosilalem composila obstruatur. Audi in irani et cupiditalera dividitnr. Esl autem ira, Salomonem , alque os tuum aperi verbo Dci, quasi miles quidam, rationis saielles, capiditatis vindex. Nam ciun alicajus rei cupidiiate corripiboc est, cum utilem quemdaui ct frugiferum sermur, alque a quopiaai aobis impediraeniaai aflerrooneui babilurus es, tura demum os laum apcri, ul cum Davide ipse quoque dicas: Ot meum aperui, tur; ira adversus euai incendiimir, velut iajaria el atlraxi spirUuni . Quod si ad sordida el ob- affecii, uiinirunj ralbne eam rem ira el indigaalione digaam judicaiite. Quaadoqaideui igiiur nulla sccaa verba proferenda os tuum aperueris, tuin aobis iajuria taaia a quopiaai iilaia est, qaaaia a f piritura tninime allr.ihcs, scd niorteai polius. Nam scrpentc, el eo qui per ipsuai ei ia ipso loqaebaos nostrum una ex feneslris illis esl, pcr quas, tur, diabolo (ipsius eaim fraade et scelere, lam cum ncquaquam tecte apcriantur, niui lcni ascenparadiso, lum immorlalitale cxcidimus), idcirco dere Jeremias tcstalur . Ibid. C. Cum quidpiam eorum, qucu inierdicta dicit Tbeologus : lla tibi juste, elsecundum naiasunt, etc. Docuit Tbeologus quomodo quinque rain, adversus sorpeiuem exciletor, a quo grayisecasibus uti debcanms : ex quibus visus a I reclas siaie lxsus es, eum quo etiara iuimicilias gercre tibi iinpcraium cst. Inimicitias cniin, inquit, ponam iiacas cernii, olfacius auiem el audilus non solum ad reclam lincam, scd undecunque propi ia sibi inter u et iulcr berpeniem Coacapisceatia auteai ad nullaro rem noxiam et periculosam, t>ed ad Deara scnsilia arripiuiit, uimirum ille odores, bic voces. Porro lactus, qui omititim animanlium communis oroais inteadatur, quem ut ex lolo corde amea libi lcx lcge pnvscripsit, ut cum Davide veic diccre est, et gusius, nec secanduur rectam lincaui, nec undecunque eubjecta sibi scusilia cagiioscunl: posaie : Domine, ante te omne desideriutn meum **. ferum lam solum, cura propiuqua ipsis fuerinl. Raiio praestantissiuia pars anima, maxiaicque Poslquam igilur de bis pcrtractavil, nunc de mc- diviaa, velut auriga quidam, omnibus praesil, boc moraadi quoque facullalc disseril, quae merooriaa est, et irae ei cupiditati et seasibus^ aec qudd ei remiaiscentiae causa et promptuariuro est. Or- praesUalius esl^ id est, mens ab iaferiori deprimaior, buc est, ab ea parte, quae affieclibus agilalar atque ganum auiem ac sedes illius est posterior luaica cerebri. Memiaisse autem aniuia dicitur, cuni for- a raiione aversa est. lllud etiaai caveaduia, ne serpenle fraireox odio insccteria, idqua fruslra, mas aique impressioaes earum rerum, quas opiQuidni eium frusira, ciua aJiaageaic eLimpeUcaie nione concepii, reiiael. Igilur de vi memoratrice, alii ipse succcnscas, ideiuquctibi accidat qjoml caniejusque aclu iraclaas, ait : Si quid eorara quse noa bus, qni lapides mordeoi, cos qui projeceruai aoa concessa, sed inlerdicla fuerunt, illecebra quadam
8 8 8 8 (
aaimum tuum tenlet, ac jaui jamque in fraudeui D auingani? Ad boinicidam iUuai iadignaliouis l u x impulsurum sil, ia niemoria habe quisnam fueris flammaiu convcrte, ad illum peccali arcbiiechua ei aate violaiura Dei prceceptum, ueinpc paradisi opiGceia : fratrem auleia, qui iltius impulsa peccivis, et rex eorum qua3 terrae complexu tenentur, cat, miserare, pro quo, sicut Apostolus a l lloaianos aiqao ia bcatse viiaa ralione positas, a qua pro- scribit Cbrislus njoriuus csl, et cum Deas ac lapsus periisti. Si paulum a vcra et recla docirina Dominas cssct, fralcr luus efleclus esi. Ipsc eniw, aberravcris, rcclum iter rursus arripe, alque ab ul Paulus leslalur , esl primoganhas in aiuUis errore et digressioae ad lcipsum redi, priusquaai fratribas* Alque adco ipse apud Davidem aJ Palreai oinuiao a ralioac excidas, alque in brulorum na- ila loquhur : ftarrabo nomen tuum fratribus meu *. luram degeneres, praccpsquc ad cxiliuin animrcAc praHerea ipsemd ia Evangclio ad muliercs quc ialerilaai ruas. Alquc ex vcieri novus eiUcere, diccbat: Ite, annuntiate fralribus meit *. Ei, qui id cst, boaus ex improbo, sordes videiicei pec- virlutum splcndore el gioria florct, ne invideas,
? 9 n
Prav. xxxi, 8. * Roui. xiv, 15.
8 1
8 7
Psal. cxviu, 131. Jercm. ix, 21. Gc. m, 15. Uo:it. , 29. Psal.xxi, 25. Matlb. xxvm, 10.
88 8 8
8 8
8 8
8fc
8 8
Psal. xxxvii, 10.
1425
illud cogitans, quod lo quoque invidiam diaboli , i 9cnsisti, ab eoque ila inflexus c., ut Dcutn, cum rognilionis ligno ialerdixisset, libi inviderc pcrsuaderes : qua? libi prolapsionis causa fuii. Lacrymam boniinis in te iniuenlis ei ploraniis,ac misericordia indigentis, nc crudclitnr contcmuas, illud reputans, le mullis quoquo lacrymis digna passum esse, n i mirum paradiso exturbatum, morti et comiptioni addictum, sexcentis peccatorum gcncribus involutum atque conspurcalum. Et lamen misericordiam consecultis es, paradisum, queai veteris Adami culpa perdideras, novi Adami bcnciicio rtirsus asseculus. Pauperem vacuuni m a lc abire jubeas : quoniam cum tu qnoque extrema omnium bonorum egestale prcmereris, eo divitiarum per baptismum eva&isti, ut deus efleclas sis. Divinus enim baplismus divinitalis est arrbabo. Quod si patiperis inopiam liberalitate lua stiblcvare non vis, at illud saltem a le impelrelar, ne ad pauperis opprcssioncni dmtiarum atiiilto abularis. Nam id quoque non parvi benelkii loco dacendum esl, cum avari ab injuria sibi tempcrant. Peregrinum ne contemnas, ne rursus paradiso exsulare cogaris ; verum ipsum suscipc, qtioniam ipse etiam Cbristus propler eum peregre aptid nos versalus est. Etenim quasi alienus ad propria venil, ut peregrinum ornaret atque illuslraret. Gnjus quidem Cbrisii omnes advenae et bospiies sumus, uim quia nibil proprium babemns: ipsius cnim suitl omnia, juxta illud Davidis : Domini esl lerra et plenhudo ejus ; tum quia bic firmam ac stabilcm sedem non babemus, vei um ad pernam palriani propcramus. Id quod nec Davidetn fugit, ac proinde ad Deum diccbal : Advena ego sum apud le el peregrinus, sicut onvtet patrcs mei . Egenli toctum, veslcm, cibum sappcdila, boc est, parvum diversorium, ei indumcnlum, ct pan*m, ot rcs necessarias, quibus ipse, ultra quam nsiis postulot, dclicioso aflluis. Neque eniin domum SMiipliciler babes, eed amplam et magniiicam ; ncc indumcntiim uiiuai, sed niulta el vario opere cot:fccia ; ncc panem ad corporis nccessitatem dcmensum, sed borrca omni frucluum genere rcferia. Divitias nc expelas, nisi indigeutis inopiae solalium allalurus sis. Rcinitte debenti, si qtiid debet, sive pccaaias, sive injuriam, sive dcnique simpliceni quamdam cxpostulalioncm : quandoquidcin libi quoquc Clirislus peccata advorsus ipsum commissa condonavit. Miscrare misericordia dignum : quoniam tibi quoque misericordiam imponiit Gbrisius. Humauitalc erga indigenlcs Doi benignilaiem bu~ manitatemqae libi coacilia (jusluscaim ilb; judex misericordiam suaai aoslra misericordia expendil) quandiu vilae tempus sappelit. Per laudabilcni prxclaramque immulaiionem tuam vitam vilaaquc ralioncai innova, boc esl, sive cacljbatam, ive malrimoniuni, sivc aliud quoddam vilae genus
9 4 9i
142ff NICETAS I N ORAT. X L I I I S. GREG. ei ir.stUulum delegcris, da opcram uI iu tx> novos quotidic progrossus facias. Gol. 615 B. Qucc sub jugo tx(t*, Deo quoque nonniltil datc : prccoccupatce, elc. Leges constiluir Tbeologus lam conjugalis nuilieribus, quam a matrimonii jugo Jiberis, occasioncm ab Apostolo naclos, qui ad Gorintbios scribens nuptias vinculum nominat, virginilaiem antem solutionem et tibcrlalem. Ail cnim : Alligaius es uxori? noli qucerere sotulionem. Solutu* e$ ab uxore ? noli qucerere uxorem . Et rursus : Quce non nupsii, curat qum iunl Domini, ul sit sancta corpore et spirilu. Qucc in matrimonio e$t, curat quce malrimonii sunt, quomodo placitura sii viro Videamus igitur quam pulcbre Theologi consilium cum aposiolicis verbis consonel. Quae, inquit, sub jugo estis, matrimonii jugo copulatae : qaaadoqaideai praeocctipata? eslis, boc est, praecepta? alque prastrictse mairimonii viuculis facite al nonnullam quoque vestri partcm Deo detia, nec muado prorsus astringamini. Yos autem virgincs, quai aullis vincolis aiuiido aslrictas cstis, sed ea lantum, quac Dci sunt, curatis, oainia in universuna dale. Neque enim sub jugo csti^. ut pars solura aliqua a vobis poslalanda siL : vernm solata?, atque a aiundi curis liberaa. Ac proinde quod pars conjugatis, boc vobis virginibus lolaia cst. Illud autem bis, quaj dicla eunt, necessario adjungenduni est, quod eliamsi quis quantum ad corpus virginilatem colere videatar, si lamea ia onima parvam quaaidani concupisccntiae radiccai cxcipial, is jam nec Hberlatam nec virgiiiilatcai r e l i n e l : sed ex tarpi ac foeda voluptatcj quam surripuit, ia scrvilulem incidil, virginitalis liberlaiein fuga desercas. Quod cum exploralum babcatis, a virgines, eo sludiosius vobis prospiciendaai esl, ne turpiter c l sordide ac furiim impuram eiadalleraiu Yoluplateai rapiatis, ncc virgineam liberiaiem fugiatis, nimirum cuni iis babitanles, quos , boc est, inlroductitios dicunl; qui quidrm ctsi maliimonii lege nequaquain viri vesiri soat, naiura tamen viri eunt. Porro qucma Iniodum periculosus esl ignis stipulai admotus, codcm inod; paruni tutuai cst virgiaibus cura; atque o*Ticii fraterai pra;textii introdaciilios viros baberc conluboraales. Nam eliamsi iortasse pudiciliae laudem habeanl, lieri lamen noa potcst quin, cum cos iatucnlur, voluplatis cogilatione laiigantur, ac perpetuis amoris iacitamenlis trucientiir, flammseqac sustitabulum atque ignicalum babeanl. Ego vero non bujusmodi tanlum conlubernii aecessiludineai inlcrdictam , scd eam quoquc exseeror consaeludincm, qua2 prospicitMulis Irans fcncslras prailcrcuntibus per mediaai acreia coalrabiiar. Sjcpe eniia accidil, u l por imporlunuro aspeciiiai acalci moriis in pcclus irrepant. Nonaulli auleai ignoraalcs,iu videtar,quinam sin( ii,qui iniroduclitii dicua-
9 9
Psal. xxm, I .
9 1
Psa). xxxvin, 13. * 1 Cor vn, 27. ** ibiif. 2 i .
1427 ADDEN D A . 14 tur, eos, quos hic non viros quidem, scd viros lamen \ omaia cxprriris, ac propterca aaiiao eg bilari el appellat Grcgorius, eunuchos esse haudquaquam tranquillo? Mocgliliaiu eliam exspccta, ex advergirecie inlerpretantur, aiuntque uiullas muliercs, u l iate nascentcni. Quatuor suni aani tenipora, ?er, virginilaiis opinionem apud vulgus colliganl, cunu- ;c>las, aalumaus, hiems : uao aaletn temporig archis corpus suum substcrnerc golere, quod geroine ticulo, inultae reiuin auilationes oriuntar. Alqae caream: qui quidem nec viri dicendi sini, utpote boc loco illnd Deniostbeais per parapbrasia expresprogignendi viin non habentes, et lamen viri sint, sit : Fulurum omnibus mortalibus obscurum est, quoniam cum mulieribus stupri cominercium inire ac parva tempora inagnarum rcrum causac aunu possunt. Quocirca ia prosperis rebus moderalo aairao essc Gol. 6150. Proceresypolentiorem timete, etc.Piin- debemus, ac futura prospicere. Ejusdem generis cipes ac praefectos congruis utilibusque praeceptis esl illud Siracb dicentis : mane usque ad vesperam commutalur tetnpus**. Quae cum explorau instruii Theologus. Principes, i n q u i l , Deum, qui habeas, id libi sedulo caraadam csl, ut si voluptatc vos potenlia superat, timele, nec potestate veslra ad avaritiam abutimini. Elqui in sublimibus thronis aaiiaique alacrilate et laelitia frueris, eam cura et vobis placetis, et supercilium altollitis, Altissimum cogi alione ginislra mulaiionis compescas. Sin aatein angore et niolesiia afiiceris eaai rursas spe exiimescile, nec adversus inferiores superbe atquc arrogaater efferamini, nec iuiquis judiciis subditos meliori coaiprimas, illud tecum repulaas, aoa codem semper statu res luas fore, sed gaudium vestros opprimatis. moerori successurum. Hac ratioac bomo inaovaii Ne quid admireris, elc. Postquam scparatim, et coujugalis , et virginitalis cultoribus, et rursus potest. Hic EncaBniorura verus esl bonor, qui aoa principibus ac pra:feciis praecepta dedil, aplumque ia corporalibas deliciis.sed in spirilualibus, aon ia gensibilibus cibis, sed ia intelleclilibus peragitar. cuiquc ordini consilium por rexit, nunc communiler Ibid. C. Non apparebis , elc. Ia Exodo e4 Deuleuniversum piorum coetum alloqurtur, bis verbig ad unumquenique uiens: Ne admireris, bomo, qua* roaomio per lloseai ail Deas: Non apparebis w compectu meo vacuu***\ ia nalla videlicet irium admirationem sui excitare non debent, qualia sunt, quae non constanter inanent, sed nos dcserunt; nec fcstorum celebritate, lioc est, Azymorum, Pe4^lerursuoi admiralione digna conlemptim transmiltas, costes, el Sceaopegiae; veruiu praestanlissima q u cujusmodi sunt res certae et stabiies : neque ea quas que lecum affercs. Ac nunc novus appare, aoa secuadum baac scripluram , id et, vacai cuai lenentur, perfluunt, consliingas , quasi ea rolenlurus. Quemadmodum eniui iicri non potest, ^ ac nibil habenlis; sed juxta alleram sigaificaUoneai ul qui aquam manu ceperit, eam constringendo , id est, novi, ac per virlutis progrcssom retineat (per niedios entm digitos elabelur), eodem et iacrcuientum iaaovati penitusque immutati, v d inodo fluxae divitia?, si relineri lenles, eflluent. Ac a viiio ad virlutem, vel a miaori virtule ad majorem. Vetera transierunl, ait Apostolas, ecce omttia proplerea David dicebal ; Duiiios si fluanl, nolite cor apponere *. Ardemi sludio ea quae invidije nova facta e t t i i l " . Vetera aatem inlelligimus, aon o!;noxia sunt, id egl, praeclara el laudabilia con- golum legalia et adambrala, qua3 ad veriuiis iagressum praBterierunt, ged ea etiaia, qaa cum viiio sectare. Quae aulem non invidiosos, sed iuvisos et exosos boufmes reddunt, boc esl, viiia, ne cupide guat conjuacla. Nam cuai spiritualis v i u fulgorem expeias. Ne altius altollaris, ne profundius corruas. guum exerere coep rit, carnali jam viiae aulla opera datur. Hoc igilar ta quoque velal donuai et obltUl enini, juxia sensum ct aspectuia, qui paulum a tcrra dislat, ne si s&piue quidcm cecidcrit, disrura- lioaem Eneaenioruni fegto afler, at laadabililer immuleris. Ac si id assecutus fucrig, nec aniaiam pitur, qui autem magnopere elatus c s l , atque in ailollag, veram die cam Davide : Hmc mutatio, qua summam altiludinem subveclus, si inde prolapsus ogo immulatus gum, dexlerce ExceUi *\noa auleiB fuerit, baud dubie opprimetur : sic etiam , jnxla spiritualem seusum, quo quis allius seipsum per ar- D raeae indugiriae vel poteatiae. Nam qaod ad eaoi rcfercndum gii, quidquid bomiaeg praeclare geraat, rogantiam cxlulerit, eo iuagig deprimitur et cadit: ipge pronuatial: Qwta *ine me nihil potetiis facere . ac prolapsio illa altitudini superbiaa proporlione Enimvero cum audig: Novag efficere, boc libi iarespondel. Ne inani gloria aflkiaris, ac magnum tclligeadum est, lits verbig abg le e x i g i , ut non in qiriddani le coasequi exislimes, si malos superes : eodeai reraai giata pergeveres, ged laudabili moiu verum amtno discruciare, quod a bonis vinceris. gemper agiteris.atque aovam omniao te creaMram Lapsuscst ac pcccavii frater, ne illi insulles, verum praisleg; aposlolicum enim pra3ceptum boc a U provide ne ipse quoque cadas : atque ipsi etiam posliilat, at siqnideai pecces, ia viiio aoa hsereas, jaccn:i auxilium affer, ut ex illo casn resurgat. scd ad virtulem rcsiliag : gia aulem recle alque ex Gravis quidam animi moeror ob infelicem cujuspiam officio vivas, Tirlulcm igaavaai tion babcas, aulligrei successum aniraum tuum obsedii? Ne gecunquc incrcmcaiig atqae acceggiooibua auctaai, ged dioris forlunas spemeicupidiiatem abjicias. Secuada
t 9 9 91
Eccli xvm, 40. " Psal. L X I , 4. i.xxvi, 11. jan. xv, 5.

9 1 9 7
9 5 4
Exod. xxiii, 15 ; Deut. , .
11 Gor. v, 17.
P*al.
N I C E T A S 1N O R A T . X L I I I S. G R E G .
143
cursutu accdcres, atque ad ea, quae a fronte suiii, colc, ct alios lemperanles redde. Ihtc enim extendaris. proprium esl. Hodie mcro Ingwrgiiatne Col. 618 A. Heri ad temporxt arbitrium, etc. cs : cras aqua? potione sitim seda. Uodie ab Amos (juoniam d i i e r a t : Si recle vivis, curstim conlcnde; propheta miseris modls cxagitaris , u l in leclis si aulem ccas, resipisce : docet nunc, qua ralionc ebumeis lascive decumbens, ac primariis et exquiconverti quis possit, ailque : Heri pro lemporum sili pretii ungucntis delibutus * : iac crastino dio stntu varie teipsum effingcbas, ac fidem tuam ad bcatus praediceris , nimirum buinili slrato ac pcrtcinpus,quoha?relici rerum poiiebaittur. accommo- vigilio beslernam mollilieiii curans. Alque, ul rem dabas; bodie Dei Hdem addisce. Quouxque utroque uno verbo absolvam, pulcheri ima qtraque pro lurpoplxle claudicabh ? id esl, in ulramque parlem, pissimis quibusque substilue, pro risu gravilalcnt iu ncutra fide recio pede incedens.sed elsecundumDei el tristiiiam , pro ambiiioso circa vesiilum studio doclrinam, et secunduTn temporum fidem a?grolans. cultom simplicem minimeque accuralum , pro supcrbia et animi tumore vilitalem iu externis rebus Nam nisi aegrolarvs, baudqnaquam tam facile i n i mutareris. Eliae porrob;ec verba sunt, ad propbetas ei in aspeclum cadenlibus, pro magnificis aedibus, ac laquearibus aureis fulgentibus, angusiani domum, i^nominlosos ila loqueniis : Quousqxie utroque poplhe claudicabitis, nunc Baal, nunc Dco adbaeren- pro sulilimi vultu et recla in allum cervice demissum vullum et abjeclum. Hoc si feccris, eril libi, lcs ? Nam Israclita?, qui imperio Acbab lenebantur, ut cum Isaia loquar *, coclum novuni elterra uova. siniul el idolorum cultui addicti erant, et Deum adorabant. Unde subjunxit. Si Deus est Dominus, Nam cutn haec ante Salvaloris incarnalionem alia vidercntur, alia poslea cognila sunt. Prius siquidem teqiiimini eum; $i autemBaal esl, sejuimini eum " \ dii babebantur, postea aulem creaturaB. Tibi aulcm Nam nec Deus, inquit, commentiiiis diis honorem baberi v u l t , nec bi verum Deum adurari volunt. alio modo baec nova e r u n l , cum alia percipicnii atque intelligenli, velali silum , figuram , eleganVos aulem , tam ba?c, lum illa facienles, neulri benevolenliam certam el conslantem servatis. Glau- liam, magnitndinem, iililitalem,ium insupcrcausam dicat autem ambobus poplitibus, qui utroque pede et ralionem, propterquam ad bnnc modum borum unumquodque faclum est. Sic eniin, nt dictum ost, claudus esl. enim dicunlur posleriores genuurn parles,a verbe , quod significat i n - cogitanti, cogniiio quoquc ipsa in mclius iminntabitur. Possumus eliam alio modo bunc locum cxplifringi alque inflecti. Ne semper, consilio quodam scilicet, al non ex animo, ea dicas aut facias , quae care, ut cum Grogorio Nysscno per cociuin novum, non conveniunt: quln poiius, quoniam hujusmodi Q firmamculum iidei in Christum inlelligamus ; pcr terram autcm novam cor ptirum el inlegruru, illadispensatio ad perniciem et eversionem abs le excogUala est, baec missa fac, atque aliquando tandem, bentem in se pluviam bibens. vcl tuic ipsius, qui peslifera doclrina infectus et Ibid. G. Sed jam ad temporis quoque festum, elc. corruptus es , vel aliorum , quibus bujusmodi uia Quoniam inquit, uovam Dominicam laudibus dispensalio parit offendiculum, sajuli consule. prosocuti sumus, abeamus jam, ut el vcrnum tempus lleri boiiorificum exislimabas, si, vel sapiens, vel congrua festivilalc cclcbremus. Goncurrit eniiu justus, vel pius viderei i s , cuni ab his virtutibus boc tempus cum Encaenioruni fesio, ac vidcnlur omalienus esses, ac frnstra et insolcnter eas tibi nia Gbristi resurrectioni gratulari. Atque nl jucundt arrogares : bodie, bac existimatione relicla , non lcmporis jucundis3imam descriptionem afferamus, v i d c r i , scd esse opiimus siude. Opinio enim faltax pictricem oralionem, quasi speclatores, sequamur, est insomnium. Videmur eniin nobis inter somnianac videamus, quaenam describat, el velut ob oculos dum ac dormiendum aliqoid babere, nec tamen ponat. Inlcr anni tempora principalum vcr tcncl, babemus. At ipsura esse, reram verilatem babet. propter eas obleclaiiones, quas afferi. Principalum Porro divilia% quae manibus tenentur, praeslantiores ilidem tenel inter dies Dominica illa, in qua Gbrislus sunt illis quae pcr soninium fmgunttir. Proinde ^ resurrexit. liaque rex temporum, boc est, verna ccrtae ac subsislcnlis verilalis, quam vanae opinioconslitutio buic dierum reginae, id est, Pominicx nis, anliquius tibi sil studium. lleri vanis speela- poinpam laetam peragil, id csl, ministcrium quodculis animum adjiciebas, ac visum , reliquosque dam ipsi obit : ei pars anni, imperium diei bujtis omne$|sensus,obsccnarum rerum aspcctu foedabas : agnoscens, quasi iamula domina?, quidquid putbodie a rebtis sensum moventibus abducla menle, (bcrrimum ac sonsibus gralissimum babd offort. intellcclualiter operarc, in sempiternarum rerum Ac, si libet, verui lemporis amoenitatcs recenscaspoculatione studium ct operam ponens. Heri nius. Nunc coclumsplendidius, nimirum tenebricos s convicialor eras cl peiulans , id esl, ciudelis ct ei caliginosis nubibus , quasi veste quadam atra, impudens : bodie fausiis verbis unumquemque cxutum. Nunc sol sublimior; jam enim ab bumiprosequere, atque cx ferilate et Iruculentia ad hu- lioribus et auslralibus partibus ad Borcalcs, ct, ut manitalcm migra. Hcri comessalionibus ct crapula dici constievit, currum Arcticum progrcditur, dcditus eras : bodic gravitalem ac temperauliam lamelsi interim ab yEquinociiali non longe absil.
5 , e 99 f t t : M
111 R g.
XVIII,
' ibid.
Amos vi, 4.
3 9 4
lsa.
LXV,
17.
1431
ADDKiXDA.
1432
Ntir.c lunoe orbis illustrior : liicme cnim tristior erat ac sursum oculos aJ Dearo trndil, ipsamque, u i el obscarior, propwr aeris crassiticm. E l siderum fructuum auclorcm et porrectorem, iavocat, ac cborus purior vcris tempore : quoniam non jam sulcum proscindens laborem praeseitem wquaquara propter immodicam humidilalem vapores crassi supputat, sed spe futur.e messis recrcaiui atque excitantur. Nunc fluctus, nubes, venti, terra, el ublectatur. plantae pacatae sunt et tranquilte, etiamsi per bieGol. 619 A. JSunc pastor et bubulcus fistulas mem gravissimis dissidiis et bellis inier se conflic- aptant, etc. Nunc et pastor, ei bnbulcus, incisis tarentur. Priusquam enim jucundum et blandum calamis paslorales fistnlas conOciunt ac componunt, ver nobi? illuxisset, fluohis impelu vebementj liltora In easque inspirantes et insufflantes paslorale carerberabnnt, el nubes soleni obducebanl, et vcnii men modulantur, tcrisque voluplate perfruumur, in pctris vel umbrosis arboribus, propler auram aerem commovebanl. Terra insuper planlas conet moderatum solis calorem sedenles. Nunc et sueto alimenlo privabat : ilke ilidcm voluptalem octilis dcnogabaul. Atnunc, poslquam verisjadvea- plantarum cullor plantas circurafodit, et porpurgaf, tus ba:c dissiclia compressit, fluctus jam tranquilli- atque oroni rationc colil : ei auceps calainos qoostale fnieniur, liuora salutantcs, ac leniler complec- dam accipiens cx iia aviculis caveas exslnril, ac trntes : nubes solis lunnnibus crassilie sua ^ viscosos ramos inspectat, num recle se babeanl, ac ofli ient, acr quieto perfraetur, stirpes germina- penuas et volatum aviom curiose explorat, boc est, bunt, lerra ipsas parenlis insiar nutrienie, atque utrum ad rainos visco oblilos volcnl, an alio feraaad producendorum fructuiim principia eas hnpel- lur. Alque etiam piscalor in profundum aspicii, et lente: ae deinceps barum rerum obleclatione oculi rete suum apparai, et ia sublimi quadam pelra nostri exbilaabuntur. Nunc fontes quoque limpi- sedens piscalur. dius scaluriunt, u l qui non amplius a vebemcnlibus Ibid. Nunc sednlaapes, toiutis pennU etc. Veris Imbribus lurbcnlur, sed puros laiices emiuanl. etiam lempore eapiens et industria apis, ut est Nuncamncs uberiores fluunt, colliquefacta nimiruni apud Salomonem, pennam suam, ab taiberoo f r i n i v e , glacieque resoluia : quibus rebus bienus gore, quasi a vinculo quodam torpeecentem. velut: temporc profluvium eorum irapediebatur alque que constrictam, solvit, aique ab alvearibus, ia inbibebatur. Quin etiam prala et borti suaves odo- quibu3 babitat, ac mel tanquaro in borreis reconrcs eduni, ac plant?c virescunt, atquc oraamen- dit, rgredilur, et in hortos, el floribus amoeaa lum suum proferunt; ci reccns exorla berba loaloca convolat, ac cerara quidem cx floribus aperle detnr, agnique leneris pedibns in virenlibus arvia colligit, mel autem, boc est, inspersum floribns humorem, ore allraclum, favorum cavitalibus i m lascive saltiiant. miuit. Quse etiam causa est, cur Inilio acerbura Col. 618 P. Nunc navis cum celeusoiath, elc. Qui de rcbus naturalibus tractaruiit, cum alia ele- atque amarum s i l , cseterum tcmporis progrcs&u concoclum ad propriam conslilutionem suaviiaiemmcnta, lum aquam, spbgericam babere figuram que redit. porro dicuntiir cava illa ct afilrmanl. Idcirco, cuin navis e porlu in allum fertur, dicitur, velul ab humiliori loco oblonga duo mellis proniptuaria. Diverso auiem atqaeopposilo modosibi lavicera respoadenl, qaoab sublimiorem ascendens : cum amem a mari in portum appellit, tunc , id est, descendit, niam alia ad reciam liaeam posila suni, alia supcrioribus fundamenli loco sunl, mellisque admiainimirum ab alla et convexa parte in humilioreni. Quod perspectum babensTheologus; ait: Nunc navis cula, noa iainus ad operis eleganiiam, quam ad secarilatem. Adeo ecite et solerter apis horrca cum rclcusmatis e portu sohit. Celeusmata autcm mellis fabricatar. Eteaim ceram ia lenuem memcanttones iliae sunt, quas nauta?, cum vela sursum tendunt, modulari solent. Dco porro grata ea vocat, braaam disleadeas, densas el coniinuas inler sc utDei memoriam complectemia, atque ipsius auxi- cavitatesporrigit, ita ut densailla rerum rainimaram liuro invocantia ; autem, lioc est, pen- D inler sc composilio uaWersum opiftcium sasieatet mt instrui, navem adbibito velo dicit, forlasse ab ac fulciat. Unaquaeque enim cellula cum altera llomero baac Yocem inutaaliis, quia vela pennas coba?ret, tenui seplo ab ea dirempla simal et connavis appellavii, vel etiam forlasse ab Isaia, de juncta. Deindc bae fistulnc ila exstructae sunl, u i quibusdam ila loquente : Volabunt in navibus. Qao dao atque adeo tria tabulata babcaat. Verita est vcrbo navigaadi et remigaadi celcritateai expressit, onia) uliam p^r uaiversam cavitatem facere, ne cuin biijusmodi agilatioaem cum volalu comparavit, graviiate dcprcssus humor ad exteraam parlem quando pb-nis vclis, ac vcnlo ad puppiro commode laberelar. Jani vero omnes fawrunTfistuhB sexanel congruenier flante, in mari feruniur. Ac dclpbignljc cl artquilalera3 sunt, noa auiein in rectam aliae IIUS etiam, inquit, cum jucuadissimo sufflalu e pro- , alhs iacumbcntcs, nc iniae partes inanibus adjunfuado arl aqu superficiem , id est, effer. clas nimium premanlur, vcrum anguli inferiorom lur ct ascendit.ac veciores lretos ct bilares proscquibcxagonorum, iis qai superiorem locum tenent, lur. Nam bujusmodi pisciuai sallilalioncs tranqui!- basis et suslentaculi viceni praibcnl, u l super eos litalem indicani. Jam etiain aralrum agricola conitulo pondcra atlollantur, ac privaiim ad aaarafTingit ct conponit, cl boves aratorcs jngo slringit. quaiaquc raviiatem bumor deniilialur. Ad buuc
9
1433
NICETAS I N ORAT, X L l l I S. GREG.
1434
modum apis opus suum consliiuons, ac reclas et triumpbum obcuat, piosqne viros ei Cbristi lineas angulis atternans id esl, conslringcns (nam amantes ad hoc fcstam coavocant, certaminuinque cum dua recta? lineaB inter se iaseraitlur, hoc esl, snorum narrationes publica? cujusque bislorias ac vinciaalur, seque intersecant, anguhis gignilur) ditnicationis pro Cbrisfo susceptae leclione promalaptum curaiori dulcem fructum, nec laborc ullo ganl. Qiiorutn mariyrum numerum auget Mamas, etaratione quaesitum, sed omni aerumna et corporis incus qutdem, quoujam ipse quoque Cappadox est vcxatione carentcm profert: quemadmodum utinam nou aulctn apud me, uipote in aliena terra rondinos quoqae, qui Chrtati apiarium sumtts, spiritua- tu% ncmpo Ilorix. Divi eniai Mamantis corpus lcm et nobis dignum fructum ipsi porrigamus, qai Cresareae silum est : qni JKitem b .TC dicebat, tale partim eapienlia?, partim itidustria? et seduliArianzo orttis crat. Cactenim qwia praesente Bisilio talis excinplam ab ape accepiraus. Nam mramque Magno hanc oraiioncm habebatGregoriaa, proptsrea laodero Salomon in Proverbiis api tribuil,diceas : scite adjunxil : Facessat invidia, quasi iMcercl : Pergc ad aptm, ac disce, quam induslria sit, quam- Ne mibi succenseas, divine Basili si quod tuum qac bOneetum el prseclarum qwrcstum faciat: C U J I I S est, benevoIentiaB aiTcctu raibi vindico, mrumque labores, el priacipes, et privati, bonae valeludinis nomino. Bonum enim illud , quod mihi asscro. ergo percipiani, et quanquam viribus imbecilla, j ,|i i dcfrimeiitnm nesciat, ac perennis apud omifes tamen amabilis est et illtistris, sapicn- et incxbaustus tlicsaurus est Hamas. Qui prlus tueqtie laude insirueia a Deo procreata est. quidcm in monlc cervas mulgebat, unaquaque mira Col. 619 B. Jam avis nidum construit, eic. Nunc contontionc et studio accurrenle, ac roammam anto etiam avee, partim feslucis quibusdam aut quisqni- alias omnes mariyri submittcre geslienle, ul pcr liis acceplig nidos aediflraol; partim e longinquo ad eam sanctus admirando et inusilato lacte alerelur: nidum se conferunt aut referunt; pariim joni in nunc autem Cassarett plebem pascit. Uno enim eum immigrant aique ingrediuntur ; partim supra circiler ab urbestadiotemplum martyri conslructum nidura volanl, ac circa nativum locum stridorem cst, quod illa ipsa Ammia, quae eumaluerat, aingwcdttnt et garHunl, atque bominem velnl alloquio lari magnificenlia eo loco dificasse ferlur qeo quodam excipiunt. Ac proinde, non coeli ditntaxat, post martyricam illam et postremam lanceam etsi vocem non edentes, Dei gloriam cnarranl ; tbeatro, praecordia jam ernmpentia retinens, vix ed alia eliain omnia, atqoe adeo ipsi passcres tandem prai ardenli desiderio pervenire alque anivocibus mutis Dei laudes praedicatit. Nam propter mam efllare potait. In boc igitur lemplo Enoaniobaec oainia, quc raiione et sermonis usu carer.t, | runi festum lolias civilalia conctirsa comaiode pcr me, cui ratio el loquendi facullas tributa est, celebrabatur. Ac marlyr, inquil, in boc EncenioCreatoii gratia? aguntur, aique bac ratione iltorum rum festo splrilu^le ver innovat nndecuaque laudatio mca elTicitur, utpote a quibus ego laudandi conflucalibus. Quemadmodnm aulem vcr maadaDei malcriam et argumentum capio. Eaimvcro num et aaturale maltiplicia varia florum gcnera ridere non cst cujtislibet aaiinanlis, sed hominis profert : sic boc quoque divinum ver, variam eolius proprium. Quare boc loco abusive dictura ^ ac diversum est virtulis oraameatis, quaesi, omne animantium genus ridere, boc est gaatenus cx Hs qui convcaiant, alias aliam virlulem dere atque eblectari. Quia cliam scnstis omncs sccam affert : variutn ciiaai seraionibus triumpbanostri, ut cuique congruit, pascunlur. Nam e scn- libas, quia alii alio modo manyris ceriamiaa sibilibus, in qua? uansqaisqae seasus agit, suavi- narrant laudibusque prosequuatur, alii iiimirum tatum fraclus percipimus. Qaae autem de equo bic eloquentius, alii inelegantius, ac pro ingcaii faculdicuntur, ab Horaero accepta parapbrastice cxtulit lale. Atque, ni ia suaima dicam, ver illad probiTbeologus. Sic eniro poeta loquilur : latis, atqae virlulis, qaod a popato fit, praclaris * , eic. populi pastoribus dignum est, optiin^qne respoadet. Ibid. C. Quid ccetera commemoremf Nunc mar- D Deaique, ut uno verbo rem compleclar, dtiplex ver nobisest,alteruin mundanum e t u i aspectum cadcns tyret, etc. Quid, inquit, caeteras veris commodiiaics corporibusque conveaiens; alterum spiritaale et ab resenêre ailinet? Naac marlyres subdialem popaocolorum aspecm remoium, animisque congruen^ lum retineai atqac extra tectum, partim proplor lissimum. Qao uiiaaai U\ altero saecalo nobis iempus hicaialis trislitiae nibil habeas, partim ob concurrentiaia mullilmlinem, qua tania cst, at perfrai contingat. Perfruemur autem, si ia hac domus cos acc tegere nec susoipere queant. Ac vila boneste et laudabiliter vivamue, sicque ad novam illam viiam discedanaus. pompatn agunl, boc est insigni cclebrilale prodeunf,
1 e a s m o e s f u l t 1 9 1
Prov. v i , 6-8; scc. LXX : .
* Psal. , I .
1435
ADDENDA.
1436
1N ORATIONEM X L l , O L l M X L I V .
ARGUMENTUM. corporeos aniini aiotus ei voluptaies, ac secundum Generis demonsiraiivi speciem quoque pra? se fert obscenos affcclus eorum qui ab ipsis quidem pro hcec oratio, Non tamen niag>$ demonttrutiva etl diis roluntur, a nobis autem pro daemonibus baquum judicialit propier incurrenles ex adverso oppo~ benlur. Quorunialii obscenarum rerum sunt effetitiotm, ac necessario itequenles solutiones, princi- clores, quemadmodum ipeimet genliles aflfirmaai. pium ab ipta re sumilur : proposilionis aulem con- Nara ei Manem asserunt irae praesidem et antislilem firmalio causa. esse, ac caedium arcbiteclum ; el Venerem concuGol. 427 A. De hoc fcslo pauca di&seramus, etc. piscenliae ellibidinis; Mercurium itein artU furandt; Theologus, per anirai modcstiam sua exienuans, Bacchum temulentiai, atque alios aliorum viiiorutn. ul pleruinqiie facere solet, parva ea noininat, Alii ex obscenis rebus bouorcm consecuii sunt, n l qux de festo dicturus esl, quamvis uiagna s i n l : Hercules, quoniam una noclc quinquaginla Thyeslis sive quia oinuia quae de Spiriln sanclo quispiam filias consiupravii, aliique similiterob aliam spur> dicere ac pbilosopbari possii, admodum parvsr citiem et obscenilatom in deorum alburo ascripii sunt, quamum ad Spiriius dignilalcia (irenienda snnt. llinc iit, ut apud Grnecae superstitionis seeahu rus est, de divinltate iracialio majorqae, clalorea vitiosa quoque sil festorum agcndorun quaai ul pro dignitate cxplicari possil : aique ralio. Ftcnim unumquemque deorura suoruin conomnis, qua* de Deo habeiur oraiio, brevis esl grucnli vilio coluul : ul illud ipsum quod peccant, bumique provoluta, nec divinam magniiudinem ia dei honorem cedat, ad quem vilium ipsum, assequi ullo modo potest); sive ctiam, ul nonnulli quasi res quaedam bonesla predicanda, confugii. exislimant, quia de hoc festo, boc est de Pente- Nam cum scclcris cujusdam convicti essent gcnticoste, pauca verba Tacil, ac per rcliquuni oinncm les, nou modo non erubescebant, sed quasi pneorationis cursum dc Spirilu saaclo dispulat. Deiude claro aliquo facinore patralo gloriabanlur, ac drom HUJUS disputationis ralioaena reddit : Ut, inqtiit, illum, queitt colcbant, pro defensionis et purgaliospir&uali modo fcsium diem agitcmus, id est, dc nis perfugio babebant, dicenles bajusmodi vilii testo loquamur ac pbilosopbeiaur ad gloriam Dei. invenloroiu deum esse, seque ob eain causam Postea liuic coiifirmalioiii, quod de Peulecoste sil illius honoretn el cullum id facere qtiud facerent. disserendtim, conOrmalionem aliam subnectit. Alii Feriamnr ipsi quoque, id esl, nos Cbrisliani, v<riim namque alia festi celebrandi ralione oblecianiur, ul Spirilu sancto gratum esl. Gratum est purro itt mollis et dclicalusdeliciis, in:eiperans libidiac, ita deimiiu a nobis fesla celebrari, ut eorum qtiae alque uousquisque ea re quain amat : at Vcrbi C in rem sunt, vel aliquid dicamus, vel againus, nlqac subsistentis scilicet, el Filii Dei culior, vel eiiam anima3 viriuium ibesaurum recondamus, quse et doclriaa eludiosus, sermonem pro festo babei, ei cum ea permanent, el discedentem comiiatiiur: quideia euin qui buic lempori conveniat. iNec non aulem ea quas scse subducunt ac dilabaiilnr, quisquam honescatis studiosus pari affeciu boae- cujus generis sunl diviliae, principatus, gloria, stuin quidquaai el elegans ampleclilur , ul festi caBteraque ejus gencris quae quidem sensus leviter amans spirilualem fesloruru celebraiionem. A c , si mulcent, iisque lenocinantur, magna auleui ex placel, ila rem disculiaiuus. Festos dies Judxi parte atque ut plurinium noccnt, qucinadiuodum quoquo aguat, sed juxla liileraai, boc csl juxla ipseseniio atque aflirmo. Salis enim superque esl exieiiiaui legis speciem, el corporalem sensuin corpori donieslica et intesiiaa ipsius rabies et aique itilclligenliaai. Nain, u l ail Paulus ad Honialitia, boc esl ad res terrenas propensio el i i n manos scribens : Israet sectando legem justitix, ad probilas. Gorpus siquidem, ulpole ex maleria crealegem ju*litia> non pjrveniiboc eal, corpoream lum, ad res materia coaslanles et cogaaias et corlegeiu quaereulca el implentes, ad spiritualem, quae poreas proclive csl, maximequead ea qux TolupUsub lillera delitescebat, alque cxlernam lillerae ^ leai afferuni, ad qux nalurali iaipelu ferlur. Alque, speciem sensumque superabat, el subliuiem specuul plaae dicam, corpus flamma esl, el bellua. Quid lalionem poscebat, miniine pcrveaernii. Quanquam igitar opus cst baic noslra* Uainm.c fomiles plares enim ex Dei praescriplo, sacrificia, viclimaruin saa- ingcrere, per externam crassaram et corporcaram guis, cl cibi, et puioncs religiose observabantur, rcrum suppeditaiioncm ? Quid iadoaiilae atqae uassius tamen ea gerqbanlur. Feslos cliam dies atroci bella plures cibos porrigcre ac prufusc aguni geaiilcs, sed juxla corpus, boc est secundum largiri, aimirum pcr vitai delicias c( volapiaies,
%
ftoai. , 51.
14)7 NICETAS l f i ORAT, X L I V S. GREG. 1438 niin ne inlernum quidem corporis ardoicm el fcri-, parlicipatioaem pcrpetuo scaiuriant atque conlaieui facile sedare ac compriaiere possimus? For- flentur. At vero, Tbeologe, dicel quisquam, aoa lassc aulcm per flammam ac bclluam, eam auiaue per qaaieraarium, sed per Pyihagoram jarabaat partem Tbeologus inielligil, qua perlarbattouibus discipuli. Ua saae, iaquit : veram Pytbagoram conciiatur;perflammam qtiidcm libidinem desigiians, propier quateraarium divinis bonoribus aflicientes, bac jurisjurandi fonmila utebaalur, ut qui ipsis per belluam aulem iracundiam. Quocirca raiionis quoque mcininil, quoj parlem illam affectibus ob- arcanam et myslicam illius numcri vim tradidisset. Quare secundus a qaaleraario ab illis collocalus noxiam imperio tencl. El quemadmodiim equus Pylbagoras, ac per eum planc ia banc formam j u aurigse, sic ipsi quoque concupisccntia el ira subrabaal. Jam vero Siuion et Marcioa banresiarchae jecucsuni. Pioinde si iuflammandi vim babenies fuerual. Ac Simoniani quidem octoaarium propier materias alque alimenta iracundiaB et libidini poroclo illus magisiri sui axmcs boaori babebaai. rexerimus, borrendam ferilatem bi affeclus coaIrabent, ac raiionc duce violenliores erunt, haud- Etenim ex Uylbi cum Sige eongressu Menleai ac Verilalem procrcaias esse fabulalas esi, aique ita quaquam jain ipsi aurigam agenli obieaiperantes, primos parenles, ut jam diclum esl, Bylbum et verum ipsam polius abripientes ac trausversam Sigca coufinxit : ab his secaados Meatem ei Veriagontes. lateai, teriios rursus Sermonera ei Vilam, aique Col. 430 B. Quocirca nobis spiriiualiler, elc. ab hU poslremo quanos Hoininem el Ecclesiam. Quocirca, inquit, ut a Judaeis et gcntilibus differamus, ac ne animi commoiiones ralioucm viribus A l MarcionislaB, morbuin aageates, tricenarium coiebant propler Iriginta seoaes, quos iaducebaat. supcrent, faciendum nobis est, ut spii itualiter Nugabanlur eaim ex Simonianorum a3oaibus Serfrriemur. Dispuiatiopono de seplenario piimum moaem ei Vilam decem rursus aeonee produxisse; uralionis locum occupabit. De eo enim prius agenHomiaem itcm et Ecclesiam alios duodecim aeones. dum esl, eiiainsi pauluin ab insiiiuia materia egredi Qui si supradiclis oclo ieonibus adjiciaulur, iricevideri possimus, quoniam cum principio de Penaariuio eOicient. Supervacaacum autcai fuerit tecoste vcrba facere proposuissemus, nunc de eorum nomina proferre, ob anilem, et deridendam, septenario disscriinns. Alque in numerorum spealquc conspueadam ipsorum iaepiiam. Hoc lamea ctilatione elaborandum est, ut eam vcluli coascieadaia, quod bis numeris parem leonuiii nuraodimentum quoddam sermoui in festi laudein instirum assignant, nimirum Simoniaai octo, ei Marluto admisceamus. Eienim cibi minime neccssarii, cioaisue triginta. veruin epulis quibusdaui exlrinsccus ad obleclan- ( Et quidem, qua proportionis ratione, etc. E l dum seusuai injecti, dicuniur ; coque quiilein boaoraat, iaqait, Hebraii septenarium (buc iioniine sepienarii quoque explicationem condinienium vocavii, atque eam quidem oraiiom m i - eaiia rursus se recipil oralio) baud scio qtia pronime necessariara esse sigaiGcavit, verum condi- poriionis ratione. Igaorare se siaialal pro aaimi menlo non absiinilem esse nec ab argumenlo sui et morum probilate. Id eaiia ingeaai aaiaii ac moderale de se sentientis est. Et ralionem qaidem suscepto alienam. lgitur queinadmodum polliciti causani vocat, proponioncm autem similitudinera suinus, oralionis principium hoc sil. Septenarium numerum ex legis Mosaicaj praescriplo ia boaore eata et congruentiam, quam cuai intellectilibus babeal Hebraei : multis eaim legum suarum locis babet. Nam et apud laaihemaiicos est ratioais et proporliouis deflniiio, u l ratio sit ea relalio, qaas sepiimum baac aumeruia assumit Moses. Ex quo eximiam quamdam viai ac myslicam eum babere est iater duos terminos ; exempli caasa, octouarii consiat : prxscrtim vero caai cessatione ei quiete ad quaiernarium, aut quateraarii ad binarium. HaSabbatum bonorari praecipit, qui dierura seplimus bet eaim dupli ratioaem, oclonarius qaideai ad qualernarium, quaternarius auieia ad binarium, est, quem et boaoriflce obscrvant nebraei. Quemalque e converso subdupli raliouem habel binaadiuodam psleaPytbagorei qaalcraariam. Samius rius ad quaternarium^ et quaieraarias ad oclonaeaim Pytbagoras post Mdsera vixit. Sic auiem j u rium. Ac ralio quideai taiis est. Proporlio aulem rabant ipsius discipuli, queaiadmodum in aureis bujusmodi rationum siinililudo esl, alque ia oaam ejus, ut vocaulur, canainibas scriptuni e s t : idemque colleciio. Yerbi gratia, quam ralioneia \ , babet octonarius ad quaternariuin, caindem qua (24), eti*. : lernariusad biaariuin, aiiniram dupli. coaverso Foatem porro rcrum huac inimerum illi vocabanl modo, quam ratioacm babet binarias ad qualcrpropler qaaiuor elementa, ex quibus omais natura aarium, eamdeia qualeraarius ad ocloaariuia, luundanarum reram coagmenlatur : et quia ex aempe subdapli. Haud scio igitur, iaquil, secunipsis, cum aaimaates el stirpes per successioaeai, dam quam proportionis rationem apud llobraeos tam reliqua oaiaia per eoramdeai clementorum
)
(24) QU.B vcrba sic ulcunqiio vcrii passnni :

Teslor eum, uu neri uobis arrnna qnalerni Qui iribuit, rcrum causw fcntisque porennis.
f)c boc Pythagoreorum jurejuraado, et vi quatcrnarii uiiinorii, vide Plutarcliuu) lib. Deplac. pbilos. cap. 3, dc priucipiis iractat.
1439
ADDENDA.
1440
honori esl scptcaarias, aut propter quam hnjus quinquagesimum. proclamabiiis remissxoncm in numeri vim, boc esi, ulrum quoniam solus liic terra * \ Septinio igitur anno lerraro incullam c l nomerus ex omaibas, qui denario niinores stint, inaratam requictis ipstiis causa relinquere jubenec ab alio gignitnr, ncc alium gignit (qtiam eiiam baniur, sponlequc naacentibus comenli esse, dc-ob causam arilhmelici virgiaem bitnc ntimerum bilumque omne remittcre, atque Hebraeos , qui mincopant, - (25) , id esl, veservilute astricti eranl, liberlale donarc; quinquanerationeai excellentiam illi Iribuenles) an vcro ' ^gcsimo aulem aano, noa modo eadcm baec faccn, alia quapiam ralione ducantur. Sod lamen ca pcrscd etiain servos elbnicos nianumtttere, ac pr.v* spicua causa afferri polest, cur emn boaoreat, dioruni emplorum possessione vclcribus dominis qtiod cum Deus malcriam produxisset et mformascedcre. Nam haec Hebracorum naiio, non lorcularis cel, alque otnuigi*nis spcciebus, id cst, discrelis solum et arene ac primogcnitorum priinitias Deo operibus et commistionibus (boc esl iis (26) quae dicare et consecrare solel, scd eliaai dieium alque Umpcrala et conjuncta suat, cujusmodi sunt elcannorum. Sic igilur, ul dicium esl, exiiuius semcnla et qualitaies) eam adornasset, aique bunc plenarius Pcntecostes boaorein iavexit. Sep:enaYis4bilem mondam creasset, seplimo landem dic, g rius cirim in seipsum duclus, quinquagesiiiiiim m Scriptara (estatur , ab operibns suis conquievit. procrcat, uno die ad suminam explendam desideQuemadmodum ipsum quoqne Sabbaii nomea i n - ralo. Hunc porro uaum, ab eo qiil proprie unus -dicat, quod si iaterpretcria, quielem sonal. Aique est, cx fuluro sx*culo velol imagineni ac figaram haec qaidem prompta el obvia est ratio, propter adjecimus; oclavum eumdem ei prinium : oclavuni qnam dies sepliiuus bonori babetur. Quod si et quidem praecedenliura numerorum laiione r t adatia qunrdam est ratio sublimior. magisque myslica, jirnctione, el quia septiroum scquilur (seplimns afii rarsus cam in medinm proferant. cnitn presens esl srecnlam, uip>W quod p.r bebGol. 431 A. Porro hic h mor apud eo, txon in domadas numeretur), primum aal<>m, u l divinai ac coilestis reipablica? alque iiamortals vilae ptindiebus, etc. Honor scplenarii numcri apud Hebraeoi, cipium, vel u l cximium el exccllenlem : vcl, ut in diebus taiilutn est, sed ad annos quoque rectius loquar, quoniam primus dics rationc sepertingit. Ac septenarii quidem lionor in diebus cuadi, et lertii et aliorum deinceps sequenliurn Sabbatum el. qtiod perpeluo et per oinnes bcbdoinadas Jmlxi bo.aoriflcc observant, quemadmo- dicttar; dies aulem foturi sacculi nullos alios diee etbi succcdenlcs babet, ncc solis occubitu cxstindam et fermeiiti usus septcm diebus interdicilur. Honor auiem hujiis numeri in aiinis, septimus est C gutlur; idcirco solus ille unas nominandos est, ut succcssore carcns, flnisque nescius, nec jam annus, de quo in Deutcronomio ila loquitur Scriptura : Stptimo quoque anno remistionem facict. nocte inlercisus, verum sempiterno fulgore coruscanlem, nec unquam occumbcntem solcm babens. Remitles omne prxvalum debilum, quo tihi obMcrito autcm uuum bunc dicm, qui ad quinquattrictus est proximus tuus nec fratre tuo exigenarium explendum desderattir, ex futuro sxculo qet, $ed ab alieno. Quod st frater luus tibi vendi* tus fuerit, tex annis libi $erviet et septimo dimit- accepimus. Necessc est cnim in illius sxculi statuin desinore sabbatismum illum, qui animis nostris in ies ium libtrum," ac viatico inslrues . Propicrca bac vita coniinît, hoc est ceesationem illam a annum bunc remntxonem Theologus vocavit. Ncc vcro in liobdomadis solum sepicnaiio suus iimndanis operibus quain mors affert, quemadno* dtiin acpteiiarius in octonariiim desinit, ut bac lionor constat, scd eliam in bebdomadarum hebdoralionc curae nostra? partem septem imperliamus, madis. IKsbdomadas autem dicimus, non modo dierum, sed et annorum. Ac dierum quidein bcb- lK)e esl bnic viUc, aiquc ila demam oclo. id esl fulurtr., nfflMrum ut bu]us tantum vilae cara et ômadse Pentecosten faciunt, instgnem et itobilem sed etiam fmtire. Sic enim tapitd Hebracos diem, consecu""'" " ac dmniius uomen ~~"~ sollb ftudine langalur,
at f % v v m
lum. Annoram aulem seplimanae, jubilasum conllciunt, qui noslra Hngua nmxssxonem eigniiicat. De quo fn Levitico ita scriptum habctur : Numerabxs libx ipst septem requiet amxorum septem annos $eplie$. Et erunl tibi $eptem hebdomades atxrxorum novm et qnadragxnla antxi. saticH/icabUh annum
t
nonnulli illtim Salomonis locum inlellexeront : Dm parlem seplem atqne adeo octo % per septcm videlicei, prsesentem viiam accipientes, per octo aotem, fuluraui. Quidam auiem per sabbaiiemom animarum illum animaB statum ifHellexerimt, qno in bac viia inediocribus tanlum affccluum proccllb agi Eccle. x i , 2.
' Gcn. , 2.
Deut. xv, 1, 3, 12.
Lcvit. xxv, 8, 10.
(25) cBXzada. Macrobius lib. i , cap. 6, de *cpleuario vciba (acicns : 4 Hic nuniorus, inquil, iicptns nnnc vocatur, anliquaio DSU prima litier.e. Apud veicres euim seplas vocilabaiur, quod Grsco nomiiie testabalur vcncratioucm dcbilam nuiiiero.i (26) lioc csf, m. Ibec u l i n mco Niccla logimiur. I ansluli. In Kcgina; codicc qua: iain vcrba boc loco
interjecla sttnt, sed ita involula, ut nn!la mibt causa visa sit, cur iigcharlaifi ouerarein. Qtinnquant boc inmierc vidclur, Theologum per , clemeuU sola et separaia inlelligerc; per aiilein eonimdem intcr se ronnexiones, vcl rtiaiu qvaliiaHUM conjiiucliones, ul cuiu aii frigidum cl aiccuui iuUTsc cocumia lerram pcifccissc.
1441
NICETAS 1N ORAT. X L I V S. GREG.
142
tatar, qui quidem verani landeai futuri sajculi leelttai esi transilus. V.dc quanto deaidcril ardorc iranquilliialem cl a portarbaiioaibas vatuitalem dissolvi cupial Paulus, et cum Cbrislo etse . Sic desiait. Alii rursus pcr sabbatismura animarum igitar accipienduui cst illad : No leviler qaideai boc stgaiOcari proauniiaiual, res eas omnes qua? perculilnr, boc csl ne simplicem quideai iillias inolu cienlur, in fnturo aevo fliiem movemli factu- molestiae cogitatiouero accipil. Nam exaberautia ras, ac jam nc anhaarum quidem procrcatioaeai volupiaiis illius, qaa tu:n Iwaii perfruenuir, accrutlam fore. At magnus et divinus Maximus bujus- bitatis omnis roemoriaia procal pellit. Queuiadniodi quidpiam afferl : QuaBdoquidem Domiuus nioduni enim ia scpfimo dic Deus ab aspcciabiJis octavo die coaspicaas (27) proditurus esl, boc est c r e a t a r opiiicio requicvk : sic in sepliaio sa?cak> ad judicii adventusque ipsius diem, atque iis qtttdeui requies jtistis erit, posiquam cum mailts affliclioqui sancle et bonesie t i U m egerint, aeternilatem el itrbus conftictati fuerinl, Deo illos liberaute. Janr beatitudiaem tribaei, eos auiera qni improbe vixe- vero ia Evangelio, percaactaaii Pelio : Quotie* rint, sempilernis poenis aQiciet; scieadam esl per peccabil in me fraler meu$, tl dimiitam ei? usque sabbalismuin anioiaruai, mortem ialeliigi, boc cst iepties? respoadet Doaiinas : Non dico tibi usque eam ab operibus mundanis cessationem, quaai seplies, sed usque septuagies septies lioc esl resibomiai vita fuucto more affert. Tam eaim aaimse piscenii in iHGaitum offeasam coadonabis. En quoSabbaium agant, quieiem ab.oauii B M H U uacla, nec modo Scriptura reausstoms peccalorum aumerum ullam oaiaiao agiiatioaem babentee posl suraati septenario deliniaf. Nam cuin Petrus dixisset : illius boni, quod aaie exquirebalar, raaaifeslauoUsque seplies? aon ad alium aunrcrum Irausiit aoin qua quaerealibus perspicuuai l i i id quod quavDouiinus, verum sepieaarium muhtplicaas tn ipso silam esi. Nam cuin id quod quaerebatur,apparu'U, reaiisstonis terminum eonsliluil. Porro septtiagies inoius omniuui eorura quae movcbaalar, cousepteai 490 cflkiunt. Ncc lanien boc nuaiero veitia qaiescil. circaaiscribitur : veruia per eum semper condo* Col. 431 C. Quanquam aulem de septenarii, eto. nandam esse noxam proximo, et quoiies peccaiaat Quod maguo ia bonare sii sepieaarius numerus, eonfossus luerit ac resipuerit, ignoscendum ei esse etsi DiuUU lcsiioioaiis coroprobafe possaujus, ex docuiitur. Qaoaiam aulem seeleruin qaoquc poena niuliis tamea pauca ex Scriplura sacra profereoius. laudaada est, audi jam e coalrario, quid ia Geaesis Priinuiu lsaias de Cbristo inquit : Requieverunt libro habeatur: Septies ullio dabiiur de Cain boc super ip$um spiritus septem \ noa qaod sepleiu esi acpltiplo cruciabitur, pro eo quod fiat^-nte gpirilus siat; uaus enim esi Spiriias sauclaa; sed Q oedis crimiae seipsum conslrinxit. diviuas omnes actioaes, quai ipsi insual, spirilus, Opera3 prelium esl autem scplempli p<H2c qna u l opinor, appellai piopbeia. Has auiein sunt, epi- laallatus est Cain, Jt>annis Gbrysostouii enanaritus sapienlia?, gpirilas prudenli, spirilns cogaitionem a^juagere, qaas boc modo se babei : Pritioais, pieialU, cousilii, fortitadiais, timoris Dei. mam septeuarias numcrus pro muhiludine ia David aulem Psat. x, a i t ; Eloquia Domini eloquia Scripiura sanoia accipilur : atque iri bac signiltcasla, argentum igne exatninaturn, purgatum septu- calione permultis lacis posiluin esee reperies. Ut ptum \ id est muUipliciter. Queinadrooduai eaini HluJ : SteriUs peperit sepieni,et qua?cuaique bujua sunt generie. Hic aulem seekrts admissi magniargeiitum ssepius canflatum, probum ac parum reperitur, sic eiiam vcrba Dei orania ab oaini nicu- ludo aignificalur, et quod aoa aaum ac simplex dacio et îlio suni libera. Job praMerea dc jusio erat scelag ab eo designatum, veram sepleai pecita seribtt : Sexies de nece&sitalibus extrahet ie : in c a l a e t quidem talia , ut unamquodque coium gravissima poena Tiadicandam esset. Alque ul ea teplimo autem non uwgel te malum * Quae verba quasi ex paisoua Dci ad jaslum proferaaiar. eaumeremu, iia a nobis raito inâtur. Primaai frafri invidit, quia etim a Deo amari perspiciebal : Sexies, boc esl in praescati vita iu qua tentationes,
f t
atque operuai labores cxsistunt, tenlaberis qut- D quod quidem crimen, cxacris eti:m remolis, ad exiliuni ipsi inferendurn salis grave erat. Alierum, daui, alque ia aecessitatibus et rerum difficaluiqnia boc ia frairciri ndmisit. Tertiuni, quia dolam tibus versabcris ; verura iis superior fuluras es; struxil. Qiiartum, quia casdem perpelravil. Qaiamanu& euim mea libi opem fereU At ia septinio, tum, quia (ratrcm inlcreinil. Scxluai, qaia pritau iu quo beaius jasiorum sabbaiismua est ei requics, coedcai adinisiL Scptimum, quta Dco meniitus esU uoilius inoieetia? recordaiio aaimam laum anget. lalellectu assccuti cstis ea quae diximus, an vullis Aique ob baac causam sapieas quidam dixit : nie eorum enamerat oacin altius repetere, ut In die fes4i atqae laatitiaa Irisiium reraia niemoria ligaiis aaaaiqaodquo boruin, vel solum, gravisvffluit. Mors eaim profecto juslis ad sempiternum Isa. XJ, 2.
7
Psal. , 7.
iob v. 19.
Pbilipp. i , 25.
' llatth. , 21, 22.
1 1
Ge. iv, 24
(27) Eodera sperlal quod ait Aagust. cap. ulliino Vib. u l t i i n i De civil. Dei : < Posl hauc ttlalem lanquam ia die scplKiio requicscrl Deus : cujas diei liuis nt\ c-rii vespera, sed Dominicus dics
\ebit oclavus aetenius, qai Gbristi resurreclionc sacratas esl,a3tei nain noa soluai spiriius, sed ctiau corparis resunettiuneiu priuligaraus.
14U 1443 ADDKN DA. >ima poena mullanduni fuisse? Quis enim venia rilas pocnas cxsotvrnicm. Ego anletn gcmenlcin ac digmiin eum jiuli( avcril, qui co nominc cuiquam PrnicnLcm cerncns, irseque divinae magniludincin invideat, quod Dei bcncvolcnlia el amore fruatui ? / ocuios babcns, hujusmodi excmplo, nec melior IIoc jam unum el inexpiabile pcccaium est. Uursus faclus, nec a facinorc deterritus sum. Proinde lioc atrocius osleudilur, cum fralri invideiur, idque jure oplimo multo majora mihi tormenla iuferenlur. iunnerenli. En boc quoque rursus noti vulgarc Quidam aulem hunc locum bac rationc cxplicarum. peccatum. Ad b c dolum machinalus esi, franer.i Cain usque ad dilovium scpiem flaxernnl genccircumventuni in cau>pum pcrtrabens, ac ne narationcs, ac ium lerra? supplicium inductura efl, turam quidem ipsam veritus. Quartum crimen, quod longe lalequc fusuro esset peccatuni. At peccanles ipsa est, quam admisii. Quiulum quod fratri calum Lamech non jam diluvio ad (urationcm necem i n l u l i t , fratri, inquam , ex eodem ulero opns babebat, verum illo ipso qui inundi pcccaxcdilo. Sexlum, quia primus caetlis genus invexit. luin lollii. Supputa itaque omnes ab Adamo usque Seplimum, quia imerrogalus a Deo meiitiri non ad Cbrislum generationes ac juxla eam geiieris dubitavil. Uaque ob id quod fratii manus afferre recensionem, quam Lucas profcri , soptuagesiiua ausus esl, septetn supplicia sibi accerset. Scelus et scpiima astale Dominum nauiin fuisse reperiea. aulem Lamecb sepluagies seplies vindicabilur " , Verum heec de Cain et Lamcch per digressionem boc est muliipliciier. Quoniam Laroecb virum el coromeraorata sint. Redeundnm est nd testimonia, juveiiem inieremil, idque post Irgem, id esl post quibtis honori babilus fuisse seplenarius demonslrasentenliam adversus Cain a Deo pronunlialam. lur, idque non modo fn rcmillenda offensn, verum Nam lex scripta nondum data erat. Scptein auteni etiam in animadvertendis atque ulciscendis flagiliis. peccatis Gaini septem respondenl supplicia. Piimo David igjiur quasi ex Judaeorum persona ad Denm peccavil, quia iuvidia affectus est; secuttdo, quia ail : Redde vicvm noslri* sepiuplum in tinum dolum slruxit; leriio, quia caedem admisil; quailo, eorum . Revorsos enim Jnda?08 ex sccunda quia Iratrem obtruncavil; quinto, quia primus caplivitaie Babylonica, el leinplum inslaurare ca caedem patravil; scxto, quia parentibus Iuclus pientes, vicini Judaei probibebant. Aiqne idcirco causam aliulit; seplimo, quia Deo mcntitus est, illis imprecanlur, ut soptuplicem aifliclioncm baSequilur jam, ul pcenarum numerum subducamus. beant in sinu suo, boc esi, ins^parabilem. Rursus Maledicta terra le pitma ba?c poena esL Opera- in Proverbiis ad bunc modum loquitur Salomon : beris terram, boc est, sine ulla iuiermissione ac Sapientia cedificavit tibi domum, supposnit columnai relaxalione agricuhura hiboribus vexaberis, se- Q seplem . Quo toco per sapieniiam, siibsistentem muda. Et non addei viriutem suam dare liat, haec Dei sapientiam inlelligil, uiiigenitnm, inqiunt, terlia pcena est nempe laborum sterililas, Gement Yerbum : per domum autem a?dificaiam templum et tremens eris super terram iribus poenis duas corporis, quod ex sancta Virgine assumptum induit; adjecit, geraitum pcrpetuum et corporis iremorem, per septem aulem columnas, spiriias graiias qtiae iia ut ipse moveretur et concuteretur, ac ne panem omnes inCbristo elucebanl. Quin eiiam per Zacbaqnidem et potura facile ori admovere possel. Se- riam propbelam Deus ei Pater de Cbristo iia loquiquiiur aliud supplicium, quod Gain ipse patefecit, lur : Ecce ego duco servum meum Orient nomen su- 1'. quens : Si nunc e terra me ejicis, boc est, si ipst. Quia lapii quem dedi ante [aciem Jesu, super a lerrje commodilalibus ine dbjungis, et facie tua lapidem unum septem oculi tuni Et paulo post: abicondur . Airocius auppliciura apud cos qui videbunt lapidem slanneum in manibus Zorobamcnlis sunt compotes, separatio a Deo. El posuit bel Septem bi oculi Domini sunt, qoi lerratn Dsvi signum svper eum , seplima ba?c poena est, universam inspcctant. Gonligil aulein haec bistoria nimiruin nc poenam quidem ipsam obscuram esse, post reditum ex captiviiaie. Qno temporf*. sacerdotts vcTum perspicuo signo quasi prseconis voce o m munere fungebatur Jesus, friius Josedech; regnon nibus declarari bunc iilum esse nefarii facinoris D aulcin lenebat Zorobabel (ilius Salathiel, qoi cum arcbtteclum : ac recte jUiUcami gravissima omnium in superbumerali splendidum lapidem atlexuissel, ac pcena est baec infamia. A l Laniech, post condem- deinde foramina sex, u l ferunl, in eo effecisset, sex naiionem Caini duplici caede coustricius, merito alios diversicoloris lapides imposuit, qui quidem colodicit : Si in Cain septies vindicatum ett, in me ris varieiateoculi iiislarlucebajit.Enim?eropro|aheiiai Lamech teptuagies septie* vindicabUur hoc est: servum Gbrialuin vocat, qtii io furnia scrvi ad nos veSi jusia adversus Gain Dei sententia exsislit, ut n i t : Orientem autem,quta ipselux veraesi QuineanH> sepiem suppliciis aflicereiur, ipse equidem diguus deni quoque lapidem appellat septem oculoa babenlem sum, qui quadriiigentis nonaginta p(nis excrucier. antejfacieinjesu daiuui.Oportebat euim legalesacerQuoniam ille, quemaditiodum ab alio, quid quam- dotium, cujus Jesus figuram geri, prae oculiseem* que grate crimen esset, caedem committere, minime per babere lapidem illum elcctura, hoc est Cbri* didicerat : sic nec bomicidam ullum viderat mc- siiim, qui niullis oculis universa collustral atqoe
v n t y 1 1 f t 9 u 1B
G C I I . I Y , S4. " i b i d . 11, 12. ibiil. 14. Lxxvni, 12. Piov. ix, 1. Zachar. m , 8,fJ.
1 0
i e
i b i l . 15. i b i d . 24. Z i c . a r . iv, 10.

1 1
t e
17
Luc. m , 25 58.
Psal.
1145
NICETAS IN ORAT. XLIV S. GREG.
44
iaspicit. Srpleaai ius cnim scniper fere vel id quod ia liberis Pbonenna dicilur, quae multos lilius fineni babel, vel quod perfcclum esi, desigaal babcbal. Ilsec cnim vox : mullum, indeiinita cst : Rttrsus ChrislQS har dc causa lapis sianueus tlici- quod aulem imlelinitum esl, ulique cl imperfeclum. lur. Aiunt siaamiai ex aire cl plumbo coiimrislam Vel eiiam imperfecta dici poiest, quia nullum ac lcmperalum essc. Quatnobreia nec duritiei extulit omnibus viriulum numeris, Satnuelis inslar, omnino esi cxpcrs, nec rursus niolliiiem oninem absoluium. Aique bunc etiam sepleia vocavil, rcspuil. Eodem fere modo Emmanuet quoque cx ulpote pcrfccium cl omnibus virtuiibus expoliium. fmnisjima nulliqac perfraclioni obuoxia divinilate, Perfeclum porro bunc aumeruai dixi, non quod et ex molli alquc, ul iia dicam, afleclibus agilata suis partibus constilaaiur, quemadmodum qui apud bunianitate composiius csl. Adb;cc slannum, sive arilbtneiicos pcrfecli numeri appellauMir, cujusplunibmn, ad purgalionem alteiius maieriaj, qua? modi csi sen.mus; vemm quemadmodtim alio loco igne iadjgct, neccssario assumilar, ac praeserlim denariuin pecfectum vocat, nt numerorim Onew, ab iis qui ex argenlo opus aliquod cflicere solent. sic JIIIIIC quoque seplenarium, quia seplimus <!ies Slanno itaquu sive plumbo Cbi islas comparalur, cos pcriicil ct claudit, in quibus Deus rmtndum ntpole sordes spirilualiier colliquefaciens ac purcondidit. Opposila esl aulem Anna Phenennac, id gans. Insuper siannum rcs inlcr se distraclas adverso locaia, lum quia Phencnna mallos coaueclit, ulpole quod glulinaudi vira babel. I h i - liberos babcbal, Aana aatem Samuelem solum jasmodi anlem quiddam in nobis Cbristus pra> pepeivrat, tam quia illa ia fiberis impcrfecta erat, s l i t i l : si quidcm illud verum esl quod in unum ba?r. perfecta. Dici ciiam idcirco potest seplenano\um bomincin duos populos creat Ac prxtcrea rius pcrfectus, qaod per sucêssionis sriein et pcr eum ad nos ihspeclionis modus conligit, nimi- composiiionem vicesimum octavum gigaal, qui rum pcrvigilibtts oculis omnia circumlusiranicai. pei fectus est nunienis. Nec vero absurduin fu r i l sanclos aniislites el Col. 434 A. Quod $i veleres eliam hislorias consisacroruui arbilros oculorum locoposilos esseaQir- derare oporlet, elc. Agc, jam veteres quoquc hisicinare, ulpote aliis superiores, ac propterea episco* rias recenseamus, ia quibus scplenaritis aamcrus porum noinen consecutos. Per eos eniin Cbrislus verbis quidcui diserlis non exprimiUir, sed re ipsa plebem in se credcaleai invisil. Jam vero Cbribli invcnilur. Septimus quantum ad gcueratioaem fuit quoque iiguraia gcrit Zorobabcl. Quemadmodum ab Adaai Eaocb, qai mortis falo nequaqaam pcreuiiu Zorobabel captivus abduclus csl, verum fumtusesi, verum Iranslaius esl, uc aiorlcm videcx captivis in Babylone naius, ipsoruin redempior ret Vicesimus primus Abrahaai, tam scptenacxstilil : ad euindein iuoduin Clnislus, nulla pec- riuai designans, luin sanciam Trinilatcm. Nam qui caii labe inquinatus, ab exiiiali cl pernicioso iialer septenarium coniposucrit, uaum et vicCsimum peiio nos in liberlaleni vindicavil. llujus lapis fides procreabil. Ac prxierea Abrabain primus esl inUr ea est, qua in ipsum crcdiinus. Quocirca Dominus pairiarcbas, myslerii aiajoris acccssione. Quanl.ipidein iu manu fereiiB illud nos docel, lidem qua quam enim scplcnarius ob supradiclas ejus vires ciun ainplecliuiur, aequaquam oliosam cl inerlcm el facultaies mysticus esl, magis lamea mysiicus osse debere, verum sepieai Doaiini oculis exoraainlelligilur lcrnarins, alpoie saacix Trinitatis iinalaai, boc est, sepleia Spirilus sancli acliouibus. ginem fcrens. Quocirca subliuiius quoque ipsius esl Stanncus quoquc lapis ob banc ralionem inducitur, myslcrium. Quin septuagesimus qtioque septimus quia sicut siaiinum priauim nigrescit, ac dcindc Domiinis reperietur, si quis converso ordine genespleudidum colorcm induii, codein modo,qui lidei ratioaem Christi apud Lucam prodiura exculiai. pieiate praediii suat, eUi ptccaado nigroreni coaLucas eaira a Cbrisio exorsus ia Adamuni dcsinit. uabunl, rursus lainen rcsipiscendo spleudcscuat. Quod ai quis retroacio ordine alque inverso n.odo Atque baec de Zorobabelis lapide a nobis dicta sint. apud Lucani ab Adamo usque ad Cbrislura numeNunc septenarii honoiem oraiione prosoqucmur. rare coepcrit, sepiuagcsiminn scpliinum ipsuai reDavid ergo ad Deuui bis veibis uiilar : Septiesin perict. Aiqac b bisioria? ex rcbus ipsis srpienadie laudemdixi libi **, boe est, saepenuniero. Quin riiun piajclaium ct boaorabiUm csse ostcndwnl. eliam Reg. Anua Samuelis malcr ia sao caiuico Qu* auteai se]uun(ur, ideui verbis denionslrant. iia loqucns induciiur : Quia sierilis peperit sepietn, Scripluni esl eurm in libro Jesa filii Nave quod tl quce mulios habebat filios, infirmata e$lHisiona urbeia J. ricbo sopiem sacerdotes cuni tolideai porro lalis est ; Aaua et Phenenna cum Elcaaa niabucciais per scptem dies ciagebant, clangenles Irinaoaio juacla? erani, ac Pbeaeana quideai liberos seinel quidem reliqiiis diebas eam ambientes, scpiimo aulem die septies, ac lum moenia uuliias i i n cdebal, Aaaa auteia haudqaaquam pariebat. Veruai soluiis laadem per oraiioaem stcrilitaiis pulsione Iabefaclata corrucrual. Que aalem dc Elia commemoranlur, terlio qaidcm Rcgum libro iuculis, propheiam iilum eximium Sainuelem scripla s u n t , veruai septenariae ipsius convcrsiapeperil, qai quidem aiatii suac inslar srpiem, boc nis nibil hisloria? monumenlis maadaiaai cst. cst, aumerosx sobotis loco fuit. laiperfocta auteai
c s l > e x eT
. " Epbcs. n, 14. " Psal. csvin, 164. l U R ^ g . xvn, xvin ; IV Reg. i , u .
T
1V
1 Reg. , 5.
" Gcn. v, 22-24.
" Joûe v i , 4 seqq.
1447
ADDENDA.
1448
scplies sc incurvavit, id est, contraxil atque ur flexil supcr cum , adeo ut os o r i , et oculos ocuIis , ol nianus manibus adjungerel . Inflcxioaem aulcm Tbeologus bujusmodi jaclalionem ct con (lcxioncm appellavit, qua spiritus suscitaius est, id est, spiriius viialis rccreaius. lla?c locutuf Gregorius, candelabri hisloiiam praeiermiliere quh detn videtur, sed tamcn banc quoque scrmoue compleciitar, ac praterilionis flgura usus, siroul el audiloris *alielaii fastidioque occurrit, el variatn orationem cflicil. Candelabri aulem bujus descripiio iit Exodi libro siia esl Et quidem bisturia unum dunlaxat bastile candelabri commcinorat, sex aulem calamos circura baslile cl septem lucernas, baslili el calamis adjacentes.Verum Tbcologm. posuisset, dixit : Aceipite mihi hydrias aquarum, et cum baslili calamos etiam statuens, ac numetaas, boc quoque bastilium nomine appellavil. Aiqne infundite super holocaustum, et super tigna. Atque ila feceraul. El dixit : Secundo hoc faciie; et se- iia uuiversum quidem boc caiidelabrum erat, cundo boc fecerunl. Terlio hoc facite; ct tertio boc caucrum \ , nimirum propler bastilia el lucernas iis superposiias. Ui fecerunt. Quibus peractis ad ipsius preces cccidit igilur, inquit, lenipli candelabruiu soptem luccroa ignis Domini de coelo, et devoravil holocausium, ei ligtia, el altare, et aquani, cl pulverem Quo- prolendcns praeieream, ejusdcm esl doclrinai ac niam auteiii nonnulli ut sepleuariam, banc pro- speculalionis, dc nuuicro septrnario scilicci, quod is qui ad sacerdoiii dignilalcin electus e^t, templo luviem nuineranl, nos quoque senteuliam nosiram assidel, ac septcra dierunv spalio manus ejus coaexplicabimus. Arilbuietici numerorum pronunliatioacs, ad ir.oduni reruut subjcctamm, noti adquan- sccraalur, quemadmodum in Exodo prscscribitur '. tilalem, accipiunt. Ait igiturElias priwuai : Infun- Ejusdem ilem docirinae, quod is, qui lepra infeclus esl, scplein diebus purgalur, ul iu Lcvitico ediclum dile: deinde ; Jterum infundile, post, Tertio id alque iinperaiuai est \ Eodem quoque refereafaclte. Dno ilaque uni adjecla, iria eflkiunl; quibus tria insuper adjuncla, sex confieiunt. Seaaiio Q duin, quod lemplum a Salomone ipsius exstructcre seplem diebus dodicatur, qucnjadinodum babelur aulein prima unilas addita perfecium nuinerum 111 Reguiu . Iluc acccdit, quod populus ex absolvit. Aut, si mavis, sex prolutiouibus scplimam adjaage, niiuirum cam, quui per ignem divinilus Babylonica capuvilalc scptuagesiino a:ino rediii, inissum conligil; poslqaam Elias ignominia dignos sicut Jeremias praedixcrat el rerum evenius C O I H sacerdotcs, uipote foedo ct obsccno idulo Baal serfirmavit ut seplenarius, qui in uniialibus bouore vientcs, quadringentos ct quiuquaginta inlerfecii. insignis est, idcm quoquc in decadibus fial, boc Nam cum cus ad novuia sacrificii bolocausium cst, praeclarus el maximc mysiicus decadicus a^pie* provocassei, nec ipsi iu noiuiiie Baal ignem ad narii nuaierus ob populi redemplioaem, ac laysieproposili sacriilcii coiisumptiotiem coelilus deoiitr i i quoque aonaibil aabeat, iiia>iram Iibcriaii *tere poluiiscnl, queniadmodum inler ipsum ot eos populi proclamalioaeai. Monadici auteai naiucri conveuerai, ipse autein in Dei noinine boc fecis- dicunlur, qui ab anilate ad decadcm asqueprogreset, condeninatos cos extremo supplicio affecit. diualar, decadici voro, qui a dcnario ad ceuldem coelo, Iribus annis ct sex mensibus clauso, tesirauni : ex qao numero esl sepluagesiaius, ex cum jam sicciiatis viuculum solvendum essei, septenario in dcnarium aiuliiplicauoae conflatus. puerulo i l l i , quo lainislro utebalur, iinperavit, u l ^ Deaariuai porro seplenario perfectioreai d i x i l , ut specularelur, ac vidcret an nubes aliqua oriretur. numcrosclaudentcm ac lermiaaalem.Posl dc-narium El quoniam nondum orla cral, eum seplies boc eniin numerus nullus esi, sed revoluiio : sepienarii facere jussii. Seplima auleiu inspeciione nubecu- aatem myslerium, inyslica est ipsius spCwulalio. laiu quaindam vidil, quasi ve&tigium viri, aquam Col. 454 G. Quid auiem longinqua colUgo 1 Je*ut advebciucm, a qua niagnoperc aucta, coelum ob- ipse, elc. Quid, inquit, luibi velera cl luagiuqua ducluin e i , ac confeslim pluvia in Lerram fusa . connneiiiorare opus csi? Ipse Cbrislus, qai pura Hacleiius de Elia Tbesbiia. In codem libro Regum ct vcra peifcciio cst uipoie totus porfcclu, ae Elisaji quoque inflexio continelur. Nam cum Sunanon ul supradicii numeri, qui ex partc Ujilaai mitidis liliua exlremum vitai spiritmn cdidisset, perfecii noniinantur, non solum qaiaquc pauibas prophela de moiile descendens, iugressus dununu qainqae boininuin millia nulril, sed eliani septeia ipsius, in coeqaculum ascendit, ac supcr pueruin qualuor inillia. L l quidem ex qainque paniuus
S 1 1 ,e 9 a v
Quid igitur de liac invcrsione diccndum? An praeier historiaj vcrilalem Tbeologum haec proloculum essc? Minime. Verum hlc inversiouis verbum dcscripioris errore obrepsissc. Aiqae eiiam quidam codices miniaie dcpravati banc diciionem non babenl. Myslicamquc illam triplicem insufilatioiietix Elise prophetae, qua Sarephiansc viduae filio vita itispiraia est. lloc quoque refert bistotia, Eliam in San-pblanae iilium tcr iasuttlasse, sicque cuin a l viiaia rcvocasse Ad hanc awem iriplicem i n sufflalionem, aeqaalis, hoc est terna, inlelligetur fragmciiiomm ligni prolulio. Nam id quoque sacra uisloria docei. Cum cnim Elias ex lempore aliare consiruxisset, ac lignorum fragmenta. super ipsuui Biruxisset, posleaque bolocausta super llgna i m -
I I I Bcg. xvn, 21. 1H Reg. xvm 32-58. ibid. 40-45. IV Reg. iv, 32 57. Exod. xxv, 31-50. Exod. xxix, 1 seqq.; U v i i . vm, 1 scqq. Lcvil. xn, xiv. I l l R e g . v i n , 5,66.
f 1 8 i v M
t e
U49
N I C E T A S IN ORAT. X L I V S
GREG.
143
suporfuerc duodccim cophini, proptcr apostn|o3, Jadas quoqae ipse suum gesUrct : ex soplcm aiilcm paaibus, sporiaB septem, propter honorem icplenarii. Sunl autein allegorico sensu quiaqae pancs, naturalis illa de Deo doclrina, qua? e\ qtiinque sen&ibus innascitttr : qua nulriaatur, qni sensualum dualaxat viiam agual, nec mentis a!is ad sublimiorero speculationem cvebi possunt. Unde eliam per hordcareos panes illud sigaificalur, hanc do<*riaam promptam alque obviarn osse , naluralemque speculaiioncm iiuperfettam babere : quandoquidem nec bordeaceo panc quidquam est vilius. Quod aulern cum mulicribus et pueris comedunt, id significai, eos a voltiplalum cupidilatibus atquc imperfecla raiionis in-
ncm et doclrinam habcnt. Ac spirilaalis etiam eorum cibus, scptem panes sunt, propter ptiritatem et mysliaam vim hujus nunteri. Scptcnarius enim caslus est el virgo. Atque id eliam, quod convivio superest, purum c l incorruptum esse per seplenarium designatur. Ilujusmodi enim sunl divinae et arcanae ac spirilualcs spcculationes. Nani scpiem quoqae siint spirilu.iles graliae. Quocirca qui in iriplici pbilosopliia , quasi tribus diebus, constanler pcrsislunL , illi demum, el naiurali, el scripta, cl spiritali lege a divino Vcrbo nulriuntur. Ea porro ratione primum quinqMC ifTillia pascuntur , quouiam iu sensuum curam prius incumbemlum est, atquo ita ad pcrfectiora progrediendum. Jara vcro cofanlia plane liberos atque alienos esse. h j j i ex lextili maleria, boc est, ex viminiDenique cophiui duodecim, qui mulliludine saliala bus texii sunt, laboriosum et xrumnosaai eam aupersunl, naiuralem et nioralem et Iheologicam vitam designaal, qusc in aclione versatur, qua docirinam signiflcaiit. Hae enim supcrfuertint , opus babenl, qui alicujus magislerio et disciplina quia nullam baiuin subierunt, hoc esi, pervoreguntur. Sponas aulem, qux ex palmarum ramis lueruul aul iatcllexcruDl, aimlrum ex solis seasifiiml, victoriara eam significant, quam perfcbus, velul crassi et slupide Creaioris cognilioneni ciiores bomines, turbulenlis aninu molibus doasseculi. Quod si (28) legas, id est, milis el exptignatis, conscquuntur. Nam in vip n t q u
atque supergressi tunt, noa aulem ctoriac signum btijusmodi ranius accipi solet. Nec , id esl subierunl, sic eril accipien- vero quidquam horum miraculorum leaicre, hoc dum : Licel secundum sensus prsescriplum vivercnt esl, sine causa edebalur (boc enim spiritu quinarii illi ( enim vocal) sensuumque indignum est) verum baud dubie miraculorum opera et adjumenlo coguilioncni Dei expiscadiversiias , ac diversse saliatae plebis reliquise, renlur , lamen in eo redundarunl, quod nec na- opiima quadam ratione el mystica speculalione, luralein , nec nioralero, nec tbeologicam duciri a Domini divinilatc ncquaquain aliena, conli* ' " " " " - 1 1 ' ~ nam Iransilierint, id esl, inissam fecerint. Nam ^ g Q j q que n>ultos numeros inve bis qui per naturalem speculalioncm ad inquinics, qui profundius aliquiJ babeanl, quani quod rendam Dei cognitioncni nioveutur, Dei Yurbum priina fronle ostenduut, id esi, aliud quiddam spirituales naluras paues frangens, omnem bosigniiicantes, praeter id, quod priiuo statim obtutu norum aifluentiam saliclalemquc largitur : quemccruitur, atque unicuiqac obvium cst. Hoc quiadniodiim indicant duodecim copbini ex bis dem diceadum esl, quod praescnti insliiuio conquae superfuerant collecti. Ac lernaria quidcm v e n i l , ncaipe quod propler superius conimeest tbeologica doclrina, propter sanctam unius nioralas dc quinquagcuarfo, vel ciiaiu septeoario divinilaiis Trinilalem. Quadruplex autem monumero, rationes, aut propler altas qaasdam r a l i s , propler quatuor priroarias el gcneralcs his adiuodum propinquas, aut proplcr nonnulv i r l u l e s ; prudentiam , fortiludinem , lemperanlas diYiuiores causas alque bis, quas a Iduxinms l i a i u cl jusliliam ; quinaria autem naluralis, rccondiiiorcs mngisque myslicas, quinquagesiuiuai propler aialeriam, quas ex qualaor clemcniis diem Hebracorum aiore colinius. lllnd lamcn conflaia fonnam quiniam adjuactam babet. interest, quod illi propler septenariuai numeruia Neque eniui aiiud qaidquam est aatura ia sen- jy bunc diein ia prclio babent , nos aulem propler sum cadens quam inaleria forma convestita. Spiritus advenlam. Quemadmodum ct aiia quadam Ac talcs qnidem suat eoruia epuKne, qui simplisunl ia lege Hcbraica, qua3 apud illos quidem ciier ad Deuni tcndunt , ncc ab invcierata et pcr figuram et adumbrationem peraguaiur ac in babiium perducta aaiaii aQeclioac erga eam celcbranlur, a nobis aulcm mysiice et vere resli-j animse parlcm quae perturbalionibus agilatur, luunlur ac perliciuntar. Quo ia genere est illorum alque a ralione aversa esl, plene adbuc expurgaii circuincisio, ct noslcr baplismus; illorum Pascba, sunt. Ac pcrfectiorum epului multo praestantiores agnus sensibilis , noslrum Pascba, Cbrislus; ac et sublimiores sunt : naro hi quoque qualuor pleraque alia, quae nuuc sigillatiin recensere non m i l l e s u n l , lum ,quia pauciores sunl quiaquc facile fuerii. millibus niali eaim nuniero superiores sunt; Col. 455 A. Atque hajc de die nobisdicta sint, eic. tum quia perfectionis generaliurn virluluai ralioAc dispuiatio nosira de die bic flnem habeal : nos
e r u n l u n l u UO ? v v
superarunl
(28) Hxc omnia, ul in Reginse cxemplari habcntur, transtulimus. In meo u r . Et certe ab aliquo inserla fuisse suspicor.
PATHOL. C.R.
tamcn Niccla
W
noa lcgun-
CXXVH.
1451
ADDENDA.
1452
aulem ca quaj deinceps scquunlur, dicendo pcr- abjectsse : quod fieri non posse diccrcnl, u l quod quantilatem el qualilalem forraamque babcrei, aequainur. Id auteai, quod sequebatur, el unde cum eo jungerelur , quod bis oninibus rcbus per digressioncm eo processiipus, ut de diei carerel; bujusmodi dogma evenil, dicens : Vereor ralione verba faceremus, boc erat, nempe epirienim dicere, proprieiates corporis deQuxissc ac lualiler nobis fcslum esse celebraadum. Ad ea dilapsas esse. Ilis enim sublatis ipsum qaoque jgiiur accommodanda sunt, quae in praesenlia a siinul tollitur el evauescil, uipote a quo nullo nobis dicentur; aique ila quodammodo agendum modo separari, ac ne cogitalione quidem distrabi est. Pentecosien celcbranius , non simpltciicr possint. auiem, id est excussiut, nuroerum, sed Spirilus eliaiu adventom, nam dixit, nielaphora ducta ab his qui vasa quaedam tum ille ad discipulos accessit; atque bic dies comportant, eaqne velul gravem sarciuam dcpoeral, quem Cbrislus pollicitalioni suae expleada? nunl. ldcirco non dixit corporea Cbrisli iineai praesliluerat, cum apostolis diceret : Vo$ autem habere , aed ea quae ad corpoream el lerrenara baptizabimini in Spirilu sancto non multh abhinc ipsius prsesentiam pertinenl, SpirituB autem actiodiebus Eienim pollicitalio quidem in eo sita Dis principium capiuat. Postquam enim Chrislus crat, quod ipsis saacli Spiritus advenlum proiniserat : lerminus aulem crat temporis ac loci ^ omni corporeo maa^re perfunclus , in coelum declaralio : Sedcle enim, inquit, in civilale Jeru receptus est, Spiritus sanclus desceadit, suamque salem, quousque induamini viriule ex alio Jam ia aposlolos vim el aclioiiem excrcere coepil, boruin exspectalio, spei erat, quam evenius laa- io divisione igaearum liuguaram , quo noDiiiie dem explevil. Ac, Deus bone, quantum esl boc festum diem celebrarnus. Porro ne quis addubiiei myslerium. l l l u d , quantum, curo admiratione ac scisciteiur, qaaeaam illa siai, qua; ad corefferendum egt, idque ex eo liquet, quod aubjuii- poream Cbristi praesentiam spectant, expresso giiur : Quam raagnum el veiierandain. Nam cuin diseriis verbia ea exponamus. Quseaam ergo sunt a i t , quantum, fesli inagniludinem el quauti- ea? Virgo pro muliere, uativitas pro crealione, tatem requirii. Idque explicans Tbeologua ait : prasepe proptcr paradisum, fasciae propier n Quam magnum, boc est, valde magnum. Cum ditatem, angeli coelestem i i l u m , deiode terautem dixissei : Corporea Ghristi iinem habeni, renum celebrantcs , magaique consilii Patris commune quoddam nomen se accepisse sea- Angelum, pasiores accuif eatcs ad Agiium et Patiens, quod non modo ea quse corpoream ipsius gtorem, slella praecurrene (creatura enim Creapraesemiam et consueludinem cum bomiaibue lorem adorai), Magi ad pedes accidentee ac babilaai, de qua deinceps sermonem habilurus C est, signiiicare poesct, sed etiam nalurales corporis proprietates, veltit Iriplicem diaieasioaeM, formam , quanlitatem el qualitalem, aliaque bajus geaeris , ae ansam baerelicis preberel exislhuaadi Cbristum, cum in coeluni receptus casot, corpus quoque ipsum abjecisse, ac sola diviniiatc in coelmu asccadisse (29), quemadinodum existimarunl Manicliaii , qui ad dogmalis sui pairocinium bunc Davidis locum produxeruul :
Jn sole posuit tabernaculum suum " : acuta pra>
niunitione buic saspicioui medeiur, subjiciens : Vereor dicere res ad corpus perliaenles, id esl, Hcfugio ac reformido dicere res corporis, boc cst, ipsum corpus, quoad aiibi cujusquam oralio persuaserit (nuaquam autem pcrsuadcbit) melius ac praesiabilius esse corpori, atque ad glonaiu ci bonoreai praeclarius, projectum esse, aoa sccus ac vas quoddam supcrvacancum, aul inutile el infame vestiiitenlum, aique in solis corpore reposilum esse , juxla ManicbaBoraia deliriaai. Esl eliam liorum verboruia alia raiio. Qaoaiam eaiia nonnulli uoitam quidem scaiper esse assumplam bumantlatem cum divinitate asserebant, veraia proprielates suas posl resurreclionem Acl. i , 5.
1 7
dona offerenles, gentium primiiiae aique iagrcssas, idololatriaaque inlerilus el oppressio, ab Ilerode patraia paeroruai cscdea (boc est, teaerarum et pueriliuin legis figuraruia ) Velus eaim TestaineniuiH Novi (Igara erat ( submotio atqae cxsliaclio); Jesus ia iEgypium fugicus, a l aos quoque, persecuiionibus vcxaii, ax civiiate ia civiiatcia migreuius, rursus ex JSgyplo i^dieas pdstquam ejus simulacra concussit alque dejecit; circunicisus, bapli&aii aqua periusus. Atqui, dcel quisquiaai , priusquam in igyp(am fagisset, octavo viLt die circumcisus fueral. l u profecto esl. Ycrum quia circaaicisio baplisini figuraai gercbat, ideo caia bapiismo proxiaiaia Tbeo^ logus collocavil. Erat auieai bujusmodi la?acrum , peccatoram noslrorum purgatto. Tesliajoaio coelitus misso coinprobalus: illiac cniui ipae congressas cral, alque cjasdem cuia lesiificaate subslantiae. Tcnialus in deserlo a diabolo; lcmatio auiem crat perscruiatio diviailalis buinaailatc leciae. Lapidibaa propler nos iiapeiilua :
v
Suilulerunl
eitim , inquit
lapides
ut jacerent
i*
eum Atque baec propli*.r nos pcrpeiieus, u\ esi, eruditionis uoatra? caasa. Nobis eaim aflltcliouis pro evangelica pncdicaiiuiie et lilc * Joan. vm, 59.
Luc. xxiv, 49.
1 8
Psal. , C.
(29) Tbeodonlas in Epiloin. IIITCS. bujus !i:.crcscos auclurcai facit ILrinog<Mie.i).
1454 1453 NICETAS 1N ORV '. X L I V S. OREG. pcrfereada?, formam atquc txcaipluai tlaii opor- i jusmodi sakciu oralioncm concedal quac buju* tebat. Proditus a discipulo panem ipsius edenle. festi celebrhaii par s i l , iromodicamque bumanai naturae cupidilaiem mediocrilate velm incidat Ac Clavis transiixus, nt peccatum meum configat, profcclo beriiiier et suomel jussu (qucmadmodnin hoc csl, eneccl ei absumai. Morie funclus, ut nos Spiritus afflatu, et sentimus, et profitemui), niortem meam lollat. Humo condilus , u l nostrce in terrarti reversioni medeatur. Vitae restiiuius , non aulem altcrius jussum atque imperium scrviut nos ex inferno liberet vilaeque resliluat. As- liler cxsequcns, ut creaiurse, quemadaiodum Mace?cndeas, ut me qnoque subvcbat. Quorum nunc doniani, Spirilui sancto belluni inferentes, exilictiam plurima paliiur, lam eorum qaae contem- mani, nimirum caalrario spiiilu aiH.tti. Spiritus plus alque ignominiae suiii, quam quae honoris. euim, ubi vult, spirat, ul apud Joamum loquaur Nam eorum, quac a nobis commemorata siint, Christus **, id est ia quo loeo orbis lcrraram parlim ad ejus bonorem facia sunt, partim ad vull, ct super quos bomines vult; vull aulcni invenrrit quales ipse v u l t : et quaado vult, id esi, conlempium el ignominiam. Pati enitn dicimus, non tantum de malo, sed etiam de bono. Ghristns congruo lcnipore. Yerbi gratia aliuni cx matris siquidem ab iinpii% ea qaai ignoniiniam babent vcmre per praBscienliam sanclitalc perfundit, alium paiitur, ac pro sua lenilaie perferl; a piis autein 1 grcgcs ovium pascenlem, alium aliud quiJdaai faipsiusque amorc proedilis, ea quae cum bonore con- cicnlcin.El quaatum vult; niodusenim certus csi, juncla sunt. Ac neque illis irain infert, quam sibi cl djversitas graliarum aique inspiiaiionis. Atquc ihesauri instar colligunt, nec eos rursus a quibus illud observa , ubi locuui significare; super quo$ colilur, staliin suis bonis rcmuneratar : verum ei personas eas quae inspiranlur; quando, len.pus ; illis supplicium, et nobis pramiorum benignitalem qnanluniy inodum. Enimvoro Cbristus boc loco pcr differt, ut etillis lempus poeaiteatiae del, elnos ex- spirituni, aon Spirilam sanclum iniolligii, sc.l ploret, alquc experiaiur num pro pielale decerlaa- aereuiaet vcnto conflalum, per obscuriorcai niiiiites animis frangemur ac debilitabimur. Ilaec ciiim ruai cogniiioncm hoc eicinplo pcrfecliorem illis jara olim ei a principio raiio et causa csl divincc aflerens. Nam cam dixisset Nicodeinus : Quomodo dispensationis et impercepiibilium ipsius judicio- putest homo nasci denuo "? velut igaorans eam rum, quibus sapienter res nostras recilat el admini- jiativitaiem, de qua Dominus loquebatur, Cbrislus, gtrat. Quod autem abslrusiora sint Dei cousilia, exempli gratia, vealaui ipsi proposuit: Si veutus, quam u l ea quisquam as.sequi possit, binc clamai qaeai vides, el cujus voccm audis, uade proJeai David dicens : Judicia tua abyssus multa " ; hinc ^ ct quo vadat, nescis, qua laadem ratione spiritalem eliam Paulus, cum admiraiione magna ct slupore: * nativiiaiein ituelligere poloris, cuin prxler ea qme Quam inscrutabilia sunl judicia ip&iu* et inveitiyabi- ia scusuai aique oculos incurruut uonduta quid~ les vice ejus 1 Verum, dixerii aliquis, Si Dci j u - quam cognoscas ? Tbeologus auieai boc loco Obtcndicia percipi nequeunt, qui fit u l Tbeoiogus, velut deas Spiriluai sanctuin dorainaiiouem atquc inipceorum cognitionem assecutus, procrastinaiionis Pei rium per se babere, noa autem creaturam esse, causam proferat? Respoaderi poiesl,quod per coa- aut servum jussa capesseateai a i l : Spirilus saujecturam eam proiulil; ob id eniin addidil, Foilasse. ctus spirat ubi vult, et in quos vull, et quo lcmpoir, Tuni quia Dei Filius communiores rerum causas el quanlum vult. acraliones, etsi nononmes, sa^penumero nobis paGol. 458 A. Qui Spiritum sanclum in rerum crealefecil; parliculares aulein et singulares iniperceplitarum, ctc. Spirilum sanclum alii vim lauluai ct biles scrvat. Atque bujusmodi quideui sunt quae facullalem esse dicebanl, alii creaiuraui, a i i DUUBJ, ad Cbristum perliaent, sive passiones, sive actioalii medio quodam modo affecli eraat, ucc xidclicet nes ; et quas poslca sequentur, boc cst, quae ad seeum colentes, nec conlemptui babeates. Porro qui cundani pra?senliain auineni, luiic gloriosius spcDcum ipsua? esse exislimabanl parlini iaclusaai clabunus, ulinamque ipsi a Cbrisio potissiniuin ) anitao pielaieai babebant, partim labiis qu que specieimir. Quod auiem perfeciius tum speclabimus ipsis Dcuai confitebaniur. Tbeologus igilur eosqui ac speciabimur, Davidi iidcs babenda est sic l o - Spiriium creaturaai esse alqae a Filio factum abqueaii : Ego autem in ju&litia apparebo conspectui serebant, contuincliosos vocat, imperiamquc repu~ tuo, saiiabor cum apparuerit gloria lua * . Nuuc diaales ac rcjicienlos, adversus Oominum suain cnim Deus viris inlegrilate et sanctilaie vitaB pra> peiGde iasurgentes ; eos autem, qui Spiriluin iti ditis velutgusluin quemdam ei arrbabonem praebuil: auimis suis Deum cxisiimabant, spleadido animo plenam autem ei cumulalam beatiiudittcin, qua ad prucdilos esse d i c i t ; eos vero, qui noa aiodo eum salielatem usque perfrueiitur, lum dcuuini perci* Deum credebant, sed eliain praeJicabant, si qaideui pient. Mibi vero.de Spirhuloqui inslituenti, uiinara apud aequos ac probos auditores, fideique pietaic Spiritus ipse adsil, alque ipsius beneficio lanta prxdiloe, boc dicerent, subliines eos, el mirilic s mibi oratio delur, quaniam cupio ; aut si non tanta laudibus dignos appellat. Sin aulem apud bumilcs (quod intempestivuin boc sil minusque utile), buet imperfeclos laenlemque babeales bumi deprest % u
* Psal. xxxv, 7.
4 1
Koai. , 5 3 . ** Psal. xvi, 15. " Joan. , 8.
" ibid. 4.
1555
ADDENDA.
1456
saro, eamquc ol> causam Spiiiiui sancio Dei nomen qi>a?dam csl, vel creaiura exislimaadus erii, ?el Deus: neque enim quidquam intermedium est. Si Iribui nequaquam fercntes, hujusniodi homines crcatura, quoraodo in cum credimus? Si Deus , minus prudentes et consullos csse ail. Qacmadcur non simul cum Patrect Filio adorabhar? Ha?c modum enim iufirmae aures lonitrui sonum ferre sunt Theologi verba in oratione dc Spiritu sanclo. nequeunt, nec inlirmi oculi lucem solisqac splcndorem oblueri, nec iis, qui lactis alimonia adbuc Hoc autem loco ad bunc rursus moduro cum baereticis congreditur : viri oplimi, si Spirilum san utunlur, solidum cibum ponigere expedit: ifa nec ctum incrcalum esse, ac leinporis experlem ooa iis, qui prirais adhuc fidci rudimentis iaibuuntar admittitis, sed eum in reraia crcaiarum numerum perfecla docirina commillenda esu Temporis enim ascribitis, ac proplerea lempori sabjiciiis (quidquid el personarum rationcm babere convenil, ac seraioenim crealum esl, lempori subest eliamsi nou nes injudicio disponere , ncc repenle, sed sensim omne quod molus mensura circuinscribilur earaei pcdelenlim cos ad sabliaiiora provehere minodem rationem babeal) &i hoc, inquam, dixcrilis, rique lumine paulatim illuslralis, aique obscuriore baudquaquam boni Spiriius esl bic aflhlus, verum vcrilate iuslruciis roajus Undem lumen, illusiriopervcrsi damonis et veritatis adversarii, impuri, rcmqae verilalem imperliri. Quandoquidem el Chrisius SpiriiuHi sanctum paulalim patefecil. Friinuua ^ inquam, illius el servi ac creali, ad euindem secum creaiurarum ordinem, id quod crealitm non eniiu , ne adversarius quispiam Dci esse videalur, est, conluu.elioae deprimealis. Dabitis cnim vedixit : Rogabo Palrem> et alium Paraclelum mittel niam, si vos divino zelo permolus aliquaulo acriovobi$ *. Postea aulem inquit: Mitiel innomine meo (boc esi, non ut servum aut subdiluip, sed in no- ribus verbis incessam, aique coaudacia? progrediar, ut vos in tantain blaspbemiam proruinpcntes conmine meo, id est, u l Dcum cousubslaulialeai, trario spirilu afflari dicam. Si autein ealenus saai quemadmodum et ipse ejusdem cum Patre sum substamiae. Hoc enim significaiu baec veiba : In estis, ul manifeatam impietatem fugiaiis, nec Spiriium servuui dicalis, qui uos quoque liberos efficil nomine meo); boc autem verbum, Rogabo, non jam adjecit. Deinde dixit : Ego miltam, suam videlicct (lex enim Spirilus, boc esi, potestas Spiritus vila?, inquit Patilus, l.beravU me a lege peccali et mordigniiatem el aucloritalem perspicuam facieus. Ac tis * . Alque eliaai ideiu Aposlolus sic Galatis scriposlrcmo ila loculus est: Venici Spiriiut, ut Uberam Spirilus potcniiam oslenderet. Vides quo pacto b i l : )Ii'sii Deus Spirilum Filii sui in corda noslra, splendores nobis ccrlo ordine affalgeanl. Sic iti l u - clamanlem : Abba, Pater. Iiaque non jam estercus
45 k r T v
d fiUus * . Porro Spiritus Filii dicilar Spirilui sanctus, uipote gusdetn curo Filio substantiae ac poteslaiis): si, ii.quam, Spiritum sanctum servum dicere non audclis, quod scquilur, alque binc colligiinr, nobiscum ei cum Spiriiu sanclo expendile. Aliquaienus enim ipsius panicipes estis, eanique ob causatn vos non omniuo a coetu ei colloquio no%iro ejicio, quemadmodum illos prorsus alienos, qui da3iuonum inlemperiis agiianlur, ac Spirilum crealuram esse affirmant; quiu potius vos admillo, ac vobiscura, velul cum iis qui jam ad oostras parles adjuncii sunt, aul, u l spero, adjungenlur, docirlnam de Spiriiu sancto simul discutere ac perpendere volo. QuaBiiain aulem est hacc discussio! Contrariorum alia medio careul ut iulegrum r l accuralius exactiusque in oratione de Spiritu D superfluutw, lux el lenebi-a (hoium enim uieditiai sanclo Tbeologus disputavil. Ilac igitur divisione nullum est), alia mcdiutn liabent. Rursus eorum uiitur : Spiritus saucuis, aul per se eubsistit, atquae medium babent, alia medium unum babenl, que est essemia : aul in alterocon ideraiur, ac luin ut juslum et injuslum (horum enira medium esi, accidens. nominabiiur. Si accidens esl, utique Dei quod neulrum est); alia autem, plura niedia, ul actus crit. Porro si ac tus esl, ageiur profecto, album et nigruin: borum enim media niuha suuu non aulcm aget : ac simul atque aclus ftierit, fuscum, pallidum, r u b m m , flavum. canruleun. i;nem babebit. Hujusmodi eniiu est aclus nalura. Eodein igilur roodo doniiniain et servilus, cuni dc Atqui Spiriius agit, el quajdam dicit, ct segregat, rebus forluilis agitur, inedium babeiit (inler ea ei nioerore aflicilur, c l i n i i a l u r , el cseleraejus gtnecnim liberlas inlerjecia esl); cuni auletn de naiuris, qua? non molui, sed ei quod inohim balwbat, ralibus semio babelur, prorsus medio carenl. conveniunl, boc est, agenti, ac non aclui. Aclus Quod si inediutn quiddaiu inler domiuium el seritaque esl Spirilus sanclus. Jain si subslaiilia vilutcni csse contendiiis, mediuiu illud profertc,
c se t 4 5
mine liimen iuveniiur. Hunc Tbeologi ordinem si nos quoque lenueriinus, rccle feoerimus, nimirum ul ucc conlerlim ac repente coelestem doclriuam paiefacianius, alieaos a fide valaeremus, graviterquo Jaadainus, queiuadinodum qui obscuros et inQrmos oculos iaaiodicaIucesabUoexplereconaiUui,fontem lucis debiliianl; ncc rursus perpeiuo abdiiam abstrusamquc leueamus, nec uoslros ab onbodoxa lide averiamus alque perdamus : veruin prudenter et sensiin ac leniier aiienos ad verilalem adducamus: quod nondum ienipus sil perfedioris docirinae fundcnda?, quaB promiscuae plebis audilum capluroque superat. Col. 458 B. Si quidem, viri nec increalum, elc. Adversus coutrarias de Spiritu saucio seiilenlias
Psal. , 5.
* Joan. xiv, 16.
k l
Rom. v i u , 2.
* Galat. I Y , 6, 7.
145$' 1457 NICETAS I N O I U '. X L I V S. GREG. quas magis bonoratis ac vencramini, ut probata aiqne exponite, quodnam id sil, u i illic Splrilum et in Scriplura expressis. Quouiam cnim unicam collocem. Alqui nibil incdiura inler servitutem et banc vocem, Detis, nobis dare gravamini, alias dominium offerri potest. veritate igitur pressi salicm date, verbi gratia, quod Spiritus sanctue aique coaeli, eo adigcniini, ut Spiritum sanciun) increatus sit, quod omnipolens, et reJiquas hujusDeiira ac Dominum fateamini. Nam si ipsum, ut modi , ex quibus compendioso artiflcio ipsum par est, servum dicere reformidalis, Dominum quoque Deum sse colligamus. Nos autem baudcum ac Dcum faieri vohis necesse erit. Etenim quaquam vos ut pravos et scetarales exsecrabiqiti de inituedialis conlrariis interiTgalur, duorum mur, sed ul infirmos medicorum more curabiinus, altcrum rcsponderc necesse habet : non item in medialis. H&c aulcm idcirco a Grcgorio dicunlur, ignoratione polius quam amentia circa fidei doelrinam oflendentSs, ac propter nienlis languorcin. quoniam quidatn ex iis qui Spirilui sanclo bellum indixeram, ncc Dominuni ac Deum eum dicere ct imbectllilatem hujiismodi vocem proferre non. audcntes. Eam aulem in curando ralionenvlcnebU sustinebant, quod apcrle id in Scriptura expressum uon esset : nec rursus servum vocare audebanf. nuis, ul nequaquam puram de Spiritus sanctL divinitate doclrinam vobis propinemus, sed nonAb iis igitur exlorquet, nc utrumque inficienlur, nulla quoque verba, quaB vobis niagis arrident, nempe quod nec servus, nec Domintis sil Spirilus adniisceamus : non secus ac medici jueunda sauctus : quoniaui nibil srt loriium, qtiod responquaedam atgroianlibus indulgent , quo facilius dendo profcrre queanf, verum, quoniam servum nim dicere refugiunt, persuadere eis nititur ut medicinam admiuant. Turpe enim est el perabsurdum, vos, cum animo sani et incolumes sitis, quoJ reliquum cst faleaniur, Spiritum Dominum (quaienus Spiritum sanctum rectissime Doum csse : quandoquidcm inler domiiium et servum existimalis) minule circa vocis sonum liteni creare, nullum sil mcdium. A l syllabas moleste ferlis? id ac lenaciter immorari, dicere nolenies id quod <*sl, nomcn boc, Deus, quia expresso nomine animo credilis, nimirum quod Spiritus sanclus Spirilus sancius in Scriptura Deus non dicitur : Deus sit : verum ihesaurum quem in peclorc ac proptcrea ad banc vocem, tanquam ad lapidem babctis, abscondenies, ut suspicionem movoalis, quemdam impingitfe, alque id vobis offensionis ac id ea de causa a vobis ileri, ve! quod aliis invideadivisionis causa esi : nec mirum, cura ipse eiiatn tis, ac soli hac cognitione ei scientia frui velitis, Cbrislus ob carnem quibusdam scandalo fuerit, Y C I quod ineluatis, ne linguae quoque veslrae quemadniodum ct praedixerat Isaias, el Paulus ad sanctitas ipsa pronunliatione comparetur : quemKomanos scribcns interprelatus est : O/fendit enim, admodum anima per reciam de Spiritu sancto inquit, ad lapidem offensionis, sicut scriptum est: fldem sanctiflcaia est. Turpius autem nobis est Ecce pono in Sion lapidem offen&ionis, et petram si idem admiliere comperiamur, quod vobb objiciscandali *. Quamobrem si hoc vos oflfendit, quod nis, hoc est, cuin vos accusamus, ut circa vocis misquam Scriplurue verbis expressum sit, quod sonum jejune et procparce affccios, nec eam Spirilus sit Deus, buniano crrore lapsi estis, ac inlendentcs, iidern quatuor lilteras (quae sunt, vobis ignoscinius. Agedum igilur coniroversiam Deus) nimium anxie persequamur, nec aliler vos transigamus, id esr, amice el pacifice inter nos adtnitiamus, quam si eas pronunlietis : perinde ae efliciamur : idque non sinipliciler sed spirituasi pieias in nominibus posita sit, non in rebus. liter faciamus, hoc esl, ut Spiritui gratum esl. Gratum esl auleni, u t , privatis conlenlioiiibus Gol. 439 B. Trinilatem, viri, unius deitalis esse fateamini, eic. Fatcamini, inquil, aniici, sauopinionibusque relictis, aliorum ulililales cum clam Trinilaiem uiiius esse divinitaiis ac naiurac ; omni tranquillilale procuremus : quod quidcm faciunt qui nou sui, scd fralrum ac proxi- atque ego Spirilum precabor ut vox b c , Detts , vobis inspiretur. Haec aulem idcirco Tbeologusmortim amore correpli sunl. Is aulem sui amorc dicil, quoniam illis levius videbaiur dicere, Trinilenclur, qui qiuerit qtiai sua sunt; latem unius csse naturae, quam lixc iria unura aulem is est, qui alioruin commodis scrvit. VeDcum esse, quauquam eadem verborum vis esset. r u m , quae laudabilie concordiae incui dae ralio Deinde subjungit : Qui primuui dedii, nempe ui crit? Dale vos vim divinitatis ac poienliam, boc Triniuilem imius esse naturas falcamini , dabit cst, omnia quae polesl diviniias, oninia quae ipsius etiam secundum, nimirum ut Spirilum Deuin propria sunt, omnia quae cerlis notis divinilaleci aperie coniileamiui. Nam si uuius naluraa et diviexprimunt : ac nos vicissim banc vocem, Deus nilatis esl Trimias, profecio cum eam explcat Spirialiquanlisper vobis concedemus, nequaquam a lus sancius, ipse quoque Deus est. Dabii auieoi vobis eam exigcntcs. Modo euim vim ct potentiam vobis bujiismodi vocem ac confessionem, si inodo coniilcamini, de voce contcnlionem mininie rnoveconflictatio yesira a timidilalc spiriiuali proficiscabimus. Naluram et divinilaiem Spiritussancti coniitcaiiiini in aliis diclionibus, camdein vim babenli- tur (quod fortasSe timealis dicerc, qu.e apcrtia vcrbis Scriptura non cxpressii); non autoni a bus, ac Dco conveniciilibus, quibus plus Iribuilis,
v t 9
ilom. i x , 32, 55; Isa. V M I , 14.
1459
ADDENDA.
51
1460
diabolica conlradiccndi libidine, cupieiUibns scili- dubilcm : Oplabam anathema cu.c Crtriafo , id est, disjuncius el separaius. Paulos euim <:et vobis proprium dogma consciibere, quamvis Mosem imilabaiur', cognatonnn ac conlribulum iniirmum sit ei vanilaiis plenum. Atque, u l comsuorum vicem dolcntem, Deumque bis verbis allopenriiosiua loquar, sic inter nos agamus, u l nec qucnteni : Si peccatum ipsis dimiseri, dimitte : st/t os sublimioris vocis ergo nos accuselis, boc est, rtiinus, de libro, quem scripsUti, me quoquedele***'. quia magna qunedaoi de Spiritu sancto proloquiAtque nuillorum saluu-m sua unius salute f r u mur, atque ad perfectae tbcologiae verlicem ascenctuosiorem prxstabiliorcmquc ducebat : id quod dimtts, Deuro ipsum csse pronuniiantes ^nec enim esi bominis, tum proximum ut seipeum diligeninvidiaro et reprebensionem m e n l u r bujusmodl tis , tum roaxiine Cbristum amanlis, ac duo ibeologicus ascensus) : ncc R O S vicissim vobis prima et magna prxcepu simul expleniis. Eodem infinnis et rudibuseam vocem, cnjus solum capaces igitur modo ipse quoque nonnibil, ul damnatus, adbuc eslis, criminis causa proferemus. Quamvis perpeti non recuso, hac condiiione, ut nobiscum cnlm Spiritum sanctum noiniuatim Deum uon sleiis ac conimunibus animis Trinitaiem coaceledixertlts, modo aliam quarodam vocem eanidem bremus. Nam quid de aliis dicaia , de Aiianis vim babenlem in allero verborum sono cxtuleriiis, baudqiiaquam eo nomine vos accusabimus ac scilicet ei Eunomianis, qui non solum in Spiritum blagpbemos sertnoues evomant, verum etiaiu iu repretandcmus : quoad velul quidam viaiores per Filium , acpropterea. quantum adanimam aliiuel, alia nomina et verba quasi per aliam quamdain prorsus morlui aique exstincii soni? Auima? quippe orbitain, ad idem diversorium alque bospitiura inors separatio csl a Deo, quemadinodutu corporis liujus vocis, Deus, venialis. Neque euitn de vobis mors esi ipsius ab anima disjuuclio. Hos e i t i u i por vicioriam referre affeciamus, ut i i solent quos incredulitalera ei perGdtam inortuos ad viiaiu amor sui praecipiles a g i l ; verum u l cbarilale revocare, Chrisli solius est (qui, u l esl apud Paitpraedili fratres assumere cupimus tidei unitale l u m \ vjviiicai morluos, &ecundum iueffabilcm uobi cum conjunclos, quorum secessione non m i diviuiialis sua3 potentiam). Quid quidem Ariani ? I I U S acerbe discruciamur , quara si a propriis Pietatem simulanies, loco quidem a reliquis ejusdem inembris divelleremur. doctrinae assertoribus , nimirum ab Eunoiuianis, Ibid. Atque hise ad vos dicia sint, elc. Alque callide atque aslute separaniur, uequaquam cum baec, inquil, vobis diaserimus, apud quos vitale illis velut ab eorum dogmate abborrenlibus, verquidpiam reperimus. Quid hoc? Sanam de Filio santes : caeterum quantum ad doctrinam ac seclam tloclrinam el iidein. Macedoniani enioi dimidia ex
5
parte recte senliebant, aique etiam Seiniariani ^ nominabaniur, ui qui in Spiritum sanclum solum blasphemarent, non iiem in Filium. Quorum prseilaram et pietatis colendae studio devotatn viue rationera suspicientes, doetrinam lamen nequaquam < omprobamus, mpoie non recie seclam (50). Qtiocirca, euno Spiritus frucium habcatie , id < st spirilales acliones, Spirilum quoque insuper ?>sumite de ipsius diviniiale, u l dignum cst disserenles; ut (quoniam juxla Aposlolum , eiiam bi quiscertei, nen lamen coronabitur, nisi legiiime cerlet) vos non solum certetis, sed eliam logitime. Nam binc coronae decus comparalur, nenipc ex lcgitimo cerlamine. Slulti enim ac slolidi animi esl in spiritualibus elaborare, laboris aulem coro- j ) nain ideo non accipere, quia bujusmodi labor non, it oporlet, suscipitur. Is porro legiiioie certai, qui non modo ad certamen accinclus est, atque in arenam prodiii sed eliam cerlaminis legibus sali8fecii atque adversarium superavit. Ipse enimvcro vol.is banc laudabilis vilaj merce<lem dari opio, ui Spiriium egregie confiiearoiai. Ac cum caaiera vestra recte facta, tum paliorem isium cx \ila3 conlinentia et frugalitate affusum amplecior cl exosculor, ul pro vobis illud Apostoli proforre
f 9 ! t f 5 0
attinet, inseparabili nexu cum iUis cohsreitt, ac tametsi de fidei doclrina inler se dissidere videantur, quia locorum intervallis dislincti s u n i , neu lamen dissidenl, quandoquidcm ad utiam eaiii* demque rem concordibus animis feruntur. Et quemadmodum duo ocuii dislorti, lanieibi ob pervcrsum et inaqualem situra sibi inviccm adversari videanlur, mininie lamen advcrsanlur, quoniam rem eaiudem inluentur (neque enira aspectu, sed situ dissidenl; ncc quanium ad actum inler sc conirarii sunt) ; sic eiiam Ariaoi baudquaqoam inier se, quanium ad (idci doclrinam pugnaui, ad eamdem etenim irapietatem collimant, veruin quantum ad lotum, quo inter se disjunguntur. Quin eiiam boc in isla comparatione discrinunis cst quod pravi ac distorti oculi utcunque cernunt: bi aulem, ut aplius loquar, animi oculis proisus caligant. Atque, ut alio exemplo uiamur, quod i u viis et lluviis reperire est, ul a se iuvicein secentur, ac rursus in unum coeanl, idem baereticis usuvenit. Nam in quibusdam disseuticnles, in quibusdam rursus coneenliuiu : adeo ut plane pcrspici nequeat, in quo vel diflerani, vcl doclriuaa coinmunione junganlur. (31) llaec Tcrba alque baec vobis disserinms, ad Macedonii seclatores reforunlur.
t
Galat. v, 22.
I I Tim. n , 5.
Rom. ix, 5.
Exod. xxxn, 32. I I Thn. cap. ,
Rom. i v , 17. xbv
(30) '. Hac diclione utilur Paulus ^ recte sccantcm, Vulgata versio, tractantem.
1461
NICETAS I N ORAT. X L I V S. GREG
1462
Arianienrm el Eunomiani lanta animoram conien- Hic enim primura Spiritus saneli meminit, dciade lione inler se pugnabant, u l ne mutuum quidem Filii, postremo Dei et Patris. Jam nec ca sola coaaspectum et congressum ferre posaeat. Quos etiara numeranlur, q\m substantia eadem sunt, sed ea baud dubie morftuos esse dicii, otpole eo impudeu- etiam, quae diversam substantiam habeni. Ail eniin tiae prorumpentes, u l et Filium, ei Spirilum saa- Joaaaes : Tre$ $unt, qui te&timonium dant, Spiriclum impiis conviiiis iasectarentur. Oplat auiem lus, aqua, et sanguit". Haec porro quanlum ad Grcgorius banc probatiseiaiae vilae mercedem Ma subslaatiaai eadem uon sunl. Vides quomodo corcedonianis dari, ut Spirilum sancium Deuai coafl- ruat baerelicis illa connumerationis disputatio. teaalur, eamqae caro Christiaais Deuni pradicenl; Spiritus igiiur eodem ordine cum Palre el Filio imo etiam ante noe, id est, seorsim a nobis; vel censetur ac gloriftcatur , ulpoie per quem ipsa eliam boc vult, u l priusquam ad banc coafessio- quoque divica operatio expleatur : Gratia enim nem veniant, qute Spiriluro aanctum perspicue Domini noslri Jew ChrUli, inqait Aposiolas et Deum pradical, per alias dictiones idero signiG* charita* Dei Palris, et participatio sancli Spiritu$ sil cum omnibus vobis". El nostrae salalis caput, cantes confileaalur. Nam haec verba : Quantuia ipsius dignitas postulal, exprimendae divtnitulis ac perfecta de divinitate Iradilio baec esl, ut qut mibi y\m babere videntur. V l eliam : Anle nos, baptisml aqaa liagunlur, ad consequeadam saa dixit, id est, ia oroaium coospectu et propalam ac clificalionem, ia nomine Patris et Filii el Spiritus libere. saiucti baplizenlar. Nam quod ia iiedem divinis Col. 442. Pottquatn aulem ad vos utcunque, etc. operibus saacla Triniias gloriGcetar, cerlissimum Poslquam, inqail, ad vos utciinqaa disserui, qui divinitatis unius argamenlaai eet. Ac rursus Macedonii dogma proGtenlef, circa Filii divinitatem Apostolus ia huac modum loquiiur : Vnus Dcus, ex recto judicio duciaiini, ageduro ad sermoaem de quo omnia, et unut Dominus Jew$ Christus, per Spirilu saacto se referat oralio. Ac \o$ quoque, u i quem omnia, et unus Spiritus sanclus, in quo omopinor, bis, q u altulirooe, persuasi, contcniioae nia * . En hoc quoque loco Spiritus sanclas eodem abjecta diceatem sequeoaini, ac bcnigne el candide ordiae ac uumero cam Patre et Filio poniiur. verba noslra audielis. Hinc aulem ordiemar. Spi- Neque eaiai alioqui Triniias fuerii, nisi Spiritus ritue sanclas, aec coepii esse (scmper enim eral) qaoque conaumeretar. quemadmodum iradidit nec esse desinet; verum est, et erit, el cum Patre niagnus ille, el a miraculis ediiis Tbaumalargi ac Filio conjungilur et connumeratur, noa autem cognomeatam adeptus Gregorius, nunquam vel subjuogitur, aut subnuroeratar , quemadroodam Q Palri Fiuus defuil, vel Filio Spiritus sanctus, id Kmval i n i a \ '. ~~.lm^**. ... . . . _ ? I. a * 1.1 ! rv-k baereticis placel ipsius dignitatem imminuere cu quod lamen Spirilus bostes astruant. ld eaim ia picnlibus. Aiaal eaim a?qaalibus el eanidein gub- roaximam igaomiaiam l)ei cederet, Hiac enim coneianliam liabentibus, connumerationit verbuai ficereiur, Deam a priacipio peiTectum non fuissc, conveaire : inferioribus autem diversamque subverum posiea, quasi poeailentia molum, personam elantiam habeatibas, tubnumerationis noatea quas desiderabatur, boc est, Spiritum sanctum, quadrare, vel siagularis declaraUoois. Ac conau- aasumpsisse, atque iia ad modis omnibas camulalaeraiionem quidem v>caat contraciionem eain, (am et perfectam diviniiaiem pervenisse. Erat quae ia uaum nuaierum Gl, ut cum dicimus ires igitur ia principio Spirilus, alque ab omni quidcm deoe aut irea bomiaea : noa aaiem coauaroeraliocrealura percipilur, ad sui coagmenlalioncm et nem, sed singularera eauntialioneai, caia dicimus, coaversalioaem eo opus babenleiipse aulcm nul^ unum et unam : subnumeralioaem deaique postre- lius rei parliceps efliciiur. Nullius enim indiget, mum ia enunieratioae gradam, ut Pater, Filius, seque ipso conieniasest. Perlicil omniaalquc ipsos. el Spiritus sanctus; Ea , i n q u i u u l , postremus eiiam angelos per sanctificaiionem : ipsc autem reeenseiur ac proaantiator Spiritus, ac Palri el noa periicilur, quippe nalura pcrfectus atque Fdio 6ubnumeratur. Atqae haec ipsi dicunt, dociri- D creaieatum aesciens. lmplet omtiia sua esseniia : nam suam quasi lata lege promulgaales, cauerum Spirilus eaiai Dotntni rcplevit orbem terrarum , a verilate recedentes. Nara revera Spirilus sanclus inquil Salomon ; et David : Quo ibo Spiriiu tuo " in Scriplura nou semper postremo luco ponilur, Ipse aulem non implelur, utpote plenus ac plus sed interdum eliam priori loco aameratur; Paier quam pleaus : Et de pleniludine ejus no$ omws accepimus , el aceipimus, alque implemur. A l autera posteriori, utcum aii Apostolus: Diviiionet ipse nee rei allius iadiget, nec rainuilur : noa sc-. graliarum sunl, idem autem Spiritus, qui operaiur cus ae sol corporibus affulgens, varieque ab illis dhisiones gratiarum (pro ralione, nt opiaor, et perceplus, baudquaquam a percipienlibus innnitacrito eoruai, qui eas sascipiunl ) ; ei divisiones nuitur. Saactificat, ut nalura sanctus : Abluii enim mimstralionum sunt, idem autem Dominus; et
f 9
8 7
8 9
divibiones operationum sunt

M
idem autem Deus
e$lii, iaquil, et sanclificali
atis
in nomine Domini
7.
' I C o r . x i i , 4-6. Jaa. i , 16.
MJoan. v^8. " II Cor.xnu, .
I Cor. v m , 6.
eT
Sap.i,7.
" Psal. cxxxvm.
(3!) Itoc in meo Nictla i:on babenlur, cl alius cajuspiam inlerpretis essc videnlur.
1463
60
ADDENDA.
1464
nostri Jesu Chrhti, et in Spiriiu Dei notlri ; ipse id est, aalara cl per geipsum polealiam babet, ac autem Spiritus ininime sancliflcatur; ueque enim proplerea omaia, q a vult , polest; non aulem quod essentia sancium est sanctiGcatioaem reomnia vult, qua? polest. Maadum enim delere ae quirit. Hominibus divinitatem aflert, per adoptioperdere poiesl, non laraen vult. Qaod si quid h u nem el gratiam : ipse autem Deus non efficitur. milius cl abjectius de eo dictum iavenia*, exeropli Nam quod aliis diviniiaiem largilnr, nattira Deus causa : Quod a Paire mittitur, aut datnr, aut d i v i est. Adhaec ille sibi ipsi semper sequalis et idom ditur, aut iulercedit, aut aliud quidptam bujug ge-. cst, nullam converiionem ac inutalioaem admitneris, scito baec omaia ad primam eausam refcrri, tens, qucmadmodum nec Pater nec Filius, cum hoc est, ad Patrem, quemadmoduai cl ad eumdero quibus Spiritus conjunctus est. Invisibibs: eic sua Filius refert. Sic enim Yita ipsa loquilur : E$o cnim ait Chrislus : Spiritum mundus accipere non vivo propler Patrem . El ipsa Poieatia: Non potest polest, quia non videt *um .Tomporis expers, quoFilius [acere seipso quidquam *. Et perfecla Saniaai el iacrealus. Creala enim sunt, quae ia tcmpieatia : Handalum accepi, quid dicam, auf, quid pore sunt. Incomprehensibilis mundo, quaalum ad loquar " ? Ac rursus : meipso nou sum loeuims, potentiam ct magniludinem, propter boailatcai ac _ ted'quemadmodum dixit mihi Pater, sic fucio HU i>eneiiccntiam capaces sui bomiaes facit. Immutaautein verbis nou eo uiitar, quod.voluntate ac rooui bilis, quia el ingcnilus; quae eiiim orla el genecareat, ti velal imperialem tesseram exspeclei ; rala sunt, roulatioai obnoxia suat. Qualitale, sed ut sentenliam suam conjunclim et iascparabiliter quaaiilale, forma. ct lactu carens, qaia gimplex et a Patre pendentem ogieadat, ac per ba?c oronia ad iocorporeus. Accidentium enim ratioaem habenl Patris cogailioaem nobis praeeat: ad qaeui rcniui qualilas, quantitas, lactus, et forma, seu figura, earam, quas ab eo eduniur, miracalaai referl, ut quaB quideni ia composilis considcrantur. At Deo per euro ad Palris cognilionem evebaiaar. Qaia qualitas nulla tribuenda est (ne composilura ipsura eliam Spirilus vita est, et viviGcaas; sic eaim ait slatuaraus, niniirum ex subsiantia el qualilate), Aposlolus : Spiritut vila e$t per juttitiam". Et nec ullum oraaiao accidens. Nihil enim in ipso rursus : Littera occidii, Spiritus auietn vivipcai *. nascitar atque exstinguitur : verum immutabilis Dominus ipse boc lestiraoaio suo cooGrroai : esl et inallerabilis, gemperque, u l dixiaius, eodem Spiriius, inquit, est qui mvificat; caro nom prodest modo se babet. Jaai vero caeiera oainia aliuade quidquam . Yivificat porro cuai Deo Patre omuia laotura babent, boc est, a Deo, a quo facla sunl : viviGcaaie, et cum Filio viiam daate. Sic enim a i l
1 e t M 1
ai Spiritus saacius, qui Deus est, nec a quoquam Q Aposlolus : Qui 8u$cila*it Chrislum tnortui$, vi/ieabU et corpora nostra mortalia ptr inhabiUmcreaius est, aec movelur, veram suople moiu cietem Spmtum suum in nobis E l Cbi islus : Otet lur, ac proindc pcrpeiuuin motum babet. lasuper mecc vocem meam audiunl, ei ego vilam tetemam arbitrii quoque liberi esi Spiritus sanctus. Diversa do ei$ . E l u i uno verbo absolvam, qneiaadmoautera significatione arbiirii libertas capilur, aliter duai nec ab igae calor, aec a iace spleador eepacum de Dco sermo babelur, aliter cam de angdis, rari potesi, aic aec a Spirilu saacuficalio, iviOcaalilcr deaique cam de bominibus. Ia Deo est sulio, boniias, reclitudo. Nec qaidquam boram adperessentiatiter; ia angelis, quia coaatus operisque eolitium ipsi est aut pjsierias accedeas. Lumen expromptio com babita coacarrit, nec ullam temest et luroinis largilor. lu lumine eaiai luo, iaquil, poris intercapedineai admittit. Nam cum angelus videbimus lumen id esl, ia Spirilu Filiuai. Uoc arbilrii libertatem natura habeat, sine ullo impeporro Davidis oraculuin tani implelaia est, cum dimento ea atilur, quandoquidem nec corporis rebaptizaio Jesu,[ut est apud Joannea), Spiritas sanluclalionem patitur, nec cujusquam oppugnatioae clus Filio diviniiatis teelimoaium prasbuil , ia premitur. Siinul enira cum naiara et creatione sua colunibitt forma dcsceadeus; aam taai ia Spiriia liberam arbiirii facultaiem accepit, nequaquam poslea ipsi accedeatem, aut inlerraedium tempus D saacto Filiuia cogaoviaias. Lamen aulem Spirilos sancius appeliaiur, quia omaem ignorantiani t t babentem. ld auicm proposito exeniplo clarius erroreia ex animis, quibus infusus est, dispellil; vrit. Puer enim, etsi natura liberuia arbilrium turo eliam qaia omnia, quai ipsiag epleadore babet, tamen ob imbecillitaieia in imillis rebas ca conlinenlur, ad seipsuin colligii. BoniUs ipsa el liberiate uti prohibetur. At ia hoaiinibus babitus fons bouitalis, id esl essealiale bonura, a quo et aale aggressioaeai teiaporali aiodo prior cogtiatur. aba ut cx foale boaiUieia haariunL Oavid eaiai Tametsi eniiu ipse quoque arbilrii liberlale pracdiSpii ilam bonum ipsain noniinat; Tbeologus aulem lus esi, eamqae aatara babet: lamen ob diaboli laudem amplificaag, alqae osleadcns eum oon parimpelrm et oppugaationem, et propter corporis ticipatioae bonum esge, bonilalem ipsam cum uaogravitatem, usus ipsius ci exsecuiio babitu poslecupavit, cnjus beneficio alia quoqae bonitalem riores sanl. Jaio Spiritus quoque esi,
1
1 Cor. v i , I I Joan. xiv, 17. Joan. v i , 58. Joan. v, 19. * Joan. xu, 49. Joaa. n v , 51. Galat. v i , 8. * I I Cor. , 6. Joan. v i , 04. Hom. , 1 1 . Joan. x, 28. P*aU xxxv, 10.
7 e f 7 0 7 1
1 1
1465
NICETAS IN ORAT. XLTV S. GREG.
146
ons<*qtiiiiilur. Spirilus rcctus, principalis. llaec modiim valtcinans : El requtescenl $uper eum spiritus teptem, spirilm gnpientia: et prudenlia*, ipiritu* qnoque Davidis sunt : Spirilum en\m, inquit, rectum iimova in visceribus meis E l : Spiritu principuli consilii et forliludinis, spiriius teienlias el pielalis spiritus timoris Dei implebtt eum Sic auiem voconfirma me . Ac recius qnidem dicitur, ut flexuoso et obliquo serpenli contrarius. Nam, ut catur Spiritus sanctus, ul eorum auctor el suppedhator. Alque etiam Paier per Spiritum cognosciait Scriplura : Spiritus sanctus effugiet dolum . Reclus eliaro dicitur, quia ipse juslilia est et veri- lur: Spirims enim, u l ait Aposlolus, omnia scruia/ur, etiam profundn Dei *. Et ail loco : Qui$ enim las, digrossiones ac dcflexiones in ulramque partcm non habens. Principalis aulem, ut princcps et do- ea bcit quce sunt homims, nisi spiriiut homints qui minator, lum etiatu ul priucipem menlein dirigcns. in ip est ? sic etiam ea quce Dei sunt, nemo i c i / , Ila Dominum eum vocal Aposlolus, dicens : Domi- nhi Spiriius Dei *. Per Spirilum Filius celebralur. Ipse enim Unigenitus in Joaunis Evangelio de Panus autem dirigut corda vettra in cliaritale Dei, et raclelo sic loquilur: llle me glorificabit . Spirilus palientia Christi . Et alio loco : Vos autem Domi* nu$ multiplicet et abundare facial per charitatem enim Dominum digne glorificat, non ut crcalura, muiuam, et ad confirmanda eorda veslra $ine repre- sed ul Spirilus veritalis, dilucide ac pe.rspicue in htniwne in tanctilate coram et Deo et Patre in & seipso veritatem osiendens, atqtie etiam u l Spinius sapientiae, Chrislum, qui Dei sapientia esi, in sua adventu Domini nostri Jesu Christi *. Et alibi exinagnitudine patefaciens. Tum ctiam dtiplex est prease Dominum eum vocat, bis verhis : Dominus gloria, alia naturalis, ut gloria solis lux esl, alia antem Spiritus est Et rursus : Tanquam Do mino Spiriius Alque eiiam Spirilus sanclus exierna, qua cx animi proposiio el voluntate ac imllii et segregat. Ait enim Isaias : Dominus misit judicio, qui ea digni sunt, aQiciunlur. Cujus duo quoq\ie sunl genera : Filius enim, ioquit ille, glorime, et Spiritus ipsim . Scriptum etiam liabetur ficat patrem siimii, el servus dominum smim. Quoin Aclibus apostolorum : iili quidem emissi ciria gloria servilis a creatinis praslaiur : al faSpirilu descenderunl Seleuciam Et in eodem niiliaris el propria, a spiriiu iribuilur. Sic igitur, libro : Dixit Spiritu$ sanclus : Segregate mihi Paulum el Barnabam in opus ad quod eo$ accepi *'. el Patcr per Spirilum cognoseitur, el Filius gloriTemplum sibi exslraens. Hoc quoque ab Aposlolo flealur. Rursus autem Spirilus ab bis solis cognoscilur, boc cst, a Patre solo et Filio. Atque una suinptum est: Nescitis quod templum Dei estis, et sanciae TrinUalis cl ssis est, id est, unio et adoraiio Spiritus Dei habitat in vobis "? Et rursus: Corpora vettra templum $unl Spiritu* tancli, qui in vobis Q eadem. Nec enim aliter Patrem ac Filium , altlcr e$t Alque etiara bpiritus sanclus iter commonSpiritum sanctum colimus et adoramus, sed codcm alrat: Detcendit enim, inquit, Spirilus Domino, et prorsus modo. Una adoratio, et unus honor setunaum culm/w, non secunduin relalionenu Una popraivii eis Et David : Spirilu* tutu bonnt deducet tcnlia li ium personarum immcnsa el inflnita. Potsl me in viam rectam . E l Dorainus : Cum venerit enim sancla Trinitas quidquid vult.Una perfeclio el Paracletus, Spiritu* veritatis, ille vos admonebit, et deducet w omnem verilatem Ac ne mihi bauc sanclificalio, quae a Iribus personis aflertur (32). praeilionem (n abjectiorem sensum inlerpreteris, lioc 44. Quidpluribui verbis opu$ e$t? Omnia, etc. qnoque opus Scriplura Deo atlribuit: Deduxisti Pater, Filius, Spirilus sanctus, ingeuitura, generaenira, inquit, quasi oves populum luum . E t : Qui tio, processio : fac proprieiales has memoria leneas. Quid, inquil, caelera commemorare aitinel? deducis velul ovem Joseph . El : Deduxisti eos in Omnia quaecunque Pater babet, sunt Filii, praelerspe, el non timuerunt . PraHerea Spiriius, prout quam quod ingenitus non est, juxia Domini ipsius v u l l , operatur ac dividii gratias, quemadmodum v.i Panlus tesialur, dicens : Ilcec auiem omnia ope- vocem,' dicentis: Omnie, quwcunque habel Pater, mea sunt . Nam perfeclo qua3unque principi ratur unus atque idem Spirilu*, dividetu unicuique sicut vuli ".Spiritus adoplionis. Sic rursus Paulus D formae adsunt, eadem imaginis quoque sunt. Et omnia qua? Filius babet, Spiriliis sancti sunt, ipsutn vocat, sic loquens : Non enim accepistis spicxcepta generalione. Neque enim gcnilns est Spiritum servitutis in limore, sed Spirilum adoplioriius, sed procedens. Spirilus rursus Filii iinago nis Spiritura autem vciitatis Dominus ipse eum esl. Hacc autein nomina, nimirum ingenilurac, gcneiiomiiiavil, dicens : Cum venerit Paracletus, Spirationie,el procesaionis, licelpronuntiaiionediversa ritus veritatis Nomina aulem, quae deinceps sesint, haudquaquam tamen diversas subslantia* quunlur , Isaias enumerat, de Christo ad bunc
7 t n % 7 8 7 : T 8 8 7 8 S 8 7 7 8
Psal. L , 12. ibid. 14. Sap. i , 5. Tbess. m , 5. 1 Thess. m 13. Joan. iv, 24. I I Cor. , 48. Isa. X L V I I I , 16 Act. x m . 4. ibid. 2. II Cor. m . 16. 1 Cor , 15. Isa. L X I I I , 44. Psal. C X L I I . 40. Joan. xvi, 13. Psal. L X X V I , 21. Psal. L X X I X , 1. Psal. L X X V U , 55. I Cor.xm, 41. Rom. viu, 15. Joan. xvi, 45. Isa. , 2, 5. " 1 Cor. n , 10. i b i d . 11. Joan. x v i , 44. " Joan. xvi, 15.
v 7 f 8 0 8 1 8 1 8 1 8 8 8 8 8 7 8 8 8 8 8 1 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 f
7 8
7 4
7 8
7 7
(52) Hoc loco in Rcginae codice qusedam inscrta rranl, quae ntbil ad rein faciebant, nec in noslro Niccia logcbaniur. Quare ea loco movimus, aique
in sua sede collocavimus . niinirum ubi locus illc Davidis profertnr : In lu.ninc tuo videbimus lutvc* (Psal. xxxv, 10).
1467
ADDENDA.
14G8
imlucunt, aul eas dividunt, quasi essentialcs qua> sanclus, prius, id e&l, antequam scnsiLilis natura d:im diiTerenltas, sicul Ariani aique Eunoiuiani procreaia esset, in angelis vim suani exercebai. baierani: verum, ut ipse ccnsco, circa uuam eamIpsius caira beaeftcio perfeclionem iUi habeut: demquc snbslantiam dividuntur, velut proprielates perfpctio antem angdorum saoelificatio est , di.stiiiciarum personarum indislincta) subslaalia? et conslansque in ea permansio. Ac rursus illuaiinaturae ac divinitatis. Quemadmodum enim propria nalioncm habent, eamque prsestaatiam, u l cum uoniina, vcrbi gratia, Pclrus, Paulus, et Joannes, prius ad nialui aegre impellerenliir, nunc ne non naturas dividunl, sed circa naluram eamdcm ullo qitidein (55) modo impelli queant, idque I I O D dividunlur, ac pcrsonas disiiiiguiint ( quamvis natura, sed graiia, per quam suromo bono indienim divcrsa sinl nomina , nalura tamen ipsor.um vulso assident. Quouani enim niodo angeli dicere nna es, nimirum buraanitas); eodem modoei ingequcanl: Gloria iti aliissimis Deo *, nisi vim eam a nilura, geueraiio el processio, tria nomina inier se Spiritu acceperint ? Nemo enim poiest dicere, 0oquideni eadeui non sunt, verum ea quibus insunt, minum Jesum, nisi in tancio Spirilu*. Quonam cadem jant : nec subslanliam sciodunl, sedcirca flcm nnodo primae illae post Deum potesfales beaia eau dcm subsianliam sciuduatur, ac personas sevila fiucreniur, nisi faciein Patris, qui iit eaelis ccrnuul. Nani prophelatcs islaa, velul nolse quxdam est, sempcr vidcreni*? Alqut visio basc sine Spirims gratia non conlingit. Queuiadmodum in subslanlia considerata?, propriisquidem ct peculiaribue nolis rem communem dividunl, subslantia? eniai si noctu lumcn a domo sasialeiis, nec oculig aspectu constabit, nec roateriarum pretia vero idcntitatem miniine disjaugant. Exempli causa, cominuais quidem est divinilas: proprieiales el dignitales agnosci polerunl (tum enim per ignoranliam aeqae aururo ac lerra calcabilur) : aaleai, paternitas et (iliaiio, ex atriusque porro connexione veriialis cognitio atque comprebeasio sic eliam in spirilaali angelorum ordine divina nobis ingeneralur. vita sine Spiriiu pennanere non potest, nihilu certe magis quam eiercilus ordo et disciplina, nisi Col. 442 1). Parturis objectioues? Al ego orationi* cursum, eie. Oralioiiero ad Spirilus hostes ordinum praefectus adsil, aut cbori conceniug, nisi converlil, aitque : Parturis objectiones , ac rur- chori magister caiiiorum voces cooiponal alque SIIS ui conlenliosas dispuialiones erumpis ? Paras coucinnel. Quonara rursus modo dicere possenl quacrere, quomodo Spirilus sanclus, cum a Patre Serapbim : Sanctus, sanctm, tanctus , nisi a sit, non generalionis modo, eed processionis, Spirilu didicisseat, quolies hujusmodi laus pte Deus s i l . A l ego iuslitutae oralionis cursuni se- ^ repetatur ? Ila fil, ut spirilaalis ille concenius, nisi riemque pariurio. Tempus enini boc festiva? celeSpiritas magislerio et disciplina, relineri oequeat. brilalis esl non contenlionis. Prohibe linguam Poslea auicin Spiritnm in pairibus el ia propbetis tuam malo ; paululum eaai comprime. De aliis operabaiur. Patriarcharum eaiai benediciioaes, et litiguis aobis agendum esl. Has cum igne conspifigurae, ac vaticinia, per Spiritus gratiaro conflciecuas veacrare, qaia dmnilalem indicaal: Deut baalar. Eteaiui ex juslts alii Deum per imaginem enim notter ignu comumem esl ; vel meiue, conspexerunt aat cognoverunt. Per imaginera propler vim aduslivam, quam divinitas babet. obscaram Dei comprebensioaem ialellige : per Hodie doceamus, id est, fideliter et sirapliciter cognitionem auiem, eam quae illusirior esl madoctriaa de Spiriiu saaclo, quaia Scriplura nobie gi<*que perspicua. Yel etiam, quoniam pbaaUsia offert, ulamur : cras auiera arlificiose disseremus, saepe imposturam aaimo facil, idcirco adjecit ci ab bontsto ac decoro recedemus, id est, arguie Theologus, Cognoverant, u l visionem banc eram c l sopbislice et ex dialeclicae artis legibus ct esse credas. Ergo patriarch* Deam per imagiaem laelbodo dispuiatioaem instituemus. Enim vero baec conspexerunl : 'propbeia? autem futura quoqae verba : Doccaaius, et Festuni agamus, coasulendi ante coguita babueranl, iinpressam instar cerae aaimo dicuatur. H*c auteni, Arlificiose dissere- D menlem a sancto Spirita habentes, ac fuiura quasi inus, el, Ab boaeslo ct decoro recedemus, snnt praeseatia cernenles atque aadieates. Quoeirca ironice loquentis, aique bujasniodi res aversantis, propbeliara quoque visionem appellabant, alque Uade et turpitudineai et temulentiam eas vocal, ipsi vidcntes nomiaabantur. Hujosmodi quippe aique ad foram el tbealra rejicit. Spiritus vis est; iltuminairix scilicet, ad suairoi lbid. Poiieaquam auiem alienos tubmovimus, etc. boni cogaitionem omnia colluslrans. Eicaim omPosleaquain alieoos ei hapreticos submovinuis nibus, qaae ratioae el inlelligentia p r x d i u sunt, atqae exlrusimus, age jata noslros et eadcm fide ad veritatis inventionein spiritualis lux esl, iisque velut perspicuitatem quamdam pcr ae affert. praeditos ineliores faclamus. Hic igilur Spiriias
u 1 s 1
Phal. xxxiii, 14.
* Deat. iv, 24.
* Lac. vif, 14.
* 1 Gor. , 3.
Mattb. xvin, 10.
* Isa. , 5.
(33) Nuncneullo quidem. Posllapsuin Satana?, Inquil Aug. l i b . De Eccles. dogm., cap. 62, ila coalirmati sunt angeli qai pcrstiierunt, ul cadcrc
oninino non possint, qui nc oinnino jam caderent, irlutcm incommutabiliiaiis accepcram. t
liC9
NICETAS IN ORVT. XLIV S. GREG.
1470
Tnm in Chrisli ditcipulis, etc. Tuin, inquil, nilii) non polerant, sanclique Spiritus cxplelionem, Spirilus sanclus in Ghrisli discipulig efltcax crat. tliccre quispiam posset eum eesenlialiier cum ipsie Nec enim dicere possuni, quod in Cbristo quoque esse ac versari. Nam eiim Filius eorpt>re scnsibili operabatur. Cbristo siquidem aderat, uon at af alque conspicuo nobiscum consuetudiiiem babuisflans, quemadmodum in aliis hominibus, qui Spi- set par erat, ut Spirilus quoquc corporaliter ritu saiiclo afllanlur, sed ut cum aequali simul appareret, quemadmodum etiara apparuit, primum inoedens atque exsislens, propter inseparabilem in forma columbae, nunc aulcni in fornia linguasanctas Trinitatis conjunclionem. De qua re in lia;c rum igneamm. El ctim Clirislus ab iis qure humaverba loquitur Basilius : Ubi propria el connalura- nitati assumpta conveniebanl, posl resurrecliolis alque inseparabilis est societas, illic aplior el nem, ad ea q u Deo conveniebaal, reversus esscl, siguificanlior vox est. , id r s l , *imu/ suaeque gloria?, quam anlc susceplum salulis exmtere, quod hoc verbum inseparabilis eonsortii nostra? negolium babebat, resliiulus essel (nam ca cogiiaiionem aniino offerat : al ubi res unit iu breve tcmpus propler nos exiuanitus fucral; scparari possunl, Hlic comniodior ei congruenlior dicebat enim : Clarifica me, Pater, apud temelvox esl , hoc est, inesse. Quemadmodtim ipsum clariiate, quam habebam apud le priusquam
%
vilam a n i m dicimus, id est, coesse, & mundu$ e$$et*) : Spiritum ad nos post Chriglum corpori auiem, , inese. Ab eo cniin descendere oportebat. Qnod si andieris Cliristum eoparari poiest. Eodein igitur modo Spirilus sanin Evangelio dicentem : Cum venerit Paracletus, clus unigenilo Filio coesse dicittir : aliis autem quem ego mittam *, atque illud : Nist abiero* sanctis inesse Spiritus. Iiaque triplici modo in Paracletus non veniet ad vo$ ila libi boft arciaposiolis vim suam edebat, prout n i m i r u m et ipsi picndum est, ut venire quidein Spiritum sanelum capaces eranl, et trium temporum ralio ferebat. inlelligas heriliter, atque ut Dominum : miltf auPriinum, id est, ante Cbrisii passionem, obscure, tem cerio consilio ac dispensaiione, el n l Deo miime adverganlem. Ha? siquidem voces, cuai eos predicalum misit, ei pellendorum morbo et , id esl, , ac cauera vuni, d a B i u o n u m q u e p r o f l i g a n d o r u m potcstalem ipsis ejiismodi, nequaquam omnino naturas dividuut, d e d i l . Quae omnia nequaquain aine Spiritua nuqucmadmodum opinantur h&eretici : verum conniine Oebaut. Secundo post resurreciioncm exprescordiam oslendunt, ut si quis dicat : Missus esl aius el clarius. Cliristus ciitm cum insufflasset, amicus ab amico, aut litlerae ab eo qui scripsit, dixit : Accipue Spiritum $anctum , nequaquam
1
allus exsisiens, quam qui a prima rerum creatione aut lapis ab eo qui projicit. Quamobrein non ati ( f/\A *** ^ _ ~ .. I _ ! _ < _ .1! U oArl n l Ai<lntin n l I I t semper naluras dislrabunt, eed Sinterdum eliam insuJSaverat, sed idcm ipge, per quem iiisufllatio concordiam cerlo couflrmant, atque aque nunc data fuerat, lunc quidem (34) cuni anima, nunc boc, nunc illud efficiunl. Proinde, quod Spirilus aulem in animaro. Tertio autem perfectius, ciim m i l l i dicitur, concordiam ipsius cum eo, a quo Christus in coelum ascendit, vel divinse gloriae inissus est, indicai, 11011 autem servilem gradum et reetituius est, quo nomine id appellandum sit, subjectionem (34). nescio. Addubilo enim quod nomen ineffabili illi Col. 445 D. Idcirco post ChrUlum q*em aceead priorem slalum ascensioni tribaendum sit. Scd quomodo Spiritus discipulis perfeclius in lingua- rfil, elc. Caugam explical Theologus, quare Spiritus pogt Cbrisii ascensum descenderii; atquc ail : rum divisione vim suam exeruil? Nimirura quia Ne Paraclelus nobis dcsii. Nam eliam Cbrislus in Spiritus sanctus non jam, u l aulebac, per operaprima Joannis Epislola paraclelu* dicitur : Si tioncm aderat, ged, u l sic loquar, esscntialiter cum quit , inquil, peccaverit, paracletum hubemus apud ipsis eralac ver abalur. Quod auiem d i x i t : Ut sic Patrem Jcsum Clirittum justum Abeunle igilur ioquar, ad praemolliendum banc vocem, e&sentialiCbrigto paraclelo, Paracleium rursus ad nos ler, d i x i t , ut minus proprie atque exacte prolatam, ob aplioiis dictionis penuriam. Neque enim esscn- D accedere conveuiebat, nempe Spirilum sanctuui. lialiier cum Filio Spiriiue sanclus in apostolis Quin ipse quoque Dominue apud Jo.innem ila babitavit ; veruin pcr divinam inbabitationcm loquilur : Ego rogabo Patrem, et alium ParacUtum igneasque linûas, alque aiflatum illum, per quom dabit vubi$ * id esi, alium milii sequalcm. Quop
Mailh. x, i . Joan. xx, 22. " J o a i i . xiv, iC.
Joan. xvn 5.
f
1 0
Joan. xvr, 26.
1 1
Joan.xvi, 11.
1 1
1 Joan. n , 2.
(34^ Tunr qMem. Hoc est, I Q Adami cieatione insufflaiio facia est cum auinia, id esi, cooperaus anuna, non quod idem rum anima esset: al post resurrecliouem discipulis in animam inguQlalio dala e s l , boc esi, viventibtis ipsis, uita cuni poieslaie ligandi cl solvtndi. Ilaque insufflaiio cum anima, sicnl anle diciuin est, baec duo signilicat, nempc quod nou ui a lerra corpus bomiiiis a Dco acccplum alquc crcaium esi, sic ciiam ajiima,
vcrum ex nibilo ab eo producta : tum eliam ligaudorum atque golvendoruni pcccatorum potesialem ostendil, quam apostoli a Doinino post regurreciionem accepcrunt. Ac terlio eiiam indicat, quod non miiuis facile anima bominis producia esi, quam velut si qtiis flalum emitlere queat. H;i'C quia Niccta? commenlario in Regina: codicc lemere cl perlurbaie inserta crani, nec in nostro babenlur, huc rcjicicmla pulavimus.
ADDENDA.
lf
1472
circa liaec diciio,- Alius, aequalitalis, non auiam gratiae genns . Quanquam eniro Spirltus ipse simimminulionis causa posila cst, ac per eam doplexest et partibus carens, atqtie indivisibilis: minatioais consortium, non conlemplus indicalur. ipsius lamen grati dividuntur, ae" pro cujusque Haac eiiim vox, A/ius, ila inleltigenda est, ut mcrilo el digniiaie disiribitnnlur. Quam aulem ob alium mihi aequalem significel. Etenim in iis, causam sedenies lingune super apostolos visa? sunt? quae ejusdcm naturae sunt, alium alque alium Quoniara rcgius tbronus ipsi facli sunl regie et Dei, dictaius, velut alius Pelrus, ei alius Paulus : at boc esl, Spiritns sancli, ac requievil super eos Pacum de iis quae diversa natura sunt, sermo ba- raclettis. Sic enim loquitur David : Qui sedes super belar, aliud atque aliud dicimus, u l , aliud est Cherubim manifeslare**. El rursus : Auendil super bos, et aliud equus. Quoniam auicm in Actis Cherubim, et volavil Et Ezechiel hujasmodi aposlolorum b a b e l u r , quod cum in coenaculo quamdam visionem habuil, nempe Cberubim, et sederent, apparucrunl ipsis disperliLe linguae simililudinem tbroaoram, el supra eum simililudiquasi ignis, sedilque supcr singulis eonini, ba?c ncm quasi formae bominis. Ac prselerea bis verbU quuque dispicienda sunl. Ac primuni cur in liuguis ? ulitnr : Egressaest gioria Domini ab aprico domu* Gnjiis rci forlasse bsec csl ralio, quia sicul lingua et ascendit super Cherubim Quod si cui curiosior, proprium cst sernionis organum : ila eliam apoquam par sit, non videor, ut qui omnibus locia albloli ad Evangelii verbum apti c l accommodi legoriam caplem, boc quoque exculiam. Quam ob c r a n l , non sccus atque organa, ipsum resonan- causam, eum apostoli in coenaculo essenl, Spirilus tcs : ac per linguas , congruentia eorum , c l ad eos accessit. Foriasse ut perspicuum fiat, eos aplitudo ad Gbristianae doclrinae pradicaiio- qui spiiiiualia dona accepturi sunt, supra res ierre* ncm significabalur. Aut, si magis arridet , per nasaltolli debere : quandoquidem etiani dmnis Verbum boc loco Cbrislum intellige. haque cum aquis coenacula quaBdara tegunlur. Ait enim David: bujasmodi Verbo Spiritus aanclus , perinde ac Qui tegis aquis coznacula ejus Quo loco per coe* liagua quacdam, cognalionem necrssitudinemnacula, honiines sablimi et excelsa mente praediii que habet. Tanla est enim Spiriius sancli cum siguificari possint: pcr aquas autem eos tegeDtes, Christo conjunclio, ul Cbristi quoquc Spiritus angelicae poieslales. Per quas aquas Deu3 quoque dicatur: Si quis eniai, inqait, Spiritum non habet, laudibus celebratur : Laudate enim eum inquit, hic non est ejus Cur auiem in igncis linguis ? cxlx c&lorum, et aquce qum tuper ccelos suntAU Fortasse quia Spiritus purgandi vim el facultaleni que ipsc eliam Ghristus in coenaculo myslicam ccebabel, vilul ignis ille, de quo Cbristus aiebar: nam discipulis imperlit, cum jam di?inioribiis ac Ignem veni mitlere in terram * . Hic aulem absuperfectioribus imbuerentur alque instiluerentur. Et, meiida? niaieriae, viliosapque aclionis el habiludinis utuno verbo dicam, per illum discipulomm in coenafacultalem babet, quem eliam quamprimum accendi Gulum ascensum boc docemur, necesse esse, parcapit, boc est, evangelicam praedicalionem, qaae tim u l Deue descendal, iiimirum per benigniiatem ignisinstar credenlium peccala purgat atqueabolet. fastigiique sui submissiooem; partim u i ipsi asccnFortasse etiani propler essentiam. Scriptum enim damus, per lerrenarom rerum coDlemptiooem, babelur in Deuleronomio : Dominus Deus tuut permisU nimirum divina amplitudine cuni vilitaic ignis consumem e$(, DeuscBmulator ' ' . Iguis igitur nostra : queroadmodum in Mose quoque anlea usunoinine Dei essentiam inteiligUur, non quod ignis venit. Nam et ipse in moniem Sina ascendii: et sit, verwa allcgorica ralione, quia vi sua consumil Deus deacendit : alque ita consortium iniium est, aique abolel, ac mira vebeoientia agiu Deus enira, ac Decalogum accepit. Alioqui si Deus i n fasligio i i l justis lux esl, ila pcccatoribus ignis. Eodem igi- suo oianeat, ac nos in humilitate nostra, Dei bonitas tur modo Spiritus quoque ignis dicilur, ulpole nulto modo nobis misceri ac communicari poteriu Deus, ad exprimendam, ni fallor^ ejus cum Patre Neque dives ille a Lazaro, el ab expetendo Abrahae el Filio aubslanlix a3qalilatcin, disrumpatur licet D sinu, tanto biatu interjecio dirimebalur ut probaereticus, atque in anguslum prcmatur, quia Spiricreaia aostra natura, el proinde corruplibilis, ab iamm sanctuni Palri el Filio coiisubslaitlialem esse creata nalara ac proplerea incorruptibili, direiapu concludimus aperleque probamua. Nam cum Dcus dissitaque videbilur. ignis sil, ignis autem Spirilus quoque sit, profecto Col. 446 G. Hic proplielis quidem prcedicatm est, etc. Hic Spirhassaactusa propbeiis prxdicalas est. ui cum ejusdem sil substanliaB cum Deo, Deum quoque caodj Isaias ia Gbristi pereoaa a i t : Spiritus Domim ipsum csse perspicue consiat. Cur autcin linguae $uper me ; el rursus de eodem loqueas: Requiesceni dividebantur? Quia diversaBet mulliplices sunt Spisuper eum ttptem spiritus boc est, gratiae et vi* rilus gralix. Alque alii quidem datur spirilus sa~ rcsct acliones, quas seplem oculos Zacbarias noratpientiae, alii auteni spiritus scienlia?, alii auiem pron a v i t D i c l u t n est insuper de Jud;eis : Desccndk phcliaB, aiii genera linguarum, alii aliud uuoddam
1
9
1 1 19
>
1 0
Act. , i seqq. lioin. ,). Luc. xu, 49. Dout. iv, 2 4 ; Exod. xxxiv, 14. I Cor. 11, 4 7. Psal. L X X I X , 2 . Psal. xvn 14. Ezech. x, 18. Pgal. cm, 5. " Paal. C X L V I I I , 4. lsa> L X J , 1 ; Luc iv, 18. lsa. , 2. " Zacbar. , 9.
, ! M u
1 5
1 6
1173
NICETAS I N ORA'
XLIV S. GREG.
1474
Spirilus Domim, et deduxit eo$ . Ac rursus in i el separationem. Alque idcirccw in inferno aeino est qui Dco confileatur laudeaique contexal. Neque Exodi libro scriptun) csl : ImplevU Spirilus dmnus Beseteel tapientia et industria et scieulia Erat eniui prasseas illis Spiritus auxilium afTulgot. aulem Beseleel, labernaculi Mosi in nionie ostcnsi arcbiieclus. Isaias rursus, Judaeos accusans, ail : Ipti vonlumaces fuerunl, ae Spiritum tanclum ip$ius ad iram provoiaverunl. Et conversus est ipsi* in i n i tnicitiam *. Porro bisloria Eliai libro lerlio Regam proiliia est, ubi diserlis verbia babetur : Spirilu* eum extulU ex quu id daiur intelligi, quod diviaus Spirilus bominum opinione majoraiu eo palrabal. Eodem libro Elissei quoque posiulalio coaliaelur. Dixil enim, inquil, Elisxus ad Eliam : Fiat Spiritus, qui in te e$l duplex in me " . Quae autem eequunlur, e Psalmis petita eunt. Aii enim David : Spiritus luut bonus deducet me in viam rectam El alio loco : Et spirilu principali confirma me lbid. Promi$su$ aulem e$t> priu$ quidem Joele, eic. Sic a propbeiis Spiritus praedieaius est, proinissus quidein aaiea a Joele (per ipsum enim Oeus pollicitus esl fore, u l eeipsuni effunderei super oinnein carncm. At Tbeologus diclionem banc expoaens, non simpliciler inlelligendam censet banc effusionem super omnem caraem, verum in credentem. Nam qui pia lide ad Gbrislum accedum, Spirilum percipiunl, non autera increduli). Poeierius autem a Cbristo promissus est: Hogabo euim, i n q u i i , Patrem, et alium Paracletum dabit vobis, ut maneal vobhcum in ceternum Glorificatur porro Cbrislus a Spirhu eunique vicissim glorifical. Ac glorilicatur quidem, juxla id quod aii Gbrislus : llle me clarificabit". Yicissim autem Spirilum glorilit-al, curo euin praedicat, alque boc de eo -prolert lcslimonium : Omne pecctum et blasphemia remilielur Itominibus; alblatphemia in Spiritum sancium remilieturQuemadmodum el Palrem Cbrislus gloritical bis verbis : Ego te glorificavi in terra : ac rursus ab ipso Paire gloriflcatur d i cenle : Et clarificavi te, et iterum clarificabo . Ac vide, quam opuleiua , quam profusa, el copiosa sit Salvaioris polliciiatio. Promisit enira iore, ut Spir i t u s sanclus in aeieraum cum ipsis maneret : Ut tnaneat, inquit , vobucum in aternum. Perroanebit autem, sive in prxsenti vila cuoi iis qui ad tempus digni invenienlur, sive in futuro 32 cum juslis : gi quidem ia liac vila integrum iptum servaveriui, ac D O I I baclenus perdideriat, quateaus ia viiium lapsi fuerial. .Quamvis eaitu Spiritus sanctus iis, utpote indignis, nequaquaia adiaisias sil, lamcn ia boc sseculo baplismi aqua perfusis quodammodo adesse videlur, salulem ipsorain per resipiscealiam exspectans. At ia futuro aevo ab oaini aiiima, qu e ipsius gratiam profanaverit, abscindelar. llla cnim sectio, de qaa ia Evangelio fit aieaiio, nibil aliud signiiicat, quaia omniraodam a Spirilu avcrsioaeai
9 8 8 V8 t t e
Gol. 447 A. Hic Spiritut et cum Filio, etc. Spiritus sanclus ia principio rcruni creatiooem cum F i lio fabricalus est, qiicmadmodum ait David : Verbo Domini coeli firmali sunl et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum . Quocirca boc loco, ncc per verbum aeris imprcssio siguificaliir, qua? pcrvocalia organa eflerlur, aec per spirilura oris vapor, qui ab iis parlibus, quibas respiramus, extrudilur: verum hoc Verbum vivam est et subsisteus, illud niniirum, qaod in prtncipio eral apud Dcum, ei Deus erat. Atque itidein spiriius oris D e i , Spirhus verilalis esi, qui a Patre procodit. Tria iiaque animad^ verie, Patren) imperaulem, Filiura fabricantem, Spiritum sanctum flrmanleia el fulcieniem. Nibil porro aliud esl iirmatio, quam perfeclio ea, qua: sanciiiicalione coaiparatar, ac firmitas el conalanlia ia bono. Saaclificalio vero sine Spiriiu nulla est. Ncque enim aalura coelestes illse elbealse menles sanctae sunt ; verum esscLiia ipsarum aereus foriasse spirilus esl, aai igais maleriae expers : sanctiftcaiio aaiem, quaB ab essenlia externa esl, perfectionem ipsw per Spiriius sancii communicationeni iadaciu Igneai aulem materia careniera d i cit, quaet selbereum , qai ad differenliam nostri igais immalerialis dicitur. Uic enim inferior, abgqae maleria, nec manere polest, nec subsistcre. Vivuni crgo Verbam illud esl, ia quo coeli crcali sunt; viia autem Spiritus ille esi, a quo coelesles virlutes absolatae ac perfcct sunt. Neque eniai Verbi pronuatialione creat Deas; aec spiritas acrei profusione coeli ornaalur : veram Spirilus viva potentia, ei divina aalara, simul cuai tivo Verbo creaiurasuflecit, qaemadmodara exDavide diciarus. Quia eliam Job quodam loco sic loquitur : Spirilu$ divinus, qui fecit me atque iia procrealioneai sui Spiriiui saacto adscribit. Nec eo conienlue, suae quoque sapientiaB gratiam eidem assignat, ac magislram eam agnoscil dicens : Ftaius aulem omnipotemis qui docel me Quod buic evangelico diclo respondrt : Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Palru veslri, qui loquitur in vobis " Ad b33C Spiritus sanclus commaneia omniuni no6lrum resurreciioacm simal cuni Gbrislo niolitur ct efiicit, qaemadaiodum contirraat David bis verbis: Emiltet Spiritum luum, el creabunlur, ei renovabis faciem terr<B *. Elenini Spirilas sanclus, res crealas ad nnmorialitalem renovat. Per emissioneuiaaleai Spiriius , David ejus ad ageadam dcmissioaem inlelligit, aoa eloco ad lo< um migralionem : Spiritus enitn Domini replevil orbem terrarum Quin eiiaia Spiriius sanctus spirilualem per baptismum rege neralioaem efficil. Hujus rei minime meadax ille lef u 9 K 8 1
* lsa. x x x i , 4. Exod. xxxi, 2. Isa. L X I I I , 10. I V Reg. , 10. " ibid, 9. Psal. C X L I I , 10. Psal. L , 14. Joel u,20. Joan. xiv, 10. Joan. x v i , 14. Matlh. xu, 51. Joan. xvn, 4. Joan. xii. Psal. xxxn, 6. * Job xxxm, 4. ibid. ^ M a l t b . x , 2 0 . "Psal. cui,30. Sap.i,7.
3 6 8 7 8 8 8 8 u % l %8
1475
ADDENDA.
16
siis egl, qui minan hoc scrmone usus est : nisi ro, id esi, frucdim nioii, cl ronnulcrc. Qu* au&em de prcsbyteris commcmoral in Danielig libro goripla yui< superne uaius (uerit, non potesl videre regnum sunt: (55) aique adolesccalem, ei animo, clcorpore Dei Neque cuioi quisquam coelcsle regamn acelcganlem Tbeologus Danielem iiomiuat, qui ame cepinrus est, nisi a priori ct caruali procreatione, qaas noclu alque in tenebris inilium accipil, pari- adullain aetalem (nam luin duodccimuia a*iaiis licalus facrit. (Noclu eniai ut pluriinum Vcnereus aanuai agebat) judex preebyterorum sedil. Bis auiem in lacum leonum injcclus esi Daniel, prius quidem congressus ct se.aiinis ejeclio conlingit.) quidem ab bac sordida el ob&cena aique caliginosa creatione sub Dario, quoniam coenaculi fenesli is c regionc lacidae diuinseque illius generaiionis opera luslra- ierusalem apcrtisj orationes ad Dcoin fuiuJens iuvenlus fuerai : cum ediclo publico promulgatom I U S fuerit, cujus iiienlioiieiii facil David de juslis essel, quisquis inira iricesimura diem, vei ab boloquens : Die [ormabunlur , id esl, in luniine miae, vcl a Deo, praelerqtiam a rogc, quisquam sancli Spirilus. Poiro diurna iiaio el crcalio, non poslulassot, eum in lacum leonum injecluin i r i . modo regeneraiioneni cam, quaiu baptismus aQerl, signiOcai, sed eliam purgalionem illam, qua? virtu- Posierius sub Cyro, cuia Bclis siatuam cvcrlit, et draconem, qui suuuna religioae a Babylouiig coletibus coaiparalur. Atque ulramqae baruia crealionum sibi ipsi quisque fingii, boc est, suople propobalur, interemil : quo eiiain lempore Uabacitc, sito aiiiiuique volunlale. Nam el baplismi rcgene- capitis ejus verlice ab angelo arrepio, gublimis per aerem a Judea in Babylonem praadium Danieli raiio libera, ejus,qui baplizatur, volanlale, ac cilra portavit, stathnque Judaiae rcstilaliig esl. Hacienus vim peragilur (ei propierea patres, aul alioqui aflinrs de Daniele. Nunc ad lexlara redeanius: Spirilus et necebsarii, infamium loco interroganiur) et mogauclug, inquil, gi piscatores iaveaeril, Doinino ruai inslruclio uidem voluntaria esl. Forlasse eiiam qnod ati, per $e$e, noa solura boc signiGcal, u i n m - ipsog expiscalur, ut rursus ipsi sernionis relibus, id csl, evangelica prxdicalione, quae relia iusur que rem a libera voluntale proficuci : sed eliam quod neulra liaiuni congressu ullu et corporaui ex Veteri ac ISovo Testamento coniexia eal, muuconjui.ciionc indigeal, qutmadnodum in corporali dum aniversum piscentar. Jain vero Jatobum rt Joannein Cbrisius Banerges nominavit, id est, filios procreaiione coulhigil. lonilrui Porio nequaquam a seipso Dei sapicnI b i d . tlic Spiiilui, nlpote sapieniissimus, elc. Ait quodaui loc Salomon : Hominum amans Spirilus, liam noral Joaaaes, ged eam virtule Spiriius esl asseculus , qui ipsiug pecius ingreasug tbeotapieniia . lloc igilar per parapbrasiu explicans Theologus, Spiriluia saacluia non modo sapienlis- Q logunt eum reddidit. Vcrba eiiim ila graudia prolocutus eat, ut ad ea nulla sapientia agpirare sinium, sed ciiam ad benelicia daoda prompligsimuin esae dicii. Aique ut ipsius sapientiam et queal. Hic Spiriius sanclus etiainsi publicanum benigniialem prscdicet, oslendilquo modo paslorcm acceperit modo fide pradilum, qual $ erat el caprarium, el adolescentem, el piscatores, et Matibaeus, evangetislam creai, uec jam pccuriiapublicauos, et perseculores, aique, ut uno verbo d i rum, scd aoimarum negoiialurem cfficil. Si persc(am, cos qui propler viliuiem, aut ciiam moruni cuiorem inveneril resipisccntem genlium aposiolum hnprobilaleni, iodigni videri poierani, graiiis suis reddit, iidei pracouem, vas eleciioais " ac denique oniaveril. Caleruiu Spiritui sancio bujuamodi Pauluni pro Sauio; hoc esl, pro eo quod Ecclcsiam privilegia privalim attribtiit, quia Spirilug dona agitare el coimnovere solebal, requiera ipsi transunt. Ac Davidem quidem pasiorem vocavit, quo- quilliiatenique procuraniem, tanique ad pietaiem niaro Deus cx oviuiu gregibus ct artuenlis eum ac- acreai el lerventem, quam ad vitium inveneral, cepit, Jtidseorumque regno praefecit: cilbaroeduui alque acceperat. Zelumeuim, quo ad pergectilioiieiB atitcm, u l citbara psallenlem, pravumque spiriluin ferebatur, ad pieialem Iransiulil. Hic et leniuitis etdxruonem, qui Saulem praBfocabat, incaiaautem, esi Spirilus (ai( caiai Paulus deeo.qai praeocapalas quemavlmoduat prhao libro Kegum {proditum ba> D cst in aliqao delicto : Vos. qui spirituaUs e%li$ belur. Amos auteai caprarius erai u i ipse quoqne instruite hujutmodi hominem in Spiriiu Uniialis". de se lestalur : Non eram, inquil, propheta ego, El rursus : Quid vulln ? in virga veniam ad *oi, M
w 4 t B S % t
uec
filiu$
prophe.a,
sed
caprariut
0
eram
morot
i/i charitate ei Spiritu Unilatis coniumace fueruni, ei Spiritum
, el lanieo in vo> sanclum
. vcllent,
el suscepii
me Dominu*
. aulem
qui peccanl, inciiatur : Ipsi eniu, inquil, Isaias

ipsius od
(quod capere veriimus ideai esl quod laororuai folia abscinderead capranna alimoniaiu. Suaiciiam qui pulenl hoc verbum ideai esse, qood perpurgare eicurare bujusaiodi arbores, cibam gregibus suppediiaules. Cyrillus auteai exponit abtcindere mo* Joan. , 5. * Psal. cxxxvm, 46. ix, 9. " Act. ix, 45. Galai. v i , 4.
e% 4 7 4 4
iracundiam provocarunl " Noaqaod revera Spirtius ira commoveaiur (aec eatm ia Deam affectug cadunt) sed quia Scriplure familiare est, baiuaao inore ia diviaa aatura ree bujusmodi inforaiare Anios v i , 45.
isa. LXIII, 40.

Sap. i , 6. Cor. iv, 24.
Marc. , 47.
Mallb.
(55) Iloc loco NiceUg Sasanaae liistoriain fusissimc prosequilur, quam nos, utojinibus notissimaja, iraiisdieiidaiii duxiimis.
47 NICETAS I N ORAT. X L I V S. GREG. 1478 a!que figurarc. Confitcamur crgo Spiritus sancli afflatu audicnlium linguis loquentcs. Uausquisqae eaim liaguam suam aadicns, ac videns aposiolos dignilatom, id est, quod ejus lem sii cuta Palre el Filio subslanliae, quodque sit Deus/ ne implaca- noa modo adse, scdetiam ad alios, quicxlernac l i a gaae erant, verba facientes, animi veriiginem ipsis bililer irascenlem euai vidcie velimus. Nam qui in ac furorcm objiciebat, qiioiiiam ab iis qai cxlernae Spiritura sancium blaspbemaverit, huic noxa non regionis erant, aposloloram oralionem iniaiaie auremilletur. Hic oie quoque forlem et iatrepidura concionalorcm reddit. Alque ulroque nomiiie Dco diri exislimabanl. sii gratia, sive quid ab haereiicoi um insidiis paliar, lbid. C. Quanquam auiem laudabilis, ctc. Eam sivo nullis injuriis afiiciar. Nain si nibil passus qaoque linguaruai divisionem laudai Gregorius, facro, gratias Deo ago, quod Deus iis, qui me i n qaae ia Babyloukse lurris exslructione facla est, visum babenl, pepercerit, nec eos sanguine comcuni una lingua ia mullas dissecla est, atmaculari penuiserll : sin autcm passus faero, sic que impia coacordia ei conseasio dissoluta negoquoque graiias ago, quod boc mibi inslilulionis el tinm sluiie susccplum simul dissolvil. Hunc enim doctrinae prseaiium dalur, ut per sanguinis pcrscopum sibi proponebant lurris aedificatores, ul si fusioueai vita defungar. quaudo nova aquarum illuvic lerra obrucretur, Col. 450 A. Ai vero linguis exlernis, ac non verna- ^ banc iarriai ascendereat, irainquc divinam conculis, aposloli loquebantur, elc. In Actis aposlolorum (emntrenl. Quonua vesaniam nunc quoque imitari scriplumest: Cceperunl loqui alih linguis* , id est, quidam non vereniur, adversus Spiritum sanctam auditorum, ac non pairiis. Neque enim audienlimu scelerale concordes, lurrimqae impiclaiisexsirucnHngiue, eorum qui loquebautur, pairise eranl. Ac tes. Cselerum Tbeologus vcbeutentius laudal alqua miraculum ea res habebat, quod apostoli serraouem, adiairalur divisionis Iiujusce miraculuni. Ab uao quem miiiiaic didiceraiil, loquebantur, ct, u l Apo- enira Spirita in inultos apobtolos diflfusa, ia unam stolus ait: Linguce in signum erant non fidelibus, sed rursus pielatis barmoniain comrabitur, ac resliluiinfidelibus , u l signuai boc ipsis in accusatiouem lar. Quamvis euim diversis linguis loquercnlur, eederel, quoaiaai, ne boc quidcui sigao viso, lideni oainibusiamen Iinguis eadem loquebaalar, aiiairaiu amplexi sunt, sicui scriptum est : Quoniam in aliis ea, quae ad Cbristum, et ad praedicalioaem evanlinguit loquar " , elc. Ubi aulem bic locus babetur gelicam speclabant, aoa sccus ac cithara diversis Cbryaosioams quidein verba baec Isaiaa t r i b a i t ; fidibus pulsibasque concordcia sonumemittil Enbncxteram apud Isaiam non reperiunlur. Itaque vel vcro illa graliaram diversitas, quae addijudicationum nalitiose submota suut, vel pef oblivioaem irans- Q alia gralia opus babet, propbeiia cst, ac donum missa. linguarum. Nam el propbelia eo doao el gralia opus Ibid. Audiebant autem. Verum hic paulum con babet, qua spirilas discernunlur, et liaguaruui ihte, elc. Hoc qaoque ex Aclorum libro sumpium donuia interpretalionis dono iadiget. Porro propbeest : Audiebat sua quitque lingua eot loquentes . liae, et linguarum dona, iis antecellaul doais quoA l Tbeologus addubitat, quo paclo ambiguiias boc ram ope ad dijudicalionem et explicalioaeai loco occurreas disliaguenda et solvenda sil, q a indigcnt, boc esi discrelioae spiriuum ci ialerpuaclioae dividilur, id esi, discernitur, aique inlcrpreialioue : borum enim cauaas ac radicog dissolvitur. Propositis iuque, per interrogationem, suut. Qaod quidem perspccluni babeas Tbeologus, duabus solulionibus, secundae calculuin suum addil: a i l : Ad discernendum quaiiiam Spirilus sancli gratta Uirum eniin, hiquil, uua quidem cademque lingua sil pr&siantior. Nam quod aposloli peregrinislingtiis loquebanlur apostoli, veruai audienlibus mullas loquuiuur, diversitas est graiise, alia gralia opus iicbant, lum propter aeris strepilura, tum quod qui- babeas, aiaiiraai discrctionis doao, ad disccrneuduai libet audiioraai lingaam suam secernerei? Aa vero quodaaai sit laelius ac praestanlius douiiin, id est, puactum staiuemus ia vcrbo, audiebanl, baec autem, ulrum boc linguarum donuai ca?leris, quibusdiloqueutes eo$, cum bis quae seqauulur, conneclemus, D viao bencflcio ornali iuerant, piaifereaduia sii, an ul sii bic sensa, quod genies apoatolos audiebaat aliud quoddam ex reliquis : qaandoquidem in iaai loquentes lingais auditorum, boc est, exlcrnis, diversis donorum generibas nulluai esl, quod aon qu??iam ad eos qui loquebanlur,? Cui cliam senlea- laadem merealar. Quin eiiam prxciara illa est djtiuc magis accedo, qaaadoquidein priori modo, boc visio, pro qua David Deuni obsecrat, bis verbis : est, si una lingaa apostoli locuti cssenl, atque Divide liiigua* eorum, qui pracipilalionii tirba unusquisque auditoruai dialectum suaai ab aliis dilexerunl aperle saae Macedouiaaorum linguas separassel, audienlium fuissct boc miracalum; accusaas, qux Spiritus diviniialem scindunl, ipsumcontra si in verbo, audiebant, punctum apposueris, que, a Patre el Fdio dividunt. Praecipilii auiem ac duiade basc verba subjunxeris : Loquenles eos verba, voces illai SUD I, quae Spirilui saaclo diviniproprin audientium linguis, rairaculuui aposloloraai tatera abrogant, utpote, qua3 eos, a quibus p r o f o erii. Qaod eliaai ex eo perspicue constal, quod ruulur, deuiergant, alque ia exilii voragiaem translemutaiitia qaoqac accusantur, utpole ipsi Spirilus niiUuni ac dejiciunt. Dividatur igitur, inquil, ba>
1 8 8 8 0 t 8 7
Acl. , 4.
8 8
I Cor. xiv, 22.
8 8
ibid. 2 1 .
8 8
Act. n , 6.
8 1
Psal. L I V , 10.
ADDENDA. 1479 1 reiicorum loquaciias, linguaeque pruriius, alque Babylone, capiivi vcrsati sanl: atquein JSgyple adversu3 Spirilum saaciam coaspiralio. Nam hiijusquidem quadringenlos annos usqae a I redinun io modiquoque divisio, bis,qai ia nialum conseniiunt, Palaestinam excgeraat, septuagiata aulem in Babyulilis est. lone : quse eliam caplivitas Jada?is Hierosolymam (36) Per gratiarum diversiiatem, linguarum d- reversis soluta est. Hla porro, quam a Roraanis, nuai inlelligit : quod quidem alio dono indigel, ni- Vespa3iaao et Tito haperaloribas, passi sunt, nor,lairum inicrprelationis alque inlerprelis. Quid cnim dum eo lcmpore coatigerat, sed qaadraginla posl quacso, ille, qui disccndi siudio sose ad prophclas Cbrisliim in coelos receptum annis fulura erai, confeit, adjumenii pcrcipiet, si Arabs eos Atlice vindex furoris atque amenlia?, qua Judaei Curisio loquenies audial ; vel Allicse lingua; peritus PhoeniSalvatori iieceoi atluleruat. Quaaiobrem reliquum cuai lingua disserentes? Et quoaiaai caHeri, qui est, u l ab ea caplivilate, qua Juda?os afflixii Antiospirilaalibus graliis ornabaniur, sive opiiulatores cbtis, quin eiiaai Macbabaeos exquisilis lormenlis auimarura, sive gubernatorcs, sive inlerpreles, affecil, bos rediisse censeamus. Nam b&c non iniaus ob graliarum donuiu efferebantnr, i i aulem muliis anlc annis coiuigil, sed parvo lempoiis inlerqui variis linguis loquebaniur, velat ia',lingna Spi\alIo Cbrisli incarnalionem anleccssit. Quod si quis rilus afflaium babenles, eo aomine gloriabantur, hanc exposilionem vclnt coaclaro alque a vero ac doaam suum arrogantias jaciabant, scque iis aberraatem repadiat (quoniaai Anliocbena caplivhai qui aliud quoddam Spirilus donum acceperanl, nequaquam vetus erat, nec ia mullas orbis regiosnperiores esse exislimabanl, idcirco Aposlolus eos nes fitsa) fortasse rcclius fucrii ita exponere. Quod compescil ac conlrabil, utpole minus ulililalis j u x t a Esdram saepius ia caplivilatem abducti fueriul Ecclesiae afferenles. Quod etiaro magnas nosler Judaci. Dispersis igilur snppius ia diversas gcntcs Gregorius sigaificaas : Mtbi, iaquii, ulinam polius Iribubus, vcrisiaule esltuni quosdaia eorum ad dieai contingat quinque verba prudeaier ia ecclesia loqui, fe.uum adfaisse, et cxliaguaram miraculo sluporera quani decem millia in lingua el voce labac iucerla coacepisse. Atqae baec stndiosis viris nequ.iquam, alque obscura. Quo loco per quinquc verba, eos qui spero, supervacaaee anobis exposiia vidcbuntor. in ecclesia dot-ent, atque interpretantur, iatetligil: Quod si quis aliud quiddam ad baac solcmniuiem pcr dccern aulem niillia elobscura, eos qui ornnibus coalaleril, ejus laudes depraedicans, nobis quoqoc qaidein linguis loqunalar, ca?terum mililem divii I collegcril, u l ncquaquam plcno laudis oflicioperimni ad spiriluale belluai nequaquam exciiant. fuuclis. Ac nos bic concioncm solveinus, muliiludinemque nosiri audtendi causa collcctam missaru Gol. 450 k.Acde hhquidem hactenus, eic. ln Aclis facicmus. Orationcm cnim inlcgram alque absoluaposloloruni scribil Lucas : Eranl aulem in Jerusatain babtiimus, ac si noa fesli diguiiali, insiiiuto letn habilanles Judcci viri relgiosi ex omni gente, qiia? sub ccolo est A l Tbeologus dc bac diclione, certe nostro pareni. Oralionis enim iniiio facloros habitanles, ail : Si cui intelleclus bic placel. Neque nos prnfessi sumus, ut de boc festo breviicr .igeremus.Al vcro Spirilus festum nunquam ngcredesicnim pcrpeiuo babiiabant, sed lua celebrandi fcsii naaias : verum illud celebrenius, ia praBsenli quidem causa convenerant. Inomncs enim nalionesdispei si, vita corpono simul acspiriluali modo, poslnoslrom geniium quidein linguis ulebanlur, patriam antcin aulem ex bac vita discessam prorsus spiriiuali. Quo rcligioneni, ut Judaei, relinebant, ac juxta lcgis eiiain lcmpore caasas festorum el explicaiioncs prsescriplum andecunque ad fesiuin in Hierosolyearum rerum, quas naac quacriinus, clarius ap rmitanam urbem confluxerant. Quasro igilur qiiinam tiusque cognoscemus , in Clirislo, qui jusloruin bi erant, el a qua capiiviiaie dispersi tunc temporis verum fcsium esl ei exsultatio, cum quo gloria et fcslo intercrant. INam jEgypiiaca el Babylouk-a captiviias cerlo locorum et lempoi um spalio cir- vencratio Palri el sanclo Spiritai ci aunc ct in sicula sacculorum. Aaien. cumscripla el fiuita erat. In iEgypto enim sola, et

A r l . n , 5. interprclis es*c vidcntur, occ ia nico Niccla Iia-
(3G) Per graliarum. \hvc verba alius cnjiispiam benlar.
ANPfO BOMINI MLXXXI.
, \ , \ \ , , *5 ^| 6 .
NICEPHORI BOTANIATiE
AUREA BULLA
Confirmans decreta synodalia de inceslis nupliis atque spbnsalibus, facla sub Joannc Xiphilino, sanctissimo el universali patriarcna, post cujus mortem Ecclesia subjectum hic scriptum aurea bull fuit oblatum.
(Maasi Concil. XIX, 1015. Decreta matrimonialia Joannis Xiphiliai, hic ab imperalore coafinaaU, haie* ia tomo aostro ceateslmo deetmo aono, col. 755 aqq. et 855.)
\ *, \ , , \ :6, , \ \ , \ ; \ , ; \ \ , 6 \ . \ \ , , \ , , [ ] \ [] \ ; ; i ; , 6 , , \ , ; * \ , , \ ;. \ ; \ * , - , \ \
1 5
Semper maximis admiaisiralioaibos Deam inlervenire, diviao ei sapieali verbo coafirmalur; atqac ita petfici res maxiroas, q a geiuniur, uovitnus oinnes miaiaicque dabitaaius. Jam gi qai * deni ex maximis Dci opcribue eliaia v i u bouiiniim est, ei eonundeai tara procrealio, qaam in lianc viiam iacremcnluai ab ipsias dispensaiioae pendel: mulio magis ex ejusdem lua cura, luai maadaio conjugiuin agnoscUur, qaod legibus iicilum sit. nec a Dco rejectum : quemadmoduai el aljcaum et paganuni cst, qaod ab ipshis mandato reccdit alquc disjungilur, Si eaim ipse lam diserle rein exposuil ac pronimtiavit, a Deo coajaacios per bomiiica acparari noa debere, sieul evangeJica diviaaqae vox illa prodidil; quis aegel secumluni ipsius voluDlalem iacesiae nupliaa probiberi, deque senieatia ejusdem iilas baberc locara, qurc juxia sacros et ecclesiasticos canones muluo coasensu contrahualur, ei noa probibealar ? aul si quis < ontumaciter ea rejicial, quae de sacrarum cl syaodaliam legaai praescriplo el jussa optimo gerualur, non id palam facrit adversari Deo, cl ab co deOcere ? Veruai enimvero ae qais iia furiosas sit, adeoque de potesiale exeal, ut iu aianas majoris ct omni excftpiiene superioris judicis, adversaada e i , quad b^tnim est, et ad maluir dccliaando, iacidere velit. llaque si cunctos diviaa lex ei synodalis eliam iavitos ad mcliora traducit, nc per sacram synodi sealeatiam excludanlur : niulio magis opera? pretium esl uaa cum suffragio synodall ot ponlificali priacipem ipsum qaoquc dcceraere, quasiqae se prabere socium et ainci47
PATROL.
GR.
CXXVU.
1481
ADDENDA.
1*84
sorcm in iis quae praeclare a sanciissimis et divi- , nissimis pontiiicibus, ipsoque sanclissimo palriar \ , clia decrela sunl, et recte conslitula. Quoniam ergo per seiitenliam synodalem Aprili niense praneiila . \ [ ] indiclione quaria promulgalam a felicis niemoriaa . palriarcba, domino Joanne Xipbilino, et a sanciis - 2 simis nietropolilanis c l arcbiepiscopis, quotquot ' , \ id temporis ad urbem imperatricem erant, ma jcslas mea didicit, in ea synodo dc incestis nupliis , csse coguitum, qtronam scilicct paclo probibilae , uupiia? secundum sacros canones aique lcges inbi\ , beri debeant, et qui vicissim eao locum babere, \ quae secundum lcges i i u n t , nec synodi judicio , ; vctantur: alque boc noniine niajesuti m e sug, \ , geslum est, ut ab ea iale decretum contirraelur. ne ab aliquo forte vel melu, vel dolo malo, vel alio , * , quodam modo non laudabili rescindaiur : cum , , ejusmodi res divina sil el pia, preces oblatas exaudivit, el auciorilale principali placcntia Deo cor- , \ \ * roboravil, eaque propler sacrosancue synodo , \ quoqne comprobaia, ut ue recle olim facla de novo male subverianlur, neve loco moveaniur [], \ rmmota, profanaqne, ut ila dixerim, fiant. Sancit \ $ ! [enim majestas mea per boc aureae bullae scriptum, ], ; , u l factuin illud a patriarcba pariter et synodo , \ .;. dccretum, Grimim ralumqtie sit, ncc qmsquam [ ^], \ !/ id vel nudo verbo in dubiirm audeat revocare ac []. reseindere. Nam qui hurc sacrse synodalique sen ^ lenli adversatirr, mox ipso faclo iidei nostrae \ .-, :., gubernacuh subverlit, ei anathemaiis factus est , \ \ reus, abdicatusque a magna Ecclcsia removetur, \ velut inbumanus el consceteralus, qui et cano. nibus adversetur el eosdeni rescindal atque con \ , ; :; velial. Quippe majestas mea praclare dijudicaU , \ gestaque per ipsam synodum obsignans, praesentcm , lianc Auream Bullam promulgavit, ad couflrman , : duin et stabiKiindum ea, cui bullae rubris litteris , \ , sttbscripsh, et per eas veritatem clariorem diclans, \ [ verum ei sigillum, qtiasi quoddam aurcum corol]^ \ lariuro, appemlit. An. inuncR 6598, bac ipsa leriia ^- , indictione, roense Januario, quo et pia dlvrnitusque \ , * constitula majsias nostra subscripsit. \ ,
1
' , ' , , , ,-' 7* , $ \ .
I K E U N T E SiECTJLO X I I .
NICETAS SEIDUS.
.
(Lco Allalios ia DiaUiba de Hicetis ap. Maium BibL . Palr. VI, , 49i.)
r
Niectas Seidus sab imperalore Alexio Gomneno, cum videret a Latinis proponi, opinionibu* Eccletia RomanK lanquam antiquioris inharendum esse, venerabilioraque es$e novis anliqnhra, scripsil a d v e r s u
Uih
NICET/E SfelDi bE PASCHATfi.
ifc*
eosdeni opusCulmn, , >, . esse timpliciter alltiqua novis venerabiliora, ideoque neqite uotul vetus Roma nec sedes sede. . , ', * . Mtilia illius perperam diclam, a nobis in librte de cohsensione, protlt ferebat occasio> prolaia et reftitau sunt. Scripsil eliam tractatum De Patchate, . . ,', \ \ . Maltbaeus Hieromonacntis, qui in canones scripsil, in Iraclatu suo De Paschale: ' \ Sic et admirabilis dominus NUeias, ccgnomtHti Seidns, ait in tommentarto sAo de hac eadem re edito.
t
E K TDN MAKAPITOV

.
* TRACTATU
B E A T l DOMNI NICETiE SEIDI

DE PASCHATE.
tardinalu Angeto /, in wo/. ad thiodori tielitemola? locum ubi de Paschatis celebriitione agilur, ex* verptum ex opere Ntcetce Seidi, $upra ab Allatio laudaio, exltibet, sic prwfatut: Quia hoc ioco menlid Pabchatis incidit, venit mihi in menlem iradita ab Allatio indiatriba de Nicetis . XI notitia, qnod Niceiat Seidus, sa?culi homo, iraetatum scripsetit de PaschaU. Retoeia mihi in codice Ur. Val. 1059,/*. 212, non coniemnendum occurrebat prcedicii tractaius excerplum, quod hic tubiexete operai prelium esl, lum quia per se utile, lum etiam ul Nicetarum scripta pro viribtts colligamus. Jam titulum homini scitismaticu <laium qui etiam contra Latinorum dogmala decla:tiavit nemo mirabitur; nam el Gratcus codkis ipsius scripior credibiliter fuit schismaticus, et beati vocabulnm de quobbel mortuo, sive beato sive mu$, ab antiquis preedicabaiur; et nnnc etiam quibusdam in regionibus pari sensu usurpatur.
% t
' ' , ; , * ; ,' , , 6 . , ; , ' , ' ,| , . ;* 6 , ' , ' , * * * . , , . ', '. ',
Natus csl Dominns noster Jesus Clirfstits anno ab orbc condilo 5506, ut jam antea dixi. Alitcr enhn esse nequit, etiamsi in itifinilum vesligamlo quis labofet. Sabuaris aulem ejus pssio coinigii amio 5559, cum essci lunaris eyclus decimus, solaris aulem vicesimus lerlius. Quibiis concessis comperiiur vere, acluin esse legale Pascha quana decima die lunae, vicesima leriia mensis Marlii, bebdOinadai sexta, qua reapae Domiuus passus est. Nam, post sepulluni Salvaiorcm, immolatus fuil irraiionalis agnus cik-ca vcsperunn Illucescente auWin Sabbalo, seu vicesima quarla Martii niensis die, azymorum ab Judasis soleinnilas peracia fuit, veluli lex in Levitico prxcipiebat. Vicesima deuique quiiita ejusdeni hionsis die, splendida Cbrisli resurreclio toli orbi illuxit* Natus est ilaquc Dominus, ut omnes orlbodoxi censemus, anno lnundi 5506, indictione prima : Caesaris aulenl Augusli reguaniis anno 1 2 . mcnsis Decembiii
1487
INDEX
14SS
tlie 25, bebdomadtf lcrlia. Erat cnim tunc cyclus * ', solaris 48, lunaris vero 15. Deinde anno 15 T i - ' ' , borii Cajsaris, cuin Jesus jana easet ann rpm t r i - , ginta, baptigaiur ab Joaune indklione prima . ', , die bebdomada? secunda, sexla mcnsis Januarii. * ' ,. \ , '', Poslca anno 48 ejtisdem Tiberii, ad vobintariam \ : ', . \ ' pa&aionew vcnii amno uoundi 5550, mensis Mariii ' , die 23, iodiciione quarta, bcbdomadnc die sexia. , ; , fteserrexit aulem die 25 ejuKdom mensis, die '. bebdoi)iad;c priina, lunari cyclo decimo, solarr viccsimo lcrlio.
INDEX
N I C E P H O R U M BRYENNIUM.
(Revocatur Lcclor ad numeros grandiores lexlui insertos.)
fcbrytani, 26. Acclamationes mililares ad Alexioro, 61. Acies Romana a Turcis csdilor, 41. Adrianopolis, 108, 144, 157. iEtus, 149. Africa, 26. Agareni, 165. Alania, Alani, 56, 72, 83. Alani car deseraal PalawlogOm, 83. Alexiui Coronenas Bolaniatfs imperium a?gre fert, 6. Ambos Constanlinoe Ducas conciliare BoUniats frnslra conalur, 7. Cur Botaniatae el ejus ministris suspectus el Invisue, 8. Edicto jubetar exsulare, sed imperator senientiaro revocat, 8. Ab imperatore bellis difDcUibcs prati eilur ut percat, 9. Bryennium et Basilacem viocil, 9. Ingrat vices pro benefactis Alexio reddiue, 10. Ad imperium arripfeBdam compellitur, 41. Adrianopoli imperaior proclmalur, 11. Cuinara partem imperii communicet, 11. Botaniaie jus ejus ad imperium agnuscitur, 12. Ulius conjux e Ducarnm femilfa, 12. Illius successor, 13. Quam juste sumpserit imperium, 14. Alexius Joannis CnmneDi socer unde Charon dictus, 19. Ejus mira iodoles, 24. Alexius io exerdlum Diogenis imp. vadit, 34. Sed ad mairera lugentem remittitur, 55. * Alexii curo fralre miliumia alacritas, 58. Blius e castris utHis eruptio, 60: Ejus periculum et ejus in eo fbriimdo, ei ad eum mirftarea acclamaliones, 60. lllo fruslra "reirahenie Romant railiies e castris fugiunt, 61. Alexius Tbeodoll consilio sorvasus, 61. Cur noo omiaeril loricam pedibus iocedens, 62. Gabadoniensium in eum benevolentia, 63. Cur speculi OSUIB rfcuset, 63. Ancvram cur coniendal, 64. Pecunias ad fratrem redlmendum parat, 64. Obeidelnr cum fratre hi domo ruytica a Turcis, C6. Illius oratio ad obsessos eecum, 67. Ejue enerostias in Turcos, 70. Invocatus peFiclitantera servat, 0. Turcoe in fugam verlit, 72. Hlius redilus in urbem l laus, 72. Alexius juvenis adversus Urseliura ab irnp. mitlilur, 84. Ab ea expedilione matrr eum delerret. 81. Cauta ejus beilandl ralio eum Ireelio, 84. Andila Utselii profectione ad Tutachum quid egerit. 86. Illins oralio ad Tuiacni delegatnm, 86. Illius sollicitudo pro pecunia promissa. 87. Cur ab Areasenis pelal pecumam, 88. Ad eos Alexii concio, 89. Simulat Irselfi excaecalionem, 90. unperfeclum bellum relinquere recusat, 91. Arcee ab Urselianis capUs recipit, 9 1 matruele Doceano excipitur bospitio, 92. Avilam vieit, a Manrece excipitur et a < 1 templum Deipar se confert, 93. Turcot obiter fugat. 9 k Nave petens Gonstanlinopolim a oaufragio e i i tv.p opc Deipane. 93. Humaniier Urselium iracUl, 93. ntiani bcncvo!e ab imperalore excipialur, 96. Andronicus
ct ejus oxor eum ffenwnm oplant, 106. Conserisom ir> nuplias suspendil ex malris arbitrin, 107. Zoo Constanlini frairis imp. soror ei deslinalur. 107. Jrene ei despoiisaluranle morlem Andronici, 107. Imperalor id matriroonium turbat, ?ed frustra, 108. Quis eum in rcbellinncm eonetur implicare , 108. Urbero Conslaolinopolilanam contra Bryennhim defendit. 115. Ejus coDsilium ad opprimendam eonjuralionem iieRlectun!, 122. Constaotinnm Bolaniali commendat., 125. Jllius in Qnrenniom expediiio 133. Ejus caslra ad amnem Almyrum, 134. In eum Bryeonius movet, 135. Kjus coosilia ctrca pugnam e l modum pugna?, 136. IlHus a suis deserii generosura consilium, 158. Quid ei flclio morlis Bryennu profuerit, 139. T u r corum auxilia quam opportune ei adveniant, 140. Illius laudes capto ab eo Brjeunio, 144. Constaniinopoli exclusus, Ire cum copiis jubeiur contra Basilacem, 146. Iittus sagaciias, 149. Coguiio BasHacis advenln e caslris prodk accoasa lumina linquens, 150. Cur Balbus diciua, 151. Ib Basilicianos ruil et eos fugat, 152. Illius generoeiUs io bostes et in auos, 153. Illo sequenle fogit Basilaces, 154. Bli Basilaces vioclus deditur, 155. IUiua aapientU et rca spleodide gesla?, 156. Ab imperatore honoratur, 156. Scythas Romanos flnes incursanles coercet, 157^ Expediiionero n MensseDnm sibi delatatn recosat, 158 Milites Eaoucbo parere noleoles eum desideranL, 159. Eum delinire conantur imperaloriy ministri, 6. Iluus eonalns in imperio conservaado io familia Ducarum, 7 Amyrue fluviue, 135. Araasea urbs a Diogeoe imper. occupatur, 46. Amasia, 46, 81, 86. Ancyra urbs Galalarnm metropolis, 65. Anryra? porlas noctu fratri Isaacius aperit, 63. Ancyram cur Alexius conlendal. 6 i . Andronicos Ca?saris filias. 41. Ejns laudes, 41. Andronicus contra imperalorem Diogenem mUUUir e l eum vincit, 47. Illi deditur Cbut:<turius caplus, 53. Contra Diogeaem Imper. bellam snscipit, 51. Improvisos appareC DiogenU exerciml, 51. Quai gemma a (butaUirio o o i i a tus, 53. Êgre fert Diogeois excaecationpm, 55. Ejus picla^ e l IbrlUudo, 76. Cum patre capilor, 76. Quomodo liberetnr, 77. Andronicus hydropisi citra spem laborat, 100. Aodronica* Alexium geoerum oplat, 106. Ejus fi-i.-c quot, 106. Anna Dalasseua cujusnam filia, et quol habuerat filios et filias, 19i Anua Comnenorum mater per calumaiam acensalur. 49. Ejus constanlia in judicio, 49. Fertur dubia in illam SPHtentia, 50. Ejus defensfo, 50. eisilium raltiitur, 50. Ab eo revoealur, 56. Illiua in Manoetem filium seum pietas, 54. Anliocbia, 50, 96. Aniiocbia? cur exorta sedllio, 97. qoo oppressa, 9*. Arabalis Alani generoaus anirous, 70.
r
Itt
!N NICEPH. I I R Y E N N I U M .
1490
Ar:.bes, 26. 29. Araxis fluuiis, 29. Artarchus cum uxerrilu Turcorum pro Micbaele con!ra Jo.inoein Osarein, 81. Assyrii, 26. Alhos mons, 155. Alzula, 119. Azala taons, 54.
Rabylon, 26, 30. B.isilaces in Boiantatem belium gerens, a quo vincalur, 9. Caiiitur, 58. Fruslralus speralis pra?miis rnurmurai, 101. Miltitur ad raplendum Bryenntum, 109. Fuduscum fralre Bryeonil initum fr^ngit, sed victus reconciliulur, 109. Noctu iu Alexium movet, 119. Vacua Alexii caslra inirat, 151. Fugil Alexio sequonle, 154. Obsessus deditionem abnoil, 155. Vlnctus Ale.xio dediiur, 155. Excaaeatus ad Champinam fontem, 156. Ejus miliies ex Alexii casiris prodeuutcs fugati el capi, 154. Basilacius. quem errorem commiserit, 57. Basilius turtices Manueiem Basitacis palruelem capit, 154. Belli Romanorum ia Turcos principium, 50. Berrhma, 148. B lhyuia, 55, 43, 118. Uorila excaecat Bryenoiara captum, 147. Bospori9, 26. Bolaniates iu imp. Uicbaelem ingratos, 5. Illios rebel110, 5. lllins minislri fruslra delitrire conautnr Alexium, 8. f.ur Alexius ei el ejus ministris invisus, 9. De eruendis oculis Alexio cogilat, 9 Bellis eum dilficilibus praeficit ul perdat, 9. Jus AJexii ad imperium agnoscil, 11 Kebellal, 117. Turcorum insidias vitat, 119. quibusnam imperator acclamelur, 120. Tnrcos pecunla corrumpit, 120. In palalium admittilur, 125. Qmd suadeat ei Cassar, 126. Parandae sibi populi benevoleuti sludet, 128. In enm movet Bryennius, 129. Quam jucundus ei fberil capli Br.vennii noniiua, 146. Boulerum, 148. Bryenoius beltum gerens In BoLiniatero, a quo vincatur, 9. Cladem Basila* ii primus discit, 37. Turels circumventus vulneratar. 40. rhalaaem servat licet vulneratus, 40. Slavos domat, 102. Malevol.e iu eum oblreclaliones, 103. Ejus fraler speratis praemiis fruslratns rnurmural, 104. Sicanus illi submissus deprebendilur, 105. Ejusfrater in rebellionem conalurimplicare Alexium, 108. Qnis in ejus partes iranseat, 108. Quis ad eum capiendum miliatur, 109. Insignia imperii recusat, 110. Trajaonpoliiani eara proclamanl imperalorem, 115. Taudem purpuram suroil, et recla ad leraplum Ueipara? vadit, 113. Byzanlini prius in Bryenniam propensi alienantvir ab i)lo, 114. Joannes Curopalata ab eo versus Consiauliuoptilim missus, 114. Scythas fugel el tnox cum illispacfiin componit, 117. In Botanialem movet, 129. Ad se legalioiiem stans iu acie aodit, 131. Quid legalorum verbis respondeat, 133. In Alexium movet, et quis ordo iilius exercilus, 155 Ejus generosilas in Turcos, 141. Fugii Turcis inslantibus, 142. Turcis capilur, 144. lllius frater e l fllius Adrianopolim salvi redennt, U4. Iliius laudes, 145. Borila excsecatur, i 47. lniperator eum consolatur et boais augeL, 148.
:
Cbleat urbs Turcorum prjesidium, 37. Chorobati rebellant, 100. Cbulaturius quali bcueficio Diogenem aiTccerit, 47. Cuioam dedatur captus, 53. Comneni cum raalre ab exsilio revocantur, 56. Comneni fralres opportuno auxilio suos servaat, 69. Coranenorum Tratrum concordia. 19. Conjuratio in imperalorem Cousianiinopoli, 121. Conflrmalur, 121. Conjux Alexii e Ducarum famllia, 12. ^Conslanlinopolis a quoobseusa, 114. Obsidio solviiur, Constaminus Ducas senior impcrii orcapandi aleam subire refugtl, 7. r.onsLuiiinus Ducas minor ad impcrium oblatus a po~ pulo rejicitur, Constantinus Ducas a Comnonis imprralor pligitur, 25. Rjos conslanlia iu jure dicendo, 22. liiius obilus, 23. Hecusal bellum gerere cum Diogene, 51. Conslanlinus proloslralor conalur malis mederi, sed fpustra, JJ7. Conslantinus alter Andronici filius subllo moritur, 80. Constantinus et Alexins Constaotiuopolira dcfendum adversus Kryennium, 115. r.oaslanlinus Michaelis fraler imperium recusat, 124. Constantino Ducaa Hicbaelis fiiio impe ii pars comrounicatur, 11. ConiOslephanus periclitans a qno salveiur, 165. Crispinus Fraocus Diogeuis equitatum fugat. 52. Fruslra euru corrurapere Diogeaee teutat, 31.
r
D
Damocrania, 133. bioclea, 100. Dioclenses rebcllanl, 100. Diogenes imp. d ralione bclli consultat, 35. Satia consilia respuit, 36. Vanis adulationibns lcmcre assentitur, 56. lllius credulitas, 58. Turcis rapilur, 42. lit niulti duces, 42. snllano honorifice iraclatur, et dh miltitur liber, 41. Liberatus quid agat, 44. Michaelcm imperalorem acclamari cural Caisar, 45. Exercilu cqlIPCIO Amaaeaiu occupat, 46. Ab Andronico vintitnr, 47. Cum eo pacem (ractat Michael, sed frustra, 48. Com eo Constaiitinus Ducas bellum gerere recusat, 51; llllns equilalus a quo fugelur, 52. Auxilia expeclat, e Perside, 54. Fruslra lenlal corrumpere Crispinam, 54. suls proditur, 54. Audronico sisiitur, veste mooastica indutus, 54. Michaelis jussu exca^catiir et moritnr, ?)5. Drunganus Constanlinus dissuadct Michaeli adsamere Bryeiinium i m p e r i i consortem, 101. Ducarum geos e Cooslanliai Magol patruele propagata, 13. Ducaruro a familia ad Comnenos imperii ba?reditas juro deyolv^batur, 6. Dyrrhacbium lllyrici melropolis, 102.
Eruplio e castri* utilis Alexti, 60. Eudoxia cum flliis post mortem Constanllni i m p o r i o politur, 23, 43. qoo fugetur, 46. Fit monacba, 46. Eunucbus Joannes in Metissenuiu mittitur, 158. Sed ci mililes a?gre pareat, 159. Nicxeoses ei verba dant, 162. Niraaa recedere cogitur, 162* Aquo e pericnlo ereptus, 164. Promillit se adoplaturum Paiax>1ogum, 164. Ingralissimus Palajologum litleris accusat, 165. Euslalbius ad inquirendum de Bryennio miitilur, 104. Kxercitus sub decem ducibus contra Turcos, a quo missus, 27.
C
Cabtri, 29. O s a r iti Asiani praHexlu venationfs Irajicit, 37. Ejus solbciludo de filii morbo, 106. E x A s i a in aulam imp. redii, 73. Oesar et Urselius" accurate castra muniunt, 81. Ulerque capitur, 82. Quomodo liberali, 83. Caesar flt meiu monacbus, 83. InviUtus a conjirratis in fide perslat, 121. Suadet Botaniatae ut Mariafn Micbaelis conjugem ducat, 126. Cur unos sacerdos id facere recuset, et aller exsequatur, 126. Oesaris morientis sollicitudo, 106. Csesarca, 58. Calobrya, 133. Cappadocia, 58, 60. Carbonilii, 27. r.asUmon, 93. Daslcllum S. Grcgorii, 160. Caucasus, 26. Cedoctus, 155. r.elta?, 75. Challica, 32. Chalcedon, 51, 158. Cbaroo quis erat, 19. Kius fllia, 19. Cbascares quis fuerit, 71.
G
Gabadonia, 65. Gabadoniensium in Alexium benevoleutia, 63. Galalla, 65, 73, 158. Galicum, 149. Gallistipeodiarii ad UrsoUum trauseunt, 75 Gole, 132.
Heraclea Panlica, 93. Uonoraii, 19.
fberi, Iberia, 56. Illyrici raetropolis qu, 102. Immorlalium phalanx quae et qaa occasione ooaflala, 135. Imperator Bryennium a Borila excaxaluiu couaolaiur et bonis aaget, 148. Iroperator e't logolhciaTurcorumopem loiploraut, 118. luiperium quara juste Alexius sumpseril, l i . Impe-
1591
INDEX
Nicepboriizcs sludio Caesans promovelur in ejus per niciem. 56. Nicephorus logoibeta Turconim auxilfa implorat, 81. Nicephurus Helisseuus Turcoruir ope imperium usorpat, 158. Nic< pbori iilii Bryennii providum coosi.ium, 114 Oratio Alexil ad pbsessos secum, 67,
rium recusal Constanlinus Michaelis fraler, 124. Imperii baereditas ad quos jurd devolvebatur, 6. Incendium suburbii Constanlinopolis, 115. Indi. 27. Irene Andronici fliia desponsatnr Alexio, 107. Isaacius ei Joannes cujusnam OHi, 17. Eorum mililares exereitationes, 18. Vide Joannes. Isaacius et Manuel Joanois fHii quid agant. 24. Ouomodo educalt 25. ^ Isaacius tmperator factus, quorumnam ducem suum f-alrem crearit, 20. Morbo laborans de guccessorecogitat, 21. F i l ex Augusio roonachus. 22. Isaacius Comnenns contra Turcos missus, 57. In Turcos prodit, 59. Vtncitur et capitiir, 60. fratre liberatus Ancyram se confert, 65. Obsidetur in domo rustica cum fratre a Tarcis, 66. Jsaacius Comnenus dux Antiofbiae creatur, 96. lllius callidilas in abducendo patriarcha Anliocbeno, 96. Titrcis capitnr et mox redimitur, 99. Imperalons graliam donis assequilur, 156.
Palaeologus Urselii latrociniis opponilur, 83. Ab U r selio vincitur, 84. Fruslra dissuadet Nica?a? oppngnationem, 161. Illius consilium stollde ab Kuoucho relictuoi, 161. Eonucbum e periculo eripit. 163. I.icei vulueratus sili confecto eunucho aquam porlat. 164. Coulostepbanum periclitaniem servat, 163. Ab ingralissimo euuuchq litteris accusaiur, 165. Patriarcha Antiocheuus a qu<> r.onstanlinopolim missus 96. Imperaloris lilleraa illi reddil^, 96. Patricius Slephanus Mediai pra?ses cur a Turcis captoa et venditus, 51. Pairicii Bryennif adolescentuli genemsilas, 112. Periculam Alexii el in PO fortiiudo, 6Q. Pelri Tondcii forliludo, 153. Pissvrius Babylonisprinceps, aquo victuêloccisus.SO. FroceresConstaniinopolilani novis rcbus sludenl, 118. Prodigenlia rei publica? noxia, 128. Rebellio Botaniatis, 5. Romanae ariei ordo, 40. Bomani a Turcis ca?duntiir, 41. Bumani miliies et Alexii castris fugiunl, 61. Romani generose pugcânies, landem circumvenl^ capduntu^, 76.
llalia, (02.
Joannes Alcxii successor, 13. Joapnes et" lsaacius cujusnara filii 17. Eorum mililares cxerritaltones, 18. Cur in Sludii monasterio diversari sint jussi, 18. Joannes Caisar expediiiooem in Urselium snscipit, 7 i . Hlias aciei ordo, 74. Pugnans capiluf, 76. iinperium sjbt arobit suadentc Urselio. 8b. Joannes cnrop;ilates a BryenDio versus Constanlinopolim missu^ 114. Joannis Comneni virtutes, 20. Imperiom recusat, 22. Iliius uxor frustra itli suadei ut illud accipiat, 22. I.lius Wors, 106., Josepbus Tracânôla contra suam tpatrem obedil peratori, 37.
t
S
Legatoruna ad Bryenoiura raissorom verba, 151. Leontacius MicbaaeRs Andronici fllii pedagogus. 78. &us forlis coosUDtia, 79. Logoiheta Michaelem imp. alfenat a palruo ipslns Desare. 56. Coroprehensus ab Urselio, Botanialae dediiur, exsulat et necatur, 127. Ejus moliUones in Joannem Caesarem, 73 J-ycaowa, 73. SaraceDorum lale patens imperium, 26. Scytha3,audiia^Diogenismorle Occidenteinwfesiant,?r7, Scylhas et Stavi Bomanas rogionrs incursant, 100. Quis eos domuit, 102. Bryennio fugali, 117. Versi Alexianis in Brycnnianos impetum vertunt, 139. RoroaDOS flnes incursantes a quo coerceantur. 157. Senteniiaqualisin Annara feratur, et illiusdefensio,49. Slavi et Scylhaa Romanas regiones incursant, 100. Q u K eos domuit, 102. Vide ScyUice. Sirangoliprs Persidis lil rex, 29. SulUpo^ dictus. 29. Babylonis principem vinclt el occidil, 50. Cujusnam siiasi^ copias in Romanos miUat, 51. Slrategema Alexii Bryennii mortcm Cngentis quid Alexio profuerit, 139. Suliaoas quoraudo tra^lat Diogcnem imp. caplivom ,4K
t
Macedones, 20. Manoel Coranonus pacis anctor inter Basilium et Bardaro, 17. Ejus filil, 17. Manuei et fsaacius Joaonis filii militi operam navant, 24. Ouomodo educati, 25. Cnm sororum suarum viris a Turcie capiiur, 32. Cbpyaoseolo Turco suadet transfugium 8d Roraanot, 55. IHius mors, 53. Manuel Basilacis palruelis a qoo capitur, 154. Jlare a quo purgetor piratis, 102. Maroxas mons, 82. Mairimoniam Alexii, 107. Quis lllod lurbet, 107 Maurus mons. 148. Mazicerltim. 36.
Tarachaidoles frusira petili3 ab bpperalo.re aoxiliie io paries Br.vennii transit, 108. Theodoti consilio servalur Alexius, 62. Turcl unde orli, 26. Turci Saraccnorum regionem infestanl lalroclniis, 27. f.ur in Persidem migrent, 28. Q occasione ausi fuerio^ cum Ronmnis bellare, 50. Hlonim bellr ln Romanos priRcipium, 51. Romanos caadunt, 58. Audita Diogeuis inorte infestant Orienlem, 57. Romanos e caslris Aiexil fugicn les insequnntur, 62. Eos fugat Alexius. 69, 72. Cxslr* Caesaris et Urselii oppugnanl, 82. Ab Alexio obUer fugaii, 94. Eorum cauUssima pugnandi ratio, 4t. Eoram auxilia qqara opportune adveniant Alexio, 140. Brvennianos bi insidias pertrabimt, 140. Fugaol Brjeuniaiics, I42 Bryennium capiunt, 143. . Tutacbus TCurca Urse|ium vlncium Alcxlo dedil, 87.
t
JJedia, 26, 56.

Meiissenas Botaniat rebellanli resistit, 117. Metabole, 81. Michael imperalor salnlalur, 43,45. Eudociam malrero iwgat, 46. Cum Diogene parem traclat, 48. lllius jossu f xcaecalur Diogenes caplus, 55. quo alienatur a aatruo lpsius Gesare, 56. Ilichaa! Andronici filius obses quomodo evaseht, 77. Nicomediani porlalur, 79. Michael Aogustug quem miserit adversus Ursellura, 84. GonM>r(em imperii Bryenuium asswmere cogUat, 101. JUyncoa acie vbicit, 103. Imperium ullro dcponit, 123. Moeasticnm babilum indult ei mox melrbpolila Ephesi fll. 125. Miliies Hachunsetis cur ad Turcos deficiant, 28. Monachus eunucbus coDlubcrnalis Alexfo a m a l r e dntua, 1K0. Muchumet cujos.nam fdius, ct quibusium i m p c r e l , 26. Onosnam vlncat Hunnorum a o x i l i o fretus, 27. Fcrde a Turcis vincitur, 28. Quotnam ducibus et cur eruerit oculos. 28. Ejns mllitcs cur ad Torcos deficlant, 28. Quonam praelio cadat, 29. Eius prselium cum Turcis, quo ipse cadil, 29.
U
Urselius ab exercilu cecedil cum copiis Francis. 59. R ( s giones infestat, 73. Ad enra slipcu liarii Galli iraiweuni, 75. Lrselius el O s a r accurate caslra muuiunt, 81. lYselic* liberatos civitale? inrcslat latrocioiK 83. inopiaro redactus, 85. Tulacbnm Turcam coodliari sibi satagit, 86. Simulatur exca?calu}, 90. IMaBsis oculie ab Alexio oslendituT matrocli, licel arcia ciisto!ije d*r tus ab Alexio bumanissime Ipaclalur, 93. I.ogothotam capil et eum Botanialae tradit, 128. Vinclum quls Alexio dederit, 87.
Zoo Onslanlini fralris iraperaloris soror Alcxk) deslialur, 107.
1493
1 MANASSEM.
1491
INDEX IN MANASSEM.
(Revoralur Lector ad numeros gnndiores lexlui inserlos.)
Abeli nativitas, ortus el studa, 8. Abimelechi.s rex iEgvpViorum, 11. Abrami exsilinm, ibia. Abrami in iEgyplum migralio, ibid. Acbilles cnr exacerbatus, 26. Defensor Palamedis i7>?d. Injusle ab Ulysse delalus, 27. Ineulas prope Trojam depraedainr, 26. Acbilles Pairocli ca?dem ulhis, 28. Acbillis comes, 27. Impelus qua io re relusus, 26. Inleritus, 28. Posirema oralio, 2 9 AcUeonem a canibus dilaceralum esse, 103. Adamus somno eoasopitus, 7. Adami el Evm nnditas n>picua facla, 8. Ab Adami formalione usque ad diluvium quanium fluxenl temporis, 10. Adulaiores (in) sealentia, 90. Adullerii exemplwm, 35. Occasiones, 24. /Egyplus a quo habitabilis facla, 10. Aigyptus imperii primipium quando habere coeperil, 20. Vane affligitur, 21. /Egypii regnum quando (inem habueril, 20. /Egypti tex, ibid. /Egypli reges Ptolomaei vocali, ibid. Mgypto egressi lsraelil quadraginla annos in solitudi: e vixprunt, 22. iEgyplibrtim imperium quandiu duraveril, 12. Primus rex, 11. iEgypiiorum submersio, 22. 5upersliliones, 11. jEgypliis peculiare idolum, ibid. vEgyptus occisus, 30. yEneae in iLaliam adventus, 30. JEuen navigalioties,51. Obiins, 52. Oraculum datum, 51. / E l i u s Adhanus imper, 45. yElii Alriani coraitas e l muniilcenlia, ibid. Mors, ibid. Agamemnon imperalor, 26. Agarnemnonis mors,50. Agareni Airicam invadunt, 80. Carlbagiuem urbcm ceperunl, ibid. Agriculturae orlgo, 8. Ajax ex Salamine, 25. Ajacis in Achillem morluum pjeLas, 29. Alaricus Goliborura rex, 51. Alba condila, 52. Alexander Priaroi filius cur Sparlham fugrrit, 24-. A e x a o d e r Priami filins nascitur, 25. Qui el Paris, a Proteo ex /Egyplo fugalur,25. Alexander II el Constanlinus VII imperatores, 116. Alexandri Pahdis casus infelices, 25. Alexandri Magni imperium, 19. Alexandri Magni suecessore*, 20. Amantbis imperandi cupidus spe saa excidk, 65. Amazones Trojanorum sociae. 28. A m u l i u s ctNumilor reges, 5 1 Amulii ca?des, 25. Anasiasius imp., 61. Eotychianus, 62. Manus et pedes suos i a sepulcro devoravit, 63. AnasUsii imp. somnium, 62. Mnrs, ibid. Praeclarum fatinus,65. A n c y l e Graecis nnid, 54. Andronicus, 152. Angelus Domini caedit exereitum Senacberibi, 14. Animalia ut similia sibi edant, 46. Animalium ortus, 4. A n f m u s Iibertatis studiosus, 70. Rerum terreslrium cup i d n s , 1. Animi mollis el dejecli signum, 25. A n l i o c h i a a Saracenis capla, 115. A n l a r i fastus, 128. A n l e m i u s , 52. A n i o n i m i s Caracalla imperator, 47. Quandiu impera\ e r i t , 4 6 . Ul pecunias ad belli vires inslaurandas conflaril, 45. A a t o a i n u s Pius cur el quomodo imperator factus s\l, 4 5 . Anlonini imperatoris collega, 46. Supellex vendila, 4 5 . A n l o n i n i Pii imp. erga doctos muaificcolia, ibid. A p i s idolum yEpypliorum, 11. A p i u n i a Trojams comestum, 51. A p o l l i n i s deimperio Romano responsum ambigunm,36. A p s i m a r u s Jnsiiniano insidialtir, 80. Byzanliuni occup a l , idi'/.Apsimari varia noroina. ibid. Apsimari mors, 81. A q n a (in) litteras exarare, 9 1 Aquarum segregatio, 2. F e c u n ii.is, 4. A n u i a c auguriuni, 58. A r a b c s , 80.
t v
Arabes Asiara vaslant, 121. Cretam capiunt, 115. Arbor cognitionis boni et mali inlerdicta, 7. Arboris bonae signa, 1)0. Arboris cognilionis boni ao malifructue, 7. Arbaresdux Sardanapalnm interficit, 13. Arca Noae, 132. Ejus ibrma,9. Arcadius Hooorio fralri in imperio Occidenlis succedit, 51. Ardaburius, 58. Ariadna Zenonis uxor, 61. Ariabasdus imperalor designatus, 89. Capilur el excapcatur, ibid. Artabasdi defecho, 85. Ariaxerxes Longimanus Xerxi in imperio surccssiL, ibid. Arterabares. 16. Artemiiis Anastasius imperalor designalur, 84. Arlcmius in exilium ablegalur, 83. Ariemii iuga, 8.4. Ascanius Albs rex, 52 Asia Sesoslrali regi tribolaria, 12. Aspar, 58. Arii furori deditus, ibid. Assuria un<le dicla,10. Assurus Semi filius, ibid. Assyrii libertalem recuperant, 13. Assyrionim de maIrum libcrorumque naptiis lex, 12. Assyriorum imperinin quandiu duraverit, ibid. Assyriorura moDacbia, ibid. Eorum regio Unnis dala, ibid. Aslris coeleslibus uoraina quis imposnerit, 8. Astrologjis quidam ut soppbcium evaseril, 45. Astrologi rnjusdam de Augu.slo imperatore prapdiclio, 58. Alia prredictio, 61. Aslrologi ab AugnstD urbe ejecti, 59. Aslrologorum, cum jubereutar llalia excederc, ad C3sarem Viteliinm responsio, 42. Aslyagin Medorum regis de 6!ia somninm, 15. Curo magis de Cyro deliberat, 16. Filium Harpago condendum proponit, 17. Cyro nepole suo caplns, ibid. Alhenais Lconiii filia, 55. Poslinodum Eudocia dicta imperalori Theodosio jungitur, 54. Alhenienses, 25. Atbenodorus Alexandrinus pranceptor Augusli Ca?saris, 38. Quomodo Augustum ab adulteriis revocaril, 59. Ut iracundiam Caesaris compescueril, ibid. Avares populi, 77. Avarilia, 68. Augurium, 152. Auguslus Caesar a Mcccrnale monitus 58. lo Ubidioem pronus, ibid. Capilis seme) damnalos absolvil, ibid. Quam subdilis fnoril charus, 59. Ejus erga sapientes. ei doctos humanitas, ibid. Augusti matris somnium, 58. Nomen unde, ibid. Augusti patris somnium, ibid. Augusti imperium quandiu duraveiit, 40. Auguslo topeciiim q u porlcnderiiil, 38. Avicula ploranlium vocem imitalur, 108. Aviumonus, 4. Species, Aurum nativum, 6. Quibus in locis rcperialur, 5. Auci crimlnilio, 81. Exsecraiio, 72. Yis, 85. Vis maxima, 60. Auxilium divinum, 77.
v
Babe! quid sigtiificct, 10. Babyloa undc nomcu habcst, ibid. Baclriaiii,75. Balneum Zeuxippi quis con.liderit, 47. Ballasarus cur imperio excideril, 156. Merodajcho io Cbaldaenrum imperio succedil, 15. Baliasaro tribus litteris vaticintum in pariele scriptum, ibid. Barbari cujusdam bumaniias, 134. Barbari virlulera eliam possunt colere,53. Barda Phocas, 114. Bardas Ca3sar,103. Bard.c Duri sedilio, 121. Inceslus, 104. Interilus, 105. Bardanio imperium oblalura, U5. De Bardanio valicinium, ibid. Basilitisa Bulgaris capilur, 106. Basilins imperio labascenii surcurrit, 107. Basilins Macodo imp., 105. Basilius princops vicloriosisslmus, 11 4, Basilius II, Romaui F,
1195
INDBX.
1496
cum fralre reram politur, 120. Basilii imp. natura, 106. Basilti Macedonis orlns, 105. Eiusdem liberalilas, 118. Basilii II res g e s l , 120. Ejusdem mors, 122. De Basilio Macedone Theodorae praesagium, 105. Basiliscus, 59. Rasiliscas auro cnrrumpitdr, 60. Imperium invadit, 61. Basilisci editi6, 60. Begeleses rex Parlhoram, 46 Belisarius impehum Justiuiano conservat, 65. Belisarii res gestae, 61. Ejusdem lamepiabilis casus, 66. Bel1eropbon!es,134. Bellum Trojanura quando geslum, et quomodo, 25. Belli inter Cyrum el Aslyagen occasio, 17. Bella acrem
requiruQtaniimim, 114.
Beoevoleatia plebis erga principem, 12*5. Bethlehem miseri:e 82. Belus Assyriorum rex, 12. Bibliolheca Alexandrina, 20. Bibliotheca cum duodecim monacbis cr6mala, 87. Bibliolheca libris uiceuis et tribus librorum millibus conslans, ibid. Bocchoris Afryplloruta rex, 99. Botoniales Nicaeam occupat, 135. Ejusdem socort
dia, ibid.
Brutus anleverlit Tarquinios 36. Brutus atque Collatinus priroi consules. ibid. Bruti ameniiam simulaulis callidilas, 33. Ejusdem donarium, 56. Terram exosculatur, ibid. Bucepbalas, 37. Bulgares a Basilio II victt, 121. Ryzantium a Chrosroe obsidetur, 75 Byzantii roiraculum, 47. Byzaolii miser staius, 77. Byzaoliorum oppidum restauralum, 48. ByzaDliis Diceratura imposilum, 95.
Comnenorum principum successio^ 166. r.ommodus imperalor quaodiu regoavehl, 46. Ejusdem exilus. viia, el mores, ibid. Conjugum par dissimile, 97. Obcupiscenliad poeoa, 12. Cunsdia bomiuum vana 4uBt, 78. CobslartS II ifflp., Ibid. Fratricida Imperium in iUlhra transferre conatur. ibid. Coostmtinus Andronici fllius Ducas imperiuin affectat 111. Constautis baeresis, ibid., Conslantinus Duellalor, 127.. ConstaDliaus imprr om recuperat, 114. Imperio dejicitur, 113. CoDstanlinus' Magnus imperalor, pnus relegatua, revocator, 48 Con-tanlinus III Heraclii! filius iinperalor, sine faclo memorabili mor.tur,78.Conslanllnus Vllconjngisuaecapillos radlt 90 Conslantious VUl Romani II Hlini cum fralre impenum administrat, 120. Constantinoe X Dueas iraperator, 130. Conslanlinopolis ex<itruto, 48. L a u t o , ibht. Conslanliuopoiis qrbs cum globo coelesii comparata, 67. Consulum adminiairalio quandiu doraTeht, 36. Coprooymus Secuodo iifiperalor, 89. Crela, 25. Creusa, 32. Crooodilus trocbilum, proverb., 112. f.rifc-si genus et origo, 18. Crucialus mlrom quoddara gemi8 99. Cyrus Harpago trucidandus tradituf, 16. Ubi et Inier quos educaius, ibid. Ejusdem pueri regnum, ihid. Avo cnpto regoum ad Persas transfert, 17. Danielo moui* tus, 18. Hebrajis liberiatem reatiiuit, ibid.
f t
D
Damalia quid, 51. Damatriani mootes, 83. Danielus vales cum tribos pueris ia Qaptivilatem ductus, 14. Baltasaro Taticlnium explicat, 15. Darius Hyslaspis (llius ex sepiemftrfs unus, 19. Davld valum maximus, 14. Post Souiutn imperat, 23. Davides cor Trojaais opem negarit, 28. Deaslrororo cullus, 53. Deiphobi et Paridis fraudes, 29. Deus quem proteîl, nemo laedit, 58. Deus flebneoram preces exaudit, 21. Dei consiliam a nullo maUrl potest, aut impediri, 81. Gaslodia, 128. PaUeutia, 47. Poteniia rebue omnibus addil robor,77. Diabolus priraoe noslros pareotes at deceperlt, 7. Diaboli fraudes et invidia, ibid. Diceraium quid, 93. Dicialoris potesUS, 36. Didius Juliaous imp. quomodo ad imperium perrcnerit, 16. Ejus exitus, tbid. Diluvium a Deo immissum, 9. Ejus faftna et mo-
C
Cabades Persarum rex, 60. Caesar primus apud Romanos toonacba, 21. Solus reruua rforainus, 36. Diclalof, ibid. Quibus c&sus, 37. Ca3sar llngua Punica ut soaet, ibid. Desaris pueri somnlum, ejusdem equus, ibid. Cum Jijlia Nenmis uxore conjutfium, ibid. Nomeo uode, ibid. Insigne faciuus, ibid. Mortem q a s portenderint, ibid. Caesar Augustus Octavtanus imp., 38. Caimis bomicida princeps, 8. Auclor m u D i t i o n u m et lalrociniorura, ibid. C. Caligula imperator quando factus, 41. Inceslum commiiUif ibid. Ejusdem crudeliias, et fiedl mores, loxus, obitas.fMrf. Callirticus palrlarcba c3catuP, 81. Calphurnhe somnium de c d e Csesaris, 37. Camby.ses Cyri Qhus imperat, 18. CambysU soninium, toia*. Candaulis genus, itultura facinus, oxor, quibus imperarit, sna slultitia perit, 17. Capitotii nomen uude, 34. Cappadocia regio felicissima, 73. Capiivorvm 12 millia morti addicunlur, 72. Carois figura, 8. Caroibus volucrum pluit 22. Carolus Francorum prlnceps, 9 i . Roraae imperalor designatur,tWd. Casus generis haraani,7. Celta a qao subjugaii, 44. Cbaganus Scylbarum rex, 72. Ejosdem iromane factum, ibid* Pertldia,8l. Chabnes tarris>10. Chalcedoocnsium cecorum civilas ul exatrui cocperit, et perfici desieril, 48. Chaldaeorum fam.es, 11. Eommdenl regfti prlncipium 14. CbaoanaBorum femes, 20. Radicilus evulsi, 22. Cbef&mitarum calatnitas, 82. Chersoo populosa, tfcid. Choreae Deo instilutae, 22. Chosroes Persarum rex Asiara deprspdatur, 75. Cbrysapbius eunuchus infestus Pulcueri, 56. Ejus exsilium, et inors, 57. Chrysargiri abolitio, 63. Chrvsopolis silus, 111. Chrlsli Ualivilas. 40 Nalura, ibid. Quando in crucera aClus, 4t. Ejus ioleffeclores accusali, et morle mullati, ibid. f.hrisilanos (lu) Imperalorum sa3vitia el crodelilas, 47. Cbusarsalbemi Syri salrapae in lsraeliiicos crudelilas, 89. Claudius imperalor quando (actus 41. Qaandiu prefueril imperii gubernationi, ibid. Ejusdem mors, obilus, et uatufa,ifcid. Cleopalra ab Augusto capU, 20. Regnum amiait, [ibid. (lytemneslra peretnpla, 30. Collis Tarpeii noraca, 35.
t
dus, ibfd.
Diocletiaoos et Maximianos ifflperalotrs Tilae gen*|
mutant, 47.
Diogenis Romani seditione% 151. suis prodilur, J33. Disaidiorum iuler conjuges occasio, 55. Domiiiaiius qoando facius imperalor, 4. Mors i li p r dicta, ibid. Ejus naiura, el togentum, ibid. In aslrolcvgam quemdaro cradeliias, ibid. Somoiem, obilus, quaoditi imperaverit, 44. DomioitlaDi et Tili fratrum paratio, 45. Ducje obitus 151. Ducis beliici virea, 123*
t
Eber, 10. Ecclesias Cbrisl'. persecotio, 88. Edekel fbivius. 5. Edenis eoustaa.tdtd. Edessa, 119. Equue Trojanus, 29. Ift urbera iraducttdr, 50. Eqoi hinnitu de imperio disceplaia conieaUa, 19. Equorom certamen, 47. Eridis pomom, 55. Eva formala, 7. Salana ricta ibid. Quam eustiueat peccaii pcenara, 8. Eudocia cum Docaa fllilt imperilrix, 131. Eudocia Theodosii (ODjux 53. Ejasdem perjurinnij et Qiors, 55. E u doxia Arcadii conjux, 51. Slnpratur, 52. Eugenfus ivrannus, 50. Ejus mors, 51 Eupbrales fluvius, 5, 119.
7
F
Fabula de apgroio quodam,40. Fames sub Niccpboro, 118. Faustuli pastons coujux Lupa appellala, 33. Felicitate pauci uti norunt, 120. Ferainai caslrata?, 18.
14D7
1 MANASSEM.
1498
Fealiim donariorom, 28. Fluminom quatuor ln pafaduo orlgo, 5. Fibri animalrt natura, 94. Fibri lestea quom babcaot usum, ibld. Filii paientem regno dejichint, 11*. Firmamenluni quid, elquando crealum,3. Foriun vicissiludo insperala, 131. Frairic.dium, 8. Fralnun dissimlitudo, 122.
G
Galba impfer* 6f, 42. Galeriu*, Onslaus O s a r e s , 47. Gallus C*ar, 49. Gahgei flHviusqaa float, 3. Gnlimer Vatidilurum rex crudelissimus, 61. Capitur,65. Gt*bu fluius, 5. Germanus palriarcha, 86. Geryoois boves, 21. Gesem ArabiA regto JaCobO datar, 20. Gela, 47. Gizericbus Africanorum Vandilofutn rex,58. Cum Marciano capiivo ftrdas init, 60. I.iby rex auro hoslem Konianum oppugnat, 53. Homam capii, ibid. Glycerius, 52. Uotihl Roaiam iovaduftt, 51. Eam amiMunt,55. Gralianus veteri prsefiriiur, 50. Ejustlem ecitum responsum, mors mlserabilis,ibid. Graeci bellum roovenl Trojanis, 25. Cuf reiardati, 26. peste servali, 27. Metu percuifti, 28 Disc<*ssuni simu~ lahtes, 29. Gra?conim jusjurandum, 25 Ad Trojam expugnaudam consiium, 26. Caedes, 27. Trojaiiis illata clades, 28. Gyges Candaulis regis minisler ad regnarn peryenit, oecaio suo domioo, 17. Femiuas caUrabal, 18.
#
Iraperium ab omnibus aiTeclatnr, 65. Impetium esse rem venerandam, 106. Imperia vjolenta momeniane3,6l Improbitas bominum exlrema.9. Improbos non esse taxandos, lOk Inadspectabilia quando cerui ccpperinl,2. Incestus excmplum, 104. !ndi sepluaînta octo Trojanis aoxiliaiofes, 28. Indorum clades, tbtd. Induciae inter Graecosel Trojauos, ibid, Infanies a lupa alli, 55. Inimiciiia domesliea, 153. Injuriarum auctoribus quam soleat Deus mercedem Iribuere, 93. liuioceuUa ttlia, 6. Insolentia natilica, 81. Inlcrilus omnium rerum craaiahim, 9. Inviiiia, 66, 115 Quantum malum, 1.12. Tnvfdia virtu Cfm comilari solet, 54. Inviduc causa, 8. EUeclus, 26. Exsecratio, 66. Iiene mulier ambltiosa, 90. Dejicilur imperio, 92. Ifenes el ConsUntiui VI impefitjni, 90. Ired* commendatio, 89. Crudeliias in liliuto, 90. Imperairicis profusi, 92. Isaaiio Comneno (de), 129. Isauria,85 60. Isdigerdes Persarum rex, 52. JsmaelilaB, qui et Saracetii, Antlooheam <?apbint, 115. Isocasius sapieule repoa<K) se ab injuria vindioat,59. Israelitanim ex Egypto egrcdieDlium numerus,22. Isierfluvias sanguine occisorum rubet, 72. ltalia unde dicta, 51. ltbaca insula, 25.
t
Jacobiw fn /Bgypiura migral.. 20. Vocalur israelns, ib. Duodeciro liberum paler, 21. Moritur, tbid. Ejusdem fa milia,20. Jeihooias rex,23. Jesus N a \ a fluvtu* fbananiroe exlirpa\it, 22. Post Harmatius, 61. Harmarii proditorig pceoa, ibid Mosem Hcbraeis prajncitur, ibid. Eo mortuo, judlccs reHarpago Cyrus necandus iradftur 16. tiarpagua de rum po iti sunt, 23. filio sibi ab Astyage proposito coinedii, 17. Joannes Zimischa, 115. imperlum sibl vindfcat, 119. Hebra?i cur aliis naliooibu Ui servilulem tradili, 23. Jo ephnn Pharannis in /Egypto re^ls praefecius, 20. Hebra?i Deum precibus fatigattl, 21. Peluut imagirium Ilaebeli lilius, ibid. usdem mors. 21. abolilionein. 86. Sub Pbaraone rege alflignnlur, 21. HeJovianiis imp^ralor designnlus, 50. bra?orum infantes occidi iubenlur, ibid. Hebraoruni naiio Jud:ra a Vespasi. no deljelluia, 42. Jud.fornm vaticiin iEgyplo valde aucla,t0tc/. nium, 86. Judaicum evcidinm, 45 Judires qirafidiu lleHecior occblit Pairoclum, 28. Heclorie nwrs,ibid. Hebra?is pra3rueriiil 23 Judicum anle ferendam snntcnliam clori uode nala sit audacia, 27. a imoiiitio,59. Hecuba Cissei Qlia, 23. EjUs somnium, ibid. Julianns (.a?ear imperttor facliw, 49. Heieua et Paris in /Egyplum venfuftt, 24. Helena MeJiiliniii Aposlabe pater, 18. Defectio,ibid. nelal uxor ei reslituia, 5. Roftiaui Ulius, 114. Heiena Juiiius (I..) ^,5. da^criptm, 24. Kapius.tftftf. Ju>tllia Noa? U. Res inviitta, 61. JuelUia ooii dtti dorHeraclius Africaj dux, 7"). Herac ius imp., ibid. * iheleia factus, ibid. Hcraclii pr**larum conslllum, et res mit, 49. Jusiiniamis a Chagano proAiglt, 81. BvtaiHlum recufe iciler gesia?, tftid. Cum Chosrne contlictus, 76. Merarlonas el Marlina mater imperaul, 78. Hefaciii ex perat. ibid. Jastiniamis alagnus imp , 64.' Rom. imp., 63. Jiisliuianus II jmp., nares el imperium sua demcntia prima conjuge fllins, 75. Heraclonu? p<iia,78. aniUil. 79. Herb quando creat, et cur. 2. Karum usus, ibid. Justiulani ha3rpsis,67. immanis cointos, 82. Ca?des,83. Hercules boves GeryonU abducene, 51. Hercules et Jiisiinl pieia*. 64. Cuinafborepra?clara compifatio, 68. lolaus amieorum par., 114. Ilerctiles bydra capita praePra)tlare dietuin 69. ecidit, 68. Herculis in iEgypto fanuin, 24. Juslinus 1 itnp., 65. Jualinus II imp., vir bonus, 67. Hlemis sa?viiia, 98. Hierosolyma per Nabucbodonosorum spoliata, 15. Ptt eumdem solo aequala, 18. Hierosolymas uomen mulalura, 45. Kxcidium, 42. Iacapcnus, 111. Hindericbus Vaqdilorum rex,64. l.aomedon,23. Hippodamea Achillis conjux, 29. tatrucinioruni aurtor,8. Homerus uon servavit bistori* legem in bello Trojafio Laurenlum quid sil, 31. conscribendo, 23. In exuvio draconis descriptus, 88. Lco 1 imp., 58. Leo II iitrn., 60. Leo IV imperalor Homo creatus, 6. Cur Adaro dicius, ibid. Hpininaru faclus. 89. Idcm imperium afleciat, 94. Idem undp oriunconsiia vana, ni Deusannuat, 78. dus, 95. V. Pbilosoplms imp , 109. Lco ex unguibus agm-> llonesluro a naiura omitibus insitum, 53. lus, 87 Papa primiis, 91. Idem restilutus, 92. Honorius imperator.51. Leo Phocas oculis spoliatur, 115. Simulacrorum et Horologium Leonis Philosophi, 107. monachorum hostis, S6. HumaniUs seventite dilneoda 65. Leonis calamilas ab avicula deploralor, 10^. I.couis Hypalius rex salutatus, 66. papas exsilium, 9 i . Leonis III imp. viia el morcs, 83. llypali Gra3ciaqui 55. Leoniius pbiiosopbus Mbenieiisis, 53. Lex de malrum liberorumque nuptiie, et legura oalu1 ra.iumcotifusioue. !2. Iberi popali,12l. Levi Iribus cur sorlis fuerit expcrs,22. Ida,23. Liberis (de) degenerantibus querela, 46. Idotolalrla? origo et pipna, 9. Iuilla, I I . Libii Sibyllini exusti, 34. Idomenus Creletisis, 25. Llb} a Ronianis infesia, 55. Iguatius nairiarcba Bardam castigat. 101. Solio dejiLinguarum confusio, 10. îlbr, ibid Ejusdem marlyria ibid. Mors, 108. Liquidi a solido segregatio, 2. Ilia Tirgo Teslalts, 52. Lucius Antonini imp , collega ul cxcrcilum majoreai Imagines aboleniur Lfion^ Jtidaor. fauloro, 86. faderit arie, 46. ^ lmperalor cgcns c;;i similis, 107. Impnrator prirnua Lucrum liiMnincs sa?pc deprintil, 59. Cbristianus, 48 Ab I:!ipcralore quotnodo dispcdrndum,>3. Lucrclia violata, 35.
> t l y y
.149)
. sidns, 3. Lunae HH*IS, ibid. Lupa infanles alens, 33. Lux quaodo condita, 2.
INDEX.
1500
sil, 23, Judoam bis everlit, 14. In porcum mulalus, 13. Omnes rpgii sanguinis captlvos Babylonem transierl, 14. Posl Seiiachcribum imperat. ibid. Sedeum facit, 15. Narses a Phora exusius, 74. Natura nemini parclt, 71. Nebrtwlus ubi babitaril, 10. Magnes ferrum allrabil, 64. Neopiolpmus,29. Magorum de Cyro error, 17. Nepos rex spoliatur, 60. Major seu Majoranus, 52. Nepolianus, 52. Mali loquendi liberlate destilounLur, 70. Mali oraniNero omnibus invlsus, 42. Nero quando' factue impebm sunl odio, 63. ratop, 41. Neronis amores la?di. 42. Oudelitas, 41. ExMalorum diutarnjtas, 51. trema verba, 42. Neronis imilator Michael, 102. Mancipiorum apud Romanos nomcn, ibid. Nerva imp. quando faclus, 44. Quandiu prasfucril imMandana Astyagis filia Cambysae jungitur^ 15, 16. perio, ibid. Eiusdem de non caslrandis bominibus inierMandana Cyrum paril, ibid. diPlum, ibid. Ejus ingenium et niores, ibid. Iunocenlia, Maniaces aflVctalor impeni, 127. ibid. Mors. ibid. Manicbrei haeretici, 64. Neslor Pylins, 25. Manna, 22. Neslorlani, 64. Manuel Comnenus, 52. Nica?a capitur,8o. Marcianus ab boste captus, 58. Marcianns imp., 57. Nicepborus, 92. Nicppborus !I Pbooas imperator r e Marcius 35. Marcius Ancus cur cogDominalus, 51. Marnuntiaiur, 116. Insidiis circumvenlus uxoris ocridilur, cius e mcdio sublalus a Tarquiuio, 35. 119. Nicephorus III Botoniitos imp., 135. Nicephoms maMare quando crealum, 2. Quid appellalum, ibid. Mari* los prasfeclos constiluii, 136. Nicepborus generaiis logoRubri divisio.22. IhPles imp., 91. Nicephorus Pbocas, 114 Nicepbori avaMarie Magddenae Romam instituta profeclio,41. ritia, 118. Nicpphori obitus, 91. Nicppbori II animi i m Marlis sidus 3. pplus, 117. Vilia, ibid. Nieepbori Pb>ca3 rcscôtra Sara Ilarlinus papa in exsiliura rolegalus, 78. cenos gesla?,1l5. Mailina e l Heraclonas imp., ibid. Martina lieraclii Nicelas Michaeli filius caslratur, 93. conjiiK,75. Nicolaus palriarcba, 109. Martyres seplem dormifntes, 56. Nilus argenliflnus. 127. Nili lerraini,6. Matris et Glii dissidia, 90. Nineves condiior,l2. Maurioii avarilia, 72. Mauricii pocnitcnlia, 73. SoNinyas. ibid. mnium, ibid. Mors, 74. Noah, 9. Noah ex.arca egressos. 10. Ejusdem filii, ibid. Maximianus Herculius, 47. Nepoies, ibid. Ejns obeJicnlia, ifrtd. Maximus vir consularis, 51. Maximi uxorstuprata, ibil. Numas, 54. Meacnas utAugustum admonueril, ">8. Numilor, 52. Mcdi qtio pacio mouarchiam amiserint, 15. Mcdorum monarcbia quandoctppenl, ibid. Medimnus frumenli aureo venditns, 118. Obsidionis Byzanllna descriptio, 77. Mediocritas, 83. Odft fralerni causa,8. Memnon, 28. Olybrius, 52. Menelaus Alexandrum hospltio excipit, 24. Monelaus Oraculum Tarquiniis datum, 36. Oracnla Sibyllas, 54. in Paridem belluin movet. 25. Meuelai iu palriam rediOrestee. 52. Oreslias, 106. Orestis facinus,50. lg<. 3). Menelai nova profectio,ibid. Organorum musicorum quae flalu insonaol origo c t Mensae cum cibis absumplae, 51. auctor, 98. ftlentc quaeconcipijmue, 133. Olho imperator, 42. Mercurii sidus, 3. Ozias Hpbra?or. rex, 14. Merodacbus posl Nabucbodouosoram Chaldasis impe rat, 13. Paclolm auriferus, 127. Mesrem Hebraica vox quid signtftcet, 10. Mosremus, ifrid. Palamcdes Gra)cis acceptas et gralus, 27. Palamedes Methodius a Theopbilo imp. crucialus, 99. Palriarcha lapidibus obruius, ibid. PaFamedis caedes, 26. Palamedis Tbeophanem caetigat, 102. Melhodius qua occasione ab raorituri querela, 27. exsiiio revocalns, 100. Palalii cppidi ncmen nnde,53. Michael U et Balbus imp., 96. Miehael 111 cognomenlo Palaestlna per sortein HebraBis dislrtbula, 22. Tcmulentus, tmperator, 101. Michael II ab adulatoribus PanUrbes lapis, 128. corruptus, 103. Micbael IV Papblago imp., 123. MiPappias, 96. chael V imp. CTcatur, 125. fon?iciis proscindilur, ibid. Paradisus a Deo consilus, 5. Ejns amrpnitas. ibid. Michael VI mililaris imper. imporium amitlil, 129. MiParenlum noslrorum vita qualis fiierii, 7. Parenlum chael VU in monaslerinm intrudiiur, 133. Michael imnoslromm irausgreasio, Parentibus primis praescriperalor imperium deponil, 91. Michael Rangabes impeFalor. i!nd. Mb-hael qui Obrum sil imilatus, ibid. MiParis apud ^gyptios probris alTl iiur, 24. Paridis cbaelis III profusiones, 105. Iolcrilos, 105. Michaelis IV adulierii occasio ibid. Paridis el Helenae in ^gvphiin admores, 124. Michaclis V erga ZOPII ingraliludo, 123. ventus, ibid. Faciuus, 29. ParidiadempiaaquoHelena,25. Michaelis Rangabs imparaloris laudcs, 94. Obilus, 97. Parius agcr,24. Michaelis morbus, 124 Michaelis II Balbl imp. in iinaParlbi regnum Persicum occupanl, 42. qno repressi, gines odium. 96. Micbaclis VII sludia imperalori non 44. Eorura excursiones, et,depopulatiooes, ibid. Rex, 46. couvenieniia, 134. Pasloricia? origo. 8. Palrocli CSB les, 28. Midas ferarum adTigrtdem perseculor, 128. Paulinns a Theodosio inlerlcclue, 55. Mnesibus Aiheniensls, 25. Pplei clThPlidis nupiia?, ibid Monachi duodecim litleraruro professores, 87. Mooacbi Perithous et Theseus Pmici, 114. trucid.tnlnr, 88. Persarum in regibus consiiloendis constiPlndo, 18. Monarcbia Romana, 36. Eorum imperium qnot annis duraril, 19. Eorumdem ad~ Monastpriorum eversio. 88. versns Julianum Aposlatam exppdiiio, 49. Mors nulli parcil, 122. Morlisnecossiias, 101. Pcrlinax imp. quando creaius el iniereniplus, 46. Mortalium natura unde aucta, 9. Morlalinm a diluvio Ppslis Graecorum a Palamede pra>cogoila,27. m o r e s l l . Mortali.im cnnsiiia ct conalus, 96. Morlalium Pelroiia? pocna,99. varia loca dispersio,10. PhaeUion aller, 102. Moses ad liberandura popnlum miilitur, 21. Moses Pbarao Dei mandalnm contemnit, 21. Hebraporum iuPbaraoni mandaluiii Dei exponit, ibid. Moses dux pnpult fanles occidi jubct, ibid. Mari submersiis est, 22. PhaJsraeljiici, 22. Moses aquam excussil e saxo, ibid. Mosis TaonHm nomen /Egvpiionim phncipibus gloriosum. Ibid. niors,ibid. Philippicus Bardanes, 81. In imperalorcra eligitar, 8>. Mulieris probae p-aconim, 97. Exca>catur, 81. Mundi allerius lnitnim, 10. Pbison fluviua 5. MunUionum origo, 8. Phncas spdiiioncm inler mililes roncital, 75. ImperaJtfyzizius Siculus (yrannidem invadit,79. Ejus mors, ib. lor dcclaralur, 71. C<>nira eurocouspiralio, ibtd. Ejusdem c\ilus,75. Pborad iluvius, 5. Nabutfiodonosor .Hicrosolymam c l lcmplum cxus-
pla lex, ibid.
ibii.
1501
I N MANASSEM.
1502
Phoifus patriarcha. 104. Solio patriarcbico deturbatur. 103. C.ur restitntiis io patriarchalum, 108. Ejusdem versclnm consilinm.fTw/. Pictas persoaam non respicit,62. Pinna cancrum, proverbium, 112. Plaeidia Honorii soror,5l. Placilla Theodos i conjux, ibtd. Plalauus aurea conflaia a Michaele imp., 107. Poena ejus qui alienas res rapaerat, 70. Pifnam mali non eflugiunt, 81. Polyxena,28. Pomum maxiraornm iscommodoruna origo, 55. Populi selitiosi ftiror, 126. Porphyrogenill qui dicantur, 91. Porleiiliim, 57. Poliendi oniiiio, 133. Praeior a Jusllno conslituitor, 69. 1'rp.stpr, 117. Priamus Trojanae gcntis princeps, 23. Priami simulaVio. 29. Prodlgium, 56, 58. Prodigium capitis biimani, 34. Prodigiiim mfrom, 52. Prodigium quod accidil dum conderelur Constantinopolis, 48. rrodigia tecula calamilalem imperaloris Constantini VI, 91. Proteus rex ifiseypti, 25. Protei ad Alexandrum Priami fiuiim oralio, ibid. Proverbium, 129, 130. 136. Proverbium de nobilium ei splcndidorum bominum liberis, 57. In fralres dissioiilibus moribus, 43. Providentia divina mexpngnabilis, 61. Plo1ema?us Lagi Olius Pala?siinam popnlatns est, 20. Plolem.pus Philadelphos /Ejgypllor. pnncens, ibid. Pulcheria Theodosii Juniohs uxor, 55. Ejusdem aslute factum, 56. Imperatrix,57. Purpura, 52. Pyrrhus Acbillis filius, 29.
R
Ravenna rbs. 51. Regibas Romanis abrogata potestas, 55. Reprebensiones bomiinbusimpiisqnales videantur,104. Rcram hnmanarum vicissitudo, 112. Rerum terreslrium cupido, 1. Rhodus losula,2?>. Roboamns Solomonis Glius, 125. Roma caput muliarum genlium. 55. Roma condita, 53. In polestaiem regum barbarorum redacla, 52. Roma nova, 88. Roma primum e l ullimum regem Romulum babuit, 52 Quopacioa ConsUntinopoli fuerit avulsa,92. Roma sub rpgibus qnandiu vixprii, 55. Roma urbium princeps, 65. Rom imppratores Lalini uMimi, 52. Roniani labores pr.-edicti. 52. Roms nomen iudiluro, 54. Roman civitalis incohe, ibid. Romanus Diogcqes a Saracenis capilor, 153. suis excludilur. 131. Romanos III Argyropuius imp., 121. Romanus IV Diogeues imperaior, 151 Romanus impcrinm cum suis amitlit, 114. Romanus I acapenus imp., 113. Filios et nepoies fmperatores creat, ibid. Romani aslulum cousilium, 113. Romani III mors, 123. Romani IV natura et ingenlum, 132. Romaoi imperii initia, 30. Romanl ab Aârenis vi< ti, 80. Romani ab Afris ca?si, 58. Romaui in Libya victi, 60. Itomani latc dominall suui, 20. Romani reges post Romnlum, 34. Romanorum Imperalores Ca?sares appellati, 21. Romaoorum rex primus,54. Romulus e l Remus a pasloribns servatf, 32. Romnlus, 52. Romuli pictura e l votum, 53. Romuli Remique nativllas, 52. Romulo quis successerit in rogno Roniauo, 54. Romulo (de) et Remo variaB narraliones,55. Rosarum genera, 3.
Scylhica scditado, proverbiam, 82. Spdilio civium, 65 Seditio. populi, 125. Semi filius Assurus, 10. Semiramis, 12.Ejuscum filio conjugiam fneestam, ibid. Seoacberib Chalda?oraro, Assyriorum, Babvlonionim, ct Medorum rex, 14. C.ontra Jida?am eipedilionem suscipit, ibid. in Deum impius, ibid. Ejua numerosus cxcrcit us ab angelo ca?sns, ibid. Senalorese medlo tolluntur,6l. Sepiem virl regem Persis creant,19. Seraphi.67. Sermo Dci, 2. SermonisDei eFDcacia, 5. Serpens in sinu, provcrb., 125. Sorurhus auclor idoSorum, 11. Serujus Tnllius, 34. Sesostrls ASgyptiorum rex oxpedillonem in Asiam suscipit, 12. Severiiatis pxpmplum, 69. Severus Apber imperalor. 46. Quandiu imperaverit, 47. Ejus obitus, i/id. S )bylla3 incerlus exllos, 54. Sibyllinorura oraculorum libri exusti, 54. Sicilta rerlilis, 78. Siderumcrealio, 5. Imagines, ibid. Siderum magnortim creaiio, ibid. Simulacromm oppugnatlo qnando viguil, 95. Smaragdns ubi reperialur, 5. Smprdes Cyri fllius, 18. Smerdes et Sp-lbines magi posl Carobysis mortem regnum occnpant, ibid. Trucidanlur, 19. Sol quando illuxcrit primum, 5. Ejus sidus, utilitas, et usus eximius, ibid. Somni delrimenla prlml, 7. Sophi.i Justini conjux, 70. Ejusmunlficenlia,/6/d. Spes,59. Slanracius irop. designatus exslingutlur, 94. Stellarum crealio,5. Slephani viri sancti martyrium,89. Stralagema mililare, 76. Superbi Romanis qui,54. Synodus imaginum graiia celebrata, 101. Synodus sub ConsUnlino IV, 79, Syri Romaniim imperlnm infeslant, 121. Syrisdux posl obilum Alexandri,20.
Tantanea rex Indornm, 28. Tarqulnius ( L ) , 55. Tarqninius quando rpgnaril,54. Superbus unde diclus, ibid. Tarquinii fllii Delphns able gaii ad oraculnm. 5. Tarquinh invidia, 25. Tarquiidi a Bnito vicli, 36. Tarqniniis oraculuin dalum, ibid. Taurospytba? populi, 121. Tauroscylha? Romanos invadunl, 77. Eorum exsilium, ibid, Tatiras mons, ibid. Tellas ornatus expers, 2. Templum apostolorum a Theodora condilum, 67. Tenedus insula, 29. Terebinlhu3,117. Terra morlui Juliani corpus exspull, 49. Terra post diluvium rursus conspecta, 10. Qua3 appellelur, 2. Terra quando condila, e l a quo. ibid. Quando primnm spgrpgala aqna conspecta fuerit, ibid. Terra? EvilaUe fines, 5. Terra? ornamenta quando addita. 2. Terrae ornatusdo* scriplio,5.Terra?motusconlinui imppranle Theodoro,56. Theodoras imperandi rupidus spe sua fruslratnr, 63. Theodora imperalrix rullum imaginnm rcvocat, 101. Theodora imperairix, 128. Theodora Justinianl uxor,67. Tbeodora? Auûsta? laudcs, 97. Tbcodorus idololalra, ibid. Tbeodosius Arcadii et E u loxiaa filius in Orienialis impeni solium cnllocattir, 51. Theodosius Junior, 52. Theodosius 1 imppralor, vir egreglus, 50. Thpodosius 111 Iribulorum exa^torad imperlum evehilnr, 84. Imporio ceriit, 8^>. Thcodosii ronjux Aibpnai^, 54. Tbeodosii in subscripiionihus lemerilas, 55. Thpodosii mors, 57. Thcodosio Juniori iosidiat* slrucla?, 52. Tbeopbanes, 97. Theopbano cura liberis imperat., 115. Theopbiius imp., 97. Imaginum ot Idolonim bostis, ibid. Tbeophilus imp. uxoris su*e navim inorcpiiariam exurit, 99. Theopbilus irap mari comparat.ua, 9. T I I P O philu muros reficit, ibtd. Theophili justillse sludium, ibid. Theophili virtutes et ingenium. 97. Thomas imperlura affectal, 96. Tbomas in bosiium pQ loslalein venn, ibid. Thraciae dux post obitum Alc,20. Thymit pisris marini nalura, 91. Tiberius impcrator quando ad imperium pervcncrU,
t
S
Saciitlcandi Deo origo, 8. Sacrifioium suis,3I. Salamis insula, 25. Samuel vates, 23. S. Georgins, 117. Sanlabarenos, 108. Sara uxor Abrami. I I . Sardanapalus Assyriorom rex, 13. Quaodo vixeril, 12. fjii mores et mors, 13. Salanae fallendi artes, 7. Saturous a Jove regno spoliatus, 11 4. Salurnus quis pominatus,12. Salurni rnigraUo iu fricam, ibid. Salurni sidus, 5. Saulus Cysi fllins, 23. Scamandri flumiua cniorc piirpurca,23. Scyrns insula,25. Srytha Avares codcm lcniporc cum Pcrsis RyzanUum obsidenl,77.
13
INDEX
'ANASSEM.
15<H
40. Owoinodo v.ulgo appellaltis fuerlt, ibid. Quandtu imperio pnefueril, 41. Tiberius adversas tribntorura exactores qualis fuerit', 40. Tiberlus virum consubrem vl tiobilemstue causa interficiens, 41. Tiberius II imperalor, 71. Tiberii de pttbltaanis dictum, 40. Tiberii cnideliLas, ibii. Tiberii Justiniani filii mors. 83. Tiberii II laudes. 71. Murs, ibid. Tiberii aeeurilas, 40. Mores varii, ibid. Tiberio imperanle q u acciderint, 41. Tigris fluvius, 5. Qua tluat, 6. Timor a vihs polenlibus nl ablgatur, 110. Tiius imp. a palre designalus, 44. Quandia imperaveril, 43. Solus tuiperator, 42. Titl imp. mors, 43. Yox ceiebrls, ibid. Tornicil sedilio, 128. Trajaiius imp , 41. Gladium evaginatom praefeclo urbis tradit, ibid. Quandiu prsefueru iraperio, 45. Trajani ingenium et mores, 44. Mors, 45. Trajani vlrtutes, 44. Trajani in iraperio successor, 58. Tiiplolemus Rhodius, 25. Troja capitur, 30. Troja ihesauris abaodans, 26. Trojae exciduim quale futurum pra&dictum, 29. Trojam cur inyaseriut Gr*ci, 26. Trojau* urbis babiialorum nuraerus, ibid. Trojani a Judsis opera exposcunl, 28. Trojani qualcs se urastileriol, 26. Trojaoi quos aibi adjuiixeriol socios, ibid. Trojanorum auirai conlentioue adversariae partis erecti, 26. Tulllus rex Komanorura,34. Tullus, ibid. Turris Babykmfc exslraende auctor, 10. Tyndareus Heieo paler, 25. Tyrauni sinauJ imperantes Tictl,48.
Valcntiniaiius 1 Grati.wi palf>r, ibid. Vaientiuianus II Imper., ibid. Valentinianus, Vaiens. c l (iraiianus imp., ibid. Valenliiiianus III imp. qui perierit, 51. Valeuli niani 1 viriules, 50. Yalentiuiaui 11 mors, ibid. Yeneris sidus, 4 Verina Leonis uxor,39. Veriasinfelix, 27. Vespaslanus sedllis injurla a Caligula aiTeclus, 41. Vespasiauus qtiaudo rt a quibus impcralor focius, 42. Quandiu imperaverit. ibid. Vices rerum,112. Yiolarum genera, 5. Virginum Vestalium leges, 52. YirLus a natura cuuctis insila, 53. Virlus omnibus venerabilis, 59. Viruuis comes est invidia, 51. Yirlutum DOmina, 120. Visum noclurnum cdilui S. Dlomedis CoDslaniioo poii, 106. Yila hnraana variis est exposfla casibus, 54. Vita L e o nis Y Imper. longior futura praxhcilur, 109. Vita morlalium ineerta, 127. Yila rerum preiiosissima, 61. Yilaa morlalis ioconstantia quae soleal efucerc, 95. Yitellius imperator, 42. Volucriura urlus el orlgo, 4.
X
Xerxes Persarum rex, 127. lo Graxia exercilom amisit, 19.
Ulysses Jihacensis, 23. Ulyssis adrersus Palamedem odlum implacabile, 26. Ulyssis consilia fmpedila, tbid. Llvssis insidi,elvafra coosilia, 27. Ulyssis liividia, ibid. (Jniversi iniliura, 2. Unni Sesosiralis jEgyptiorum regis socii, 12. Unoorum gen- Domen mutat, ibta. Uranopolis, 111.
Zeno imp., 60. Imperfum Romanum amiitil, ibid. Zeno palricms, ibid. Zenoois io reiigione perversa seu lentia, ibid. Zimiscbis ns gestae, 119. In Zimische regibus exemplum proposiluiD, 120. Zoe et Theodora relegata>,125. Zoe Roroani 1 1 1 uxor, 123. Zoes regins coojagiom, 126.
V
Valentis Imp. exilus, 50. Impietas, iWd.
ORDO RERUM
QVJE
IN H O C C O N T I N E N T O R
CAPUT rniMUM. Perspicuc demonslratur fidem operibus deslitutara uihil prodesse. 709 Cap. H. Qua?nam loaudaia divina, sive opcra bona praeslantiora duccnda videaptur. 712 f.ap. I I I . O m n i a ad Dei praescriptum a nobis facta, cllra charilatem frigere. 714. Cap. IV. Pauli apostoli erga Dounj et proximum charitas iipmeusa. 718 Gap. V. Qui irruenies tenUlioiiea nffliclionesque grata mente pertulerit, praemium adeplunua. Quiiovjtus pertulerii, DUIIUIQ adepiorura. Scopas leulaliouuai q\i>druplex. 717 Cap. VI Qui proptcr Cbriitum parvas el paucas Iribulaliones grale inlegreque susliuuerit, eum magua passis juqualein fulurtirn. 7*2 (ap. \ II. Ifuiioa bouis operibiis, et recte feciis compluribus abundanles, aliis quonnu minuia el pauca numerautur, diviua vobmtale et sedt ntia DOQ autciluros. 727 i ap. VIII Ad premtenliara cobortatio. Ad tribunal Cbrisli judicjs adversus scelesios diaboli accusatio. 7 0 Cap. I X , Parvam negiigenilam alque socordiani non parva rnala non geoerare, osteijsum ex historia lovila? de libro Judicum. 732 Cap. X. Ilemisse ei in pecctis vilam agenles e rebua huuianis duriler violeolenjue excedere. Secus accidcrc iis, qui ad snpenia aoimo el cogilatione ônvepsi, vivendi rationes iu melius comraDiadt. 737 Cap. XI. Qui hic peccala aua confessns noa fucrit, eum aua via salvari non posse. Cur Pelro ante alios claves iradiia?. Quid sil paDiteotia. Nolanda magnopero qna3 bic de conlessione sacra disserunlur 741 (ap X I I Exempla ftlaiiassis el Davidie popnitentium,et raluiem tonseculorura. 749 Cap XIII Oe concipieuda spe divraa misoricordia?, ex punilentia et humiliiale. 7oO Cap.XlV. Dtacripiio humililaiHex effectls ejns. 7o2 Cap. XV. Epilogus,cum grallarum aclioue ad sanctissimaui Trinltalem. 7:5 Liber secanduit. 753 laput primurn. Canits vitiositas, el conlumacia jpeitis ab animaexprobratur. Animam ex hisquaj per corpus agil etoperatur, quaiis qnanlaque sil cognosci. 755 rap. II. îs! ariu* et membra corporis accreverini anim.H mnctiones non apparere; et si merobrum aliquod perieril, aut viliaiuin ruerit, secundunn illud auiinam nihil agerc. Qua in p.irle corpcris animum scu meolcm babitarc exisiimaiidum ait. Animara et corpus sibi nuiH10 creala osse. 758 Cap. III. Tnrpore pcr mortis fala dissolalo, animam haudquaquam dissolvi et exstingui, Plalonis argumeuity conGrmalum 702 Cap. IV. 0 am ob rom mondusante hominoin, el corpus aute animaio procreatum sit. Hujus nobililas, iliiusvilitas. 761 Cap. V. Ulcr protoplastorum. et utra pars aoimay potias peccaveril. Superbiaa deleslalio, cujus auctpr ef origoLucifer. 764r Cap. VI. Animam potias quam corpus ob scelnsprimseTorum pareolum poenas luisse. Quo pacto utrtus^ quecorpus nuserabiliier commutaturo sit. Mortera vidrrienam levem et conducibi.em. Aniraam hinc exeunlem^ ene aut male habiluram. 7(iii Cap. VII. yuid significet ad imagincm el similU:^ dinem; et verius secundum auimam uouesseboiutues. celeritale. aaimorum incredibili. 76^> Cap. V l l l . Corpus Adami nec interitul obnoxiumv nec ab eo alienum esse condilum. " Cap. IX. Iu quas oras auimae cx hac luce commigreul. 772 Cap. X. Dc rcsurreclione hominum supremo ii dle : et Cijiismodi luiu beaioruni, lum daimiaiorum corpora fulura siut. ^7 4
f
SICEPBORUS BRYKNNIUS. Nolhia. KpisOla nnncopatorta. Prasfalio Pelri Ponsint. Testimouia Teterum. HISTORIARL-M UBRI QUATUOR. Argumenta librorum. Pr^falio aucloris. Liber primus. Libcr secundus. Liber tenius. Liber quartus.
9 9 15 18 19 19 23 59 91 1 *5 171
CONSTANTINUS MANASSE$. Xulilia. 213 Dedicalio operi*. ?13 Lectori monttum. 218 COMPENDIim CHROMCUM ab exordio mundi usaue ad D. Nicephorum Botaniatem. 219 NICOLAUS PATRIARCHA CP. Notitia. *71 Epislola synodalls. 473 Decreta synodalia. 475 De Vpra?siaiioue canonum. (Tria ha?c lantom roemorantur.) 473 LUCASABBASCRYPTOFEKRAThNSlS VII. Monitum Angelo Mai. 474 VITA ET CONVERSATIO S. BARTHOLOM.El J U HIORIS. 475 Laudatio S. Bartbolomafi. 5l 5
!
NICON RAITHENSIS MONACUUS. Notitia. Ll H E R DE P R J E C E P T I S DJVINIS. Prologus bujus operis. Interprelaiiones divinorora operara, qu laatum morantur. D E JEJLNIO DElPARiE. ASASTASIUS Nolitia. CsESARIEXSIS
511 514 514 me515 515 518
ARCHIBPISCOPUS.
ADVEKSUS FALSAM ARMENDBJJM RELIGIONEM. DE JEJUNIO GLORIOSISSIM/E OElPARiE. NICETAS SERRONIUS. Nolitia. 551 Monilum Editorwu. 542 CO A UXKNTAKIUS Oralione* S. Gregorii Nazianieui. 515 el 1177 sqqResponsa ad Coostautlnum episcopum. 545 JACOBUS MONACHUS COCCINOBAPJIL ORATIONES ENGOIHASTICiE I N SS. VIRGINEM DEIPARAM. 5*5 ORATIO PIUMA. bi Conceplionem. 545 Oralio 11. I n NaUvilaiem. M47 Oratio 111. ln Pra?sentatiooem. 599 Oraiio I V , ln Annantialionem. 631 659 Oralio V. In Visitationem. 6i>8 Oralio VI. Despouaalionem. PHILIPPUS SOLITARIUS. Monitnm Editorum. DIOPTRA V S L REG13LA R E I CHRISTIAN/E. Prapfaiio Jacobi Ponlani. Prsefalio Mirhaelis PselH. Prsefalio Ptaialili. Kpisiola auctoris uuncupateria. tibcr pFirou*. 702 705 703 707 708 709 709
ORDO K M U M
Cap. XI. Kfquhl Chrislusdescensu adinferos, omnes animas inde eripuerit. 777 Cap. XII. S. Jnannis Damasceni locus, de iis quos Chrislus ab taferis Hberarit. 781 Cap. XIII. Qua demuin rallone quaelihel a n i m a s u u n i ipslus corpus a morluis exsislens recognoscet. 782 Cap. XIV. Generatim omnes inter se agniluros, donec alii ad dexleram, alii ad sinistram Judicis separent u r . ludejuslosin orooem aneroitaiem; peccalOres aulpm non amplius m u l u u m oosciiuros. 785 Cap. XV. Magno et novissimo die universam creat u r a m ad speciem elegantiorem, el iucorruptionem, si* militerque bumana corpora et animas ia raelius immutalum i r i : el earum partes duas (iu quibus scilicet inesl irascendi et concupiscendi vis) desiluras. ' cum arcbeiypo comparatur. 785 Cap. XVI. B . Gregorii Njrsseni locus de anima trinliia, ex dhpalaliooe de anima el resurrectiune, cum acrina sorore habiia. 7&9 Cap XVII. De reiiurrectlone berlor dissertalio ex Hsdera Gregorti Nysseni Macriueis, ut auctor nosler appeliat. Ad sacrcis libros evoUendos cohcrtatio, el ad sacrosanctaiuTriDilatero gratiarum. aclio. 795 lionl in <*rpore humaiio debealur. Rei illusiranda? paradimnala. 82-i
Cap. V . voce h u m a n a s u m m a v a r i e l a s ac disî-
Liber lertius. 793 CAPUT PRIMLM. Mentem cilra corpus mulla perperam commiltere : corporis c u m anima sola absque menie nullam esse fuaciioneai. Animaoi ju*>tam ex hac cu todia educlam, slmul c u m angelis collaudare Dominum, rerum hujus vit immeroorem : peccalricem ioferiio suorum scelerum reminisci. 795 Cap. I I . Angelos sine inslrumento corporeo divinas laudes celebrare. o s t e r iribus constare ordmibus. Lniuscujusque ternarii qualis hymnus. 799 Cap. III. Humanam aaturani dignitate angeus an. tecellere, duabus polissimum de causn : Chrisi spnnsam et reginam esse. Quanlopere Sponsus eamdem iu cado bonoraverit. 8()0 Cap. IV. Quandiu et quam studbise Dei Fili s spouaam sibi quaeslveril: quibus ipsam oruameoUs cumulaverit, eleganti parabola deraonstraiur. 805 Cap. V. Naiur humati cum divina conjunclio, co lalione quadain declaratur c u m exaggcratioue tanti benelicii. 804 Cap. VI. Creaturara cnjusque generis, sapculo quod exspeclamus, uovam fore. Paradisura, vetus Adaini babilaculum, peracto judicio nullura fore. 806 Cap. VII. Locus B. Pauli ad Komanos : Nam ex-
milihidu, (omparatione quadam lyra?, seu iDslrumeoli uiusici anie onilos ponitur. 831 Cap. VI. Tametsi homo propter lemperamentum ad viiia feratur, posse tamen sese corrigere, si velit, Deo opilulanle^ Supra nalura? cursaro el ordinem qua?daiA opera. Ddi beneiioia desideranlibui quid psataodum sit. 85S Cap. VII. Becensenlur varia corporis bnmani iucominoda et mUeria}. Origo ex conslitutione inquiritur, propler quam de quatuor bnmoribus, de p r i u c i p i o groerationis, de qualuor aHalibus, lemporibus a n n i copiose prius d^putatar. 858 Cap. VIII. Explicalurus causam v i t i o r u m corpoHs, alio abripitur, et cur Deus h o m i u e m n o n s i m p l i c e m . ui angelos creaverii, docot. Deiude delirameota Mauicb&orum iaseclaiur. 810 Cap. IX. De providentia Dei in opificio mundi, r i cur bominem immulabilem immortalemque noo feccrit. 812 Cap. X. Tandera pariuum monstrosomm, e i aliqua foedilate insignium causam incontinebliae pafeuium ascribit. In b i s ipsis partubus u l i l i l a l e m ad mores bomiDum corrlgeudos inesse demonstrai. 844 Cap. X I . Quomodo diabolus supersemioei in animis nostris zizanla, et quibus armis ei resislatur. Quare zizauia hioc evelli Deus uou sinat. 846 Cap. X I I . Dc quatuor virlutihus cardinalibits, ct vitiisopposiiis.Mulla itemdeanlmi perturbaliotiibua,q et a quibus virtutibus edoraeDtur. 848 Cap. X I U . Quisnam carnalis, quis aiiimaHs, quis spirilualis appelJandus slt. Solum id bonum quod ex libera voluuiale procedit, laudem e i praBoiium mereri. 851
ipeciaiio creaiurce /UiortwV Dei revelatiotetn exspeclal,

qua) sequuDLur, cx S. Joanne Cbrysostomo propemodum explanatur. Slaluoa corporis bealiiu hac vila perfecte non cogoobci. 809 Cap. VIII. Finem mundi interlnm esse : super eo plmiura valicinalioues et conjeclura. Gregorii Naziaozeni senlentia. 812 Cap. IX. Depra?cursoribus socnndi adventus Cbrisii. De pra?nuotiis, rairandis operibus, et orlu AuUchrisli. 4 Cap. X. Vatlcinium patrinrchae Jacob de Anlichristo explicatum ; ejusdem mores. ultiniorumque temporum illorum calamitales ac iniseriae. 815 Cap. X I , Adbucde scelerbus Anlicbristi, et cur Deus eum vivere ac s.uvire paiieiur. 819 Cap. XII. Ad pcrpetuam consideralioncm moriis incilalio. S. Triuilalis laus el admiratio. 820 Liber q u a r l u s . 821 CAPDT PRIMUM. Quamobrem Deus cadestcs et inlellfgentes subslantfas prius et sernel uuiversas procreaverii : inferiores aulem similller inlelligendi vi prediias ( animas bomioum puta ) adhuc singulas producal. Anirase cuin beaiis meuiibus c' DcoaflBuiias, ei luirnorlalilas. 821 Cap. I I . Animas vacare prorsus corporeis accidenlibus, etsecundum subslaiiliaic nullo discriniine variarl. ln rcsurreciionenon bcalornm corporum nec aiiiniarum, .*ed goriip praemiorumque dKTerentiam Ture. 823 Cap. (II. Mirillra el raulliplex Inler homioes tum ab anima et moribus, tum a corpore et sensibtis discrepaniia. Corpus siogulorum ex gualuor clemenlis a?qualitcr consiare. 824 Cap. IV. Duplex mundus, saperior et inferior. Homioem ulriusqut* pariicipem esse. Cujusque elemeiiti bina? qualitalcs. t x quatuor humoribus quinam cui elemento propler similes qualitatesrespondeant: quo cum iisdein elemcniis el quatuor huinoribus lotidem auni lempora consenlianl. Qua ralione causa supeiius c.\p i c a l varieiatis, quautatum c l bumorum lcmpcrat
Cap. XIV. Quemadmodum Deusbominem cnm crcst u r i s omuibus commuoicanlem fioxerii; q u o i n o d o idem Triniiatis imaginem couiineaL 855 Cap. XV. t'ur aniraa, c u m sit iaforporea, rebus tanien corporeis ac pehtuns adhaerescat. tnde belluin inlra ipsam. Quis pacificalor. Quatcor virlutum cardioalium ofGcia. Gralia Spiriius sancii quaodo bumioibus auxilicttir. 8o< Cap. XVI Prlma origo belli inler corpus et animam. Diaboli oppugnailoues nobis accidere saiutares. Amnia quorurn exiracorpus recordetur. Quoniodo absque conpore Deum laudel. Q u o paclo afticianlur spiritus heati elexuti corporibus, et setisus siue seusibus l i a l i e a a l . De increiaeuto felicilalis animarum in secundo Cbrisli ,atlventu. 860 Cap. XVII. Christum cuna latrone paradisum illum lerresirem ooo introiise, nec ulbm aDlmarum sanctiTum post ejus resurreclionem eo ioiroire. 866 Cap. XVIII. Rerum quarlo l i b r o pertraclalarum anaccpbal><His. 867 Cap. XIX. Non sua, sed alieaa vobmtate ei aucior i L . i e ad scribenduin se arcesslssc. Omues acliooes nostras a Deo pendere. Llbri tilriusque Testameoli Diversa scripla SS. Pairum. Ouotoodo scriploribus diviuo a u x i l i o sit opus. Uude p r o f e c e r i l . Kouuulloruni cx medicis sumplorum summa. 868 Gap. XX. Flebilis lamentalio el querlmooia advtrrsas aniniam. Muila dc mundi vaniiaiibus. De extremo judicio el uliima viiaB hora. De cadesii paradlsoelin feris consider.iiioiics tropice. 871 Fragmenlum. Oe mod> q u o celebramus dies terlium, noiium el quadiagcsimura. 878 Traclalusde rebus Armeni*. 879 l)e Jacobitarum baresi ei Cbatzilzanorum. 879 Jac>bilarum discursus. Narralio S. Gregorii de iis, qui ejus, seu scdis e)us ordine successores fueruut, etc. * Galbolici AnneoiaB. 899 Armeuiorum reges a Balare alque ad T a s e n , ac pci duces. , 902
#
JOB PETRUS Nolitia.
MONACHUS.
REGIN^,
VITA S. T H E O D O R i E
CIIRYSOLANUS. 909
SANCTO. 912
OUATIO S M R I T U
ALBXtUS
COMNESUS
IVPERATOR.
N O V E L L i C O N S T I T U T I O N E S Q U A E AD R f i S ECCL&SIASTICAS SPECTANT.
1509
QILE HOC CONTINENTUR.
1510
I. Bulla aorea qua malrj plenam imperii adminiatrandi poieslaiem tribuit. 922 II. l>e sacris vasibus et quod ea nullo deiiiceps tempore profanum in usum converli debeant. 922 I I I . Con.Htilulio de raelropoli l.acedaeruonise. 926 I V . Novelia de metropoli Attalensi. 926 V. l ) e canonico et consueludliitbus, q u ordinationis uomine daniur, deque benedictioue nuptiarum, etde aerico, a:que universis ad animam speelantibus, aurex b u l l * sanciio. 926 VI. Bulla aurca Magnae ecclesia? concessa de variis capiiibus, et ut *piscopus, qui archiepiscopalus vel meiropoleos dignilate condecorati sinl, intacii maHeant. 927 VII. Novella conslilulio de cpiscopis in alliorem Ihronum promolis. 930 VIII. Bulla anrea, qoa magistro Leoni Ccphalise Mesolimnii possessio conceditur. 931 IX. Bulla aurea, qaa Cbrislodulo rnonacho insula ratmos ad monasterium ibi condendom concediiur. 931 X. Novella de possessiouibus monasterii. 939 X I . Bnlla aurea Venetis concessa. 9.9 X I I . Conslilulio de his qui ad Orientales Ecclesias nominali sunt. 939 X I I I . Kescriptum ad Nicolaum palharcbam. 942 XIV. Bulla aurea Pisanis concessa. 912 XV. Novella constilulio de jure palrtarchse circa monasieria. 942 XVI. Novella lex sanciens de electionibus, qaalesqueesse oporieat qui per orbem sunt poolilicps, iiemque sacerdotos, in proviociis, metrupolibus ei episcopatibus. 946 XVU. Decretum in causa Eusiratii cpiscopi Nicaeni. 967 XVIII. Decrela duo de possessionibus roonasierii Dochiarii. 9b7 XIX. Novell coosliluiiones de monastcrio moniis Alho. 967 XX. De charlulario, et quod praeferendi sint in electionibus qui digui sunt. 967 X X I . Novella consiltutio de episcopatu Solerinpoleos. 971 . Acta cujusdam synodiConstanlinopoli congregata? sub Alexio Comneno, ul lolleretur offendiculum. Epislola a Leone, Chalcedonensi melropolila, scripta ad Nicolaum episcopura Adrianopoleos. 971
(!ap. XV. De aacerdoiibu^. 103(1 Cap. XVI. Q"d omnes moniales sub uno Pairt* spirituali esse debeant. (030 Cap. XVII. Qua ralione, qui ad monaslorium accedunt, debeant alloqui moniates, et quinam, ct quandonam. 1030 Cap. XVIIi. quanam flcri debeat officialium inslitutio, et nuomodo. 1054 Cap. X I X . De scevopbylacissa seu vasonirn cnslode. 1055 Cap. X X . De ecclesiarcbissa seu ecclesia? pmposila. 1038 Cap. XXI. De ofHciali qu?e esui neressaria porcipit et expcndit; et quod ha?c ab ipsa scriplo maiidari debeant. 1038 Cap. XXII. Do rinl cuslode. 1038 Cap. XXIII. De borrearia. IU39 Cap. XXIV. De oflicio dpposilariarum. 1039 Cap. XXV. De refectoraria, et fjus officio. 1042 Cap. XXVI. De insliiuliofte epislemonarcbissa? sive discipina? pra?posilaB et ejus oflicio. 1045 Tap. XXVII DP pr*posiiis opprum. 1046 Tap. XXVIII. De deposilariis veslfarii. 1046 Cap. XXIX. De osliaria. 1046 - Cap. XXX. 0 ' o tempore in monasterio cxsperiare debeat qua? extriusecus advenit, ei londenda est. 1047 Cap. XXXI. Quinam ad curanda raonasierii pnpdia raitlendi sint. 1050 Cap. X X X I I . D e otticio prinue, tpriia? et spxt horai. lOfiO Cap. XXXIII. De mesoriis seu medii boris pnrna , lerlt< et sexlas borai, de lypicis, de sacra l .ilurgla, P I de sancta communione. 1054 Cap. XXXIV. Qnot panes in qualibet Liiurgia oflcrendi slnt, el pro qnibus. 1055 Cap. XXXV. De bora nona, vespertino, et pannychvde, sive pervigilio. 1056 Cap. XXXVI. I)e Apodipnis SP f.omplelorio. 1058 Cap. XXXVII. l)e nocturno Offloio. 1058 Cap. XXXVIII. De Oriicio medlaa uoctis. 1058^ Cap. XXXIX. - De initio Matutini. 1058 Cap. X L . De vocalione ad niensam, et de disciplinaibi servanda. 1059 Cap. X L I . Quid agendura, si qua in refectorio immodesle se gesseril. 1062 Cap. X L I I . Quld agendum si qua de priori sedc disputarit. 1062 IREft AUGUSTA. (^p. XLUI. Quo<t nihil ab invicem qua3rendum TYPICUM SIVK REGULA. 986 sit. 1062 Prologus interpretis. 986 Cap. X L I V . Quod q u * bene valent communem mpnIndex capitum el lilulorum operis. 986 sam detreciare nequpant, el de infirmis. 1063 Piooeraiura auclohs. 991 Cap. XLV. Quod secunda flpri ilebeat refeelio. 1063 CAPOT PIUMUM.Qnod liberum suique juris esse debeat Cap. XLVI. De victu in diebus litaniarum, seu proGralia - Plenae et castissimae Dei Mairis monastecessionum. 1063 riom. 1002 âp. X L V I I . De Tictir in magna Quadragpslma. 1066 (2ap. | i . Quod q u in monasterio Gralia-Plenae moCap. XLVIII. De viciu in Quadragesima SS. Apostrnasticam viiam degunt, coenobilicum inslilutum amplecli lorum et Chrisli Nilalltiorum. 107 debeant. 1003 Cap. X L I X . Qnod clam comedendum non sit. 1071' Cap. III. Owasnam de mooasterii patrocinio sancila C.ap. L . De paupertale. 1071 sint; et quod obtinere debeant quaecunque in lestameuto Cap. L l . Quod non debeant morfrales ob lypici de meo de monasterio alatuam, a?que ac praesens Typicum, coenobio insltluLo praecepia, auimo deficcre. 1071 quod itidem nunquatn mulaiidum ei variandum est. 1006 C.ap. L I I . Quod omnes expeosa? monialium ex Cap. IV. Quomodo it* monasierb> versari debeant nasterii reditibus Heri debeant. 1074 nepies nostra quas detonderi continget, quibi sque ia Cap. L I I l . Quod exomcmilides, sive oxtrane illo degere concedeiur, neenon quae ex clariori et splenmoniales, aut dimissas in monaslerio non sint recidida vlta ad bt>c monasteriura accedenles, in eo lonpieodas. 1074 deotur. 1007 Cap. L I V . Quodexocuritides eu pxtra monasierium delonsas virtute prajdila?, adinilteiwbp sint; nisi iitiCap. V . De niioiero roonialium. 1011 peraloria, vel magnalis cujuspiam poiestalc usa? fnpCap. V I . Quod in una domo moniales omnes babiriot. 1075 tare debant. 1014 Cap. L V . Quod cocnobilicum inslilulum Dunqnanr Cap. VII. Quod gratis loodend sinl, qnas delonimraulandum sit. 1075^ deri conlingct, et quandooam suscipieudum est quod Cap. L V I , Quod Idenfi esse debpat omniiim moniaofferlur. 1014 lium cibos, poius et iiidumenlum, exceptis inlirCap. V

PG127

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PG127

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

f

G H SS. PVTIUl, DOCTORII SGRlPTOKHQll ECCLESIASTICORII,

ACCURANTE ET DENDO RECOGNOSCENTE J.-P. BIBLIOTBBOS 11

CURSUUM COMPLRTORUM IN SIHGULOS SCIENTLS KCCLESIASTIC* RAMOS EDITORB.

VBNIT 12 FRANCIS GALUCIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P.

Parisiis. Ex Tvpis J.-P. MIGNK.

ANNO DOMINI ftiLXXXJ

SEUENISSIHjB CHAISTINM ALEXANDRjE, SUEORUM,

DOMINjB GOTTHO&UM ET WANDALORUM

* Apud lucelam Cbonialcm lib. r.

GOTUORUM CIIRIST1NJS RECSQ,

JOANNES BAPTISTA GIATTINOb, Soc. Jesu.

PETKI rOSSINI PRiEFATlO.

DE CJSSARE NICEPHORO BRYENNIO.

Petri Possini notffi..

Caroli Du Fresee Bu Cange nolae.

Garoli Du Fresne Du Cange

Pelri Possini nolfle.

Pelri Possini nolae.

Petri Possini noloe.

Petri Possini nol.

Caroli Du Fresne Du Cange not.

* . interpres, mstinclu. Fortassc igit:r legcra'. in G>d. -. Editor Doivicn$'s.

Caroli Du Fresne Du Cange notfie.

Pelri Possini nolee.

Petri Possini nolffi.

Caroli Du Fresne Du Cange not.

Caroli Du Fresne Du Cangenolee.

' . (10) * \ , \ ' \ *. ": ;,

Caroli Du Fresne Du Cange oot.

Petri Possini notae.

Caroli Du Fresne Du Cange nol&.

Petri Possini not

Caroti Du Fresne Du Cange nolffi.

Au. Cbr. 1071.

Caroli Du Fresoe Du Cange nolae.

Caroli Du Fresno Du Cange n o l .

Caroli Du Fresne Du Can-e (.

* . Fortasse : . ' * , * (4 reslai coiruplum , qiod i mutaxil Cossifius. Editor BotmeiMS.

69 HISTORIARUM LTB. I . 70 , - \ xtro cornu 4 1 Alyaltea, ir Cappadox famUi&ris

Caroli Du Fresne Du Cangc nol.

Caroli Du Fresne Du Cange no(.

Laroli Du Fresne Du Cange nolee.

Caroli Du Frcsnc Du Cange nolffi.

Coroli Du Fresne Du Cange nolce.

Hequiro banc fcre spntcntiam : , \ ; . /, e^f.f.ev, '& U, . LdUor tioimtltsib.

Caroii Du Fresne Du Cange nota.

Petri Possini notco.

ia quibus salis vidctur iuiiufrc pocta domiiise sivo

, , - . [. 36] , \ . , \ . , \ . , , . \ . \ \ ol , " \ . \ . ' \ \ , \ . \ , \ \ \ \ . \ (27) \ \ ;, , , \ . \ . , .

Caroli Du Fresne Du Cange

De quo Malat. I . u, c. 49, e: ipsc Guilleim. p. 17, 19, 20.

Caroli Du Fresno Du Cange noU.

judit ii fiducia causas cmendalionum nostrarum enuclcalius non cxsoquimur.

Caroli D u Frcsno D u Cange

Pelri Possini nolro.

Caroli Du Fresne Du Cange not.

Caroli Du Fresnc Du Cange nol.

Caroli Du Fresne Du Cange notffi.

Cbariopbylac. Ueg , Laieta Hscohse, l i t . 1.

Caroli Du Fresne Du Cange notffi.

Ducbeaoius io Hi$t. Codic. * Bor.Ociv. Exekiit nomen Alexii.

Caroli Du Fresne Du Cange notm.

(51) , \ - . | | * . ' " ^ , | * , * * , , ' \ > , . 0 ' , \

; , \ , ; ; ; .\ ; ; ; ; ; . . " \ \ ; \ . : 1 ' , \ . 0 , , \ \ \ :, \ , \ - ' '. , . " ' bi , , \ . \ /, ^, \ ; ., - . ; * * ^ . \ , > , & [ . 80]

^ . [ , \ . , ;. " , , , , ) . \ , , . , \ , ; . , , , . \ , . ; ; \ ; , \ . ), , 0 : , ' , , , . " , " <0 , \ ; . ' ; \ \ , \ , , ; . \ . . , ' .

. ' , , , ; , , , / , \ , ; ' , ; . , , ^ [, \ . \ , . , , > , ' . 0 \ . . \ . \ , ) , , \ , \ ) , \ , , \ . | . , , \ , , , \ . ^ ( - ) ' ' , , \ , , . . , , , , , , .

2c4 CONSTANTINI MANASSIS , ' ; , , \ . , , . , , . , ", \ \ ; , ; , ;, " . * , , , , 5, " . , \ \ H v , , , . , , , , 263